2011_11_27 by maltarightnow dotcom

€ 0.50

www.media.link.com.mt

Interess qawwi g[all-korsa tal-motorsport li t[abbret fil-Ba;it 2012 L-a[bar fil-Ba;it li l-Gvern se jag[ti g[ajnuna finanzjarja biex tkun ]viluppata korsa adegwata g[all-motorsport qanqlet interess u entu]ja]mu kbir fost eluf ta’ dilettanti taddiversi frieg[i ta’ dan l-isport. Meta [abbar dan, il-Ministru Tonio Fenech qal li l-Gvern se jalloka 350,000 ewro biex b’[idma mar-rappre]entanti tad-dilettanti tal-motorsport jassisti fl-i]vilupp ta’ korsa adegwata g[at-ta[ri; u kompetizzjonijiet marbutin ma’ dan l-isport popolari. Dwar dan l-i]vilupp tkellem Tonio Cini, il-President talMalta Motorsport Federation f’intervista li qed tidher illum fis-suppliment ;did Kollox Sport li se jibda jkun pubblikat ma’ din il-gazzetta kull l-a[[ar {add tax-xahar. Tonio Cini ikkonferma li lFederazzjoni tieg[u kellha diversi laqg[at mal-gvern fla[[ar xhur u t-t[abbira filBa;it intlaqg[et tajjeb [afna mill-4,000 parte/ipant f’dan lisport. Il-President tal-MMP qal li dan hu l-ewwel pass biex ilGvern jindirizza l-isport tag[hom. “Il-Gvern qed i[ares ’il quddiem u g[ad irid jibda jara l-frott ta’ dan l-investiment li se jkun qed jag[mel,” qal Tonio Cini. L-intervista s[i[a f’KolloxSport mal-[ar;a tal-lum

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Malta jaqblilha tnaqqas id-dipendenzi fl-ener;ija

Biex qatt ma ninsew

– Il-Prim Ministru Lawrence Gonzi

Il-Prim Ministru Lawrence Gonzi sostna li Malta jaqblilha tnaqqas id-dipendenzi flener;ija billi tibba]a fuq sorsi sodi u garantiti li jipprovdu l-ener;ija me[tie;a g[all-i]vilupp tal-pajji]. Meta lbiera[ filg[odu kien qed jitkellem fil-programm Il-Fatti Kollha fuq Radio 101, il-Prim Ministru ttratta bi prijorità s-su;;ett tal-ener;ija u qal li d-de/i]jonijiet jittie[du fuq ir-rikmandazzjonijiet tal-esperti flinteress tar-realtajiet ta’ Malta b[ala g]ira. L-EKONOMIJA: Il-Prim Ministru tkellem dwar is-sitwazzjoni ekonomika lokali u internazzjonali u qal li sa issa Malta irnexxielha tag[mel su//ess u tirba[ l-isfidi. Dan se[[ min[abba li l-Gvern u l-poplu kienu g[aqlija. Fl-a[[ar tliet snin kellhom jittie[du de/i]jonijiet ibsin li l-Gvern jirrikonoxxi leffetti tag[hom, i]da fuq medda ta’ ]mien dawn kienu essenzjali g[all-;id tal-poplu. g[al pa;na 2

2087

Nhar l-Erbg[a li ;ej, 30 ta’ Novembru, ja[bat il-25 anniversarju mill-;rajjiet gravi tal-in/identi fit-Triq tal-Barrani meta l-Pulizija tar-re;im so/jalista ng[aqdet mal-kriminali talpolitika biex il-PN ma jit[alliex jag[mel mass meeting fi]-}ejtun. Dettalji, ritratti u kummenti f’pa;ni 7 u 48

B[al g[ada ;img[a, 5 ta’ Di/embru, il-PN se jfakkar il-25 sena mill-qtil politiku ta’ Raymond Caruana filka]in tal-PN fil-Gudja. Din il-gazzetta, il-PN u NET Television se jfakkru din il-;rajja kru/jali bil-pubblikazzjoni ta’ magazin, b’serata spe/jali u programmi televi]ivi. Ara pa;ni 3, 4 u 22

LAWRENCE GONZI> Mal-Libja se nift[u pa;na ;dida

Ilbiera[ filg[axija fl-Uffi//ju Nazzjonalista ta’ {a]-}ebbu; tfakkar it-tletin anniversarju minn meta dak il-post kien attakkat minn partitarji laburisti waqt dimostrazzjoni vjolenti u ostili. Rapport fil-[ar;a ta’ g[ada ta’ In-Nazzjon

IL-‘WEG{DA’ TAL-LABOUR DWAR IL-KONTIJIET TAD-DAWL U L-ILMA

Qed issir dejjem aktar tixba[ il-kwistjoni tal-VAT Dwar il-VAT Joseph Muscat kien jg[id li g[andha titne[[a “ji;ri x’ji;ri” u dwar il-kontijiet qed jg[id li dawn g[andhom jitra[[su “ikun x’ikun il-prezz ta]-]ejt” Kull min isegwi mill-qrib dak li qed ji;ri u jing[ad minn politi/i Maltin — u l-aktar dak li qed jing[ad b[alissa millKap tal-Oppo]izzjoni — ma jistax ma jinnotax xeb[ kbir bejn kif qed i;ib ru[u Joseph Muscat fil-kwistjoni ta[raq tal-kontijiet tad-dawl u l-ilma mal-mod kif l-istess Joseph Muscat kien a;ixxa fis-snin disg[in meta l-pajji] kien qed jiddiskuti l-introduzzjoni tal-VAT. Rapport dettaljat f’pa;na 3

IL-VAT

IL-KONTIJIET

Twe;iba li tkaxkar kull dubju tkun din li “il-Partit Laburista jne[[i l-VAT hekk kif jitla’ fil-Gvern, ji;ri

Iva, il-kontijiet tad-dawl u l-ilma nra[[ashom ikun x’ikun il-prezz internazzjonali ta]-]ejt

Joseph Muscat fil-Kull{add 15 ta’ Mejju, 1994

Joseph Muscat f’Bondiplus 22 ta’ Novembru, 2011

x’ji;ri.”

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Aktar minn 1,800 persuna applikaw g[all-ewwel korsijiet dwar gvern elettroniku minn Michael Caruana

Aktar minn 1,800 persuna — il-parti l-kbira tag[hom adulti — applikaw biex sa Mejju tas-sena li ;ejja jkunu attendew wie[ed mill-korsijiet eGov4U organizzati millAsso/jazzjoni tal-Kunsilli Lokali u minn Sir Temi Zammit Community Foundation. Dawn il-korsijiet tnedew aktar kmieni dan ix-xahar mis-Segretarju Parlamentari Chris Said u huma kofinanzjati mill-Unjoni Ewropea. Ray Abela, personalità mag[rufa lokalment fit-tixrid tat-tag[lim tal-informatika filkomunitajiet, u li hu lkonsulent ewlieni ta’ dan ilpro;ett, ikkonferma din ilparte/ipazzjoni qawwija g[all-korsijiet. Il-[sieb hu li n-numru ta’ parte/ipanti jikber [afna aktar min[abba li l-intenzjoni hi li dawn il-korsijiet jibqg[u jkunu organizzati sal-2013. L-iskop hu li jing[ata tag[rif u tag[lim lil kul[add dwar gvern elettroniku. Dawk li jattendu se jitg[allmu ju]aw is-servizzi elettroni/i. “B’hekk ikollna fil-pajji] aktar /ittadini moderni u tkompli titkisser ilfirda di;itali”, ]ied Ray Abdilla. Barra dawn il-korsijiet, b[alissa familji Maltin qed ji;u mg[allma permezz talprogramm eGov4U li jixxandar minn erba’ stazzjonijiet televi]ivi. Ray Abela di;à indirizza 1,200 parte/ipant li se jattendu l-ewwel sensiela ta’ korsijiet li

se tibda f’Jannar li ;ej. B[ala l-konsulent ewlieni, hu kien responsabbli mill-pjan tal-kors u min-noti li se jing[ataw b’xejn lillparte/ipanti kollha. Ray Abela kien responsabbli wkoll missit elettroniku www.egov4u.org.mt [alli //ittadin ikollu, ta[t saqaf wie[ed, is-servizzi kollha talGvern. Dawk li jixtiequ jattendu wie[ed mill-korsijiet eGov4U jistg[u jibbukkjaw online billi jid[lu fis-sit egov4u.org.mt. Il-korsijiet huma b’xejn. Sadattant, anki bi thejjija g[al dawn il-korsijiet, g[add ta’ kunsilli lokali qed jorganizzaw fil-komunità tag[hom korsijiet ba]i/i talkompjuter f’diversi lokalitajiet f’Malta u G[awdex u li jibqg[u sejrin sa Jannar li ;ej meta mbag[ad jibdew ilkorsijiet eGov4U. Is-Segretarju Parlamentari Chris Said, mitlub jikkummenta dwar dan ilpro;ett, qal li l-kunsilli lokali g[andhom rwol importanti filqasam tat-tag[lim matul il[ajja. Huma kienu strumentali biex fl-a[[ar snin organizzaw korsijiet varji li g[alihom attendew eluf ta’ residenti. Il-Gvern, sostna Chris Said, qed joffri [afna servizzi online u Malta kienet dikjarata b[ala l-a[jar pajji] fl-Ewropa fejn jid[lu dawn is-servizzi”. “Issa hemm b]onn ukoll li kul[add ikun kapa/i jutilizza dawn is-servizzi. G[alhekk limportanza ta’ dawn ilkorsijiet”, temm Chris Said.

FOCUS 101 Illum mid-9.30 a.m. sal-11.00 a.m. Imexxi> Ryan Callus Mistednin> Edwin Vassallo Ian Castaldi Paris

AÓBARIJIET LOKALI

L-ewwel Prim Ministru li se jiltaqa’ mal-gvern il-;did Libjan minn pa;na 1

B[ala e]empju, il-Prim Ministru semma r-riforma fittarzna u qal li din kienet me[tie;a g[all-fatt li fi tliet snin din l-azjenda kienet tilfet €75 miljun, li ried isostnihom il-poplu. Il-Prim Ministru spjega kif fl-a[[ar Ba;it, il-Gvern in/entiva diversi setturi talekonomija, fosthom in-negozji ]-]g[ar u l-medji. Il-Gvern miexi bil-g[aqal u s-serjetà, waqt li l-Oppo]izzjoni qed twarrab u ta[bi l-verità dwar lekonomija internazzjonali. Propju f’nofs din il-kri]i internazzjonali, qal il-Prim Ministru, il-Gvern Malti attira €300 miljun f’offerti g[al self lokali meta pajji]i o[rajn mhux qed jirnexxielhom jag[mlu dan.

IL-‘PROPOSTI’ LABURISTI: Il-51 proposta

laburista li semma Joseph Muscat huma biss proposti kif politiku jid[ak bin-nies g[aliex fil-verità l-Oppo]izzjoni qed tinjora l-kri]i internazzjonali. L-Oppo]izzjoni mhix qed ta;ixxi bil-g[aqal, sostna lPrim Ministru, li kkritika lillPL g[all-mod kif qed jg[id li se jra[[as il-kontijiet tad-dawl u l-ilma meta dawn jiddependu mill-prezz ta]-]ejt, tal-fa[am u tal-gass. Muscat qed i]omm fommu sieket dwar kif qed jg[id li se jra[[as il-kontijiet meta l-poplu g[andu jkun infurmat sew kif Muscat lest jag[mel dan. Il-Prim Ministru qal li w[ud minn dawn il-proposti ilhom li bdew jitwettqu, fosthom li tturi]mu jkun pilastru talekonomija Maltija u li ‘tissa[[a[’ is-sistema talistipendji. Il-Prim Ministru staqsa jekk dan it-‘tis[i[’ tal-istipendji li qed isemmi l-Labour ifissirx li se jsir b[al fi ]mien l-a[[ar Gvern Laburista meta listipendji ddawru f’dejn g[allistudenti. Il-poplu Malti issa drah lill-PL. Joseph Muscat g[andu jispe/ifika jekk biex ira[[as ilkontijiet tad-dawl u l-ilma hux se jda[[al taxxi ;odda fuq ilfabbriki li j[amm;u, fosthom dawk tal-farma/ewtika, fuq il-

lukandi u fuq it-turi]mu, jew sa[ansitra fuq il-familji li jo[or;u l-iskart barra. L-Oppo]izzjoni mhix kredibbli, sostna l-Kap tal-PN, li fakkar kif fl-1996, il-PL kien wieg[ed li se jne[[i l-VAT u minflokha da[[al taxxa og[la minnha. L-ENER:IJA: Lawrence Gonzi tkellem dwar il-pro;ett ta’ power station minn Sargas, li sar pubbliku fl-a[[ar jiem, u staqsa jekk il-po]izzjoni Laburista kinitx ba]ata fuq din il-proposta. Fin-nofs hemm ilfutur tal-pajji] u jridu jkunu lesperti li jidde/iedu fuq ilparametri li l-pajji] ikollu sistemi /erti u mhux dubju]i. Il-Gvern qed je]amina kollox i]da jikkunsidra li Malta hi g]ira u g[alhekk trid ener;ija sostenibbli; Malta hi skjava tas-suq min[abba lprezz ta]-]ejt, waqt li s-sena ddie[la trid ting[alaq il-power station tal-Marsa. Il-pajji] g[andu b]onn soluzzjonijiet li jnaqqsu ddipendenzi tal-pajji] fuq [addie[or. Il-preferenza g[andha tkun li jsir cable bejn Malta u Sqallija biex Malta tixtri l-elettriku lest. Malta se tir/ievi madwar €20 miljun g[al dan il-pro;ett. Il-Gvern qed ja[dem ukoll fuq pipeline tal-gass biex Malta tixtri l-gass millEwropa. Il-Gvern talab fondi mill-UE, li qabel li din tid[ol fil-kalkulazzjonijiet tal-UE g[all-ba;it li jmiss. Issoluzzjonijiet g[andhom ikunu dawk li jnaqqsu l-vulnerabbiltà tal-pajji]. IL-BA:IT: Dwar l-a[[ar Ba;it, il-Prim Ministru qal li dan kien wie[ed mill-aktar diffi/li biex jitfassal, i]da lGvern kien kapa/i jintrodu/i diversi inizjattivi, anki g[assettur tal-kostruzzjoni. Il-Gvern ipo;;i lill-familji b[ala prijorità u g[alhekk da[[al inizjattivi biex il-familji jkollhom aktar flus fl-ammont ta’ €10 miljuni fi tnaqqis ta’ taxxa. Benefi//ji o[ra huma g[allanzjani, fl-allowance tat-tfal u g[al nisa li ja[dmu. Il-messsa;; tal-Gvern hu favur il-familji li qed irabbu t-

tfal u li qed jie[du [sieb il;enituri tag[hom. Il-Prim Ministru qal li l-allowance ta’ €300 fis-sena lill-anzjani li jg[ixu fil-komunità se ting[ata f’daqqa fil-;img[at li ;ejjin. SMARTCITY: L-investiment ta’ SmartCity miexi skont il-pjan, g[alkemm kien hemm xi dewmien min[abba impjant tat-tisfija tad-drena;; li hemm jopera fil-vi/in. IlMEPA g[adha kif [ar;et permess ie[or dwar dan ilpro;ett li g[ad jipprovdi limpjiegi lil pajji]na. L-INVESTIMENT: IlPrim Ministru tkellem dwar linves-timent f’Malta minn kumpaniji u operaturi barranin u rrefera g[all-investiment minn kum-panija li topera fissettur tal-log[ob di;itali fuq linternet. Din il-kumpanija b’persuni ta’ fama mondjali, se t[addem 1 00 persuna u se tifta[ orizzonti ;odda (ara pa;na 10). IT-TRASPORT: Dwar ittrasport pubbliku, il-Prim Ministru qal li s-servizz qed jitjieb anki bl-impenn talpulizija tat-traffiku f’postijiet partikulari. Hu semma wkoll il-laqg[at po]ittivi li qed ikollha t-Task Force dwar ittrasport pubbliku, li hi mmexxija minnu, u qal li din qed i;;ib il-partijiet kollha flimkien. IL-LIBJA: Il-Prim Ministru tkellem dwar ir-relazzjonijiet bejn Malta u l-Libja u qal li ]]jara li hu se jag[mel illum filLibja hi wa[da importanti li g[andha tibda era ;dida ta’ relazzjonijiet bejn Malta u lLibja. Lawrence Gonzi qal li fi ]mien ta’ kri]i, il-Libja sabet spalla tajba f’Malta u hu /ert li din il-kooperazzjoni issa se tinbidel f’wa[da li fiha ]-]ew; na[at isa[[u l-impenn re/iproku fl-oqsma talkummer/, tas-servizzi u tannegozju. Il-Prim Ministru qal li din illaqg[a mal-Prim Ministru Libjan se tkun l-ewwel wa[da li qed isse[[ kemm ilu li kien iffurmat il-gvern il-;did, u dan jikkonferma kemm i]-]ew; pajji]i huma qrib ta’ xulxin.

AÓBARIJIET LOKALI

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

IL-‘WEG{DA’ TAL-LABOUR DWAR IL-KONTIJIET TAD-DAWL U L-ILMA

Joseph Muscat qed jilg[ab l-istess log[ba li kien lag[ab dwar il-VAT ■ Kien jg[id li l-VAT titne[[a “ji;ri x’ji;ri”, u issa irid ira[[as il-kontijiet “ikun x’ikun” il-prezz ta]-]ejt L-i]viluppi li se[[ew fla[[ar jiem fil-kwistjoni talkontijiet tad-dawl u l-ilma xe[tu dawl ;did fil-mod kif il-Kap tal-Oppo]izzjoni Joseph Muscat qed ja;ixxi b[alma kien g[amel fis-snin disg[in meta l-pajji] kien wasal biex jidde/iedi dwar lintroduzzjoni tal-VAT f’pajji]na. Dak i]-]mien il-VAT kienet di;à ilha numru ta’ snin applikata fil-bi//a lkbira tal-pajji]i, anki f’dawk li mhumiex fl-Unjoni Ewropea. Kienet kunsidrata ;usta g[aliex tintaxxa b’mod ekwu l-konsum b’mod li min irid jikkonsma [afna, anki ]]ejjed — g[aliex g[andu minn fejn — ikun intaxxat [afna u min jonfoq bil-qies ikun intaxxat anqas. Il-Partit Laburista, b[al dejjem kontra dak li jkun qed ji;ri fid-dinja, kien i]olat flidea tieg[u li ried ine[[i lVAT li, b’mod g[aqli, Gvern Nazzjonalista kien determinat li jda[[al f’pajji]na. F’daqqa wa[da, ming[ajr lanqas biss ikkonsulta xShadow Minister tieg[u talFinanzi, Alfred Sant [abbar

li jekk jitla’ fil-gvern kellu lintenzjoni li jne[[i l-VAT. Joseph Muscat, li minn dejjem [addem politika ta’ superfi/jalità u artifi/jalità b’g[an wie[ed, ta’ ksib talvoti, ma [assux komdu li filpartit kien hemm min qed jg[id li “se nne[[u l-VAT jekk i/-/irkustanzi jibqg[u listess”. Muscat ried dikjarazzjoni bla kantunieri u ried “twe;iba li tkaxkar kull dubju”. Dan, qal, ikun billi lPartit Laburista jiddikjara li “hekk kif jitla’, il-PL ine[[i l-VAT, ji;ri x’ji;ri”. Meta mbag[ad saret din iddikjarazzjoni li ried, Muscat iddikjara li ried jg[id ‘prosit’

g[aliex “issa, il-kelliema kollha tal-PL, ibda minn Alfred Sant u spi//a millinqas wie[ed qeg[din ng[idu li nne[[u l-VAT hekk kif inkunu fil-gvern. I/‘/irkustanzi’ bag[tnihom jixxejru.” Dwar il-kontijiet taddawl u l-ilma, din il-;img[a Joseph Muscat kien mistoqsi jekk jibqax jg[id li se jra[[ashom anke jekk ilprezz ta]-]ejt ikompli tiela’. It-twe;iba tieg[u kienet b[al dik li kien jag[ti fil-ka] tal-VAT: jitra[[su, ji;ri

x’ji;ri.

Fil-ka] tal-VAT, il-Partit Laburista kien g[amel biss id-dikjarazzjoni vaga li din

titne[[a. Qatt ma kien qal li flokha kien se jda[[al taxxa ;dida li, g[all-kuntrarju talVAT li kienet tintaxxa bil-15 fil-mija, it-taxxa l-;dida kienet titla’ f’/erti ka]i g[al 23 fil-mija. Kienet qed ting[ata wkoll l-impressjoni li tal-[wienet ma kienx se jkollhom b]onn aktar il-cash registers. I]da meta l-Labour tela’ fil-gvern u ‘ne[[a’ l-VAT, kul[add ittenda malajr bilkonsegwenzi u li fil-verità ma kellu l-ebda pjan ie[or [lief li jne[[i l-VAT “ji;ri x’ji;ri”. Fil-ka] tal-kontijiet taddawl u l-ilma d-dinja kollha hi kondizzjonata mill-

prezzijiet fis-suq internazzjonali [lief f’pajji]i produtturi ta]-]ejt. U allura naraw fid-dinja kollha lkonsumaturi j[allsu dejjem aktar g[al dak li jikkunsmaw. Joseph Muscat qed jittanta jilg[ab l-istess karta tal-VAT bil-kontijiet tad-dawl u lilma. Ma jridx jg[id kemm se jra[[as… jg[id biss li se jra[[as ‘ji;ri x’ji;ri’. Ma jridx jg[id minn fejn se j;ib il-flus biex jag[mlu tajjeb g[al dan it-tra[[is. Dak li l-poplu g[andu j]omm f’mo[[u hu li, finalment, il-VAT mhux biss kellha ter;a’ tidda[[al f’pajji]na — minn Gvern Nazzjonalista wara l-1998 — i]da minn dak i]-]mien sallum, il-Partit Laburista kellu ja//etta BILFORS li ma jer;ax ibag[bas mal-VAT. Min ikun di;à m;arrab hu wkoll imwissi x’jista’ ji;ri. Il-poplu dan jafu i]da Joseph Muscat ja[seb li jista’ jilg[ab l-istess /ajta goffa taddisg[inijiet. I]da l-kredibbiltà /ertament mhix fuq in-na[a tieg[u.

tag˙rif

Poe]ijaPlus. Kantawturi millfestival L-G[anja tal-Poplu. Lejla ta’ kanzunetti minn kantawturi interpretati live fil-bit[a tatTeatru Manoel, g[ada t-Tnejn 28 ta’ Novembru fis-7.30 p.m. Bissehem ta’ Frank O’Neil, Corazon, Manwel Mifsud, Plato’s Dream Machine, Mario Vella (talBrikkuni), Teddie Zammit u o[rajn. Sej[a lill-Bormli]i. IlBormli]i kollha li ma joqog[dux Bormla huma mistiedna biex nhar l-Erbg[a 30 ta’ Novembru fis6.30 p.m. jin;abru madwar ilpatruna ta’ Bormla biex flimkien ji//elebraw il-festa ta’ Marija Immakulata. Fis-6.30 p.m. Funzjoni tas-Salve u ?elebrazzjoni Ewkaristika u wara jiltaqg[u fl-Oratorju tal-Parro//a g[al laqg[a so/jali.

Vulcanus fil-:appun.

Programm ta’ ta[ri; g[al studenti tal-UE. Dawk l-istudenti interessati huma mistiedna g[al laqg[a ta’ informazzjoni dwar ilprogramm Vulcanos li se ssir nhar it-Tlieta 29 ta’ Novembru bejn l-10 u l-11 a.m. f’Room 120, Lecture Centre, l-Università ta’ Malta.

Talb g[all-vokazzjonijiet.

Nhar il-{amis l-1 ta’ Di/embru se ssir ;urnata talb g[allvokazzjonijiet sa/erdotali u reli;ju]i quddiem :esù Ewkaristija fil-kappella tasSeminarju f’Tal-Virtù, ir-Rabat. Il-;urnata tibda fid-9.30 a.m. bil-

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Quddiesa u wara jkun hemm ladorazzjoni matul il-;urnata kollha. Fis-6.30 p.m. ikun hemm l-adorazzjoni u lQuddiesa li jkunu bis-sehem tas-seminaristi.

Ix-Xag[ra. Seminar dwar ilbini tal-presepju organizzat mill-G[aqda Milied fix-Xag[ra illum il-{add bejn id-9.30 a.m. u nofsinhar fi/-?irklu ta]}g[a]ag[ fi Triq 28 ta’ April 1688. D[ul b’xejn. Aktar tag[rif minn miliedxaghra@gmail.com.

Garage Sale. Il-grupp Pro;ett Tama 2012 tal-Mission Fund se jorganizza sale bejn it-30 ta’ Novembru u s-7 ta’ Di/embru f’St Joseph Garage, Triq il:ummar, Birkirkara. Fost il;img[a bejn id-9 a.m. u s-1 p.m. u mill-4 sas-7 p.m. Is-Sibt mid-9 a.m. sas-1 p.m. Ikun hemm g[allbejg[ ;ugarelli u affarijiet tad-dar flimkien ma’ [afna affarijiet o[ra. Wied il-G[ajn. L-G[aqda Mu]ikali Sant’Anna qed tfakkar is-so/i u l-membri tag[ha b’Quddiesa nhar l-Erbg[a 30 ta’ Novembru fil-knisja parrokkjali Sant’Anna Donazzjoni ta’ demm. Illum il-{add se jsir ;bir ta’ demm bilMobile Blood Donation Unit minn [dejn il-knisja parrokkjali ta’ San Fran;isk, il-Qawra, mit8.30 a.m. sas-1 p.m. Jekk t[ossok f’sa[[tek u tixtieq tag[ti d-demm, ;entilment mitlub tie[u mieg[ek il-karta tal-identità.

it-temp illum It-temp ftit imsa[[ab b’waqtiet xemxin, li jsir ftit jew wisq imsa[[ab kultant. Vi]ibbiltà tajba. Ir-ri[ [afif g[al moderat mil-Lvant g[all-Grigal. Il-ba[ar [afif g[al moderat. Imbatt baxx mill-Grieg il-Lvant, li jsir ftit li xejn. L-og[la temperatura 20˚C. Xita f’dawn l-a[[ar 24 sieg[a 4.6mm. Xita mill-1 ta’ Settembru 222.3mm. Ix-xemx titla’ fis-06.49 u tin]el fil-16.49.

In-numri tal-lottu li telg˙u l-biera˙ 4 — 49 — 45 — 73 — 71

spiΩeriji li jift˙u llum

VALLETTA: Collis Williams Pharmacy, 15 Triq ir-Repubblika; {AMRUN: Brown’s Pharmacy 706, Triq il-Kbira San :u]epp; {AL QORMI: Evans Pharmacy, 40 Triq San Bastjan; BIRKIRKARA: Pharmaplus, Triq Ganu; TALPIETA`: St. Luke Pharmacy, Triq San Luqa; TA’ GIORNI: Spi]erija Merhba, Shop 2, Triq Lapsi; TASSLIEMA: Brown’s Pharmacy, 22A The Point Shopping Mall, Tignè; {’ATTARD: St. Catherine Pharmacy, Triq id-Dielja c#w Triq Santa Katerina; IL-G{ARG{UR: Medicine Chest Pharmacy, Triq Demitriju Farrugia; QAWRA: EuroChemist, Triq ilKurazza; PAOLA: Distinction Pharmacy, 32 Pjazza Antoine De Paule; BORMLA: Verdala Pharmacy, 57 Triq il-Gendus; MARSASKALA: Spi]erija San :wakkin, 1 Triq Sant’Anna; }EJTUN: Gerada Pharmacy, 46 Triq Mater Boni Consigli; {AL SAFI: Pasteur Pharmacy, Triq it-Tellerit; SI::IEWI: Menelo Pharmacy, Triq it-Tabib Nikola Zammit; RABAT: Nigret Pharmacy, Triq iz-Zahar; VICTORIA: Azzopardi Pharmacy, Triq il-Kapu//ini; KER?EM: Sokkors Pharmacy, St. Gregory Street.

Servizz ta’ tobba fi/-?entri tas-Sa[[a fil-{dud u l-Festi Pubbli/i I/-?entri tas-Sa[[a tal-Mosta, Ra[al :did u l-Furjana huma miftu[in 24 sieg[a g[al emer;enzi biss sat-8 tal-g[ada filg[odu. Il-pubbliku jrid jattendi /-/entru tas-sa[[a tad-distrett tieg[u. Persuni ming[ajr karta ta’ identità ma ji;ux moqdija.

BIT-TNE{{IJA TAL-LI?ENZJA TAT-TV...

Erba’ miljun ewro fis-sena jibqg[u g[and il-familji Maltin

AÓBARIJIET LOKALI

■ Il-Ministru Tonio Fenech, fid-diskors tieg[u tal-Ba;it [abbar li l-Gvern se jwettaq weg[da elettorali billi jne[[i l-li/enzja tattelevi]joni b’se[[ mis-sena d-die[la. Naturalment, dawk li g[andhom arretrati se jintalbu jirregolarizzaw il-po]izzjoni tag[hom. Il-li/enzja f’Malta hi ta’ €34.40 fis-sena u fuq ]ew; settijiet tat-televi]joni din titla’ g[al €55. Fid-diskors tieg[u l-Ministru Fenech [abbar li din il-mi]ura se t[alli erba’ miljun ewro g[and il-familji tag[na. Kien hawn min qal li din il-li/enzja kienet te]isti f’Malta biss. Fil-fatt dan m’hux e]att anzi jista’ jing[ad li din te]isti fil-bi//a l-kbira tal-pajji]i Ewropej. U[ud mill-pajji]i li g[ad g[andhom din illi/enzja jidhru fil-kaxxa fuq il-lemin:

AWSTRIJA: BEL:JU: BOSNIJA: KROAZJA: REP. ?EKA: DANIMARKA: FINLANDJA: FRANZA: :ERMANJA: GRE?JA: ISLANDA: IRLANDA: ITALJA: NORVE:JA: POLONJA: SLOVENJA: SVIZZERA: RENJU UNIT: }VEZJA:

€335.14 €172.39 € 36.00 €137.00 € 65.74 €303.35 €253.80 €121.00 €204.36 € 51.60 €213.50 €160.00 €110.50 €315.57 € 52.57 €132.00 €360.65 €174.99 €232.47

Evidenza jist[arre; il-qtil ta’ Raymond Caruana Il-programm Evidenza li se jixxandar nhar il-{amis l-1 ta’ Di/embru 2011 se jiffoka fuq il-qtil ta’ Raymond Caruana li se[[ fil-Ka]in tal-PN talGudja fil-5 ta’ Di/embru 1986. Caruana nqatel b’tiri ta’ submachine gun sparati minn barra l-ka]in. Evidenza se jkun qed jinvestiga fid-dettall l-aktar te]i probabbli dwar kif se[[ il-qtil u ji]vela dettalji dwar il-movimenti tal-arma li ntu]at fil-qtil partikolarment dwar l-a[[ar [inijiet qabel se[[ il-qtil. Il-mistednin tal-;urnalist Dione Borg f’dan ilprogramm huma l-President Emeritus u Kap tal-PN fl1986 Eddie Fenech Adami, lespert forensiku Dr. Anthony Abela Medici, l-Avukat Giannella de Marco u leditur Victor Camilleri. Il-programm se jist[arre; jekk min spara ni]ilx millkarozza biex spara fuq ilka]in, x’tip ta’ karozza probabbilment kienet, minn fejn telaq il-qattiel ta’ Raymond Caruana, kemm

Raymond Caruana

kien hemm karozzi fi]}ejtun dakinhar tal-qtil u fuq min instabu tra//i ta’ sparar wara li nqatel Raymond Caruana. Investigazzjoni o[ra filprogramm se tiffoka fuq ilkwistjoni tal-preskrizzjoni u jekk il-ka] jistax ikun preskritt min[abba li g[addew aktar minn 20 sena minn meta l-ka] ikun se[[. Din il-kunsiderazzjoni se tkun qed isse[[ fl-isfond li lprobabbiltà hi li l-pulizija investigat lill-persuni kollha li b’xi mod jista’ jkollhom konnessjoni mal-ka]. L-Avukat Ginannella

Caruana Currana tispjega laspetti legali marbuta ma’ ka] b[al dan li issa ilu li se[[ 25 sena u tid[ol ukoll fl-aspett investigattiv tal-ka]. Il-President Emeritus Eddie Fenech Adami jitkellem dwar l-esperjenzi tieg[u marbuta ma’ dan ilka] filwaqt li Dr. Anthony Abela Medici jiffoka fuq linvestigazzjonijiet forensi/i li hu g[amel fil-qtil ta’ Raymond Caruana. Il-mod kif dan il-qtil kien effettwa lill-poplu Malti jkun trattat mill-editur Victor Camilleri, li jitkellem ukoll dwar il-[idma li kienet saret fl-Istamperija Indipendenza biex l-a[bar tal-qtil ta’ Raymond Carauna tkun pubblikata fil-[ar;a talg[ada ta’ In-Nazzjon. Il-programm Evidenza dwar Raymond Caruana se jorbot dan il-qtil malvjolenza politika fi]-}ejtun u mal-isparatura fuq il-Ka]in Nazzjonalista ta’ {al Tarxien. Dan g[all-fatt li fihom intu]at l-istess arma li qatlet lil Raymond Caruana.

Kunsillieri Laburisti fi]-}urrieq iwa[[lu f’xulxin Wara li il-mument ]vela ddi]gwid intern li je]isti bejn il-kunsillieri tal-Labour fi]}urrieq, l-istess kunsillieri qed iwa[[lu f’xulxin dwar min kien li seta’ g[adda din linformazzjoni lil din ilgazzetta. il-mument ]vela li fl-a[[ar ;img[at [are; /ar l-inkwiet u nuqqas ta’ qbil serju li je]isti bejn il-kunsillieri tal-Partit Laburista fi]-}urrieq. Sa ftit xhur ilu, is-Sindku Silvio Izzi Savona kien filmira ta’ attakki kontinwi minn kunsillieri tal-partit tieg[u stess. Issa anke l-kunsillier Raymond Grixti safa mira ta’ attakki minn s[abu stess. Is-Sindku Izzi Savona, li hu qrib il-kunsillier Raymond Grixti, f’diversi laqg[at spi//a mg[ajjar b’mod personali u bi kliem dispre;;ativ minn kunsillier laburista ie[or, Kenneth Farrugia. L-istess Farrugia wkoll stqarr kliem xejn sabi[ filkonfront ta’ Raymond Grixti. Jidher li l-bqija tal-kunsillieri

fil-laqg[at qed ikollhom jippruvaw jikkalmaw din ittensjoni. Raymond Grixti /a[ad li b’xi mod g[adda din linformazzjoni lil mezzi taxxandir. Sorsi qalu li Grixti stqarr ma’ xi nies li dawn huma fatti mag[rufa ma]}urrieq kollu u ma kienx hemm il-b]onn li xi [add partikulari jg[addi din linformazzjoni. Sadattant il-mument baqa’ ma r/ieva l-ebda /a[da minn Kenneth Farrugia, li qed ju]a l-Kunsill News — fuljett li hu m[allas mit-taxxi tal-

poplu — biex ikun parti;;jan u jirriklama l-fatt li hu jkun pre]enti fil-ka]in tal-Labour. Jidher li dan kollu hu parti minn strate;ija biex flelezzjoni tal-kunsill lokali f’Marzu li ;ej, jitwarrab bilpulit is-Sindku Silvio Izzi Savona u l-kunsillieri li jaqblu mieg[u. L-ilmenti tas-Sindku Izzi Savona u l-Kunsillier Raymond Grixti mal-Mexxej Laburista Joseph Muscat dwar l-im;iba ta’ Kenneth Farrugia jidher li waqg[u fuq widnejn torox.

AÓBARIJIET LOKALI }ew;t ir;iel jindarbu fi ;lieda b’mus u pala fil-Mistra

Ra;el we;;a’ b’mod gravi u ie[or indarab [afif fi ;lieda b’mus u pala li se[[et fin-ni]la tal-bajja tal-Mistra, limiti talMellie[a. L-in/ident se[[ ilbiera[ g[all-[abta tal-g[axra u nofs ta’ filg[odu. Minkejja li r-ra;uni tal-;lieda ma kinitx konfermata, sorsi pre]enti fil-post qalu lil din ilgazzetta li l-;lieda se[[et b’rabta ma’ [abta ta’ karozza. L-informazzjoni li g[andu il-mument tindika li mhux qed tkun esklu]a l-possibbiltà li waqt il-;lieda kien hemm min kien ta[t l-effett tal-alko[ol. Jidher li waqt il-;lieda, ra;el Ingli] ;arrab daqqa ta’ mus f’g[onqu filwaqt li ra;el ie[or ta’ tletin sena, residenti G[awdex, sofra minn daqqa ta’ pala, li nstabet fil-post talin/ident. Qrib il-post tal-in/ident, karozza tat-tip Peugeot ta’ wie[ed minn dawk involuti, instabet bil-[;ie;a ta’ quddiem mifqug[a bit-teorija tkun li biex il-[;ie;a ta’ quddiem infaqg[et intu]a fire extinguisher, li wkoll instab fil-post. I]-]ew;t ir;iel ittie[du l-isptar b’ambulanza li ssej[et fil-post. Hekk kif il-Pulizija tal-G[assa tal-Qawra g[adha g[addejja blinvestigazzjoni tag[ha, qed issir ukoll inkjesta ma;isterjali.

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Investiment ta’ €8 miljun f’lan/a ;dida tal-irmonk minn Luca Caruana

Kienet inawgurata tug boat ;dida b’ínvestiment ta’ €8 miljun minn Tug Malta Limited. L-inawgurazzjoni saret ilbiera[ minn Gregorio Gavarone, id-Direttur Mani;erjali ta’ Rimarchiatori Riuniti Group u millPresident ta’ Malta, George Abela, fil-Valletta Waterfront. Din il-lan/a ng[atat l-isem St Elmo mis-Sinjura Margaret Abela, mart ilPresident. St Elmo, ta’ 75 tunnellata, tbierket mill-Ar/isqof Pawl Cremona. Fid-diskors tal-okka]joni, Gregorio Gavarone qal li llan/a hi mg[ammra bl-aqwa tag[mir me[tie; g[allattivitajiet tal-irmonk f’ka]i ta’ emer;enza. Il-lan/a St Elmo se tkun ba]ata f’Malta u se tibda tit[addem biex toffri servizz tal-irmonk filport, g[as-salvata;; u g[al servizzi o[rajn ’íl barra minn xtutna. Permezz ta’ dan linvestiment, Tug Malta Ltd b’kollox issa g[andha

Il-lan/a l-;dida tal-irmonk ‘St Elmo’ li kienet inawgurata lbiera[ mis-Sinjura Margaret Abela

flotta ta’ tmien lane/. F’kumment lil din ilgazzetta, Gregorio Gravone tkellem fuq l-importanza ta’ dan l-investiment g[al Malta u qal li g[alkemm g[addejja kri]i finanzjarja, f’Malta g[adhom ji;u [afna vapuri kbar. Dan i]id l-importanza li jkun hawn aktar lane/ talirmonk f’pajji]na.

Min-na[a tieg[u, ilPresident Abela fakkar kemm kibret l-attività talcruise liners f’Malta. Hu fa[[ar lill-kumpanija Rimorchiatori Riuniti, li ]iedet l-investiment f’Tug Malta Ltd f’dawn l-a[[ar snin. Dan l-investiment se jaqdi a[jar l-industrija tal-vapuri,

partikularment fil-port bie]el ta’ Marsaxlokk fejn innumru ta’ vapuri li jid[lu fih qieg[ed dejjem ji]died. L-investiment fil-lan/a l;dida St Elmo hu konsistenti mal-impenn u l-weg[da li g[amlet Rimorchiatori Riuniti lill-Gvern, meta akkwistat il-kumpanija Tug Malta, li tinvesti f’]ew; lane/ ;odda fil-fa]i inizjali tal[ames snin tal-operat. Il-lan/a l-o[ra kienet varata fl-2009 bl-isem ta’ Spinola. Fl-a[[ar ta/-/erimonja saret wirja bl-ilma minn ]ew; tug boats o[ra fiz-zona bejn il-ponta tal-Isla u Sant An;lu. Il-lan/a l-;dida nbniet f’tarzna Spanjola u hi mg[ammra bl-aqwa tag[mir g[at-tifi tan-nar, kif ukoll tag[mir tal-irmonk u krejn fuq id-dock li kollha huma me[tiea; f’ka]i ta’ emer;enza. Dan biex jipprovdu g[ajnuna lill-persuni filperiklu, kif ukoll g[al sitwazzjonijiet ta’ protezzjoni tal-ambjent kemm f’Malta kif ukoll lil hinn mill-ib[ra territorjali Maltin.

IL-PASTORALI TAL-AVVENT

Il-GRTU takku]a lil Liquigas li L-Isqfijiet Maltin jappellaw g[al bidla interna fil-Knisja trid timponi l-monopolji tal-gass Is-sena d-die[la, is-Sena tal- wkoll meta ji;u f’kuntatt ma’ G[all-ewwel darba L-Asso/jazzjoni tan-Negozji ]-}g[ar u l-Medji (GRTU), akku]at lill-kumpanija Liquigas li trid tkompli timponi l-monopolju tal-gass fuq il-Maltin. Fi stqarrija, il-GRTU sostniet li meta Liquigas xtrat id-Divi]joni tal-Gass tal-Enemalta kienet taf li kienet qed tixtri l-monopolju tal-gass f’Malta. Il-GRTU sostniet li l-kuntratt kummer/jali li kien jorbot lillEnemalta, jorbot ukoll lil Liquigas u g[alhekk din g[andha tonorah. Quddiem is-sitwazzjoni pre]enti, il-GRTU sostniet li lGvern u l-Liquigas iridu jirrikonoxxu l-obbligi kuntrattwali tag[hom u jerfg[u r-responsabbiltajiet tag[hom lejn id-distributuri u lejn il-komunità. Il-GRTU akku]at lil Liquigas li qed tinqeda bl-Uffi//ju talKummer/ :ust u bl-Ewropa u sostniet li l-ftehim li hemm malGRTU hu kuntratt so/jali u kummer/jali. L-Asso/jazzjoni akku]at ukoll lil Liquigas li fet[et battalja biex tie[u l-ftit profitt li d-distributuri jag[mlu meta bit-tbatija jqassmu /-/ilindri f’kull bieb.

NIKET B’niket in[abbru l-mewt ta’ mill-Mellie[a, li ;rat ilbiera[ is-Sibt, 26 ta’ Novembru, fir-residenza tag[ha filMellie[a, konfortata bis-Sagramenti Mqaddsa, fl-g[omor ta’ 66 sena. {alliet jibku t-telfa tag[ha lil ]ew;ha Joseph Cauchi, Direttur ta’ Carmel Vella Ltd u Central Asphalt Ltd, uliedha Frankie u lpartner Carmen, u Michelle u ]ew;ha Joe Borg, in-neputijiet Erika u Isaac, omm ir-ra;el Marianna, [utha u [ut ir-ra;el, lir;iel u n-nisa tag[hom, uliedhom, il-familjari kollha, qraba u [bieb. Il-funeral se jsir illum il-{add 27 ta’ Novembru, fis-2.30 p.m., mir-residenza tag[ha g[all-knisja parrokkjali Marija Bambina, il-Mellie[a, fejn issirilha Quddiesa præsente cadavere fit-3 p.m., u wara g[a/-/imiterju Sultana tal-Vitorji fil-Mellie[a, fejn issir id-difna fil-qabar tal-familja. Ag[tiha, Mulej, il-mistrie[ ta’ dejjem. Mary Cauchi

Fidi, g[andha tkun opportunità mill-aqwa biex ilKnisja ;;edded ru[ha internament, kemm f’dak li g[andu x’jaqsam mal-mod kif hi twassal il-messa;;i tag[ha, il-litur;ija, kif ukoll fir-relazzjoni tal-Knisja maddinja ta’ madwarha, f’kuntest ta’ fehmiet spiritwali u ideolo;iji diversi. Dan sostnewh l-Ar/isqof ta’ Malta, Pawl Cremona u lIsqof ta’ G[awdex, Mario Grech fl-Ittra Pastorali talAvvent, il-perijodu li jwassal lill-komunità kattolika g[allMilied. L-Isqfijiet sostnew li minkejja li mhux kull tibdil hu g[all-a[jar, hu daqstant minnu li wie[ed m’g[andux jibqa’ sta;nat. Huma ]iedu li g[alkemm hemm insara li huma konvinti mit-twemmin tag[hom fi Kristu u filKnisja, je]istu individwi u gruppi li g[alihom il-fidi hi aktar kwistjoni ta’ kultura milli esperjenza spiritwali. ■ F’ittra o[ra pastorali, din id-darba indirizzata lit-tfal, lIsqfijiet Maltin qalu li linsara g[andhom ikunu de/i]i li jinbidlu g[all-a[jar. Huma sostnew li din il-bidla g[andha ssir primarjament bejn l-insara, fil-mod kif tkun /elebrata l-Quddiesa, imma

[addie[or. L-Isqfijiet inkora;;ew littfal biex ma jaqtg[ux qalbhom u ma jib]g[ux jag[mlu ttajjeb, u jkunu ta’ e]empju g[al [addie[or g[ax dan i;ib bidla g[all-a[jar fl-ambjent ta’ madwarhom.

■ L-Ittra Pastorali – li g[all-ewwel darba kienet indirizzata spe/ifikament littfal – saret fuq inizjattiva talKummissjoni Djo/esana Tfal, li tinkludi fiha tfal minn parro//i diversi madwar Malta u G[awdex.

