www.media.link.com.mt
Numru 12,985
€0.45
Il-{amis, 1 ta’ Di/embru, 2011
L-2011 se tkun rekord g[at-turi]mu
Il-pajji]i tal-UE impenjati li jsalvaw l-ewro ■ Il-Ministru Tonio Fenech iddiskuta l-Ba;it tal-Gvern Malti g[all-2012 f’laqg[at mal-Kummissarju Olli Rehn minn Robert CREMONA
Quddiem il-kri]i internazzjonali tad-djun li ;abet problemi enormi g[al diversi gvernijiet, f’laqg[a twila tal-Ministri tal-Finanzi tal-Unjoni Ewropea, ECOFIN, li saret ilbiera[ fi Brussell, ilpajji]i Ewropej kollha urew li huma kommessi favur it-tis[i[ taz-zona ewro. Il-Ministru tal-Finanzi Tonio Fenech tkellem dwar dan l-impenn s[i[ talEwropa f’kummenti li g[amel mill-kapitali Bel;jana permezz ta’ video conference ftit tal-minuti biss wara li spi//at laqg[a o[ra twila tal-ECOFIN. Matul din il-laqg[a saru diskussjonijiet dwar lg[ajnuna u l-proposti talKummissjoni Ewropea biex tissa[[a[ il-munita komuni, qbil dwar aktar evalwazzjoni qabel jidda[lu /ertu mi]uri u rabta /ara biex iz-zona ewro tqum fuq saqajha. Fil-jum ta’ qabel ilpajji]i li jiffurmaw ilEurogroup, fosthom Malta,
qablu fuq programm /ar g[all-bailout fund, filwaqt li saret ukoll diskussjoni dwar is-sitwazzjoni filGre/ja u l-a[[ar ]viluppi fl-Irlanda. Kien hemm ukoll diskussjoni dwar ilqafas ta’ g[ajnuna mag[ruf b[ala EFSF. Il-Ministru Tonio Fenech qal li issa ;ew konklu]i laspetti kollha ta’ kif se jintu]a l-EFSF. Fil-;ranet li ;ejjin se jsiru aktar diskussjonijiet dwar dan ilqafas anke mal-Fond Monetarju Internazzjonali (IMF). Waqt il-konferenza minn Brussell, li g[aliha kien hemm pre]enti wkoll irRappre]entant Permanenti ta’ Malta fl-UE, Richard Cachia Caruana, intqal li lmekkani]mu tal-EFSF se jibda jkun attivat kull meta ssir talba minn xi pajji] partikolari. Il-Ministru Tonio Fenech kellu wkoll laqg[at malKummissarju Olli Rehn fejn iddiskuta l-Ba;it li ppre]enta fl-14 ta’ Novembru li g[adda. Ara pa;ni 18 u 21
Mument mill-istrajk li sar ilbiera[ li fih hu stmat li [adu sehem ]ew; miljun persuna bi protesta g[al riforma fil-pensjoni fejn se ti]died l-età pensjonabbli kif ukoll is-sistema ta’ kif tin[adem il-pensjoni hekk ikomplu l-mi]uri ta’ awsterità min[abba d-dejn li g[andu l-pajji]. Dan qed jitqies b[ala l-akbar strajk li sar fir-Renju Unit f’dawn l-a[[ar 30 sena. Ara wkoll Pa;na 21
25 sena mill-in/identi f’Tal-Barrani
Il-pajji] illum hu wie[ed li tifta[ar bih u rispettat. Hu dan li g[andu jkun i//elebrat. Ara Pa;na 5
?ifri ppubblikati millUffi//ju Nazzjonali talIstatistika (NSO) juru li bejn Jannar u Ottubru nnumru ta’ turisti li ]aru Malta ]diedu b’6%, meta mqabbel mal-istess perijodu tal-2010. B’hekk, issa li fadal biss l-istatistika ta’ Novembru u Di/embru, kollox jindika li l-2011 se tkun rekord g[al dan il-qasam li hu vitali g[all-ekonomija Maltija u li jimpjega fih eluf ta’ [addiema. L-istatistika tal-NSO turi li s’issa din is-sena ;ew Malta 1,274,251, li jfisser ]ieda ta’ 70,970. }idiet o[ra kienu fin-nefqa ta’ kull turist u fl-iljieli li qattg[u f’pajji]na. Innumru ta’ ljieli fil-lukandi u akkomodazzjonijiet o[ra ]died bi 3.7%. In-nefqa flewwel g[axar xhur ta’ din is-sena ]diedet bi 8.6%. Sinifikanti l-fatt li f’dan l-istess perijodu ]diedu b’mod qawwi [afna t-turisti li waslu Malta minn pajji]i li mhumiex fl-UE – ]ieda ta’ kwazi 19%. g[al pa;na 7
Il-maltemp finanzjarju
Jikbru l-indikazzjonijiet li l-Italja u Spanja se jitolbu appo;; finanzjarju mill-IMF. Ara Pa;na 21
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta‘ Di/embru, 2011
Lokali 7
Frott l-investiment kbir li qed isir fit-turi]mu minn pa;na 1
Fl-ewwel 10 xhur din is-sena ;ew turisti daqs kemm ;ew fl-ewwel 11-il xahar tal-2010 li kienet sena rekord. :ew turisti daqs is-snin s[a[ tal-2007 u l-2008 li wkoll kienu rekord sa dak i]-]mien, u sostanzjalment aktar missnin s[a[ tal-2005 u l-2006. Meta wie[ed iqabbel Ottubru 2011 ma’ Ottubru tas-sena l-o[ra, i]-]ieda
Revi]joni fil-prezzijiet tal-fuels Il-Korporazzjoni Enemalta [abbret revi]joni fil-prezzijiet tal-fuels b’effett mil-lum. Ilprezz tal-petrol bla /omb ma nbidilx i]da l-prezz tad-diesel u tal-pitrolju ]died b’]ew; ewro /ente]mi rispettivament g[al €1.34. Dawn il-bidliet jirriflettu lprezzijiet miksuba millEnemalta g[all-a[[ar provvisti tal-fuel impurtat. Skont l-a[[ar bulettin dwar il-prezzijiet ta]-]ejt, ippubblikat mill-Kummissjoni Ewropea, il-prezzijiet talpetrol u tad-diesel f’Malta huma klassifikati fl-14 u fittmien l-inqas rispettivament fost is-27 pajji] tal-UE. Ir-rapport tal-Kummissjoni Ewropea juri wkoll li lprezzijiet tal-petrol u taddiesel f’Malta huma ‘l isfel mill-medja Ewropea ta’ €1.49 u ta’ €1.43 rispettivament.
Jid[ol fis-se[[ is-sitt si;;u ta’ Malta fil-Parlament Ewropew Mil-lum jid[ol fis-se[[ issitt si;;u ta’ Malta filParlament Ewropew. Dan kien ikkonfermat wara li filParlament tressqet mozzjoni biex is-sitt si;;u jid[ol fisse[[, u jkun propju l-kandidat tal-Partit Laburista Joseph Cuschieri li jimla dan il-post. Dan wara li fl-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew li saru fl-2009, kien Joseph Cuschieri li kien fi/-/ans li meta jid[ol fis-se[[ dan is-si;;u jokkupah hu. B’hekk Malta issa g[andha sitt rappre]entanti f’din listituzzjoni Ewropea. Il-Membri l-o[ra huma Simon Busuttil, u David Casa f’isem il-PN, u Louis Grech, John Attard Montalto u Edward Scicluna g[all-PL.
fit-turisti kienet ta’ 1%, minkejja li dan mhuwiex xi xahar popolari [afna g[all-ivvja;;ar u l-vaganzi. F’Ottubru kien hemm ]ieda tajba [afna ta’ 8.5% fin-numru ta’ turisti li ;ew mill-:ermanja. Il-Gvern fi stqarrija qal li dawn irri]ultati huma frott l-investiment kbir li qed isir f’dan il-qasam. Il-Gvern sostnali qed jinvesti fil-prodott
turistiku permezz ta’ pro;etti kapitali u infrastrutturali. Sabiex ti]died l-a//essibbiltà, din issena dda[[lu rotot ;odda minn u lejn Nuremberg fil-:ermanja, Belfast flIrlanda ta’ Fuq, kif ukoll minn u lejn Basel, fl-I]vizzera. Dawn ir-rotot li ]diedu minn 54, fl-2007 g[al 75 din is-sena, qed ikunu akkumpanjati minn kampanji pubbli/itarji b[ala parti mill-
investiment fil-promozzjoni effettiva. Il-Gvern fl-istqarrija qal li jibqa’ impenjat li jinvesti fis-settur turistiku b[ala settur ewlieni tal-ekonomija tag[na. Jibqa’ wkoll impenjat li ja[dem mal-MTA u dawk kollha involuti biex flimkien jibqg[u j;ibu ri]ultati po]ittivi g[as-settur turistiku u g[allpajji]na.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta‘ Di/embru, 2011
2 Lokali Ri]ultati tas-Super 5 In-numri tas-Super 5 li telg[u lbiera[ huma: 41, 4, 24, 20, 30. {add ma qata’ l-[ames numri. 33 qatg[u erba’ numri u reb[u €1,328.23 kull wie[ed. 1,416 qatg[u tliet numri u reb[u €36.11 kull wie[ed. Il-premju g[at-tlug[ tas-Super 5 li jmiss se jkun ta’ mhux anqas minn €210,000.
Jesprimi nuqqas ta’ qbil mal-emendi proposti g[all-kodi/i kriminali Id-Deputat Nazzjonalista Franco Debono esprima nuqqas ta’ qbil mal-proposti flabbozz ta’ li;i li jemenda diversi li;ijiet li jirrigwardjaw materji kriminali mressqa nhar it-Tnejn fil-Parlament, biex isiru emendi g[all-kodi/i kriminali. L-Assistent Parlamentari fl-Uffi//ju talPrim Ministru sa[aq f’kummenti li ta lillmidja, li hu ma jaqbilx mal-proposti mressqa mill-Ministru tal-:ustizzja u l-Intern Carm Mifsud Bonnici kif inhuma. Hu qal li dawn lemendi jmissu biss il-wi// tar-realtà fl-isfera tal-li;i kriminali. Mistoqsi dwar jekk hux se jivvota kontra lemendi mressqa, Debono wie;eb flaffirmattiv. Hu kkwalifika li jekk l-emendi li hu qed jipproponi ji;u a//ettati, l-istorja tkun xorta o[ra. Filwaqt li esprima d-di]appunt li sar jaf b’dawn l-emendi mill-;urnali u li ma kienx hemm laqg[a tal-Grupp Parlamentari tal-Partit
Nazzjonalista qabel ;ew ippre]entati, Debono appella g[al aktar vi]joni fil-qasam tal;ustizzja b’mod partikolari f’dak li g[andu x’jaqsam ma’ pieni, a;;ornament tal-li;i u lb]onn li l-li;i kriminali tkun pro-attiva. Franco Debono qal li hemm numru ta’ proposti li hu jaqbel mag[hom, fosthom iddritt tal-pulizija li jissie[bu f’union, filwaqt li qal li mhux se jivvota kontra proposta li g[amel kampanja g[aliha hu stess. F’intervista fil-programm TVAM ilbiera[ fuq l-istazzjon nazzjonali, meta d-Deputat Franco Debono kien mistoqsi kif se jivvota nhar is-Sibt li ;ej fil-Parlament meta jittie[ed il-vot fuq l-estimi finanzjarji tal-Ministeru tal:ustizzja u l-Intern, hu qal lill-pre]entaturi Pierre Portelli u Joe Mifsud biex jistennew u jaraw nhar is-Sibt. Franco Debono qal aktar minn darba li hu g[andu rispett u lealtà lejn il-Prim Ministru Lawrence Gonzi.
Il-qg[ad anqas mill-medja fl-UE Statistika ma[ru;a millEUROSTAT turi li fil-pajji]i taz-zona ewro l-qg[ad tela’ g[al 10.3% filwaqt li fl-UE rrata hi fil-livell ta’ 9.8%. Il-qg[ad f’Malta jinsab fillivell ta’ 6.7% li hu anqas mis7% ta’ sena ilu. Jirri]ulta wkoll li fl-a[[ar sitt xhur pajji]na rnexxielu j]omm ilqg[ad fl-istess livell, ming[ajr ma jkun hemm ]idiet. Malta g[andha s-seba’ lanqas rata ta’ nies jirre;istraw g[ax-xog[ol minn fost ilpajji]i tal-UE. L-aktar pajji]i li g[andhom qg[ad g[oli huma Spanja bi 22.8%, u l-Gre/ja bi 18.3%.
IT-TEMP
UV INDEX
2
IT-TEMP ftit imsa[[ab b’waqtiet xemxin u bil-possibilità ta’ xi [alba xita i]olata g[all-ewwel VI}IBBILTÀ tajba IR-RI{ [afif mil-Lvant g[all-Grigal kultant ikun [afif g[al moderat g[all-ewwel, li jdur mit-Tramuntana g[all-Grigal BA{AR [afif g[al moderat li jsir [afif IMBATT baxx mix-Xlokk il-Lvant TEMPERATURA l-og[la 19˚C XITA f’dawn l-a[[ar 24 sieg[a 19.8 mm Xita mill-1 ta’ Settembru 275.1mm IX-XEMX titla’ fis-06.52 u tin]el fis-16.49
IL-{AMEST IJIEM LI :EJJIN
B[al-lum 25 sena
IL-{AMIS L-og[la 19˚C L-inqas 13˚C
IL-:IMG{A L-og[la 19˚C L-inqas 12˚C
IS-SIBT L-og[la 19˚C L-inqas 13˚C
IL-{ADD L-og[la 19˚C L-inqas 13˚C
IT-TNEJN L-og[la 19˚C L-inqas 13˚C
UV
UV
UV
UV
UV
2
2
2
3
2
TEMPERATURI FI BLIET BARRANIN It-temperatura u t-temp f’dawn il-bliet kapitali (f’nofsinhar [in ta’ Malta) ilbiera[ kienet> Al;eri 20˚C ftit imsa[[ab, Amsterdam 10˚C xemxi, Ateni 17˚C xemxi, Li]bona 11˚C imsa[[ab, Berlin 10˚C imsa[[ab, Brussell 10˚C ftit imsa[[ab, il-Kajr 19˚C imsa[[ab, Dublin 11˚C imsa[[ab, Kopen[agen 09˚C imsa[[ab, Frankfurt 10˚C ftit imsa[[ab, Milan 11˚C ftit imsa[[ab, Istanbul 13˚C xemxi, Londra 12˚C ftit imsa[[ab, Malta 19˚C ftit imsa[[ab, Madrid 11˚C xemxi, Moska -01˚C imsa[[ab, Pari;i 10˚C ftit imsa[[ab, Bar/ellona 16˚C xemxi, Ruma 17˚C xemxi, Tel Aviv 20˚C xemxi, Tripli 20˚C ftit imsa[[ab, Tune] 20˚C ftit imsa[[ab, Vjenna 01˚C imsa[[ab, Zurich 10˚C imsa[[ab, Munich 09˚C imsa[[ab, Stokkolma 08˚C xemxi, San Pietruburgu 03˚C imsa[[ab
Eluf ta’ partitarji Nazzjonalisti sfidaw marmalja Laburista li meg[juna mill-Pulizija pprovat i//a[[ad lill-Partit Nazzjonalista li je]er/ita d-dritt tieg[u li jag[mel mass meeting fi]-}ejtun, b’mod vjolenti. F’suppliment spe/jali kien hemm id-dettalji, ir-rapporti u diversi ritratti tal-in/identi li kien hemm fosthom it-tfig[ tal-gass taddmug[ u l-isparar lejn partitarji Nazzjonalisti fi Triq tal-Barrani. F’kumment editorjali l-;urnal fisser kif dak li ;ara kien konferma o[ra li l-PN kien se jirba[ l-elezzjoni ;enerali li jmiss, wara li l-Partit Laburista kien seraq ilGvern fl-1981. Il-;urnal irrimarka wkoll il-fatt li l-Pulizija minflok ipprote;iet lil minn kellu ra;un bil-Qorti, ing[aqdet ma’ persuni kriminali u rrikorriet g[allvjolenza, il-[ruq tal-karozzi u l-barrikati fit-toroq. Madankollu l-poplu kien se jkun determinat iktar minn qatt qabel li r-reb[a a[[arija kienet se tkun tieg[u.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta’ Di/embru, 2011
Lokali 3
Il-funeral se jsir illum fis-2pm fil-Konkatidral ta’ San :wann fejn qabel ukoll se jkun espost g[all-pubbliku (Ritratti> Martin Agius)
L-Isqof Depasquale kien [ajt li nserr[u fuqu L Isqof ta G[awdex Mario Grech — -
Il-funeral tal-Isqof Aw]iljarju Monsinjur Annetto Depasquale se jsir illum fis-2pm wara li lbiera[ hu kien espost g[all-qima tal-pubbliku filKnisja Ar/imatri/i ta’ San :or;, f’{al Qormi. F’komunikat g[all-istampa l-Isqof ta’ G[awdex Monsinjur Mario Grech qal li sal-;img[a li g[addiet huma kienu flimkien g[al-laqg[a ta’ kull xahar tal-Konferenza Episkopali. Hu ddeskriva lil Dun Annetto b[ala sa/erdot li kien “[ajt li nserr[u fuqu”. Kien bniedem g[aref fix-xjenzi tad-dinja, imma fuq kollox kien mimli bl-g[erf ta’ Alla.
’
“B’rispett lejn [uti l-o[ra flepiskopat, ng[id li Monsinjur Depasquale kien id-direttur spiritwali fostna. Il-fedeltà tieg[u lejn ilbniedem kienet ]gura g[ax imwie]na bil-fedeltà lejn Alla u lejn il-Knisja”, sostna Monsinjur Grech. L-Isqof ta’ G[awdex qal li Monsinjur Depasquale kien isqof aw]iljarju g[all-Ar/idjo/esi ta’ Malta, imma fuq kollox “Dun Annett kien isqof li g[inni [afna anke b[ala isqof ta’ din id-djo/esi. Kellu rispett kbir lejna l-G[awdxin”. B’sinjal ta’ rispett lejn Monsinjur Depasquale, f’G[awdex indaqqet ukoll mota mill-knejjes kollha. Anke
f’Malta l-qniepen tal-knejjes kollha daqqew mota, skont komunikat li [ar;et il-Kurja Ar/iveskovili. L-Isqof ta’ G[awdex qal li “jekk Dun Annetto n[ataf mill-mewt, ]gur li ma kinitx sorpri]a g[al Dun Annett li jitlaqa’ ma’ Alla g[ax kien jg[ix fil-pre]enza tieg[u”. Ilbiera[ il-korp ta’ Monsinjur Depasquale twassal sal-parro//a f’{al Qormi permezz ta’ korteo li telaq mir-residenza tieg[u fid-9am. Filg[axija fis-6pm saret Velja ta’ Talb, fl-istess Knisja ta’ San :or; f’ra[al twelidu. Dun Annetto kien sa/erdot ma[bub minn bosta, partikolarment mill-
Qriema fejn [adem g[al diversi snin. Il-Knisja f’Malta [abbret li b’sinjal ta’ luttu l-bini tal-Kurja u l-istituzzjonijiet l-o[ra tal-Knisja se jin]ammu mag[luqa tul il-;urnata tal-lum. Fi stqarrija, il-Knisja rrakkomandat lis-sa/erdoti biex joffru l-quddiesa b’sufra;ju g[al ru[u. T[abbar ukoll li dalg[odu qabel ilfuneral, Monsinjur Depasquale se jkun ukoll espost g[all-qima tal-pubbliku fil-Konkatidral ta’ San :wann u wara l-funeral issir id-difna b’mod privat fi/-?imiterju tal-Addolorata. Annetto Depasquale ;ie ordnat sa/erdot fl-1962, u 13-il sena ilu ;ie ordnat Isqof.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta‘ Di/embru, 2011
Lokali 5 ‘LEJN IL-KULTURA TAL-LIBERTÀ’> SERATA KOMMEMORATTIVA LI FAKKRET L-IN?IDENTI FIT-TRIQ TAL-BARRANI
Illum pajji] li nifta[ru bih u rispettat – Il-Prim Ministru Lawrence Gonzi minn Kenneth XUEREB
It-tifkira tal-in/identi fi Triq tal-Barrani mhumiex /elebrazzjoni ta’ in/ident ta’ vjolenza i]da /elebrazzjoni ta’ dak li nkiseb fis-snin ta’ wara. Il-bidla mill-g[eruq f’Malta, mill-qieg[ li ntmess f’Tal-Barrani g[al-libertà u l-akkwisti li g[andna llum. Dan enfasizzah il-Prim Ministru u Kap tal-Partit Nazzjonalista Lawrence Gonzi lbiera[ filg[axija fl-Uffi//ju tal-Partit Nazzjonalista ta]-}ejtun f’lejla li fakkret il-25 anniversarju ta’ dawn l-in/identi. Fit-30 ta’ Novembru tal-1986, il-PN in]amm milli jorganizza mass meeting fi]-}ejtun minn partitarji Laburisti meg[juna mill-iskwadra spe/jali tal-pulizija tal-SMU. Dan minkejja li dan id-dritt tal-PN kien riaffermat mill-Qorti ta’ dak i]-]mien. Minn dak i]-]mien, il-pajji] illum hu wie[ed li tifta[ar bih, li hu rispettat u li jinsab fin-na[a ttajba tal-istorja. Hu dan li g[andu jkun i//elebrat, tenna l-Prim Ministru. Lawrence Gonzi kompla li l-iktar reb[a diffi/li kienet dik tar-rikon/iljazzjoni, sfida diffi/li, l-iktar g[al dawk li batew matul dawk i]-]minijiet. Il-Prim Ministru sostna li l-in/identi f’TalBarrani g[andhom ikunu wkoll mfakkra biex il;enerazzjoni tal-lum, li ma g[exitx dawk i]]minijiet, tapprezza kemm huma prezzju]i llibertajiet li g[andna llum. “F’dawn i]-]mien fejn qed naraw ilgradwazzjonijiet ta’ eluf ta’ studenti, wie[ed ma jistax ma jfakkarx id-diffikultajiet li kellhom listudenti dak i]-]mien. Fl-1981 iggradwaw 280 student, 25 sena wara, dan in-numru ]died b’g[axar darbiet,” kompla Lawrence Gonzi. Tkellem ukoll is-Segretarju :enerali tal-PN, Paul Borg Olivier, li fisser li dak li ;ara f’Tal-Barrani 25 sena ilu kienet mixja ta’ poplu, li kien be]g[an, i]da wkoll determinat li jikseb il-libertà. Kien g[alhekk, kompla Paul Borg Olivier, li ntg[a]let it-tema ‘Lejn il-Kultura tal-Libertà’. Mhux /elebrazzjoni ta’ dawn l-avvenimenti koroh i]da l-bidu ta’ mixja lejn il-libertà u d-demokrazija. Mixja li wasslet biex illum ir-rikon/iljazzjoni hi realtà, tenna Paul Borg Olivier. Iktar kmieni, saret tislima lill-attivisti tal-Partit Nazzjonalista fi]-}ejtun li g[exu dawk i]-]minijiet u li m’g[adhomx mag[na fosthom Francesca Abela, Joseph Gerada, Fortunato Pulis, Salvu Spiteri, Joseph Tabone, Rita Camilleri, Pawlu Abdilla u Spiru Camilleri. Fi tmiem l-attività, ilPrim Ministru Lawrence Gonzi kixef lapida kommemorattiva fis-sala ewlenija tal-ka]in.
Il-Prim Ministru u Kap tal-PN Lawrence Gonzi enfasizza li l-pajji] illum hu wie[ed li tifta[ar bih, rispettat u li jinsab fin-na[a t-tajba tal-istorja, u hu dan li g[andu jkun i//elebrat (Ritratti> Alex Degabriele)
Il-Kummissarju tal-Pulizija ma kienx involut fl-investigazzjonijiet tat-tmeninijiet Il-Kummissarju tal-Pulizija John Rizzo fi stqarrija /a[ad b’mod kategoriku dak li kien pubblikat fil;urnal Malta Today fejn kien ]velat li kien hu li ressaq lil Pietru Pawlu Busuttil il-Qorti b’rabta mal-
vjolenza li rrenjat fit-tmeninijiet. John Rizzo stqarr li hu qatt ma kien involut fl-investigazzjoni, qatt ma tella’ l-Qorti jew kien involut filprosekuzzjoni tal-kaz ta’ Pietru Pawl Busuttil.
L-unika involviment tieg[u kien li eskorta u pprovda sigurtà, flimkien ma’ Pulizija o[rajn, lil Pietru Pawl Busuttil mid-Depot tal-Pulizija salQorti. Dan il-fatt kien verifikat u kkonfermat minn Pietru Pawl Busuttil
innifsu. Il-Kummissarju tal-Pulizija John Rizzo kiseb diversi promozzjonijiet fil-karriera tieg[u b’mertu tieg[u stess u dan sar kemm ta[t gvern Nazzjonalista kif ukoll ta[t gvern Laburista.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta’ Di/embru, 2011
8 Parlament
Politika barranija li tag[raf realtajiet ;odda Il-qasam tal-affarijiet barranin irid jag[raf ir-realtajiet ;odda li qed jevolvu g[ax jekk le, naqg[u fl-i]ball li ddiskors ikun jag[mel sens biss fl-istorja li tkun g[addiet minflok fl-istorja attwali. Dan stqarru d-Deputat Nazzjonalista Francis Zammit Dimech waqt lintervent tieg[u dwar l-estimi g[all-Ministeru g[allAffarijiet Barranin. Dwar ilpolitika fl-Afrika ta’ Fuq, partikulament fil-Libja, qal li l-Gvern kellu juri vi]joni u kura;; mhux meta l-istorja ng[alqet i]da fil-mument li g[adha kemm bdiet tevolvi. Id-de/i]joni tal-Gvern li jag[ti kenn li]-]ew; bdoti li kienu qed jirrifjutaw li jisparaw fuq /ittadini Libjani, u li j]omm f’Malta mhux biss lill-bdoti i]da wkoll li]-]ew; fighter jets, kienet de/i]joni fl-ewwel jiem ta’ din ir-rivoluzzjoni. Kienet de/i]joni li kienet qed tittie[ed qabel ma kienet ordnata n-no-fly-zone fuq il-Libja. Dan g[andu jkun ta’ e]empju li g[andna nie[du de/i]jonijiet tajbin filmument li fih ikunu ji;ru avvenimenti partikulari. I]-]jara tal-Prim Ministru u tad-delegazzjoni Maltija f’Libja [ielsa g[andha
tag[milna kburin, sostna Francis Zammit Dimech. Il[idma Maltija ]ammet linja umanitarja fi sfond ta’ massakru u qtil bla ra]an filLibja. Malta kienet il-punt ta’ evakwazzjoni u pont umanitarju. Id-Deputat Nazzjonalista rrefera g[ax-xog[ol li wettqet Malta fl-Unjoni Ewropea – storja ta’ su//ess bil-vi]joni s[i[a ta’ gvern serju u responsabbli. Iss[ubija ta’ Malta fl-UE ssarrfet f’impenn metikolu] f’diversi oqsma, fosthom, dak tal-ener;ija u l-agrikultura. Francis Zammit Dimech irrefera g[all-benefi//ji li g[amlet Malta fil-qasam tassajd kif ukoll f’dak tarrefu;jati. Malta ma tistax ting[ata l-g[ajnuna meta lpajji] ibati meta jid[lu linflussi ta’ immigranti irregolari. Dwar l-ambjent, Malta [adet sehem fil-programm Life+ u matul is-sena li g[addiet ittie[du inizjattivi biex ikollna arja i]jed nadifa. Fl-edukazzjoni, Malta tejbet il-programmi tag[ha biex numru kbir ta’ ]g[a]ag[ jipparte/ipaw u jaraw dimensjoni ferm i]jed wiesg[a. IlMalta Enterprise g[enet ukoll kumpaniji Maltin jiks-
bu fondi mill-Unjoni Ewropea. Francis Zammit Dimech tkellem ukoll dwar il-kisba ta’ fondi fir-ri/erka u rrestawr; hemm ukoll fondi Ewropej li jenfasizzaw irrealtà Ewropea fil-[ajja tag[na ta’ kuljum. Semma wkoll g[ajnuniet lill-Università ta’ Malta u pro;etti li saru fuq il-livell volontarju. F’G[awdex kien hemm g[ajnuna li ng[atat fit-turi]mu kulturali reli;ju], partikularment fis-Santwarju Ta’ Pinu. Ma naqasx li jitkellem dwar il-Kumitat Parlamentari g[all-Affarijiet Barranin li ssa[[a[ permezz ta’ numru ta’ analisti g[ar-ri/erka. Dan il-Kumitat, sostna Francis Zammit Dimech, issa[[a[ wara t-Trattat ta’ Li]bona spe/jalment fl-iskrutinju nazzjonali ta’ pro;etti. Id-Deputat Nazzjonalista rrefera wkoll g[ad-diplomazija parlamentari li qed tag[ti kontribut kbir biex ittejjeb ilqag[da tal-og[la istituzzjoni fil-pajji]. Hu rringrazzja lill-Vi/i Prim Ministru u Ministru g[all-Affarijiet Barranin kif ukoll lil uffi/jali o[rajn f’dan il-qasam li jrid sens ta’ missjoni u dedikazzjoni kbira.
