€ 0.50
www.media.link.com.mt
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
2101
L-ELEZZJONIJIET TAL-KUNSILLI LOKALI
Silta mir-raport CES Ifo World Economic Survey ta’ Frar 2012 li fih jing[ad li tbassir ekonomiku po]ittiv hu limitat g[al Malta u l-Lussemburgu
Malta ti;bed l-ottimi]mu }ew; istituti ewlenin tar-ri/erka u l-istudji ekonomi/i jg[idu li Malta u l-Lussemburgu huma l-uni/i ]ew; pajji]i Ewropej li dwarhom i[ossuhom ottimisti g[a]-]mien li ;ej. Din il-konklu]joni to[ro; mill-Ist[arri; Ekonomiku dinji li g[adu kemm kien pubblikat mi/-?entru g[all-Istudji Ekonomi/i (CES) tal-Università Ludwig Maximilian ta’ Munich u l-Ifo Institute, wie[ed mill-akbar /entri ta’ ri/erka ekonomika fil-:ermanja u hu mag[ruf fid-dinja ekonomika g[all-ist[arri; u t-tbassir li jag[mel dwar xejriet ekonomi/i. Id-dettalji f’pa;na 5
G[all-ewwel darba ta[t is-60 fil-mija ■ Il-votazzjoni li saret ilbiera[ biex ji;;eddu 35 kunsill lokali f’Malta u G[awdex kienet l-inqas wa[da minn kemm ilhom isiru l-elezzjonijiet g[all-kunsilli lokali, u g[all-ewwel darba ni]let ta[t is-60 fil-mija. Wie[ed mill-fatturi g[al din ir-rata baxxa /ertament li kien it-temp [a]in tal-biera[, li kien fost l-aktar kes[in u kefrin din ix-xitwa f’pajji]na. Id-dettalji f’pa;ni 2 u 3
80% ta]-]g[a]ag[ G[awdxin lesti jkomplu jistudjaw Kwa]i tmenin fil-mija ta]-]g[a]ag[ G[awdxin g[andhom l-intenzjoni li jkomplu bl-istudji tag[hom wara li jtemmu l-iskola obbligatorja. Din hi wa[da mill-konklu]jonijiet li jo[or;u minn studju li sar minn Andrew Azzopardi, Senior Lecturer fidDipartiment tal-Youth & Community Services fl-Università ta’ Malta. Dan l-istudju hu ba]at fuq survey li sar lejn tmiem is-sena l-o[ra fost kampjun tajjeb ta’ ]g[a]ag[ G[awdxin u li lkonklu]jonijiet tieg[u kienu pubblikati fil-ktieb Young People in Gozo.
L-istudju sar wara talba millFondazzjoni Oasi g[al fondi millinizjattiva Eko-G[awdex imnedija millMinisteru g[al G[awdex. Ri]ultati minn dan l-ist[arri; juru li… 78.5 fil-mija ta]-]g[a]ag[ intervistati g[andhom l-intenzjoni li jkomplu jistudjaw wara li jtemmu l-iskola obbligatorja; 80.5 fil-mija jaspiraw li jkollhom familja; 88.4 fil-mija huma sodisfatti bittrobbija li kellhom; 98.4 fil-mija jg[idu li huma kattoli/i;
il-ma;;oranza ta]-]g[a]ag[ jikkunsidraw l-im[abba, is-sin/erità u l-lealtà b[ala valuri importanti; g[add konsiderevoli ta’ ]g[a]ag[ huma involuti f’xi g[aqda tal-volontarjat. L-istudju jix[et dawl fuq id-diffikultajiet, ix-xewqat u l-fehmiet ta]-]g[a]ag[ G[awdxin filwaqt li jipprovdi g[odda valida fuq xiex wie[ed jista’ ja[dem biex /erti problemi jkunu indirizzati filwaqt li jkomplu jissa[[u l-aspetti po]ittivi u inkora;;anti fi]-]g[o]ija G[awdxija.
Ingli] tilef [ajtu wara li tkaxkar fil-ba[ar fil-Qawra ■ Ingli] ta’ madwar sittin
sena tilef [ajtu tra;ikament ilbiera[ filg[odu meta spi//a fil-ba[ar wara li tkaxkar minn mew; qawwi. Ir-ra;el kien g[addej qrib il-Lukanda Sunny Coast fil-Qawra meta kien involut f’dan l-in/ident. Id-dettalji f’pa;na 22
Id-dettalji f’pa;ni 8 u 9
2
KUNSILLI LOKALI
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
G{AWDEX }EBBU: (G[awdex) Kunsillieri: 5 Kwota: 181
PN:
PN:
Bezzina Emanuel 34 Cassar Mario 116 Cefai Michael 71 Portelli Anton 16 Sacco George 51 Saliba Maria 90 Saliba Nicky 285 (E) Scerri Emanuel 36
Total: 699 (64.48%)
Votazzjoni baxxa Kemm ivvutaw F’Malta
Birgu Isla Qormi }ebbu; (M) Si;;iewi Attard Balzan B’Bu;a Dingli Floriana G]ira {amrun Iklin Kirkop Luqa Marsa Marsaxlokk Mosta Paola Safi San :iljan San Pawl il-Ba[ar Santa Lu/ija Sliema Swieqi }urrieq
69% 73% 68% 65% 72% 61% 55% 62% 81% 70% 48% 66% 68% 77% 66% 66% 70% 66% 66% 85% 37% 35% 77% 43% 42% 73%
F’G[awdex
G[ajnsielem Ker/em Munxar Nadur Qala San Lawrenz Xag[ra }ebbu;
62% 73% 61% 64% 67% 71% 65% 46%
TOTAL
59%
Jum il-votazzjoni lbiera[ kien karatterizzat mill-maltempata kbira li g[amlet kmieni filg[odu ftit wara li fet[u lpostijiet tal-votazzjoni fis-7am. Aktar tard, g[alkemm it-temp baqa’ msa[[ab u anki kultant b’xi xita [afifa, kien xi ftit a[jar. Din setg[et kienet wa[da mir-ra;unijiet g[ar-rata baxxa ta’ votazzjoni ta’ 59 fil-mija – l-aktar wa[da baxxa minn kemm ilhom isiru l-elezzjonijiet lokali fl-a[[ar 19-il sena. Il-lokalitajiet bl-anqas votazzjoni kienu: San Pawl ilBa[ar (35%), San :iljan (37%), is-Swieqi (42%), TasSliema (43%), i]-}ebbu;, G[awdex (46%) u l-G]ira (48%). Il-lokalitajiet bl-akbar votazzjoni kienu {al Safi (85%), {ad-Dingli (81%) Santa Lu/ija u {al Kirkop 77 fil-mija, u ]}urrieq u l-Isla 73 fil-mija. Sadattant, waqt li kienet g[addejja l-votazzjoni, il-Prim Ministru u Kap tal-Partit Nazzjonalista, Lawrence Gonzi, ]ar il-lokalitajiet kollha fejn kienu qed isiru lelezzjonijiet g[all-Kunsilli Lokali. Filg[odu hu ]ar Marsaxlokk, Bir]ebbu;a, i]-}urrieq, {al Safi, {al Kirkop, {al Luqa, {al Qormi, is-Si;;iewi, {a]}ebbug, {ad-Dingli u l-Mosta. Il-Prim Ministru kien akkumpanjat mis-Segretarju :enerali tal-PN, Paul Borg Olivier. Aktar tard, il-Prim Ministru ]ar il-Mosta fejn ukoll intlaqa’ mill-kandidati tal-PN g[all-
elezzjoni tal-Kunsill Lokali u minn diversi partitarji Nazzjonalisti Mostin. Il-Prim Ministru ]ar ukoll illokalitajiet f’G[awdex fejn qed isiru l-elezzjonijiet lokali. Dawn kienu l-Munxar, Ta’ Ker/em, San Lawrenz, i]}ebbu;, Marsalforn, ixXag[ra, in-Nadur, il-Qala u G[ajnsielem. Aktar tard wara nofsinhar, ilPrim Ministru kompla bi]]jarat tieg[u f’aktar lokalitajiet f’Malta fejn ukoll kienu qed isiru l-elezzjonijiet g[allKunsilli Lokali. Dawn kienu San Pawl il-Ba[ar, il-G[arg[ur, l-Iklin, {al Balzan, {’Attard, is-Swieqi, San :iljan, TasSliema, il-G]ira, il-Furjana, il{amrun, il-Marsa, Ra[al :did, Santa Lu/ija, il-Birgu u l-Isla. F’San Pawl il-Ba[ar, il-Prim Ministru ntlaqa’ mis-Sindku Graziella Galea u minn diversi kandidati o[ra g[all-Kunsill Lokali u partitarji. F’Tas-Sliema wkoll Lawrence Gonzi iltaqa’ malkandidati tal-PN u ma’ diversi Slimi]i li kienu vi/in il-post talvotazzjoni fi Triq Blanche Huber. Sadattant, il-postijiet talvotazzjoni g[alqu fis-7pm, u wara li saret ir-rikon/iljazzjoni, il-kaxxi tal-voti kienu ssi;illati u ttie[du fis-Sala tal-G[add talVoti fin-Naxxar fejn ftit wara beda l-pro/ess tal-g[add talvoti. Il-kaxxi tat-tmiem lokalitajiet f’G[awdex ittie[du filKumpless Sportiv tar-Rabat fejn sar l-g[add tal-voti ta’ dawn il-lokalitajiet.
Cassar Anthony 106 (E) Formosa Anthony 116 (E) Grima Carmela 17 Grima Luigia 28 Mercieca Michelina 42
Total: 309 (68.97%) PL: Mercieca Giovanni Sultana Joseph Vella Rose
Total: 139 (31.03%) 2007: PN 67.3%, PL 32.7%
PL:
PN:
2007: PN – 62.8%, PL 37.2%
Azzopardi Mario 186 (E) Borg Maria Antonia 150 Grima Carmelo 73 Mizzi David 129 Vella Horace Anthony 86
Total: PL:
MUNXAR Kunsillieri: 5 Kwota: 120 Azzopardi Godwin 10 Debrincat Ryan 112 Gatt Ludgardo 9 Spiteri Saviour 107 Sultana Joseph 132 (E) Borg Vincent Mallia Robert Said Carmen
Total: AD:
Bajada Michael Angelo58
Total:
QALA Kunsillieri: 5 Kwota: 205
37
112 142 (E) 293 (40.64%)
58 (8.04%)
2007: PN 46.3%, PL 41.9%, AD 11.7%
PN:
Buttigieg Paul 406 (E) Cremona Lorne Joseph 25 Grech Victor 80 Mejlak Valerie 71 Said Paul 27
Total:
Borg Jesmond Buttigieg Paul Camilleri Clint
Attard Anthony 73 Camilleri Joseph 81 Cauchi Francis 308 (E) Ciangura Franco 246 Dimech Debbie Lora 96 Mercieca Stephen 186 Xuereb Vincent 40
1030 (65.69%)
Buttigieg Larry Caruana Peter Muscat Mary
332 (E) 116 71
Total: 519 (33.10%) IND:
Buttigieg Loreto
Total: 19 (1.21%) 2008: PN 66.5%, PL 33.5%
19
54
176 386 (E) Total: 616 (50.29%)
2007: PN 61.0%, PL 39.0%
PN:
PL:
609 (49.71%)
PL:
G{AJNSIELEM Kunsilleri: 5 Kwota: 262
Total:
139 158 166 463 (42.59%)
Total: 2007: PN 58.2%, PL 41.8%
370 (51.32%)
PL:
624 (57.41%)
Attard John Azzopardi Raymond Grech Saverio
PN:
Total:
65 21 53
KER?EM Kunsillieri: 5 Kwota: 182
Camilleri Joseph 123 Refalo Victor 212 (E) Zahra Charlie 50
Total: 385 (35.52)
SAN LAWRENZ Kunsillieri: 5 Kwota: 75
NADUR Kunsillieri: 5 Kwota: 385 PN:
Camilleri Eucharist 438 (E) Mifsud Rita Marcel 102 Portelli Mary 333 Said Charles Frank 472 (E)
Total: PL:
1345 (58.35%)
Attard Ivan 83 Buttigieg Attard Joseph87 Cutajar Josianne 386 (E) Gurr Mary 70 Natoli Maria 334
Total: 960 (41.65%)
2008: PN 57.2%, PL 40.4%, AD 2.4%
KUNSILLI LOKALI
3
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
L-elezzjonijiet lokali tal-biera[
MALTA BALZAN Kunsillieri: 5 Kwota: 294
MARSAXLOKK Kunsillieri: 5 Kwota: 311
PN:
PN:
Borg Guido 149 Galea Joseph Mary 286 Gatt Stephen 157 Meilak Paul 79 Pace Francis 68 Pullicino Wally 85 Zammit Montebello John 372 (E)
Micallef Angelo Pomroy William
Total:354 (19.04%) PL:
Total: 1196 (67.88%)
G{ARG{UR Kunsillieri: 5 Kwota: 213
PL:
Cassar John 87 Farrugia Carmel 79 Zammit Marmarà Desmond 329 (E)
Total: 495 (28.09%) AD:
Vella Andrè
Total: 71 (4.03%)
71
PN:
Azzopardi Mark 135 Borg Dolores 37 Galea Vincent 61 Gauci Mario 482 (E)
Total: 715 (56.21%) PL:
2008: PN 75.0%, PL 21.1%, AD 3.9%
Fenech Chris Galea Kevin Muscat Alfred
269 (E) 108 180
Total: 557 (43.79%) SAFI Kunsillieri: 5 Kwota: 225
2007: PN 58.3%, PL 41.7%
Total: 579 (43.14%) PL:
Cachia Roderick 86 Callus Francis 266 (E) Mula John 203 Stivala Carlo 156
Total:
711 (52.98%)
IND:
Bongailas Patrick
Total: 52 (3.87%) 2007: PN 50.8%, PL 45.6%, AD 3.5%
52
PN:
Azzopardi Jacqueline 73 Mercieca Ernest 34 Vassallo David 425 (E)
BIRGU Kunsillieri: 5 Kwota: 264
KIRKOP Kunsillieri: 5 Kwota: 218 PN:
PN:
Total: 394 (30.21%)
Total: 313 (19.86%) PL:
Agius Rita 92 Mizzi Stephen 252 (E) Spiteri Thorne Ch 50
PL:
Calleja Carmel 304 (E) Carbone Joseph 137 Cefai Antoinette 203 Schembri Joseph 178 Tabone Jennifer 88
Total: 910 (69.79%) 2008: PN 35.5%, PL 64.5%
DINGLI Kunsillieri: 5 Kwota: 363
PN:
Abdilla Publio 73 Busuttil Jerome 44 Busuttil Peter Paul 416 (E) Buttigieg Lara 15 Callus Alexis 31
220
134
Gellel Anthony Grech Miriam Privitelli Roderick
Attard Lawrence 64 Boxall John 959 (E) Butters Victoria 44 Cassar Alan 83 Mizzi Trevor 97 Saliba Judith 16
FLORIANA Kunsillieri: 5 Kwota: 221 PN:
Brincat Anthony 91 Paris Matthew 319 (E) Torpiano Edward 75
Abdilla Mark Vincent 31 Azzopardi Sandro 26 Borg Ian 1450 (E) Camilleri John 16 Micallef Venera 66 Sammut Paul 55
Bartolo Yvonne 145 Borg Anthony 173 Cauchi Ronnie 58 Dalli Anthony 525 (E) Scerri Massimo 34
Total: 485 (36.71%) PL:
Attard Carmelo A. 340 (E) Caruana Carmel 100 Fenech Martin 326 (E)
Total: 654 (49.51%) FLORIANA L-EWWEL:
2008: PN 35.1%, PL 64.9%
2008: PN 58.0%, PL 37.4%, AD 4.6%
Total: 532 (24.45%) PL:
Total: 1644 (75.55%)
Total: 935 (54.97%) PL:
Total: 766 (45.03%)
Total: 1505 (80.96%)
2007: PN 22.3%, PL 68.9%, O[rajn 8.8%
G{AWDEX
Total: 1263 (80.14%) 2007: PN 21.9%, PL 78.1%
IKLIN Kunsillieri: 5 Kwota: 284 PN:
225 55 33
Bugeja Carmelo 244 Caruana Stephen 200 Cassar Remigio 52 Gafà Romen 143 Grech Steven 241 Micallef Edric 448 (E) Zerafa Daniel 177
Borg Vincent 275 (E) Dimech Lydia 86 Sammut Davina 293 (E)
Holland Nigel
Total: 182 (13.78%)
182
2007: PN 31.9%, PL 49.5%, O[rajn 18.7%
XAG{RA Kunsillieri: 7 Kwota: 320 PN:
Attard Carmel Attard Edel-M. Rose Attard Joseph Cutajar Kevin Grima Maria Sultana Michael Tewma Raymond
Total: 1207 (47.17%) PL:
110 153
295 208 167 132 142
Agius Aaron 295 Bajada Marlene 20 Cordina Joseph 721 (E) Zammit Christian J. 253 Zammit Victor 63
Total: 1352 (52.83%)
2007: PN 47.6%, PL 52.4%
4
il-Óadd,11 ta’ Marzu, 2012
AÓBARIJIET LOKALI
tag˙rif L-Istitut Kattoliku. Iddirezzjoni tal-Istitut Kattoliku t[abbar li qed tilqa’ applikazzjonijiet sat-30 ta’ Marzu 2010 minn kumpaniji teatrali biex ikunu allokati dati g[all-ista;un li ;ej (minn Ottubru 2012 sa Mejju 2013). Il-formoli talapplikazzjoni jistg[u jittie[du mis-segreterija tal-Istitut Kattoliku jew jitni]]lu millwebsajt www.istitutkattoliku.com jintbag[tu lura sad-data msemmija flimkien mal-iscript tal-produzzjoni u /-/ertifikat ta//ensura. Ma jkunux kunsidrati applikazzjonijiet li jaslu wara din id-data. In-Naxxar. Id-Dar Familja Mqaddsa g[all-Anzjani qed torganizza Bazaar fil-;nien ta’ quddiem id-Dar nhar il-{add u tTnejn, 17 u 18 ta’ Marzu, bejn id9.30 a.m. u s-7.30 p.m. Fost laffarijiet li se jkun hemm g[allbejg[ wie[ed isib o;;etti ;odda, pjanti, o;;etti g[allkollezzjonijiet, figolli u dekorazzjonijiet b’konnessjoni mal-festi tal-G[id u kwantità kbira ta’ [axix bi prezz baxx [afna. Id-Dar Familja Mqaddsa hi dar tal-Knisja mmexxija millAzzjoni Kattolika. B[alissa hemm fiha 85 resident, [afna minnhom bi b]onn ta’ kura medika. I]-}ejtun. Il-Kummissjoni Pro;ett Restawr tal-Linef fi [dan il-parro//a ta]-}ejtun qed tipprepara pubblikazzjoni fotografika li turi l-[ajja talparro//a matul i]-]mien, millantik sal-lum. Dawn il-;rajjiet jinkludu /elebrazzjonijiet importanti, festi, avvenimenti
kbar b[all-ewwel Quddiesa ta’ sa/erdoti u patrijiet#sorijiet }wieten, il-:img[a l-Kbira u pur/issjonijiet o[ra u attivitajiet marbuta mal-[ajja tal-knisja. Kull min g[andu xi materjal ta’ fotografija u tag[rif fuqu, u materjal ie[or li jista’ jkun pubblikat, mitlub jikkuntattja lissagristan Pawlu Zammit fuq innumru 79312053. I]-}urrieq. Is-Sezzjoni }g[a]ag[ Palmisti se torganizza Retro Music Night flimkien ma’ Marisa D’Amato, akkumpanjata b’ikla, is-Sibt 17 ta’ Marzu filKa]in tal-Banda Santa Katarina V.M. fis-7.30 p.m. Kull min jixtieq jattendi jista’ jinkiteb millbar tal-Ka]in tal-Banda Santa Katarina jew ming[and is-Sinjura Gaetana Farrugia. G[al aktar informazzjoni tistg[u //emplu 79647018. Il-Mosta. Illum il-{add hu la[[ar jum g[al wirja artistika minn Darren Spiteri li tinsab firRazzett tal-Marki] Mallia Tabone. D[ul bla [las mill-10 a.m. sa nofsinhar u bejn is-6 u d-9 p.m. Din il-wirja qed issir bilkollaborazzjoni tal-Kap u lKunsill Skolastiku, Skola Sekondarja tal-Bniet, il-Mosta. Aktar tag[rif fuq www.talentmosti.org. Donazzjoni ta’ demm. Illum il-{add se jsir ;bir ta’ demm bilMobile Blood Donation Unit minn [dejn il-knisja parrokkjali ta]-}urrieq, mit-8.30 a.m. sas-1 p.m. Jekk t[ossok f’sa[[tek u tixtieq tag[ti d-demm, ;entilment mitlub tie[u mieg[ek il-karta talidentità.
it-temp illum
It-temp ;eneralment imsa[[ab, b’xi [albiet tax-xita, li jistg[u jkunu bir-rag[ad. Vi]ibbiltà moderata, li ssir baxxa fix-xita. Ir-ri[ qawwi
mill-Grigal, lokalment qawwi [afna kultant, li jsir ftit qawwi g[al qawwi mill-Grieg it-Tramuntana. Ba[ar qawwi [afna, li jonqos g[al qawwi. Imbatt moderat mil-Lvant. L-og[la temperatura 13˚C. Xita f’dawn la[[ar 24 sieg[a f’Malta u f’G[awdex 35.1mm. Xita mill-1 ta’ Settembru 614.3mm. Ix-xemx titla’ fis-06.20 u tin]el fis-18.05.
In-numri tal-lottu li telg˙u lbiera˙ 39 – 81 – 47 – 69 – 58
spiΩeriji li jift˙u llum
VALLETTA: Chemimart, Licensed at 3 Freedom Square, Valletta (currently operating from 20#21 Republic Str, Valletta); {AMRUN: Brown’s Pharmacy, 706 Triq il-Kbira San :u]epp; {AL QORMI: Tal-{las Pharmacy, Triq il-{elsien; BIRKIRKARA: Pharmaplus Pharmacy, Triq Ganu; IL-G}IRA: Tony’s Pharmacy, 100 Triq Sir Patrick Stuart; SAN :ILJAN: Balluta Pharmacy, 30 Triq il-Kbira; TAS-SLIEMA: Drug Store: Anglo Maltese Dispensary Ltd. 382 Triq Manwel Dimech; {’ATTARD: St. Mary Pharmacy, 2 Triq Antonio Schembri; MOSTA: St. Joseph Pharmacy, 2 Triq iz-Zakkak; BU:IBBA: St. Simon Pharmacy, 8 Dawret il-G]ejjer; SANTA LU?IJA: Sta. Lucia Pharmacy, 1 Misra[ Dorell; L-ISLA: San Filippu Pharmacy, 155 Triq il-Vitorja; {A}-}ABBAR: St. James Pharmacy, Misra[ is-Sliem; {AL G{AXAQ: Beta Pharmacy, 50#52 Triq Santa Marija; QRENDI: Chrysanthemum Pharmacy, Triq San Nikola; {A}-}EBBU:: Santa Marija Pharmacy, 40 Triq l-G[asfura; {ADDINGLI: Spi]erija Carmen, 1 Triq Misra[ Suffara; VICTORIA: Batu Pharmacy, 38 Triq Palma; XEWKIJA: Gozo Chemists, Triq l-Im;arr. Servizz ta’ tobba fi/-?entri tas-Sa[[a fil-{dud u l-Festi Pubbli/i I/-?entri tas-Sa[[a tal-Mosta, Ra[al :did u l-Furjana huma miftu[in 24 sieg[a g[al emer;enzi biss sat-8 tal-g[ada filg[odu. Il-pubbliku jrid jattendi /-/entru tas-sa[[a tad-distrett tieg[u. Persuni ming[ajr karta ta’ identità ma ji;ux moqdija.