AÓBARIJIET LOKALI

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

FIL-PARLAMENT EWROPEW…

Edward Scicluna jonfo[ il-b]ie]aq… i]da jinfaqg[u f’wi//u! Edward Scicluna, l-ewroparlamentari Laburista, qed jie[u l-fama li b’mistoqsijiet li jag[mel fil-Parlament Ewropew jipprova ‘jug]a’ lGvern Malti lill-Kummissjoni Ewropea kull meta hu ja[seb li jkun twettaq xi ksur tarregolamenti Ewropej. L-esperjenza turi li filwaqt li l-istess Scicluna jipprova jo[loq kjass f’pajji]na meta jippre]enta dawn ilmistoqsijiet tieg[u, ma jurix l-istess [e;;a meta jing[ata ttwe;iba. Dan g[aliex f’[afna ka]i jirri]ulta li l-Gvern Malti ma jkun kiser l-ebda regola u allura l-bu]]ieqa li jkun nefa[ Scicluna tinfaqa’ f’wi//u. F’Settembru 2009, Edward Scicluna kien g[amel mistoqsija dwar il-fondi li jkunu allokati g[al G[awdex fejn talab jekk il-Gvern Malti kienx talab spe/ifikament li jsir rapport dwar iddisparitajiet li je]istu bejn Malta u G[awdex skont kif stipulat fit-Trattat tas-S[ubija ta’ Malta. Il-Kummissarju Sanecki kien wie;eb lil Scicluna li skont dak miftiehem bejn Malta u l-UE dan ir-rapport ma kienx me[tie; i]da f’kull ka] il-Ba;it li jkopri lperijodu bejn l-2007-2013 kien [a konsiderazzjoni talprioritajiet G[awdxin. Qallu wkoll li l-Gvern Malti jifli wkoll kontinwament il-possibbiltà li jkun qed jikber id-distakk bejn i]-]ew; g]ejjer. Finalment il-Kummissarju Sanecki qal lil Edward Scicluna li anali]i dwar G[awdex dejjem trid tittie[ed mhux f’kuntest nazzjonali i]da fil-kuntest tal-UE.

Edward Scicluna ‘jug]a’ ’l Malta lill-Kummissjoni Ewropea… i]da ma jing[atax ra;un

F’:unju 2010, Edward Scicluna staqsa lillKummissjoni jekk il-Gvern Malti kisirx id-direttivi talUnjoni Ewropea meta ittrasferixxa 60 [addiem li kien baqa’ mal-Malta Shipyards wara li kienet inbieg[et lil Palombo, ma’ kumpanija parastatali. Il-Kummissarju Andor, fittwe;iba tieg[u, qal li dik ma kinitx materja talKummissjoni i]da wa[da li tkun de/i]a mill-qrati nazzjonali. Barra minn hekk, ilKummissjoni qalet ukoll li mill-istess tag[rif li ipprovdielha Scicluna filmistoqsija tieg[u, ma jirri]ulta bl-ebda mod li l-Gvern Malti kiser xi direttiva jew li bilmod kif mexa kiser xi drittijiet tal-[addiema skont xi direttiva tal-UE. F’Ottubru 2011, Edward Scicluna, staqsa lillKummissjoni Ewropea dwar dawk li f’Malta jinqatag[lhom is-servizz tal-elettriku (g[aliex ma jkunux [allsu l-kontijiet dovuti).

Skont Scicluna, fl-2010, issospensjoni tal-provista talelettriku saret f’1,286 dar b’251 minnhom isiru fl-ewwel [ames xhur tal-2011. Hu staqsa wkoll jekk ilKummissjoni hix im[assba dwar din ir-rata g[olja ta’ sospensjonijiet. Il-Kummissarju Oettinger wie;eb lil Edward Scicluna li l-protezzjoni tal-klijenti vulnerabbli hu obbligu /ar g[all-Istati Membri u Malta infurmat lill-Kummissjoni kif qed ta[dem g[all-protezzjoni tal-konsumatur. Il-Kummissarju ]ied li skont it-tag[rif li g[andu kienu biss 0.71 fil-mija talunitajiet domesti/i li kellhom l-elettriku tag[hom skonnettjat min[abba nuqqas ta’ [las tal-kontijiet talelettriku f’kull wa[da missnin bejn l-2008 u l-2011. “Sussegwentement”, qal Oettinger “kwa]i dawn lunitajiet domesti/i kollha kellhom is-servizz tag[hom tal-elettriku konness mill-;did wara dan l-iskonnettjar”. Fit-twe;iba ng[ad ukoll li liskonnettjar tal-konsumaturi minn mal-provista mhuwiex ipprojbit b’mod espli/itu fuq livell Ewropew. “Mhix l-intenzjoni talpolitika (ewropea) tal-ener;ija li b’xi mod isservi b[ala sostituzzjoni g[all-protezzjoni tal-klijent vulnerabbli permezz tal-politika so/jali.” Fl-a[[arnett fit-twe;iba lil Scicluna, il-Kummissarju Oettinger qallu li f’Malta je]istu ]ew; mi]uri differenti biex ikunu ta’ appo;; g[al klijenti vulnerabbli: ilbenefi//ju g[all-ener;ija u ledukazzjoni li t-tnejn g[adhom fis-se[[!

L-Iskrivan tal-Kamra tad-Deputati dwar mistoqsija parlamentari ta’ Leo Brincat minn Pauline Abela, Skrivan tal-Kamra tad-Deputati

Nirreferi g[all-artiklu li deher f’pa;na 10 tal[ar;a ta’ il-mument tal-{add, 20 ta’ Novembru 2011 intitolat Kumpanija [asibha persuna! Nixtieq ni;bed l-attenzjoni tal-qarrejja tieg[ek li fis-Seduta Nru 398 tas-26 ta’ Ottubru 2011 meta dehret fuq l-a;enda parlamentari l-mistoqsija in kwistjoni (mistoqsija numru 28961) l-Onor Leo Brincat ;ibed l-attenzjoni tas-Sedja u tal-Kamra g[attwe;iba mog[tija mill-Prim Ministru peress li fil-mistoqsija ori;inali tieg[u hu bl-ebda mod ma rrefera g[al Mott MacDonald b[ala isem ta’ individwu. Il-fatt li fil-mistoqsija tal-Onor Leo Brincat kif dehret fuq l-a;enda kien hemm imni]]el ilkliem “tal-individwu, li d-dettalji tieg[u qed jing[ataw separatament” kien ]ball ;enwin min-na[a ta’ dan l-Uffi//ju.

Il-persuna li vvettjat u ttajpjat il-mistoqsija kif mibg[uta mill-Onor Interpellant, [asbet li “Matt MacDonald” kien isem ta’ persuna u allura, b’konformità mal-Ordnijiet Permanenti tal-Kamra fejn “Interpellanza ma g[andha tippubblika ebda isem…”, segwiet il-pro/edura normali billi bag[tet under separate cover lillMinistru kon/ernat l-isem li rat fuq ilmistoqsija ori;inali tal-Membru u fil-mistoqsija rreferiet g[alih b[ala isem ta’ individwu. Estratt mid-dibattitu tas-Seduta Nru 398 fejn l-Onor Leo Brincat qajjem dan il-punt, hu hawn anness. }ball amministrattiv ta’ dan l-Uffi//ju m’g[andux jirrifletti fuq il-Membru.

NOTA EDITORJALI: Din il-gazzetta jiddispja/iha g[al xi inkonvenjent li seta’ nqala’ minn dan il-malinti]

FIS-SENA DEDIKATA LILL-VOLONTARJAT…

Il-Gvern qed i]id l-g[ajnuna lil g[aqdiet tal-volontarjat F’din is-Sena Ewropea talVolontarjat, il-Gvern Malti impenja ru[u filBa;it li ressaq il-;img[a lo[ra li g[as-sena d-die[la j]id l-g[ajnuna lil dawn lg[aqdiet b’nofs miljun ewro. Fid-diskors tieg[u talBa;it, il-Ministru Tonio Fenech qal li f’Malta g[andna numru impressjonanti ta’ g[aqdiet volontarji li qed jag[tu servizz lillkomunitajiet tag[na floqsma so/jali, ambjentali, edukattivi, sportivi u f’oqsma o[rajn. Dawn l-g[aqdiet volontarji, qal il-Ministru Fenech, qed jirnexxielhom jg[inu persuni u familji vulnerabbli fejn l-istat wa[du ma jasalx. Fl-1994, il-Gvern

Nazzjonalista kien waqqaf Fond bl-iskop li jkompli jsostni dawn l-g[aqdiet fil[idma tag[hom b[ala pari mill-istrate;ija ta’ inklu]joni so/jali. Mindu twaqqaf dan ilfond, il-Gvern g[adda ’l fuq minn 26 miljun ewro f’g[ajnuna finanzjarja lil dan is-settur importanti li ssarrfu f’g[ajnuna lil eluf ta’ familji u persuni vulnerabbli. Il-Gvern hu determinat li jsa[[a[ dan is-settur u kien g[alhekk, qal il-Ministru Fenech, li kien de/i] li ssomma ta’ 2.4 miljun ewro li ng[atat lil dan il-Fond titla’ b’nofs miljun ewro ie[or g[as-sena d-die[la. Il-kontribuzzjonijiet talGvern lil organizzazzjonijiet volontaraji fl2011 kienu kif ;ej:

Organizzazzjoni volontarja

G[ajnuna fl-2011 (ewro)

Dar Mer[ba Bik Dar Nazareth Dar Suret il-Bniedem Jean Antide Home Dar Qalb ta’ :esù Moviment ta’ Kana Caritas: NewHope Caritas: Shelter (Nisa) Caritas: Shelter (Ir;iel) Dar Giuseppe Debono Dar il-Kaptan Mid-Dlam g[ad-Dawl Equal Partners Foundation Fondazzjoni Wens (Ind. Living) Fondazzjoni Wens (Fond. Wens) Fra Diego Day Centre Inspire St. Jeanne Antide Foundation Malta Guide Dogs Foundation Muscular Dystrophy Group OASI Osanna Pia Home Paolo Freire Institute Richmond Foundation: Villa Chelsea Richmond Foundation: (Sup. Housing) SAS – Azzjoni Kattolika SOS Malta Victim Support Malta YMCA: (Social Work Programme) L-Arka WOW Being WAW Support Group

80,000 50,000 130,000 90,000 100,000 70,000 390,000 70,000 70,000 5,000 250,000 10,000 20,000 10,000 57,000 28,500 60,000 35,000 9,000 15,000 140,000 130,000 20,000 147,000 25,000 5,000 40,000 14,000 120,000 183,000 25,000 1,000 2,399,500

TOTAL

ANNIVERSARJU

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

(XELLUG)> Il-pulizija tal-SMU flimkien mal-partitarji laburisti fi]-}ejtun fit-30 ta’ Novembru, 1986. (LEMIN)> Il-partitarji nazzjonalisti fit-Triq tal-Barrani fi triqthom lejn il-mass meeting

‘Tal-Barrani’ ma jintesiex ■ 25 sena minn ;rajja gravi u tal-bi]a’ ...kriminali laburisti f’rabta mal-pulizija tar-re;im Nhar l-Erbg[a li ;ej, 30 TA’ NOVEMBRU 2011, ja[bat il-25 anniversarju mill-;rajja kerha

tal-in/identi gravi li se[[ew fit-Triq tal-Barrani hekk kif eluf ta’ partitarji nazzjonalisti kienu fi triqthom lejn i]-}ejtun biex hemmhekk jie[du sehem f’mass meeting tal-Partit Nazzjonalista. Il-Gvern Laburista ta’ dak i]-]mien kien o;;ezzjona g[al dan il-mass meeting i]da lQrati Maltin, f’sentenza storika, kienu ikkonfermaw id-dritt li l-Partit Nazzjonalista jorganizza l-meetings tieg[u kull fejn xtaq f’Malta u G[awdex. Minkejja din is-sentenza tal-Qorti, partitarji laburisti mag[rufin ing[aqdu ma’ pulizija tarre;im so/jalista biex b’kull mod jostakolaw linnazzjonalisti milli jaslu sal-post fejn kellu jsir il-mass meeting. Partitarji laburisti imbarraw it-triq li tag[ti

g[a]-}ejtun filwaqt li attakkaw lil dawk innazzjonalisti qalbiena li, immexxija minn Eddie Fenech Adami, Guido de Marco, Louis Galea u diri;enti o[rajn, bdew resqun lejn i]}ejtun. Il-pulizija tal-iskwadra infami tal-SMU, sparaw il-gass tad-dmug[ mhux lejn min kien qed jikser il-li;i i]da lejn min il-li;i kienet tag[tih id-dritt li jie[u sehem f’mass meeting ming[ajr xkiel. In-numru kbir ta’ nazzjonalisti li [allsu b’demmhom g[all-kura;; li urew jibqg[u eroj Maltin li bis-sagrifi//ju kbir tag[hom g[enu biex f’pajji]na ter;a’ tibda ssaltan mill-;did illibertà wara snin twal ta’ tka]bir mill-Partit Laburista li fih, sal-lum, g[ad hemm nies li kellhom rwol mhux ]g[ir f’dawk i]-]minijiet li se[[ew l-in/identi f’Tal-Barrani.

Il-gass tad-dmug[ sparat mill-pulizija tal-SMU fid-direzzjoni tal-partitarji nazzjonalisti meta kienu l-partitarji laburisti li qed jiksru l-li;i b’attakki vjolenti fuq min kellu kull dritt jorganizza mass meeting

Karozzi jin[arqu minn partitarji laburisti waqt li l-partitarji nazzjonalisti kienu qed jirtiraw fit-Triq tal-Barrani

}ew; nisa li kienu feruti serjament waqt l-in/identi gravi fit-Triq tal-Barrani fit-30 ta’ Novembru, 1986

INTERVISTA

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Artist minn kull dimensjoni Natasha Turner tintervista lil Hilary Spiteri L-arti, il-mu]ika u lfotografija huma l-akbar passjonijiet tieg[u. G[alkemm fit-tlieta li huma [a ta[ri; differenti, hu j[oss li huma tliet dixxiplini li jmorru [afna ma’ xulxin u li joffrulu spunt ta’ ispirazzjoni kontinwa. G[andu wkoll passjoni kbira lejn it-tag[lim u l-istorja tal-arti. Il-professjoni ta’ Hilary Spiteri – dik ta’ g[alliem – i]]ommu f’kuntatt mad-dinja ta’ madwaru filwaqt li listudenti tieg[u jimlewh bil[e;;a u l-kura;; biex ikollu [idma dejjiema. Is-su;;ett li hu tant g[al qalbu u li spe/jalizza fih jittratta l-arti akkademika prodotta fl-ewwel ]minijiet tal-perjodu Ingli] f’Malta. Din ir-ri/erka wasslitu biex jag[mel xi mawriet barra minn Malta biex jirri/erka, spe/jalment f’Ruma. Fil-bidu ta’ dan ix-xahar ippubblika ktieb dwar ir-ri/erki tieg[u, bl-isem Academic, Artistic Training in Early British Malta.

Xi tg[idilna dwar il-pubblikazzjoni l-;dida tieg[ek^ Il-ktieb jismu Academic Artistic Training in Early British Malta, prodott millAllied Publications. Dan joffri studju dettaljat fuq ilpedago;ija akkademika artistika li kienet offruta f’Malta fl-ewwel sittin sena tal-[akma kolonjali Ingli]a (1800-1860). Dan il-ktieb hu l-ewwel produzzjoni Maltija li tittratta b’mod dettaljat it-tag[lim talarti fl-ewwel ]minijiet talIngli]i f’Malta. Ir-ri/erka li wettaqt tul l-a[[ar snin ma kinitx fa/li. Grazzi g[all-appo;; u lg[ajnuna li sibt millg[alliema u mill-kollegi, fosthom il-Professur Mario Buhagiar, il-Kap tadDipartiment tal-Istorja tal-Arti fl-Università ta’ Malta, u l[idma kontinwa permezz tarri/erka f’dokumenti ori;inali, kemm f’Malta kif ukoll f’pajji]i o[ra barra minn xtutna (Ruma u Londra), irrnexxieli nifforma stampa /ara tal-istabbilimenti ewlenin f’Malta li kienu joffru l-mezzi didatti/i artisti/i u min kienu l-g[alliema, l-istudenti u lartisti fl-ewwel nofs tas-seklu dsatax. Il-ktieb joffri passa;; ta’ tliet stadji stori/i li g[adda minnhom pajjizna: it-tmiem tal-[akma tal-Ordni ta’ San :wann, il-wasla tal-Fran/i]i u l-irvellijiet tal-Maltin li wasslu g[all-[akma Ingli]a. Din il-qalba [alliet impatt qawwi fuq diversi aspetti, fosthom dawk politi/i u so/jali.

Fil-ktieb hemm spjegat b’/erta reqqa, il-perijodu tattransizzjoni li g[adda minnu l-istabbiliment edukattiv Malti. It-twaqqif tal-Iskola tadDisinn fi [dan l-Università ta’ Malta – li kienet ta[t ittmexxija tal-Kanonku Francesco Saverio Caruana – kienet rivelazzjoni g[allistudenti Maltin li kellhom g[al qalbhom l-arti u lindustrija. Persuna;;i mag[rufa fl-istorja tal-arti Maltija, fosthom Michele Busuttil, Giorgio Pullicino, Pietro Paolo Caruana, Raffaele Caruana, Michele Bellanti, Giuseppe Calleja u Giuseppe Calì taw kontribut qawwi f’din l-iskola fejn iggwidaw lill-istudenti Maltin biex imorru jistudjaw l-arti f’akkademji rinomati barra minn xtutna u jag[tu ;ie[ lil pajji]hom. Il-ktieb jittratta diversi elementi relatati maddidattika artistika. Element importanti [afna msemmi hu l-introduzzjoni tal-Iskola tanNudo fi [dan l-istess Skola tad-Disinn. Aktar ’il quddiem, f’wie[ed millkapitli, hemm pre]entat studju dwar listatwi tal-;ibs li jinsabu fliskola tal-arti kif ukoll filbini talUniversità lAntika, il-Belt Valletta. Dawn l-istatwi kienu manifatturati u mi;jubin millEwropa u jafu l-ewwel u]u tag[hom propju flIskola tadDisinn. Ma jonqosx li nsemmi listudenti li attendew lIskola tad-Disinn. Infatti, rappre]entati wie[ed isib mixeg[la ta’ disinji mag[mula mill-istess studenti Maltin, pri]ervati fil-Mu]ew tal-Arti, il-Belt Valletta, fejn jakkumpanjahom hemm studju relatat.

X’messa;;i trid twassal bl-arti tieg[ek^

Personalment ma g[andix [afna pretensjonijiet g[all-arti tieg[i. Qatt ma kelli f’mo[[i li bl-arti tieg[i no[loq xi rivoluzzjoni jew tibdil fiddinja ta’ madwari. G[aldaqstant dejjem infittex li x-xog[ol tieg[i jkun ri/erkat kif jist[oqq u li jsir b’/ertu livell g[oli ta’ dedikazzjoni. Jiena nfittex li bl-arti tieg[i no[loq tbissima u esperjenza

g[amel passi ta’ ;gant fejn jid[ol l-apprezzament artistiku, na[seb li fadal [afna xi jsir fejn tid[ol ledukazzjoni artistika. Jien in[oss li f’Malta ledukazzjoni artistika hi sottovalutata, bil-kosegwenza li t-ta[ri; artistiku in;enerali fl-iskejjel Maltin jitqies fuq livell inferjuri jew vokazzjonali. Jiena nemmen li ddixxiplina artistika, fuq diversi livelli, issawwar bniedem denju tal-istorja li ssawru u tat-twemmin li hu j[addan!

Xi jdejqek jew xi jwe;;g[ek l-aktar fis-so/jetà^

HILARY SPITERI> “L-aktar li nixtieq huma affarijiet dejjiema, b[all-kuntentizza interna…” (Xellug)> Il-fa//ata tal-ktieb tieg[u ‘Academic Artistic Training in Early British Malta’

ta’ kulur. U[ud mill-aktar kummenti gratifikanti li qatt ir/ivejt fuq ix-xog[ol tieg[i kienu li l-kuluri huma viva/i u l-kompo]izzjoni li no[loq inisslu sens ta’ fer[ u tbissima f’dak li jkun. Dan g[alija jfisser [afna, g[aliex ilkwadru tieg[i jkun wasal biex jolqot il-karattru emottiv ta’ dak li jkun espost g[alih.

Rembrandt u J.M.W. Turner. Il-kwalità tat-tessut, kif ukoll il-manipulazzjoni ta]-]ebg[a ta]-]ejt fil-kwadri ta’ Rembrandt joffru spettaklu g[all-g[ajn li mhux ta’ min jitilfu. Min-na[a l-o[ra, ilfreskezza u l-ambjent atmosferiku li Turner jimmortalizza fix-xeni pittori/i tieg[u jittrasportawni f’dinja kulurita kompletament estranea g[alija. Fuq ba]i lokali jattirani [afna d-disinn metikolu] u meqjus tal-artist Emvin Cremona. Barra minn hekk, la[[ar u mhux l-inqas, artist lokali li tassew [alla impatt qawwi fuqi hu Charles Cassar, li kontinwament jarrikkixxi l-karattru artistiku tieg[i b’ispirazzjoni imma;inattiva u b’forom kuluriti.

Hemm xi nies li influwenzawk, u b’liema modi^

Ta[seb li l-Maltin japprezzawha bi]]ejjed l-arti^

L-involviment tieg[i fiddinja tal-Istorja tal-Arti wassalni biex insir naf [afna aktar fuq artisti varji minn diversi perjodi tal-Istorja talArti. G[aldaqstant, ]ew; artisti li tassew jaffaxxinani xxog[ol tag[hom huma

Il-poplu Malti hu poplu msawwar, sa minn ]mien missirijietna, minn g[a;na kulturali qawwija – naturalment, kul[add fuq illivell personali tieg[u. Personalment in[oss li g[alkemm il-poplu Malti

Is-sojetà ta’ madwari toffri bosta opportunitajiet. G[aldaqstant jien ninsab imwe;;a’ minn sitwazzjoni ta’ menefregi]mu (terminu li n[obb nu]a [afna u li jfisser: “kul[add ji;i jaqa’ u jqum minn kollox”) li dan l-a[[ar sar fenomenu komuni fi]]g[a]ag[, mhux biss Maltin imma anki globalment. Dan qed iwassal biex qed tkun ;enerata atmosfera ta’ nuqqas ta’ interess u [e;;a, dominata minn u]u abbu]iv tad-dinja elettronika. Min-na[a l-o[ra, fuq livell lokali, jien ninsab urtat fuq innuqqas ta’ trasparenza f’kull livell tas-so/jetà Maltija, li t[addan dan il-kun/ett b’/erta sa[[a. Mhuwiex fa/li li f’dan l-ambjent wie[ed jirnexxi bilpro;etti tieg[u.

X’tixtieq l-aktar f’[ajtek^

Hemm [afna affarijiet materjali li wie[ed ikun jixtieq f’[ajtu, fosthom issu//ess, ir-reputazzjoni u listabbiltà so/jali. G[alkemm, sin/erament, inkun qed nonqos jekk ng[id li ma nixtieq xejn minn dan. Biss, na[seb li l-aktar li nixtieq huma affarijiet dejjiema, b[all-kuntentizza interna, li nemmen li twassal g[allispirazzjoni dejjiema, il-mutur # mu]a tal-artist. L-aktar [a;a li nixtieq fuq ba]i lokali hi li l-element ]ag[]ug[ jing[ata aktar /ans g[all-espressjoni u iktar opportunitajiet biex wie[ed javvanza u jesponi l-potenzjal tieg[u. In[oss li Malta tkun qed titlef meta diversi individwi jistabbilxxu ru[hom b’su//ess barra minn xtutna min[abba li l-kwalitajiet e//ellenti tag[hom ma jkunux ;ew apprezzati, anzi spi//aw imwarrbin. G[al aktar informazzjoni dwar dan l-artist,wie[ed jista’ j]ur: http:##www.hilaryspiteri.com; http:##hilaryspiteri.blogspot.co m#2011#10#academic-artistictraining-in-early.html.

INTERVISTA

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Mu]ika kontemporanja minn Malta fil-Galleria d’Arte Moderna ta’ Turin Ritratti> Stefano Chapel Bonafè

Ta’ kull sena l-g[aqda kulturali Taljana Rive-Gauche Concerti torganizza festival ta’ mu]ika kontemporanja fil-mu]ew tal-arti moderna f’Turin. Din is-sena, g[as-26 edizzjoni ta’ dan l-avveniment, il-festival Musiche in Mostra kien inawgurat minn trio Malti: Crossbreed Ensemble li jinkludi lil Tricia Dawn Williams fuq il-pjanu, Kevin Abela fuq il-kurunetta u Daniel Cauchi fuq il-perkussjoni. Id-direzzjoni tal-Crossbreed Ensemble hi f’idejn il-kompo]itur Ruben Zahra li rnexxielu j]ewwaq programm mill-aktar varjat: mill-avangwardja ta’ kompo]ituri b[al Xenakis u Ligeti sal-mu]ika heavy metal tal-Iron Maiden, mu]ika mi/-/inema u Bugs Bunny! Staqsejna lil Ruben ftit mistoqsijiet dwar din l-esperjenza. Kif ;ietek din l-dea li klassika, folk kif ukoll malX’effett ikollu programm t[allat il-mu]ika klassika mu]ika g[a/-/inema. b[al dan fuq l-udjenza^ ma’ dik Rock, /inema u Kif tista’ timma;ina lProgramm li mhux marbut sa[ansitra l-Looney Tunes^ g[a]la mu]ikali tieg[i hi ma’ stil mu]ikali wie[ed^ Jien nisma’ kull tip ta’ pjuttosk eklettika... ma nsib lIllum diffi/li [afna li mu]ika u nista’ ng[id li b[ala ebda problema naqleb millwie[ed jikkontrolla t-tip ta’ kompo]itur jispirawni diveri kun/ert g[all-vjolin ta’ mu]ika li jisma’. Jekk imqar stili u ;eneri. G[alkemm ;ej Tchaikovsky g[al Lady Gaga! tara film se tisma’ mu]ika minn formazzjoni klassika G[alhekk fassalt programm li sinfonika, hip-hop, jazz, folk .. minn dejjem kont in[obb iljippre]enta l-mu]ika tal-lum e// b[ala parti mis-soundtrack mu]ika Rock. Fix-xog[ol ming[ajr referenza pre/i]a ta’ tal-film. Jien dan it-ta[lit ma tieg[i mmiss mal-mu]ika ;eneru. jdejjaqni xejn g[ax nemmen li f’kull ;eneru hemm x’tiskopri. Mhux l-ewwel darba li nu]a ritmi mill-mu]ika heavy metal f’kompo]izzjonijiet ta’ mu]ika klassika ... jew pro/eduri li ;ejjin mill-mu]ika kontemporanja f’arran;amenti folk. L-udjenza qatt ma ssib problema li tg[addi minn stil g[all-ie[or waqt kun/ert, g[ax hekk imdorrija tag[mel fil[ajja ta’ kuljum.

Innutajt li Crossbreed Ensemble jinkludi lil Tricia Dawn Williams fuq il-pjanu, Kevin Abela fuq ilkurunetta u Daniel Cauchi fuq il-perkussjoni. Kif g[a]it dawn l-istrumenti^

Il-membri tal-Crossbreed Ensemble jinbidlu skont ilpro;ett u dan it-trio ;ie ffurmat propju g[al dan ilprogramm ta[t it-titlu Diversity. Is-siner;ija bejn ilmu]i/isti hi importanti [afna g[as-su//ess tal-pro;ett. Kevin, Daniel u Dawn huma tliet mu]i/isti mill-aqwa u kont ili biex ng[aqqadhom flimkien b[ala trio. Tricia Dawn Williams waqt il-kun/ert fil-Galleria d’Arte Moderna f’Turin. Fl-isfond jidher Daniel Cauchi jdoqq il-perkussjoni

X’kienu s-siltiet mu]ikali li ppre]entajtu f’Turin

Ruben Zahra qed ikun intervistat mill-kompo]itur Taljan Victor Andrini qabel il-kun/ert ta’ Turin

g[all-festival Musiche in Mostre^

Fit-taqsima ta’ mu]ika klassika-kontemporanja ppre]entajna xog[ol millisba[ g[all-perkussjoni: Rebonds B tal-kompo]itur Iannis Xenakis; g[all-pjanu solo kien hemm Musica Ricercata ta’ György Ligeti u Three Irish Legends ta’ Henry Cowell; kif ukoll Born to Beat Wild ta’ Nebojsa Jovan Zivkovic g[all-kurunetta u katuba. Il-programm kien jinkludi wkoll ]ew; kompo]izzjonijiet tieg[i: {arba g[all-pjanu u kurunetta u Fragments g[all-pjanu u perkussjoni. It-trios kienu wkoll arran;amenti tieg[i: Lux Aeterna ta’ Clint Mansell mill-film Requiem for a

Dream; Merry-Go-Round Broke, mu]ika mill-cartoons ta’ Looney Tunes # Bugs Bunny u Phantom of the Opera tal-grupp Iron Maiden.

Xi pro;etti g[andek im[ejjija g[al Crossbreed Ensemble^

L-objettiv tieg[i hu li nippromwovi l-Crossbreed Ensemble f’festivals internazzjonali. Il-kun/ert ta’ Turin kien debutt tajjeb g[al dan il-pro;ett imma fadal [afna xog[ol xi jsir. Min-na[a tieg[i g[andi diversi arran;amenti u siltiet ;odda li nixtieq nikteb g[al dan it-trio. Tiskanta x’tista’ tag[mel b’kurunetta, pjanu u perkussjoni ... meta dawn listrumenti jkunu f’idejn mu]i/isti tajbin!

MUÛIKA

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Kathleen de Domenico fit-Teatru Manoel Nhar it-Tlieta 29 ta’ Novembru fit-8 p.m. it-Teatru Manoel se jippre]enta kun/ert ta’ mu]ika g[al kwartett tal-pjanu u terzett ta’ strumenti tal-korda. Il-programm jikkonsisti f’xog[ol rari [afna ta’ Mahler li hu moviment li kiteb fl-1876 g[al kwartett g[al pjanu u strumenti tal-korda. Wara jkun interpretat it-Terzett in Sol Maggiore, Op. 9, N. l g[al strumenti tal-korda miktub minn Beethoven. Wara l-intervall jindaqq il-Kwartett g[al pjanu u strumenti tal-korda in Mi bemoll maggiore, Op. 47 ta’ Schumann.

Jie[du sehem il-pjanista Maltija Kathleen de Domenico u t-Trio Coriolis li hu ffurmat minn Michaela Buchholz (vjolin), Klaus-Peter Werani (vjola) u Hanno Simons (vjolin/ell). Biljetti minn bookings@teatrumanoel.com.mt, tel. 21246389. Ara wkoll: www.teatrumanoel.com.mt. Dawk li jibbukkjaw online g[al /erti serati fitTeatru Manoel jie[du parti f’lotterija li titla’ kull xahar. Ir-rebbie[a jie[du lura 50% tal-prezz talbiljett#i u jir/ievu /ekk bil-posta bil-kortesija ta’ Easisave.

Il-band Cruz, wa[da mill-parte/ipanti fl-edizzjoni ta’ din is-sena tal-GO Teatru Unplugged fit-Teatru Manoel

L-14-il edizzjoni ta’ GO Teatru Unplugged Teatru Unplugged sar l-ewwel darba fl-1998 u minn dakinhar sar wie[ed mill-attivitajiet kulturali u mu]ikali l-iktar popolari f’Malta. GO Teatru Unplugged din is-sena se jsir nhar it-2, 3 u 4 ta’ Di/embru fit-Teatru Manoel, il-Belt Valletta. Din is-sena Teatru Unplugged se jkollu seba’ partijiet differenti li jinkludu lit-talent ]ag[]ug[ Nicolas Montebello, il-gruppi Cruz, Crosswalk u FellowFish, lill-mu]i/ist talkitarra klassika Spanjola Mark Rapa, Ronnie Busuttil (li kien jifforma parti mill-grupp The Flying Alligators) u Renzo Spiteri ma’ Andrea Britton u Dave Randall. Is-serata ta’ din is-sena se titmexxa mill-attur Alan Paris. F’kumment li tana, Jonathan Shaw, wie[ed mi]-]ew; kofundaturi ta’ Teatru Unplugged, qal li g[al dawn la[[ar 14-il sena Teatru Unplugged kellu tliet o;;ettivi prin/ipali: li jintrodu/i kantanti u mu]i/isti lokali ;odda, li joffri tipi differenti ta’ mu]ika u li jo[loq lejla differenti i]da divertenti fit-Teatru Manoel. F’Teatru Unplugged kull sena jkun hemm i]-]ieda ta’ xi [a;a innovattiva waqt li flistess [in jin]amm l-iskop tal-

attività u l-14-il edizzjoni mhux se tkun e//ezzjoni. Lidea li jkun hemm bejn sitta u seba’ partijiet ta’ mu]ika differenti jg[in ukoll biex jin[oloq spettaklu interessanti. Biex jil[qu mal-interess ikbar u talbiet ta’ gruppi, mu]i/isti u kantanti lokali li jkunu jixtiequ jipparte/ipaw, l-ideaturi ta’ Teatru Unplugged Jonathan Shaw u Nirvana Azzopardi minn din is-sena waqqfu kumitat ta’ g[a]la biex jg[in fl-element artistiku tal-attività. Flimkien mal-ideaturi fuq il-kumitat hemm Renzo Spiteri, Alex Papagiorcopolo u Peter Grech. G[at-tielet sena konsekuttiva l-ispettaklu se jibda billi jintrodu/i talent ;did, Nicholas Montebello, tfajjel ta’ 13 il-sena. Din lidea ta’ introduzzjoni ta’ talent ;did ;iet milqug[a tajjeb [afna u turi kemm ilkumitat irid jippromwovi talent ]ag[]ug[ waqt li flistess [in i]omm il-kwalità tal-kantanti u mu]i/isti ta’ livell g[oli. Il-biljetti jiswew €8, €15 u €18 u jistg[u jintraw online minn www.teatrumanoel.com.mt, permezz ta’ posta elettronika bookings@teatrumanoel.com. mt, jew billi wie[ed i/empel

MUÛIKA

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

minn Noel d’Anastas

The Nil By Mouth Sessions

L-ingredjent li se j[oll l-erwie[ tal-azzar ‘The Nil By Mouth Sessions’ hi l-ewwel edizzjoni ta’

avveniment li se jkollu erbg[a mill-a[jar esponenti talmu]ika alternattiva lokali flimkien ma’ ]ew; gruppi promettenti barranin u DJs ta’ kwalità. Dan se jsir fil-V-Gen, Paceville fit-2 u t-3 ta’ Di/embru li ;ej, imtella’ millpromoturi lokali HairyAmp flimkien ma’ The Goo Boy. Il-:img[a 2 ta’ Di/embru, il-line-up se tkun mag[mula minn dawn il-gruppi: il-band folk Stalko li jirnexxilhom ming[ajr sforz u xinxilli ]ejda jehm]u mal-mu]ika tag[hom strumenti akkusti/i u kant. Qatt ma [arsu lura wara ddebutt tag[hom is-sena l-o[ra meta kienu daqqew mal-artist Ingli] Adem fit-teatru MITP il-Belt Valletta. :eneralment huma jag[]lu li jdoqqu g[al udjenza intima. G[al ‘Nil By Mouth’ huma mistennija jo[or;u bl-ingredjent li mistenni j[oll l-irwie[ talazzar! G[al benifi//ju, fittxu l-video tat-track il-;dida In A Hurry fuq Youtube. Lumiere se tkun it-tieni band. Dan il-grupp ing[aqad g[al kun/ert li kien imtella’ fil-V-Gen u li ntlaqa’ tajjeb mill-udjenza numeru]a. Din hi wa[da mill-ftit bands lokali

li jgawdu statut ta’ cult band. Il-mu]ika tal-Lumiere tista’ tissejja[ art-rock li tikkumplimenta u t[ejji sew g[all-grupp barrani li se jdoqq wara, it-Taljani Eimog. Eimog huwa bba]at f’Agrigento, Sqallija. X’aktarx din hija l-ewwel band postrock li se ddoqq fi xtutna. Dwar l-album debuttanti ‘Scenario’, is-sit tal-;urnal elettroniku Silent Ballet jirrimarka hekk: “Fi ftit ]mien, Eimog se jsib il-le[en tieg[u u jag[tina album uniku.” Filfatt, dan l-album qieg[ed ji;i rrekordjat f’dan il-mument. Iwassal il-[oss tieg[u b’[ajt melodiku ta’ kitarri sbie[ u mu]ikalment b’teknika kbira li kapa/i jo[loq l-atmosfera ne/essarja biex dan il-kun/ert jing[alaq fuq nota tajba g[al dawk pre]enti. Wayne Flask u Karl Baldacchino se jkunu dDJs g[al dan il-lejl. It-tieni jum… Is-Sibt 3 ta’ Di/embru se

tkun lejla aktar movimentata meta mqabbla mal-lejl ta’ qabel. G[adu ;ej mit-tnedija tal-album debuttanti tieg[u ‘Cut, Paste Rave ‘N’ Roll’, ilgrupp lokali Dolls For Idols mistenni jitla’ fuq il-palk b’arja mimlija grinta. It-titlu

Discopolis

tal-album jista’ jag[ti [jiel ta’ x’tip ta’ mu]ika wie[ed jistenna: “Rave & Roll”. Wara jkun imiss lil band o[ra lokali The Areola Treat li kull min esperjenzaha live jaf li l-mu]ika [ier;a millamplifikaturi se tkun g[olja u okka]jonalment brutali. Irreputazzjoni li din il-band bniet hija wa[da li ftit huma lbands l-o[ra fix-xena tag[hom li jistg[u j[abbtuha mag[ha. Il-kunfidenza u pre]enza huma abbundanti u g[andha sservi tajjeb biex tilqa’ lill-grupp barani, lIsko//i] Discopolis. Il-band Discopolis qed titqies b[ala wa[da mill-aqwa bands emer;enti, u d-destin g[aliha miexi b’pass

mg[a;;el. It-trio ]ag[]ug[ minn Edinburgh iffurmat ftit iktar minn sena ilu, di;à daqq f’festivals kbar u [afna milludjenzi lokali li jaffaxxinaw ru[hom bil-[oss alternattiv, b[al dawk ta’ Reading u Leeds jew T in The Park jafu e]att min hu. Minn dak i]]mien ’l hawn, feta[ spazju g[al bands o[ra b[al Metronomy, Fenech-Soler u The Futureheads. Discopolis jamalgama kitarri b’[oss Indie kkombinat ma’ dak elettroniku. Il-;urnalist Matt Wilkinson tar-rivista awtorevoli NME ddeskrivietu hekk: “ta[lita talperkussjonijiet tal-Friendly Fires u Deadmaus f’sala mimlija studenti.”

Eimog

Il-buzz jitkompla b’DJ set minn Danjeli. Jekk mhux bi]]ejjed hemm sorpri]a o[ra fil-forma ta’ Capitol K (UK) li ]gur min jaf il-materjal u sets tieg[u jaf x’;ej g[alih! Il-biljetti qed jinbieg[u ming[and Coach & Horses (Triq il-Wied, Birkirkara), VGen (Paceville) u Blush & Panic (il-Belt Valletta) jew /emplu 99846382 jew 79861473. Il-prezz ta’ lejla wa[da hu ta’ €12 u ta’ ]ew; kun/erti €15 g[al min se ja[seb qabel. Il-biljetti malbieb se jkunu og[la. L-ewwel band fi]-]ew; iljieli tibda fl10 p.m. e]att! Dan lavveniment jista’ jkun segwit fuq Facebook ‘the Nil By Mouth Sessions’.

OPINJONI

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Il-kredu tal-Partit Nazzjonalista Il-Vi]joni 2015+ u lil hinn, li hi vi]joni ekonomika, b’ konnotazzjonijiet so/jali dejjem emmint li g[andha tkun kumplimentata b’vi]joni politika biex tkun kompluta. F’dan is-sens kont nara vojt. Il-gwarni/ politiku madwar ilvi]joni ekonomika 2015 g[andu jkun bidu ta’ fa]i ;dida fil-mod kif issir ilpolitika, fejn jissa[[u aktar listituzzjonijiet u jkunu regolamentati a[jar il-partiti politi/i li sal-lum ftit li xejn huma regolamentati. Irridu nkomplu nnaqqsu aktar il-polarizzazzjoni politika. A[na poplu wie[ed b’opinjonijiet differenti. Vi]joni 2015+ il-politika li tikkumplimenta lil dik ekonomika bi sfumaturi so/jali u jidhirli li dak li qed nag[mlu b’dan id-dokument

L-G[eruq Tag[na.

Dawn huma riformi ma;;uri. Huma dawn irriformi li kont qed nitkellem dwarhom f’dawn l-a[[ar xhur u nie[u gost narahom issa parti minn dak id-dokument tant importanti g[all-Partit tag[na. Din te[tie; ]ew; fa]ijiet: l-ewwel fa]i edukattiva fejn il-poplu jsir aktar familjari mar-regoli tal-log[ba demokratika politika li tiddetermina l-parametri li fihom imbag[ad jikkompetu lpartiti individwali g[allkunsens popolari. {add mhu ikbar minn dan il-partit [lief il-poplu sovran u l-Kostituzzjoni. Nistqarr li l-poplu tag[na, minkejja li tinteressah ilpolitika u jippartepi/a, mhuwiex familjari bi]]ejjed mas-sistema. Ri/entement l-Ispeaker issu;;erixxa li kopja talKostituzzjoni tintbag[at lil kull familja. Il-Kostituzzjoni tag[na, b[all-bandiera u l-lingwa, hi karatteristika prominenti talidentità tag[na. Ejja niskopruha, ejja ng[o]]uha u na;;ornawha. Ejjew inkunu kburin b’pajji]na. U t-tieni fa]i hi t-tis[i[ innifsu tal-istituzzjonijiet

Dan hu d-diskors li g[amel id-Deputat Nazzjonalista FRANCO DEBONO , Assistent Parlamentari fl-Uffi//ju tal-Prim Ministru, fis-sessjoni tal-{add li g[adda tal-Kunsill :enerali tal-Partit Nazzjonalista li approva d-dokument L-G{ERUQ TAG{NA

politi/i u kostituzzjonali. Il-Profs Jerzy Buzek, ilPresident tal-Parlament Ewropew, meta kien qed jindirizza ’l-Parlament Malti f’Jannar li g[adda qal: “Jekk il-qalb tad-demokrazija hi lpoplu, ir-ru[ tag[ha hi lParlament.” U allura rridu nassiguraw parlament aktar awtonomu millamministrazzjoni, na;;ornaw l-istanding orders u nag[tu tag[mir xieraq spe/jalment ta’ komunikazzjoni biex in;ibu lParlament eqreb lejn il-poplu. Irridu, kif jg[id iddokument, inkomplu nag[mlu riformi fil-Kumitat talKontijiet Pubbli/i (PAC), lAwditur :enerali, lOmbudsman u l-Kummissjoni kontra l-Korruzzjoni u lAwtorità tax-Xandir, ukoll mwaqqfa bil-Kostituzzjoni. B’hekk il-Parlament ikun jista’ jaqdi r-rwol tieg[u a[jar b[ala mekkani]mu ta’ skrutinju fuq lamministrazzjoni. Irridu, permezz tal-li;i dwar il-partiti politi/i u lfinanzjament tag[hom, nassiguraw trasparenza u kontabbiltà fil-partiti. Il-partiti politi/i ji;;eddu kemm internament permezz ta’ dokumenti b[al dan tal-lum kif ukoll esternament permezz ta’ riformi kostituzzjonali u li;ijiet mill-Parlament. Irridu nirrevedu wkoll il-mekkani]mu kostituzzjonali tal-[atra tal;udikanti, biex insa[[u lindipendenza tal-;udikatura; nirrevedu l-kundizzjonijiet tag[hom u l-età tal-irtirar u ne]aminaw bir-reqqa leffika/ja fil-prattika talimpeachment u aspetti o[rajn, u nassiguraw rispett

s[i[ lejn id-drittijiet fundamentali tal-bniedem, inklu] dawk ta’ persuni arrestati filwaqt li nsa[[u lKorp tal-Pulizija, li g[amel passi kbar ’il quddiem fla[[ar g[axar snin. Dawn huma riformi ma;;uri. Iz-zokk ewlieni li minnu jo[or;u l-frieg[i l-o[ra anke f’dan id-dokument.