L-Ambaxxati jkomplu jg[ollu isem Malta Ix-xog[ol siewi li qed isir flambaxxati Maltin qed jg[olli isem pajji]na dejjem aktar. Dan qalu d-deputat Nazzjonalista David Agius filwaqt li sellem lill-ambaxxaturi u lil uffi/jali o[rajn li ja[dmu, fost o[rajn, fid-19-il ambaxxata u fi tliet kummissjonijiet g[oljin li Malta g[andha barra mill-pajji]. Id-deputat Nazzjonalista fisser kif Malta g[andha diversi ftehim, fosthom dawk kulturali, dwar it-turi]mu u trattati ma’ pajji]i o[rajn. Il-[idma diplomatika turi l-importanza ta’ [idmet il-Gvern f’diversi oqsma. Il-Gvern u l-Oppo]izzjoni
[admu flimkien biex is-sitwazzjoni tal-Libja ;iet trattata b’mod serju [afna. Irrefera g[all-crisis centre li twaqqaf biex [adem qatig[ b’koordinazzjoni mal-Uffi//ju tal-Prim Ministru u tal-Ministeru g[allAffarijiet Barranin. Malta trid t[ares ’il quddiem dwar il-;ejjieni tal-Libja; hu sellem lill-amabaxxaturi Maltin fit-Tune]ija u fl-E;ittu kif ukoll lil ambaxxaturi o[rajn ta’ pajji]i fl-Unjoni Ewropea. B[ala parlament, din l-og[la istituzzjoni g[andha tkompli g[addejja bil-[idma fil-qasam tal-Affarijiet Barranin. G[andha tkun analizzata i]jed ir-relazzjoni li Malta g[andha
mal-Commonwealth. David Agius semma kif [afna deputati mi]-]ew; na[at tal-Kamra tar-Rappre]entanti qed jag[tu sehemhom f’xog[ol Ewropew. Il-qasam tal-Affarijiet Barranin iwassal ukoll g[al g[ajnuna lil diversi organizzazzjonijiet mhux governattivi kif ukoll fl-g[ajnuna internazzjonali. Id-deputat Nazzjonalista tkellem dwar limpenn tal-Gvern fil-kwistjoni tal-bidla tal-klima, semma wkoll kif sar [afna xog[ol fidDipartiment ta/-?ittadinanza u sa[aq dwar ir-rwol ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea li qed tag[ti [ajja a[jar li/-/ittadini Maltin.
Is-s[ubija ta’ Malta fl-UE biddlet it-tifsira tas-settur tal-Affarijiet Barranin Is-s[ubija ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea bidlet it-tifsira talqasam tal-Affarijiet Barranin. Dan qalu d-deputat Laburista George Vella waqt li kien qed jitkellem fil-Parlament dwar lestimi finanzjarji g[all-Ministeru tal-Affarijiet Barranin. Hu stqarr li din is-sena se[[ew avveniment li wie[ed qatt ma basar li kellhom isiru. Id-deputat Laburista sellem lill-ambaxxaturi Maltin li jag[mlu xog[ol imprezzabbli biex fost o[rajn jg[inu biex jin;ieb l-investiment f’Malta. Hu qal li l-Gvern matul is-snin mexa tajjeb ferm dwar ilpolitika barranija. George Vella kkummenta dwar kif qed ja[dmu /erti ambaxxaturi f’Malta; irrefera g[all-Wikileaks u g[al informazzjoni sensittiva li [ar;et fuq listabbiltà tal-politika Maltija. Id-deputat Laburista qal li lOppo]izzjoni mhix kontra loperazzjonijiet barranin tal-Forzi Armati i]da l-Parlament g[andu jkun infurmat u kkonsultat. Dwar l-Overseas Development Aid, id-deputat Laburista sostna li g[andu jkun hemm distinzjoni bejn g[ajnuna umanitarja u g[ajnuna g[all-i]vilupp. George Vella fa[[ar it-twaqqif talKunsill g[all-Maltin ta’ Barra u tenna li saret [idma kollettiva biex fl-a[[ar mill-a[[ar inkiseb dan ir-ri]ultat. Min-na[a l-o[ra, il-Maltin li jg[ixu barra m’g[andhomx ikunu trattati b[ala /ittadini tat-tieni klassi. Rigward il-Partnership for Peace, hu qal li l-Partit Laburista mhux se jne[[ih jekk jitla’ filgvern sakemm ikun hu li jag[]el x’tip ta’ missjonijiet jitsg[u jsiru mill-Forzi Armati. Hu qal li g[andna nirsistu aktar fil-politika barranija u nkunu i]jed proattivi milli reattivi; hu jaqbel mar-rwol talGvern fil-5+5 filwaqt li tenna li g[andu jsir i]jed xog[ol dwar lAssemblea tal-Mediterran. Irrefera wkoll g[as-sitwazzjoni fil-Lvant Nofsani u stqarr li lUnjoni Ewropea, u wisq aktar Malta, g[andha tkun minn ta’ quddiem biex tikkundanna lattakki li qed isiru mill-qawwiet militari ta’ I]rael fuq il-poplu Palestinjan. Hu qal li jekk ittalba tal-Palestinjani biex ikunu
membri tal-Assemblea :enerali tan-Nazzjonijiet Uniti tintlaqa’, Malta g[andha tappo;;ja din iss[ubija. Id-Deputat Laburista tkellem ukoll dwar il-gwerra /ivili filLibja u sellem lil dawk i/-/ittadini Libjani li mietu fil-;lied qalil u wkoll lil dawk in-nies li spi//aw di]abbli. Kieku ma kienx hemm no-flyzone, il-massakru kien ikun ferm ikbar. Ir-rivoluzzjoni fil-Libja ma kinitx isse[[ kieku ma kienx hemm l-intervent ta’ pajji]i barranin. George Vella awgura li lgvern Libjan ta[t il-Prim Ministru El Keib jikseb irrikon/iljazzjoni fost il-poplu Libjan. Fuq livell lokali, George Vella qal li l-Oppo]izzjoni ma fixklitx lill-Gvern fil-politika barranija tieg[u. L-Unjoni Ewropea trid tara li d-drittijiet tal-bniedem u li]viluppi demokrati/i jkunu sorveljati fil-pajji]i tal-Afrika ta’ Fuq li fihom se[[ew ir-riformi. Min-na[a tieg[u d-deputat Laburista Noel Farrugia sostna li l-newtralità tag[na hi l-aqwa ri]orsa li g[andna f’pajji]na. G[aldaqstant Malta g[andu jkollha vu/i i]jed soda dwar innewtralità. Hu sa[aq li jekk wie[ed ma jkollux is-sens tan-newtralità, allura jispi//a biex ikollna lind[il mill-barrani. Dwar lAfrika ta’ Fuq, hu appella biex Malta tg[in biex tkun sostnuta lg[ajnuna internazzjonali g[alli]vilupp. Jekk ma nkunux fl-ispirtu tannewtralità, ma nistg[ux na[sbu li nkunu minn ta’ quddiem favur politika li ta[seb g[all-;ejjieni tal-popolazzjoni dinjija, qal Noel Farrugia. Id-Deputat Laburista Luciano Busuttil ikkritika l-ba;it fqir li kien allokat g[all-Affarijiet Barranin. Hu qal li te]isti anomalija fejn jid[lu [lasijiet u salarji marbutin mal-Ambaxxata Maltija fi Brussell. Dwar in-newtralità, Luciano Busuttil stqarr li din hi kru/jali g[al pajji]na u g[enet, fost sitwazzjonijiet o[rajn, fil-kri]i talLibja. Hu qed jittama li l-affarijiet ikomplu g[addejjin kif sejrin b[alissa sabiex ji]died l-investiment Libjan f’Malta.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta‘ Di/embru, 2011
Parlament 9
Malta tag[mel proposta lill-Italja u l-Libja dwar il-blata kontinentali Il-Vi/i Prim Ministru u Ministru g[all-Affarijiet Barranin Tonio Borg qal li Malta g[amlet proposta lillItalja u lil-Libja dwar ilkwistjoni pendenti tal-blata kontinentali. Il-Vi/i Prim Ministru [abbar din il-proposta ta’ Malta meta lbiera[ kien qed jitkellem fid-dibattitu dwar lestimi tal-Ministeru g[allAffartijiet Barrnin. Fiddiskors tieg[u Tonio Borg tkellem ukoll dwar il-kri]i Libjana, is-sitwazzjoni filMediterran, ir-rwol ta’ Malta fl-UE u l-apprezzament li kisbet Malta g[all-politika tag[ha quddiem sitwazzjonijiet differenti. Il-Ministru Tonio Borg qal li l-Gvern japprezza l-bidla fil-politika Laburista dwar ilPartnership For Peace i]da fakkar li sa wara l-a[[ar elezzjoni, id-Deputat Laburista Charles Mangion kien g[adu jiddikjara li lPartnership for Peace tmur kontra l-Kostituzzjoni. Dwar ir-rappre]entant filParlament Ewropew, il-Vi/i Prim Ministru Borg qal li hemm qbil li jsir u fuq ilmetodu. Hu semma r-riforma fil-Kunsill tas-Sigurtà tanNU, u qal li Malta hi kontra li ji]diedu membri permanenti fil-Kunsill, aktar u aktar jekk dawn ikollhom il-veto. Dwar il-konflitt bejn ilPalestina u I]rael, Tonio Borg qal li l-Gvern Malti dejjem jitkellem favur il-Palestinjani. Il-kwistjoni tal-health card tispe/ifika li l-persuni jkunu trattati bl-istess mod kullimkien dment li huma /ittadini tal-UE. Hu qal li lAwstralja bilfors iridu jorbutha mar-residenza min[abba l-miljuni ta’ nies li hemm. Il-politika barranija ta’ Malta hi influwenzata millpo]izzjoni strate;ika filMediterran. Malta ma qag[ditx spettatur i]da kienet
Il-Gvern Malti jemmen li g[andu jkun hemm esplorazzjoni g[a]-]ejt kon;unta bejn Malta, l-Italja u Libja
parte/ipi. Malta ;iet l-ewwel post fost il-pajji]i Ewropew li l-aktar adattaw li;ijiet u direttivi tal-UE. Il-Kummissjoni, sostna Tonio Borg, irrikonoxxiet din il-kisba ta’ Malta li tikkonferma li Malta g[andha strutturi sodi li qed ta[dem a[jar minn ta’ pajji]i li ilhom snin membru fl-UE. Malta hi fost l-inqas pajji]i li g[andhom ka]i quddiem ilqorti u rnexxielha wkoll i;;ib l-Uffi//ju dwar l-A]il. Hemm sitt pro;etti li g[alihom hemm allokati €183 miljun. Mill-fondi strutturali, il-Malta Enterprise se tie[u €244 miljun li se jintefqu g[al diversi po;etti. Dwar is-sanzjonijiet fuq ilLibja, il-Vi/i Prim Ministru qal li Malta pprote;iet ilpo]izzoni tag[ha dwar ilkuntratti li kienu saru qabel il-kwistjonijiet. Malta applikat b’g[aqal is-sanzjonijiet kollha, sostna Tonio Borg. Meta semma l-kri]i tal-Libja, il-Vi/i Prim Ministru qal li lklawsola militari bejn Malta u l-Libja kien da[[alha l-Gvern Laburista u kien Eddie Fenech Adami li kien
ne[[ieha meta kien elett Prim Ministru fl-1987. Il-PN qatt ma kien kontra n-newtralità i]da kien kontra l-mod kif in-newtralità dda[[let fil-Kostituzzjoni. Dment li kienet a//ettata din trid tkun rispettatta, sostna lVi/i Prim Ministru, li kompla li Malta mhix lesta li tibqa’ siekta quddiem il-qtil talpersuni f’pajji]i barranin, fosthom il-Libja u s-Sirja. Mitt pajji] talab g[ajnuna lil Malta u kien evakwati 20,000. Tonio Borg tkellem dwar id-diskussjonijiet li hu f’isem il-Gvern Malti mal-Kunsill Transitorja Libjan u dwar ilmod kif Malta rrikonoxxiet lill-Kunsill b[ala linterlokatur le;ittimu Libjan. F’Malta bdew ji;u Libjani li kellhom b]onn kura Malta waqt li Malta saret /entru ta’ assistenza lejn Misrata. Laktar operazzjoni riskju]a kienet il-;arr ta’ 600 persuna mit-Tune]ija g[al Bengasi u Misrata. Dwar il-blata Kontintentali, Tonio Borg qal li l-Gvern g[amel proposta lit-Taljani u lil-Libjani biex tinstab
soluzzjoni dwar il-Lvant u lPunent. Il-Gvern Malti jemmen li jkun hemm esplorazzjoni kon;unta bejn Malta, l-Italja u Libja i]da dan mhux fa/li biex isir. Hemm rispett u maturità lejn xulxin u ma sarx t[affir f’dawn iz-zoni diskutibbli. Malta hi lesta wkoll li tg[in lill-popli Tune]ini u E;izzjani, sostna l-Vi/i Prim Ministru, li qal li Malta m’g[andhiex tib]a’ minn demokrazija Islamika jekk din ma jkollhiex kundizzjoni li jxekklu l-libertajiet. Meta tkellem dwar il-Lvant Nofsani, il-Vi/i Prim Ministru qal li Malta mhix se tabbanduna lill-poplu Palestinajn propju f’dan ilmument fejn aktar pajji]i qed jappo;;jaw lill-Palestinajni. Fl-istess waqt Malta mhix se tag[mel xejn kontra I]rael, li g[ax g[adda minn persekuzzjoni, g[andu jirrikonoxxi d-drittijiet ta’ pajj]i u popli o[ra. Malta kienet attiva f’kull forum tal-Mediterran, orgnaizzat laqg[a tal-5+5 u se tospita wkoll is-summit. Il-Vi/i Prim Ministru
tkellem b’mod po]ittiv dwar ir-relazzjonijiet bejn Malta u l-Istati Uniti tal-Amerika u qal li l-Istati Uniti [adet 746 refu;at minn Malta waqt li Malta se tir/ievi fondi fil;lieda kontra t-terrori]mu. Mar-Russja, Malta g[amlet ftehim dwar [elsien mit-taxxa doppja waqt li kompliet issa[[a[ ir-relazzjonijiet ma/?ina Dwar il-Maltin li jg[ixu barra minn Malta, il-Vi/i Prim Ministru qal li l-Gvern mexa lejn il-kun/ett ta’ ‘Maltin li jg[ixu barra’ u tbieg[ed minn ‘emigranti’. IlGvern introdu/a riformi f’dan is-settur u ]amm il-weg[da li d-djalogu bejn Malta u lkomunitajiet ta’ Maltin li jg[ixu barra jkun aktar strutturat. Il-Kunsill irid jiltaqa’ mill-inqas darba fissena. Il-Gvern hu impenjat li l-ambaxxati Maltin ikomplu jkunu impenjati favur il[olqien ta’ aktar negozju u kummer/. L-Ambaxxati Malttin g[enu 1,300 ka] fis-settur kummer/jali u trattat 14,000 mistoqsija dwar diversi aspetti o[ra. Il-Gvern ]ied wkoll in-numru ta’ diplomati/i bil-karriera u naqqas il-[atriet imsej[a politi/i. Malta fet[et ukoll ambaxxata fit-Turkija u lKuwajt. Dwar l-applikazzjoni tatTurkija g[al s[ubija fl-UE, Tonio Borg qal li Malta temmen li l-UE g[andha tkun kburija li hemm pajji]i li jridu jissie[bu, inklu] mat-Turkija u spjega li hemm prezz x’jit[allas jekk it-Turkija tissie[eb u anki jekk tibqa’ barra. Din kienet sena straordinarja u r-reputazzjoni internazzjonali ta’ Malta kienet imsa[[a fejn Malta wriet impenn tat sehemha b[ala stat membru tal-UE, sostna l-Vi/i Prim Ministru Tonio Borg.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta‘ Di/embru, 2011
10 Parlament
{idma li tirrifletti fidu/ja fis-settur agrikolu L-Oppo]izzjoni tinsa Il-Gvern jemmen bis-s[i[ fis-settur agrikolu. Dan qalu d-Deputat Nazzjonalista Philip Mifsud waqt id-diskors tieg[u dwar l-estimi g[all-Ministeru tal-Affarijiet Rurali u lAmbjent. Hu qal li f’sag[tejn ta’ diskors, ilkelliema tal-Oppo]izzjoni g[a]lu li jinjoraw il[afna xog[ol ta’ pro;etti tisbi[ li twettaq li minnu qed igawdi l-poplu kollu. Hu tkellem imbag[ad dwar is-settur agrikolu u esprima s-solidarjetà mal-bdiewa li sofrew [sarat min[abba l-maltemp li g[amel nhar itTlieta. Hu qal li l-Ministeru qed joffri lg[ajnuna me[tie;a biex tkun stabbilita l-[sara li saret. Il-bdiewa qed jintalbu jikkuntattjaw ilMinisteru biex jag[tu rendikont tal-[sarat li sofrew. Dawn se jikkon/entraw fuq oqsma differenti b[alma huma [itan tas-sejjie[, [amrija li tkun in;arret mill-ilmijiet, [sarat lillu/u[ u lil xi prodotti mi]rug[a kif ukoll [sarat fuq o;;etti o[ra b[alma huma serer. Philip Mifsud qal li hemm mi]uri o[ra li huma g[addejjin. Hu qal li l-Oppo]izzjoni g[adha ti]ra’ fost il-bdiewa nuqqas ta’ fidu/ja fihom infushom. Mi]ura ta’ g[ajnuna li hemm hi g[all-bdiewa biex jing[ataw sa nofs il-fondi g[all-pro;etti li jridu jwettqu. G[al din is-sej[a
kien hemm talbiet li jammontaw g[al tliet darbiet is-somma vvutata. G[al sej[a o[ra li mistennija tag[laq fil-jiem li ;ejjin, qed ikun esti] i]-]mien ta’ applikazzjoni [alli dawk kollha li qed juru interess ikunu jistg[u jla[[qu jressqu t-talbiet tag[hom. Id-Deputat Nazzjonalista qal li lOppo]izzjoni tkellmet ukoll dwar il-[las talmeters. F’dawn il-jiem beda t-twa[[il ta’ meters mal-boreholes. Dan qed isir biex issettur agrikolu wkoll jitg[allem je]er/ita kontroll fuq nnifsu [alli l-u]u tal-ilma tal-pjan ikun jista’ ji;i garantit g[as-settur agrikolu. Philip Mifsud qal li b’[idma kon;unta bejn il-Ministru tar-Ri]orsi u Affarijiet Rurali u lMinisteru responsabbli mill-artijiet, il-Gvern qed jimpenja ru[u li fejn hemm bdiewa ;enwini li ja[dmu art u m’g[andhomx titlu fuq dik l-art, jing[ataw rikonoxximent. Id-Deputat Nazzjonalista qal li g[addej e]er/izzju biex ikunu riveduti l-policies kollha rigward il-biedja. B’hekk il-bdiewa ;enwini jkunu jistg[u jing[ataw l-g[ajnun kollha li g[andhom b]onn u dawk li jinstabu qed jabbu]aw ma jibqg[ux igawdu mill-in/entivi li jo[or;u minn ]mien g[al ]mien.
It-Tindif jing[ata importanza kbira Matul is-sena li g[addiet, itTaqsima g[all-Immani;;jar talWidien wettqet xog[ol ta’ tindif u manutenzjoni f’diversi widien billi tne[[a materjal li ntefa’ b’mod illegali, kif ukoll materjal ie[or li jkun in;arr mill-ilma tax-xita. Dan sar b’investiment ta’ €400,000 f’xog[ol millValley Management Unit. Dan qalu d-Deputat Nazzjonalista Karl Gouder, waqt l-intervent tieg[u dwar lestimi tal-Ministeru g[allAffarijiet Rurali u l-Ambjent. Hu semma kif matul ix-xhur tas-sajf ta’ din is-sena tnaddfu 8 widien, li jammontaw g[al tul 6.5km. F’dan il-perjodu, tnaddfu wkoll 8 ;ibjuni li jilqg[u fihom ilma tax-xita mittoroq ta’ madwarhom. Bejniethom dawn il-;ibjuni jesg[u kwa]i 18,000 metru kubu jew a[jar 4 miljun gallun ilma. {afna minn dan l-ilma mbag[ad jintu]a mill-bdiewa g[at-tisqija. Minn dawn il-widien u l-
;ibjuni tne[[a mal-20,000 Tunnellata ta’ materjal li kien akkumula fihom. Karl Gouder qal li t-tindif jibqa’ fost il-[idmiet ewlenin ta’ dan il-Ministeru. Matul din issena d-Direttorat g[all-Indafa Pubblika kompla jtejjeb il-livell ta’ kwalità ta’ tindif blinvestiment ta’ madwar €190,000 fuq xiri ta’ makkinarju. B’dan l-investiment ix-xog[ol qieg[ed isir b’mod professjonali, b’anqas [addiema kif ukoll f’[in iqsar. Semma wkoll kif matul din is-sena ;ew impo;;ija mal-250 kontenitur ;did tal-iskart fittoroq arterjali kif ukoll f’postijiet pubbli/i. Dan ifisser li g[andna 850 kontenitur f’dawn il-postijiet. It-tindif fuq il-Bajjiet u lKosta jsir mhux biss fix-xhur tas-sajf i]da matul is-sena kollha. Ix-xog[ol kien jikkonsisti u dan kien jikkonsisti f’numru ta’ pro;etti, fosthom manutenzjoni ta’ g[amara tal-
ba[ar kif ukoll tpo;;ija ta’ g[amara ;dida. Karl Gouder semma wkoll kif ix-xog[ol fuq pro;etti ;odda jrid ikun kumplimentat minn programm ta’ manutenzjoni regolari u effettiva. Din is-sena apparti l-[idma kontinwa tad-direttorat talmanutenzjoni twaqaaf Rapid Intervention Unit. L-iskop ta’ dan il-Unit hu li jsir xog[ol ta’ manutenzjoni fl-iqsar ]mien possibbli però fl-istess [in ta’ kwalità tajba li jkun konformi mal-istandards stabbiliti u li jil[qu l-aspettattivi tal-pubbliku in;enerali. Id-Deputat Nazzjonalista Karl Gouder semma wkoll linizjattiva tal-Kampanja Tree 4U li din is-sena la[qet il-mira sabi[a tat-t[awwil ta’ 100,000 si;ra. Hu temm jg[id li dan ma jfissirx li b’hekk intemmet din liskema, anzi, din il-mira timliena b’aktar [e;;a biex nil[qu miri ;odda u aktar ambizzju]i.
l-pro;etti mwettqa L-Oppo]izzjoni qed tinsa [afna pro;etti li saru b[alma hu z-zuntier tal-Mosta u ta’ {’Attard kif ukoll fil-pro;ett fuq is-swar tal-Imdina. Dan qalu id-deputat Nazzjonalista David Agius fiddiskors tieg[u waqt id-dibattitu dwar l-estimi g[all-Ministeru g[all-Affarijiet Rurali u lAmbjent. Saru [afna xog[lijiet ukoll fuq kappelli u monumenti. Ma
naqsux xog[lijiet fil-Kottonera. Dawn ix-xog[lijiet huma biss frazzjoni mix-xog[ol kollu li twettaq mill-Ministeru tarRi]orsi u Ambjent Rurali. David Agius fakkar ukoll ilpro;etti li saru fl-ispazji miftu[a partikolarment l-open gym f’Ta’ Qali. Hu qal li g[andhom ikomplu jsiru xog[lijiet b[al dawn [alli lfamilji jkomplu jgawdu l-[in liberu f’ambjent nadif.
