2011_12_18 by maltarightnow dotcom

€ 0.50

www.media.link.com.mt

G[ajnsielem jinbidel fi presepju [aj

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

ID-DOKUMENT “L-G{ERUQ TAG{NA”

De/i]jonijiet g[aqlin u tajbin u mhux populisti Gvern g[aqli hu wie[ed li ma ji[ux de/i]jonijiet li huma biss popolari man-nies, i]da li jie[u de/i]jonijiet u jadotta politika li tkun tajba g[as-so/jetà kollha. Hu g[alhekk li l-Partit Nazzjonalista adotta d-dokument L-G[eruq Tag[na, biex ma jaqax fit-tentazzjoni li qed jaqg[u fiha diversi partiti u gvernijiet, anki fl-Ewropa, i]da biex jibqa’ jie[u l-aqwa de/i]jonijiet flinteress tal-poplu Malti. Il-populi]mu wassal biex diversi pajji]i flEwropa qed jikkrollaw. Dan kien il-messa;; prin/ipali li wassal Lawrence Gonzi, il-Prim Ministru u Kap tal-Partit Nazzjonalista, ilbiera[ filg[odu meta kien qed jipparte/ipa fl-ewwel diskussjoni pubblika dwar id-dokument L-G[eruq Tag[na, li kien diskuss u approvat fl-a[[ar Kunsill :enerali tal-Partit Nazzjonalista x-xahar li g[adda.

G[ar-raba’ sena konsekuttiva, ir-ra[al pittoresk ta’ G[ajnsielem qed jibdel id-dehra tieg[u u jipprovdi xenarju naturali ta’ presepju [aj li jfakkar fit-twelid tal-Messija f’Betlem. B[alma ;ara f’dawn l-a[[ar snin, din is-sena wkoll din l-inizjattiva tal-Fondazzjoni ‘Betlem f’G[ajnsielem’ qed tattira eluf ta’ Maltin u turisti li, spe/jalment fi tmiem il-;img[a, qeg[din i]uru dan il-presepju [aj, bla dubju l-ikbar wie[ed u l-aktar wie[ed naturali li jsir fil-g]ejjer Maltin.

Aktar dettalji f’pa;na 40

Il-Milied it-tajjeb lil kul[add

Din il-gazzetta ma tkunx pubblikata nhar il-{add li ;ej, Jum il-Milied. Ter;a’ tkun g[all-bejg[ nhar il-{add l-1 ta’ Jannar, 2012

2090

LAWRENCE GONZI> Id-dokument ‘L-G[eruq Tag[na’ jfisser il-politika tal-PN g[all-25 sena li ;ejjin

g[al pa;na 4

– Lawrence Gonzi

Id-diskorsi tal-kelliema fis-Seminar f’pa;ni 2 u 3

Muscat qed jag[mel “irkant ta’ weg[di ta’ Father Christmas” ■ Skont id-deputat laburista Evarist Bartolo dawk il-partiti politi/i li j[abbru mi]uri li ma jkunux ma[duma mill-A sa]-} u li ma jg[idux x’inhuma l-effetti u kif se jimplimentawhom, ikunu qed jag[mlu “irkant ta’ weg[di tal-Father Christmas”. Evarist Bartolo kien qal dan f’intervista mal-

gazzetta illum f’April tal-2008… diskors li joqg[od [afna g[ar-ruxxmata ‘proposti’ li qed jag[mel Joseph Muscat b[alissa, li la jg[id kif se jimplimentahom u, aktar u aktar, kif se jiffinanzjahom. Id-dettalji f’pa;na 6 Il-karikatura f’pa;na 56

F’Malta kontra t-taxxa fuq is-servizzi finanzjarji… fl-Ewropa jivvutaw favuriha ■ Waqt li fl-a[[ar jiem, il-Mexxej Laburista Joseph Muscat tkellem b’pompo]ità kbira kontra l-introduzzjoni ta’ taxxa proposta fl-Ewropa fuq il-kummer/ kollu tal-banek u s-servizzi finanzjarji “g[aliex tag[mel [sara lill-ekonomija Maltija”, it-tliet Deputati Ewropej tal-Labour ivvutaw favuriha f’mozzjoni li tressqet fil-Parlament Ewropew waqt li l-ewroparlamentari nazzjonalisti ivvutaw kontra tag[ha. Aktar dettalji f’pa;ni 5 u 7

Id-Deputati Laburisti Maltin fil-Parlament Ewropew

tag˙rif Tas-Sliema. Nhar l-Erbg[a 21 ta’ Di/embru mis-6.15 ’il quddiem il-Banda ?ittadina Sliema, ta[t it-tmexxija talAssistent Surmast Mro Lesley Tabone, se tie[u sehem filpur/issjoni tal-Milied bil-Bambin li ssir fil-parro//a Madonna tasSacro Cuor organizzata millMUSEUM. Jie[u sehem fl-istess pur/issjoni l-kor tal-parro//a San Damjan immexxi minn James Perry u Therese Vella. {al G[axaq. L-G[aqda Mu]ikali San :u]epp se tippre]enta programm vokali u strumentali mill-Banda San :u]epp nhar il-:img[a 23 ta’ Di/embru fl-iskola primarja ta’ {al G[axaq. Direzzjoni mu]ikali ta’ Mro Raymond Fenech. Kul[add mitlub ikun f’postu fit7.45 p.m. I]-}ejtun. Is-Sezzjoni Partitarji Belandisti se torganizza l-Christmas Eve Party ]-}ejtun. L-attività se tkun wa[da ta’ divertiment g[al kul[add u jitqassam finger foods. Prezz taladulti: €12 u tfal jid[lu b’xejn. G[al aktar tag[rif ikkuntattjaw lil Omar Micallef 79618170 jew mill-ka]in Beland. {al Qormi. Mar/ tal-Milied mill-Banda Anici llum il-{add fl-10.30 a.m. bil-kollaborazzjoni tal-Kunsill Lokali. Il-mar/ jibda

AÓBARIJIET LOKALI

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

minn quddiem il-Ka]in talBanda Anici u jimxi lejn iddirezzjoni ta’ Triq Pinto, Pjazza Vitorja, Santa Katerina u Triq ilKbira. Fl-a[[ar tal-mar/ ilbaned Qriema jdoqqu g[anjiet tal-Milied flimkien.

Ix-Xag[ra. Gaude et Laetare… Ifra[ u thenna hu lisem tal-kun/ert tal-Milied organizzat mill-Kunsill Lokali tax-Xag[ra u l-kor Schola Cantorum Jubilate fil-knisja kolle;;jata, ba]ilika u santwarju ta’ Marija Bambina nhar lErbg[a 28 ta’ Di/embru fis-7 p.m. Waqt il-kun/ert se ssir ;abra b’risq il-Community Chest Fund. Id-d[ul hu bla [las u kul[add mistieden jattendi. Aktar informazzjoni tinkiseb mis-sit www.scjchoir.com u fuq www.xaghra.com. Il-Mosta. Illum il-{add, flokka]joni tal-festi tal-Milied, ilBanda Nicolò Isouard se ttella’ kun/ert fil-Kappella tal-Oratorju Qalb ta’ :esù fis-6.30 p.m. Ilmu]ika li se tindaqq hi tasSurmast Emeritus Victor Zammit. Il-Banda se tkun immexxija mis-Surmast Direttur Emanuel Spagnol. Se jie[du sehem ukoll is-sopran Karen Camilleri u l-korijiet Nicolò Isouard u Santa ?e/ilja. Kul[add mistieden u d-d[ul bla [las.

Kunsillier laburista fi]-}urrieq jiddandan b’rix [addie[or Anzjani ta’ ’l fuq minn 80 sena li jg[ixu fi]-}urrieq dan l-a[[ar ir/evew rigal tal-Milied mill-Kunsill Lokali ta]-}urrieq. L-ispejje] g[al dawn irrigali [ar;u minn donazzjoni ta’ 1,500 ewro li l-Kunsill ta]-}urrieq ing[ata millHSBC fl-okka]joni talinawgurazzjoni tal-ferg[a tal-istess bank fi]-}urrieq wara li kienet refurbished. Mar-rigal li r/evew lanzjani kien hemm biljett ta’ kunsillier partikulari (laburista) minflok talKunsill Lokali ta]-}urrieq. Imkejjen li tkellmu ma’ din il-gazzetta qalu li [add mill-Kunsill ma kien jaf li mar-rigal kien se jkun hemm dan il-biljett. Fil-fatt id-de/i]joni li

Biljett li l-kunsillier laburista po;;a mar-rigal li ng[ataw l-anzjani ta]-}urrieq wara g[otja tal-HSBC

jintbag[tu dawn ir-rigali kienet ittie[det mill-kunsill meta ddiskuta din iddonazzjoni li ng[atat millHSBC. Il-kunsill kien qabel li

minn din l-g[otja jinxtraw photocopier u kotba g[allibrerija tal-lokal u tkun allokata somma g[al attività g[all-anzjani g[al ]mien ilMilied.

it-temp illum It-temp il-bi//a l-kbira msa[[ab b’xi [albiet tax-xita li jistg[u jkunu lokalment

bir-rag[ad, li jsir ftit jew wisq imsa[[ab b’xi [albiet i]olati tax-xita wara nofsinhar. Vi]ibbiltà tajba, minbarra fil-[albiet tax-xita. Ir-ri[ [afif g[al moderat mill-Punent g[all-Majjistral, li jsir moderat. Ba[ar ;eneralment moderat. Imbatt baxx g[al moderat mill-Majjistral, li jsir baxx. L-og[la temperatura 16˚C. Xita f’dawn l-a[[ar 24 sieg[a f’Malta u f’G[awdex 0.0mm. Xita mill-1 ta’ Settembru 278.8mm. Ix-xemx titla’ fis-07.06 u tin]el fil-16.50.

In-numri tal-lottu li telg˙u l-biera˙ 5 — 43 — 9 — 53 — 23

Il-Prim Ministru Lawrence Gonzi jitkellem fis-seminar tal-biera[ fl-AZAD dwar id-dokument “L-G[eruq Tag[na”

I[ejji g[all-programm elettorali minn pa;na 1

spiΩeriji VALLETTA: New British Dispensary, 109#110 Triq San :wann; {AMRUN: National Pharmacy, 17 Triq Snta Marija; {AL QORMI: St. George’s Pharmacy, 21 Triq il-Kbira; BIRKIRKARA: The Local Dispensary, Triq Kon K. Pirotta; PIETA`: Charing Pharmacy, Triq il-Mimosa; SAN :WANN: Medical Plaza Dispensing Chemists Cass-i-Mall Buildings, Vjal irRihan; TAS-SLIEMA: Victor’s Pharmacy, 9 Triq it-Torri; ATTARD: St. Mary Pharmacy, 2 Triq Antonio Schembri; NAXXAR: Victory Pharmacy, 36 Triq il-Vitorja; BU:IBBA: St. Simon Pharmacy, 8 Dawret il-G]ejjer; PAOLA: De Paola Pharmacy, 36 Pjazza Antoine De Paule; BIRGU: Vittoriosa Pharamcy, 9 Triq ilMina l-Kbira; }ABBAR: St. James Pharmacy, Misra[ is-Sliem; }EJTUN: John J. Borg Pharmacy, 1 Triq ilKostituzzjoni; }URRIEQ: Bronja Pharmacy Sonata’, Triq il-Bronja; {A}}EBBU:: Plaza Pharmacy, 86 Triq ilKbira; ^^^^^^: Make Over Pharmacy, Blk A Town Centre; VICTORIA: Castle Pharmacy, 2 Misra[ lIndipendenza; G{AJNSIELEM: G[ajnsielem Pharmacy, Independence Square. Servizz ta’ tobba fi/-?entri tas-Sa[[a fil-{dud u l-Festi Pubbli/i I/-?entri tas-Sa[[a tal-Mosta, Ra[al :did u l-Furjana huma miftu[in 24 sieg[a g[al emer;enzi biss sat-8 tal-g[ada filg[odu. Il-pubbliku jrid jattendi /-/entru tas-sa[[a tad-distrett tieg[u. Persuni ming[ajr karta ta’ identità ma ji;ux moqdija.

Wara d-diskussjoni talbiera[, issa jmiss li x-xahar li ;ej jitwaqqfu g[axar workshops organizzati millA}AD, biex jiddiskutu lg[axar sezzjonijiet taddokument. B’hekk, il-Partit Nazzjonalista jkun jista’ jibni l-politika fuqu u allura jkun jista’ j[ejji b’mod xieraq ilproposti fil-programm elettorali g[all-elezzjoni ;enerali li jmiss. Fl-intervent tieg[u, il-Prim Ministru qal li l-[sieb wara dan id-dokument hu biex ilPN jibqa’ rilevanti, u kif g[amel dejjem, jaqra s-sinjali ta]-]minijiet biex dawn listess sinjali jsarrafhom f’politika g[all-b]onnijiet tallum u tal-;ejjieni. Hu spjega kif is-so/jetà nbidlet minn 25 sena ilu ’l hawn, meta l-Partit Nazzjonalista kien approva ddokument Il-Fehmiet Ba]i/i. Illum-il ;urnata, i]]g[a]ag[ qed idumu aktar jistudjaw milli kienu jag[mlu ftit tas-snin ilu; [afna minn dawn i]-]g[a]ag[ qed ikomplu bl-istudji tag[hom

barra minn Malta, u b’hekk huma qed ji]]ew;u tard, wara li jag[lqu l-età tat-30 sena. F’dan id-dawl, il-Gvern u lPartit Nazzjonalista qed ja;;ornaw il-politika tag[hom. Il-Prim Ministru semma kif il-parte/ipazzjoni tan-nisa fiddinja tax-xog[ol fl-a[[ar g[axar snin ]diedet sostanzjalment, minn 32% g[al 40%. Hu qal li fil-futur qrib, il-persenta;; tan-nisa li ja[dmu se jil[aq il-50%, peress li l-ma;;oranza talgradwati sena wara o[ra qed ikunu tas-sess femminili. Lawrence Gonzi enfasizza li l-politika tal-Partit Nazzjonalista g[andha tkun imsawra fuq il-bniedem – li g[andu jkun fi/-/entru ta’ kwalunkwe de/i]jonijiet li lPartit jie[u. Hu g[alhekk li lpolitika tal-PN ma tridx tkun wa[da populista, i]da wa[da li ta[seb biss fil-;id tal-pajji]. Hu fakkar kif fi]-]mien ta’ qabel Malta saret membru talUnjoni Ewropea, kien hawn min beda jikkampanja kontra din is-s[ubija biex ikun popolari.

Il-Prim Ministru ta rendikont ta’ kif il-Partit Nazzjonalista fil-Gvern g[amel trasformazzjoni filpajji], minn pajji] li lgvernijiet madwar id-dinja kienu jiddie[qu bih g[al pajji] li llum il ;urnata jpo;;i fuq listess mejda mal-gvernijiet talUnjoni Ewropea u jie[u dde/i]jonijiet mag[hom. Il-Kap tal-Partit Nazzjonalista spjega li ddokument L-G[eruq Tag[na se jkun qed ifassal il-politika tal-PN g[all-25 sena li ;ejjin, u g[alhekk hu importanti li jibqa’ jkollu l-vi]joni kif jara l-pajji] fis-snin li ;ejjin. Lawrence Gonzi qal li lvaluri li hemm f’dan iddokument, il-Partit Nazzjonalista se jkompli j[addanhom, mhux biss filpolitika tieg[u fuq livell nazzjonali, i]da jrid jenfasizzahom ukoll fil-livell Ewropew. F’dan id-dawl, sostna l-Prim Ministru, trid issir diskussjoni dwar id-direzzjoni li trid timxi fiha l-Unjoni Ewropea, jekk hux lejn unjoni federali jew lejn unjoni interdipendenti.

il-Óadd, 18 ta’ Novembru, 2011

AÓBARIJIET LOKALI

ID-DOKUMENT “L-G{ERUQ TAG{NA”

Importanti r-relazzjoni ta’ djalogu bejn l-Istat u l-Knisja L-aktar [a;a importanti biex ilGvern ikollu relazzjoni tajba mal-Knisja hi li jin]amm djalogu strutturali. Dan g[aliex l-Istat m’g[andux iqis li hu kompetenti g[al kollox, i]da f’affarijiet morali, is-so/jetà /ivili g[andu jkollha sehem attiv. Dan qalu l-Prof Fr Peter Serracino Inglott waqt l-ewwel diskussjoni dwar id-dokument

L-G[eruq Tag[na.

Id-dokument ‘L-G[eruq Tag[na’ issa jkompli jkun diskuss fl-AZAD f’g[axar workshops

Fr Peter tkellem dwar irrelazzjoni bejn l-istat u l-Knisja u qal li ma ja[sibx li l-artiklu filKostituzzjoni li jitkellem dwar ilKnisja g[andu jinbidel. Minkejja dan, hu sa[aq li jaqbel mat-tieni Repubblika fejn il-President ikollu aktar awtoritajiet. Il-Prof Serracino Inglott qal li l-Knisja g[andu jkollha d-dritt u d-dmir li titkellem u tg[allem fuq su;;etti morali u eti/i. Hu xebba[ dan il-fatt ma’ dak

Aktar sekulari mill-’Fehmiet Ba]i/i’

Id-dokument L-G[eruq Tag[na, li fuqu se jibda jibni lpolitika tieg[u l-Partit Nazzjonalista, hu aktar sekulari mid-dokument Fehmiet Ba]i/i li fuqu bena l-politika tieg[u lPartit Nazzjonalista fl-a[[ar 25 sena. Dan, peress li ma hemm lebda riferenza g[al Alla. Filwaqt li qal li jaqbel ma’ dan il-fatt, Fr Joe Borg qal li ddokument jinkludi valuri b[assolidarjetà u l-valur tal-bniedem, li huma valuri li jin;iebu b’mod tajjeb ma’ min jemmen firreli;jon nisranija i]da huma ;usti wkoll ma’ dawk li ma jemmnux. L-importanza f’dan iddokument mhux il-kliem i]da lispirtu li nkiteb fih u li fih titwettaq il-politika. Fr Joe Borg qal li llum il-poplu Malti qed juri li jrid li [ajtu tkun wa[da a[jar, u li kul[add qed ja[dem biex i[alli marka [alli sso/jetà tkun a[jar. Kif inhu enfasizzat fid-dokument L-

FR JOE BORG> Il-politika trid tibqa’ //entrata fuq il-bniedem

G[eruq Tag[na, il-politika tal-

lum trid tkun i//entrata fuq ilbniedem, li hu l-aktar [a;a vulnerabbli fis-so/jetà. Id-dokument, qal Fr Joe Borg, g[andu ]ew; affarijiet interessanti. L-ewwel, li bilkliem li fih qed juri li l-istil talpolitika llum qed ikun ridott g[al stil ta’ management, punt po]ittiv li jwassal ri]ultati konkreti g[all-

g[ajta tan-nies g[all-affarijiet materjali. Fl-istess waqt, il-PN qed juri li hu partit li jrid i[ares lil hinn mill-ekonomija, i]da qed i[ares lejn l-g[eruq tas-so/jetà. Qal li kien jistenna li fl-introduzzjoni tad-dokument ikun hemm referenza g[ad-dokument Fehmiet Ba]i/i biex ikun hemm rabta u relazzjoni bejn i]-]ew; dokumenti. Dan, peress li ]-]ew; dokumenti nkitbu f’/irkustanzi differenti. Filwaqt li Fehmiet Ba]i/i nkiteb f’perijodu meta ddemokrazija f’pajji]na kienet imhedda, L-G[eruq Tag[na nkiteb f’perijodu meta qed ise[[u ]ew; fenomeni, dak talglobalizzazzjoni, kif ukoll irrivoluzzjoni fil-Libja. Dan kollu, sostna Fr Joe, qed iwassal g[al riflessjoni li fuqha lPartit Nazzjonalista g[andu jkollu sies fuq xiex jg[aqqad lideat tieg[u.

Il-PN dejjem kien il-partit li jag[ti kura;;

RAY ZAMMIT> Il-PN dejjem ried li l-moderati jing[ataw aktar sa[[a

L-Avukat Ray Zammit, li fi]]mien li nkiteb id-dokument Fehmiet Ba]i/i, kien ilPresident tal-Moviment }g[a]ag[ Partit Nazzjonalista, spjega kif il-politika hi l-futur tieg[u u ta’ wliedu, u g[alhekk, dejjem [ares lejn il-PN b’interess kbir. Dan, g[aliex il-PN dejjem kien il-partit li jag[ti kura;; lillpoplu Malti, u dejjem kien partit li ried li fil-pajji] ikun hawn nies moderati li jing[ataw aktar sa[[a.

FOCUS 101 ILLUM FUQ RADIO 101 FID-9.30am Imexxi> Ryan Callus Mistednin> Richard Sladden Karol Aquilina

Dwar L-G[eruq Tag[na, Ray Zammit qal li dan hu tkomplija tal-Fehmiet Ba]i/i, li wera verament x’inhi r-ru[ talPN, li dak i]-]mien issarrfet fi gvern. Fil-fatt, Ray Zammit spjega kif il-Ministri li la[qu fl-1987 sarrfu dak li kien hemm filFehmiet Ba]i/i f’politika ta’ Gvern li da[[let lill-Malta flUE. Hu jistenna li l-Ministri pre]enti u li jista’ jkun hemm wara l-elezzjoni li jmiss ukoll g[andhom jibba]aw il-politika tag[hom fuq L-G[eruq

Tag[na.

Tkellem dwar id-differenza bejn Malta u pajji]i o[rajn, fejn f’pajji]i o[rajn id-diskussjoni hi dwar l-ekonomija, waqt li f’Malta hi dwar l-g[eruq talpolitika. Dan, g[aliex il-Gvern Malti dejjem kien kapa/i jra]]an in-nefqa tieg[u u g[alhekk kien lest li jilqa’ g[al kull sfida.

FR SERRACINO INGLOTT> President b’awtorità akbar

li kien qed ikun kunsidrat biex ji;i inklu] fil-Kostituzzjoni Ewropea, fejn l-awtoritajiet politi/i tal-UE ikollhom id-dmir li j]ommu djalogu mal-entitajiet reli;ju]i u filosofi/i li huma meqjusin b[ala d-depo]itarji talim;iba tal-bniedem.

Is-so/jetà tal-lum inbidlet minn dik ta’ xi ftit tas-snin ilu u, g[alhekk, il-prin/ipju tassussidjarjetà m’g[adux wie[ed effettiv illum, fejn is-so/jetà nbidlet f’network, fejn is-sistema ta’ ;erarkija li fiha d-de/i]jonijiet jittie[du fl-aktar livell baxx possibbli m’g[adhiex daqshekk effettiva. Dan peress li llum, sostna Fr Peter, id-de/i]jonijiet g[andhom jittie[du f’postijiet fin-network fejn hemm l-aktar informazzjoni dwar is-su;;ett inkwistjoni. Tkellem ukoll dwar ledukazzjoni u qal li ma jaqbilx mal-mod kif da[al il-kurrikulu nazzjonali fis-sistema edukattiva f’Malta. Hu qal li dan ilkurrikulu ma j[allix lillg[alliema ju]aw limma;inazzjoni tag[hom u lkreattività bi]]ejjed biex iwasslu t-tag[lim lill-istudenti.

Dokument li j[ares lejn it-tis[i[ tad-demokrazija Il-Professur Joe Friggieri qal li l-idea /entrali fiddokument L-G[eruq Tag[na hi t-tis[i[ taddemokrazija. Fid-dokument hemm miktub b’mod /ar li d-demokrazija hi xi [a;a li lPartit Nazzjonalista ;;ieled [afna g[aliha, anki f’perijodi diffi/li. Meta d-demokrazija kienet imhedda, il-Partit Nazzjonalista kien fuq quddiem li ffronta sidru biex ji;;ieled g[aliha. Joe Friggieri qal li llum il;urnata, minbarra listituzzjonijiet demokrati/i, il-pajji] irid ikabbar l-ispirtu demokratiku, u dan jista’ jsir biss permezz taledukazzjoni. Hu sostna li ledukazzjoni mhux biss isservi g[all-i]vilupp personali u so/jali, i]da anki biex il-poplu Malti jkun infurmat meta ji;i biex jie[u de/i]joni. F’dan id-dawl, Joe Friggieri appella biex tissa[[a[ l-Università, dik li hu ddeskriviha b[ala akkwist kbir tal-Partit Nazzjonalista fl-a[[ar 30 sena. Hu ilmenta li gradwati li qed jo[or;u mill-Università mhux qed ikunu infurmati bi]]ejjed dwar dak li qed ji;ri u ma jafux janalizzaw, jifhmu, jag[rfu u jidde/iedu. G[alhekk, sostna Joe Friggieri, hemm b]onn li ssir riforma fix-xandir, mhux biss fil-bilan/ bejn il-partiti politi/i, i]da fil-kwalità talinformazzjoni li tasal g[and i/-/ittadin.

JOE FRIGGIERI> L-ispirtu demokratiku jitkabbar biss permezz tal-edukazzjoni

Il-poplu Malti g[adda minn perijodu ikrah [afna fejn ix-xandir kien monopolizzat u kien antidemokratiku. Filwaqt li qal li saret qab]a kbira filkwalità, sostna li g[ad hemm b]onn li l-kwalità tkompli tissa[[a[ g[all-;id tal-poplu Malti. Il-Professur Friggieri tkellem ukoll dwar issolidarjetà u ikkummenta li d-dokument L-G[eruq Tag[na ma jitkellimx dwar il-[absin. Qal li s-sistema ;udizzjarja f’Malta trid tkun riformata, i]da wisq aktar issistema penitenzjarja tinsab fi stat li g[andu b]onn riforma fl-inqas ]mien possibbli. Trid tikun ]viluppata lidea li l-Fa/ilità Korrettiva ta’ Kordin verament tkun fa/ilità korrettiva fejn min g[amel ]ball jie[u t-tag[lim biex ma jer;ax jag[mlu u b’hekk il-perijodu fil-[abs tassew ikun wie[ed ta’ riabilitazzjoni.

AÓBARIJIET LOKALI

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

ID-DOKUMENT “L-G{ERUQ TAG{NA”

Dokument li jirrikonoxxi l-ambjent li qed tg[ix fih is-so/jetà Maltija Id-dokument L-G[eruq Tag[na jirrifletti verament lambjent li qed tg[ix fih isso/jetà Maltija. Fil-fatt, g[allkuntrarju ta’ dak li qed jg[idu xi nies, li l-Partit Nazzjonalista hu wie[ed konfessjonali, il-PN qed juri li hu partit li minkejja li [a po]izzjoni uffi/jali kontra ddivorzju, illum il-;urnata jirrikonoxxi din ir-realtà ;dida f’pajji]na u g[alhekk jinsab f’qag[da li jo[ro; bl-aqwa politika g[al din ir-realtà. Fl-introduzzjoni tieg[u filbidu tad-diskussjoni tal-A}AD, Simon Busuttil, l-Ewroparlamentari u Chairperson talA}AD, spjega li d-dokument L-G[eruq Tag[na jag[ti spjegazzjoni /ara tas-so/jetà li qed ng[ixu fiha llum, waqt li jispjega, kif anki g[amel iddokument Fehmiet Ba]i/i, li hemm distinzjoni /ara bejn listat u l-Knisja. Punt ie[or fejn id-dokument qed jindirizza r-realtajiet tasso/jetà tal-lum hu dak li

SIMON BUSUTTIL> Mhux it-tmiem ta’ xi [a;a i]da l-bidu ta’ triq twila

Waqt is-seminar ilbiera[ fl-A}AD dwar “L-G[eruq Tag[na”

jiddiskuti r-relazzjonijiet bejn persuni tal-istess sess. Simon Busuttil qal li din hi l-ewwel darba li partit politiku f’Malta semma dawn ir-relazzjonijiet f’dokument uffi/jali tieg[u. Simon Busuttil spjega kif dan id-dokument kien adottat f’kuntest partikulari, u qal li fiddiskussjoni dwar dan iddokument, hu importanti li wie[ed jag[raf minn fejn ;ejjin l-g[eruq tieg[u, ji;ifieri d-

AKTAR KELLIEMA FIS-SEMINAR…

Enfasi kbira fuq l-edukazzjoni L-MCAST kien importanti g[ax ta l-opportunità lil min ma kellux il-[iliet li jkompli jistudja fillivelli tal-Università biex ikun jista’ ji]viluppa l-[iliet tieg[u f’diversi setturi differenti, li huma ta’ importanza wkoll g[all-ekonomija Maltija. Dan qalu d-Deputat Nazzjonalista JeanPierre Farrugia waqt li kien qed jitkellem fid-diskussjoni organizzata mill-A}AD dwar iddokument L-G[eruq Tag[na. JeanPierre Farrugia tkellem ukoll dwar l-u]u tal-ismartcard mill-istudenti u sa[aq li g[andu ji]died il-kontroll kif l-istudenti ju]aw dawn il-fondi pubbli/i. Joe Woods enfasizza l-punt li l-Partit Nazzjonalista g[andu jkompli jinforma lill-poplu dwar il-vi]joni tieg[u. Hu semma lVi]joni 2015, u ddeskriviha b[ala vi]joni tajba li, i]da, kellha taqa’ lura min[abba l-kri]i finanzjarja li laqtet lill-ekonomiji tal-pajji]i kollha. F’dan id-dawl, Joe Woods qal li l-politi/i tallum u ta’ g[ada g[andhom ikunu kapa/i jo[olqu l-;id u mhux i]idu mad-dejn tal-pajji]. Michael Axiaq sostna li wa[da mill-be]g[at tieg[u kienet li minkejja li n-numru ta’ gradwati qieg[ed dejjem ji]died – li hu ddeskriviha b[ala xi [a;a po]ittiva [afna – dawn l-istess gradwati jkunu tekni/i i]da mhux edukati bi]]ejjed biex jiffa//jaw il-problemi ta’ kuljum u jkunu kapa/i jistaqsu. Stefan Gauci Scicluna wkoll tkellem dwar l-edukazzjoni, u [e;;e; lill-Gvern biex l-impor-

tanza li qed jag[ti lis-settur edukattiv fil-livell terzjarju, jifrixha fil-livelli primarji u sekondarji. G[andha tid[ol kultura fl-g[alliema tal-lum biex ikunu aktar innovattivi fittag[lim tag[hom lill-istudenti. Angela Callus qalet li dan iddokument messu kellu sezzjoni li tispjega dak li g[amel il-Partit Nazzjonalista fl-a[[ar 25 sena, fejn fost l-o[rajn, da[[al lugwaljanza bejn is-sessi, fejn illum, in-nisa jitg[allmu u jinsabu fuq l-istess livell tattag[lim daqs l-ir;iel. Karl Agius iddeskriva ddokument b[ala wie[ed po]ittiv u rilevanti, b’mod spe/jali g[aliex hemm sezzjoni dedikata li]-]g[a]ag[. F’dan id-dawl, hu [e;;e; lill-PN biex isib il-mezzi kif il-messa;; fid-dokument jitwassal li]-]g[a]ag[ permezz tas-social media. Il-Professur Roderick Pace sostna l-qbil mal-prin/ipju tassussidjarjetà, fejn id-de/i]jonijiet jittie[du fl-aktar livell baxx li fih jistg[u jittie[du. Hu [e;;e; aktar studenti biex jinvolvu ru[hom fl-g[aqdiet u biex i[arsu lejn l-Università b[ala istituzzjoni li fiha jistg[u verament isa[[u l-g[arfien tag[hom u mhux post fejn jag[tihom biss /ertifikat. Ranier Fsadni qal li l-Gvern irid i[ares lejn il-bidla fil-klima g[aliex l-i]vilupp sostenibbli ji;i mill-i]vilupp tal-bniedem. Lakbar sfida tad-dokument hi kif se jkun qed jimmira biex ilpolitika tkun issa[[a[ il-persuna b’mod individwali.

dokument Fehmiet Ba]i/i. Hu qal li d-dokument L-G[eruq Tag[na hu differenti millFehmiet Ba]i/i g[ax g[addew 25 sena – perijodu li fih, kemm il-pajji] kif ukoll il-partit evolvew. Hu qal li dan id-dokument inkiteb mill-A}AD wara li saru ]ew; seminars li fihom grupp ta’ nies, kemm Maltin kif ukoll barranin, qasmu l-[sibijiet tag[hom dwar il-politika u l-

aspett ekonomiku u so/jali. Wara li kien preparat millA}AD, id-dokument tressaq quddiem l-E]ekuttiv tal-Partit Nazzjonalista fejn kien diskuss u approvat qabel tressaq quddiem il-Kunsill :enerali talPartit Nazzjonalista x-xahar li g[adda, fejn ukoll kien diskuss u approvat. Simon Busuttil iddeskriva ddokument L-G[eruq Tag[na b[ala l-karta tal-identità tal-

Partit Nazzjonalista g[ax filwaqt li jag[ti [arsa lejn ilvaluri u l-punti li jemmen fihom il-partit, jispjega kif dawn g[andhom ikunu inklu]i filpolitika li jadotta. Simon Busuttil sa[aq li ddokument L-G[eruq Tag[na mhux it-tmiem ta’ xi [a;a, i]da l-bidu ta’ triq twila li twassal biex g[al darb’o[ra, il-PN ikollu l-aqwa politika g[allg]ejjer Maltin. G[alhekk, il-PN se jkun qed jid[ol fid-dettall tal-punti mni]]la fid-dokument biex b’hekk tkun formulata l-politika u l-programm elettorali talPartit Nazzjonalista.

AÓBARIJIET LOKALI

Malta t-tieni fl-UE fit-tkabbir tal-;id tul it-tliet snin imqallbin li g[addew Turija ta’ kemm Malta rnexxielha teg[leb l-ag[ar effetti tal-kri]i finanzjarja u ekonomika dinjija g[adha kemm ing[atat din il-;img[a meta l-Unjoni Ewropea ppubblikat /ifri dwar il-;id li [oloq kull pajji] tag[ha tul it-tliet snin li g[addew. Dawn i/-/ifri juru li l-;id li Malta pprodu/iet ras g[al ras bejn l-2008 u l2010 kiber bit-tieni l-aqwa rankatura flUE. I/-/ifri tal-Uffi//ju tal-Istatistika Ewropew, il-Eurostat, kienu pubblikati nhar it-Tlieta li g[adda u jikkon/entraw fuq il-;id li kull pajji] tal-Unjoni [oloq ras g[al ras fl-2008, fl-2009 u fl-2010. Dawn kienu s-snin li fihom id-dinja u lEwropa raw l-ag[ar kri]i finanzjarja u ekonomika fl-a[[ar 80 sena. I/-/ifri jne[[u kwalunkwe effett talinflazzjoni f’kull pajji] u g[alhekk huma /ifri reali dwar il-volum ta’ ;id li kull pajji] [oloq b[ala medja g[al kull persuna. Fl-2010, kull persuna Maltija [olqot ;id li kien erba’ punti per/entwali aktar milli kien tliet snin qabel. Ji;ifieri, ras g[al ras, pajji]na rnexxielu j]id il-;id li

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

jo[loq anke fl-eqqel tal-kri]i li l-bqija taddinja kienet qed tiffa//ja f’dawn is-snin. Aktar minn hekk, din i]-]ieda ta’ erba’ punti per/entwali hi t-tieni l-aqwa flUnjoni, wara l-Polonja li ]iedet il-;id li to[loq ras g[al ras b’seba’ punti per/entwali. Malta hi wie[ed minn g[axar pajji]i tal-Unjoni li fl-2010 [olqu i]jed ;id ras g[al ras milli kienu g[amlu fl-2008. Ilbqija, 17-il pajji], marru lura jew baqg[u fejn kienu tul dawn it-tliet snin. L-ag[ar li marru kienu: il-Lussemburgu li naqqas tmien punti, is-Slovenja li naqqset sitta, u l-Irlanda, l-Estonja u l-Latvja li naqqsu [ames punti per/entwali. Fost l-g[axar pajji]i li ]iedu l-;id li [olqu ras g[al ras, wara l-Polonja u Malta hemm: il-Bel;ju b’]ieda ta’ tliet punti, u mbag[ad, b’]ieda ta’ ]ew; punti, idDanimarka, il-Portugall, l-Awstrija u l:ermanja. Dawn i/-/ifri jaslu sas-sena l-o[ra. I]da r-rankatura ta’ Malta kompliet anke din is-sena b’]ieda ta’ madwar ]ew; punti per/entwali o[ra fil-;id reali li jo[loq ilpajji] sat-tielet kwart ta’ din is-sena.

Rata baxxa [afna ta’ ‘[addiema skora;;iti’ f’Malta Ir-rata ta’ Maltin li lesti ja[dmu imma li mhumiex ifittxu xog[ol attivament hi baxxa ferm u hi t-tieni l-anqas fl-UE. Dan jo[ro; minn /ifri interessanti li ppubblikat dan l-a[[ar l-UE u li jikkumplimentaw i/-/ifri dwar in-nies li qed ifittxu x-xog[ol. L-UE riedet tara kemm hemm nies fil-pajji]i tag[ha li tant qatg[u qalbhom li jsibu ja[dmu li lanqas biss jibqg[u jfittxu xog[ol. Dawn huma msej[in ‘[addiema skora;;iti’ mill-ekonomisti. Dawn il-[addiema ma jid[lux fi/-/ifri tal-qg[ad g[ax ma jkunux qed ifittxu xog[ol imma l-ekonomisti jqisuhom b[ala ri]orsa qieg[da g[ax fil-fatt dawn huma nies li lesti ja[dmu imma tant ikunu qatg[u qalbhom li lanqas biss imorru jirre;istraw. I/-/ifri pubblikati mill-Uffi//ju Ewropew tal-Istatistika huma g[all2010 u juru li, madwar l-Ewropa, 3.5 fil-mija ta’ dawk li lesti ja[dmu ma kinux qed ifittxu xog[ol attivament issena l-o[ra. Ir-rata tal-istess nies f’Malta fl-2010 kienet ta’ 1.1 fil-mija, anqas minn terz

tar-rata Ewropea. Barra minn dan, din hi t-tieni l-anqas rata fl-UE wara talBel;ju (0.8 fil-mija) u daqs irRepubblika ?eka, il-Gre/ja (li fl-2010 kienet g[adha ma qalg[etx id-daqqa kollha tal-kri]i tad-djun) u Franza. L-og[la rati ta’ [addiema skora;;iti fl-UE fl-2010 kienu fl-Italja (11.1 filmija), fil-Bulgarija (8.3 fil-mija) u filLatvja (8.0 fil-mija). F’Malta hawn ammont ta’ nisa li ma ja[dmux u din hi karatteristika li pajji]na jaqsam re;juni o[rajn talMediterran. Madankollu, din listatistika li l-UE ppubblikat dan l-a[[ar turi li dawn mhumiex lesti ja[dmu. Anzi, Malta g[andha din it-tieni l-anqas rata ta’ nies li lesti ja[dmu imma li mhumiex qed ifittxu x-xog[ol b’mod attiv. Din i/-/ifra Maltija tixba[ lil dik talqg[ad f’Malta li turi li hi fost l-aktar baxxi fl-Unjoni Ewropea. Fl-2010, ir-rata ta’ Maltin li kienu attivament qed ifittxu xog[ol kienet irraba’ l-anqas fl-UE u din is-sena kompliet tonqos.

L-MEPs Laburisti vvutaw g[al taxxa li Joseph Muscat bombastikament jg[id li hu kontriha

Il-mozzjoni tal-MEP So/jalista Griega Anni Podimata kfi emendata (bit-tipi skuri) u li favuriha ivvutaw l-MEPs tal-Labour

FAVUR> L-ismijiet tal-MEPs Laburisti Maltin fost dawk li ivvutaw favur taxxa li f’Malta l-Labour jg[id kontra tag[ha

KONTRA> L-MEPs tal-PN, konsistenti ma’ dak li qal il-PM kemm-il darba, fost dawk li b’konsistenza ivvutaw kontra tag[ha

Il-Partit Laburista f’Malta jg[id li t-taxxa li qed tkun proposta flEwropa u fid-dinja fuq ilkummer/ kollu tas-servizzi finanzjarj tag[mel [sara lillekonomija Maltija li qed ikollha su//ess fis-servizzi finanzjarji. Imma l-Membri Parlamentari Ewropej Laburisti fil-Parlament Ewropew ivvutaw favur li ssir din it-taxxa fl-Unjoni Ewropea anke jekk ma ssir imkien ie[or fid-dinja. Fi stqarrija li [are; immedjatament wara s-Summit tal-Unjoni Ewropea fid-9 ta’ Di/embru, il-Mexxej Laburista Joseph Muscat insista li l-Prim Ministru m’g[andux jaqbel ma’ mexxejja o[rajn Ewropej li jridu jag[mlu taxxa fuq it-tran]azzjonijiet finanzjarji kollha. Lawrence Gonzi kien ilu jg[id li taxxa b[al din tag[mel [sara lis-settur tas-servizzi finanzjarji f’Malta li kiber [afna f’dawn l-a[[ar 20 sena. Il-Prim Ministru [are; kontra din ittaxxa waqt is-Summit talmexxejja Ewropej u fil-fatt din kienet wa[da mill-kisbiet ta’ Malta f’dan is-Summit. Wara s-Summit, Joseph Muscat kellu jammetti li ssummit ma g[amel xejn dwar ittaxxa fuq it-tran]azzjonijiet finanzjarji. Dan ammettieh kemm fi stqarrija g[all-istampa kif ukoll fid-dibattitu qasir li sar fil-Parlament meta l-Prim Ministru fisser x’;ara fisSummit. I]da minkejja li l-Mexxej Laburista jg[id li din tat-taxxa fuq il-kummer/ bankarju kollu u kummer/ ie[or simili, b[al fondi ta’ investiment, hi “linja [amra li ma tista’ tinqabe] qatt”, u minkejja li fi stqarrija qal li taxxa fuq it-tran]azzjonijiet finanzjarji “timmina lekonomija tal-pajji]”, il-Membri Parlamentari Ewropej tieg[u

stess f’Marzu li g[adda vvutaw favur din it-taxxa. Dan il-vot kien fuq rapport u mozzjoni mressqin mill-MEP So/jalista Griega Anni Podimata dwar ‘ taxxi

innovattivi fuq livell dinji u

’.

Ewropew

Il-mozzjoni ta’ Podimata tipproponi, fost taxxi ‘innovattivi’ o[rajn, taxxa fuq il-kummer/ kollu li jag[mlu l-banek kollha u negozji simili fl-UE. Wie[ed mill-argumenti li qamu kien jekk l-UE g[andhiex tag[mel taxxa b[al din anke jekk pajji]i o[rajn fid-dinja ma jag[mluhiex. Jekk ji;ri hekk, il-banek Ewropej ikunu fi ]vanta;; kbir. Il-mozzjoni ma kienet tg[id xejn dwar dan u tressqet emenda li l-UE g[andha tag[mel din it-taxxa anke jekk imkien ie[or fiddinja ma ssir. Fuq din l-emenda, l-MEPs Laburisti Maltin ivvutaw favur it-taxxa li Joseph Muscat jg[id li “timmina l-ekonomija Maltija” anke jekk pajji]i o[rajn ma jag[mlux taxxa b[al din.

L-MEPs Nazzjonalisti vvutaw kontra. Meta l-mozzjoni kif emendata ;iet g[all-vot finali, l-MEPs Laburisti re;g[u vvutaw favur it-taxxa li Joseph Muscat qed jg[id li hi “linja [amra li ma tista’ tinqabe] qatt” waqt li l-MEPs tal-PN re;g[u vvutaw kontra. Fl-istqarrijiet tieg[u dwar isSummit Ewropew, Joseph Muscat b’mod pompu] qal li “lest jappo;;ja lill-Prim Ministru basta Lawrence Gonzi ma jaqbi]x il-linja l-[amra” dwar it-taxxa fuq il-kummer/ kollu tal-banek u servizzi finanzjarji. I]da waqt li l-Prim Ministru u l-MEPs Nazzjonalisti qatt ma kellhom b]onn ebda t[e;;i; jew twissijiet biex ja[dmu kontra din it-taxxa kif g[amlu, l-MEPs Laburisti kienu qed jaqb]u “l-linja l-[amra” li Joseph Muscat bombastikament po;;a g[al [addie[or. Ara wkoll pa;na 7

ATTWALITÀ POLITIKA

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

Ir-‘riformi’ fil-mira ta’ Edward Scicluna …kien stqarr li hu jimmira lejn l-istipendji, is-sa[[a, l-edukazzjoni, il-pensjonijiet u l-benefi//ji so/jali Fil-Partit Laburista kul[add ‘jispara’ kif jidhirlu hu ming[ajr ma jag[ti indikazzjoni ta’ kif /erti ‘proposti’ u ‘soluzzjonijiet’ jistg[u jitwettqu jew ikunu finanzjati. Di;à kellna lil Joseph Muscat jaqra lista ta’ 51 ‘xewqa’ li jixtieq jara li jse[[u jekk ikun fil-gvern ming[ajr l-i/ken [jiel ta’ kif dawn jistg[u jsiru realtà bla ma l-pajji] ikabbar ilproblema tad-dejn nazzjonali. Edward Scicluna Issa g[andna lillewroparlamentari Laburista Edward Scicluna — li issa da[al b’ru[u u b’;ismu fil-qasam politiku lokali billi [abbar il-kandidatura g[all-elezzjoni ;enerali li jmiss — li qed jer;a’ jsemmi riformi f’g[add ta’ oqsma importanti. Pensjonijiet u stipendji Nhar il-{add li g[adda, f’intervista f’The Sunday Times, Edward Scicluna kien mistoqsi direttament jekk il-pensjonijiet u l-istipendji g[adhomx sostenibbli. Scicluna qal hekk: “… for the money we are spending, as EU studies have indicated, we are getting much, much less than other countries. Surely we have to ask why and then we have to reform. We reform to ensure we are no worse than other countries.” Billi din hi stqarrija vaga [afna, u billi mkien fl-intervista tieg[u Scicluna ma semma u aktar u aktar ma ta l-ebda dettall dwar x’g[andu f’mo[[u, il-mument illum se jippubblika dak li Scicluna di;à stqarr fl-a[[ar snin dwar tibdil li wie[ed ikun qed jistenna ming[andu jekk ikollu xi kariga ministerjali fi]]mien li ;ej. Fis-7 ta’ Settembru 2008, f’intervista fil-gazzetta illum, Scicluna kien qal dan dwar l-istpendji li l-gvern jag[ti lillistudenti: “Jekk qabel, in-nies tat-Tarzna kienu jitqiesu b[ala baqar sagri g[ax il-gvern kien jib]a’ minnhom, illum g[andna sitwazzjoni simili fl-Università bil-gvern imbe]]a’ milli jmiss l-istipendji.” Fl-istess intervista, Edward Scicluna “jelenka tliet oqsma fejn hemm b]onn tra]]in tal-ispejje]: is-sa[[a, l-edukazzjoni u l-benefi//ji so/jali.” Dakinhar ukoll, Edward Scicluna kien qal li “il-Gvern (Nazzjonalista) hu ristrett bil-weg[da li s-sa[[a tibqa’ b’xejn g[al kul[add.” Rapport g[all-FOI

Scicluna kien di;à wera li kellu l-mira tieg[u fuq listipendji. Fl-2005, hu kien g[amel rapport g[all-Federazzjoni tal-Industrija (FOI) bi twe;iba g[ar-Rapport ta’ Qabel il-Ba;it 2006. F’dak ir-rapport Scicluna kien qal li l-ebda pajji] fid-dinja ma jo[ro; Lm8.3 miljun lil studenti li ji]vijaw dawn il-fondi “minn infiq propju fuq l-edukazzjoni g[al konsum millistudenti fuq karozzi, mobiles u divertiment”. Ir-rapport ta’ Scicluna kien jg[id ukoll li jekk jin[ar;u dawn il-fondi, l-istipendji g[andhom ikunu fil-forma ta’ self. ■ Sadattant, f’intervista li kienet saritlu minn Savior Balzan fi programm fuq TVM, Edward Scicluna kien stqarr li sistema

ta’ sa[[a g[al kul[add, il-[in kollu u ming[ajr limiti fuq x’tie[u u ma ti[ux, ma te]isti fl-ebda pajji], b[al f’Malta.

Dan kollu juri li l-miri ewlenin ta’ Scicluna huma: listipendji, is-sa[[a, l-edukazzjoni, il-pensjonijiet u l-benefi//ji so/jali. Dawn issa — la da[al fil-kamp politiku — se jibda ja[bihom i]da l-verità propja hi dik li stqarr g[al darba, tnejn, tlieta f’diversi okka]jonijiet matul is-snin.