G{AX DAN HU L-KREDU TAL-PARTIT NAZZJONALISTA, [bieb

tieg[i. Din hi l-identità tag[na. Dawn huma l-marki tas-swaba’ tag[na kif jg[id iddokument. Dan hu dak li dejjem emminna fih. Ilmeritokrazija wkoll hi fundamentali u g[andha tanima lis-saffi kollha tasso/jetà. Dejjem hekk emmint. Tfisser li kul[add ikun stmat skont il-mertu, skont ittalenti tieg[u. L-oppost talmeritokrazija hu lklijenteli]mu u l-arbitrarjetà. Dan ukoll jinsab f’dan iddokument g[ax hu twemmin ba]iku ta’ dan il-partit Jissemma f’dan iddokument il-b]onn ta’ riforma fl-Awtorità tax-Xandir filkuntest tar-riformi kostituzzjonali. Anke hawn sar [afna fil-passat i]da rridu na;;ornaw u nkunu vi;ilanti g[ax fil-[ajja xejn mhu garantit. Irridu naraw issitwazzjonijiet pre]enti, li forsi kienu jag[mlu sens g[axra, [mistax-il sena ilu, kemm jag[mlu sens illum. Irridu nanalizzaw ir-realtà ta’ partiti politi/i sidien ta’ stazzjonijiet televi]ivi firrealtà tal-lum. Irridu nkomplu nnaqqsu l-polarizzazzjoni. Fuq ix-xandir tal-istat hemm pre]entaturi serji u

bilan/jati b[al Peppi Azzopardi u Reno Bugeja. I]da [add m’g[andu dritt ju]a x-xandir tal-istat g[al skopijiet personali, spe/jalment billi jag[mel [sara lil [addie[or. Ikun min ikun, b’kull pretest jew sku]a li tkun mhux biss biex jimbotta l-a;enda privata tieg[u jew ta’ xi klikka i]da sa[ansitra biex jg[attilhom xturhom jinfexx jattakka in;ustament u jipprova jitfa’ dellijiet koroh fuq [addie[or, allura hawnekk inkunu verament missejna l-qieg[ u nistenna li dan l-a;ir ikun kundannat. Spe/jalment jekk ikunu qed isiru lmenti ripetuti tal-istess natura minn setturi varji tasso/jetà. Il-lealtà tieg[i dejjem urejtha u qatt ma tlabt xejn. G[amilt u lest inkompli nag[mel sagrifi//ji g[al dak li nemmen fih. Anke b[ala Deputat [adt de/i]jonijiet ibsin u g[amilt sagrifi//ju personali biex naqdi d-dover tieg[i skont dak li nemmen li hu SEWWA. I]da g[allkapri//i u l q]ie] m’inix lest in/edi d-dinjità tieg[i. G[alhekk irridu nkomplu nsa[[u l-Awtorità tax-Xandir. G[ax naf kemm tista’ tkun diffi/li s-sitwazzjoni ta’ kandidat, nappella kif di;à ssu;;erejt internament li lpartit mhux biss iwaqqaf forum tal-kandidati li j[arre; u jag[mel vetting i]da jibda ja[seb biex japprova lkandidati. Jien g[ext g[axar snin kandidat fil-kwiet, f’/irkustanzi diffi/li, ma sibt g[ajnuna minn imkien, xtaqt stajt nikkontribwixxi aktar, i]da qatt ma lmentajt. Id-demokrazija hi dejjem works in progress; qatt m’int

lest, dejjem issa[[a[ha u ta;;ornaha, u kif tieqaf taqdef il-kurrent ikaxkrek lura. Irrid, irridu lkoll inkomplu ng[ixu f’demokrazija, demokrazija s[i[a, demokrazija msa[[a u f’sa[[itha, demokrazija a;;ornata. G[ax iddemokrazija li tinkiseb b’tant sagrifi//ju, kif dan il-partit jaf sewwa, hi importanti daqs lekonomija. Il-kolonni l-kbar ta’ dan il-partit, Eddie Fenech Adami, Guido de Marco, Louis Galea, biddlu wi// dan il-pajji] i]da ma ninsewx li qabel ;abu bidliet f’dan il-partit, ;eddew lil dan il-partit, stimulawh jevolvi. U hekk irridu nkomplu nag[mlu a[na. ?irkustanzi differenti. Ilpunt hu, i]da, li partit politiku irid dejjem jibqa’ ji;;edded u jaqra s-sinjali ta]-]mien filwaqt li j]omm sod mattwemmin tieg[u. Partit jista’ jitwessa’ f’moviment, kif dejjem kien ilPN jew jidjieq fi klikka. Dan hu partit popolari b’ba]i ta’ appo;; wiesa’ fis-so/jetà u hekk irid jibqa’. Irba[na la[[ar elezzjoni g[ax ikkonvin/ejna mhux biss lillhardcore, lill-grassroots imma lil dik il-faxxa ta’ nies dejjem aktar titwessa’ li m’g[andhomx appartenenza fissa jew lealtà lejn ebda partit – il-floating voters – g[exieren ta’ eluf. Din hi r-realtà u dawn in-nies jidde/iedu l-elezzjonijiet ;enerali. U hawn tid[ol illo;ika tal-perswa]joni u ssensittività. Qed ng[ixu r-realtà ta’ Malta Ewropea, storja ta’ su//ess anke f’/irkustanzi ostili, fejn nirrealizzaw li mhux biss id-de/i]jonijiet li tie[u l-Unjoni Ewropea jaffettwaw lilna i]da wkoll idde/i]jonijiet li jie[u pajji] jistg[u jaffettwaw l-Unjoni nfisha. Je[tie;, f’dawn i//irkustanzi, stabbiltà. Nissudaw l-istabbiltà billi nsa[[u d-demokrazija. Ejjew flimkien, [bieb tieg[i, inkomplu nsa[[u ddemokrazija li hi l-g[erq prin/ipali tat-twemmin tag[na.

TEATRU

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Il-pantomima bil-Malti ‘Tarzan mal-Erbat Irjie[’ minn George Maggi

Kif ng[idu bil-Malti, l-ewwel ma tiekol l-g[ajn. U x’inhi lpantomima tal-Milied ming[ajr xenarju fantastiku, allegoriku u mimli lwien u [ajja? G[alhekk tiekol lg[ajn, dak li tara u tifhem ludjenza, li bi [;arha, bl-eluf, tattendi g[all-pantomima

mlewna matul il-jiem sbie[ tal-Milied u l-ewwel ta’ sena ;dida. Sadattant, g[all-producer Pawlu Testa, li g[al dawn la[[ar 11-il sena fil-Milied u lEwwel tas-Sena ta lil Malta pantomima isba[ minn o[ra, qatt mhu bi]]ejjed fejn tid[ol

Xog[ol mill-aktar professjonali li se jsebba[ il-palk g[all-pantomima

Ix-xenarju qed jin[adem – fir-ritratt tidher il-kapanna li g[andha post prin/ipali fuq il-palk

il-fantasija xenografika li ssebba[ il-palk. U g[al din issena spe/jali f’g[eluq l-20 sena mit-twaqqif talkumpanija Teatru Rjal, Pawlu re;a’ g[amilha. Xi [a;a tabil[aqq ori;inali g[allpalk Malti g[ax g[alih qatt mhu bi]]ejjed fejn tid[ol ludjenza. Finanzi, sagrifi//ji, xog[ol fit-tul, [sieb, fantasija, fuq kollox kura;; jimbuttaw lil Pawlu Testa biex minn sena g[al o[ra joffri l-ori;inali flaqwa tieg[u b’risq ilpantomima Maltija. G[aldaqstant, bi produzzjoni ta’ Pawlu Testa, direzzjoni ta’ Augusto Cardinale u b’kitba ta’ Joe Julian Farrugia, ilpantomima Tarzan mal-

Erbat Irjie[ fl-Istitut Kattoliku se jkollha direzzjoni mu]ikali ta’ Neville Gatt, xenografija ta' Manuel Pace, koreografija ta' Felix Busuttil (Yada Dance Company), lillkostumista Lily Meli u rtokk ta' Justin Brincat. Jie[du sehem l-atturi mag[ruf u bravi Hector Bruno, Snits, Ina Robinich, Toni Busuttil, Fabian Scerri De Carlo, Ronald Briffa, Laura Bruno, Dominic Cini, Mark Tonna, Brian Farrugia, Clifford Galea, Mario Camilleri, Eileen Micallef, Alan Falzon, Frank Borg u bosta u bosta o[rajn. G[all-familja u l-[bieb kollha din il-pantomima qed toffri divertiment, satira,

spettaklu mu]ikali live u ;miel ta’ xenografija u kostumi mill-isba[. Il-;ranet tal-ispettaklu jit[abbru flistampa u fuq il-websajt www.kumpanijateatrurjal. com. Il-biljetti jistg[u jinkisbu ming[and Pawlu Testa: 21223340, 27223340; millbooking office tal-Istitut Kattoliku: 21238429; millBar tal-Istitut Kattoliku: 21242551; ming[and Carmen Azzopardi r-Rabat: 21454836 u Tere]a Bazaar {a]-}abbar: 21892730. * G[aldaqstant kul[add g[andu jag[]el serata li fiha jattendi g[all-pantomima Tarzan mal-Erbat Irjie[ g[ax ]gur kul[add se jitpaxxa biha u jibqa’ jiftakarha.

TEATRU

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Ix-xog[ol fuq si;ra kbira fil-ma[]en fejn se titlesta x-xenografija

Parti mill-foresta vasta li se sservi ta' sfond g[al ‘Tarzan’

Xenografija ;ganteska, artistika, mekkanizzata u mlewna Meta ]ort il-ma[]en il-Belt Valletta, bqajt tabil[aqq immeraviljat bil-kobor u l;miel tax-xenarju li qed ikun im[ejji g[all-pantomima ta’ din is-sena li se tkun pre]entata fl-Istitut Kattoliku, il-Furjana, Tarzan mal-Erbat Irjie[. Tabil[aqq meravilja tal-og[la livell. Tant hu kbir dan is-set li ma setax jin[adem fuq l-istess palk tal-Istitut Kattoliku. Wara li ttie[du l-qisien pre/i]i mhux biss tal-palk i]da tal-fa//ata u ’l isfel mill-palk, ing[ata bidu g[attwettiq ta’ din l-ambizzjoni kbira. B’kollox ix-xog[ol se jkun [a erba’ xhur u nofs minn Awwissu sa Di/embru. Hemm bosta qisien li ;mielhom jag[tu /ertu g[oli lil dawn ix-xenarji li jikkonsistu f’si;ar g[oljin 20 pied, l-iljun 24 pied bixxag[ar b’kollox, il-kapanna (l-g[arix) fil-mas;ar li mag[ha ddur l-istorja ta’ Tarzan 16-il pied g[olja u xeni o[ra ta’ arbuxell fantastiku 15-il pied. Dan kollu n[adem mix-xenografu bravu Manuel Pace u lmaterjal li u]a kien [adid u njam infurrati bil-kartapesta mi]bug[a bi ;miel ta’ kuluri psikadeli/i. Madankollu l-producer Pawlu Testa u x-xenografu Manuel Pace qag[du attenti li l-kuluri psikadeli/i ma jkunux jg[ajtu [afna i]da jkunu denji ta’ xenarju talpalk. B’kollox in[admu erba’ settijiet ;gantestki li ]gur se jkunu xi [a;a ;dida g[allpalk Malti. Dawn se jkunu mdawlin mhux biss minnhom infushom i]da b’dawl qawwi li jinxte[et fuqhom. Bis-sa[[a ta’ dawn is-sets ma jkun hemm l-ebda

black out. Xi [a;a li Testa minn dejjem [a [sieb li jelimina. F’kumment li tani lproducer u l-mo[[ wara din l-isfida artistika Pawlu Testa, stqarrli li hu ovvjament ra lpantomima tikber kull sena tul il-11-il sena li ilu jtellag[ha hu u dejjem kellu xenarju ta’ klassi u attraenti kif ukoll differenti kull sena. I]da tul dawn l-a[[ar sentejn dejjem [aseb li kien wasal i]-]mien li jibdel g[alkollox l-istil u jmur g[al xi [a;a o[ra totalment ;dida. G[alhekk, fissirli Pawlu, g[a]el flimkien ma’ s[abu, is-su;;ett tal-pantomima li jag[tihom spazju li ja[dmu b’dan il-mod: xenarju fuq stil 3D bil-kartapesta, li n[adem minn Emanuel Pace fuq medda ta’ erba’ xhur u nofs. Pawlu sostna li wie[ed irid jarah biex japprezza x-xog[ol u l-grandjo]ità li fih. Dan kollu ]gur se jkompli jg[in biex din il-pantomima tkompli tikber fil-livell u lpopolarità tag[ha. Fl-a[[ar nett Pawlu stieden lil kul[add biex jattendi u jgawdi dan ixxog[ol mill-isba[. {adt ukoll kumment ming[and ix-xenografu Manuel Pace. Hu qalli li din kienet sfida kbira g[alih kemm min[abba li din hi xi [a;a ;dida b’risq il-palk Malti kif ukoll min[abba lkobor li bih riedu jin[admu s-sets. Sadattant, minkejja din il-bi//a xog[ol kbira u iebsa hu da[al g[aliha b’entu]ja]mu u dan [allielu sodisfazzjon g[ax Manuel [ass li fl-a[[ar mill-a[[ar dan ix-xog[ol artistiku kien se j[alli effett sabi[ fuq din il-produzzjoni. * Dawk kollha li japprezzaw l-arti vi]iva m’g[andhomx jonqsu li

jmorru l-Istitut Kattoliku g[al din il-pantomima, imqar biex jaraw dan ix-xog[ol,

artistiku, ;gantesk, mekkanizzat u mlewwen kif jixraq lill-pantomima Maltija.

Il-pantomima se tittella' bejn it-18 ta' Di/embru u t-8 ta' Jannar.

NEGOZJI }G{AR

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

MIS-SEGRETARJAT PARLAMENTARI G{AL NEGOZJI }G{AR U ARTIJIET

Business First

B’g[aqal u b’serjetà biss nirb[u l-maltemp Il-maltemp bla pre/edent li qed ja[bat fuq l-ekonomiji talpajji]i Ewropej u lil hinn, qed ikun deskritt b[ala l-ag[ar li qatt e]ista fl-istorja tal-finanzi moderni kif nafuhom. Il-kri]i ekonomika li qed tissokta madwarna qed i;;ib g[arkupptejhom gvernijiet, azjendi, ekonomiji s[a[. Fl-a[[ar ;img[at rajna avvenimenti ji]volgu fil-media, li [allewna tassew bla kumment. Xeni li [sibna li mhux se naraw. Gvernijiet jikkrollaw. Ekonomiji fit-tarf tal-falliment. Rivoluzzjoni s[i[a. Dan hu l-gwarni/ li fih irridu npittru l-pittura tag[na. Din hi l-pezza drapp li minnha rridu nfasslu l-libsa li biha rridu nlibbsu lill-familji Maltin u G[awdxin g[as-sena 2012. G[alhekk, b’wi//na minn quddiem qed ng[idu li mod wie[ed biss je]isti li bih nistg[u neg[lbu l-isfidi u na[sdu s-su//essi. Tassew li bl-g[aqal u s-serjetà biss nirb[u l-maltemp! Il-pajji]i ferm ikbar minna qed ikollhom i[allsu qares illum ta’ de/i]jonijiet []iena u populisti li [adu fl-img[oddi. Minkejja dan kollu, pajji]na llum jinsab f’qag[da ferm aqwa minn ta’ [addie[or. Fejn [addie[or qed i[abbar ba;its ta’ awsterità u mi]uri [orox ta’ emer;enza, f’pajji]na [abbarna ba;it li hu mdawwal minn politika li tfittex responsabbiltà finanzjarja, tkattar ix-xog[ol u t[ares issolidarjetà so/jali. Responsabbiltà finanzjarja

Fl-isfond tat-taqlib kollu li g[addej madwarna, u minkejja li pajji]na mhuwiex privile;;at mill-maltemp, il-Gvern qed jipprevedi li sal-a[[ar ta’ din is-sena li ninsabu fiha, ji;ifieri l-2011, id-defi/it ta’ pajji]na jkun ni]el g[al-livel ta’ 2.8% tal-Prodott Domestiku Gross. Dan ifisser li pajji]na jibda jifforma parti minn grupp ]g[ir ta’ pajji]i li jkollhom id-defi/it ta’ inqas minn 3% tal-Prodott Domestiku Gross tag[hom, xi [a;a li tawgura tajjeb ferm g[all-istabbiltà finanzjarja u allura g[all-investiment barrani lejn pajji]na. Dan il-fatt jirrifletti wkoll kif pajji]na hu mistenni jkompli jwettaq tkabbir ekonomiku flag[ar ]mien ta’ kri]i — xi [a;a li tikkonferma l-politika

Dawn il-pa;ni...

Pajji]na qed jirnexxielu jdawwar l-isfidi f’opportunitajiet. Il-Ba;it wera kif b’g[aqal u b’serjetà biss nistg[u nkomplu f’din it-triq

ekonomika g[aqlija ta’ Gvern li g[andu vi]joni /ara tassitwazzjoni, jaf x’de/i]jonijiet iridu jittie[du, u g[andu r-rieda politika u l-kura;; li jie[u tali de/i]jonijiet. Tkattir tax-xog[ol

G[alhekk hu importanti li l;id ekonomiku u l-istabbiltà finanzjarja ji;u msarrfa f’investimenti u xog[ol. Gvernijiet Nazzjonalisti minn dejjem po;;ew fuq quddiem il-[olqien tax-xog[ol, g[ax minn dejjem emminna li fuq ix-xog[ol jistrie[ ilkumplament. Kien g[alhekk li anke f’dan il-Ba;it komplejna mi]uri, u [loqna o[rajn ;odda, biex jinkora;;ixxu l-investiment li ji;;enera x-xog[ol. L-iskema MicroINVEST li wa[edha i;;enerat madwar 300 impjieg, g[enet madwar 700 kumpanija li timpjega inqas minn g[axar impjegati tinvesti, u tkabbar ilkejk tag[ha. Din l-iskema qed tkun esti]a biex igawdu minnha i]jed intrapri]i u ji;;eneraw i]jed xog[ol g[ax jiffrankaw i]jed taxxa. Dan mhuwiex bi]]ejjed. IlGvern irid i]jed kumpaniji jid[lu g[al pro;etti ;odda u innovattivi, g[aliex hekk biss tikber l-ekonomija. Dan se nkunu qed ninkora;;uh permezz ta’ skema li t[allas g[all-garanziji bankarji ta’ kumpaniji li jisselfu biex jibdew negozju jew biex iwettqu pro;ett, jew biex jid[lu g[al suq ;did — biex ikabbru n-negozju tag[hom. Din l-iskema tixhed ilkonsultazzjoni tal-Gvern li jsegwi l-b]onnijiet tal-qasam u jipprovdi biex jag[mel differenza. B’din l-inizjattiva g[alhekk il-Gvern qed jid[ol garanti g[an-negozji ]g[ar li jkollhom idea tajba, ikollhom

l-ener;ija li jibdew negozju ;did i]da ma jkollhomx x’jag[mel tajjeb g[as-self tag[hom. B’hekk, il-Gvern qed jg[in biex isir i]jed investiment u jitkattar ix-xog[ol. Hekk kif g[andna saqajna finanzjarjament sodi, u dan g[aliex [adna de/i]jonijiet g[aqlin anke jekk ibsin, dan jippermettielna li nkunu solidali ma’ min l-i]jed g[andu b]onn u nkomplu nipprovdu xxibka wiesa’ u b’sa[[itha ta’ servizzi so/jali f’pajji]na. Solidarjetà so/jali

G[alhekk ninsabu f’po]izzjoni li nistg[u n[e;;u i]jed anzjani jibqg[u jg[ixu fid-djar tag[hom ming[ajr ma jkunu ta’ pi] fuq uliedhom. Ninsabu f’qag[da li nkomplu nipprovdu sa[[a talaqwa kwalità, u b’xejn — anzi, qed inkabbru n-nefqa f’dan ilqasam. Dan apparti l-investiment g[addej b[alissa fl-isptar ;did g[all-onkolo;ija, il-programm nazzjonali tal-breast-screening u pass ie[or kbir li rridu nag[tu ’l quddiem is-sena ddie[la fi programm ta’ colorectal screening. G[alhekk, g[alkemm dawn ir-ri]ultati jag[tuna sodisfazzjon, ninsabu mimlijin [e;;a li nibqg[u na[dmu, biex nag[mlu i]jed. Irridu nibqg[u na[dmu biex nil[qu i]jed nies, biex [add ma jibqa’ lura u biex nag[tu lill-familji tag[na livell ta’ [ajja a[jar. Pajji]na g[addej minn mumenti ta’ prova i]da ddeterminazzjoni tal-Gvern u lb]ulija tal-familji Maltin u G[awdxin qed idawru l-isfidi f’opportunitajiet u j;ibu rri]ultati. G[ax tassew nemmnu li b’g[aqal u b’serjetà biss nirb[u l-maltemp.

■ Infakkru li dawn i]-]ew; pa;ni dwar in-negozji ]-]g[ar u s-self employed huma mi;burin u koordinati minn Anton Vella. Dawk il-qarrejja li g[andhom xi su;;erimenti, kummenti, ideat,

Servizz /entralizzat g[as-sid tan-negozju Aktar minn [amsin servizz mog[ti mid-dipartimenti jew entitajiet tal-Gvern se jibdew ikunu offruti minn ta[t saqaf wie[ed bit-twaqqif ta’ Business First f’Jannar li ;ej, li b’hekk se jkun qed iservi b[ala one-stop shop li jipprovdi servizz /entralizzat g[an-negozju. Business First se jkun qed jg[in mhux biss lin-negozji kollha ba]ati f’Malta — li jinkludu kemm dawk ]g[ar nett jew micro, l-intrapri]i ta’ daqs ]g[ir u medju, kif ukoll ilkumpaniji kbar — i]da anki l-investituri barranin li jkunu qed jikkunsidraw jift[u negozju f’pajji]na. Is-servizz se jkun ta’ benefi//ju partikolari g[allkumpaniji li jkunu g[adhom qed jibdew li spiss ikollhom b]onn ta’ aktar informazzjoni u g[ajnuna biex jag[mlu lewwel passi tag[hom fid-dinja tan-negozju. Business First se jkun qed jipprovdi din l-informazzjoni u aktar minn hekk se jkun qieg[ed ukoll jg[in lin-negozji japplikaw g[al sensiela ta’ servizzi minn ta[t saqaf wie[ed. B’dan il-mod, is-sid tan-negozju jkun qed jiffranka [afna ;iri minn dipartiment g[all-ie[or u jkun jista’ jiffoka aktar fuq l-attività ekonomika. Servizzi mog[tija

Fost l-o[rajn, persuna li tkun qed tifta[ kumpanija f’Malta tista’ tmur f’Business First u minn hemm tirre;istra l-isem tal-kumpanija u l-kumpanija nnifisha; tapplika g[al-li/enzji tal-impjieg; tirre;istra l-kumpanija g[all-fini tat-taxxa u talVAT; titlob il-li/enzja tan-negozju; tapplika g[allstallazzjoni tas-servizzi tad-dawl u l-ilma; u [afna servizzi o[rajn. Malta Enterprise ri/entement ikkummissjonat st[arri; fost mitejn negozju biex tara liema servizzi huma jistennew li jkunu provduti minn din il-fa/ilità. In-negozjanti li wie;bu g[all-ist[arri; joperaw f’firxa wiesg[a ta’ setturi u d-daqs tag[hom ivarja b’mod li l-kampjun ikun jirrifletti lekonomija lokali. Mill-ist[arri; jo[ro; /ar li l-aktar servizzi li hemm talba g[alihom fost in-negozjanti huma s-servizzi marbutin madDipartiment tal-VAT, id-Dipartiment tat-Taxxi Interni u lEnemalta. Barra minn hekk, 61 fil-mija tan-negozjanti li wie;bu g[all-ist[arri; qalu li fost id-diffikultajiet li jiffa//jaw hemm in-nuqqas ta’ informazzjoni u n-nuqqas ta’ g[ajnuna /ara meta jintalbu servizzi minn dipartimenti tal-Gvern. Business First se jkun qed jindirizza dawn il-b]onnijiet billi jag[ti informazzjoni /ara lin-negozjanti, fosthom dawk li jkunu g[adhom qed iwaqqfu n-negozju tag[hom; re;istrazzjoni tal-formalitajiet b’mod /entralizzat; indikazzjoni ta]-]mien stipulat li fih jing[ata s-servizz, li filparti l-kbira tal-ka]i ma jaqbi]x l-g[axart ijiem; kif ukoll servizz professjonali ta’ konsulenza u appo;;. Il-kompetittività

Barra minn hekk, Business First se jkun qed jibni fuq lesperjenza tal-Malta Enterprise mal-investituri barranin biex jindirizza ukoll il-b]onnijiet tag[hom, b’mod li titjieb iktar ir-reputazzjoni u l-kompetittività ta’ Malta mill-perspsettiva ta’ kemm hu fa/li biex isir negozju. G[al dan il-g[an, Business First se jkun qed jir/ievi wkoll applikazzjonijiet g[all-VISA u joffri g[add ta’ servizzi o[rajn immirati g[allinvestituri barranin. Is-sidien tan-negozju se jkunu jistg[u japplikaw ukoll g[all-iskemi u s-servizzi kollha tal-Malta Enterprise millBusiness First, li se jkun ukoll qed jonora l-obbligi ta’ Malta fir-rigward tad-Direttiva tas-Servizzi tal-Unjoni Ewropea li titlob li jkun hemm Punt ta’ Riferiment Uniku g[an-negozju. Business First se jitnieda f’Jannar li ;ej fl-uffi//ji l-;odda tal-Malta Enterprise, li jinsabu f’dak li kien l-Institute of Health Care fl-Isptar San Luqa. }ew; uffi//ji i]g[ar eventwalment jinfet[u ukoll f’G[awdex u fi Smart City Malta. Mat-tnedija tas-servizz, se titwaqqaf ukoll il-linja fejn wie[ed ikun jista’ j/empel g[al aktar informazzjoni jew

informazzjoni jew xi artikli relatati ma’ dawn is-su;;etti u li jixtiequ jippubblikawhom f’dawn il-pa;ni jistg[u jibag[tuhom lil din ilgazzetta jew direttament lil Anton Vella fuq anton.vella@gov.mt jew

144

/emplu fuq 25998276 Napprezzaw il-kummenti talqarrejja tag[na dwar il-kontenut ta’ dawn il-pa;ni u dwar kull aspett li g[andu x’jaqsam mal-SME’s u sself employed.

OPINJONI

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

L-g[aqal tal-Gvern u l-opportuni]mu tal-PL G[al dawn l-a[[ar tliet snin, il-Prim Ministru Lawrence Gonzi tkellem u flimkien mal-Gvern tieg[u [adem biex jindirizza l-kri]i internazzjonali finanzjarja li laqtet lid-dinja. Sa mill-ewwel ;urnata, ilPrim Ministru tenna li pajji]na hu parti minn din irrealtà ekonomika u allura ma nistg[ux inkunu insensittivi g[al dak li qed ji;ri daqs li kieku Malta hi nazzjon maqtug[a u separata millbqija tad-dinja. Kien hawnhekk li l-Partit Laburista mmexxi minn Joseph Muscat wera immaturità politika kbira meta, flok fehem issitwazzjoni u [adem id f’id mal-Gvern biex inbieg[du dan il-maltemp minn fuq pajji]na, g[a]el li jix[et il[tija fuq it-tmexxija ta’ Gonzi. G[al darb’o[ra dan ma kien xejn [lief opportuni]mu fl-aqwa tieg[u minn partit

politiku li lest jirrikori g[al kollox biex jidher sabi[ mallpoplu. Quddiem Oppo]izzjoni irresponsabbli, kien me[tie; li l-Gvern juri g[aqal u serjetà biex b’determinazzjoni u mhux bil-paroli nassiguraw li pajji]na ma jkunx wie[ed minn dawk il-pajji]i li jinqabad f’dan il-maltemp ekonomiku – l-istess kif ;ralhom pajji]i b[all-Gre/ja, l-Italja, Spanja u l-Portugal fost o[rajn. Fl-isfond ta’ dan kollu u matul din il-le;islatura diffi/li, il-Prim Ministru kien kawt f’kull ma qal u g[amel. Filwaqt li kien konxju ta’ dak li qed ji;ri madwarna u fidu/ju] fis-sa[[a ekonomika tag[na, il-messa;; lill-poplu Malti u G[awdxi qatt ma kien jissupera l-aspettattiva. Il-Gvern dejjem wassal messa;; ta’ kura;; u g[aqal f’perjodu ferm iebes g[al kul[add.

minn David Casa MEP minn Brussell dcasa@europarl.eu.int

Il-prudenza tal-Gvern Malti, fl-isfond tat-tfixkil politiku mill-PL, wassal biex illum qed naraw ri]ultati po]ittivi fis-swieq tag[na. Hekk kif ftit ’il bog[od minn pajji]na hemm gvernijiet li qed jikkrollaw u l-munita ewro qed tesperjenza ]miem

ta’ sfida, f’Malta l-Gvern kien kapa/i jkompli jo[loq ix-xog[ol u jattira aktar investiment internazzjonali. Dan m’hu mertu ta’ [add g[ajr tal-[addiem Malti mmexxi mill-PN fil-Gvern. L-istess b[all-Gvern, il-PL qed ju]a l-kelma ‘g[aqal’ meta qed jitkellem dwar la[[ar Ba;it pre]entat filParlament. Kien ikun aktar g[aqli kieku flok din il-kelma Muscat u s[abu u]aw la;;ettiv ‘opportuni]mu’ g[aliex dan hu l-mod ta’ kif qed i[addem il-politika tieg[u partit li g[al snin s[a[, elezzjoni wara l-o[ra kien ikkastigat g[al fuq ilbankijiet tal-Oppo]izzjoni. Muscat jitkellem dwar lg[aqal imbag[ad ji;i biex jitkellem dwar il-Ba;it u ma joffrix soluzzjoni wa[da g[al dak li jkun ippre]enta lGvern. Jag[]el li jmaqdar kull inizjattiva tal-Gvern waqt li jg[id biss li se jkun

qed ira[[as il-kontijiet taddawl u tal-ilma jekk ikun elett fil-Gvern. Meta Muscat jitkellem jien ng[idlu int politiku irresponsabbli. Kif tista’ tkun politiku fdat jekk g[adek ma tafx x’se jkun il-prezz ta]]ejt minn hawn u sena u nofs o[ra u ma tispjegax kif se tkun qed tra[[as dawn ilkontijiet? Dan m’huwiex g[aqal i]da opportuni]mu ta’ partit li lest li jwieg[ed kollox lil kul[add basta jkun fil-Gvern. Veru ka] li l-PN hu l-uniku partit politiku li qed juri lg[aqal fit-tmexxija u dde/i]jonijiet tieg[u u dan g[aliex fil-Ba;it li ppre]enta g[as-sena d-die[la, g[araf isib bilan/ bejn mi]uri biex lekonomija tag[na tkun aktar b’sa[[itha u nkomplu nie[du [sieb id-dimensjoni so/jali. Dan hu dak li jiddefinixxi l-kelma u dan hu dak li jag[mel lill-PN differenti mill-PL. g[aqal

L-Ewropa u l-kri]i ta’ qabel Qabel id-dibattitu dwar l-i]bilan/i fiskali kien hemm dak dwar l-i]bilan/ politiku M’g[addiex wisq ]mien, i]da xorta donnu ntesa ]-]mien meta l-akbar dibattitu flEwropa ma kienx dwar iddeficits fiskali i]da dwar iddeficit politiku. Ji;ifieri, dwar l-idea li l-Unjoni Ewropea kienet qed tikber wisq malajr biex ila[[qu mag[ha – fissens ta’ solidarjetà u identità – i/-/ittadini Ewropej. Illum qed niddiskutu lproblema tal-Ewropa f’termini ta’ tkabbir ]ejjed filkonsum minn /erti gvernijiet nazzjonali – ;eneralment filperiferija tal-Ewropa (almenu sa issa) – g[al ra;unijiet populisti. Dan hu l-qofol talproblema tal-i]bilan/i fiskali. Sa ftit ilu, i]da, konna qed niddiskutu t-tkabbir ]ejjed li kien ;ej mill-qalba talEwropa – l-istituzzjonijiet fi Brussell, l-aktar – li kienu maqtug[in mis-sentimenti tan-nies. B’kumbinazzjoni jew le, wa[da mis-soluzzjonijiet ewlenin li ;eneralment ting[ata g[a]-]ew; ]bilan/i hi li t-te[id tad-de/i]jonijiet

g[andu jkun aktar /entralizzat, billi l-UE ssir aktar federalista; ji;ifieri, li tibda tixba[ aktar (jista’ jkun bla ma ssir) stat supernazzjonali. Fil-fehma tieg[i, tista’ tkun [a;a utli g[al min irid jifhem xi w[ud mis-soluzzjonijiet offruti llum g[all-problema fizzona tal-ewro, li wie[ed i[ares aktar mill-qrib lejn dak li kien qed jintqal dwar il-problema fiz-zona kulturali tal-Ewropa meta kien meqjus li l-problema ewlenija kienet it-tkabbir. Wie[ed mill-a[jar kotba li g[enni hu ;abra ta’ studji editjati minn Dieter Fuchs u Hans-Dieter Klingemann: Cultural Diversity, European Identity and the Legitimacy of the EU (Edward Elgar). L-g[anijiet ta’ dan il-ktieb huma erbg[a: L-ewwel, li l-ideat /ari huma importanti, i]da huma wkoll listudji dwar kif ta[dem iddiversità kulturali fil-prattika. It-tieni, li l-identità Ewropea mhux bilfors tikber bi skapitu tal-identità nazzjonali.

It-tielet, li ma jistax ikollok integrazzjoni Ewropea vera bla ma jkollok ]vilupp ta’ identità Ewropea u kultura komuni. F’dawn l-istudji, dan il-punt hu ]viluppat primarjament biex jindirizza l-politika. I]da g[andna nikkunsidraw jekk g[andux japplika b’aktar qawwa g[all-integrazzjoni ekonomika li qed tkun proposta. Dan g[aliex il-kri]i attwali qed tqum mhux g[aliex lEwropa m’g[andhiex ir-ri]orsi finanzjarji biex tilqa’ g[allisfidi; i]da g[aliex m’g[andhiex ir-ri]orsi politi/i biex tippermetti u ti;;ustifika /erti mi]uri (fi kliem ie[or, g[ax m’hemmx bi]]ejjed identifikazzjoni tal-poplu :ermani] mal-Griegi li jippermetti li ting[ata x-xorta ta’ g[ajnuna li regolarment ting[ata mit-tramuntana talItalja g[an-na[a ta’ isfel talpajji]). Ir-raba’ g[an ta’ dawn listudji hu li juri li kultura komuni Ewropea mhux se ti]viluppa malajr, i]da bil-

mod, g[alkemm di;à hemm xi sinjali li qed tisponta. Il-metodu l-mag[]ul talawturi hu l-anali]i tassunda;;i, g[alkemm l-awturi Fuchs, Klingemann u Andrea Schlenker-Fischer jag[rfu li hemm il-[tie;a li jkunu kumplimentati bi studji aktar kwalitattivi li j[arsu kemm lejn il-livell popolari kif ukoll lejn dak amministrattiv. Ji;ifieri, dak li jsir filprattika u f’kuntesti kulturali partikulari mhux se jo[ro; nofsu jekk tiddependi biss fuq dak li jwie;bu n-nies f’sunda;;. U dan jg[odd kemm meta g[andek studju – ta’ Catherine de Vries u Christine Arnold – li qed je]amina ddifferenzi bejn il-[sieb talmexxejja politi/i u dak talpopli fil-qasam tal-politika Ewropea – kif ukoll meta g[andek studju – b[al ta’ Simon Bornschier – tal-gruppi estremisti kemm fuq ix-xellug kif ukoll tal-lemin. G[alija, l-aqwa tal-ktieb jinsab fir-riflessjoni ta’

minn

Ranier Fsadni ranierfsadni@europe./om

Olivier Ruchet dwar iddibattitu li jmiss l-i]bilan/ politiku. Dan g[aliex idur ilbosta argumenti li saru u jifqa’ bosta miti – ng[idu a[na, dwar l-UE b[ala teknokrazija bla ra]an, u li lpartecipazzjoni baxxa flelezzjonijiet Ewropej bilfors tfisser antipatija serja. {afna minn dawn l-argumenti qed ner;g[u narawhom, f’forma ;dida, fid-dibattitu li g[addej b[alissa. G[al din ir-ra;uni biss, dan il-ktieb kien ikun ta’ min jistudjah. I]da hemm ]ew; ra;unijiet o[ra. L-ewwel, dawn l-istudji g[andhom timbru :ermani], u allura jg[inuna nifhmu a[jar xi w[ud mill-argumenti li [er;in mill-:ermanja llum dwar ilkri]i fiskali u ekonomika. Ittieni, imissu ma’ xi punti li tqajmu fid-dokument “G[eruq”, u li je[ti;ilhom ikunu ]viluppati aktar.

ITTRI LILL-EDITUR

Ba;it ta’ fidu/ja Sur Editur, Wara li smajt il-Ba;it li ppre]enta l-Ministru Tonio Fenech [sibt kemm jien kburi li nirra;una b’mo[[i u ma n[allix li ni;ri b’qalbi. Dan il-Ba;it juri solidarjetà nazzjonali li l-pern tieg[u hu t-twi]in tal-familja, jg[in lillanzjani u jnissel fidu/ja flekonomija biex ikompli ji]died ix-xog[ol, ikunu meg[juna ]-]g[a]ag[ waqt li pajji]na jibqa’ sejjer ’il quddiem. Min-na[a l-o[ra, ilMexxej Laburista baqa’ li kien: ma jag[ti l-ebda palata po]ittiva g[all-;id tan-

nazzjon. Veru hemm ba[ar jaqsam. Il-Partit Laburista juri li mo[[u fis-s[ab g[aliex ma joffri l-ebda soluzzjoni biex Malta timxi a[jar u tkabbar lekonomija tag[ha. Il-Gvern hu /ar li ma [arisx lejn il-voti i]da biss lejn kif pajji]na jaqdef ’il quddiem, i]omm rasu fuq g[onqu u jkabbar il-fidu/ja flinvestiment biex jin[oloq ixxog[ol u stabbiltà fejn waqt li mexjin ’il quddiem nibqg[u attenti f’dawn i]-]minijiet diffi/li. Dan juri s - serjetà u l g[aqal biex pajji]na jibqa ’

G[aqal ‘laburist’ fit - triq it - tajba . B ’ din il politika pajji]na jkompli jsalpa ’ l quddiem b ’ solidarjetà nazzjoanli fejn kull /ittadin , bla ebda esklu]joni politika jew so/jali , jag[raf li le[nu hu mismug[ , li l - unions serji jipparte/ipaw fit - tis[i[ tal istabbiltà tag[na u b ’ hekk inkunu nistg[u n[arsu lejn il - ;ejjieni b ’ fidu/ja , kura;; u ottimi]mu . Jalla nibqg[u na[dmu flimkien biex nag[mlu lil pajji]na llum a[jar mill-biera[ u g[ada aqwa mil-lum.

VICTOR ABELA

Tas-Sliema

Il-PL ma basrux! Sur Editur, Joseph Muscat deher /ass u ssummat kif Lawrence Gonzi u l-Gvern Nazzjonalista irnexxielu jag[mel Ba;it b’daqstant benefi//ji b’risq il-familji, l-anzjani u b’risq l-intrapri]i Maltin biex jibqa’ jipprote;i x-xog[ol u jitkattar l-investiment. Ftit ;ranet ilu Joseph Muscat g[ajjar lil Lawrence Gonzi li ma jifhimx fl-ekonomija waqt li hu kien studja l-ekonomija. X’ma jin[asadx bil-Ba;it 2012! Il-MUT, l-MHRA, is-CMTU u l-AD, ilKamra tal-Kummer/, bl-e//ezzjoni tal-GWU u b’do]a ftit inqas il-Forum tal-Unions Maltin, kollha fa[[ru u kienu sodisfatti bil-mi]uri talBa;it. B[al Joseph Muscat kellna lil Alfred Sant. Dan ukoll kien jifhem fl-ekonomija u kien studja f’Harvard University fl-Amerika. Tant kien jifhem fl-ekonomija li meta ne[[a l-VAT faqa’ l-kaxxa ta’ Malta u nqabad li ma kellux pjan alternattiv biex jissostitwixxi dak id-d[ul. Dan taparsi jiddiskuti mal-korpi kostitwiti aktar minn sena wara li rri]enjalu l-Ministru tal-Finanzi g[ax kif stqarr Lino Spiteri stess b[ala Ministru tal-Finanzi ma kienx ;ie konsultat dwar it-tne[[ija tal-VAT. Dakinhar la Tony Zarb u lanqas il-GWU ma pprotestaw kontra l-Gvern ta’ Alfred Sant minkejja li s-CET li introdu/a Sant flok ilVAT kienet g[olliet id-dazji sa 21% meta lVAT kienet biss ta’ 15%. Ta’ ekonomista bravu li kien ma rnexxielux i]omm il-gvern g[al 5 snin u /eda u rri]enja mill-gvern wara biss sena u g[axar xhur

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Sur Editur, Peress li l-g[aqal fil-Partit Laburista diffi/li ssibu, issa kelliema tieg[u qed jiktbu l-kelma ‘g[aqal’ fuq bi//a karta u jqieg[duha quddiemhom kull meta jift[u [alqhom. Hekk a[jar mix-xejn! E]empju klassiku ta’ g[aqal fit-tmexxija laburista hu dak li qal Joseph Muscat meta qag[ad ipa/pa/ elettronikament ma’ Sabrina Agius. Nistieden lil kul[add jaqra u jer;a’ jaqra dak il-kliem. Kull darba li taqrah issib xi [a;a ;dida fejn jid[lu superfi/jalità u faqar i]da l-g[aqal ma ssibux b’nemes! Allura issa qed jiktbu l-kelma fuq bi//a karta almenu jsibuha miktuba quddiemhom.

JOHN MUSCAT

{al Luqa

Min hu s-sod u min hu d-dg[ajjef Sur Editur, Nhar il-{add 6 ta’ Novembru l-Kap tal-Oppo]izzjoni sejja[ lill-Prim Ministru dg[ajjef! Dg[ajjef sabi[! Irrid nara lilu kif kien imexxi fil-kri]i tal-Libja! Imbag[ad g[andna lil Joseph Muscat li lanqas biss g[andu l-[ila jikkontrolla sindki u kunsilli lokali laburisti li qed jag[mlu [erba fil-bliet u r[ula li huma responsabbli minnhom. Imbag[ad g[andna lil Joseph Muscat i[alli lill-back bencher Alfred Sant ‘ji[[aj;akkja’ diskussjoni dwar is-self lill-Gre/ja u hu lanqas jersaq lejn il-Parlament. Imbag[ad g[andna lil Joseph Muscat li waqt

tempesta ekonomika u finanzjarja mondjali jsib il-[in joqg[od ‘ji//attja’ ma’ Sabrina qishom xi ]ew; studenti ]g[a]ag[! Imbag[ad g[andna lil Joseph Muscat li lest ja//etta fil-partit tieg[u lil kul[add inklu] lil dawk li jkunu tke//ew mill-PN spe/i ta’ the more the merrier. {allina Joseph, il-poplu kollu ftit ftit qed jinduna x’[ob] tiekol u x’issarraf. Ara, lil Joseph Muscat kont se ng[idlu xi [a;a o[ra imma re;a’ bdieli. Mhux se ng[idhielu qabel ti;i l-elezzjoni u ifhmuni!

minkejja li Eddie Fenech Adami, dak i]-]mien Kap tal-Oppo]izzjoni, kien [e;;u biex jibg[at il-kwistjoni tal-Yacht Marina tal-Birgu, filKumitat Parlamentari u ma jag[milx l-issue b[ala vot ta’ fidu/ja. I]da minflok [a dak il-parir u kien jibqa’ jiggverna g[al [ames snin, kif qallu Fenech Adami, webbes rasu bir-ri]ultat li kien sfidu/jat. Mill-GWU u Tony Zarb ma kontx nistenna kummenti a[jar g[ax dan hu l-istess Tony Zarb li fil-kampanja tar-referendum g[all-UE g[amel poster ;gantesk [dejn il-Monument tal-Gwerra fil-Furjana fejn qalilna biex ma nivvutawx IVA g[all-UE “G[ax ma jaqbillekx”. Dan kien g[amlu biex jg[in lil Alfred Sant li ried }vizzera fil-Mediterran u aktar tard ilPartnership mal-UE. Issa ]gur se jibqa’ jag[mel l-istess ma’ Joseph Muscat g[ax kif qalilna Alfred Sant, ilGWU, g[all-Partit Laburista, kienet u tibqa’ lUnjoni privile;;ata. F’dan il-Ba;it, Joseph Muscat g[andu jsib [afna g[aqal aktar milli [aseb u milli talab hu. Minn kif ;ab ru[u f’dawn it-tliet snin, millpariri li tana dwar l-ekonomija (pere]empju lparir ta’ ?ipru) l-ekonomija li studja ma g[enitux fil-karriera politika li qabad. G[all-g[aqal, Joseph Muscat soluzzjoni wa[da g[andu. Jaqta’ s-suppervja tieg[u li jsir Prim Ministru ta’ 39 sena u jistudja lil Lawrence Gonzi g[ax isib [afna x’jitg[allem. L-ewwel e]empju hu l-Ba;it 2012.

Sur Editur, F’affari ta’ ;imag[tejn kellna ]ew; praspar li tg[idx kemm qasmu nies bid-da[k. Kellna lil Joseph Muscat jg[idilna li anqas kantun ma ra millisptar pro;ettat mill-PN, minkejja li l-blokk hemm kien, bil-wisa, g[oli u fond kollu tieg[u. Ftit wara kellna lil An;lu Farrugia jg[idilna li jaf b’xiri ta’ voti fl-elezzjoni ta’ tliet snin ilu. I]da ma qalilniex li fil-Qorti [are; li din l-allegazzjoni kienet bla ba]i. Dawn qeg[din jipprovdulna mazz /ajt g[al waqt il-pranzu tal-Milied.

{’Attard

{al Qormi

JOE CILIA

G. CASSAR

{al Luqa

A[jar mill-pantomima

GRAZ

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Il-Quddiesa tal-festa fil-Marsa

Sur Editur, Nirringrazzja lil dawk kollha li taw is-sehem tag[hom biex kienet /elebrata l-festa tat-Trinità Qaddisa fil-Marsa din issena. Prosit b’mod spe/jali lill-ka]in tal-banda u l-g[aqda festi esterni. Nixiteq, i]da, ni;bed l-attenzjoni biex il-Quddiesa solenni tal-festa ter;a’ tibda ssir filg[odu kif kienet qabel. L-esperjenza qed turi li l-attendenza qed tonqos minn sena g[al o[ra u mhux prattiku f’dak il-[in tal-5.30 ta’ filg[axija. {afna nies ji;u g[all-pur/issjoni u b’hekk qed tintilef il;abra tal-Quddiesa b’o[rajn de[lin u [er;in fil-knisja, barra listorbju ta’ barra. Nitlob lill-Kappillan, lill-patrijiet Kapu//ini u lill-Kunsill Pastorali [alli ju]aw is-sens komun u l-Quddiesa ter;a’ tkun /elebrata fil-g[odu. G[aliha g[andhom ikunu mistiedna lg[aqdiet kollha tal-Marsa. Il-mar/ ma g[andu jtellef xejn g[aliex dejjem jibda madwar il-[dax ta’ filg[odu kif sar din is-sena. Nittama li [add ma jkompli jda[[al rasu fir-ramel u b’hekk g[andna nag[tu messa;; li /-/elebrazzjoni tal-Quddiesa ti;i lewwel bil-fatti u mhux bil-paroli biss.

M.A.