Il-Partit Laburista jikkritika ming[ajr ma joffri soluzzjoni Id-deputat Laburista Joe Mizzi waqt l-intervent tieg[u fiddibattitu dwar l-estimi finanzjarji g[all-Ministeru g[all-Affarijiet Rurali u l-Ambjent, iddeskriva l-kontijiet tad-dawl u l-ilma b[ala serqa fil-wi//. Hu qal li l-entitajiet b[al Enemalta u l-Waterservices qed jintu]aw b[ala arma mill-Gvern. Skont Joe Mizzi l-Gvern renda s-settur tal-ener;ija g[al taxxa fuq il-poplu. Min-na[a tieg[u i]da ma semma xejn x’jag[mel Partit Laburista f’dan is-settur. Joe Mizzi qal ukoll li l-Gvern ma g[amel xejn dwar it-t[affir g[a]-]ejt u skont hu hemm materja prima fit-territorju Malti. Skont Leo Brincat dan il-Gvern b’dan il-ba;it rattab u dg[ajjef numru ta’ mi]uri li kienu m[abbra numru ta’ mi]uri. Hu qal li kul[add jaqbel ma ekonomija bba]ata fuq mi]uri ambjentali. Hu qal li kull sena g[andu jkun hemm pre]entazzjoni fil-Parlament talmi]uri ambjentali mittie[da mill-Gvern. Leo Brincat fa[[ar ukoll liskema tal-iskrappjar tal-karozzi. Hu qal li l-Gvern g[andu jin/entiva wkoll electric scooters biex itaffu l-problemi tal-ambjent. Hu fa[[ar ukoll it-twaqqif ta’ kumitat konsultattiv dwar it-tibdil filklima u sa[aq li l-Partit Laburista se jkun qed jipparte/ipa fih. Hu sa[aq li hemm b]onn soluzzjonijiet ;odda g[as-settur ambjentali. Id-Deputat Laburista Charles Buhagiar tkellem dwar l-industrija tal-kostruzzjoni u l-propretajiet li qed ta[dem b’mod irregolari. Hu qal li dan is-settur g[addej minn sitwazzjoni prekarja [afna. IdDeputat Laburista stqarr li s-settur tal-proprjetà g[andu jkun meg[jun biex ikunu salvagwardjati l-impjiegi. Id-Deputat Laburista Gino Cauchi rrefera g[al-li;i dwar il[arsien tal-annimali u stqarr li din g[andha tkun riveduta u emendata minnufih. L-emendi me[tie;a g[andhom ikunu indirizzati llum qabel g[ada. Irrefera g[ad-Dipartiment tal-Animal Welfare u sostna li l-complement tieg[u mhux bi]]ejjed, tant hu hekk li f’G[awdex is-sitwazzjoni tinsab f’abbandun. Gino Cauchi appella g[al pratti/i serji f’dan il-qasam, partikularment fit-trobbija tal-annimali domesti/i. Id-Deputat Laburista Anthony Agius Decelis appella lill-gvern biex ting[ata g[ajnuna lill-bdiewa li ;arrbu [sarat wara lmaltempata ta’ nhar it-Tlieta. Id-Deputat Laburista ]ied li l-prodott Malti g[andu jkun trattat g[alih u m’g[andux ikun hemm qerq f’prodotti li ma jkunux ;enwinament Maltin.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta‘ Di/embru, 2011
Parlament 11
Investiment g[all-ambjent a[jar g[all-familji Maltin Il-Gvern ma qag[adx lura milli jkompli jinvesti f’ambjent a[jar g[all-familji, jag[ti appo;; lill-bdiewa u lir-ra[[ala u jinvesti fl-immani;;jar tal-iskart u fil-wirt storiku. Dan qalu l-Ministru g[ar-Ri]orsi u lAffarijiet Rurali George Pullicino waqt li kien qed jag[laq id-diskussjoni dwar lestimi tal-Ministeru mmexxi minnu. Hu qal li dan il-Ba;it qed isir minkejja lmaltemp li hawn madwar pajji]na. George Pullicino qal li l-Kap talOppo]izzjoni kkritika lill-Gvern dwar pro;etti li skont hu ma twettqux. IlMinistru Pullicino qal li l-Kap talOppo]izzjoni jaf li bejn it-t[abbira talpro;ett u l-bidu tat-twettiq tieg[u hemm pro/ess s[i[ ta’ affarijiet li jridu jsiru. IlMinistru staqsa jekk ikun fil-Gvern, jista’ l-Kap tal-Oppo]izzjoni jg[id liema millpro/essi li jwasslu biex jitwettaq pro;ett, mistenni jinjora biex b’hekk inaqqas ilperijodu ta’ stennija minn meta jit[abbar pro;ett sakemm jibda? George Pullicino qal li l-Gvern qieg[ed ibiddel wi// Malta u po;;a fuq il-Mejda tal-Kamra lista ta’ pro;etti li twettqu. Fosthom Triq Bisazza, :nien George Bonello DuPuis, ix-Xatt ta’ Marsaxlokk, l-in[awi tal-knisja ta’ Santu Wistin firRabat, tisbi[ tal-Golden Mile matul Triq ix-Xatt fil-Bajja ta’ San :or; u tant pro;etti o[ra. Sar investiment ukoll ta’ restawr fuq isswar u l-madwar. Xog[ol estensiv filBirgu, fil-Belt, l-Imdina u /-?ittadella G[awdex. Ittie[du wkoll diversi inizjattivi ta’ restawr fuq is-swar fil-Belt, Furjana u Bormla b’fondi tal-Istat. Matul is-sena d-die[la se jin;iebu l-pjanti ori;inali tal-Belt Valletta ta’ Lapparelli flinawgurazzjoni ta/-?entru Interprettativ tal-Fortifikazzjoni ta’ Biagio Steps. Xog[ol ta’ restawr sar ukoll fuq lArlo;; ta’ Pinto fil-Palazz tal-President. Fil-belt il-Gvern wettaq u qed ja[dem fuq 30 pro;ett ta’ tisbi[ u restawr. Il-Minsitru Pullicino staqsa fid-dawl tal-kritika kostanti g[all-pro;etti li jsiru mill-Gvern, liema mill-pro;etti ta’ titjib u tis[ib li twettqu, kien iwaqqa’ l-Kap talOppo]izzjoni? George Pullicino semma diversi pro;etti o[ra li se jkunu qed jitwettqu li bejniethom jie[du s-somma ta’ €8 miljun li hu ferm u ferm aktar mill-Lm1.5 miljun li l-Partit Laburista kien jg[id li Malta se tie[u mill-UE. Il-Ministru Pullicino mbag[ad tkellem dwar l-immani;;jar tal-iskart. Hu staqsa
Triq Bisazza, wie[ed mill-pro;etti tal-Gvern li saru biex jitgawdew mill-familji Maltin u G[awdxin
x’inhuma l-pjani konkreti talOppo]izzjoni fuq il-kun/ett ta’ min i[amme; i[allas? George Pullicino fakkar fil-kampanja li g[amel il-Partit Laburista biex ifixkel ilpro;ett ta’ Sant’Antnin. Hu qal li, illum qed ikun esportati medja ta’ 1,400 tunnellata ta’ skart kull xahar. Il-Ministru staqsa li issa li hu ffa//jat bl-istorja ta’ su//ess tal-impjant ta’ ri/ikla;; ta’ Sant’Antnin, il-Kap talOppo]izzjoni lest li jitlob apolo;ija talli kien hedded li jiffri]a l-fondi tal-UE g[al dak il-pro;ett li jkunu jla[[qu mas-€16il miljun? Staqsieh ukoll jekk hux lest jammetti li ]balja fuq Sant’Antnin u li ta parir [a]in lir-residenti ta’ Wied il-G[ajn g[al ba]i ta’ gideb li temg[uhom? Il-Ministru qal li l-in/ineratur talMarsa hi e]empju ie[or tal-kapa/ità talin;iniera u [addiema Maltin. Il-Ministru Pullicino staqsa lid-Deputat Laburista Leo Brincat x’kien dwar ener;ija alternattiva meta kellu rresponsabbiltà tal-Enemalta ta[t idejh. Staqsa wkoll lill-Kap tal-Oppo]izzjoni jekk hux lest jammetti li ]balja meta mar Wied Rini u qal li l-windmasts ini;;su lwater table? George Pullicino qal li l-Gvern jemmen li l-poplu jrid jilg[ab parti importanti fir-realizzazzjoni tal-miri li g[andu pajji]na. Mill-2009 sa llum 5,330 familja investew f’sistema ta’ pannelli fotovoltaji/i. Dan ifisser g[otja ta’ kwa]i
€16-il miljun mill-Gvern g[al investiment ta’ aktar minn €33 miljun. Il-Ministru qal li jkomplu jkunu mnedija aktar skemi u s-sena d-die[la se
tidda[[al skema o[ra g[al min irid jinvesti f’soqfa u l-aperturi tad-djar. Peress li l-Awtorità tar-Ri]orsi ]gurat li l-ammont li qed ikun irkuprat millEnemalta jkun bi]]ejjed biex id-dejn talKorporazzjoni ma jkomplix ji]died, George Pullicino saqsa lill-Kap talOppo]izzjoni jg[id kif be[siebu jnaqqas dan l-ammont ming[ajr ma jpo;;i lillEnemalta f’xifer l-irdum tal-falliment? Rigward il-konnessjoni tal-cable ma’ Sqallija, il-Ministru Pullicino qal li hu mistenni li sa Marzu tas-sena d-die[la lGvern Taljan ikun [are; il-permessi me[tie;a. Il-Gvern g[adu kommess li ja[gmel konnessjoni wkoll g[all-pajp talgass. Hu qal li f’dan ir-rigward il-;img[a li g[addiet waqt il-Kunsill tal-Minsitri tal-Ener;ija, l-Kummissarju Oettinger re;a’ tenna d-disponibbiltà tal-UE li Malta tir/ievi fondi biex tag[mel dan ilpro;ett. George Pullicino qal li l-Gvern se jikkunsidra wkoll il-pro;ett ta’ SARGAS i]da hemm [afna mistoqsijiet li jridu jkunu mwie;ba. Fil-ka] tal-ilma, il-Ministru Pullicino staqsa x’inhi l-po]izzjoni tal-Partit Laburista rigward l-ilma tal-pjan. Staqsa x’inhi l-po]izzjoni tal-Kap talOppo]izzjoni fuq il-pro/ess ta’ g[eluq u metering ta’ boreholes u spieri biex tkun
im[arsa l-water table? S’issa kien hemm Deputat tal-Oppo]izzjoni li tkellem favur u Deputat ie[or kontra, i]da l-Kap talOppo]izzjoni baqa’ sieket. Fil-ka] tat-tfittix g[a]-]ejt il-Ministru qal li hemm interess u b[alissa hemm ]ew; kumpaniji li g[andhom li/enzja ta’ esplorazzjoni u produzzjoni. George Pullicino tkellem ukoll dwar ilpro;ett kontra l-g[arg[ar. Hu qal li dan hu pro;ett ta’ €56 miljun kofinanzjat mill-UE. Il-Ministru Pullicino tkellem ukoll dwar il-[arsien tal-annimali u qal li matul din is-sena is-servizz ta’ ambulanza ;abar ’il fuq minn 2,000 annimal ferut li ttie[du fi/-?entru San Fran;isk. Kemm ilu jiffunzjona dan i/-/entru ng[ata servizz lil 14,000 annimal. Il-Ministru Pullicino tkellem ukoll dwar l-agrikultura u rrefera g[addiffikultajiet li jiltaqg[u mag[hom irra[[ala min[abba l-prezz internazzjonali ta/-/ereali. George Pullicino qal li mill-programm tal-I]vilupp Rurali g[as-snin 2007-2013 Malta assigurat ’il fuq minn €100 miljun. Sal-lum l-A;enzija g[allPagamenti ppro/essat €71 miljun minn din is-somma lil aktar minn 8,000 benefi//jarju. Il-Ministru fakkar ukoll fit-tnaqqis tarrata tal-kontribuzzjoni so/jali g[allbdiewa biex mill-1 ta’ Jannar li ;ej ir-rata g[all-bdiewa u r-ra[[ala full time se tkun ta’ 10%. Il-Ministru qal li fid-diskors tieg[u lKap tal-Oppo]izzjoni pprova jwebbel lill-bdiewa u lir-ra[[ala b’xi pakkett ta’ g[ajnuna li jmur ’il hinn mir-regoli Ewropej, jew li ma jkunx f’kuntest tarregoli tal-Politika Agrikola Komuni talUE. G[alhekk saqsieh biex jelenka l-pjan tieg[u f’dan ir-rigward. Staqsa wkoll dwar il-pitkalija u sejja[ lill-Oppo]izzjoni tg[id x’inhi l-opinjoni tag[ha fuq ir-riforma tal-pitkalija? George Pullicino tkellem ukoll dwar is-su//ess tas-swieq tal-bdiewa. B’ri]ultat ta’ dan is-su//ess se jinfet[u ]ew; swieq o[ra wie[ed f’Ra[al :did u ie[or fis-Swieqi kif ukoll ie[or f’G[awdex. Il-Ministru rrefera wkoll g[all-pro;ett tal-pixkerija ;dida. Dan hu pro;ett li jiswa madwar €4 miljuni b’kofinanzjament minn fondi tal-UE. George Pullicino qal li xejn ma jaqta’ qalb il-Gvern [lief il-faqar talOppo]izzjoni.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta‘ Di/embru, 2011
12 Opinjoni LIL HINN MINN XTUTNA> IR-RUSSJA
Apatija u rassenjazzjoni g[al elezzjonijiet manipulati fir-Russja G[alkemm ir-Russja [elset mir-re;im Komunista kwa]i 20 sena ilu, f’Di/embru tal-1991, kemm mill-Freedom House Amerikana, kif ukoll skont idDemocracy Index tar-rivista Ingli]a The Economist, il-pajji] g[adu mhux meqjus b[ala [ieles u b’demokrazija s[i[a. Filwaqt li l-organizzazzjoni internazzjonali ba]ata fl-Istati Uniti tpo;;i lill-pajji] fil-kategorija ta’ dawk il-pajji]i “Mhux [ielsa” u li mhix demokrazija elettorali, ir-rivista Ingli]a tpo;;i lir-Russja fil-kategorija tal-pajji]i b’“Re;im Ibridu”, ji;ifieri bejn il-kategorija ta’ pajji]i b’demokrazija difettu]a u dik tar-re;imi awtoritarji. Demokrazija amministrata
Hi demokrazija amministrata mill-istat (staged democracy), b[alma ssej[ilha l-Economist Intelligence Unit li tag[mel rapport kull sena dwar l-istat tad-demokrazija u libertà fiddinja), fejn id-de/i]jonijiet importanti jittie[du minn grupp ]g[ir “ta’ ;ewwa”, u lParlament, id-Duma prattikament hu ftit aktar minn istituzzjoni li sempli/iment tpo;;i ttimbru fuq il-li;ijiet li jrid ilPresident u l-grupp ta’ mad-
waru. Anki l-gvernaturi ma jintg[a]lux mill-poplu, i]da jin[atru mill-President, minn fuq; il-midja ewlenija hi kontrollata mill-istat; l-organizzazzjonijiet /ivili jinsabu ta[t pressjoni kontinwa u l-istat qed ikabbar dejjem i]jed il-[akma fuq l-ekonomija. It-tama f’Medvedev meta le[aq President sfaxxat, g[ax dan ma wettaq l-ebda riforma fundamentali. Ikkonferma dak li kien mag[ruf qabel la[aq: li Putin ried ipo;;i lil xi [add li jafdah, sakemm jg[addu l-erba’ snin u jer;a’ jil[aq hu fl-istess kariga s-sena d-die[la. Minkejja dan kollu, [afna Russi ma tantx jidhru nkwetati b’din ix-xejra lejn l-awtoritari]mu. Matul il-presidenza ta’ Boris Yeltsin wara l-waqg[a tal-Komuni]mu, [afna Russi bdew jasso/jaw il-kelma demokrazija mal-kaos, u l“kapitali]mu” [a;a wa[da ma’ privatizzazzjoni korrotta, i]]ieda tal-oligarki u l-faqar. Ilklassi medja, mbag[ad, tidher kuntenta b’dak li qed jaqilg[u u l-libertà personali, inklu]i lopportunitajiet ta’ vja;;ar. Mhix [a;a kbira g[alhekk, li f’din is-sitwazzjoni, ftit li xejn hemm entu]ja]mu g[al elez-
tal-Parlament. Dan minn wara li fl-a[[ar elezzjoni tal-2007 kiseb 38 si;;u biex spi//a rraba’ partit fil-Parlament, kompla kiber g[ax ing[aqdu mieg[u ]ew; partiti o[ra xellugin, biex b’kollox dawn saru
Russja x’aktarx li wie[ed millaktar estensivi u dettaljati hu dak li s-Centre for the Study of Public Policy tal-Università ta’ Aberdeen bl-isem “New Russia Barometer”, ilha tag[mel surveys mill-1992.
Meqjusa b[ala demokrazija amministrata, Stage Democracy minn Joe CALLEJA jocal@me.com http>##enricomizzi. blogspot.com
zjonijiet, dik li se ssir nhar il[add g[all-Parlament, u l-o[ra aktar ’il quddiem, f’Marzu, g[all-[atra tal-President tarRepubblika. Dwar l-elezzjoni tal-[add [afna jemmnu li mhi se tkun xejn g[ajr wirja o[ra tal-pupi, bil-Kremlin ji;bed l-ispag. Fejn deher li seta’ jkun hemm sfida g[all-partit ta’ Putin u Medvedev, dak tar-“Russja Unita”, dawn “[adu [siebhom”. B[all-mexxej tal-partit xellugi “Russja ;usta” Mironov, din is-sena tne[[a minn speaker
Vladimir Putin u Dmitri Medvedev mo[[hom mistrie[ li nhar il-{add il-partit tag[hom se jer;a’ jo[ro; rebbie[
disg[a u b’hekk kabbar i//ansijiet tieg[u g[all-elezzjoni tal-{add. Manuvri mill-Kremlin
Partit ie[or li kien mistenni jmur tajjeb hu l-partit liberali “Kaw]a ;usta”, i]da issa tne[[a minn kap il-biljunarju Prokhorov, wara manuvri millKremlin. Skont il-Carnegie Centre ta’ Moska, il-kandidati jikkontestaw biss jekk ikollhom il-barka tal-Kremlin. Bi]]ejjed niftakru li fl-a[[ar elezzjoni manipulate, il-partit Russja Unita kiseb ma;;oranza assoluta ta’ 315-il si;;u mill450 fid-Duma. }ew; partiti o[ra, dak i]-]mien meqjusa b[ala li jappo;;jaw ukoll lillKremlin, kienu “Russja ;usta”, u l-lemini Liberali Demokratiku b’40 si;;u. Hemm biss partit ie[or fidDuma, dak Komunista li b’57 si;;u hu t-tieni l-ikbar partit. Kull tbassir g[all-elezzjoni tal-[add qed juri li s-sitwazzjoni fil-Parlament Russu ftit li xejn se tinbidel, bil-partit Russja Unita jer;a’ jikseb ma;;oranza o[ra assoluta ta’ si;;ijiet, g[alkemm jista’ jkun, b’inqas per/enta;; ta’ voti. Is-sabi[a, jew il-kerha hi li wkoll kieku ma jkunx hemm tbag[bis u abbu]i fil-pro/ess elettorali, u d-demokrazija ma tibqax ti;i organizzata millistat, il-probabbiltà kbira tkun li xorta wa[da Putin u l-partit tieg[u jo[or;u rebbie[a. Saru diversi studji dwar dan il-fenomenu ta’ re;imi mhux demokrati/i li i]da jgawdu appo;; popolari. Fil-ka] tar-
Minn dawn instab li minn dakinhar, hekk kif il-pajji] sar inqas [ieles, l-appo;; tar-Russi g[all-gvern tag[hom ]died minn 15% biss fl-1992 g[as75% tal-lum. Richard Rose, li flimkien ma’ ]ew; kittieba o[ra analizza dawn is-surveys (li ppubblikawhom fil-ktieb “Popular Support for an Undemocratic Regime: The Changing Views of Russians”) osserva li r-ra;uni g[al din ilkontinwità ta’ re;imi antidemokrati/i hi mhix biss limpo]izzjoni, jew, kif kienu jsostnu l-k]ar, g[ax ir-Russi “i[obbu l-frosta”, ji;ifieri ddixxiplina. Rose u s[abu juru li lma;;oranza tar-Russi llum i[addnu d-demokrazija b[ala la[jar forma ta’ gvern, u jkomplu jargumentaw li re;im anti demokratiku jista’ jirba[ appo;; wiesa’ aktar ma jtul. Kull re;im je[tie; xi gradi ta’ appo;; volontarju jew g[allinqas l-a//ettazzjoni rassenjata tal-massa tal-popolazzjoni. [afna jiddependi wkoll millaspettativi tal-poplu. A[na fil-Punent ni;;udikaw lir-Russja b’valuri Ewropej, i]da r-Russi jidhru li ji;;udikaw lirre;im attwali mill-img[oddi Komunista tieg[u. Mill-banda l-o[ra wie[ed ma jistax ma jikkunsidrax il-fatt li rre;im ta’ Putin re;à g[amel lirRussi kburin b’pajji]hom, billi g[olla l-livell tal-[ajja u l-istima internazzjonali li, g[allinqas s’issa, r-Russi jqisuhom aktar importanti mill-manipulazzjoni televi]iva jew xi frodi elettorali.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta’ Di/embru, 2011
Opinjoni 13 Editur> Alex Attard Media.Link Communications Co. Ltd. 2, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà PTA 1450 P.O. Box 37, Il-{amrun {MR 1000 e-mail> news@media.link.com.mt Tel> 21243641#2#3 Fax No. 21242886 Dipartiment tal-Avvi]i Tel> 25965-317#232#474 Fax> 21240261 E-mail> adverts@media.link.com.mt
L-EDITORJAL
Pa;na ;dida bejn Malta u l-Libja I]-]jara tal-Prim Ministru Lawrence Gonzi filLibja kompliet tikkonferma kemm ir-rivoluzzjoni f’dan il-pajji] ;ar tag[na sa[[et ir-relazzjonijiet bejn i]-]ew; pajji]i jekk mhux bejn i]-]ew; popli. Dan is-sentiment re/iproku kien konfermat millaqg[at li l-Prim Ministru kellu kemm ma]-]ew; bdoti tal-Mirage kif ukoll fi]-]jara li g[amel fil-belt ta’ Misurata. It-tg[anniqa bejn il-Prim Ministru u ]-]ew; piloti kienet mument kommoventi li ji;bor fih is-solidarjetà i]da fl-istess [in il-kura;; li pajji]na, b’mod partikulari l-Prim Ministru, kellu fis-sieg[a tal-prova. Bi]]ejjed nimma;inaw x’kien ise[[ kieku Malta be]g[et taqdi dmirha u [alliet li]-]ew; piloti ming[ajr ebda g[a]la [lief li ji;;arrfu bl-ajruplan jew li jattakkaw lil nieshom stess. Barra minn hekk, il-Prim Ministru ra personalment il-[erba li kien hemm f’Misurata li g[al xhur s[a[ irre]istiet lir-re;im ta’ Gaddafi. Ta’ dan [allew [ajjithom mijiet ta’ persuni inno/enti li po;;ew il-valur tal-libertà qabel kull [a;a o[ra. Tispikka l-assenza totali tal-;urnal tal-GWU Il-gratitudni tal-poplu Libjan matul din i]-]jara [ar;et fil-bera[ kif ikkummentaw ;urnali o[ra li rrimarkaw il-mer[ba li ng[ata l-Prim Ministru malwasla tieg[u fi Tripli mid-Deputat Prim Ministru Libjan. Dan apparti l-fatt li l-Gvern Libjan g[a]el propju lil Malta biex tkun hi l-ewwel li formalment tibg[at il-mexxejja tag[ha j]uru dan il-pajji] minn meta [a l-;urament il-kabinett il-;did. Fil-
kummenti tag[hom i]-]ew; Prim Ministri rispettivi enfasizzaw ir-rieda ta’ xulxin biex Malta u l-Libja jibqg[u spalla ma’ spalla anki fi]-]mien li ;ej. Minkejja dan kollu g[al xi ra;uni l-;urnal talGWU l-orizzont injora kompletament din i]-]jara u sa[ansitra ma ;abx vers wie[ed, lanqas fil-pa;ni ta’ ;ewwa. Tassew li l-midja Laburista u dik li tappo;;jaha qed jg[ixu f’dinja kompletament maqtug[a mir-realtà! Roadmap g[at-ta[ditiet fuq kwistjonijiet pendenti Fost l-ewwel prijoritajiet hemm ir-rilaxx tal-assi tal-gvern Libjan li kienu ;ew iffri]ati b[ala parti mis-sanzjonijiet imposti kontra r-re;im ta’ Gaddafi. Qabel ma jitne[[ew mill-fri]a dawn l-assi, il-Gvern Libjan se jkun b’idejh marbutin g[ax mhux se jkollu l-flus biex jibda jiffunzjona. Malta min-na[a tag[ha se tag[mel il-parti tag[ha biex tappo;;ja kull inizjattiva f’dan is-sens kemm fl-Unjoni Ewropea kif ukoll fin-Nazzjonijiet Uniti. Kif sostna l-Prim Ministru, din i]-]jara serviet biex tinbeda pa;na ;dida fir-relazzjonijiet bejn i]-]ew; pajji]i u
biex tit[ejja road map fuq diversi temi u kwistjonijiet li w[ud minnhom ilhom ikarkru snin. Ewlenin fosthom hemm il-kwistjoni tat-t[affir ta]]ejt u l-blata kontinentali. Aspett ie[or importanti hu dak tal-immigrazzjoni irregolari li issa sar mag[ruf li ma kinitx biss fenomenu ri]ultat tattaqlib u l-instabbiltà fl-Afrika ?entrali, i]da arma
jekk mhux mezz ta’ rikatt li Gaddafi kien lest ju]a kontra l-UE, biex jakkwista l-flus. F’dan is-sens iddikjarazzjoni tal-Prim Ministru l-;did Libjan Abdurrahim El Keib, li pajji]u ma kienx se jippermetti aktar li l-immigrazzjoni tintu]a b[ala rikatt, intlaqg[et tajjeb. Fl-istess delegazzjoni kien hemm ukoll ilMinistru tal-Finanzi, l-Ekonomija u l-Investiment Tonio Fenech, li kellu laqg[at separati mal-qasam tan-negozju u l-kummer/ bl-iskop li malajr kemm jista’ jkun l-interessi Maltin fil-Libja jissa[[u u jkunu esplorati possibbiltajiet ;odda g[a]-]ew; na[at. Il-fatt li l-Air Malta issa bdiet ter;a’ ta[dem b’mod regolari lejn Tripli, hu kru/jali g[annegozjanti Maltin u Libjani. Hemm ukoll interess qawwi biex fi ]mien qasir delegazzjoni kummer/jali tmur il-Libja, u l-fatt li issa ;ie ffurmat il-kabinett, dan il-pro/ess g[andu jit[affef. Xhur kru/jali g[ad-demokrazija Ix-xhur li ;ejjin huma kru/jali g[al-Libja, bilprijorità ewlenija tkun li jsiru l-ewwel elezzjonijiet [ielsa fl-istorja ta’ dan il-pajji], bl-iskop li malajr kemm jista’ jkun tirrenja l-istabbiltà politika. Dan mhux pro/ess fa/li, kif jixhed l-ambjent politiku pre]enti fl-E;ittu. I]da jekk il-komunità internazzjonali tibqa’ tg[in lil-Libja, jista’ jse[[. Malta bil-limitazzjonijiet tag[ha se tkompli tag[mel [ilitha kollha biex tassisti lil dan il-pajji] kemm fuq livell politiku, ekonomiku u so/jali.