SKONT DAK LI KIEN QAL EVARIST BARTOLO…

Muscat jag[mel irkant ta’ weg[di tal-Father Christmas! Il-famu]i 51 ‘proposta’ li Joseph Muscat ressaq filParlament fid-diskors tieg[u tal-Ba;it mhux talli mhumiex is-‘soluzzjonijiet’ li l-PL qed jipprova jbella’ lin-nies permezz ta’ posters malka]ini tieg[u i]da huma sempli/iment “irkant ta’ weg[di tal-Father Christmas”. Dan mhux qed ng[iduh a[na i]da jo[ro; minn dak li kien stqarr id-Deputat Laburista Evarist Bartolo f’intervista li kellu malgazzetta illum fis-27 ta’ April 2008, ftit ;img[at wara la[[ar Elezzjoni :enerali. F’dik l-intervista, fost lo[rajn, kien mistoqsi kif ilPartit Laburista kien be[siebu jiffinanzja l-proposta li kien g[amel fil-manifest elettorali tieg[u g[al dik l-elezzjoni li s-sahra ma tkunx intaxxata. Fit-twe;iba tieg[u, Evarist Bartolo kien qal testwalment hekk:

“…b[ala partiti politi/i, meta n[abbru mi]uri filfehma tieg[i jridu jkunu ma[dumin mill-A sa]-Z. X’inhuma l-effetti, kif se timplimentahom, x’inhuma l-alternattivi. Na[seb li lkwalità tat-tfassil talpolitika jrid jitjieb milli hemm b[alissa. Biex ilpartiti ma jispi//awx jag[mlu rkant ta’ weg[di tal-Father Christmas.”

Meta Joseph Muscat kien qed jitkellem dwar il-Ba;it nhar it-Tnejn 22 ta’ Novembru, 2011 hu ressaq dak li hu sej[ilhom 51

Dak li kien qal Evarist Bartolo f’illum f’April 2008

proposta biex jitwettqu minnu jekk ikun fil-gvern. Fost l-o[rajn hu wieg[ed li jitnaqqsu l-kontijiet tad-dawl u l-ilma; li jirran;a anomaliji fil-pensjonijiet; li tissa[[a[ is-sistema tal-istipendji; li jibni università ;dida u li jonfoq aktar fuq it-turi]mu. F’kull wa[da minn dawn il-‘proposti’ mhux talli Muscat ma qalx kif se jin[admu mill-A sa]-}, kif kien qal Evarist Bartolo, talli meta mistoqsijin kif se jkunu finanzjati, Muscat u kelliema o[ra laburisti, dejjem [arbu mis-su;;ett bi stqarrijiet vagi. Jekk nie[du l-istqarrija li kien g[amel Evarist Bartolo u napplikawha g[all-mod kif Joseph Muscat qed jag[mel il-politika tieg[u f’dan i]]mien ta’ qabel elezzjoni ;enerali, nifhmu a[jar dak li kien qal dwar “l-irkant ta’

weg[di tal-Father Christmas”.

{afna aktar nies qed jifhmu kemm il-politika li miexi biha l-Mexxej Laburista hi biss wa[da

artifi/jali, superfi/jali u populista, ma[suba biss biex tikseb vanta;; politiku ta’ malajr u mhux mibnija fuq dak li wissa dwaru Evarist Bartolo tliet snin ilu. Kien hemm [addie[or, qabel Muscat, li ipprova jbellag[ha lill-Maltin u lG[awdxin biex jixtru ‘[ut fil-ba[ar’ i]da meta mbag[ad ;ie g[at-test tal-prova falla mi]erabbilment. Alfred Sant kien g[amel pre/i] hekk u, sostnut u m[e;;e; minn Joseph Muscat — qabel l-Elezzjoni tal-1996 – kien wieg[ed li se jne[[i l-VAT i]da ma qalx kif. Altru milli kienet ma[duma mill-A sa]-}. Meta mbag[ad ;ie biex isarraf din il-weg[da fil-prattika kien g[abba lill-Maltin b’taxxa alternattiva og[la, aktar kumplikata u li spi//at biex faqg[et il-kaxxa ta’ Malta. G[alissa Joseph Muscat qed jag[milha ta’ Father Christmas… jekk jing[ata lpoter jibda jag[milha ta’ Alfred Sant! Ara karikatura f’pa;na 56

L-u]u tal-veto fl-UE Fl-eqqel tal-kri]i tad-d[ul tal-klandestini f’Malta f’Marzu tal-2009, il-Kap talOppo]izzjoni Joseph Muscat kien fta[ar li waqt dibattitu fil-Parlament kien ressaq “pjan ta’ azzjoni li jinkludi 20 proposta konkreta”. Muscat dilettant [afna tal-‘proposti’ kif rajna fla[[ar Ba;it. Dawn il-‘proposti’ ta’ Muscat, i]da, jew ikunu b]ie]aq tas-sapun jew inkella jkunu jikkonsistu f’azzjonijiet li di;à jkunu ttie[du. Ir-‘re;ina’ tal-proposti li kien ressaq dwar limmigrazzjoni irregolari kienet (skont ma kien kiteb hu stess f’it-tor/a tal-{add 22 ta’ Marzu 2009) li “il-Gvern Malti g[andu juri snienu

— mhux mal-immigranti i]da mal-politi/i. Il-Gvern g[andu jibda ju]a l-veto tieg[u floqsma fi [dan l-UE fejn hemm b]onn lunanimità, skont u meta jidhirlu. “Dan il-veto g[andu jintu]a b’mod meqjus u sporadiku anki f’su;;etti li mg[andhomx x’jaqsmu mal-immigrazzjoni illegali sakemm l-Unjoni Ewropea tasal g[al qbil ta’ bidla fir-regoli e]istenti.” Naturalment, il-Gvern Malti ma [ax dan ilparir ta’ Joseph Muscat u, minflok, g[a]el li lproblemi f’dak il-qasam jiddiskutihom malpajji]i tal-UE madwar mejda. Il-;img[a li g[addiet, g[all-ewwel darba f’[afna snin, il-Prim Ministru Ingli] David

Cameron e]er/ita d-dritt tal-veto fl-a[[ar Summit dwar trattat ;did g[all-pajji]i membri tal-UE u dan biex jipprote;i s-servizzi finanzjarji ta’ pajji]u. Il-Gvern Ingli], kif kellu kull dritt jag[mel, u]a l-veto i]da l-effetti li se jsofri minn din idde/i]joni huma inkalkulabbli. Mhux biss effetti politi/i — bi ;lieda kbira mal-alleati tieg[u filgvern il-Liberal Demokrati/i — i]da fuq ilpajji] u fost l-imse[bin kollha tal-UE. L-Ingilterra, potenza finanzjarja, ekonomika u anki politika, fl-Ewropa u fid-dinja kienet i]olata u di;à bdiet t[oss l-effetti tal-u]u talveto li imponiet. A[seb u ara x’ji;ri lil pajji]na kieku l-Gvern Malti jie[u l-parir ta’ Joseph Muscat u ju]a hu wkoll l-arma tal-veto meta ja[seb li jkun jaqbillu. Mhux ta’ b’xejn li meta nhar il-{add li g[adda, il-kandidat laburista Edward Scicluna, kien mistoqsi minn The Sunday Times jekk Malta g[andhiex tu]a d-dritt tal-veto, hu wie;eb hekk: “I don’t think we will gain anything by mentioning that.” Hekk ikunu l-proposti ta’ Muscat. Proposti li mhux biss hu nnifsu, wara /ertu ]mien, ma jibqax isemmi, i]da anke dawk ta’ madwaru jibdew juru kemm dawn il-proposti huma frott ta’ inesperjenza u immaturità.

AÓBARIJIET

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

KUNGRESS STORIKU TAL-PARTIT POPOLARI EWROPEW

De/i]jonijiet b’responsabbiltà lejn il-;ejjieni Ryan Callus, Vi/i-President tal-Youth of the European People’s Party (YEPP) jirrapporta minn Marsilja, Franza

Il-Kungress tal-Partit Popolari Ewropew li tlaqqa’ f’Marsilja l-;img[a l-o[ra se jibqa’ mfakkar fis-snin li ;ejjin. Se[[ f’kuntest storiku propju g[aliex matulu ntla[aq qbil bejn il-kapijiet ta’ dawk l-Istati Membri tal-Unjoni Ewropea li jag[mlu parti minn dan il-partit Ewropew dwar mi]uri konkreti g[allpolitika Ewropea finanzjarja ta’ koe]joni. Fid-diskors tieg[u f’dan ilKungress, il-Prim Ministru Lawrence Gonzi elenka erba’ punti sinifikanti g[a]-]minijiet diffi/li li g[addejja minnhom l-Unjoni Ewropea: . L-ekonomija Ewropea g[andha tkun mibnija fuq ba]i li tinkludi prin/ipji fundamentali b’sa[[ithom; . L -ekonomija g[andha sservi lill-poplu u mhux ilpopli lill-ekonomija. F’dan issens, il-Partit Popolari Ewropew mg[andux jadotta politika finanzjarja populista; . L-ekonomija hi ta’ kul[add u g[al kul[add. G[aldaqstant, [add mg[andu jkun esklu] mill-politika finanzjarja li qed titwettaq biex [add ma jibqa’ lura; . Is-social market economy Ewropea g[andna nkomplu ninsistu g[all-kisba tal-ideali tag[ha. B’dawn il-punti, il-Prim Ministru Gonzi ]amm filkonsistenza tieg[u ma’ dak li jitkellem dwaru f’pajji]na: prin/ipji ta’ responsabbiltà finanzjarja u mhux politika tas-sussidji jew populista, b’rispett s[i[ lejn il-;ustizzja so/jali. Kliemu ma kienx [afna ’l bog[od minn dak ta’ mexxejja o[rajn Ewropej b’pajji]i ferm akbar minna u bi problemi ferm aktar serji minn tag[na. Il-President Fran/i] Nicolas Sarkozy, min-na[a tieg[u, insista b’sa[[a dwar il-b]onn li l-Unjoni tie[u dde/i]jonijiet ne/essarji ming[ajr aktar dewmien. L-Unjoni Ewropea hi lisba[ pro;ett uman li qatt in[oloq i]da qatt daqs illum ma kien hemm mument tant delikat u ta’ diffikultà kbira g[all-Unjoni Ewropea. Iktar ma jkun hemm dewmien biex jittie[du de/i]jonijiet ibsin, aktar ikun g[oli l-prezz li nkunu rridu nag[mlu tajjeb g[alih fi]-]mien li ;ej. G[al dan il-g[an, mhemmx g[a]la o[ra [lief li jsir kompromess bejn id-diver;enzi li je]istu fost l-Istati Membri biex jintla[aq ftehim.

Il-President tal-Kummissjoni Ewropea Jose Manoel Barroso, il-President Fran/i] Sarkozy u l-Kan/illier :ermani] Angela Merkel jiddiskutu t-tibdiliet g[at-trattat tal-UE u d-de/i]jonijiet ta’ koe]joni finanzjarja waqt is-Summit tal-PPE

Il-Prim Ministru Lawrence Gonzi, l-ewroparlamentari nazzjonalisti Simon Busuttil u David Casa u Ryan Callus il-Vi/i-President tal-YEPP waqt il-Kungress tal-PPE f’Marsilja l-;img[a l-o[ra

Il-Prim Ministru Lawrence Gonzi jindirizza l-Kungress tal-PPE f’Marsilja

Sarkozy ma ddejjaqx jg[id li w[ud mill-pajji]i li ssie[bu fl-ewro ma kinux lesti biex jag[mlu dan. Daqstant ie[or ma ddejjaqx jag[mel referenza g[allproposti mressqa minn pajji]u u l-:ermanja, g[aliex minkejja li dawn mg[andhomx iktar drittijiet mill-o[rajn, g[andhom madankollu responsabbiltajiet akbar. Sarkozy rrefera g[all-b]onn li jkun emendat it-trattat g[aliex id-de/i]jonijiet li jridu jittie[du, jitolbu bidliet kbar strutturali fil-qafas talUnjoni. Id-de/i]jonijiet li kien qed jirreferi g[alihom huma dawk li ntla[aq ftehim dwarhom waqt is-Summit fi Brussell propju dakinhar stess filg[axija. Ewlenin fosthom huma s-sanzjonijiet li jkunu mposti b’mod awtomatiku fuq dak l-Istat Membru li ddefi/it tieg[u jaqbe] it-3% tal-Prodott Gross Domestiku. Sarkozy tenna li fin-nuqqas ta’ qbil bejn is-27 membru, dawn it-tibdiliet ne/essarji

g[andhom ikunu maqbula bejn is-17 taz-zona ewro. Hu propju dan li ;ara, anke jekk kienet l-Ingilterra biss li ma rrispettatx l-unanimità ta’ dawn id-de/i]jonijiet. Diskors ie[or ewlieni kien dak tal-Kan/illier :ermani], Angela Merkel, li b[al Sarkozy rreferiet g[allproposti mressqa minn pajji]ha u Franza. Dawn, qalet Merkel, mg[andhomx jitqiesu b[ala ego nazzjonali i]da soluzzjoni g[al kul[add. Merkel kienet kawta filmessa;;i tag[ha — issitwazzjoni li ninsabu fiha llum hi ri]ultat ta’ dak li se[[ g[al g[exieren ta’ snin u mhux possibbli tissolva f’jum wie[ed. Il-President tal-PPE, Wilfred Martens, tenna li lfalliment tal-ewro wassal g[all-falliment tal-Unjoni Ewropea, u sostna li ssitwazzjoni li jinsabu fiha numru ta’ pajji]i llum hi ri]ultat tal-fatt li [afna kienu qed jg[ixu stil ta’ [ajja li ma setg[u qatt jippermettuh.

Il-YEPP jappella g[all-kawtela fl-introduzzjoni ta’ taxxa fuq it-tran]azzjonijiet finanzjarji Fl-istess jiem tlaqqa’ wkoll il-Kunsill ta]-}g[a]ag[ talPartit Popolari Ewropew li iddiskuta s-sitwazzjoni finanzjarja fl-Ewropa. G[al dan il-g[an, ilMoviment }g[a]ag[ Partit Nazzjonalista ippre]enta mozzjoni dwar il-proposta biex tkun introdotta taxxa fuq it-tran]azzjonijiet finanzjarji. Din il-proposta g[andha l-g[an li ti;;enera d-d[ul b]onnju] mill-Unjoni Ewropea biex jitnaqqas ilkontribut li kull Stat Membru jag[mel b[ala allokazzjoni nazzjonali. Il-mozzjoni tirrikonoxxi l-ka] tal-I]vezja li fl-1980 introdu/iet taxxa simili bir-ri]ultat li numru sostanzjali ta’ kumpaniji finanzjarji mxew lejn Londra bil-konsegwenza li ntilfu numru ta’ xog[lijiet u naqas id-d[ul. Il-YEPP b’hekk appella lill-Kummissjoni Ewropea u lill-mexxejja tas-27 Stat Membru biex jikkunsidraw sew l-impatt fl-eventwalità li tali taxxa ma tkunx

introdotta globalment g[aliex dan jista’ jpo;;i ssettur finanzjarju Ewropew fi ]vanta;; ma’ swieq o[rajn internazzjonali. Fi stqarrija separata, ilYEPP laqa’ b’mod po]ittiv id-de/i]jonijiet me[uda fis-Summit tal-mexxejja ewropej tal-Unjoni Ewropea. Il-YEPP innota li g[alkemm dawn il-mi]uri mhumiex se jwasslu biex tissolva l-kri]i flimmedjat, l-implimentazzjoni ta’ dawn id-de/i]jonijiet g[andha twassal g[al dan. L-introduzzjoni ta’ sanzjonijiet finanzjarji fuq min jaqbe] deficit ta’ 3% g[andu jwassal biex ;enerazzjonijiet futuri ma jkollhomx g[alfejn jissagrifikaw il-pre]ent tag[hom min[abba de/i]jonijiet []iena me[uda fil-passat. Il-YEPP sostna li lmexxejja tal-lum g[andhom ir-responsabbiltà li j[arsu l-pre]ent g[all;enerazzjonijiet futuri.

ATTWALITÀ

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

■ MIS-SERATA ‘LEJN KULTURA TA’ LIBERTA`’ FL-OKKA}JONI TAL-25 SENA MILL-QTIL TA’ RAYMOND CARUANA

Jitkellmu ]-]g[a]ag[

Fid-Dar ?entrali tal-Partit Nazzjonalista, nhar il-{add 4 ta’

Di/embru 2011 kienet organizzata serata bl-isem ‘Lejn il-Kultura talLibertà’ li fakkret l-in/identi koroh ta’ 25 sena ilu fit-Triq tal-Barrani, filka]ini nazzjonalisti ta’ {al Tarxien u

tal-Gudja u l-frame-up ta’ Pietru Pawl Busuttil. Il-qtil ta’ Raymond Caruana u dak li se[[ b[ala ri]ultat tieg[u kien imfakkar b’mod partikulari b’diskorsi li saru minn tliet ]g[a]ag[ li ;ejjin minn lokalitajiet fejn se[[ew dawn l-in/identi.

il-mument illum qed jippubblika ddiskorsi ta’ dawn it-tliet ]g[a]ag[ — Hubert Zammit, Mark-Anthony Sammut u Lara Buttigieg — diskorsi li jo[or;u kemm hu importanti li pajji]na jibqa’ miexi ’l quddiem f’din il-kultura tallibertà.

X'fissret il-libertà g[al ]ag[]ug[ li twieled 25 sena ilu “Il-bniedem hu /-/entru tal[idma tag[na. B’dan infissru li a[na n[arsu l-libertà tal-

bniedem li jg[ix [ajtu, li naraw li ji]viluppa t-talenti kollha tieg[u u li f’ka] ta’ [tie;a, ng[inuh iqum fuq saqajh. “Hu g[alhekk li a[na nag[mlu enfasi daqstant kbira fuq l-edukazzjoni, fuq is-sens ta’ intrapri]a u fuq il;ustizzja so/jali. G[ax ng[arfu l-bniedem b[ala //entru tal-politika, a[na nemmnu li kull persuna hi s[i[a u ugwali daqs [addie[or.” Hekk hemm miktub fidDokument li l-Partit Nazzjonalista g[adu kemm approva ftit tal-;ranet ilu filKunsill :enerali, dokument li a[na nqisuh b[ala l-‘karta talidentità’ ta’ dan il-partit. B[ala ]ag[]ug[, x’ifisser dan kollu g[alija? Jien li twelidt fl-1986 ma niftakarx l-avvenimenti li qeg[din infakkru llejla i]da ninforma ru[i b[al kul[add u napprezza li grazzi g[attwemmin tal-Partit Nazzjonalista u dak li wettaq, episodji b[al dawn jag[mlu parti mill-passat biss ta’ dan il-pajji].

Is-serata tal-lum i;;ib lisem ‘Lejn il-Kultura talLibertà’ u rrid nitkellem dwar xi tfisser g[alija u g[all;enerazzjoni tal-lum ilkultura tal-libertà li qeg[din ng[ixu fiha: Kultura tal-libertà tfisser li mindu kont ]g[ir gawdejt g[a]la vasta u ta’ kwalità ta’ prodotti u stajt nag[]el li nsegwi liema stazzjonijiet tarradju u televi]joni lokali ridt grazzi g[all-politika ta’ suq [ieles, liberalizzazzjoni u plurali]mu wara l-1987. Kultura tal-libertà tfisser li nkun nista’ niddiskuti lpolitika ma’ ]g[a]ag[ o[ra b[ali, anki ta’ opinjoni differenti minn tieg[i, b’rispett s[i[ lejn l-opinjoni ta’ xulxin. Kultura tal-libertà tfisser li stajt nattendi fi Skola talKnisja u nir/ievi ledukazzjoni primarja u sekondarja ming[ajr il-bi]a’ li ji;u l-Pulizija g[alina u g[all-g[alliema tag[na. Kultura tal-libertà tfisser li stajt nattendi l-MCAST, istituzzjoni edukattiva mwaqqfa minn Gvern Nazzjonalista wara li kienet ng[alqet fis-snin sebg[in, u hemmhekk stajt nikseb l-

HUBERT ZAMMIT ■ }ag[]ug[ li twieled fl-1986, studja l-MCAST u ja[dem f’Bank lokali. Hu s-Segretarju tal-Kumitat Sezzjonali tal-PN f’{al Tarxien

edukazzjoni tieg[i fil-qasam finanzjarju. Kultura tal-libertà tfisser li nista’ ngawdi minn opportunitajiet ta’ studju aktar avanzat permezz ta’ diversi korsijiet offruti u permezz ta’ scholarships li lGvern qieg[ed jag[ti lil diversi ]g[a]ag[ Maltin. Kultura tal-libertà tfisser li llum nista’ ngawdi minn orizzonti i]jed miftu[a u opportunitajiet ta’ studju,

ta[ri; u esperjenzi barra minn Malta, grazzi g[as-s[ubija ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea li ;abet ftu[ f'dan il-pajji] filpolitika, fl-ekonomija, fil[ajja so/jali u fil-kultura. Kultura tal-libertà tfisser li jien illum, b[ala Segretarju ta’ Kumitat Sezzjonali talPartit Nazzjonalista, bilkumdità kollha nistieden u nilqa’ l-istedina tal-Kumitat Sezzjonali tal-Partit Laburista tal-istess lokal g[al attivitajiet diversi li norganizzaw. Dawn huma biss ftit mille]empji li nista’ nag[ti ta’ xi tfisser g[alina ]-]g[a]ag[ tallum il-libertà. Il-Partit Nazzjonalista dejjem [adem [alli kull bniedem igawdi l-ispazju kollu fis-so/jetà biex isemma’ le[nu u ji]viluppa t-talenti tieg[u. Hu g[alhekk li nixtieq nappella li]-]g[a]ag[ daqsi jew i]g[ar minni: ejjew napprezzaw dak kollu li g[andna llum u nkunu nafu x'[allsu ta’ qabilna g[allibertà li ngawdu llum. Ma ni[dux l-opportunitajiet tal-lum for granted. Ninvolvu ru[na fil-politika, g[aliex ilkultura tal-libertà tfisser ukoll id-dmir li nag[tu sehemna

g[all-;id tal-pajji] f'qasam nobbli li hu l-politika ta’ servizz. Nixtieq nag[laq b’kelma wa[da: GRAZZI. Grazzi lill-mexxejja talPartit Nazzjonalista fi]]minijiet li qed infakkru llum, li fassaltu vi]joni g[al dan ilpajji] — vi]joni ta’ libertà u demokrazija — u li wettaqtu din il-vi]joni wara l-1987 biex minn pajji] mifni bi sta;nar ekonomiku u firda, rajna lill-Istat Malti jag[ti drittijiet dejjem akbar u parte/ipazzjoni dejjem usa’ lill-Maltin li llum qeg[din filqalba tal-Ewropa jgawdu drittijiet u parte/ipazzjoni anke fuq livell Ewropew. Grazzi kbira tmur lilkom mi;burin hawn illejla, li [afna minnkom [dimtu u t[abattu fis-snin sebg[in u tmenin biex a[na llum ingawdu l-libertà u lopportunitajiet li g[andna, u b’hekk nistg[u n[arsu b’apprezzament lejn il-passat u l-pre]ent, u b’fidu/ja u b’ottimi]mu lejn il-futur, g[aliex grazzi g[alikom a[na llum tassew nistg[u ng[idu li

Kburin b’Pajji]na, g[ax Nemmnu f’Pajji]na. Grazzi.

ATTWALITÀ

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

L-i]vilupp tad-demokrazija u l-libertà fi]-]mien li ;ej Il-libertà u d-demokrazija. Valuri li g[alihom popli s[a[ issieltu u bnedmin xerrdu demmhom. Forsi g[all-;enerazzjoni tieg[i, ;enerazzjoni li g[exet u kibret fl-era tal-internet, tal-plurali]mu u tas-suq [ieles, ;enerazzjoni li sabet opportunitajiet edukattivi kbar miftu[a quddiemha, hu diffi/li napprezzaw il-prezz li din il-libertà swietna. G[al xi w[ud minna, forsi kienu biss l-avvenimenti ri/enti li se[[ew fid-dinja G[arbija li g[enuna napprezzaw kemm a[na xortina tajba li ng[ixu f’pajji] demokratiku, fejn il-libertajiet fundamentali tal-bniedem huma m[arsa. I]da t-triq g[al-libertà flebda pajji] fid-dinja ma kienet wa[da fa/li. U Malta ma kinitx e//ezzjoni. Anke f’pajji]na din il-libertà swiet il-[ajja ta’ wie[ed minn [utna. U g[alhekk, quddiem dan il-prezz g[oli li t[allas biex illum a[na nistg[u ngawdu minn din il-libertà, irresponsabbiltà tag[na biex inkomplu n[arsu u nsa[[u

dawn il-valuri tikber. Qed ng[ixu f’so/jetà li i]jed ma timxi ’l quddiem i]jed tkompli tfittex libertajiet ;odda. U g[alhekk, jekk ma nag[rfux in]ew;u l-libertà u ddemokrazija, dawn i]-]ew; valuri jafu ma]-]mien jinfirdu. G[ax id-demokrazija, jekk ma tag[rafx bi]]ejjed illibertà tal-individwu, tista’ tibda timponi dak li jrid min qieg[ed fil-poter, tista’ ssir sa[ansitra dittatorjali kif kienet propju 25 sena ilu. Mill-banda l-o[ra, il-libertà, jekk ma tirrispettax bi]]ejjed il-;id komuni u l-libertà ta' [addie[or, tista’ ssir anarkika u anti-demokratika. {afna drabi nasso/jaw mad-demokrazija d-dritt talvot lil kul[add, l-ugwaljanza quddiem il-li;i, it-tmexxija mill-ma;;oranza, ilplurali]mu, il-libertà talespressjoni u d-drittijiet /ivili. Nemmen, i]da, li ddemokrazija ma tikkonsistix biss f'dawn. Biex id-demokrazija tkompli ti]viluppa u

MARK-ANTHONY SAMMUT ■ Twieled fl-1986, iggradwa in;inier mill-Università ta’ Malta u ja[dem ma’ kumpanija tat-telekomunikazzjoni. Hu kunsillier fil-Gudja u membru tal-kumitat sezzjonali fil-Gudja

timxi ’l quddiem, biex iddemokrazija tkun verament sana u tiggarantixxi l-libertà ta’ kul[add, trid tkun demokrazija li ssostni ddrittijiet u l-parte/ipazzjoni ta' kul[add u dan ifisser anke' d-dmirijiet ta’ kull individwu

biex iseddaq il-libertà ta' [addie[or. Id-drittijiet u ddmirijiet. G[ax jekk il-bniedem, biex ikun i]jed liberu, ifittex iddrittijiet individwali tieg[u biss, u jinsa d-dmirijiet li hu g[andu lejn l-istat u lejn ilkomunità li jg[ix fiha u lejn id-drittijiet tal-membri lo[rajn ta' dik il-komunità, jibda jintilef l-irbit tant essenzjali bejn il-libertà talindividwu u d-demokrazija. G[alhekk nemmen li fli]vilupp demokratiku tag[na, je[tie; nag[rfu nfittxu li niggarantixxu l-libertà individwali lil kull bniedem, libertà li t[allilu l-bibien miftu[in quddiemu, u li ma xxekklux milli jil[aq ilpotenzjal kollu tieg[u. Anzi, din il-libertà stess tkun il-fjamma li l-individwu t[e;;u jimxi ‘l quddiem u jfittex opportunitajiet ;odda. Opportunitajiet li jkunu hemm, b’mod ugwali, g[al kul[add, biex kul[add ikollu d-dritt li jikber u ji]viluppa. Hi biss demokrazija ba]ata fuq il-meritokrazija li twassal g[al vera ugwaljanza ta'

opportunitajiet u ;ustizzja so/jali. Irridu mmorru lil hemm mit-twemmin li l-istat irid ja[sbilna g[al kollox. L-istat irid jift[ilna bera[ lopportunitajiet g[al kul[add, imma huma l-individwi liberi li jridu jaspiraw g[alihom. Lindividwu g[andu jkollu llibertà li je//ella, il-libertà li jaspira, il-libertà li jista’ jo[lom u j[ares ’il quddiem ming[ajr xkiel, imma mhux isir liberu minn dmirijietu lejn id-drittijiet ta' [addie[or u mir-responsabbiltajiet tieg[u lejn il-komunità s[i[a. Hu f’demokrazija li tippremja lil min ja[dem u lil min jerfa' dmirijietu, f’qafas ta’ meritokrazija, li l-Malti liberu jista’ jil[aq laspirazzjonijiet u l-[olm li Maltin o[ra twaqqfu fil-fjur ta' ]g[o]ithom milli jil[qu, minn min kien [aseb li seta' jo[noq i]-]errieg[a tallibertà li hemm f'kull wie[ed minna. Demm Raymond saqqa din i]-]errieg[a. Hu dmir tag[na li nkomplu nikkultivawha.

Il-parte/ipazzjoni u l-opportunitajiet li jseddqu l-kisbiet tal-a[[ar 25 sena Il-;rajjiet li qed infakkru llum ma ;rawx 25 sena ilu f’daqqa wa[da b’kumbinazzjoni imma kienu l-ag[ar minn serje ta’ vjolenza politika li kienet ilha sse[[ f’Malta g[al numru ta’ snin. Vjolenza ma[suba biex ma t[allix lil min jitkellem u jing[aqad ma’ [addie[or biex juri fehmtu. Dawn huma d-drittijiet politi/i l-aktar ba]i/i li kienu mhedda 25 sena ilu. G[ax kull sehem fil-[ajja pubblika u politika jibda propju minn dan – li fehmtek turiha flok t[alliha biss [sieb; u li fehmtek taqsamha ma’ o[rajn. Il-Partit Nazzjonalista mhux biss sa[aq fuq dawn iddrittijiet ba]i/i i]da ra li dawn fil-fatt jitwettqu. Meta fil-Qrati u fi]-}ejtun t[abat g[al dawn id-drittijiet, ilPartit Nazzjonalista kien qed i[arishom mhux biss g[alih innifsu dakinhar, imma wkoll g[al [addie[or u g[all-futur. Dritt ie[or ba]iku [afna mhedded 25 sena ilu kien il[arsien tal-;ustizzja l-aktar fundamentali. Il-;ustizzja ba]ika hi li meta jsir reat, ma

je[ilx xi [add inno/enti.

Ji;ru ka]i fejn il-[ati ma jinstabx jew ma je[ilx. Imma l-ag[ar li jista’ ji;ri fil;ustizzja hu meta mhux biss ma je[ilx il-[ati, imma floku je[el xi [add ie[or, inno/enti. X’;ara 25 sena ilu lil Pietru-Pawl Busuttil lanqas kien dan biss – kien sa[ansitra ag[ar – g[ax il[tija li kien se je[el biha linno/enti ma kinitx b’kumbinazzjoni imma bi pjan ma[sub apposta minn nies qrib l-Istat innifsu. Lestrem tal-[a]en fil-;ustizzja. Dan kollu meta lma;;oranza mhux talli ma kinitx qed tiggverna, talli kienet qed tbati attakk fuq iddrittijiet l-aktar fundamentali tag[ha. Id-drittijiet l-aktar ba]i/i garantiti Wara l-1987, er;ajna rba[na dawk il-libertajiet laktar ba]i/i b[all-kelma [ielsa u d-dritt tal-Maltin li jag[]lu l-gvern taghhom. Niftakru l-kliem li qal

missier Raymond Caruana ftit wara l-mewt ta’ ibnu “Jekk ilmewt tat-tifel tieg[i sservi g[all-pa/i, ahjar miet hu biss inkella jmutu [afna”.

LARA BUTTIGIEG ■ }ag[]ug[a li twieldet fit-tmeninijiet u tg[ix f’{al Safi

Fl-1987 reb[et ir-rieda talma;;oranza li xtaqet demokrazija, drittijiet u ;ejjieni liberu. Ma kinitx koin/idenza li l-ewwel li;i li g[adda l-gvern il-;did fl1987 kienet dik li g[amlet ilKonvenzjoni Ewropea tadDrittijiet tal-Bniedem parti mil-li;i ta’ Malta. B’dik ilKonvenzjoni, id-drittijiet tag[na l-Maltin issa[[ew. U d-dritt tal-espressjoni kompla jissa[[a[ ukoll bilplurali]mu fix-xandir u

permezz tal-u]u entu]jast talmezzi moderni ta’ komunikazzjoni li bihom illum a[na lkoll xandara. U d-dritt li l-inno/enti ma je[ilx fi pro/ess ;udizzjarju wkoll issa[[a[ b’riformi li twettqu u qed ikomplu jitwettqu biex fi kwalunkwe pro/ess ma jit[alla l-ebda dell ta’ dubju li min jinstab [ati fil-fatt ikun tassew il-[ati. Kollha drittijiet dawn li qed ikomplu jitwessg[u ukoll bissehem tag[na fl-Unjoni Ewropea. Aktar drittijiet fil-futur Id-demokrazija, il-libertà u l-gustizzja li rba[na fl-1987

rridu nkomplu nkabbruhom fil-futur. Il-parte/ipazzjoni trid tkun il-milja tad-demokrazija. Mhux nivvutaw darba kultant imma nipparte/ipaw fi pro/ess li bih nag[;nu dde/i]jonijiet flimkien a[na lMaltin stess. Dan hu li qed ise[[ f’korpi b[all-MCESD. Dan hu li qed isir filkonsultazzjoni f’tant oqsma. Parte/ipazzjoni li g[andha tkompli tikber. L-opportunitajiet iridu jkunu l-milja tal-libertà. L-

opportunitajiet li nsir naf aktar u li nkun kapa/i nag[mel aktar min-natura tag[hom iwessg[u l-libertà g[ax jag[tuna aktar possibbiltajiet. L-opportunitajiet jag[tuna l-;wiena[ li bihom nistg[u ntiru aktar fl-g[oli u aktar filbog[od – il-;wiena[ ta’ libertà dejjem akbar. Is-sewwa jrid ikun il-milja tal-;ustizzja. G[addew 25 sena minn ;rajjiet koroh [afna. Imma g[adna ma nafux kollox dwar dawk il;rajjiet. Anzi, nafu ftit. Imma hemm min jaf [afna. Hemm min jaf min spara, min qatel, min organizza apposta biex je[el bniedem inno/enti. Meta s-sewwa kollu jo[ro; tkun tista’ ssir ir-rikon/iljazzjoni fil-milja tag[ha wkoll – mhux biex noqog[du nwa[[lu f’dak u fl-ie[or imma biex anke min wettaq il-[a]in i[affef mill-pi] ta’ 25 sena ta’ [tija li ]gur i[ossu tqil [afna biha. U dan jag[milna lkoll a[wa Maltin – kif intom li g[extu l;rajjiet ta’ 25 sena ilu ipproponejtu. Ilkoll a[wa Maltin, fil-parte/ipazzjoni, flopportunitajiet u fis-sewwa.

A{BARIJIET LOKALI

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

Il-mexxejja Maltin jag[tu l-awguri lill-poplu F’Misra[ San :or; fil-Belt Valletta, ilbiera[ filg[axija, il-mexxejja Maltin taw l-awguri tag[hom lill-poplu Malti f’/erimonja tradizzjonali li ilha ssir aktar minn 20 sena. Anton Tabone, l-A;ent President ta’ Malta tkellem flimkien mal-Prim Ministru Lawrence Gonzi, il-Kap talOppo]izzjoni Joseph Muscat u l-Ar/isqof Pawl Cremona. Din l-attività ssir b[ala parti mill-kampanja “Milied Flimkien 2011”, b’risq il-Malta Community Chest

Fund.

Il-Prim Ministru Lawrence Gonzi jag[mel id-diskors tieg[u fil-pre]enza ta’ mexxejja o[ra tal-pajji]

Il-kelliema kollha enfasizzaw il-[tie;a li f’dawn i]]minijiet tas-sena, il-poplu juri sens ta’ solidarjetà, laktar ma’ dawk emar;inati u li b’xi mod huma ]vanta;;ati fil-[ajja. L-okka]joni tal-biera[ kienet introdotta mill-;urnalist Joe Dimech u fiha [adet sehem il-Banda tal-Forzi Armati ta’ Malta.

L-Oppo]izzjoni qed tipprova tfixkel ir-riformi fil-[abs Hi tassew [asra li minflok tikkontribwixxi b’mod konkret g[arriformi mill-qieg[ li qieg[ed jattwa lGvern fil-pro/ess tar-riabilitazzjoni, lOppo]izzjoni qed tipprova tfixkel dan ilpro/ess billi tag[mel stqarrijiet ba]ati fuq mi]informazzjoni li kienet ikkore;uta g[al darba, darbtejn fl-a[[ar jiem. Dan qalu l-Ministeru tal-:ustizzja u lIntern b’riferenza g[all-istqarrija ma[ru;a mill-Kelliem tal-Oppo]izzjoni Michael Falzon dwar il-[abs.

Il-Ministeru qal li dan jg[odd partikularment g[all-affermazzjoni ]baljata mag[mula mill-kelliem talOppo]izzjoni li ammont ta’ pri;unieri qed jibdew jie[du d-droga waqt li jkunu fil-Fa/ilità Korrettiva. Dwar din l-invenzjoni li rrepetiet lOppo]izzjoni, nhar il-:img[a n[ar;u ]ew; stqarrijiet minn ]ew; Ministeri differenti u fihom kien spjegat li //ifra ta’ 41% li kienet ikkwotata fissommarju tar-rapport tal-Kummis-

Il-GWU bi s[ab f’kumpanija tal-ivvja;;ar ma’ Karmenu Vella Il-General Workers’ Union [abbret fi sqarrija li g[adha kemm waqqfet kumpanija ;dida bl-isem Vja;;i Untours Limited bi s[ab ma’ Orange Travel u li se tispe/jalizza fuq vja;;ar bl-ajru u bil-ba[ar minn Malta lejn pajji]i o[ra. I/-Chairman tal-Orange Travel hu d-Deputat Laburista, ilPerit Karmenu Vella, li hu wkoll konsulent tal-GWU. Il-GWU [abbret ukoll li l-kumpanija pre]enti tag[ha Untours Travel se tispe/jalizza fuq vja;;ar lejn Malta (inbound tourism) kif ukoll fuq it-turi]mu so/jali. Il-kumpanija l-;dida se jkollha l-uffi/ini tag[ha fl-istess kumpless tal-Untours Travel Ltd fi Triq l-Ifran, il-Belt Valletta.

sjoni Nazzjonali kontra l-Abbu] midDroga, l-Alko[ol u Dipendenzi O[ra, ma to[ro; minn ebda statistika li kienet mg[oddija mill-Fa/ilità lillistess Kummissjoni. Il-Ministeru tal-:ustizzja u l-Intern qal li peress li l-Kummissjoni ma seta’ kellha ebda sors ie[or ta’ informazzjoni dwar materji konnessi mal-Facilità Korrettiva ta’ Kordin, hu /ar li din i/-/ifra hi ]baljata u ma tirriflettix ir-realtà fil-Fa/ilità.

G[all-kuntrarju, i/-/ifri juru li mill480 test g[ad-droga li saru fuq ilpri;unieri fil-Fa/ilità Korrettiva ta’ Kordin bejn il-bidu tas-sena 2010 u nofs din is-sena, kienu 1.95% fil-mija dawk it-testijiet li rri]ultaw po]ittivi. Il-Ministeru qal ukoll li ttie[du lpassi biex tissa[[a[ l-amministrazzjoni tal-Fa/ilità Korrettiva ta’ Kordin u se jsir inga;; ta’ aktar professjonisti biex is-servizzi riabilitattivi jkomplu jittejbu.

Pulizija off-duty jwassal g[all-arrest ta’ persuna b’suspett ta’ droga Kuntistabbli tal-Pulizija li ma kienx f’[in ixxog[ol irnexxielu jwassal g[all-arrest ta’ ]ag[]ug[ }vizzeru, li kellu fuqu ammont ta’ sustanza suspettu]a, aktarx droga kannabis. Il-ka] se[[ il-:img[a wara nofsinhar g[all[abta tas-1.30pm fi Triq ix-Xatt, f’Tal-Pietà meta jidher li l-kuntistabbli tal-Pulizija, li kien qed isuq fit-triq, ;ieh suspett minn ]ew; persuni li kienu f’vettura Honda CRX u li bdew ja;ixxu b’mod suspettu]. Minn informazzjoni li g[andna u li kienet konfermata minn sorsi qrib il-Pulizija, jidher li lkuntistabbli a;ixxa wa[du billi g[alqilhom it-triq,

identifika ru[u u ordna li]-]ew; persuni biex jo[or;u mill-vettura. Mit-tfittxija nstab li lpassi;;ier tal-vettura, ]ag[]ug[ }vizzeru ta’ 26 sena residenti Tas-Sliema, kellu ammont ta’ sustanza suspettu]a, aktarx kannabis. Il-kuntistabbli tal-Pulizija ]amm li]-]g[a]ag[ u talab l-assistenza tal-Pulizija mill-g[assa talImsida, li marru fil-post fi ftit [in. Iktar tard, ilPulizija g[amlet tfittxija fir-residenza talpassi;;ier u bdiet bil-[idma tag[ha biex tanalizza l-kontenut e]att tas-sustanza li nstabet fuqu. L-investigazzjonijiet mill-g[assa tal-Imsida qed jitmexxew mill-Ispettur Saviour Baldacchino.

}ag[]ug[ salvat mill-g[arqa Il-Forzi Armati Maltin, kmieni lbiera[ salvaw ]ag[]ug[ ta’ 26 sena minn Bir]ebbu;a milli jeg[req waqt li kien qieg[ed f’Wied ixXoqqa, qrib Kalafrana. Il-Forzi Armati ssej[u filpost minn ra;el li ra lil dan i]]ag[]ug[ fil-ba[ar fis-sebg[a ta’ filg[odu. Minnufih, malli

kienu kuntattjati, il-Forzi Armati Maltin bil-g[ajnuna tal-Iskwadra Marittima marru fil-post permezz ta’ patrol boat u [elikopter. I]-]ag[]ug[ li ssalva ftit tal-[in wara kien qed ibati minn hypothermia u ttie[ed minnufih l-Isptar Mater Dei g[all-kura.

Transport Malta stretta mal-kuntratturi Transport Malta assigurat lill-pubbliku li se tag[mel dak kollu possibbli biex tassigura li l-kuntatturi kollha li qed ja[dmu fi pro;etti tag[ha jimxu mal-kundizzjonijiet imposti fuqhom. Dawk il-kuntratturi li ma jimxux mal-kundizzjonijiet ikunu penalizzati. Transport Malta qalet dan b’referenza g[all-fatt li l-kuntrattur li kien qed jag[mel xog[ol fi Triq Di/embru 13 fil-Marsa wettaq [idma li tmur kontra l-istruzzjonijiet tal-MEPA u Transport Malta, u li wasslet g[al [sara fuq ]ew; si;riet f’dawk l-in[awi. Waqt li talbet apolo;ijia lill-pubbliku, Transport Malta fakkret li l-pro;ett tal-underpass fi Triq Di/embru 13 jinkludi skema ta’ pjantazzjoni estensiva fit-triq.

DIMOSTRAZZJONI G{AD-DEKRIMINALIZZAZZJONI TAL-KANNABIS: Fit-toroq tal-Belt ilbiera[ saret dimostrazzjoni minn tliet movimenti biex l-u]u tad-droga kannabis ikun dekriminalizzat. Numru sostanzjali ta’ nies, l-aktar ]g[a]ag[, imxew mid-da[la tal-Belt sa quddiem il-Parlament. Hemmhekk, David Caruana, wie[ed mill-organizzaturi qal li din il-[axixa g[andha potenzjal mediku u terapewtiku, u tista’ tintu]a wkoll b[ala biofuel g[all-ener;ija alternattiva. Hu qal li l-Gvern g[andu jag[mel b[al fil-ka] tal-alko[ol u s-sigaretti u, b’hekk, il-bejg[ tal-kannabis ikun regolarizzat b[al fil-ka] ta’ sustanzi o[ra u hekk, din ma tibqax tinbieg[ lit-tfal.

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

Fil-pa;ni l-o[ra:

12 G[andu jkun hemm kwoti^

15 Irridu li Alla jkun indifferenti^

18 Kartolina tal-Milied

Ittri lill-Editur:

Il-Milied it-Tajjeb!

EDITORJAL il•mument

Stamperija Indipendenza Triq Herbert Ganado, il-Pietà - PO Box 37 Tel: 2596 5333 • Fax: 2596 5525 e-mail: mument@media.link.com.mt advertising@media.link.com.mt Editur: Victor Camilleri

Lejn it-tmiem ta’ sena movimentata Dan hu l-a[[ar {add li se nkunu qed niltaqg[u mal-qarrejja tag[na g[al din is-sena billi l-{add li ;ej hu jum il-Milied u meta ner;g[u niltaqg[u tkun di;à bdiet is-sena l-;dida. Din li se nkunu qed nispi//aw fi ftit tal-jiem o[ra tassew li nistg[u ng[idu li kienet sena e//ezzjonali u x’aktarx l-aktar wa[da movimentata mill-bidu tal-millennju wara t-tra;edja tatTwin Towers fi New York li din is-sena fakkarna l-g[axar anniversarju tag[ha. Mhemmx g[alfejn ng[idu li kienet sena dominata minn ]ew; fatturi kbar li [allew, u qed i[allu, effetti ming[ajr pre/edent. Qed nirreferu g[all-qawmien tal-popli f’g[add ta’ pajji]i tad-dinja G[arbija u l-kri]i twila u di]astru]a fil-finanzi u l-ekonomija tal-bi//a l-kbira tal-pajji]i l-aktar dawk Ewropej. Il-qawmien tal-poplu G[arbi wassal g[al rivoluzzjonijiet fitTune]ija, l-E;ittu u l-Libja fejn mhux biss tqa//tu mexxejja li kienu ilhom snin twal jg[aff;u fuq nieshom i]da rajna sinjali u [jiel li dawn iridu sistemi ;odda f’pajji]hom. Sistemi moderni u effi/jenti li jie[du post il-korruzzjoni u l-oppressjoni li permezz tag[hom id-dittaturi kienu j]ommu lilhom innifishom fil-poter g[al numru kbir ta’ snin u kontra r-rieda tal-poplu. Biex dawn il-popli waslu s’hawn, kellhom i[allsu b’demmhom tant li eluf kbar inqatlu qabel ma dawn il-pajji]i [elsu mid-dittaturi li [akmuhom. U xorta wa[da g[ad fadal aktar dittaturi f’dik in-na[a taddinja li donnhom ma tg[allmu xejn mill-esperjenza ta’ pajji]i ;irien tag[hom. Is-Sirja u l-Jemen huma l-akbar ]ew; e]empji li jispikkaw f’dan. Il-kri]i finanzjarja u ekonomika ma [allietx mejtin warajha i]da [alliet u g[adha qed t[alli miljuni ta’ nies f’mi]erja u faqar, b’livelli dejjem ne]lin u bil-bi]a’ li [afna pajji]i jer;g[u jg[addu minn ri/essjoni o[ra. Quddiem dan ix-xenarju, a[na f’Malta ma nistg[ux ng[idu li ma ntlaqatna xejn i]da tassew li meta nitqabblu ma’ [addie[or nistg[u ng[oddu ru[na b[ala fortunati li g[andna tmexxija

serja li rnexxielha te[lisna minn [afna gwaj. Din kienet sena li Malta ssemmiet b’;ieh madwar id-dinja g[as-sehem tag[ha ta’ solidarjetà fil-kri]i Libjana u b’g[add ta’ personalitajiet mondjali jfa[[ru s-sehem ta’ pajji]na f’dan ir-rigward. Kienet sena wkoll li, matulha, bl-aktar mod demokratiku — permezz ta’ referendum u mbag[ad bil-pro/ess parlamentari — f’Malta dda[[let il-li;i tad-divorzju kif xtaqet ma;;oranza kbira tal-poplu. Kollox ma’ kollox, u meta wie[ed iqis tajjeb ir-riskji u lperikli li hawn madwarna, Malta kellha sena pjuttost tajba u dan [are; tant /ar fil-Ba;it li l-Parlament approva mill-istadji kollha propju din il-;img[a. Lill-Maltin u l-G[awdxin kollha, filwaqt li nixtiqulhom ilMilied u s-Sena t-Tajba, nawgurawlhom li jkomplu jag[tu ddaqqa t’id tag[hom biex, flimkien u bis-sehem ta’ kul[add, pajji]na jibqa’ miexi ’l quddiem fil-pa/i u l-progress.