Marsa

{ajr lill-istudenti Sur Editur, Kull min dan l-a[[ar segwa la[barijiet fuq it-televi]joni Taljan ]gur li baqa’ impressjonat bid-di]astru naturali li ;arrbet il-belt ta’ :enova. Di]astru li f’temp ta’ ftit sig[at il-gelgul ta’ ilma [asad, g[arraq, kaxkar mieg[u kull ma sab quddiemu. Da[al fi djar, fi [wienet, ;ibed mieg[u g[add ta’ karozzi pparkjati kif ukoll xi nies tal-madwar. Gelgul ta’ ilma li ried ji]foga x’imkien fejn isib aktar ftu[ u fejn, biex ng[id hekk, isib aktar ser[an. Malli spi//at il-burraxka, kul[add beda jag[mel l-almu tieg[u [alli ji]barazza l-[mie; u t-tajn li n;abar kemm fid-

Xog[lijiet minsijin ta’ Frans Sammut^ Sur Editur, L-organizzaturi tal-Fiera talKtieb ta’ din is-sena g[amlu ;est verament sabi[ meta fakkru lill-kittieba li [allewna f’dawn l-a[[ar xhur, fosthom lil missieri Frans Sammut. Dan il-;est ma kienx biss sabi[ imma kien ukoll siewi g[aliex ippermetta lill-qarrejja Maltin isiru jafu a[jar dwar letteratura tajba li titkellem fuq il-qag[da Maltija. Ng[id dan, g[ax il-letteratura toffri katarsi, u filwaqt li l-letteratura tajba li tkun ;ejja minn artijiet u ;nus o[ra g[andha valur kbir universali, hi lletteratura tajba lokali li tista’ tag[ti katarsi vera lill-Maltin. L-organizzaturi tal-Fiera semmew l-aktar xog[lijiet letterarji mag[rufin ta’ missieri, ji;ifieri Il-Ga;;a, Samuraj u Il-{olma Maltija, flimkien ma’ o[rajn forsi anqas mag[rufin, u lmonografiji tieg[u ta’ natura storika. I]da g[al xi ra;uni jew o[ra, l-organizzaturi nsew isemmu tliet xog[lijiet tieg[u li kienu ferm g[al qalbu, u li g[ad illi kienu l-a[[ar tlieta li kiteb, ]gur ma g[andhomx jintesew. Dawn it-tliet xog[lijiet huma t-traduzzjoni tal-;abra ta’ qwiel ta’ Mikiel Anton Vassalli, il-kummentarju dwar The Da Vinci Code u l-qlib g[all-Malti modern talKantilena ta’ Caxaru.

L-ewwel wie[ed fost dattlieta, G[ajdun il-G[aqal, Kliem il-G[erf u Qwiel Maltin hu traduzzjoni in;enju]a talktieb li Vassalli [are; fl-1828 Motti, Aforismi e Proverbii Maltesi li fih mhux biss fisser il-qwiel Maltin imma wkoll ta l-istorja tag[hom. Il-papà kien partikolarment kburi b’din il-pubblikazzjoni, billi kien jaraha b[ala lkumpann tal-Lexicon ta’ Vassalli. G[all-qarrej modern, il;abra ta’ qwiel ta’ Vassalli hi utli kemm g[ax tix[et dawl fuq bosta qwiel li g[abu mitta[dit tal-Maltin kemm g[ax tfisser bosta o[rajn li g[adhom jintu]aw il-lum. L-organizzaturi tal-Fiera rrimarkaw li [afna nies kienu sorpri]i li missieri kiteb ukoll dwar San :or; Preca. Insew isemmu li kienu [afna n-nies sorpri]i wkoll li kiteb kontra t-te]i li tinstab filbestseller bl-isemThe Da Vinci Code. Kiteb monografija bilingwi, it-tieni fost l-a[[ar tliet xog[lijiet tieg[u, li hi importanti g[al bosta ra;unijiet. L-aktar siewja imma, g[ax hu l-uniku xog[ol ta’ missieri bl-Ingli] u g[ax juri l-g[arfien profond tieg[u tat-teolo;ija nisranija. Xi [add li kien kiteb f’Le[en is-Sewwa kien iddeskriva dax-xog[ol b[ala ta’ “livell dinji”.

ITTRI LILL-EDITUR

Fl-a[[ar ta’ [ajtu, kellu entu]ja]mu kbir g[ax-xog[ol li kien g[addej fuqu f’dak i]]mien: il-qlib tal-Kantilena ta’ Caxaru g[all-Malti modern li deher g[all-ewwel darba f’din il-gazzetta, u li ng[ad dwaru li kien ‘rivoluzzjonarju’. Dan l-a[[ar urejt dilver]joni lil wie[ed Arabista mag[ruf, li qalli li hi l-a[jar ver]joni li qatt qara s’issa. Dilver]joni kienet parti mirri/erka li missieri kien g[addej biha g[al rumanz li kellu jkun dwar l-Abati Vella, ilprotagonista ta’ Il-Kunsill talE;ittu ta’ Leonardo Sciascia. B’xorti [a]ina minn darrumanz, kulma g[andna huwa d-d[ul. G[aldaqstant, filwaqt li g[andu jittenna [ajr lillorganizzaturi tal-Fiera talKtieb, ta’ min wie[ed jie[u xxoqqa f’moxtha u jfakkarhom li l-qarrejja Maltin kienu jkunu interessati wkoll fit-tliet tag[rifiet mog[tijin f’din littra. Fl-a[[ar nett, l-edizzjoni tas-sena d-die[la tal-Fiera x’aktarx se jkollha ]ew; kotba o[rajn tieg[u, miktubin bitTaljan, li probabbilment se jin[ar;u (postumament) fi Sqallija fix-xhur li ;ejjin. Kieku g[adu [aj, fid-19 ta’ Novembru missieri kien jag[laq 66 sena.

MARK A. SAMMUT Il-Belt Valletta

djar kif ukoll barra fit-toroq. Deher li f’dan l-e]er/izzju [adu sehem ukoll mijiet ta’ studenti tal-università tal-post. Malli l-abitanti raw dan il-;est tag[hom kollha baqg[u impressjonanti. Is-sabi[ kien li tibda tara ;uvintur u tfajliet ta’ kull kors u ta’ kull klassi jag[tu ssehem tag[hom u jippruvaw ikaxkru t-tajn b’o;;etti provduti lilhom min-nies stess tal-lokal. Deher fi/-/ar li dan il-;est kien apprezzat [afna minn kul[add, min[abba l-fatt li lur;enza kienet evidenti. Listudenti tal-post [assew il[tie;a li huma wkoll g[andhom jikkontribwixxu

f’ka]i simili. {ajr u tif[ir lillistudenti ta’ :enova. L-istudenti tag[na g[andhom tabil[aqq jibbenefikaw minn e]empju b[al dan u g[andhom i[arsu lejh b[ala xempju g[all-futur biex huma wkoll ikunu lesti joffru l-g[ajnuna tag[hom kemm fl-università kif ukoll f’xi belt jew ra[al jekk jissu//iedi xi di]astru simili f’pajji]na. Jalla dan ma jsir qatt, imma ma rridux ninsew li a[na wkoll parti mid-dinja u dak li ji;ri f’postijiet o[ra fa/ilment jista’ ji;ri lilna wkoll.

MATTHIAS Il-Birgu

I]-]g[a]ag[ tal-lum Sur Editur, Kultant tisma’ min imaqdar u jg[id kontra ]-]g[a]ag[ tallum, g[ax warrbu ’l Alla u saru indifferenti. It-tajjeb u l[a]in kienu minn dejjem. }gur li hawn [afna u [afna ]g[a]ag[ kemm f’pajji]na kif ukoll barra minn xtutna li huma tajbin, i[obbu lil :esù u jag[mlu tant xog[ol volontarju u fis-skiet. Fil-;urnata mondjali mal-Papa f’Madrid ftit tal-;img[at ilu rajna dawk l-eluf ta’ ]g[a]ag[ mid-dinja kollha mi;burin flimkien. Hawn tara kemm je]istu ]g[a]ag[ li j[obbu lillKnisja u jimxu fuq il-passi ta’ Kristu. F’il-mument tal-4 ta’ Settembru, 2011 kien hemm esperjenzi ta’ ]g[a]ag[ Maltin, li jikkonfermaw is-su//ess tal-esperjenza tag[hom f’Madrid. B[alissa re;g[u qamu l-irwiefen kontra l-Knisja, biss ilweg[da ta’ Kristu g[andha timlina bil-kura;;, g[ax Kristu jibqa’ hemm i[ares il-Knisja tieg[u. Li]-]g[a]ag[ nammirhom u ng[idilhom: komplu [arsu ’l quddiem, intom il-mexxejja ta’ g[ada, il-futur f’idejkom.

JOSEPH PAUL TONNA Birkirkara

Nib]g[u g[at-turi]mu

Sur Editur, Nirringrazzja lil dak ilkorrispondent li kiteb (f’ilmument tas-6 ta’ Novembru) ta[t it-titlu ta’ hawn fuq, g[ax semma lment qabel ma g[edtu jien. Irrefera g[all-porkerija li hemm fil-ftit spazju ta’ quddiem il-:nien tal-Barrakka ta’ Fuq, Valletta, bl-irwejja[ pessmi li jkun hemm, kaw]ati mi]-]wiemel tal-karozzini li jipparkjaw f’dik ir-roqg[a. Dan qed itellef il-lat po]ittiv ta’ dal-;nien, li mi]mum tajjeb [afna u sar kalamita

g[at-turisti li j]uru Malta. Nistaqsi jekk dawn in-nies, u mag[hom dawk l-eluf ta’ Maltin li jid[lu jgawdu dan il;nien pubbliku, g[andhomx ikunu sottomessi g[al din linkonvenjenza. Saret drawa li Presidenti, Prim Ministri u kapijiet o[ra fuq ]jara hawn Malta jittie[du f’dan il-;nien biex jaraw ilmeravilja ta’ port prin/ipali ta’ Malta. It-turi]mu — u l-qalb tajba — jirrikjedu a[jar.

A. MANGION Imsida

TV#RADJU

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

DÉJÀ VU

radju Fer[a li ma ddumx wisq Radio 101

NET Television 20.30 :anni (Xandru Grech) ma jridx nies jirfsu fit-territorju fejn jg[ix hu... u meta jsib lil Hazel (Clare Agius) tifli kull rokna li g[andu fil-kamra, xejn ma jie[u gost. Josie (Eileen Montesin) biss tista’ tmur hemmhekk,

u :anni jistedinha gal platt g[a;in wara li din tg[addilu kelma tajba. :odwin u Rita, il-;enituri ta’ Luke (Francesco Catania) u Nicole (Nicole Muscat), rajnihom fer[anin wara li reb[u l-kaw]a. I]da ma damux ma ner;g[u narawhom imdejqin. G[aliex? Xi jkun ;ara issa? U g[aliex Rita tkun mitluqa u ma tifla[x? Tinqala’ okka]joni li s-Sindku (Mark Haber) imur jiltaqa’ masSindku ta’ Taormina g[al laqg[a dwar exchange ta’ studenti. Tg[id jg[id lil Ms Louise (Mary Spiteri) tmur mieg[u? L-imma;inazzjoni ta’ Wayne (Ronald Briffa) ;;ieg[lu jemmen li Hazel i]jed g[andha grazzja ma’ Aleandro (Dominic Cini). Dan il[sieb ikiddu, i]da x’inhi l-verità? Josie tidde/iedi li trid taljena ftit rasha. Fejn tmur u xi ssib ma’ wi//ha mill-passat tag[ha? Kitba u direzzjoni ta’ Eileen Montesin.

101 FM

06.00 Fidi u {ajja - Noel Bartolo • 08.15 Mar/i u Bandolari - Joe Chetcuti • 09.30 Focus 101 • 11.00 Djalogu • 11.55 Avvi]i talMejtin • 12.15 Mid-Dinja tal-Mar/i - Nenu Aquilina • 12.45 Skor • 17.55 Avvi]i tal-Mejtun • 18.15 Slowdown - Mark Garrett • 20.30 Allegro Andante - Joe Fenech • 22.30 Djalogu (r) • 23.30 80s Corner - George Galea. Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 08.00, 12.00, 18.00. A;;ornamenti ta’ l-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00.

Radju Malta

93.7 FM

ONE Radio

92.7 FM

RTK

103 FM

Bay Radio

89.7 FM

07.05 Infittxu dak li Jg[aqqadna • 07.30 Frott Artna • 08.00 Quddiesa • 08.45 L-Istampa Kollha • 11.00 Mar/ifest • 11.50 Mwiet u Angelus • 11.58 Xi Qrajt Xi Smajt • 12.10 Relax • 14.01 Mu]ika u Sport • 18.15 20#990 • 19:50 Avvi]i tal-Mewt u r-Ru]arju 20.05 Ri]ultati Sportivi • 20.30 Minn Nashville • 22.05 Ward u }ahar • Xi Qrajt, Xi Smajt • 23.03 Ru]arju • 23.30 Classic Hits. Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 07.00, 12.00 u 18.00. A;;ornamenti tal-a[barijiet: 10.00, 14.00, 17.00, 20.00 u 22.00. BBC News 15.00 u 21.00.

Tessie Fedele u Mario Micallef b[ala l-koppja Rita u Godwin

WHEELSPIN

Mudelli ;odda fis-suq Malti NET Television 18.55

F’Malta dan l-a[[ar kienu introdotti ]ew; mudelli ta’ karozzi ;odda – is-Citroen DS4 (fir-ritratt fuq ix-xellug) u l-Mini Coupe. Naraw x’sar fi]]ew; okka]jonijiet. Inkomplu wkoll naraw x’qed isir sew f’Malta kif ukoll barra minn xtutna flokka]joni tal-100 sena millewwel karozza Chevrolet. Naraw ukoll dwar ilkarozza lussu]a Mercedes C-Class Coupe waqt li jsirilha test drive fuq ittoroq ta’ Malta. Tippre]enta Fleur Balzan.

FORZA 10 DA NAVARONE

Partijiet minnu n[admu f’Malta La 7 17.30

Film Ingli] tal-1978 li hu sequel tal-film ta’ sbatax-il sena qabel The Guns of Navarone u li parti mhux [a]in minnu kienet iffilmjat hawn Malta fit-tank tar-Rinella talMediterranean Film Studios. L-istorja suppost li sse[[ fil-Jugoslavja fi ]mien it-Tieni Gwerra Dinjija. Naraw il[idma li ssir biex ikunu distrutti kemm pont kif ukoll diga biex ixekklu l-avvanz tanNa]isti. Fost l-atturi f’partijiet ewlenin insibu lil Barbara Bach (fir-ritratt fuq il-lemin), Robert Shaw, Harrison Ford, Edward Fox u Franco Nero. Ir-re;ija hi ta’ Guy Hamilton. SIMPATI?I (NET Television 13.00) Jason iqum tard u jwa[[al f’nanntu g[ax [allietu rieqed. Katrin tie[u g[aliha. Ruth ta[taf lil Charlie. Doddy jsir jaf lil Lieni. {uha Leonard xejn ma jie[u gost. Xi jsibu differenti mis-soltu filg[odu Joe u Dora^

06.05 ONE Breakfast • 08.00 Igawdu l-{ajja ta’ Dejjem • 08.15 ONE Club • 08.50 Mill-:urnali • 10.30 Pajji] li jixraq lil Uliedna • 14.00 Il-{add fuq ONE • 16.00 Familja ONE • 18.00 Italo Super Hits • 19.30 Sunday ONE • 20.45 Memorji u Nostal;ija • 22.00 Stetoskopju • 00.00 Music Box. Bulletin tal-A[barijiet fis-06.45, 11.45, 17.45, 21.45 u 02.45. A[barijiet fil-qosor 08.45, 09.45, 14.45. 06.30 Tmiem il-:img[a 103 FM • 08.30 Quddiesa tal-{add • 09.15 Hello Maks! • 10.05 G[aqqad il-Kelma • 11.55 Fi {dan il-Mulej • 12.15 L-G[a]la Tieg[i u Tieg[ek • 19.00 Fi {dan il-Mulej • 19.05 Ru]arju • 22.00 Qaddis tal-Jum • 22.05 Ru]arju • 22.25 Nisimg[ek! A[barijiet: fis-06.00, 07.00, 08.00, 11.00, 12.00, 13.00, 15.00, 17.00 u s-18.00. BBC: 10.00, 14.00, 16.00. 06.30 Bay Breakfast • 10.30 Bay’s Top 40 • 13.30 Ben Glover • 16.30 Weekend Drive • 18.35 RnB Top 20 • 20.30 Hed Kandi • 22.30 Bimbo Jones • 23.30 Noctural Sunshine. A[barijiet: 6.30 p.m.

Campus FM

103.7 FM

XFM

100.2 FM

Calypso Radio

101.8 FM

09.00 BBC World Service • 10.00 Arabesque#Gregorian Chant • 11.00 Classic FM • 13.00 Innovaturi tas-Seklu G[oxrin • 14.00 BBC World Service. 07.00 The Weekend Breakfast • The XFM Official Countdown • 13.00 The Xfm Chillout Zone • 18.00 The Weekend Special. 06.00 Calypso Breakfast • 10.00 Dak Kien }mien • 13.00 Golden Mix 16.00 Mal-Melodija Maltija • 19.00 Let’s Go • 22.00 Night Shift.

Radju Marija

•

102.3 FM

07.00 Quddiesa • 08.00 Angelus u Kuntatt • 12.00 Angelus u Ru]arju • 12.30 Ru]arju ta’ l-Erwie[ • 13.00 Lil hinn minn darna (r) • 14.00 Il-{add Kumpanija • 15.00 Kurunella {niena Divina • 15.30 ikompli Il-{add Kumpanija • 17.00 Kuntatt • 17.30 A[barijiet Reli;ju]i • 17.50 G[asar • 18.00 Angelus u Ru]arju • 18.30 ikompli Kuntatt • 20.00 Tag[lim u Twemmin Nisrani (r) • 21.00 Magazine (r) • 23.00 Il-Muftie[ tal-G[erf • 23.30 A[barijiet Reli;ju]i • 23.50 Kompjeta.

Smash Radio

104.6 FM

Bastjani]i FM

95.0 FM

07.00 Salvinu Lanzon Magic Moments • 11.00 DJ Frank • 14.00 Non-stop Music. 06.50 {sieb tal-:urnata • 08.15 Quddiesa tal-{add • 09.15 All Time Favourites • 12.00 Minn Wara l-Istandard • 14.00All Time Favourites • 15.00 Realtajiet Siekta (r) • 17.00 All Time Favourites.

ITTRI LILL-EDITUR

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Nixxieg[a mo[bija fil-wied

Sistema ;dida ta’ evan;elizzazzjoni

Sur Editur, Ippermettili nesprimi lapprezzament tieg[i g[allpubblikaturi tal-fuljett Jum il-Mulej li, barra l-g[ajnuna li qed jag[tu bilqari mill-Kotba Mqaddsa, qeg[din ukoll jipprodu/u kummenti ta’ xi g[alliem tal-kateke]i, fuq xi su;;ett attwali. B[alissa qed issir referenza g[all[ofra li Malta da[let fiha bid-d[ul tad-divorzju. L-i]jed kumment ri/enti (dak filfuljett tal-{add, 6 ta’ Novembru) kien jinftiehem anke minn tifel ta’

Sur Editur, L-edukazzjoni lit-tfal u ]-]g[a]ag[ teqred il-faqar, il-;u[ u l-mard li ja[kem fil-pajji]i Afrikani. Immexxijin minn din l-idea, a[na lmissjunarji f’Malindi fil-Kenja qed nag[mlu [ilitna kollha biex nibnu skejjel u n[allsu l-istudji lil ]g[a]ag[ foqra u ltiema. Din hi sistema ;dida ta’ evan;elizzazzjoni. Nixtieq inrodd [ajr lill-Mission Fund talli g[o;obhom jibag[tuli 1,500 ewro biex inkompli bil-bini tal-iskejjel u ledukazzjoni ta’ tfal u ]g[a]ag[ li tant

g[axar snin, g[ax miktub b’mod /ar u sempli/i. F’pa;na daqs ta’ pitazz, b’tipi /ari u sentenzi qosra, qisu g[amel spjega li, flok [adet nofs sieg[a, [adet [ames minuti. U[ud ma jaqrawhiex, jew g[ax ma jafux jaqraw, jew g[ax ikunu mg[a;;lin, jew g[ax lanqas jafu kemm hu ta’ valur il-kontenut tag[ha. Tg[id g[ad issib le[en minn fuq il-presbiterju?

G. DEBATTISTA

{’Attard

Mro. Salvu Mifsud> 50 sena minn mewtu Sur Editur, Wie[ed mis-Surmastrijiet li mexxew lill-Banda Nicolò Isouard tal-Mosta, matul il140 sena ta’ kultura mu]ikali kien Mro. Salvu Mifsud. Dan il-persuna;; Mosti, twieled fit-18 ta’ Settembru, 1885, iben Pietru Pawl u Filomena mwielda Magri. Ta’ età ]g[ira beda jie[u ttag[lim tal-mu]ika fil-Ka]in tal-Banda Nicolò Isouard fi ]mien is-Surmast Anton Miruzzi u wara beda jdoqq ilklarinett. Bejn l-1914 u l1922, Mro. Salvu Mifsud kien Surmast Direttur talBanda Nicolò Isouard talMosta. Kien ]mien diffi/li min[abba l-ewwel gwerra dinjija. Il-ka]in kellu jing[alaq u diversi bandisti u membri kienu emigraw min[abba nuqqas ta’ flus u xog[ol. G[alkemm il-ka]in u l-banda tag[na g[addew minn ]mien tassew diffi/li, il-Banda Nicolò Isouard baqg[et dejjem [ajja u attiva. Baqg[et tie[u sehem fil-festi tal-parro//a tag[na b’mod spe/jali fil-:img[a l-Kbira u f’Santa Marija. Dan kien bil-[idma ta’ Dun Edgar Salamone, li kien President tal-ka]in tag[na u li wara kien in[atar b[ala ttieni Kappillan tal-Im;arr.

Mro. Salvu Mifsud

Dun Edgar kien ta kenn lill-Banda Nicolò Isouard flOratorju Qalb ta’ :esù, li dak i]-]mien kien jinsab fi Triq il-Kungress Ewkaristiku li tieg[u kien Direttur. Mro. Salvu Mifsud [adem [afna biex il-Banda Nicolò Isouard tibqa’ tiffunzjona u toffri ssehem tag[ha mu]ikali. Fl-1922 nfeta[ il-ka]in mill-;did u b’hekk il-banda kompliet bil-[idma mu]ikali tag[ha. Mro. Mifsud kien ukoll membru fl-Orkestra Parrokkjali tal-Mosta ‘Maria Assunta’ li kien waqqaf [uh Dun Pawl Mifsud li kien ukoll mu]i/ista. F’din l-orkestra Salvu kien idoqq il-kuntrabaxx. Diversi membri ta’ din l-Orkestra kienu wkoll bandisti malBanda Nicolò Isouard.

g[andhom b]onn min jg[inhom. In[e;;e; lill-benefatturi tag[na Maltin u G[awdxin biex jibag[tu lg[otjiet tag[hom g[all-missjoni lillMission Fund f’dawn il-Banek: HSBC (Account No: 061 197 448 050); BOV (Account No: 163 007 980 19); APS (Account No: 200 008 207 62); BANIF (Account No: 000 879 631 01). G[al tag[rif ie[or wie[ed jista’ jara l-websajt: www.missionfund.org.mt

FR. HILARY ABELA OFM CAP

Malindi - Kenja

Isebba[ l-art bil-poe]ija

Mro. Salvu Mifsud kien g[alliem fl-Iskola Primarja tal-Mosta u kien mi]]ewwe; lil Giovanna Vella. Kellhom ]ew; ulied, Dun Karm Mifsud, li g[al diversi snin kien kappillan tal-ka]in tag[na u Rakeli, mi]]ew;a Azzopardi Giappone. Mro. Mifsud g[amel ]mien ukoll idoqq mas-So/jetà Nazzjonali La Valette. Kien sa[ansitra mar idoqq f’Como l-Italja, meta l-Banda La Valette reb[et it-titlu ta’ E??ELLENZA g[alle]ekuzzjoni brillanti tag[ha. Mro. Salvu Mifsud miet fis-6 ta’ Novembru 1961 fletà ta’ 76 sena u kien midfun fil-kannierja tal-knisja Rotunda tal-Mosta. B’tifkira tieg[u f’wa[da mis-swali talka]in hemm pittura tieg[u, xog[ol il-pittur mag[ruf Ray Pitrè. Mro. Salvu Mifsud jibqa’ mfakkar fl-istorja tas-so/jetà tag[na g[all-[idma li wettaq biex il-Banda Nicolò Isouard baqg[et [ajja u attiva minkejja d-diffikultajiet u lproblemi li g[addiet minnhom fl-ewwel kwart tasseklu g[oxrin.

Sur Editur, Milli rajt u smajt din is-sena jidher li l-140 anniversarju mittwelid u l-50 anniversarju mill-mewt ta’ Dun Karm Psaila, qanqlu entu]ja]mu spe/jali fost [afna setturi tal-poplu. Dan hu ]vilupp po]ittiv g[ax juri li hemm interess u m[abba mhux biss lejn il-Poeta Nazzjonali tag[na i]da wkoll lejn l-arti tal-poe]ija. Fid-diskors fuq poe]ija (li hu su;;ett og[la mil-lingwa franka) ;ieli tisma’ min jg[id — ming[ajr ebda [sieb fierag[ — “laqtitni l-mu]a u [a]]ist poe]ija”. Attwalment, ‘mu]a’ hi figura mitolo;ika li l-Griegi ta’ qabel ;ie Sidna :esù Kristu fid-dinja, kienu jemmnu biha b[ala divinità li tispira l-poe]ija. Dun Karm kien jerfa’ [siebu lejn Alla l-Imbierek, Sid il[lejjaq kollha u [afna mill-wirt poetiku tieg[u jirrifletti, b’mod mill-isba[, il-;enero]ità t’Alla lejn il-bniedem. Isimg[u din, mill-Monument ‘Kristu Sultan’

PRO

Il-G]ira

IVAN SCERRI

Banda Nicolò Isouard Mosta

Wa[dek, ;wejjed, b’mixjietek sabi[a, B’dik il-[arsa mitfug[a ’l quddiem, Fejn int sejjer, O Bniedem, O Alla, Fommok mimli bil-Kelma tas-Sliem? G[ax, jekk nobsor is-sewwa, l-im[abba, Setg[et tqabbdek triq twila b[al din, Li t-tmiem tag[ha ebda [arsa ma tilma[, Illi fuqha ilek tag[net is-snin. Dik l-im[abba sabi[a, qawwija, Illi ridt fl-art tal-[a]en i;;ib, Li tellg[etek mal-g[olja tan-niket, Li sammritek fuq l-e[rex salib. Jidher [siebek fil-[emda ta’ ;binek, Tidher qalbek minn [arset g[ajnejk; Kemm hi g[ommtok fl-im[abba jg[iduli Dawk il-[ofor li g[andek f’[addejk.

L.X.V.

ITTRI LILL-EDITUR

Bis-sa[[a tal-Gvern u minkejja l-Oppo]izzjoni Sur Editur, Nhar il-{add 6 ta’ Novembru is-Sunday Times ta’ Malta ippubblikat intervista ma’ Joseph Muscat. F’dik l-intervista l-;urnalist g[afas lil Joseph Muscat mhux [a]in dwar ir-ratings u /-/ertifikati tajbin li l-gvern kien qed ikollu dwar lekonomija. Hawnhekk Joseph Muscat

waqa’ fir-ridikola;ni li jg[id li l-ekonomija kienet fl-istat li hi minkejja t-tmexxija tal-Gvern u mhux bis-sa[[a tieg[u. Muscat ittradu/iha bl-Ingli] ukoll u qal “in spite of the government”. Ara f’sitwazzjoni internazzjonali tal-wa[x qattx jista’ jkun li jkollok gvern imexxi [a]in u l-ekonomija u l-finanzi wa[edhom imorru tajjeb!

Din lanqas l-aktar laburist iffissat ma jemminha. I]da donnu li s’hemm twassal lg[ira politika ta’ Joseph Muscat. Il-verità hi li l-ekonomija tag[na miexja tajjeb bis-sa[[a u l-mertu tal-Gvern u minkejja l-Oppo]izzjoni u ttfixkil tag[ha!

JOE FARRUGIA Birkirkara

Pro memorja g[al Karmenu Vella Sur Editur, Nhar is-Sibt 29 ta’ Ottubru meta kien fil-programm Dissett, il-Perit Karmenu Vella kellu l-kura;; jg[id li fejn tid[ol is-s[ubija ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea ma kienx hemm differenzi kbar bejn ilPL u l-PN. Qal li kien hemm biss nuqqas ta’ qbil fuq meta kellu jsir id-d[ul, ji;ifieri jekk hux meta fil-fatt sar jew inkella aktar tard. U hawn fejn jid[ol il-b]onn ta’ pro memoria g[all-Perit Vella. Alfred Sant, Mexxej tal-PL, kien jg[id “alla[ares qatt” dwar id-d[ul ta’ pajji]na flUE. Hu u l-partit tieg[u kienu g[al snin s[a[ mexxew kampanja [arxa u giddieba dwar il-konsegwenzi katastrofi/i li kienu jg[idu li se nsofru mas-s[ubija. Sant kien jimbutta l-mirage talpartnerships. Kien jg[id ukoll li konna se nie[du biss Lm1.5 miljun flus kontanti. Malli sar Prim Ministru fl-

Donnu telag[lu g[al rasu! Sur Editur, Fl-ewwel reazzjoni tieg[u g[all-Ba;it 2012, Joseph Muscat qal li l-Gvern g[amel taxxa fuq l-alko[ol meta din ma tissemma mkien fiddokument li ressaq il-Ministru Tonio Fenech. Ara g[andna Kap talOppo]izzjoni tal-g[e;ubijiet! Mela fil-ka] tal-binja tal-Isptar tal-Onkolo;ija, Muscat mank ra kantun wie[ed minn binja s[i[a; issa fil-Ba;it qed jara taxxa li ma te]istix! Ma nag[mlux mod li lalko[ol tela’ g[al rasu g[ax dan mhux qed jara dak li je]isti filwaqt li jara dak li ma je]istix!

JOE BUSUTTIL Il-Mosta

1996, Sant mill-kliem g[adda g[all-fatti u ffri]a lapplikazzjoni g[ad-d[ul. Meta mbag[ad waqa’ l-gvern tieg[u fl-1998, Sant u l-PL baqg[u g[addejjin b’oppo]izzjoni totali g[ad-d[ul ta’ Malta fl-unjoni. Aktar minn hekk, Sant beda jwieg[ed li jekk jer;a’ jsir Prim Ministru dik id-darba kien se jirtira l-applikazzjoni

g[al kollox u mhux sempli/iment jiffri]aha! Issa ni;u g[all-kap pre]enti tal-PL, ji;ifieri Joseph Muscat. Dan kien ukoll g[al kollox kontra d-d[ul ta’ pajji]na fl-UE. Kien jirreferi g[all-Unjoni Ewropea b[ala “is-salib tal-millennju”. Kien kiteb f’gazzetta I]landi]a fejn kien [e;;e; lill-I]landi]i biex ikunu kontra s-s[ubija ta’ pajji]hom fl-UE b[alma kien se jag[mel il-poplu Malti. Kien t[allas mill-PL g[al sensiela ta’ programmi televi]ivi Made in Brussels li kienu totalment kontra lUnjoni Ewropea. Muscat kien ikkummenta sa[ansitra man-New York

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Times fejn kien esprima lkonvinzjoni tieg[u li pajji] ]g[ir b[al Malta ma kienx jirnexxilu jsemma’ le[nu flenormità tal-Unjoni Ewropea. Il-laburisti dak i]-]mien kienu jirreferu g[al Eddie Fenech Adami b[ala “dak listordut bl-istilel tal-Unjoni Ewropea”. Il-Perit Vella dan kollu jafu g[aliex g[exu. Dan kollu hu prova li kien hemm differenza totali bejn il-po]izzjoni tal-PL u dik tal-PN. Nitlob li l-Perit Vella jirrispetta l-intelli;enza tal-Maltin kollha spe/jalment dik tal-laburisti li issa, [tija tal-u turns tal-PL dwar lEwropa, spi//aw huma listorduti bil-kwiekeb talEwropa. Fuq kollox il-Perit Vella g[andu jkun jaf (u jien perswa] li jaf) li l-ma;;oranza assoluta tal-poplu Malti g[adha ma ]magatx u g[alhekk [add ma [a bisserjetà dak li qal dwar “differenzi ]g[ar”. F. DARMANIN {’Attard

Rutina Sur Editur, Dwar dak li g[amel Joseph Muscat ma’ Sabrina Agius talRTK, Joe Mizzi qalilna li dik kienet rutina g[all-Kap tal-PL biex jiddefendi l-interessi tal-partit tieg[u. Fil-fatt Joseph semma li kellu b]onn kuntatt fl-RTK u fitTimes u taha l-barka tieg[u biex Sabrina tapplika mal-PBS. Tg[id fil-media l-o[rajn ma kellux b]onn kuntratt jew kien di;à la[aq stabbilihom? Im[atra li rasu tant hi kbira li jipprova jkollu kuntatt filmedia.link communications ukoll! Insomma minn organizzazzjoni wa[da ]gur mo[[u mistrie[ u m’g[andux g[alfejn jipprova j[awwel l-ebda kuntatt. Im[atra li di;à ndunajt li qed ng[id g[all-GWU u lgazzetti tag[ha?

G. CASSAR Il-Marsa

Naqra differenza Sur Editur, Wa[da mid-differenzi bejn l-a[[ar Gvern Laburista u lgvern pre]enti ta’ Gonzi tikkonsisti filli: (1) Il-gvern ta’ Alfred Sant kien ji;i apprezzat u mfa[[ar fix-xog[ol tieg[u minn Joseph Muscat. (2) Il-gvern ta’ Gonzi jkun konsistentement apprezzat u mfa[[ar fix-xog[ol tieg[u mill-aqwa credit rating

agencies, a;enziji tan-NU, a;enziji tal-UE, gazzetti u rivisti spe/jalizzati ta’ fama mondjali, investituri u industrijalisti internazzjonali, politi/i u Presidenti u Prim Ministri minn madwar id-dinja kollha! Hemm naqra differenza hux hekk?

S. MALLIA {al Tarxien

G[ajnuna lill-familja Sur Editur, Ftit ta]-]mien ilu saret l-ewwel laqg[a tal-Kumitat Parlamentari tal-Familja. Matul din il-laqg[a saret pre]entazzjoni minn Dr Godwin Grima, il-Kap tas-Servizz Pubbliku fejn [abbar li kienu 4,701 impjegat tas-servizz pubbliku li g[amlu u]u u gawdew minn mi]uri ta’ g[ajnuna favur il-familja. Dawn il-mi]uri juru kemm kienet g[aqlija l-U{M meta fiddiskussjonijiet u negozjati dwar il-ftehim kollettiv g[asservizz pubbliku talbet biex ikunu introdotti dawn il-mi]uri. Issa, permezz ta’ dawn il-mi]uri, qed jin[oloq bilan/ bejn ix-xog[ol u l-b]onnijiet partikulari tal-familja. Nappella lis-settur privat biex jie[u l-e]empju tajjeb talGvern u hu wkoll jintrodu/i mi]uri ta’ g[ajnuna lill-familja.

JOHN M. BRIFFA U{M Il-Furjana

INTERNAZZJONALI

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

IS-SIRJA

I[ejju g[al sanzjonijiet kontra r-re;im ta’ Assad

Dimostrant jg[ajjat quddiem il-kwartieri ;enerali tal-Kabinett E;izzjan fil-Kajr (Reuters)

L-E:ITTU

Vjolenza ;dida fil-Kajr f’lejliet l-elezzjoni Id-dimostranti li qed jinsistu g[at-tmiem tat-tmexxija millArmata re;g[u ;;ieldu malpulizija qrib il-bini talParlament fil-Kajr; bl-a[[ar inkwiet jitfa’ dell akbar fuq lelezzjoni parlamentari li tibda minn g[ada u li qed tissemma b[ala “l-ewwel vot [ieles g[all-E;izzjani” wara g[exieren ta’ snin. Ir-rapporti qalu li wie[ed mid-dimostranti tilef [ajtu wara li ntlaqat minn vettura tas-sigurtà tal-Istat, u bittensjoni fil-Kajr tibqa’ g[olja wara l-a[[ar jiem ta’ battalji bejn in-nies u l-qawwiet talli;i, li [allew ’il fuq minn erbg[in mejtin fil-kapitali u fi bnadi o[rajn. Mijiet ta’ dimostranti g[adhom qed jokkupaw Pjazza Tahrir, fil-Kajr, fejn baqg[u jg[ajtu biex iwarrab il-kunsill militari mmexxi minn Mohamed Hussein Tantawi. Dan il-Kunsill ilu jamministra l-E;ittu mindu tqa//at ir-re;im tal-eks President Hosni Mubarak, fi

Frar li g[adda. In-nies, fl-istess [in, qed tikkundanna l-g[a]la tal-Prim Ministru – Kamal Ganzouri (li kien anki Prim Ministru ta[t Mubarak) mill-Armata – bla[[ar in/identi fil-Kajr isiru waqt dimostrazzjoni millE;izzjani li qed jinsistu li Ganzouri “jirrifletti rre]istenza g[all-bidla minna[a tal-:enerali”. Il-Kunsill militari E;izzjan qal li kull fa]i tal-votazzjoni g[andha tinqasam fuq jumejn (minflok issir f’;urnata wa[da) biex kul[add ikollu //ans jivvota. Intant, ilvotazzjoni li tibda g[ada tinvolvi pro/ess twil u mkarkar, tant li wie[ed m’g[andux jistenna r-ri]ultati qabel l-ewwel ;img[at ta’ Jannar. Nhar il-:img[a, g[exieren ta’ eluf ta’ E;izzjani ng[aqdu f’kor ta’ protesta “biex lArmata titlaq mill-poter” [alli l-pajji] ikun jista’ javvanza lejn id-demokrazija, u bl-Istati Uniti u l-Unjoni Ewropea – li

huma allarmati min[abba lvjolenza – i[e;;u biex ilGvern tal-E;ittu jg[addi millaktar fis g[al idejn /ivili. G[alissa, Tantawi u l:enerali tal-Kunsill qed jirre]istu s-sej[iet biex iwarrbu u minflok wieg[du li President E;izzjan ;did se jkun elett sa nofs is-sena ddie[la (u qabel ma kien previst ori;inarjament). Sadattant, Ganzouri ng[ata t-tmexxija ta’ Gvern g[al “salvazzjoni nazzjonali” u di;à fisser din irresponsabbiltà b[ala wa[da diffi/li g[all-a[[ar, fejn fost o[rajn je[tie; ja//erta ssigurtà fit-toroq, filwaqt li jistimula l-ekonomija. Dan meta gruppi ta’ dimostranti qed jinsistu biddomanda g[al Gvern ta[t ittmexxija ta’ Mohamed ElBaradei, l-eks kandidat g[all-Presidenza tal-E;ittu u li snin ilu kien imexxi lInternational Atomic Energy Agency; l-osservatur nukleari tan-Nazzjonijiet Uniti.

Xi uffi/jali tal-Lega G[arbija, ilbiera[ kienu qed jippjanaw g[al sanzjonijiet kontra s-Sirja wara li din naqset milli tippermetti l-osservaturi talLega f’artha, fejn g[al dawn la[[ar xhur se[[et offensiva kontinwa mill-qawwiet tarre;im kontra d-dimostranti li qed jipprotestaw g[addemokrazija. Ir-re;im Sirjan tal-President Bashar al-Assad, nhar il:img[a ma ]ammx maddeadline stabbilit biex jiffirma ftehim g[all-pre]enza talosservaturi f’pajji]u. Dan meta fis-Sirja mietu kwa]i erbat elef ru[ mill-bidu tar-rewwixta (f’Marzu) tal-poplu li qed jesi;i bidla fit-tmexxija. Il-vjolenza fis-Sirja ma tridx tbatti minkejja li l-Lega G[arbija ssospendiet is-s[ubija ta’ dan il-pajji] u bit-Turkija tis[aq li lesta tie[u azzjoni mal-potenzi G[arab f’ka] li tippersisti r-ripressjoni tasSirjani ta[t il-qawwiet ta’ Assad. Is-Sirja ilha titmexxa millfamilja ta’ Assad g[al dawn la[[ar wie[ed u erbg[in sena, u llum qed tg[id li “poteri re;jonali servew ta’ xprun g[all-vjolenza f’artha”. Irre;im, fl-istess [in, insista li /-

/ivili u l-membri tas-sigurtà Sirjani qed jisfaw il-mira ta’ “gruppi armati”. Sadattant, xi elementi talOppo]izzjoni Sirjana qalu li nhar il-:img[a nqatlu talanqas tletin persuna – fosthom tlettax-il membru tal-qawwiet ta’ Assad – waqt battalja ma’ eks-truppi tar-re;im li kienu telqu lill-Armata. Dan il-;lied se[[ filprovin/ja ta’ Deir al-Zor, b’attivisti anki jsemmu “qtil ta’ dimostranti minn qawwiet talGvern f’Damasku” – b’talanqas ]ew; /ivili jinqatlu waqt raids ta’ dawn il-qawwiet fuq ir-residenzi tag[hom. F’ka] li s-Sirja ma tammettix l-osservaturi tista’ tispi//a su;;etta g[al sanzjonijiet li jinkludu s-sospensjoni ta’ titjiriet lejn Damasku u liffri]ar tal-kontijiet bankarji tar-re;im ta’ Assad. Fil-fatt, il-Kunsill tal-Lega G[arbija li jittratta affarijiet ekonomi/i u so/jali (u li jista’ jinkludi l-Ministri), iltaqa’ biex i[ejji rikmandazzjonijiet spe/ifi/i g[al laqg[a talMinistri g[all-Affarijiet Barranin G[arab li suppost issir illum u li fuq l-a;enda tag[ha, is-Sirja ting[ata prijorità.

IL-MAROKK

L-I]lami/i vi/in ir-reb[a Il-Partit PJD tal-I]lami/i moderati kienu vi/in li jirb[u l-elezzjoni g[all-Parlament skont ir-ri]ultati parzjali sal[in li morna g[all-istampa, u fost indikazzjonijiet li lI]lami/i se jmexxu gvern ta’ koalizzjoni bi s[ubija malpartit sekulari tal-Prim Ministru li jrid jispi//a u ]ew; entitajiet o[ra. Din g[andha tkun it-tieni reb[a elettorali g[all-I]lami/i fir-re;jun wara li ]bruffaw irrivoluzzjonijiet tar-“Rebbieg[a l-:dida” u meta t-Tune]ija, ixxahar li g[adda, ukoll kienet tat ri]ultat favorevoli lil grupp ta’ moderati. Il-Marokk m’g[addiex mill-

vjolenza u t-taqlib tal-pajji]i G[arab l-o[ra, u g[adha soda l-pu]izzjoni tar-Re Mohammed b[ala l-Mexxej assolut. Madankollu, Mohammed g[adda wkoll ir-riformi limitati u l-PJD gawda minn mew;a ta’ popolarità, fejn jidher li se jsir l-akbar entità fil-Parlament. Min-na[a tieg[u, il-Prim Ministru Abbas Al Fassi, li jmexxi l-Partit ta’ Istiqlal (u li mistenni jispi//a b[ala t-tieni l-akbar entità politika b’[amsa u erbg[in si;;u fil-Parlament) qal li lest jifforma koalizzjoni mal-PJD “li r-reb[a tieg[u hi reb[a wkoll g[addemokrazija”.

INTERNAZZJONALI

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

IL-PAKISTAN

Il-qawwiet tan-NATO akku]ati bil-qtil ta’ truppi Pakistani L-uffi/jali f’Islamabad akku]aw linNATO bil-qtil ta’ mill-anqas sitta u g[oxrin suldat Pakistani wara li xi helicopters tal-Alleanza sparaw fuq checkpoint militari fl-in[awi tal-fruntiera mal-Afganistan. Il-militar Pakistani sostna li “l-attakk indiskriminat” se[[ ming[ajr l-ebda provokazzjoni, u l-Prim Ministru talPakistan, Yousuf Raza Gilani, ikkundanna

bl-a[rax “l-a;ir tan-NATO u tal-qawwiet tal-International Security Assistence Force (ISAF)”. Il-Pakistan irrea;ixxa billi g[alaq la//essi mal-fruntiera g[all-vetturi li s-soltu jwasslu l-provisti lill-qawwiet tan-NATO fl-Afganistan. Min-na[a tag[hom, il-kelliema g[allqawwiet tan-NATO fit-territorju Afgan qalu li qed jinvestigaw l-isparatura li

IL-BEL:JU

?ertifikat negattiv minn Standard & Poor’s L-a;enzija Standard & Poor’s (S&P) naqqset il-credit rating tal-Bel;ju bir-ri]ultat li lpajji] jista’ ’l quddiem jiffa//ja spejje] og[la fuq isself. L-evalwazzjoni tal-Bel;ju b[ala pajji] li jifla[ g[allkreditu issa ni]let g[al AA minn AA+, b’kelliema g[all-a;enzija jesprimu tt[assib dwar ilfinanzjament tal-pajji] u lpressjoni minna[a tas-swieq. Dan il-pass minn Standard & Poor’s ittie[ed meta lkri]i fiz-ZonaEwro tidher li se tkompli tiggrava u fost il-preokkupazzjoni kontinwa rigward iddejn li akkumulaw l-Italja u pajji]i o[rajn. Fl-istqarrija tag[ha, l-S&P irreferiet g[al /irkustanzi u sitwazzjonijiet (konnessi malkri]i) li qed ixekklu l-kapa/ità tal-Gvern Bel;jan biex jevita

]ieda fid-dejn tal-pajji] u li la;enzija di;à qed tqisu b[ala g[oli. L-S&P kompliet li lpronostiku hu anki negattiv u li jfisser li r-rating tal-Bel;ju jista’ jer;a’ jonqos fil;ejjieni. Min-na[a tieg[u, lA;ent Prim Ministru Bel;jan, Yves Leterme, tkellem wara l-evalwazzjoni u sostna li lBel;ju “je[tie; twe;iba /ara u kredibbli” jekk g[andu jevita l-ag[ar xenarju fi//irkustanzi. Sadattant, ilYves Leterme partiti politi/i tal-Bel;ju li kien ilhom ]mien jinnegozjaw ftehim g[al koalizzjoni, la[qu ftehim rigward il-ba;it g[all-2012. Dan ifisser li tne[[a l-a[[ar ostaklu kbir g[all-formazzjoni ta’ Gvern ;did – u meta g[addew tmintax-il xahar mill-elezzjonijiet ;enerali.