Joseph Muscat
Margaret Thatcher
Alfred Sant
Muscat ikkwota lil Alfred Sant… mhux lil S. Fran;isk jew lil Thatcher Meta nhar il-{add li g[adda, waqt konferenza politika, Joseph Muscat qal parti mill-mag[rufa talba ta’ San Fran;isk (Fejn hemm il-mibeg[da [allini ni]ra’ l-im[abba e//) fil-fatt hu la kien qed jikkwota lil San Fran;isk u lanqas lil Margaret Thatcher li f’film li qed jintwera b[alissa f’Malta tidher qed tg[id din it-talba qabel da[let g[all-ewwel darba f’10, Downing Street fl-4 ta’ Mejju 1979. Kulma kien qed jag[mel Muscat hu li jikkopja lill-prede/essur tieg[u Alfred Sant, li fil-karriera politika tieg[u irrefera g[at-talba ta’ San Fran;isk g[al mill-anqas tliet darbiet. L-ewwel darba li Sant semma t-talba ta’ San Fran;isk kien fil-mass meeting laburista Fuq il-Fosos tal-Furjana fit-3 ta’ Novembru, 1996 wara r-reb[a li kien g[amel fl-Elezzjoni :enerali ta’ Ottubru 1996. It-tieni darba ta’ Sant kienet Fuq il-Fosos
ukoll din id-darba qabel l-Elezzjoni :enerali tal-1998 u pre/i]ament fit-30 ta’ Awwissu ta’ dik is-sena. Okka]joni o[ra li fiha Sant ikkwota silta mit-talba ta’ San Fran;isk kien fit-22 ta’ Ottubru 2006 waqt konferenza politika fil-ka]in laburista tal-Mellie[a. Naturalment, it-talba ta’ San Fran;isk ma tmut qatt i]da imma;inaw x’kienu jg[idu talLabour kieku dan sar minn xi [add tal-Partit Nazzjonalista. Ara kemm tg[ajjir u kundanni li l-PN irid jisserva bir-reli;jon! I]da l-aktar punt rilevanti f’dan kollu hu li inutli li Joseph Muscat jirrepeti b[al pappagall din it-talba famu]a jekk qablu jkun tkellem xi [add b’ideat g[al kollox imbieg[da minn din it-talba, b[alma ;ara l-{add li g[adda. Ara wkoll l-artiklu ta’ Charlò Bonnici f’p.13
Toni Abela ried jimpressjona… i]da rnexxielu jg[axxaqha! Toni Abela, id-Deputy Leader tal-Partit Laburista re;a’ g[amilha… din id-darba mhux b’konnessjoni ma’ xi dikjarazzjoni politika ‘memorabbli’ tieg[u i]da dwar qasam li g[alkemm ipprova jag[ti l-impressjoni li jifhem dwaru, fir-realtà g[axxaqha. Nhar il-{add li g[adda, Toni Abela kiteb artiklu fil-gazzetta illum, bit-titlu Attenti al Lupo. Il-punt tat-tluq tieg[u kien il-mewt, ftit jiem qabel, talkantawtur /elebri Taljan, Lucio Dalla. Kien g[alhekk li Toni Abela semma l-artiklu tieg[u bit-titlu ta’ wa[da mill-aktar kanzunetti popolari ta’ dan il-kantant famu]. Lill-qarrejja tieg[u, Toni Abela ried b[al jimpressjonahom ukoll kemm hu versatili anki f’dan il-qasam. Qal li kien in[asad bil-mewt ta’ Lucio Dalla u qal li “il-mewt ta’ dan il-kantawtur
Taljan [adet bi//a minni mag[ha.”
Ma qalx liema bi//a minnu kienet din i]da minnufih semma ]ew; kanzunetti li, qal, i;ibulu tant memorji sbie[, “memorja ta’ attività politika ]ag[]ug[a”. I]-]ew; kanzunetti li semma Toni Abela mir-repertorju vast ta’ Lucio Dalla f’karriera twila kwa]i [amsin sena, huma, fi kliemu, Piazza Grande u Il Uomo che Veniva da Lontano. I]da malli wie[ed jaqra dawn i]-]ew; titli ta’ kanzunetti millewwel jinteba[ li Toni Abela g[amel ta[wida grande! Filwaqt li l-ewwel kanzunetta li semma hi tabil[aqq miktuba u kantata minn Lucio Dalla, it-tieni wa[da ma g[andha x’taqsam xejn ma’ Dalla. Fil-verità dik li qal li jisimha Il Uomo che Veniva da Lontano ma nkitbitx u ma tkantatx minn Lucio Dalla i]da minn Amedeo Minghi. U lanqas jisimha kif qal Abela i]da Un uomo venuto da lontano* b’[ajr u ;ie[ g[all-Papa Pollakk, :wanni Pawlu II. Il-kumplament tal-artiklu kien tqan]i[a wa[da ta’ attakki fuq il-Partit Nazzjonalista u fuq persuni fil-PN. Jekk Abela hu kredibbli fl-attakki politi/i tieg[u daqskemm hu kredibbli fuq il-kanzunetta Taljana allura wie[ed jista’ jaqbad u jarmi mill-ewwel [amsin fil-mija ta’ dak li jikteb. Il-gwaj hu li l-per/entwali ta’ tag[rif korrett dwar il-politika filkitbiet tieg[u hu sa[ansitra anqas [afna minn hekk. Toni Abela qatt ma kien mag[ruf b[ala politiku attent g[allkorrettezza tad-dettall i]da mod meta jitkellem u mod meta jikteb g[aliex b[alma jg[idu l-Latini verba volant scripta manent — ilkelma li tg[id ittir i]da dak li tikteb jibqa’ hemm g[al dejjem. * B[ala fatt, il-kanzunetta Un uomo venuto da lontano kienet inkitbet minn Amedeo Minghi fl-1998 biex isellem it-tmiem tal-millennju u b’dedika spe/jali lill-Papa :wanni Pawlu II. Minghi kanta din il-kanzunetta quddiem il-Papa :wanni Pawlu nnifsu flimkien mal-kanzunetta Gerusalemme li kienet kummissjonata mill-Vatikan fl-okka]joni tal-:ublew 2000
Lucio Dalla
Toni Abela
Amedeo Minghi
AÓBARIJIET LOKALI
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
5
Malta ti;bed l-ottimi]mu Wie[ed minn ]ew; pajji]i biss Ewropej, mal-Lussemburgu, li st[arri; ekonomiku dinji j[ossu fidu/ju] dwarhom g[a]-]mien li ;ej
}ew; istituti ewlenin tar-ri/erka u l-istudji ekonomi/i jg[idu li Malta u l-Lussemburgu huma l-uni/i ]ew; pajji]i Ewropej li dwarhom i[ossuhom ottimisti g[a]-]mien li ;ej. Il-bqija tal-pajji]i Ewropej g[andhom futur im/ajpar quddiemhom u f’diversi minnhom hemm sentiment [a]in [afna. L-ag[ar pajji] li jo[ro; minn dan l-ist[arri; hu l-g]ira-nazzjon tal-UE l-ie[or fil-Mediterran, ?ipru, li sa[ansitra jg[addi lill-Gre/ja fl-istennija ta’ ]minijiet []iena. Din hi fil-qosor il-konklu]joni tal-Ist[arri; Ekonomiku Dinji (The World Economic Survey) li g[adu kemm kien pubblikat mi/-?entru g[allIstudji Ekonomi/i (CES) talUniversità Ludwig Maximilian ta’ Munich u l-Ifo Institute li hu wie[ed mill-akbar /entri ta’ ri/erka ekonomika fil:ermanja u hu mag[ruf fiddinja ekonomika g[allist[arri; u t-tbassir li jag[mel dwar ix-xejriet ekonomi/i. L-Ist[arri; Ekonomiku Dinji jsir bejn is-CES u l-Ifo bi kwestjonarju fost [afna ditti f’kull pajji] u janalizzawh flimkien mal-Kamra Dinjija tal-Kummer/ ba]ata f’Pari;i. L-ist[arri; li g[adu kemm kien pubblikat jg[id li f’[afna pajji]i Ewropej jirri]ulta li hemm sentiment [a]in dwar il;ejjieni tal-ekonomiji tag[hom. Ix-xejriet li kienu qed jistennew [afna ditti Ewropej kienu []iena [afna fleqqel tar-ri/essjoni dinjija filbidu tal-2009 u mbag[ad kienu tjiebu sas-sena l-o[ra, imma issa re;g[u []ienu. G[as-sitt xhur li ;ejjin, ilparti l-kbira tan-negozji Ewropej qed jistennew ]mien ag[ar. Imma s-CES u l-Ifo jg[idu li din l-istampa g[andha
differenza sostanzjali f’pajji]i differenti tal-Ewropa. Dwar il-pajji]i partikulari, lIst[arri; Ekonomiku Dinji jmaqdar [afna s-sitwazzjoni f’?ipru li b[al Malta hu g]ira fil-Mediterran u li da[al mag[na fl-UE u fl-ewro. I]-]ew; istituti ekonomi/i jg[idu li r-ri]ultati tal-ist[arri; tag[hom juru lil ?ipru b[ala laktar pajji] Ewropew pessimist g[a]-]mien li ;ej. L-esperti ekonomi/i ta]-]ew; istituti jpo;;u lil ?ipru l-a[[ar flanali]i tal-pajji]i Ewropej. Dwar pajji]i o[rajn, g[alkemm il-:ermanja u lEstonja b[alissa g[addejjn tajjeb, i]-]ew; istituti ekonomi/i qed jaraw sentiment negattiv g[a]-]mien li ;ej u qed ikunu kawti dwar dawn i]]ew; pajji]i. L-Awstrija u lOlanda sejrin g[all-ag[ar, jg[id l-Ist[arri; Ekonomiku Dinji, waqt li dwar il-Finlandja u s-Slovakkja, ir-ri]ultati talesperti ekonomi/i juru wkoll pessimi]mu. In-negozji fil-Bel;ju u sSlovakkja qed ibassru qag[da ekonomika dg[ajfa fix-xhur li ;ejjin, waqt li fi Franza, lIrlanda u l-Italja, id-ditti m’huma qed i[ossu l-ebda tama ta’ titjib mis-sitwazzjoni ekonomika [a]ina li dawk ilpajji]i jinsabu fiha b[alissa. Kif wie[ed kien jistenna, ilpajji]i li qeg[din fl-eqqel talkri]i tad-djun — ji;ifieri lGre/ja, il-Portugall u Spanja — jo[or;u b[ala l-ag[ar pajji]i wara ?ipru minn dan list[arri; fost in-negozji tag[hom. U dan il-pessimi]mu m’g[andux x’jaqsam malUnjoni Ewropea jew mal-ewro g[ax anke pajji]i b[allIsvizzera, in-Norve;ja u lI]vezja qed jistennew ]minijiet ag[ar fix-xhur li ;ejjin.
Dwar ]ew; pajji]i biss Ewropej l-esperti ekonomi/i ta]-]ew; istituti j[ossuhom ottimisti. Dawn huma Malta u l-Lussemburgu. Huma jg[idu li assessjaw lil Malta u lLussemburgu u dawn i]-]ew; pajji]i [ar;u b’ri]ultat tajjeb, di;à g[addejjin tajjeb b[alissa, g[andhom ottimi]mu g[ax-xhur li ;ejjin u jgawdu tbassir tal-esperti g[al xejriet ekonomi/i jitjiebu. Ji;ifieri, fost il-pessimi]mu li jikkaratterizza r-rapport talesperti ekonomi/i li fasslu lIst[arri; Ekonomiku Dinji dwar il-pajji]i Ewropej, dak li jg[idu dwar Malta u lLussemburgu hu e//ezzjoni ta’ ottimi]mu. Interessanti wkoll li mqabblin mal-aktar pajji] li jixba[na b[ala g]ira Ewropea fil-Mediterran, Malta ti;i quddem nett f’dan l-ist[arri; waqt li ?ipru ji;i l-a[[ar.
L-aktar pajji] Ewropew li suppost jixba[na — ?ipru — ji;i l-a[[ar fl-istudju tal-esperti ekonomi/i li jist[arr;u x-xejriet imbassra mill-operaturi ekonomi/i Il-pajji]i li baqg[u barra l-UE jew barra l-ewro wkoll ilaqqtuha fil-pessimi]mu> l-Isvizzera, in-Norve;ja u l-I]vezja jistennew li jmorru g[all-ag[ar
6
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
AÓBARIJIET LOKALI
BOV jirba[ Corporate Governance Award fil-Bor]a ta’ Londra Il-Bank of Valletta reba[ ilpremju presti;ju] Best Corporate Governance f’ Malta organizzat mill-World Finance 2012. Il-Kap E]ekuttiv tal-Bank of Valletta, Charles Borg, irritorna minn Londra fejn kien pre]entat il-premju u intervistat mill-World Finance fil-Bor]a tal-Londra biex ikun imfakkar dan l-avveniment. Il-World Finance g[amel enfasi fuq il-fatt li l-BOV tikkumplimenta l-profil
konservattiv tag[ha bi prodotti innovattivi u bi struttura li tirrifletti l-a[jar pratti/i internazzjonali. Kien innutat ir-rwol importanti li g[andu l-Bank flekonomija Maltija li dejjem addotta tmexxija konservattiva fin-negozju tieg[u. “It-twemmin li dejjem ikkaratterizza lill-Bank kien wiehed konservattiv u abbinat ma’ prodotti u teknolo;ija innovattiva,” irrapporta lWorld Finance.
Fl-intervista, Charles Borg tkellem dwar l-isfidi li qed tiffa//ja l-ekonomija Maltija u kif il-Bank of Valletta qed jiffoka fuq kif jag[ti appo;; lill-klijenti tieg[u anki fi ]minijiet diffi/li. Il-Kap E]ekuttiv tal-Bank qal li minkejja dawn l-isfidi, il-miri tat-tkabbir tal-Bank huma ambizzju]i, u li l-Bank irid ikompli jkabbar lorizzonti tieg[u u jg[in lil Malta ti]viluppa b[ala /entru finanzjarju.
Il-Kap E]ekuttiv tal-BOV Charles Borg jir/ievi l-premju f’Londra
‘IL-{ALIB HU TAJJEB NATURALMENT’
G[ajnuna li/-/iklisti waqt maratona bir-roti ‘Il-[alib hu tajjeb naturlament’ – kampanja b’fondi mill-Unjoni Ewropea, mill-Kumitat Kon;unt bejn il-Koperattiva Produtturi tal-{alib u l-
Malta Dairy Products u mill-Ministeru g[ar-Ri]orsi u l-Affarijiet Rurali, se jkollha pit stop g[a/-/iklisti fit-13-il edizzjoni talmaratona bir-roti li se tibda l-:img[a 16 ta’ Marzu meta tazza [alib frisk se ting[ata li/-/iklisti kollha.
Wara ]jara lill-Prim Ministru Lawrence Gonzi, grupp ta’ /iklisti se jitilqu minn Kastilja u jaqdfu salLi/eo tas-Subien tal{amrun biex jibdew ilmaratona ta’ 50 sieg[a. L-g[an prin/ipali talkampanja ‘Il-[alib hu tajjeb naturalment’ hu li jkun hawn g[arfien akbar fuq ilbenefi//ji li wie[ed jixrob il-[alib b’mod regolari. Il-pubbliku jista’ jibg[at SMS fuq 50617383 g[al donazzjoni ta’ €2.33.
Ta[ditiet dwar in-nutrizzjoni }JARA FL-ISKOLA SANTA MONIKA. B[ala parti mi/-/elebrazzjonijiet tal-World Book Day,
okka]joni li se[[et madwar id-dinja kollha fl-1 ta’ Marzu, il-Ministru tal-Edukazzjoni u Xog[ol Dolores Cristina ]aret l-iskola Santa Monika f’Birkirkara. Fid-diskors tag[ha l-Ministru enfasizzat fuq l-importanza tal-qari u wara ppre]entat lill-istudenti basket ta’ rigali li kien jinkludi wkoll kotba mill-Agenda Bookshop. Fl-istess jum ]ar ukoll lill-istudenti ‘Mikiel’, il-maskot popolari tal-Agenda Kids Club, li wkoll ta lit-tfal rigali ta’ kotba. Fir-ritratt jidher ma’ w[ud mill-istudenti ta’ Santa Monika.
Edizzjoni o[ra ta’ MARIAPOLI Waslet edizzjoni o[ra ta’ MARIAPOLI, attività li jorganizza kull sena f’diversi pajji]i fid-dinja kollha lMoviment tal-Fokolari mwaqqaf minn Chiara Lubich. Il-MARIAPOLI, li tfisser ilBelt ta’ Marija, din is-sena g[andha t-tema: “Esperjenza fejn il-kelma ssir [ajja”. Din g[andha mnejn tkun ta’ dawl u kura;; g[alina lkoll, biex nindunaw kif ma’ o[rajn nistg[u ng[inu lis-so/jetà u nindunaw x’nistg[u nwettqu g[all-;id tag[na stess u talo[rajn. Din se ssir fil-Paradise Bay Resort Hotel, i/-?irkewwa, mill-:img[a 16, sat-Tnejn 19 ta’ Marzu. Kul[add hu mistieden jattendi: tfal, adolexxenti, ]g[a]ag[, mi]]ew;in jew mhux, sa/erdoti u reli;ju]i. G[al aktar tag[rif ikkuntattja /-?entri tal-Moviment: 21385801; focfmt@go.net.mt jew 21486112; focmmt@go.net.mt.
KMS Skolasport qed torganizza ta[ditiet g[al ;enituri u adulti dwar in-nutrizzjoni u l-benefi//ju ta’ kolazzjon kuljum li hu tajjeb g[as-sa[[a. Dawn it-ta[ditiet huma sponsorjati minn Kellogg’s, ilkumpanija ewlenija fid-dinja li tipprodu/i /-/ereali g[allkolazzjon. Kellogg’s ilha l-isponsor uffi/jali ta’ KMS Skolasport g[al dawn l-a[[ar 12-il sena. L-ewwel ]ew; sessjonijiet se jsiru nhar is-Sibt 17 ta’ Marzu fil-Lecture Room tal-Kulle;; Maria Re;ina fil-Mosta. L-ewwel sessjoni se ssir bejn id-9 u l-10 a.m., filwaqt li ttieni sessjoni ssir bejn l-10.30 u l-11.30 a.m. It-ta[ditiet ser ikunu ripetuti fl-istess [inijiet fl-24 ta’ Marzu fil-Kumpless Sportiv tal-Kulle;; Sant’Injazju f’Tal{andaq, fl-14 ta’ April fil-Kumpless Sportiv f’Tal-Qroqq, fil-21 ta’ April fil-Kumpless Sportiv tal-Kulle;; San Benedittu f’{al Kirkop, u fit-28 ta’ April fil-Kumpless Sportiv tal-Kottonera. Dawk li jixtiequ jattendu jistg[u j/emplu lil KMS Skolasport 21660658#9.
A{BARIJIET LOKALI
7
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
Lokalitajiet aktar organizzati Fi spazju ta’ tlett ijiem — bejn isSibt u t-Tnejn tal-;img[a l-o[ra — il-Prim Ministru Lawrence Gonzi inawgura tliet ?entri ?ivi/i fi tliet lokalitajiet f’Malta u G[awdex. Is-Sibt kien inawgurat i/-?entru ?iviku ta’ G[ajnsielem, il-{add kien inawgurat dak tas-Si;;iewi u t-Tnejn kien imiss dak ta’ San Pawl il-Ba[ar. L-inizjattiva biex isiru dawn i/?entri ?ivi/i kienet tal-kunsilli lokali rispettivi b’g[ajnuna diretta u sostanzjali tal-gvern /entrali. I/-?entru ?iviku ta’ G[ajnsielem se[[ bl-g[aqal u lvi]joni tal-kunsill lokali li kien ilu jippjanah g[al numru ta’ snin u allura kien iwarrab fondi kull sena biex ikun jista’ jiffa//ja l-ispi]a me[tie;a ming[ajr il-[tie;a li jissellef mill-banek. Dan i/-?entru ?iviku hu mg[ammar bl-a[[ar teknolo;ija u qed iservi b[ala one-stop-shop g[ar-residenti permezz ta’ servizz ta’ customer-care tal-kunsill lokali, librerija, g[assa tal-Pulizija, ber;a, internet café, sala tal-komunità u posta. Se jkollu wkoll il-fa/ilità ta’ day centre g[all-anzjani. I/-?entru ?iviku tas-Si;;iewi g[andu storja differenti. Wara li dan il-post /entrali kien iservi g[all-[ti;iet tan-nies tas-Si;;iewi, il-Partit Laburista qabad u [ataf dan il-post biex g[amlu ka]in tieg[u. Bl-inizjattiva tal-Kunsill Lokali mmexxi minn ma;;oranza nazzjonalista, issa dan il-post beda jservi lill-poplu kollu tas-Si;;iewi permezz ta’ ?entru ?iviku li se jservi wkoll b[ala Day Centre g[all-anzjani waqt li se joffri g[add ta’ servizzi pubbli/i o[rajn fosthom dawk tas-sigurtà so/jali u l-ber;a tal-gvern. I/-?entru ?iviku ta’ San Pawl il-Ba[ar qed joffri lirresidenti post [afna aktar a//essibbli g[al persuni b’di]abbiltà u g[all-anzjani. Permezz ta’ dan i/-/entru l-;did, il-Kunsill ta’ San Pawl il-Ba[ar se jkun qed jiffranka somma sostanzjali ta’ flus billi kien ikollu j[allas 40,000 ewro fis-sena b[ala kera g[all-post li kellu qabel. Minn dan i/-?entru ?iviku, irresidenti ta’ San Pawli l-Ba[ar se jkunu qed jing[ataw firxa ta’ servizzi /entralizzati f’post wie[ed waqt li l-anzjani se jgawdu minn Day Centre tal-og[la kwalità.
G{A JNS IELE M
I/-?entru ?iviku ta’ G[ajnsielem hu fil-qalba tal-lokalità
IS-S I:: IEW I
Fis-Si;;iewi, il-Kunsill Lokali ipprovda lir-residenti /entru /iviku tal-og[la kwalità
SAN PAW L ILBA{ AR
***
B’?entri /ivi/i b[al dawn, pajji]na qed ikollu lokalitajiet [afna aktar organizzati fejn ilkunsilli lokali jkunu jistg[u joffru s-servizzi tag[hom f’ambjent xieraq u fejn il-[addiema tal-istess kunsilli jkunu jistg[u ja[dmu b’aktar kumdità u fi spazju akbar. Hemm g[add ta’ kunsilli o[rajn li di;à [adu dan il-pass filwaqt li o[rajn huma impenjati li jag[tu /entru /iviku lil-lokalità tag[hom fi]-]mien li ;ej. Veru ka] li l-kunsilli lokali qed jirfinaw il-[idma tag[hom b’risq il-Maltin u l-G[awdxin kollha.
Wara [afna snin, in-nies ta’ San Pawl il-Ba[ar issa g[andhom /entru /iviku li jilqa’ g[all-[ti;iet tar-residenti
8
GÓAWDEX
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
I]-]g[a]ag[ G[awdxin minn Doris Azzopardi - doris.azzopardi@media.link.com.mt
Andrew Azzopardi, senior lecturer fid-dipartiment tal-Youth and Community Studies, hu l-awtur tal-istudju li sar fost ]g[a]ag[ G[awdxin ta' bejn l-10 u t-30 sena. Studju li re/entement kien pubblikat fi ktieb mill-aktar interessanti li mhux biss juri r-ri]ultat ta' dan l-istudju i]da joffri wkoll anali]i u rakkomandazzjonijiet. Bi pja/ir iltqajt ma' Andrew biex niskopri aktar dwar l-iskop u r-ri]ultat ta' dan l-istudju. Il-professjonalità ta' Andrew u l-g[arfien tieg[u tad-dinja ]ag[]ug[a huma riflessi fil-metodu kif mexxa dan l-istudju biex minnu [are; g[arfien imprezzabbli dwar dak li qed jesperjenzaw ]g[a]ag[ ta' etajiet differenti, dak li jixtiequ, dak li jinkwetahom, it-tendenzi u l-gosti tag[hom, u [afna u [afna aktar...