Il-51 proposta tal-Labour Wara ba;it li kien imfa[[ar minn kul[add, il-Prim Ministru [abbar dokument ;did ta’ prin/ipji tal-PN, l-G[eruq Tag[na. Mhux ta' b'xejn li Joseph Muscat qabdu paniku u mar ji;ri d-dar i[a]]e] 51 proposta Laburista ;dida biex l-g[ada jippre]entahom lill-pubbliku. }gur li ma [ax aktar minn sieg[a biex kitibhom. Jekk g[adek ma qrajthomx, fittex i;ri aqrahom g[ax tant huma medjokri li bil-kitba tieg[i biss impossibbli nispjegalkom. Insa g[al mument in-numru ta' proposti - 51 - g[ax issa drajna kemm il-Labour hu ossessjonat bil-gimmiks. Di]appunt
I]da g[al min [aseb li, sa fla[[ar, Joseph Muscat kien se jag[tina ftit sustanza, il-51 proposta jiddi]appuntaw bilkbir. Ikkunsidraw l-ewwel wa[da, dik fejn jipproponi li jra[[os ir-rata tal-img[ax fuq l-arretrati tal-VAT. Apparti li din il-mi]ura di;à qed titwettaq - ukoll f’dan ilba;it stess - dan mhux mod kif tibda programm ta’ partit politiku li g[ada pitg[ada jittama li jmexxi l-pajji]. Possibbli li din hi l-aktar proposta ekonomika importanti
li kapa/i jo[ro; biha l-Labour^ Ok. Forsi l-proposti ma tni]]lux skont l-ordni ta' importanza tag[hom. I]da mbag[ad fid-dokument kollu ma nsibu xejn serju dwar l-ekonomija. L-aktar li noqorbu hu fil[ames punt, fejn jg[id li lGvern Laburista se jkun “safe g[all-business u n-negozji”. U t-tielet punt fejn jg[id lis-self employed li Gvern Laburista se “j[allihom ja[dmu.” Dawn xi kwalità ta’ proposti huma^ Jekk xejn dawn il-“proposti” jikxfu kemm g[ad hawn ilbi]a' li Gvern Laburista jista' jkun ta' theddida g[all-ambjent ekonomiku. I]da dan mhux bi]]ejjed. Il-weg[da tal-kontijiet {arsu lejn il-proposta famu]a li jra[[as il-kontijiet tad-dawl, it-tnax-il punt fillista. Jg[id: “Jitnaqqsu lkontijiet tad-dawl b’mod realistiku u sostenibbli”. Iss, prosit [ej.
I]da kif^ U b’kemm^ Xejn. Ma jg[idilniex. I[allina kompletament sajmin. {lief g[al ]ew; proposti. Fl-erbatax-il punt iwieg[ed li “Insostnu l-investiment fl-
interconnector bl-iskop li n;ibu rati tal-elettriku a[jar.” Tajba din. Sal-elezzjoni li ;ejja dak il-pro;ett ikun ;a nofsu lest u jkun min ikun filgvern se jkomplih. U biex jag[laq [alq lambjentalisti j]id li l-power station ta’ Delimara tibda tit[addem bil-gass. Li ma jg[idx hu li biex dan ise[[ hemm b]onn ta’ [afna aktar investiment li jwassal g[al ]ieda fil-kontijiet tad-dawl. Ji;ifieri ni;u xriku briku. Il-salarji tal-ministri Fit-tmintax-il punt iwieg[ed li l-ewwel de/i]joni ta’ Gvern Laburista jkun li jne[[i ]-]ieda fis-salarji tal-Ministri. Ma setax jeg[leb it-tentazzjoni li jag[milha din il-weg[da. I]da mbag[ad, fil-proposta li
jmiss, dlonk iwieg[ed li jitlob li s-salarji ministerjali ji;u riveduti b'mod indipendenti. I]da x’ja[sibna dan^ Xi qatta injoranti^ Qed iwieg[ed li jarmi ]]idiet mill-bieb biex dlonk ida[[alhom mit-tieqa.
Nuqqas ta' sustanza Meta taqra l-kumplament tal-proposti tinduna kemm huma vojta u neqsin missustanza. Pere]empju, fl-20 punt jg[id “I/-/avetta biex niffa//jaw l-
isfida tal-pensjonijiet g[andha tkun it-tkabbir ekonomiku.” Mur obsor! Fis-26 proposta: “I]]g[a]ag[ qabel il-burokrazija. Dak li ji;i mwieg[ed lilhom, jitwettaq”. Dik bravura! U hemm ukoll g[add ta' "proposti" li, fil-fatt, mhuma xejn g[ajr dikjarazzjonijiet ovvji li ]gur ma tistax tqishom b[ala proposti. Pere]empju, “Nemmnu flindustrija b[ala parti importanti mill-pjan tag[na g[al aktar tkabbir ekonomiku.” (punt 28). Jew fit-35 punt: “Nemmnu li l-AirMalta g[andha futur jekk ikollha vi]joni aktar ambizzju]a.” Is-46 hi aktar gwappa: “Ikunu emendati li;ijiet tag[na fejn il-Qrati di;à dde/idew li jmorru kontra l-Kostituzzjoni u kontra d-drittijiet tal-bniedem.” Hemm g[alfejn inkompli^ Ftit o[ra. Hemm proposti li di;à qed jitwettqu. Pere]empju s-37 proposta twieg[ed li “Inpo;;u t-turi]mu
b[ala pilastru ewlieni li jg[in fit-tkabbir ekonomiku.” U ejja! Possibbli ma ndunawx li minkejja rri/essjoni internazzjonali, f'dawn l-a[[ar snin, dan issettur baqa' jikber b’numru
minn Simon BUSUTTIL MEP
rekord ta’ turisti j]uruna sena wara l-o[ra^ U l-isba[ wa[da g[adha ;ejja. Fit-33 proposta [abbar b’mod solenni li Gvern Laburista “isa[[a[ is-sistema tal-istipendji”. Irid ikollok wi//. G[ax kul[add jaf li l-a[[ar darba li lLabour ipprova “jsa[[a[ listipendji” kien bag[at lillistudenti jiddejnu g[and ilbank biex ikunu jistg[u jistudjaw. {asra kbira
Kull pajji] g[andu b]onn Oppo]izzjoni tajba li kapa/i tag[fas lill-gvern tal-;urnata anki billi to[ro; bi proposti alternattivi serji. I]da lmedjokrità tal-51 punt ta’ Joseph Muscat hi tassew inkwetanti g[ax turi li lOppo]izzjoni mhix ta' livell.
g[al pa;na 15
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta‘ Di/embru, 2011
14 Milied 2011
Fl-aqwa tag[hom it-t[ejjijiet g[all-Christmas Market fin-Nadur minn Joe MIKALLEF joe.mikallef@media.link.com.mt Ritratti> mill-Kunsill Lokali Nadur
Matul is-sena, il-Kunsilli Lokali madwar Malta u G[awdex qed jorganizzaw g[add ;mielu ta’ attivitajiet li jattiraw [afna nies – attivitajiet b’temi differenti, li i]da lkoll g[andhom l-iskop li jag[tu l-[ajja lil drawwiet u u]anzi li forsi sa ftit ta]]mien ilu kienu popolari malMaltin u l-G[awdxin. Dawn huma inizjattivi kulturali li jkomplu jressqu linnies lejn l-istorja tal-istess bliet u r[ula fil-g]ejjer Maltin. Wa[da minn dawn l-inizjattivi hi l-Christmas Market, li jkun organizzat fin-Nadur, G[awdex. F’diversi bliet madwar l-Ewropa dawn ilChristmas Markets huma popolari [afna u g[alihom jattendu eluf kbar ta’ nies. Il-Kunsill Lokali tanNadur, matul dawn l-a[[ar snin organizza b’su//ess ilChristmas Market, li minn sena g[al o[ra kiber u sar aktar popolari. Din is-sena, dan il-Christmas Market se jsir bejn it-2 u l-4 ta’ Di/embru, fil-pjazza ewlenija tan-Nadur. Din l-inizjattiva qed tittie[ed bil-kollaborazzjoni tas-Segretarjat Parlamentari g[all-Kunsilli Lokali. Tkellimna ma’ Miriam Portelli, is-Sindku tan-Nadur, li fissret li din hi s-seba’ darba li qed tkun organizzata din l-attività. Din is-sena se ssir edizzjoni spe/jali, bissehem ta’ parte/ipanti minn Cicciano, l-Italja, li huma ;emellata mal-Kunsill tan-
It-tinda prin/ipali li tintrama fil-pjazza ewlenija tan-Nadur, fejn [afna mill-attivitajiet isiru bil-parte/ipazzjoni tan-nies li jattendu
Nadur. Matul it-tlett ijiem talChristmas Maket, huma se jie[du sehem b’mod attiv billi jesebixxu l-presepju Naplitan u jag[mlu dimostrazzjonijiet ta’ ikel tradizzjonali Taljan marbut mal-festi tal-Milied. Miriam Portelli qalet li lattività se tkun im]ewqa b’numru ta’ attivitajiet li jsiru ta[t it-tinda. Fost dawn se jkun hemm: Mago Marino, li se jibda s-serata tal-:img[a permezz tal-ma;ija g[at-tfal; il-Banda Mnarja, numru ta’ bands lokali, kant u ]fin marbut ma’ dawn il-festi sbie[ tal-Milied. Il-kantanti mistiedna huma: David Azzopardi u Vince Fabri. Ma jonqosx
Father Christmas u Mother Christmas, li se taqra l-istejjer g[at-tfal. Attività marbuta malChristmas Market hi s-Si;ra tal-Milied. Il-Kunsill ta]}g[a]ag[ se jorganizza attività biex ji;bor o;;etti g[al Dar l-Arka, id-Dar talProvidenza u l-SPCA. Ta[t it-tinda se jkun hemm ukoll numru ta’ stands li jkunu jbig[u prodotti u xog[ol, ikun hemm ukoll xi workshops g[at-tfal u g[allkbar marbuta mal-bini talpresepju u x-xog[ol tal-[elu b’ideat tal-Milied. Ma jonqsux il-[elu u /-/ikkulata Bel;jana.
Il{add filg[odu, ilKunsill Lokali ta]]g[a]ag[ se jorganizza g[all-ewwel darba, is-Citrus
Matul il-Christmas Market fin-Nadur wie[ed se jsib varjetà ta’ ikel u [elu ;enwin u tradizzjonali tal-Milied
Corner
– attività
immirata biex ti;bor ilfondi g[all-Community Chest Fund. Larin;, lumi u mandolina maqtug[in millg[elieqi fin-Nadur se jkunu g[all-bejg[ ta[t ittinda. Fost l-attivitajiet g[al matul dawn il-jiem, se jkun organizzat seminar dwar id-drawwiet talMilied f’Malta u l-Italja. Dan se jsir nhar is-Sibt, 3 ta’ Di/embru, filg[odu, fis-Sala Joe Debono, flIskola Primarja tan-Nadur. Il-pubbliku hu mistieden jattendi. Dan is-seminar se jsir bit-Taljan. It-temi se jkunu: il-presepju, ilmu]ika tradizzjonali, u likel u l-[elu marbutin mal-Milied. Fl-istess ;ranet se jkun hemm wirja ta’ Bambini fid-Dar Luminarja, wirja tal-Bambin tal-Milied fixxelter tal-Pjazza, u wirja ta’ o;;etti ma[dumin fl-injam fil-Kunsill Lokali.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta’ Di/embru, 2011
Opinjoni#Ittri 15 NIB}G{U G{ALL-AMBJENT
Neqirdu l-foresti bla [ajja ATEI}MU U KUR?IFISSI
Aktarx li xi [a;a b[al din ma ti;ri mkien fl-Ewropa. I]da f’dan il-pajji] ta’ kri]ijiet banali kontinwi, jista’ ji;ri kollox. Fil-midja n[oloq argument dwar l-istqarrija ripetuta li g[amel Lou Bondi dwar il-konvinzjoni tieg[u b[ala ateu. Sa[ansitra l-ka] spi//a elevat fil-Qorti, min[abba li Bondi, minkejja li ma jemminx f’Alla, [a ;urament fuq il-kur/ifiss f’kaw]a ta’ libell kontrih. U iva, il-kaw]a li xehed fiha Bondi g[andha xamma politika, kif ji;ri tant drabi f’dan ilpajji] tal-libelli. Kien interessanti [afna l-argument tad-difi]a li g[amel lavukat ta’ Bondi, Dr Anthony Cremona. {are; li Lou Bondi g[andu dritt jg[id li hu ateu, ma jkunx hemm diskriminazzjoni kontra tieg[u min[abba dan, u li jista’ ja[lef bil-kur/ifiss, g[ax din ix-xbieha ma tirrappre]entax biss element Nisrani-Kattoliku, i]da valuri o[ra tal-verità li tissimbolizza. Il-fatt li ateu jixhed bil-kur/ifiss ma jfissirx li hemm lok g[an-nullità tax-xhieda tieg[u, qalet id-difi]a. Fil-Qorti, l-Avukat Toni Abela, li qed jidher g[all-parti ta’ min g[amel il-libell kontra Bondi, qal li m’g[andux dubju li Bondi “qal il-verità”. Mela l-esitu hu li tista’ tkun ateu, tista’ tie[u ;urament bil-kur/ifiss, u xorta tkun veritier. U f’din i/-/irkustanza, mhux /ar g[aliex tqanqal l-argument fil-Qorti, jekk mhux g[al motivi (b[as-soltu) politi/i u parti;jani. Nispera li m’g[andix ra;un u li l-kwistjoni dwar l-atei]mu u mhux atei]mu tqanqlet biss g[al argument “tekniku”, etiku jew akkademiku. Interessanti wkoll li fil-midja [ar;et issemma’ le[enha favur il-pre]entatur ta’ Bondi+ il-Malta Humanist Association, iffurmata minn persuni li huma ateji dikjarati. L-Asso/jazzjoni qalet li hi inkwetata li kien hemm bosta nies li [assewhom “ixxukkjati” bl-istqarrija ta’ Lou Bondi li ma jemminx f’Alla. Fis-sew, dan juri li l-Asso/jazzjoni qed tg[ix fuq pjaneta differenti, g[ax ma kien hemm ebda dubju li stqarrija dwar l-atei]mu minn persuna;; popolari b[al Bondi kienet se tintlaqa’ b’xokk. F’pajji] iddominat mir-reli;jon (g[all-konvinzjoni jew g[all-konvenjenza), irreazzjoni popolari ma setg[etx ma tkunx dik li kienet. G[andha ra;un l-Asso/jazzjoni tg[id li dan ix-xokk jindika kemm Malta hi anakronistika u li [add m’g[andu dritt jhedded li jie[u passi (?) kontra xi [add li jiddikjara latei]mu tieg[u. Hawn je[tie; li jkun hemm punt ta’ nota: fil-fatt, [add ma [a passi kontra Bondi, [add ma lli/enzjah mix-xandir pubbliku, [add ma ke//ieh mill-partit li jivvota g[alih u [add ([lief dawk li jarawh antipatiku politikament) ma organizza xi ka//a inkwi]itorjali kontrih. XI {ADD IRID JAQTA’ RAS
Kontroversja o[ra li nqalg[et forsi timplika wkoll, b’xi mod, lil Bondi b[ala wie[ed mid-diretturi tal-kumpanija medjatika Where’s Everbody? I]da direttament, tikkon/erna mhux lilu, i]da lilll-partner tieg[u filkumpanija, Joe (Peppi) Azzopardi, wara li Jeffrey Pullicino Orlando ddikjara li qabel l-elezzjoni tal-2008, il-pre]entatur ta’ Xarabank kien “ikkow/jah” biex jikkonfronta lil Alfred Sant fi programm televi]iv, b[ala ;urnalist. Qam infern ie[or, bil-kap tal-programmi tal-istazzjon Laburista jo[ro; jiddikjara li Azzopardi g[andu jispi//a mix-xandir nazzjonali meta jinbidel il-Gvern (skont Ministru kontroversjali, g[oxrin sena o[ra). L-isqarrija tidher li imbarazzat lit-tmexxija Laburista, li ddi]asso/jat ru[ha minn dak li qal il-kap tal-programmi ta’ One TV. Intefg[u aktar ingredjenti fil-borma meta Azzopardi g[arraf lil kul[add, minn fuq it-televi]joni u mill-gazzetti, li hu jg[in lil kul[add, anki lill-Partit Laburista, tant li lLabour kien [atru fuq kummissjoni li tipproponi kif g[andu jitjieb, etikament, ix-xandir Laburista. Li hu ta’ sorpri]a (dejjem g[ax f’dal-pajji] malajr tista’ tissorprendi ru[ek) hu kif Joe (Peppi) Azzopardi kapa/i jkollu sieq ’l hawn u sieq ’l hemm u jibqa’ kampjun tas-sovravivenza politika. Forsi din tieg[u hi strate;ija intelli;enti biex jassigura li Xarabank idum g[addej tal-inqas [mistax-il sena o[ra. Sa issa tidher li rnexxiet u [add ma jakku]a lil Peppi b[ala double dealer. U [alli jing[ad ukoll li ppruvaw kemm ippruvaw pre]entaturi televi]ivi, [add ma kien kapa/i j/aqlaq lill-programm Xarabank mill-ewwel post talklassifika tat-talk shows lokali.
Diska li drajna ndoqqu hi dik favur l-ambjent. Li nib]g[u g[alih tkun [a;a ferm siewja. Kien dan ilGvern li pere]empju ppermetta li jsir ;bir taliskart goff minn djar privati ming[ajr ebda [las. Dan g[amlu biex [add ma jkollu sku]a li jmur jarmi fit-toroq u l-widien kif kien ji;ri dari. Illum, min jinqabad jag[mel hekk, je[el multi
marpardi@maltanet.net
antenni. Minn dak i]-]mien inbidlu bosta xorti, u kienu bosta dawk li ma qag[du jistennew lil [add jg[idilhom biex ]armaw lantenna tag[hom minn fuq il-bejt. Tant hu hekk li dan l-a[[ar re;a’ beda jaqbad ir-ritmu tal-passatemp antik, fejn u[ud jidhru jtajru tajra tal-karti minn fuq il-bjut.
Silvio Brincat
In-Naxxar
Lill-[bieb kollha tieg[i fuq Facebook Nixtieq li b'mod /ar u pubbliku nitlob sku]a u apolo;ija lil dawk il-persuni kollha li jien ma nafhomx u qatt ma ltqajt mag[hom u li inkludejthom b[ala [bieb tieg[i minn fuq Facebook stess, i]da li stajt, anzi naf /ert li, we;;ajt tul dawn il;ranet u dan l-a[[ar ]mien. Kemm b'kitbieti u kemm b'g[emili kont qed nag[mel [a]in [afna u kont qed ni]balja bil-kbir. Jien, b[ala persuna u min jafni ftit jew [afna jaf x'qed ng[id, lanqas qatt ma kont hekk. Fil-fatt nixtieq ukoll
nirringrazzja b'mod pubbliku lil diversi nies, ukoll fuq Facebook stess, li kellmuni, fet[uli g[ajnejja u ;ibduli l-attenzjoni. I]da jekk jog[;obkom, ti[dux g[alikom jekk ma ssibunix friend mag[kom. L-aktar li qed ng[id g[at-tfajliet li jien qatt ma kont naf jew iltqajt mag[hom, g[ax kwa]i naddaft il-Facebook minn diversi nies li jien qatt ma kont naf, u li ]ammejt huma ftit, l-aktar dawk li jkantaw jew idoqqu mieg[i. Il-bqija ne[[ejt [afna nies u baqag[li xi nne[[i wkoll, u
Ministeru li rnexxa
Jekk kellna dekasteru fejn kollox mexa bi pjan u dejjem qala’ tif[ir mill-;enituri u listudenti, kien il-Ministeru talEdukazzjoni. Kien ministeru li ta[t ittmexxija g[aqlija ta’ Dolores Cristina kompla j[abrek u jistinka biex feta[ aktar skejjel ;odda li huma g[axqa s[i[a
Kul[add jag[ti sehmu minn pa;na 13
Dan kollu jfisser li l-PN g[andu d-dmir - iva, dmir - li jag[mel l-almu tieg[u kollu biex jirba[ l-elezzjoni li ;ejja. G[ax ilpajji] m’g[andux alternattiva serja. Hu minnu li g[all-PN ittriq hi g[at-telg[a u ]-]mien hu kontra tag[na. I]da jekk il-PN jibqa' jag[ti ri]ultati fil-Gvern u fl-istess [in jibqa' jo[ro; b'ideat ;odda u e//itanti, allura g[ad jista' jirba[. Fuq kollox il-PN irid jing[aqad u jer;a' jibda jemmen li, iva, jista' jirba[. Id-diskors tal-Prim Ministru filKunsill :enerali witta t-triq. I]da issa hemm b]onn li kul[add jag[ti sehmu.
{ajku - 392 minn Oliver Friggieri
MARIO AZZOPARDI
kbar, u bir-ra;un. Madankollu, issa li ma fadalx tra]missjoni tattelevi]joni bl-aerial, nistenna li xi awtorità ;;ieg[el lil kull min g[andu antenna fuq il-bejt biex ine[[iha u jkollna dehra ambjentali ferm isba[. Darba niftakar li magazin barrani kien irrefera g[al Malta b[ala foresta ta’
Mulej ag[tini widnejn tajbin biex nisma' karba ta' dudu.
fid-dehra u l-ambjent li j[addnu. Illum il-;urnata l-istudenti li telg[in ma jissaportux fi skejjel qodma li jiftakru l-era Ingli]a fostna. Iridu kmamar kbar, btie[i enormi, arja u dwal minn kullimkien u ttag[mir kollu me[tie;. Jekk kellhom jing[ataw il-
dan biex nevita l-inkwiet bla b]onn anki wara email li r/evejt, g[ax l-inkwiet ma jonqosx u dejjem jara x'jinqala'. B[alissa g[addej minn inkwiet fuq ix-xog[ol, fluffi//ju fejn na[dem, u ma nixtieqx li n]idu. G[alhekk intenni lapolo;ija pubblika tieg[i lejn dawk in-nies li jien inqast u we;;ajt. Jien [assejt li g[andi nasal g[al din l-apolo;ija wara parir li tawni, kif wara kollox jitolbu s-sin/erità u lir;ulija.
Raymond Attard
punti g[al kull skola li nfet[et, ]gur li jkunu l-massimu possibbli. Huma dawn liskejjel ;odda li se jkomplu j[ajru aktar studenti biex missekondarja ‘jirkbu’ g[al dik terzjarja u wara g[allUniversità jew l-MCAST.
C.B. Spiteri Tal-Pietà
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta’ Di/embru, 2011
Feature 17
MALTA-LIBJA> BIDU TA' ERA :DIDA
16 Feature
L-ajruplan tal-AirMalta li aktar kmieni din il-;img[a g[amel l-ewwel titjira lejn l-ajruport internazzjonali ta' Tripli
Il-Prim Ministru Malti Lawrence Gonzi u l-Prim Ministru Libjan Abdurrahim El Keib flimkien ma]-]ew; bdoti Libjani li ng[ataw kenn politiku f'Malta waqt il-gwerra fil-Libja
Il-Prim Ministru Malti Lawrence Gonzi f’Misurata fil-Libja jara l-[erba li [alliet il-gwerra f’din il-belt
Il-Libja tissokta turi apprezzament lejn Malta minn Joe MIKALLEF joe.mikallef@media.link.com.mt ritratti mid-Dipartiment tal-Informazzjoni
Matul ix-xhur li g[addew Malta waqfet bis-s[i[ mal-poplu Libjan fl-ag[ar mumenti tieg[u biex jikseb il-libertà. Ma kinux ]minijiet fa/li u l-Gvern immexxi mill-Partit Nazzjonalista [tie;lu jimxi b'g[aqal kbir. Il-politika li mexa biha l-Gvern Malti f'dawn ix-xhur diffi/li g[all-poplu Libjan fl-eqqel ta' gwerra qalila kienet imfa[[ra minn kul[add. Saret [idma kbira biex il-barranin kollha li kienu fil-Libja u riedu jo[or;u mill-pajji] kienu meg[juna jag[mlu dan filwaqt li kul[add jiftakar fil-[idma kbira li saret bl-ajru u bil-ba[ar biex eluf ta' barranin irritornaw f'pajji]hom qawwijin u s[a[. Sa minn dakinhar il-pajji]i li kellhom barranin maqbuda fil-Libja fa[[ru dak li g[amlet Malta. G[ax ma kinitx [idma fa/li u biex irnexxiet b'su//ess kien me[tie; [afna impenn u koordinazzjoni. Imma b[as-soltu, Malta /kejkna fil-Mediterran kienet protagonista u kisbet kliem ta' tif[ir minn kul[add. Imbag[ad fil-;img[at u x-xhur ta' wara lgwerra fil-Libja kkargat ;mielha. Eluf ta' vittmi. {afna minnhom maqtula. :lieda qalila bejn Muammar Gaddafi u l-forzi leali lejh biex jibqg[u ggranfati mal-poter u r-ribelli u n-nies /ivili li riedu li l-Libja tibda pa;na ;dida flistorja tag[ha – pa;na ta' libertà u demokrazija. Kienu ]minijiet ta' taqtig[ il-qalb. }minijiet mill-aktar ta' swied il-qalb li fihom tisma' la[barijiet dominati minn dak li kien qed ji;ri fid-diversi bliet fil-Libja. Qtil, qtil u aktar qtil. B'mijiet ta' nies inno/enti jispi//aw vittma u j/ar/ru demmhom g[al-libertà ta' pajji]hom. Pajji]na wkoll g[adda minn mumenti ta' tensjoni f'nofs dik il-gwerra meta f'jum minnhom ni]lu fl-ajruport internazzjonali ta' Malta ]ew; ajruplani tal-gwerra Mirages li lbdoti tag[hom kienu [arbu mil-Libja g[ax ma ridux jobdu ordnijiet tar-re;im Libjan immexxi minn Gaddafi. Minflok marru jibbumbardjaw ra[al fil-Libja, ;ew Malta u talbu kenn. Baqg[u Malta sakemm baqg[et
g[addejja r-rivoluzzjoni fil-Libja. Imbag[ad fl-20 ta' Ottubru l-i]volta l-kbira – jinqabad u jinqatel Muammar Gaddafi f'Sirte. Il-poplu Libjan fera[ bl-a[bar. Ra;; kbir ta' tama. Il-[olma tieg[u fehem li setg[et issir realtà. Fil-;img[at ta' wara komplew jaqg[u aktar ikoni tar-re;im ta' Muammar Gaddafi. Inqabad ukoll ibnu Saif al Islam. Bil-mod il-mod il-[ajja fil-Libja bdiet ti;i lura g[an-normal. Pro/ess twil [afna. Pro/ess li jrid jie[u s-snin. Imma sa mill-bidu tieg[u lmexxejja l-;odda Libjani dejjem fa[[ru dak kollu li g[amlet Malta ma' art twelidhom flaktar mumenti diffi/li. Malta wriet il-karattru sod tag[ha fil-maltemp u fil-mument talprova. U aktar kmieni din il-;img[a l-Prim Ministru Malti Lawrence Gonzi, fuq stedina tal-Prim Ministru Libjan Abdurrahim El Keib ]ar uffi/jalment il-Libja. Il-Prim Ministru Malti, l-ewwel Kap ta' Gvern barrani milqug[ uffi/jalment fil-Libja mill-Prim Ministru Libjan fi Tripli. Laqg[a sinifikanti [afna ftit tal-jiem wara li l-Kabinett il-;did Libjan [a l[atra ftit tal-;ranet ilu biss. G[al-Libja u lpolu Libjan Malta g[andha rwol partikulari g[all-a[[ar. Matul din il-laqg[a t-tmexxija l-;dida Libjana re;g[et raddet [ajr lil Malta u lillpoplu Malti g[all-g[ajnuna kollha tul dawn la[[ar xhur. Kommoventi fil-laqg[at uffi/jali llaqg[a mill-;did tal-Prim Ministru Malti ma]]ew; bdoti Libjani li g[al xi xhur ing[ataw kenn politiku f'Malta. Il-Prim Ministru Malti - li waqt din i]-]jara uffi/jali kien akkumpanjat ukoll, fost o[rajn, mill-Vi/i Prim Ministru Tonio Borg u millMinistru Tonio Fenech – u l-Prim Ministru Libjan qablu u wieg[du lil xulxin li r-
relazzjonijiet bejn i]-]ew; pajji]i jkomplu jissa[[u u jimxu ’l quddiem g[all-;id ta]]ew; pajji]i. Sadattant il-linja tal-ajru nazzjonali lAirMalta minn din il-;img[a bdiet titjiriet lejn il-kapitali Libjana Tripli. L-AirMalta se jibda jkollha tliet titjiriet fil-;img[a. Delegazzjoni g[olja mill-AirMalta marret Tripli fl-ewwel titjira u kellha ta[ditiet mal-og[la uffi/jali Libjani biex ikomplu jissa[[u l-kuntatti bejn i]-]ew; pajji]i.