NEW ZEALAND

Disfatta g[al-Laburisti ta’ Phil Goff Il-Partit Laburista ta’ New Zealand tilef l-elezzjoni ;enerali wara kampanja li kkon/entrat l-aktar fuq lekonomija – u bil-Partit Nazzjonali fil-Gvern mistenni jirba[ sittin si;;u filParlament ta’ mija u wie[ed u g[oxrin deputat. Fil-pre]ent, il-Partit Nazzjonali tal-Prim Ministru John Key qed imexxi koalizzjoni ta’ erba’ partiti, u l-Kap Laburista Phil Goff ammetta t-telfa qabel spi//a lg[add tal-voti, u qal li “ilpartit tieg[u se jirrispetta b’umiltà d-de/i]joni talpoplu”. Il-Partit tal-{odor ukoll mar tajjeb fl-elezzjoni u kiseb [dax fil-mija tal-appo;; popolari, u bin-New Zealand First Party

jissorprendi l-osservaturi wara li reba[ sebg[a fil-mija talvot. Dan ifisser li l-istess partit populista se jer;a’ jkun rappre]entat fil-Parlament ta’ Auckland. Il-poplu ta’ New Zealand ivvota wkoll dwar jekk lelezzjonijiet f’pajji]hom g[andhomx i]ommu s-sistema tar-rappre]entanza proporzjonali u bl-ewwel ri]ultati jindikaw li kollox mistenni jibqa’ kif inhu. Sadattant, l-elettorat ma deherx konvint bil-manifest Laburista g[at-tra]]in taddjun, u fejn Phil Goff kellu jintrodu/i taxxa fuq il-capital gains minbarra li j]omm lura l-[las tal-pensjonijiet b’sentejn, bl-iskop li jelmina d-dejn.

se[[et fir-re;jun ta’ Mohmand, fejn jiddominaw it-tribujiet. Ir-rapporti aktar tard ikkonfermaw li ]ew; fizzjali Pakistani mietu fl-allegata azzjoni u qed jing[ad li rri]ultaw anki mal-[mistax-il suldat midruba. L-g[adab tal-Pakistani kompla jikber wara li Islamabad insista li “fil-[in talattakk” ma kien hemm l-ebda attività talmilitanti fl-in[awi. Intant, l-awtoritajiet

lokali qed jixlu l-azzjoni tal-helicopters b[ala “intollerabbli u ina//ettabbli”. Dan l-in/ident partikulari jista’ mill;did jaffettwa [a]in ir-relazzjonijiet talPakistan mal-Istati Uniti, li kienu qalg[u the]]i]a f’Mejju wara li l-qawwiet spe/jali Amerikani wettqu raid unilaterali fit-territorju Pakistani biex jeliminaw lill-Mexxej tal-Al-Qaida, Osama bin Laden.

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Collage

Koordinazzjoni: Joe Cassar – mument@media.link.com.mt

F’pa;ni o[ra:

28-29 ‘Fil-Parlament

ma Jikbrux Fjuri’

30-31 50 sena ;urnali]mu

Igawdu mill-iskema Eko-G[awdex

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

C O L L A G E TEATRU

F’G{ELUQ L-10 SNIN MINN MEWTHA

Doreen Micallef titfakkar b’]ew; attivitajiet F’g[eluq l-g[axar anniversarju tal-mewt ta’ Doreen Micallef, i/-?entru g[all-Kreattività Kavallier ta’ San :akbu qieg[ed jorganizza ]ew; attivitajiet li jikkommemoraw lil din ilkittieba. Il-:img[a 2, is-Sibt 3 u l{add 4 ta’ Di/embru, Sharon Bezzina se tkun qieg[da ta[dem fil-monologu , b’direzzjoni ta’ Marcelle Teuma. Ir-rappre]entazzjonijiet se jsiru fit-Teatru tal-Kavallier ta’ San :akbu, il-Belt, fit-8 pm. Il-biljetti jistg[u jinxtraw mill-box office ta/-?entru g[all-Kreattività, Kavallier ta’ San :akbu, il-Belt (tel. 21223216 jew www.sjcav.org). Is-Sibt 3 ta’ Di/embru, bejn id-9 a.m. u s-1.30 p.m. se jkun hemm il, fis-Sala tal-Mu]ika DOREEN

Konferenza Doreen

Micallef

Sharon Bezzina, protagonista ewlenija fil-monologu ‘Doreen’, fil-Kavallier ta’ San :akbu l-:img[a, is-Sibt u l-{add li ;ejjin

tal-Kavallier ta’ San :akbu b’ta[ditiet f’dan il-programm: . – . : Doreen Micallef il-Mara (Rebecca Spiteri); . – . : Il-Poetessa Doreen Micallef: Xi Tifkiriet 9 05

9 25

9 45

u Riflessjonijiet (Marlene Saliba); . – . : Id-Diskors Ermetiku u t-Trasformazzjoni Alkemika fil-Poe]ija ta’ Doreen Micallef (Dr Bernard Micallef); . – . : It-Teatru ta’ Doreen Micallef (Dr Marco Galea); . – . : Doreen Micallef u l-Kummentarju Pubbliku: Qrib jew Imbieg[ed mil-Lehma Poetika? (Francis Galea); . – . : Doreen Micallef u r-Reli;jon (Prof. Peter Serracino Inglott); . – . : Il-Poe]ija ta’ Doreen Micallef: L-G[ajta g[all-{elsien (Olivia Borg); . – . : It-Tbatija b[ala Tema ?entrali f’Doreen Micallef (Prof. Oliver Friggieri). Imexxi t-ta[ditiet Dr Adrian Grima. 10 05

10 25

10 45

11 05

12 05

12 25

12 45

13 05

Il-poetessa u kittieba Doreen Micallef

Il-pantomima TURU S-SULTAN fl-Iskola Sekondarja tal-Bniet iz-Zejtun

Xena mill-pantomima ‘Aladin’ li kienet saret fl-2005

L-g[alliema tal-iskola sekondarja tal-Bniet ta]}ejtun (fi [dan il-Kulle;; Santa Margerita) ilhom sa mill-1990 jorganizzaw pantomima g[al ]mien ilMilied. Ix-xog[ol jibda millvaganzi tas-sajf meta grupp ta’ g[alliema jibdew jiltaqg[u ma’ Trevor }ahra, ex g[alliem ta’ din l-iskola, biex flimkien jippjanaw il-pantomima. F’din l-ewwel laqg[a tag[hom lanqas biss ikunu jafu x’su;;ett se jag[]lu, i]da minn laqg[a g[al o[ra, l-ideat jibdew [er;in, ji]diedu, jitran;aw, jinbnew wa[da fuq l-o[ra, sakemm wara g[add ta’ laqg[at u diskussjonijiet, il-pantomima tie[u s-sura u tkun lesta biex tibda tinkiteb. Din is-sena l-g[a]la waqg[et fuq l-istorja tar-Re Arturu bl-avventuri u l-

mi]avventuri kollha tieg[u ... bit-turnew tal-kavallieri, lg[ira ta’ Morgana, il-bluha ta’ binha Mordred, il-ma;ija skaduta tas-sa[[ar Merlin u fuq kollox i]-]ufjett tarRe;ina :ina, mart ir-Re Arturu. G[alkemm l-atturi jkunu kollha g[alliema u eks studenti, it-tfal tal-iskola jkollhom ukoll sehem kbir f’din il-produzzjoni. Mhux biss ikunu parti mill-kor, imma jiffurmaw ukoll il-backstage crew kollu, u jie[du [sieb id-dawl u l-awdjo, ilprops u l-kostumi. Barra minn hekk, g[all-ewwel darba din is-sena, se jkun hemm grupp ta’ ]effiena mag[mul kollu mill-istudenti stess. Din il-pantomima hi esperjenza unika li tg[aqqad lill-g[alliema u l-istudenti flimkien u tag[tihom l-

opportunità ja[dmu b[ala tim wie[ed. Hi wkoll garanzija ta’ spettaklu u divertiment ghallfamilja kollha ghax fiha ma jonqsux botti u kummenti komici relatati mal-[ajja tag[na ta’ kuljum u ma’ dak kollu li qed ji;ri madwarna. Minbarra r-rappre]entazzjonijiet li jsiru filg[odu g[attfal tal-iskejjel, isiru wkoll numru ta’ rappre]entazzjonijiet g[all-pubbliku filg[axija. Din is-sena dawn irrappre]entazzjonijiet se jsiru l-:img[a 16 u s-Sibt 17 ta’ Di/embru fis-7.00 p.m. u l{add 18 ta’ Dicembru fil-5.00 p.m. Wie[ed jista’ jibbukkja lbiljetti billi jcempel 21694725 fil-[inijiet tal-iskola, permezz ta’ sms fuq 79288663 jew inkella jibg[at email fuq turusultan@gmail.com.

C O L L A G E KOTBA

‘B{AL F’DIZZJUNARJU’

Rumanz ;did ta’ Alfred Sant B[al f’Dizzjunarju hu rumanz gdid ta` Alfred Sant li jsegwi l-[ajja u lkarriera ta’ An;lu Debono tul l-a[[ar erbg[in sena. Inkunu mieg[u f’u[ud mill-episodji tat-tfulija li l-aktar baqg[u jimmarkawh. Mieg[u n]uru Londra u Ruma fost o[rajn, vja;;i li g[amel tul [ajtu fuq xog[ol u fil-vaganzi… Mieg[u nitilqu g[al mar/ ta’ filg[odu f’nofs is-sajf, mimli storbju, xorb, daqq u xemx tikwi… Mieg[u n;arrbu lproblemi tal-karriera u tal-familja… U ner;g[u niftakru f’u[ud mill;rajjiet ta’ Malta millIndipendenza ’l hawn… imma nag[mlu dan mill-;enb u fil-kwiet g[ax Debono pprefera jg[ix imbieg[ed mill-polemika. Ried biss igawdi [ajtu kif qies li ried jg[ixha, waqt li jindokra bla waqfien u bilmod tieg[u, l-akbar interess li kellu… dak li jikteb… L-istess b[alma g[amlu rumanzi o[ra ta’ Alfred Sant, B[al f’Dizzjunarju (Pubblikazzjoni SKS) qed itellaq ;eneru ;did fil-kitba narrattiva bil-Malti. Fis-sena 1968, l-ewwel rumanz ta’ Sant appuntu bl-isem LEwwel Weraq tal-Bajtar kien qajjem polemika b[ala rumanz ta’ protesta dwar isso/jetà tradizzjonali Maltija kif kienet tidher g[a]]g[a]ag[ ta’ dak i]-]mien. Fil-bidu tas-snin tmenin, ir-

rumanz tieg[u Bejg[ u Xiri kien ta [arsa unika lejn iddinja tax-xog[ol u n-negozju, u baqa’ msemmi g[al xena vjolenti ta’ stupru. B[al f’Dizzjunarju se jkun l-ewwel rumanz bil-Malti li tista’ taqrah kif trid, tibda u tkompli minn fejn trid fih. Jekk titlaqx taqrah mill-bidu min-nofs jew mit-tarf, ma jag[milx differenza biex issegwi r-rakkont. G[ax kif jg[id l-istess titlu tieg[u, B[al f’Dizzjunarju jirrakontalna [ajjet ilprotagonista An;lu Debono f’dawra bla nifs ta’ memorji u episodji mpo;;ija f’sensiela qishom kienu [er;in minn dizzjunarju. B[al f’Dizzjunarju g[andu qoxra spettakolari minn Pierre Portelli.

Sitt kotba ;odda minn Pubblikazzjoni Preca Pubblikazzjoni Preca tal-Blata l-Bajda g[adhom kemm [ar;u sett ta’ sitt kotba. Din is-serje ta’ kotba millpinna ta’ Tony C. Cutajar hi ma[suba g[al tfal ta’ bejn isseba’ u l-[dax-il sena. Issu;;etti trattati huma ta’ tag[rif ;enerali u joffru lit-tfal minjiera ta’ ideat g[all-kitba tal-komponimenti. L-istil hu mexxej u [afif, bi kliem meqjus u idjoma mag[]ula apposta, hekk li t-tfal isibu f’kull ktieb qari pja/evoli u divertenti. Il-kotba huma lkoll im]ewqa b’[afna stampi bil-kulur minn Davida Flores u qoxra ma[duma minn Warren Busuttil fuq disinn tal-istess illustratri/i. It-titli f’din is-sensiela huma: Pajji]i Barra minn Malta, {rejjef Sbie[, Jag[tuna Servizz, Festi Matul

Wie[ed mis-sitt kotba ;odda

is-Sena, Il-{bieb Tag[na lAnnimali u Id-Dinja tal-Isport. Il-kotba qeg[din jinbieg[u mil-Librerija Preca u minn [wienet o[ra ewlenin g[allprezz ta’ €4.75 l-kopja u min jixtri s-sett kollu jing[ata skont ta’ 10%.

C O L L A G E LETTERATURA

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

‘FIL-PARLAMENT MA JIKBRUX FJURI’ Tifkiriet ta’ Oliver Friggieri fil-ktieb tieg[u ‘Fjuri li ma Jinxfux’

L-istorja ta’ dan ir-rumanz politiku – 25 sena wara Ir-ri]ultat ‘pervers’ tal-elezzjoni tal-1981 Il-mod kif Mintoff immani;;ja bosta [wejje; wassal biex hu ;;ieled blikreh mal-klassijiet edukati, u l-aktar mal-intellettwali. Fissnin sebg[in inda[al biex jag[mel riforma mill-qieg[ tal-Università, u wasal biex i]arma l-fakultajiet tal-Arti u tax-Xjenza. Bosta g[alliema u professuri telqu. Kien hemm ]mien meta l-istudenti talMedi/ina ma setg[ux jid[lu fil-kors tag[hom fl-Università tag[hom stess u kellhom ifittxu triq o[ra jew jaqbdu kors fl-Ingilterra jew xi mkien ie[or. Il-pajji] re;a’ kien maqsum dritt fi tnejn: il-Laburisti mtlew b’rabja u b’sens qawwi ta’ solidarjetà bejniethom, waqt li n-Nazzjonalisti rawmu b[al sens ta’ fidi fihom infushom b[ala lfeddejja predestinati ta’ pajji]hom. Donnu kollox kien im[ejji g[al gwerra /ivili. Il-vjolenza xterdet. Il-bini tat-Times in[araq, diversi ka]ini Nazzjonalisti u d-dar stess talmexxej Nazzjonalista Eddie Fenech Adami kienu attakkati bil-qawwa. Kollox kien juri li Malta kienet die[la sa fla[[ar fid-dinja – mill-bieb ilfalz! Ma kienx hemm dubju li l-poteri li Malta kisbet b[ala stat sovran kienu qeg[din jit[addmu [a]in. Malta bdiet tissogra li tkorri bihom b’idejha stess. Wara r-reb[a tal-elezzjoni tal-1971 u tal-1976, Mintoff kompla bil-politika qawwija tieg[u. Il-kontroversji komplew jikbru. Fl-elezzjoni tal-1981 hu kiseb minoranza ta’ voti u ma;;oranza ta’ si;;ijiet fil-Parlament. I//aqliq fid-distretti elettorali kien wassal g[al dan ir‘ri]ultat pervers’, kif stqarr Mintoff innifsu. L-inkwiet kellu jikber. Hu sostna li kellu l-jedd jibqa’ jiggverna, skont ilKostituzzjoni, i]da nNazzjonalisti ma kinux lesti li j/edu. Kienet sitwazzjoni imbarazzanti g[al Mintoff, dejjem kburi bl-appo;; talkotra. G[al ]mien twil inNazzjonalisti bbojkottjaw ilParlament u bdew kampanja ta’ di]ubbidjenza /ivili. Kien il-[sieb ta’ Gandhi. Ir-ri]ultat elettorali

Malta fix-xifer ta’ gwerra /ivili

Mintoff u l-ktieb

Ktieb i/aqlaq nazzjon

‘pervers’ tal-1981 wassal biex it-tensjoni fil-pajji] kibret [afna. In[olqot kri]i nazzjonali, li sabet il-qofol tag[ha fil-mibeg[da, filvjolenza u f’konfrontazzjoni politika bla waqfien. Is-snin l-i]jed diffi/li kienu l-1981-1986, u b[ala kittieb [assejt li kelli nag[ti s-sehem s[i[ tieg[i biex din it-tensjoni tonqos u biex jinstabu l-mezzi li j;ibu l-ftehim. {adt po]izzjonijiet /ari bil-kitba u bid-diskorsi pubbli/i tieg[i kemm-il darba.

“Min m’g[andux x’jag[mel jikteb ktieb” Darba fil-Parlament Mintoff qal li min m’g[andux x’jag[mel jikteb ktieb. Smajtu jg[id hekk minn fuq ittelevi]joni. Kont [assejtni offi] [afna. Kelli nsemma’ le[ni. Xtaqt nag[mel hekk blinqas do]a ta’ parti;;jani]mu possibbli. Ma kienx ]mien il-kalma. Missieri kien im[asseb [afna. Dejjem g[allimni li l-politika hi log[ba ma[mu;a, u issa deherlu li l-istorja kienet aggravat ru[ha sewwa. G[alhekk fittixt li ma n[allihx ikun jaf bil-kitba tieg[i, biex ma ninkwetahx. Imma kif stajt? Din kienet il-[abta li bdejt na[seb biex ninxte[et fuq ilkitba ta’ rumanz li jla[[am ilqag[da nazzjonali kollha, mibni madwar karattru reli;ju] li jemmen f’Alla, f’pajji]u u fih innifsu. Kelli f’mo[[i rumanz dwar ilbniedem medju tat-triq, li issa ridt nippre]entah b[ala xi [add spe/jali. Il-[sieb bikri li kelli jien u nikteb ir-rumanz kien li nuri li kull g[amla ta’ dittatura hi minnha nnifisha medjokri u ridikola, anki jekk l-effetti tag[ha huma tra;i/i. Dik ilburdata li kelli bdiet titbiddel bil-mod il-mod, u sibt ru[i nikteb pa;ni s[a[ li juru x’kont qieg[ed in[oss dwar dik is-sistema politika li kienet qieg[da tin[ass f’Malta. Kont naf li f’qag[da

mimlija tensjoni b[al dik ma kinitx [a;a [afifa titkellem dwar il-poter. Il-Laburisti ma ridux jitilfu l-poter, inNazzjonalisti riedu jiksbuh kemm jista’ jkun malajr, u lKnisja kellha toqg[od b’seba’ g[ajnejn biex i]]omm bilan/. Min seta’ jie[u pja/ir b’diskors ta’ din il-kwalità kontra l-poter, meta l-poter forsi kien l-ewwel punt fla;enda? Il-fanati]mu kien fl-eqqel tieg[u, u issa kul[add kellu sehem fih, [lief l-imsejken idealista tieg[i, Karlu Manju, akkumpanjat u appo;;jat mill-kelb twajjeb tieg[u, ?erbru. B’dawn l-elementi kollha m[alltin flimkien ;ara li [afna nies identifikaw ru[hom mal-karattru li [loqt. Ghalhekk ir-rumanz wasal g[and eluf kbar ta’ nies u fi ]mien qasir. Ftit ilu saret ukoll edizzjoni ;dida tieghu.

L-istorja ta’ Karlu Manju F’/ertu ]mien, meta latmosfera bdiet tis[on aktar, fit-toroq u fuq ix-xandir u kulfejn tmur, [assejtni ‘wa[di’ i]jed. Fl-istess [in kelli sodisfazzjon kbir li bdejt nara x-xog[ol tiela’, u kont kburi li se no[ro; b’rumanz li jfisser kulma [afna nies o[rajn kienu qeg[din i[ossu fis-skiet ta’ qalbhom. Hekk fil-fatt gara. Jien u nikteb ir-rumanz, tajt kopja ttajpjata lil [abib ta’ ;ewwa, Toni Cortis, u tlabtu l-fehma tieg[u fuq x’setg[et tkun ir-reazzjoni g[al rumanz b[al dan f’pajji] li tradizzjonalment [ares lejn illetteratura b[ala xi [a;a li qieg[da hemm g[alle]amijiet. Issa ridt nuri li mhux veru li min m’g[andux x’jag[mel jikteb ktieb. Ridt nuri li hu fatt ovvju li l-Maltin i[obbu l-ktieb. Konna fuq ixxifer ta’ konfront, gwerra, /ivili. “Dan hu li g[andna b]onn b[alissa, dan hu li n-nies qeg[din jistennew minnek. Ktibt i]jed?” qalli Toni. Minn ]mien g[al ie[or Toni Cortis baqa’ ji;i g[andi biex jie[u pa;ni ;odda. Ilprotagonista tieg[i, Karlu

Manju, issa kien qieg[ed jikber u jissa[[a[, je[odha kontra s-sistema, u jistqarr ilfidu/ja s[i[a tieg[u fih innifsu, u jinbena f’[assieb li jitkellem, u sewwasew f’intellettwali politiku. Kontra poter qawwi, bnejt karattru moralment qawwi, Karlu Manju. Il-bniedem tattriq. Rapprezentant tanNazzjonalist#Laburist medju.

Fil-Ballroom tal-Lukanda Phoenicia Kollox kien lest biex issir il-pre]entazzjoni ta’ FilParlament ma jikbrux fjuri filGreen Lounge tal-Lukanda Phoenicia nhar it-2 ta’ Ottubru 1986. Mort hemm ftit minuti qabel, u minn tant nies li kienu de[lin mill-bieb ilprin/ipali ;ejt wi// imb wi// ma’ missieri. Proprju hu kien il-bniedem li ma xtaqtux ji;i g[allpre]entazzjoni, g[aliex kont naf kemm kien jinkwieta ru[u mix-xejn. Hu qalli mill-ewwel li l-organizzaturi kienu biddlu l-post tal-pre]entazzjoni min[abba li kienu ;ejjin [afna nies, wisq aktar milli kien mistenni sa ftit minuti qabel. “Fejn se ssir?” staqsejtu. “Fil-Ballroom, hekk qalulna. Mhux se ssir filGreen Lounge.” “Il-Ballroom? U l-Ballroom kif se timtela?” “Milli jidher, di;à mimlija. M’intix tara kemm ;ejjin nies?” “Di;à mimlija?” “U tinsiex x’g[edtlek,” qalli b’le[en ta’ twiddiba. “G[edtlek biex ma tid[olx f’kontroversji, u ma tinkwitanix. Ma nifla[x g[allinkwiet.” Ma kont infurmajtu b’xejn, sewwasew biex ma ninkwetahx g[ax kont naf li kien jitwerwer mill-inqas dell ta’ politika. Kelli nsibu hemm quddiemi fost l-ewwel nies, leali b[al dejjem. Minkejja li kien ilu jbati b’g[ajnejh, ilgazzetti kien jaqrahom xorta, b’lenti [oxna mmexxija matul il-pa;na, vers wara vers. Il-Ballroom tal-Lukanda Phoenicia kienet mimlija b[al

bajda, bin-nies isfel u fuq, u[ud bilwieqfa wkoll. Nies o[ra baqg[u ;ejjin matul ilprogramm. Meta ftit jiem wara rajt il-gazzetti, ma sibtx ritratt wie[ed li jag[ti dehra tajba ta’ kemm tassew kien hemm nies. I]da g[alija lprin/ipju kien ;ie konfermat di;à: dawk in-nies kollha kienu hemm min[abba ktieb. Fil-Parlament ma jikbrux fjuri, pubblikat mid-Ditta Bugelli tal-Belt Valletta, kien fil-kuritur ta’ qabel is-sala g[all-bejg[, u [afna nies talbuni niffirmalhom kopja. Stajt ninduna minn dak il-[in li r-rumanz kien se jimxi tajjeb mal-pubbliku. Bdejt nistaqsi lili nnifsi: dawn ilmijiet ta’ nies kollha kienu Laburisti jew Nazzjonalisti, jew it-tnejn f’daqqa? It-tnejn f’daqqa, lesti biex jisplodu malli jasal il-waqt. Irrumanz tieg[i kellu l-iskop oppost, imma sa issa [add ma kien g[adu qrah [lief Toni u erbg[a jew [amsa minn nies o[ra. Il-programm kellu jinkludi diskussjoni bejn erbg[a, immexxijin minn Dr Paul Xuereb: Dr Ugo Mifsud Bonnici, Dun Peter Serracino Inglott, Dr Alfred Sant, u jien. L-ewwel tnejn urew apprezzament kbir g[arrumanz. Ugo sejja[lu ‘kapulavur’ u kiteb kliem sabi[ fuqu fl-istampa. G[amel diskors elaborat. Dr Sant fl-1986 kien ilPresident tal-Malta Labour Party, u kien se jikkontesta lelezzjoni tas-sena ta’ wara. Fi ftit snin, fl-1992, kien se jsir il-mexxej tal-partit tieg[u u fl-1996 anki Prim Ministru. Fuq il-palk talBallroom hu kien spalla ma’ spalla mieg[i, i]da lpo]izzjoni li [a matul iddiskussjoni kienet kritika [afna.

Il-konfront bejn Alfred Sant u Ugo Mifsud Bonnici Sa liema punt g[andu kittieb ikun politiku? Dan hu lpunt li fuqu ;ieli ma qbilniex fil-bera[ Alfred Sant u jien. Darba Lino Spiteri f’The Sunday Times interpreta l-

Il-ksur tal-privile;; parlamentari

[sieb tieg[i b[ala prin/ipju li bih politiku ma jistax ikun kittieb, u kittieb ma jistax ikun politiku. Fi tmiem ilprogramm g[amilt diskors: lewwel, ma rridx inkun parti;;jan; it-tieni, is-sogru li jitqies b[ala parti;;jan hu sogru li l-kittieb g[andu dejjem jiffa//jah. G[alaqt billi tlabt lill-udjenza biex ma tistaqsix jekk Karlu Manju hux Nazzjonalist jew Laburist, i]da tistaqsi biss jekk irrumanz kienx qieg[ed jesprimi verità. Imbag[ad id-

diskussjoni nfet[et g[allpubbliku. Dr Louis Galea, [abib antik kbir u veru li trabba fl-istess ambjent tieg[i fl-Iskola Primarja talFurjana u li jien bqajt nafu mill-qrib snin wara flUniversità, g[amel intervent erudit u elaborat tipiku tieg[u. Esponent Laburista, Pawlu Carachi, qam ftit wara u qal li l-po]izzjoni tieg[i kienet tajba u b]onju]a. Spalla ma’ spalla mieg[i fuq il-mejda tad-diskussjoni, Dr Alfred Sant baqa’ juri li ma jaqbilx. Bqajt nistiednu jsib aspetti fir-rumanz li kienu jaqblu mal-po]izzjoni tal-partit tieg[u. Wa[da mis-sentenzi sbie[ li qal Dr Ugo Mifsud Bonnici f’dik il-lejla g[adni niftakarha: “Nistag[;eb kemm l-awtur irnexxielu jifhem id-dinja tag[na lpoliti/i.”

Fost il-mijiet ta’ nies li mlew il-Ballroom talPhoenicia kien hemm [abib kbir li ma setax ikun pre]enti. Godfrey Grima nzerta kien flAmerika. Ir-rumanz iddedikajtu lilu, b’ammirazzjoni g[all-mod kif kien ;ab ru[u meta kien mixli minn Mintoff bi ksur ta’ privile;; quddiem ilParlament f’Novembru 1972, u mbag[ad kien imtella’ lQorti mixli li xerred a[barijiet foloz li setg[u jallarmaw lill-pubbliku. Min[abba dan il-ka] kien ;ie Malta J.D.F. Jones, ilforeign editor u assistant editor tal-Financial Times, ilgazzetta ta’ Londra li Godfrey kien ja[dem mag[ha b[ala l-korrispondent ta’ Malta. Godfrey deher darbtejn quddiem ilParlament, u jien kont hemm ftit passi biss ’il bog[od minnu, fil-Gallarija talBarranin (Strangers Gallery – x’isem ikrah!). Jien u nikteb ir-rumanz [sibt li nag[laq kollox b’dan il-ka], adattat g[all-iskopijiet tar-rakkont tieg[i. G[alhekk kelli nqalleb id-dibattiti parlamentari u nitkellem fittul ma’ Godfrey. G[al Godfrey dan il-ka] tal-1972 kien esperjenza diffi/li [afna, u issa, f’nofs is-snin tmenin, kien g[adu ja[seb fuqu. Mintoff kien g[adu fl-aqwa tieg[u. Kollox beda bi storja mxandra fl-ewwel pa;na tal-

Financial Times dwar lExchange Control. IlMinistru :u]è Abela [adha bi kbira u esprima ru[u fuq hekk fil-Parlament. Godfrey kitiblu lura, u kienet ittra iebsa. B’hekk sar ksur ta’ privile;;. Godfrey ddiskuta l-ka] mal-Financial Times u kien de/i] li l-anali]i tieg[u kienet tajba. Il-gazzetta offriet li lGvern seta’ jag[ti l-ver]joni tieg[u. Storja o[ra mxandra fil-gazzetta kienet tg[id li lGvern kien irrabjat [afna. IlGvern baqa’ miexi u wasal g[ad-de/i]joni li kien sar ksur tal-privile;;. J.D.F. Jones wasal Malta minn Londra biex jinnegozja u jsib soluzzjoni. Mintoff baqa’ j]omm iebes. Sir Gordon Newton, l-editur, baqa’ jinsisti li Godfrey jibqa’ fil-post tieg[u. Mintoff talab li ssir apolo;ija bilmiktub, u kien su;;erit li din jiktibha Godfrey. L-apolo;ija fassalha u ffirmaha J.D.F. Jones innifsu. Mintoff fil-Parlament induna li l-apolo;ija ma kinitx miktuba minn min kien mistenni li jiktibha. “M’a[na se n[allu lil [add jg[addi lil dan il-Parlament minn g[ajn il-labra!” g[ajjat Mintoff. Hekk beda l-ka] fil-Kamra tar-Rappre]entanti. Fl-ewwel sessjoni ma kien konklu] xejn, u fit-tieni wa[da Mintoff qal li Godfrey ma kienx qieg[ed jaqbel mieg[u nnifsu fix-xhieda tieg[u. G[alhekk issu;;erixxa li f’wa[da mill-kmamar talParlament jinstema’ rrekording tas-sessjoni ewlenija. Marru Ugo Mifsud Bonnici u Anton Buttigieg, u mbag[ad Mintoff ried

jitkellem wa[du ma’ Godfrey. “You see what trouble you got yourself into!” qal Mintoff. “We can solve this if you go into the House and apologize.” “No, thank you,” wie;bu Godfrey. “Now, we’ll see.” Il-Parlament sab lil Godfrey [ati u wa[[lu [amsin lira. Minn hemm [adt l-idea ta’ sentenza sospi]a, il-qag[da ta’ sospensjoni li biha g[alaqt ir-rumanz. Apparti dan kollu, issitwazzjoni gravi li ddeskrivejt fir-rumanz kienet gravi wkoll u wisq aktar firrealtà tat-toroq Maltin. Ftit xhur wara li [are; ir-rumanz, f’Di/embru 1986, fil-ka]in Nazzjonalista tal-Gudja nqatel i]-]ag[]ug[ Raymond Caruana. Ftit ;ranet wara ktibt artiklu f’In-... Tag[na u semmejtu “Fil-Parlament ma jikbrux fjuri, g[alhekk l-art bdiet t[ammar bid-demm”. B[al fil-ka] tal-mewt tra;ika ta’ Karin Grech, din il-mewt ukoll [alliet effett qawwi fuqi b[ala kittieb. Mintoff wera kurzità filktieb, waqt li l-mexxejja Nazzjonalisti kollha, ibda minn Eddie Fenech Adami, urew apprezzament pubbliku kbir. Ghal darba ohra [assejtni grat hafna lejn ilpoplu Malti, poplu li ja[seb, i[obb il-ktieb, u jaf jasal saxxifer bla ma jaqa’ fl-irdum. Dan hu l-qofol tal-ktieb FilParlament ma Jikbrux Fjuri: Malta kienet fuq ix-xifer ta’ gwerra /ivili, u kienet kapaci tevitaha. Minn hawn ’il quddiem jibda r-rumanz.

C O L L A G E FEATURE

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Joe Zahra (lemin) jit[addet mal-Prim Ministru Eddie Fenech Adami u John Zammit, l-editur li ssu//edieh f’okka]joni li fiha hu kien pre]entat rigal ta’ tifkira g[as-servizz tieg[u b[ala editur ta’ ‘In-Nazzjon’ fl-2000

50 sena karriera....

minn Doris Azzopardi doris.azzopardi@ media.link.com.mt

ieku kellek iddomm ittra ittra l-kitbiet kollha tieg[u /erta li jwassluk ferm lil hinn minn xtutna. Kieku kellek tg[odd il-kontribuzzjonijiet tieg[u kollha f’/erti ;urnali lokali kieku trid tiddedika ftit [in sewwa g[ar-ri/erka. Minn ]mien il-;urnal ‘Il-Berqa’ g[al ‘IlPoplu’ g[al ‘In-Nazzjon Tag[na’, ‘il-mument’ u lura g[al ‘In-Nazzjon’, Joe Zahra din is-sena ji//elebra l-[amsin sena mill-bidu tal-karriera tieg[u fil-;urnali]mu. Din il-karriera taf lill-

L-involviment bikri

Joe Zahra twieled fl-1941, i]-}ejtun. Beda l-karriera tieg[u b[ala g[alliem filKulle;; De La Salle u wara g[amel 17-il sena b[ala health inspector. Sa mill-1956 kien involut mat-Taqsima }g[a]ag[. Kien iffurmat kumitat ta]-]g[a]ag[ fi]}ejtun, li kien attiv [afna, u hu kien in[atar segretarju talMoviment }g[a]ag[ Partit Nazzjonalista. “Dak i]-]mien kienu kumitati ta’ tfajliet u ;uvintur g[alihom u kellna diversi gruppi filwaqt li kienet bi//a xog[ol biex tikkoordinahom.” L-uffi//ju ta’ :or; Borg Olivier fi Strada }akkarija kien it-tieni dar tieg[u. Kien jie[u [sieb id-diskorsi tieg[u u eventwalment beda jinvolvi ru[u fil-gazzetta Il-Poplu. {atra mhux mistennija

Il-bidu ta’ Joe fil-kitba kien fil-;urnal Il-Berqa u filBulletin, bl-Ingli]. Kien i]da fil-gazzetta Il-Poplu tal-25 ta’ Novembru tal-1961, ;urnata wara li Joe g[alaq 20 sena, li fil-fa//ata t[abbar li Joe Zahra kien nominat Assistent Editur ta’ Il-Poplu.

kapijiet tal-Partit :or; Borg Olivier, Eddie Fenech Adami u Lawrence Gonzi. Karriera li taf lil Malta tivvota g[ar-referendum g[allIndipendenza, taf ]minijiet iebsa talOppo]izzjoni Nazzjonalista fi]-]mien meta lgazzetti tal-Partit ftit kienu dawk li jirriskjaw jaqrawhom fil-pubbliku. L-g[arfien tag[ha jibqa’ sejjer g[al ]minijiet meta l-Partit Nazzjonalista [a f’idejh il-Gvern, wara rreb[a elettorali tal-1987. Kollha esperjenzi sbie[ u koroh li fihom Joe

“Kelli 20 sena u Borg Olivier, il-Kap tal-Partit Nazzjonalista, qalli li min[abba l-età ]g[ira tieg[i ma po;;inix b[ala editur. Filfatt dak i]-]mien kont tista’ tivvota minn 21 sena ’l fuq u g[aldaqstant lanqas vot ma kien g[ad kelli.” I]da interessanti aktar hu lmod kif sar jaf dwar din il[atra. “Jien kont qrib [afna ta’ Borg Olivier u kont di;à nikkontribwixxi fil-;urnal. Kont immur g[andu biex jg[idli x’inhuma l-attivitajiet u l-avvi]i g[al din il-kolonna li kont introdu/ejt jien filgazzetta. Meta tani l-lista nara ismi u l-[atra.”

Impenn totali

L-inserzjoni fil-fa//ata tal-gazzetta ‘Il-Poplu’ li tindika li Joe Zahra kien in[atar assistent editur tal-gazzetta.

Joe jispjega kif fil-;urnal hu kien ikopri diversi xog[lijiet. Kien itella’ l-pa;na, jikkore;i l-Malti, ir-rappurta;; u g[amel ]mien ukoll idur bilgazzetta fil-[wienet ma’ xi erba’ ]g[a]ag[. “Niftakar lill-mara tippakkja l-;urnal. Meta konna nbig[u sitt mitt kopja konna nbig[u [afna. Imbag[ad fi ]mien l-elezzjoni tlajna g[al 2,500 u dan kien avveniment kbir g[alina.”

Twieled In-Nazzjon

”Wara li nbniet id-Dar ?entrali tal-Partit Nazzjonalista u l-Istamperija f’Tal-Pietà bdejna na[sbu

biex nibdew no[or;u ;urnal ta’ kuljum. “Kienu kellmuni biex inkopri r-rwol ta’ night editor. Dak i]-]mien kont na[dem mal-Gvern filg[odu. Kont naqsam ix-xog[ol ma’ Frank Spiteri i]da spi//ajt li meta nid[ol filg[axija jkolli nag[mel l-istejjer tal-fa//ata dejjem jien g[aliex l-affarijiet kienu ji;ru tard, b’mod partikolari dawk marbutin mal-Parlament. “Niftakar li wara ftit li beda jo[ro; il-;urnal kien hemm lelezzjoni u konna tlifnieha. “Dakinhar filli kien hawn lIstamperija mimlija nies u filli spi//ajt wa[di ma’ Benny Pace. Tal-Labour bdew g[addejjin minn [dejna jg[ajruna u bit-twiebet. Il;urnal ried jo[ro; u ridt nara x’se nag[mel fil-poster. Meta fittixt ftit /ifri ntba[t li konna ]didna fil-voti u l-poster talg[ada kien jg[id hekk – Il

. Ridt nibg[at messa;; ta’ inkora;;iment.” L-g[ada filg[odu, meta Joe Partit Nazzjonalista j]id fil voti

Zahra [adem anki b’ri]orsi mill-aktar limitati b’entu]ja]mu, professjonalità u dedikazzjoni lejn l-ideal li dejjem emmen fih, anki a skapitu tal-familja tieg[u li j[oss li ftit li xejn kien pre]enti fiha fit-trobbija ta’ wliedu min[abba l-bosta impenji tieg[u. Bi pja/ir iltqajt ma’ Joe Zahra biex nie[du lura [amsin sena lejn il-bidu tal-karriera tieg[u filwaqt li niskopri l-opinjoni tieg[u fuq il-pre]ent u l-futur tal-gazzetti f’dinja dejjem aktar teknolo;ika...

da[al l-Istamperija, g[aliex kien [a ;img[a leave mixxog[ol (ming[alih se ji//elebra) Borg Olivier sejja[lu u staqsieh ta’ min kienet l-idea tal-poster. “G[edtlu li kienet tieg[i u hu qalli: ‘X’kura;; g[andek!’ Intant, minn dik l-elezzjoni ’l quddiem bdiet sensiela ta’ dimostrazzjonijiet u sikwit kien ikun hemm inkwiet u ;lied li kuljum kien ikollok storja g[all-pa;ni ta’ quddiem u g[alhekk konna nispi//aw nag[mlu sa xi s-sieg[a jew issag[tejn ta’ filg[odu.” Twieled il-mument

Aktar ’il quddiem, fl-1972, bdiet il-gazzetta il-mument u sentejn wara Joe beda jie[u [siebha flimkien ma’ Victor Camilleri, li hu l-editur attwali ta’ din l-gazzetta. “L-istess, konna nag[mlu kollox jien u hu. Is-Sibt konna ntellg[u l-gazzetta u nikkore;uha. Kont immur ilVeritas Press biex nag[mlu lblokki g[aliex il-magni tag[na kienu jkunu aktar bil[sara milli le. Kien hemm ukoll il-problema tal-karta u kien hemm ]mien meta tant kienet skarsa li konna no[or;u l-gazzetta f’format

]g[ir, tant li kienu jizzikawna u laqqmuha Beano.” Meta mbag[ad waslet ilkarta, il-gazzetta bdiet to[ro; f’format kbir – jumbo, stil tatTelegraph. “Niftakar lil Benny Pace j/empilli biex jara kemm baqag[lu ja[dem materjal biex jimla l-pa;ni.” Joe [adem sew meta l-Partit Nazzjonalista kien flOppo]izzjoni kif ukoll meta kien fil-Gvern. {adem fi]]mien meta se[[ew episodji koroh u tra;i/i kif ukoll meta x-xandir kien liberalizzat u g[alhekk il-Partit feta[ listazzjon tar-radju u sussegwentement dak televi]iv. “Jien ma ng[idx li [dimt fi ]minijiet koroh g[aliex lOppo]izzjoni mill-aspett ;urnalistiku fiha s-sabi[ tag[ha. L-istess b[alma hu sabi[ li ta[dem meta l-partit ikun fil-Gvern. Li tmur millOppo]izzjoni g[all-Gvern g[al editur ta’ gazzetta ta’ partit hu sabi[ [afna.” Joe jirrakkonta b’/erta nostal;ija t-telfa elettorali tal1996 u r-reb[a elettorali tal1998. Id-di]appunt u lewforija.

g[al pa;na 31

C O L L A G E FEATURE

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Perjodi koroh u o[rajn sbie[ minn pa;na 30

}ew; estremi li fihom i]da l-istorja trid tkompli u lgazzetta trid to[ro;. “Niftakar li fl-elezzjoni tal1998 f’[in minnhom kont bg[att lil kul[add ja[sel wi//u g[aliex il-[in kien qed isir u lgazzetta kienet trid tibda tin[adem.” Ovvjament li [adem fi ]minijiet diffi/li. Joe fil-fatt irrakkontali li kien hu li meta da[lu fid-dar ta’ Eddie Fenech Adami mar fil-post biex jirrapporta x’kien ;ara. “{ri;t mill-Istamperija u sibt ma’ wi//i l-pulizija li riedu jafu fejn kont sejjer. Mort g[and Guido de Marco, ng[idlu b’li kien ;ara, u morna.” Joe fil-fatt kopra r-rwol ta’ editur ta’ In-Nazzjon mill1993 sal-1998. Wie[ed irid iqis li dak i]]mien ir-ritratti ma kinux jittie[du b’kamera di;itali u kien ikun hemm b]onn li lfilms jittie[du g[all-i]vilupp. Joe kien i;ib id-diskors ta’ Eddie Fenech Adami wara lmeeting ta’ G[awdex biex jippubblikah u l-gazzetta tkun lesta e]att kif kien jispi//a lmeeting Malta, li kien ikun immedjatament wara. Tibdiliet drasti/i f’In-Nazzjon

Wa[da mill-affarijiet li g[amel Joe meta kien editur ta’ In-Nazzjon kienet li ne[[a l-possibbiltà li dawk li jibag[tu ittri biex ikunu pubblikati fil-;urnal ju]aw nom de plume. “Ma ridtx li jkolli persuni li

jiktbu erba’ ittri fuq l-istess su;;ett u jiffirmaw b’modi differenti. Kienet iebsa g[ax sibt ftit o;;ezzjoni i]da mbag[ad indrat.” In-Nazzjon ]ied ukoll finnumru ta’ pa;ni, minn 24 g[al 36, u ;ieli anki aktar. Fatt li dejjem emmen fih Joe kien linvolviment s[i[ tal-impjegati u l-koordinament tax-xog[ol b[ala team work. “Filg[odu konna naraw x’hemm ippjanat g[al dik il;urnata, fis-sieg[a naraw fiex a[na u fl-erbg[a biex nidde/iedu dak li jid[ol u dak li se jibqa’ barra. Kien ikun hemm stejjer li iva, jibqg[u barra. Dawn il-laqg[at kienu jservu wkoll biex jin[oloq ambjent ta’ koordinazzjoni bejn il-;urnalisti.” Joe kien jibqa’ l-uffi//ju sakemm jara li l-;urnal hu pjanat kollu. Fatt ie[or importanti kien li qassam ix-xog[ol skont l-inklinazzjonijiet ta’ kull ;urnalist. Kienet breakthrough wkoll li da[lu l-pa;ni tal-kulur. G[all-bidu kienu anqas minn dawk li nafu llum. “Illum kollox sar aktar fa/li, madankollu jekk jirnexxilek timmotiva lill-[addiema huma se jpo;;u [afna amor proprju f’xog[olhom barra li j[ossuhom komdi, g[aliex kont nag[ti kas li kul[add ikollu n-ni//a tieg[u.” Il-presti;ju tal-;urnali]mu

“Nemmen li nbidel il-mod kif wie[ed i[ares lejn il;urnalisti u l-;urnali]mu. Hu xog[ol sabi[ [afna g[aliex

Joe Zahra fl-uffi//ju tieg[u fi]-]mien li g[amel b[ala Editur ta’ ‘In-Nazzjon’

b’dak li qed tikteb qed to[loq opinjoni barra li qed tinforma lill-pubbliku. Il-;urnali]mu stampat hu aktar delikat g[aliex jekk inti tie[u ]ball, li]ball ma jistax jikkan/ella ru[u u se tibqa’ bih. “Kont dejjem nis[aq li jkunu /erti li meta se jippubblikaw xi informazzjoni din tkun reali mija fil-mija”. Hawn Joe re;a’ mar lura fi]-]mien meta kien jikteb iddiskorsi ta’ Borg Olivier. Hu jg[id li g[all-bidu kien ikun irid ja//erta ru[u li linformazzjoni li kiteb ikun ;abha minn fonti tajba i]da ma]-]mien kien beda jafdah b’g[ajnejh mag[luqa. Minn argument g[al ie[or u ma’ Joe tkellimt dwar /ertu tip ta’ ;urnali]mu li jdejqu. Joe stqarr li s-sensazzjonali]mu, il-gideb u tg[awwi; tal-verità jurtawh [afna. “Anki fi kwistjonijiet ta’ in/identi u reati. Nemmen filbilan/ u l-moderazzjoni, il-ba]i ta’ ;urnali]mu serju. Iva, hemm min jixtri ;urnal g[assensazzjonali]mu, i]da meta la[bar tirri]ulta fix-xejn titlef ilkredibbiltà. {a;a o[ra li ddejjaqni hi li t[allat l-a[bar mal-opinjoni. Dawn huma ]ew; affarijiet distinti minn xulxin u hekk g[andhom jibqg[u.” Lill-familja ma gawdihiex

Ittra ta’ ringrazzjament iffirmata minn :or; Borg Olivier g[all-[idma ta’ Joe fil-kampanja tar-referendum g[all-Indipendenza

L-impenn ta’ Joe fil-;urnal jispikka i]da kellu j[allas prezz qares u jissagrifika lfamilja. Joe kien ja[dem minn filg[odu sa filg[axija u g[aldaqstant lil tal-familja ma tantx gawdiehom u huma ftit li xejn gawdew lilu. Martu u l-[ames uliedu ma tantx rawh id-dar. “Kultant in[ossha. Darba ttifla esprimiet il-fatt li ma tantx gawdewni. Kont nispi//a mix-xog[ol fil-5.30 u nibqa’ sejjer l-Istamperija. Meta kont editur imbag[ad, kont nag[mel ;urnata s[i[a. Meta nbidel il-Gvern fl-1971 u kont qlajt transfer g[al TasSliema kont na[dem kantuniera bog[od milluffi//ju ta’ Borg Olivier u

g[alhekk wara x-xog[ol kont immur g[andu u wara mmur l-Istamperija. “It-tfal, g[ajr g[all-{add u ftit is-Sibt, ma kinux jarawni. Kont attiv [afna anki f’diversi kumitati sezzjonali u kont nattendi g[all-attivitajiet talPartit. T[ossu l-fatt li ma rajthomx jikbru. Illum nannu ta’ tlieta. Veru li anqas impenjat milli kont, i]da bqajt na[dem, nikteb u b[alissa president ta’ ka]in tal-banda.” Il-gazzetta tibqa’ l-favorita

Ir-radju u t-televi]joni ;abu kambjament kbir fil-mod kif tit[addem il-kamra tala[barijiet tal-Istamperija, jew kif nafuha llum, il-kumpanija Media.Link. Joe qatt ma sab o;;ezzjoni li jie[u sehem fi programm fuq ir-radju jew fuq it-televi]joni meta kien hemm il-b]onn, i]da l;urnali]mu stampat jibqa’ lbaby tieg[u. Sikwit kien jikkummenta lBa;it fuq ir-radju u ttelevi]joni, i]da l-kitba g[alih hi xi [a;a li taffaxxinah tant li g[adu jikteb sal-lum b’mod regolari. “Na[seb jekk ikolli ng[odd, ktibt mal-2,500 artiklu u daqshekk ie[or editorjali. Kemm domt editur l-editorjal dejjem jien ktibtu, anki meta kont inkun imsiefer jew billeave. “Trid tqis li In-Nazzjon hu li jo[ro; sitt ijiem fuq sebg[a. Mhux fa/li biex kuljum issib argument differenti u attwali. Biss kont nie[u gost nag[mlu g[aliex in[oss li hu sfida”. Il-futur tal-gazzetti

Bosta huma dawk li jsostnu li l-gazzetti ma fadlilhomx [ajja twila quddiemhom. Dwar dan tlabt l-opinjoni ta’ Joe, li g[andu idea /ara dwar l-argument. “Hemm pajji]i li tassew naqsu fl-ammont ta’ bejg[ tal;urnali i]da g[andek pajji]i o[ra b[all-:appun li ]iedu. Nemmen li llum il-;urnali jridu jie[du linja. M’g[adux aktar i]-]mien li l-;urnal

ikopri kollox. Irid, iva, ikun vast i]da jrid ikollu xi [a;a li sservi ta’ attrazzjoni g[allqarrejja. Tajjeb li wie[ed jag[mel survey biex jara lqarrejja xi jridu. Dan biex barra li toffrilhom l-affarijiet normali b[all-a[barijiet lokali u barranin, u l-isport, toffrilhom ukoll dik ix-xi [a;a aktar. “Trid issib in-ni//a. Jekk issib din in-ni//a na[seb li lbejg[ tal-;urnali ji]died. Ilfatt li int qrajt xi [a;a u kellek il-possibbiltà li ]]ommha biex ter;a’ tirreferi g[aliha jew inkella tg[addiha lil [addie[or hi xi [a;a imprezzabbli. “Jien jekk nara xi a[bar fuq it-televi]joni, [ames minuti wara nkun insejt id-dettalji. Jekk mill-banda l-o[ra naqraha, nista’ ner;a’ lura g[aliha meta kemm irrid u x[in irrid, jew naqtag[ha u n]ommha. “Il-gazzetti g[adhom importanti u jg[idu xi jg[idu jibqg[u tali, jistg[u jikbru kemm irridu a[na. Fuq kollox, konvint li l-ebda gazzetta ma g[andha tkun mija fil-mija politika. “Meta kont editur esperjenzajt il-fatt li jekk ;urnal t[awru sewwa u tnaqqas mill-ammont talpolitika, il-bejg[ ji]died, i]da l-ewwel ma trid tag[mel hu li tara xi jridu l-qarrejja.” Joe Zahra g[adu jikkontribwixxi fil-;urnali ta’ Media.Link b’mod regolari. L-artikli tieg[u, b’mod partikolari fuq ilqasam finanzjarju, jin]lu g[asel ma’ min ikun jixtieq jifhem sewwa xi a[bar finanzjarja li tkun t[abbret g[aliex kapa/i ju]a lingwa;; sempli/i li jifhmu kul[add filwaqt li ma jonqosx millprofessjonalità li biha j[ejji l-artikli. ■ Nixtieq nie[u din lopportunità biex f’isem iddiversi ;urnalisti li [admu ta[t Joe Zahra fi]-]mien meta kien editur nawguralu g[al dan ittragward ferm sabi[.