OPINJONI

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

IL-{ADD MA’ DUN PAWL

Int u jien

Mela darba… F

G[andna wisq xi jtellifna milli naraw il-final. {afna

l-g[odwa tal-4 ta’ Lulju, 1952, mara ]ag[]ug[a bl-isem ta’ Florence May Chadwick (09.11.1918 – 15.03.1995), Amerikana, intefg[et fil-ba[ar ta’ Catalina Island, California. Riedet tg[um i/-channel minn hemm sa California> 26 mil. Kienet imdorrija tg[um fittul. Kienet anke l-ewwel mara li qasmet l-English Cannel fi]-]ew; direzzjonijiet. Il-ba[ar dakinhar, kien kiesa[ sil;. I/-/par kien tant folt, li Florence lanqas setg[et tara d-dg[ajjes ta’ madwarha. Klieb il-ba[ar fil-vi/in tag[ha, kellhom ji;u mgerrxa billi jisparaw qrib tag[hom. Wara 15-il sieg[a g[awm, Florence talbet li tin[are; millba[ar. Il-kow/ tag[ha beda j[e;;i;ha biex tibqa’, g[ax ma kienx fadal wisq, sax-xatt. Imma Florence, meta tat [arsa, lem[et biss /par. U kellhom jo[or;uha… mil wie[ed biss bog[od mix-xatt… b’dispja/ir kbir ta’ ommha, li kienet fuq wa[da mid-dg[ajjes. Aktar tard Florence qalet> “Mhux biex nisku]a ru[i, imma kieku rajt l-art, kont inkompli sala[[ar.” Xahrejn wara re;g[et ippruvat. U waslet. Anzi kisret ir-rekord… g[ax rat l-art.

drabi jkun eqreb milli na[sbu. Imma /-/par i;ib in/ertezza, bi]a’, qtig[ il-qalb, di]orjentament. Kultant ng[erqu litteralment fil-port. :ieli ninnutaha fil-counselling. Inkunu ilna ]mien nit[abtu biex in;eddu relazzjoni. U n[oss li nkunu resqin lejn soluzzjonijiet sodisfa/enti u kompromessi serji ta’ konvinzjoni. F’xi [in tinqala’ xi [a;a, anke ]g[ira, li ttella’ ttensjoni, u xi [add mill-koppja jtajjar kollox. Veru [asra. Lanqas [aqq il-[in u lpa/enzja u s-sagrifi//ji li nkunu investejna lkoll. Bi ftit iktar sforz, li jkun itqal, veru

g[ax wara tant ener;ija o[ra mog[tija, imma kieku naslu. :esù qalha /ar u tond. Min jippersevera sal-a[[ar, dan isalva. U din ma tg[oddx biss g[as-salvazzjoni finali, biex immorru l-;enna, imma anke biex nakkwistaw ri]ultati importanti f’din il-[ajja. Spe/jalment fil-qasam tarrelazzjonijiet. Meta l-impenn fir-relazzjoni jkun veru, profond u totali, ilmumenti tat-tensjoni ma jfissrux it-tmiem tag[ha, imma sfida o[ra li r-reb[ tag[ha tkompli tikxef is-sabi[ tarrelazzjoni, u ssa[[a[ha. In-nisrani mg[andux ikun pru]untu]. Imma bniedem ta’ kura;;, ottimi]mu, determi-

minn Dun Pawl Camilleri ................................................ pawlcam@gmail.com

nazzjoni. San Pawl qalilna: “Kollox nista’ f’dak li jsa[[a[ni”, g[alkemm hu

wkoll veru li ming[ajru ma nistg[ux nag[mlu xejn. Hu biss jista’ jtellag[ha ddo]a ta’ perseveranza li tant ikollna b]onnha fil-[ajja.

Nerfg[u qlubna ’l fuq Mulej, ag[milna nies ta’ kura;;, ta’ determinazzjoni, ta’ perseveranza. Tifhimna li spiss ng[ajjew, naqtg[u qalbna, nieqfu f’nofs triq.

Imm id f’id mieg[ek naslu, Mulej. G[inna nevitaw il-pru]unzjoni bla ma naslu biex ner;g[u lura malli d-diffikultà tikber xi ftit u titwal.

G[andu jkun hemm kwoti^ F’dawn l-a[[ar ftit ;img[at re;a’ fe;; id-dibattitu dwar limportanza tar-rwol tal-mara f’po]izzjonjiet importanti governattivi u fis-setturi mani;erjali ta’ pajji]na. Tqajmet minn diversi organizzazzjonijiet it-tema tal-kwota. Din tipproponi li g[al terminu ta’ ]mien limitat in-nisa jing[ataw vanta;; numeriku li jag[milha possibbli li iktar nisa jil[qu po]izzjonjiet influwenti f’pajji]na sew jekk dawn huma rwoli politi/i jew ekonomi/i. L-iskop a[[ari ma jkunx biss li jkun stabbilit xi forma ta’ ekwilibriju bejn is-sessi. Iktar minnhekk, il-pre]enza ta’ nisa f’dawn il-fora importanti jkunu jistg[u jag[tu stampa iktar vera u /ara ta’ dak li jridu kemm lir;iel u n-nisa. Dan mhux xi su;;ett ;did. G[al ]mien twil ilu jin[ass ilb]onn li f’pajji]na jkun istawrat xi forma ta’ bilan/ bejn is-sessi li sfortunatament g[adu pjuttost nieqes wara tant snin ta’ progress so/jali, ekonomiku u politiku. Biss jekk t[ares lejn ftit statistika tinduna kemm g[ad hemm xi jsir f’dan il-qasam. Kontu tafu li g[alkemm f’pajji]na ’l fuq minn 60% tal-gradwati huma nisa g[ad hawn biss 40% tan-nisa li ja[dmu regolari fid-dinja taxxog[ol? M’g[andix g[alfejn ukoll infakkarkom li minn 69 deputat parlamentari Malta g[andha biss sitt membri parlamentari nisa!

minn Caroline Galea info@carolinegalea.com

L-g[ajta biex aktar nisa jinvolvu ru[hom fil-[ajja tal-pajji] trid tibqa’ wa[da kontinwa

Dan biex ma nsemmix li 3% biss ta’ po]izzjonijiet ta’ diretturi fuq bordijiet huma nisa. Statistika o[ra iebsa hi dik tal-pagi. Studju re/enti ]vela li, imqabbla mas-salarji tal-ir;iel, in-nisa jaqilg[u 23% anqas mill-kollegi r;iel! Intant id-dibattitu dwar ilkwoti jkompli. Personalment g[andi opinjoni ambivalenti fuq is-su;;ett tal-kwoti. Minn banda jien stess nista’ nafferma li fil-pro/ess politiku li qbadt kien hemm okka]joni li l-kwota g[amlitha possibbli biex navvanza u li tatni do]a ta’ kura;; u ener;ija li kompliet tixprunani ’l quddiem. Fl-istess [in nifhem li lkwoti wa[edhom mhumiex bi]]ejjed.

B[ala nisa hemm b]onn li nifhmu li [add u xejn ma hu se jift[ilna bibien li huma mag[luqin g[al [addie[or sempli/iment g[aliex a[na nisa. Sta g[alina li na[dmu listrate;ija tag[na biex kemm fuq livell ta’ partit, fuq livell ta’ komunità u distrett, u anke fuq wie[ed parlamentari a[na nins;u la[jar politika possibbli u nsa[[u l-komunikazzjoni bejnietna biex bil-[idma tag[na lkoll nersqu aktar qrib lejn realtà fejn Malta ]]id ilpre]enza tal-mara fid-dinja tal-politika. Il-mara Maltija ng[atat iddritt g[all-vot fl-1947. Bla dubju minn dakinhar ’l hawn kemm is-so/jetà kif ukoll irrwol tal-mara fil-familja, fis-

so/jetà u fil-post tax-xog[ol inbidlu radikalment. Il-partiti politi/i jag[tu spazju wiesg[a g[al sehem il-mara fil-politika u dan jixhduh kemm po]izzjonijiet uffi/jali fil-partiti kif ukoll ri]ultati ta’ su//ess g[annisa fil-Kunsilli Lokali. I]da meta ni;u g[al Elezzjonijiet :enerali u#jew elezzjonijiet g[all-Parlament Ewropew, jidher li g[ad g[andna diffikultà biex nag[tu l-fidu/ja tag[na lillmara meta ni;u biex nivvutaw. In[oss li din it-tip ta’ diskriminazzjoni qed ixxekkel il-progress tal-mara fil-politika. G[andi fidu/ja kbira f’kull mara involuta b’mod qawwi

fil-politika u naf li kollha kemm a[na kapa/i nkunu deputati validi li noffru kontribut siewi [afna lillpajji]. L-g[ajta tal-partiti politi/i biex aktar nisa jinvolvu ru[hom kemm fuq livell lokali i]da anke fuq livell nazzjonali, trid tibqa’ wa[da kontinwa. L-istess dokument imniedi dan l-a[[ar mill-Partit Nazzjonalista jag[mel punt importanti dwar dan. Fiddokument to[ro; /ar limportanza li hemm b]onn isir iktar sforz lejn ugwaljanza bejn is-sessi u li dan jista’ jkun stabbilit b’mi]uri po]ittivi kemm fil-kamp pubbliku u f’dak ekonomiku. Dan l-isforz g[andu jwassal g[al aktar ;ustizzja u sens ta’ ugwaljanza bejn is-sessi. Issa li nistg[u ng[idu li g[andna konsensus wiesg[a fuq dan issu;;ett na[seb li wasalna biex mill-kliem ng[addu g[allfatti! L G[eruq

Tag[na

OPINJONI

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

Sena diffi/li li se tg[inna nkomplu nirb[u L-2011 kienet sena diffi/li o[ra. Kienet sena ta’ aktar provi u e]amijiet. Aktarx kienet l-aktar sena diffi/li f’dawn l-a[[ar 25 sena min[abba li kollox ;ie f’daqqa; minbarra l-kri]i ekonomika internazzjonali, ilbi]a’ li d-dinja tid[ol fit-tieni ri/essjoni fi spazju ta’ ftit xhur, u l-kri]i taz-zona ewro, pajji]na kellu j[abbat wi//u mal-gwerra fil-Libja. Fi tmiem is-sena, nistg[u ng[idu bla tlaqliq li Malta se tkun [ar;et minnha bl-unuri kollha. Forsi aktar importanti mill-unuri hu l-fatt li Malta tinsab imhejjija tajjeb biex tkompli tilqa’ g[all-isfidi tassnin li ;ejjin. Kwa]i kwa]i saret cliché meta noqog[du nsemmu li pajji]i o[rajn g[otru sforz de/i]jonijiet ]baljati li [adu lgvernijiet tag[hom tul is-snin, filwaqt li Malta wriet kemm g[andha gvern serju li jie[u de/i]jonijiet g[aqlin u f’waqthom. Hawn min jikkritikana propju g[ax noqog[du nqabblu s-sitwazzjoni f’Malta ma’ dak li ;ara fl-Irlanda, flI]landa u fil-Portugall; jew ma’ dak li qed ji;ri fi Spanja, ?ipru, il-Gre/ja u fl-Italja. L-istess nies insew kemm fil-passat ippruvaw jag[tu pariri lill-I]landa; u kemm ippruvaw iqabblu lil Malta ma’ ?ipru! ’Il bog[od mit-tqabbil u lparaguni, ir-realtà hi propju dik: li pajji]na reba[ u qed jirba[ il-maltemp mhux b’kumbinazzjoni i]da ri]ultat tal-politika u tal-istrate;ija talGvern. Personalment nemmen li l[addiem Malti g[andu rwol importanti [afna fil-kisbiet ekonomi/i ta’ dan il-pajji]. F’mument meta d-dinja qed tipprova tevita ri/essjoni o[ra, il-[addiem Malti jibqa’ laqwa ri]orsa biex l-

minn Chris Said chris.said@gov.mt

Gvern Nazzjonalista dejjem offra stabbiltà lil dan il-pajji] bi Prim Ministru li [a de/i]jonijiet diffi/li i]da importanti u ta’ dan igawdi rispett kemm f’pajji]na kif ukoll fl-Unjoni Ewropea u madwar id-dinja

investiment jin]amm f’pajji]na u biex ikun attirat investiment ;did. Hu g[alhekk mill-aktar importanti li l-Gvern Malti jkompli jinvesti fil-[addiema u fil-[olqien tax-xog[ol. Matul l-2011 l-ekonomija Maltija kibret bi 2.8 fil-mija li jfisser 1.1 fil-mija aktar millmedja tal-UE. Malta rre;istrat wa[da millanqas rati ta’ qg[ad fl-Unjoni Ewropea tant li l-persuni bla xog[ol huma 6.5 fil-mija. In[ejju rwie[na g[al li ;ej Sa Mejju ta’ din is-sena,

dawk ja[dmu bi qlig[ ]diedu b’1,600 biex qab]u l-148,500. Il-Gvern qed jag[ti 14.2 miljun ewro f’in/entivi lillindustrija biex jin[olqu aktar impjiegi; qed jo[loq aktar skemi biex l-ETC t[arre; aktar [addiema; u qed inaqqas l-income tax g[all-SMEs li jinvestu u jimpjegaw aktar.

Resqin lejn kampanja elettorali. Mhux sew nispekulaw jekk a[niex ‘il bog[od jew vi/in. Wara kollox il-prerogattiva ta’ meta tissejja[ elezzjoni ;enerali tibqa’ dejjem tal-Prim Ministru. U m’g[andix dubju li d-de/i]joni tittie[ed flinteress nazzjonali. I]da filwaqt li kul[add mehdi bil-festi, fix-xiri tarrigali u l-bqija, il-Partit Laburista di;a beda jipprova juri li jinsab lest g[al meta tissaffar is-suffara. Jew g[allinqas, il-Partit Laburista di;a beda jtella’ l-billboards qisha l-elezzjoni tinsab wara l-bieb. Onestament g[andi dubji kbar, b[al [afna f’pajji]na, kemm il-Partit Laburista verament g[andu politika a;;ornata u vi]joni x’joffri. Dan g[aliex fit-tliet snin li g[addew il-Partit Laburista ibbrilla biss fejn tid[ol ilpolitika ta’ konvenjenza.

G[al [afna ]mien rajnieh isa[[an is-si;;u. Fuq [afna issues baqa’ gallarija. U anki meta suppost [are; b’soluzzjonijiet, malajr kul[add induna li l-hekk imsej[a ‘proposti’ kienu mimlijin arja u ma kienx fihom wisq sugu. G[a]la /ara }gur li ]-]mien li ;ej g[andu jservi biex il-poplu Malti jibda jixtarr u jevalwa bisserjetà d-differenza bejn i]]ew; partiti, u jibda jifforma idea dwar x’direzzjoni g[andu jie[u l-pajji]. Fl-opinjoni tieg[i l-

mistoqsijiet li jkunu ji;u mwie;ba m’humiex [afna i]da huma /ari. G[andna nibqg[u mexjin fid-direzzjoni li qbadna, b’ekonomija b’sa[[itha bi]]ejjed li anki fi ]mien ta’ kri]ijiet kbar internazzjonali tibqa’ tattira linvestiment u jibqa’ jin[oloq ix-xog[ol?

Jew g[andna nre;;g[u larlo;; lura g[al meta f’pajji]na kien hawn in/ertezza kbira, sforz politika tad-du[[an li permezz tag[ha ji]died ilqg[ad u jonqsu l-flus fl-idejn? Ikolli ng[id li l-poplu Malti u G[awdxi m’g[andux wisq g[a]la. G[ax fuq na[a hemm l-istabbiltà li Gvern Nazzjonalista dejjem offra lil dan il-pajji], bi Prim Ministru li [a de/i]jonijiet diffi/li i]da importanti, u ta’ dawn igawdi rispett kemm f’pajji]na kif ukoll fl-Unjoni Ewropea u madwar id-dinja. Fuq in-na[a l-o[ra hemm Partit Laburista li minkejja li ilu snin twal fl-Oppo]izzjoni m’hu qed joffri xejn ;did. Filwaqt li l-mexxej tal-Partit Laburista jista’ jidher ‘;did’ (anki dan il-punt dibattibbli g[ax Joseph Muscat ilu vi/in it-tmexxija tal-Partit Laburista sa min-nofs is-snin disg[in), madwaru hemm [afna nies li kienu hemm fl-ag[ar ]minijiet tal-istorja politika ta’ pajji]na. G[alhekk irridu nkomplu na[dmu: biex il-poplu Malti jiddistingwi bejn l-istabbiltà u l-;id li qed ikompli jassigura l-Gvern Nazzjonalista u limmaturita’ politika u lin/ertezza li joffri l-Partit Laburista ta’ Joseph Muscat.

ATTWALITÀ

il-Óadd, 181 ta’ Di/embru, 2011

{ARSA {AFIFA LEJN IS-SENA 2011

Is-sena tal-qawmien BI N

LA DE N

■ Osama bin Laden misjub u maqtul ■ Di]astru nukleari f'Fukushima fil-:appun ■ L-Ewropa mhe]]a minn kri]i finanzjarja minn Tonio GALEA - tonio.galea@media.link.com.mt

FU KU SH IM A

Skultura mir-ramel f'bajja fl-Indja ftit wara li l-President Amerikan Barack Obama f'Mejju [abbar li Osama bin Laden kien inqatel (Ritratt> Reuters)

Mument waqt protesta quddiem il-Parlament Grieg... wa[da mill-[afna li kien hemm din is-sena kontra s-sitwazzjoni mwieg[ra li spi//a fiha l-pajji] (Ritratt> Reuters)

il-poplu kellu j[allas prezz qares g[al-libertà b[alma ;ara fil-Libja fejn fis-17 ta' Frar splodiet irrivoluzzjoni Libjana li wasslet biex tintemm id-dittatura ta' 42 sena ta' Muammar Gaddafi. Hekk kif id-dinja G[arbija bdiet tinqaleb ta' ta[t fuq, finna[a l-o[ra tad-dinja, f'Marzu, il:appun trieg[ed l-ewwel b'terremot qalil u mbag[ad b'tsunami li b[alu fi]-]minijiet moderni d-dinja rarament rat. Apparti l-[erba li dawn ikkaw]aw, kien hemm reattur nukleari f’Fukushima li safa mkisser mill-mew; enormi li dan ikkaw]a u fid-dinja se[[ l-ag[ar in/ident nukleari minn ]mien Chernobyl. Hekk kif l-attenzjoni tad-dinja kienet fuq dak li ;ara fil-:appun min[abba d-di]astru naturali doppju, Gaddafi approfitta minn dan u ordna l-Armata tieg[u tavvanza fuq Benga]i, il-qalba tar-rivoluzzjoni Libjana, u tkun eliminata r-ribelljoni. Hawn interveniet militarment il-komunità internazzjonali bi Franza, ir-Renju Unit u l-Istati Uniti fuq quddiem, li bil-barka tan-Nazzjonijiet Uniti, bdew jattakkaw it-truppi ta' Gaddafi mill-ajru biex jipprote;u l-poplu. Matul l-2011, waslet fi tmiemha ;rajja li marret lura [afna snin u li wkoll kienet bidlet ix-xena internazzjonali. Dan kien il-qtil f'Mejju fil-Pakistan ta' Osama bin Laden minn truppi spe/jali Amerikani. Teknikament il-ka//a kienet bdiet 10 snin ilu wara l-attakki tal-11 ta' Settembru tal-2001 flIstati Uniti u konsegwentement bl-inva]joni tal-Afganistan.

SP A N JA

G RE ?J A

Mara mbikkma fost il-[erba li d-di]astru naturali doppju ta' Marzu [alla fil-Grigal tal-:appun (Ritratt> Reuters)

Kull tant ]mien fid-dinja jse[[ taqlib kbir fix-xena internazzjonali li jbiddel iddirezzjoni g[alkollox. Bdil li jhe]]e] is-sisien ta' dak li kien stabbilit u jifta[ il-bieb g[al dak li mhux mag[ruf. U minn dan matul l-2011 kien hemm [afna u wie[ed jista' jg[id kwa]i kollu /entrat madwar ilMediterran. Fuq na[a kien hemm u g[ad hemm ir-rivoluzzjoni li tinsab g[addejja minnha d-dinja G[arbija u fuq na[a o[ra l-kri]i tad-djun li bdiet mill-Gre/ja u spi//at biex infirxet u [akmet diversi pajji]i Ewropej. }ew; sitwazzjonijiet li se j;ibu bidliet kbar fid-dinja kif nafuha llum. Is-sena bdiet bir-rivoluzzjoni fit-Tune]ija, l-i]g[ar fost ilpajji]i G[arab, li wasslet biex tne[[a mill-poter Zine El Abidine Ben Ali li kien ilu jmexxi l-pajji] b'ponn tal-[adid mill-1987. Minn ra[al imwarrab fitTune]ija nxteg[let il-mi//a li qabdet [u;;ie;a fid-dinja G[arbija u wasslet g[at-tne[[ija ta' tliet dittaturi u bi tnejn o[ra – is-Sirja u l-Jemen – jippruvaw minn kollox biex jibqg[u ggranfati mal-poter. Kollox beda meta Mohamed Bouazizi, ]ag[]ug[ Tune]in minn Sidi Bouzid, ta n-nar lilu nnifsu bi protesta kontra lkorruzzjoni u s-sitwazzjoni ddisprata f'pajji]u imma anki filbqija tad-dinja G[arbija. :rajja li kellha marbuta mag[ha tliet fatturi ewlenin: ilqg[ad kbir fost i]-]g[a]ag[ fiddinja G[arbija, il-karba g[allibertà u l-Internet. Ftit passi bog[od minn xtutna,

Il-bidu u t-tmiem... Zapatero jitkellem ma' Mariano Rajoy il-mexxej tal-Partit Popolari li reba[ l-elezzjoni ;enerali Spanjola (Ritratt> Reuters)

ATTWALITÀ

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

Sirjan jipprotesta fil-:ordan kontra d-ditattura tal-President Bashar al-Assad fis-Sirja (Ritratt> Reuters)

E: IT TU

Libjani ji//elebraw it-tmiem ta' 42 sena ditattura ta' Muammar Gaddafi (Ritratt> Reuters)

Nies jitolbu fi Pjazza Tahrir bit-tankijiet tal-gwerra g[assa mag[hom waqt il-protesti li wasslu biex Hosni Mubarak iwarrab mill-poter (Ritratt> Reuters)

TU NE }I JA

ekonomista u eks Kummissarju Ewropew, li ifforma gvern kollu mag[mul minn nies tekni/i b'ebda rabta politika. Kemm fil-ka] Grieg kif ukoll f'dak Taljan, dan sar biex il-pajji] ikun jista' jda[[al aktar mi]uri ta' awsterità biex isalva l-pajji] u lekonomija mill-pressjoni li kienu jinsabu fiha mis-swieq internazzjonali u li wasslu biex dawn i]-]ew; pajji]i jaslu f'xifer il-falliment. Kien hemm ukoll il-ka] ta' Spanja fejn spi//at l-era tasSo/jalista Josè Luis Rodriguez Zapatero li kien tela' fil-poter fl2004. Ta[t it-tmexxija ta' Zapatero, Spanja spi//at bl-og[la rata ta' qg[ad fl-Unjoni Ewropea u f'April [abbar li kien se jwarrab mix-xena politika Spanjola hekk kif il-popolarità tieg[u marret ilba[ar tant li fl-elezzjoni ;enerali li saret f'Novembru, il-Partit So/jalista Spanjol (PSOE) sofra l-akbar disfatta elettorali. Ir-rivoluzzjonijiet fuq i]-]ew; na[at tal-Mediterran li splodew fl-2011 huma dak li bl-Ingli] isej[u works in progress bissitwazzjoni fit-Tune]ija, l-E;ittu u l-Libja li tista' tmur na[a jew lo[ra filwaqt fis-Sirja u l-Jemen is-sitwazzjoni g[adha fluwida. Matul l-2011 se[[ew ukoll ;rajjiet ta' fer[ b[a]-]wie; talPrin/ep William, iben il-Prin/ep Karlu u l-Principessa Diana, u Catherine Middleton, kif ukoll il-beatifikazzjoni tal-Papa :wanni Pawlu II. Kienet ukoll is-sena li rat it-tmiem talprogramm tas-Space Shuttle Amerikana meta, f'Lulju lAtlantis ni]let fil-Kennedy Space Center. M'hemmx dubju li l-2011 se tibqa' mag[rufa g[all-bidla li se[[et fid-dinja G[arbija u li nisslet tama f'popli o[rajn – li anki huma jistg[u je[ilsu middittatura f'pajji]hom u jaspiraw g[al [ajja fil-libertà.

SI RJ A

Imma r-rivoluzzjoni li se[[et fid-dinja G[arbija, uriet ukoll kemm l-ideologija ta' bin Laden ma kinitx iddoqq g[a]-]g[]ag[ G[arab. G[alkemm wara rrivoluzzjonijiet li saru fitTune]ija, l-E;ittu u l-Libja, hu minnu li bdew ife;;u elementi politi/i Islami/i – g[aliex wara kollox dawn huma pajji]i Musulmani – dawn m'g[andhom x'jaqsmu xejn mal-estremi]mu ta' bin Laden u l-al-Qaeda li kien imexxi. Fuq in-na[a l-o[ra tal-Mediterran, kienet qed isse[[ kri]i jew anki rivoluzzjoni o[ra: dik finanzjarja li bdiet kwa]i sentejn ilu fil-Gre/ja meta nkixef id-dejn li kien akkumula tul is-snin filpajji] u li po;;a l-pajji] fix-xifer tal-falliment. Kienet sena li bdiet b'/elebrazzjonijiet kbar g[allewro hekk kif l-Estonja wkoll bdiet t[addan din il-munita komuni Ewropea. I]da hekk kif l-UE bdiet tistinka biex issib tarf tal-Gre/ja, l-effett ta' din il-kri]i kif ukoll talkri]i finanzjarja tal-2008, bdew ikaxkru aktar pajji]i fosthom ilPortugall li, b[all-Gre/ja, ukoll kellu jitlob g[ajnuna finanzjarja biex jevita l-falliment. Il-kri]i kibret u s-swieq bdew jinkwetaw dejjem aktar tant li lItalja u Spanja wkoll spi//aw filmira u l-ispi]a tas-self tag[hom bdiet til[aq il-livelli li kienu wasslu biex il-Gre/ja, l-Irlanda u l-Portugall ji;u f'xifer il-falliment g[aliex ma setg[ux ikomplu j[allsu d-dejn u jibdew jing[ataw l-g[ajnuna finanzjarja mill-UE u mill-Fond Monetarju Internazzjonali. Din il-kri]i wasslet ukoll g[allbdil ta' diversi mexxejja fuq nett Papandreou tal-Gre/ja li floku n[atar Lucas Papademos, eks bankier b'ebda rabta politika u li [oloq Gvern ta' g[aqda nazzjonali; fl-Italja kellu jwarrab il-gvern ta' Silvio Berlusconi u minfloku jin[atar Mario Monti,

LI BJ A

tad-Dinja G[arbija

Ritratt tal-eks President Tune]in Ben Ali jin[araq waqt l-irvellijiet li kien hemm f'Jannar fit-Tune]ija (Ritratt> Reuters)

OPINJONI

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

Il-kartolina tieg[i tal-Milied Kif ng[ixu l-festa tal-Milied ng[ixu l-kumplament tal-[ajja

Il-[ajja saret titqies ;irja kontra l-[in. {arba kontinwa ’l bog[od mir-realà. {afna drabi no[olqu illu]joni li hi falza i]da komda u nippretendu li qed ng[ixu fiha. Dan ise[[ fuq livell personali u anke fuq livell nazzjonali. Sirna nippreferu nfittxu lillu]joni u l-falsità u nwarrbu s-sin/erità u l-;enwinità. Naraw kif ning[o;bu u nog[;bu lil min irridu u jekk hemm realtà li ma tog[;obniex naraw kif na[buha. Il-festa tal-Milied saret tfisser [arba mir-realtà. Nid[ol g[al ftit f’dinja tal-[olm blisku]a li l-Milied hi festa tattfal. Hawn min qed iwarrab u jipprova jnessi li hi t-tifkira tattwelid ta’ :esù fostna lbnedmin. Jekk imbag[ad hawn min ifakkar il-festa ta’ :esù Bambin dan illum narah isir qiesu qed nitkellmu fuq il;rajja ta’ Father Christmas. Dan ifisser li jekk baqa’ tifkira ta’ :esù fil-mod ta’ kif ni//elebraw il-festa tal-Milied, jien qed nara so/jetà li qed tikkunsidra lil :esù fuq l-istess livell ta’ Father Christmas. Dan ifisser li l-;rajja tattwelid ta’ :esù g[al diversi fostna hi biss ;rajja u bejn ilfigura ta’ :esù u l-figura ta’ Father Christmas jixxabbat mal-gallarija ftit li xejn donnu jidher li hemm differenza firrealtà tal-[ajja. F’isem min^ O[rajn, la g[adhom

jimpurtahom minn Father Christmas u lanqas mill-figura ta’ :esù Bambin. G[alihom ilfesta tal-Milied saret tfisser festa ta’ ikel, xorb u rigali, sess u sfrattu u jekk xi [add jistaqsi dawn il-festi f’isem min qed isiru, xi [add iwie;eb li qed tispi//a sena u tibda o[ra. Issib min jifra[ u ma jafx g[aliex u ssib min hu mix[ut ;o sodda marid, qed imut b’xi marda li g[aliha ma hawnx fejqan. O[rajn huma fil-lista g[aliex minn hawn u ftit ie[or bla ma jafu u qed jistennew, se jiffa//jaw attakk tal-qalb u, bla ma jafu, il-festi u l-jiem ta’ wara l-festi se jkunu l-a[[ar

jiem ta’ [ajjithom u mbag[ad, jemmnu jew ma jemmnux, se jiltaqg[u mar-realtà tal-[ajja. Diversi tfal qed jg[ixu fer[anin jemmnu li ;ej Father Christmas bir-rigali u hi [asra jekk xi [add jipprova j;ib fixxejn parti sabi[a mid-dinja tal[olm tat-tfal. Ir-realtà tal-;rajja Daqshekk, i]da, hu [a]in

jekk ikun hawn min jipprova j;ib fix-xejn ir-realtà tal-;rajja tat-twelid ta’ :esù fostna. G[andna tfal li jkunu fer[anin jistennew il-Milied u g[andna o[rajn li jkunu f’darhom li, minkejja li jkunu me[uda minn party g[al ie[or, l-aktar li jkunu jixtiequ hu li jkunu flimkien mal-;enituri tag[hom i]da ma jistg[ux g[aliex, min g[al ra;uni, u min g[al ra;uni o[ra, il;enituri huma mifrudin. Kemm g[andna tfal li lfesta tal-Milied tidher li hi festa i]da fir-realtà ma hemm l-ebda [jiel ta’ festa! Kemm g[andna tfal li, min[abba l-egoi]mu tal-adulti, qeg[din ibatu! Kemm g[andna tfal, ]g[a]ag[ u anzjani li, g[alihom, il-festa tal-Milied hi ;er[a ta’ u;ig[ g[aliex huma minsijin u mwarrba minn dawk li [abbew u jixtiequ j[obbu u j[ossuhom li huma ma[bubin minnhom! Povru bniedem u mbierek bniedem. Festa wa[da u realtajiet differenti. Min ifittex dak li jag[mel sens u min ja[rab minn dak li jag[mel sens. Kif jg[id [abib tieg[i, kul[add jipprova ja[rab mirrealtà tal-[ajja sakemm jg[id lewwel ‘ajma’… dejjem jekk ikollu /ans li jqum biex jg[id it-tieni wa[da. X’ironija tal[ajja! Il-festa tal-Milied, tifkira tattwelid ta’ :esù, g[al min jemmen u jimpurtah li l-Iben ta’ Alla sar bniedem u llum qed nesperjenzaw [arba millg[ixien ta’ din ir-realtà billi nirridu/u din ir-realtà g[al sempli/iment tifkira jew qari tal-;rajja. Il-verità saret ritwal, is-sagrifi//ju fil-Knisja qed

minn Edwin Vassallo edwin.vassallo@gov.mt

narah sar spettaklu kulturali u so/jali, il-fidi saret teatrin so/jali tal-massa — kollox informattiv u xejn performattiv. Hawn qieg[ed ilgwaj tal-[ajja. Kif qed ng[ixu l-festa talMilied qed ng[ixu lkumplament tal-[ajja u g[alhekk ma nistg[ux ne[ilsu mir-ri/essjoni ekonomika. Jien nemmen li s-soluzzjoni g[arri/essjoni ekonomika mhix soluzzjoni finanzjarja i]da soluzzjoni spiritwali. Nitbieg[du mis-soluzzjoni Ir-ri/essjoni ekonomika te[tie; rimedji fiskali i]da s-

soluzzjoni vera hi wa[da spiritwali u i]jed ma nippruvaw na[arbu minn din ir-realtà aktar se nitbieg[du mis-soluzzjoni. Nemmen li r-ri/essjoni ekonomika hi ri]ultat ta’ ri/essjoni fil-valuri u jekk mhux se jer;a’ jirnexxielna niffa//jaw ir-realtà tal-[ajja m’a[niex se niksbu ssoluzzjoni. Ir-ri/essjoni ekonomika hi ri]ultat tal-egoi]mu, ir-rg[iba, il-materjali]mu, is-serq u lindifferenza lejn is-sewwa u dan kollu g[aliex warrabna tt[aris tal-valuri li jag[rfu ssewwa u, fuq kollox, g[aliex warrabna l-fidi li fiha ma hemm l-ebda qerq u ibba]ajna d-de/i]jonijiet tal-[ajja fuq lg[erf uman li spi//a wassalna biex [adna l-aktar de/i]jonijiet di]umani li stajna [adna fil[ajja g[aliex warrabna l-valur

tad-dinjità umana. L-akbar [arba mir-realtà li qed inwettqu fil-[ajja b[al m’hu qed nag[mlu fil-festa talMilied hi li qed noqtlu r-realtà t’Alla minn [ajjitna. Sirna na[sbu li nistg[u ng[ixu ming[ajr Alla u issa qed naraw fejn wasalna. Dalwaqt nispi//aw niffa//jaw ir-realtà li naraw il;id li [loqna li jissarraf fil-flus jispi//a bla valur. Dan ifisser li l-;id li bdejna nkejlu ma jkun jiswa xejn. Bl-g[erf tag[na se nispi//aw ni]valutaw it-tama materjali tag[na u ner;g[u ng[ixu r-realtà tal-Babilonja fejn nitkellmu ma’ xulxin u ma niftiehmux. Dan kollu g[aliex illum meta l-bniedem fl-e;emoni]mu tieg[u sar ja[seb li jista’ jg[ix fuq l-intelli;enza tieg[u biss ’il bog[od mill-fidi f’Alla, dan ifisser li l-bniedem irridu/a lil [ajtu g[al [ajja ba]ata fuq il-qerq. G[aliex jekk il-bniedem irid jg[ix ’il bog[od mill-qerq dan irid jg[ix il-fidi i]da jekk ilbniedem iwarrab il-fidi jibqa’ biss il-qerq. Kemm saret titqies skomda li politiku jasal g[al din ilkonklu]joni. Is-so/jetà Maltija llum saret ma ta//ettax li politiku jitkellem dwar irrealtà t’Alla. Illum is-so/jetà Maltija li, b[al so/jetajiet o[rajn qed tg[ix ir-relattivi]mu fejn limmedjat hu kollox, legoi]mu hu valur suprem, fejn il-[ajja tal-bniedem ma g[adhiex titqies valur i]da pi], minkejja li g[andna knisja f’kull kantuniera, Alla qed jitqies b[ala skumdità. Alla sar jitqies b[ala dak li llum nistg[u ng[ixu ming[ajru. Fl-istorja tag[na kien hemm waqt fejn [adna lIndipendenza, kien hemm waqt fejn sirna Repubblika issa pajji]na g[addej mill-fa]i fejn qed jiddikjara li lindipendenza tieg[u mir-realtà t’Alla. Issa l-kuxjenza hi f’idejna, mhux biss rajna f’idejna i]da issa l-kuxjenza f’idejna u dan

ifisser li Alla ma g[adx baqa’ x’jaqsam mal-kuxjenza tag[na. Issa a[na ‘alla’ g[alina nfusna. Dan ifisser li bdejna t-triq g[an-ni]la jekk ma nag[mlux xi [a;a u ner;g[u niskopru lil Alla f’[ajjitna. Fil-festa tal-Milied, li hi fiha nnifisha l-esperjenza spiritwali, wassalniha biex irridu/ejniha g[al spettaklu kulturali u g[al /elebrazzjonijiet ta’ nfiq ta’ flus. Il-pre]enza t’Alla f’din il;rajja irridu/ejniha g[al pittura u figurini artisti/i i]da fir-realtà lil Alla ftit li xejn baqa’ min jista’ jixhed g[alih. Hekk qed nispi//aw nag[mlu fil-kumplament tal-[ajja fejn lil Alla qed nispi//aw noqtluh u nwarrbuh g[aliex sar ifisser xkiel u impediment g[al min jemmen fir-reli;jon il-;dida ta’ libertina;; li hi kelma o[ra g[al libertà bla limitu u ra;uni. Din hi r-realtà li nara meta n[ares madwari u nara lpoplu tag[na jg[ix [ajtu. Nawgura li jien ]baljat i]da jekk jien mhux ]baljat u qed nara sewwa x’qed ji;ri madwarna allura nemmen li wasal il-waqt li nag[mlu kura;; u nitkellmu fuq dak li hu veru. L-akbar sfida li g[andna g[al dan il-Milied hu li tassew naraw li nwelldu mill-;did lil :esù Bambin u n[alluh jikber fostna. Mhix affari privata

G[alxiex g[al min jemmen il-fidi mhix informattiva filkwalità tag[ha i]da wa[da performattiva u g[alhekk ilfidi mhix affari privata i]da hi ener;ija li wie[ed irid jixhed g[aliha u mhux i]ommha g[alih innifsu. G[alhekk in[ares lejn ilfesta tal-Milied b’ottimi]mu u n[ares lejn il-;ejjieni mimli kura;; g[aliex nemmen li filfidi ma hemmx qerq i]da lmilja tal-[ajja li fiha l-verità ssib il-kenn u mhux ti;i mwarrba. Il-Milied it-tajjeb fir-realtà kollha ta’ dak li jfisser.

LOKALI

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

Koki Maltin jirb[u f’Reggio Calabria G[at-tieni sena konsekuttiva, it-tim ta’ chefmalta junior reba[ ilCosta Viola Trophy f’Reggio Calabria. It-tim Malti reba[ dan laward presti;ju] waqt kompetizzjoni impenjattiva li damet sejra ;urnata s[i[a fil-belt ta’ Palmi. Chefmalta ni]lu lura f’pajji]na bit-trofew tarrebbie[a fil-kategorija Junior Team, trofew fil-

K/ina S[una, ]ew; trofej fis-sezzjoni Static Pastry, trofew fil-K/ina Kies[a, midalja tal-fidda fix-xog[ol tal-pastillage u midalja taddeheb fil-kategorija Live Warm Practical Pastry minn Ryan Bonnici. It-tim Malti kien immexxi minn Gordon Amato b[ala manager, u kien kompost minn Natasha Buttigieg, Sephora Zammit, Rachel Lee Formosa, Silvio Grima,

Uffi/jali tal-BOV u tal-MUBE waqt l-iffirmar tal-ftehim kollettiv

Il-BOV jiffirma ftehim kollettiv mal-MUBE Il-Bank of Valletta u l-Malta Union of Bank Employees [abbru li huma temmew innegozjati fuq ftehim kollettiv g[as-snin 2011-2013. “Dan il-ftehim hu xhieda ta’ sens ta’ maturità u responsabbiltà, bi]-]ew; na[at ja[dmu biex jassiguraw ittkabbir sostenibbli fit-tul talBank of Valletta fl-a[jar interessi tal-azzjonisti,” qal Tonio Depasquale, l-Uffi/jal Kap E]ekuttiv tal-Bank of Valletta hekk kif hu bidel kopja tal-ftehim kollettiv ma’ William Portelli, President talMUBE, matul i/-/erimonja formali tal-ftehim fl-uffi//ju ewlieni tal-BOV. William Portelli, President tal-MUBE qal li l-ftehim iffirmat juri titjib fuq ilkundizzjonijiet e]isteni b’attenzjoni spe/ifika fuq il[idma u bilan/ bejn il-[ajja u

x-xog[ol evidenti blintroduzzjoni ta’ sistema ;dida ta’ [idma tal-immani;;ar imtejba b’mi]uri ta’ ;ie[ u ;id g[all-familja. Tonio Depasquale enfasizza li, apparti ]-]idiet sostanzjali fis-salarji matul il-perjodu ta’ tliet snin, dan il-ftehim jintrodu/i bonuses g[allimpjegati li huma marbutin kemm mar-ri]ultati finanzjarji tal-Bank kif ukoll tal-[idma individwali tal-impjegat. Il-ftehim kollettiv kien iffirmat minn Tonio Depasquale, Kap E]ekuttiv, Michael Galea, Uffi/jal Kap tal-Operat u Noel Scerri, Kap E]ekuttiv RU f’isem il-Bank of Valletta. William Portelli, President, Adrian Borg, Segretarju :enerali u Stephen Mizzi, Chairperson BOV Group Committee, iffirmaw f’isem l-MUBE.

Wayne Charles Desira, Peter Paul Aquilina, Darren Cini, Kurt Attard, Timothy Zammit u Ryan Bonnici. Joseph Vella, direttur ta’ Chefmalta, akkumpanja ttim Malti. Hu kien ukoll parti mill-;urija internazzjonali. Fir-ritratt tal-lemin jidhru l-parte/ipanti Maltin ma’ w[ud mill-platti li ppre]entaw fil-kompetizzjoni ta’ Reggio Calabria.

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

APPREZZAMENT

Il-mewt ta’ VALENT CHETCUTI l-aktar sagristan anzjan f’Malta

{abb lill-familja, lil-Lunzjata ta’ {al Balzan u s-sewwa minn George Maggi

Bosta drabi ji;ri li l-bniedem li qajla jkun jidher waqt xog[lijietu li jiswew mitqlu deheb u li jag[milhom minn jeddu fis-skiet tal-volontarjat, jidher il-kobor tieg[u meta jkun f’nofs il-knisja fit-tebut. Hekk ;ara fit-telfa ta’ Valent Chetcuti, is-sagristan l-aktar anzjan fil-g]ejjer Maltin. Minn filg[odu ta’ nhar itTnejn 7 ta’ Novembru, 2011, {al Balzan seba[ imnikket bilbnadar mezz’asta fuq il-bjut tal-ka]ini, tal-g[aqdiet u bini ie[or iperpru qajl qajl sog[biena. G[ax kienu jafu lBalzanin li dak inhar kienet se ting[alaq pa;na o[ra taddeheb fuq wie[ed minn [uthom li [adem kemm fela[ b’risq ra[alhom u l-knisja parrokkjali tal-Lunzjata. U xhieda tal-kobor ta’ Valent deher tajjeb kif imtliet f’kull rokna tag[ha l-knisja parrokkjali b’nies minn kull rokna ta’ Malta u G[awdex. Xhieda o[ra kemm kien rispettat Valent kienet ilpre]enza tal-eks kappillani li [admu fl-istess parro//a filQuddiesa funebri li d-diskors mirqum tal-Kappillan Dun Kal/idon Vassallo, kompla ]ejjinha. L-applawsi lejn l-a[[ar talQuddiesa bil-waqfa tat-tebut quddiem il-vara ta’ Marija Annunzjata, ;ojjell kbir g[al Valent, b’waqfa o[ra quddiem il-Ka]in San Gabriel fejn indaqqet fanfarra u waqfa o[ra quddiem il-Ka]in Marija Annunzjata, komplew qanqlu din il-;rajja kiebja g[al {al Balzan. Il-korteo kompla fuq lispallejn sa/-/imiterju ta’ {al Balzan li Valent ukoll kien jikkura. U stra[ fl-a[[ar, Valent, fir-ra[al li kien tant i[obb minn qalbu u qajla [are; minnu, fil-pre]enza ta’ familtja tieg[u, qrabatu u [bieb. Valent [adem bla waqfien b’risq il-knisja parrokkjali ta’ Marija Annuzjata ta’ {al Balzan lejl u nhar, sajf u xitwa, filg[odu, wara nofsinhar u billejl. G[ax ;ieli baqa’ ja[dem billejl jew stra[ fiha wara nofsinhar. {adem ukoll ming[ajr interess finanzjarju. G[amel dan kollu g[ax din il-knisja kienet il-;awhra ta’ qalbu. X’[in kien jitkellem dwar bosta su;;etti kont tinteba[ li

Valent Chetcuti flimkien ma’ martu Mananni quddiem l-istatwa li kienet l-g[axqa tal-qalb ghal Valent, fil-31 ta’ Marzu 2008 meta ng[ata l-midalja tal-onorifi/enza tal-PEP li tidher fuq il-pavru

l-bniedem ;mielu a;;ornat kemm fuq ;rajjiet kurrrenti f’Malta kif ukoll fuq dawk ta’ barra, imqar li ma kinux reli;ju]i. Madankollu, Valent kellu xi g[afsiet tal-qalb i]da kien i]omm fommu sieket. Hu kien l-aktar sagristan anzjan f”Malta: madwar ilknisja g[al xi 70 sena, filwaqt li sagristan fuq is-60 sena. Sa[ansitra [adem ta[t seba’ kappillani. Kien jiftakar tajjeb ;rajjiet sbie[ u koroh li lKnisja ta’ Malta g[addiet minnhom matulek ja snin. Valent trabba’ jag[ti reverenza kbira lis-sa/erdot filwaqt li g[ex tajjeb i]]menijiet meta l-Knisja Maltija kienet qed t[abbat wi//ha malkurrenti tal-[ajja. Kien ukoll jikteb b’dik ilpinna spe/jali tieg[u fir-rivista tal-knisja tal-festa. Din il-kitba n;abret fi ktejjeb. Spe/jali wkoll kienet ittbissima li kienet tixref fuq xuftejh minkejja l-g[ejja, ixxog[ol u ]-]mien. Kien fuq kollox il-bniedem ta’ impenn kemm lejn il-

familja kif ukoll lejn il-knisja parrokkjali ta’ {al Balzan u lejn dak kollu li jwettaq. G[alih impenn kien ifisser li l[a;a kellha ssir sew jew xejn. Kien tabil[aqq [aqqu li fil-31 ta’ Marzu 2008, ing[ata lonorifi/enza PEP bit-t[abrik tal-Kappillan Dun Kal/idon Vassallo. Unur ie[or g[al {al Balzan ukoll. Kif qal tajjeb il-Kappillan Dun Kal/idon Vassallo waqt il-Quddiesa funebri, Valent kien il-bniedem ta’ qalb tajba li [abb lill-familja, lill-knisja ta’ {al Balzan u dak kollu li jsir sew u kif g[andu jkun. Issa li Valent waqaf jg[ix fuq din l-art wara 82 sena, jalla l-e]empji tajba li ta f’[ajtu jg[addu g[al [addie[or g[all;id tal-familja, ta’ kull parro//a Maltija kif ukoll biex kul[add ifittex b[alu s-sewwa. Lil-‘Lunzjuta’ (kif kien jg[idha Valent) issa Valent jista’ jaraha aktar mill-qrib fi knisja sabi[a [afna b[al dik ta’ {al Balzan. Ag[tih Mulej il-mistrie[ ta’ dejjem.

ITTRI LILL-EDITUR

L-g[ira tal-pajji]i Ewropej Sur Editur, Hi l-[olma ta’ Joseph Muscat li jekk jirnexxilu jsir l-i]g[ar Prim Ministru fl-istorja ta’ Malta, imbag[ad jag[mel lil pajji]na l-aqwa pajji] flEwropa. Ir-realtà hi li g[alkemm m’g[andniex l-i]g[ar Prim Ministru fl-istorja ta’ Malta, g[andna l-aqwa gvern bl-aqwa Prim Ministru fl-Ewropa b[alissa.