Wie[ed jasal biex ja[seb li biex tipprodu/i studju ta' din il-kwalità trid tul ta' ]mien i]da Andrew isostni li minkejja li l-pro;ett kien skedat li jibda g[all-[abta ta' Frar jew Marzu tas-sena 2011, kien hemm xi dewmien. Din kienet inizjattiva so/jali ta' Eko-G[awdex li b'kollox jinvolvi 25 miljun min-na[a tal-Gvern. Kienet rikjesta ta' fondi mill-Fondazzjoni Oasi biex issir ri/erka fuq i]]g[a]ag[ li ntlaqg[et minn Eko-G[awdex li ffinanzja lpro;ett. L-Oasi mbag[ad ikkummissjonat lil Andrew. “Kien di;à sar studju simili minn Dr Anthony Azzopardi madwar 11-il sena ilu, u li g[amilna jien u l-grupp li [adem mieg[i hu li bnejna fuqu u a;;ornajnieh. Wie[ed irid jikkonsidra li r-realtajiet ta' g[axar snin ilu huma ferm differenti minn tal-lum. It-target “It-target kien il-
popolazzjoni ]ag[]ug[a G[awdxija minn 10 sa 30 sena. Is-survey li sar qabel kien g[all-etajiet minn 15 sa 30 sena. Biddilna l-età g[ax illum lil dawk minn 10 ’l fuq ma g[adekx issej[ilhom tfal i]da preadolexxenti. “Anke jekk t[ares lejn inNational Youth Policy tara li ]-]g[o]ija tibda mill-età talewwel sena tas-sekondarja – madwar 11-12-il sena.” Andrew i]da kompla jg[id li l-informazzjoni mi;bura kienet maqsuma fi tliet kategoriji: minn 10 sa 15-il sena, minn 16 sa 24 u minn 24 sa 30 sena. Tliet faxex ta' età li jibdew mill-preadolexxenza, g[allperjodu ta' studju jew g[a]la ta' impjieg, g[all-età meta lindividwi jkunu aktar issetiljati. “L-istudju sar b'mod xjentifiku. Apparti li kien hemm il-focus groups u intervisti ma' persuni b[allIsqof ta' G[awdex, il-Ministru g[al G[awdex u membri parlamenti, leaders tasso/jetà, l-akbar focus li tajna kien li]-]g[a]ag[ infushom. “Qassamnielhom kwestjonarju biex huma jkunu jistg[u jirrispondu b'mod anonimu. Ilkunfidenzjalità hi importanti [afna biex it-twe;ibiet ikunu jirriflettu tassew ir-realtà. Kellna focus groups li
fihom kien hemm i]-]g[a]ag[ i]da l-qofol tad-data ;barnieh mis-surveys li qassamna. Kellna rispons tajjeb b'terz, jew e]attament 34%. B'livell ta' pre/i]joni ta' 95%, li jfisser avarija ta' 5%, li hu pre/entwal g[oli.” Fil-ktieb wie[ed isib filqosor tag[rif dwar l-istatisti/i prin/ipali mi;bura i]da Andrew jis[aq li jkun ]ball jekk wie[ed i[ares lejn din listatistika qisha tal-;ebel. Hu jg[id li jekk l-istatistika, e]empju, turi li 60% jridu ttunnel bejn G[awdex u Malta, u wie[ed jieqaf hemm, tkun skoprejt ix-xewqat u lambizzjonijiet ta]-]g[a]ag[ G[awdxin i]da ma tkunx qed tirrispondi g[all-messa;;i /ari li [ar;u mill-istudju. “It-tunnel huma jriduh biex i]-]mien li huma ja[lu flivvja;;ar ikun aktar de/enti. Huma mhux it-tunnel fih innifsu jridu g[ax jemmnu li se jirrovina lil G[awdex, i]da lopportunità li jkollhom [ajja aktar normali inkwantu ta' vvja;;ar. “Huma filfatt jippreferu li jkun hemm aktar vapuri u li jer;a' jibda jit[addem is-servizz minn Sa Maison u
jkollhom prijorità meta ji;u biex jimbarkaw. Fattur li mhux fa/li biex wie[ed ipo;;ih fil-prattika. Forsi mhux il-vapuri kollha i]da dawk li jg[abbu studenti u [addiema sejrin u ;ejjin lura mix-xog[ol u l-Università.” Fattur ie[or li ja;evolahom hu jekk il-karozzi tal-linja kif kien imwieg[ed, ikollhom ilWiFi. Student G[awdxi li g[andu vja;; twil sa/-?irkewwa jista' je[les xi xog[ol li jkollu qabel ma jasal id-dar u b'hekk jiffranka ftit [in. “Intant, il-pass li jmiss ikun lanali]i, g[ala 60% u mhux
100%? G[ala f'/erti etajiet ilpre/enta;; li jridu t-tunnel hu akbar minn ta' etajiet o[ra? Liema huma l-fatturi so/jali u
demografi/i li jeffettwaw din l-opinjoni? Hu importanti li tin]el aktar fil-fond. “{are;, e]empju, li bejn 2 u 2.5% huma gay jew bisesswali. Personalment ma nemminx f'din l-istatistika g[ax na[seb li hi baxxa ]]ejjed meta tqabbilha ma' data internazzjonali. Qed ng[id internazzjonali g[ax studju fuq Malta ma sarx u allura l-uniku paragun li nistg[u nag[mlu hu ma' barra minn xtutna. Jista' jkun li iva, G[awdex hemm anqas persuni gay, i]da jista' jkun ukoll li kulturalment biex tesprimi l-fatt li int persuna gay jew
bisesswali f'G[awdex g[adu aktar tabù. G[alhekk importanti li tanalizza statistika u tindirizzaha. “Hemm imbag[ad statisti/i aktar /ari u straight forward b[al kemm jonfqu fil-;img[a fit-trasport. Hemm 54% ta' ]g[a]ag[ bejn 25 u 30 sena jonfqu bejn 11 u 25 ewro fil;img[a fit-trasport. Bla dubju, nefqa addizzjonali li wie[ed irid jikkunsidraha. “Il-[ajja g[al ]ag[]ug[ G[awdxi li ja[dem jew jistudja Malta hi de/i]ament aktar g[alja. Dawn l-ispejje] jeskludu l-fatt li wie[ed g[andu flat Malta u g[alhekk irid i[allas il-kontijiet taddawl u l-ilma, l-ikel u ovvjament il-flat innifsu.” Vetturi ta’ abbu]
Fatt ie[or li jo[ro; minn dan l-istudju u li jallarma mhux [a]in hu li 8.1% ta' dawk bejn 25 u 30 u 6.8% ta' dawk bejn 15 u 24 sena qalu li huma kienu vittmi ta' abbu] fi]iku, sesswali jew mentali. “L-istudju jkopri aspetti differenti mill-[ajja ta' kuljum, anke l-[in liberu. Aspett interessanti hu li 95.8% ta' dawk bejn il-11 u l15-il sena j[obbu l-festi u rrata tibqa' g[olja anke filfaxex tal-etajiet l-o[ra. Din titqabbel tajjeb ma' kemm ]g[a]ag[ jg[idu li jemmu f'Alla. Hemm /erta konsistenza b'95.3% jg[idu li jemmnu f'Alla. I]da mbag[ad hemm kontradizzjoni u kienet anke g[al pa;na 9
ANDREW AZZOPARDI> Identità lil G[awdex li wie[ed g[andu jippreservaha
GÓAWDEX
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
9
ta[t il-lenti minn pa;na 8
sorpri]a g[alija t-twe;iba g[as-sess qabel i]-]wie; li kienet pjuttost g[olja. G[olja wkoll kienet il-mistoqsija dwar il-konsum tad-droga filparties bi 80% ta' dawk bejn il-15 u l-24 u 70% jie[du ddroga fid-djar ta' s[abhom.” Issue o[ra li dwarha hemm tassew b]onn ta' anali]i filfond hi dik dwar tolleranza. Tolleranza g[al persuni gay, [absin, persuni b'di]abbiltà, emigranti illegali u persuni li kkunsmaw id-droga. Tolleranza
Andrew jg[id li wie[ed tajjeb li jara jekk it-tolleranza hix superfi/jali jew le. Li tittollera mhux bi]]ejjed. Filgrupp ta' [bieb ta' dawn i]]g[a]ag[ jittolleraw persuna b'di]abbiltà jew klandestin? Jew sakemm qeg[din ’il bog[od minni iva i]da ma rridhomx qribi? “L-istudju jservi proprju biex wie[ed ikun jaf x'qed ji;ri. Kieku kelli n[ares minn barra ng[id li l-aktar [a;a li laqtitni kienet il-fatt ta' kif lG[awdxin i[ossu li l-Maltin ma jittollerawhomx. “Il-Maltin jaraw lillG[awdxin b[ala nies li jisirquhom meta jmorru G[awdex u tisma' espressjonijiet b[al, ‘Minfuq li nag[tuhom x'jieklu jaraw kif se jisol[una!’ “Wa[da mill-aktar affarijiet li interessawni kienet kif i]]g[a]ag[, kemm jekk ja[dmu jew jistudjaw Malta u kemm jekk baqg[u G[awdex, g[andhom sens qawwi ta' appartenenza u komunità. I[obbu l-kult, il-kuluri, ilfesta, ir-ra[al, id-djalett. “}ammew [afna dawn laffarijiet aktar minn ]g[a]ag[ Maltin. Kien hemm ]ag[]ug[ li qalli [a;a interessanti [afna. Qalli a[na ng[ixu [ajja doppja. Mhux f'sens negattiv
i]da. Li ried jg[id hu hu li jrid isiefer, imur fl-Ewropa u jag[mel [afna affarijiet i]da xorta wa[da l-ba]i tieg[u jrid li tkun G[awdex. “Allura li qed ji;ri hu li hemm ]g[a]ag[ li qed isiru moderni u jimxu tat-trends, illifestyle u l-moda tal-lum i]da parti minnhom tibqa' ankrata mal-kultura tag[hom. “Hemm fattur ie[or meta ji;u biex ju]aw id-djalett. Bosta jg[idu li meta Malta ju]aw id-djalett ibatu u g[alhekk jadattaw ru[hom meta jkunu Malta i]da lura f'G[awdex ikunu aktar naturali.” Andrew jg[id li ;uvni minnhom irrakkonta kif waqt lecture fl-Università ta' Malta u]a kelma partikolari. Illecturer [atfu u qalu: ‘Din x'inhi din il-kelma? Mela a[na g[andna nitkellmu hekk?’ Ovvjament, dan il;uvni nkiser. Dan ;ara issa, re/entement. “Meta kien qed jirrakkontali dan il-fatt kompla jg[id li tibda tinduna kemm lG[awdxin jist[u juru lidentità tag[hom sa /ertu punt. Li /erti affarijiet mhux dejjem huma tollerati.” Punt po]ittiv li [are; millistudju hu l-involviment ta]]g[a]ag[ fil-qasam volontarju. Involviment li jvarja minn g[aqdiet talKnisja, tal-banda, NGOs, g[aqdiet tal-karità u o[rajn. 61% g[amlu xog[ol volontarju f'G[awdex. ?ifra ammirevoli. “Hemm [afna xi tg[id dwar dan l-istudju g[ax ilmistoqsijiet kien varji. Biss ma nistax ma nsemmix linteress ta]-]g[a]ag[ fil;rajjiet kurrenti u f'dak li qed ji;ri madwarhom. Biss imbag[ad issib li 13.3% biss jafdaw lill-membri parlamentari.” Kien proprju dan l-istudju li
;ieg[el lil Andrew jirrealizza kemm ]g[a]ag[ G[awdxin li jattendu g[al-lectures tieg[u l-Università jkunu tassew jixtiequ li j[alluhom jitilqu kwarta qabel biex jil[qu lvapur. “Qabel kont ng[id li j;ibu sku]a i]da llum li tkellimt [afna mag[hom skoprejt li jekk jitilfu vapur g[ax ikun tilfu l-karozza tal-linja jridu jistennew [in konsiderevoli qabel jaqbdu l-vapur li jkun imiss. Irrealizzajt kemm qatt ma fhimt din il-problema.” Fatt /ert hu li ]-]g[a]ag[ G[awdxin huma nies determinati [afna u jridu jissieltu aktar g[ax hemm kompetizzjoni enormi, b'mod partikolari jekk ikunu jixtiequ li ja[dmu f'G[awdex. “Huma mhux sempli/ement jistudjaw biex isiru g[alliema i]da biex jiksbu l-a[jar ri]ultati biex ikunu jistg[u jg[allmu G[awdex, l-istess jekk qed tistudja g[al avukat, perit, e//. Barra minn hekk huma mbe]]g[in li G[awdex se jixjie[ [afna min[abba lbrain drain. Huma inkwetati g[ax ma hemmx [afna
opportunitajiet f'G[awdex u biex jirrealizzaw lilhom infushom iridu jo[or;u minn g]irithom.” Wara l-anali]i jridu jinstabu s-soluzzjonijiet. Hawn Andrew semma, pere]empju, l-istudju permezz ta' teleconferencing biex listudenti ma jkollhomx g[alfejn jin]lu Malta kuljum. Hemm Università G[awdex u din is-sistema tista' tit[addem. Jaqtg[u qalbhom “Naf bost studenti
G[awdxin li ma komplewx jistudjaw g[al Masters g[ax jg[idu: ‘Jekk a[na tba]warna g[all-B.A. a[seb u ara g[allMasters.’ Jaqtg[u qalbhom g[ax ma g[andhomx [in u lanqas fondi g[all-ispi]a involuta. Hemm b]onn ta' aktar sensittività. “L-istudju kien interessanti [afna. Il-Knisja u n-nies li g[andhom il-poter li jidde/iedu jridu ja;ixxu. Nemmen li dan l-istudju mhux se jaqa' fuq widnejn torox. Il-policy makers iridu jag[mlu te]or minnu. Lisku]a li ma hemmx statistiki,
ri/erka u studju issa ma te]istix.” I]-]g[a]ag[ ma humiex biss l-adulti ta' g[ada i]da huma l-pre]ent. Andrew isejja[ li]-]g[a]ag[ il-futur, il-pre]ent i]da wkoll il-passat. G[awdex hu li hu g[ax kien hemm i]-]g[a]ag[ li llum adulti li ppreservaw il-kultura, l-im[abba u l-u]u tad-djalett, g[o]]ew l-im[abba g[allfamilja u r-rispett lejn ilkomunità tag[hom. }g[a]ag[ li kienu g[atxana biex jaraw lambjent ta' ;]irithom a[jar. I]-]g[a]ag[ dejjem kienu protagonisti f'G[awdex u dan il-fatt irridu nie[du [siebu. “Li hu interessanti u li [are; mill-istudju hu li dan kollu jifforma /irku s[i[, imorru i]da jer;g[u ji;u lura. Min ;ie b[ala pensjonant, min ;ie qabel u investa f'G[awdex. L-interess li jer;g[u lura jibqa' hemm u jmorru fejn imorru x-xewqa hi li ji;u lura. Dan kollu jag[ti identità lil G[awdex. Ipo;;uh fuq binarju g[alih li tajjeb li wie[ed jara kif jag[mel biex ma jxekklux, anzi jippreservah.”
10
OPINJONI
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
Il-kultura u l-kri]i – Kif il-kultura u l-arti jistg[u juruna kif no[or;u mill-kri]i
minn Uffe Elbæk Il-Ministru Dani] g[all-Kultura
u Androulla Vassiliou, il-Kummissarju Ewropew g[all-Edukazzjoni, il-Kultura, il-Multilingwi]mu u ]-}g[a]ag[
{
add ma jista’ ji/[ad kemm hi serja l-kri]i attwali i]da hu veru wkoll li l-Ewropa g[andha [afna g[aliex tkun ottimista. B[ala Ewropej, g[andna nibdew in[arsu lejn is-settur kulturali tag[na b[ala sors ta’ tama, ideat u tkabbir ekonomiku biex no[or;u mill-kri]i. L-Ewropa tal-;ejjieni se tkun ta’ su//ess u se tkun attraenti biex tg[ix fiha skont kemm nag[tu importanza lill-ideat li g[andna b[alissa biex inrawmuha. Kollha kemm a[na g[andna b]onn li nitjiebu f’dak il-qasam li l-artisti huma di;à tajbin fih – li nag[mlu aktar b’inqas, insibu perspettivi ;odda u friski u kombinazzjonijiet ;odda e//itanti. L-arti mhix biss il-qoxra sabi[a ta’ barra. Hi wkoll mod ta’ [sieb u prassi ta’ [idma innovattiva m[allta marrealtà li tista’ tispirana lkoll biex na[dmu a[jar. Barra minn hekk, filwaqt li l-kri]i hi wa[da ekonomika u politika – /ertament mhix wa[da kulturali. Ilbliet Ewropej huma b[alissa fost laktar kreattivi u vibranti fid-dinja. Bliet b[al Londra, Milan, Pari;i, Amsterdam, Berlin u Kopen[agen mhumiex biss metropoli prin/ipali i]da wkoll /entri kreattivi ewlenin b’mijiet ta’ eluf ta’ impjegati flindustriji kreattivi, b[al dawk ta//inema, il-mu]ika u l-arti, kif ukoll dawk tal-log[ob tal-kompjuter, taddisinn u tal-moda.
“L-artisti huma kwalifikati b’mod uniku biex jistudjaw il-kaos tad-dinja u jo[olqu sens ta’ perspettiva u ta’ tama.”
Permezz tal-inklu]joni tal-kultura fuq livell [afna usa’ fl-ippjanar talibliet, fil-politika so/jali u fl-i]vilupp tan-negozju nistg[u no[olqu bliet li jkunu [afna aktar sostenibbli ekonomikament, [afna aktar attraenti u li jkunu aktar pja/evoli tg[ix fihom. Fil-belt ta’ Kopen[agen, st[arri; ri/enti mill-grupp ta’ esperti Dani]i FORA juri li l-industrija kreattiva hi l-aktar wa[da importanti fil-belt, b’madwar 70,000 impjegat jew direttament f’postijiet tax-xog[ol kreattivi inkella f’negozji tal-moda li jibbenefikaw mill-innovazzjonijiet tal-industrija kreattiva. Fl-2008, fid-Danimarka, 21% tannegozji l-;odda li kienu g[adhom jinfet[u iffukaw fuq il-[olqien talvalur kreattiv. Fl-Unjoni Ewropea l-industrija kreattiva ti;;enera mill-inqas 3.3% tal-ekonomija – anki sa 4.5%, skont il-metodi ta’ kejl li jintu]aw. L-impjiegi fl-industrija kreattiva ji]diedu b’rata aktar mg[a;;la milli f’industriji o[rajn: 3.5% fis-sena meta mqabbel ma’ tkabbir ta’ 1% flimpjiegi kollha in;enerali. Il-proposta tal-Kummissjoni Ewropea g[al programm ;did ta’ appo;; – ‘Ewropa Kreattiva’ – pre/i]ament jimmira lejn l-appo;; lill-artisti u l-professjonisti fis-setturi kreattivi fl-Ewropa kollha. In[e;;u l-politi/i kollha biex ja[dmu fuq inizjattivi li jistg[u
jda[[lu l-arti fil-politika tag[hom u jag[mluha, flimkien mal-kreattività u l-attivitajiet kulturali, parti integrali mis-so/jetà in;enerali. Hawnhekk verament je]istu ]ew; kompiti: fuq na[a wa[da rridu n[e;;u s-so/jetà biex titg[allem millartisti u mill-innovaturi kreattivi, u fuq in-na[a l-o[ra g[andna nag[mluha e[fef g[all-artisti biex jitg[allmu minn pratti/i intraprenditorjali f’dak li g[andu x’jaqsam mat-tqassim tax-xog[ol u lideat. Irridu no[olqu relazzjonijiet reali u fit-tul bejn il-komunità artistika, lindustriji kreattivi u setturi o[ra b[all-edukazzjoni, in-negozju, ilproduzzjoni u r-ri/erka, kif ukoll ilpolitika barranija tag[na. Hemm [afna x’jinkiseb billi sempli/iment nistimulaw relazzjonijiet ;odda, u din l-istrate;ija tista’ to[loq tkabbir enormi ming[ajr il-[tie;a g[al investimenti finanzjarji kbar. Min-na[a tag[hom, l-artisti u linnovaturi kreattivi je[tie; li jirrealizzaw il-potenzjal tag[hom u jasserixxu mill-;did l-awtorità li g[andhom. Je[tie; li jer;g[u jid[lu fix-xena b[ala operaturi /entrali fl-istorja nnifisha tas-so/jetà. Je[tie; li a[na lpoliti/i nkunu aktar lesti li nisimg[u lill-artisti u nitkellmu l-lingwa tag[hom i]da dawn g[andhom ukoll jitjiebu fil-kapa/ità tag[hom li jil[qu lill-bqija tas-socjetà.
M’a[niex nippruvaw in;ieg[lu lillartisti jissagrifikaw l-integrità artistika fuq l-altar tat-tkabbir. G[all-kuntrarju, irridu li dawn ikomplu jag[mlu e]attament dak li di;à qed jag[mlu – b[ala artisti, huma kwalifikati b’mod uniku biex jistudjaw il-kaos tad-dinja u jo[olqu sens ta’ perspettiva u ta’ tama. Filwaqt li g[andna lkoll na//ettaw il-kri]i kif inhi, irridu naraw ukoll din x’tista’ tinvolvi: opportunità kbira biex ner;g[u nallinjaw il-komunità Ewropea tag[na u n;eddu lilna nfusna g[al darb’o[ra a[jar. Di;à rajna kif artisti ]g[a]ag[ kellhom rwol ewlieni fir-Rebbieg[a G[arbija tal-2011. Il-;enerazzjoni li jmiss ta’ artisti Ewropej g[andha responsabbiltà kif ukoll opportunità – g[andhom ja//ettaw dan kollu u jkunu kura;;u]i! Biex ni;bru fil-qosor dak li qalet Hillary Clinton: " Qatt t[allu kri]i
tin[ela
".
Nota: Fis-27-28 ta’ Frar, il-Ministru Dani] tal-Kultura, b[ala inizjattiva talPresidenza Dani]a tal-UE, nieda ‘taskforce’ imsej[a ‘It-Tim Kulturali 2012’. Tnax-il [assieb u innovatur kreattiv qed jabbozzaw manifest dwar ir-rwol tal-arti u l-kultura fi ]mien ta’ kri]i u mbag[ad imorru fuq vja;; fl-Ewropa biex isibu e]empji kulturali dinami/i li se jkunu pre]entati f’konferenza kbira li se tlaqqa’ flimkien il-politi/i responsabbli Ewropej fi Brussell f’:unju li ;ej.
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
Fil-pa;ni l-o[ra:
12
Stamperija Indipendenza Triq Herbert Ganado, il-Pietà - PO Box 37 Tel: 2596 5333 • Fax: 2596 5525 e-mail: mument@media.link.com.mt advertising@media.link.com.mt Editur: Victor Camilleri
Elezzjonijiet sui generis
Sors vitali
13 Il-[idma le;i]lattiva tkompli
13 Biex tiskon;ra...
21
EDITORJAL il•mument
11
Ittri lill-Editur
Tg[id din ji/[adha wkoll^
L-elezzjonijiet li saru lbiera[ f’[amsa u tletin lokalità f’Malta u G[awdex biex ikunu eletti l-kunsilli lokali tag[hom jistg[u jissej[u b[ala unici g[al diversi ra;unijiet. ?ertament li mhumiex uni/i fir-rigward tal-kunsilli lokali g[aliex dawn ilhom isiru f’pajji]na g[al dawn l-a[[ar 18-il sena mindu Gvern Nazzjonalista kien introdu/a f’pajji]na l-kun/ett talkunsilli lokali. Huma, i]da, uni/i, l-ewwel u qabel kollox g[aliex dawn kienu l-ewwel elezzjonijiet li saru wara r-riformi li dda[[lu ftit snin ilu u li kienu jolqtu diversi aspetti tal-[idma tal-kunsilli fil-lokalitajiet tag[na. Riforma ewlenija kienet dik li minn issa ’l quddiem, il[ajja tal-kunsilli twalet minn tlieta g[al erba’ snin u biex setg[et tidda[[al din il-bidla kien me[tie; li lil xi w[ud mill-kunsilli e]istenti tittawlilhom il-[ajja tag[hom. Kien g[alhekk li g[add ta’ kunsilli li se jtemmu formalment il-[idma tag[hom fl-a[[ar ta’ dan ix-xahar kellhom le;islatura itwal mis-soltu, u[ud minnhom ta’ [ames snin. Permezz ta’ din il-bidla, mhux se jkun me[tie; li jkollna elezzjonijiet tal-kunsilli lokali darba fis-sena, kif kellna g[al [afna ]mien, u dan jg[in biex il-[ajja tal-kunsill tkun mifruxa fuq erba’ snin — flok tlieta — u b’hekk ikunu jistg[u jsiru pjani a[jar u g[al aktar fit-tul. I]da l-elezzjonijiet tal-kunsilli lokali, minnhom innifishom, huma sui generis g[aliex g[andhom marbutin mag[hom realtajiet [afna differenti minn kull elezzjoni politika o[ra. L-ewwel nett, jikkon/entraw fuq il-[ti;iet u s-soluzzjonijiet g[al kull lokalità partikulari. Il-problema ta’ kunsill lokali f’na[a ta’ Malta tista’ tkun g[al kollox differenti minn dik ta’ lokalità o[ra li, ;eografikament, hi ’l bog[od minnha. U daqstant ie[or tkun is-soluzzjoni g[aliha… anzi jista’ jkun li s-soluzzjoni ta’ wie[ed tkun g[al kollox mhux mixtieqa mir-residenti ta’ lokalità o[ra. Dan iwassal biex, fil-bi//a l-kbira tal-ka]i, dawk li jivvutaw f’elezzjonijiet tal-kunsilli lokali jfittxu, aktar milli f’elezzjonijiet nazzjonali, soluzzjoni tailor-made skont il-persuni li jikkontestaw u
skont il-programm li jkunu qed iressqu quddiem l-elettorat tag[hom. Hu g[alhekk ukoll li ma tistax taqbad u tqabbel ri]ultat ta’ elezzjonijiet tal-kunsilli lokali ma’ dak ta’ elezzjoni ;enerali. Naturalment, jeffettwa xi ftit ukoll dak li jkun qed ise[[ fuq livell nazzjonali i]da fil-passat anke mhux ’il bog[od rajna ri]ultat mod fl-elezzjonijiet tal-kunsilli lokali u ri]ultat differenti, ftit ta]]mien wara, f’elezzjoni ;enerali. Il-fatt innifsu li g[all-elezzjonijiet tal-biera[ kien hemm numru sostanzjali ta’ voti li ma n;abrux u anke l-istess rata ta’ votazzjoni — [afna aktar baxxa minn dik ta’ elezzjoni ;enerali f’pajji]na li f’kull ka] tkun taqbe] id-90 fil-mija — tag[milha impossibbli li tqabbel wa[da mal-o[ra. I]da indipendentement minn dan kollu, l-aktar importanti wara l-elezzjonijiet tal-biera[, u b[ala effett tar-ri]ultati miksuba, issa nistg[u ng[idu li fil-jiem li ;ejjin se jkollna nofs il-kunsilli lokali ta’ Malta u G[awdex im;eddin. B’nies ta’ esperjenza li di;à kienu hemm fis-snin li g[addew u o[rajn li kienu eletti g[all-ewwel darba f’dawn l-elezzjonijiet. Issa hu l-waqt li mil-livell politiku parti;jan ng[addu g[al-livell ta’ impenn lokali fejn l-ewwel u l-og[la konsiderazzjoni trid tibda tkun il-lokalità u l-ebda motivazzjoni o[ra. Jekk fis-snin li g[addew kien hemm kunsilli li kienu sta;naw min[abba di]gwid bejn kunsillieri — kultant anke tal-istess partit — dan issa jrid jitwarrab u tinbeda pa;na ;dida. Il-kunsilli li kienu su//ess fil-[idma tag[hom iridu j[arsu lejn l-erba’ snin li ;ejjin b’atte;;jament ta’ titjib fuq dak li kienu di;à qed jag[mlu tajjeb filwaqt li dawk li g[addew minn ]minijiet ta’ di]gwid u nkwiet ikunu ri]oluti li jtejbu l-performance tag[hom b’risq irresidenti li kienu eletti f’isimhom. Il-Partit Nazzjonalista, tul dawn is-snin ta’ e]istenza tal-kunsilli lokali, kien il-katalist ewlieni g[at-titjib li rajna jse[[ fillokalitajiet tag[na u a[na nemmnu bis-s[i[ li dawk eletti f’ismu se jkomplu jaqdu dmirhom l-ewwel u qabel kollox fl-interess talfamilji Maltin u G[awdxin kif kien imwieg[ed fil-manifest elettorali.