Il-Prim Ministru Malti Lawrence Gonzi milqug[ mid-Deputat Prim Ministru Libjan Mostafa Ghaith Abud Shagiour fl-Ajruport Internazzjonali ta' Tripli
Il-Prim Ministru Lawrence Gonzi jara ritratti esebiti fil-Mu]ew tal-Martri li twaqqaf fil-belt ta’ Misurata
Relazzjonijiet li se jkomplu jissa[[u g[all-;id ta]-]ew; pajji]i
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta‘ Di/embru, 2011
18 A[barijiet ta’ Barra minn Tonio Galea u Richie Cassar – foreign@media.link.com.mt
IL-MALTEMP FINANZJARJU
G[axart ijiem biex isalvaw l-ewro Olli Rehn, il-Kummissarju Ewropew inkarigat mill-Affarijiet Monetarji, qal li l-Ewropa kellha g[axart ijiem kru/jali quddiemha biex issalva z-zona ewro wara li nhar it-Tlieta l-Ministri tal-Finanzi taz-zona ewro qablu li jsa[[u l-fond ta’ salvata;; finanzjarju g[alkemm ammettew li g[andhom mnejn jirrikorru g[all-Fond Monetarju internazzjonali g[al g[ajnuna biex jevitaw aktar di]astru finanzjarju. Hekk kif ilbiera[ saret laqg[a tal-Ministri talFinanzi tal-Unjoni Ewropea fi Brussell, Rehn qal li issa l-Ewropa kienet die[la f’perjodu kru/jali ta’ g[axart ijiem biex ittemm il-kri]i. Nhar it-Tlieta filg[axija, il-Ministri taz-zona ewro qablu fuq pjan dettaljat biex isa[[u l-fond ta’ salvata;; mag[ruf b[ala l-European Financial Stability Mechanisim (EFSF). Sadattant il-banek /entrali ewlenin tad-dinja, ilbiera[ ing[aqdu biex jipprovdu dollari Amerikani b’rati baxxi lil banek Ewropej li g[andhom problema ta’ flus kontanti hekk kif kiber itt[assib ta’ di]astru finanzjarju. Din il-mossa ta’ emer;enza mhux mistennija mill-Federal Reserve Amerikan, il-Bank ?entrali Ewropew, il-Bank tal-
:appun u l-banek /entrali tar-Renju Unit, il-Kanada u l-I]vizzera fakkar lil xi w[ud fl-azzjoni koordinata li kien hemm biex jikkalmaw is-swieq finanzjarji fil-kri]i finanzjarja tal2008.
osservaturi qed iqisu b[ala wie[ed li jista’ j[oll jew jorbot il-;ejjieni tal-ewro. Dan il-pass mill-banek /entrali ewlenin kellu impatt po]ittiv fuq /erti banek ewlenin kif ukoll fuq ilvalur tal-ewro.
Is-summit li jmiss tal-UE meqjus li se j[oll jew jorbot il-;ejjieni tal-ewro Dan hekk kif investituri qed jabbandunaw is-suq talbonds tal-pajji]i taz-zona ewro, il-Banek Ewropew qed jippruvaw je[ilsu middejn tal-Gvernijiet u banek f’/erti pajji]i fi kri]i qed ikollhom problema ta’ fondi, bi tbassir ta’ re/essjoni kbira li qed tqanqal dubji dwar il[ajja tal-ewro. Issa l-istennija hi g[assummit tal-mexxejja tal-UE fid-9 ta’ Di/embru li [afna
Hekk kif kibret il-kri]i tad-djun, banek qed isibuha aktar diffi/li biex jiksbu lfinanzi peress li kiber itt[assib li Gvernijiet li lil min sellfu l-flus jistg[u ma j[allsuhomx lura. G[alhekk, il-banek kemm jista’ jkun qed i]ommu pass lura milli jsellfu lil xulxin – mekkani]mu ewlieni li minnu l-banek jiksbu l-flus. Analisti qalu li pass millbanek /entrali kien se jtaffi
Olli Rehn, il-Kummissarju g[all-Affarijiet Monetarji, li wissa li g[axart ijiem li ;ejjin huma kru/jali g[all-;ejjieni tal-ewro (Ritratt> Reuters)
ftit mill-pi] fuq is-sistema finanzjarja globali Nhar it-Tlieta, fil-laqg[a taz-zona ewro ng[atat ilbarka biex il-Gre/ja ting[ata l-pagament li jmiss millpakkett ta’ g[ajnuna finanzjarja ta’ tmien biljun ewro. Dan hu s-sitt pagament millpakkett ta’ 110 biljun ewro
mill-UE u l-IMF li dwaru ntla[aq qbil is-sena li g[addiet u li huma kru/jali biex il-Gre/ja tevita l-falliment. Jean Claude Juncker, i/chairman tal-Eurogroup, is17-il pajji] li ju]aw l-ewro, qal li l-pagament kien se jing[ata lejn nofs Di/embru.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta‘ Di/embru, 2011
A[barijiet ta’ Barra 19
Dimostranti Iranjani jo[or;u b’bandiera tar-Renju Unit wara l-attakk fuq l-Ambaxxata Ingli]a f’Tehran nhar it-Tlieta (Ritratt> Reuters)
IR-RENJU UNIT
Tis[on il-qieg[a mal-Iran Il-Gvern Ingli] ilbiera[ ordna li d-diplomati/i kollha Iranjani fir-Renju Unit jitke//ew wara li nhar itTlieta kienet attakkata lAmbaxxata Ingli]a f’Tehran. Dan t[abbar minn William Hague, is-Segretarju g[allAffarijiet Barranin Ingli], li
]ied li ordna wkoll li lAmbaxxata Iranjana f’Londra ting[alaq. Nhar it-Tlieta l-Ambaxxata Ingli]a sfat fil-mira wara dde/i]joni tal-Gvern Ingli] li jimponi aktar sanzjonijiet kontra l-Iran min[abba lprogramm nukleari tieg[u. Osservaturi qalu li dimostrazzjoni b[al dik ma jsirux ming[ajr il-kunsens talog[la awtoritajiet Iranjani. Infatti Hague qal li kien hemm livell ta’ kunsens millog[la fl-attakk Fil-bidu tal-;img[a, ilParlament Iranjan vvota biex inaqqas ir-relazzjonijiet diplomati/i mar-Renju Unit u effettivament ke//a lAmbaxxatur Ingli] millpajji]. Skont rapporti fil-midja Iranjana, sitt impjegati Ingli]i fl-Ambaxxata g[al xi [in in]ammu fil-bini middimostranti u mbag[ad in[elsu mill-Pulizija. I]da Hague qal li s-sitwazzjoni dak il-[in kienet konfu]a u ma jqisx li l-Ingli]i kienu n]ammu osta;;i. Hague qal li wara l-attakk tat-Tlieta, fejn kien ukoll attakkat kumples residenzjali tal-barranin, l-impjegati diplomati/i tal-Ambaxxata kienu evakwati u lAmbaxxata, li sofriet [afna [sara, ing[alqet. Hague qal li issa rrelazzjonijiet bejn i]-]ew; pajji]i kienu fl-ag[ar livell i]da sa[aq li Londra ma kinitx se taqta r-relazzjonijiet mal-Iran g[alkollox. L-in/identi tat-Tlieta kienu kundannati bil-qawwa millkomunità internazzjonali i]da Ali Larijani, l-iSpeaker talParlament, kritika l-Kunsill tas-Sigurtà tan-Nazzjonijiet Uniti talli kundanna l-attakki. B’reazzjoni g[al dak li ;ara, in-Norve;ja [abbret li kienet qed tag[laq lAmbaxxata tag[ha f’Tehran b[ala prekawzjoni filwaqt li l:ermanja sej[et lura lAmbaxxatur tag[ha fl-Iran.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta’ Di/embru, 2011
20 A[barijiet ta’ Barra IT-TURKIJA
L-E:ITTU
Sanzjonijiet iebsa kontra s-Sirja
Il-Fratellanza Musulmana fuq quddiem
It-Turkija lbiera[ [abbret li kienet sospendiet kull negozju ta’ self finanzjarju lis-Sirja kif ukoll iffri]at l-assi talGvern Sirjan biex hekk dan l-eks alleat kbir tas-Sirja issa ng[aqad mal-Lega G[arbija u l-Punent biex hu wkoll impona sanzjonijiet ekonomi/i kontra rre;im tal-President Bashar al-Assad. Ahmet Davutoglu, il-Ministru talAffarijiet Barranin Tork, qal li t-Turkija, il-pajji] li mieg[u s-Sirja g[andha lakbar kummer/, kienet se timblokka wkoll it-trasport kollu ta’ armi jew tag[mir militari lejn is-Sirja b[ala parti
mill-mi]uri biex isir pressjoni fuq Assad biex ma jkomplix bl-oppressjoni vjolenti ta’ dawk li qed jipprotestaw fis-Sirja. Davutoglu qal ukoll li kull kuntatt malBank ?entrali Sirjan kienu se jkunu sospi]i u li ftehim ta’ kooperazzjoni masSirja kien twaqqaf sakemm ikun hemm Gvern ;did f’Damasku. Il-Prim Ministru Tork Tayyip Erdogan kellu relazzjonijiet tajbin [afna ma’ Assad i]da hekk kif ]diedet il-vjolenza fis-Sirja ]died il-kliem iebes mill-Prim Ministru Tork fil-konfront tal-mexxej Sirjan. Aktar kmieni dan ix-xahar,
Erdogan qal lil Assad /ar u tond li g[andu jwarrab. Lejn it-Turkija [arbu [afna Sirjani f’dawn l-a[[ar xhur kif ukoll g[add ta’ membri tal-forzi tas-sigurtà li issa daru kontra r-re;im Sirjan. It-Turkija qalet li s-sanzjonijiet ma kinux se j[allu effett fuq il-poplu Sirjan u eskludiet il-possibbiltà li tinqata’ lprovvista tal-elettriku l-ilma lejn is-Sirja. It-Turkija g[andha fruntiera ta’ 900 kilometru mas-Sirja u s’issa hi kontra intervent militari imma kienet lesta g[al kull eventwalità.
Minkejja li l-pro/ess g[adu fil-bidu tieg[u, il-Fratellanza Musulmana, il-moviment Islamiku E;izzjan, jidher li jinsab fuq quddiem fl-ewwel fa]i tal-vot E;izzjan li beda nhar it-Tnejn. L-ewwel elezzjoni fl-E;ittu minn mindu Hosni Mubarak tne[[a mill-poter. Din hi wkoll l-ewwel elezzjoni [ielsa minn mindu uffi/jali tal-Arm kienet ne[[ew il-monarkija E;izzjana mill-poter fl-1953. Li l-Fratellanza Musulmana (FJP) tmur tajjeb kienet xi [a;a mistennija g[aliex hu kien l-aktar organizzat flE;ittu. L-indikazzjonijiet huma li lFJP kienet minn ta’ quddiem kemm g[all-elezzjoni g[assi;;ijiet Parlamentari allokati lill-partiti kif ukoll lil dawk ilkandidati individwali. Wara laktar li hu sejjer tajjeb hu wkoll partit Islamiku, il-PArtit Salafi al-Nour u wara l-partit liberali, il-Blok E;izzjan. Skont is-sistema li qed tintu]a, ]ew; terzi tas-si;;ijiet huma allokati lill-partiti u terz lil kandidati individwali. Sors fil-FJP qal li skont lindikazzjonijiet li g[andu, ilpartit tieg[u kien di;à kiseb 40 fil-mija tal-voti f’dawk li huma si;;ijiet allokati lillpartiti. Ir-ri]ultat, jekk konfermat u jirrepeti ru[u fil-bqija talpajji] tul il-vot li hu mifrux tul sitt ;img[at, se jag[ti l-eqdem u l-aktar grupp Islamiku organizzat se jkun forza qawwija fil-Parlament ;did E;izzjan. Il-Kunsill militari li [a ttmexxija tal-pajji] wara li tne[[a Mubarak qal li lParlament ;did mhux se jkollu l-poter li jke//i l-Kabinett jew jifforma wie[ed ;did i]da lmexxej tal-FJP qal din il;img[a li l-ma;;oranza filParlament g[andha tkun dik li tifforma l-Gvern li jmiss. Il-Gvern irri]enja l-;img[a li g[addiet wara dimostrazzjonijiet kbar li fihom 42 persuna nqatlu fi ;lied malpulizija.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta’ Di/embru, 2011
A[barijiet ta’ Barra 21 L-ITALJA
Ta[ditiet mal-IMF dwar appo;; L-Italja kellha diskussjonijiet preliminarji mal-Fond Monetarju Internazjonali (IMF) dwar appo;; finanzjarju biex tkun tista’ tkampa mill-kri]i tad-djun ta’ b[alissa. Dan possibbilment b’finanzjament ukoll mill-Banek ?entrali Ewropej. Imma diversi sorsi qrib is-sitwazzjoni qalu li s’issa ma kienet ittie[det ebda de/i]joni. Il-Prim Ministru ;did Taljan Mario Monti nhar itTlieta ltaqa’ mal-Ministri tal-Finanzi taz-zona ewro dwar il-pjani tieg[u i]da sorsi qalu li ma kienet mistennija ebda talba qabel ma jippre]enta l-Ba;it fil-5 ta’ Di/embru. Sadattant jidher li anki lGvern ;did Spanjol li kien elett fl-20 ta’ Novembru qed jikkunsidra li jitlob g[al g[ajnuna finanzjarja min[abba l-pi] tad-dejn li g[andu l-Gvern u lpressjoni li jinsab ta[tha. Is-sitwazzjoni Spanjola hi ftit aktar kumplikata minn
dik Taljana peress li l-Prim Ministru elett Mariano Rajoy g[adu ma ffurmax ilGvern u kien se jie[u l;urament tal-[atra fl-20 ta’ Di/embru g[alkemm hu mistenni li j[abbar pjan ta’ riforma ekonomika fit-8 ta’ Di/embru. Fil-ka] Taljan, sorsi familjari mal-ka] qalu li tta[ditiet mal-IMF kienu ilhom sejrin g[al ;img[at imma l-pass t[affef ;img[a ilu meta l-:ermanja g[amlitha /ara li l-Bank ?entrali Ewropew ma setax jg[in l-Italja direttament. Dawn i]-]ew; pajji]i f’dawn l-a[[ar ;img[at raw l-ispi]a tas-self tag[hom ti]died g[al madwar sebg[a fil-mija – livell li jitqies g[oli wisq biex il-pajji] ila[[aq mieg[u g[al perjodu twil u li wassal biex il-Gre/ja, lIrlanda u l-Portugall jitolbu lg[ajnuna finanzjarja. Bejniethom, l-Italja u Spanja, se jkollhom jissellfu aktar minn 500 biljun ewro biex jiffinanzjaw id-dejn tag[hom. Ritratt li juri ra;el li feta[ in-nar fil-Palazz ta’ Topkapi f’Istanbul hekk kif kien die[el fil-bini (Ritratt> Reuters)
L-ISTATI UNITI
Tfalli l-American Airlines Mg[obbija bi flotta ta’ ajruplani antiki kif ukoll spejje] u pagi g[olja, il-linja tal-ajru Amerikana, American Airlines, kienet dikjarata falluta. Is-sidien tal-American Airlines, l-AMR, mill-2001 g[amlet telf ta’ 12-il biljun ewro u analisti qalu li din is-sena mistenni tiddikjara li tilfet biljun dollaru o[ra. L-AMR ddikjarat il-falliment tal-American Airlines biex tkun tista’ ter;a’ tibni l-kumpanija mill-;did partikolarment billi tnaqqas l-ispejje] u tag[mel ftehim ;odda mal-ajruporti. Il-United, in-Northwest u d-Delta kollha ddikjaraw il-falliment fil-passat biex inaqqsu l-ispejje].
IT-TURKIJA
Sparatura fil-Palazz ta’ Topkapi Ra;el Libjan inqatel millforzi tas-sigurtà Torka wara li dan feta[ in-nar fil-Palazz ta’ Topkapi f’Istanbul u darab ]ew; persuni. Ir-ra;el feta[ in-nar hekk kif bdew jaslu n-nies biex i]uru dan il-palazz li hu attrazzjoni turistika ewlenija f’Istanbul. Ir-ra;el inqatel
wara assedju tal-bini ta’ madwar sieg[a millPulizija. Skont Idris Naim Sahin, ilMinistru tal-Intern Tork, irra;el kien identifikat b[ala Libjan li twieled fl-1975 i]da ismu ma ng[atax. Intqal li hu kien da[al fit-Turkija fis-27 ta’ Novembru. Ir-ra;uni tal-
attakk mhix mag[rufa. Skont xhieda, hu beda jg[ajjat “Allahu Akbar” hekk kif beda jispara. L-isparar beda fil-bit[a ewlenija tal-palazz hekk kif kow/ mimlija turisti waqfet u dawn bdew de[lin ;ewwa. Il-midruba kienu suldat u g[assies.
IR-RENJU UNIT
L-akbar strajk f’dawn l-a[[ar 30 sena Madwar ]ew; miljun [addiem huma stmati li lbiera[ waqfu mixxog[ol fl-akbar strajk fir-Renju Unit f’dawn l-a[[ar 30 sena. L-istrajk kien jikkon/erna l[addiema tas-settur pubbliku li qed jipprotestaw dwar riformi li se j]idu l-età pensjonabbli kif ukoll i[allsu aktar g[all-pensjoni i]da fl-a[[ar mill-a[[ar se jispi//aw b’anqas flus f’idejhom la jirtiraw. Ir-rabja ]diedet min[abba tra]]in ;did fuq il-pagi tag[hom kif ukoll aktar sensji li kienu elenkati nhar it-Tlieta mill-Gvern Ingli] li [abbar ukoll li l-programm iebes ta’ awsterità li kien introdu/a kien se
jkompli sal-2017. George Osborne, il-Ministru talFinanzi Ingli], ikkundanna l-istrajk li wassal biex [afna skejjel flIngilterra u Wales in]ammu mag[luqa, kif ukoll kien hemm dewmien fl-operazzjonijiet fl-isptarijiet u intoppi fl-ajruporti u portijiet. I]da l-kaos li kien qed ikun imbassar li kien se jkun hemm flivvja;;ar ma se[[x. F’kummenti lill-BCC, Osborne sa[aq li dan l-istrajk ma kien se jikseb xejn g[aliex xejn ma kien se jinbidel fil-pjani tal-Gvern. Hu qal li l-unika [a;a li kienet se ti;ri
b[ala effett tal-istrajk hu li lekonomija tkompli tiddg[ajjef u bil-potenzjal li jintilfu aktar impjiegi. Il-Gvern qed isostni li hemm b]onn ta’ riforma fis-sistema talpensjonijiet g[aliex in-nies qed jg[ixu aktar fit-tul u l-pensjonijiet ta/-/ivil huma g[olja wisq. L-istrajk tal-biera[ kien organizzat minn koalizzjoni ta’ 30 union. Dan kien qed ji;i deskritt b[ala lakbar azzjoni industrjali mill-1979 u li kien g[en biex il-mexxej Konservattiv Margaret Thatcher ti;i eletta fil-poter. Il-unions qed iwissu li jekk il-
Gvern ma jbiddilx il-po]izzjoni tieg[u, is-sena d-die[la kienu se jkunu organizzati aktar strajks i]da Osborne qal li azzjonijiet simili ma kinux is-soluzzjoni u [e;;e; ilunions biex jirritornaw lura g[allmejda tan-negozjati [alli jsibu soluzzjoni. It-Tlieta Osborne [abbar li kien se jkun hemm qtug[ fil-pagi tal-infermiera, pulizija, g[alliema u [addiema tal-kunsilli lokali tal-anqas sal-2015. Dan t[abbar hekk kif tbassir uffi/jali indika li 710,000 [addiem ta/-/ivil jistg[u jispi//aw bla xog[ol fis-sitt snin li ;ejjin.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta‘ Di/embru, 2011
22 Kumpass
Il-pesta tal-1813, il-kolera tal-1837 u l-effetti tag[hom fuq {a]-}ebbu; Pa;na koordinata minn Charles B. SPITERI charles.spiteri@media.link.com.mt
Il-pesta tal-1813 kienet qisha nar, li [akmet u [alliet warajha niket u di]astru g[all-popolazzjoni Maltija kollha. Il-;urnata tal-Maltin f'dak il-perijodu ta' madwar sitt xhur, kienet tfisser biss mewt u sofferenzi, sakemm fl-a[[ar bdiet tispi//a bil-ftit il-ftit. Mill-[afna r[ula li ntlaqtu, laqqatha wkoll {a]-}ebbu;. Kien il-Gvern Ingli] ta' dak i]-]mien li [are; ordni li {a]-}ebbu; g[andu jkun i]olat g[alih wa[du bil-popolazzjoni tieg[u. U [add ma seta' jersaq lejh sakemm ilmarda tkun telqet g[alkollox. G[alhekk, dan ir-ra[al iddawwar b'suldati armati u min kien jinqabad jikser din il-li;i billi jipprova ja[rab mir-ra[al, inkella jipprova jid[ol fih biex jara lill-familjari tieg[u, kien jing[ata kastigi [orox, sa[ansitra wkoll il-mewt. Meta n-nies kienu jimirdu, malajr kienu jitne[[ew minn djarhom u d-dar tag[hom kienet ting[alaq u xi kultant anki mmarkata b'salib a[mar fuq barra, biex kul[add ikun jaf li dik kienet imni;;sa bilpesta. Il-morda mbag[ad kienu jintefg[u f'g[amla ta' kaxxi, li kienu jinsaqu mill[absin u mge]wrin f']ew; lo]or, wie[ed biex jilqg[alhom id-demm li jo[or;ilhom u l-li]ar l-ie[or biex jg[attihom. Imbag[ad jittie[du l-isptar fejn jibqg[u sakemm imutu. Dak i]-]mien, min kien ikollu din il-marda, ma kienx jista' je[lisha [lief mill-mewt, g[ax kienu g[adhom ma sabux il-fejqan g[aliha u lanqas kienu jafu minn fejn ti;i u kif kienet tittie[ed. Billi [afna kienu dawk li mardu bil-pesta, kien hemm b]onn ta' sptar u g[alhekk, madwar il-limiti ta' {a]}ebbu;, vi/in {al Muxi, f'g[alqa mag[rufa b[ala 'TalBarrakki', inbena sptar li kien jesa' madwar mitt tinda, biex fih jintlaqg[u dawk il-morda bil-pesta. Dan l-isptar kien wie[ed sempli/i u min kien fih, barra li kellu jbati millmarda kiefra, kellu jbati wkoll mis-s[ana qawwija tas-sajf. F'dan l-isptar se[[ew mijiet ta' mwiet. Min kien imut kellu b]onn jindifen u g[alhekk kien hemm [tie;a ta' /imiterju /kejken g[al dan l-iskop. Giulia Muscat (li kienet }ebbu;ija) kienet l-ewwel wa[da li mietet bil-marda talpesta f'{a]-}ebbu;. U ndifnet f'dan i/-/imiterju ;did fit-23 ta' Mejju 1813. Matul :unju kien hemm likbar numru ta' mwiet f'{a]}ebbu;. Dan i/-/imiterju tant kien /kejken li lanqas kien
Il-kolera tal-1837
L-idea wara KUMPASS hi li waqt li sieq wa[da tieg[u tibqa' fuq il-karta, l-o[ra tinfeta[ minn post g[all-ie[or f'pajji]na stess, biex twasslilna tag[rif li jew nafu ftit dwaru jew ma nafu xejn. {ajr imur lill-kittieba differenti, li w[ud minnhom ma g[adhomx fostna. Darb'o[ra, KUMPASS se jittratta> Il-provvista tal-ilma f'Birkirkara.
bi]]ejjed biex jesa' lil kul[add. G[alhekk inbena ie[or li g[adu mag[ruf u jintu]a sal-lum, bl-isem ta' I/?imiterju ta' Sant'Andrija. Fost dawk i]-}ebbu;in li mietu bil-pesta kien hemm sitt personalitajiet li kienu jiddistingwu ru[hom mill-o[rajn ([amsa minnhom kienu qassisin) u dawk kienu: Dun Silvestru Chetcuti, Dun Feli/ Pace, Dun Filippu Calleja, Dun :u]epp Curmi u Dun Bartilmew Attard u Feli/
sakemm spi//at g[alkollox. U g[alhekk, b[ala sinjal ta' ringrazzjament, ir-residenti li kienu joqog[du lejn in-na[a ta' {al Dwin, idde/idew li jibnu statwa lill-Madonna tarRu]arju. Ma nafux min g[amel din listatwa i]da nafu li saret e]att fuq l-istil tal-istatwa talMadonna tar-Ru]arju li naraw fil-knisja ar/ipretali ta' {a]}ebbu;. L-istatwa li hemm fil-knisja nsibu li saret fl-1741 minn
Epidemija o[ra li laqtet [a]in [afna lill-popolazzjoni ta' {a]-}ebbu; matul is-seklu dsatax, kienet il-kolera, li laqtet mhux biss lil {a]-}ebbu; i]da lil Malta kollha. Din da[let f'Malta fl-1837 u mag[ha [alliet 4,252 mejta minn 8,785 li kienu rrappurtati infettati. L-aktar perijodu li {a]-}ebbu; intlaqat [a]in, kien bejn it-12 u t-18 ta' Lulju tal-istess sena. Minn 97 li kienu morda, 52 minnhom mietu. F'dik is-sena, f'{a]-}ebbu;, in-numru ta' mwiet li tni]]el kien ta' 220, li kien numru kbir g[al dak i]-]mien. Dan meta wie[ed joqg[od jikkunsidra li r-rata ta' mwiet kienet dejjem tkun ta[t il-mitejn. I]-}ebbu;in kienu mbe]]g[in sew minn din ilmarda hekk qerrieda u w[ud minnhom, sa[ansitra ppruvaw jabbandunaw ir-ra[al. Residenti o[rajn li kienu marbutin ma' ra[alhom u g[alhekk ma ridux jitilqu, issakkru fi djarhom biex ma jkollhomx kuntatt ma' nies o[ra u b'hekk ja[arbu l-epidemija. Dawk li kienu infettati minn din il-marda, kienu ji;u m[e;;a jmorru malajr l-isptar g[all-kura, qabel ma jkun tard wisq u l-marda tkun infirxet sew fihom u g[alhekk ma jkunx hemm iktar /ans ta'
jikkonkludi li l-ka;un ta' [afna mit-tixrid ta' epidemiji fost ilpoplu Malti kien ;ej min[abba l-injoranza tag[hom, g[ax flok jaraw kif jag[mlu biex i[allu lill-Ingli]i jg[inuhom, iktar kienu jwebbsu rashom u ma jie[du l-ebda kura biex forsi jfiqu. B'hekk, il-fattur tal-injoranza kkaw]a mwiet kbar. {afna min-nies kienu jirrifjutaw il-medi/ini li jing[ataw mill-Gvern Ingli], waqt li o[rajn lanqas kienu jag[tu kas tal-avvi]i li kienu jing[atawlhom biex joqog[du attenti biex ma jitte[dux. G[al dawk li mietu b'din ilmarda tal-kolera, nbena /imiterju apposta fi Triq De Rohan. Mir-rapporti tal-pulizija, li kienu jsiru dak i]-]mien, ;ie nnutat li iktar nisa ;ew infettati milli r;iel. Mill-1820 sal-1850 in-numru ta' mwiet rappurtati kien ta' 449. Minn hawn nistg[u ninnutaw li g[alkemm kien hemm diversi epidemiji b[allpesta tal-1813 u l-kolera tal1837, il-popolazzjoni xorta baqg[et tinvolvi ru[ha fil[ajja ta' kuljum u tifforma familja permezz ta]-]wie;. Minn statisti/i jirri]ulta li ]]wi;ijiet kienu l-aktar li jsiru fix-xhur ta' Mejju u wkoll fixxhur tas-sajf u fix-xahar ta' Di/embru. Matul i]-]mien tal-Avvent u
Mudelli tax-xemg[a li juru l-vittmi tal-pesta fis-seklu sbatax. Xog[ol l-artist Gaetano Zumbo
Brignone, li kien tabib. F'dan il-mument ta' dwejjaq u mewt, i]-}ebbu;in dawru l[arsa u t-tama tag[hom lejn Sidtna Ommna Marija tarRu]arju u lejn il-qaddisin, spe/jalment lejn Santu Rokku li kien meqjus b[ala l-patrun li jipprote;i kontra l-pesta. It-talb tag[hom instema' u kellu jkun ix-xahar ta' Sidtna Marija, ix-xahar ta' Ottubru, li l-pesta bdiet tnaqqas ftit ftit
Pawlu Zahra u ibnu Fran;isku. I]-}ebbu;in, barra din l-istatwa, bnew ukoll ni//a dedikata lil Santu Rokku. Matul is-sena 1813, skont ir-re;istru tal-imwiet, kienu rre;istrati 204 mwiet. 75 fil-mija minn dawk li mietu, kollha mietu min[abba l-pesta. L-o[rajn mietu ka;un ta' xi [a;a o[ra b[al pere]empju l-etĂ jew anki min[abba xi mard ie[or.