Dan ikkonfermawh diversi kapijiet tal-gvern barranin. Issa wkoll kellna l-aqwa ba;it fl-Ewropa kollha. {addie[or qed jissikka /-/inturin filwaqt li a[na nwie]nu u nin/entivaw lill-familji u lin-negozju. Sewwa qal l-ekonomista Karmenu Farrugia li dan kien Ba;it li j;ib l-g[ira ta’ pajji]i Ewropej!

F. MUSCAT

{al Tarxien

{las lura!

Sur Editur, G[al snin twal il-GWU, permezz ta’ l-orizzont ipprovdiet u g[adha qed tipprovdi gazzetta ta’ kuljum li tappo;;ja lill-Partit Laburista f’dak kollu li jag[mel filwaqt li fl-istess [in tikkritika u tmaqdar dak kollu li jag[mel il-Gvern Nazzjonalista. l-orizzont tag[mel l-almu tag[ha kollu f’din il-[idma tant illi kieku kienet to[ro; mill-PL innifsu ma tantx kienet tkun differenti fix-xe[ta politika xellugija tag[ha! Issa, f’Ottubru li g[adda, is-Sur Tony Zarb, f’g[eluq ilKonferenza :enerali tal-GWU stqarr li l-GWU mhux se tieqaf qabel ma fil-pajji] ikun hawn bidla. Tg[id jekk xi darba l-PL ikun fil-gvern, il-GWU x’tippretendi li jsir mag[ha? Xi [las lura tkun trid? Alfred Sant, meta kien mexxej tal-PL, kien di;à stqarr li l-GWU hi l-union privile;;jata. Nispera li qatt ma jkun il-ka] li l-[las lura bl-img[ax isir a skapitu tal-libertajiet u tal-interessi veri tal-[addiema kif di;à ;ara fil-passat.

MARK BORG

Malta - ?ipru - :ermanja Sur Editur, Sena ilu Joseph Muscat kien sfida lil Lawrence Gonzi biex il-paraguni ta’ progress fl-ekonomija u fil-finanzi jag[milhom ma’ xi pajji] ]g[ir b[alna u kien semma lil ?ipru. Issa dak i]-]mien, minkejja dak li qal Muscat, konna di;à a[jar minn ?ipru f’diversi setturi. U issa hu evidenti li filwaqt li a[na avvanzajna, ?ipru qata’ lura sew. Allura issa Joseph Muscat minflok ma’ pajji] ]g[ir qed jg[idilna li g[andna nitkejlu mal-:ermanja li hu l-akbar pajji] fl-Ewropa! Lanqas ]rin; ma jaqbe] daqs Joseph u jbiddel il-po]izzjoni tieg[u daqshekk. I]da xorta se nwie;eb lil Joseph Muscat dwar il-:ermanja. Mela l-;gant :ermani], fis-sena li qeg[din fiha, kellu tkabbir minimu

Ra[al :did

Il-Mosta

In-Naxxar

JOE CARUANA

M. CARUANA

kul[add igawdi, mit-tarbija tat-twelid sal-anzjani ta’ fuq it-80 sena, sur Muscat. Ara ta[t l-a[[ar Gvern Laburista mmexxi millimg[allem tieg[u Alfred Sant, dakinhar kul[add bata. Kul[add g[adu jiftakar dak il-Ba;it ta’ tlieta u tletin taxxa so/jalista li Joseph Muscat kien sejja[lu ta’ kura;; u ;ust, donnu kien qed jie[u gost bit-tbatija li kien ikka;una, lill-poplu Malti! Tant il-poplu Malti kien imdejjaq b’dak il-gvern ‘;ust’ u ‘kura;;u]’ li, minkejja lpariri ta’ Joseph Muscat, fi ]mien 22 xahar kien xkupat ’il barra mill-poter.

Ix-xju[ u t-tfal

fl-ekonomija ta’ inqas minn nofs wie[ed filmija (0.5%) fl-ewwel disa’ xhur tas-sena. Il-makku Malti se jkollu tkabbir ta’ aktar minn 2 fil-mija. Aktar minn hekk, il-Gvern :ermani] kellu b]onn il-flus u [are; l-istoks tieg[u fejn intlaqg[et biss nofs it-talba ta’ dak li kellu b]onn. (3.644 biljun ewro minn 6 biljuni). Il-makku Malti, permezz tal-Gvern tieg[u, [are; sej[a g[al 168 miljun ewro u kellu offerta ta’ 340 miljun ewro, ji;ifieri aktar mid-doppju ta’ dak li talab. Dik fidu/ja tal-poplu fil-gvern tieg[u Sur Muscat! Issa ma’ min se jg[idilna nag[mlu l-paraguni l-Kap tal-Oppo]izzjoni? Forsi jsemmilna /-?ina jew l-Istati Uniti g[ax donnu li l-Ewropa ma tibbasta[x!

Xewqat L-illu]jonista Editur ka]ini kollha laburisti twa[[lu kartelluni li jg[idu li filwaqt tal-;enn SurMal li Gonzi jag[mel il mistoqsijiet Muscat jag[tik is soluzzjonijiet

Sur Editur, G[al aktar minn darba Joseph Muscat lissen ilproposta tieg[u li jibni università o[ra. Dan fakkarni f’meta Alfred Sant minkejja li kien jeqred bil-[ofra finanzjarja u minkejja li kien jeqred ukoll li lIsptar Mater Dei kien kapri// spi//a biex meta tela’ fil-gvern kabbar dak l-isptar bid-doppju. Issa l-alliev ta’ Sant, ji;ifieri Joseph Muscat, li b[all-img[allem tieg[u jeqred fuq l-istat talfinanzi ta’ Malta, [olom li jibni università ;dida meta di;à g[andna wa[da li qed tiffunzjona tajjeb [afna. Tassew li l-Labour ma jinbidilx. Xewqat tal-;enn kien ikollhom u aktar xewqat tal-;enn baqg[u jfaqqsu.

Ra[al :did

Sur Editur, Nhar it-Tnejn 21 ta’ Novembru, il-Kap tal-Oppo]izzjoni kien qed jag[mel it-twe;iba tieg[u fil-Parlament g[allBa;it 2012. Biex ming[alih ida[[aq fost ripetizzjoni wa[da wara l-o[ra tax-xewqa tieg[u li jmexxi lgvern, qal li biex tie[u xi [a;a ta[t gvern nazzjonalista trid tkun g[alaqt it-80 sena! Dan b’referenza g[allg[otja ;dida ta’ 300 ewro lillanzjani ta’ 80 sena u fuqhom li baqg[u jg[ixu f’darhom. Jaqaw Muscat ma ndunax li fl-istess ba;it fost ruxxmata g[ajnuniet kien hemm ukoll ]ieda fir-rata minima ta/children’s allowance minn 250 ewro g[al 350 ewro! Ta[t Gvern Nazzjonalista

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

JOHN BORG

Fir-realtà Joseph Muscat jista’ biss jag[mel proposti jew jesprimi xewqat. Fi kliem ie[or jista’ biss jag[milha ta’ illu]jonista. Mill-banda l-o[ra Lawrence Gonzi g[andu l-possibbiltà, ilkapa/ità, id-dmir u l-jedd li jattwa dak li hu ta’ ;id g[al pajji]na. Dan wettqu bil-fatti u ta’ dan g[andu r-rikonoxximent u lgratitudni tal-poplu Malti.

P. FALZON

{al Qormi

Nofs miljun ewro kuljum lill-poplu Malti Sur Editur, Joseph Muscat ipprova jwerwer lill-poplu Malti billi qal li l-gvern i[allas nofs miljun ewro kuljum f’interessi fuq id-dejn. Is-sur bravu Muscat na[seb li jaf li l-Gvern Malti jiddejjen ming[and il-Maltin allura dawk l-img[axijiet jit[allsu lill-poplu Malti u lgvern jer;a’ ji;bor minnhom it-taxxi dovuti (withholding tax, company tax, VAT) meta jintefqu.

Barra minn hekk , dawk in - nofs miljun ewro kuljum jg[inu biex iddur ir - rota ekonomika ta ’ Malta meta jintefqu f’Malta stess. Dan, is-Sur Muscat kollu jafu b[alma jafu wkoll ilpoplu Malti li jinjora dak li qal Muscat u fl-a[[ar [ru; ta’ stock tal-gvern offra li jixtri d-doppju ta’ dak mitlub mill-gvern.

MARIO BORG Il-{amrun

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

Rikonoxximent lil :or; Borg OIivier Sur Editur, F’kull belt jew ra[al, f’Malta u f’G[awdex, wie[ed isib [afna toroq u pjazez imsemmijin g[al persuna;;i Maltin u barranin li matul i]]minijiet taw kontribut biex pajji]na, minkejja /-/okon u n-nuqqas ta’ ri]orsi, irnexxielu ji]viluppa u sar anki l-g[ira ta’ pajji]i ferm akbar minna. B[alissa, fil-belt kapitali tag[na Valletta, qed isir pro;ett ambizzju] talmag[ruf perit internazzjonali Renzo Piano, li jinkludi bini mill-;did ta’ Bieb il-Belt, bini ta’ parlament ;did u bini mill;did fis-sit fejn kien hemm it-Teatru Rjal. F’dan il-pro;ett hemm inkorporat ukoll pjazza u dan billi titwaqqa’ l-G[assa tal-Pulizija u l-ferg[a talBOV. Fil-fatt dan di;à twettaq biex issa jkun jista’ jibda x-xog[ol fuq din ilpjazza ;dida. U la qed insemmi din ilpjazza, nixtieq infa[[ar idde/i]joni me[uda mill-gvern li di;à qabbad skultur biex fiha jitpo;;a monument

:or; Borg Olivier

f’;ie[ il-Gran Mastru li bena l-belt kapitali tag[na, Jean Parisot de la Valette. Dwar din il-pjazza l;dida, safejn naf jien, g[adha ma ttie[det l-ebda de/i]joni dwar x’isem g[andu jing[atalha. G[alhekk jien tal-idea li din tissemma g[all-politiku belti :or; Borg Olivier, Missier Malta Indipendenti. Dan b’rikonoxximent g[all-kisba kbira politika li ;ab g[al pajji]na permezz tal-Indipendenza fl-1964.

MARIO TONNA Gwardaman;a

Issupermarkets Sur Editur ,

Kul[add jiftakar li, wara li fl-1987 tela’ fil-gvern Eddie Fenech Adami, Malta bdiet tie[u r-ru[, beda ji]died il-kummer/ u bdew jift[u numru ta’ supermarkets. Tal-Labour b[as-soltu bdew imaqdru u bdew jistaqsu kemm se jift[u supermarkets, ja[asra tal-grocer ]g[ar se jmutu bil-;u[, kienu jg[idu! Issa li wasalna li tant hawn xog[ol li [afna familji spe/jalment dawk ;odda g[andhom kemm il-mara kif ukoll ir-ra;el ja[dmu, il-poplu wa[du beda jifhem il-b]onn tas-supermarkets biex wie[ed jiffranka l-[in g[ax ikun jista’ jixtri kull ma jkollu b]onn minn post wie[ed. Is-supermarkets kienu frott il-vi]joni tan-negozjanti u imprendituri Maltin u fidu/ja fl-i]vilupp ta’ Malta ta[t Gvernijiet Nazzjonalisti. G[alhekk Malta g[andha l-[ames l-anqas rata ta’ qg[ad fl-UE frott il-vi]joni li dejjem kellhom gvernijiet nazzjonalisti u frott ilfidu/ja li rnexxielhom jispiraw fin-negozjant Malti. U mhux g[ax, kif qal Joseph Muscat, in-negozjanti baqg[u jimpjegaw in-nies minkejja l-gvern. Ara ta[t il-gvern ta’ sie[bu Alfred Sant in-nies tan-negozju ma kinux baqg[u jimpjegaw il-[addiema minkejja l-gvern laburista, bir-ri]ultat li ]died il-qg[ad. Dejjem hekk ;ara ta[t gvernijiet laburisti. L-istatistika u listorja jikkonfermaw dan.

F. MUSCAT Tas-Sliema

ITTRI LILL-EDITUR

Il-Milied it-tajjeb Sur Editur, Il-veru n[ossni ninfixel meta ni;i biex naqsam dawn il-ftit [sibijiet mag[kom il-qarrejja. Tant ikun hemm xi wie[ed jg[id li ma jkunx jaf la mnejn se jibda u anqas fejn se jispi//a, spe/jalment meta jkun jaf li l-ispazju hu dejjem limitat. Imma billi qeg[din fil;ranet sbie[ tal-Milied, nipprova nkun naqra i]jed po]ittiv [alli nipprova ma nfakkarkomx f’xi ;rajjiet li jistg[u jtellfukom il-fer[ li ;;ib mag[ha din il-festa. Illum, tmur fejn tmur, ma tismax [lief garr. Imma ara ma ta[sbux li llum biss se tisimg[u l-garr tafux! Ippruvaw araw intom, kull wie[ed u kull wa[da minnkom, ippruvaw araw intomx kapa/i tiftakru mument wie[ed biss li ma kienx karatterizzat mill-garr. Kul[add igorr u kul[add g[andu ra;un. Jien u kull wie[ed u wa[da minnkom. Garr id-dar u garr fuq ixxog[ol. Garr fil-[wienet u garr fil-pjazez. Garr waqt partita futbol, garr quddiem it-TV, garr il-ka]in… anki listess imsaren fi]-]aqq igorru. Nistaqsi lill-ir;iel: il-mara tag[kom tgorr? U nsaqsi linnisa: ir-ra;el tag[kom igorr? L-g[ajta tag[kom, ilkoll kemm intom, instemg[et minn Sqallija. Hu veru? Ingorru fix-xitwa u ngorru fis-sajf; iddejjaqna s-s[ana u ddejjaqna l-kes[a; ingorru jekk qassis idum iqarar u listess jekk iqarrek f’sekonda… jekk tridu tkunu onesti ma tistg[ux ma taqblux mieg[i. U ngorru anki jekk ma jkollniex fuqxiex ingorru. U hawn il-bu]illis. Ji;ri x’ji;ri dejjem je[el il-gvern. :ieli jkollna ra;un ingorru, imma a[na r-ra;un irriduh dejjem. Fil-gvern hemm ilPN u allura, bir-ra;un kollu, irid dejjem je[el hu. U birra;un g[ax a[na ma nistg[ux ingorru g[al min qieg[ed il-[in kollu gallarija, i[ares u jikkritika kulma jsir. Illum sett tat-TV g[andu kul[add. Aktarx wie[ed f’kull kamra. L-a[barijiet jarawhom

l-eluf. U aktarx li naraw la[barijiet kemm ta’ Malta kif ukoll ta’ barra. Qatt irrealizzajtu kemm a[na, hawn Malta, g[andna g[alxiex nirringrazzjaw lill[anin Alla minn x’[in jisba[ sa ma jidlam? Possibbli ma tarawx kif inhi mbierka din ilbi//a g]ira, skoll mitluf filba[ar, miljuni ta’ nies qatt ma semg[u bina u li [afna drabi anqas fil-mapep ma nidhru! Kemm nisimg[u u naraw di]astri naturali li fuqhom ma g[andu kontroll [add! Malta tag[mel [alba xita — [a;a rari [afna — u xi inkonvenjent jin[oloq bilfors. Ittri kontra ittri, /empil fuq irradjijiet, programmi s[a[ fuq it-TV, bi]ibilju ta’ lmenti u su;;erimenti u garr, garr fuq l-internet u kul[add iwa[[al fil-gvern, fil-kunsill, fil-perit, fil-ministru… sadattant ittoroq ikunu di;à nixfu. U la jkun waqa’ bini, la jkunu waqg[u pontijiet u, normalment, ma jkun tilef [ajtu [add. Araw l-a[barijiet ta’ barra. Mix-xena internazzjonali, jg[idulna. Terremoti li jeqirdu bliet s[a[ u j[allu leluf ta’ mejtin; xmajjar li jfuru u jg[arrqu distretti s[a[, i[allu [erba s[i[a, jintilfu l-[ajjiet, eluf jibqg[u bla dar u [sarat li jkejlu bilmiljuni; xmajjar ta’ lava taqbad, xmajjar ta’ tafal u tajn, bi//iet s[a[ ta’ muntanji li jitkaxkru lejn bliet s[a[ u jkaxkru kulma jsibu quddiemhom. U kemm naraw toroq, bliet s[a[, karozzi, djar… kollha mirdumin ta[t tunnellati ta’ sil;? U kemm nisimg[u b’temperaturi diversi gradi ta[t iz-zero? U kemm tisma’ bi kriminalità organizzata li teqred familji s[a[, tfalli negozji kbar u ;;ib di]astru kull fejn tolqot? U kemm nies jorqdu barra, ;o xi kaxxa, ;o xi toqba, imge]wrin fi ftit xkejjer g[ax la g[andhom fejn jorqdu, la g[andhom x’jilbsu u lanqas g[andhom x’jieklu! U kemm-il darba nisimg[u b’pazjenti li mietu flambulanzi g[ax fl-isptar li [aduhom bag[tuhom lura g[ax ma kellhomx fejn i]ommuhom. U kemm nisimg[u u naqraw b’/erti g[aruka]ijiet li jsiru fl-isptarijiet: pazjenti ja[arbu u [add ma jaf x’sar minnhom, pazjenti jmutu m[abba traskura;ani tattobba jew tan-nurses, im[abba nuqqas serju ta’ i;jene… u niftiehmu. Mhux fuq xi rokna flAfrika qed nitkellmu, imma fuq l-Ewropa u l-Istati Uniti. Qed jag[mluli s-sinjal li l[in g[addej ;mielu. Imma kif nista’ ma nsemmix ilpartita protesti li rajna dan la[[ar mal-Ewropa kollha.

Tnaqqsu s-salarji, tnaqqsu lpensjonijiet, g[olew ilprezzijiet ta’ kollox, g[oliet ilVAT, g[oliet l-età tal-irtirar, g[olew il-mi]ati talistudenti… Malta wkoll ipprotestajna. Tafu g[ala? G[ax ix-xarabank waslet tard! U Malta? Dan il-bi//a skoll bla ebda ri]orsi ta’ xejn, skoll li jg[ajjex fuqu l-ikbar popolazzjoni kull kilometru kwadru… dan l-iskoll i;ib lg[ira ta’ kul[add. Ilma;;oranza kbria tal-Maltin, il-ma;;oranza kbira [afna, g[andhom standard of living g[oli kemm jista’ jkun. :ieli tkellimt ma’ turisti jien li fil-veru sens tal-kelma jg[iru g[alina u ma jaslux biex jifhmu kif a[na hawn nistg[u ng[ixu f’dan il-lussu. Il-ma;;oranza kbira [afna talfamilji g[andhom djar sbie[ u armati b’dak kollu li ssib fiddinja moderna; hawn karozzi privati kwa]i daqs kemm hawn Maltin adulti li jistg[u jsuqu. Infatti jo[or;u 33 karozza kuljum tas-sena. Tnax-il elf karozza kull sena! Qatt smajtu kemm familji jo[or;u jieklu barra regolarment kemm familji jsiefru g[al btala? Kemm familji jqattg[u ;ranet G[awdex? Kemm jin;abru miljuni kull sena, daqqa g[al [a;a u daqqa g[al o[ra? Apparti l-flejjes kbar li jin;abru f’kull parro//a g[an-nar, g[all-festa, g[allknisja, g[all-football, g[allbaned, g[all-partiti politi/i, g[at-terremotati talMessiku, g[al dawk li g[erqu fit-Tajlandja, g[allvittmi tal-gwerer, g[ad-djar tal-fqar… lista li ma tispi//a qatt. Qatt innutajtu kemm i[obbu jixxalaw u jonfqu lMaltin. I[obbu jixxalaw u jistg[u jixxalaw. :a qed jirreklamaw kun/erti u ikliet g[all-Milied bi prezzijiet li jaqb]u l-mitt ewro-il biljett. U trid tibbukkja g[ax ma til[aqx! Qatt innutajtu kemm eluf u eluf u eluf jintefqu mhux fl-ikel, imma fit-tipjip jew fix-xorb? Qatt innutajtu kemm taraw ir;iel, il;urnata kollha jpejpu u jpa/p/u ming[ajr ma ja[dmu? Qatt innutajtu li kieku ma kienx hawn ilklandestini kieku [afna xog[ol ma jsirx g[ax ilMaltin la jridu jbatu u anqas ja[dmu /ertu xog[ol. Ne[[u l-g[amad politiku minn quddiem g[ajnejkom, in]lu g[arkupptejkom irringrazzjaw lil Alla u ammettu, g[ax hekk hu, li flunivers kollu ma ssibx post a[jar minn Malta. Il-Milied u s-Sena t-tajba mimlija risq lil kul[add.

GIOV DEMARTINO Il-Mosta

ITTRI LILL-EDITUR Mistoqsija rilevanti

Sur Editur, Wasalna lejn l-a[[ar tas-sena 2011. Qatt [sibna, l-aktar f’dawn l-a[[ar ;img[at, x’kien ji;ri minn Malta, f’dawn i]]minijiet ta’ taqlib, kieku g[a]ilna t-triq ta’ Joseph Muscat li nibqg[u wa[edna, i]olati mill-kumplament tad-dinja?

F. MUSCAT

Ir-Rabat

Monti u Muscat

Sur Editur Il-Prim Ministru Taljan Mario Monti, ekonomista kbir ta’ fama internazzjonali [abbar numru ta’ mi]uri ta’ awsterità u l-ewwel li g[amel kien li ]ied il-prezz ta]-]ejt u l-petrol. Jien ]gur illi kieku kellem lisSo/jalist Malti Joseph Muscat kien jg[idlu kif ira[[su! Joseph Muscat hu l-Kap talOppo]izzjoni u jista’ jg[id [afna [rejjef waqt li Monti hu Prim Ministru u jrid isalva lil pajji]u. Nifhem li Muscat jaf li flItalja hemm [afna fabbriki li se jintlaqtu [a]in i]da hekk kien hemm b]onn isir. Minkejja dan, kieku Monti kellem lil Muscat, jien /ert li dan kien isalva [afna nkwiet g[all-industrija Taljana.

:ANNI BORG Il-Belt Valletta

Il-linji tal-ajru low-cost

Sur Editur, Nixtieq nistaqsi lill-Perit Karmenu Vella jekk waqt li jkun qed jikteb il-programm elettorali tal-PL hux se jda[[al xi paragrafu dwar il-linji talajru low-cost. Il-PL ta[t Alfred Sant kien kontra li dawn il-linji jibdew ja[dmu f’pajji]na. Issa wara li dawn il-linji talajru kienu fattur importanti biex ma ng[idx vitali fissu//ess li kisbet Malta fitturi]mu, nistaqsi lill-PL x’po]izzjoni g[andu dwarhom. Na[seb li dwar dan il-PL mhu se jg[id xejn g[ax issa hu /ar kemm kellna b]onn li dawn il-linji tal-ajru ja[dmu f’pajji]na g[all-;id tal-industrija tatturi]mu. I]-]mien uriena li kienu l-PL u l-Perit Karmenu Vella li kienu ]baljati.

JOHN FARRUGIA Il-Mosta

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

Bi gvern tal-PN Sur Editur, Jekk il-poplu Malti u G[awdxi jrid jibqa’ jg[ix fil-kwiet, jg[addi [ajtu filprogress ekonomiku u so/jali ma g[andux g[a]la o[ra [lief li jer;a’ jivvota g[al darb’o[ra lill-Partit Nazzjonalista li f’dawn l-a[[ar 25 sena ;edded lil pajji]na f’kull sfera tal[ajja. Il-Gvern Nazzjonalista, bil-fatti, kiseb g[alina l-progress li kellna b]onn mill-1987 sal-lum. Il-Laburisti, wara li tilfu l-Elezzjoni :enerali tal1987, kienu jg[ajru lin-nazzjonalisti bis-slogan ta’ dik l-elezzjoni: Xog[ol, :ustizzja, Libertà. Kienu jg[idulna li x-xog[ol kellhom jag[mluh l-impjegati nazzjonalisti, u l;ustizzja u l-libertà kellhom igawduhom huma b[ala laburisti. Staqsu lil dawk li kienu impjegati malgvern u aktar u aktar lil dawk li kienu impjegati mal-Malta Drydocks u maxShipbuilding. Nies b[al Leonard Incorvaja u o[rajn kienu ji;u m/a[[da milli jag[mlu l-overtime bl-isku]a li s[abhom il-[addiema ma kienx ikunu jridu ja[dmu jekk ikun hemm Leonard Incorvaja u [addiema o[ra nazzjonalisti. Dik is-sitwazzjoni kien jippermettiha l-Kunsill tat-Tarzna mmexxi minn Sammy Meilaq. Tant hu hekk li Leonard Incorvaja kien g[amel kaw]a quddiem ilKummissjoni tal-Impjiegi fejn kien dikjarat minn panel ta’ psikjatri li Incorvaja ma setax jibqa’ ja[dem f’dak l-ambjent u li kien qed isofri minn dipressjoni qawwija. Hu kien ing[ata kumpens finanzjarju. Nistaqsi jiena: g[aliex il-Kunsill tatTarzna qatt ma [a de/i]joni li Incorvaja seta’ jag[mel l-overtime kif seta’ ja[dem matul il-;urnata malistess nies li kienu jag[mlu l-overtime? Il-verità hi wa[da. Leonard Incorvaja kien attivist nazzjonalista b[alma kien Furtu Selvatico u o[rajn. Il-Kunsill tat-Tarzna ried ipattihielu talli kien qam jit[addet fil-Kunsill :enerali tal-PN. Il-[addiema Maltin u G[awdxin ikunu mo[[hom mistrie[ biss meta filpajji] ikollna gvern nazzjonalista. Gvernijiet nazzjonalisti qatt ma vvendikaw ru[hom mill-[addiema g[ax ikunu ta’ twemmin laburista. Il[addiema laburisti li kienu segretarji personali ta’ Ministri Laburisti, anke fi ]mien ri/enti [afna, [adu promozzjonijiet sa[ansitra fi gradi ta’ diretturi.

Il-weg[di ta’ Joseph Muscat huma fittizji u u[ud minnhom ma humiex fattibbli. Qabel l-Elezzjoni tal-1996 kellna l-weg[di ta’ Alfred Sant dwar it-tne[[ija tal-VAT u l-weg[da li listipendji ma jintmissux. Fi 22 xahar l-istipendji saru self mill-banek li kellhom jit[allsu lura wara l-gradwazzjoni. B’hekk listipendji saru dejn. Dwar il-VAT kul[add jaf x’di]astru g[amel Alfred Sant meta ne[[a l-VAT ming[ajr ma kellu pjan biex jissostitwixxi dak idd[ul. Fl-a[[ar [are; bit-tba]wira tasCET li spi//at g[olliet il-[ajja g[ax kellha dazji li jitilg[u sa 21% meta lVAT kienet ta’ 15%. Taxxa li [awdet lin-negozjanti u li [add ma seta’ jifhem kif ta[dem bil-kumplikazzjonijiet li kien fiha. Meta Joseph Muscat kien iffa//jat bl-g[axar mistoqsijiet biex jirrispondihom fil-Parlament, kulma qal kien li ppre]enta lill-gvern mhux g[axra imma 51 proposta. Dan kien nhar it-Tnejn 21 ta’ Novembru 2011. Meta mar jindirizza laqg[a politika talPL nhar il-{add 27 ta’ Novembru 2011 fir-‘Rialto’ f’Bormla hu qal li dawk ma kinux weg[diet elettorali imma [sibijiet elettorali g[allelezzjoni li ;ejja fl-2013. U lill-gvern riedu u ppretendih li jikkunsidrahom b[ala proposti. Qed taraw kif ma tistg[ux toqog[du fuq il-weg[di elettorali ta’ Joseph Muscat? Dwar il-kontijiet tad-dawl u l-ilma u kif dawn jistg[u jor[su hu ikkritika lill-Prim Ministru li mhux qed jag[ti ka] tal-proposta tal-kumpanija Sargas avolja l-PM qal li din il-proposta qed tkun diskussa mal-EneMalta. Madankollu anqas hu ma ntrabat malproposta ta’ Sargas g[ax qal li PL jie[u d-de/i]joni skont i/-/irkostanzi. Qed taraw kif ma’ Joseph Muscat ma tistax torbot g[ax kulma jg[id ikun rabta /off? L-isba[ wa[da fost il-proposti tieg[u hi li ting[ata prijorità lill-MCAST u li jissa[[u l-istipendji. Dwar l-istipendji l-unika esperjenza li g[andna hi lweg[da ta’ qabel l-Elezzjoni :enerali tal-1996 u li ma n]ammitx kif spjegajt. Dwar l-MCAST, il-gvern ma qag[adx jistenna l-proposta ta’ Joseph Muscat biex ting[ata prijorità. Lesperjenza tag[na dwar l-MCAST hi li din ing[alqet mill-Gvern Laburista u re;g[et infet[et mill-Ministru Louis Galea fil-le;i]latura l-o[ra. F’din il-le;i]latura fl-MCAST jattendu eluf ta’ studenti fl-industriji

;odda li [oloq dan il-gvern filfarma/ewtika, fl-industrija tat-tiswija tal-ajruplani, fl-industrija tas-servizzi finanzjarji u o[rajn. Altru ng[atatx prijorità lill-MCAST minn dan ilgvern. Joseph Muscat kellu l-wi// tost li jit[addet dwar l-ambjent. A[na niftakru li fl-1971 kienet te]isti li;i dwar l-ambjent, it-Town & Country Planning Act. Din il-li;i kienet sospi]a mill-Gvern Laburista u aktar tard abrogata, ji;ifieri spi//at minn li;i. Dak i]-]mien imbag[ad, kul[add jaf xi skandli twettqu mill-Ministru Lorry Sant u li l-korruzzjoni kienet ippruvata fil-Qrati Maltin mill-partijiet li sofrew minn dawk l-iskandli. Lil Joseph Muscat, b[al Alfred Sant, ma tistax tafdah g[ax jurik id-debba u jqabbi]lek il-[mara. Ma’ dan il-gvern tkun taf, g[ax ma ja[bi xejn minnek. Is-sagrifi//ji li g[amilna fit-tliet snin li g[addew ma sfawx fix-xejn fil-kri]ijiet tal-Ewropa u tad-dinja; irnexxielna nibqg[u n]idu l-investiment lokali u barrani. Permezz ta’ hekk in[olqu postijiet tax-xog[ol g[all-[addiema tag[na u lfamilji tag[hom biex pattejna g[allpostijiet tax-xog[ol li ntilfu birristrutturar tal-azjendi, fejn kellna lb]onn u ma ;ejniex fil-gwaj tal-qg[ad inkontrollat u sensji bl-eluf kif qed ji;ri fl-Ewropa u fid-dinja. Dan minbarra li l-gvern irnexxielu jibqa’ jag[ti u j]id l-g[ajnuniet so/jali waqt li introdu/a o[rajn ;odda. Hekk biss il-familji tag[na jkunu kuntenti li qed jg[ixu [ajja trankwilla u komda f’demokrazija fejn kul[add hu rispettat sija jekk jag[mel parti mill-ma;;oranza kif ukoll jekk jag[mel parti millminoranza. Dan g[aliex il-Partit Nazzjonalista jemmen bil-fatti li l-ma;;oranza g[andha d-dritt li tiggverna u lminoranza g[andha d-dritt li tkun rispettata. Araw naqra l-a[barijiet tasSuper One u tindunaw li dawn ftit li xejn jirrappurtaw protesti ta’ popli s[a[ fl-Ewropa u fid-dinja dwar ilmi]uri ta’ awsterità krudili li qed ikollhom jie[du l-gvernijiet biex ilpajji] tag[hom ma jkunx dikjarat fallut. B’hekk is-segwa/i laburisti ma jkunux jistg[u jipparagunaw kemm qeg[din tajjeb a[na u kemm swew issagrifi//ji li g[amilna mill-2008 sallum.

JOE CILIA {’Attard

ITTRI LILL-EDITUR

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

Manuvri bis-sigaretti

L-Im[abba vera Li kelli nara darba biss li kelli n[obbok kif imiss mo[[i jiddawwal u jistrie[ ne[les mid-dalma ta’ ;o fih, g[ax fik na[seb jien ta’ spiss u ta’ bir-ru[i fija n[oss li g[adek tieg[i kullimkien g[alkemm ma narak imkien.

G[aliex l-im[abba li kont naf intfiet, u n[ossni f’dan l-istat g[aliex hemm im[abbiet o[ra i]da, li kelli ner;a’ n[oss u lilek mieg[i ner;a’ nross, ner;a’ ndur lura u nsib l-im[abba vera ta’ ]g[o]iti; lilek nilma[ u nistrie[ u tag[milni qawwi u s[i[. *

Ming[ajrek

Ming[ajrek stonatura b[al dg[ajsa ming[ajr tmun si;ra ming[ajr frotta warda li ma tfu[x, demg[a li tin[ela ilma li ma jqattarx skola li tfal qatt ma rat g[asfur li ma jsaffarx. B[al mejda ming[ajr si;;u arlo;; bla minutiera xbieha li hemm mo[bija triq ming[ajr kantuniera. Ming[ajrek x’hemm g[alina! Bik biss nistag[new g[al g[onq it-triq we[idna lilek nistennew.

PHILIP CASSAR I]-}urrieq

Sur Editur, Fl-1969 (42 sena ilu) ir-Royal College of Surgeons kien [are; rapport fejn qal li, wara studju fit-tul u bir-reqqa, instab li s-sigaretti huma kaw]a ta’ [afna mard, fosthom il-kan/er tal-pulmun li hu marda terminali. Tliet snin wara, l-Istati Uniti tal-Amerika, permezz tas-Surgeon-General [ar;u rapport fejn qalu li, wara studju indipendenti fuq ittipjip, sabu li s-sigaretti huma kaw]a ta’ [afna mard u qablu ma’ dak li kien irrivela rRoyal College of Surgeons. Ma]-]mien bdiet kampanja intensa kontra t-tipjip. Gvern wara gvern bdew jav]aw lillpoplu kontra t-tipjip u da[[lu li;ijiet li jirrestrin;u din lu]anza li kient ta’ [sara daqs kemm kienet komuni. {afna gvernijiet waslu fi stat li jipprojbixxu t-tipjip fi [wienet, uffi/ini, lukandi u teatri fl-interess mhux biss talpejjiepa i]da wkoll talfumatur involontarju. Qab]u fuq ir-reklamar tas-

Kartolina tal-Milied

sigaretti u, bis-sa[[a ta’ li;ijiet [orox, qatg[uhom mill-gazzetti, mir-radju, mittelevi]joni, mit-trasport pubbliku u minn kull post ta’ negozju. Il-li;i ;ieg[let lill-kapijiet ta’ fabbriki tas-sigaretti jistampaw twissija /ara fuq kull pakkett sigaretti li jipprodu/u. I]da g[ad hawn min ipejjep, jew g[ax ma tantx g[andu kont ta’ sa[[tu jew g[ax ma jafx bil-[sara li qed jag[mel lilu nnifsu. Tg[id baqa’ min jaf jinbex lill-poplu biex jaqbad, jew i;edded, id-drawa tat-tipjip? Li screen kbir ta/-/inematografuf hu mezz ta’ influenza, u l-istess stampar ta’ xi artist fumatur fil-kontenut ta’ gazzetta jista’ j[ajjar g[attipjip. Meta, dis-sena, [are; ri]ultat ta’ ri/erka medika u elenka l-[sara tat-tipjip, ma taqtax x’qalu xi difensuri tattipjip? “Dak kollu fantasija.”

Sur Editur, G[al dawn l-a[[ar tliet snin id-dinja tinsab g[addejja minn inkwiet kbir ekonomiku u finanzjarju. U[ud mill-pajji]i jinsabu g[arkupptejhom. A[na hawn Malta qed nit[abtu u nikkumbattu kontra dan kollu u bis-sa[[a tal-par idejn sodi ta’ Lawrence Gonzi qed niksbu su//essi tajbin. Dan kollu i]da fakkarni fl-a[[ar kartolina tal-Milied li kien bag[at lilna ttesserati Joe Saliba b[ala Segretarju :enerali tal-PN. Fuq dik il-kartolina kien hemm miktub silta qasira mill-ktieb tad-Dewteronomju (8:10,18) li n[oss li tapplika [afna g[al dawn i]]minijiet g[alina hawn Malta: “Bierek lill-Mulej Alla tieg[ek, g[all-art tajba li tak… Ftakar fil-Mulej Alla tieg[ek, G[ax Hu li tak il-[ila tikseb il-;id.” Il-festi t-tajba lill-proxxmu kollu.

{al Qormi

Ir-Rabat

S. PISANI

PAUL FARRUGIA

Il-[las tal-li/enzji tat-televixin Sur Editur,

Nirreferi g[all-ittra li dehret f’il-mument tal-{add, 4 ta’ Di/embru, 2011 dwar il-[las tal-li/enzja tat-televixin. L-argumenti mressqa millkorrispondent tieg[ek kienu tassew f’waqthom g[ax kif spjega tant tajjeb l-istess korrispondent, il-kontijiet talli/enzja tat-televixin mifruxa bejn is-sena 2011 u s-sena 2012 g[andhom jit[allsu biss pro rata la darba l-li/enzja tattelevixin tne[[iet skont ilBa;it g[as-sena d-die[la. Jien, kull kont dejjem in[allsu mill-ewwel, kif fil-fatt g[amilt meta r/evejt il-kont tal-li/enzja tat-televixin f’Ottubru 2011 g[al perijodu ta’ sena (Ottubru 2011 – Ottubru 2012). Issa n[oss li la darba l-gvern ne[[a l-li/enzja tat-televixin b’se[[ mill-1 ta’ Jannar, 2012 jidhirli li l-kont g[andu jin[adem pro rata u g[aldaqstant id-dipartiment g[andu jirrifondili ddifferenza ta’ disa#g[axar xhur. Filwaqt li nuri l-qbil tieg[i ma’ dak kollu li kiteb ilkorrispondent tieg[ek, nitlob lid-dipartiment biex jikkunsidra dan l-ilment u li jirrifondi l-[las ]ejjed lil kull min [allas ukoll g[ax-xhur fuq is-sena 2012 f’dan ir-rigward.

MATTHIAS

Il-Birgu

INTERNAZZJONALI IL-MALTEMP FINANZJARJU

Twissija lil sitt pajji]i taz-Zona-Ewro dwar id-djun tag[hom A;enzija ewlenija tad-credit rating, il-Fitch, wissiet lillpajji]i taz-Zona-Ewro li temmen li ma jistax ikun hemm soluzzjoni a[[arija g[all-kri]i tad-djun u po;;iet sitt pajji]i taz-Zona-Ewro fuq lista biex il-credit rating tag[hom, il-marka tal-fidu/ja rigward l-investiment, jitnaqqas. Il-Fitch po;;iet lil ?ipru, il-Bel;ju, Spanja, isSlovenja, l-Italja u l-Irlanda fuq dak li jissejja[ negative watch, li jfisser li hemm ilpossibbiltà ta’ downgrade fit-tliet xhur li ;ejjin. Il-Fitch ]ammet ir-rating ta’ AAA – l-og[la kategorija – g[al Franza, imma anki hawn qalet li l-indikazzjonijiet g[all-;ejjieni kienu negattivi u jista’ jkun hemm downgrade. L-a;enzija ba]ata fl-Istati Uniti qalet li wara s-summit tal-UE ;img[a ilu, kienet ikkonkludiet li soluzzjoni a[[arija g[all-kri]i li qed tolqot i]-]ona ewro ma setg[etx tinstab g[al ra;unijiet tekni/i u politi/i. L-a;enzija qalet li hemm b]onn parte/ipazzjoni aktar attiva u espli/ita mill-Bank ?entrali Ewropew (ECB) biex titra]]an il-kri]i li tista’ twassal g[al nuqqas ta’ flus g[all-pajji]i taz-Zona-Ewro. A;enzija o[ra ewlenija, ilMoody’s, naqqset il-credit rating tal-Bel;ju g[aliex qalet li l-kri]i tad-dejn fizZona-Ewro kienet qed

tqanqal riskju g[allfinanzjament ta’ pajji]i b’dejn pubbliku kbir, u kien hemm il-possibbiltà li lcredit rating Bel;jan jer;a’ jitnaqqas. Standard & Poor’s di;à wissiet lil 15-il pajji] mis-17 taz-Zona-Ewro li kollha kienu qrib li titnaqqas ilmarka tal-fidu/ja tag[hom. Sadattant, l-ewwel abbozz tal-ftehim ta’ integrazzjoni akbar fiskali fost il-pajji]i taz-Zona-Ewro u dawk ilpajji]i li jridu jissie[bu kien ippubblikat fi tmiem il;img[a. Dan wera li pajji] jista’ jittie[ed il-Qorti Ewropea tal-:ustizzja jekk fil-Ba;it tieg[u ma jil[aqx ilmiri li dwarhom ikun ftiehem. Hemm it-t[assib li birregoli l-;odda xi pajji]i se jimxu ’l quddiem filwaqt li o[rajn se jaqg[u lura. Mario Monti, il-Prim Ministru Taljan, wissa li biex l-Ewropa timxi ’l quddiem b’mod li jkun hemm lg[aqda u mhux il-firda, wie[ed ma setax jissogra li lkri]i fiz-Zona-Ewro twassal g[ar-riskju ta’ kunflitt bejn it-Tramuntana u n-Nofsinhar tal-Ewropa. Sadattant, inqalg[et polemika bejn Franza u rRenju Unit wara li xi uffi/jali g[olja Fran/i]i kkritikaw bl-a[rax l-istat li tinsab fih l-ekonomija Ingli]a u li dik Fran/i]a kienet a[jar.

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

INTERNAZZJONALI

IL-FILIPPINI

IL-BEL:JU

Tifun jag[mel stra;i

:urnal i[allas g[all-funeral ta’ tarbija

Aktar minn 250 persuna nqatlu u kwa]i d-doppju kienu nieqsa wara li tifun laqg[at in-Nofsinhar tal-Filippini. Il-maltemp [oloq g[arg[ar kbar kif ukoll valangi, li wasslu biex eluf kbar ta’ nies kellhom jabbandunaw djarhom. It-tifun, imlaqqam Washi, kellu ri[ li la[aq il-qawwa ta’ 100 kilometru fis-sieg[a u [akem il-g]ira ta’ Mindanao, u [alla zoni kbar ming[ajr il-provista tal-elettriku. L-uffi/jali qalu li l-ammont tal-mejtin kien mistenni ji]died sew hekk kif il-forzi tas-sigurtà kienu qed isibu l-katavri kontinwament tul il-kosta u kien hemm [afna nies li kienu nieqsa. Iz-zoni li ntlaqtu l-ag[ar kienu l-bliet ta’ Iligan u Cagayan de Oro. Kien hemm aktar minn 400 persuna li kienu neqsin u kwa]i kollha mill-belt kostali ta’ Iligan. {afna kienu d-djar li tkaxkru fil-ba[ar waqt li n-nies kienu reqdin fihom. L-awtoritajiet f’Iligan qalu li f’temp ta’ sieg[a, il-livell tal-ilma ]died b’aktar minn metru, u dan issorprenda lil kul[add.

IL-KAZAKHISTAN> Xi Dimostranti jkissru si;ra talMilied f’Zhanaozen waqt xi irvellijiet li fihom g[axar persuni nqatlu. L-inkwiet kien bejn xi [addiema ta]-]ejt imke//ija u l-Pulizija. (Ritratt> Reuters)

:urnal ewlieni Bel;jan g[amel appell g[ad-donazzjonijiet g[all-familja tat-tarbija ta’ 17il xahar li nqatlet nhar it-Tlieta fl-isparatura li kien hemm f’Liege. Gabriel kien wie[ed mill[ames persuni li nqatlu meta ra;el ta’ 33 sena l-ewwel waddab xi hand grenades u mbag[ad beda jispara fuq folla nies f’suq tal-Milied, f’Liege. Dan kien l-ag[ar massakru f’dawn l-a[[ar 25 sena fil-Bel;ju. Fil-mument tal-attakk, omm it-tifel kienet fil-bus stop u balla laqtet lit-tifel f’rasu waqt li hi kienet qed i]]ommu f’idejha. Il-;urnal La Dernière Heure kiteb l-istorja tal-familja u meta sar mag[ruf li l-familja ma kellhiex flus biex t[allas g[all-funeral, idde/ieda li jg[in. Id-direzzjoni tal-;urnal idde/idiet li tag[ti parti millqlig[ tal-;urnal biex t[allas lispejje] tal-funeral. Il-familja g[andha tlett itfal o[ra u apparti l-flus mill;urnal, huma wkoll bdew jing[ataw g[ajnuna minn nies u minn xi kumpaniji madwar il-Bel;ju.

INTERNAZZJONALI

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

L-E:ITTU

Aktar vjolenza fi Pjazza Tahrir Suldati armati bil-lembubi, ilbiera[ da[lu g[al fuq id-dimostranti mi;bura fi Pjazza Tahrir. Dan, ;urnata wara li l-;lied fit-toroq madwar il-pjazza [alla tmien persuni mejta u aktar minn 300 midruba, biex dan waddab dell fuq l-ewwel elezzjoni [ielsa flistorja moderna E;izzjana. Il-vjolenza kompliet minkejja li g[addew g[axar xhur minn mindu Hosni Mubarak tne[[a mill-poter. Dan, peress li jidher li t-tmexxija militari li [adet post Mubarak ma hix [erqana li //edi l-poter. Ilkritika hi diretta, l-aktar g[all-Marixxal Mohamed Hussein Tantawi, il-kap tal-kunsill militari, li kien Tifkira b’ritratt ta’ Mohamed Bouazizi

IR-REBBIEG{A G{ARBIJA

Sena ilu beda kollox

Kien b[all-biera[ sena ilu li n-ni//a g[ar-Rebbieg[a G[arbija bdiet minn bniedem normali, li, i]da kien qata’ qalbu mill-[ajja mxekkla mill-korruzzjoni, mill-qg[ad u n-nuqqas ta’ futur. Dan kien Mohamed Bouazizi, li ta n-nar lilu nnifsu fis-17 ta’ Di/embru tal-2010 bi protesta g[all-[ajja li kien qed ig[ix. Dan l-att xeg[el il-[u;;ie;a g[al dik li kellha tissejja[ “Ir-Rebbieg[a G[arbija”. Bouazizi kien ta n-nar lilu nnifsu f’Sidi Bouzid wara d-disperazzjoni li qabditu meta l-pulizija ssekwestraw il-karettun li fuqu hu kien ibig[ il-[axix. Il-mewta tieg[u ftit ;img[at wara tat bidu g[al mew;a ta’ protesti kontra l-faqar, il-qg[ad u r-ripressjoni fit-Tune]ija, u anqas minn xahar wara, kellu ja[rab mill-pajji] il-President Zine Al-Abidine Ben Ali. Mit-Tune]ija, il-[u;;ie;a nfirxet u ispirat in-nies fl-E;ittu, filLibja, is-Sirja, il-Jemen u fil-Bahrain, fost l-o[rajn, u x-xena politika fid-dinja G[arbija nbidlet.

ukoll il-Ministru tad-Difi]a fi ]mien Mubarak. Matul il-;urnata tal-biera[ instemg[u diversi tiri hekk kif l-Armata da[let fil-pjazza; ukoll, it-tined tad-dimostranti fil-pjazza ng[ataw in-nar. Dan l-inkwiet se[[ wara li 42 persuna nqatlu fil;img[a qabel it-28 ta’ Novembru, il-bidu talelezzjonijiet Parlamentari, li huma maqsuma f’numru ta’ fa]ijiet. Sa issa, l-uffi/jali kienu jwa[[lu fin-nies ta’ Mubarak jew f’o[rajn g[all-isparar matul il-protesti. Dan kollu qed isse[[ hekk kif qed jikber it-t[assib g[all-istat li tinsab fih l-ekonomija E;izzjana.