12
OPINJONI
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
IL-{ADD MA’ DUN PAWL
Mela darba… amilla Champ kienet tifla ]aqqieqa u xa[[ie[a. Tista’ tg[id lanqas kellha [bieb, g[ax kienet ta[seb li se tkun i]jed kuntenta jekk toqg[od wa[edha, tiekol kejkijiet, pudini u [elu. Il-;enituri tag[ha bdew jindunaw u jinkwetaw. Allura [bewlha l-[elu kollu. Camilla [arbet mid-dar, tfittex xi [elu. Imxiet fuq li mxiet. Fl-a[[ar sabet g[orfa mimlija fliexken ta’ kull forma u daqs. Imma l-iktar li ;ibed l-attenzjoni tag[ha kien flixkun ]g[ir, ileqq, mag[mul minn [;ie; kulur id-deheb. Deher qisu mimli bi//ikkulata. Camilla daqet ftit minnu. Kien veru tajjeb. Wara [arset lejn il-label> “Demg[at tal-{;ie;”. U b’ittri ]g[ar kien hemm miktub> “jibdel id-dmug[ f’/ikkulata”. Allura Camilla [ar;et ti;ri, tfittex lil xi [add jibki. Fla[[ar sabet tifla, bid-demg[at ne]lin ma’ wi//ha. Urietha l-flixkun ]g[ir u d-demg[at inbidlu f’/ikkulata, li da[[let f’[alqha, daqitha u waqfet mill-biki. Camilla u dit-tifla baqg[u jitkellmu fer[ana, u telqu b[ala [bieb. L-istess ;ara meta mara kissret xi platti, u bdiet tibki, u meta ra;el xi[ ma setax isib il-bastun, u beka. Camilla u l-flixkun tag[ha g[amlu lil dawk in-nies kuntenti. Camilla ma damitx ma nteb[et li kien ferm iktar sabi[ tferra[ lin-nies b’/ikkulata, milli tiekol /ikkulata wa[dek. Ma baqg[etx tg[arrex g[all-[elu, imma bdiet tfittex nies imdejqin biex tferra[hom. B’hekk g[amlet [afna [bieb u mliet [ajjitha bil-fer[.
C
Int u jien L-egoi]mu hu parti millbniedem. {add ma jista’ je[les minnu g[al kollox. Jekk jirfsu l-kallu lilek nimma;ina minn liema tbatija g[addej int. Imma jekk jirfsu l-kallu tieg[i, it-tbatija mhux
nimma;inaha… imma n[ossha. Dak it-tip ta’ egoi]mu hu naturali, u, tag[mel x’tag[mel, jibqa’ hemm. Hu parti millistint tas-self preservation. Mhux kull forma ta’ egoi]mu hi fil-fatt [a]ina. Imma l-egoi]mu tag[na hu di;à ingranat tajjeb fina. Mhemmx g[alfejn inkomplu n]oqquh billi dejjem nippretendu li a[na l-aqwa, la[jar, g[andna nkunu l-ewwel, g[andna nidhru, g[andna nissemmew, g[andna nkunu
mfa[[ra. Meta jien insir i//entru tad-dinja u tal-Istorja, inkun wasalt f’livell ta’ egoi]mu perikolu] u arroganti. L-egoi]mu g[andna nittemprawh bl-altruwi]mu. Meta :esù beda jitkellem fuq l-im[abba, qabad ma’ fejn kien [alla l-Antik Testment: “{obb lil g[ajrek b[alek innifsek.” Imma ma waqafx hemm. Spi//a biex qal li l-og[la livell ta’m[abba hu ta’ dak li kapa/i jag[ti [ajtu g[allo[rajn. U tag[ti [ajtek ma tfissirx tmut. Imma fuq kollox li tg[ix g[all-o[rajn, li tag[ti [inek u sa[[tek g[all-;id talo[rajn. L-egoi]mu j[allik infantili. L-altruwi]mu jirrendik matur. L-egoi]mu mhemmx g[alfejn
minn Dun Pawl Camilleri
................................................
pauca43@gmail.com
titimg[u, g[ax jikber fixxejn. L-altruwi]mu trid tikkurah u temmen fih, g[ax kultant l-indifferenza talo[rajn taqtag[lek nifsek u aptitek. Imma l-[idma g[allo[rajn timlik bissodisfazzjon li jag[ti servizz ;enwin… u spe/jalment nisrani.
Nerfg[u qlubna ’l fuq Mulej, t[allinix ning[alaq fija nnifsi u rrid li kollox idur mieg[i. T[allinix nikkon/entra biss fuq il-gosti, laptiti u l-b]onnijiet tieg[i. Fejjaqni minn egoi]mu esa;erat li ma
j[allinix nara l-;er[at tal-o[rajn li ma j[allinix nisma’ l-krib tal-mu;ug[a. Stampali f’qalbi l-;enero]ità tieg[ek u l[e;;a li nkun ta’ servizz ;enwin anke meta jien stess g[andi l-problemi tieg[i.
Sors vitali Kull azzjoni g[andha reazzjoni. Din hi pre/i]ament is-sitwazzjoni fil-kwantità ta’ demm pjuttost prekarja li g[andu l-Bank tad-Demm fi Gwardamangia. Hekk kif in-numru ta’ interventi u operazzjonijiet ]died b’rata qawwija f’dawn la[[ar snin, il-pressjoni fuq lammont ta’ demm dejjem qed tikber u t-talba g[ad-demm qed tikber b’rata esponenzjali. Ftit ta’ statistika tag[mel listampa tas-sitwazzjoni iktar /ara. It-talba g[ad-demm f’Mater Dei ]diedet bi 15% fuq is-sena ta’ qabel. L-ikbar ra;uni g[al dan ilb]onn hu n-numru ta’ operazzjonijiet li ]diedu b’iktar minn 2,000 bejn l-2010 u l2011. Dan fisser b]onn ikbar g[al boro] tad-demm. Kultant anki operazzjoni mhux kumplikata tirrikjedi bor]a demm s[i[a (475ml ta’ demm). Fatti o[rajn interessanti li jo[or;u mill-istatistika uffi/jali juru nuqqas kbir ta’ parte/ipazzjoni ta]-]g[a]ag[ fil-qasam tal-g[oti tad-demm. Attwalment dawn jikkostitwixxu g[axra fil-mija biss tad-donaturi. Dan imqabbel mal-faxxa taddonaturi bejn il-55 u l-65 sena. Punt ie[or kurju] hu nnuqqas ta’ nisa donaturi. Hemm kwa]i d-doppju ta’ r;iel li jag[tu d-demm imqabbel m’ dak tan-nisa. Meta wie[ed jikkunsidra li minn 300,000 ru[ eli;ibbli biex jag[tu d-demm [amsa fil-
minn Caroline Galea info@carolinegalea.com
L-g[oti tad-demm hu ;est nobbli li jaf isalva [ajja ta’ bniedem
mija biss jag[mlu hekk, jidher /ar li din hi sitwazzjoni li tista’ tkun ri]olta b’daqsxejn ta’ sforz min-na[a ta’ kul[add. Saret kampanja massi//a fuq il-media biex nies jersqu biex jiddonaw id-demm. Din ilkampanja tista’ tg[id kellha su//ess hekk kif f’Jannar ta’ din is-sena kien hemm ]ieda ta’ 250 bor]a demm fuq Jannar tas-sena 2010. Jidher evidenti, i]da, illi din i]-]ieda fid-donazzjonijiet mhux bi]]ejjed mad-domanda li baqg[et tiskala. Biex tikkumplika ru[ha laffari deher li l-influwenza li [akmet [afna individwi din ix-
xitwa xekklet bosta donaturi regolari milli jersqu ’l quddiem biex jag[tu d-demm. Dan kollu ikkonfermah il-Bank tadDemm li re;a’ wissa li l-livelli tad-demm hu wie[ed baxx u jitlob biex iktar nies jersqu ’l quddiem biex joffru dan irri]ors vitali. Tibqa’ realtà mhux kontestata li g[al [afna Maltin, li tag[ti d-demm g[adu ftit ta’ misteru. F’pajji] li g[andu poplu tant ;eneru] nibqa’ niskanta kif m’hawnx iktar nies li jersqu ’l quddiem g[al din il-pro/edura li tie[u tant ftit [in u li ma g[andha l-ebda kumplikazzjoni ta’ xejn.
L-ewwel nett, li tag[ti ddemm ma jnaqqaslekx sa[[tek. Il-;isem tal-bniedem g[andu mekkani]mi awtomati/i u naturali li jer;g[u jtellg[u l-livell taddemm meta jitnaqqas id-demm b’mod kontrollat. G[otja ta’ demm ;eneralment tfisser kwa]i nofs litru demm (450 ml) li jsarrfu f’dak li jissejja[ unit taddemm. Pazjenti li jitilfu [afna demm f’ka] ta’ in/ident jew interventi serji jista’ jkollhom b]onn bejn 40 u 50 unit ta’ demm. Barra minn hekk, /elloli
[omor tad-demm g[andhom ]mien limitat meta jistg[u jintu]aw, infatti dan irid isir u]u minnhom fi ]mien 42 ;urnata. Dan juri /ar li l-pro/ess talg[oti tad-demm hu wie[ed kontinwu u jrid isir il-[in kollu. Kultant wie[ed jew ]ew; in/identi serji jistg[u jipperikolaw il-provvista taddemm li l-bank ikollu in stock. F’Malta jkollna madwar 300 in/ident tat-traffiku serju u g[alhekk wie[ed jista’ jag[mel il-kont malajr tal-b]onn kbir tad-demm f’pajji]na. Ma nixba’ qatt nag[mel appell biex min fostna jista’ jag[ti dik il-bor]a demm tant prezzju]a ma joqg[odx lura. G[alkemm li tag[ti d-demm mhix xi g[otja finazjarja dan hu ;est nobbli u li jaf isalva [ajja ta’ bniedem f’[akka t’g[ajn.
OPINJONI
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
13
Il-[idma le;i]lattiva tkompli Il-[idma tal-Gvern ma tieqaf xejn. Anzi, tibqa’ ]]id firritmu. Ministeri differenti qed jirnexxilhom isarrfu dak li [admu g[alih fl-erba’ snin li g[addew filwaqt li qed jo[or;u b’inizjattivi ;odda biex ikomplu jtejbu l-kwalità tal-[ajja tal-familji u ta’ kull individwu fis-so/jetà tag[na. L-Oppo]izzjoni ilha ;img[at s[a[ tipprova tag[ti l-impressjoni li l-Gvern qed jib]a’ jippre]enta li;ijiet ;odda u qed jib]a’ jmur g[allg[arbiel tal-Parlament. Joseph Muscat u s[abu qed jippruvaw jilag[bu log[ba u jag[tu l-impressjoni li l-Gvern m’g[andux is-sa[[a jille;i]la u g[alhekk qed nibqg[u ’l bog[od mill-Parlament. Ma jistg[ux imorru ]mer/ aktar minn hekk! F’dawn il-;img[at ilMinisteri differenti wrew li lGvern g[adu ffukat fuq il[olqien tal-impjiegi, fuq ittis[i[ tal-edukazzjoni u fuq ittwettiq u t-tlestija tal-pro;etti li kienu g[addejjin. Kontra l-vjolenza u l-mibeg[da
Personalment d[alt g[allisfida tal-:ustizzja u talPolitika So/jali b’/erta responsabbiltà u impenn biex inkompli nibni fuq il-[afna tajjeb li sar fis-snin li g[addew u biex nag[ti spinta f’oqsma ;odda fejn jin[tie;. Ir-ri]ultat ta’ dan kien li nhar l-Erbg[a li g[adda kont f’po]izzjoni li nressaq filParlament abbozz ta’ li;i li
jemenda l-Kodi/i Kriminali biex jistabbilixxi b[ala reati kull tip ta’ vjolenza – in/itament, approvazzjoni, in;urja, abbu] verbali u vjolenza aggravata – filkonfront ta’ persuni jew gruppi ta’ persuni fuq ba]i ta’ ;eneru, identità tal-;eneru u#jew orjentazzjoni sesswali. Dan l-abbozz ta’ li;i tfassal fuq indikazzjoni u struzzjonijiet /ari tal-Prim Ministru u wara ]ew; atti ta’ vjolenza li twettqu fuq persuni u li allegatament twettqu min[abba l-orjentazzjoni sesswali tal-vittmi. Iltqajt ma’ stakeholders varji, inklu] ma’ rappre]entanti tal-Malta Gay Rights Movement u ta’ Aditus. Flimkien irnexxielna naslu g[al emendi g[al-li;ijiet li jirriflettu a[jar is-so/jetà ta’ pajji]na llum u jkomplu jsa[[u u j[arsu d-drittijiet talbniedem. Dawn l-emendi jirriflettu wkoll it-twemmin tal-Gvern fid-diversità u flinklu]joni. Permezz tag[hom, ladarba jg[addu mill-Parlament, se nkunu qed nassiguraw li l-ebda persuna jew gruppi ta’ persuni ma jkunu diskriminati jew addirittura vittmi ta’ abbu] jew vjolenza, min[abba l-orjentazzjoni sesswali tag[hom. Il-messa;; li qed inwasslu lis-so/jetà tag[na hu wie[ed: irridu so/jetà li tirrispetta lillpersuna s[i[a, hi min hi u tkun xi tkun, ikun xi jkun ilkulur tal-;ilda tag[ha u tkun xi tkun l-orjentazzjoni tag[ha.
Ilkoll indaqs – irrispettivament mill-identità tal-;eneru Din il-;img[a [abbart ukoll li l-Gvern se jressaq abbozz ta’ li;i li jemenda l-Att dwar l-Ugwaljanza g[all-Ir;iel u nNisa. Permezz ta’ dawn l-emendi, il-Kummissjoni Nazzjonali dwar il-Promozzjoni talUgwaljanza (NCPE) se ting[ata r-responsabbiltà li ta[dem kontra kull tip ta’ diskriminazzjoni fil-post taxxog[ol u fejn dan s’issa mhux kopert b’mod effettiv.
Fi kliem ie[or se tkun qed tassigura li l-prin/ipju talugwaljanza jit[addem g[al kull[add indaqs, irrispettivament mill-età, missess, mill-orjentazzjoni sesswali, mill-identità tal;eneru, mir-reli;jon u ttwemmin im[addna. B’dawn il-bidliet fil-li;i se nkunu qed niggarantixxu lugwaljanza g[al kul[add. Mhux g[ax s’issa hawn xi Maltin li huma anqas minn o[rajn i]da g[aliex b[al f’kull [a;’o[ra l-li;ijiet iridu jevolvu biex jirriflettu rrealtajiet so/jali l-;odda li jkunu qed ji]viluppaw. Intenni li l-Gvern hu impenjat li jaqta’ kull tip ta’ diskriminazzjoni li te]isti fisso/jetà. F’dawn l-a[[ar tletin sena g[amilna passi kbar ’il quddiem. Illum in-nisa g[andhom l-istess drittijiet daqs l-ir;iel u qed na[dmu biex naqtg[u kull forma ta’ diskriminazzjoni. G[alhekk
da[[alna li;ijiet u qed nipproponu o[rajn biex nassiguraw li [add ma jkun diskriminat min[abba sess, reli;jon, kulur jew orjentazzjoni sesswali. Insa[[u l-Li;i Opportunitajiet Indaqs Bidliet g[al-li;ijiet varji filqasam tal-persuni b’di]abbiltà, li di;à kienu approvati b’[add kontra millParlament fl-istadju ta’
Kumitat u li issa fadal li jg[addu mit-Tielet Qari, g[andhom l-istess g[anijiet. Se nkunu qed insa[[u l-Li;i Opportunitajiet Indaqs biex ikunu salvagwardati b’mod aktar effettiv id-drittijiet talpersuni b’di]abbiltà kontra diskriminazzjoni fuq il-ba]i tad-di]abbiltà u anke biex din il-Ligi tkun konformi kemm mal-Konvenzjoni kif ukoll mad-Direttiva tal-Unjoni Ewropea dwar Diskriminazzjoni fil-Post tax-Xog[ol. Fost l-o[rajn se nda[[lu sistema li permezz tag[ha, ixxog[ol ta’ kuratur ta’ persuni li huma interdetti jew inkapacitati, se jkun rivedut kull tant ]mien millQorti. G[alhekk, kuntrarju g[al dak li ji;ri b[alissa, se jkollna mezz ta’ assessjar u kontroll tal-kuratur, bil-g[an li jkun kkontrollat potenzjal ta’ abbu] tal-persuni b’di]abbiltà. Fl-istess [in il-Kummissjoni Nazzjonali Persuni b’Di]abbiltà kienet identi-
minn Chris Said chris.said@gov.mt
fikata b[ala l-mekkani]mu indipendenti li se tippromwovi, tipprote;i u timmonitorja limplimentazzjoni talKonvenzjoni, kif mitlub minn Artiklu 33 tal-istess Konvenzjoni. Grazzi g[al dawn l-emendi u o[rajn se nkunu qed in;ibu l-li;ijiet ta’ Malta f’dan ilqasam konformi malKonvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti g[ad-Drittijiet talPersuni b’Di]abbiltà. B’hekk se nkunu f’po]izzjoni li nirratifikaw din ilKonvenzjoni. Altru milli l-[idma le;i]lattiva tinsab wieqfa! B’kuntrarju g[ax-xewqat tal-Oppo]izzjoni, li g[adha qed tipprova taqta’ l-g[atx talpoter, dan il-Gvern jinsab b’sa[[tu u ma jiddejjaq xejn iressaq li;ijiet g[all-approvazzjoni tal-Parlament.
Biex tiskon;ra… Mela issa g[andna lill-Kap tal-Oppo]izzjoni jilg[abha ta’ San Fran;isk bir-re/itar tattalba sabi[a g[all-pa/i. Sabi[a din it-talba meta to[ro; minn fomm min hu ;enwin u mhux opportunist u b’kilba sfrenata g[all-poter. Tal-Labour g[andhom [abta jilag[buha tal-qaddisin imma mbag[ad issib li b[alma jg[id il-Van;elu jkollhom travu daqs dinja f’g[ajnejhom. Tal-Labour g[amlu storja ma tispi//a qatt minn dak li qalu xi kunsillieri tal-PN, waqt laqg[a fil-mag[luq li kienet rekordjata b’mod sigriet minn widna tal-PL. Issa jien ma naqbel xejn ma’ /ertu lingwa;; u]at minn dawn i]-]ew; persuni. Imma hu x’inhu l-ka] dawn kienu qed jitkellmu bejn erba’ [itan u mhux f’laqg[at pubbi/i. Tal-Labour [adu siltiet minn dak li qalu dawn i]]ew; persuni u perr/uhom fuq l-istazzjon tag[hom biex irrepetewhom pappagalment l-alleati soliti tag[hom.
Konvint li min irrekordjahom ma kellu l-ebda skop ;enwin f’mo[[u. Kellu biss l-iskop li jintg[o;ob malLabour. Miskin ja[seb li hu ok li tperre/ dak li hu privat anki jekk l-iskop m’g[andu x’jaqsam xejn mal-interess pubbliku. L-ipokrisija tal-Labour m’g[andhiex limiti. Tka]aw bil-lingwa;; u]at filmag[luq. Imma ma tka]awx bil-lingwa;; divi]iv u]at filpubbliku minn esponenti tag[hom inklu] minn dak li llum hu l-Kap tal-Labour. {a nag[ti ftit e]empji ta’ dan il-lingwa;;: Nibdew minn dak li qal Joseph Muscat, illum Kap talOppozizzjoni. ‘L-g[adu
tag[na hu l-Partit Nazzjonalista’. Ma u]ax il-
kelma ‘avversarju’ imma ‘g[adu’;
‘Il-bieb tieg[i miftu[ g[al-Laburisti BISS’ – Joe
Debono Grech, meta kien Ministru suppost tal-Maltin u l-G[awdxin kollha; ‘:a preparati min
g[andu jid[ol f’liema dipartiment, min g[andu jid[ol, u hemm affarijiet o[ra x’se nag[mlu imma mhux se ng[idulhom, [alli kif nid[lu fil-Gvern na[sduhom, ma ntuhomx /ans’ – Silvio Parnis; ‘Dawk mhux parti millfamilja taghna’ – Justyne
Caruana. Din il-membru parlamentari g[ajret linnazzjonalisti ‘sriep’;
‘Dawk g[adhom xi [a;a [a]ina fid-DNA’ –
Charles Mangion;
‘Se nkunu, mela le, Gvern tal-Laburisti…’ -
Jason Micallef; U din l-aqwa – il-;urnal suppost indipendenti l-orizzont, ;urnal tal-GWU, alleata fidila tal-PL, ;ab artiklu ta’ /ertu Joe Fava, li b’odju kontra Peppi Azzopardi kiteb: ‘Irridu nkunu g[amilna patt ta’ suwi/idju kollettiv biex wara r-reb[a ma nillikwidawx lil din ilkreatura abjetta….’ Dan l-istess artikolist sejja[ lil Peppi Azzopardi ‘;urdien.’