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

C O L L A G E TAGÓRIF

ROCS TRAVEL

Vja;;ar uniku u innovattiv fuq ajruplani privati fl-Amerika ROCS Travel qed toffri vja;;ar f’ajruplani privati. Fil-fatt il-kumpanija ;iet ma[tura b[ala l-a;ent uffi/jali li toffri ]ew; itinerarji fil-Kosta tal-Lvant tal-Amerika kif ukoll f’dik tal-Punent. Dawn l-ajruplani privati jitilqu kuljum minn New York u Los Angeles rispettivament. Rachel Vella, Direttur ta’ ROCS Travel, stqarret li la;enzija hi kuntenta [afna li tista’ toffri vaganza rivoluzzjonarju g[all-klijenti tag[ha. “B’hekk issa nistg[u noffru vja;; komplut u uniku kif ukoll esperjenza inkredibbli. B’dan is-servizz

tkun tista’ tissostitwixxi ssig[at li ta[li fuq kow/ b’minuti mqattg[in fuq ajruplan privat b’aktar /ans biex i]]ur id-destinazzjonijiet li tixtieq u to[loq esperjenzi memorabbli – dan kollu g[all-istess prezz jew ir[as milli kieku g[a]ilt tour permezz ta’ kow/!” ROCS Travel [olqot ]ew; itinerarji g[all-klijenti tag[ha: Min jag[]el dik talKosta tal-Lvant tal-Amerika jkun jista’ j]ur tmien destinazzjonijiet differenti b[al New York, Niagara Falls, Toronto u Washington. Min jippreferi j]ur il-Kosta tal-Punent talAmerika jkun jista’

jesperjenza 14-il destinazzjoni b[al Los Angeles, San Francisco, Las Vegas u l-Grand Canyon. Dan l-ivvja;;ar kollu jse[[ permezz ta’ ajruplan privat kemm jekk tag[]lu lKosta tal-Lvant, jew jekk tidde/iedu dik tal-Punent. Barra minn hekk, din lofferta tinkludi lukandi li huma kollha 4 stilel. }uru l-ferg[at ta’ ROCS il-Furjana jew il-Mellie[a. Tistg[u ukoll i//emplu fuq 20151515 jew i]]uru s-sit elettroniku www.rocsgrp.com#travel#, kif ukoll tibag[tu email fuq travel@rocsgrp.com g[al aktar informazzjoni.

iPhone b’xejn mal-pjani ;odda Vodafone Smartphones Vodafone qed toffri lillklijenti iPhone b’xejn ma’ wie[ed mill-pjani Vodafone Smartphones, li jibdew millprezz ta’ €55 biss. “Nafu li l-prodotti tal-Apple huma popolari [afna fost ilkonsumaturi Maltin,” qal ilKap tal-Marketing talVodafone Alexandre Froment-Curtil. “G[aldaqstant, peres li lklijenti huma l-qofol taloperat tag[na [sibna li noffrulhom iPhone b’xejn mal-pjani tag[na, biex nibqg[u nissodisfawhom. Tejjibna wkoll it-tariffi – ]ammejniehom sempli/i u

]idna l-valur.” L-iPhone 3GS jing[ata b’xejn mal-pjan Smartphone 55. L-iPhone 4 se jing[ata b’xejn mal-pjan Smartphone 75 waqt li l-iPhone 4S li g[adu kif tnieda fis-suq jing[ata b’xejn mal-pjan Smartphone 95. Dawn liPhones huma b’xejn ma’ kuntratt ta’ sentejn. Bi prezz ir[is li jibda minn €35 kull xahar wie[ed jista’ jgawdi telefonati u SMS bla limitu lin-numri kollha talVodafone, 50 minuta ta’ telefonati lin-networks kollha tal-UE u dawk lokali u 500MB ta’ internet fuq il-

mowbajl. It-tariffi tal-iSmartphone 55, Smartphone 75 u Smartphone 95 kollha joffru telefonati bla limitu lillklijenti ta’ Vodafone u lejn linji fissi, u SMS bla limitu lin-numri mowbajl kollha kif ukoll internet fuq il-mowbajl. Il-proposta tal-Vodafone tag[ti wkoll lill-klijenti lvanta;; li ji//ekkjaw x’qed jonfqu fix-xahar billi jibag[tu SMS lil 16290. Aktar tag[rif fuq il-pjani ;odda Vodafone Smartphones jista’ jinkiseb minn vodafone.com.mt#paymonthly plans.

Tfal tal-iskola jaraw il-ktejjeb tal-kampanja ‘Catch the Drop’ sponsorjat minn GO

GO tisponsorja l-kampanja ‘Catch the Drop’ Il-kumpanija GO ing[aqdet ma’ edukaturi lokali u g[andha rwol attiv fl-isforzi biex ji;i ]gurat li Malta jkollha provvista ta’ ilma nadif u affidabbli fil-futur. Skont l-impenn kontinwu tag[ha biex ittejjeb ilkwalità tal-[ajja g[allkomunità lokali, GO re/entement sponsorjat ktejjeb li g[andu l-g[an li ttfal isiru aktar konxji g[allproblemi ta’ nuqqas ta’ ilma lokalment u globalment. Barra minn hekk, bilkampanja Catch the Drop b[ala spinta, GO dalwaqt se tniedi kampanji ta’ g[arfien g[all-impjegati u l-klijenti tag[ha dwar kif g[andu ji;i ffrankat l-ilma. Catch the Drop hi kampanja edukattiva dwar il-konservazzjoni tal-ilma li tippromwovi u]u aktar effi/jenti tal-ilma u limportanza tieg[u fl-aspetti kollha tal-[ajja. Il-kampanja se tkopri l-iskejjel kollha statali u mhux – primarji u sekondarji – b’attenzjoni spe/jali fuq numru spe/ifiku ta’ skejjel. Il-Ministeru g[ar-Ri]orsi u Affarijiet Rurali qed imexxi din il-kampanja li, mill-bidu tag[ha fi Frar 2010, irnexxielha til[aq diversi skejjel madwar ilpajji] u li eventwalment se tkun esti]a biex tinkludi wkoll id-djar residenzjali. Il-punt fokali s-sena l-o[ra kien 17-il skola li qeg[din

fuq ir-rotta tal-akkwadott Wignacourt – mir-Rabat salBelt Valletta – filwaqt li din is-sena l-fokus hu fuq madwar 30 skola li jinsabu tul il-rotta tar-Reverse Osmosis ta’ Pembroke – lakwadott ta’ ta[t l-art – minn Pembroke sal-Mosta. Il-Moving Drop, li hi qatra ti//aqlaq mag[mula g[al din il-kampanja minn kontenituri ri/iklati, tivvja;;a tul ir-rotta minn skola g[all-o[ra u tinkora;;ixxi lill-istudenti jag[tuha s-su;;erimenti tag[hom dwar kif g[andu ji;i ffrankat l-ilma. Il-ktejjeb fih ukoll su;;erimenti mog[tija millistudenti matul il-kampanja tas-sena l-o[ra kif ukoll ilposters rebbie[a talistudenti - u [afna aktar. Ilktejjeb jippromwovi wkoll attitudni ta’ ‘irid isir’ dwar il-konservazzjoni tal-ilma permezz ta’ attivitajiet divertenti konnessi malilma, kompetizzjoni wkoll il-pa;na ‘tg[allem, a[seb u [u azzjoni’ li tinkora;;ixxi lit-tfal jaraw id-DVD ta’ Catch the Drop u jasso/jaw ru[hom ma’ kwistjonijiet b[al dik ta’ skarsezza talilma. Il-ktejjeb sponsorjat minn GO b[alissa qed jitqassam fl-iskejjel primarji kollha. GO qed tippjana inizjattivi o[ra li jappo;;jaw ilkampanja.

Tit[abbar l-Emirates Flight Training Academy Emirates [abbret il-pjani biex tistabbilixxi l-Emirates Flight Training Academy, /entru dedikat g[at-ta[ri; tal-piloti li se jkun ba]at fl-Ajruport tadDubai World Central. Emirates qed tinvesti €80 miljun fl-i]vilupp ta’ fa/ilità dedikata g[at-ta[ri; tal-piloti li se jkollha l-kapa/ità li t[arre; sa 400 student f’daqqa. L-Akkademja se tinkorpora Flight Training Organisation (FTO) li se

tippermetti lill-Emirates, g[all-ewwel darba, t[arre; piloti ta’ nazzjonalità millEmirati G[arab Mag[quda f’Dubaj stess. Il-bidu tal-bini talAkkademija hu skedat li jibda fl-ewwel kwart tas-sena 2012 u x-xog[ol mistenni jitlesta fit-tielet kwart tas-sena 2013. L-istudenti li jispi/aw b’su//ess l-kors intensiv ta’ tliet snin ser jing[ataw li/en]ja kummer/jali tal-piloti u jkunu

lesti biex jibdew jit[arr;u fuq tipi spe/ifiki ta’ ajruplani. L-Emirates, li topera titjira kuljum minn Malta g[al Dubaj, b’waqfa qasira f’Larnaka, ?ipru, se tkun qed torganizza Open Day g[arRekluta;; tal-Cabin Crew nhar s-Sibt, 10 ta’ Di/embru fl-Corinthia Hotel, il-Bajja ta’ San :or;, San :iljan. Lapplikanti huma m[e;;a jirregistraw online fuq is-sit www.emiratesgroupcareers.com.

C O L L A G E MEDIA

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

MEDIAFORUM Cyberspace

minn Mario Azzopardi

marpardi@maltanet.net

.............................................................

Dwar Macbeth u Sokrate

G[adni ma nistax nifhem g[aliex l-istazzjon nazzjonali ma jag[tix lill-kultura l-istess importanza li jag[ti lill-isport jew anki, l-importanza li jag[ti lil programmi tat-tisjir u tikwis ie[or. Kif jaf kul[add, dawn ilprogrammi g[andhom slots regolari, bl-isport jikkapparra, b[as-servizzi finanzjarji, segment kuljum fl-a[barijiet tattmienja ta’ filg[axija. Il-kultura hi trattata mod ie[or u avvenimenti li tassew jixirqilhom l-attenzjoni (u ddiskussjoni) jit[allew fl-ibg[ad periferija. Ejjew nie[du ]ew; avvenimenti teatrali li kellna f’dawn l-a[[ar ;img[at, anzi wie[ed minnhom sal-;img[a li g[addiet stess. Kien hemm qabel xejn ilproduzzjoni e/itanti ta’ Macbeth, imtellg[a fil-bit[a talPalazz, il-Belt, b[ala parti minn programm Ewropew, il-Castle Tour Project, proposta talAmerican Drama Group Europe u t-TNT Theatre Britain. Malta ntg[a]let b[ala wie[ed millpajji]i biex jospita din ilproduzzjoni Ingli]a, karatterizzata minn interpretazzjonijiet brillanti, imqar fuq il-livell lingwistiku. Kien hemm tim dedikat li [ejja l-preparamenti kollha g[axshow f’Malta u l-livell talattendenzi ma setax ikun a[jar milli kien. L-avveniment ing[ata promozzjoni tajba fl-istampa, i]da l-media awdjovi]iva tatu biss inkin in/identali. Il-punt li rrid nag[mel hu li l-Macbeth ma kellhiex spazji fejn tkun diskussa, fejn ikunu esposti lmerti u d-difetti tekni/i tag[ha, ng[idu a[na safejn kellu jsir jew ma jsirx il-qtug[ tat-test, illimitazzjonijiet ta’ kast ]g[ir [afna li [oloq /erti problemi ta’ kredibbiltà, l-aktar fejn jid[lu lbattalji de/i]ivi fit-tieni att, jew ix-xena kru/jali tal-bankett fejn jidher l-ispettru. F’mument meta qed jinfet[u gzuz ta’ ‘skejjel’ tad-drama, m’hemmx dubju li d-direzzjoni, il-mu]ika u l-koreografija talMacbeth kien jist[oqqilhom argument televi]iv. L-istess jista’ jing[ad g[addramm L-G[anja ta/-?inju ta’ Joe Friggieri, il-;rajja tal-a[[ar jiem tal-filosfu Sokrate qabel lavvelenament tieg[u. Is-sena li g[addiet, dan id-dramm reba[ il-premju nazzjonali g[all-a[jar xog[ol teatrali u l-;img[a li g[addiet feta[, kif jixraq, lista;un il-;did tal-Manoel. Hawn m’g[andekx drammaturgu ta/-/ek/ik, imma awtur serju li jie[u l-mestier tieg[u bis-serjetà u b’[afna ri/erka. {afna j[ossu li l-istazzjon

Kummenti dwar websajts li Ωort

Il-protezzjoni tat-tfal

Xena mid-dramm ‘L-G[anja ta/-?inju’ ta’ Joe Friggieri

nazzjonali, talinqas, g[andu jakkredita sforzi kbar b[al dawn u jressaqhom g[all-attenzjoni kritika tal-udjenzi esi;enti. F’in[awi o[ra tal-Ewropa (u tad-dinja), esperjenzi b[al dawn huma segwiti mill-cameras dakinhar stess tal-premiere, bilpubbliku intervistat fl-intervall jew e]attament wara tmiem ilpre]entazzjoni. F’pajji] b[al tag[na, fejn nisimg[u tant retorika dwar irrabta kulturali mat-turi]mu, pere]empju, ma nistg[ux nibqg[u g[addejjin b’dan iddefi/it estetiku # edukattiv fejn tid[ol il-media statali. Dak li se[[ fil-Libja

Wara l-arrest ta’ iben Gaddafi, Seif al-Islam, il-Libja re;g[et fl-a[barijiet. Jien insostni li dak li se[[ fil-Libja g[ad irid jg[addi mill-g[arbiel tal-istorja. G[ad irid jidher /ar g[aliex f’dak il-pajji] se[[ dak li se[[, tfarrku u twittew bliet s[a[ wara bumbardamenti bla [niena, inqatlu eluf kbar ta’ suldati, ribelli u /ittadini komuni, u kien abbandunat kull tentattiv diplomatiku biex ma sse[[x it-tra;edja li se[[et, bilmejtin jing[addu biss, /inikament, b[ala numri g[allistatistika. Il-mottiv pretenzju] dwar ilprotezzjoni ta/-/ivili kien manipulat u tgiddeb kontinwament, anki meta lqawwiet tan-NATO baqg[u g[addejjin bl-attakki wara lwaqg[a ta’ Tripli. Imma anki wara l-kollass tar-re;im ta’ Gaddafi, ix-xenarju hu komplikat tassew. Kien aktar fa/li li tkisser u tfarrak milli tibni, kif qed jidher minn rapporti o;;ettivi b[al dawk li [er;in minn media indipendenti, minn a;enziji b[all-Amnesty International, ilHuman Rights Watch, jew sorsi o[ra b[all-Global Research talKanada. L-Istati Uniti, l-Ingilterra, Franza u pajji]i o[ra msie[ba fin-NATO bdew juru t-t[assib u /ertu nervo]i]mu dwar x’tip ta’ re;im ;did se jkun installat filLibja. Ta[t id-dittatura ta’ Gaddafi, talinqas kienu newtralizzati l-fanati/i u l-

estremisti I]lami/i, filwaqt li lKurunell kien qed ikun imfa[[ar (!) g[as-sehem li kien qed jag[ti biex tkun kontenuta ttheddida tal-Al Qaeda. I]da issa l-pa;na nbidlet u hemm insistenza qawwija biex lI]lamisti jing[ataw aktar rikonoxximent fil-Gvern il-;did. Diskussjoni bir-radju fuq ilBBC elevat il-problema ta’ x’se jsir min-nies li jokkupaw po]izzjonijiet fil-gvern ta’ Gaddafi meta tqis l-esperjenza amministrattiva tag[hom. Is-saga g[ad trid tkompli. Il-faqar fl-Istati Uniti

A;enziji ewlenin tal-media internazzjonali taw prominenza lir-rapport tas-Census Bureau Amerikan dwar il-faqar fl-Istati Uniti. Anali]i tar-rapport filBloomberg Business Week u minn sorsi o[ra wriet kemm hi devastanti s-sitwazzjoni. Fis-sena 2010, ir-rata talpovertà fl-Istati Uniti splodiet g[al 15.1%, l-og[la livell mill1993 ’l hawn. L-analisti qed jg[idu li din i/-/ifra tirrappre]enta “indizju kontra listabbiliment politiku kollu kemm hu.” Il-Bureau juri wkoll li flAmerika b[alissa hemm l-ag[ar kri]i dwar il-qg[ad mis-snin tletin ’l hawn, u li kompla ji]died dejjem aktar in-numru ta’ dawk il-persuni li m’g[andhomx fuqiex jistrie[u f’ka] ta’ mard g[ax ma jistg[ux i[allsu l-assigurazzjoni privata. Ir-rapport dwar il-faqar qed jing[ad li juri “deklin xokkanti fil-livell tal-g[ajxien” ta’ miljuni ta’ /ittadini. Dak li [arer; mill-Bureau jirrappre]enta t-tielet ]ieda firrati g[al dawn l-a[[ar tliet snin. Skont i/-/ifri rilaxxati lillmedia, 42.2 miljun ru[ fl-Istai Uniti issa jg[ixu ta[t il-linja talpovertà. In-numru tat-tfal li jg[ixu ta[t il-linja tal-povertà fl-2010 kienet tla[[aq il-103 miljuni, jew 34% tal-popolazzjoni. Innumru totali tal-foqra jikkompara mal-popolazzjoni tal-akbar [amsin belt fl-Istati Uniti. G[oxrin miljun huma meqjusin li qed jg[ixu “f’povertà profonda”.

Li t-tfal huma grupp vulnerabbli hu fatt li kul[add g[andu jaqbel mieg[u. Li t-tfal jist[oqqilhom ilprotezzjoni tal-li;i to[ro; allura b[ala konsegwenza diretta tal-vulnerabbiltà tag[hom. U tfal b’di]abbiltà jist[oqqilhom aktar u aktar protezzjoni. Dan hu fi ftit kliem issugu ta’ diskors li g[amel l-MEP tal-Partit minn Salvu Felice Pace Nazzjonalista Simon .................................... Busuttil f’sessjoni plenarja sfelicep@go.net.mt tal-Parlament Ewropew ftit ;img[at ilu. L-UE g[andu jkollha li;i li tag[ti protezzjoni effettiva lit-tfal billi kull sfruttament tattfal g[andu jkollu l-kundanna ta’ kul[add, u l-pieni g[al dan l-isfruttament g[andhom ikunu aktar iebsa milli huma llum, spe/jalment g[al dawk it-tfal li jsofru b’xi di]abbiltà. L-abbu]i tat-tfal minn dawk li g[andhom ir-responsabbiltà li j[arsuhom g[andhom mhux biss ji;u kundannati i]da wkoll kastigati b’mod iebes. Simon Busuttil argumenta filParlament Ewropew li fil-pre]ent hemm vojt li jrid jimtela. Illum, il-mezzi moderni tal-komunikazzjoni fet[u orizzonti ;odda g[al min irid jisfrutta t-tfal, u g[alhekk hemm il-b]onn li l-UE t[addan li;i f’dan il-qasam li tkun komprensiva. Billi l-indirizz tal-pa;na fejn issibu d-diskors li ta filParlament Ewropew Simon Busuttil hu twil [afna, tistg[u minflok issibuh b’dan il-mod. Wie[ed jista’ jid[ol fis-sit www.europarl.europa.eu#, jag[fas fuq ‘Il-Membri Tieg[ek’, jag[fas imbag[ad fuq ‘Malta’ fil-mappa li jsib hemm, u fla[[ar jag[fas fuq l-isem ta’ Simon Busuttil. Joseph Muscat u l-bibien miftu[a

B’ittri kbar, The Sunday Times tas-6 ta’ Novembru tat dan it-titlu lill-intervista ta’ Joseph Muscat: No regrets over my open door policy... (Xejn dispja/ir li biebi miftu[ g[al kul[add.) Ara www.timesofmalta.com. Mela darba, f’korrispondenza li kelli ma’ Joseph Muscat f’The Times, hu kiteb li ma ja[sibhiex darbtejn li lili kien jag[tini spazju fuq is-sit elettroniku tal-Partit Laburista, il-maltastar, li kien imexxi hu dak i]-]mien. Mela x’kien x’;ara? Kien inkiteb artiklu minn Desmond Zammit Marmarà fuq is-sit, u fost l-o[rajn dan tg[idx kemm widdeb lil-Laburisti biex ma jid[lux f’korrispondenza mieg[i g[ax l-g[an tieg[i kien li ni]vija l-argumenti tad-diskussjoni kurrenti. Kien hemm xi punti li jien ma qbiltx mag[hom. Allura bg[att artiklu b[ala risposta, li dam ma deher u kelli nfakkar lill-amministrazzjoni tal-maltastar fid-drittijiet li kienet tag[tini l-li;i li niddefendi ru[i. Wara, l-artiklu deher. Bibien miftu[a? Mhux darba jew tnejn jien bg[att kummenti lid-direzzjoni tal-maltastar dwar il-gideb u l-[merijiet li kienu jidhru (u g[adhom jidhru), i]da l-ebda kumment tieg[i ma qatt deher fis-sit. Jekk dik kienet il-politika tal-bibien miftu[a, tassew li falliet. Jekk hu daqshekk dispost li jisma’ l-ilmenti, b[alma qal flintervista, g[ax ma jismax minn dawk li jridu l-proprjetà tag[hom lura wara snin ta’ u]u b[ala ka]ini tal-Partit Laburista? Tidwir mal-lew]a

{afna minn dawk li qraw l-intervista li semmejt hawn fuq ta’ Joseph Muscat, kitbu jew tkellmu, anki mieg[i, li l-mexxej Laburista sar professur g[al kif idur mal-lew]a. Ipprova jsib risposta diretta fl-intervista. Mhux biss, i]da jag[mel akku]i li ma jag[mlux sens. Gonzi estremista? Tant li anki l-intervistatur skanta bl-u]u tal-kelma. Basta jag[mel [oss, Joseph. Lino Spiteri sejja[ l-intervista ‘crackling’, li tista’ tfisser ‘serje ta’ tfaqqig[ b[al meta l-injam niexef jin[araq fin-nar’. Mur ifhmu!

C O L L A G E RELIÌJON

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Ag[ti skont kemm tifla[ Qatt kont nieqes mill-flus meta veru kellek b]onnhom? Meta Keith Taylor kien student f’kulle;; jistudja g[ad-degree, kien ja[dem tliet xog[lijiet. Meta waqfitlu lkarozza, kellu jag[]el x’kien l-a[jar li j[allas – il-kera jew isewwi l-karozza. G[a]el li jsewwi l-Ford Escort tieg[u u kien se jispi//a bla saqaf, kieku ma [ennx g[alih il-boss tieg[u (li kellu qalb ;eneru]a), u dan tah $525 b[ala rigal biex ikun jista’ j[allas lis-sid tal-kera tieg[u. Keith illum qieg[ed imexxi modestneeds.com, sit li liskop tieg[u hu li jg[in nies isolvu problemi finanzjarji ]g[ar. {a;a tal-iskantament hi li 70 fil-mija min-nies li jkunu a//ettaw din l-g[ajnuna finanzjarja jer;g[u j]uru dan is-sit – din id-darba biex ikunu huma li jg[inu lil [addie[or. Il-programm ta’ Taylor jinkludi l-kliem ta’ San Pawl fl-ittra lill-Korintin: “B[alissa [allu ]]ejjed tag[kom

jag[mel tajjeb g[an-nieqes ta’ dawk li ma g[andhomx, biex i]]ejjed tag[hom g[ad ikun jista’ jpatti g[an-nieqes tag[kom.” (v14) Vera, nafu li a[na suppost li “…ag[mlu g[alikom infuskom [bieb ta’ qlig[ il[]unija, [alli meta jonqoskom, jilqg[ukom flg[erejjex ta’ dejjem. (Lq 16:9)”, i]da jien na[seb li Alla aktar interessat f’kemm nimpenjaw ru[na u mhux filkwantità ta’ flus li jirnexxilna ni;bru.

“Alla j[obb lil min jag[ti bil-fer[” (2 Kor 9:7), u Hu jista’ ju]a kull ammont ta’ flus biex jipprovdi lill-o[rajn. San Pawl qal, “Jekk il-qalb tkun hemm, dak li jkun jing[o;ob skont ma g[andu u mhux skont li ma g[andux” (2 Kor 8:12). Meta wie[ed jag[ti minn qalbu ma jfissirx dejjem li lindividwu g[andu jag[ti sakemm il-bilan/ fil-kontijiet bankarji tieg[u ji]vojtaw g[al kollox. Pawlu jfakkar lill-fidili li, “Mhux biex il-pi] i[eff minn fuq o[rajn u jaqa’ kollu fuqkom” (2 Kor 8:13), pjuttost g[andna nag[tu “kul[add skont ma g[andu” (v11). Alla jie[u gost meta a[na nkunu ;eneru]i ma’ [addie[or. G[alhekk hawn hi l-isfida: [ares [arsa lejn dak kollu li Alla tak. Kemm tista’ tag[ti minn qalbek mill-;id tieg[ek, ming[ajr ma tg[akkes wisq lilek innifsek, biex tg[in lil min hu batut madwarek – ftit jew [afna?

Sodisfatt Biju Thampy, ]ag[]ug[ millIndja, kien jaf x’inhu faqar. Meta benefattur mhux mag[ruf bag[tu l-Ingilterra jistudja g[al qassis, Thampy ma setax joqg[od komdu bil[sieb li s[abu kienu qed imutu bil-;u[. Xewqtu kienet li jwaqqaf Great Commission u g[alhekk staqsa lil mexxejja tal-iskola biex i;emmg[u parti mill-fondi g[all-ikel tieg[u g[all-missjoni. G[alih li jiekol ikla wa[da kien prezz ]g[ir li seta’ jwettaq. Illum, il-knisja tieg[u f’Mumbai titma’ madwar 1,000 tifel u tifla kuljum filwaqt li ji;u mg[allma levan;elju. {a;a tal-g[a;eb, i]da din hi biss qatra fl-o/ean meta tqabbel dan in-numru mal-200,000 tfal li jinstabu filbelt bla dar. A[na noqog[du f’dinja fejn il-kuntentizza hi ba]ata fuq listil tal-[ajja li ng[ixu. Mhux biss qed ng[ixu f’kultura fejn kul[add irid kulma jara, i]da wkoll irridu li “tg[addi dejjem tag[na”. Il-mentalità fis-so/jetà tag[na hi li jekk xtrajt xi [a;a li mhijiex ta[dem nirritornawha lura. Jekk qed tg[ix f’relazzjoni li mhix tirnexxi, taqbad u titlaq. Jekk ix-xog[ol mhux jog[;bok, sib ie[or. Jekk t[oss li hemm xi [a;a nieqsa f’[ajtek, persuna jew o;;ett materjali jista’ jimla dak il-vojt. Irridu kollox u ma ng[addu ming[ajr xejn.

L-1 {add tal-Avvent

Sena o[ra mal-Mulej Isaija 63, 16b-17, 19b< 64>1-7< Salm 79, 1 Korintin 1, 3-9< Mark 13> 33-37

Il-{sieb

Illum bdejna sena litur;ika ;dida. Sena o[ra mal-Mulej. Sena li hi wkoll mixja ma’ :esù Kristu, kif tenna l-Papa :wanni Pawlu II, fil-preparazzjoni li rridu nag[mlu f’g[eluq dan is-seklu u fit-tieni millennju ta’ Kristu. Hi sena li rridu nag[rfu ng[ixuha minkejja li d-dg[ufija u d-difetti tag[na [afna drabi jorbtuna mal-art b’mod li ma nkunu nistg[u nag[mlu l-ebda progress spiritwali. Din hi l-;lieda li kuljum irridu nwettqu matul din is-sena litur;ika. Fil-bidu wkoll tal-Avvent irridu naraw kif dawn lerba’ ;img[at qabel il-mi;ja ta’ :esù Bambin g[andna ng[ixuhom b’mod ta’ preparazzjoni biex tassew innaddfu qalbna [alli jitwieled g[al darba o[ra dak :esù Bambin li jkun mag[na kuljum fil-[ajja tag[na. Il-Mulej illum jurina kif g[andna nag[mlu dan billi nift[u g[ajnejna u nishru. Inkunu konxji tar-realtajiet li hawn madwarna kif ukoll inkunu konxji li wa[edna ma nistg[u nag[mlu xejn. G[alhekk hemm b]onn li jkollna djalogu kontinwu ma’ Alla permezz tat-talb. Il-Kelma

Dejjem se jkollna lb]onnijiet tag[na, affarijiet li rridu, jew xewqat biex intejbu r-relazzjonijiet tag[na. A[na u nfittxu risposti g[aliex ji;rulna /erti affarijiet f’[ajjitna, nimtlew b’dubji fuq it-toroq li [ejja g[alina Alla. (:akbu 1:5-8). Kristu biss jista’ jimla l-vojt li kultant in[ossu. Meta tkun fil-pa/i ma’ Alla tkun il[aqt l-og[la kuntentizza. Il-kuntentizza ma nsibuhiex kif ;ieb u la[aq. Hi g[a]la li tibda meta tara l-affarijiet

mill-perspettiva ta’ Alla. (:ob 28:24). Meta na//ettaw ’l Alla b[ala l-fidwa tag[na, il-[ti;iet tag[na jsiru dawk li jrid minna Hu. A[na nag[]lu: Li nafdaw fil-Mulej qabel kollox f’kull /irkustanza (Fil 4: 6-7). Inpo;;u [sibijietna fuq dak li veru g[andu importanza (v8). Nibdew naraw x’g[andna u mhux dak li m’g[andniex, u naraw lil Kristu b[ala sors tassodisfazzjon tag[na (Regina Franklin).

{SIEB

Fl-Ewwel Qari tal-lum, me[ud mill-Ktieb tal-Profeta Isaija, nisimg[u lill-profeta jkellem lill-poplu Lhudi e]iljat u umiljat f’Babel. Jurih lil dan il-poplu li ma jistax jinfeda jekk Alla nnifsu ma jid[olx g[alih minn rajh. Il-profeta g[alhekk jitlob dan lil Alla b’fidu/ja kbira. Fis-Salm Responsorjali minn Salm 79 g[andna l-g[ajta tal-poplu Lhudi li hi wkoll l-g[ajta tag[na llum biex il-Mulej je[odna f’idejh u kontinwament jipprote;ina. L-istess protezzjoni ta’ Alla tag[ti lok lil San Pawl fl-Ittra lill-Korintin li jag[mel innu ta’ tif[ir lil Alla. Fil-Van;elu ta’ San Mark g[andna lil :esù, f’diskors ie[or eskatolo;iku, iwissina biex noqog[du attenti u nitolbu g[ax ma nafux il-jum u s-sieg[a li niltaqg[u g[al dejjem mal-Mulej. Il-{ajja

Kemm tassew b[ala nisrani li rrid ng[ix il-fidi tieg[i ninsab b’g[ajnejja miftu[a dwar dak li qed ji;ri madwari? Kemm qed nie[u kull de/i]joni f’g[aqda s[i[a ma’ Alla? Kemm tassew qed ikun hemm mumenti fil-[ajja tieg[i li nkun nishar fit-talb? Jew insib [in g[al kollox barra g[addjalogu tieg[i ma’ Dak li [alaqni? Kif se nimxi mal-Mulej matul din is-sena? Kollox bil-qies? Ji;ifieri Quddiesa tal{add g[ax bilfors, qrar g[ad-Duluri u daqshekk? Kemm tassew qed nipprova nitkellem u ng[id li Alla hu m[abba? Id-Djalogu

L-g[a]] forsi jidher attraenti i]da x-xog[ol jag[tina aktar sodisfazzjon.

– Anna Frank

Mulej, ag[mel li matul din is-sena litur;ika ;dida nikber aktar fil-fidi tieg[i.

Fr Charles Fenech, OP

C O L L A G E GÓAWDEX

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Igawdu mill-iskemi ta’ Eko-G[awdex jkunu jistg[u jaraw il-filmati relatati mas-siti stori/i f’G[awdex u f’Kemmuna. It-tfal li j]uru dawn is-siti jing[ataw interactive projectwork sheets li jsa[[ulhom lesperjenza edukattiva.

Fondazzjoni Arka. Il-

Fondazzjoni Arka ng[atat €50,000 mill-Ministeru g[al G[awdex permezz tal-iskema Eko-G[awdex g[all-NGOs G[awdxin. Permezz ta’ din l-g[otja, lArka bidlet il-;eneratur – li kien ilu ja[dem xi 40 sena – g[al wie[ed li ji;;enera inqas tni;;is fl-arja u [sejjes. Apparti minn hekk, inbidlu ukoll id-dwal ta/-/entru g[al dawk li ju]aw inqas ener;ija. Waqt ]jara li g[amlet flArka Repsite Centre f’G[ajnsielem, il-Ministru g[al G[awdex Giovanna Debono fa[[ret ilFondazzjoni g[all-inizjattiva tag[ha bil-g[an li titjieb ilkwalità tal-[ajja tal-individwi li jiffrekwentaw i/-/entru, kif ukoll g[al dawk li joqog[du fil-vi/inanzi. Permezz ta’ ]ew; skemi flEko-G[awdex – wa[da g[allNGOs u l-o[ra g[all-Kunsilli Lokali – b[alissa qed jin[admu 51 pro;ett li bejniethom qed jing[ataw fondi li jammontaw g[al kwa]i €1.9 miljun. Din l-Art {elwa. Bissa[[a tal-iskema EkoG[awdex g[all-NGOs, ilMinisteru g[al G[awdex qed

Skultura b’differenza Fil-pjazzetta 12 ta’ Di/embru 1957 talMunxar sar tnaqqix fuq blokka tal-;ebla tal-franka li ti]en madwar [ames tunnellati, ta[t iddirezzjoni tal-iskultur Awstrijak Christian Koller. Il-Munxarin, b’mod partikulari t-tfal, kellhom l-opportunità jkunu parti minn dan il-pro;ett fejn naqqxu dak kollu li xtaqu permezz ta’ skalpell jew furmatur ta[t il-gwida taliskultur. Il-Ministru g[al G[awdex Giovanna Debono u s-Segretarju Parlamentari tal-Kunsilli Lokali, Chris Said iltaqg[u mal-iskultur Koller fil-pre]enza talAmbaxxatri/i Awstrijaka g[al Malta, Petra Maria Schneebauer.

L-Asso/jazzjoni talIscouts. Il-Victoria Scout

Il-Ministru g[al G[awdex Giovanna Debono tkellem membri tal-Victoria Scout Group

jiffinanzja g[otja ta’ aktar minn €24,000 lil Din l-Art {elwa, li se jintu]aw g[allistallazzjoni ta’ total ta’ 22 panella g[all-interpretazzjoni fis-siti stori/i f’G[awdex u f’Kemmuna. Dawn il-fondi se jintu]aw ukoll g[allproduzzjoni ta’ DVD dwar ilwirt storiku ta’ G[awdex. Il-Ministru g[al G[awdex Giovanna Debono ]aret itTorri tax-Xlendi, li hu wie[ed mis-siti li qed igawdu minn din l-g[otja. Bis-sa[[a talg[axar panelli stallati hawn, it-turisti li j]uru dawn is-siti stori/i f’G[awdex u f’Kemmuna se jkunu jistg[u jiksbu tag[rif interessanti fuq

is-siti stess, filwaqt li jkabbru l-g[arfien tag[hom dwar il;awhar ta’ dawn il-g]ejjer. Din l-Art {elwa qed tistalla 12-il panella fit-Torri ta’ Santa Marija f’Kemmuna, erbg[a fil-Batterija ta’ Santa Marija u tmienja fil-Batterija tal-Qala. L-informazzjoni li jag[tu dawn il-panelli hi dwar: l-importanza storika tas-siti, l-ekolo;ija fiz-zona, siti stori/i o[rajn fl-istess in[awi, it-tradizzjonijiet u lisitili tal-[ajja u l-bijodiversità tal-ba[ar fil-lokalitajiet. Fit-Torri ta’ Santa Marija, Din l-Art {elwa se tistalla apparat awdjovi]iv kif ukoll xi si;;ijiet, biex il-vi]itaturi

Group qed igawdi minn finanzjament ta’ madwar €29,000 mill-Ministeru g[al G[awdex, permezz tal-iskema Eko-G[awdex g[all-NGOs. Dawn il-finanzi se jintu]aw g[all-bini ta’ ;ibjun tal-ilma, kif ukoll g[ax-xiri ta’ kontenituri g[as-separazzjoni tal-iskart fil-Kwartieri :enerali tal-Iscouts. Il-Ministru g[al G[awdex Giovanna Debono ]aret ilKwartieri tal-Victoria Scout Group, fejn iltaqg[et maluffi/jali u l-membri ta’ dan ilgrupp. Hi kellha l-opportunità tara l-andament tax-xog[ol fil-;ibjun, li jinsab fi stadju avvanzat. Filwaqt li fa[[ret il-[idma li jwettaq il-grupp tal-Iscouts fost it-tfal u ]-]g[a]ag[, ilMinistru esprimiet issodisfazzjon fir-rigward ta’ din l-inizjattiva favur [a]na akbar u l-konservazzjoni talilma tax-xita f’G[awdex.

Destinazzjoni distinta u sostenibbli It-turi]mu rurali hu /-/avetta biex G[awdex ikun destinazzjoni distinta u sostenibbli. Din kienet it-tema ewlenija ta’ konferenza li saret f’G[awdex u li fiha [adu sehem l-istakeholders kollha tat-turi]mu f’G[awdex. Meta fet[et il-Konferenza, il-Ministru g[al G[awdex Giovanna Debono qalet li l-i]vilupp ta’ politika dwar it-turi]mu rurali jfisser titjib li ji;;enera iktar xog[ol u iktar attività ekonomika, filwaqt li j[ares l-identità u t-tessut so/jali ta’ G[awdex. Hi qalet li G[awdex di;à qed ikun promoss

b[ala destinazzjoni rurali distinta b[ala ri]ultat tal-kollaborazzjoni kontinwa bejn il-Ministeru g[al G[awdex u s-settur turistiku f’G[awdex. Qed issir kampanja ta’ promozzjoni li qed tag[ti ri]ultati po]ittivi. Tkellem ukoll is-Segretarju Parlamentari g[an-Negozji ]-}g[ar u l-Artijiet, Jason Azzopardi, li qal li t-turi]mu f’G[awdex jag[ti kontribut g[all-ekonomija tal-g]ira, anki permezz ta’ numru ta’ negozji ]g[ar li joffru servizzi relatati mat-turi]mu.