fejqan. I]da l-Maltin ta' dak i]-]mien kienu daqsxejn injoranti u flok kienu jsimg[u mill-ordnijiet Ingli]i, iktar kienu jwebbsu rashom u joqog[du d-dar g[ax kienu ja[sbu li l-Isptar Ingli] kien post fejn meta wie[ed imur fih, qatt iktar ma kien se jo[ro; minn hemm, g[ax flok medi/ina kienu se jtuh ilvelenu u joqtluh. Wie[ed g[alhekk jista'
r-Randan, ftit kienu ji]]ew;u g[ax dak kien ]mien ta' sagrifi//ju u penitenza. Jinstab ukoll li ]-}ebbu;in kienu jippreferu jit[alltu mal-;irien tag[hom, ji;ifieri nies misSi;;iewi, ir-Rabat, il-Qrendi u {al Qormi, inkella jsibu xi }ebbu;i b[alhom. Rari kont issib ]wi;ijiet ma' r[ula o[ra. Kitba ta' Odette Gauci Cortis g[all-Ka]in San :u]epp u Banda De Rohan, 2009
IN-NAZZJON
Il-{amis, 1 ta’ Di/embru, 2011
TV#Radju 23 minn Raymond Miceli - ray.miceli@media.link.com.mt EVIDENZA
Il-qtil ta’ Raymond Caruana NET Television 21>30
Il-qtil politiku ta]]ag[]ug[ Raymond Caruana, li ;rat fil-Ka]in Nazzjonalista tal-Gudja fil-5 ta’ Di/embru 1986, se jkun investigat fil-programm tal-lum. Il-mistiedna tal-pre]entatur Dione Borg se jkunu lPresident Emeritu u eks Kap tal-PN Eddie Fenech Adami, l-Avukat Giannella Caruana Curran, l-espert forensiku Anthony Abela Medici u Victor Camilleri, editur ta’ il-mument. Naraw l-elementi komuni li hemm bejn dan il-qtil u kriminalità politika o[ra, fosthom il-vjolenza filmeeting ta]-}ejtun fl-1987 u fl-isparatura fuq il-Ka]in talPN ta’ {al Tarxien fl-1 ta’ Di/embru 1986. Fi]-]ew; ka]i ntu]at l-istess arma li qatlet lil Raymond Caruana. Evidenza jist[arre; kull pass li se[[ f’dan il-qtil, partikularment kif intu]at l-arma. Il-programm se jittratta wkoll il-kwistjoni tal-preskrizzjoni.
BEJNI U BEJNEK
Alan Deidun NET Television 23>30
Il-mistieden ta’ Josef Bonello g[al-lum se jkun Alan Deidun (ritratt ta[t). Ismu primarjament hu asso/jat mal-ambjent u hu involut f’numru ta’ kumitati relatati ma’ dan is-su;;ett. G[andu PhD fil-Marine Biology u hu lecturer flUniversità ta’ Malta. G[andu 32 sena u g[al xi ]mien kien plejer tal-football mat-tim ta’ {al Kirkop. Kien ikkontesta l-elezzjoni g[al MEP fl-2009 f’isem il-Partit Nazzjonalista.
Il-qabar fejn hu midfun Raymond Caruana
FIL-QOSOR • ANALI}I TAL-A{BAR (NET Television 21>00) Il-programm tal-lum se janalizza l-;lieda g[al-libertà politika qabel l-1987 li wasslet biex il-poplu Malti f’dawn la[[ar 25 sena rnexxielu jikseb il-libertà f’diversi oqsma tal[ajja so/jo-ekonomika tal-pajji]. Il-programm jinkludi sensiela ta’ intervisti ma’ osservaturi tal-politika lokali kif ukoll professjonisti li esperjenzaw il-vjolenza politika, leffett li [alliet fuqhom din il-vjolenza u kif mil-lenti tag[hom jaraw din il-bidla fid-direzzjoni li qabad il-pajji] wara l-1987. Illum il-poplu Malti qed igawdi mill-a[jar
opportunitajiet daqskemm igawdu minnhom popli Ewropej o[rajn. • IL-MARA TAL-LUM (NET Television 13>20) -
Dalwaqt se jinbidel il-Kurrikulu Nazzjonali tas-snin bikrin, tal-Primarja u tas-Sekondarja g[all-iskejjel kollha tal-g]ejjer Maltin. Il-Kurrikulu jg[id dak li g[andu ji;i mg[allem u g[aliex dan hu importanti g[alina u g[al pajji]na. Jie[du sehem fid-diskussjoni mmexxija minn Gloria Mizzi, ilProfessur Grace Grima, Micheline Sciberras, Felicienne Mallia Borg, Desiree Bugeja u Sandro Spiteri. • MALTA LLEJLA (NET Television 17>00) - Dalg[odu l-Prim Ministru Lawrence Gonzi inawgura skola sekondarja ;dida tas-subien fil-Mosta. Fi tmiem il-;img[a, is-Sibt u l{add li ;ej, il-pubbliku in;enerali se jkun jista’ j]ur din liskola tal-istat. Waqt din l-attività se jkun hemm villa;; talMilied kif ukoll okka]jonijiet relatati mal-isport u l-arti. Biex jitkellmu dwar dan Stephanie Spiteri se jkollha b[ala mistednin lil Marita Abdilla u Ludwig Galea. Intant, ukoll waqt il-programm tal-lum, se jkun hemm ir-rokna malpsikjatra Anton Grech, dik dwar l-ICT ma’ Ernest Cachia, dwar il-films im[ejjija minn Paula Fleri Soler, kif ukoll rokna ma’ Alan Deidun. • XD (NET Television 15>40) - It-tfal ta’ XD illum se jg[idu fil-fehma tag[hom ta’ min huma l-immigranti irregolari u x’jistg[u jag[mlu biex jg[inuhom.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta’ Di/embru, 2011
24 TV#Radju OUT OF SIGHT
07>00 09>00 09>30 11>45 12>30 13>00 13>05 13.20 15>20 15>35 15>40 15>45 16>40 16>45 17>00 18>00 18>10 18>45 18>55 19>45 20>30 21>00 21>30 21>32 23>00 23>30
NET News Bejni u Bejnek (r) Teleshopping It-Tnejn l’Huma X’Hemm g[all-Ikel^ NET News Teleshopping Il-Mara tal-Lum Teleshopping Bla Kumment XD Cartoons Bla Kumment Teleshopping Malta Llejla NET News (ikompli) Malta llejla Flimkien ma’ Nancy Kontra l-{in NET News Pack Leader Anali]i tal-A[bar NET News Evidenza NET News Bejni u Bejnek
06>00 07>00 07>15 07>40 07>50
101 Breakfast Club A[barijiet (ikompli) 101 Breakfast Club Il-:urnali (ikompli) 101 Breakfast Club
Clooney u Lopez b[ala protagonisti Rete 4 24>00
Jennifer Lopez u George Clooney (it-tnejn fir-ritratt hawn ta[t) huma l-protagonisti f’dan il-film polizjesk tal-1998. Hu, Jack, ikun [alliel prim i]da b’dehra li ma jg[addilekx minn mo[[ok li hu tali. Ikun g[adu kif [arab mill-[abs u ja[taf lilha, li tkun xeriff,
b[ala osta;;. Hi tin;ibed sew lejh tant li minkejja li tixtieq twaqqfu milli jwettaq serqa minn Detroit, fl-istess [in mhix kapa/i tikkontraddixxih g[ax mhix lesta titilfu... Il-film hu twil 123 minuta.
(b’waqfa g[all-A[barijiet fil-Qosor fit-08>00)
09>00 09>05
A[barijiet fil-Qosor Magazine 101 (b’waqfa g[all-A[barijiet fil-Qosor fl-10>00)
11>00 11>55 12>00 12.15 12>45 15>00 15>05
Wavelength Avvi]i tal-Mejtin A[barijiet X’G[andna g[all-Weekend The Big Show - Martin Sapiano A[barijiet fil-Qosor Hitsteria (b’waqfiet g[all-A[barijiet fil-Qosor fl-16>00)
17>00 17>55 18>00 18>15 20>00 21>00 23>00 24>00
Education 22 • melita 22 # 104 07:00 - TVAM 09:00 - Euro News 11:00 – Prin/pijiet 11:30 Bijografiji 12:30 - EGOV4U 13:00 - Stretch 13:30 - G[a]liet 14:15 - 10 minunti 14:30 G[awdex illum 15:00 - 21st Century 15:30 - Prin/pijiet 16:00 - Bijografiji 17:00 - EGOV4U 17:30 - Stretch 18:00 - G[a]liet 18:45 - 10 minuti 18:55 - A[barijiet g[al dawk Neqsin mis-Smig[ 19:00 – G[awdex illum 19:30 21st Century 20:00 - Stretch 20:25 - A[barijiet bl-Ingli] 20:30 Prin/pijiet 22:00 - Il-Li;i u Jien 22:30 - Wirt Arti u Kultura 23:00 - Bijografiji. Favourite Channel • melita 31#108 • GO Plus 106 08:00 - Stenba[ 10:00 Teleshopping 11:45 - Reporter 12:05 - Favourite Link 12:10 Kont Taf? 12:15 - F. News 12:30 Niskata 15:00 - Favourite Cine-ma 15:30 - Teleshopping 16:30 Nintrefa ‘l Fuq 17:30 - Jien u Int 18:15 – F. News 18:30 - (ikompli) Makura 19:45 - Reporter 20:05 Muftie[ 20:10 - Kont taf? 20:15 F. News 21:00 - Sfera 22:30 Storjografija 23:00 - Link 23:05 Kont taf? 23:15 - F. News. BBC Entertainment • melita 300 07:00 - 3rd & Bird 07:10 Bobinogs 07:20 - Boogie Beebies 07:35 - Poetry Pie 07:45 Tweenies 08:05 - Charlie and Lola 08:15 - Fimbles 08:40 - One Foot in the Grave 09:40 - The Weakest Link 10:25 - Cranford 11:15 Doctors 11:45 - EastEnders 12:15 - Casualty 13:10 - One Foot in the Grave 13:40 - My Family 14:40 Cranford 15:30 - The Weakest Link 16:15 - Doctors 16:45 EastEnders 17:15 - Casualty
Newsdesk Avvi]i tal-Mejtin A[barijiet Malli Jidlam Country Music Club Fuzzbox - Lito Newsdesk (r) Night Style - Joe Vella
18:10 - Cranford 19:00 - The Weakest Link 19:45 - Doctors 20:15 - EastEnders 20:45 - Big Cat Diary 21:15 - Big Bear Diary 21:40 - Coast 22:40 - Married Single Other 23:30 - One Foot in the Grave. La 5 • melita 162 14:00 - ER - Medici in prima linea (TF) 14:45 - Dawson’s Creek (TF) 15:35 - Eli Stone (TF) 16:25 Champs 12 (TN) 17:15 - La tata (sitcom) 17:40 - Avvocato per amore. Film 2006 19:25 - Amici 19:55 - Extreme Makeover Home Edition 20:40 - Grande Fratello 21:10 – Dirty Sexy Money (TF) 23:10 -Moonlight (TF) 00:10 Grande Fratello Live. TCM • melita 310 • GO Plus 701 07:40 - Bonanza 08:45 Gunsmoke 09:50 - Butterfield 8. Film ’60 (15) 11:55 - Murder Most Foul. Film ’64 (U) 13:40 Bonanza 14:50 - Gunsmoke 16:00 - The Young Lions. Film ’58 (PG) 19:25 - A Streetcar Named Desire. Film ’51 (PG) 22:00 You’ve Got Mail. Film ’98 (PG). MGM Movies • melita 312 • GO Plus 702 07:15 - Mannequin. Film ’87 (PG) 08:45 - Awake to Danger. Film ’95 10:15 - MGM’s Big Screen 10:30 - .com for Murder. Film 2001 12:05 - Ice Blues. Film 2008 13:45 - Ghoulies II. Film ’88 (12) 15:15 - Breakheart Pass. Film ’76 (PG) 16:50 - Love Bites. Film ’93 (15) 18:25 - Keaton’s Cop. Film ’90 (15) 20:00 - Eve of Destruction. Film ’91 (18) 21:40 Lord of the Flies. Film ’90 (15) 23:10 - The Curse. Film ’87 (18).
TVM • melita 101 • GO Plus 101 07:00 - TVAM 09:00 - Mela Isma’ Din (r) 09:10 - Madwarna 09:20 - Kwi]]un (r) 10:00 Purée (r) 11:00 - Asteriks 11:30 - Il-Li;i u Jien 12:00 - A[barijiet# rapport tat-temp 12:10 Sellili 14:00 - A[barijiet 14:05 (ikompli) Sellili 16:00 - A[barijiet 16:10 - }ona 17:40 - Sa[[tek l-Ewwel 17:45 - Mela Isma’ Din 18:00 - A[barijiet 18:10 Kwi]]un 18:55 - Purée 20:00 A[barijiet# sports# rapport tattemp# rapport finanzjarju 20:40 De/eduti 21:45 - Bondi + 22:30 - Venere 23:15 - L-A[barijiet 23:30 - Gadgets (r). ONE • melita 103 • GO Plus 103 07:00 - Bon;u Bundy 10:00 Teleshopping 10:30 - Sieg[a }mien 12:00 - Teleshopping 12:45 - Kalamita 16:20 - Lapes u Karta 16:30 - Teleshopping 17:00 - Sal-:ister 17:30 - ONE News Update 17:40 - Aroma Kitchen 19:05 - Londri 19:20 Minuta Wa[da! 19:30 - ONE News 20:15 - Inbox 20:20 Illostra 20:30 - Emilja 21:45 Ilsien in-Nisa 23:15 - ONE News 23:40 - Minuta Wa[da! 23:45 Kalamita (r). Smash • melita 105 • GO Plus 105 08:00 - Er;a’ Lura 09:00 {abbejtek 10:00 - Fil-K/ina ma’ Farah 10:50 - Teleshopping 13:00 - 1046 Music 15:00 Teleshopping 16:20 - Fil-K/ina ma’ Farah (r) 17:10 - Er;a’ Lura 18:15 - Bingo 75 18:40 Teleshopping 19:00 - News 19:30 - Il-Parlament tal-Poplu 20:30 - Forum 21:30 - CNI 22:00 - News 22:30 - Motordrome (r). Raiuno • melita 150 • GO Plus 201 06:45 - Unomattina (jinkludi Tg 1 fis-07:00, it-08:00 u d-09:00) 11:00 - Tg 1 11:05 - Occhio alla spesa 12:00 - La prova del cuoco 13:30 - Tg 1 14:00 - Tg 1 Economia 14:10 - Verdetto finale 15:15 - La vita in diretta 16:50 Tg Parlamento 17:00 - Tg 1
18:50 - L’eredità 20:00 - Tg 1 20:30 - Qui Radio Londra 20:35 - Soliti ignoti 21:10 - Don Matteo 8 23:30 - Porta a porta 01:05 - Tg 1 notte 01:40 - Qui Radio Londra 01:45 - Sottovoce. Raidue • melita 151 • GO Plus 202 07:00 - Cartoons 10:00 Tg2punto.it 11:00 - I fatti vostri 13:00 - Tg 2 giorno 13:30 - Tg 2 costume e società 13:50 - Tg 2 medicina 33 14:00 - Italia sul due 16:10 - Ghost Whisperer (TF) 16:50 - Hawaii Five-O (TF) 17:45 - Tg 2 Flash L.I.S. 17:50 Tg sport 18:15 - Tg 2 notizie 18:45 - Numb3rs (TF) 19:30 Squadra Speciale Cobra 11 (TF) 20:30 - Tg 2 notizie 21:05 Criminal Minds (TF) 22:40 Cold Case - Delitti irrisolti 23:25 - Tg 2 notizie 23:40 - Cut 00:25 - Rai 150 anni 01:20 - Tg Parlamento 01:35 - Italia sul due. Raitre • melita 152 • GO Plus 203 07:00 - Tgr Buongiorno Italia 07:30 - Tgr Buongiorno regione 08:00 - Agorà 10:00 - La storia siamo noi (dok.) 11:00 Apprescindere 12:00 - Tg 3 sport 12:25 - Tg 3 fuori tg 12:45 - Le storie - diario italiano 13:10 - La strada per la felicità (soap) 14:00 - Tg regione 14:20 - Tg 3 14:50 - Tgr Leonardo 15:00 - Tg 3 L.I.S. 15:05 - Lassie (TF) 15:50 - Cose dell’altro Geo (attwalità) 17:40 - Geo & Geo (attwalità) 19:00 - Tg 3 19:30 - Tg Regione 20:00 - La crisi, in 1#2 h 20:20 Blob 20:35 - Un posto al sole (soap) 21:05 - Dark Tide. Film 2011 23:05 - Sostiene Bollani 24:00 - Tg 3 linea notte 01:05 Magazzini Einstein 01:35 - La musica di Raitre. Canale 5 • melita 154 • GO Plus 205 08:00 - Tg 5 mattina
08:40 - La telefonata di Belpietro 08:50 Mattino cinque 10:10 - Tg 5 ore 10 11:00 - Forum (attwalità) 13:00 - Tg 5 13:40 - Beautiful 14:10 - Centovetrine 14:45 Uomini e donne (reality) 16:15 Amici 16:55 - Pomeriggio cinque 18:50 - Avanti un’altro! 20:00 -
Tg 5 20:20 - Striscia la notizia 21:10 - Io canto 00:15 - Tg 5 notte 00:45 - Striscia la notizia 01:25 - Uomini e donne (talk show). Rete 4 • melita 153 • GO Plus 206 06:55 - Zorro 07:25 - Starsky & Hutch (TF) 08:20 - Hunter (TF) 09:40 - R.I.S. 5 - delitti imperfetti (TF) 10:50 - Ricette di famiglia (attwalità) 11:30 - Tg 4 12:00 Un detective in corsia (TF) 13:00 - La signora in giallo (TF) 13:50 - Il tribunale di Forum 15:10 Hamburg Distretto 21 (TF) 16:15 - Sentieri (soap) 16:55 - Secondo amore. Film ’55 18:55 - Tg 4 19:35 - Tempesta d’amore 20:30 - Walker Texas Ranger (TF) 21:10 - Miami Vice. Film 2006 24:00 - Out of Sight. Film ’98. Italia 1 • melita 155 • GO Plus 204 06:50 - Cartoons
08:40 - Una mamma per amica (TF) 09:00 Tgcom 24 all news 10:35 Grey’s Anatomy (TF) 12:25 Studio aperto 13:05 - Studio sport 13:40 - Cartoons 15:00 Big Bang Theory (sitcom) 15:35 - No Ordinary Family (TF) 16:25 - La vita secondo Jim (sitcom) 16:50 - Giovani campionesse (TF) 17:45 - Cartoons 18:30 Studio aperto 19:00 - Studio sport 19:25 - Mr Bean (TF) 20:05 - CSI: scena del crimine (TF) 20:55 - Football. Europa League. Vaslui v Lazio 22:55 Europa League - Speciale 23:55 Mr Olympia 2011 01:35 Poker1mania. La 7 • melita 156 • GO Plus 207 07:00 - Omnibus 07:30 - Tg La 7 09:40 - Coffee Break 10:35 L’aria che tira 11:25 - SOS tata 12:25 - I menu di Benedetta 13:30 - Tg La 7 (TF) 14:05 Tutti gli uomini di Rebecca. FIlm 2005 16:15 - Atlantide(dok) 17:30 - The District (TF) 19:20 ‘G’ Day 20:00 - Tg La 7 20:30 - Otto e mezzo 21:10 Piazzapulita 24:00 - Tg La 7 00:10 - (Ah)ipiroso 01:05 Prossima fermata 01:20 - ‘G’ Day 02:00 - Otto e mezzo.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta’ Di/embru, 2011
Passatemp 25
Tisliba 1
2
5
3
4
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
Mimdudin>5. Test (5) 6. Hawn [afna bi lsienhom velenu] (5) 7. Tistqarr dnubietek malkonfessur (5) 10. Tella’ r-rix l-g[asfur (5) 11. Kunjom il-kotra? (5) 12. Is-sinjal tan-Nisrani (5) 14. Kreatura tal-ba[ar (5) 16. Simna (5) 17. :ens (5) 18. Tmur mal-[ajta fil-[jata (5)
18
Weqfin>1. Irripara, sewwa l-[tija, taffa (6) 2. Skars, mhux bi]]ejjed (6) 3. Ta’ barra nett (6) 4. Wera bil-qawwa li mhux hekk (6) 8. Ibbilan/jajt il-kontijiet (5) 9. Kulur (5) 12. Stmell (6) 13. Feta[ ftit il-bieb (6) 14. Dg[ajsa Venezjana (6) 15. Ammonixxa (6)
Soluzzjoni tal-biera[ Mimdudin> 5. Ovvju; 6. Eduka; 7. Flawt; 10. Dramm; 11. {rara; 12. Bravu; 14. Jitma’; 16. Ba[ri; 17. Rabat; 18. Orbot. Weqfin> 1. Torqod; 2. Mudlam; 3. Newwa[; 4. Partita; 8. u 14. Da[al jorqod; 9. u 13. {abta u sabta; 12. Bi//ru; 15. Aspett.
Gwardjan lokali spe/jali - ma jaqbi]lu xejn!
Soluzzjonijiet
G[al 4 persuni trid: 8 strixxi streaky bacon ming[ajr ;ilda 12-il slajs [ob] ismar wholemeal 75g butir artab 4 pitravi pickled imsaffin u slajsjati 175g sider tat-ti;ie;a msajjar ftit weraq mill-qalba tal-[assa 4 mg[aref mayonnaise 4 [jariet slajsjati 2 tadamiet slajsjati
Sudoku
Metodu: Sa[[an il-grill fuq nar qawwi. Po;;i l-istrixxi tal-bacon fuq bi//a fojl fuq il-grill u sajjarhom g[al 5 minuti, qallibhom darba sakemm isiru jqarm/u u ta' lewn dehbi fuq i]-]ew; na[at. Saffihom fuq karta tal-k/ina u warrabhom fil-;enb. Dellek il-[ob] bil-butir. Po;;ihom [dejn xulxin fuq xi [a;a /atta u ix[et fuqhom f'porzjonijiet indaqs il-pitravi, il-la[am tatti;ie; u l-weraq tal-[assa. Ix[et nofs il-mayonnaise fuq 4 slajsis o[ra tal-[ob]. Qieg[ed dawn is-slajsis maqlubin fuq l-o[rajn. Ix[et il-kumplament tal-mayonnaise fil-wi//. G[attihom bil-bi//iet tal-[jar, il-bacon u t-tadam u er;a' po;;i fuqhom il-[ob] li baqa'. Aqsam is-sandwiches djagonalment f'erbg[a. Da[[al stikka tal-cocktail min-nofs biex i]ommu flimkien.
Sudoku
Da[[al fil-kaxxi vojta ta' kull ringiela, ta' kull kolonna u ta' kull kwadru ]g[ir ta' 3 kaxxi bi 3 n-numri kollha mill-1 sad-9.
Qawl Malti
Kul[add i[obb jikkmanda. Dan ifisser li kul[add ja[seb li hu jifhem aktar minn s[abu u mis-superjuri tieg[u.
Il-gwardjan lokali
Chicken & Pickles Club Sandwich
Spiru kien gwardjan lokali spe/jali g[ax fuq xog[lu jilbes il-beritta. Hawn fuq narawh josserva kulma qed ji;ri. Hu jinsab f'nofs ix-xena n-na[a ta' isfel. Kien sa[ansitra jkun jaf x'qed ji;ri wara dahru. Qed josserva li [ames persuni kkommettew [ames reati evidenti kontra l-li;i. Liema huma?
1. Ra;el qed iwaddab va]un g[al isfel mit-tieqa (fuq nett fuq ix-xellug); 2. Wie[ed qed isuq ilmutur (fuq nett fa//ata) fuq ir-rota ta' wara; 3. Ra;el jidher qed jipprova jifga' ra;el ie[or (fuq nett fuq il-lemin); 4. It-trakk tal-;arr (finnofs in-na[a ta' fuq) g[andu t-tag[bija marbuta [a]in u qed jaqg[u xi affarijiet fit-triq; 5. Il-vann il-kbir (finnofs quddiem) qed isuqu tifel.
RI?ETTA
Il-{amis, 1 ta’ Di/embru, 2011
26 Klassifikati PROPRJETÀ Bu;ibba
APPARTAMENT fit-tielet sular lest minn kollox, kbir [afna u spazju]. Open plan living u dining, k/ina fitted, box room, ]ew; kmamar talbanju, tliet kmamar tas-sodda doppji, terrazzin quddiem u ie[or wara. Parti mill-bejt u bl-u]u tal-lift. Prezz €129,000. ?emplu 79808405 jew 79957951.
{al Luqa
APPARTAMENTI u penthouses 225 metru kwadru, tliet kmamar tassodda, k/ina#living#sitting, utility. Prezz jibda minn €104,821(Lm45,000). ?emplu 99803659 jew 79498824.