IL-LIBJA

Lejn transizzjoni twila u diffi/li Leon Panetta, is-Segretarju tad-Difi]a Amerikan, li lbiera[ mar il-Libja, qal lill-mexxejja ta’ dan ilpajji] li t-triq quddiemhom kienet wa[da twila u iebsa sakemm jibdlu l-affarijiet g[al kif kienu matul l-43 sena ta’ dittatura ta’ Muammar Gaddafi, kif ukoll biex ikunu xolti l-milizji varji li hemm. Panetta, l-ewwel Segretarju tad-Difi]a Amerikan li qatt ]ar il-Libja, qal li l-Istati Uniti kienet lesta tg[in lil-Libja, g[alkemm hu ma kienx spe/ifiku kif. Hu wissa li l-pajji] kellu sfidi iebsa quddiemu –

g[ad qed jin;abru l-armi minn idejn in-nies u g[ad iridu jin[olqu l-armata, il-korp tal-pulizija u listituzzjonijiet demokrati/i. Imma hu wkoll esprima l-fidu/ja li l-Libja kien se jirnexxielha teg[leb dawn l-isfidi wara laqg[a mal-Prim Ministru temporanju, Abdurrahim El-Keib, u lMinistru tad-Difi]a, Osama Al-Juwali. Nhar il-:img[a, il-Gvern Libjan [a spinta meta n-Nazzjonijiet Uniti ne[[iet is-sanzjonijiet kontra lBank ?entrali Libjan u b’hekk se jin[elsu biljuni ta’ dollari li kienu ffri]ati.

Collage il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

Koordinazzjoni: Joe Cassar – mument@media.link.com.mt

32-33 :u]è Aquilina: 100 sena minn twelidu ARA PA:NA 41

34 L isba[ rigal -

g[all-Milied

Mariah Carey u l-Milied

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

C O L L A G E LETTERATURA

Kwa]i bi dmir jew forsi b’obbligu, wara li intervistani f’Poe]ija Plus fil-bit[a tat-Teatru Manoel, dwar l-aktar pubblikazzjoni re/enti tieg[i, Preludju g[al Mewti, u g[al bosta intervisti o[ra televi]ivi, lil :or; Peresso, frisk mill-awtobijografija It-Tifel tan-Nanna, li bih reba[ it-tieni premju tal-Kunsill Nazzjonali talKtieb fit-taqsima tal-pro]a mhux fittizja, issa ;ejt wi// imb wi// mieg[u g[all-aktar ktieb re/enti tieg[u, Il-Qassis tal-Belt. Is-semmieg[a mid[la ta’ Campus FM, dan irrumanz semg[uh drammatizzat bejn zew; il[na – l-awtur u Celaine Buhagiar. Issa l-qarrejja jistg[u jaqrawh fi ktieb fi stil li hu tipiku ta’ rumanz. Dan ir-rumanz g[andu produzzjoni li tolqtok kif m’g[andix dubju wkoll se jolqot g[add kbir ta’ qarrejja, kemm g[all-kontenut u kemm g[all-istil tieg[u. Anton Grasso u :or; Peresso> ]ew; awturi, ]ew; xandara, waqt l-intervista. Fuq il-lemin tidher il-fa//ata tal-ktieb ta’ ‘Il-Qassis tal-Belt’ ta’ :or; Peresso (Ritratti> Annette Apap)

IL-QASSIS TAL-BELT Anton Grasso jitkellem ma’ :or; Peresso dwar l-aktar rumanz re/enti tieg[u> ‘Il-Qassis tal-Belt’, pp.225, Pubblikazzjoni Horizons, 2011 :or;, fuqiex jittratta dan ir-rumanz^ G[ax minkejja li int issejja[lu rumanz storiku, fuq kollox rumanz hu rakkont…

Ir-rumanz hu ba]at flewwel [amsin sena tal-[akma Ingli]a f’Malta, perjodu li ftit li xejn nafu fuqu, u b’mod partikulari s-sena 1849 meta kellna spe/i ta’ elezzjoni g[al Kunsill Nazzjonali, forsi lpreludju tal-Parlament Malti. Kienu ]minijiet imqanqla, b’mod partikulari mill-ftit intellettwali li kien hawn Malta. F’Malta kien hawn [afna refu;jati Taljani ta’ intellett kbir, u[ud minnhom antiklerikali u anki kontra lIngli]i u kienu qed jie[du sehem kbir fit-tibdil mentali, so/jo-politiku u reli;ju] ta’ Malta, anki bil-pubblikazzjonijiet ta’ gazzetti, kotba, drammi. F’dan il-kuntest g[andna lil Dun :wakkin, qassis ]ag[]ug[ mill-Belt, antikonvenzjonali biex ma nsejja[lux antieroj g[alkemm hekk hu, li jit[abbeb ma’ /erti ideat tal-liberali. Kien kontra li l-Knisja jkollha poter temporali g[ax kien jib]a’ li dan itellef id-dehra spiritwali tag[ha. L-Isqof, bl-isku]a li jie[u sa[[tu, jibag[tu jg[in qassis xi[ fil-kappella ta’ San Mikiel, tal-Iklin. Imma hemm ra;unijiet o[rajn il-g[ala jibag[tu hemm fejn il-qassis isir mid[la tal-[ajja tal-kampanja, bukolika, u jiskopri lilu nnfisu, anki permezz talbdiewa, aktarx suspettu]i, imma fuq kollox permezz ta’ Mena, tfajla sempli/i, sabi[a fid-deher, intelli;enti u mimlija xewqat fil-mo[bi ta’ qalbha.

X’bilan/ hemm bejn listorja li se[[et tassew u dak li [loqt int^

Qabel xejn rumanzier irid jibqa’ rumanzier u mhux storiku. Dan ir-rumanz blebda mod mhu manwal talistorja, imma l-element storiku hu kollu minnu, dak li ktibt se[[ tassew, spe/jalment kif ]vol;iet lewwel elezzjoni u kif waslu g[aliha. Fuq dan l-isfond storiku ise[[ ir-rakkont tieg[i, mist[ajjel. Imma jien qg[adt attent li ma niktibx rumanz storiku bl-istil tal-epoka tarromanti/i]mu. Il-momentum tar-rakkont ma jiqafx biex jien infisser x’kien qed ji;ri f’dawk i]-]minijiet. Lelement storiku jo[ro; mirrakkont innifsu, mid-djalogu, mir-riflessjonijiet tal-karattri.

Jien naf, :or;, li int tag[ti importanza lill-istil. Il-qarrejja kemm g[andhom jinnutaw dan listil fil-kitba tieg[ek^

Hekk hu. L-istil jag[ti lori;inalità lill-kitba. Jien in[obb nu]a sintassi f’waqtiet mhux konvenzjonali fil-binja tas-sentenza, in[obb il-binja poetika fejn in[oss li hemm b]onnha u drabi aktar realistika u sa[ansitra ddarrsek, skont i/-/irkostanzi, skont il-karattri, nag[mel u]u tal-allitterazzjoni, f’waqtiet anki ftit stramba jew stunata, imma li tag[ti [oss ta’ mu]ikalità (b[al ng[idu a[na }an]an u ]ar]ar nofs tu]]ana ;ukulatorji bi]-]ikk. Jew Sema bellusi trapuntat bi kwiekeb iteptpu). Dan forsi ;ej mill-im[abba tieg[i g[all-kitba ta’ James Joyce u Dylan Thomas. U kif ;a a//ennajt, f’waqtiet jien imnebba[ mis-sens talesteti]mu li jsebba[ il-kitba. Imma fejn ikun me[tie; g[ax inkella tkun qisek po;;ejt wisq zokkor! Barra minn hekk, ir-rumanz hu miktub

bil-verb fl-imperfett, ji;iferi l-pre]ent, biex b[al donni nuri li minkejja li se[[ [afna snin ilu, hemm elementi so/jali li g[adna n;orru sa ]mienna. Fih ukoll metodu ta’ kitba li ti]vol;i b[al xenarju ta’ film, xeni li jibdew u ma jkomplux, jid[lu xeni o[ra, imbag[ad ikomplu f’xena o[ra, jin[oloq suspett li mhux bilfors se nifhmu mill-ewwel issoluzzjoni tieg[u. Dan hu lmel[ u l-b]ar ta’ kull rumanz. Il-Qassis tal-Belt mhux xi manwal ta’ teknika tal-kitba, imma tajt importanza g[atteknika fil-kitba ta’ rumanz li jinfirex qisu mrew[a, imbag[ad jing[alaq, biex jer;a’ jinfeta[ meta ta[sbu mag[luq.

{assejt li r-rumanz hu mibni fuq ]ew; livelli: illivell tieg[ek b[ala awtur, rumanzier, u minnek b[ala l-kittieb tad-djarju talqassis. Fit-tnejn hemm differenza minkejja li lkitba tal-qassis hi mirquma g[ax Dun :wakkin hu bniedem li kien qara lil Mikiel Anton Vassalli, imma fid-djarju ma jonqosx kliem taljanizzat tipiku talkleru ta’ dak i]-]mien. Innutajt ukoll li g[andek metafori me[uda kemm mill-qasam litur;iku u kemm minn dak talkampanja… Dan minnu. Ridt inkun intenzjonalment differenti b[ala awtur tar-rumanz u taddjarju tal-qassis, li hu importanti fin-nis;a kollha. U hawn g[enuni l-metafori wkoll li jpo;;uk b’mod letterarju fl-ambjent. Fiddjarju stajt inkun awtobijografiku f’dawk li huma ideat so/jali u reli;ju]i tieg[i. Meta kont ]ag[]ug[ jien

litteralment innamrajt minn kittieb kattoliku Fran/i], Georges Bernanos, spe/jalment mill-ktieb tieg[u Id-Djarju tal-Kurat tal-Kampanja. Sibt li [afna ideat tieg[u kienu jaqblu ma’ tieg[i. U f’dan ir-rumanz tieg[i, intenzjonalment bi stil li fil-letteratura nsej[ulu ‘intertestwalità’, g[aqqadt [sibijieti ma’ ta’ Bernanos li politikament kien iqis lilu nnifsu lemini, ta’ ori;ini monarkika, imma kristjanament xellugi. Il-qassis tieg[i, Dun :wakkin, b[al ta’ Bernanos, hu ma[kum mis-sens divin u uman, anki jekk mhux dejjem b’a//ettazzjoni sempli/i u mhux b’nuqqas ta’ konflitt.

Ir-rumanz hu msemmi Il-Qassis tal-Belt, imma [afna mill-azzjoni sse[[ fuq l-g[olja tal-Iklin u flin[awi. Kemm l-element belti u l-element ra[li jit[alltu flimkien^ Tajjeb li nnuntajt dan, Anton. Jien imsa[[ar mil-belt kapitali tag[na, g[all-bini tag[ha, g[all-istorja, g[allkultura, g[al niesha. Fir-rumanz nistqarr li ma tistax tg[ix fil-Belt u tkun indifferenti g[aliha. Il-Belt fir-rumanz tieg[i hi lbenniena ta’ konflitti kemm so/jali u kemm reli;ju]i. Hi paradossalment g[alqa ta’ tag[lim u ta’ g[erf, it-toroq tag[ha raddiet ta’ tkixxif. Ilkampanja hi [arxa daqskemm hi bukolika, hi poe]ija tannatura daqskemm hi ostaklu g[at-tag[lim. F’dan l-ambjent jimir[u karattri b[al Dun Manwel, li g[alkemm xi[, mo[[u hu miftu[ g[al dak li ma jafx; Sidor, bidwi u ra[[al suspettu] fuq il-qassis li jxebbhu ma’ xi [add; Lieni taf kollox, u dak li ma tafx

tist[ajlu; Mananni tixrob kull ma tisma’; Mena, sempli/i imma karattru mill-isba[ u misterju]; Baskal is-sagristan li j[ossu qassis aktar minn Dun Manwel u Dun :wakkin; Vitor tfajjel kurju], l-aktar biex inemmes lil ku;intu Mena u lill-bhejjem. Il-kampanja fir-rumanz tieg[i mhix marbuta biss malg[olja tal-Iklin, imma malin[awi, spe/jalment {al Lija u Birkirkara. Hi tpin;ija. Mhux bilfors nostal;ija. I]da tqanqil tal-img[oddi.

Int illum, :or;, minn mindu ippubblikajt l-ewwel rumanz tieg[ek {ajja ta’ Kelb, g[andek esperjenza ta’ rumanzier. B’kollox ippubblikajt sitt xog[lijiet ta’ pro]a narrattiva, u naf li g[andek o[rajn lesti. Kemm tqisek rumanzier li tajt sehem fil-letteratura Maltija^

Kemm u kif inqisni jien hu irrilevanti. Sa /ertu punt, nasal biex ng[id, lanqas hu rilevanti kemm u kif iqisuk ilqarrejja g[ax anki dan jista’ jkun ;udizzju so;;ettiv. L-awtur hu ;udikat mirrumanz innifsu li fl-a[[ar mill-a[[ar kif ikun pubblikat ma jibqax aktar tal-awtur imma ta’ min jaqrah. Nixtieq imma nag[laq b’dan il-kumment: m’hemmx metodu wie[ed, stil wie[ed ta’ kitba ta’ rumanz. Hekk inkunu qed norbtu jdejn ilkittieb. L-importanti li jkollok xi tg[id u tg[idu tajjeb. U ma jiddispja/ikx li g[idtu.

C O L L A G E LETTERATURA

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

Ir-rebbie[a flimkien mal-President tal-G[.P.M. Alfred Massa

KONKORS NAZZJONALI TAL-POE}IJA 2011

Serata tal-premjazzjoni

PANIKU – rumanz ie[or ta’ Gino Lombardi Gino Lombardi, isem mag[ruf fil-qasam tarrumanzi bil-Malti, g[adu kemm [are; ktieb ;did blisem PANIKU. Dan il-ktieb g[andu lkwalitajiet tajbin kollha li nsibuhom f’rumanzi pre/edenti tal-awtur. Dan g[aliex kull ;rajja li jo[loq tkun aktar espressiva minn ta’ qabilha. PANIKU mhux e//ezzjoni. Hu rumanz li tista’ ssejja[lu futuristiku, u b[al dejjem fih messa;; b’tema so/jali, did-darba forsi qawwi aktar minn qabel. Dan min[abba li lmessa;; hu f’forma ta’ twiddiba, bozza [amra. L-awtur jibda jirrakkonta l-;rajjiet tieg[u minn wara l-10 ta’ Jannar 2025. Ng[idu ;rajjiet g[aliex PANIKU fih ]ew; stejjer ewlenin. Wa[da tirrakkonta l-paniku li tkun g[addejja minnu Jacqueline, ]ag[]ug[a li waqt li flimkien mal-g[arus tag[ha, Warren, tkun qed tipprepara

g[all-jum tat-tie; tag[hom, fl-istess [in ikollha tara kif tag[mel biex ittemm irrelazzjoni tag[ha ma’ Luke. L-istorja l-o[ra ti;ri min[abba gwerra /ivili li nqalg[et f’pajji] fi/-/entru tal-Afrika. Minn hemm ikunu [arbu mal-[mistax-il miljun /ittadin u min[abba li Malta tifforma parti minn g[aqda dinjija favur irrefu;jati a[na jkollna nag[tu sehemna wkoll. Ka;un ta’ hekk, pro rata mal-pajji]i membri l-o[ra a[na jmissna nospitaw f’Malta 55 elf minnhom. Allura l-gvern ta’ pajji]na jkollu jibni akkomodazzjoni madwar il-g]ejjer tag[na biex nakkomodaw lil dawn in-nies kollha. X’ji;ri meta jing[ataw iddritt tal-vot… u wie[ed minnhom jidde/iedi li jikkontesta l-elezzjoni? Rumanz mimli ble/itament mill-bidu sala[[ar. Rigal ideali g[al]mien il-Milied.

Nhar il-{amis, 1 ta’ Di/embru 2011 ;ie fi tmiemu l-Konkors Nazzjonali tal-Poe]ija 2011 organizzat kull sena mill-G[aqda Poeti Maltin. Is-serata tal-premjazzjoni saret fis-sala ewlenija tas-So/jetà tal-Arti, Manifattura u Kummer/, il-Belt Valletta. Din tmexxiet misSegretarju tal-G[aqda, Charles Magro. F ’ diskors fil - bidu tas - serata , il - President Alfred Massa qal li sa mit-twaqqif tag[ha 36 sena ilu, l-G[.P.M. mill-ewwel [asbet biex tibda torganizza dan il-konkors g[ax kienet konxja li numru ta’ poe]iji kienu jinsabu maqfulin filkxaxen tad - djar g[ax l - awturi tag[hom ma kellhomx triq o[ra. Fil-fatt, tul is-snin li dan il-konkors ilu jsir dejjem ;ibed lejh numru sostanzjali ta’ poeti kemm stabbiliti kif ukoll o[rajn li mhumiex. Dan kompla [alla l-frott mixtieq meta aktar tard infeta[ g[al poe]iji bil-Malti, bl-Ingli] u bitTaljan. Massa lmenta minn sezzjoni tal-media lokali li tag[]el tippubblika materjal sensazzjonali u tevita li t[abbar konkors simili. Tant hu hekk, li minn 11-il gazzetta li jo[or;u fil-;img[a f’pajji]na tlieta biss ;abu l-avvi] ta’ dan il-

konkors. Il-kelliem temm li kulmim irid jaf dwar l-attivitajiet tal-G[.P.M. jista’ jirreferi g[as-sit tag[ha www.ghpm.netfirms.com Wara li nqraw il-poe]iji rebbie[a, inqara rRapport tal-:urija li dis-sena kienet mag[mula mis-Sinjuri Joseph P. Borg M.A., Anton Grasso u :or; Falzon. Skond il-:urija l-poe]iji li da[lu g[all-konkors fil-ma;;oranza tag[hom kellhom livell tajjeb. Ir-ri]ultat kien dan. Taqsima Malti> 1. Flaxbekk (Stefano Farrugia); 2. Lil R. (Keith Azzopardi); 3. Meta l-A[[ar Xemg[a… (Jane Micallef). Taqsima Ingli]> 1. The Physician (Kristina Miggiani); 2. Those few Moments in Time (Raymond Grech). Taqsima Taljan> 1. Sotto il-legno crocifisso nella mia stanza (Mario Attard); Da Capo (Christine Farrugia). Il-Premju Buontempo ntreba[ minn Stefano Farrugia b[ala r-rebbie[ tal-a[jar poe]ija bilMalti.

‘Minn kull xorta ta’ q]ie]’ G[adu kemm [are; il-ktejjeb

Minn kull xorta ta’ q]ie] – Dun Karm u l-konfini talidentità fil-mument talmetafora ta’ Dr Adrian

Grima. Dan l-istudju g[andu jinteressa lil min jistudja llingwa u l-letteratura Maltija, il-metafora, in-nazzjonali]mu, l-istorja so/jali u politika ta’ Malta ta' qabel it-Tieni Gwerra Dinjija, inklu]i l-Faxxi]mu, ilqawl qadim ta’ Malta fior del mondo u l-;rajjiet li nqalg[u meta l-Isqof g[amel prietka bit-Taljan.

L-istudju jiddiskuti temi b[all-ver;inità u rrappre]entazzjoni tan-nisa, b’referenza g[al L-G[erq tadDimonju Mikxuf f’Malta talMons. Pawlu Galea, ilkun/etti tas-safa u l-[mie;, u ritratt ta’ Dun Karm liebes ta’ G[arbi me[ud Tune] fl-1901. Hemm dan u i]jed f’dan ilqari wiesa’ u ori;inali ta’ poe]ija straordinarja miktuba minn poeta mill-aqwa. Parti minn din ir-ri/erka nqrat fil-Konferenza Karmen Mikallef Bu[a;ar organizzata mid-Dipartiment tal-Malti tal-

Università fid-9 ta’ Di/embru 2011. Jekk tixtieq tir/ievi kopja tal-ktejjeb (64pp), ikteb lidDipartiment tal-Malti maltiarts@um.edu.mt u ibg[at lindirizz residenzjali tieg[ek. Qed tintalab donazzjoni ta’ €4 b[ala parti mill-ispejje] tal-produzzjoni. Il-flus tista' tibg[athom b’/ekk pagabbli lill-Università ta’ Malta, flindirizz Fondazzjoni Karmen Mikallef Bu[a;ar, IdDipartiment tal-Malti, LUniversità, l-Imsida MSD 2080.

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

C O L L A G E ANNIVERSARJU

F’G{ELUQ IL-100 SENA MINN TWELIDU (1911-2011)

Kelmtejn dwar :u]è Aquilina Sa mis-sena li kien [a lewwel fil-konkors tal-gvern, qabel it-tieni gwerra dinjija, il-[ajja tal-Professur :u]è Aquilina nsibuha wa[da ta’ [idma bla waqfien g[al ilsien il-poplu Malti; u issa li sseklu g[oxrin resaq ;mielu lejn it-tarf tieg[u, naraw li llivell g[oli tax-xog[ol li g[amel u tas-su//ess li kiseb iqieg[ed lil dan l-img[allem g[aref f’qatg[a g[alih wa[du fil-qasam tal-kultura Maltija. Dan g[ad jidher aktar /ar fis-seklu ta’ warajna, g[ax illum kif jg[idu l-Ingli]i, bissi;ar quddiemna ma narawx il-mas;ar. U g[alhekk lapprezzament tas-siwi tieg[u hi l-g[anja ta’ g[ada. I]da llum nistg[u wkoll nistaqsu: X’kienet il-[idma ta’ dan lawtur u x’inhi l-importanza tieg[u g[all-istudju] talMalti? G[al din il-mistoqsija, ittwe;iba jien naraha [afifa [afna; [afifa, daqs kemm min-na[a l-o[ra, kienet iebsa u tqila l-missjoni akkademika tieg[u. B’seng[a l[i[a, kif jitlob iddmir ta’ studju g[oli, hu ;abar il-frak kollu lingwistiku u letterarju mxerred u mormi tal-img[oddi. G[aqqdu u wa[[lu mal-kontemporanju, ji;ifieri max-xog[ol tal-Malti ta’ ]mienu; u b’hekk ;ieb quddiemna l-Maltin stampa tal-kontinwità tal-letteratura ta’ dawn il-g]ejjer. {abrek u [adem, fil-bi//a lkbira g[al rasu, i]da wkoll mal-ftit studju]i ta’ madwaru, fil-frieg[i kollha tal-ilsien u tal-lingwistika. G[arbel bil-g[arbiel akkademiku u tista’ tg[id mix-xejn, ix-xog[ol kollu ta’ qablu u ta’ ]mienu, u da[[al ix-xjenza fil-lingwistika u filletteratura, b’mod li qatt ma rajna qabel, bi kritika l[i[a floqsma kollha. Kiteb pro]a mill-aqwa, u wera fil-kitba,

Dan l-artiklu nkiteb minn DR JOE ZAMMIT TABONA u deher f’numru spe/jali ta’ ‘Le[en il-Malti’, ma[ru; mill-G[aqda tal-Malti (Università) fl-1977 fi tmiem il-karriera tal-Professur :u]è Aquilina b[ala Kap tad-Dipartiment tal-Malti. B’apprezzament serju tieg[u g[all-[idma tieg[u biex il-Malti jie[u postu fil-qasam wiesa’ tal-istudju f’Malta u barra. Qeg[din nirriprodu/uh illum lejn tmiem is-sena li matulha kien imfakkar il-100 anniversarju mit-twelid tal-Professur Aquilina.

kif Dun Karm wera filpoe]ija, kemm tista’ tkun sabi[a u mexxejja l-kelma Maltija meta tkun mirquma, mog[nija bi [sibijiet g[olja u argumenti mdawlin, meta tkun ma[duma bis-seng[a. Fl-istil tal-kitba, fil-qosor jew fit-tul, idu id l-img[allem, Aquilina kien l-ewwel professur tal-Malti fl-og[la istituzzjoni kulturali tag[na, u dan g[al bi//a ;mielha tasseklu, kolonna u pijunier flistudju attiv u t-tiftix talg[erf. Is-sehem tieg[u hu kbir u siewi, g[ax bena jew dawwal is-sisien. Bil-[idma tieg[u, aktar minn ta’ [addie[or, l-ilsien Malti llum qed jara wi// imb wi// isseb[ ta’ dejjem. U na[sbu fl-img[oddi: naraw kemm kien kbir ilpre;udizzju nazzjonali kontra l-Malti, pre;udizzju l-aktar imla[[am u fl-aqwa tieg[u flintelligentsia; niftakru kemm kienet iebsa t-triq g[all-kelma Maltija u rridu n[arsu lejn Aquilina f’dan id-dawl, bixxejra kollha kemm hi kontrih. G[ax fl-ilsien u fil-lingwistika ma wiret lil [add, u beda, kif jg[id il-Malti, b’idu f’idu.

Mhux [a;a kbira, g[alhekk, li la[aq g[adda [afna ]mien u nef[u bosta rwiefen, sakemm seba[ il-jum mistenni ‘aktar [lejju’. Hu g[en mhux ftit biex berred dan il-pre;udizzju nazzjonali li, kif illum kul[add jaf, kellu l-g[eruq tieg[u msemmna fil-qag[da politika, so/jolo;ika u reli;ju]a tal-g]ejjer tag[na. Ilqawmien lingwistiku mexa biex ng[idu hekk, id f’id malqawmien politiku u din hi listorja tal-a[[ar [amsin sena. Jekk l-ilsien Malti llum sar hekk s[i[, u hekk kotran, a[na fuq Aquilina wkoll nistg[u ng[annu mal-poeta, li r-reb[a mxiet mieg[u u nfirex standard: g[ax kien hu filbidu, kif g[adu llum, mhux biss ir-ras, i]da wkoll ir-ru[, ta’ aktarx l-g[aqdiet kollha tal-kultura Maltija, attivissmu fi]-]erniq fl-Università, barra minn [itanha u barra minn Malta wkoll. Kien hu li da[[al it-tag[lim tal-Malti u l-idea tal-kultura letterarja fix-xandir. Li dan hu minnu [add ma jista’ jmerih. Smajnieh g[al mijiet ta’ sig[at s[a[, tul is-snin, ;img[a wara l-o[ra, bla waqfien u ming[ajr ser[an. B’hekk xerred il-kelma letterarja fil-kenn tad-dar privata. {adem fl-oqsma kollha, ng[idu a[na: firrumanz u fl-essay; filbijografija u fil-kritika letterarja; fid-drama u filpalk; fil-qwiel u fittraduzzjoni; fil-Bibbja; filfilolo;ija u fil-fonetika; fisSemantika u fix-xog[ol taddizzjunarju Malti; fitterminolo;ija legali, fixxandir, fil-frieg[i tallingwistika kollha, xog[ol siewi ta’ studju] ewlieni, biex i[alli warajh wirt kbir, kelma Maltija wisq aktar g[onja, aere perennius. Il-Professur Saydon, g[aref u studju], miet mimli bil-

Il-Professur Aquilina ma’ Edwin Borg Costanzi u o[rajn waqt ta[dita fl-Università

:U}È AQUILINA> l-ewwel professur tal-Malti fl-og[la istituzzjoni kulturali tag[na

g[omor u kien kritiku ta’ Aquilina. Dan kien jg[id li fix-xog[ol ta’ dan l-awtur tidher qabel kollox il-qawwa ta’ mo[[ tajjeb, erudit, imsa[[a[ bilqari u bil-kultura liberali li t[addan bosta frieg[i ta’ g[erf, ta’ siwi kbir ukoll filprattika, fil-[ajja ta’ kuljum. U minn dan ji;i li fil-kitba tieg[u nsibu g[erf li jg[in ilqarrej fil-problemi tieg[u materjali, g[erf li jg[in lil Malta fil-problemi nazzjonali, qabel xejn dawk so/jolo;i/i u morali kif ukoll kulturali — i]da dejjem imdawlin bl-ideal uman, ideal li jo[ro; millqieg[ tar-ru[ ta’ bniedem fin u sensittiv. Tidher g[alhekk, fil-kitba tieg[u, il-kultura s[i[a u lpa;na tieg[u mimlija referenzi g[all-oqsma kollha tal-g[erf u tal-letteratura, b’g[aqda perfetta u g[aqlija biex isa[[a[ jew idawwal dak li jg[id. Fix-xog[ol tieg[u, timra[ fil-bera[ il-qawwa talim[abba u tal-g[o]]a g[al dak kollu li hu sabi[ u sewwa.

Din hi n-nixxieg[a tal;enero]ità tieg[u, im[abba lejn it-twemmin tag[na, lejn Malta, lejn l-ilsien Malti, lejn il-familja, so/jetà u l-kultura Maltija kif ukoll barranija, b’g[o]]a g[all-istudji u g[allwirt nazzjonali tag[na, nie]el mill-qedem. Dawn huma ssisien tal-kitba u tal-personalità tieg[u. “Emminni”, qalli darba wa[da, bl-akbar serjetà u bissin/erità kollha, “emminni ma nafx ng[addi ;urnata wa[da biss bla ma ng[addi g[allanqas sieg[a jew tnejn fix-xog[ol tal-intellett. Il[idma tal-mo[[ irridha kuljum, b[all-ikel u b[allirqad. Ma nafx kif bniedem jista’ jg[ix, jiekol u jorqod biss”, qalli, “bla ma jmiss, g[allanqas, is-saltna talispirtu”. Niftakar donnu lbiera[, niftakar qalli hekk b’dik il[arsa soda, [arsa ta’ wie[ed li jemmen f’li qed jg[id, ;ejja mill-qalb u r-ru[, b’le[en li ma j[alli fih ebda dubju ta’

g[al pa;na 33

Waqt diskors mill-Professur :u]è Aquilina

C O L L A G E ANNIVERSARJU

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

:u]è Aquilina (fin-nofs) ma’ Ninu Cremona (xellug) u :u]è Galea

“Mil-librerija tag[hom intom tag[rfuhom” minn pa;na 32

konvinzjoni, b’g[ajnejh kbar ta[t in-nu//ali j[arsu lejja, wi//u mimli, donnu qed jistenna twe;iba. U dakinhar kien tani impressjoni, li g[adha sal-lum tqajjimli tbissima kull darba li niftakar fiha, li hawn kelli bniedem quddiemi donnu j[ossu g[addej wa[du fost poplu ming[ajr ras, bir-rispett kollu, forsi madwaru ma ra xejn [lief mer[la! “Mil-librerija tag[hom intom tag[rfuhom”, qalilna, waqt li kien qed jilmenta minn nuqqas ta’ m[abba lejn l-istudju g[alih innifsu li jsaltan fostna l-Maltin. “Ag[tu [arsa lejn id-dar Maltija”, kien qal, “kemm hawn ftit li g[andhom librerija sura ta’ nies. Ftit li xejn huma kburin b’hekk. Anke fost lintelli;enza tag[na, l-im[abba g[all-kultura fiqra [afna. Ilkotba tad-dar jixhdu u jirriflettu, tista’ sserra[ rasek.” Jekk ta[seb ftit, tara kemm dan hu minnu, kemm hu fqir, jew ine]istenti, l-ambjent talistudju fid-dar Maltija. Donnu lanqas il-perit ma ja[seb g[alih u ftit huma s-sidien li ja[sbu g[all-kotba. Niftakru filkumditajiet kollha, i]da ftit li xejn g[al-librerija, g[allambjent tal-istudju fid-dar. U

na[seb u nirrifletti. Fost ilqatg[a ]g[ira li hi e//ezzjoni g[al din ix-xejra, hi d-dar talprofessur. Anki fid-dar tieg[u tal-Belt u tal-Furjana l-librerija u l-ambjent tal-istudju dejjem ;ie mog[ti l-importanza li jixraqlu. G[ax l-a//ent kien dejjem fuq it-tag[lim u fuq is-saltna tal-intellett. Dan illum jidher aktar /ar fil-villa tieg[u [dejn Sant’Anton, mix[uta g[axxemx tat-tliet ir[ula, fost il;onna tal-lumi u tal-larin;. Mal-kobor u l-marmettone, mal-[adid ma[dum bis-seng[a u mal-ir[am – ji;ifieri fost dak kollu li jinse; u j]ewwaq ilvilla moderna u li jisimha ‘Ri[ana’ – issaltan l-g[axqa wa[diena ta’ sid kburi, isaltan l-ambjent tal-istudju fejn jimra[ l-ispirtu mdawwar bilkotba tal-istudju]. “Mil-librerija tag[hom intom tag[rfuhom”, kien qal u kien sewwa li xi ;ranet qabel kien iltaqa’ ma’ professjonist fi stedina li kellu – professjonist imda[[al fi]-]mien, g[ani u meqjum, kien iqis ru[u xi dawl g[all-poplu – u dan kien staqsieh, bis-serjetà kollha, jekk ir-Rumani kinux ;ew Malta qabel l-G[arab jew wara! U g[alhekk niftakar fih g[all-[idma akkademika u

g[all-istudju attiv tieg[u; niftakar fih b[ala [olqa wa[diena bejn l-img[oddi u l;ejjieni, fil-katina talletteratura; u niftakru fih ukoll purament b[ala kittieb jure proprio, kittieb ewlieni ta’ pro]a Maltija, fejn il-kelma tieg[u mag[]ula u ma[duma, tixrob mill-g[ejjun tal-ilsna kollha ta’ madwarna u tie[u ssura Maltija fit-tifsila u filqag[da; g[ax il-‘puristi’, hu jg[id, huma [bieb bla g[aqal u lsien [aj hu eklektiku u assorbenti. Dawn huma xi [sibijiet li qed ji;uni, dalg[odu, hawn fuq is-swar tal-Imdina, fil;nejna sbej[a u qadima ta’ Camilla, fost [itan g[olja u kennija, fejn ktibt dawn ilkelmtejn dwar dan limg[allem g[aref. Hawn illum, lilu nsellem, f’jum ittwelid tal-[abib tieg[u, ilQassis Poeta, li hu tant [abb. Lilu ni]]i[ajr, f’g[eluq ilmissjoni tieg[u fl-Università – f’ismi u f’isem il-poplu Malti; bit-tama li, hekk kif ilProfessur Aquilina kellu [sad kotrani u wa[dieni tul is-snin, hekk ukoll issa jissokta jkattar dan ix-xog[ol bl-istess fejda u kburija u jdawwal ;ensna billwien ta’ n]ul ix-xemx, li qatt ma tin]el; bin-nirien imwa[[ra u sajrana tal-milja tieg[u.

Ma’ Dun Karm Psaila u l-Professur A.J. Arbery, Professur tal-Ilsna Orjentali u tal-G[arbi fl-Università ta’ Cambridge. Hu kien jaf il-Malti tajjeb

Jin[atar Membru tal-Ordni Nazzjonali tal-Mertu mill-President ta’ Malta Ugo Mifsud Bonnici fl-1994

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

C O L L A G E FEATURE

L-isba[ rigal g[al dan il-Milied Esperjenzi mill-membri tat-Transplant Support Group u o[rajn minn Natasha Turner nuturner@maltanet.net

Tmien snin ilu, Alfred Debattista, il-fundatur tatTransplant Support Group, kien wasal biex imut. Saritlu l-gri]ma tal-morda kemm-il darba u t-tobba tawh biss ftit xhur [ajja. Il-qag[da fi]ika tieg[u baqg[et sejra lura sakemm f’Awwissu tal-1999, se[[ att ta’ karità kbira li ta [ajja ;dida lil Alfred. George, ]ag[]ug[ G[awdxi li miet tra;ikament, kien g[a]el li l-organi tieg[u jintu]aw wara mewtu u bilkunsens ta’ familtu, qalb George kienet trapjantata f’Alfred, li re;a’ kiseb sa[[tu f’qasir ]mien. Kull sena, propju flanniversarju tal-mewt ta’ George, Alfred flimkien ma’ o[rajn li r/evew organi o[ra ta’ George, [bieb u membri tal-kumitat tat-Transplant Support Group, i]uru l-qabar tad-donatur u jroddu [ajr lil dan il-[abib tal-qalb. Alfred, li llum g[andu sebg[in sena, hu attiv f’diversi g[aqdiet filantropi/i u jiddedika [ajtu biex jippromwovi d-donazzjoni talorgani, kemm f’Malta kif ukoll f’G[awdex. George kien ukoll donatur tal-kliewi, tal-fwied u talkorneas. Fil-fatt, membru ie[or tal-istess g[aqda, Tony Dalli, g[andu l-kilwa talistess donatur. Tony isostni dejjem li qabel ma kien sar it-trapjant fuqu, hu kien i[ossu biss je]isti, imma wara l-operazzjoni re;a’ beda jg[ix. B[al Alfred, Tony hu attiv [afna biex lg[anijiet tal-grupp jintla[qu. L-ewwel trapjant L-ewwel trapjant tal-qalb f’Malta se[[ f’Settembru tal1996. Joe Bonello, issegretarju tat-Transplant Support Group, kien ir/ieva lqalb ta’ ]ag[]ug[ u bis-sa[[a

ta’ dan l-att tant sabi[, Joe mhux talli baqa’ jg[ix imma baqa’ jag[ti sehmu biex iktar nies i[allu l-organi tag[hom wara mewthom [alli jkomplu jsalvaw il-[ajjiet tan-nies. Membru ie[or tal-kumitat hu Paul Sapiano li hu trapjantat bi fwied ta’ donatur barrani. Paul g[amel loperazzjoni f’Kings Hospital f’Londra. Je]istu wkoll donaturi [ajjin f’Malta. Fil-fatt f’pajji]na jsiru madwar [ames trapjanti kull sena minn donaturi [ajjin. Dan hu numru ]g[ir [afna meta tqis kemm hawn pazjenti qed jistennew trapjant. Fir-Renal Unit biss, hemm ’il fuq minn 200 pazjent morda bil-kliewi u li qed jir/ievu kura fuq id-dialysis. Normalment, pazjent li jkun trapjantat b’kilwa offruta minn donatur [aj, g[andu /ans kbir li jirnexxilu jg[ix [ajja twila min[abba li lorganu jkollu inqas /ans li jkun rifjutat mill-;isem. L-ewwel trapjant minn donatur [aj F’Malta, fi Frar tas-sena 2004, sar l-ewwel trapjant ta’

kilwa minn donatur [aj lil persuna li ma ti;ix minnu biddemm. Qed nirreferi g[al James Muscat li kien ‘living unrelated donor’ meta ta kilwa lil [atnu David Vella, li sa ftit qabel kien marid sew u pazjent regolari fl-isptar San Luqa. Meta James mar i]uru g[all-ewwel darba fir-Renal Unit, idde/ieda li jag[mel [iltu biex jara lil [atnu jg[ix [ajja kemm jista’ jkun normali, ming[ajr il-b]onn ta’ magni u trattamenti kontinwi. Wara l-kunsens millfamilja u numru kbir ta’ testijiet, il-konsulent qal lil

ming[and xi [add li jkun miet. Barra l-organi jista’ jkun trapjantat tissue b[al fil-ka] tal-mudullun u l-kornea. Ilkornea tin]amm g[al perjodu ta’ ]mien u g[aldaqstant je]isti dak li nsej[ulu l-Eye Bank. Ftit ta’ ]mien ilu, Karmena, mara anzjana mirRabat, dan l-a[[ar ir/eviet kornea ;dida u re;g[et bdiet tara sew bis-sa[[a ta’ donatur ;eneru]. Transplant Support Group It-Transplant Support

Persuna li 11-il sena ilu r/eviet l-isba[ rigal b’donazzjoni ta’ qalb ta’ ]ag[]ug[ ta’ 18-il sena, f’laqg[a kommoventi ma’ omm i]-]ag[]ug[. Omm i]-]ag[]ug[ ikkummentat li kienet fer[ana [afna li binha baqa’ jg[ix f’persuna o[ra u li bl-att tieg[u persuna o[ra kienet qed tg[ix kuntenta

James li t-trapjant seta’ jse[[. Kien propju fi]-]mien talMilied meta James qal lil David li kien se jtih rigal mhux tas-soltu. G[al David dan l-att kien propju rigal tal[ajja. L-operazzjoni ma kinitx xi wa[da fa/li, imma blg[ajnuna t’Alla u biddedikazzjoni u l-kapa/ità kbira tal-konsulenti, kirur;i, tobba u infermiera, David illum jg[ix [ajja normali b[al kul[add waqt li James jg[ix a[jar ukoll g[ax jaf li bissa[[a tieg[u hemm bniedem ie[or li m’g[adux ibati. Kuntatt regolari mad-donaturi F’dawn l-a[[ar snin saru

diversi trapjanti minn donaturi [ajjin. James, b[ala vi/ipresident tat-Transplant Support Group, flimkien ma’ membri o[ra, i]ommu kuntatt regolari ma’ dawn id-donaturi kif ukoll mal-familji ta’ dawk li jkunu r/evew xi organu. “G[andna [afna ka]i fejn ilmembri tal-familji taw kilwa

lil xulxin u huma kollha atti kbar ta’ kura;;, im[abba u altruwi]mu.” B[al James, Josianne hi wkoll living donor. It-trapjant sar f’Novembru li g[adda u dan ukoll kien su//ess kbir. Josianne, ta’ tletin sena tat kilwa lil ommha Grace li sa ftit qabel kienet ukoll pazjenta fuq id-dialysis. Rigal ie[or ta’ m[abba u ta’ [ajja u fl-istess [in ta’ solidarjetà li tg[aqqad il-familji Maltin b’sens ta’ g[aqda liema b[alha. Ka]ijiet b[al ta’ James u ta’ Josianne mhumiex ;rajjiet ta’ kuljum. It-transplant coordinator jag[ti sehem importanti f’dawn it-tip ta’ trapjanti min[abba lpreparazzjoni ta’ divesi testijiet li jridu jsiru, fosthom it-tissue typing biex jassiguraw li l-organu li se jkun trapjantat ikun jaqbel biex b’hekk titnaqqas ilpossibbiltà ta’ rejection li, sfortunatament, jibqa’ riskju fost dawk il-pazjenti li r/evew l-organu, kemm ming[and donatur [aj kif ukoll

ATT TA’ M{ABBA

‘Id-donazzjoni tal-organi hi att ta m[abba’, hekk kien jg[id il-Papa :wanni Pawlu II, li kemm hu kif ukoll il-Papa pre]enti Benedittu XVI, huma t-tnejn re;istrati b[ala donaturi prospettivi tal-organi

Group hu grupp filantropiku li kien twaqqaf minn Alfred Debattista fid-9 ta’ Mejju 2000 u li jikkonsisti f’diversi persuni li r/evew trapjant ta’ xi organu. Illum il-grupp g[andu 200 membru u l-g[an tieg[u hu li joffri g[ajnuna b’diversi modi biex jassigura [ajja ;dida lil dawk il-pazjenti li kienu jew li g[adhom qed ibatu bil-mard tal-qalb, kliewi, fwied, kornea u organi o[rajn. Il-grupp ifakkar u jonora wkoll il-memorja tad-donaturi mejtin u j]omm kuntatt malfamiljari tag[hom. Xog[ol importanti [afna tal-grupp hi l-kampanja kontinwa biex aktar persuni jirre;istraw b[ala donaturi prospettivi tal-organi biex b’hekk, wara mewthom, lorgani tag[hom ikunu jistg[u jintu]aw g[at-trapjanti. Din il-kampanja ssir bilparte/ipazzjoni fi programmi fuq ir-radju, televi]joni u ta[ditiet f’diversi /entri u lokalitajiet fejn ikunu mistiedna biex jitkellmu. Gazzetti, rivisti u mezzi o[ra ta’ komunikazzjoni jg[inu wkoll biex ixandru lesperjenzi ta’ dawk li jkunu ;ew trapjantati, pazjenti li qed jistennew li jir/ievu xi organi kif ukoll donaturi [ajjin u familjari ta’ dawk mejtin. Jekk taf lil xi [add li qed jistenna xi trapjant jew li forsi hu pazjent fir-Renal Unit, dan is-support group jista’ joffri tag[rif u g[ajnuna lil dawn in-nies. Dan il-grupp ja[dem ma’ g[aqdiet o[ra filantropi/i li g[andhom g[anijiet simili b[al Lions Club u spe/jalment il - Life Cycle li bl - attivitajiet tag[hom ji;bru fondi biex jattrezzaw ir - Ren al Unit b ’ magni u apparat ie[or . Ag[ti rigal differenti dan il-Milied. Imla lapplikazzjoni tal-organ donation. G[al aktar tag[rif, ibg[at email fuq transplantsupport@onvol. net jew /empel 21223026, 21826718 ,21696383.