U ‘ma[mu;’. Hu minnu li dan l-artikolist ma baqax jikteb ftit wara li kiteb dan l-artiklu, imma l-fatt hu li min illum qed jilg[abha ta’ xi San Fran;isk qatt ma naf li lissen kelma kontra kitba moq]ie]a b[al din. Hemm aktar e]empji b[al dawn li ktibt. Wie[ed jista’ jarahom fuq youtube. Hawn min jista’ ji;ih dubju li dan li ktibt hawn fuq hu biss frak mill-passat u mhux parti mir-realtà ‘gdida’ li suppost irid ida[[al Muscat. Dan iddubju malajr jisparixxi jekk jinteba[ li xi w[ud minn dawk li u]aw dan il-lingwa;; g[adhom fuq il-bankijiet talOppo]izzjoni. L-istess kif g[adhom dawk l-istrate;isti tal-Labour li jag[tu l-pariri lill-media laburista kif ju]aw tatti/i moq]ie]a biex i[amm;u u jiskreditaw politi/i nazzjonalisti permezz ta’ servizzi malinni. Hu ka] li lil tal-Labour ma tistax tafdahom… anki meta jilbsu ta’ an;li.
minn Charlò Bonnici charlo.bonnici@gov.mt
Tassew ma tistax tafdahom lil tal-Labour anke meta jilbsu ta’ an;li
14
OPINJONI
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
Esperjenza unika F’din l-elezzjoni g[all-kunsilli lokali, re;a’ [are; bi/-/ar g[al darb’o[ra kemm irnexxa lesperiment tal-kunsilli lokali. Bi]]ejjed nikkunsidraw innumru ta’ kandidati ta’ kull partit politiku kif ukoll dawk indipendenti, li jaqbe] l-400. Il-kunsilli lokali taw opportunità unika lil dawn i/-/ittadini kollha biex jesperjenzaw l-opportunità li toffri lilek innifsek biex tkun ta’ servizz lill-bqija tal-elettorat. Ming[ajr il-kunsilli lokali, din l-opportunità ma setg[et qatt tkun possibbli. Hi opportunità unika propju g[aliex wie[ed joffri l-[in liberu tieg[u bl-intenzjoni li ja[dem g[all-;id komuni. Kull kandidat li jag[mel dan il-pass, jag[mlu fid-dawl li ma jistenna xejn lura, [lief issodisfazzjon li permezz tal[idma tieg[u, inti stajt kont katalist li ;ibt bidla, ]g[ira kemm hi, fil-[ajja ta’ persuna. G[al din l-opportunità rrid ng[id allura grazzi lill-Partit Nazzjonalista li welled ilkunsilli lokali. Dakinhar, ing[ata rigal sabi[ li kien a//ettat minn eluf ta’ kandidati li kkontestaw minn dakinhar sal-lum lelezzjonijiet tal-kunsilli lokali f’Malta u G[awdex. Meta l-gvern ta’ dakinhar welled il-kunsilli lokali, g[adda xi ftit mill-poteri
minn Ryan Callus Vi/i-President tal-Youth of the European Peoples’ Party ryancallus@gmail.com
tieg[u biex dan ikun jista’ jinfirex fuq aktar nies. Dan hu l-isba[ prin/ipju talkunsilli lokali, li permezz tag[hom, numru akbar ta’ nies huma parte/ipi fit-te[id tadde/i]jonijiet. Opportunità sabi[a meta tkun kandidat hu l-fatt li lma;;oranza tan-nies li tiltaqa’ mag[hom ikunu lesti jift[u qalbhom u jafdaw fik l-ideat tag[hom, l-esperjenzi tag[hom kif ukoll iddiffikultajiet u tbatijiet li jkunu g[addejjin minnhom. Dan hu /ertifikat li g[alkemm jing[ad [afna kliem negattiv fil-konfront tal-
politi/i, il-poplu Malti jibqa’ fl-a[[ar mill-a[[ar grat lejn is-servizz mog[ti minn kull kandidat, kunsillier u deputat. {afna drabi naqg[u fittentazzjoni li n[alltu kollox flimkien u ni;;eneralizzaw b[allikieku kul[add l-istess u kul[add ugwali. Dan m’g[andux ikun, kemm meta nitkellmu dwar il-politika i]da daqstant ie[or dwar kull [a;a o[ra. Minkejja li f’kull elezzjoni tal-kunsilli lokali l-kandidati ta’ partit ja[dmu biex jirb[u kemm jista’ jkun appo;; fuq kandidati ta’ partit ie[or, wara li tg[addi l-elezzjoni, kul[add hu mistenni jpo;;i madwar mejda u jiddiskuti flimkien. Kull kunsill hu mistenni mill-elettorat ja[dem flimkien u hekk g[andu jkun. Mill-g[ada tal-elezzjoni g[andha titwarrab il-pika parti;;jana u b’genwinità jinstabu soluzzjonijiet li jtejbu l-[ajja ta/-/ittadini tal-lokal. Din kienet l-esperjenza tieg[i matul din il-kampanja g[all-kunsill lokali mil-lenti kif rajtha jien. Kienet esperjenza unika li permezz tag[ha kbirt u sirt naf a[jar ilb]onnijiet tan-nies. }ammejt f’mo[[i d-diskors tal-Prim Ministru Lawrence Gonzi l-g[ada li ng[ata vot assolut ta’ appo;; millkunsillieri – dak li g[andna nibqg[u qrib tag[kom.
“. . . mill-g[ada tal-elezzjoni g[andha titwarrab kull pika politika . . . ”
NEGOZJI }G{AR
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
15
In-negozji tag[na TAG{RIF U KUMMENTI DWAR IS-SETTUR TAN-NEGOZJI }G{AR U DAQS MEDJU
Kura;; Inxammru l-kmiem biex flimkien inkomplu na[dmu
Inqala’ minn kollox…
Ninsabu fir-raba’ sena ta’ din il-le;islatura. Le;islatura li tista’ tg[id li kien fi[a minn kollox. X’ma nqalax f’dawn la[[ar erba’ snin? Kienu erba’ snin mill-aktar diffi/li. Fl-2008 tfa//at il-kri]i finanzjarja li he]]et lekonomija dinjija. Bi]-]mien, din kibret u minn kri]i li laqtet lill-banek u lill-istituzzjonijiet finanzjarji saret wa[da millakbar kri]ijiet ekonomi/i talistorja ri/enti. Qed naraw pajji]i kbar Ewpropej, b[all-Italja, lIrlanda, il-Portugall, Spanja, u o[rajn, fejn il-qg[ad sploda. Dan i[alli impatt fuqna wkoll, g[aliex aktar nies bla xog[ol ifisser inqas safar u anqas konsum u dan jaffettwa lindustrija tat-turi]mu u dawk il-fabbriki u n-negozji kollha li jiddependu fuq l-esportazzjoni f’pajji]na. Madankollu, g[aliex fi snin img[oddija t-tmexxija finanzjarja ma kinitx dejjem wa[da g[aqlija, dawn il-pajji]i ma kinux f’qag[da li jniedu inizjattivi biex jixprunaw lattività ekonomika. Anzi, biex jilqg[u g[addiffikultajiet finanzjarji kbar li sabu ru[hom fihom ma kellhomx triq o[ra g[ajr li jirrikorru g[al mi]uri goffi ta’ awsterità, u kaw]a tal-kollass fl-ekonomiji tag[hom, qed jintilfu eluf u eluf ta’ impjiegi. B[allikieku dan ma kienx bi]]ejjed, kellna mbag[ad lepisodju ta’ meta faqqg[et lepidemija tas-swine flu, li [olqot be]g[at u impenn minn kull pajji] affettwat. Kellna l-i]broff tal-vulkan fl-I]landa li [arbat g[al kollox it-tra;itt ta’ miljuni ta’ turisti li riedu jsiefru minn pajji] g[allie[or, inklu] dawk li xtaqu ji;u lejn Malta. Qam kaos u rivoluzzjonjiet kbar fl-E;ittu, fit-Tune]ija filYemen, fis-Sirja u bl-akbar wa[da tkun dik tal-Libja. Dawn tal-a[[ar jistg[u jfissru libertà u demokrazija i]da
minn Anton Vella
fissru wkoll, fl-immedjat, aktar in/ertezza fir-re;jun. U xi ng[idu g[all-g[oli filprezzijiet fil-qasam tal-ikel kif ukoll tal-ener;ija, spe/jalment dawk ta]-]ejt? B[alissa, aktar minn kif kien mistenni, qed ikollna niffa//jaw prezzijiet internazzjinali rekord ta’ madwar 120 dollaru-il barmil. Imma nist[ajjilkom tistaqsuni: “G[aliex qed issemmi dan kollu?” Iva, dawn il-fatti kollha huma importanti [afna li kul[add jiftakarhom u j;ibhom quddiem g[ajnej[ biex ikun kapa/i jag[raf u jevalwa a[jar fejn ninsabu, u ma’ xiex kellu j[abbat wi//u l-Prim Ministru, tul dawn l-a[[ar snin. G[adni kif semmejt i//irkustanzi, il-problemi u ddiffikultajiet kollha li kellna niffa//jaw tul dawn l-a[[ar snin. G[adni kif tajtkom stampa ta’ minn xiex kellna ng[addu, i]da l-mistoqsijiet ji;u wa[edhom: “Kif ;ie affettwat pajji]na? Kif ;ejna affettwati int u jien? Fejn ninsabu llum wara dan ilmaltemp kollu?” B’rasi mg[ollijja nwie;eb: flimkien qed nirnexxu. {dimna bil-g[aqal u ;ibna rri]ultati. Pajji]na baqa’ kompetittiv. Minkejja kollox, il-qg[ad baqa’ ta[t kontroll. Komplejna nsostnu s-servizzi so/jali u sa[ansitra ]diedu wkoll xi benefi//ji. Kienu introdotti skemi ta’ g[ajnuna g[as-settur
tan-negozju, baqa’ ji]died linvestiment, u bqajna naraw il[olqien ta’ diversi pro;etti kapitali. Komplejna ninvestu fledukazzjoni, fis-sa[[a, flinfrastruttura, fl-ambjent u, fuq kollox, komplejna no[olqu xxog[ol. Biex wie[ed jifhem a[jar, kif f’dawn l-a[[ar snin, flimkien, b[ala pajji], irnexxejna, u ma ta[sbunix li qed nitkellem fl-arja, f’din ilpa;na qed nippubblikaw xi /ifri li huma rilevanti [afna. Dawn l-inizjattivi u [afna aktar huma xhieda [ajja tassu//ess li qed jinkiseb. Minkejja dak kollu li semmejt fil-bidu ta’ dan l-artiklu, f’pajji]na ;ara l-oppost ta’ dak kollu li b[alissa qed ji;ri f’pajji]i o[ra ;irien tag[na. Il-verità hi li minkejjja //irkustanzi diffi/li, il-Ministru Tonio Fenech b[ala l-Ministru responsabbli mill-Finanzi, lEkonomija u Investiment, flimkien mal-gvern kollu rnexxielhom iwettqu [afna. U dan mhux paroli biss g[aliex il-fatti jitkellmu wa[edhom, u kieku dan ma ;arax, kieku jien u int, b[alissa ninsabu fl-istess sitwazzjoni b[a/-/ittadini Spanjoli, Griegi u o[rajn. Il-[idma u l-g[aqal tal-gvern jista’ jkun apprezzat aktar g[aliex dawn l-avvanzi kollha li g[amilna twettqu fi//irkustanzi li g[adna kemm semmejna, g[aliex il-vera hu ka] ta’ kif jg[id il-Malti li konna tabil[aqq “ba[rin talmaltemp”, g[ax minkejja kollox qed nirnexxu. Kura;;. Ejjew inxammru lkmiem [a nkomplu na[dmu. Ejjew ma naqtg[ux qalbna. Ejjew biex filwaqt li n]ommu saqajna mal-art nibqg[u nemmnu fina nfusna u n[arsu biss ’l quddiem. Is-su//ess li niksbu a[na llum se jkunu jistg[u jgawduh ukoll uliedna u ulied uliedna g[ada.
Is-settur tan-negozji ]g[ar Fl-2008, ta[t amministrazzjoni laburista, negozji ]g[ar f’pajji]na kellna 54,834 (50,690 f’Malta u 4,144 f’G[awdex) Fl-2011, ovvjament ta[t amministrazzjoni nazzjonalista, in-negozji ]g[ar f’pajji]na telg[u g[al 62,482 (57,879 f’Malta u 4,603 f’G[awdex) Dan ifisser li f’dawn l-a[[ar tliet snin irre;istrajna }IEDA ta’ 7,648 (14%) Fi kliem ie[or, din i]-]ieda tfisser li tul dawn l-a[[ar tliet snin kellna medja ta’ madwar seba’ negozji ;odda kuljum.
Li/enzji tan-negozju ma[ru;a mid-Dipartiment tal-Kummer/ biss Fl-1996 kienu pro/essati 542 li/enzja. Fl-1998 kienu pro/essati 388 li/enzja.
Dan ifisser li ta[t amministrazzjoni laburista kellna NUQQAS ta’ 154 li/enzja li kienu pro/essati. Jekk naqbdu perjodu ta’ 13-il sena — bejn l-1998 u 2011 — ta[t amministrazzjoni nazzjonalista, insibu li kellna }IEDA fl-ippro/essar ta’ li/enzji ta’ 810 li/enzja. U dan g[aliex fl-2011 biss kienu pro/essati ’il fuq minn 1,198 li/enzja.
Fabbriki ;odda Bejn l-2008 u l-2011 kienu approvati mill-Malta Enterprise 130 fabbrika ;dida li se jkunu qed jo[olqu 3,400 impjieg. Dan ifisser li tul dawn l-a[[ar tliet snin kienu approvati medja ta’ kwa]i fabbrika ;dida kull ;img[a. Is-sena l-o[ra biss (2011) il-Malta Enterprise approvat 23 pro;ett b’investiment totali ta’ 133 miljun ewro li se jo[olqu 600 post tax-xog[ol ;did fuq perjodu ta’ tliet snin. Is-sena l-o[ra biss (2011) il-Malta Enterprise approvat 16il pro;ett ie[or ta’ espansjoni b’investiment ta’ 33 miljun ewro li se jo[olqu 300 post tax-xog[ol fuq perjodu ta’ tliet snin.
Investimenti F’perjodu ta’ sentejn, 570 intrapri]a investew bi 80 miljun ewro u permezz tal-iskemi tal-ERDF ibbenefikaw bejniethom xejn inqas minn 35 miljun ewro. Permezz tal-iskema MICROINVEST sa issa di;a n[ar;u
607 /ertifikat lil intrapri]i li j[addmu mag[hom inqas minn g[axar persuni, li bejniethom investew mas-16-il miljun ewro u [olqu 226 post tax-xog[ol ;did. B’hekk se jkunu qed jing[ataw 4 miljun ewro fi kreditu ta’ taxxa lil 607 intrapri]a. Permezz tal-iskema MICRO CREDIT – BOV JEREMIE Financing package for SME’s f’sena wa[da biss kien hemm 167 SME li kellhom 181 pro;ett b’total ta’ 24 miljun ewro investiment approvat, li ibbenefikaw minn self b’rati ta’ interessi spe/jali li jammonta g[al total ta’ 16-il miljun ewro.
ITTRI LILL-EDITUR
5 PA:NI ITTRI TAL-QARREJJA
Tom & Jerry g[al dejjem Sur Editur, Evarist Bartolo hu skorrett g[all-a[[ar. Il-politika tal-PL dejjem kienet tat-tip ta’ Tom & Jerry u mhux biss meta jkollna d-deni tal-elezzjoni. Il-PL dejjem kellu politika distruttiva u bl-istil aggressiv tieg[u dejjem [are; jattakka kwalunkwe politika proposta min-nazzjonalisti appuntu g[ax ;ejja mill-PN. Tant hu veru dan li fissittinijiet, hekk kif Gvern Nazzjonalista kien qed jit[abat biex bil-mezzi limitati li kellu dak i]-]mien jibda l-industrija tat-turi]mu, il-Partit Laburista kien ipprova jirridikola dak lisforz u qal li l-Gvern Nazzjonalista kien se jag[mel mill-Maltin nazzjon ta’ sefturi u ta’ wejters. Hu kien issu;;erixxa li flok il-George Cross fuq il-bandiera Maltija nibdew in;ibu kikkra u plattina. Aktar ri/enti kien kontra u attakka bl-aktar mod fero/i u b’gideb proposti nazzjonalisti u dan minkejja li kien ovvju li dawn kienu ta’ ;id biex ma ng[idx vitali g[all-pajji].
17
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
Il-latrina tal-‘Bombi’
Fost o[rajn insemmi: Il-liberalizzazzjoni talkummer/ Il-liberalizzazzjoni taxxandir Il-liberalizzazzjoni tattelekomunikazzjoni Il-privatizzazzjoni talbanek Il-privatizzazzjoni tatTarzna Kif ukoll l-akbar ]ew; dnubiet tal-Labour li qatt ma jistg[u u la jintesew u lanqas jin[afru: ji;ifieri Il-[tif tal-governanza talpajji] mill-Gvern Laburista ta’ minoranza assoluta, immorali u politikament skorrett bejn l1981 u 1987 u L-oppo]izzjoni totali g[add[ul ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea. Dwar din tal-a[[ar jien ma nemminx lil Joseph Muscat meta jg[id li issa sar Ewropeista konvint. Jien konvint, i]da, li meta jg[id hekk, Joseph Muscat ikun biss e]empju ie[or talpolitika ta’ Tom & Jerry jew ta’ the end justifies the means.
PAUL MALLIA
{a]-}ebbu;
Sur Editur, Nhar il-{add 19 ta’ Frar kelli b]onn nu]a l-latrina pubblika li hemm ta[t il-mina tal-Bombi, fejn jieqfu l-buses ta’ Tas-Sliema. Verament kont di]gustat bl-istat [a]in li tinsab fih. Qed nirreferi partikolarment g[at-taqsima tal-ir;iel. Alla[ares ikollhom ju]awh xi turisti g[ax ]gur jag[mlulna reklam [a]in meta jmorru lura f’pajji]hom. Nappella lill-awtoritajiet kon/ernati biex jie[du [sieb inaddfu dawk it-toilets.
F. VELLA Il-Mosta
Yana Mintoff Bland u l-kattivi
Sur Editur, Mela l-{add 22 ta’ Jannar 2012, fuq xewqa ta’ Joseph Muscat, Yana Mintoff Bland, it-tifla ta’ Dumink, indirizzat il-Konferenza :enerali tal-Partit Laburista. Qag[det titkellem fuq missierha u l-villa tieg[u u fuq kemm hu kattiv il-Gvern Nazzjonalista. {eqq na[seb li Joseph meta stedinha [ass li b’dan, il-laburisti Mintoffjani antiki kienu jie[du pja/ir u allura hekk kien jaqbel li jsir. I]da e]att erbat ijiem wara, ji;ifieri nhar il-{amis 26 ta’ Jannar, Joseph Muscat ;ratlu wa[da kbira. Il-mozzjoni ta’ sfidu/ja fil-Gvern ta’ Gonzi
kienet meg[luba. Instaram u mar jg[id li Gonzi xorta jmissu jirri]enja b[al ma messu rri]enja l-gvern ta’ missier Yana meta fl1981 il-poplu kien g[a]el lil [addie[or. Qal li l-gvern ta’ Duminku missier Yana kien ‘skorrett politikament’ jew immorali. “Now isn’t that cruel, Yana dear?” U na[seb li jekk il-{add 22 ta’ Jannar, Joseph kien g[amel xi gwadann mal-partitarji Mintoffjani, il-{amis 26 tarlu kollox mar-ri[ u spi//a ag[ar milli kien qabel b’dak li qal dwar Mintoff u l-gvern tieg[u!
S. MUSCAT
Il-Marsa
Partit Laburista — D.O.P. Sur Editur, Tassew li l-Partit Laburista matul is-snin ]amm il-‘;enwinità’ u l-karatteristika ewlenija tieg[u li mexxej wara l-ie[or jikkritika jew addirittura jikkundanna lillmexxej jew mexxejja ta’ qablu. Allura hu ;ustifikat li l-PL, wara ismu, i;ib l-ittri D.O.P. — Demokrazija talOri;ini Protetta. Dan qed ng[idu g[aliex sa mill-1949 Dom Mintoff kellu x’jg[id bl-ikrah malmexxej tieg[u Pawlu Boffa u kien attakkah bl-aktar mod goff. It-tg[ajjir talpartitarji laburisti kontra Boffa dak i]]mien sa[ansitra kien personali. Il-Partit Laburista kien spi//a maqsum fi tnejn. Aktar ri/enti, fl-1997-1998, beda l;lied bejn il-Prim Ministru Alfred Sant u Dom Mintoff. Mintoff kien akku]a lil Sant li kien tilef il-boxxla u r-ru[ so/jali. Akku]a mill-aktar serja f’partit so/jalista. Fil-Birgu, Sant kien wie;eb lil Mintoff
u qallu biex jirri]enja u akku]ah bi tradiment. Mintoff kien spi//a waqqa’ l-gvern ta’ Sant. Fl-istess kwistjoni tal-1998, Duminku Mintoff stqarr li l-ag[ar de/i]joni li kien g[amel kienet li imbotta lil KMB biex jie[u f’idejh il-MLP. Fl-2003 kellna ;lieda o[ra [arxa bejn An;lu Farrugia (illum Deputat Mexxej tal-PL) u Alfred Sant. An;lu Farrugia kien ikkontesta g[at-tmexxija tal-partit u kien iffero/ja meta Alfred Sant wara li kien [abbar li mhux se jikkontesta g[al mexxej kien re;a’ bdielu. Skont An;lu Farrugia, fl-Ewwel ta’ Mejju 2003 kienet saret oxxenità li ddisgustat [afna delegati laburisti meta fid-dimostrazzjoni kienet saret propaganda u pressjoni mal-laburisti biex jer;g[u jele;;u lil Sant b[ala mexxej. F’intervista f’The Times tal-14 ta’ Mejju 200, fost [afna tmaqdir u akku]i lil
Sant, An;lu Farrugia kien ukoll qal li “Sant falla kompletament”. Issa kellna l-Konferenza :enerali talPL fl-a[[ar ta’ Jannar fejn jidher li Mintoff kellu r-rivin/ita fuq Alfred Sant permezz tat-tifla tieg[u Jana li fuq stedina ta’ Joseph Muscat indirizzat il-laqg[a b[ala delegata spe/jali. Din Jana Mintoff qag[det titkellem fuq missierha Duminku ji;ifieri dak Duminku li fl-1998 kien waqqa’ l-Gvern ta’ Sant! Issa, il-mexxej pre]enti Joseph Muscat, e]att erbat ijiem wara li tkellmet Jana filkonferenza ;enerali mar jikkundanna lgvern ta’ missierha Duminku Mintoff u ta’ Karmenu Mifsud Bonnici b[ala skorrett politikament u moralment mhux sewwa g[ax, qal Muscat, ma kienx messhom qag[du fil-gvern meta l-poplu kien g[a]el mod ie[or. {udha ma’ saqajk Jana!
P. MICALLEF
{al Qormi
Niftakru x’kien jg[id Nerik Mizzi dwar l-elezzjonijiet
L-g[aqal jissarraf f’su//ess Sur Editur, Apprezzajt l-ittra ta’ G.L. Camilleri mill-Furjana, f’il-mument tat-12 ta’ Frar, fejn jidhirli li l-kittieb hu pjuttost anzju] fuq lelezzjoni li jmiss. Personalment g[andi fidu/ja li l-elezzjoni ssir f’waqtha ji;ifieri mhux qabel il-[ames snin talle;islatura. Il-poplu in;enerali jaf li ;id ra mill-gvern pre]enti u ma jixtieqx taqlib. Il-korrispondent irrimarka li “g[all-elezzjoni g[adha ma ntqalitx l-a[[ar kelma”. Il-Mexxej Nazzjonalista Nerik Mizzi, fil-karriera politika tieg[u, ;ieli kellu jiffa//ja xi rivali li, b’vu/i g[olja, kienu jbassrulu telfa fl-elezzjoni li kien ikun imiss. B’risposta kien jg[idilhom, bla ebda tbaqbiq: Le urne parleranno u [afna drabi kellu ra;un. L-importanti hu li l-partit ifakkar fid-dettal il-[ajja fi ]mien ir-re;im laburista ta’ bejn l-1981 u l-1987. Ikun qed jg[allem lil dawk li bilkemm kienu twieldu dak i]-]mien, u anke lil dawk li nsew l-imrar li kienu misqija f’dawk il-[ames snin u [ames xhur. Min jemmnek meta tg[id li l-bi]a’ ta’ vjolenza fittoroq kienet i;;ieg[lni na[bi, kif nista’, il-gazzetti tal-PN jien u naqsam mill[anut mnejn xtrajtha sa ma nid[ol id-dar?
I.G.T.
Il-Belt Valletta
18
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
ITTRI LILL-EDITUR
Id-dehriet tal-Madonna ta’ Lourdes
L-ewwel /entinarju tal-qniepen tal-knisja tal-Marsa Sur Editur, Il-knisja tas-Santissima Trinità tal-Marsa kienet g[adha mhux lesta minn kollox meta fiha saret lewwel /erimonja pubblika, dik tat-tberik u tal-Konsagrazzjoni tal-qniepen. Kien l14 ta’ Marzu 1912. L-erba’ qniepen talmag[rufa ditta Barigozzi ta’ Milan kienu mdendlin fla[[ar kappella tal-knisja. I/-/erimonja saret mirRev. Mons. Luigi Attard, Vigarju :enerali tadDjo/esi fil-pre]enza tal-Kav. Lorenzo Balbi, tal-Komunità tal-patrijiet Kappu//ini, u ta’ [afna nies.
Il-parrinijiet tal-qniepen kienu l-Prof. Antonio Nani g[all-kbira, li ;iet mg[ammda bl-isem ta’ Lorenza; is-Sur Giov. Domenico Debono, il-perit tal-knisja, g[at-tieni qanpiena bl-isem ta’ Maria Carmela; is-Sur Almerigo Busuttil g[at-tielet, li ;iet imsemmija Paulina u s-Sur Giovanni Anastasi g[alli]g[ar wa[da, Francesca. Dan it-tag[rif hu me[ud mill-ktieb ta’ Patri Donat Spiteri O.F.M. Cap., Il-Marsa: Storja ta’ {amsin Sena. G[al din l-okka]joni nhar l-Erbg[a 14 ta’ Marzu 2012,
f’g[eluq dan l-ewwel /entinarju, filg[axija se ssir Quddiesa ta’ radd il-[ajr u wara tinkixef plakka kommemorativa. Nhar il-{add 18 ta’ Marzu, bejn it-8 ta’ filg[odu u nofsinhar il-pubbliku jkun jista’ jitla’ fuq il-kampnari tal-knisja biex jara dawn ilqniepen li g[al seklu s[i[ qasmu l-fer[ u n-niket malpoplu tal-parro//a talMarsa. Ta’ min jg[id li dan kien l-ewwel sett ta’ qniepen tadditta Barigozzi li n;ieb Malta.