{a]-}ebbu;
APPARTAMENT kbir flewwel sular fi blokka ta’ tnejn. Parzjalment lest. K/ina, living u dining area (open plan), 3 kmamar tassodda wa[da minnhom ensuite u kamra tal-banju. Washroom, bejt u l-arja. Prezz €145,000. ?emplu 79050498.
{a]-}ebbu;
TERRACED house ;dida f’area sabi[a. Tliet qasab u nofs fa//ata b’85 pied fond. Lesta minn kollox b’erba’ kmamar tas-sodda, ]ew; kmamar tal-banju, k/ina, salott. Min hu interessat i/empel 79066880 jew 27015780.
I]-}urrieq, Bubaqra
?emplu 99473354 jew 21387082.
AVVI}I
Santa Venera
TA’ kostruzzjoni ta’ bini, alterazzjonijiet ta’ bini ta’ front gardens, ftu[ ta’ [itan bi travi tal-[adid, ftu[ ta’ bibien u twieqi, [nejjiet, bdil ta’ soqfa tal-konkos u xorok, u nikkavraw travi tal-[adid blinjam, qlug[ ta’ madum talart u tal-[ajt. Nag[mlu fa//ati ;ewwa u barra, fuq il-fil, bissejjie[, bil-qoxra, xog[ol ta’ invjar, tik[il u tibjid u rran;ar, u nraqqg[u soqfa talkonkos e//. Xog[ol ta’ ilma. Xog[ol b’esperjenza kbira u attenzjoni ta’ xog[ol. B’garanzija ta’ xog[ol filpront. ?emplu 79803496.
APPARTAMENT lest minn kollox fit-tieni sular fi blokk ta’ tnejn, bl-arja kollha tieg[u u bil-permess g[all-bini. Billift u bla /ens. Tliet kmamar tas-sodda. ?emplu 99821539.
Tignè Seafront
TERRACED house kbira, erba’ kmamar tas-sodda, ]ew; kmamar tal-banju, k/ina, washroom, ]ew; terraces, ]ew; kmamar talistudju, kompluta b’garaxx ta’ 10 karozzi u ;nien ta’ 30 pied bil-bir. Prezz €338,000. ?emplu 99422082.
APPARTAMENT kbir fuq medda ta’ 125sqm, b’veduta impekkabbli, bil-lift, tliet kmamar tas-sodda u spazju ta’ karozza wa[da. ?emplu 99422082.
L-Imqabba
MINI MARKET kbir attrezzat b’kollox, A#C, kameras, cheesecounter e//. Komplut b’kollox, permessi kollha Class A u bi klijentela tajba. ?emplu 99459954 jew 99450440.
TERRACED house, fully furnished, bil-garaxx. Prezz €280,000. ?emplu 99130380 jew 99772809.
Marsaxlokk
FLATS kbar quddiem ilba[ar, b’veduti u bi tliet kmamar tas-sodda. ?emplu 79843698.
Proprjetà
U artijiet g[all-i]vilupp.
G{AT-TWELLIJA Ra[al :did
VETTURI Diahatsu Charmant
SALOON, 4 doors, 1290cc, powerbreaks, steering lock, radio, 26,000 mil, sabi[a daqs ;dida, VRT tested. Prezz €2,096 (Lm900). ?emplu 99842948 jew 21461487.
Range Rover
CLASSIC, 3 door V8 3.9 EFI, ;ewwa mibdul – soft dash. Prezz €5,000 negozjabbli. ?emplu 79456174.
Renault Scenic
PETROL 1.6 16V 2002 b’mileage baxx, f’kundizzjoni perfetta, dejjem servisjata g[and Kinds, full extras u dejjem iggaraxxjata. Prezz mitlub €7500 negozjabbli. ?emplu 99527477.
Kia Mentor
PETROL 1996 kundizzjoni tajba. Prezz negozjabbli. ?emplu 99025125.
G[al kull xog[ol
Nixtri
GARAXX in-na[a tal-iskola tal-Gvern, San Pawl il-Ba[ar. ?emplu 99887233.
Ni]barazza
DJAR u garaxxijiet, in;orr kull tip ta’ materjal, prezz ra;onevoli u Atlas highup sa 5 sulari bi truck 6 wheeler g[all-bejg[. ?emplu 21433352, 79081719 jew 99499619.
Tiswijiet fil-pront u fil-post
TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour. Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.
Tiswijiet
MAGNI tal-[jata. G[al service u tiswijiet fil-pront ta’ magni tal-[jata. ?emplu 99422268 jew 21416705.
G{ALL-BEJG{ Combination machine
SINGLE PHASE radial armsaw, chiselmorters. ?emplu 21388856 jew 99195464.
LPs
TA’ operetti Taljani u mu]ika
folkloristika ta’ pajji]i differenti. 50/ il-wa[da. ?emplu 21440145.
Mejda tonda
TAL-A{MAR mastizz. Dijamentru ta’ metru, [xuna ta’ 3cm u b’erba’ saqajn. Kundizzjoni perfetta. Prezz €250. ?emplu 21246324 jew 99808522.
Mejda tal-pranzu
KOMPLUTA b’sitt si;;ijiet, magna tal-[jata Singer Melody 60, wall unit, k/ina, one seater sofa, ]ew; si;;ijiet tal-injam b’cushions bojod tal-;ilda, tliet si;;ijiet talinjam, tapit kbir a[dar bilkannella, monitor talkompjuter, libsa talbridesmaid, pitturi ori;inali mpittrin g[all-gosti tag[kom, kostum tal-Karnival g[allkbar f’kundizzjoni tajba u elaborat, kien mixtri g[al show. ?emplu 79883916.
Mobile kiosk
BIL-PERMESSI kollha f’kundizzjoni tajba [afna. ?emplu 79705588.
Office furniture
SKRIVANIJA 180cm u vetrina b’erba’ bibien ta’ Oxford House. :odda fjamanti u mhux u]ati. ?emplu 21494574.
Pasturi
TA’ tafal Malti, sett ta’ 20 pastur, €10 u presepji kull daqs fuq l-antik. ?emplu 21495253.
Tombla sheets
B’numri kbar u kuluri differenti, u kalendarji 29cm x 42cm. Free delivery g[al G[awdex ukoll. Morru g[and BONNICI’S PRINTING PRESS (Pawlu Bonnici) – 3 Triq Melita, il-Belt Valletta. Kif issibuna – min-na[a talBarrakka ta’ Fuq g[al Triq Sant’Ursula. G[al xog[ol ta’ digital printing u offset, inviti tat-tie; etc u xog[ol ta’ embossing. ?emplu 21244627 jew 79373700 jew ibag[tu email fuq pbonnici@bonniciprinting press.com
Il-{amis, 1 ta’ Di/embru, 2011
27 FOOTBALL F'G{AWDEX KAMPJONAT MELITA I DIVI}JONI
Draw drammatiku fid-derby Rabti SK Victoria W. …...............1 Victoria H. …......................1
Id-derby Rabti spi//a fi draw b’mod e//itanti hekk kif kienu Victoria Hotspurs li salvaw punt lejn tmiem ilpartita u sa[ansitra kienu anke sfortunati li ma [adux reb[a drammatika meta kienu m/a[[da mill-mimduda. G[all-Wanderers dan kien it-tielet draw konsekuttiv filwaqt li g[al Hotspurs dan kien it-tieni punt tag[hom talkampjonat. Hotspurs [ar;u ferm insidju]i u fl-ewwel minuta kienu sfortunati b’daqqa ta’ ras ta’ Oliver Farrugia li spi//at mal-mimduda. IlWanderers irrispondew fis16-il minuta bil-gowl talvanta;; meta Edilson Sanchez Estrada g[adda tajjeb u mill-pass tieg[u KENNETH MERCIECA g[eleb lil Mark Grima. G[at-tieni taqsima Hotspurs [ar;u jfittxu l-gowl tad-draw biex fid-9 minuta Franklin Vella /a[[adhom b’save diffi/li fuq xutt mit-tul ta’ Ryan Grech. Fit-33 minuta Edilson Sanchez Estrada kompla lejn Joseph Vella li minflok ma pprova jikkonkludi qassam lejn Chris Sciortino li kellu xxutt mill-vi/in tieg[u salvat minn Grima. Tliet minuti wara f’kontrattakk ie[or Kenneth Mercieca da[al filkaxxa i]da kkonkluda dg[ajjef. Ta’ dawn, Hotspurs ikkastigaw lill-;irien meta fit-43 minuta DANIEL FARRUGIA approfitta minn clearance tad-difi]a opposta u b’xutt /entrali g[eleb lil Vella. Erba’ minuti fuq il-[in imbag[ad Victoria Hotspurs kienu sfortunati li ma kisbux il-gowl tar-reb[a meta Shaun Attard bir-ras laqat ilmimduda. SK Victoria W: F. Vella, S. Gatt, E. Bugeja, F. Magrin, C. Sciortino, S. Dimech (L. Dimech), K. Mercieca, J. Vella, D. Monday, E. Sanchez Estrada. Victoria H: M. Grima, J. Farrugia, J. Emanche’, J. Azzopardi, M. Tabone A. Tramboo, D. Farrugia, R. Grech, O. Farrugia, D. Bellotti (S. Attard), I. Xuereb. Referee: Marco Borg
Kif jinsabu I Div Xewkija T Nadur Y Xag[ra Utd SK Victoria W Sannat L Victoria H G[ajnsielem
L R D T F K Pt 4 4 4 5 5 5 5
3 1 0 10 3 10 3 1 0 11 5 10 2 2 0 7 5 8 1 3 1 7 7 6 1 1 3 4 7 4 0 2 3 3 11 2 0 2 3 9 13 2
It-tieni draw konsekuttiv G[ajnsielem FC ….............1 Sannat L. ….........................1 G[ajnsielem kisbu t-tieni punt fit-tieni draw
konsekuttiv filwaqt li g[al Sannat dan kien l-ewwel draw tag[hom. Kienet log[ba bilan/jata li fiha r-ri]ultat baqa’ in/ert sal-a[[ar. Sannat fet[u l-iskor fit-12-il minuta b’xutt minn barra ta’ DIEGO MARADONA PATRIAGGI, bil-ballun ja[bat mal-lasta u jispi//a ;ewwa. Ir-reazzjoni talBlacks kienet immedjata u ]ew; minuti wara skurjaw permezz ta’ Charlon Tabone i]da l-gowl kien im[assar g[al hands tal-istess plejer. Sa tmiem it-taqsima Sannat ikkontrollaw ir-reazzjoni avversarja. Wara l-intervall kienu G[ajnsielem li irsistew g[addraw u wara tliet minuti g[al hands inutli fil-kaxxa ta’ Mark Formosa, ROBERTO RIVELLINO PATRIAGGI kiseb id-draw mill-penalty. Sannat tilfu /ans tajjeb li jer;g[u jmorru minn fuq fl-10 minuta meta Mark Muscat [arab wa[du i]da x-xutt tieg[u kien salvat g[al corner minn Grech. Fil-21 minuta lBlacks setg[u qalbu r-ri]ultat meta Rivellino Patriaggi seraq ballun fid-difi]a tal-Lions u wara li anke evita l-[ar;a talgoalkeeper Sannati, ra lkonklu]joni tieg[u mblukkata minn Adrian Parnis. G[ajnsielem: J. Grech, C. Tabone, R. Grima, P. Camilleri, D. Debattista, J. Portelli, R. Petriaggi, A. Simoncic, M. Cordina (C. Grima), S. Azzopardi, J. Attard. Sannat L: A. Parnis, F. Debono, M. Formosa (J. Buttigieg), J. Agius, A. Debono, P. Buttigieg, N. Borg, D. Mercieca, M. Muscat, D.M. Petriaggi, E. Nwankwo. Referee: Adrian Azzopardi
Il-captain u l-awtur tal-gowl ta' Victoria Hotspurs Daniel Farrugia jissupera lil Steve Dimech ta' SK Victoria
KAMPJONAT MELITA II DIVI}JONI
Oratory Youths fit-tieni post G[arb R. ….........................0 Oratory Y............................4
Oratory Youths kisbu reb[a li mmaturat fit-tieni taqsima kontra G[arb Rangers biex ]ammew il-pass ma’ ta’ fuq u issa la[qu lil St Lawrence fittieni post tal-klassifika. Fl-20 minuta Oratory kienu insidju]i meta f’azzjoni konfu]a fil-kaxxa tarRangers, xuttijiet ta’ Dione Lautier u Joseph Grech kienu mblukkati. Oratory fet[u liskor fit-43 minuta meta Dione Lautier kellu x-xutt salvat parzjalment minn Cini u approfitta JOSEPH GRECH li kompla f'lasti vojta. G[at-tieni taqsima, Oratory kienu a[jar mill-avversarji b’G[arb jonqsu li jwettqu reazzjoni. Fit-13-il minuta listess Joseph Grech tefa’ birras lejn il-lasta u da[al JOSEF GALEA li mill-vi/in kompla g[al ;ewwa biex irdoppja g[at-tim tieg[u. IrRabtin komplew jamministraw minkejja li kellhom jistennew sad-39 minuta biex kabbru l-vanta;; minn JAMES TABONE li g[eleb lill-goalkeeper sostitut David Apap. Imbag[ad mad90 minuta l-Youths issi;illaw ir-reb[a b’xutt fil-baxx ta’ JOSEPH GRECH.
G[arb R: M. Cini (D. Apap), L. Mizzi, M. Saliba, A. Mizzi (J. Caruana), T. Bartolo, M. Grech, R. Vella, C. Mercieca, J. Portelli (C. Attard), J. Muscat, C. Muscat. Oratory Y: K. Grima, M. Grech, J. Attard, R. Mercieca (K. Farrugia), A, Sacco, J. Attard, J. Grech, C. Xuereb, J. Mizzi (A. Zammit), J. Tabone, J. Galea. Referee: Mario Apap Ker/em ikomplu g[addejjin Qala S. ….............................1 Ker/em A. ….......................3
Ker/em Ajax komplew g[addejjin b’reb[a o[ra kontra Qala Saints, avversarji pjuttost diffi/li. B’hekk ]ammew lewwel post b’punti massimi u sitta vanta;; fuq il-koppja Oratory Youths u St Laurence Spurs. Kien fis-26 minuta li Ker/em ;ustment fet[u l-iskor meta minn cross ta’ Frankie Camillleri, JEAN PAUL MIZZI bir-ras g[eleb lil Mizzi. Fit-33 minuta kien Jontahan Mizzi li /a[[ad lil Ajax milli jirduppjaw b’save tajjeb fuq Marlon Mamo. Qala wie;bu fis-37 minuta bi freekick ta’ Mario Mifsud salvat minn Courtney Mercieca.
Kif jinsabu II Div Ker/em A Oratory Y St Lawrence S }ebbu; R Munxar F Qala S G[arb R
L R D T F K Pt 5 4 4 4 4 5 4
5 3 3 2
0 0 0 0 1 0 1 0 0 0
0 19 1 10 1 6
2 3 4 4
4 6 2 4 8 5 4 6 12 5 11
15
9 9 6 3 3 0
It-tieni taqsima bdiet b’ritmu bilan/jat sakemm fid19-il minuta l-Ajax irduppjaw minn MARLON MAMO wara li r/ieva ming[and Sabri Rais. Tliet minuti wara kabbru l-vanta;; permezz talistess MARLON MAMO li kompla g[al ;ewwa millvi/in wara cross ta’ Frankie Camilleri. F’risposta ta’ Qala fit-42 minuta kisbu l-gowl ta’ konsolazzjoni minn DEREK BORG. Qala S: J. Mizzi, J. Abela (D. Cutajar), M. Zerafa, G. Cefai, M. Buttigieg, N. Portelli, M. Bonello, M. Mifsud, C. Portelli (F. Mumford), P.A. Attard (J. Rapa), D. Borg. Ker/em A: C. Mercieca, F. Camilleri, M. Vella, C. Attard, M. Tabone, M. Mamo, J.P. Mizzi, S. Rais, M. Vella (A. Mizzi), J. Mercieca (A. Grech), K. Mifsud (L. Camilleri). Referee: Julius Ngangue
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta‘ Di/embru, 2011
28 Sport
Aktar ta[ri; u su//essi g[all-judokas Maltin Grupp ta' judokas Maltin dan l-a[[ar attendew g[al ta[ri; intensiv f’/entru Olimpiku tal-Judo f'Ruma, xahar biss wara l-Kampjonati tad-Dinja fejn it-tim Malti e//ella. Il-kontin;ent kien iffurmat minn Marcon Bezzina, Joanna Camilleri, Brent Law, Jeremy Saywell u Isaac Bezzina, flimkien malkow/ Lamberto Raffi. Dan itta[ri; (Olympic Training Camp OTC) hu ta’ livell mill-iktar g[oli fil-Judo flEwropa. Judokas minn aktar minn 22 pajji], li inkludew champions Olimpi/i, mondjali u Ewropej b[al Udo Quellmalz u Giulia Quintavalle, kienu wkoll fuq it-tapit. Wara lOTC, il-Federazzjoni Taljana tal-Judo organizzat it-Tazza tad-Dinja tan-nisa, li kienet parti mir-rawnd ta’ kwalifikazzjoni Olimpika. Judokas minn 36 pajji] minn [ames kontinenti t[abtu biex jaslu sal-podju u jirb[u punti prezzju]i g[all-kwalifikazzjoni tag[hom g[al-Log[ob Olimpiku. Marcon Bezzina u Joanna Camilleri kienu ferm sfortunati fil-polza. Marcon kellha taffa//ja lill-Fran/i]a Pruvost
(5 fl-IJF Grand Slam Tokjo u l-5 fid-dinj il-World Cup) u Joanna lir-Russa Cherepanova (5 fil-World Cup go Minsk). It-tim mag[mul minn Marcon Bezzina, Joanna Camilleri, Brent Law, Jeremy Saywell, Isaac Bezzina, Patrick Gamble, Neville
Thomas u Francesco Aufieri akkumpanjati minn Alex Bezzina u Vito Aufieri mar Katanja biex jikkompeti f'wie[ed mill-Grand Prix Taljan - Alle Pendici del Etna f'Katanja. It-tim Malti kklassifika fit-2 post overall. Ilmidalji mirbu[a kienu 4 taddeheb - Marcon Bezzina 2 (63 kg u 78 kg Seniors), Patrick Gamble (90 kg seniors) u Francesco Aufieri (Espoir-81 kg), 2 fidda mirbu[a minn Jeremy Saywell (73 kgs Junior) u Neville Thomas (90 kg Senior); midalja tal-bron] mirbu[a minn Isaac Bezzina(81 kg Junior), u 7 post ta' Brent Law (66 kg Seniors). Esperjenza unika
Barra dan Jeremy Saywell u Isaac Bezzina akkumpanjati mill-kow/ Lamberto Raffi,
kellhom esperjenza fenomenali meta marru l-Afrika t'Isfel biex jikkompetu filKampjonati Mondjali talJuniors. Kien hemm 65 nazzjon pre]enti b’50 atleta filkategorija ta’ Jeremy u 42 filkategorija ta’ Isaac. G[alkemm il-Maltin ma resqux qrib il-podju, dan kien definittivament pass importanti fil-karriera sportiva tag[hom fejn ftit huma ljudokas fid-dinja jsibu lopportunità li jikkompetu filKampjonati tad-Dinja, li jistg[u jkunu wkoll pass lejn il-Log[ob Olimpiku. 749 atleta fit-tournament Sankaku F’dik l-istess ;img[a, Marcon Bezzina, Brent Law,
Patrick Gamble & Francesco Aufieri, akkumpanjati minn Vito Aufieri, marru Bergamo biex jikkompetu filKampjonat Internazzjonali famu] ‘Sankaku’, fejn [adu sehem mhux inqas minn 749 judoka. Marcon kienet ferm vi/in il-podju wara li eliminat lit-Taljani Palandri b'ippon u lil Dalla Corte b’]ew; wazari – din tal-a[[ar kompliet biex reb[et il-midalja tal-bron] filkampjonat.
Il-grupp tal-judokas Maltin ma' dawk Taljani f'Katanja
Is-semifinali kienet bilan/jata filwaqt li Marcon lag[bet mal-Ispanjola Palao Puche (7 fl-Universiade, l-1 fil-European Cup ESP 2010 u l-5 fil-Kampjonati Ewropej U23 2009) u kien wara [afna li Puche Palao reb[et yuko (li]g[ar punte;; fil-Judo). Bezzina lag[bet g[allmidalja tal-bron] kontra tTaljana Bergamo (it-2 Campionati Università Italiani 2010) u kienet qed tikkontrolla sewwa sakemm ]ball ]g[ir fl-attakk wassal biex Bergamo [adet f'idejha l-attakk u ]ammet lil Marcon osaekomi. Marcon temmet fil-5 post f’dan il-kampjonat. Brent Law ;ie fid-9 post
fil-kategorija 60 kg kontestata minn 24 atleta. Huwa twaqqaf minn Daniele Mannina (l-10 post filKampjonat Nazzjonali Taljan). Imbag[ad Brent lag[ab fir-repechage, fejn elimina lit-Taljan Griffero, i]da wara tilef il-log[ba g[as-7 post kontra t-Taljan, Campese (il-5 fil-Kampjonati Mondjali Junior fl-2009). Patrick Gamble tela’ kontra tTaljan Camparsi i]da ma rnexxilux jasal saz-zona tarrepechage. Fil-kategorija Espoir, Francesco Aufieri elimina lit-Taljan Crespi, imma sfortunatament tilef finali tieg[u kontra Rossi u b'hekk temm fit-tieni post.
SWAN – TAZZA TAL-MILIED
Mag[rufa t-timijiet fil-kwarti tal-finali Fi tmiem il - ;img[a ntlag[bu l - a[[ar erba ' log[biet mill - fa]i tal ewwel rawnd tat - Tazza tal Milied tal - Fahrenheit Freight Forwarders tas Swan fejn Dingli Eagles AMG Parts u Lija#Iklin AFC g[elbu lil G[arg[ur Buswackers Andrews Bar u Tal - Qroqq Versity Kasco rispettivament filwaqt li Tarxien AFC Kavallieri b ' sorpri]a u Fluer - De - Lys g[elbu lil Senglea Gunners Tutto Sports u lil Paola Peacocks Nexia bil - penal ties . B ' hekk it - tmien timiji et li g[addew g[all - kwarti tal - finali huma l - holders Marsa St . Micheal ' s , Valletta St . Pauli , Dingli
Eagles , Ta ' :iorni Wolves , Tarxien AFC mill - ewwel Divi]joni u Lija#Iklin , M ' Xlokk AFC u Fleur - De - Lys mit - Tieni Divi]joni Dingli Eagles AMG Part g[elbu l-isfida tal-G[arg[ur Buswackers Andrews Bar 4-2 u issa jiltaqg[u kontra Valletta St. Pauli Peugeot filkwarti finali Kien fil-25 minuta li Paul Azzopardi po;;a lil Dingli fil-vanta;; u [ames minuti wara Arvin Micallef kabbar il-vanta;; minn freekick. Fittieni taqsima Maurizio Abela da[[al lil G[arg[ur fil-log[ba u Fabio Grech minn penalty g[amilhom 2-2. Imma goals fit-63 minuta minn Arvin
Micallef u fid-69 minuta minn Paul Azzopardi taw irreb[a lil Dingli. Fit-tieni partita l-leaders tatTieni Divi]joni Lija#Iklin AFC g[elbu lil Tal-Qroqq Veristy Kasco 3-0 u fil-kwarti tal-finali jila[gbu kontra Marsa St. Michael's. Il-goals waslu minn Mark Cremona fl-ewwel taqsima u doppjetta ta' Andre Scicluna fit-tieni taqsima wara li Versity fallew ukoll penalty. Fleur-De-Lys qatg[u passa;; g[al mal-a[[ar tmienja wara l-g[oti talpenalties meta g[elbu lil Paola Peacocks Nexia wara draw 1-1 u fil-kwarti tal-finali jiltaqg[u ma' Ta' Giorni Wolves.
Fleur-De-Lys fet[u l-iskor wara 20 minuta minn Joe Darmanin, imma Paola Peacocks fl-54 minuta kisbu d-draw mis-sostitut Shawn Cianter. Fil-penalties g[al Fleur-De-Lys skurjaw Robert Muscat, Luke Buhagiar, Claudio Cauchi, Joe Darmanin, Saviour Spiteri, Stephen Attard, Robert Formasa u Bernard Darmanin, filwaqt li g[al Paola Peacocks skurjaw David Tabone, Pierre Fiorentino, Elton Zammit, Shawn Ciantar, Gabriel Farrugia, Hamadal Balde, Edward Crockford u Ryan Grima. Fl-a[[ar log[ba Senglea Gunners Tutto Sports b'sor-
pri]a sfaw eliminati bil-penalties minn Tarxien AFC Kavallieri wara draw 1-1. Fil-51 minuta Jean Paul Galea po;;a lil Tarxien filvanta;;, imma l-Gunners wettqu reazzjoni u wara bosta tentattivi fil-61minuta kisbu d-draw permezz ta' Bronwen Bugeja. Fil-penalties g[al Tarxien skurjaw Jean Paul Galea, Jeremy Saliba, Maxime Landais u Rodney Ellul u falla Lorenzo Parella. G[all-Gunners skurjaw Elvin Attard u Brady Degiorgio filwaqt li fallew John Agius u Jeremy Gatt. B’hekk Tarxien fil-kwarti talfinali issa jilag[bu kontra Marsaxlokk AFT.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta’ Di/embru, 2011
Sport 29 FORMULA 1
Ecclestone jattakka lill-COTA Il-kap tal-Formula 1, Bernie Ecclestone kompla ji]vela d-dettalji dwar i/-/irkwit tal-Grand Prix Amerikan u attakka lillorganizzaturi ta’ dan il-Grand Prix, ilkumpanija COTA. Ix-xog[ol fuq i/-/irkwit ta’ Texas f’Austin kien twaqqaf min[abba li l-organizzaturi ma tawx garanzija lill-uffi/jali tal-Formula 1 li se j[allsu s-somma dovuta biex jorganizzaw il-Grand Prix. Dan il-Grand Prix kellu jsir sena ilu i]da COTA, il-kumpanija li kienet qed tie[u [sieb li torganizza dan il-Grand OLIMPJADI 2012
Domanda kbira g[all-biljetti tal-futbol Eluf ta’ biljetti tal-futbol di;à ;ew mibjug[a lil partitarji li jridu jsegwu l-futbol waqt l-Olimpjadi ta’ sena o[ra f’Londra. Nhar it-Tlieta li g[adda madwar 1.5 miljun biljett [are; g[all-bejg[ u di;à n[atfu eluf. Ta’ min jg[id li lfinali tal-ir;iel, is-semifinali u l-kwarti tal-finali di;à huma mibjug[a kollha. Dawn id-dettalji ;ew ]velati minn Locog, ilkumpanija responsabbli millbejg[ ta’ biljetti waqt lOlimpjadi. Il-biljetti g[allParalimpi/i se jibdew jinbieg[u minn g[ada. Il-biljetti g[at-track cycling u l-wheelchair rugby di;à nbieg[u kollha. Madankollu, biljetti g[allatletika, wheelchair basketball, g[awm u equestrian g[adhom kollha g[all-bejg[. B[ala prezzijiet dawn ivarjaw minn 16-il sterlina sa 20 sterlina. Il-kbar i[allsu 20 lira sterlina u dawk akbar minn 60 sena i[allsu 16. Fil-bidu ta’ Settembru saret l-ewwel fa]i ta’ bejg[ fejn kienu nbieg[u madwar 800,000 biljetti g[allParalimpi/i. Il-biljetti g[allParalimpi/i jistg[u wkoll jinbieg[u waqt li ssir l-edizzjoni stess. Din tibda fid-29 ta’ Awwissu u tintemm fid-9 ta’ Settembru. Il-partiti tal-futbol se jintlag[bu fil-grawnd ta’ Wembley, f’Hampden Park fi Glasgow, fil-Millenium Stadium f’Cardiff f’Wales, f’Old Trafford, f’St James’ Park u f’The City Stadium. It-tim tal-ir;iel tar-Renju Unit, li hu mistenni ji;bed attenzjoni kbira se jiddebutta f’Old Trafford ta[t it-tmexxija ta’ Staurt Pearce. Il-futbol jibda jum qabel ma ssir i//erimonja uffi/jali tal-ftu[. It-tim tan-nisa mmexxi minn Hope Powell se jibda limpenji tieg[u fil-Millenium Stadium.