C O L L A G E MEDIA

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

MEDIAFORUM Cyberspace

minn Mario Azzopardi –

marpardi@maltanet.net

Il-media u l-Kummissarji tal-UE Il-Kummissarji tal-Unjoni

Ewropea ma jkunux wisq filqalba tal-a[bar popolari. Ittendenza hi li jitfa//aw filmedia fuq materji tekni/i li normalment ikunu mbeg[din mill-appell pubbliku, g[alkemm mhux suppost li jkun hekk. Wara kollox, lUnjoni Ewropea ta’ spiss tiddikjara kemm trid tkun qrib ta/-/ittadini. Hemm e//ezzjonijiet dwar il-pre]enza ta’ /erti Kummissarji fil-media. Ng[idu a[na, il-Barunissa Catherine Ashton (it-titlu tag[ha ma wirtitux f’demmha imma ng[atalha mill-Partit Laburista Ingli]) kellha pre]enza qawwija, anki saxxahar li g[adda stess, relatata mal-gwerra /ivili fil-Libja li waqqg[et lill-Kurunell Gaddafi bis-sa[[a tan-NATO. Il-Barunissa kienet ukoll fla[barijiet min[abba li hi linqas Kummissarju li g[andu kari]ma jew popolarità, dejjem skont sunda;; newtrali. Anki l-Kummissarju Malti fl-Unjoni Ewropea kien fla[barijiet ix-xahar li g[adda, min[abba li pre]entatur lokali bag[at jug]ah lil José Manuel Barroso talli (skont lallegazzjonijiet talpre]entatur) ir-rappre]entant Malti xandar stqarrijiet foloz dwaru u g[alhekk (allegatament ukoll) imminalu r-reputazzjoni tieg[u b[ala pre]entatur serju, indipendenti u professjonali. Sakemm qed nikteb, is-saga tidher li g[adha g[addejja, i]da hemm sorsi li infurmaw lil din ir-rubrika li ]-]ew; protagonisti se jsewwu lkonfront ta’ bejniethom g[allMilied bil-kartolini uffi/jali, b’Cabarnet Sauvignon tajjeb u l-panettone. L-istorja ribelli ta’ Maria Demanaki Intant, Kummissarji o[rajn fl-Ewropa g[andhom stejjer xi

ftit aktar personali u aktar intriganti. {alli nie[du lil Maria Demanaki tal-Gre/ja, Kummissarju tal-UE g[allAffarijiet Marittimi u s-Sajd. Demanaki kienet intervistata g[all-BBC Radio filprogramm Witness to History, wie[ed mill-[afna features informttivi li joffri n-network. Hi kienet intervistata xxahar li g[adda, sewwa sew f’g[eluq il-25 sena minn mindu, b[ala studenta filPoliteknik ta’ Ateni, flimkien ma’ xi studenti o[rajn fil-kors tal-in;inerija, waqqfet stazzjon rudimentali biex ixandar messa;;i ta’ re]istenza kontra l-;unta militari tal-Kurunelli li

Kummenti dwar websajts li Ωort Is-sa[[a kollox Kemm-il darba smajnieha din l-espressjoni. Min mhux b’sa[[tu hu xhieda ta’ kemm tassew is-sa[[a hi kollox, g[ax marda jew

Fost l-a[[ar karikaturi ta’ Berlusconi... it-tmiem tal-karriera politika tieg[u [alliet vojt kbir g[all-karikaturisti

[akmet lill-Gre/ja b’mod oppressiv u brutali bejn l1967-1974. Ir-radju dam ixandar biss tlett ijiem, “g[all-[ob], ledukazzjoni u l-libertà”, fuq sfond ta’ mu]ika rivoluzzjonarja tal-kompo]itur famu] Mikis Theodorakis. Demanaki qalet lill-BBC li fl-ewwel 24 sieg[a minn meta beda jxandar, eluf ta’ studenti u [addiema ng[aqdu barra lKulle;; Politekniku biex jintensifikaw il-protesta, u bosta nies ;abu lill-istudenti ikel, xorb u gvieret g[al billejl. Imbag[ad tfa//aw issnipers militari u t-tankijiet, bl-istudenti jbiddlu listrate;ija tal-messa;;i tag[hom bir-radju direttament lis-suldati, biex dawn ma jisparawx. I]da l-militar invada l-bini, l-istudenti kissru l-apparat tax-xandir u [arbu minn fuq il-bjut. B[ala protagonista tarribelljoni bir-radju, Maria Demakaki kienet arrestata, mitfug[a l-[abs u torturata. Wara li n[elset mill-[abs, hi marret tistrie[ fil-g]ira ta’ Santorini, u g[arfet kemm hi prezzju]a l-[ajja. Qalet li dawk it-tlett ijiem ta’ xandir rivoluzzjonarju kienu kkontribwew biex titqawwa rre]istenza kontra l-;unta, li kkollassat is-sena ta’ wara. Super Mario u Berlusconi F’dawn il-;img[at, g[alkemm l-ispirtu natalizju baqa’ jitqan]a[ fil-media Taljana, l-attenzjoni kienet kon/entrata fuq il-Gvern teknokratiku ta’ Mario Monti

u jekk dan hux se jirnexxilu j]omm lil pajji]u milli jitgerbeb lejn il-pre/ipizzju ekonomiku. Dan ta’ Super Mario hu ttieni gvern teknokratiku li kellha l-Italja wara dak ta’ Lamberto Dini fl-1994. Mill-banda l-o[ra, minkejja

r-ri]enja tieg[u, Silvio Berlusconi qed jg[id li se jkun b’seba’ g[ajnejn biex jara x’se ji;ri bir-riformi li suppost jaslu mal-formazzjoni Monti. Minbarra li jrid jara kif se jnaqqas id-dejn stellari talItalja, Monti jrid jara kif se jsolvi l-eva]joni flagranti tattaxxa, jinjetta [ajja ;dida flekonomija u jqa//at il-bosta privile;;i li jgawdu l-politi/i. Dwar il-gvern il-;did, ilmedia Taljana u internazzjonali qed jg[idu li dan mhux se jkun gvern dominat min-nisa glamoru]i li Berlusconi riedhom hemm kemm g[ad-divertiment personali kif ukoll b[ala mekkani]mu medjatiku li jikkumplimenta l-Bunga Bunga. Ma jidhirx li Monti se jkollu ]mien wisq g[ad-dehra ko]metika tieg[u fejn jid[lu d-dettalji b[ax-xag[ar u llifting tal-;ilda tal-wi//. Dwar Berlusconi, x’inhu /ert (tal-inqas g[alissa) hu li mhux se jibqa’ jnebba[ lillkummidjanti u l-karikaturisti Taljani u Ewropej, li kellhom g[ors s[i[ bil-gaffi u bliskandli tieg[u. Rapport tal-A;enzija Free Press ikkon/entra sewwa sew dwar il-mankanza li qed i[ossu dawk is-satiristi li lil Berlusconi kienu jarawh su;;ett ideali g[a]-]ufjett tag[hom. Waqt programm televi]iv tar-RAI, sa[ansitra Signor Bunga (li qal li kien se jibdel isem il-partit tieg[u u jsemmih Forza Pussy!) ing[ata [ajr “talli pprovda sors ta’ ]ufjett fl-Ewropa g[al g[oxrin sena s[a[”. B’danakollu, kif sostna l;urnal Il Messaggero, minkejja l-[merijiet li kien jg[id, in-nisa li dawwar lilu nnifsu bihom u l-log[ob erotiku waqt il-festi li kien jorganizza, “Berlusconi kien il-fus, g[at-tajjeb u l-[a]in, li fuqu kienet iddur il-[ajja politika fl-Italja.”

korriment jg[allmuk li g[andek kemm g[andek flus, dak li lbiera[ kont tifla[ u liberu li tag[mlu, illum ma tistax. Gvernijiet Nazzjonalisti qatt ma xxa[[ew biex jag[tu lill-poplu Malti servizz ta’ sa[[a b’xejn, bi sptar b[all-Mater Dei, li minn Salvu Felice Pace hu l-g[ira ta’ pajji]i ferm sfelicep@go.net.mt akbar minna. Il-Ministeru g[as-Sa[[a, l-Anzjani u lKura fil-Komunità, immexxi mill-Ministru Joe Cassar, qed iferrex l-attività tieg[u online. Tistg[u ssibu t-tag[rif dwar dan il-Ministeru fi: http##gov.mt#servicecluster.asp?s=46&I=1. Ta’ interess hi l-lista tas-servizzi elettroni/i u s-servizzi offruti mill-isptar u t-tag[rif ;enerali. Tistg[u tid[lu wkoll fil-portal tal-Ministeru fi: www.ehealth.gov.mt#HealthPortal#default.aspx. Hawn issibu tag[rif importanti dwar il-kura tal-anzjani u s-servizzi li jing[ataw fil-komunità. Il-Ministeru g[andu wkoll il-kanal tieg[u fuq il-youtube, fl-indirizz: http##youtube.com.mt#ministryforhealth. Hawn issib il-punti ewlenin tad-diskors tal-Ministru Cassar filParlament waqt id-diskussjoni tal-Ba;it 2012. Issib ukoll numru ta’ videos dwar il-marda tad-dijabete u l-kura tag[ha, dwar il-kampanja kontra t-tipjip u ie[or dwar is-servizzi offruti mill-Occupational Therapists. Wie[ed jista’ jinkiteb biex jir/ievi avvi] meta jitpo;;a video ;did f’dan is-sit. Fi Twitter ukoll Il-Ministeru g[andu wkoll kont uffi/jali tieg[u fuq ittwitter. G[al dawk il-qarrejja li forsi ma jafux x’inhu dan isservizz online, it-twitter hu network so/jali fuq l-internet, bil-possibbiltà ta’ micro blogs li ma je//edux il-140 ittra talalfabett. Wie[ed isib tag[rif dwar il-kont tal-Ministeru fuq ittwitter billi jid[ol fi: http##twitter.com#ministry4health. Hawn wie[ed isib kalendarju bl-a[barijiet relatati malMinisteru jew dwar is-sa[[a b’mod ;enerali. Nhar is-7 ta’ Di/embru kien ;ie mg[arraf fuq it-twitter li l-Ministeru kien se j[abbar xi titjib fid-dipartiment taloutpatients tal-Mater Dei. Illum nafu li dan id-dipartiment se jibqa’ jag[ti s-servizzi tieg[u sal-[amsa ta’ waranofsinhar. Ing[atat ukoll a[bar dan l-a[[ar – u wie[ed isibha wkoll fittwitter – li f’Malta kien re;istrat tnaqqis impressjonanti [afna fl-amputazzjonijiet. Dan, skont it-twitter, hu min[abba l-frekwenza tal-operazzjonijiet tal-bypass li qeg[din isiru. Fl-istess kont hemm video professjonali pre]entat minn grupp ta’ radjografi. Hemm kont ie[or tal-Ministeru g[al dawk li jag[mlu u]u mit-twitter, bl-indirizz: http##youtu.be#GjOkTg2HnRU. Il-Ministeru g[as-Sa[[a, l-Anzjani u l-Kura fil-Komunità jolqot lil kul[add. Bl-u]u ta’ mezzi ;odda tal-komunikazzjoni jintla[qu aktar nies, ikunu fejn ikunu, u naturalment fi djarhom ukoll. Dak /ertifikat!

Platernian hu wie[ed mill-kittieba f’l-orizzont li jaf ikun o;;ettiv. Dan l-a[[ar, dan ikkummenta dwar il-bdil filkostituzzjoni ta’ Malta li semma diversi drabi Joseph Muscat. Hekk kiteb ftit ;ranet ilu: “Minkejja li fittixt ’l hemm u ’l hawn, ma sibt imkien x’inhuma l-ideat kru/jali, a[seb u ara lproposti konkreti. Ma nafx din hix xi [a;a o[ra li qieg[ed ja[dem fuqha l-Perit Karmenu Vella.” Ir-ru[ tifhem. Il-Milied it-tajjeb lill-editur u lill-qarrejja kollha.

C O L L A G E RELIÌJON

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

L-g[a]la tag[na dan il-Milied Il-Milied ma ;iex g[all-kartolini, il-parties u r-rigali biss… Il-Milied tista’ tg[id li ji;i g[al kul[add u fuq kul[add, temmen u ma temminx fih. Il-Milied hi festa antika [afna li litur;ikament qabel kienet inqas importanti minn dik tal-G[id. Qabel ma lMilied kienet festa nisranija, f’dal-jum il-pagani kienu ji//elebraw il-festa dies natalis Solis Invicti, it-twelid tax-xemx qatt mirbu[a, li kienet tkun /elebrata flImperu Ruman qabel it-336 jew 354 WK, u li baqg[et issir sa ftit wara. Il-Milied hemm min ji//elebrah mod u hemm min ji//elebrah mod ie[or, i]da lMilied ma ;iex g[allkartolini, il-parties u r-rigali biss. Jekk ni//elebraw dan laspett ma nkunu qed nag[mlu xejn i]jed milli kienu jag[mlu r-Rumani fi ]mienhom, elf u sitt mitt sena ilu. Sbie[ dawn l-affarijiet i]da mhux wa[idhom. Hemm valuri i]jed importanti li permezz tag[hom infakkru ttwelid tal-qatt mirbu[ Kristu, ix-xemx tag[na. Huma l-milja tal-im[abba u l-perfezzjoni tal-li;i li j;ib bi twelidu u dan hu l-i]jed importanti. Issa hawn hi l-g[a]la talMilied: jew ning[alqu g[allpja/iri tag[na jew ninfet[u g[al [addie[or permezz talim[abba. Importanti: Iva, iva, le le. Alla tant [abb lid-dinja li bag[at lil Ibnu b[ala bniedem jg[allimna l-im[abba tieg[u u tal-proxxmu. Ma ;iex biex jeqred li kien hemm imma biex iwettaq, u jwassal g[al perfezzjoni. Kif se ng[ixu lIm[abba t’Alla espressa

b’mod hekk g[oli fit-twelid ta’ ibnu? “Alla hekk [abb liddinja li bag[at lil Ibnu lwa[dieni” (:w. 3, 16). Malli wie[ed jara dil-kelma wie[ed jista’ jaqa’ fl-i]ball u jg[id: “Jien ma g[andi xejn g[al [add”, imma b’daqshekk ma tfissirx li int tkun qed t[obb. {a nag[mlu ID card ;dida wara dal-Milied – lim[abba u minn dan jag[rfuna li a[na dawk li nissej[u Kristjani. Biex nattwaw dal-messa;; tal-im[abba, intenni, g[andna g[a]la radikali: il-bniedem ilqadim jew il-bniedem il-;did. Issa jekk trid tirrealizza lMilied, u trid t[obb, ilbes ilbniedem il-;did u g[ix kliem :esù. Niftakru li :esù qal: “Mhux kull min jg[idli ‘Mulej Mulej’ jid[ol fis-Saltna tas-smewwiet I]da min jag[mel ir-rieda tieg[i.” Mela min jisma’ kliem :esù u j[arsu. Jekk nitg[allmu nitilfu a[na u nift[u lilna nfusna u n[obbu ’l [addie[or, naslu g[allunderstanding ta’ kull wie[ed minna! No[olqu komunikazzjoni. Milied – komunikazzjoni Fil-Milied jintbag[tu eluf ta’ ittri u kartolini u llum anki kwantitajiet kbar ta’ emails u messa;;i fuq il-mowbajls.

Jalla dawn jibqg[u jsiru sakemm ma jaslux biex jitilfu s-sens primarju tag[hom, komunikazzjoni li biha n;eddu l-[biberija u lkonoxxenza fraterna. Mela fil-Milied tin[oloq komunikazzjoni. Komunikazzjoni mimlija

L-ebda ikla, rigal jew kartolini m’g[andha tkun iktar importanti mill-vera tifsira u tifkira tal-Milied, li hi l-mi;ja ta’ :esù Bambin

xewqat tajba ta’ fer[ u hena g[all-Milied u s-sena li tkun ;ejja. Kemm tassew inkunu rridu nifhmu dak li qed niktbu, jew dawn il-fra]ijiet [adu qoxra artifi/jali ta’ rutina annwali? Nixtiequ li jkollna fer[ u hena u sena tajba. In[arsu lejn dis-sena u naraw fiex avanzajna u fiex morna lura. G[idna l-istess kliem is-sena li g[addiet u ma g[amilna xejn? Jekk le, nippruvaw lewwel fuqna nfusna, fejn lawtokritika hi [a;a importanti u mbag[ad ng[addu g[al madwarna. Jalla dilkomunikazzjoni li sse[[ filMilied ikollha g[eruq fondi u li t[alli frott g[all-2012. Hemm komunikazzjoni o[ra li j;ib mieg[u l-Milied u li tmur [afna malkomunikazzjoni li g[aliha rriferejna ftit qabel. Hi l-bini ta’ dik il-komunikazzjoni dejjiema ma’ ta’ madwarna. Din hi komunikazzjoni li tin[oloq bid-djalogu. Djalogu mibni fuq l-im[abba li jinvolvi ‘clearance emozzjonali’ li jwassal g[allunderstanding tal-individwi ta’ madwarna. B’hekk l-individwi naslu biex nift[ulhom l-ispektrum tal-personalità tag[hom u naslu biex nifhmu i]jed lil xulxin, [a;a li g[andna b]onn [alli nwettquha g[as-sena ddie[la. Nifhmu ’l xulxin, nag[dru ’l xulxin u sintendi lfus ta’ kollox hu :esù. Mela dil-komunikazzjoni fil-familji, fi gruppi, fisso/jetà kellna b]onn inrawmuha [alli nibnu familji, so/jetajiet u dinja a[jar. U nippruvaw hekk nadattaw dalmotto g[al dal-Milied: ‘Nifhmu ’l xulxin billi nikkomunikaw bl-im[abba ma’ xulxin g[al ambjent a[jar.’ G[andek mnejn tg[id li dan ma se[[x u mhu se jse[[ qatt. Din utopija u r-realizzazzjoni ta’ dan kollu hu [a;a impossibbli. Dan hu kliem g[al min irid ja[rab ir-realtà u g[al min hu be]]ieg[. Min irid jipprova hemm ilVan;elu. Jekk nippruvaw ng[ixuh inkunu nistg[u ng[idu b[as-salmista: “Kemm hi [a;a sabi[a u [elwa li la[wa jg[ammru flimkien” (Salm 132, 1). Tispi//a l-idea ta’ dinja infern mimlija korruzzjoni u [a]en. Nibdew minn issa u l-pa/i tat-trattati titwettaq fi Kristu g[ax tkun pa/i mnissla millim[abba fraterna li jag[tihielna Kristu biss. Nixtiequ lill-qarrejja tag[na Milied hieni u qaddis.

{SIEB

Ir-Raba’ {add tal-Avvent

Wasalna^

2 Samwel 7,1-5< 8b,12< 14a-16< Salm 88< Rumani 16>25-27< Luqa 1>26-38 Il-{sieb

Marija t[awdet quddiem il-messa;; ta’ Alla permezz talAn;lu Gabriel. Ma g[arfitx mill-ewwel x’se twie;eb quddiem ir-rieda ta’ Alla. I]da [adet riskju. Intelqet f’idejh. Qalet iva. U ftit jiem qabel il-Milied hu mument ta’ riflessjoni: kif irridu na//ettaw it-twelid ta’ :esù Bambin fil-qalb tag[na minn hawn u ftit ;ranet o[ra. Kuljum irridu nag[mlu g[a]liet. Kuljum irrid nag[]el bejn dak li jridni nag[mel Alla u dak li jridni nag[mel l-egoi]mu ta’ qalbi. {afna nies qeg[din jag[]lu huma stess li jkunu frustrati fil-[ajja tag[hom. {afna nies qed jag[]lu huma stess li jg[ixu f’ga;;a ta’ disperazzjoni. {afna nies qed jirrifjutaw kull [in il-grazzja u t-tama li Alla biss jaf jag[ti. Marija hi l-mudell g[alina. Hi wkoll t[awdet. Jitkellem /ar San Luqa dwar dan; i]da qalet iva. Hemm b]onn li ng[idu iva lil Alla g[al dak li jrid minna. Hemm b]onn li nirriskjaw aktar fil-fidi tag[na. Nirriskjaw aktar billi nintelqu f’idejn Alla. Ma n[allux biss l-ego tag[na jmexxina. Il-Kelma Fl-Ewwel Qari tal-lum, mill-Ktieb tal-Profeta Samwel, insibu li l-profeta Natan iwieg[ed lis-Sultan David li Alla nnifsu kien se jibnilu dar u li s-Saltna tieg[u kienet se tibqa’ s[i[a g[al dejjem. Is-Salm Responsorjali, me[ud minn Salm 88, irid jg[anni lill-Mulej g[ax hu dejjem i]omm ilweg[diet li jag[mel mal-umanità. It-Tieni Qari tal-lum, me[ud mill-Ittra ta’ San Pawl lirRumani, juri li l-weg[da ta’ Alla li ppronunzja permezz talProfeti se[[et fil-persuna ta’ :esù Kristu. Fil-Van;elu ta’ San Luqa g[andna r-rakkont tat-t[abbira tal-Mulej li turi li kienet se sse[[ il-weg[da li Alla g[amel lill-Profeta David. Il-{ajja 1. Il-Mulej WASAL. Se tifta[ bera[ il-qalb tieg[ek? 2. Kemm qed nag[rfu nwettqu b[al Marija dak li jrid minna Alla? 3. Kemm se jkun Milied ta’ riflessjoni spiritwali l-Milied li riesaq fuqna? 4. X’rigal se tag[tih lil :esù Bambin din is-sena? Id-Djalogu

{add mhu qieg[ed fil-Knisja g[alih innifsu i]da g[all-o[rajn

– Murphy

Hawn jien Mulej, [a jsir minni skont kelmtek! Fr Charles Fenech, OP

C O L L A G E {SIBIJIET

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

arba staqsew lil sa/erdot mag[ruf kif ji//elebra l-lejl imqaddes talMilied. Dan we;ibhom: “Noqg[od fis-skiet u nimmedita”. Mela, O lejl tasskiet, lejl tal-Milied. Hi din l-intwizzjoni ta’ dan is-sa/erdot, kif rakkuntata lili minn [abibi u g[alliem tieg[i Edward Spiteri, li immotivatni biex jiena wkoll nid[ol filkamra ;ewwiena ta’ qalbi u nimmedita fuq dan il-misteru kbir. G[idt misteru kbir! Imma g[aliex? Mhux sempli/ement g[aliex hi xi [a;a li l-mo[[ ma jifhimx. Anzi, pjuttost li hi xi [a;a li l-mo[[ g[andu [jiel tag[ha tant li g[ax hi sublimi l-mo[[ uman ise[[lu biss jag[raf bi//a minnha! Ir-realtà hi li Alla sar bniedem. Xi tfisser? Irridu nkunu allat biex nifhmuha imma safejn naf jien [add minna ma kien minn dejjem, ma jitbiddilx, jaf kollox, jista’ kollox! Rakkonti tat-tfulija Din l-istorja ta’ m[abba li

Alla g[o;bu jda[[alna fiha n[obb inqabbilha ma’ xi rakkonti [elwin mit-tfulija tieg[i. Niftakar li fil-klassijiet tal-primarja minn dejjem kien ifaqqas xi bully fil-klassi. Spe/i ta’ dak it-tifel li [add ma jag[millu l-b]ieq fuq imnie[ru. Ta’ tfal li kont nammetti li kont imqarqa/. Mhux l-ewwel darba li kont inkun involut f’xi ;lieda ta[raq minn dawk li kienu jsiru wara l-[inijiet taliskola barra t-triq. Madwarna kienu jin;abru qatta tfal li kienu jg[ajtu: “Tihielu! Tihielu! Tihielu! Jag[tu! Jag[tu! Jag[tu!” U konna nag[tu tafux! Darba minnhom niftakar tg[idx kemm tajt bis-sieq lil wie[ed tifel li [ebb g[alija. Min-na[a tieg[u hu lanqas ma qag[ad lura u beda jfajjarli

Twieled biex jiddefendini! minn Patri Mario Attard OFM Cap

lura wkoll. Imnalla kienet g[addejja mara mit-triq li, x’[in rat dawk it-tfal kollha j[e;;una biex inkomplu nitqatlu, da[let f’nofsna u ta’ mara li kienet waqqfitna! Meta bdejt insir naf sewwa lit-tfal tal-klassi bdejt ninteba[ li ma kontx nista’ g[al kul[add. Hekk ng[idu a[na b[alissa qieg[ed ji;ini f’mo[[i tifel partikulari, twil, im;issem, u ma t[arisx lejh darbtejn. G[all-qosor li kelli fi tfuliti kont na[sbu l-;gant Gulija u jiena /-/kejken David! X’[a nag[mel ma ;gant b[al dan? Stajt ni;;ilidlu? }gur li le g[aliex kien ika[[alni mal-art jew jifqag[ni ma’ [ajt biddaqqa li kien itini. Ta’ tifel makkak li kont irra;unajt hekk: “Naf x’nag[mel! {a nsir [abib mieg[u! U hekk [add ma jkun jista’ g[alija aktar g[aliex kif ji;rili xi [a;a jid[ol jiddefendini hu!” {sibtha hux! U tassew

g[aliex xorta bqajt nag[mel larja g[aliex kont naf li jekk ni;i fl-inkwiet ma’ xi [add minn tal-klassi kelli lil dan il[abib ;olf li jirran;a kollox f’[akka t’g[ajn! Mela, kompli ag[mel l-arja Mario! Ir-realtà tal-Milied Il-;rajja tal-Milied tfakkarni fl-istess realtà. Alla, dak li jista’ kollox, li g[alih ma jista’ [add, li kollox sar bih u ming[ajru ma sar xejn, g[o;bu jsir bniedem f’:esù Kristu! U g[aliex? }gur mhux g[alih innifsu! Mela hu kellu b]onn

jag[mel pass drastiku b[al dan? Mela hu //appas bil[a]en g[aliex [alla lill-[olqien tieg[u stess jikkmandah? Sar bniedem biex isalvani. Biex jiddefendini! U minn min? }gur li se tg[iduli mix-xitan. Imma ta’ ;o fija. Dak ix-xitan li ma j[allinix kwiet qabel nag[mel fattija u nfattarha. Dak ixxitan li jg[idli li [addie[or ta’

min ja[kmu, jimmanipulah, ika]bru! Dak ix-xitan li jg[idli li Alla ma je]istix g[aliex jekk je]isti kieku kif hawn dan il-faqar u l-;u[ fiddinja?! Kieku kif hawn xebg[a nies imtertqa bissolitudni u l-u;ig[ li ;;ib? Sant’Ambro; g[andu sentenza mill-isba[ li g[enitni bis-s[i[ biex nifhem din irrealtà daqshekk profonda: “Ixxewqat []iena tag[na huma i]jed perikolu]i minn kull g[adu li ;ej minn barra”. L-g[adu numru wie[ed Fi ftit kliem dan id-duttur tal-Knisja tas-seklu erbg[a

qieg[ed jift[ilna g[ajnejna li lg[adu numru wie[ed tag[na hu a[na stess. Mhux ta’ b’xejn li x-xitan jattakka lil mo[[na. L-i]jed meta ji]ra’ f’mo[[na [sibijiet ta’ vendetta, malizja, ]ina u kull xorta ta’ [a]en biex imbag[ad jivvelena lil qalbna [alli jibdel l-im[abba ta’ ;o fiha f’egoi]mu sfrenat!

:esù, li [add ma jista’ g[alih g[aliex hu wa[du Alla, twieled, sar dg[ajjef b[alna tant li nistg[u nke//uh ’il barra, g[amel din il-;ennata biex jiddefendina. Minn min? Mhux mill-infern ta’ attitudnijiet []iena tag[na li jnawru l-kapa/ità li Alla [alaqna biha sbiex in[obbu? U kif? Billi sab lix-xitan u tah xebg[a? Ma kellux g[alfejn g[aliex ix-xitan di;à kien dabbarha fil-qedem a spejje] tas-suppervja tieg[u li minn An;lu tad-Dawl sar l-ikreh [lejqa! :esù jag[ti xebg[a lixxitan meta int u jien nag[]lu li n[obbu, na[fru, nag[mlu l-;id li min irid jarana mg[arrqa fle[rex inkwiet u rovina. F’kelma wa[da meta nag[mlu tag[na dik it-talba tant sabi[a li hi attribwita lil San Fran;isk ta’ Assisi: “Mulej, ag[milni strument tal-pa/i tieg[ek; Fejn hemm ilmibeg[da [allini n[e;;e; lim[abba; Fejn hemm il-[tija, [allini nferrex il-ma[fra; Fejn hemm id-dubju, [allini nda[[al il-fidi; Fejn hemm il-qtig[ ilqalb, [allini nqawwi t-tama; Fejn hemm id-dlam, [allini nkebbes id-dawl; Fejn hemm in-niket, [allini nxerred il-fer[.” U tant kemm San Fran;isk fehem li jrid jin[eles minnu nnifsu li lill-Mulej qallu: “Mg[allem divin, la t[allix: Li i]jed infittex li nkun imfarra;, milli nfarra; jien; Li i]jed jifhimni [addie[or, milli nifhem lil [addie[or jien; Li i]jed inkun ma[bub, milli n[obb jien. G[aliex meta nag[tu, a[na naqilg[u, Meta na[fru, a[na ni;u ma[fura; Meta mmutu, ner;g[u nitwieldu g[all-[ajja ta’ dejjem.” B’hekk inwelled lil :esù kulfejn inkun. U b’dan il-mod ;did ta’ [ajja, l-istess :esù jissokta jitwieled fija biex jiddefendini mill-[a]en!

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

C O L L A G E TAG{RIF

Offerti kbar tal-Milied minn Perfumes&More Dan il-Milied Perfumes&More qed joffru offerti fantasti/i g[all-but ta` kul[add bi prezzijiet li jibdew minn €9. Perfumes&More qed jag[tu skont ta’ nofs prezz fuq il;ojjellerija b’bosta disinji sbie[ g[al kull età. G[and Perfumes & More, issib ;ojjellerija li jvarjaw minn 14krt Gold Plated, sets meravilju]i, u rigali tassew spe/jali ta’ m[abba.

Offerta unika g[al ]mien ilfesti tal-Milied hi li meta t[allas ta` ]ew; fwejja[ ta’ 100ml, tie[u fwie[a ta’ 50ml b’xejn. Hi liema hi l-fwie[a favorita tieg[ek, g[and Perfumes&More tista’ ssibha u t[allas biss €16 g[all-fwie[a ta’ 50ml. Minbarra dawn l-offerti kollha, Perfumes&More qed jag[tu b’xejn stacker rhodium bonded eternity ring b’Cubic Zirconia li jiswa €19 meta tonfoq €50 jew i]jed. Barra minn hekk, b[alissa kienet introdotta kompetizzjoni fuq Facebook fejn tista’ tid[ol bi/-/ans li tirba[ €100 fi prodotti ta` Perfumes&More. Prodott minn ROCS Media, il-photoshoot g[al din il-kampanja kien organizzat spe/ifikament b’talent lokali. Fil-fatt, il-mudelli kollha f’dan il-photo-shoot ta’ Perfumes&more huma kollha membri tal-istaff ta` ROCS Group. }ur il-[wienet ta’ Perfumes &More f’The Strand, Tas-Sliema, kif ukoll St Joseph High Street, il-{amrun. Tista’ wkoll i//empel 20151515 g[al aktar informazzjoni jew tibg[at email fuq manager@perfumes andmore.com.mt. Tista’ wkoll tixtri online fuq il-websajt www.perfumesandmore.com.mt

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

C O L L A G E MILIED

Tkompli l-esperjenza unika ta' Betlem f'G[ajnsielem

Il-[addied fil-presepju [aj ta’ G[ajnsielem

Ftit tal-;ranet ilu kienet inawgurata r-raba' edizzjoni ta' Betlem f'G[ajnsielem, presepju [aj mifrux fuq 20 tomna art u animat b'aktar minn 150 attur. Hu mistenni li b[as-snin limg[oddija dan il-villa;; tanNatività li jinsab fit-triq lejn G[ajnsielem, e]att malli wie[ed jin]el mill-vapur ta’ G[awdex, ji;bed eluf ta’ vi]itaturi fosthom Maltin u turisti. Dan il-villa;; jag[ti prominenza lit-tradizzjonijiet u s-snajja' lokali flimkien ma' dak kollu li ;eneralment nasso/jawh mal-Milied u malpresepju tradizzjonali Malti. Elementi partikolari li wie[ed jsib f’dan il-villa;; b[al [wienet tal-mastrudaxxa u tal-[addied, il-furnar, is-suq tal-[axix u l-frott, it-taverna, u l-g[elieqi tar-rg[ajja blannimali, saru attrazzjonijiet popolari mfittxija minn eluf ta’ Maltin u G[awdxin u anki turisti li matul l-a[[ar tliet snin komplew ji]diedu finnumru. Ma jistax jonqos li lattrazzjoni ewlenija f’dan ilvilla;; tal-Milied tkun ilgrotta fejn twieled :esù Bambin.

L-attività mmexxija millFondazzjoni Betlem f'G[ajnsielem qed issir grazzi g[al g[ajnuna kbira millKunsill Lokali ta’ G[ajnsielem flimkien malMinisteru g[all-G[awdex, isSegretarjat Parlamentari responsabli mill-Kunsilli Lokali u l-Awtorità Maltija g[at-Turi]mu . Betlem f'G[ajnsielem feta[ il{add li g[adda u se jibqa’ miftu[ sal-{add 8 ta' Jannar. Ilpresepju jkun miftu[ ukoll nhar il-Milied u fl-Ewwel tas-Sena. Il-;ranet u l-[inijiet tal-ftu[ huma dawn: Illum il-{add 18 ta’ Di/embru: mis-2 p.m. sas-7 p.m ; Is-Sibt 24 mit-3 p.m. sas-7 p.m.; Il-{add 25: mit-3 p.m. sat-8 p.m.; It-Tnejn 26: mis-3 p.m. sas-7 p.m.; Il{amis 29: mit-3 p.m. sas-7 p.m.; Il-:img[a 30: mit-3 p.m. sas-7 p.m. Is-Sibt 31: mit-3 p.m. sas-7 p.m. Il-{add 1 ta’ Jannar: mit-3 p.m. sat-8 p.m.; Is-Sibt 7: mill-4.30 p.m. sad-9 p.m.; Il-{add 8: mis-2 p.m. sat-8 p.m. Aktar informazzjoni tista’ tinkiseb minn fuq is-sit elettroniku www.ghajnsielem.com#beth lehem.

It-43 edizzjoni tal-Pageant tal-Milied f’San Lawrenz

Ir-ra[al ta’ San Lawrenz, ra[al ]g[ir u pittoresk fil-punent ta’ G[awdex, g[al dawn l-a[[ar 43 sena, nhar lejliet il-Milied, jinbidel f’Bibbja kulurita li tinfeta[ f’dan il-lejl qaddis biex tirrakkonta l-akbar ;rajja li qatt inkitbet fl-istorja tal-bniedem. 43 sena ilu din il-lokalità fis-sempli/ità tag[ha [asbet li tfakkar lill-bniedem x’g[amel Alla g[alih. Bag[at lil Ibnu fid-dinja biex isalva lill-umanità. Minn Adam u Eva, sax-xwejja[ Xmun, ji;u interpretati minn kwa]i l-popolazzjoni kollha ta’ dan ir-ra[al. {add ma hu attur professjonali imma l-im[abba g[al dan il-pageant twarrab kull b]onn ta’ professjonali]mu u dan il-lejl ikun lejl li jda[[al flatmosfera vera tal-Milied lil dawk kollha li jag[]lu li dan il-lejl jg[adduh f’San Lawrenz. Il-pageant jittella’ fil-pjazza ewlenija ta’ San Lawrenz, nhar isSibt 24 ta’ Di/embru, lejlet il-Milied, fit-8.30 p.m.

C O L L A G E TEATRU

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

Illum jibda r-renju ta' Tarzan fl-Istitut Kattoliku

Kollox jinsab lest biex dalg[odu jinfeta[ is separju g[al pantomima o[ra mtella’ mill-kumpanija Teatru Rjal fl-Istitut Kattoliku. Barra l-attrazzjonijiet tas-soltu, din is-sena se jkun hemm ]ieda o[ra fl-attrazzjonijiet spe/jali. Dan hu l-palk, totalment differenti missoltu, fuq stil 3D, u ma[dum bilkartapesta minn Emanuel Pace. Is-su;;ett tal-pantomima hu Tarzan, u l-palk se jirrappre]enta ;ungla s[i[a li tibda mill-parti t'isfel tal-palk, li jfisser li hu ta kobor enormi, li jinkludi wkoll id-dar taddama u wi// kbir ta’ ljun, minbarra erba’ tibdiliet sostanzjali li jsiru matul is-serata, xi [a;a tabil[aqq unika g[all-palk Malti, li we[edha biss hi wkoll attrazzjoni spettakolari. Ir-rappre]entazzjonijiet huma llum il-{add fl-10 a.m. u fl-4 p.m. Il-kumplament tar-rappre]entazzjonijiet ikunu hekk: f'Di/embru: It-Tnejn 26 (Boxing Day) fis-2.30 u 7 p.m., it-Tlieta 27, l-Erbg[a 28 u l-{amis 29 fis-7 p.m. u l-:img[a 30 fis-7.30 p.m. F'Jannar isiru dawn ir-rappre]entazzjonijiet: Il{add 1 tas-sena fis-7 p.m., il:img[a 6 fis-7.30 p.m., is-Sibt 7 fis-7 p.m., il-{add 8 fis-2 p.m. u

6.30 p.m., is-Sibt 14 fis-7 p.m., il{add 15 fis-2 p.m. u 6.30 p.m. u sSibt 21 fis-7.30 p.m. Il-prezzijiet in]ammu l-istess b[al tas-sena l-o[ra. Hector Bruno g[all-11-il sena konsekuttiva se jkun id-dama u jmexxi kast stupend kompost misSnits (Tarzan), Ina Robinich (Jane), Fabian Scerri de Carlo, Toni Busuttil, Brian Farrugia, Mark Tonna, Laura Bruno, Ronald Briffa, Eileen Micallef, Alan Falzon, Mario Camilleri, Franky Borg, Frederick Camilleri, J Anvil u Dominic Cini fost o[rajn. Id-direzzjoni se tkun f’idejn Augusto Cardinali b'kitba ta' Joe Julian Farrugia waqt li se jie[du se[em ukoll i]-]effiena tal-Yada Dance Company f’koreografija ta’ Felix Busuttil. Il-band b[as-soltu tkun live ta[t id-direzzjoni ta’ Neville Gatt, bi produzzjoni ta’ Pawlu Testa. Il-booking miftu[ online fuq www.istitutkattoliku.com jew www.kumpanijateatrurjal.com kif ukoll ming[and Pawlu Testa Travel ta’ Gwardaman;a (21223340), mill-bar (212242551) u booking office tal-Istitut Kattoliku (21238429).

Meta d-dubju jmarrad il-mo[[ Kummenti dwar id-dramm ‘Mixja fid-Dlam’ miktub minn Mario Micallef li ttella’ mill-Kumpanija Talenti fil-Kavallier ta’ San :akbu minn Paul Galea

Wa[da mid-di]grazzji li tista’ tolqot lill-bniedem hi dik taddubju. Daqskemm hu ikrah ilmard fi]iku, daqshekk ie[or hu ikrah id-dubju, g[ax wara kollox dan jista’ jitqies li hu mard psikolo;iku. B[alma ng[idu, meta ‘jid[ollok fellus f’rasek’ – mhux fa/li li tfiq. Dan hu l-isfond tad-dramm Mixja fid-Dlam li l-kumpanija Talenti ppre]entat dan l-a[[ar fil-Kavallier San :akbu. Albert, negozjant, kien ;uvni li g[ex ma’ ommu [ajtu kollha sakemm mietet meta hu kien qorob is-sittin sena. Meta kibret fl-età Albert ma setax jie[u [sieb ommu g[alhekk da[[al xebba biex tie[u [siebha. Albert kien baqa’ ;uvni g[ax qatt ma emmen fiz]wie; u kellu l-ideat tieg[u li ]ammewh lura milli jie[u dan il-pass. Dan ma kienx xi sigriet g[ax kien jitkellem dwar dan ma’ ]ag[]ug[ li kien g[adu student u ja[dem mieg[u. G[addew mal-g[axar snin u dawn i]-]ew;t i[bieb iltaqg[u bla [sieb f’kafè u d-diskors waqa’ fuq l-img[oddi. Tonio, i]-]ag[]ug[, re;a’ lura millIrlanda fejn spe/jalizza flOftalmolo;ija u baqa’ bla ma

]]ewwe; u [in bla waqt beda jfakkar lil Albert f’dak i]]mien meta kien ikellmu dwar i]-]wie; u jg[idlu kemm kien a[jar li jibqa’ ;uvni, i]da… jie[u s-sorpri]a ta’ [ajtu g[ax isib li Albert kien issa mi]]ewwe;… lil dik li kienet tie[u [sieb ommu, u kienet i]g[ar minnu sew fl-età. Albert kien kuntent fi]]wie; ma’ martu, xi tletin sena i]g[ar minnu, sakemm sema’ dak li qallu Tonio dakinhar meta ltaqg[u. “Kemm se tibqa’ fidila l-mara lejn ]ew;ha tletin sena ikbar minnha” u [afna kliem b[al dan li da[[lu sew id-dubju f’mo[[ Albert, li baqa’ jhewden u jhewden fuqhom. Meta di]grazzja tolqot lil Albert u dan jitlef id-dawl, sar iktar dipendenti fuq martu li issa bdiet tie[u [sieb ukoll innegozju. Id-dubju f’mo[[ Albert kompla kkarga, l-aktar meta kien jaf li martu kellha okka]jonijiet li tiltaqa’ fuq ixxog[ol mas-Segretarju tag[ha li kien i]g[ar sew minnu. Id-dramm ikompli b’dan ilkunflitt psikolo;iku f’mo[[ Albert li wassal biex eventwalment kellu impatt tra;iku. Dan hu dramm so/jo-psikolo;iku miktub minn Mario

Micallef. G[alkemm nafuh laktar b[ala attur tajjeb fi produzzjonijiet li l-kumpanija tieg[u Talenti ilha tippre]enta g[al dawn l-a[[ar 23 sena, hawn qed induqu ftit minn dik l-esperjenza li sawritu f’dak li hu… attur /elebri li pin;a fi dramm ta’ sag[tejn l-emozzjonijiet fi]i/i u mentali li jg[addi minnhom il-karattru li [oloq hu stess. Sew jekk kummiedji kif ukoll drammi Mario jag[ti kulur u [ajja lill-karattru li hawn ukoll jinterpreta hu stess bil-[ila unika tieg[u. Biex jakkumpanjawh f’din id-drama Mario g[a]el lil Ray Abdilla u Moira Muscat, ]ew; atturi stabbiliti biex ittlieta li huma, ta[t id-direzzjoni ta’ }ep Camilleri, taw is-sehem s[i[ tag[hom biex [ar;u prodott qawwi u konvin/enti. Rajna wkoll f’parti ]g[ira lil Lisa Cutajar li g[adha tibda l-karriera teatrali tag[ha. Taw sehemhom f’din il-produzzjoni Marlene Lanzon (direttur tal-palk), May Vassallo (kostumista), Miriam Ellul (make-up), Jean-Luc Camilleri (assistenta tal-produzzjoni), John Bruno (sound) u Nexos (dawl).

Mario Micallef u Moira Muscat f’xena drammatika fid-dramm ‘Mixja fid-Dlam’

C O L L A G E PASSATEMP

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

Mimdudin> 1. Muntanja li ttajjar d[a[en, nar u lava (6) 3. Ikel kemm joqg[od fil-[alq f’darba (6) 7. Illum anke l-ir;iel jilbsuha (7) 8. L-ewwel numru li jitla’ nhar ta’ Sibt (5) 9. Insetti li ja[]nu g[ax-xitwa (5) 10. Stag[;ibna tg[idx kemm (9) 11. Tixtrihom biex iddoqqhom (5) 13. Ra vilel bla tarf… u tfa//at din il-mara! (6) 15. Jintlibes mal-qadd (6) 17. Setg[a tal-[akma ta’ gvern f’pajji] (5) 21. Periti (9) 23. Hawn min je[odhom kontra xi [add u l-ka] jispi//a l-qorti (5) 24. Din tiekol il-[wejje; bil-kalma kollha? (5) 25. Telaqni b’xi mod, ladarba ntre[a u ma baqax i]omm! (7) 26. Renju (6) 27. Assassinat (6) Weqfin> 1. Arseniku (6) 2. Ba[ba[ int bl-ilma u s-sapun (5) 3. Vaganza (5) 4. Il-pitkala jag[tik somma flus mhux [a]in (7) 5. Is-sur jinqaleb g[al dawn in-nies? (5) 6. Nikluha l-forn, moqlija, mg[ollija jew immaxxjata (6) 7. Din t’g[ajnejk hi l-i]jed [a;a g[a]i]a li g[andek (5) 12. Padrun (5) 14. Qatt m’g[andek t[allih iqattar (3) 15. Bla forza, tg[id g[ax bi stonku vojt? (6) 16. Li jinsab biss fil-mo[[ (7) 18. Ejja vi/in tieg[i (5) 19. Nies hekk huma sikkanti daqs id-dubbien, ng[idu (5) 20. MIL BLU (Anagramma) (6) 22. Xejn m’hi qasira t-triq (5) 23. Lampa tinbidel f’si;ra li tg[ix g[al bosta snin (5)

6 8

pin PUBLICATIONS

Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret il-{add li g[adda Mimdudin: 1. Lapida; 3. Sammar; 7. Barrani; 8. La[am; 9. Rassa; 10. Dispja/ir; 11. Papri; 13. Namrat; 15. Intemm; 17. Skula; 21. Strument; 23. {atja; 24. Ji]en; 25. Akku]at; 26. Ferita; 27. Induna. Weqfin> 1. Lostru; 2. Darsa; 3. Spiss; 4. Mulejja; 5. Jarda; 6. {maret; 7. Basla; 12. u 14. Premju; 15. Insejt; 16. Mumenti; 18. Lotot; 19. Tikka; 20. Tabiba; 22. Njama; 23. {a]en.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

IRBAÓ… voucher ta’ €20 li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw issoluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[a tat-Tisliba ta’ [mistax ilu hi: Mary Farrugia, ‘Rosemallion’, Triq il-{addiema, Bir]ebbu;a.

Blokki di;itali

Liema numru b’sitt /ifri jkollok meta tiffittja ma’ xulxin dawn il-blokki?

Tisliba bin-numri

Peress li m’g[andek ebda numru mnejn tibda allura je[tie; li tara fejn g[andhom jitni]]lu ]-]ew; numri t-twal bi 13-il /ifra. Il-kumplament imbag[ad ikun fa/li ssib fejn g[andhom jitni]]lu n-numri l-o[ra kollha li hawn f’dawn seba’ listi.

Soluzzjonijiet

■ Snin ilu l-aristokrati/i ta’ Venezja [ar;u ordni biex il-gondli jpin;uhom b’kuluri varji u viva/i. Din it-tradizzjoni waqfet b’digriet tad-Doge fis-sena 1562. Dan impona li l-gondli kellhom ikunu mi]bug[in suwed.

Kubilai Khan

■ Kubili Khan, li kien l-imperatur ta/?ina fi ]mien Marco Polo, kellu erba’ nisa le;ittimi, kollha bid-dritt tat-titlu ta’ imperatri/i. Kull wa[da minnhom kellha l-Qorti tag[ha, kostitwita minn aktar minn elf impjegat.

Blokki di;itali

Il-gondli Venezjani

658375

■ F’Awwissu, 1999, il-Posta Amerikana [ar;et bolla bir-ritratt talBeatles: Qatt qabel ma [ar;u bolli flAmerika b’tema Ingli]a [lief ukoll dawk tal-istatista Winston Churchill u r-re;ista Alfred Hitchcock.

Tisliba bin-numri

Il-Beatles

C O L L A G E KURÛITAJIET

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

INTERVALL PAWSA QASIRA TA’ MISTRIEÓ

Mariah Carey> kulma trid g[all-Milied!

Mariah Carey, il-ba[rin u l-Milied Mariah Carey bag[tet messa;; lill-ekwipa;; ta’ bastiment tal-gwerra Ingli] wara li dawn interpretaw wa[da mill-kanzunetti tag[ha tal-Milied u g[amluha video. Il-video tal-ekwipa;; talHMS Ocean jurihom jimmajmjaw il-kanzunetta tag[ha All I Want for Christmas Is You li [ar;et fl-1994. L-isforz tag[hom intg[o;ob tant li rawh aktar minn nofs miljun ru[ fuq You Tube. Wara li ratu l-kantanta bag[titilhom messa;; li kien jg[id: “Din hi l-isba[ [a;a li qatt rajt! Tassew g[amiltuni fer[ana llum! IlMilied it-tajjeb! xxx littruppi.” L-ekwipa;; g[amlu lvideo biex ji//elebraw il-

wasla tag[hom lura flIngilterra g[al ]mien ilMilied wara li g[amlu seba’ xhur fuq il-ba[ar. L-HMS Ocean [alliet ilport ta’ Plymouth g[al e]er/izzju ta’ seba’ ;img[at imma min[abba l-kwistjoni tal-Libja g[amlu seba’ xhur biex jappo;;jaw il-missjoni tan-NATO fl-attakki tag[hom mill-ajru. Il-logotenent Kelly Cleeve qalet li dan kien ]mien ta’ tensjoni kbira u rrecording tal-kanzunetta kien mod ta’ kif jg[ollu llivell tal-ba[rin u jnessuhom ftit minn dak li kienu g[addejjin minnu. “Il-video ntog[;ob [afna,” qalet. “{adna pja/ir nag[mluh u wettaqna b’su//ess il-missjoni tag[na.”

Il-;irja tal-Christmas Fathers.. Din is-sena g[at-tielet darba re;g[et saret il-;irja tal-Christmas Fathers mag[rufa b[ala n-Nikolaus Lauf fil-belt ta’ Michendorf fil-:ermanja. Il-;irja saret fl-4 ta’ Di/embru u fiha [adu sehem aktar minn 700 ru[ u hi organizzata mill-asso/jazzjoni tal-;iri tal-istess belt.

I]]ejjen is-saqaf minflok is-si;ra Il-bu]nanna Sylvia Pope minn Swansea fir-Renju Unit tie[u [afna aktar ]mien minn xi w[ud meta ]]ejjen darha g[allMilied. Il-pensjonanta ta’ 69 sena g[andha kollezzjoni ta’ aktar minn 1,700 bo//a ta’ ti]jin u tie[u ;img[at s[a[ biex iddendilhom kollha. Il-mara ma ddendilx id-dekorazzjonijiet li ssib fil-[wienet tal-belt fejn toqg[od imma xtrathom minn postijiet imbieg[da b[all-E;ittu u New York. Xi w[ud minnhom swewha aktar minn 20 ewro. Hi tikkalkula li ta’ kull sena tonfoq aktar minn €120 fuq dan itti]jin. Pope tibda ]]ejjen is-saqaf sa milla[[ar ta’ Settembru u tispi//a l-bi//a xog[ol fil-;urnata tal-Milied. Peress li qed toqrob is-70 sena qed ta[sibha jekk ter;ax tie[u kedda b[al din is-sena ddie[la u x’aktarx li t[allihom imdendlin matul is-sena kollha.

Sylvia Pope bl-1,700 bo//a tal-Milied

Hugo Chavez fil-maxtura tal-presepju

Chavez u Bolivar fil-presepju

Il-President So/jalista Hugo Chavez tal-Venezwela jidher f’xena tal-Milied f’maxtura ta’ presepju fil-belt ta’ Caracas. Id-dehra tieg[u fost ilpersuna;;i l-o[rajn tal-Milied qanqlet g[adab fost xi w[ud li ma jaqblux mat-tmexxija tieg[u u saret l-akku]a li issa anki l-isba[ festa tas-sena spi//at politi/izzata fil-pajji]. Bosta sostnew li d-dehra tieg[u hemmhekk ma g[andha x’taqsam xejn mal-

politika u g[andha titne[[a. Imma min jappo;;a lil Chavez qalu li din kienet de/i]joni tajba min[abba l-;id li qed jag[mel lil pajji]u. Maria Alejandra Mijares, [addiema fil-Ministeru tanNisa, qalet li l-intenzjoni hi li tintwera l-bidla kbira rivoluzzjonarja li se[[et filpajji] bis-sa[[a ta’ Chavez u li l-istampa qed ta[bi millpoplu g[ax ma taqbilx mieg[u. Il-presepju sar b’bini fi/-

/entru tal-belt, post li jg[addu minnu eluf ta’ persuni kuljum. Fost o[rajn fih wie[ed jista’ jara wkoll simboli li juru laktar bidlet politi/i popolari li g[adda minnu l-pajji] f’dawn l-a[[ar 13-il sena li ilu ta[t Chavez. Hugo Chavez jidher e]att quddiem :esù Bambin u ma;enbu jidher Simon Bolivar, l-eroj tieg[u, li kien i;;ieled g[all-indipendenza fl-Amerika ta’ Isfel fis-seklu 18.