KAV. C. ATTARD Is-Swieqi
Radd il-[ajr Sur Editur, Jiena, Suor Carmen Farrugia minn {al Kirkop, reli;ju]a mal-Kongregazzjoni tal-Madonna ta’ Sijon mill-1961, ili ng[ix f’:erusalemm sa mill-1965. Jiena attiva [afna f’ministeri varji, fosthom l-edukazzjoni. F’dawn l-a[[ar snin konna mitlubin [afna biex nag[tu g[ajnuna lil [afna nies foqra u batuti tal-post li jsofru bil-kiefer missitwazzjoni pre]enti tal-konflitti fl-Art Mqaddsa. L-g[ajnuna li nir/ievu mill-Mission Fund ta’ Malta tg[in lil dawn it-tfal foqra fi b]onnijiet veru ne/essarji fis-sa[[a u ledukazzjoni. Nixtieq nappella lill-qarrejja biex jibag[tu offerti, bolol u telecards u]ati lill-Mission Fund biex huma jkunu jistg[u jg[inu lilna l-
Missjunarji Maltin u G[awdxin li ng[ixu filpajji]i tat-Tielet dinja. L-offerti jistg[u jintbag[tu direttament fuq l-internet jew, permezz ta’ bank transfer, lil wie[ed minn dawn il-banek: HSBC (Account No: 061 197 448 050); BOV (Account No: 163 007 980 19); APS (Account No: 200 008 207 62); jew BANIF (Account No: 000 879 631 01). Iktar informazzjoni tista’ tittie[ed millwebsajt www.missionfund.org.mt Kull kontribuzzjoni tkun apprezzata. Tistg[u tag[mlu kuntatt mal-Mission Fund: ‘Eureka Court’ Blk A Flat 6, Triq il-Kbira, il-Mosta MST 1018 Malta. Email: missionfund#global.net.mt
SR CARMEN FARRUGIA :erusalemm
Sur Editur, F’pa;na 23 ta’ il-mument tal{add 26 ta’ Frar, kien pubblikat avvi] li dakinhar kienet se ssir tifkira ta’ wa[da mid-dehriet tal-Madonna f’Lourdes. B’dispja/ir ninnota li g[ad hawn kun/ett [a]in f’[afna parro//i dwar id-dati propja tad-dehriet tal-Madonna f’Lourdes. Fil-fatt is-26 ta’ Frar m’hix id-data ta’ wa[da mid-dehriet. Dan il-kun/ett [a]in hu dovut g[al ]ew; ]balji li saru fis-santi tal-Kurunella li kienu ;ew stampati bil-mijiet ’il fuq minn [ames snin ilu. F’dawn is-santi kien hemm ]ball li s-26 ta’ Frar, kienet dehra meta fil-fatt ma kinitx u
kien hemm nieqsa d-data tat-3 ta’ Marzu, li fil-fatt kienet dehra. G[all-informazzjoni talqarrejja tieg[ek id-dati korretti tad-dehriet tal-Madonna f’Lourdes huma dawn: Frar: 11, 14, 18, 19, 20, 21, 23, 24, 25, 27, 28. Marzu: 1, 2, 3, 4, 25. April: 7. Lulju: 16. Id-dati korretti jidhru filfa//ata tal-programm uffi/jali tal-Kappella Grotta talKapu//ini fil-Furjana ta’ din is-sena. Id-dati propja jistg[u ji;u //ekkjati wkoll mal-websajt uffi/jali tas-Santwarju ta’ Lourdes fi Franza.
MICHAEL KING Santa Venera
60 sena mill-Ordinazzjoni Sa/erdotali tal-Ar/isqof Emeritu Mons. :u]eppi Mercieca
Sur Editur, Nhar il-{amis 8 ta’ Marzu, lAr/isqof Emeritus Mons. :u]eppi Mercieca, fakkar g[eluq is-60 sena millOrdinazzjoni Sa/erdotali tieg[u. }gur li f’dak il-jum hekk spe/jali radd [ajr lil Alla g[al dak kollu li g[amel mieg[u matul dawn is-snin kollha. Matul dawn is-60 sena, Mons. Mercieca wettaq [idma kbira pastorali b’im[abba, b’fedeltà u b’lealtà. Wara l-ordinazzjoni serva filParro//a ta’ San :or;, b[ala Kan/illier tal-Kurja f’G[awdex u g[allem fis-Seminarju, li tieg[u kien ukoll Rettur. Fid-29 ta’ Settembru 1974, kien konsagrat b[ala Isqof Aw]iljarju tal-Ar/isqof Mons. Mikiel Gonzi u, wara, serva wkoll b[ala Vigarju :enerali ta’ Malta. Fit-12 ta’ Di/embru 1976, Mons. Mercieca beda l-[idma b[ala l-Ar/isqof Metropilitan ta’ Malta. Matul it-30 sena b[ala Rag[aj Spiritwali, Mons. Mercieca dejjem kien vi/in talpoplu tag[na. Dejjem sa[aq fuq l-g[aqda tal-familji u dejjem
iddefenda l-familja u l-[ajja. Qatt ma be]a’ jikkundanna lvjolenza u l-mibeg[da. B’kura;; kbir talab ma[fra g[all-i]balji li g[amlet ilKnisja matul is-snin. Dejjem wassal messa;; ta’ pa/I u im[abba. Matul l-Episkopat tieg[u, twaqqfu parro//i ;odda u ]oni pastorali u tnieda s-Sinodu Djo/esan u saru r-riformi me[tie;a fil-qasam pastorali. }gur li kien ta’ sodisfazzjon g[alih meta l-Beatu Papa :wanni Pawlu II, ]ar lillG]ejjer Maltin fl-1990 u 2001, meta ibbeatifika l-ewwel tliet Beati Maltin. Meta irtira mit-tmexxija talAr/idjo/esi ta’ Malta, xorta baqa’ u g[adu joffri s-servizz sa/erdotali tieg[u. Hu d-dmir tag[na li filwaqt li nifir[u ma’ Mons. Mercieca f’anniversarju hekk spe/jali, nitolbu lil :esù Kristu, ir-Rag[aj it-Tajjeb u lill-Ver;ni Marija, Omm isSa/erdoti, biex ikomplu j[arsuh fil-missjoni sa/erdotali tieg[u. Mill-;did awguri u ad multos annos.
IVAN SCERRI Il-Mosta
ITTRI LILL-EDITUR
Gvern immorali — azzjonijiet ;ustifikati fi ]mien pervers Sur Editur, Nhar il-:img[a 27 ta’ Jannar, 2012 hekk kif kien mifxul bittelfa tal-vot ta’ sfidu/ja filGvern Nazzjonalista, Joseph Muscat, x’aktarx biex janti/ipa lil Lawrence Gonzi, mar jg[id li l-Gvern Laburista ta’ wara l-Elezzjoni tal-1981 kien skorrett politikament. L-argument, i]da, m’g[andux jieqaf hemm sempli/iment g[ax issa, wara tletin sena, il-PL jew Muscat waslu jammettu li dak ilgvern kien immorali. Meta Mintoff u l-qaqo//a tieg[u [adu l-;urament ta’ ministri minkejja li l-poplu kien g[adu kemm /a[adhom kienu rri]ultaw konsegwenzi kbar u koroh g[all-pajji] u g[all-individwi. Dawn tallabour, li ma’ kull ka]in tag[hom, anke ma’ dawk ‘misruqin’ wa[[lu kartelluni give them back please u o[rajn Iggranfat mas-si;;u tal-poter, ja[sbu li b’sempli/i dikjarazzjoni se jie[du lma[fra ming[and dawk l-eluf kollha li batew ta[t dak ilgvern ]baljat. Mela la dak il-gvern kien moralment skorrett, lOppo]izzjoni Nazzjonalista (il-ma;;oranza assoluta) kellha kull dritt tie[u lazzjonijiet li [adet biex tikkumbatti dik is-sitwazzjoni. Insemmi pere]empju lkampanja ta’ di]ubbidjenza /ivili. U kif kien irrea;ixxa dak il-gvern immorali? A[na g[adna niftakru lazzjonijiet punittivi kontra tal-[wienet u s-sospensjonijiet tal-[addiema l-g[ada tal-Imnarja. A[na niftakru s-swat selva;; lill-[addiema tatTarzna. Dak il-gvern ma kienx sempli/iment skorrett
19
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
moralment i]da tirann u korrott. U issa [a nfakkar ukoll ilparte/ipazzjoni tal-GWU permezz ta’ l-orizzont f’dik il-pa;na sewda g[addemokrazija f’pajji]na. Nag[ti ftit siltiet. Minn l-orizzont tas-26 ta’ Settembru 1984 Pa;na 9, f’ittra miktuba minn Suldat tal-Azzar: “u jekk jazzardaw jiksru lli;i, Karmenu jsej[ilna u NDAMDMUHOM darba g[al dejjem” u “Wasal i]]mien li nwaqqfuhom b’kull mezz.” Mill-editorjal ta’ l-orizzont tat-Tlieta 2 ta’ Ottubru 1984: “A[na nittamaw li min kellu jie[u lezzjoni issa [adha. Jekk le, [a]in g[alihom.” Mill-editorjal ta’ l-orizzont tal-4 ta’ Ottubru 1984: “IlMoviment tal-{addiema f’dawn il-jiem li ;ejjin, jum wara jum, se jkompli j]id issa[[a, l-entu]ja]mu u jekk hemm b]onn il-qilla.” Dawn l-editorjali kienu nkitbu erbat ijiem biss wara li kienu attakkati l-Qrati u wara li kienet tfarrket il-Kurja. U din il-[ruxija kollha mill-Partit Laburista u millunion po;;uta mieg[u twettqet meta kienu f’po]izzjoni skorretta u meta, skont M.L. Coleiro Preca, kienu jafu li kienu fl-i]ball! Nazzjonalisti qumu minn hemm. U[ud minnkom kultant nist[ajjilkom b/ie/en, tgergru fuq din jew dik il[merija. Jekk bin-nuqqas ta’ [e;;a tag[kom t[allu lil-Labour jie[u l-gvern, l-istess jer;g[u jag[mlu, forsi din id-darba jkunu naqra iktar diplomati/i jew sottili u jkun [aqqna!
G. FARRUGIA {al Lija
Mistoqsija
Darren Marmarà, Nikki Dimech u Joseph Muscat
Sur Editur, Kemm ta[sbu li Muscat se jilbqa’ jag[ti kas tal-kunsilli lokali issa li g[addew l-elezzjonijiet?
F. CASSAR {al Luqa
Sur Editur, Dan l-a[[ar re;a’ tqajjem il-ka] ta ’ Nikki Dimech , eks Sindku nazzjonalista f ’ Tas - Sliema li malli l - PN kien ke//ieh wara li kienu nbdew pro/eduri kontrie[ fil Qorti , Joseph Muscat u l - PL kienu pronti laqg[uh b ’ idejhom miftu[a . Mhux hekk biss . Kienu taw /ans lil Dimech imur fuq ONE TV biex , skont Joseph Muscat , “ jag[ti l - ver]joni tieg[u tal - affarijiet u mbag[ad kul[add jidde/iedi ”. Infakkar li ftit qabel it - tke//ija ta ’ Dimech mill - PN kien hemm l - in/ident tat - tne[[ija mill - Partit Laburista tas - Sindku Laburista tal - Fgura , Darren Marmarà . Lis - sindku tieg[u l - PL ma kienx tah i/ - /ans imur fuq il - media laburista jag[ti l - ver]joni tieg[u biex imbag[ad ikunu l - eletturi li jidde/iedu . Forsi ;ara hekk g[ax , kif qal Joseph Muscat f ’ Tas Sliema dan l-a[[ar, ONE TV ja[dem b’mod awtonomu! Ji;ifieri ma’ Marmarà, ONE TV kien awtonomu u kien qallu ‘le’ u ma’ Dimech kien awtonomu wkoll u kien qallu ‘iva’. Ji;ifieri ONE TV forsi hu awtonomu... ;ust ]gur li le.
S. MALLIA
Familja wa[da mag[quda Sur Editur, Nifra[lek g[ar-ritratt stupend f’il-mument tad-19 ta’ Frar, li juri numru folt ta’ kandidati nazzjonalisti g[allelezzjonijiet tal-kunsilli lokali, flimkien mal-Prim Ministru. Jag[tini x’ng[id li mdawrin kif inhuma bil-kampanja t[addar, “i]-]bula saret xitla u issa saret si;ra”. Jalla lkoll kemm huma j]ommu fil-menti tag[hom u jonoraw l-emblema tal-partit, g[all-;id tal-poplu kollu.
Ir-Rabat
?ITTADIN
Ra[al :did
Noel Farrugia u l-patata — akku]i li ma rri]ultawx
Sur Editur, Noel Farrugia — forsi irrabjat b’dak li qal Joseph Muscat dwar li l-Gvern Laburista (1981 – 1987) kien wie[ed immorali — ipprova jdawwar l-attenzjoni minn fuq dak li qal Muscat billi kiteb artiklu a[rax f’The Times tat-8 ta’ Frar 2012 fejn qal li allegazzjonijiet ta’ abbu] ta’ poter kontra l-Uffi//ju tal-Prim Ministru g[andhom ikunu investigati minn awtorità indipendenti u, jekk konfermati, allura l-PM g[andu jitne[[a minn postu u ssir akku]a kontrih fil-Qorti. Noel Farrugia kompla qal li jekk dawn lallegazzjonijiet ji;u ppruvati g[andhom jing[addu b[ala “delitti kontra l-pajji]”. Sur Farrugia, l-akbar delitt kontra l-pajji] u lakbar hold-up f’Malta kien il-Gvern Laburista ta’ bejn l-1981 u l-1987 u, iva, jiddispja/ini li wara l-1987 ma kinux ittie[du passi bis-serjetà kontra min [adem bis-sa[[a u bl-‘intelli;enza’ tieg[u kollha biex [are; dak ir-ri]ultat ‘pervers’. Jiddispja/ini wkoll li ma kinux ittie[du passi bis-serjetà kontra min, tul dawk il-[ames snin u [ames xhur, [aqar, abbu]a u maxtar minn fuq dahar il-Maltin. Forsi l-b]onn ur;enti ta’ rikon/iljazzjoni nazzjonali kien reba[ f’dak il-ka]?
Inkomplu. Mela dan Noel Farrugia kien ministru fil-gvern qasir il-g[omor ta’ Alfred Sant u dak il-gvern kien qabbad lill-Avukat Edgar Mizzi jinvestiga l-allegazzjonijiet ta’ Alfred Sant dwar “korruzzjoni istituzzjonalizzata u a//ellerata” fil-gvern ta’ Fenech Adami. Edgar Mizzi ma kien sab xejn u Sant u s[abu, inklu] Noel Farrugia, waqg[u g[a/-/ajt. I]da Noel Farrugia jpa/pa/ [afna u darba kien g[amel akku]i kontra l-eks ministru nazzjonalista Ninu Zammit dwar il-prezz talpatata. Wara 12-il sena, Noel Farrugia waqa’ g[allpatata hu g[ax il-Qorti tal-Appell, fl-Ewwel ta’ Marzu 2011 kienet ikkonfermat sentenza li kienet ing[atat mill-Prim Awla tal-Qorti ?ivili li kienet immultat lid-Deputat Laburista Noel Farrugia s-somma ta’ 2,000 ewro talli mmalafama lil Ninu Zammit. Qed tara Sur Farrugia x’ji;ri meta lallegazzjonijiet MA JIRRI}ULTAWX? Te[el multa u taqa’ g[all-patata! Ma nafx jekk dak li kien g[amel Farrugia jitqisx b[ala ‘delitt kontra l-pajji]’. Jitqies ]gur, i]da, b[ala delitt kontra s-sewwa!
MARK BORG
Ra[al :did
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
Collage
25
Koordinazzjoni: Joe Cassar – mument@media.link.com.mt
’
:
F pa;ni o[ra
28-29
Il-Jum Dinji tal-Konsumatur
30-31 Il-parata storika ‘In Guardia’
35 Arti f postijiet ’
pubbli/i
Wirja ta’ mudelli
F’dawn il-jiem fil-Mu]ew Marittimu tal-Birgu qed tittella’ wirja ta’ mudelli fi skala mis-Society for Scale Modellers. Il-wirja, li se tibqa’ miftu[a sa nhar it-Tlieta li ;ej, qed issir bl-appo;; tal-Bank of Valletta u d-d[ul g[aliha hu bla [las. Il-wirja tinkludi mudelli ta’ bastimenti, karozzi militari, figurini u dijorami. Qed jie[du sehem fiha wkoll parte/ipanti barranin.. Aldo Chetcuti, President tasSociety for Scale Modellers, qal li l-mudelli kollha huma forma ta’ arti fihom infushom u kull mudell jie[u xhur ta’ ri/erka, kostruzzjoni u rfinaturi.
Fir-ritratti jidhru w[ud mill-mudelli fil-wirja li g[addejja b[alissa fil-Mu]ew Marittimu
26
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
C O L L A G E ANNIVERSARJU
Attivitajiet u pubblikazzjonijiet fl-okka]joni tal-50 anniversarju mill-mewt ta’ Dun Karm – 2011 minn Michael Bonnici
Din il-lista ta’ attivitajiet qed tkun pubblikata biex tibqa’ memorja ta’ xi twettaq f’dan il-[amsin anniversarju mill-mewt ta’ Dun Karm Psaila – il-Poeta Nazzjonali. Wie[ed jinnota li Dun Karm hu kunsidrat b[ala pilastru tal-poe]ija Maltija li baqg[et ti;i studjata u ri/erkata ma’ xog[lijiet o[ra fil-letteratura Maltija. Kumitat Festi
PUBBLIKAZZJONIJIET
Trevor Zahra Ministeru tal-Edukazzjoni Xog[ol u l-Familja u l-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb. Ministeru tal-Edukazzjoni Xog[ol u l-Familja
Re;a’ seba[
Tislima lil Dun Karm f’g[eluq il-50 sena minn mewtu.
Bookmarks kommemorattivi
Ka]in Banda San Filippu
Atti ta’ Tifkira
Jinkludu siltiet mill-poe]iji mag[rufa ta’ Dun Karm u informazzjoni bijografika. Dun Karm Psaila – President Onorarju tal-istess So/jetà – 19 ta’ Frar 2011 Ktieb ta’ Tifkira – Ottubru 2011
Monsinjur Lawrenz Cachia Charles Magro
Il-{ajja tal-Poeta Nazzjonali Sag[tar [ar;a 320 Pubblikazzjoni g[at-tfal tal-iskejjel pa;na 7 Michael Bonnici San :u]epp Pubblikazzjoni annwali tal-Ka]in fil-Poe]ija ta’ San :u]epp u Banda De Rohan Dun Karm {a]-}ebbu;. Lulju 2011 Mary Grace Caruana F’;ie[ kitbitek Poe]ija Oliver Friggieri Il-versi tal-Innu il-mument, 23 ta’ Ottubru 2011 Malti-kelma b’kelma Oliver Friggieri Lista ta’ Poeziji 35 sena ta’ ri/erka fuq Dun Karm Mi;bura – Taljan Ottubru 2011 u Malti Knisja Ar/ipretali Artikli ta’ Mons.L. Is-Sliem – Fuljett ta’ kull xahar ta’ {a]-}ebbu; Cachia, ma[ru; mill-istess Parro//a. Oliver Friggieri u M.Bonnici ?AK Dun Karm Pubblikazzjoni tal-Quddiesa tal-{add Il-Poeta Nazzjonali 27 ta’ Novembru 2011 Evan Chetcuti Minn fomm il-[abib It-Tor/a, 12 ta’ Novembru 2011 tal-Poeta Nazzjonali G[alliema tal-Malti Dun Karm Psaila Is-Seminarju – pubblikazzjoni Di/embru 2011 Uffi//ju tal-Prim Ministru Innijiet Sagri Diska (CD) Galea Bason Nies mag[rufa Sett ta’ ]ew; muniti Maltin. Munita ta’ Dun Karm u Gorg Borg Olivier Dun Karm Università ta’ Malta Konferenza ‘Minn kull xorta ta’ q]ie]’ – Dun Karm Karmen Mikallef u l-konfini tal-identità fil-mument Bu[a;ar tal-metafora. Dr Adrian Grima Anton Cassar Kont Nafu L-Orizzont – artiklu 12 ta’ Di/embru 2011 Media.link Dun Karm. 50sena Suppliment il-mument – Communications mill-mewt u 140 16 ta’ Ottubru 2011 sena minn twelidu Manuel Mifsud G[anja Miktuba u kantata mill-istess awtur – Palazz Presidenzjali 13 ta’ Ottubru 2011 The Times Imut il-Poeta Silta mill-;urnal ‘Rubrika Nofs Seklu ilu’ Nazzjonali. 13 ta’ Ottubru 2011 The Times Il-funeral ta’ Mgr. Silta mill-;urnal ‘Rubrika Nofs Seklu ilu’ Carmelo Psaila 15 ta’ Ottubru 2011 President “Dun Karm jibqa’ Kull{add, Ottubru 2011 ta’ Malta rilevanti sakemm nibqg[u n[addnu l-valur tal-g[aqda Nazzjonali” Oliver Friggieri Ver]joni mqassra il-mument, 23.10.2011 dwar studju fuq l-Innu Malti Dipartiment tal-Informazzjoni Dun Karm Pajji]na – rivista uffi/jali tal-Gvern. Dipartiment tal-Informazzjoni Filmat “Il-Bniedem wara l-Poeta” Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb Fiera tal-Ktieb Where’s Everybody? Bijografija ta’ Dun Karm ATTIVITAJIET
Kazin Banda San Filippu Michael Bonnici Michael Bonnici Uffi//ju tal-Prim Ministru Parro//a Ar/ipretali President ta’ Malta President ta’ Malta
Kitba u Direzzjoni Paul Azzopardi u Paul Galea. Disinni ta’ Mark Sciberras. 2011 Armatura fuq Dun Karm Sensiela ‘Bijografiji’ mxandra fuq TVM. 11.10.2012
Lejla Mu]ika 19 ta’ Frar 2011 Letterarja Restawr tal-Kappella Marzu 2011 Dun Karm fi/-/imiterju ta’ {a]-}ebbu; Mixeg[la Lampa li xeg[let fl-1 ta’ Jannar fil-kappella u ntfiet ta’ Dun Karm. fil-31 ta’ Dicembru 2011 Inizjattiva. Kun/ert 28 ta’ April 2011 “Tina l-{lewwa” Diskors ta’ 7 ta’ :unju 2011 Oliver Friggieri Serata f’;ie[ Sala tal-Arazzi Dun Karm Il-Belt. 13.10.2011 “In Memoriam Palazz tal-President for Trumpet 13 ta’ Ottubru 2011 and Strings” kompo]izzjoni ta’ ta’ Charles Camilleri (1961)
Kumitat Festi Nazzjonali Notte Bianca Notte Bianca G[aqda Poeti Maltin
Jum Dun Karm Nazzjonali tal-President ta’ Malta mill-iskola tal-Furjana g[all-Monument ta’ Dun Karm fil-Furjana. Attività f’;ie[ Dun Karm bil-parte/ipazzjoni tat-tfal tal-iskejjel tal-istat. Ta[dita Dokumentata permezz ta’ filmat dwar Dun Karm Wirja dwar Dun Karm Tifkira lil Dun Karm Jum il-Poe]ija Laqg[a ta’ tifkira
14 ta’ Ottubru 2011 Korteo bil-parte/ipazzjoni
14 ta’ Ottubru 2011
1 ta’ Ottubru 2011 Università l-Qadima il-Belt. 1 ta’ Ottubru 2011
Bibljoteka Nazzjonali Il-Belt 15 ta’ Ottubru 2011 Ir-Razzett tal-Marki] Mosta Ottubru 2011
G[aqda Storika u Kulturali Marsa Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb Celebrating 15 ta’ Ottubru 2011 Dun Karm Excelsior Hotel Seminar ta’ ;urnata Akkademja tal-Malti Kommemorazzjoni 25 ta’ Ottubru 2011 Dun Karm Knisja ta’ Lapsi San :iljan. Skola St Michael Jum il-Premjazzjoni 20 ta’ Ottubru 2011 {al Qormi Dramm fuq Dun Karm Kunsill Lokali {a]-}ebbu; Konferenza 22 ta’ Ottubru – Skola Nazzjonali Sekondarja Dun Karm, {a]-}ebbu; dwar Dun Karm Seminarju tal-Virtù Kommemorazzjoni Novembru 2011 Dun Karm Assemblea ta’ filg[odu Knisja Ar/ipretali Akkademja 10 ta’ Novembru 2011 {a]-}ebbu; Mu]iko Letterarja The Rubberbodies Collective Dramatizzazzjoni 13 ta’ Novembru ta’siltiet 74 Strada Stretta, il-Belt Mill-poe]iji Dun Karmjani mill-U Mavin Khoo Dance ?entru tad-Drama Ver]joni 6 ta’ Novembru 2011 drammatizzata tal-poe]ija s[i[a ‘Il-Jien U lil Hinn Minnu.’ Collage Drammatiku From Death to 18 ta’ Novembru 2011 2011 Rapture Tifkira ta’ Dun Karm u Preti Kunsill Malti tal-Kultura }jarat Kulturali 27 ta’ Novembru 2011 u Arti Power Point fuq Dun Karm Ka]in Banda San Filippu. U ]jara lill-kappella fejn hu midfun Dun Karm. Michael Bonnici Ftu[ tal-kappella 3 - 18 ta’ Ottubru Dun Karm u l-{dud kollha ta’ Novembru bil-ktieb tal-vi]itaturi Antolo;ija 25- 26 ta’ Novembru ta’ Poe]iji 10- 11 ta’ Di/embru miktuba minn Dun Karm. Tema Prin/ipali ‘M[abba’ Uffi//ju tal-Prim Ministru Serata ta’ Tifkira 3 ta’ Di/embru ‘L-Omm li tatna Ber;a ta’ Kastilja. isimha’
Il-parti l-kbira tal-attivitajiet saru ta[t l-awspi/i u finanzjati mill-Ministeru talEdukazzjoni, Xog[ol u l-Familja. Inkitbu wkoll diversi artikli fil-gazzetti lokali u dehret [afna korrispondenza relatata ma’ Dun Karm. Tifkiriet o[ra kienu organizzati fl - iskejjel pubbli/i, tal - Knisja u skejjel indipendenti. Grazzi lis-sinjura Catherine Tabone – Assistent Direttur. Uffi//u tas-Segretarju Permanenti fil-Ministeru tal-Edukazzjoni, Xog[ol u l-Familja u o[rajn talkoperazzjoni tag[hom. G[alkemm sar kull sforz biex l-attivitajiet li saru ji;u inklu]i kollha, ma neskludix li saru xi o[rajn li ma kontx naf bihom jew li ma kellhomx pubbli/ità biex stajt ninkludihom. Anzi nkun grat [afna lejn dawk li jafu b’ xi attivitajiet o[ra li m’humiex inklu]i hawnhekk biex jekk jog[;obhom ji;u komunikati lili fuq l-indirizz 96, Triq lImdina, {a]-}ebbu;.