Konferenza tal-Asso/jazzjoni G[awdxija g[as-Sa[[a Mentali

“Nixtieq futur a[jar g[alija... int lest tg[inni?” kienet it-tema tal-ewwel konferenza nazzjonali li saret f’G[awdex b’kollaborazzjoni bejn ilMental Health Association of Gozo u l-Ministeru g[al G[awdex. Din il-konferenza ttellg[et fis-sala tal-Iskola Primarja ta’ Sannat u kienet tittratta s-sa[[a mentali tat-tfal u l-adolexxenti. Fid-diskors tal-ftu[, ilMinistru g[al G[awdex Giovanna Debono fa[[ret il[idma kontinwa tal-MHAG, li

qed tfakkar l-ewwel sena mittwaqqif tag[ha. Hi qalet li din il-konferenza hi xhieda tali]vilupp li sar matul din issena, [idma li tixhed ukoll limpenn ta’ dawk li ja[dmu fi [danha biex jadattaw l-operat tag[hom skont il-b]onnijiet tas-so/jetà G[awdxija. Giovanna Debono kompliet tispjega kif il-Ministeru g[al G[awdex se jg[in biex ikunu jistg[u jinxtraw Psychological Assessment Tools biex jintu]aw fi/-Child Guidance Clinic f’G[awdex. B’hekk, l-

assessjar tat-tfal G[awdxin ikun jista’ jsir f’G[awdex stess ming[ajr il-[tie;a li jmorru g[alihom Malta. Mario Galea, is-Segretarju Parlamentari g[all-Anzjani u lKura fil-Komunità, qal li ssettur pubbliku qed jg[in biex tittejjeb is-sa[[a mentali talpoplu tag[na, inklu]a dik talminuri. Is-sa[[a mentali hi ta’ prijorità g[all-Gvern, u irrispettivament mill-kri]i ekonomika globali, l-ispi]a fissettur tas-sa[[a mentali ]diedet bi 15% g[al din is-sena.

minn Nathaniel Attard nathaniel.attard@media.link.com.mt

Carols by Candlelight }mien il-festi tal-Milied qed joqrob u fl-istess [in beda jintwera l-interess flavveniment ewlieni f’G[awdex g[al ]mien ilMilied… Carols by Candlelight. Is-sena lo[ra, fuq il-;urnal The Guardian, Carols by Candlelight tqies malewwel g[axar kun/erti tal-Milied fl-Ewropa. G[ad-disa’ sena konsekuttiva, Schola Cantorum Jubilate qed tippre]enta dan lavveniment annwali. Ilkor u l-Jubilate Chamber Ensemble, ta[t it-tmexxija ta’ Marouska Attard, ilhom g[addejjin minn Settembru bil-provi. L-organizzaturi qed i[ejju dak kollu me[tie; biex jer;g[u jag[tu produzzjoni ta’ livell g[oli b[al fis-snin limg[oddija. Kull dettall jing[ata l-importanza biex jattira lill-parte/ipanti. Barra minn hekk, liskop ta’ dan lavveniment hu li j[alli fer[ u sodisfazzjon f’min jattendi b’qalb miftu[a u b’widnejn lesti li jisimg[u l-messa;; spe/jali talMilied. Id-direzzjoni artistika hi f’idejn Fr. Joseph Bajada. Carols by Candlelight 2011 se jittellg[u f’]ew; serati – il-:img[a 9 u sSibt 10 ta’ Di/embru fis7.30 p.m., fil-Monasteru ta’ Santu Wistin, ir-Rabat. Il-qlig[ minn din lattività jmur g[al Dar :u]eppa Debono, li tie[u [sieb it-tfajliet ommijiet u torganizza diversi attivitajiet favur il-[ajja.

TIPIKU – festa ta’ gastronomija u arti;janat Pjazza Indipendenza, fir-Rabat, ospitat l-attività TIPIKU, l-ewwel avveniment li ppromova l-arti;janat u lgastronomija – ]ew; elementi tipi/i li jag[tu l-identità lil G[awdex. Din l-attività – organizzata millMinisteru g[al G[awdex bilkollaborazzjoni, fost l-o[rajn, tal-MTA u tal-GTA, kif ukoll tal-Kamra tanNegozju g[al G[awdex – serviet b[ala vetrina ta’ dak kollu li hu G[awdxi.

It-tnax-il tinda li kien hemm offrew wirja tal-arti, arti;janat u ikel lokali, im]ewqin b’mu]ika u ]fin folkloristiku mis-Sinnet Folke Group. Attrazzjoni partikolari li ;ibdet in-nies kienet dik tax-xog[ol tan-nases, in-newl u oqsma tal-arti o[rajn. Aktar tard kien hemm ukoll serata gastronomika b’ikel tradizzjonali G[awdxi u 14-il tip ta’ nbid minn g[eneb imkabbar u ma[dum

f’G[awdex stess, u 14-il platt tipiku G[awdxi, li kienu jinkludu fost affarijiet o[ra ravjul bil-;bejniet, ftira bi]-]ejt, torti, fenek, kif ukoll imqaret u ;elat G[awdxi. L-g[an hu li l-menuwijiet talistabbilimenti lokali jippromovu dan l-ikel. Dan kollu sar f’atmosfera divertenti permezz ta’ mu]ika tradizzjonali, klassika u popolari.

Fi Triq ir-Repubblika, fl-istess [in saret wirja ta’ 130 vettura antika, organizzata mill-Federazzjoni Maltija Vetturi Antiki, li l-g[ada talavveniment kienu g[all-wiri wkoll filpjazez prin/ipali tan-Nadur, il-Munxar u x-Xag[ra. Il-Ministru g[al G[awdex Giovanna Debono ppre]entat ilpremjijiet lir-rebbie[a fil-pjazza ewlenija tan-Nadur fi tmiem din lattività.

C O L L A G E PASSATEMP

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Tisliba tax-xahar bi tliet premjijiet L-ewwel premju: Hamper bi prodotti ta’ Foster Clark; it-tieni premju: Kaxxa nbid ‘Vignè d’Or’; it-tielet premju: Voucher ta’ €15 ming[and E. Calleja & Sons Ltd. Indirizzaw is-soluzzjoni tat-tisliba sa tliet ;img[at o[ra f’dan l-indirizz: Tisliba tax-Xahar, il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA 1450. 1

Mimdudin> 8. Tg[idx kemm rajna minnhom fil-presepji (7) 9. Ekonomizzaw billi [allsu 13. 14. 15. 16. 17. 18.

20. 22. 23. 25. 27. 30. 31. 32. 35. 36. 37. 39. 41. 42. 43. 44.

ferm inqas milli stennew (9) Tibqax fuq (5) Issepara minn ma’ xulxin (5) Xmara u bi//a g[odda biex nillixxa? (6) Permess, approvazzjoni (7) Imsiemer li j]ommu l[;ie; fuq wara talinkwatri ]g[ar (5) Meta s-Swatar jitlef rasu titfa//a l-korda tal-qaws (5) Mag[kus wa[da sew (5) Jirnexxilu jara millbog[od (6) F’dan il-waqt… f’labirint antik… (6) Konna fuq u morna isfel (7) Mandora? Le, ra;el irid ikun! (7) F’kilo hemm elf minnhom (5) {las bix-xahar ta’ lezzjonijiet (5) Kunjom Spira, forsi (5) Dawk tal-inxir ma jnigg]ux (5) X’jiswa kannol ming[ajrha? (5) Art mg[ammra b’nies minn artijiet o[ra (7) Spe/i ta’ moqdief li jmexxi kenura (7) Xorta ta’ ta;en kbir talfu[[ar jew tal-[adid (5) Kien mag[ruf b[ala r-re tar-‘rock n’ roll’ (5) Id-disa’ xahar tas-sena (9) Il-kamra fejn ta[]en xi fliexken ta’ nbejjed (7)

Weqfin> 1. Garaxx enormi fejn

2. 3. 4. 5. 6. 7. 10. 11. 12. 19.

wie[ed jistiva xi merkanzija (6) Arma b’xafra qasira u bilponta (8) {atra f’xog[ol wara studju f’università (11) Skreditat (9) Mhix lingwa [afifa biex titg[allimha (7) Marda komuni bid-deni li tittie[ed malajr (10) Kubi mag[mulin missugu tat-ti;ie; li jiddewbu fl-ikel waqt it-tisjir (4) Tala’ abbord (6) Novizz, ajk jew fra (7) Tikkultiva l-art jew ta[dem ir-raba’ (6) Tiddisprezza (7)

21. Ting[o;ob u tkun stmat (7) 24. Qalet b’dak li qrat, semg[et jew rat ji;ri (11) 26. Di]onestà, oxxenità jew nuqqas ta’ g[emil xieraq (10) 28. Kapijiet (9) 29. Re;istru jew inventarju ta’ o;;etti esebiti f’irkant (7) 30. :iri b[al ta’ ]iemel, bilqab]a (6) 32. La[am kapuljat mag[;un u rrumblat forma ta’ bo//i kbar (8) 33. {eles minn g[aw; (6) 34. Ikkwieta (7) 38. Funzjoni g[al disat ijiem aktarx ta’ qabel il-festa (6) 40. Bidlu d-direzzjoni (4)

Ir-rebbie˙a tat-Tisliba

Soluzzjoni tat-Tisliba tax-Xahar ta’ Ottubru

ta’ Ottubru

Mimdudin> 8. Figurin; 9. Rebekkini; 13. Radmu; 14. Knist; 15. Storbju; 16. Sentejn; 17. I;mla; 18. Virtù; 20. A;ent; 22. Oppona; 23. Grotta; 25. Fessuda; 27. Spralli; 30. Stivat; 31. Nutara; 32. Kjass; 35. Drapp; 36. u 37. Ipperswadejt; 39. Tlettax; 41. Tara;; 42. Safra; 43. Imbroljun; 44. Farrett. Weqfin> 1. Virdun; 2. Monument; 3. Tikkonfondi; 4. Sentiment; 5. Perswa]; 6. Ikkonverta; 7. Dnub; 10. Grossa; 11. Filippu; 12. Kuruna; 19. Rutella; 21. Eredità; 24. Ippassi;;at; 26. Skappatura; 28. Pulpettun; 29. Marrara; 30. Seduta; 32. Klawsura; 33. Suttar; 34. Mifxula; 38. Effett; 40. Emma.

1. Hamper bi prodotti ta’ Foster Clark: :ja/inta Gatt, 81, ‘Old Trafford’, Triq {ad-Dingli, Rabat. 2. Kaxxa nbid Vignè d’Or: Carmen Caruana, 21, ‘White Blossom’, Triq Dun :u]epp Farrugia, }urrieq. 3 Voucher ta’ €15 ming[and E. Calleja & Sons: Angele Enriquez, 19, ‘Sunshine’, Triq ilKarta;ini]i, Mosta.

E. CALLEJA & SONS LTD. 31, BISHOP LABINI STREET, B’KARA BKR 05, MALTA TEL. 21447448#9 FAX> 21496507 E-MAIL> ecsadmin@ecs.com.mt

LOKALI

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Eddie Fenech Adami, dak i]-]mien Kap tal-Partit, ikellem lill-mistednin qabel ma ddikjara miftu[ il-Ka]in Nazzjonalista f’Marsaskala

Eddie Fenech Adami qed itella’ l-bandiera tal-PN fuq il-ka]in tal-Partit f’Marsaskala

L-UFFI??JU TAL-PARTIT NAZZJONALISTA F’MARSASKALA

20 sena servizz g[al-lokalità u g[all-Partit Nazzjonalista minn Denis Vella PRO Kumitat Sezzjonali PN Marsaskala

Il-Ka]in Nazzjonalista ta’ Marsaskala m]ejjen g[all-okka]joni tal-ftu[ uffi/jali 20 sena ilu

L-APAN se torganizza Ikla tal-Milied Fil-Lukanda San Antonio, Bu;ibba Nhar l-Erbg[a 7 ta’ Di/embru fis-6 p.m. Prezz> €20. G[all-booking /emplu 21521684#99463677 jew 21420513#79040544.

Il-Moviment Nisa Partit Nazzjonalista se jorganizza Party g[at-Tfal fil-festi tal-Milied Nhar is-Sibt 17 ta’ Di/embru fit-3.30 p.m. Fid-Dar ?entrali, Tal-Pietà. Prezz: €7 G[all-biljetti /emplu 9947 3932 jew 7960 3401.

Nhar il-{amis li ;ej, l-1 ta’ Di/embru, il-Kumitat PN Marsaskala ji//elebra l-20 anniversarju mill-ftu[ talUffi//ju tal-Partit Nazzjonalista f’din il-lokalità, li rat il-popolazzjoni tag[ha ti]died minn 53 persuna fl1905 g[al iktar minn 12,000 fl-2011. Il-[idma tal-Partit Nazzjonalista f’Wied il-G[ajn kienet ilha li bdiet sa millbidu tat-tmeninijiet. F’dak i]]mien, il-Kumitat kien jiltaqa’ fid-djar tal-istess membri tal-kumitat kif ukoll fl-Uffi//ju tal-PN f’{a]}abbar. Fl-1991 in[asset il-[tie;a li l-pre]enza tal-Partit Nazzjonalista f’Wied il-G[ajn tissa[[a[, u g[alhekk kienet bdiet [idma biex jinstab post adegwat li jkun jista’ jservi ta’ uffi//ju /entrali minn fejn il-Partit u l-Kumitat jikkoordinaw il-[idma b’risq il-lokalità u l-poplu tag[ha. John Tabone, li kien marine engineer, kien [adem [afna biex jinstab dan il-post, li eventwalment issemma g[al Espeditu Catania. Il-fundaturi tal-Kumitat kienu Lino Debono, Rose Vella, Grace Zammit, Charles Demicoli u Joe Genovese, persuni li, fost o[rajn, taw sehemhom biex il-messa;; jasal fi ]minijiet diffi/li. Il-Kumitat twaqqaf permezz ta’ membri Skalin kif ukoll minn membri o[rajn li ;ew joqog[du Wied il-G[ajn u li kellhom g[al qalbhom kemm il-Partit kif ukoll il-lokalità. Inbniet relazzjoni tajba malg[aqdiet kollha li hawn f’Marsaskala, anki ma’ dawk tal-partit oppost, u [ar;u wkoll kunsillieri li [admu u qed ja[dmu qatig[ biex illokalità titmexxa ’l quddiem. Niftakar li meta ma kienx g[ad hemm il-Ka]in, xorta

kien hemm post /entrali asso/jat mal-Partit f’Wied ilG[ajn. Pre/i]ament dan kien il-Forn fi Triq La Sengle, li apparti l-[ob] frisk u ;enwin li kien jo[ro; minn qalb dak il-;amar, fih kienet titkebbes ukoll [idma favur il-PN minn nies dedikati g[all-partit. Niftakar anki l-parties g[attfal fi ]mien il-Milied, li kienu jsiru f’dar partikulari, li g[alihom kien jattendi l-Kap tal-Partit, Eddie Fenech Adami. Il-[idma tal-Gvern Nazzjonalista f’Wied il-G[ajn bdiet tin[ass mill-ewwel ftit xhur wara l-elezzjoni tal1987. Mal-ewwel inbeda xxog[ol biex ikun hemm sistema ta’ distribuzzjoni talilma adegwata minn wa[da tal-mist[ija fi ]mien gvernijiet So/jalisti, g[al wa[da li tixraq lil so/jetà moderna. Anki s-sistema taddrena;; kienet mg[oddija mill-;did. Kien modernizzat ukoll limpjant tat-tisfija tad-drena;; u tar-ri/ikla;; ta’ Sant’Antnin, li llum tista’ tg[id li m’g[adux ta’ inkonvenjent g[ar-residenti ta’ din il-lokalità. Inbnew u qed jinbnew g[add kbir ta’ toroq biex ila[[qu dejjem iktar maddomanda tar-residenzi li ]diedu b’rata fenomenali. Liskola primarja tkabbret g[al darba darbtejn, qed jinbena family park, kif ukoll ]diedet il-pre]enza tal-pulizija. }vilupp po]ittiv ie[or kien l-impjant tat-tisfija taddrena;; f’Ta’ Barkat, li permezz tieg[u tjiebet ilkwalità tal-ba[ar f’Wied ilG[ajn. Matul is-snin, dejjem sibna l-g[ajnuna ta’ g[add kbir ta’ voluntiera li jg[inu u jag[tu d-daqqa t’id f’elezzjonijiet ;enerali, f’referenda, kif ukoll

fl-elezzjonijiet tal-kunsilli lokali. Sa[[a[na l-[idma wkoll fejn g[andu x’jaqsam ittqassim ta’ mijiet ta’ tesseri, kif ukoll twaqqfet taqsima talcustomer care. L-element ]ag[]ug[ fi [dan il-kumitat ukoll jie[u rwol importanti fit-tis[i[ u lkontinwazzjoni tal-[idma tag[na fost ir-residenti Skalin. Ta’ min jinnota li tul l-a[[ar snin ]diedu ]-]g[a]ag[ dedikati li xtaqu minn jeddhom jinvolvu ru[hom fil[idma b’risq il-Partit f’Marsaskala. Mill-kumitat [ar;u wkoll u ;ew eletti kunsillieri filKunsill Lokali ta’ Wied ilG[ajn sa mit-twaqqif tag[hom, li baqg[u ji;u eletti f’kull elezzjoni tal-Kunsilli u li taw sehemhom bis-s[i[ biex jaraw il-lokalità tisbie[. Matul is-snin sibna lkooperazzjoni kemm tal-Prim Ministru Lawrence Gonzi u sSinjura Kate Gonzi (li wkoll huma residenti Wied ilG[ajn), tal-Ministri, isSegretarji Parlamentari, lAssistenti u l-Membri Parlamentari, kull darba li din ;iet mitluba. B[ala Membri tal-Kumitat, sibna lill-amministrazzjoni /entrali tal-Partit kif ukoll lillex Kap, Eddie Fenech Adami, u l-Kap u Prim Ministru Lawrence Gonzi, id-deputati u l-Ministri li dejjem kienu ta’ appo;; g[all-[idma tag[na f’Marsaskala. Nawguraw li l-Partit f’Wied il-G[ajn ikompli jissa[[a[ permezz tal-[idma talKumitat. In[e;;u wkoll lillIskalin Nazzjonalisti biex jattendu g[all-attivitajiet varji li norganizzaw tul is-sena u biex isibuna u jkellmuna [alli l-messa;; jasal g[and ilPartit. Permezz ta’ xulxin naslu dejjem.

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

SPORT TENNIS

Federer jikkwalifika g[all-finali Il-holder tal-ATP World Tour, Roger Federer, g[eleb lill-Ispanjol David Ferrer biex ikkwalifika g[all-finali. Dan ibbukkja post fil-finali ta’ din l-edizzjoni b’reb[a ta’ 7-5, 6-3. Ferrer offra re]istenza tajba g[al madwar 90 minuta, i]da ma setax jevita li jitlef g[at12-il darba fil-karriera tieg[u kontra Federer. Dan tal-a[[ar ma kellux b]onn wirja

Balzan jirba[ it-tieni tappa

impressjonanti b[al ma kellu kontra Nadal matul il-;img[a biex jo[ro; rebbie[. Illum, Federer jilg[ab kontra r-rebbie[ tassemi-finali l-o[ra, dik bejn Tomas Berdych jew Jo-Wilfried Tsonga. Din se tkun il-mitt finali fl-ATP g[al Federer u erba’ tennisti biss lag[bu aktar minn dan l-ammont. Jekk jirba[ l-edizzjoni, isir l-uniku tennista li qatt reba[ha sitt darbiet.

FORMULA 1

Vettel jikser rekord ie[or I/-champion mondjali, Sebastian Vettel waqqaf rekord ie[or hekk kif kiseb il15-il pole-position fi sta;un wie[ed. Is-sewwieq :ermani] qabe] lil Nigel Mansell li fl1992 kien kiseb 14-il poleposition fi sta;un wie[ed. Hekk kif Vettel waqqaf dan ir-rekrod fi/-/irkwit talBra]il, hu esprima ssodisfazzjon tieg[u u qal li kien it-tir tieg[u li jaqbe] lil Mansell. “Din il-pole-position hi spe/jali [afna aktar millo[rajn,” qal Vettel hekk kif irre;istra t-30 pole-position fil-karriera tieg[u. Hu g[amel dan billi g[amel dawra f’[in ta’ 1.11.918’. Sie[bu Webber, li qed ifittex l-ewwel reb[a tal-ista;un, irre;istra t-tieni l-a[jar [in u g[amel [in ta’ 1.12.099’. Ta’ min jinnota li minkejja li Vettel waqqaf rekord ;did, dan waqqfu f’19-il tellieqa, filwaqt li Mansell kien kiseb 14-il pole-position f’16-il tellieqa. Dan ir-rekord g[al Vettel hu a[bar tajba wara l-uniku disfatta li kellu dwar ir-rekord ta’ reb[iet fi sta;un wie[ed. Vettel kien bi/-/ans li jil[aq ir-rekord ta’ Shumacher –

Sebastian Vettel fuq karozza Red Bull waqt is-sessjoni talkwalifikazzjoni g[all-Grand Prix tal-Brazil

rekord li dan kien g[amel mal-Ferrari – i]da billi kellu jirtira mit-tellieqa ta’ Abu Dhabi, it-tama li jil[aq dan irrekord g[osfrot g[al kollox. Illum, Vettel jibda quddiem u jipprova jtemm l-ista;un b’reb[a li tissimbolizza dak li ;ara prattikament g[al sta;un s[i[. Is-sewwieq tar-Red Bull iddomina g[al kollox u kienu biss mumenti rari fejn dan falla milli jid[ol fl-ewwel post. Kienu l-koppja talMcLaren, Hamilton u Button, li reb[u sitt Grand Prix bejniethom. Fil-fatt, dan tal-a[[ar se jibda mit-tielet post fit-tellieqa

ta’ llum filwaqt li sie[bu Hamilton se jibda [dejh firraba’ post. Din is-sena, il-McLaren bdew [a]in u l-kap tag[hom, Whithmarsh, dan l-a[[ar ]vela li l-problema prin/ipali kienet min[abba li t-tim ma u]ax sew il-fa]i tat-testing ta’ qabel l-ista;un, u kien dan la[[ar biss li bdew jinkisbu rri]ultati. Jenson Button, dan l-ista;un g[alih kien wie[ed ferm po]ittiv u fil-fatt g[adu bi//ans li jwaqqaf tradizzjoni. Dan g[aliex, jekk illum jirba[ il-Grand Prix tal-Bra]il, ikun reba[ Grand Prix aktar minn sie[bu Lewis Hamilton. S’issa, Hamilton qatt ma reba[ inqas Grand Prix missewwieq li kien fl-istess tim tieg[u. Ta’ min jiftakar li sena ilu, Button, hekk kif kien sejjer lejn dan i/-/irkwit, kien ;ie misruq minn ]ew; [allelin. Illum se ting[ata attenzjoni spe/jali lis-sewwieq talWilliams, Rubens Barrichello. Is-sewwieq Bra]iljan x’aktarx se jirtira quddiem ilpubbliku tieg[u stess. Issewwieq l-ie[or Bra]iljan, Felipe Massa, se jibda misseba’ post.

Ara pa;na 46

Ri]ultati Lokali MFA BOV Premier

M’Xlokk v Hibs Valletta v {amrun S.

I Div

0-2 4-0

Dingli S. v St. George’s St. Andrew’s v Melita

III Div.

Marsa v Xg[ajra T Qrendi v Sirens Kalkara v M;arr Utd Mdina K. v Fgura Utd.

ISA

GFA II Div.

G[arb R. v Oratory Y Qala S. v Ker/em A.

MAFA

0-4 1-3

}ejtun RS. V Marsa WS. 0-1 Pietà L. v B’Kara P. 1-12

0-0 0-0 0-4 2-2

Trelleborg v Vassallo G 7-2 Methode v Toly Prodcuts 8-2

BASKETBALL BOV KO. Semi-Finali (N) Hibs v Loyola

55-25

Si;;iewi v Depiro

57-51

Loyola v Athleta

64-68

Louis Borg Cup. Semi-Finali (I)

Louis Borg Cup. (I)

Kollox Sport Suppliment ta’ 16-il pa;na li jittratta l-isport lokali u li qed jitqassam mal-[ar;a tal-lum ta’ il-mument. F’din l-edizzjoni, fost l-o[rajn wie[ed isib intervista malPresident tal-MMF, Tonio Cini, il-[idma tal-Kunsill Malti g[all-Isport u l-pro;etti tal-Gvern g[al din is-sena, kif ukoll x’se[[ matul din is-sena fid-dixxiplini tal-Isparar u l-Bo//i.

SPORT

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

SPORT EXTRA ILLUM FIL-5PM

REPLAY ILLEJLA FID-9.35 PM FUQ NET TV

Il-programm favorit L-Edizzjoni mas-segwa/i tal-football tal-International Marathon Challenge It-temi ewlenin fit-tmien programm Sport Extra se jkunu l-kick-boxing, id-dancesport kif wkoll ilweightlifting. Infatti, frisk mis-su//ess filKampjonat WMKF tal-kickboxing, mistieden fl-istudio Brandon Borg, flimkien maluffi/jal mill-Art of Fighting Kickboxing Club, Simon Chetcuti. Fit-taqsima dwar l-atleti ]g[a]ag[ li jippromettu, lattenzjoni hi fuq ilweightlifter Rodmar Pulis u dak li dan wettaq dan l-a[[ar fil-Kampjonati ta]-}g[a]ag[ tal-Commonwealth filWeightlifting. Dwar l-attività internazzjonali li se ssir f’pajji]na organizzata millMalta DanceSport Association, id-dettalji se jing[ataw minn Annie Cassar,

il-President tal-Asso/jazzjoni, u minn Paul Paris, i/Chairman tal-Kummissjoni li tie[u [sieb il-kompetizzjoni. Se jing[ata tag[rif ukoll dwar l-edizzjoni 2011 talInternational Marathon Challenge, kif wkoll dwar dak li se[[ f’pajji]na fi tmiem il;img[a. Bit-tmien programm se nkunu 243 ;urnata ’l bog[od mill-Olimpjadi ta’ Londra, u f’din is-serje qed jintwerew filmati li ji;bru fihom l-isba[ mumenti ta’ kull edizzjoni. Fil-programm ta’ llum se ssir enfasi dwar l-Olimpjadi tassena 1916. Il-programm g[andu produzzjoni u pre]entazzjoni ta’ Charles Camenzuli, b’direzzjoni ta’ ?ensu Arrigo, grafika ta’ Simon Borda u munta;; tas-servizzi minn Maria Grech.

Mag[]ul b[ala l-aktar programm sportiv favorit fi tmiem il-;img[a skont list[arri; tal-Media Warehouse, Replay jirritorna llejla live fuq Net Television fid-21.35pm, bi pre]entazzjoni ta’ Christian Micallef u Sarah Agius. Madwar il-mejda taddiskussjoni flimkien malmistiedna residenti, Hugh Caruana u Konrad Sultana, Replay se jilqa’ lil Joe Zammit, il-President ta’ B’Kara, George Borg, ilPresident ta’ Balzan Youths, il-kow/ ta’ Qormi Stephen Azzopardi, il-midfielder ta’

Hibernians Clayton Failla, u rrappre]entanti ta’ Pietà H u Vittoriosa S, Edmond Lufi u Marlon Borg rispettivament. Ma tonqosx [arsa ddettaljata lejn il-partiti millKampjonat Premier, waqt li Roderick Vella din il-;img[a jwasslilna r-rubrika ‘Rajna u Smajna’. It-telespettaturi talprogramm huma m[e;;a jipparte/ipaw permezz talSMS fin-numru 50617092, jew permezz tal-facebook, Replay on Net. Aktar minn hekk, kul[add jista’ jibqa’ infurmat dwar l-a[[ar a[barijiet mix-xena tal-

football lokali permezz tas-sit www.replayonline.tv. Replay g[andu produzzjoni e]ekuttiva ta’ :org Micallef, bil-produzzjoni ta’ Christian Micallef u Matt Paris, waqt li Simon Borda, Chris Scicluna u Roderick Vella jiffurmaw parti mit-tim tal-produzzjoni ta[t id-direzzjoni televi]iva ta’ Jeremy Dalli.

Sport lokali g[al-lum MFA Kordin – 2 pm. B’Kara v

Mosta, 4 pm. Floriana v Tarxien R.

Victor Tedesco Std – 2 pm.

I Div. Bir]ebbu;a SP. V St.

Patrick, 4.15 pm. }ejtun C. v Naxxar L. Centenary Std – 2 pm. II Div. }ebbu; R. v Attard., 4 pm. II Div. Si;;iewi v Mellie[a Charles Abela Std – 2 pm. II Div. Gudja Utd. V Luqa SA., 4 pm. II Div. St. Venera L. v G]ira Utd. Sirens Std – 2 pm. II Div. }urrieq v Senglea Ath., 4 pm. II Div. Kirkop Utd. V San :wann

GFA Gozo Std – 1 pm. I Div. SK

Victoria W. v Victoria H., 3 pm. G[ajnsielem v Sannat L.

SWAN Lija – 1.45 pm. I Div.

Versity K. v Valletta SP., 3.15 pm. I Div. Ta’ Giorni W. v Tarxien AFC. Tarxien – 1.45 pm. II Div. M’XLokk AFC. V Ba[rija AFC., 3.15 pm. II Div. }ejtun W. v G[arg[ur AB.

MAFA St Margerita – 9.15 am.

Lig. Cospicua D. v Valletta S., 11 am. Vittorios L. v Cospicua R.

SPARAR Bidnija – 10 am. Sparatura

Trap. Attard Brothers.

IASC Tarxien Grd – 8.30 am. II

Div. }ejtun L. v Marsa T., 9.45 am. II Div. }abbar CB. V B’Kara SJ., 11 am. II Div. Rovers Utd. V Luqa J.

BASKETBALL Ta’ Qali – 9.30 am. Lig II

Div (I). Mellie[a v Si;;iewi, 11.15 am. Lig II Div (I) Starlites v SNS Suns., 1 pm. BOV KO. Semi-Finali (N). Hibs v Loyola., 2.45pm. Louis Borg Cup. Semi-Finali II Leg (I). Depiro v Si;;iewi., 4.30 pm. Louis Borg Cup. II Leg (I). Athleta v Loyola

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL Il-Marsa – Il-54 Laqg[a

tal-ista;un li tikkonsisti f’disa’ ti;rijiet.

SPORT

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Chukwunyelu jag[ti ttieni reb[a lil St. George’s minn Christopher Cassar

DINGLI S. ……………….. 0 ST. GEORGE’S …………. 2

Doppjetta fit-tieni taqsima ta’ Chukwunyelu tat it-tieni reb[a tal-ista;un lil St. George’s, li bis-sa[[a ta’ din ir-reb[a kisbu xi ftit tan-nifs fin-na[a t’isfel tal-klassifika. B’din ir-reb[a, il-Bormli]i la[qu lir-rivali eterni tag[hom, Vittoriosa, li l-:img[a sofrew telfa o[ra kontra l-leaders, Pietà. Ir-ri]ultat hu wie[ed ;ust, anki jekk il-log[ba kellha ]ew; u/u[, b’Dingli a[jar flewwel taqsima u l-Bormli]i jitjiebu ferm fit-tieni parti. Ittnejn kellhom i/-/ansijiet tag[hom, i]da St. George’s g[arfu jisfruttaw i/-/ansijiet li [olqu biex akkwistaw tliet punti prezzju]i. G[al Dingli din ir-raba’ telfa tag[hom t[allihom f’qag[da pjuttost diffi/li, fejn qed jokkupaw it-tielet post mill-a[[ar. Fl-ewwel minuti Dingli kienu xi ftit iktar aggressivi, bis-soliti Leontiev Konda u Kurt Formosa ferm attivi g[alihom. L-ewwel tentattiv g[al-lasta kien minn free-kick ta’ Konda, bil-ballun imur ftit barra. L-istess Konda kellu /ans tad-deheb fit-22 minuta meta kien ]markat minn Mauro Brincat u wara li avvanza, ixxuttja dritt f’saqajn ilgoalkeeper Mark Abela. {ames minuti wara, l-a[jar /ans g[al St. George’s meta Eric Chukwunyelu ]marka ru[u tajjeb fil-kaxxa, i]da xxutt tieg[u kien salvat minn Mark Abela. Fl-a[[ar [inijiet tal-ewwel taqsima Dingli perikolu]i lewwel b’azzjoni ta’ Brincat li qassam lejn Etienne Farrugia, li minn qag[da angolata

impenja lil Marmarà, u ftit wara kien Steve Meilak li dam xi ftit ja[sibha u ma sfruttax pass tajjeb ta’ Leontiev Konda. Seba’ minuti mill-ftu[ tattieni taqsima, St. George’s ferm sfortunati meta Dylan Zarb qassam lejn Ruiz, li avvanza u impenja lil Abela, li salva kif seta’ u mir-rebound Chukwunyelu g[amel limpossibbli meta laqat sieq illasta mir-rebound. Fil-61 minuta, St. George’s jift[u l-iskor. Daqqa ta’ ras ta’ Christian Grech ti]marka lil CHUKWUNYELU, li minn qag[da kwa]i impossibbli g[eleb lil Abela. Il-Bormli]i bdew jikkontrollaw l-attakki fjakki ta’ Dingli u kien biss kwarta mit-tmiem li Dingli kellhom l-ewwel /ans li jsalvaw il-log[ba. L-azzjoni bdiet minn Meilak, li qassam lejn Ceka, li kompla lejn Etienne Farrugia, li x-xutt tieg[u g[eleb lil Marmarà; i]da minn fuq illinja salva d-difensur Sevasta. }ew; minuti wara, St. George’s g[alqu l-log[ba meta ERIC CHUKWUNYELU ir/ieva ballun mid-difi]a u wara li avvanza, g[eleb lil Abela b’lob pre/i]. Dingli S: M. Abela, F. Owusu, K. Pace, A. Portelli (M. Pace), L. Konda, M. Brincat (J. Sapiano), K. Formosa, R. Ceka (D. Ceka), E. Farrugia, S. Meilak, R. Briffa. St. George’s: R. Marmarà, C. Grech, M.A. Bonnici, E. Sevasta, K. Magro (A. Bonello)(A. Abela), G. Inguanez, G. Bonello (R. Boutahir), E. Amaira, D. Zarb, E. Chukwunyelu, J. Ruiz. Referee: Karl Frendo

Kif Jinsabu Pietà H Rabat A }ejtun C Melita Bir]ebbu;a St. Georges Vittoriosa S St. Andrews Lija A Dingli S Naxxar L St. Patrick

L R D T F K Pt 7 7 6 7 6 7 7 7 7 7 6 6

6 6 4 4 3 2 2 2

1 1

0 2 2

3 2 0 4 0 1

1 1

0 13 1 9 1 9 2 14 3 9 3 7 3 10 4 5 3 6 4 4 2 4 5 5

3 2 3 7 9 7

10 12

19 18 13 13

9 8 8 7 6 5 4 1

Chukwunyelu, l-awtur ta]-]ew; goals ta’ St. George’s (fin-nofs) issikat minn Owusu ta’ Dingli

Bla goals u bla spettaklu ST. ANDREW’S ………… 0 MELITA ………………… 0

Id-derby bejn il-;irien St Andrews u Melita kien ta’ di]appunt totali, fejn ma kien skorjat l-ebda goal f’log[ba li ma offriet l-ebda mument spettakulari. Kien l-iktar ri]ultat ;ust, ri]ultat li jag[ti stampa /ara ta’ dak li se[[, jew li ma se[[x fil-ground. I]-]ew; na[at jistg[u jikkuntentaw b’dan il-punt li j[alli lil Melita ma’ ta’ quddiem u lil St Andrew’s f’zona ftit ’il bog[od mill-periklu. L-ewwel taqsima kienet verament kwieta, b’azzjoni wa[da verament perikolu]a meta St. Andrews laqtu l-lasta. Mill-bqija ftit li xejn azzjonijiet, bi]-]ew; na[at jaffrontaw lil xulxin fil-midfield, bit-tnejn jippressaw kontinwament lil min ikollu l-pussess tal-ballun u g[alhekk l-azzjonijiet quddiem il-lasta kienu ine]istenti.

Melita kellhom iktar supremazija territorjali, i]da kienu St. Andrews li iktar diretti fil-log[ob tag[hom [olqu likbar periklu. Periklu li ;ie minn azzjoni personali ta’ Aldinho Goncalves, li qabe] g[add ta’ avversarji qabel spara xutt sabi[ li waqaf ma’ sieq illasta. Ftit minuti qabel din l-azzjoni kien Neil Chetcuti ta’ St. Andrews li pprova xortih minn qag[da angolata, i]da l-mira, b[all-ewwel taqsima kienet fqira. It-tieni taqsima bdiet a[jar, liktar g[al Melita li l-ewwel kellhom xutt ta’ Luke Sammut imur ftit barra, u fil-50 minuta xutt ta’ Carnago San Pedro kien salvat minn fuq il-linja minn Ben Diacono. Melita komplew i]idu u kellhom daqqa ta’ ras ta’ George Gribbon salvata minn Balzan.

Luke Micallef kellu xutt biddawra, bil-ballun imur ftit g[oli u s-Saints wie;bu b’daqqa ta’ ras ta’ Aldinho Goncalves. Melita komplew jinsistu u Luke Micallef falla /ans tajjeb meta llobbja g[oli minn po]izzjoni ideali. Ftit wara, kien Carnago San Pedro li kellu xutt imkaxkar salvat minn Balzan. L-a[[ar minuti g[addew bi]]ew; na[at jib]g[u g[al dan irri]ultat li ]gur ma ni]ilx tajjeb ma’ dawk li kienu pre]enti filVictor Tedesco Stadium. St. Andrews : D. Balzan, B.

Diacono, N. Chetcuti, B. Said, J. Bugeja, J. Briscoe White (F. Alkanua), A. Nakuaa, W. Camilleri (R. Previ), V. Aldinho Goncalves, M. Grima (M. Calleja), N. Vella Petroni. Melita : M. Sappiano, J. Vukanic, M. Sierra Camacho, G. Gribbon, K. Micallef, N. Baldacchino (M. Martin), J. Galea, E. Carnago San Pedro, L. Micallef, L. Sammut, K. Vella Petroni. Referee : Chris Lautier

SPORT

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL

Ikunu mag[rufa l-finalisti tal-klassi Copper minn Kenneth Vella Il-:img[a fil-g[axija, filkorsa tal-Marsa ng[ata l-bidu g[all-kampjonat ie[or g[al ]wiemel Fran/i]i. Dan huwa l-Prix de Caen g[al ]wiemel tal-klassi Copper, li qieg[ed

isir ukoll fuq distanza twila ta’ 2640m u wkoll organizzat mill-Malta Racing Club blappo;; finanzjarju talasso/jazzjoni Fran/i]a Société du Cheval Francais. Minn dan il-kampjonat saru tliet heats, li minnhom disa’ ]wiemel g[addew awtomatikament g[all-finali, u li kienu jag[mlu parti mit-53 laqg[a tal-ista;un fuq disa’ ti;rijiet tat-trott. Fl-ewwel heat Copper, issewwieq veteran Emmanuel Fenech, mexxa lil Kaolin de Bannes biex jie[u t-tieni reb[a sta;onali tieg[u u jibqa’ g[addej bir-ri]ultati po]ittivi tal-a[[ar ;img[at. Dan i]]iemel ta’ 13–il sena qasam illinja finali l-ewwel minn Jeo de Touvois (Chris Vassallo) u Newmarket Boy (Charles Camilleri), li wkoll g[addew g[all-finali. Loulou de la Rose (Michael Ellul) da[al fir-raba’ post. Kien i]-]ag[]ug[ Jesmar Gafà li reba[ it-tieni heat Copper permezz ta’ Koko Loco. B’hekk, Koko Loco kompla fejn [alla tliet ;img[at

ilu u irnexxielu jie[u t-tieni reb[a infila minn Joker du Cornica (Victor Fenech), Koechel Baz (Joseph Tabone) u Mistral du Chene (Sandro Cutajar). L-a[[ar tliet finalisti talkampjonat Prix de Caen kienu mag[rufa wara li saret ukoll la[[ar heat. Hawnhekk, Lucky Sauconnier (Andrew Farrugia) mexxa lill-kumplament ta]]wiemel g[all-parti t-twila tad-distanza u sakemm ilparte/ipanti bdew iduru g[addritta finali. Kien f’dak il-[in li Lucky Sauconnier inqabe] milloutsider Qualou d’Axel, li ttrijonfa minn Ideal de Suce (Charles Camilleri) u minn New Hope (David Ellul). Matin du Loir (Noel Baldacchino) temm fir-raba’ po]izzjoni. Il-programm inkluda wkoll tliet ti;rijiet normali tal-klassi Gold fuq distanza qasira ta’ 2140m. Fl-ewwel wa[da kien hemm l-isba[ tmiem tal-;urnata, bi tmiem in/ert bejn Master Lupin (Rodney Gatt) u Vasterbo Hitchiker (Raymond Clifton). Kien Master Lupin li ;ie ddikjarat rebbie[ wara konsultazzjoni malphotofinish. G[al Master

Lupin din kienet is-sitt reb[a tas-sena. Id-debuttant }vedi] Anguz RC (Tony Demanuele) [a lewwel reb[a fi g]iritna fittieni ti;rija Gold wara li ]ied il-pass fl-a[[ar metri. Hu reba[ minn Mint Spirit (Peter Paul Said). It-tielet ti;rija talklassi Gold kienet ukoll la[[ar ti;rija tal-programm. Sprint qawwi, tlieta fuq inna[a ta’ barra madwar 250m mil-linja finali g[en lil Lime Casted (Noel Baldacchino) biex jie[u r-raba’ reb[a tassena b’nofs tul minn Touch The Diamond (David Ellul). . Klassi Copper. Dist – 2140m. 1. Yotara Meerswal (M. Falzon) {in – 2.47.9” (1.18.4”) 2. Conrads Circle (S. Formosa) 3. Gamin Launcher (J. Xerri) 4. Napoleon Hjo (D. I ti;rija

Ellul)

. Klassi Copper. Dist – 2140m. 1. Lady June (C. Caruana) {in – 2.48.6” (1.18.8”) 2. Kung Fjalar (M. Desira) 3. Mirall Composite (F. Tanti) 4. Jet Starline (M. Fenech) III ti;rija. Heat Prix de Caen Klassi Copper. Dist – 2640m. 1. Kaolin de Bannes (E. Fenech) {in – 3.33.8” (1.21”) 2. Jeo de Touvois (C. Vassallo) 3. Newmarket Boy (C. Camilleri) 4. Loulou de la Rose (M. Ellul) II ti;rija

Photofinish tar-raba’ ti;rija tal-klassi Gold mirbu[a bi ftit minn Master Lupin (Rodney Gatt) bin-numru 2, quddiem Vasterbo Hitchiker (Raymond Clifton) bin-numru 7

Ir-ri]ultati kollha. . Klassi Gold. Dist – 2140m. 1. Master Lupin (R. Gatt) {in – 2.43.9” (1.16.6”) 2. Vasterbo Hitchiker (R. Clifton) 3. Hulot (J. Vassallo) 4. Beckham Bob (C. Camilleri) . Heat Prix de Caen. Klassi Copper. Dist – 2640m. 1. Koko Loco (J. Gafà) {in – 3.32.4” (1.20.5”) 2. Joker du Cornica (V. Fenech) 3. Koechel Baz (J. Tabone) 4. Mistral du Chene (S. Cutajar) . Klassi Bronze. Dist – 2140m. 1. Ingo Moon (C. Camilleri) {in – 2.49” (1.19”) 2. Papas Dream (M. Tanti) 3. Hardy Frontline (L. Ghigo) 4. Insa (F. Cassar) . Klassi Gold. Dist IV ti;rija

V ti;rija

VI ti;rija

VII ti;rija

– 2140m. 1. Anguz R.C. (T. Demanuele) {in – 2.48.6” (1.18.8”) 2. Mint Spirit (P.P. Said) 3. Jobie Lucky (C. Caruana) 4. Lacoste IT (E.

Bezzina)

. Heat Prix de Caen. Klassi Copper. Dist – 2640m. 1. Qualou d’Axel (J. Tabone) {in – 3.31.7” (1.20.2”) 2. Ideal de Suce (C. Camilleri) 3. New Hope (D. Ellul) 4. Matin du Loir (N. Baldacchino) . Klassi Gold. Dist – 2140m. 1. Lime Casted (N. Baldacchino) {in – 2.46” (1.17.6”) 2. Touch The Diamond (D. Ellul) 3. Knockout Molar (C. Camilleri) 4. Victory Toll (J. Farrugia) VIII ti;rija

IX ti;rija

MOTORSPORT

Old Motors Clubs taffilja mal-Malta Motorsport Il-Malta Motorsport Federation [abbret li l-Old Motors Club g[adha kif ikkonkludiet il-pro/eduri kollha biex ti;i affiljata malFederazzjoni. Il-President talFederazzjoni, Tonio Cini, stqarr li l-affiljazzjoni talOMC, wie[ed mill-klabbs ewlenin f’Malta, i;;ib ta[lita interessanti fl-istruttura. Din laffiljazzjoni saret wara diversi ta[didiet mad-diri;enti tal-

OMC, li fiehmu li lFederazzjoni qieg[da hemm biex tippromovi u tg[in liddilettanti jippreservaw, jirrestawraw u jikkollezzjonaw dawn ilvetturi. Kull min hu interessat, hu m[e;;e; jid[ol fis-sit talFederazzjoni, www.maltamotorsport.org, ta[t is-sezzjoni ‘Schemes’, u jara u jni]]el kopja taddokumenti.

SPORT

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

Johnny Murtagh l-a[jar jockey fl-Irlanda minn

Kenneth Vella

Fl-Irlanda t[abbar li ljockey Johnny Murtagh reba[ g[all-hames darba fil-karriera tieg[u t-titlu tal-aqwa jockey tas-sena. Dan wara li reba[ tliet ti;rijiet ewlenin waqt programm li sar fil-korsa ta’ Leopardstown. Dan li wasal biex jispi//a, kien sta;un memorabbli g[al Johnny Murtagh. Aktar kmieni din issena hu reba[ l-Epsom Oaks permezz ta’ Dancing Rain u lCheveley Park Stakes, li hi ti;rija ta’ grupp wie[ed, permezz ta’ Lightning Pearl. Dawn i]-]ew; ti;rijiet saru fil-korsa ta’ Newmarket flIngilterra. Mitlub jikkummenta dwar dan is-su//ess, Johnny Murtagh qal li kien ferm kuntent bl-unur li re;a' reba[ din is-sena, u dan is-su//ess hu dovut ukoll g[all-appo;; li

jag[tuh trainers u sidien madwar ir-Renju Unit. Hu kellu wkoll kliem ta’ tif[ir g[al Pat Smullen, jockey ie[or stabbilit, li kompla jisfidah g[ar-rebh tat-titlu sala[[ar ;urnata. Goldikova rtirata Dan l-a[[ar gazzetti

Amerikani spekulaw [afna dwar il-futur tad-debba Goldikova. Dan wara li din iddebba Fran/i]a ta’ sitt snin falliet milli tirba[ g[ar-raba’ sena konsekuttiva l-finali talBreeders’ Cup Mile li saret fil-korsa ta’ Churchill Downs fl-Istati Uniti. Hi kienet meg[luba mill-outsider Court Vision, kwotat 64-1. Court Vision, ta[t il-gwida ta’ Robby Albarado, ittrijonfa wara li kellu tmiem in/ert ma’ Turallure b’Goldikova

tispi//a fit-tielet po]izzjoni. Din id-debba kienet misjuqa mill-Fran/i] Oliver Peslier. Ittrainer ta’ Goldikova, Freddie Head ikkonferma li issa ddebba se tkun irtirata biex tintu]a biss g[at-tag[mir u mhux minnu li d-debba se ter;a' tirritorna g[all-;iri kompetittiv. Hu qal ukoll li Peslier ma kellu l-ebda tort fil-prestazzjoni tad-debba filBreeders’ Cup. Head fakkar ukoll li ddebba reb[et 14-il ti;rija tallivell grupp wie[ed filkarriera tag[ha u dan il-fatt jag[milha wkoll wa[da millaqwa dwieb ta’ kull ]mien. “Ghalhekk na[seb li Goldikova reb[et bi]]ejjed fil-karriera tag[ha u g[alhekk wasal i]-]mien li din id-debba tibda tistrie[ xi ftit mitti;rijiet,” ikkonkluda Head.