44 PROPRJETÀ Appartamenti

QAWRA, San Pawl il-Ba[ar u Bu;ibba, appartamenti ;odda (kollha bil-permessi) prezzijiet jibdew minn €75,000, g[al aktar dettalji /emplu 77868677.

Bu;ibba

APPARTAMENT fit-tielet sular lest minn kollox, kbir [afna u spazju]. Open plan living u dining, k/ina fitted, box room, ]ew; kmamar talbanju, tliet kmamar tas-sodda doppji, terrazzin quddiem u ie[or wara. Parti mill-bejt u bl-u]u tal-lift. Prezz €129,000. ?emplu 79808405 jew 79957951.

{al Luqa

APPARTAMENTI u penthouses 225 metru kwadru, tliet kmamar tassodda, k/ina#living#sitting, utility. Prezz jibda minn €104,821(Lm45,000). ?emplu 99803659 jew 79498824.

{a]-}ebbug

APPARTAMENT kbir flewwel sular fi blokka ta’ 2. Parzjalment lest, k/ina, living

KLASSIFIKATI

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

u dining area (open plan), 3 kmamar tas-sodda, wa[da minnhom ensuite u kamra tal-banju. Washroom, bejt u l-arja. Prezz €145,000. ?emplu 79050498

kwalita’ tajba, bil-lift millgaraxx. Prezz €111,810 (Lm48,000). Garaxx jekk trid. ?emplu 99466988 jew 79441869.

Birkirkara

MA{}EN kbir f ’ Ganu Street. Bid-dawl u l-ilma u bil-madum. ?emplu 99209800.

perfetta, dejjem servisjata g[and Kinds, full extras u dejjem iggaraxxjata. Prezz mitlub €7500 negozjabbli. ?emplu 99527477.

I]-}urrieq

Marsaxlokk

FLATS kbar quddiem ilba[ar, b’veduti u bi tliet kmamar tas-sodda. ?emplu 79843698.

Gwardaman;a

Kia Mentor

Proprjetà

{a]-}abbar

HOUSE of character kbira, tinkludi ‘fitted kitchen’ u garaxx. A;enti huma mitluba ma j/emplux. Trid taraha. € 400,000. ?emplu 21650646 jew 79708410.

I]-}urrieq, Bubaqra

TERRACED house kbira, erba’ kmamar tas-sodda, ]ew; kmamar tal-banju, k/ina, washroom, ]ew; terraces, ]ew; kmamar talistudju, kompluta b’garaxx ta’ 10 karozzi u ;nien ta’ 30 pied bil-bir. Prezz €338,000. ?emplu 99422082.

L-Imqabba

TERRACED house, fully furnished, bil-garaxx. Prezz €280,000. ?emplu 99130380 jew 99772809.

Marsaxlokk

APPARTAMENT kbir b’3 tas-sodda, bil-veduta quddiem u wara, lest min kollox ta’

U artijiet g[all-i]vilupp. ?emplu 99473354 jew 21387082.

San Pawl il-Ba[ar

APPARTAMENT quddiem il-ba[ar vi/in is-Sirens bi 3 kmamar tas-sodda, b’veduti garantiti. Prezz €225,000. ?emplu 77868677.

STORE 70’ x 50’ x 15’ filata. Livell mat-triq bid-dawl, ilma, toilet. €16 kuljum. ?emplu 79573167. GROCER 115 x 42 piedi, kera baxxa, rigal u stokk. ?emplu 99449931 jew 77449931.

Il-Qrendi jew Qajjenza

FLAT/Mezzanin. ?emplu 99869170 jew 21642570.

Ra[al :did

G{AT-TWELLIJA

GARAXX mat-triq, karozza wa[da. ?emplu lis-sid 99234572.

L-Imsida

Santa Venera

{ANUT ]g[ir tajjeb g[al kull tip ta’ negozju, bla rigal. ?emplu 99898254.

G{ALL-KIRI {’Attard

SALON rinnovat u lest biex tid[ol fih. €6 kuljum. ?emplu 79446531.

POST tajjeb g[al uffi//ju jew [anut bi Class 4 permit. ?emplu 79460291 jew 21442967.

VETTURI BMW 320d

2006, automatic, full extras, white leather interior, 45,000 miles. €21,500 ono. ?emplu 99471618.

Citroen C3 Desire

1400cc petrol, manual, full extras u b’mileage baxx. Kundizzjoni perfetta. ?emplu 79436081.

Range Rover

CLASSIC, 3 door V8 3.9 EFI, ;ewwa mibdul – soft dash. Prezz €5,000 negozjabbli. ?emplu 79456174.

Renault Scenic

PETROL 1.6 16V 2002 b’mileage baxx, f’kundizzjoni

PETROL 1996 kundizzjoni tajba. Prezz negozjabbli. ?emplu 99025125.

AVVI}I Accountant

JOFFRI servizz li dawk li jixtiequ jirregolarizzaw ru[hom g[al fini ta lamnestija fuq il-VAT u jgawdu mill-iskema ta’ ma[fra fuq il-penali u interessi pendenti. ?emplu g[al appuntament b’xejn fuq 99828997.

G[al kull xog[ol

TA’ kostruzzjoni ta’ bini, alterazzjonijiet ta’ bini ta’ front gardens, ftu[ ta’ [itan bi travi tal-[adid, ftu[ ta’ bibien u twieqi, [nejjiet, bdil ta’ soqfa tal-konkos u xorok, u nikkavraw travi tal-[adid blinjam, qlug[ ta’ madum tal-art u tal-[ajt. Nag[mlu fa//ati ;ewwa u barra, fuq il-fil, bissejjie[, bil-qoxra, xog[ol ta’ invjar, tik[il u tibjid u rran;ar, u nraqqg[u soqfa tal-konkos, e//. Xog[ol ta’ ilma. Xog[ol b’esperjenza kbira u attenzjoni ta’ xog[ol. B’garanzija ta’ xog[ol filpront. ?emplu 99602436.

Nixtri

AFFARIJIET antiki, fajjenza antika, g[amara antika u affarijiet ta’ kollezzjoni. ?emplu 21675703, 21822703 jew 79451871.

Nixtri

GARAXX in-na[a tal-iskola tal-Gvern, San Pawl il-Ba[ar. ?emplu 99887233.

KLASSIFIKATI Nixtri

{ADID g[all-iskrapp, karozzi, trakkijiet, magni, ram bron], ram a[mar, cable wire, stainless steel, bibien u twieqi, aluminju jew [adid u batteriji. In[allsu cash. ?emplu 99469467, 79430366 jew 27430366.

Ni]barazza

DJAR u garaxxijiet, in;orr kull tip ta’ materjal, prezz ra;onevoli u Atlas highup sa 5 sulari bi truck 6 wheeler g[all-bejg[. ?emplu 21433352, 79081719 jew 99499619.

Tiswijiet fil-pront u fil-post

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers e//. B’sitt xhur garanzija fuq ilparts u labour. Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz filpront.

Tiswijiet

MAGNI tal-[jata. G[al service u tiswijiet fil-pront ta’ magni tal-[jata. ?emplu 99422268 jew 21416705.

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

G{ALL-BEJG{ IGGALVANIZZAT jissladja la;enba, 2.97m wiesg[a x 2.76m g[oli, €230. {or]a ta’ bir moderna €200. Kundizzjonijiet tajbin. ?emplu 21422401.

injam, tapit kbir a[dar bilkannella, monitor talkompjuter, libsa talbridesmaid, pitturi ori;inali mpittrin g[all-gosti tag[kom, kostum tal-Karnival g[allkbar f’kundizzjoni tajba u elaborat, kien mixtri g[al show. ?emplu 79883916.

jew li ma ssibux tixtru b[alhom, mag[mulin millinjam tal-pine bil-kuluri li jaqblu u tixtieqhom inti, g[all-kamra tal-banju kompluti bil-fittings. G[alaktar informazzjoni /emplu fuq 21675053 jew 79675053.

Libsa tal-Pra/ett

Mobile Kiosk

B’numri kbar u kuluri differenti, u kalendarji 29cm x 42cm. Free delivery g[al G[awdex ukoll. Morru g[and BONNICI’S PRINTING PRESS (Pawlu Bonnici) – 3 Triq Melita, il-Belt Valletta. Kif issibuna – min-na[a talBarrakka ta’ Fuq g[al Triq Sant’Ursula. G[al xog[ol ta’ digital printing u offset, inviti tat-tie; etc u xog[ol ta’ embossing. ?emplu 21244627 jew 79373700 jew ibag[tu email fuq pbonnici@bonniciprintingpre ss.com

Bieb ta’ Garaxx

TAS-subien, 3 piece, kulur cream, kompluta bil-qmis u ]]arbun. Milbusa darba. Daqs ;dida. €90. ?emplu 21242180.

LP’s

TA’ operetti Taljani u mu]ika folkloristika ta’ pajji]i differenti. 50/ il-wa[da. ?emplu 21440145.

Mejda tonda

TAL-A{MAR mastizz. Dijamentru ta’ metru, [xuna ta’ 3cm u b’erba’ saqajn. Kundizzjoni perfetta. Prezz €250. ?emplu 21246324 jew 99808522.

Mejda tal-pranzu

KOMPLUTA b’sitt si;;ijiet, magna tal-[jata Singer Melody 60, wall unit, k/ina, one seater sofa, ]ew; si;;ijiet tal-injam b’cushions bojod tal-;ilda, tliet si;;ijiet tal-

BIL-PERMESSI kollha f’kundizzjoni tajba [afna. ?emplu 79705588.

Nappy Changer

B’4 kxaxen kbar, kulur kawba /ar €30, TV table b’2 kxaxen u post g[ad-DVD player u g[all-videos#dvd’s, €20. ?emplu 21242180.

Pasturi

TAT-tafal Maltin, sett ta’ 20 pastur, €10 u presepji kull daqs fuq l-antik. ?emplu 21495253.

Salotti ;odda

TA’ kull stil. Prezzijiet moderati. Tpartit a//ettat, anke g[al bejg[ salotti second hand. ?emplu 21374823 jew 99824139.

Toilet Seats

Nag[mel xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsuma

Tombla sheets

AVVI}I PN

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

SERVIZZI TA’ CUSTOMER CARE MILL-KUMITATI SEZZJONALI PN {’ATTARD. Kull nhar ta’ {add bejn l-10.30 a.m. u 12 p.m. flAVVI}I SO?JALI

SANTA LU?IJA. Il-Kumitat

Sezzjonali PN se jorganizza Ikla tal-Milied, illum il-{add, 18 ta’ Di/embru, fil-lukanda Dolmen, il-Qawra. Prezz €21 g[all-kbar u €12 g[at-tfal ta’ ta[t l-g[axar snin. G[all-biljetti /emplu 99890773 jew 79061034.

{A}-}EBBU:. Il-Kumitat

Sezzjonali PN se jorganizza Ikla tal-Milied, illum il-{add, 18 ta' Di/embru, fil-lukanda Diplomat, Tas-Sliema. Prezz €20 g[allkbar, €10 g[at-tfal ta' bejn is-6 u l-10 snin u b'xejn g[al tfal i]g[ar. Biljetti mill-Uffi//ju PN jew /emplu 99892179. Mistieden spe/jali l-Prim Ministru u Kap tal-PN Lawrence Gonzi.

SAN PAWL IL-BA{AR. Il-

Kumitat Sezzjonali PN se jorganizza Ri/eviment tal-Milied g[atTesserati u l-G[aqdiet Lokali, lErbg[a, 21 ta’ Di/embru fis-7.30 p.m. fl-Uffi//ju PN tal-lokalità.

NOEL GALEA. Il-{bieb ta’ Noel Galea qed jorganizzaw Ikla tal-Milied, il-:img[a, 23 ta’ Di/embru fis-7 p.m. filMontekristo Estates, {al Farru;. Prezz €8 g[all-kbar, €4 g[at-tfal bejn is-7 u t-12-il sena u b’xejn g[al tfal ta’ età i]g[ar. G[all-biljetti /emplu 99458101, 27602437 jew 21641281 u l-biljetti jitwasslu d-dar. IN-NAXXAR. Il-Kumitat

Sezzjonali PN se jorganizza Ri/eviment g[at-Tesserati, il:img[a, 23 ta’ Di/embru fit-8 p.m. fl-Uffi//ju PN tal-lokalità.

IN-NAXXAR. Il-Kumitat

Sezzjonali PN se jorganizza Festin g[at-Tfal, il-:img[a, 6 ta’ Jannar 2012 fil-5 p.m. fl-Uffi//ju PN tal-lokalità. Prezz €6 u biljetti ming[and il-barman jew /emplu 98891987.

CAROLINE GALEA. Il-{bieb ta’ Caroline Galea se jorganizzaw Coffee Morning, il-{amis, 23 ta’ Frar 2012 f’Villa Arrigo, inNaxxar. Trasport provdut minn quddiem l-Uffi//ji PN tar-4 Distrett. G[al aktar informazzjoni u biljetti /emplu 99843564 jew 99491069. AVVI}I O{RA

IL-QRENDI. Il-Kumitat

Sezzjonali PN jav]a li l-Uffi//ju PN jinsab miftu[ ta[t management ;did wara t-tisbi[ u limmodernizzar li sar fl-a[[ar

;img[at. L-Uffi//ju PN qed ikun miftu[ kuljum bejn is-7 a.m. u tard filg[axija b’fa/ilitajiet b[al big screen u organizzazzjoni ta’ ikliet. G[al aktar informazzjoni /emplu 99479383.

L-ISLA. Il-Kumitat Sezzjonali

PN jixtieq jav]a li l-bar talUffi//ju PN tal-lokalità re;a’ nfeta[ ta[t management ;did. Ilbar qed ikun miftu[ is-Sibt u l{add mill-5 p.m. ’l quddiem, u jintwerew log[ob tal-Premier Ingli] u s-Serie A Taljan.

SAN PAWL IL-BA{AR. Il-

Kumitat Sezzjonali PN qed jilqa’ offerti g[at-tmexxija tal-bar flUffi//ju PN tal-lokalità. Dawk interessati g[andhom jag[mlu kuntatt mal-President fuq 99456411 jew mas-Segretarju fuq 99404292. Il-Kumitat Sezzjonali PN jirriserva d-dritt li jirrifjuta kwalunkwe offerta, anke dik l-aktar vanta;;u]a.

SAN :WANN. Il-Kumitat

Sezzjonali PN jixtieq jav]a li lbar tal-Uffi//ju PN qed jitmexxa ta[t management ;did. Ji;i servut ikel g[all-individwi kif ukoll gruppi. G[al aktar infomazzjoni tistg[u //emplu 79707826.

IL-MOSTA. Il-Kumitat

Sezzjonali PN jixtieq jav]a li lbar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità re;a’ jinsab miftu[ kuljum ta[t management ;did.

TAL-PIETÀ. Il-Kumitat

Sezzjonali PN jixtieq jav]a li lbar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità issa qed jitmexxa minn management ;did. Qed ikunu servuti appetizers u jintwera l-football live. Qed ikunu organizzati ikliet, fosthom fenkati, la[am ta]]iemel u majjal mimli. G[allbookings tistg[u //emplu 99298312 jew 21244956. Il-bar qed ikun miftu[ kuljum mill-5 p.m. ’l quddiem u l-{add anki filg[odu.

TAS-SLIEMA. Il-Kumitat

Sezzjonali PN jixtieq jav]a li qed jilqa’ offerti g[all-kiri tal-Bar talUffi//ju PN tal-lokalità. Kull min hu interessat jista’ jikkuntattja lill-President tal-Kumitat Sezzjonali PN Sliema fuq 99824277. Il-Kumitat jirri]erva d-dritt li jirrifjuta kwalunkwe offerta, anke dik l-aktar vanta;;u]a.

IL-G}IRA. Il-Kumitat Sezzjonali PN jixtieq jav]a li lbar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità issa jinsab miftu[ ta[t management ;did.

TONIO BORG. Il-Vi/i Prim

Ministru u Vi/i Kap tal-PN Tonio Borg jilqa’ lill-pubbliku fluffi//ju tieg[u f’Birkirkara bejn it-8 a.m. u l-10 a.m. G[al appuntament tistg[u //emplu 22042235 jew 21232873.

DAVID AGIUS. Min jixtieq

jiltaqa’ ma’ David Agius jista’ jag[mel dan ming[ajr b]onn ta’ appuntament kull nhar ta’ Tnejn wara l-4 p.m., f’187 Triq Santa Katerina {’Attard jew /emplu 79423101 jew 21417507 g[al appuntament fil-;ranet l-o[ra. David Agius hu Deputat g[as-7 Distrett ({a]-}ebbu;, {ad-Dingli, irRabat, l-Im;arr u l-Imtarfa) u g[all-11-il Distrett ({’Attard, {al Balzan, il-Mosta u lImdina).

ROBERT ARRIGO. Robert

Arrigo jav]a li qed jiltaqa’ ma’ kull min jixtieq jiltaqa’ mieg[u, kuljum bejn id-9 a.m. u l-10.30 a.m. fl-uffi//ju tieg[u, 60 Triq Depiro, Tas-Sliema. ?emplu 23285000 jew 79492885.

JASON AZZOPARDI. Jason

Azzopardi qed jiltaqa’ mal-kostitwenti tieg[u, fl-uffi//ju 26, Triq Bormla, Paola. G[al appuntament /emplu 22985100 jew 22985104.

CHARLÒ BONNICI. Charlò

Bonnici jixtieq javza li jiltaqa’ ma' min ikun jixtieq, bla appuntament, fl-uffi//ju tieg[u f’20, Triq il-Qarsajja, {’Attard, kull nhar ta’ {amis mill-5.30 p.m. ’il quddiem. Min jixtieq appuntament fl-uffi//ju talMosta, jista ’ j/empel 2 1 430752 jew 79796667 .

JOE CASSAR . Joe Cassar

jixtieq jav]a li qed jiltaqa ’ mal - kostitwenti tas - 7 Distrett ( ir - Rabat , {a] - }ebbu; , {ad Dingli , l - Im;arr u l - Imtarfa) u tal -11- il Distrett ( { ’ Attard , {al Balzan , il - Mosta u l Imdina) kull nhar ta ’ Tnejn u {amis bejn l - 4 p . m . u s - 6 p . m . G[al appuntament tistg[u //emplu 229924 1 8 .

MARIO DE MARCO . Mario

de Marco qed jiltaqa ’ mal pubbliku kull nhar ta ’ {amis mill - 4 p . m . sal - 5 . 30 p . m . fl uffi//ju tieg[u , 9 Brittania House , Triq l - Ifran , il - Belt Valletta u bejn il - 5 . 30 p . m . u t - 8 p . m . fl - uffi//ju tieg[u , 833 Triq il - Kbira San :u]epp , il - {amrun. G[al appuntament /emplu 21255265 jew 22915022.

Uffi//ju PN.

IL-BELT VALLETTA. G[al assistenza tistg[u //emplu 99804642.

BIRKIRKARA. Kull nhar ta’ {add bejn l-10 a.m. u l-11 a.m. flUffi//ju PN.

BIR}EBBU:A. Kull nhar ta’ :img[a bejn is-6.30 p.m. u t-8 p.m. fl-Uffi//ju PN.

BORMLA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7 p.m. flUffi//ju PN.

{AL BALZAN. Kuljum bejn is-6 p.m. u s-7 p.m. fl-Uffi//ju PN. IL-FGURA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m u s-7 p.m. flUffi//ju PN.

IL-FURJANA. G[al assistenza tistg[u //emplu 79706038. G{AJNSIELEM. Kull nhar ta’ {add bejn id-9 a.m. u l-10.30 a.m. fl-Uffi//ju PN. G[al assistenza tistg[u //emplu 99459426.

{AL G{AXAQ. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7 p.m. flUffi//ju PN.

IL-G}IRA. Kull nhar ta' :img[a bejn is-6 p.m. u t-8 p.m. flUffi//ju PN.

IL-GUDJA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7 p.m. flUffi//ju PN.

IL-{AMRUN. Kull nhar ta’ {add bejn il-11 a.m. u 12 p.m. flUffi//ju PN. G[al appuntament tistg[u //emplu 21232567.

L-IKLIN. G[al assistenza tistg[u //emplu 99496382. L-ISLA. G[al assistenza tistg[u //emplu 79273985. IL-KALKARA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-7 p.m. u t-8 p.m. flUffi//ju PN.

{AL KIRKOP. G[al assistenza tistg[u //emplu 79708836 jew 79442733.

{AL LUQA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7.30 p.m. flUffi//ju PN.

IL-MARSA. Kull nhar ta’ Tnejn bejn il-5 p.m. u s-7 p.m. flUffi//ju PN.

MARSASKALA. Kull nhar ta’ Tnejn bejn is-6 p.m. u t-8 p.m. flUffi//ju PN.

IL-MELLIE{A. G[al assistenza tistg[u //emplu 98895466. L-IM:ARR. Kull nhar ta’ Tnejn bejn is-6.30 p.m. u s-7.30 p.m. flUffi//ju PN.

IL-MOSTA. G[al assistenza tistg[u //emplu 98897979. L-IMQABBA. Kull nhar ta’ Tnejn, bejn il-5 p.m. u s-7 p.m. flUffi//ju PN.

L-IMSIDA. Kull nhar ta’ Tnejn bejn is-6.30 p.m. u s-7.30 p.m. flUffi//ju PN. G[al assistenza tistg[u //emplu 99420852.

L-IMTARFA. G[al assistenza tistg[u //emplu 99440603. IL-MUNXAR (G[awdex). G[al assistenza tistg[u //emplu 99453507.

IN-NADUR (G[awdex). Kull nhar ta’ Sibt bejn it-3 p.m. u l-4 p.m. fl-Uffi//ju PN.

IN-NAXXAR. G[al assistenza tistg[u //emplu 79628370 jew tibag[tu email fuq sciberrasaviour@gmail.com.

PEMBROKE. G[al assistenza tistg[u //emplu 79062222. RA{AL :DID. G[al assistenza tistg[u //emplu 98890488 jew 79224165.

TAL-PIETÀ U GWARDAMAN:A. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is6 p.m. u t-8 p.m. fl-Uffi//ju PN.

{AL QORMI. G[al assistenza tistg[u //emplu 99476633. IL-QRENDI. G[al assistenza tistg[u //emplu 98897546 jew tibag[tu email fuq pnqrendi@pn.org.mt.

{AL SAFI. G[al assistenza tistg[u //emplu 79051529. SAN :ILJAN. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6.30 p.m. u s-7.30 p.m. fl-Uffi//ju PN.

SAN :WANN. G[al assistenza tistg[u //emplu 99824086. SAN PAWL IL-BA{AR. Kull nhar ta’ {add bejn l-10 a.m. u s-1 p.m. fl-Uffi//ju PN.

SANTA LU?IJA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7 p.m. flUffi//ju PN.

SANTA VENERA. Kull nhar ta’ {amis bejn is-7.30 p.m. u t-8.30

p.m. fl-Uffi//ju u ‘Dar il-{addiem’. G[al aktar informazzjoni tistg[u tibag[tu email fuq pnsantavenera@pn.org.mt. IS-SI::IEWI. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-7 p.m. u t-8 p.m. flUffi//ju PN. TAS-SLIEMA. Kull nhar ta’ Tnejn bejn l-4 p.m. u s-6 p.m. flUffi//ju PN. IS-SWIEQI. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn il-5 p.m. u s-6 p.m. flUffi//ju PN. TA’ XBIEX. Kull nhar ta’ Tlieta bejn is-7 p.m. u t-8 p.m. flUffi//ju PN. {AL TARXIEN. G[al assistenza tistg[u //emplu 99225033. VICTORIA (G[awdex). Mit-Tnejn sal-:img[a bejn it-8 a.m. u 12 p.m. fl-Uffi//ju PN. IX-XAG{RA (G[awdex). Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s7 p.m. u kull nhar ta’ {add bejn l-10 a.m. u 12 p.m. fl-Uffi//ju PN. IX-XG{AJRA. G[al assistenza tistg[u //emplu 98891212. {A}-}ABBAR. G[al assistenza tistg[u //emplu 99883314, 79292538 jew 79674816. {A}-}EBBU:. G[al assistenza tistg[u //emplu 99225810. I}-}EJTUN. Kull nhar ta’ Tlieta bejn is-6.30 p.m. u t-8 p.m. flUffi//ju PN. I}-}URRIEQ. Kull nhar ta’ {add bejn id-9 a.m. u l-11 a.m. flUffi//ju PN.

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

SPORT Eto’o sospi] 15-il log[ba Il-captain tal-Kamerun, Samuel Eto’o, ;ie sospi] 15-il log[ba millFederazzjoni tal-Futbol talKamerun min[abba r-rwol tieg[u fl-istrajk tal-players. L-istrajk kien min[abba diskussjoni dwar bonuses wara turnament filMarokk f’Novembru, li wassal biex tit[assar il-log[ba ta’ [biberija mal-Al;erija. Eto’o g[andu g[axart ijiem biex jappella. Il-vi/i captain, Enoh Enyong, ;ie sospi] ]ew; log[biet, filwaqt li l-player ta’ Tottenham, Benoit Assou-Ekotto kien immultat $1,980. Il-Federazzjoni qalet li Eto’o ;ie sospi] min[abba “vjolazzjoni tarregoli interni tat-tim nazzjonali relatati mal-lealtà u l-obbligi li player g[andu lejn it-tim nazzjonali”. Il-Kamerun ma irnexxilux jikkwalifika g[at-Tazza tanNazzjonijiet Afrikani u g[alhekk l-ewwel log[ba li se jitlef Eto’o se tkun mill-kwalifikazzjoni tatTazza Afrikana tal-2013 u t-Tazza tad-Dinja 2014. Eto’o hu l-iktar player Afrikan li reba[ unuri – hu reba[ tliet Champions Leagues meta kien jilg[ab ma’ Barcelona u Inter. Huwa ntg[a]el erba’ darbiet b[ala player Afrikan tas-sena u reba[ iddeheb fl-Olimpjadi tal-2000 u tTazza Afrikana fl-2000 u l-2002.

TAZZA TAD-DINJA 2018 U 2022

Blatter “jiddispja/ih” li l-votazzjoni saret f’daqqa Il-President tal-FIFA, Sepp Blatter, qal li kellu “dispja/ir” wara sena mimlija skandli li fiha l-FIFA g[addiet minn kri]i g[al o[ra. Blatter re;a’ ddefenda d-de/i]joni li t-Tazza tad-Dinja tal-2018 u tal-2022 ing[ataw lir-Russja u l-Qatar, imma qal li kien ]ball li d-de/i]joni u lvotazzjonijiet ta’ dawn i]-]ew; edizzjonijiet saru f’daqqa. “Din hi mistoqsija ;;ustifikata wara sena ta’ tlajja’ u n]ul. Ma kinitx la[jar u l-aktar de/i]joni intelli;enti tal-FIFA li t[abbar min se jorganizza ]-]ew; Tazzi tad-Dinja fl-istess jum,” qal Blatter, li g[andu 75 sena, waqt konferenza f’Tokjo, lejlet il-final bejn Barcelona u Santos f’Yokohama. “Kienet de/i]joni ]baljata li qalg[et [afna inkwiet din is-sena,” ]ied jg[id dwar il-kontroversja u l-ka]i talkorruzzjoni marbuta mag[hom li ;ew ]velati qabel u wara d-de/i]joni. “Il-passat issa hu passat u rridu n[arsu ’l quddiem. Il-vapur g[adu mhux qed iba[[ar f’ba[ar kalm imma qed inda[[luh lura fil-port. Iva, g[andi dispja/ir, imma ma nistg[ux ng[ixu bid-dispja/iri. Issa ma nistg[ux immorru lura u nibdlu l-passat. Irridu li jkollna mentalità po]ittiva u g[andi l-ener;ija li mmur ’il quddiem u

Is-Segretarju :enerali tal-FIFA, Jerome Valcke u l-President Sepp Blatter waqt konferenza tal-a[barijiet li saret ilbiera[ f’Tokjo

niksbu lura l-kredibbiltà tal-FIFA u nie[du [sieb l-opinjoni pubblika.” Wara li f’Ottubru nieda mi]uri kontra l-korruzzjoni, Blatter re;a’ ddefenda d-de/i]joni tad-dritt li lQatar jorganizza l-edizzjoni tal-2022. “L-edizzjoni tal-2022 se ssir filQatar u ma nafx min jista’ jibdel din id-de/i]joni. Nintervjeni personalment jekk il-membri tale]ekuttiv tal-FIFA ikomplu b’dawn l-

TAZZA TAD-DINJA TAL-FIFA TAL-KLABBS

Neymar l-akbar theddida g[al Barcelona “Mhux se nkunu a[na li I/-Champions Spanjoli u nillimitaw il-pussess talEwropej, Barcelona, illum ballun ta’ Barcelona. {add se jkunu qed jimmiraw li ma jista’ jag[mel dan, jirb[u l-kompetizzjoni imma se jkollna nag[mlu bejn seba’ timijiet, itpressjoni fuqhom u Tazza tad-Dinja talnittamaw li ji;ri xi [a;a,” Klabbs, g[at-tieni darba fi qal il-kow/ ta’ Santos tliet snin, imma Muricy Ramalho. quddiemhom se jsibu li/Qabel din il-partita, Champions tal-Amerika Kashiwa Reysol jilag[bu t’Isfel, Santos, immexxija kontra Al-Sadd g[at-tielet mi]-]ag[]ug[ Neymar, li L-attakkant ta’ Santos Neymar u r-raba’ post. se jkun qed joffri l-akbar theddida g[at-tim ta’ Pep Il-Marokk se jorganizza l-edizzjoni Guardiola. tal-2013-14 “Qed nistenna log[ba kbira u diffi/li Il-Marokk kien ikkonfermat b[ala lg[aliex Neymar hu player perikolu] organizzatur tat-Tazza tad-Dinja tal[afna,” qal Guardiola dwar il-player li klabbs fl-2013 u l-2014 u b’hekk se jkun [alla lil kul[add i//assat bil-wirja tieg[u l-ewwel pajji] Afrikan li se jkun qed kontra Kashiwa Reysol tal-J-League u li jorganizza dan l-avveniment. Santos reb[u 3-1 fis-semi-finali. Il-Marokk, li pprova erba’ darbiet Guardiola talab reb[a mit-tim tieg[u ming[ajr su//ess jorganizza t-Tazza tadwara li tilef lill-attakkant Spanjol David Villa, li kiser siequ fir-reb[a 4-0 fis-semi- Dinja, se jkun qed ikompli jikkonferma lpolitika tal-FIFA li t-turnaments tag[ha finali fuq Al Sadd tal-Qatar u qal li t-tim jsiru f’postijiet ;odda wara li r-Russja irid jiddedika s-su//ess lil Villa. ng[atat id-dritt li torganizza t-Tazza tadImma Santos, li reb[u l-Copa Dinja tal-2018 u l-Qatar dik tal-2022. Libertadores g[at-tielet darba f’:unju, Il-Kompetizzjoni saret fil-Bra]il, ilkwa]i 50 sena wara li Pelé mexxiehom :appun u l-Emirati G[arab Mag[quda sa lejn ir-reb[ ta’ ]ew; titli konsekuttivi flminn meta bdiet tintlag[ab fis-sena 2000. 1962 u l-1963, huma kundifenti.

akku]i. Nifhem l-in/ident flAwstralja, imma l-ka] hu mag[luq,” qal Blatter meta rrisponda g[al rimarki li g[adda l-kap il-;did talAwstralja, Frank Lowy. “It-Tazza tad-Dinja trid tkun a//essibbli g[all-kulturi kollha, u kien wasal i]-]mien li ssir f’pajji] G[arbi.” Blatter wera wkoll il-fidu/ja filkapa/itajiet tal-Bra]il li jorganizza b’su//ess l-edizzjoni tal-2014.

Il-FIFA thedded lill-I]vizzera Il-FIFA qed thedded li tissospendi lil-I]vizzera dwar il-ka] tal-klabb tal-Ewwel Divi]joni, Sion. L-FA }vizzera ing[atat sat-13 ta’ Jannar biex timxi mal-istruzzjonijiet talFIFA jew inkella tiffa//ja sopensjoni, li tirri]ulta wkoll fittne[[ija ta’ FC Basel mi/Champions League. “Jekk din id-data ma ti;ix irrispettata, l-FA }vizzera awtomatikament ti;i sospi]a mill-14 ta’ Jannar tal-2012 ’il quddiem,” qalet il-FIFA fi stqarrija. Jekk ti;i sospi]a l-I]vizzera – li fi Frar se tilqa’ lill-Ar;entina g[al partita ta’ [biberija – ma tkunx tista’ tilg[ab partiti internazzjonali u FC Basel ma jkunux jistg[u jie[du sehem mal-a[[ar 16 ta/-Champions League, fejn dawn telg[u kontra Bayern Munich. Il-Euro 2012 mhux se jkun affettwat g[aliex l-I]vizzera ma kkwalifikawx g[all-finali. Din it-twissija waslet wara battalja legali kkumplikata li fiha Sion marru kontra l-istatut tal-FIFA u l-UEFA meta [adu l-ka] tag[hom dwar projbizzjoni ta’ trasferiment quddiem Qorti ?ivili. Il-ka] beda meta Sion iffirmaw

sitt players matul is-sajf waqt li kienu g[adhom qed jiskuntaw projbizzjoni fuq it-trasferimenti talli avvi/inaw player ta’ klabb E;izzjan matul l-2008. Is-sitt players [adu l-ka] tag[hom quddiem il-qorti /ivili fil-canton ta’ Valais, li dde/ieda li dawn setg[u jilag[bu u sussegwentement Sion lag[buhom fil-kampjonat }vizzeru. U[ud mill-players lag[bu wkoll fl-Europa League fil-konfront kontra Celtic. Sion reb[u l-konfront imma tke//ew mill-kompetizzjoni mill-UEFA, li qalet li l-players kienu ineli;ibbli. Aktar tard, Sion kellhom mandat ta’ inibizzjoni mill-qorti ta’ Vaud – li tinsab fejn hi bba]ata l-UEFA – li ordnat lill-UEFA biex ter;a’ dda[[al lill-klabb fil-kompetizzjoni. Madankollu, dan il-ka] mar quddiem il-Qorti tal-Arbitra;; Sportiv (CAS), li l-{amis idde/ieda favur il-UEFA. Sadattant, il-mandat li [adu lplayers f’Valais ukoll ;ie mibdul minn Qorti Suprema. Il-FIFA issa trid li l-Lega }vizzera tag[ti telfiet, 3-0 kontra Sion f’kull partita domestika li fiha xi [add mis-sitt players [a sehem.

SPORT

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

Irkant b’risq l-istrina waqt Replay

Pietro Mennea (lemin) intervistat g[al Sports Extra

ILLUM FIL-5 P.M.FUQ NET TV

Pietro Mennea intervistat fi Sport Extra

F’intervista esklussiva g[al Sport Extra, l-eks numru 1 fid-dinja tal-atletika, it-Taljan Pietro Mennea li g[al 17-il sena kien l-aktar bniedem velo/i fid-dinja fid-distanza tal-200 metru, jirrakkonta dak li g[adda minnu f’karriera ta’ aktar minn 25 sena, li tinkludi xejn anqas minn [ames Olimpijadi. Fil-11-il programm Sport Extra, bi produzzjoni u pre]entazzjoni ta’ Charles Camenzuli, ser ting[ata [arsa lejn dak li se[[ fil-Kampjonat tal-Formula 1 ta’ dan is-sena

flimkien ma’ Pierre Vella. F’dak li g[andu x’jaqsam mal-isport lokali, mistiedna fl-istudio Cyp Dalli li f’dawn il-;ranet kien elett b[ala President tal-Malta Thriathlon Association kif ukoll Noel Mercieca u Daniel Zahra li dan l-a[[ar reba[ il-Kampjonat WKN tal-Kickboxing. Tkompli s-serje ‘Minn {add sa {add’ li ti;bor fiha permezz ta’ filmati ;urnata b’;urnata x’ikun se[[ fixxena tal-isport lokali. Bil-11-il programm Sport

Extra ser inkunu 222 ;urnata bog[od millOlimpijadi ta’ Londra u f’din is-serje qed jintwerew filmati li ji;bru fihom lisba[ mumenti ta’ kull edizzjoni.Fil-programm tallum enfa]i ser tkun dwar l-Olimpjadi ta’ Los Angeles li kienu saru fl-1932 . Il-programm g[andu produzzjoni u pre]entazzjoni ta’ Charles Camenzuli b’direzzjoni ta’ Censu Arrigo, grafika ta’ Simon Borda u munta;; tas-servizzi minn Maria Grech.

Resqin lejn tmiem is-sena 2011. Imma l-futbol jibqa’g[addej u l-attenzjoni kollha fi tmiem il-;img[a iddur fuq il-U* Bet FA Trophy ferjn il-format il-;did tag[ha jidher li intlaqa’ tajjeb. L-anali]i ta’ kull log[ba se jkun wie[ed millingredjenti prin/ipali talprogramm tal-lejla li g[andu pre]entazzjoni ta’Christian Micallef u Sarah Agius. Flistudio jiddiskutu, Mark Cutajar ;urnalist flimkien mal-mistiedna opinjonisti tal-programm Matthew Paris, Hugh Caruana u Konrad Sultana. Imma l-attenzjoni wkoll se tkun iffukata fuq edizzjoni o[ra ta’ 'Gowl g[all-istrina' li din is-sena kompliet tikber fuq l-edizzjoni li g[addiet. G[al darba waqt ilprogramm wara s-su//ess tas-sena li g[addiet se jsir lirkant tal-flokkijiet iffirmati

tat-timijiet kollha li jiffurmaw il-kampjonat Premier. L-offerti kollha huma apprezzati g[al dan il'est nobbli. Ma tonqosx ir-rubrika Rajna u Smajna bis-soliti filmati interessanti u anke umoristi/i waqt li kul[add jista’jipparte/ipa filprogramm permezz tal-SMS fuq 50617092, jew permezz tal-email fuq replay@nettv.com.mt. Aktar minn hekk kul[add jista’jibqa’infurmat bl-a[[ar a[barijiet fuq www.replayonline.tv Replay g[andu produzzjoni e]ekuttiva ta’ Gorg Micallef. Jg[inu wkoll fil-produzzjoni tal-programm Simon Borda, Kris Scicluna u Roderick Vella li flimkien ma’Christian Micallef u Matthew Paris jiffurmaw ittim kollu tal-produzzjoni ta’Replay.

Sport lokali g[al-lum MFA Centenary Std – 2 pm.

U*Bet FA Trophy. Luqa SA. v Floriana., 4 pm. Tarxien R. v Pieta` H. Luxol Std- 3 pm. U*Bet FA Trophy. Lija A. v Victoria H. Gozo Std- 4 pm. U*Bet FA Trophy. Xewkija T. v Senglea A. Kordin – 2 pm. U*Bet FA Trophy. Birkirkara v Vittoriosa S., 4 pm. Mqabba

v Sliema

Victor Tedesco Std- 2 pm. U*Bet FA Trophy. Msida SJ. v Mosta., 4.15 pm. St. Patrick v Valletta GFA Gozo Std- 1 pm. I Div. SK

Victoria W. V Sannat L.

MAFA St Margerita – 9.15am.

Pieta` L. v Cospicua D., 11am. Marsa WS. v Vittoriosa L.

IASC Tarxien Grd- II Div. 8.30

am. B'Kara SJ. v Luqa J., 9.45 am. Lig. Rovers Utd. v Mqabba A., 11 am. Lig. }urrieq W. v Senglea Y.

SPARAR Bidnija - 10 am. Xmas

Shoot. Sparatura Skeet, Double Trap u Trap.

BASKETBALL Ta' Qali – 1pm. Louis Borg

Cup (N). Athlea v Luxol., 2.45pm., Louis Borg Cup (N). Hibs v Depiro., 4.30 pm. BOV KO. (I) Athleta v Luxol

ASM Ta' Qali - 12pm. Programm

ta' Demolition Races b'risq lIstrina

HOCKEY Kordin – 9 am. Lig. Qormi

v White Hart., 11 am. Rabat v Sliema HS.

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL Marsa – 2 p.m. Id-59 laqg[a

tal-ista;un li ssir fuq seba' ti;rijiet li jinkludu l-finali tal-Kampjonat tal-Fran/i]i

SPORT

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

Ready Cash fi klassi g[alih fi Franza minn

Kenneth Vella

Misjuq minn Franck Nivard, il-Fran/i] Ready Cash reba[ fil-korsa ta’ Vincennes f’Pari;i fi Franza l-edizzjoni ta’ din issena tat-ti;rija internazzjonali Prix du Bourbonnais. Din itti;rija kienet it-tieni wa[da bi preparazzjoni ghall-Prix d’Amerique li ssir fl-ahhar taxxahar id-die[el fl-istess korsa u saret fuq distanza twila ta’ 2850m. Kellha wkoll bidu bilwaqqaf. Im[arre; ukoll minn Thierry Duvaldestin, Ready Cash irnexxilu jirba[ il-Bourbonnais f’medja ta’ 1.12.5” li hu wkoll [in rekord tat-ti;rija. Dan ming[ajr ma l-istess ]iemel deher ibati f’xi [in waqt iddistanza. Ready Cash [are; rebbie[ wara li ]ied il-pass fla[[ar metri u dan minn Severino misjuq minn Christian Bigeon u t-Taljana Roxanne Grif, ta[t il-gwida ta’ Eric Raffin. Private Love (Arnauld Barrer) da[let firraba’ po]izzjoni. B’dan ir-ri]ultat, Ready Cash re;a' kkonferma li g[andu jibda l-aktar favorit g[ar-reb[ tal-istess Prix d’Amerique, ti;rija li reba[ f’Jannar li g[adda. B’kollox 18-il ]iemel kienu miktuba g[all-Bourbonnais. Ready Cash ji;i iben l-istaljun popolari Indy de Vive u f’din it-ti;rija kien qed jibda b’distakk ta’ 25 metru.

Ready Cash (Franck Nivard), rebbie[ tat-tieni ti;rija bi preparazzjoni g[all-Prix d’Amerique

LOKALI

Illum il-finali tal-kampjonati tal-Fran/i]i

Kampjonat tal-Mediterran Dan l-a[[ar fl-istess jiem li saret l-a[[ar heat talkampjonat tal-Mediterran taljockeys f’Siraku]a fi Sqallija, saret ukoll il-laqg[a ;enerali tal-pajji]i membri tal-Unjoni Mediterrananja tat-Ti;rijiet. Waqt din il-laqg[a ;ie de/i] li

ji;u a//ettati b[ala membri ;odda, Franza (permezz talkorsa ta’ Cagnes Sur Mer) u Spanja (rappre]entati millkorsa ta’ San Sebastian). B’hekk issa t-total ta’ membri affiljati f’din l-Unjoni tela’ g[al erbatax. Intant l-a[[ar stadju li sar fil-korsa talMediterran intreba[ milljockey I]raeljan Ofir Ben David b’Ca Pesaro quddiem it-Taljan Cannarella b’Orpen Colossus u s-Serb Perovic b’Funny Long Tongue. Wara din il-heat, filklassifika ;enerali kienet itTune]ija li temmet rebbie[a b’54 punt quddiem ir-Russja bi 53 punt u Franza b’49 punt. L-Italja spi//at ir-raba’ b’44 punt segwita minn I]rael bi 28 punt; il-Marokk b’26 punt, isSerbja b’21 punt u fl-a[[ar Malta bi 17-il punt. Ta' min jg[id li matul din is-sena l-jockeys Maltin batew minn ]wiemel li ma kienux fil-forma jew inkella ]wiemel o[ra li ;ew skra//jati fl-a[[ar sig[at u g[alhekk il-jockeys tag[na spi//aw ma jie[dux sehem.

Il-jockey Ingli] Paul Hanaghan li s-sena d-die[la jista' jidde/iedi li jnaqqas in-numru ta’ ti;rijiet li jie[u sehem fihom

Hanaghan jista' ma jiddefendix it-titlu Fl-Ingilterra /-champion jockey Paul Hanaghan [abbar li s-sena d-die[la jista' ma jiddefendix it-titlu li rebah fla[[ar sentejn. Hanaghan, ta’ 31 sena, ]ied jg[id li tkun xi [a;a sabi[a kieku s-sena ddie[la jirnexxilu jirba[ ilkampjonat g[at-tielet sena nfila i]da min-na[a l-o[ra j[oss li jekk jibqa' jinsisti biex jag[mel hekk ikun qed jirriskja li jirtira kmieni millisport. “Nixtieq li nkun g[adni nsuq sa 15-il sena o[ra. I]da bil-mod kif qed ng[ix u bilpressjoni li g[addej minna b[alissa ]gur li ma nkomplix nsuq ftit aktar minn ftit snin,”

tenna Hanaghan f’intervista ma’ BBC Radio York. Hanaghan ammetta li kuljum g[andu skeda vasta u li tinvolvi [afna strapazz u vja;;ar minn korsa g[allo[ra. Paul Hanaghan huwa ljockey stabbilit ta]-]wiemel im[arr;a minn Richard Fahey li filwaqt li fera[ lill-istess jockey qal ukoll li din is-sena Hanaghan saq f’aktar minn 1100 ti;rija u dan fih innifsu hu wkoll xi [a;a e//ezzjonali. Fahey ikkonkluda billi qal li jockey b[al Paul Hanaghan matul issena jkollu jiffa//ja problem fi]i/i u psikolo;i/i.

Meta llum wara nofsinhar fil-korsa tal-Marsa ssir id-59 laqg[a tal-ista;un fuq seba’ ti;rijiet tat-trott, se ji;u fi tmiemhom ukoll is-sensiela ta’ kampjonati g[al ]wiemel Fran/i]i organizzati fla[[ar ;img[at mill - Malta Racing Club bl - g[ajnuna tal asso/jazzjoni Fran/i]a Societè du Cheval Francais. B'hekk illum isiru [ames finali fuq distanza twila ta’ 2640m. Fuq kollox se jkollna wkoll indikazzjoni /ara dwar min se jkun l-a[jar sewwieq tal-istagun u l-aktar ]iemel konsistenti. L-aktar finali importanti se tkun dik mill-Prix de Vincennes g[al ]wiemel tal-aqwa klassi Premier li se tkun ukoll is-sitt ti;rija u tibda fl-4.05pm. Hawn se nsibu disa’ finalisti li huma Joker de Choisel, Mica Bonero, Major Chaleonnais, Noble d’Ete, Mig Of The Wood, Nevaio des Bordes, Milord Barbes, Nelson du Val u Kakisis. Misjuq minn Charlo’ Debono, Major Chaleonnais jibda favorit li jie[u t-tmien reb[a tal-ista;un u ttielet wa[da konsekuttiva minn Nevaio des Bordes (Brian Hili) u Kakisis (Johan Axisa). Ta’ min wie[ed jinnota li filwaqt li lewwel ]ew; ]wiemel ;ejjin ukoll minn reb[a fis-semi finali, Kakisis kien l-aktar ]iemel konsistenti fil-kampjonati Fran/i]i lista;un li g[adda. Finali o[ra importanti se tkun dik mill-Prix d’Enghien g[al ]wiemel tal-klassi Gold fejn fiha nistennew dwell tajjeb bejn Naja In Blue (Mario Falzon) u Ouest du Vivier (Cliferty Calleja) li wkoll ;ejjin minn su//ess fl-a[[ar [ar;a tag[hom. Fil-finali lo[ra attenzjoni spe/jali se ting[ata lil Nagano Phedo (klassi Silver), Noble Candeen (klassi Bronze) u Koko Loco (klassi Copper). Pre]enti g[all-okka]joni se jkun hawn ukoll Benoit Fabrega u Guillaume Maupas, uffi/jali tal-Asso/jazzjoni Fran/i]a. Lewwel ti;rija tal-klassi Copper tibda fis-2pm. Tbassir I Ti;rija. Klassi Copper. Win – Glowing Star. Place – Conrads Circle, Loulou de la Rose. II Ti;rija. Finali Prix de Caen. Klassi Copper. Win – Koko Loco. Place – Kaolin de Bannes, Qualou d’Axel. III Ti;rija. Finali Prix de Cagnes Sur Mer. Klassi Bronze. Win – Noble Candeen. Place – Olifant du Puoy, Marchallach. IV Tigrja . Finali Prix de Cabourg . Klassi Silver . Win – Nagano Phedo. Place – Label Chouan, Nevada Silver. V Ti;rija. Finali Prix d’Enghien. Klassi Gold. Win – Naja In Blue. Place – Ouest du Vivier, Magnifique Sablais. VI Ti;rija. Finali Prix de Vincennes. Klassi Premier. Win – Major Chaleonnais. Place – Nevaio des Bordes, Kakisis. VII Ti;rija. Klassi Copper. Win – Mirall Composite. Place – Dandy, Nobel King.