C O L L A G E KOTBA
27
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
B’tifkira tal-50 sena mit-twaqqif tal-Kunsill ?iviku ta’ G[awdex JOSEPH BEZZINA, ‘The Gozo Civic Council. The story of a regional government, (Il-Kunsill ?iviku ta’ G[awdex. Il-;rajja ta’ gvern re;jonali)’, Victoria#Gozo, Committee Fiftieth Anniversary Celebrations Gozo Civic Council, 2011. 21cm< 404 pa;ni< 150 illustrazzjoni< facsimiles. Jinbieg[ bil-prezz sussidjat ta’ €15 mill-Uffi//ju tal-Kultura, Rabat-G[awdex minn Fr George Mercieca
Ktieb bl- Ingli], miktub bilgalbu u b’kull dettall minn Dr Joseph Bezzina, storiku millaqwa tal - g]ejjer tag[na, u espert fl-Istorja tal Knisja u fit - tiftix tad - dokumenti awtenti/i. Dan il-ktieb, ta’ 404 pa;ni, ifakkar il-[amsin sena mittwaqqif tal-Kunsill ?iviku ta’ G[awdex, 4 ta’ April 1961, u, g[aliex le, it-tmienja u tletin sena minn tmiemu, 1973. Qabel dan il-Kunsill ?iviku, kien hemm l-Universitas, li ;iet abbolita minn Sir Thomas Maitland (1818); u warajh, ;ie l-Ministeru g[al G[awdex (1987), u l-Kunsilli Lokali (1993). G[alkemm il-Kunsill ?iviku ta’ G[awdex dam fuq saqajh tnax-il sena biss, [alla warajh [afna ;id li g[adna n[ossuh sal-lum, u nissel flG[awdxin is-ser[an tal-mo[[, ix-xewqa kbira g[al ;ejjieni a[jar u, fuq kollox, il-kura;; biex l-G[awdxin iqumu fuq saqajhom u jmiddu g[onqhom g[ax-xog[ol b’wi//hom minn quddiem u bla mist[ija! Jien kont G[awdex meta twaqqaf, u kelli sbatax-il sena, u kont Malta meta ntemm. Mill-1962 sal-1970, segwejt il-passi ta’ dan ilKunsill ?iviku [abrieki, minn Sqallija fejn kont nistudja, u kont nie[u gost naqra filgazzetti li kienet tibg[atli ommi kull ;img[a, il-;id kbir u l-i]vilupp tal-g]ira G[awdxija li ;ab mieg[u dan il-gvern re;junali. Il-persuni li [admu biex din il-[olma sse[[ kollha nafhom u [afna minnhom kont mid[la tag[hom sew. Jien, min-na[a tieg[i, minn Sqallija dejjem ktibt favur il-Kunsill ?iviku
ta’ G[awdex, li kien g[adu jitwieled, u fa[[art lil G[awdex permezz tal-poe]iji li kont nibg[at lil Ninu Cremona, lill-Prof. :u]è Aquilina, li kien jippubblikahomli f’Le[en ilMalti tal-Università, u lil Dun Nikol Cauchi, dak i]-]mien Kappillan tat-Triq tal-G[ajn (Fontana), li kien ukoll editur ta’ Il-{ajja f’G[awdex. Il-ktieb imsemmi ma fihx biss il-;rajja ta’ dan il-Kunsill ?iviku imma tista’ tg[id listorja ta’ G[awdex, g[ax l-
awtur fl-ewwel kapitlu jurina minn xiex g[adda G[awdex mill-antik nett, u matul ilkapitli jibqa’ sejjer sa ]minijietna. Il-;rajja ta’ dan il-Kunsill u l-;rajja tal-Knisja f’G[awdex imxew [arir pass pass ’il quddiem bis-sabi[ u l-ikrah tag[hom. Il-Knisja f’G[awdex kienet minn talewwel fil-[idma favur ledukazzjoni, il-kultura u lprogress. L-istess il-Kunsill ?iviku ta’ G[awdex fi ]mienu,
irnexxielu jkabbar il-progress u jag[ti lil G[awdex il-post li kien jixraqlu, u lill-G[awdxin, il-kura;; li kienu je[tie;u biex ma jintremewx u ma j[ossuhomx /ittadini inferjuri fil-[idma id f’id g[al ;ejjieni a[jar tal-g]ira tag[hom. G[awdex kien minn dejjem post imwarrab, biex ma ng[idx abbandunat! Kien abbandunat mhux minn Alla, g[ax dan ]ejnu bi ;miel liema b[alu, imma minn xi talin li g[alihom G[awdex kien biss post ta’ nies li g[adhom lura u jfittxuh biss g[all-vaganzi tassajf b[alma g[adhom jag[mlu sal-lum. Kien hemm ]mien li kont tist[i tg[id li int G[awdxi g[ax kemm kemm ma jwaqqg[ukx g[a/-/ajt! Il[addiem G[awdxi dejjem kien ]vanta;;jat. Biex imur g[ax-xog[ol f’Malta kien ikollu jqum fid-dlam u ji;i lura fid-dlam, meta kien ji;i, g[ax il-bi//a l-kbira tal[addiema kienu ji;u biss fla[[ar tal-;img[a! Kellu vja;; twil fuq ]ew; xarabankijiet barra l-vapur, u kien jasal g[ax-xog[ol g[ajjien mejjet. Il-Kunsill ?iviku ta’ G[awdex [adem kemm fela[ biex inaqqas din it-tbatija u dde/ieda li jkabbar il-moll talport tal-Im;arr, ja[seb g[al sptar ;did, bini ;did f’Ta/?awla, jo[loq xog[ol f’G[awdex, u bena triqat g[all-kumdità tan-nies tarRabat u tal-ir[ula. Il-ktieb ta’ Bezzina fih qoxra bil-kulur tal-Banca Giuratale fejn kien jiltaqa’ lKunsill, da[la ta’ Dr Chris Said, illum Ministru, kitba o[ra ta’ Anton Tabone li hu /chairperson tal-kumitat ad hoc
li organizza l-festi tal-50 sena, u ruxxmata ritratti antiki talepoka li jfakkruk f’tant nies d[ulin u qalbiena, [afna minnhom mejtin, li kienu tassew i[obbu lil G[awdex mhux g[all-qlig[ baxx, lanqas g[all-;ie[ tag[hom infushom, imma g[ax g[arfu l-potenzjal tal-G]ira tat-Tliet G[oljiet u lg[aqal, il-b]ulija u l-kapa/ità tal-G[awdxin. Chris Said, fid-da[la talktieb, kiteb li dan “ il ktieb
jg[odd g[al dawk kollha li
-
j[obbu lil G[awdex, in nies
-
”.
u l istorja tieg[u
Tassew, dan il-ktieb voluminu], bi stampa /ara, Ingli] mexxej u b’tipa li tpaxxi l-g[ajn, jg[odd g[al kul[add, mhux biss g[alina lG[awdxin li g[exna dawn i]]minijiet sbie[ u koroh talistorja ta’ G[awdex, jew g[al dawk ]g[ar li ma jiftakruhomx. Jg[odd ukoll g[all-Maltin [utna biex jaraw f’G[awdex, mhux biss g]ira kwieta, sabi[a, post ideali g[allvaganzi tag[hom, imma jinteb[u darb’g[al dejjem bil[tie;a li niffa/ilitaw il-[ajja tal-G[awdxin li jkollhom imorru Malta kuljum, b’tant ta[bit, fil-bnazzi u filmaltemp biex jaqilg[u lg[ajxien, jew biex isiefru, jew g[all-kura medika. Jg[odd ukoll g[al [utna msefrin biex jiftakru kemm g[amlu missirijietna biex [allewlna G[awdex a[jar. Jalla dak li g[amlu missirijietna nkompluh a[na u nag[mlu minn kollox biex lil G[awdex in]ommuh sabi[, nadif, ’il bog[od mill-korruzzjoni u l-bini sfrenat li ;;ib mag[ha l-kilba g[all-flus.
Ktieb ie[or ta’ drammi miktuba minn Joseph Vella Bondin Id-dar tal-pubblikazzjoni Bronk g[adha kemm [ar;et ktieb ie[or ta’ drammi miktuba mid-drammaturgu ewlieni Joseph Vella Bondin. G{ASIR IL-BNIEDEM fih it-testi tal-kummiedja IsSur Mastru, Bella, ilProfessur u Pro;etti O[ra li n[admet l-ewwel darba fitTeatru tal-Kavallier ta’ San :akbu f’Ottubru tal-2003, b’ripetizzjoni fl-Awditorju tal-Istitut Kattoliku f’April tal-2010; tar-radjukum-
miedja Tinda[alx, Din Hi {ajti, rebbie[a tat-tieni premju f’konkors tarRediffusion; u taddokumentarju g[ar-radju IlGeorge Cross li kien ing[ata l-ewwel premju f’konkors letterarju ie[or imniedi mirRediffusion. G[asir il-Bniedem hu rraba’ ktieb ta’ drammi ta’ Joseph Vella Bondin. It-tlieta l-o[ra huma: Labirint tas-Sejjie[ (PIN, 1999); Is-Sej[a ta]-}mien
(Klabb Kotba Maltin, 2006), Rebbie[ tal-Premju Nazzjonali tal-Ktieb 2006 – Drama bil-Malti; u {itan bilMoffa (Bronk Productions, 2009), Rebbie[ tal-Premju Nazzjonali tal-Ktieb 2009 – Drama bil-Malti. G[asir il-Bniedem fih studju analitiku tal-Prof. Charles Briffa u jista’ jinxtara mill-[wienet tal-
kotba ewlenin u ming[and id-ditta tal-Produzzjoni Bronk.
(Xellug)> il-qoxra tal-ktieb ta’ Joseph Vella Bondin. (Ta[t)> l-awtur
28
C O L L A G E KONSUMATUR
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
29
LEJN IL-JUM DINJI G{AD-DRITTIJIET TAL-KONSUMATUR FIL-15 TA’ MARZU ta’ kull sena jkun /elebrat il-Jum Dinji g[ad-Drittijiet tal-
L-Istitut tal-Istandards u l-Metrolo;ija
Konsumatur. Intg[a]let din id-data biex tkun imfakkra l-ewwel dikjarazzjoni dwar iddrittijiet tal-konsumatur li g[amel il-President Amerikan John F. Kennedy, fl-1962. F’Malta dan il-jum ilu jkun /elebrat minn meta twaqqaf id-Dipartiment g[allAffarijiet tal-Konsumatur fl-1992. Minn dak i]-]mien saru [afna ]viluppi fil-qasam talkonsumatur f’pajji]na. Da[lu bosta li;ijiet favur il-konsumatur skont direttivi tal-Unjoni Ewropea u fit-23 ta’ Mejju, 2011 twaqqfet l-Awtorità tal-Kompetizzjoni u l-Affarijiet talKonsumatur. Tajjeb li wie[ed jag[ti daqqa t’g[ajn x’qed tag[mel l-Awtorità biex t[ares il-konsumatur. It-tag[rif f’dawn il-pa;ni ;barnieh mid-Direttorat Informazzjoni, Edukazzjoni u Ri/erka, fl-Uffi//ju g[all-Affarijiet tal-Konsumatur, Awtorità g[all-Kompetizzjoni u Affarijiet tal-Konsumatur.
Ir-responsabbiltajiet prin/ipali tal-SMI huma prin/ipalment il-provediment tal- infrastruttura me[tie;a g[allkwalità, metrolo;ija u l-ittestjar g[all-industrija Maltija u l-konsumatur. L-Istitut jikkonsisti fi tliet Direttorati:
It-tmien drittijiet ba]i/i tal-konsumatur 1 Id Dritt .
-
g[all-B]onnijiet Ba]i/i
Li jkollu a//ess g[allaffarijiet essenzjali u servizzi ba]i/i, ikel adekwat, [wejje;, kenn, kura medika, edukazzjoni u servizzi sanitarji.
2. Id-Dritt g[as-Sigurtà
Li jkun im[ares minn prodotti, mezzi ta’ produzzjoni u servizzi li jkunu ta’ periklu g[as-sa[[a jew [ajja.
3. Id-Dritt g[all-Informazzjoni
Li jing[ata l-informazzjoni me[tie;a biex jag[mel l-a[jar g[a]la, u li jkun im[ares
kontra reklamar u indikazzjoni tal-prezzijiet qarrieqa jew di]onesti.
4. Id-Dritt g[all-G[a]la
Li jkun jista’ jag[]el minn numru ta’ prodotti u servizzi li ji;u offruti bi prezzijiet kompetittivi u ta’ kwalità sodisfa/enti.
5. Id-Dritt g[arRappre]entanza
Li jkun hemm g[aqdiet li jirrappre]entaw l-interessi talkonsumatur fit-tfassil u ttwettiq tal-politika tal-Gvern, u fl-i]vilupp ta’ prodotti u servizzi.
6. Id-Dritt g[all-Kumpens
Li jing[ata kumpens xieraq
1. L-Istandardizzazzjoni:
fejn il-funzjoni prin/ipali hi li jipprepara standards nazzjonali u l-adozzjoni ta’ standards Ewropej u internazzjonali. Id-Direttorat jipprovdi wkoll numru ta
g[al talbiet ;usti, li jinkludi kumpens g[al o;;etti u servizzi fejn il-konsumatur ikun ;ie mqarraq jew mog[ti kwalità inferjuri.
7. Id-Dritt g[all-Edukazzjoni tal-Konsumatur
Li jikseb it-tag[rif u l-[iliet me[tie;a biex jag[mel l-a[jar g[a]la ta’ prodotti u servizzi, filwaqt li jkun konxju middrittijiet u dmirijiet ba]i/i tieg[u u kif g[andu ja;ixxi fuqhom.
8. Id-Dritt g[al Ambjent Nadif u b’Sa[[tu
Li jg[ix u ja[dem f’ambjent li ma jkunx ta’ theddida g[alih u g[al ;enerazzjonijiet futuri.
TRUST MARK L-iskema tat-Trust Mark kienet imnedija primarjament biex to[loq i]jed armonija u fidu/ja bejn il-konsumatur u l-bejjieg[. Permezz tat-Trust Mark ilkonsumatur se jkollu l-interessi tieg[u salvagwardjati u issa se jkollu service providers li jiggarantixxu li se jimxu ma’ kodi/i ta’ kondotta li jissalvagwardaw u j[arsu linteressi kollha tal-konsumatur. Dawk in-negozji li jag[]lu li jibdew jiffurmaw parti minn din l-iskema se jkunu qed jaqblu li jikkonformaw irwie[hom ma’ dan il-kodi/i ta’ kondotta f’kull [in, filwaqt li j[arsu u jonoraw id-drittijiet tal-konsumatur. Din l-iskema g[andha sservi biex tin[oloq relazzjoni i]jed
Il-prezzijiet tal-medi/ini
Il-Gvern waqqaf Kumitat dwar il-Prezzijiet talMedi/ini mag[mul kemm minn rappre]entanti min-na[a tal-Gvern kif ukoll mill-istakeholders li g[andhom x’jaqsmu ma’ dan is-settur. Dan il-kumitat [oloq mekkani]mu biex ilprezzijiet li bihom il-konsumatur jixtri lmedi/ina ji;u mqabbla mal-prezz medju ta’ numru ta’ pajji]i Ewropej. Fejn jinstab li l-prezz f’Malta hu og[la aktar mill-medja, l-Uffi//ju g[all-Affarijiet tal-Konsumatur jag[mel ta[ditiet malimportaturi biex jara kif jistg[u jra[[su lprezzijiet u l-konsumaturi jkunu jistg[u
jgawdu minn dan ir-ro[s. F’dawn l-a[[ar sena u nofs, il-konsumatur gawda minn ro[s fil-prezz ta’ 176 medi/ina. Diskussjonijuiet g[adhom g[addejjin malimportaturi biex il-konsumaturi Maltin u G[awdxin ikunu jistg[u jgawdu minn ro[s fuq numru akbar ta’ medi/ini. Dan il-kumitat g[adu kif irreveda lmekkani]mu li qed jintu]a biex aktar medi/ini jinstab il-prezz medju tag[hom. B’hekk ikun assigurat li l-prezz li l-konsumaturi Maltin u Ghawdxin qed i[allsu g[all-medi/ini jkun wie[ed ra;onevoli u ;ust.
Fil-kampanja kontinwa tag[ha biex tissokta tag[ti l-informazzjoni lill-konsumatur, l-Awtorità ta’ Malta g[all-Kompetizzjoni u lAffarijiet tal-Konsumatur, f’Ottubru tal-2011 [ar;et l-ewwel [ar;a tar-rivista ta’ tag[rif g[all-konsumatur bl-isem L-G[a]la. Din ir-rivista, li qed titwassal f’kull dar f’Malta u G[awdex, g[andha l-g[an li teduka lill-konsumatur mhux biss f’dak li g[andu x’jaqsam mad-drittijiet u d-dmirijiet tieg[u, i]da wkoll affarijiet li huma ta’ interess u li jolqtu lill-konsumatur b’mod dirett. Din ir-rivista tikkumplimenta x-xog[ol siewi li jag[mlu luffi/jali fi [dan l-Uffi//ju g[all-Affarijiet tal-Konsumatur, li jie[du sehem regolarment fi programmi kemm tat-televi]joni u kif ukoll tar-radju, minbarra artikli li jinkitbu fuq diversi gazzetti u rivisti. Jidher li din ir-rivista qed tintlaqa’ b’mod po]ittiv millkonsumatur.
2. Metrolo;ija: responsabbli g[all-metrolo;ija legali, industrijali u xjentifika. Tistabbilixxi sistema ta’ kejl nazzjonali u provista ta’ servizzi ta’ kalibrazzjoni u lverifika perjodika ta’ strumenti ta’ kejl b[al strumenti ta' u]in, pompi tal-
petrol, kameras tal-velo/ità u meters tat-taxi kif mitlub millindustrija.
3. Servizzi tal-laboratorju: tipprovdi pariri u
servizzi ta’ ttestjar prin/ipalment g[all-Gvern u entitajiet tieg[u u l-industrija prin/ipalment fl-oqsma talkimika, bijolo;ija, forensika, l-in;inerija u in;inerija /ivili. Il-laboratorju jipprovdi servizzi lill-industriji farma/ewti/i u industrija talikel, materjali ta' ttestjar u servizzi forensi/i.
Il-Programmi ta’ edukazzjoni tal-konsumatur fuq il-media
amikevoli bejn il-konsumatur u n-negozjant. In-negozji li jid[lu fl-iskema g[andhom jibdew jittrattaw l-ilmenti talkonsumaturi fi ]mien ra;onevoli, ja//ertaw irwie[hom li jevitaw li /erti ka]ijiet jispi//aw quddiem itTribunal g[al Talbiet talKonsumatur, filwaqt li jipprovdu wkoll servizz adekwat ta’ after-sales service. In-negozji li se jkunu qed jipparte/ipaw f’din l-iskema se jkunu wkoll qed jassiguraw li nnegozju tag[hom ikun a//essibbli g[all-konsumatur kif ukoll sigur, filwaqt li jag[mlu reklamar li jkun ;ust, trasparenti u li ma jqarraqx bilkonsumatur.
Ir-rivista L-G{A}LA
/ertifikazzjoni u servizzi ta' ta[ri; b[all-mani;;ar ta’ sistemi ta’ kwalità u ambjentali, biedja organika, spezzjonijiet ta’ bandli u garaxxijiet ta' tiswija talkarozzi.
Uffi/jali mill-Uffi//ju g[all-Affarijiet tal-Konsumatur fi [dan l-Awtorità Maltija g[all-Kompetizzjoni u l-Affarijiet tal-Konsumatur regolarment jie[du sehem fi programmi kemm televi]ivi kif ukoll tarradju. F’dawn il-programmi jg[addu informazzjoni dwar id-drittijiet u dmirijiet tal-konsumatur kif ukoll informazzjoni o[ra li tista’ tkun siewja u tolqot millvi/in lill-konsumaturi ta’ kull età. Il-pubbliku in;enerali jfittex dawn il-programmi u jipparte/ipa fihom permezz
It-Tribunal g[al Talbiet tal-Konsumatur Bit-twaqqif tat-Tribunal g[al Talbiet talKonsumatur f’Jannar tal-1996, saret aktar fa/li g[all-konsumatur li jfittex kumpens ming[and bejjieg[. L-ewwel il-konsumatur jipprova jie[u dak li [aqqu permezz tal-medjazzjoni. Meta ma jirnexxilux, iressaq il-ka] quddiem itTribunal g[al Talbiet tal-Konsumatur. Dan itTribunal ikun immexxi minn Arbitru, li jkun avukat b’[ames snin esperjenza. Dan it-Tribunal ma jinvolvix [afna spejje] meta wie[ed iqabbel l-ispejje] ma’ dawk tal-Qorti ?ivili. Waqt is-seduti tat-Tribunal, il-konsumatur ikun irid itella’ xhieda rilevanti u jista’ jqabbad avukat biex jiddefendih. Peress li f’dawn l-a[[ar erba’ snin ]diedu [afna lka]ijiet quddiem it-Tribunal, is-sena l-o[ra ]diedu n-numru ta’ Arbitri u dan biex jitnaqqas in-numru ta’ kaw]i li hemm pendenti.
ta’ telefonati fejn isiru mistoqsijiet dwar diffikultajiet li jkollhom dwar ilmenti u tag[rif ie[or li jkollu x’jaqsmu ma’ affarijiet li normalment jiltaqg[u mag[hom ilkonsumaturi fis-suq. Normalment l - istazzjo nijiet stess javvi/inw lill - Awtorità biex l uffi/jali tag[ha jie[du sehem f ’ dawn il - pro grammi . Barra minn hekk, jinkitbu artikli regolari fil-gazzetti kif ukoll isiru ta[ditiet fliskejjel primarji u sekondarji u f’/entri li jie[du [sieb l-anzjani.