Prix, ma la[qitx ftehim ma’ Ecclestone. Dan tal-a[[ar xtaq li l-Formula 1 jirritorna fl-Istati Uniit i]da f’intervista li ta lbiera[ hu spjega li l-COTA qatt ma kienet f’po]izzjoni li torganizza l-Grand Prix min[abba li ma kellhiex flus. “Il-problema ma kinitx biss dwar flus. A[na xtaqna li nkunu /erti li se jsir ilGrand Prix. Din is-sena biddilna [afna lkalendarju biex nakkomodaw lil [afna nies i]da jekk jag[ti l-ka] li nsiru nafu fla[[ar [in li mhux se jsir Grand Prix jkollna problemi kbar,” qal Ecclestone.
“A[na ma qbilniex mhux biss wara l25 miljun dollaru i]da fuq is-somma kollha. Il-25 miljun dollaru hi biss parti mis-somma. Rigward il-COTA, dawn qatt ma kellhom il-flus,” temm jg[id ilkap tal-Formula 1. Ecclestone offra kuntratt ;did lillCOTA u jekk ma jkollux twe;iba dan ifisser li fl-ista;un li ;ej se jkun hemm 19-il Grand Prix. Dan g[aliex Ecclestone di;à qal li jekk ma jsirx il-Grand Prix tal-Istati Uniti mhux se jsir ie[or minfloku.
Il-Kap tal-Formula 1, Bernie Ecclestone
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta‘ Di/embru, 2011
30 Sport UEFA EURO U17 u U19- TLUG{ TAL-POLOZ
Gruppi diffi/li g[al Malta It-tim nazzjonali Malti se jkollu jaffronta timijiet diffi/li fir-rawnd ta’ kwalifikazzjoni g[all-Euro 2012-2013 tal-U17 u talU19 rispettivament. It-tim Malti tal-U17 qieg[ed fi Grupp 3 flimkien mal-Polonja, mal-Olanda u ma’ San Marino. Dawn tala[[ar huma avversarji li ttim Malti, fuq il-karta, g[andu jeg[leb ming[ajr
diffikultà kbira i]da bla dubju mhux l-istess jista’ jing[ad g[all-Polonja u g[all-Olanda. Il-log[ob se jsir f’San Marino u dan jaf ikun ta’ vanta;; g[al San Marino minkejja li dawn mhumiex tim li ;eneralment jikseb ri]ultati daqstant po]ittivi. Intant, it-tim Malti talU19 jinsab fi Grupp 9 flimkien man-Norve;ja, mal-Portugall u malI]landa. Il-partiti se MOTORSPORT
Cini re;a’ elett President
Tonio Cini, President tal-Malta Motor Sport
Tonio Cini ;ie konfermat b[ala President tal-Malta Motor Sport Federation g[al terminu ta’ tliet snin sal-2014. Dan sar mag[ruf wara l-Laqg[a :enerali Annwali li saret itTlieta filg[axija. Dan ma ;iex ikkontestat. Cini ilu President ta’ din il-Federazzjoni sa mill-2008.
jintlag[bu f’pajji]na stess u dan g[andu jkun ta’ vanta;; ]g[ir i]da wie[ed ma jridx wisq biex jinnota li l-avversarji tal-Maltin huma ta’ kalibru [afna aqwa minn ta’ Malta. Fi]-]ew; ka]ijiet, lewwel ]ew; timijiet ta’ kull grupp, flimkien mat-tielet tim li jkollu l-aqwa rekord kontra t-tnejn ta’ fuq, jg[addu g[ar-rawnd li jmiss. Il-holder tal-edizzjoni talU19 huma Spanja u dawn iridu jilag[bu kontra l-Italja, l-Armenja u l-Bel;ju biex jg[addu g[all-fa]i li jmiss u jibdew jiddefendu t-titlu tag[hom fl-Estonja. Minn na[a l-o[ra, lOlanda, li hi holder taledizzjoni tal-U17, tinsab fi Grupp 3 flimkien malBel;ju, mal-Litwanja, u mal-Latvja. L-edizzjoni finali se tintlag[ab fliSlovakkja. Id-dati tal-partiti g[adhom ma ;ewx im[abbra.
’ Kwalifikazzjoni
’ Kwalifikazzjoni
Rawnd ta
Rawnd ta
U19
U17
Grupp 1
Grupp 1
Grupp 2
Grupp 2
: Awstrija, Ungerija, Andorra, Bulgarija : Finlandja, Danimarka, Montenegro, ?ipru : Polonja, Olanda, San Marino, Malta : Repubblika ?eka, Gre/ja, Irlanda ta’ Fuq, Moldova : :ermanja, Eire, Ma/edonja, Lussemburgu : Franza, Portugall, I]rael, Latvja : Bel;ju, Italja, Belarus, Albanija : Slovakkja, Norve;ja, Kazakhstan, Bosnia u Hergezovina : Skozja, }vizzera, Armenja, Rumanija : Wales, Russja, }vezja, Slovenja : Kroazja, Azerbaijan, Georgia, I]landa : Ukrajna, Ingilterra, G]ejjer tal-Faroe, Estonja Grupp 3
Grupp 4
Grupp 5
Grupp 6
Grupp 7
Grupp 8
Grupp 9
Grupp 10
Grupp 11
Grupp 12
: Belarus, Serbja, Moldova, Armenja : Finlandja, :ermanja, Andorra, San Marino : Bel;ju, Olanda, Litwanja, Latvja : Spanja, Polonja, Azerbaijan, Bulgarija : Gre/ja, Franza, Slovenja, Bosnia Herzegovina : Awstrija, }vizzera, ?ipru, G]ejjer tal-Faroe : Ingilterra, Irlanda ta’ Fuq, Estonja, Wales : Italja, Ungerija, Albanija, Liechtenstein : Norve;ja, Portugall, Malta, I]landa : Eire, Rumanija, }vezja, Ma/edonja : Danimarka, Repubblika ?eka, Montenegro, Russja : Turkija, Kroazja, Kazakhstan, I]rael : Skozja, Georgia, Lussemburgu, Ukrajna Grupp 3
Grupp 4
Grupp 5
Grupp 6
Grupp 7
Grupp 8
Grupp 9
Grupp 10
Grupp 11
Grupp 12
Grupp 13
FUTBOL
Il-PFA se tg[in lill-plejers L-Asso/jazzjoni tal-Plejers (PFA) se tag[ti struzzjonijiet u linji ta’ gwida ta’ kif dawn jeg[lbu d-dipressjoni permezz ta’ ktejjeb. Dan kollu wara li fi tmiem il-;img[a l-eks plejer u kow/ ta’ Wales, Gary
Sped instab mejjet wara li wettaq suwi/idju. Il-PFA trid tevita li ka] b[al dan jer;a’ jse[[ u b’hekk qed tibg[at dan il-ktejjeb lil madar 4,000 membru fi [dan din l-asso/jazzjoni. Il-Kap E]ekuttiv ta’ din lasso/jazzjoni, Gordon Taylor, qal li dan il-ktejjeb fih artikli miktubin minn plejers b[alma huma Andy Cole, Neil Lennon u Paul Gascoine. “Nittama li din it-tra;edja ;;ieg[el lill-persuni li qeg[din f’diffikultà jitkellmu. Irridu nag[mluha /ara li hemm sistema li tg[in lil dawn il-plejers,” spjega Taylor. Minbarra t-tra;edja ta’ Speed, ;img[a ilu kien hemm ka] fil-:ermanja fejn referee instab bil-polz maqtug[ f’kamra ta’ lukanda qabel ma kien se jikkontrolla partita talBundesliga. Fortunatament, dan ir-referee irkupra u anke [are; mill-isptar. Fl-2009, ilgoalkeeper internazzjonali :ermani], Robert Enke kien ukoll wettaq suwi/idju u dawn il-ka]ijiet qed juru
L-eks kow/ ta’ Wales, Gary Speed
kemm qed i]]id il-pressjoni li jaffa//jaw dawn il-plejers. Skont Taylor, il-pressjoni li ssir minn na[a tal-midja biex wie[ed ikollu prestazzjonijiet tajba hi l-akbar pressjoni li ;;ieg[el lill-plejers jitiflu lkon/entrazzjoni. Intant, Newcastle [abbru li qabel il-partita kontra Chelsea nhar is-Sibt se jfakkru lil Gary Speed permezz tal-kant tal-innu ta’ Wales.
IN-NAZZJON Il-{amis, 1 ta‘ Di/embru, 2011
Sport 31 EUROPA LEAGUE
Telfiet g[at-timijiet tar-Renju Unit Il-biera[ kienet ;urnata negattiva g[all-erba’ timijiet tarRenju Unit. It-timijiet Ingli]i ta’ Tottenham u Birmingham tilfu kontra PAOK u Braga rispettivament filwaqt li liSko//i]i ta’ Celtic tilfu kontra Atletico. L-Irlandi]i ta’ Shamrock tilfu kontra Rubin Kazan. Grupp A – Tottenham tilfu f’darhom kontra 10 players kontra PAOK. PAOK [asdu lillIngli]i b’gowls kmieni ta’ SALPINGIDIS u ta’ ATHASIADIS. Fit-38 minuta MODRIC naqqas id-sitakk u minkejja li tke//a Stafylidis liskor baqa` dak ta’ 2-1 favur PAOK. Rubin Kazan kisbu reb[a konvin/enti ta’ 4-1 f’darhom kontra Shamrock Rovers. VALDEZ fl-10 minuta feta[ liskor u ]ew; minuti wara OMAN ;ab id-draw. Fis-36 minuta NATCHO tefa lil Rubin 2-1 minn fuq. Fit-tieni taqsima gowls ta’ VALDEZ u MARTINS isi;illaw ir-reb[a. Grupp B – Standard Liege komplew isa[[u posthom filqu//ata tal-grupp b’reb[a 2-0 fuq Hannover f’konfront dirett. Il-gowl waslu wie[ed f’kull taqsima. Vorskla Poltava ;ew
draw 1-1 kontra Copenhagen. Ironikament i]-]ew; gowls kienu ta’ DOYE ta’ Poltava. Dan tefa fix-xibka tieg[u stess fil-31 minuta u sitt minuti wara skurja kontra l-avve arsarji. Grupp C – PSV u Hapoel kisbu reb[iet importanti barra minn darhom. L-Olandi]i g[elbu lil Legia Warsaw, li lag[bu g[al nofs sieg[a b’10, bi skor ta’ 3-0. Hapoel Tel-Aviv reb[u 3-1 fil-Bulgarija kontra Rapid Bucurest. Grupp G – Reb[a kbira o[ra l-biera[ kienet dik ta’ 4-1 ta’ Metalist fuq Vienna. DEVIC, EDMAR, GUEYE u SOSA skurjaw g[al Metalist. Il-gowl ta’ kosolazzjoni ta’ Vienna skurjah MADER li temporarjament ;ab id-draw. Intant, Malmo u AZ Alkmaar ;ew draw 0-0. Grup H – Birmingham fallew i/-/ans li jie[du draw barra minn darhom kontra Braga. Dan g[aliex Zigic, fil-11il minuta falla penalty u ta’ dan it-tim Ingli] patta qares g[ax fil51 minuta VIANA tefa’ lil Braga fil-vanta;;. Dan fil-fatt kien l-uniku gowl tal-partita, gowl li ta t-tieni telfa lil Braga fi Grupp H. Mill-istess grupp Brugge
DIXXIPLINA
Sospi]i sebg[a tal-Premier Il-Kummissarju tad-Dixxiplina tal-MFA issosspenda seba’ plejers tal-Premier. L-attakkant ta’ B’Kara, Moises Avila Perez hu sospi] ]ew; partiti filwaqt li Paul Fenech u Shaun Bajada huma sospi]i partita. Intant, Massimo Grima ta’ {amrun, Sheldon Grech ta’ Mosta, Roderick Sammut ta’ Qormi u William Barbosa ta’ Valletta huma sospi]i log[ba. Dan ifisser li Avila Prez, Fenech u Bajda se jitilfu l-konfront kontra Hibernians filwaqt li Perez se jitlef ukoll il-partita kontra Mqabba. Massimo Grima se jitlef il-log[ba kontra Tarxien filwaqt li Sheldon Grech se jitlef dik kontra Balzan. Roderick Sammut u William Barbosa se jitilfu l-partita li Qormi u Valletta g[andhom kontra xulxin. Mill-Ewwel Divi]joni, Arlindo Rustemi ta’ Rabat ;ie sospi] ]ew; partiti. Glenn Tanti u Ivan Casha ta’ Bi]ebbugia, Leontiev Konda ta’ Dingli, Edison Fiori Dos Santos ta’ Naxxar u Nikolay Filipov ;ew sospi]i log[ba kull wie[ed. Mit-Tieni Divi]joni Karl Saliba ta’ G]ira, Chris Cuschieri ta’ San :wann kienu sospi]i partita kull wie[ed. Mit-Tielet Divi]joni Mdina kellhom tliet plejers kif ukoll il-kow/ sospi]. Il-kow/ Eric Schembri kien sospi] g[al 10 partiti, Adrian Gatt kien sospi] [ames log[biet, Matthew Francalanza kien sospi] tnejn u Justin Buhagir wa[da. Carl Calvagna ta’ Fgura ;ie sospi] sitt partiti, Leeroy Bonnett, wkoll ta’ Fgura, ;ie sospi] partita.
wettqu rimont inkredibbli barra minn darhom kontra Maribor. Wara li marru tliet gowls minn ta[t dawn bdew ir-rimonta tag[hom kwarta mit-tmiem permezz ta’ DIRAR. L-istess DIRAR skurja ie[or tliet minuti wara u AKPALA ;ab id-draw fit-82 minuta. Il-gowl rebbie[ g[all-klabb Bel;jan skurjah DONK fl-a[[ar minuta. Grupp I – Tim ie[or li kiseb reb[a importanti barra minn daru kien Atletico Madrid. Dawn g[elbu lil Celtic fliSkozja. Il-gowl tat-tim Spanjol wasal man-nofs sieg[a log[ob permezz ta’ TURAN. Fl-isetss grupp Rennes u Udinese ;ew fi draw ta’ 0-0. Dan ifisser li Udinese issa g[andhom /ans tajjeb li jikkwalifikaw min[abba li jinsabu tliet punti fuq Celtic u [amsa fuq Rennes. Il-leaders huma Atletico b’10 punti.
Ri]ultati u klassifiki
Grupp A
R.Kazan v Shamrock R Tottenham v PAOK PAOK Rubin Tottenham Shamrock
Grupp B
4-1 1-2
L R D T F K Pt 5 5 5 5
3 2 0 9 3 1 1 10 2 1 2 5 0 0 5 4
S. Liege v Hannover Poltava v Copenhagen Standard Hannover Copenhagen Vorskla
Rodrigo Lima ta’ Braga (lemin) jissielet g[all-ballun ma’ David Murphy ta’ Birmingham
5 11 4 10 4 7 15 0 1-0 1-1
L R D T F K Pt
5 3 2 0 7 1 11 5 2 2 1 6 5 8 5 1 2 2 5 8 5 5 0 2 3 3 7 2
Grupp C
Legia Warsaw v PSV R. Bucharest v Hapoel PSV Legia Hapoel Rapid
L R D T F K Pt
5 4 1 0 11 5 3 0 2 7 5 1 1 3 8 5 1 0 4 4
Grupp G
Malmoe v AZ Alkmaar Metalist v A. Vienna Metallist AZ Alkmaar A. Vienna Malmo
0-3 1-3 4 7 9 10
13
9 4 3
0-0 4-1
L R D T F K Pt
5 4 1 0 14 5 13 5 1 4 0 9 6 7 5 1 2 2 8 11 5 5 0 1 4 4 13 1
Grupp H
Braga v Birmingham Maribor v Brugge Braga Bruges Birmingham Maribor
1-0 3-4
L R D T F K Pt 5 5 5 5
3 3 2 0
1 1 11 5 10 1 1 11 8 10 1 2 7 8 7 1 4 6 14 1
Celtic v At. Madrid Rennes v Udinese
0-1 0-0
Grupp I
At. Madrid Udinese Celtic Rennes
L R D T F K Pt
5 3 1 1 8 5 2 2 1 5 5 1 2 2 5 5 0 3 2 4
3 10 6 8 6 5 7 3
CARLING CUP – KWARTI TAL-FINALI
Man Utd eliminati f’Old Trafford
I/-champions Ingli]i Man Utd sfaw eliminati mil-kwarti tal-finali tal-Carling Cup b’telfa ta’ 2-1 kontra Crystal Palace. Wie[ed jista’ jg[id li g[al dan il-konfront, l-kow/ ta’ Man Utd, Alex Ferguson, serra[ ilplayers titluari kollha. Fil-fatt, l-ewwel [dax li beda bihom kienu Amos, Rafael, Evans, Smalling, Fabio, Valencia, Gibson, Park, Diouf, Berbatov u Macheda. Darren AMBROSE po;;a lit-tim ta’ The Championship fil-vanta;; fil-65 minuta b’xutt mill-isba[ minn barra l-kaxxa. Man Utd, li kienu qed jilag[bu f’darhom, kellhom b]onn biss tliet minuti biex jag[mlu l-iskor indaqs.
Kien l-eks attakkant ta’ Lazio, Federico MACHEDA li, wara li reba[ penalty, skura mill-11-il metru g[al skor ta’ 1-1. Wara li lpartita marret fil-[in barrani kien fid-98 minuta meta Glenn MURRAY skurja l-gowl li fisser kwalifikazzjoni g[al Palace. Minkejja t-tentettivi ta’ United l-iskor baqa` dak ta’ 2-1. SUNDERLAND- Intant, Sunderland [abbru li ke//ew lill-kow/ Steve Bruce. Il-Black Cats reb[u biss ]ew; partiti minn 13 fil-Premier din is-sena u jinsabu fis-16-il post talklassifika, ]ew; punti ‘bog[od mi]-]ona tarrelegazzjoni.
Il-{amis, 1 ta‘ Di/embru, 2011
32 Lokali IL-QORTI TAL-APPELL TIBDEL SENTENZA DWAR IT-TRA:EDJA TAL-KAMRA TAN-NAR TA’ SANTA KATERINA
Mhux [ati ta’ qtil involontarju minn Ray ABDILLA
Il-Qorti tal-Appell Kriminali preseduta mill-Im[allef David Scicluna, irrevokat sentenza mog[tija mill-Qorti talMa;istrati kontra sid ta’ fabbrika tan-nar u illiberatu minn akku]a ta’ qtil involontarju. Vincent Falzon ta’ 45 sena mi]-}urrieq, sid il-fabbrika tan-nar Santa Katerina, flewwel Qorti kien immultat €7,000 wara li kien instab [ati ta’ qtil involontarju ta’ }aren Barbara ta’ 61 sena mag[ruf b[ala “Ta’ Mazzitu”, missier ta’ [amest itfal. }aren Barbara kien miet fi splu]joni fil15 ta’ Novembru tal-2007. Mieg[u kien miet Alfred Cassar ta’ 45 sena, mag[ruf b[ala “Ta’ Belinju”, li kien missier ta’ ]ew;t itfal, i]da fuq din il-mewta hu ma kienx instab [ati lanqas mill-ewwel Qorti. Falzon, li g[andu l-li/enzja tal-fabbri-
ka, irri]ulta li l-fabbrika kienet mi]muma fi stat tajjeb, nadifa u organizzata u li Falzon g[amel dak kollu li seta’ biex lin/identi ma jse[[ux. Il-Qorti tal-Appell ma qablitx mad-dikjarazzjoni tal-Qorti tal-Ma;istrati li kienet qalet li l-unika nuqqas ta’ Falzon kien li [alla lil wie[ed mill-vittmi, Nazzareno Barbara, li ma kienx li/enzjat li ja[dem in-nar, li jmur fis-sit. L-Im[allef Scicluna qal li l-ewwel Qorti ma qisitx il-fatt li Fazlon ma kienx jaf li Barbara kien jid[ol fil-kumpless talkamra tan-nar. Il-Qorti tal-Appell qalet li anke kieku kien hemm drabi li Falzon kien jaf li Barbara jid[ol fil-kamra tan-nar, ma jfissirx li dakinhar tal-in/ident kien jaf li dan kien mar fil-kumpless.
Jitlef il-libertà provi]orja g[at-tieni darba f’24 sieg[a G[at-tieni darba fi spazju ta’ 24 sieg[a, Maximillian Ciantar ta’ 21 sena mill-Marsa, tilef il-libertà provi]orja li kienet ing[atatlu mill-Qorti tal-Ma;istrati. Il-Qorti tal-Appell Kriminali lbiera[ waranofsinhar ordnat l-arrest tieg[u wara li filbidu tax-xahar ta’ Novembru kien inqabad isuq fil-perjodu ta’ skwalifika milli jkollu li/enzja tas-sewqan. Il-Qorti preseduta mill-Im[allef David Scicluna laqg[et l-appell tal-Avukat :enerali, kif g[amlet it-Tlieta waranofsinhar il-Qorti tal-Appell Kriminali preseduta mill-Im[allef Lawrence Quintano, li kienet ordnat sabiex Maximillian Ciantar jer;a’ ji;i arrestat fuq il-ka] dwar theddid fuq
tliet ;urnalisti u li [ebb g[al wie[ed minnhom. Il-Qorti bidlet id-de/i]joni talewwel Qorti wara li l-Avukat :enerali re;a’ sostna li jirri]ulta li g[al numru ta’ okka]jonijiet instab [ati g[all-istess ;eneru ta’ reati. Fid-de/i]joni tieg[u l-Im[allef Scicluna qal li l-Qorti mhix sodisfatta f’dan l-istadju li bl-g[oti tal-[elsien mill-arrest tieg[u ma jkunx hemm periklu li Ciantar jikkommetti reat ie[or. Hu kien re;a’ ;ie arrestat wara li fid-9 ta’ Novembru li g[adda nqabad isuq fil{amrun ming[ajr li/enzja tas-sewqan, liema li/enzja hu qatt ma kien fil-pussess tag[ha.
Proposti tibdil fil-pratti/i tax-xog[ol tan-nar minn Kenneth XUEREB
L-operat u l-mod kif jin[adem in-nar, nuqqas ta’ attenzjoni fixxog[ol u pressjoni u g[a;la ]ejda min[abba l-volum kbir ta’ ordnijiet, huma fattur ewlieni li jwasslu g[al in/identi fil-kmamar tan-nar f’Malta u G[awdex. Dan minbarra li /ertu ta[lit ta’ kimika hu sensittiv wisq, u dawn il-kimi/i g[andhom jinbidlu ma’ o[rajn li huma iktar stabbli. Dawn kienu fost il-konklu]jonijiet ewlenin tal-Kummissjoni ta’ Inkjesta mqabbda mill-Gvern biex tinvestiga l-a//identi fil-kmamar tan-nar. Il-Kummissjoni, immexxija mill-Professur Alfred Vella, twaqqfet sena ilu fuq ordni tal-Ministru tal-Intern Carm Mifsud Bonnici ftit wara l-ag[ar di]grazzja tal-piroteknika li se[[et f’Settembru tas-sena li g[addiet flG[arb, G[awdex, u li [alliet sitt persuni mejta, [amsa mill-istess familja. Fl-istess rapport, kien esklu] g[alkollox li kien hemm xi difetti fil-kimika li kienet qed tintu]a filmanifattura tal-log[ob tan-nar. IlKummissjoni studjat 99 in/ident ta’ kmamar tan-nar li se[[ew f’Malta u G[awdex f’dawn la[[ar 30 sena. Minbarra l-Professur Vella, ilkummissjoni kienet mag[mula mill-Professur Victor Axiaq, Servolo Delicata mill-Ispettorat dwar ix-Xog[lijiet tan-Nar, u Joseph Theuma, President talG[aqda Piroteknika Maltija. Il-Kummissjoni tkellmet ukoll mal-pirotekniki nfushom li taw ilver]joni tag[hom dwar x’seta’ wassal g[al in/identi. Fost dawn kien hemm fatturi b[al esa;erazzjoni ta’ xog[ol filkmamar tan-nar, g[a;la u pressjoni sabiex tla[[aq malvolum dejjem ji]died ta’ ordnijiet, tqassim tan-nitru tard ming[and l-
Armata li jo[loq iktar pressjoni biex ila[[qu max-xog[ol, pika bejn min ja[dem anki fl-istess fabbrika tan-nar u anki li llicensee ma kellux poteri biex jikkontrolla l-operat tal-kamra tannar. Ir-rapport iressaq diversi rakkomondazzjonijiet, fosthom /entru ta’ appo;; xjentifiku biex jittesta s-sensittività tar-ri/etti u]ati u anali]i regolari tal-kimiki importati. Il-Kummissjoni qed tipproponi wkoll il-projbizzjoni billi;i ta’ ta[lit ta’ putassa mal-metalli, li l-iktar tintu]a fil-bombi, u minflokha jintu]a l-perklorat, ligniters jitwa[[lu fit-tir fuq il-post tal-[ruq u mhux qabel u li jissa[[a[ l-Ispettorat dwar ixXog[lijiet tan-Nar. Dwar il-perklorat, ilKummissjoni qed tipproponi wkoll li l-importazzjoni tieg[u jkun ikkontrollat. Il-Professur Vella qal li dan ittibdil, partikolarment il-projbizzjoni ta’ /ertu ta[lita, mhux se jwassal biex /ertu xog[ol jispi//a. Rakkomandazzjonijiet o[ra jinkludu bidla kif jin;arr ix-xog[ol g[all-post tal-[ruq. Dan m’g[andux jibqa’ jsir b’vannijiet i]da b’]iemel mekkaniku u trailer armat b’firewall li j]omm in-nar milli jinfirex g[al mill-inqas minuta. Rakkomandazzjoni o[ra li forsi tinstema’ paradoss, hi li jkun hawn iktar kmamar tan-nar, fost o[rajn li jinbnew mill-;did ilkmamar tan-nar im;arrfa. Dan sabiex ix-xog[ol jinfirex u titnaqqas il-pressjoni fuq il-kmamar e]istenti. Pressjoni li kienet identifikata b[ala wa[da mir-ra;unijiet ewlenin li tista’ twassal g[al in/identi. Ir-rapport s[i[ jinsab anness fuq is-sit www.maltarightnow.com.