SPORT

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

L-Ajax ikomplu javvanzaw b’wirja konvin/enti minn Stewart SAID

KIRKOP UTD ....................0 RABAT A. ...........................3

Rabat Ajax g[addew g[arraba’ rawnd meta b’mod konvin/enti g[elbu lit-tim tattieni divi]joni, Kirkop, 3-0. Kirkop bdew tajjeb fil-partita, fejn kellhom tliet /ansijiet filbidu, i]da mal-ewwel gowl tar-Rabat dawn ikkrollaw biex Rabat [adu r-riedni tal-partita. Fir-4 minuta xutt ta’ Michael Theuma g[adda ftit barra. Fis-6 minuta, Kirkop laqtu l-lasta meta xutt minn distanza notevoli ta’ Christopher Farrugia [abat mal-mimduda. Minuta wara, free-kick ta’ Ivan Stankovic g[adda ftit barra. Fis-26 minuta Rabat marru filvanta;;. Kien korner ta’ Caushi, Justin Felice jolqtu bir-ras, biex da[al bir-ras DYLAN FALZON, li kompla g[al ;ewwa. Fit-32 minuta free-kick ta’ Smeir; i]da Francica [are; jimblokka. Fl40 minuta azzjoni tajba tarRabat, fejn kien Felice li qassam lejn Zahra, i]da Albert Busuttil imblokka g[al korner. Fil-51 minuta, free-kick filbaxx ta’ Lee Cumbo ;ie salvat minn Azzopardi. Fil-55 minuta Rabat irduppjaw meta ballun fit-tul ta’ Christopher Schembri sab lil JUSTIN FELICE, li avvanza u g[eleb lil Francica b’xutt fil-baxx. Fil-75 minuta Rabat g[alqu lpartita meta Vilson Caushi

sab lil Smeir, li qassam lejn JUSTIN FELICE, li tefa’ fix-xibka. Fit-88 minuta Kirkop kienu vi/in ilgowl tal-konsolazzjoni meta xutt tas-sostitut Daniel Zammit g[adda ftit barra. Kirkop Utd – C. Francica, C. Farrugia (L. Farrugia), B. Bugeja, L. Cumbo, A. Busuttil, P.P. Cassar (M. Pisani), B. Falzon, I. Stankovic, R. Kerekov, J. Gerada, M. Theuma (D. Zammit) Rabat A. – J. Azzopardi, N. Caruana (W. Borg), C. Schembri, J. Caruana, J. Felice, A. Zahra (Y. Cauchi), A. Smeir, D. Falzon, C. Muscat (S. Gauci), V. Caushi, D. Azzopardi Referee: Philip Farrugia

Bronwen Bugeja ta’ Kirkop United imdawwar minn Omar Smeir (xellug) u David Azzopardi (Ritratt> Alex Degabriele)

St. George’s mal-a[[ar 16 G{ARG{UR .....................0 ST. GEORGE’S..................2 It-tim tal-Ewwel Divi]joni St. George’s g[eleb lil dak mit-Tieni Divi]joni ta’ G[arg[ur, 2-0 biex g[adda g[ar-raba’ rawnd tal-U*Bet FA Trophy. St. George’s kienu l-a[jar tim matul ilpartita u kien jimmeritahom il-passa;; g[ar-rawnd li jmiss; i]da G[arg[ur bi ftit iktar attenzjoni setg[u da[lu fil-log[ba. Fil-fatt fit-tieni taqsima huma kienu l-a[jar

tim, i]da ma kinux daqshekk perikolu]i. Fl-ewwel azzjoni denja ta’ nota, St.George’s fet[u liskor. Kien fis-7 minuta meta Chukwunyelu qassam lejn ixxellug, fejn feta[ lid-difi]a ta’ G[arg[ur u kien hemm JONATHAN RUIZ, li b’xutt fil-baxx g[eleb lil Zarb. Fl-14-il minuta, St. George’s marru vi/in li jirduppjaw meta through-pass tajjeb wara d-difi]a ta’ Chukwunyelu lejn Reda

Boutahir, i]da x-xutt tieg[u minn qag[da ideali spi//a barra. Fl-24 minuta G[arg[ur resqu vi/in g[all-ewwel darba meta Hubert Gatt Bonello falla /ans tajjeb minn quddiem il-lasta, bix-xutt filbaxx tieg[u jg[addi barra. Fid-39 minuta St. George’s irduppjaw meta minn korner ta’ Gary Inguanez kien REDA BOUTAHIR li wa[du g[eleb lil Zarb b’daqqa ta’ ras. St. George’s komplew ikunu superjuri u minuta wara, Ruiz mar vi/in meta xxuttja barra wara azzjoni personali. G[arg[ur [ar;u a[jar fittieni taqsima u fit-48 minuta marru vi/in li jnaqqsu lmar;ni tal-iskor meta Borg Olivier qassam lejn Clint Farrugia, li b’xutt mal-ewwel ra l-ballun i[akkek malmimduda. G[arg[ur kellhom jag[mlu bidla sfurzata meta kellu jinbidel Dunstan Zarb wara li we;;a’. G[alkemm G[arg[ur U*Bet FA Trophy III Rd.

kienu l-a[jar tim fit-tieni taqsima, huma ma kellhomx azzjonijiet denji. Lejn l-a[[ar tal-partita, fit-92 minuta, Marmarà salva tajjeb fuq xutt tas-sostitut Brincat, filwaqt li minuta wara, Michael Borg Olivier falla /ans li jnaqqas liskor meta llobbja fuq Marmarà, bil-ballun ja[bat mal-mimduda. G[arg[ur – D. Zarb (J. Cilia), L. Stivala, C. Farrugia, R. Debattista, H. Gatt Bonello, E. Lapira (D. Brincat), C. Vella, K. Azzopardi, M. Borg Olivier, B. Antignolo, I. Curmi (B. Perry Acton) St. George’s – R. Marmarà, C. Grech, E. Sevasta, H. Schembri, N. Curmi, E. Amaira, G. Inguanez (A. Mercieca), J. Ruiz (A. Bonello), D. Zarb, R. Boutahir (K. Farrugia), E. Chukwunyelu Referee – Karl Frendo Cumbo

Ri]ultati lokali

G[arg[ur v St. George’s Kirkop Utd. V Rabat A. }ejtun C. V Balzan Y. G]ira Utd. V Qormi. San :wann v Marsaxlokk Hibernians v Pembroke A.

GFA II Div.

St. Lawrence S v G[arb R. Qala S. v }ebbu; R.

MAFA

}ejtun RS. v Valletta S. B’Kara P. v Cospicua R.

0-2 0-3 1-2 0-1 3-5 5-3

Depiro v Hibs Athleta v Luxol

4-1 1-2

Stompers v Kavallieri

3-2 1-5

ISA

Trelleborg v Project Technik 5-3 Methode v De La Rue 3-5

SWAN Christmas Cup Final

Valletta SP v Marsa SM

BASKETBALL Louis Borg Cup (N)

2-0

I Div KO. (I)

Depiro v Floriana

RUGBY Cisk League

HANDBALL Nisa

Luxol HC v Aloysians Phoenix SC v La Salle

Ir;iel

26-72 66-61 56-57 44-3 15-10 9-22

Luxol LW v Kavallieri 25-12 La Salle ZT v Phoenix M. 19-15

VOLLEYBALL II Div. (N)

Qormi v Play Volley TGI F v Tatara Rabat

3-0 3-0

SPORT

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

San :wann i/edu fl-a[[ar b’g[axar plejers minn Christopher CASSAR

SAN :WANN ……………3 M’XLOKK ……………….5

Kien biss [ames minuti minn tmiem il-log[ba li San :wann baxxew rashom g[attelfa u l-eliminazzjoni mittielet round tal-U*Bet FA Trophy kontra t-team talPremier, Marsaxlokk, meta sofrew il-[ames goal f’log[ba mill-isba[ u spettakolari. G[alkemm Marsaxlokk kienu a[jar u jimmeritahom issu//ess, l-unuri kollha jmorru g[at-tim mit-Tieni Divi]joni, San :wann, li b’wirja millaqwa ]amm it-tamiet [ajjin sal-a[[ar minuti minkejja li lag[ab g[al madwar nofs sieg[a bi plejer inqas. L-ewwel minuti kienu ferm interessanti, bit-tim ta’ Marsaxlokk jersaq qrib b’xutt ta’ Kokavessis, li kien salvat mill-goalkeeper ta’ San :wann, Daniel Nagy. Risposta ta’ San :wann, li kellhom azzjoni tajba mibdija minn Cacciattolo, li qassam lejn Richard Attard, li impenja lill-goalkeeper Xlukkajr millvi/in. Fl-10 minuta Marsaxlokk marru fil-vanta;; b’azzjoni tajba fuq il-lemin ta’ Modesto Valeriani, li qassam fil-baxx lejn MALCOLM LICARI, li minn ]ew; passi bog[od xe[et fix-xibka. Wara dan il-goal, il-log[ba da[let f’fa]i kwieta; i]da fit28 minuta Marsaxlokk mill;did perikolu]i b’azzjoni o[ra ta’ Valeriani, li qassam lejn Licari, li g[amel rovexxjata spettakolari, bil-ballun jg[addi ftit barra. Fit-30 minuta San :wann kisbu l-goal tad-draw meta free-kick ta’ CHRIS PACE qarraq g[al kollox b’Reuben Gauci, li [are; [a]in g[allballun, li baqa’ die[el fixxibka. Tmien minuti millintervall, free-kick ta’ Valeriani u daqqa ta’ ras ta’ Licari ftit barra. {ames minuti wara, m’Xlokk mill-;didi filvanta;; meta minn corner mog[ti minn Valeriani, inqalg[et ta[wida quddiem ilgoalkeeper Nagy u mill-vi/in SUNDAY EBOH mattar siequ u xe[et fix-xibka. It-tieni taqsima bdiet bixXlukkajri jippressaw g[attielet goal, u reb[u serje ta’ corners li ]ammew lid-difi]a ta’ San :wann ta[t pressjoni. I]da fis-56 minuta kienu San :wann li f’azzjoni velo/i ta’ kontrattakk kisbu l-goal taddraw. Kien RICHARD ATTARD li ;era kwa]i nofs ground fuq il-lemin u kif da[al fil-kaxxa g[eleb lil Gauci minn qag[da angolata. Tliet minuti wara, Marsaxlokk fallew /ans taddeheb meta Licari qassam lejn Jean Paul Farrugia, li minn ]ew; passi bog[od xe[et inkredibbilment barra.

Malcolm Licari, il-captain ta’ Marsaxlokk, jag[mel rovexxjata spettakolari kontra San :wann, bil-ballun jg[addi ftit barra (Ritratt> Joseph Galea)

Hibs ja//ertaw f’festa o[ra ta’ goals HIBERNIANS …………... 5 PEMBROKE A. ………….3 Fit-63 minuta ballun fit-tul lejn Licari, li da[al fil-kaxxa, fejn twaqqa’ minn Keith Vella, bir-referee jordna l-penalty u jke//i lil Vella. Mill-11-il metru MODESTO VALERIANI g[eleb lil Nagy b’xutt /entrali. I]da t-tielet vanta;; Xlukkajr dam biss erba’ minuti g[aliex minkejja li bi plejer inqas, San :wann kisbu l-goal tad-draw bi freekick pre/i] ta’ RICHARD ATTARD. Il-log[ba kompliet tkun spettakolari b’Nagy jsalva xutt tajjeb ta’ Licari. Fit-78 minuta, g[ar-raba’ darba fil-log[ba, Marsaxlokk marru fil-vanta;; meta minn cross mix-xellug ta’ Jean Paul Farrugia, kien SUNDAY EBOH li b’firsttimer g[eleb lil Nagy. {ames minuti mit-tmiem, Marsaxlokk serr[u rashom definittivament meta MALCOLM LICARI ma kellux diffikultà jkompli g[al ;ewwa wara azzjoni tajba ta’ Carlo Mamo. San :wann – D. Nagy, K. Vella, D. Cosaitis, M. Francica, Q. Bregman, A. Borg, P. Xuereb, C. Pace (C. Cuschieri), R. Attard, J. Borg (S. Vella), C. Cacciattolo (M. Asciak) M’Xlokk – R. Gauci, M. Valeriani, C. Brincat, P. Borg, C. Mamo, K. Polidano (S. Cutajar), S. Eboh, J.P. Farrugia (D. Grech), G. Caruana, D. Kokavessis (T. Templeman), M. Licari Referee – Trustan Farrugia Cann

Kif kien mistenni, Hibernians g[addew g[arraba’ round tal-U*Bet FA Trophy meta eliminaw lilleaders tat-Tielet Divi]joni, Pembroke Athleta. Li ma kienx mistenni i]da kien kemm Hibernians kellhom jit[abtu biex eliminaw lil Pembroke, li lag[bu b’kura;; kbir u bil-qlubija, u anki [asdu lill-avversarji meta marru 2-1 minn fuq. I]da fit-tieni taqsima lklassi ta’ Hibernians spikkat, fejn minbarra l-goals talkwalifikazzjoni, il-Pawlisti laqtu anki erba’ darbiet illasta. Kif kien mistenni, Hibernians bdew jiddominaw il-log[ba sa mill-ewwel tisfira ta’ Mario Apap, bittim ta’ Pembroke mag[luq fil-kaxxa tieg[u. U ma kinitx sorpri]a li Hibernians marru fil-vanta;; fil-11-il minuta, meta Edward Herrera qassam mil-lemin lejn EDISON LUIS DOS SANTOS, li birras mill-vi/in g[eleb lil Debattista. Is-sorpri]a waslet erba’ minuti wara, meta Lyden Cilia da[al tajjeb fil-kaxxa u twaqqa’ minn Aaron Xuereb g[al penalty /ar. Mill-11-il metru MATTHEW BORG ra x-xutt tieg[u salvat minn Bonnici, i]da mir-rebound kien l-istess plejer li skorja,

bil-ballun ja[bat ma’ sieq illasta qabel spi//a fix-xibka. Dan il-goal [awwad xi ftit lil Hibernians, li dehru nieqsa mill-[e;;a minkejja l-attakki kontinwi. Fis-37 minuta, illeaders tat-Tielet Divi]joni komplew jissorprendu meta kontra kull mistenni marru fil-vanta;;. Ballun fit-tul mid-difi]a ta’ Pembroke qabad lid-difi]a tal-Pawlisti fuq sieq wa[da u LYDEN CILIA anti/ipa lillgoalkeeper ta’ Hibs, li kien ferm barra minn postu. I]da l-fer[ ta’ Pembroke dam biss ]ew; minuti g[aliex CLAYTON FAILLA skorja ;miel ta’ goal direttament minn free-kick, bil-ballun jispi//a fir-rokna ta’ fuq taxxibka. Bidu qawwi g[at-tieni taqsima, bi Clayton Failla sfortunat meta xutt tieg[u stampa mal-mimduda, u f’risposta ta’ Pembroke, Matthew Borg impenja severament lil Bonnici. Fit53 minuta l-goalkeeper ta’ Pembroke, Debattista jsalva xutt bomba ta’ Kristensen. I]da minkejja l-pressjoni, Pembroke bdew iktar jemmnu li jistg[u jwettqu sorpri]a u xutt ta’ Lyden Cilia g[adda j[akkek mallasta. Mas-sieg[a log[ob, Hibernians re;g[u kienu mi]mumin mil-lasta, din iddarba fuq daqqa ta’ ras ta’ Cohen.

I]da l-goal ta’ Hibernians kien fil-qrib u wasal fit-62 minuta meta COHEN skorja bit-takkuna corner mog[ti fuq l-ewwel lasta minn Edison Dos Santos. }ew; minuti wara, free-kick ta’ Cohen imxellef mill-goalkeeper Debattista, bil-ballun ja[bat mal-lasta. I]da fis-66 minuta Hibernians g[alqu l-log[ba meta EDISON LUIS DOS SANTOS skorja mill-vi/in wara azzjoni ta’ Steve Pisani. Kollox deher mitmum, i]da g[axar minuti mit-tmiem, Pembroke re;g[u skorjaw permezz ta’ CARLO LEONARDI, li skorja goal kapulavur minn distanza notevoli. Fl-a[[ar minuti EDISON LUIS DOS SANTOS l-ewwel laqat il-lasta b’daqqa ta’ ras u wara skorja l-[ames goal minn qag[da ferm diffi/li. Hibernians – L. Bonnici, E. Herrera, A. Xuereb, J. Pearson (R. Camilleri), C. Failla, B. Kristensen (A. Azzopardi), R. Soares, S. Pisani (S. Chircop), A. Cohen, M. Dias, L. Edison Dos Santos Pembroke A – R. Debattista, N. Coleiro Gatt, A. Galea (J.C. Borg), L. Cilia, V. Martinovic, C. Leonardi, M. Borg (D. Calleja Cremona), J. Mifsud, T. Naudi, R. Caruana, G. Spiteri (D. Cremona) Referee – Mario Apap

SPORT

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

Balzan jikkwalifikaw b’goal fid-90 minuta minn Simon FARRUGIA

}EJTUN C. ….....................1 BALZAN Y. …....................2 Balzan kisbu post fir-raba’ round tal-U*Bet FA Trophy wara li g[elbu lil }ejtun Corinthians tal-Ewwel Divi]joni b’goal drammatiku skurjat mad-disg[in minuta. Kienet log[ba bbilan/jata fejn ir-reb[a setg[et marret kull na[a. }ejtun jinsabu firraba’ post tal-Kampjonat talEwwel Divi]joni, u fit-tieni round huma g[elbu lil M;arr, 3-0, filwaqt li Balzan jinsabu fis-sitt post tal-kampjonat Premier jissieltu g[al post fi/Championship Pool. L-ewwel azzjoni waslet wara [dax-il minuta log[ob, meta Miguel Ciantar bidel ilballun ma’ Bernardes, bixxutt tieg[u ji;i maqlug[ minn fuq il-linja minn Filipov. }ejtun irrispondew ]ew; minuti wara, meta kien cross ta’ Ganchev li sab lil Delia, li wa[du quddiem Tabone spara inkredibbilment g[oli. Balzan fet[u l-iskor fl-24 minuta meta kien Miguel Ciantar li da[al fil-kaxxa, bix-xutt tieg[u salvat parzjalment minn Farrugia, u mill-vi/in PEDRO DOS SANTOS CALCADO ikkonkluda g[al ;ewwa. L-a[[ar azzjoni tal-ewwel taqsima waslet minn }ejtun, meta wara ;irja tajba, Delia kellu x-xutt tieg[u salvat parzjalment minn Tabone. Imma l-ballun wasal fiddirezzjoni ta’ Ganchev u lcross tieg[u sab lil Kenneth Abela, li bir-ras b’lasta vojta kkonkluda barra. Mal-bidu tat-tieni taqsima, xutt mid-distanza ta’ Calcado spi//a ftit g[oli, u fis-56 minuta }ejtun kisbu l-goal tad-draw meta kien Filipov li qassam lejn GERS DELIA u dan b’xutt angolat minn nofs il-kaxxa spara fix-xibka.

Balzan resqu vi/in li jmorru mill-;did fil-vanta;; ]ew; minuti biss wara minn freekick ta’ Calcado, u kellha tkun bravura ta’ Farrugia li dawwar fuq il-lasta g[al corner. Balzan komplew jinsistu u fis-76 minuta, xutt ta’ David Fenech kien salvat minn Farrugia, u minuta wara, konklu]joni mill-;enb ta’ Micallef b’Farrugia jdawwar f’corner. Fit-83 minuta }ejtun kienu vi/in li jiksbu l-vanta;; meta xutt ta’ Delia ;ie salvat minn Tabone. Imbag[ad fl-84 minuta, fuq in-na[a l-o[ra, xutt ta’ Bondin minn madwar 30 metru stampa malmimduda, b’Farrugia meg[lub. Bil-log[ba riesqa lejn il-[in barrani Balzan kisbu l-goal drammatiku mad-disg[in minuta, meta minn clearance fit-tul mid-difi]a tal-Youths, Calcado kompla lejn LYDON MICALLEF u dan anti/ipa lil Farrugia u po;;a l-ballun fixxibka. }ejtun C. – R. Farrugia, E. Azzopardi, M. Borg, A. Farrugia, J. Abela, N. Filipov, K. Abela, K. Ganchev (L. Micallef), G. Delia, W. Elzaredi (R. Cauchi), C. Magro Balzan Y. – F. Tabone, C. Ciantar (R. Forace), D. Fenech, Y. Camilleri, J. Francica, B. Guga, B. Bondin, D. Grima, P. Dos Santos Calcado, M. Ciantar (L. Micallef), F. Bernardes (S. Ciscaldi) Referee – A. Arciola

G{AWM

Rekord fil-4x100m Id-dwell f’pixxina ta’ 25m bejn l-aqwa g[awwiema Amerikani u dawk Ewropej beda b’rekord tad-dinja fil-4x100m medley mittim tan-nisa Amerikan f’[in ta’ 3 minuti 45.56 sekondi, li kien 2 sekondi a[jar mir-rekord miksub fl-2009 f’Manchester. L-a[[ar leg saret minn Missy Franklin, wara Nathalie Coughlin, Dana Vollmer u Rebecca Soni. Franklin reb[et ukoll il-200m backstroke f’2 minuti 00.14 sekondi filwaqt li Elizabeth Simmonds tar-Renju Unit waqqfet rekord Ewropew minkejja li da[let fit-tieni post f’2 minuti 00.93 sekondi. Ryan Lochte reba[ it-ti;rija massakranti tal-4x400m medley individwali, kif ukoll il-200m backstroke tal-ir;iel. F’ti;rija o[ra, l-Ungeri]a Katinka Hosszu irre]istiet g[allisfida tal-Amerikana Caitlin Lecverns u Elizabeth Beisel fl-400m medley individwali tan-nisa.

Miguel Ciantar ta’ Balzan jipprova jg[addi bejn ]ew; players ta’ }ejtun (Ritratt> Alex Degabriele)

Qormi jsibuha diffi/li i]da jikkwalifikaw G]IRA UTD. …...................0 QORMI …...........................1 Minkejja li bit-tbatija, Qormi irnexxielhom jiksbu post mal-a[[ar sittax talU*Bet FA Trophy meta g[elbu lil G]ira United b’gowl wa[dani skurjat tard fil-log[ba mill-Bra]iljan Pereira Da Silva. G[al [injiet twal Qormi attakkaw il-lasta avversarja, i]da deher g[al darb’o[ra n-nuqqas ta’ pre/i]joni mill-attakkanti tag[hom, li tant hu evidenti fil-log[biet tal-Premier. Fir-round pre/edenti, G]ira, li jinsabu l-ewwel filKampjonat tat-Tieni Divi]joni kienu g[elbu lil SK Victoria Wanderers wara l-g[oti talpenalties. Mill-banda l-o[ra, Qormi, li jinsabu fis-sitt post tal-Kampjonat Premier u g[addejjin minn ]mien diffi/li, da[lu f’dan l-istadju tal-kompetizzjoni. L-ewwel taqsima kienet nieqsa mill-azzjonijiet denji, fejn wara sitt minuti log[ob, fuq cross ta’ Mirarchi kien hemm xuttijiet ta’ Pereira Da Silva u Nwoke imblukkati mid-difi]a ta’ G]ira, qabel finalment il-ballun spi//a

f’corner. Fit-13-il minuta, azzjoni o[ra ta’ Qormi meta minn corner ta’ Duff Mc Laren iddifi]a kklerjat qasir bix-xutt mill-vi/in ta’ Pereira Da Silva jispi//a barra g[al ftit. G[al xi mumenti l-log[ba waqg[et f’monotonija biex kien biss tmien minuti minn tmiem l-ewwel taqsima li Qormi re;g[u resqu vi/in meta fuq cross ta’ Pereira Da Silva kien Nwoke li minn ta[t il-lasta kkonkluda fjakk f’idejn Agius. U qabel g[alqet it-taqsima waslet lewwel azzjoni minn G]ira u forsi l-aktar wa[da insidju]a meta Ewurum feta[ fuq Hussey, bix-xutt tieg[u minn nofs il-kaxxa jistampa malmimduda. Mal-bidu tat-tieni taqsima, Bartolo g[adda tajjeb mallinja u hekk kif da[al filkaxxa qassam lura g[an-nofs lejn Pereira Da Silva, bix-xutt fil-baxx tieg[u ji;i mdawwar f’corner minn Agius. Fid-59 minuta Duff qassam lejn Nwoke, bix-xutt angolat ta’ dan tal-a[[ar ifalli l-mira. U minuta biss wara, G]ira rrispondew b’xutt mill-

bog[od ta’ Shead, li g[al ftit ma’ [asadx lill-goalkeeper Qormi. Qormi bdew issa j]idu lpressjoni u fid-69 minuta kellu jkun save tajjeb ta’ Agius li dawwar f’corner free-kick ta’ Duff Mc Laren. Disa’ minuti mit-tmiem, Qormi finalment ]blukkaw irri]ultat u skurjaw dak li kellu jkun il-gowl tar-reb[a meta kien Mirarchi li qaleb illog[ob, mil-lemin g[axxellug lejn Duff, b’dan tala[[ar iqassam fid-direzzjoni ta’ PEREIRA DA SILVA, li b’xutt mal-ewwel g[eleb lil Agius. G]ira Utd. – S. Agius, A. White, R. Deguara, A. Galea (S. Gatt), R. Goncalves Alhino, J. Hussey, S. Pace, Y. Tonna, K. Saliba (M. Cocks), S. Shead, A. Ewurum Qormi – M. Farrugia, J. Chetcuti, R. Sammut, M. Bartolo, C. Sammut (L. Sciberras), K. Scicluna, F. Mirarchi, J. Da Silva Pereira, S. Duff Mc Laren (Jos. Chetcuti), S. Wellman, D. Nwoke (A. Bello-Osagie) Referee – Esther Azzopardi

SPORT

il-Óadd, 18 ta’ Di/embru, 2011

FOOTBALL FIR-RENJU UNIT

Newcastle ifallu u aktar inkwiet g[al Wolves u Blackburn Newcastle United naqsu milli jirb[u fil-Premiership g[all-[ames log[ba konsekuttiva wara li ;ew mi]muma minn Swansea. Sadattant irrankat il-kri]i ta’ Wolves u Blackburn, li re;g[u tilfu f’darhom qabel ilprogramm diffi/li tal-Milied, li jista’ j[oll u jorbot g[allfutur tag[hom fl-og[la divi]joni Ingli]a. Newcastle kellhom bidu mill-aqwa g[all-ista;un fejn ma sofrewx telfa wa[da flewwel [dax-il log[ba, i]da llum donnhom li tilfu t-triq, bl-aqwa skorer tag[hom, Demba Ba, qed ikun ferm inkonsistenti quddiem il-lasta. Fil-fatt, il-Geordies [lew numru ta’ okka]jonijiet fa/li kontra s-Swans, li qed jikkonsolidaw posthom malkbar wara sekwenza ta’ ri]ultati po]ittivi. Intant, [raxet it-taqtig[a fin-na[a t’isfel tal-klassifika tal-Premiership, bit-team talqieg[, Bolton Wanderers, isofri l-[ames telfa konsekuttiva u bi Blackburn Rovers u Wolves jisfaw meg[luba f’darhom minn West Bromwich Albion u Stoke City. Id-disfatta ta’ Blackburn kienet is-sitt wa[da mit-tmien impenji li lag[bu s’issa f’Ewood Park, u bil-pressjoni qed ti]died g[all-manager Steve Kean wara l-a[[ar [ar;iet deludenti. Anki Wolves qed jidhru ankrati fil-kri]i meta issa jinsabu fis-sbatax-il post talPremiership u pass biss ’il bog[od miz-zona l-[amra. Mill-banda l-o[ra, Stoke City kisbu r-raba’ reb[a konsekuttiva fil-league g[allispejje] tat-team ta’ Mick McCarthy, u wara li kien ilhom mill-1981 ma jirre;istraw sensiela daqstant po]ittiva fl-og[la divi]joni. Il-programm talPremiership ikompli llum b’diversi konfronti interessanti u fejn tispikka llog[ba bejn Manchester City u Arsenal fl-Etihad Stadium. Fil-pre]ent, City huma lleaders tal-Premiership b’vanta;; ta’ ]ew; punti fuq i/-champions, Manchester United; i]da r-Red Devils illum jistg[u jaqb]uhom flewwel post jekk jirnexxilhom jeg[lbu lil Queens Park Rangers f’Londra u t-team ta’ Roberto Mancini jsofri lewwel telfa quddiem ilpubbliku tieg[u. EWOOD PARK: West Bromwich Albion g[elbu lil Blackburn Rovers b’goal skjurat fl-a[[ar minuta minn Peter ODEMWINGIE, u wara konfront missielet li seta’ mar kwalunkwe na[a. Kienu Albion li fet[u l-a[jar, b’James MORRISON jeg[leb lill-goalkeeper ta’ Rovers, Paul Robinson, b’volley perfett, u bi Blackburn ikollhom jistennew sat-72

Newcastle v Swansea 0-0> Demba Ba (Nru 19) jinqata’ mill-art g[al tentattiv spettakulari fuq il-lasta ta’ Swans (Reuters)

minuta biex i;ibu d-draw meta Scott DANN ma falliex mill-vi/in. Il-log[ba dehret iddestinata g[al draw sakemm Odemwingie ir/ieva ming[and Chris Brunt biex spara ;ewwa minn tarf ilkaxxa g[at-tielet goal tieg[u tal-ista;un.

GOODISON PARK:

Everton iddominaw il-parti lkbira tal-konfront ma’ Norwich City, i]da kellhom jikkuntentaw bi draw ta’ 1-1, b’Leon OSMAN isalvalhom wi//hom b’goal skurjat g[axar minuti mill-[in. ItToffees sa mill-bidu nett fet[u assedju fuq il-lasta ta’ Norwich, i]da kienu lCanaries li marru fil-vanta;; minn Grant HOLT wara azzjoni ma[duma minn David Fox u Steve Morison. Everton komplew jag[fsu u Osman kien fil-post e]att biex idawwar xutt ta’ Royston Drenthe g[al ;ox-xibka, u bi Drenthe, li kien da[al b[ala sostitut, ji;i mi/[ud mill-goal tar-reb[a fl-a[[ar [inijiet meta x-xutt tieg[u [abat ma’ spallejn il-goalkeeper John Ruddy.

CRAVEN COTTAGE:

}ew; goals ta’ Clint DEMPSEY u Bryan RUIZ taw reb[a mist[oqqa lil Fulham kontra Bolton Wanderers, li jinsabu fl-a[[ar post tal-Premiership b’disa’ punti. Din kienet il-[ames telfa konsekuttiva tat-Trotters, li donnu ma jista’ ji;ihom xejn tajjeb, u bir-ri]ultat g[andu jqawwi l-moral ta’ Fulham, jiem biss wara li ;ew eliminati mill-Europa League.

ST JAMES PARK:

Newcastle United u Swansea spi//aw fi draw ta’ ming[ajr goals, i]da l-Geordies laqtu llasta darbtejn fl-ewwel

taqsima minn tentattivi ta’ Fabio Coloccini u Demba Ba. Swansea iddefendew bilg[aqal, g[alkemm ftit impenjaw lil Tim Krul fillasta ta’ Newcastle, bl-a[jar /ans tag[hom jaqa’ f’saqajn Scott Sinclair, li falla l-bersall bi ftit. MOLINEUX: Stoke City dawru telfa f’reb[a b’]ew; goals skurjati fit-tieni taqsima minn Kevin DOYLE (autogoal) u Peter CROUCH jannullaw il-vanta;; momentarju ta’ Wolves li wasal minn penalty ta’ Stephen HUNT. L-i]blokk de/i]iv tal-log[ba kien freekick ta’ Robert Huth, li deher sejjer barra qabel [abat ma’ Doyle u [asad g[al kollox lill-goalkeeper Wayne Hennessey g[all-goal taddraw. Minuti wara, Crouch irdoppja g[all-Potters wara li da[al tajjeb g[all-cross ta’ Matthew Etherington. DW STADIUM: Il-log[ba bejn Wigan u Chelsea intemmet fi draw ta’ 1-1, birri]ultat ]gur ma jissodisfax lill-Blues li fil-pre]ent qed jisfidaw li]-]ew; teams ta’ Manchester g[at-titlu talPremiership. Chelsea kienu qed juru forma brillanti fla[[ar [ar;iet tag[hom u wara li l-ewwel taqsima ntemmet ming[ajr goals ]blukkaw irri]ultat minn Daniel STURRIDGE wara xog[ol tajjeb ta’ Ashley Cole. I]da Wigan kienu ddeterminati li ma jo[or;ux mill-konfront b’idejhom vojta u Jordi GOMEZ kien fil-post ideali biex japprofitta mill-i]ball ta’ Petr Cech g[al goal li jista’ jiswa mitqlu deheb fittaqtig[a g[al min isalva postu mal-kbar.

Ri]ultati u klassifiki Premier League

Blackburn v West Brom 1-2 Everton v Norwich 1-1 Fulham v Bolton 2-0 Newcastle v Swansea 0-0 Wolves v Stoke 1-2 Wigan v Chelsea 1-1 Illum QPR v Man Utd (1300) Aston Villa v Liverpool (1505) Tottenham v Sunderland (1600) Man City v Arsenal (1710) Man. City Man. Utd Chelsea Tottenham Arsenal Newcastle Liverpool Stoke City Norwich Aston Villa Fulham Swansea WBA Everton QPR Sunderland Wolves Wigan Blackburn Bolton

Kif jinsabu L R D T F K Pt 15 15 16 14 15 16 15 16 16 15 16 16 16 15 15 15 16 16 16 16

12 2 1 11 3 1 10 2 4 10 1 3

9 7 7 7 5 4 4 4 5 5 4 3 4 3 2 3

2 6 5 3 5 7 6 6 3 2 4 5 2 4 4 0

4 3 3 6 6 4 6 6 8 8 7 7

10 13

49 15 35 14 34 19 30 18 31 23 21 19 18 13 18 25 25 29 18 19 18 18 16 20 16 24 16 19 15 26 18 18 17 30 15 30 23 36 20 38

League One

Bournemouth v Sheff.Utd Bury v Brentford Carlisle v Wycombe Charlton v Oldham Chesterfield v Walsall Exeter v Scunthorpe Hartlepool v Colchester Notts County v Leyton O. Rochdale v Yeovil Sheff. Wed v Huddersfield Stevenage v Tranmere MK Dons v Preston

League Two

Accrington S. v Torquay Burton A. v Dag & Red Crewe v Crawley T. Gillingham v Bristol R. Oxford Utd v Northampton Plymouth v Hereford Port Vale v Aldershot Rotherham v AFC Wimbledon Shrewsbury v Macclesfield Swindon v Morecambe

38 36 32 31 29 27 26 24 20 19 18 18 18 17 16 14 14 13 10 9

0-2

1-1 2-2 1-1 1-1 0-0 0-1 1-2 0-0 4-4 2-1 0-1

3-1

1-1 1-1 4-1 2-0 1-1 4-0 1-0 1-0 3-0

The Championship

Blackpool v Watford Brighton v Burnley Bristol C. v Nott’m Forest Cardiff v Middlesbrough Doncaster v Leicester Hull v Millwall Ipswich v Derby Leeds v Reading Peterborough v Coventry West Ham v Barnsley Illum Portsmouth v Southampton G[ada Crystal P. v Birmingham

0-0 0-1 0-0 2-3 2-1 2-0 1-0 0-1 1-0 1-0

Kif jinsabu L R D T F K Pt

Southampton 21 West Ham 22 Middlesboro 22 Hull City 22 Cardiff City 22 Leeds Utd 22 Reading 22 Blackpool 22 Brighton 22 Leicester 22 Burnley 22 C. Palace 21 Barnsley 22 Birmingham 19 Peterboro 22 Derby Co 22 Portsmouth 20 Watford 22 Ipswich 21 Millwall 22 Bristol City 22 Notts Forest 22 Doncaster 22 Coventry 22

13 4 13 4 11 8 12 3 10 8 10 5

9 8 9 8 9 8 8 8 8 8 7 6 8 5 5 6 5 2

6 8 5 6 3 6 6 5 4 4 5 8 2 8 6 3 4 7

4 5 3 7 4 7 7 6 8 8

7 8 6

10 10

8 8

11 13 13 13

44 23 37 20 28 19 26 22 36 25 36 30 27 22 33 27 23 23 29 25 32 31 21 20 30 32 26 22 41 39 26 32 23 22 22 30 32 42 23 26 21 33 18 36 19 36 17 33

Premier Sko//i]

43 43 41 39 38 35 33 32 32 30 30 30 30 29 28 28 26 26 26 23 21 21 19 13

Aberdeen v Hibernian Hearts v Dunfermline Kilmarnock v Dundee Utd Motherwell v St Mirren Rangers v Inverness CT Illum St. Johnstone v Celtic

1-0 4-0 1-1 1-1 2-1

Hamilton v Morton Livingston v Ayr Partick T.v Raith R Queen of S.v Falkirk Ross C. v Dundee

Posp Posp 0-1 1-5

Airdrie Utd v Brechin Arbroath v Forfar Dumbarton v Stenhousemuir East Fife v Albion Stirling v Cowdenbeath

2-3 Posp Posp Posp Posp

I Div

II Div

1-1

SPORT

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

BUNDESLIGA

Dortmund i]ommu l-pass mal-leaders Bayern I/-Champions renjanti, Borussia Dortmund, ]ammew il-pass mal-leaders talBundesliga, Bayern Munich, b’reb[a, 4-1 fuq Freiburg, li [alliethom tliet punti ta[t Bayern qabel il-waqfa taxxitwa. L-aqwa skorer ta’ Dortmund, Robert Lewandowski, skorja darbtejn biex issa tella’ t-total tieg[u g[al 12-il goal dan l-ista;un, waqt li Ilkay Gundogan u Ri]ultati

B. Leverkusen v Nuremberg 0-3 Hamburg v Augsburg 1-1 Hoffenheim v H. Berlin 1-1 Freiburg v B. Dortmund 1-4 Wolfsburg v Stuttgart 1-0 Schalke 04 v W. Bremen 5-0 B. Munich v Cologne 3-0

Illum K’slautern v Hanover 96 B. M’gladbach v Mainz 12 1 10 4 11 1

9 9 7 6 6 5 6 4 6 4 4 5 3 3 3

3 2 5 4 4 7 3 8 2 7 6 3 6 6 4

4 43 3 35 5 38 4 24 6 30 5 22 7 23 7 19 4 19 8 27 5 24 9 23 6 21 6 22 9 17 7 12 8 15 10 21

Bayer Leverkusen li fi/Champions League telg[u kontra l-holders Barcelona, ;arrbu telfa 3-0 kontra Nuremberg biex baqg[u fis-sitt post b’26 punt. Hamburg SV komplew tawlu s-serje po]ittiva tag[hom ta’ ming[ajr telfa g[al disa’ partiti wara draw, 11, kontra t-tim modest ta’ Augsburg, li g[andu g[alfejn jirringrazzja lill-goalkeeper Mohamed Amsif li wettaq bosta saves e//ezzjonali tul ilpartita. Goal skorjat fl-a[[ar sekondi minn Roman Hubnik ta draw, 1-1 lil Hertha Berlin g[and Hoffenheim u ]ammhom fil11-il post b’20 punt. Dan irri]ultat po;;a fid-dubju l-futur tal-kow/ Markus Babbel.

Il-:appuni] Shinji Kagawa (quddiem) ta’ Borussia Dortmund, attakkat minn Jan Rosenthal ta’ Freiburg

FOOTBALL TALJAN

Kif Jinsabu L R D T F K Pt

B. Munich 17 B. Dortmund 17 Schalke 04 17 B. M’gladbach 16 W. Bremen 17 B. Leverkusen 17 Stuttgart 17 Hoffenheim 17 Hanover 96 16 Cologne 17 H. Berlin 17 Wolfsburg 17 Hamburg 17 Mainz 16 Nuremberg 17 Kaiserslautern 16 Augsburg 17 Freiburg 17

Kevin Grosskreutz skorjaw i]]ew; goals l-o[ra wara li Freiburg kienu ;abu d-draw kmieni fil-partita minn Jan Rosenthal fl-ewwel taqsima. Bayern b’37 punt g[elbu lil Cologne, 3-0 il-:img[a, minkejja li lag[bu g[al sieg[a s[i[a bi player anqas wara li tke//a l-Fran/i] Franck Ribery. Mario Gomez skorja s16-il goal tieg[u dan l-ista;un, is-sostitut David Alaba g[amilhom 2-0, u Toni Kroos skorja l-a[[ar goal ]ew; minuti mit-tmiem. Schalke fit-tielet umiljaw lil Werder Bremen li kienu l[ames u reb[ulhom 5-0, bleks internazzjonali Spanjol Raul jiskorja hat-trick, waqt li Papadopoulos u Huntelaar skorjaw il-goals l-o[ra.

10 12

37 34 22 34 11 30 31 29 22 26 20 22 19 22 23 22 35 21 26 20 34 20 27 19 28 18 28 18 20 15 28 15 39 13

Milan i[allu lil Siena fil-periklu Milan jinsabu fl-ewwel post tas-Serie A, almenu sakemm jintlag[bu l-partiti tal-lum wara li g[elbu lil Siena 2-0. Il-goals waslu fit-tieni taqsima minn Nocerino u penalty tas-solitu Ibrahimovic, li skorja l-10 goal tieg[u fisSerie A wara foul talgoalkeeper fuq Boateng. Siena issa baqg[u r-raba’ mill-a[[ar. Chievo g[elbu lil Cagliari, 2-0 b’goal f’kull taqsima, fejn kien Cyril Thereau li po;;a lil

Chievo fil-vanta;; u mbag[ad fit-tieni taqsima Gennaro Sardo a//erta mir-reb[a li permezz tag[ha Chievo qab]u b’punt lill-istess Cagliari u telg[u fit-tmien post. Draw e//itanti 2-2 bejn Fiorentina u Atalanta f’Firenze. Gilardino po;;a lil Vjola fil-vanta;; imma Masiello fil-81 u Denis [ames minuti dawru r-ri]ultat qabel Jovetic kiseb id-draw meritat g[all-Vjola.

Serie A

Ri]ultati u log[ob g[al-lum Serie B

Chievo v Cagliari Fiorentina v Atalanta Milan v Siena

Illum Catania v Palermo (1500) Cesena v Inter (1500) Genoa v Bologna (1500) Juventus v Novara (1500) Parma v Lecce (1500) Lazio v Udinese (2045) Napoli v Roma (2045)

2-0 2-2 2-0

Bari v Vicenza Empoli v Grosseto Modena v Torino Reggina v Sassuolo Albinoleffe v Gubbio Crotone v Ascoli Juve Stabia v Cittadella Livorno v Brescia Padova v Nocerina Illum Varese v Verona It-Tnejn Pescara v Sampodria

2-2 2-2 2-1 1-1

0-0 1-2 3-1 0-2 2-2

il-Óadd, 18 ta’ Diçembru, 2011

LOKALI

Ner;g[u niskopru l-Milied 1. Il-{add li ;ej din ilgazzetta ma to[ro;x. Jum il-

Milied din is-sena jaqa’ proprju minn fil-jum tal-mistrie[. G[alhekk, Carmelo Mifsud f’dan l-artiklu xtaqt nikteb mhux fuq il-politika, li tokkupa Bonnici [afna mill-artikli tieg[i, imma carmelomifsudbonnici@gov.mt fuq kif il-poplu tag[na qieg[ed jinbidel. Kif a[na qeg[din ninbidlu b[ala so/jetà miftu[a u esposta g[all-ideat u t-tradizzjonijiet li huma kompletament differenti mill-passat tag[na. Altru l-mod kif il-Milied kien ikun /elebrat mitt sena ilu u altru llum.

2 F’din is-sena perfetta hemm l-i]vanta;; li g[aliex il-Milied

qed ikun /elebrat il-{add, allura jkun hemm inqas attenzjoni mog[tija lill-valur s[i[ tal-jum. Diversi fis-so/jetà qed isibu ru[hom ma[kumin mix-xog[ol, mill-eventi tal-jum, mill-isfidi l;odda marbutin mat-trobbija tal-familja, u g[aldaqstant qed ikollhom inqas [in biex jirriflettu. Inqas [in biex jag[rfu limportanza u s-sinjifikat ta’ dan il-jum, mhux biss fl-istorja tag[na, imma fil-[ajja ta’ kull persuna.

3 Ir-realtà tal-[ajja hi dik li qed tbiddilna f’dak li a[na u f’dak

li qeg[din in[arsu lejn il-futur. Is-soltu, it-tradizzjoni tag[na qed tinbidel lejn toroq ;odda li qed jaqtg[una mis-sustanza, milliskop s[i[ ta’ dan il-jum. M’g[andniex bi]]ejjed [in biex naqraw, biex naraw u niflu l-kitbiet ta’ diversi bnedmin b[alna li ;ew qabilna. Meta tipprova tanalizza, tin]el fid-dettall, issib minjiera ta’ g[erf li qieg[da g[ad-dispo]izzjoni tal-bniedem.

4 Diversi drabi nsibni bl-isku]i ta’ Stat ming[ajr reli;jon, li

dan il-wirt tad-deheb ji;i mwarrab. Imwarrab mill-kitba regolari fil-;urnali, mill-programmi fuq ix-xandir, mid-divulgazzjoni ;enerali ta’ dak li bnedmin b[al Alfons Maria de Liguori, Fran;isk de Sales u o[rajn kitbu u rriflettew. Dan il-materjal g[ar-riflessjoni jg[in biex il-bniedem jg[ix [ajtu a[jar. Jifhem a[jar dak kollu li sar u jibda jag[raf iktar l-iskop s[i[ tale]istenza tieg[u.

5 M’g[andix bi]a’ ng[id li nibqa’ nfittex il-[in biex naqra u nie[u ;ewwa fija dak li hu tajjeb biex nag[ti u nservi a[jar. IlMilied illum hu fi triq li tipprova tie[dok ’il bog[od mirriflessjoni fuq il-[ajja. Triq li tipprova tag[ti biss opportunità ta’ skambju jew qlig[ ta’ rigali, kartolini u o;;etti o[ra li jinqatg[u mill-fatt li ni//elebraw dan il-jum g[ax twieled Sidna :esù. Anki l-kartolini, li ma kinux imma saru parti mit-tradizzjoni tag[na, filwaqt li qabel kienu kompetizzjoni tal-isba[ imma;ini tal-grotta ta’ Betlem, fihom illum sar hemm prevalenza ;dida ta’ [a;a mo[;a;a.

6 It-twelid ta’ Sidna :esù Kristu hu dikjarazzjoni tan-nuqqas

ta’ b]onn ta’ materjali]mu, tal-importanza tal-faqar. Minflok, qed immorru l-kontra, lejn materjali]mu qawwi. Dik il-grotta, miftu[a g[ad-dinja b’anqas bieb biex jag[laqha, fiha naraw kemm nistg[u ng[addu b’inqas milli na[sbu f’mo[[na. Irridu nifir[u u na[sbu li bl-o;;etti u bil-kumplikazzjonijiet ta’ festi, ikliet u xorb se jirnexxielna, mentri l-verità hi differenti. Il-valur tas-sempli/ità hu qawwi u [afna ja[arbuh billi jimxu lejn toroq im[abbla u mgerfxa.

7 Il-Milied hemm b]onn li ner;g[u niskopruh. Li ner;g[u nag[rfu sewwasew dak li verament hu. Dan nistg[u nag[mluh billi mmorru lura g[all-g[eruq tieg[u. Lura lejn il-messa;; ori;inali – la n]idu u lanqas innaqqsu, imma li nifhmuh a[jar fis-sempli/ità tieg[u. Nawgura lilek, sur Editur, lill-[addiema kollha u lill-qarrejja, il-Milied it-Tajjeb – wie[ed mimli g[erf u valur li jag[tu l-fer[.

BL-ISBA{ XEWQAT LIL JOSEPH U LIL VARIST

media•link COMMUNICATIONS