Il-jockey Johnny Murtagh li dan l-a[[ar reba[ it-titlu tal-aqwa jockey fl-Irlanda

LOKALI

Tibda l-kompetizzjoni tat-Tazza tal-President Fil-korsa tal-Marsa llum wara nofsinhar se jing[ata lbidu g[al kompetizzjoni o[ra, it-Tazza tal-President g[al ]wiemel tal-klassi Premier u li se ssir fuq distanza twila ta’ 2640m. Dan permezz ta’ erba’ heats li se jag[mlu parti mill-54 laqg[a tal-ista;un, laqg[a li se tikkonsisti minn disa’ ti;rijiet kollha g[al ]wiemel tat-trott. Barra dawn, ilprogramm tal-lum se jinkludi wkoll ti;rija bixxrieret li fiha sewwieqa stabbiliti se jkunu akkumpanjati minn sindki ta’ lokalitajiet diversi f’Malta u G[awdex. L-ewwel heat mit-Tazza tal-President se tkun it-tielet wa[da u se tibda fis-2.15 p.m. Hawn se nsibu 11-il ]iemel li huma Oscarina, Solid Lady Spin, Enjoy Kronos, Or Noir Mabon, ]iemel ;did }vedi] ta’ g[axar snin, Harmonic Silvio, Isolated, Natif de Salvi, True Q, Livi Cantona, Affe Fager u Indian Attack. Minn din il-heat tliet ]wiemel se jg[addu awtomatikament g[all-finali u hawnhekk, misjuq minn Julian Farrugia, il-favorit Livi Cantona jibda favorit li jirre;istra t-tmien reb[a tassena minn Isolated (Noel Baldacchino) u Affe Fager (Brian Zammit). 11-il ]iemel ie[or se jipparte/ipaw fit-tieni heat li tibda fit-3.05 p.m. Dawn ikunu Arifant, Lucas Ness,

Belafonte, Arnie Sensation, Lover Boy Index, Marini du Mont, Candy Fantasy, Manuel Jet, Alf Eme, Nec Carmolo u Gentle Way. Attenzjoni spe/jali se ting[ata lil Arnie Sensation (Carmelo Farrugia), Gentle Way (Eric Bezzina) u Lover Boy Index (Mark Desira). Is-seba’ ti;rija se tkun ittielet u l-a[[ar heat mitTazza tal-President u fiha se ji;ru Oviedo Vici, Flash Coger, ]iemel ;did Fran/i] Matin de Manche, Mon Daniel, Troubadour S, Le Coup de Foudre, Malin Roro, debuttant ie[or Fran/i] Norde de Littry u Ker Pellois. Malin Roro (Mario Farrugia) jibda kwotat ftit aktar mill-o[rajn. Fl-a[[ar heat li tkun ittmien ti;rija u li tibda fil4.40 p.m. se jipparte/ipaw Energy Launcher, debuttant Taljan Eastwood OM, Skip Dimanche, Magic de Assigny, ]iemel ;did }vedi] Utah Hornline, In Vitro du Bourg, Marquis Penalan, Lipouz Lesmelchen, Troy Boshoeve, Dialect Af Prinfo u Bello Fratello. F’idejn Alex Cortis, Energy Launcher jipprova jie[u sseba’ reb[a tas-sena minn Lipouz Lesmelchen (Tony Demanuele) u l-popolari In Vitro du Bourg (Ivan Bilocca) li jirritorna g[all;iri wara l-waqfa tas-Sajf L-ewwel tigrija tal-klassi Bronze tibda fis-1.30pm.

Tbassir I Ti;rija. Klassi Copper. Win – Klokkeblomst. Place – Cocos Kaos, Hawkear. II Ti;rija. Klassi Silver. Win – Pajarito Nada. Place – Divinis, Rybo Juvel. III Ti;rija. Heat Tazza talPresident. Klassi Premier. Win – Livi Cantona. Place – Isolated, Affa Fager. IV Ti;rija. Klassi Silver. Win – Noble Spirit. Place – Kosai LJ, Notice As. V Ti;rija. Heat Tazza talPresident. Klassi Premier. Win – Arnie Sensation. Place – Gentle Way, Lover Boy Index.

VI Ti;rija. Klassi Bronze. Win – Internet. Place – Sweep The Floor, High Speed Knight. VII Ti;rija. Heat Tazza talPresident. Klassi Premier. Win – Malin Roro. Place – Le Coup De Foudre, Mon Daniel. VIII Ti;rija. Heat Tazza tal-President. Klassi Premier. Win – Energy Launcher. Place – In Vitro du Bourg, Lipouz Lesmelchen. IX Ti;rija. Klassi Silver. Win – Syllabub. Place – Darco As, Cross Country FC.

Akkademja tas-sewqan mill-KMS Maul il-;img[a, il-Kunsill Malti g[all-iSport [abbar li, bl-g[ajnuna tal-MRC, se jwaqqaf akkademja li permezz tag[ha tfal se ji;u mg[allma kif isuqu ]wiemel fis-serkin u fuq id-dahar sa minn età ]g[ira. Is-sessjonijiet se jitmexxew mis-sewwieq veteran ta’ esperjenza Raymond Clifton bl-g[ajnuna ta’ Tony Demanuele u numru ta’ sewwieqa u jockeys o[ra. G[al aktar informazzjoni wie[ed jista' jibg[at email fuq programmes@sportmalta.org. mt jew I/empel fuq 21660658 jew imur fl-uffi//ji tal-KMS fil-kumpless sportiv talKottonera jew fl-uffi//ji talMalta Racing Club.

SPORT

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

BUNDESLIGA

Dortmund fil-qu//ata b’reb[a fuq Schalke Borussia Dortmund marru fil-qu//ata tal-klassifika g[allewwel darba dan l-ista;un b’reb[a fuq ir-rivali, Schalke 04. Dortmund [ar;u rebbie[a bi skor ta’ 2-0 biex b’hekk irre;istraw is-seba’ reb[a talista;un fl-a[[ar tmien partiti tag[hom. Qabel ma ntlag[ab dan idderby kien hemm xi problemi bejn il-partitarji barra l-ground u kien hemm u[ud li tefg[u xi flares hekk kif da[lu filground. Kien Robert LEWANDOWSKI li tefa’ lil Dortmund fil-vanta;; wara kwarta log[ob, filwaqt li Felipe SANTANA g[amilhom tnejn mas-sieg[a log[ob. B’din ir-reb[a, Dortmund issa qeg[din punt fuq Bayern Munich. Dawn tal-a[[ar illum jilag[bu kontra Mainz. Fittieni post hemm ukoll Borussia Moenchengladbach, li wkoll g[andhom 28 punt.

Intant, Bayern Leverkusen u Hertha Berlin spi//aw fi darw e//itanti ta’ 3-3 f’partita li spikka fiha Eren Derdiyok ta’ Leverkusen min[abba li skurja hat-trick. Leverkusen kienu qed jitilfu 2-0, i]da tliet goals ta’ DERDIYOK. F’partita li spi//at 1-1, FIRMINO tefa’ lil Hoffenheim fil-vanta;;, i]da l-avversarji tag[hom, Freiburg, ;abu d-draw proprju fid-90 minuta permezz ta’ DEMBELE. Goal ta’ CHANDLER fit13-il minuta ta reb[a minima ta’ 1-0 lil Nurnberg fuq Kaiserslautern. Augsburg g[elbu lil Wolfsburg 2-0 grazzi g[all-goals fit-tieni taqsima ta’ BRINKMANN u ta’ KAPLLANI. Fl-a[[ar partita tal-;urnata, Hannover ;ew draw 1-1 kontra Hamburg.

Ri]ultati o[ra :ermanja

Augsburg v Wolfsburg 2-0 Borussia D v Schalke 04 2-0 Hertha B v Leverkusen 3-3 Nuremberg v K’slautern 1-0 Hoffenheim v SC Freiburg 1-1 Hannover 96 v Hamburg 1-1

Kif Jinsabu

L R D T F K Pt

Borussia D 14 Borussia M 14 Bayern Munich 13 Schalke 04 14 Werder Bremen13 Bayer Lkusen 14 Stuttgart 13 Hanover 96 14 Hoffenheim 14 Hertha Berlin 14 Cologne 13 Wolfsburg 14 Nuremberg 14 Hamburg 14 Kaiserslautern 14 Mainz 12 Freiburg 14 Augsburg 14

9 9 9 8 7 6 6 5 5 4 5 5 4 3 3 3 3 2

2 3 29 9 29 2 3 23 9 29 1 3 32 5 28 1 5 28 20 25 2 4 23 21 23 4 4 20 19 22 3 4 20 13 21 5 4 18 22 20 3 6 16 16 18 6 4 21 22 18 1 7 20 29 16 1 8 19 28 16 3 7 14 24 15 5 6 18 26 14 4 7 10 18 13 3 6 16 23 12 3 8 19 30 12 5 7 12 24 11

Jacob Blaszczykowski ta’ Borussia Dortmund (lemin) jissielet g[all-ballun ma’ Julian Draxler ta’ Schalke 04

FOOTBALL TALJAN

Juventus jirb[u l-konfront dirett

Pepe ta’ Juventus (lemin) ji//elebra l-gowl kontra Lazio

Juventus reb[u l-konfront dirett barra minn darhom kontra Lazio b’gowl uniku ta’ Pepe. B’din ir-reb[a Juventus issa qeg[din punt fuq Udinese u tlieta fuq listess Lazio u ta min jg[id li nhar it-Tlieta Juventus jirkupraw il-partita li ma lag[bux kontra Napoli. Ilpartita bejn il-Bianconeri u Lazio kienet wa[da mimlija

okka]jonijiet. Lazio bdew fuq l-attakk u fil-fatt il-gowl ta’ Juventus wasal b’kontra attakk. Buffon g[amel save kbir u fuq kontra attakk, Matri ta ballun perfett lejn PEPE li mill-vi/in g[amilhom 1-0. G[al Pepe dan kien lewwel gowl tieg[u ma’ Juventus barra minn darhom. Fit-tieni taqsima Lazio

setg[u ;abu d-draw i]da laqtu l-lasta permezz ta’ Hernanes. F’partita o[ra, Napoli salvaw draw ta’ 1-1 proprju fl-a[[ar minuta. Fis-64 minuta DENIS po;;a lil Atalanta fil-vanta;; i]da fid90 minuta s-solitu CAVANI salva draw g[at-tim Naplitan. B’dan il-gowl Cavani ]amm it-tradizzjoni, dan g[aliex s’issa, dejjem skurja fil-partiti ta’ fil-g[axija biss. Intant, Catania kisbu reb[a proprju fl-a[[ar minuti kontra Lecce. Hekk kif kollox deher li se jintemm fi draw ta’ ming[ajr gowls, BARRIENTOS skurja l-gowl rebb[ie[ g[at-tim Sqalli. Novara wettqu rimonta kontra Parma u reb[u 2-1. Awto-gowl ta’ Centurioni po;;a lil Parma fil-vanta;; u fis-70 minuta bdiet irrimonta ta’ Novara b’gowl ta’ RUBINO. RIGONI fit-78 minuta skurja t-tieni gowl

Serie A

Lecce v Catania Novara v Parma Atalanta v Napoli Lazio v Juventus

Serie B

Brescia v Albinoleffe Grosseto v Juve Stabia Sampdoria v Modena Torino v Livorno Cittadella v Crotone Nocerina v Varese Sassuolo v Padova Verona v Reggina

Ri]ultati o[ra

R Vallecano v Valencia R Madrid v A Madrid

0-1 2-1

1-1

0-1

1-3 0-3

1-1 1-0 0-1 2-4 0-1 1-0

1-2 4-1

SPORT

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

FOOTBALL FIR-RENJU UNIT

}elqa g[al Man Utd, reb[iet g[al Chelsea u Wigan Manchester United sfaw mi]muma minn Newcastle f’Old Trafford waqt li Chelsea pattew xi ftit g[alla[[ar [ar;iet di]astru]i b’reb[a fuq Wolves, li tag[ti ftit tan-nifs lill-manager tag[hom, Andrè Villas-Boas. Sadattant, Tottenham kisbu ri]ultat utli ie[or, din iddarba g[and West Bromwich Albion, u b’Wigan Athletic jinqalg[u mill-qieg[ talPremiership wara li ;ew minn wara biex jeg[lbu lil Sunderland. Qabel il-konfront talbiera[, Newcastle kellhom rekord [a]in f’Old Trafford u din id-darba kellhom g[alfejn jirringrazzjaw lillgoalkeeper Olandi], Tim Krul, li fit-tieni taqsima /a[[ad lill-United b’diversi interventi f’waqthom. Id-difi]a tal-Geordies sadattant g[alqet tajjeb fuq Nani, Wayne Rooney u Chicarito Hernandez, u spe/jalment wara li Newcastle spi//aw b’g[axar players meta tke//ielhom ilmidfielder Ar;entin, Jonas Gutierrez. Wara l-ewwel taqsima nieqsa mill-in/identi, illog[ba saret [afna aktar movimentata, b’Hernandez jitfa’ lir-Red Devils filvanta;; meta x-xutt biddawra ta’ Rooney [abatlu ma’ wi//u u g[eleb lil Krul g[al goal iffortunat. Newcastle wettqu reazzjoni u kontra kull mistenni ng[ataw penalty ine]istenti wara li Rio Ferdinand wettaq tackle perfett fuq Hatem Ben Arfa, u bir-referee Mike Jones jinsisti li sar foul filkaxxa wara li kkonsulta mallinesman – u fost il-protesti [orox mill-players ta’ United. Demba Ba inkariga ru[u mill-penalty u ma ]baljax, u minn dak il-[in beda lassedju ta’ United fuq il-lasta ta’ Krul, li wettaq saves kbar fuq Rooney u Nemanja Vidic, b’Ashley Young jolqot sieq il-lasta u biddifensur ta’ Newcastle Danny Simpson (eks Man Utd) isalva goal /ert fuq illinja. It-tentattivi ddisprati ta’ United komplew, i]da Newcastle b’xi mod iddefendew ir-ri]ultat ta’ 1-1, b’Hernandez jara l-“goal” tieg[u ji;i m[assar g[al offside fil-[in mi]jud tallog[ba. Illum, Manchester City jistg[u j]idu l-vanta;; f’ras il-Premiership jekk jo[or;u rebbie[a g[and Liverpool, li min-na[a tag[hom iridu

jibnu fuq ir-reb[a impressjonanti ta’ ;img[a ilu kontra Chelsea fi Stamford Bridge.

Fil-log[ob tal-biera[: REEBOK STADIUM: }ew; goals skurjati fit-tieni taqsima minn Marouane FELLAINI u Apostolos VELLIOS ikkundannaw lil Bolton g[all-g[axar telfa filleague dan l-ista;un. Illog[ba ma’ Everton kienet ikkundizzjonata mill-bidu nett, meta tke//a David Wheater g[al Bolton wara biss g[oxrin minuta wara da[la kerha fuq Diniyar Bilyaletdinov. Minn dak il[in, il-log[ob tat-Trotters sfaxxa u ma kienx hemm dubju dwar id-destinazzjoni tal-punti, b’Everton anki ja[lu diversi okka]jonijiet biex i]idu mal-vanta;;. STAMFORD BRIDGE: Chelsea evitaw it-tielet telfa konsekuttiva fil-kampjonat b’reb[a ta’ 3-0 fuq Wolves, bil-goals jaslu kollha flewwel 45 minuta minn John TERRY, Daniel STURRIDGE u Juan MATA. Wolves ma kellhomx twe;iba g[al-log[ob velo/i tal-Blues u bi Sturridge u Mata jkunu xewka kontinwa g[ad-difi]a ta’ Wayne Hennessey, li min-na[a tieg[u ]amm l-iskor rispettabbli b’numru ta’ saves tajbin. CARROW ROAD: Grant HOLT kien l-eroj ta’ Norwich City wara li da[al b[ala sostitut u skorja l-goal de/i]iv fil-konfront ma’ Queens Park Rangers. Lewwel goal f’din ir-reb[a ta’ 2-1 kien ta’ Russell MARTIN, li sab ix-xibka b’xutt minn tarf il-kaxxa u bi QPR i;ibu d-draw wara lmistrie[ meta Luke YOUNG kien pront biex jitfa’ ;ewwa wara ta[wida quddiem illasta ta’ Norwich. Intant, la[[ar kelma kienet ta’ Holt wara li dan ir/ieva ming[and Wes Hoolahan, li wkoll kien da[al b[ala sostitut g[allCanaries. BRITANNIA STADIUM: Stoke City irritornaw g[arreb[ wara sekwenza negattiva, b’dan ir-ri]ultat ikabbar il-problemi g[al Blackburn li jibqg[u ankrati fin-na[at t’isfel talklassifika. Il-goals tal-Potters fir-reb[a ta’ 3-1 waslu minn Rory DELAP (fl-ewwel taqsima), Glenn WHELAN u Peter CROUCH, waqt li Ruben ROCHINA kiseb konsolazzjoni g[al Rovers. STADIUM OF LIGHT: Wigan a//ertaw minn reb[a

Man Utd v Newcastle 1-1> Il-goalkeeper ta’ Newcastle, Tim Krul, i/a[[ad lil Nani f’wa[da mid-diversi azzjonijiet fuq il-lasta tal-Geordies

rari barra minn darhom g[all-ispejje] ta’ Sunderland, li kienu qed igawdu lvanta;; qabel il-Latics qalbu r-ri]ultat – u bil-goal de/i]iv jasal minn Franco DI SANTO fit-93 minuta meta Wes Brown naqas milli jaqta’ l-cross ta’ Keiren Westwood. Qabel it-tmiem drammatiku, kollox kien qed jindika draw wara li Sebastian LARSSON u Jordi GOMEZ (minn penalty) skurjaw g[an-na[at rispettivi.

THE HAWTHORNS:

Emmanuel ADEBAYOR skorja ]ew; goals f’log[ba g[at-tieni darba f’;img[a biex ja//erta reb[a o[ra g[al Tottenham Hotspur. West Brom kienu avversarji ddeterminati u anki kisbu vanta;; bikri minn Youssouf MULUMBU, i]da Adebayor g[amilhom 1-1 meta skorja r-rebound minn penalty mitluf. Spurs kellhom jistennew sal-81 minuta biex jiksbu l-vanta;; minn Jermain DEFOE u b’Adebayor jiskorja t-tielet u l-a[[ar goal fuq su;;eriment ta’ Gareth Bale, b’dan il-goal jasal fil-[in mi]jud.

EMIRATES STADIUM:

Id-difensur ta’ Arsenal, Thomas VERMAELEN jibqa’ jiftakar dan id-derby ma’ Fulham wara li patta g[al awtogol sfortunat bi ;miel ta’ daqqa ta’ ras li ;ab l-iskor indaqs u wara li lGunners kienu resqin lejn disfatta sorpri]a. Id-drama waslet fit-tieni taqsima meta Vermaelen tefa’ fix-xibka tieg[u stess waqt intervent fil-kaxxa fuq John Arne Riise, u b’Arsenal imbag[ad jix[tu kollox fuq l-attakk, bid-difensur Bel;jan minuti wara jid[ol g[all-cross ta’ Theo Walcott u jeg[leb lil Mark Schwarzer g[al ri]ultat finali ta’ 1-1.

Rizultati u klassifiki Premier League

Bolton v Everton Chelsea v Wolves Man U v Newcastle Norwich v QPR Stoke v Blackburn Sunderland v Wigan West Brom v Spurs Arsenal v Fulham Illum Swansea v Aston Villa Liverpool v Man City Kif Jinsabu

1-1

2-1 3-1 1-2 1-3

1-1

L R D T F K Pt

Man City 12 11 Man Utd 13 9 Tottenham 12 9 Newcastle Utd 13 7 Chelsea 13 8 Arsenal 13 7 Liverpool 12 6 Everton 12 5 Norwich 13 4 Aston Villa 12 3 QPR 13 4 Stoke 13 4 West Brom 13 4 Swansea City 12 3 Fulham 13 2 Sunderland 13 2 Wolves 13 3 Bolton 13 3 Wigan 13 2 Blackburn 13 1

2 4

4 6 3 3 2 4 6 5 2 0 3 4

0 42 11 34 1 30 13 30 2 26 16 28 1 19 12 26 4 28 17 25 4 26 23 23 2 16 11 22 6 15 16 16 5 19 21 16 3 16 17 15 6 14 24 15 6 13 23 15 7 12 20 14 5 12 16 13 5 15 16 12 6 15 15 11 8 13 23 11 10 19 31 9 8 12 24 9 8 17 30 7

League One

Chesterfield v Sheffield U Bournemouth v Oldham Bury v Preston Carlisle v Colchester Exeter v Tranmere Hartlepool v Yeovil MK Dons v Wycombe Notts Co v Scunthorpe Rochdale v Brentford Sheff Wed v Leyton O Stevenage v Walsall

League Two

0-2 3-0

Accrington v Dag & Red Burton v AFC Wimbledon Crewe v Hereford Gillingham v Bradford Oxford Utd v Cheltenham Plymouth v Northampton Rotherham v Crawley Shrewsbury v Morecambe Southend v Bristol Rovers Swindon v Aldershot

0-1 0-0 1-0 1-0 3-0 0-1 4-3 3-2 1-2 1-0 0-0 3-0 3-2 1-0 0-0 1-3 4-1 1-2 2-0

1-1 2-0

The Championship

Blackpool v Birmingham Brighton v Coventry Bristol C v Southampton Cardiff v Nott’m Forest Crystal Pal v Millwall Doncaster v Watford Hull v Burnley Ipswich v Reading Leeds v Barnsley Peterboro v M’boro Portsmouth v Leicester West Ham v Derby

Kif Jinsabu

2-2 2-1 2-0 1-0 0-0 0-0 2-3 2-3 1-2

1-1 1-1 3-1

L R D T F K Pt

Southampton 18 12 West Ham Utd 18 11 37Cardiff City 19 9 M’boro 18 8 Leeds United 18 8 Blackpool 18 7 Hull 17 8 Birmingham 16 7 Leicester 18 7 Crystal Palace 18 7 Brighton 18 7 Peterborough 18 7 Reading 18 6 Barnsley 18 6 Derby County 18 7 Burnley 18 6 Portsmouth 18 5 Ipswich 17 6 Watford 18 5 Nottingham 18 6 Millwall 18 4 Bristol City 18 5 Coventry 19 2 Doncaster 18 3

3 3 40 4 3 33 7 3 33 8 2 23 4 6 29 6 5 30 3 6 18 5 4 23 5 6 24 5 6 18 5 6 21 3 8 34 6 6 20 6 6 21 3 8 23 3 9 25 5 8 20 2 9 25 5 8 17 2 10 18 7 7 20 4 9 18 7 10 16 4 11 13

Premier League Sko//i]

19 39 15

22 34 15 32 28 28 23 27 18 27 18 26 20 26 17 26 21 26 31 24 19 24 22 24 28 24 29 21 21 20 33 20 26 20 30 20 20 19 28 19 29 13 30 13

Celtic v St Mirren Dunfermline v Aberdeen Hearts v Inverness CT Motherwell v Dundee Utd St Johnstone v Hibernian

5-0 3-3 2-1 0-0 3-1

Dundee v Falkirk Livingston v Ross Co Morton v Queen of South Raith v Hamilton

4-2 0-3 2-2 3-2

Airdrie v Arbroath Brechin v East Fife Cow’beath v Dumbarton Sten’muir v Albion

3-3 0-2 0-0 3-0

Alloa v East Stirling Montrose v Berwick

3-5

Forfar v Stranraer Partick T v Culter Queen’s Park v Elgin

3-0 4-0 3-1

I Div

II DIV

III Div

Tazza Sko//i]a

1-1

SPORT

Jonathan Balzan, li g[al darba o[ra re;a’ spi//a fuq quddiem

NESTLE FITNESS MALTA INTERNATIONAL CHALLENGE MARATHON

Balzan jibqa’ fuq quddiem Jonathan Balzan ta’ St.Patrick’s AC re;a’ iddomina t-tieni ;urnata tanNestle Fitness Malta International Challenge Marathon. Wara l-ewwel tappa li saret fir-rotta tar-Rabat, Balzan reba[ l-iqsar rotta fil-21 Edizzjoni tal-International Challenge Marathon, dik ta’ sitt kilometri tar-rotta ta’ Bir]ebbu;a. L-istess protagonisti re;g[u kienu dawk tal-ewwel ;urnata fejn fil-kategorija tal-ir;iel Balzan irre;istra [in ta’ 20 minuta u 4 sekondi, filwaqt li Johann Galea ta’ Pembroke da[al fit-tieni post b’distakk ta’ 34 sekonda, u Simon Spiteri ta’ St.Patrick’s da[al fit-tielet post f’20 minuta u 51 sekonda.

Sa dan l-istadju Jonathan Balzan feta[ vanta;; fuq Johann Galea ta’ 1 minuta 31 sekonda. Fil-kategorija tan-nisa, Carmen Hili ta’ St.Patrick’s reb[et fi 23 minuta u 25 sekonda, filwaqt li Marisa Muscat, ukoll ta’ St.Patrick’s, da[let fit-tieni post f’24 minuta 57 sekonda qabel Ramona Engerer tal-Ladies Running Club b’26 minuta u 7 sekondi. Carmen Hili g[andha vanta;; ta’ 3 minuti u 30 sekonda fuq Marisa Muscat. Il-maratona tintemm illum bit-tielet u l-a[[ar tappa, li ssir kmieni l-{add filg[odu. Din se tkun l-itwal tappa ta’ 25km, u tibda minn San Pawl il-Ba[ar u tintemm fi Pjazza {elsien.

OLIMPJADI 2012

Bale u Beckham fl-iskwadra tar-Renju Unit

Il-kow/ tat-tim tar-Renju unit, Staurt Pearce, ]vela li lwinger ta’ Tottenham, Gareth Balem, u l-player ta’ LA Galaxy, David Beckham, x’aktarx se jkunu parti mit-tim li g[andu jie[u sehem waqt ledizzjoni li se ssir f’Londra fis-sajf li ;ej. Dan it-tim tar-Renju Unit [oloq kontroversja kbira f’diversi FAs. Dan g[aliex dawn l-FAs ma ridux “isellfu” l-players tag[hom lil dan ittim tar-Renju Unit. David Beckham kien ilu jistqarr li jixtieq li jkun parti minn dan it-tim, i]da Gareth Bale qal li ma jixtieqx li l-fatt li jilg[ab ma’ dan it-tim jiswielu qares rigward il-futur tieg[u mat-tim nazzjonali ta’ Wales. L-FA ta’ Wales kienet wa[da minn dawk li xtaqet li l-players tag[ha ma jkunux parti mit-tim tar-Renju Unit, u player ie[or minn dan il-pajji] li ntg[a]el biex jilg[ab marRenju Unit kien Aaron Ramsey. Pearce, f’intervista fuq programm televi]iv qal li minna[a tieg[u, hu jaf bejn wie[ed u ie[or lil min se

jag[]el, i]da issa qed jistenna li dawn il-players li g[a]el jag[tu l-kelma li se jilag[bu ma’ dan it-tim. “Tkellimt ma’ w[ud minn dawn il-players u s’issa kelli rispons po]ittiv min-na[a tag[hom. Nemmen li hi xi [a;a sabi[a li tkun involut flOlimpjadi, u l-players qed jaqblu mieg[i dwar dan. Ftit huma dawk li kellhom i/-/ans jie[du sehem f’tournament li sar f’pajji]hom stess,” spjega Pearce. Mat-tim tar-Renju Unit jista’ jkun hemm biss massimu ta’ tliet players, li huma akbar minn 23 sena fletà, u Beckham se jkun wie[ed minnhom. L-eks player ta’ Man Utd kien qed jittama wkoll li jifforma parti mit-tim Ingli] li se jie[u sehem fl-Euro 2012, imma l-kow/ nazzjonali talIngilterra, Fabio Capello, qal li jixtieq ju]a players i]g[ar minflok. B’hekk, l-a[bar li Beckham x’aktarx se jkun parti mit-tim tar-Renju Unit hi bla dubju a[bar tajba g[all-player li ilu ma jirrappre]enta lil pajji]u g[al dawn l-a[[ar sentejn.

SPORT

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

KAMPJONAT BOV PREMIER

Poker Belti f’reb[a dominanti minn Simon Farrugia

BOV PREMIER

VALLETTA (2)

{AMRUN (0)

A . Hogg , J . Caruana , S . A. Cassar, G. Azzopardi, G. Borg, A. Effiong, R. Briffa, Calabretta , M . Gauci , M . E . Agius , R . Fenech , G . Grima , N . Gacesa , D . Agius , D . Falzon , D . Dos Camilleri , D . Shields , D . Zerafa, C. Polli, A. Ribeiro Santos, W. Barbosa Sost – A. Micallef flok G. Sost – O. Zongo flok A. Effiong 72 min, J. Pace flok Calabretta 76 min, C, E. Agius 79 min, R. Dos Santos flok S. Borg 89 min Imwissija – G. Agius (V), Grima, Gacesa, Shields ({) Skurjaw – Barbosa 30 min Pen., Dos Santos 39 min, G. Agius 86 min, Zongo 92 min (V) Referee – Dejan Jakimovski (Macedonia) il-mument Player tal-Log[ba – Deni Dos Santos (Valletta) Valletta komplew g[addejin bir-reb[ meta kisbu s-seba’ reb[a mill-a[[ar tmien log[biet wara li huma g[elbu lil {amrun Spartans bl-iskor ta’ 3-0. Valletta ddominaw biex kisbu double fuq lIspartans wara li fl-ewwel round huma kienu [ar;u rebbie[a bl-iskor ta’ 2-0. Valletta kellhom lil Ian Azzopardi sospi] u ftit sabu problemi kontra {amrun, li kienu milquta minn diversi sospensjonijiet u injuries. Filfatt, Gaetan Spiteri, Kevin Sammut, Rupert Mangion u Lee James Agius kienu kollha sospi]i, filwaqt li Omar Borg, Roderick Fenech u Steve Bonnici jinsabu mwe;;g[in. G[al {amrun, li jinsabu filpost ta’ qabel tal-a[[ar, din kienet ir-raba’ telfa mill-a[[ar [ames dehriet tag[hom.

Valletta kellhom i/-/ans li jmorru fil-vanta;; kmieni fillog[ba hekk kif wara biss erba’ minuti ng[ataw penalty meta fuq cross ta’ Dos Santos kien Massimo Grima li deher imiss il-ballun b’idu. I]da mill-[daxil metru, Deni Dos Santos ra xxutt tieg[u salvat millgoalkeeper {amruni], Cassar. Fit-13-il minuta, xutt ta’ Deni Dos Santos fuq pass ta’ Gilbert Agius g[adda ftit g[oli. Fuq in-na[a l-o[ra kien hemm /ans rari g[al {amrun, fejn g[all-cross ta’ Matthew Gauci da[al tajjeb Ribeiro, li bir-ras ikkonkluda barra. Valletta rrispondew fl-20 minuta meta Edmond Agius minn ta[t il-lasta laqat [a]in wara cross ta’ Roderick Briffa. Biex fit-28 minuta, free-kick g[al {amrun mog[ti minn Grima, bl-Isko//i] Shields bir-

Dyson Falzon (lemin) ta’ Valletta jissielet g[all-ballun ma’ Gianluca Calabretta ta’ {amrun

ras jimpenja lil Hogg, li dawwar f’corner. Man-nofs sieg[a log[ob, Valletta ng[ataw penalty ie[or f’azzjoni identika g[al dik pre/edenti meta kien cross ta’ Dos Santos, u din id-darba Matthew Gauci mess il-ballun b’idu. Penalty, li din id-darba inkariga ru[u minnu WILLIAM BARBOSA, li sab ir-rokna tax-xibka. Carlo Polli resaq vi/in li jikseb id-draw immedjat g[all-Ispartans, i]da x-xutt mid-distanza tieg[u ;ie mdawwar f’corner minn Hogg. Disa’ minuti minn tmiem lewwel taqsima kien hemm cross ta’ Fenech u [ar;a [a]ina tal-goalkeeper Cassar; i]da Deni Dos Santos minn qag[da tajba kkonkluda barra. Biex kienu Valletta li fid-39 minuta irduppjaw, b’Dyson

Falzon isib lil DENI DOS SANTOS, li b’xutt b’sa[[tu sab is-saqaf tax-xibka. It-tieni taqsima kienet ikkontrollata minn Valletta li g[arfu joqog[du lura jistennew lill-avversarji tag[hom. Fil-fatt fil-51 minuta xutt minn barra l-kaxxa ta’ Ryan Fenech ;ie salvat minn Cassar. U fis-70 minuta, azzjoni o[ra tajba Beltija li bdiet minn saqajn Effiong, li qassam fid-direzzjoni ta’ Gilbert Agius u l-captain Belti kompla lejn Edmond Agius, i]da Cassar [are; minn postu u mblokka fil-[in. Valletta ssi;illaw ir-reb[a fis-86 minuta meta fuq cross minn fuq il-lemin ta’ Deni Dos Santos g[ola b’mod perfett GILBERT AGIUS, li bir-ras sab ir-rokna. Kien g[ad fadal [in g[al aktar azzjonijiet

Kif Jinsabu Pt

LR D T F K

Valletta 13 11 1 1 32 10 34 Hibs 13 9 4 0 30 9 31 Floriana 12 7 2 3 18 11 23 Qormi 13 6 2 5 22 23 20 Birkirkara 12 6 1 5 21 16 19 Sliema 13 4 7 2 23 19 19 Balzan Y.* 13 5 2 6 17 20 17 Mqabba 13 3 3 7 16 24 12 {amrun S.* 13 3 2 8 16 29 11 Marsaxlokk 13 3 2 8 20 29 11 Tarxien R. 12 3 1 8 16 30 10 Mosta 12 1 3 8 11 26 6 *Balzan 2-0 vs {amrun wara protest

fejn wara li xutt ta’ Dos Santos fuq pass ta’ Effiong ;ie mdawwar f’corner fl-a[[ar sekondi tal-log[ba, wasal irraba goal bi ;miel ta’ xutt ta’ ZONGO, li [asad lillgoalkeeper Cassar biex Valletta fet[u mill-;did vanta;; ta’ tliet punti filqu//ata tal-klassifika.

Pisani jispikka f’reb[a fa/li g[al Hibernians Hibernians ftit sabu diffikultà biex g[elbu lil M’Xlokk, bl-eroj tag[hom ikun Steve Pisani, li skorja ]]ew; goals tag[hom fl-ewwel taqsima. Kienet log[ba ddominata mill-Pawlisti, li attakkaw g[al [inijiet twal u kkontrollaw ming[ajr wisq problemi. Biss, dan l-attakk ta’ Hibernians kien nieqes mill-aggressività tas-soltu, ]gur g[aliex in[ass [afna nnuqqas tat-tliet Bra]iljani. I]-]ew; na[at kellhom diversi players neqsin g[al

dan il-konfront. G[al Hibernians kien hemm Dias u l-aqwa skorer tal-kampjonat, Dos Santos, sospi]i, filwaqt li Balbinot, Pulis, Camilleri u Pearson kienu kollha barra minn dan il-konfront min[abba injuries varji. M’Xlokk, li l-inkwiet finanzjarju laqathom sew, kellhom lil Brincat u lil Eboh sospi]i, b’Lattes imwe;;a’. Fil-fatt kienu tliet players biss fuq il-bank tas-sostituti taxXlukkajri. Il-konfront tal-ewwel round

Andrew Cohen ta’ Hibernians (xellug) fl-azzjoni kontra Marasaxlokk (Ritratti> Alex DeGabriele)

bejn Hibernians u M’Xlokk kien spi//a f’reb[a g[allPawlisti bl-iskor ta’ 2-1. G[attim immexxi minn Mark Miller kien importanti li jiksbu l-punti massimi biex ma jitilfux aktar il-pass ma’ Valletta wara li mill-a[[ar erba’ log[biet waqqg[u sitt punti meta reb[u wa[da u ttliet konfronti l-o[ra spi//aw fi draw. L-ewwel azzjoni denja tallog[ba kienet il-goal talvanta;; ta’ Hibernians meta fis-17-il minuta kien Kristensen li feta[ fuq Cohen, bix-xutt ta’ dan tal-a[[ar ikun salvat parzjalment minn Cassar, bil-ballun jasal g[and STEVE PISANI, li minn ta[t il-lasta ma kellux diffikultà jpo;;i l-ballun fix-xibka. Hibernians komplew jiddettaw il-log[ba, u fit-23 minuta xutt ta’ Failla kien salvat mill-goalkeeper Xlukkajr. Kien biss tmien minuti minn tmiem l-ewwel taqsima li kien hemm azzjoni o[ra denja, din id-darba jkun cross ta’ Failla u xutt fil-baxx ta’ Triston Caruana, b’Cassar isalva. Minuta wara, fuq inna[a l-o[ra, xutt minn barra lkaxxa ta’ Jean Paul Farrugia bil-goalkeeper Muscat attent u jsalva.

BOV PREMIER

MARSAXLOKK (0)

C . Cassar , K . Polidano , P . Borg, J. Xerri, S. Borg, C. Mamo , M . Valeriani , M . Licari , G . Caruana , J . P . Farrugia, D. Grech Sost – S. Cutajar flok J. Xerri 58 min, J. C.Vella flok J.P. Farrugia 86 min

HIBERNIANS (2)

M. Muscat, E. Herrera, A. Xuereb, R. Soares, B. Kristensen, D. Sammut, C. Failla, T. Caruana, A. Cohen, S. Pisani, J. Bezzina Sost – J. Chircop flok J. Bezzina 82 min, A. Azzopardi flok E. Herrera 90 min

Imwissija – Valeriani (M) Skurjaw – S. Pisani 17 min, 42 min (H) Referee – Andrè Arciola il-mument Player tal-Log[ba – Steve Pisani (Hibernians) Tliet minuti minn tmiem lewwel taqsima, Hibernians irduppjaw – l-azzjoni bdiet b’xutt ta’ Triston Caruana, li l-goalkeeper Cassar laqa’ u ma ]ammx, biex pront da[al g[al darb’o[ra STEVE PISANI, li kkonverta. L-andament fit-tieni taqsima baqa’ l-istess, b’Hibernians vi/in fil-50 minuta, b’xutt ta’ Cohen li g[adda ftit barra fuq pass ta’ Failla. B’Cohen jer;a’ jersaq vi/in fil-55 minuta minn freekick minn barra l-kaxxa, li Cassar dawwar b’abbiltà fuq il-lasta g[all-corner.

Hibernians kienu sfortunati li ma ]idux goal ie[or fis-67 minuta meta Pisani qassam lejn Failla u dan fajjar xutt b’sa[[tu li venven ilmimduda, b’Cassar meg[lub. Kien biss lejn it-tmiem li Hiberians re;g[u heddew illasta avversarja meta fis-87 minuta xutt ta’ Triston Caruana ;ie mdawwar f’corner minn Cassar. U maddisg[in minuta Pisani ;ie wa[du, i]da ;ie m/a[[ad mittielet goal g[at-tim tieg[u u hat-trick personali minn Sacha Borg, li xellef f’corner qabel dan seta’ jikkonkludi.

LOKALI

il-Óadd, 27 ta’ Novembru, 2011

KRI]I FINANZJARJA

ILMA JI}FEN

JOSEPH IN WONDERLAND

30 ta’ Novembru 1986 – 25 sena wara

. Hemm partijiet filmemorja tieg[i li jiena g[amilt [afna sforzi biex ninsa kompletament. Nammetti li g[alkemm jirnexxili fuq diversi, hemm u[ud li minn ]mien g[al ]mien jer;g[u ji;u lura. Jer;g[u ji;u lura bil-forza, bl-intensità, bid-dettalji u fiddettalji ta’ dak li g[addejt minnu. Is-snin mill-1981 sal1987 huma mumenti li ffurmawni f’direzzjonijiet li jorbtu l-a;ir tieg[i. Jorbtuh mhux fit-triqat ]baljati – dawk li jriduk forsi twettaq a;ir kundannabbli b’ie[or daqstant ie[or [a]in, imma lkontra. Dak li sar, il-[idma anti-demokratika li g[amlet tant [sara lis-so/jetà Maltija, m’g[andha qatt tirrepeti ru[ha. 1

. {afna mumenti, fiddirezzjoni u x-xog[ol li nkun qed nie[u u nag[mel, in]omm f’mo[[i li g[andi nara kif na[dem biex ma jkunx hemm ripetizzjoni. Dawk is-snin kienu lezzjonijiet kbar – tag[limiet li assiguraw f’;enerazzjonijiet b[al tieg[i il-b]onn li l-istituzzjonijiet demokrati/i ma jonqsux u lklima pa/ifika u stabbli tibqa’. {add ma jista’ jqabbel 2

dak li ;ara f’dawk il-jiem koroh ma’ dak li g[andna llum. Hemm ba[ar kbir jaqsam i]-]ew; na[at talistorja kostituzzjonali tag[na.

. L-a;ir anti-demokratiku, is-simpatiji lejn il-lemin estrem jistg[u jer;g[u j[ajru, u g[alhekk wie[ed irid jikkumbattihom bis-sa[[a tal-li;i, bl-u]u tal-kitba li turi l-i]balji ta’ dak l-a;ir, kif ukoll bil-konvinzjoni. Dawk il-;ranet nisslu f’diversi proprju l-b]onn assolut li wie[ed ja;ixxi demokratikament g[ax hekk jista’ j]omm lura dan ilmaterjali]mu. Anki jekk jista’ ji;i ttantat, attakkat bi ]lealtà, xorta wa[da jrid i]omm lilu nnifsu f’din illinja retta. Dawk b[ali li g[addew minn dak i/-/irku tan-nar jibqg[u impenjati biex jaraw li ma jkunx hemm ripetizzjonijiet. Kieku l-Partit Nazzjonalista waqa’ li jwie;eb bi vjolenza g[allvjolenza, il-pajji], il-poplu kien jitwassal f’xifer li minnu kien ikun diffi/li li jmur lura. 3

. Kienu ]minijiet vjolenti; kienu wkoll anti-demokrati/i u ma kienx hemm rispett g[ad-drittijiet fundamentali, anzi, kien hemm tant il4

kontra li l-ordni tal-;urnata kienet proprju li ta;ixxi b’dan il-mod ]baljat. Kont hemm f’diversi mumenti xejn sbie[ g[alina lkoll. It-30 ta’ Novembru 1986 kien wie[ed minnhom, wie[ed li wera lil kul[add f’liema tra;edja lPartit Laburista kien ;ieb lilu nnifsu. F’dak il-jum, il-Partit Nazzjonalista kien awtorizzat jorganizza meeting politiku. Niftakarni nsegwi l-pro/eduri legali u s-sentenzi tal-qrati tag[na. Kienu jiem ta’ barra minn hawn.

. Niftakar li f’dak il-jum in;bart ma’ diversi o[rajn fi triqitna lejn i]-}ejtun. Kien jum meta l-ir;iel hemm iddistingwew ru[hom minn dawk li kienu kapa/i [afna fid-diskors ta’ dak li g[andna nag[mlu, imma mhux filfatti. Tg[allimt niddistingwi bejn dawk li jafu fejn hi lir;ulija u dawk li baqg[u tfal, isabbtu saqajhom. kienet mill-iktar indikata. Konna dak i]-]mien ikkunsidrati b[ala ‘barranin’ g[al dak l-Istat li kien jara biss b[ala /ittadini tieg[u lil dawk li jiddikjaraw li kienu laburisti ferventi. Tlajna ttriq u hemm rajt xeni li g[adhom /ari u impressi filmemorja tieg[i. 5

It Triq

tal Barrani

media•link COMMUNICATIONS

. Bnedmin ta’ nuqqas ta’ rieda tajba t[alltu mal-Pulizija. Kienu sparati tiri ta’ arma tannar b’ripetizzjoni lejn Eddie Fenech Adami. G[ad g[andi ttisfir tag[hom jidwi f’widnejja u mag[hom id-diversi li bdew jg[ajtu u jg[idulu jin]el. Irrassa fuqi bdiet tikber x’[in, f’daqqa wa[da, bdew ni]lin ilbottijiet tal-gass tad-dmug[. X’ri[a kienet ... Da[let sew fil-pulmuni tieg[i u g[adni sal-lum f’mumenti ner;a’ niftakar fl-effett ikrah tag[hom. Is-sitwazzjoni kienet idde;enerat f’daqqa u rajt xeni quddiemi li nippreferi jkomplu jg[addu fil-passat. 6

. {amsa u g[oxrin sena wara, hemm b]onn li nibqg[u niftakru ming[ajr ma nag[mlu l-i]ball li nitqanqlu fiddirezzjoni l-[a]ina – dik li flok ti]ra’ fit-tajjeb, tassigura l-mibeg[da. Min beka dak iljum ra li ma kienx beka ta’ xejn. Il-poplu tag[na baqa’ u g[adu jag[raf li l-Partit Nazzjonalista kien u g[adu lpartit li ddefenda ’l-pajji], lillpoplu u lill-Istat demokratiku; jekk f’dawn l-a[[ar elezzjonijiet baqa’ jag[]el lil dan il-partit, g[amel dan g[ax jaf minn min huwa mag[mul u x’inhuma l-prin/ipji li jmexxuh.

minn Carmelo Mifsud Bonnici carmelomifsudbonnici@gov.mt

Il-poplu tag[na baqa’ u g[adu jag[raf li l-PN kien u g[adu l-partit li ddefenda ’l-pajji], lill-poplu u lill-Istat demokratiku