I/-?entru Ewropew g[all-Konsumatur L - g[an ewlieni ta/ - ?entru Ewropew g[all Konsumatur hu li j]id il fidu/ja tal - konsumatur meta jixtri fis - Suq Intern Ewropew . Dan l - uffi//ju joffri informazzjoni u assistenza lill - konsumatur fir - rigward ta ’ xiri li jkun g[amel cross- border ; ji;ifieri meta l - konsumatur u l - bejjieg[ ikunu ba]ati f ’ ]ew; stati membri Ewropej differenti . Is - servizzi ta ’ dan i/ /entru huma ma[suba g[al dawk il - konsumaturi li jkollhom xi diffikultajiet jew ilmenti fuq prodotti li jkunu nxtraw mill - istati membri tal - Unjoni
Ewropea u jassistihom biex isolvu l - problemi ta ’ lingwa u differenzi le;islattivi fost o[rajn . Dan ix - xiri jista ’ jsir waqt xi btala kif ukoll meta persuna tixtri permezz tal Internet . Dan i/ - ?entru jassisti wkoll /ittadini Ewropej li mhumiex residenti f ’ Malta u li jkollhom xi diffikultajiet b[ala konsumaturi ma ’ xi negozjant f ’ pajji]na . Biex jintla[aq dan il g[an , i/ - ?entru Ewropew g[all - Konsumatur ifassal u jqassam informazzjoni g[all - konsumaturi kif ukoll jittratta ilmenti individwali .
30
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
C O L L A G E FEATURE
Il-parata storika In Guardia b’libsa ;dida minn George Maggi
L-istorja rikka u interessanti ta’ Malta minn dejjem qanqlet kittieba, stori/i, drammaturgi u dan l-a[[ar diretturi /inematografi/i biex b’[idmiethom i]ommuha [ajja u jxandruha. B’hekk ma tintesa qatt u tg[addi minn ;enerazzjoni g[al o[ra ta[t bosta g[amliet u sistemi. Sadattant, 18-il sena ilu fl1973, Michael Frendo, li kien il-Ministru g[at-Turi]mu, xtaq li ssir xi rikostruzzjoni storika b’risq it-turi]mu u listorja ta’ Malta. Intg[a]let il-;rajja tadda[la trijonfali fl-Imdina talGran Mastru Fran/i] Philippe Villiers de l’Isle Adam, (1530-1534) l-ewwel Gran Mastru li rifes il-g]ira Maltija. Din l-attività kienet marbuta mal-wirja tal-fjuri flistess belt Notabile. Wara s-su//ess kbir miksub re;g[et saret is-sena ta’ wara bl-istess konkorrenza kbira mill-Maltin u t-turisti. Issa, l-istess Ministru Frendo xtaq xi [a;a permanenti u aktar spissa. U n[olqot il-parata storika ‘In Guardia’ li bdiet tkun pre]entata fejn storikament kienet tabil[aqq issir 450 sena ilu fil-Forti Sant’Iermu fi Piazza Arme, il-Belt Valletta. Din ir-rikostruzzjoni storika kienet dejjem vetrina [ajja tat-turi]mu kulturali Malti. Fil-fatt, l-iskop prin/ipali kien dejjem li l-istorja ta’ g]iritna tkun mhux biss mag[rufa minna l-Maltin u lG[awdxin i]da sa[ansitra til[aq lill-eluf ta’ turisti li matul is-sena j]uruna. U g[addew is-snin, u din irrikostruzzjoni storika quddiem il-pre]enza tal-Gran Balì, li fiha ssir il-parata storika mill-gwarni;;juni li kienu jg[assu Sant’Iermu baqg[et issir b’bosta bdil fiha kemm ta’ kostumi, props, diretturi kif ukoll re-enactors li juru [ilithom quddiem ilKmandant tal-Forti, l-uffi/jali u l-Gran Balì. Sadattant issa l-In Guardia qed tkun pre]entata b’libsa ;dida kemm fi props, formazzjoni tal-gwarni;;juni, kostumi kif ukoll postazzjonijiet ;odda ta’ g[assa fid-da[la u fuq il-[itan tal-Forti Sant’Iermu. Xi [a;a g[al kollox ;dida. Barra minhekk re-enactor ;did hu l-Kappillan tal-Forti
Kienet dejjem vetrina [ajja tat-turi]mu kulturali Malti filwaqt li l-kummentarju kien a;;ornat u filwaqt li nqasam f’g[axar bi//iet qed ikollu aktar tag[rif. Biex isir dan ittibdil [tie;u bosta t[ejjijiet mill-istess re-enactors kif ukoll dawk li jmexxuhom. }gur li wie[ed millg[anijiet li g[alihom kienet ma[luqa din l-attività storika tal-In Guardia ntla[aq g[ax eluf u eluf ta’ turisti ]aru lForti Sant’Iermu u fl-istess [in ammiraw din il-parata storika. Sa[ansitra hemm min kull darba li ;ie Malta stqarr li ma naqasx li jattendi g[aliha. Biex inkun naf aktar dwar dawn l-arran;amenti ;odda, li ]gur se jtejbu din il-parata storika minn kull angolu, staqsejt xi mistoqsijiet lil Martin Morana, Manager Events MTA, lil Joseph Cilia, Historical & Military Director u re-enactor Kmandant talGrupp In Guardia, lil Frank Vella, Koordinatur In Guardia Unit u events o[ra stori/i u re-enactor fi [dan lAwtorità Maltija tat-Turizmu (MTA) kif ukoll lil Twanny Zammit, re-enactor fl-In Guardia b[ala Gran Balì.
L-In Guardia tg[in g[all-valur storiku mi]jud tal-kultura Maltija X’kien l-iskop li n[olqot lIn Guardia^ L-iskop tal-In Guardia hu
li tikkontribwixxi g[allvalur storiku mi]jud talkultura Maltija. Meta t-turist jew il-Malti u l-G[awdxi j]uru l-Forti Sant Iermu jistg[u mhux biss igawdu u jaraw l-istruttura storika tal-forti li hi wa[da mill-ikbar f’Malta, i]da anki japprezza l-animazzjoni kif tkun esegwita minn 65 attur. Din l-animazzjoni turi lvi]ita tal-Gran Balì li jispezzjona l-forti u lgwarni;;jun.
G[aliex ta[seb li din lattività storika ma waqfitx^
Din l-attività ilha sejra mill-1995 u g[adha mfittxija mit-turist, l-aktar g[ax tag[ti opportunità li jg[ix mumenti stori/i f’ambjent reali storiku.
MARTIN MORANA, Manager Events MTA
Il-kwalità tax-show kif ukoll l-ambjent fih innifsu jsa[[ar lill-ispettaturi u dawn iwasslu l-kelma lil nieshom lura f’pajji]hom li din hi show ba]ata fuq ilverità storika li m’g[andhomx jitilfu meta j]uru Malta.
Mhux talli hekk, talli bissa[[a tal-promozzjoni li tajna lil dan ir-re-enactment il-unit tal-In Guardia mmexxi mill-MTA qed ikun imfittex aktar mill-Maltin. Kemm-il darba ni;u mitluba mill-Kunsilli Lokali biex dan jag[ti spettaklu flibliet u r[ula diversi ta’ Malta u G[awdex. Apparti minn hekk, ikun hemm [afna okka]jonijiet fejn dan il-Unit jag[ti wkoll il-wirja tieg[u quddiem barranin distinti.
X’hemm im[ejji g[all;ejjieni^
G[al darba o[ra, f’dan irre-enactment ]idna xi karattri ;odda, movimenti ta’ drill militari ;did u anki narration a[jar. Apparti minn hekk, lAwtorità Maltija tat-Turi]mu qed tinvesti f’uniformijiet u armamenti militari aktar awtenti/i.
C O L L A G E FEATURE
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
31
Lura g[a]-]mien tal-Ordni f'Malta Guardia u attivitajiet o[ra stori/i mog[tija mill-istess grupp u g[aliex tid[ol minn qalbek g[alih^ Tara xejn interess mir-re-enactors^
JOSEPH CILIA> Historical & Military Director u re-enactor Kmandant tal-Grupp In Guardia
Joe, int mag[ruf kemm hi g[al qalbek l-istorja ta’ Malta u dawk li minn ]mien g[al ie[or kienu parti minnha, b[al Gran Mastri, Gran Balliji, Kmandanti u sa[ansitra suldati. Forsi kienet din listorja ta’ Malta li [ajritek tersaq lejn ir-re-enactments tal-MTA u li issa qed tag[ti sehmek kemm b[ala Historical & Military Director kif ukoll re-enactor^
Minn dejjem kont in[obb dak li hu Malti, u nfittex nitg[allem dwar aspetti talistorja, arkeolo;ija u natura talg]ejjer Maltin. G[alhekk meta saret l-ewwel darba l-Imdina Fest kont d[alt g[aliha u ng[atajt l-inkarigu biex in[arre; u mmexxi parti mill-militar li kien se jkun pre]entat. Wara, meta saret ilBirgu Fest, bdejt immexxi ssezzjoni tad-Dejma. L-In Guardia f'Sant’Iermu bdiet ftit wara u d[alt fiha wkoll u bqajt nie[u sehem u ng[in kif nista’ biex tmur ’il quddiem u tikber. Illum b[ala Direttur Storiku u Militari tal-In Guardia Re-enactment and Peagantry Group nie[u sehem ukoll fir rappre]entazzjonijiet li jsiru. Dan jiswieli g[aliex inkun nista’ nidderie;i u nikkontrolla a[jar lil s[abi rre-enactors.
X’jinvolvik dan ixxog[ol tat-tmexxija tal-In
Wa[da mill-aktar affarijiet importanti g[al grupp b[al dan li jrid jippre]enta fatti stori/i, hi r-ricerka kontinwa biex dak li jsir, mhux biss b[ala rappre]entazzjoni i]da wkoll il-vestwarju, armi, u kull ma je[tie;, g[andu jkun storikament awtentiku. G[alhekk ir-ri/erka kontinwa hi importanti. Ir-re-enactors g[andhom ikunu m[arr;a sewwa f'dak kollu li jag[mel irrappre]entazzjoni storikament awtentika, u dan jinvolvi sezzjonijiet ta’ ta[ri; minbarra ta[ditiet fuq is su;;ett u preparazzjoni ta’ materjal miktub, b[al pere]empju Kodi/i ta’ Sigurtà u manwal ta’ azzjoni u manuvri kif ukoll kif tu]a u ;;ib ru[ek meta g[andek l-armi f'idejk. Dan kollu jrid isir fid-dawl tas-16 u 17-il seklu. G[alhekk studji minn manuskritti u kitbiet o[ra militari ta’ dak i]-]mien huma importanti. Irid isir ukoll il-casting biex il-persuna;;i li nirrappre]entaw ji;u pre]entati kif xieraq. E]empju hu li fil-parti talGran Mastru ma nistg[ux nag[mlu ]g[a]ag[ ta’ 20 jew 30 sena i]da rridu nsibu wie[ed minn 60 sena ’l fuq g[aliex il-Gran Mastri kollha la[qu wara din l-età. Issir ukoll organizzazzjoni biex isir tindif u manutenzjoni ta’ kull o;;ett li nu]aw, minn vestwarju sa armi u elf [a;a o[ra, biex meta hemm b]onnhom insibuhom lesti. Kuntatti kontinwi jsiru wkoll biex ji;u ko-ordinati lattivitajiet tag[na kemm malMTA kif ukoll ma’ min jitlob is-servizz tag[na. Naturalment s[abi r-re-enactors jin]ammu kontinwament infurmati b'dak li se jsir u qed ji;ri fit-tmexxija. Dan l-a[[ar, l-interess biex nag[mlu rappre]entazzjonijiet f'diversi lokalitajiet
Dati u [las tal-In Guardia Il-parata In Guardia, li tibda fil-Forti Sant’Iermu l-Belt Valletta fil-11 a.m., matul din is-sena se ssir ukoll f’dawn il-{dud: 25 ta’ Marzu; 1, 15, 22 u 29 ta’ April; 6, 13 u 27 ta’ Mejju; 3, 10, 17 u 24 ta’ :unju; 1 u 8 ta’ Lulju; 23 u 30 ta’ Settembru; 7, 14 u 28 ta’ Ottubru; 4, 11, 25 ta’ Novembru u 30 ta’ Di/embru. Il-[las g[ad-d[ul hu biss ta’ €7 g[all-kbar. {las spe/jali g[at-tfal minn sitt snin sa tnax-il sena u g[allistudenti hu ta’ €3.
]died [afna, kif ukoll linteress min-na[a tar-reenactors s[abi. Dan barra li dan is-su;;ett hu g[al qalbi, jag[milli aktar kura;; biex nid[ol minn qalbi g[al din il-bi//a xog[ol.
X’inhu l-iskop li sar ittibdil fil-parata storika In Guardia^
B[alma g[idt qabel, ir ri/erka wrietni li dak li g[al [afna ]mien konna qed nag[mlu ma kienx bi]]ejjed storikament awtentiku, g[alhekk [sibt biex inressaq dak li nippre]entaw aktar lejn l-awtenti/ità storika. Barra t-tibdil u linformazzjoni li qed nag[ti lil s[abi r-re-enactors qed in;eg[ilhom jid[lu i]jed flispirtu storiku u b'hekk min ikun qed jarana jitg[allem aktar dwar l-epoka tas16#17-il seklu.
Nippruvaw inkunu awtenti/i f’kulma nag[mlu Kemm tara interess mirre-enactors u mill-pubbliku f’dawn ir-rikostruzzjonijiet stori/i^
FRANK VELLA> Koordinatur In Guardia Unit u events o[ra stori/i u re-enactor fi [dan l-Awtorità Maltija tat-Turi]mu (MTA)
Hu xejn diffi/li li b[ala Koordinatur tal-In Guardia Unit, ti;bor lin-nies me[tiega g[ar-re-enactments u ]]ommhom interessati f’dawn lattivitajiet stori/i^ Mhix [a;a fa/li li ti;bor in-nies me[tie;a g[ar-reenactments li jinqalg[u minn ]mien g[al ]mien. Illum il-;urnata permezz tad-Direttur Storiku u Militari tag[na Joe Cilia qeg[din infittxu li invarjaw i/-/erimonji u fl istess [in infittxu li n-nies li jag[mluhom ikunu addattati. Li invarjaw ir-rappre]entazzjonijiet qed tkun apprezzata [afna mir-reenactors g[ax mhux dejjem jag[mlu l-istess affarijiet.
Ir-re-enactors qeg[din fl-In Guardia Unit g[ax huma interessati fil-perijodu talistorja li nirrappre]entaw. Qeg[din na[dmu biex inkunu awtenti/i f’kull ma nag[mlu. G[alhekk in[oss li hemm iktar interess mir-re-enactors g[ax qishom qed jg[ixu dak i]]mien tal Kavallieri. Min-na[a l-o[ra lillpubbliku qed nuruh affarijiet li nsibu f’kotba stori/i u pitturi f’palazzi stori/i. L-interess tal-pubbliku narawh meta mmorru xi post u l-wirja tag[na tkun apprezzata minn /ap/ip u wara n-nies ji;u jkellmuna dwar dak li nkunu ppre]entajna.
Kemm t[oss li hemm [tie;a ta’ dawn ir-reenactments b’risq l-istorja ta’ Malta, l-istess Maltin u t-turi]mu Malti^
G[ad hemm spazju kbir biex uliedna jitg[allmu dwar l-istorja ta’ Malta. Di;à /erti affarijiet li kienu jafu missirijietna ntesew ma]-]mien. Permezz tal-wirja tal-In Guardia tturist u anki dawk il-Maltin li ji;u jarawna jkunu qed jaraw wirja awtentika li kienet issir fi ]mien meta l-Ordni ta’ San :wann kienet Malta. U mhux biss, i]da qed issir fl-istess pjazza fejn kienet issir dak i]-]mien.
TWANNY ZAMMIT> Re-enactor MTA b[ala Gran Balì fl-In Guardia.
F’;ie[ l-istorja, il-kultura u t-turi]mu f’pajji]na Kemm ilek tie[u sehem fl-In Guardia u xi tfisser din g[alik^
Ili nie[u sehem minn mindu bdiet u kont ukoll mill-bidu fir-re-enactments tal-Gran Mastru. In[ossni kburi li nie[u sehem fl-In Guardia mhux biss g[ax inkun qed ng[in biha lit-turi]mu Malti i]da wkoll g[ax meta nag[mlu re-enactment ta’ xi parti millistorja Maltija nkunu qed in]ommuha [ajja kemm g[al d awk li jarawna kif ukoll g[al dawk li ji;u f’xi rappre]entazzjoni o[ra u lil ta’ warajna. Nittama li kemm l-In Guardia kif ukoll re-enactments stori/i o[ra jibqg[u jsiru f’gie[ l-istorja, il-kultura u t-turi]mu Malti.
32
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
C O L L A G E TAG{RIF
Il-kumpanija Mdina Glass tifta[ [anut fuq l-Internet
Rango fuq GO Stars Telespettaturi ta GO tv issa g[andhom l-opportunità li jaraw il-film rebbie[ talpremju Oscar – Rango – li g[adu kemm intwera g[allewwel darba fuq GO Stars (stazzjon 150 fl-iskeda ta’ GO tv). GO stars hu l- istazzjon primjum tal-films minn GO immirat g[al kull min i[obb il-films. Abbonati ta’ GO Stars li g[ad ma kellhomx lopportunità li jaraw dan ilfilm mill-aqwa g[a]]g[a]ag[ u adulti issa jistg[u jag[mlu dan peress li l-film se jer;a’ jintwera fuq GO Stars nhar it-Tnejn 19 Marzu fi 2.25 p.m. u nhar il-{amis, 29 ta’ Marzu fis-6.05 p.m. Dirett minn Gore Verbinski, id-direttur talfilms ta’ fama internazzjonali, Rango reba[ il-Premju Oscar g[allaqwa feature film animat waqt l-84 edizzjoni talAcademy Awards fi saret f’Hollywood din is-sena. Rango jappella g[a]-
]g[a]ag[ u lil dawk li huma ]g[a]ag[ fil-qalb. Film bi storja [elwa u divertenti appo;;jata minn grafika notevoli g[al dawk kollha li j[obbu l-films animati. L-abbonati tal-pakketti Gold jew Silver jistg[u jag[]lu li jabbonaw g[al GO stars bi [las ta’ €6.99 g[all-ewwel set top box u €2.99 g[al kull set top box addizzjonali (massimu ta’ tnejn). L-iskeda ta’ programmi g[ax-xahar ta’ Marzu (disponibbli fuq www.go.com.mt turi firxa affaxxinanti ta’ ;eneri differenti ta’ films – drama, klassi/i, misteri, kummiedji u serje. Films skedati biex jixxandru prime time (madwar id-9 p.m.) jinkludu, fost o[rajn, Elizabethtown, The Adjustment Bureau, Paul, Sanctum, The Eagle u The Dilemma li t-tnejn se jintwerew g[all-ewwel darba fuq GO Stars aktar tard dan ix-xahar.
Mdina Glass, il-kumpanija ewlenija li ta[dem prodotti tal-[;ie;, dan l-a[[ar nediet [anut online b’aktar minn 2,000 o;;ett, u li jistg[u jinxtraw b’mod sikur u millkumdità tad-dar minn fuq issit www.mdinaglass.com.mt. Mdina Glass qed toffri li tibg[at il-prodotti mixtrija minn dan il-[anut il-;did f’kull pajji] madwar id-dinja. Barra minn hekk, l-o;;etti jitwasslu bla ebda [las filg]ejjer Maltin meta x-xirja f’dan il-[anut taqbe] il-€25. Permezz tas-sempli/ità tad-disinn ta’ dan il-[anut online, li kien ]viluppat millkumpanija Media Consulta Malta, wie[ed jista’ japprezza l-;miel u l-ilwien
Vodafone u Microsoft jappo;;aw programmers tal-Apps Clive Ciappara ta’ 26 sena minn {al Qormi hu r-rebbie[ ta’ Vodafone talkompetizzjoni Windows Phone Application organizzata minn Vodafone u Microsoft Malta. Duncan Borg ta’ 21 sena mi]-}ejtun hu r-rebbie[ ta’ Microsoft talistess kompetizzjoni. Il-kompetizzjoni kienet immirata lejn il-komunità Maltija tal-programmers u lparte/ipanti kollha ]viluppaw app g[all-Windows Phone 7. L-applications u l-log[ob kollha li n[olqu se jittellghu bla [las fil-Marketplace talWindows Phone 7 u jkunu disponibbli madwar id-dinja kollha. Il-kompetizzjoni kellha lg[an li tispira u t[ajjar lillkomunità lokali talprogrammers biex ji]viluppaw app g[allpjattaforma tal-Windows
Lukanda lussu]a tag[]el lil ROCS b[ala l-Preferred Partner g[al Malta Ma’ ROCS Travel g[andek lopportunità li tesperjenza lukanda lussu]a ta’ 5 stilel – La Griffe Luxury Hotel – fi/-/entru ta’ Ruma. Lukanda li tinstab fuq Via Nazionale bejn Piazza della Repubblica u Piazza Venezia, il-post ideali fejn tista’ tgawdi din il-belt tant sabi[a. La Griffe hu biss ftit minuti bog[od minn postijiet stori/i b[al Fontana Di Trevi, il-Kolossew, Via Del Corso u Piazza Di Spania. Listil arkitettoniku tal-post hu ri]ultat ta’ lussu, kumdità u arti kontemporanja. Rachel Vella, Direttur ta’
ROCS Travel, qalet li La Griffe Luxury Hotel hi definittivament wa[da milllukandi l-aktar moderni li hemm f’Via Nazionale, Ruma. L-atmosfera hi wa[da pja/evoli – bil-fa//ata ispirata mis-seklu dsatax u linterjuri moderni ispirati mis-sempli/ità, eleganza u tradizzjoni. Din l-offerta tibda minn € 229 biss u tinkludi titjiriet bir-ritorn, ]ew;t iljieli akkomodazzjoni, kolazzjon bufè u taxxi. Vincenzo Sarnella, Direttur ta’ La Griffe 5* Luxury Hotel, stqarr li l-lukanda g[andha relazzjoni spe/jali ma’ ROCS
viva/i ta’ aktar minn 2000 o;;ett tal-[;ie;. Il-[las g[ax-xiri minn fuq dan is-sit isir bi credit cards ma[ru;in kemm f’Malta kif ukoll barra, kif ukoll permezz ta’ PayPal b’sistema ta’ pagamenti sikura ba]ata f’Malta. Il-klijenti li ji;bru l-o;;etti mill-[wienet ta’ Mdina Glass
jistg[u j[allsu wkoll b’/ekk jew bi flus kontanti. Ilprodotti huma mqassma f’kategoriji, u b’hekk ilklijenti jistg[u jaraw lo;;etti b’mod fa/li u jag[mlu x-xirja fi ftit sekondi permezz ta’ sistema sikura. In-numru kbir ta’ prodotti ta’ Mdina Glass, li huma ma[dumin kollha bl-idejn minn arti;jani ta’ esperjenza kbira b’mod li jdawlu u j]ejnu d-dar b’g[add ta’ kuluri, ivarjaw minn va]uni, lampshades, lighting fixtures, settijiet tal-pranzu u madum tal-[;ie;, g[al skutelli u platti, ornamenti g[al fuq limwejjed, madum dekorattiv, kif ukoll [;ie; g[at-twieqi.
Travel ba]ata fuq snin ta’ esperjenza mal-partners ewlenin fis-suq Malti. “A[na kburin li nasso/jaw ru[na ma’ brand b[al ROCS Travel. Ruma hi destinazzjoni ma[buba [afna mill-Maltin u nisperaw li l-lukanda tag[na f’Via Nazionale ssir popolari mag[hom.” }ur il-ferg[at ta’ ROCS ilFurjana jew il-Mellie[a. Tista’ wkoll i//empel 20151515 jew tid[ol fis-sit elettroniku www.rocsholidays.com, kif ukoll tibg[at email fuq travel@rocsgrp.com jew i]]ur lil ‘ROCS Group’ fuq Facebook g[al aktar informazzjoni.
(Mix xellug)> Matthew Debattista, Duncan Borg, Jurgen Camilleri, Clive Ciappara, Dorian Bugeja, Colin Vella u Kenneth Bugeja
phone u li turi apps u l-log[ob mill-i]viluppaturi Maltin filMarketplace. Il-kompetizzjoni ;ibdet 12il sottomissjoni, li minnhom 7 apps kienu finalisti u ntg[a]lu ]ew; rebbie[a. L-app ta’ Clive Ciappara tista’ titni]]el millMarketplace tal-Windows phone billi tfittex Expense
Box jew billi tid[ol fil-sit talapp www.expensebox.net u tag[fas il-buttuna Get App. Space Conquerer ta’ Duncan Borg tista’ tintlag[ab fuq www.spaceconqueror.somee.com. Duncan Borg kien assistit minn Jurgen Camilleri u Matthew Debattista li [admu biex jirfinaw din il-log[ba.
L-Imdina u Victoria l-a[[ar kunsilli li ssie[bu ma’ GreenPak Il-Kunsilli Lokali tal-Imdina u tar-Rabat, G[awdex, huma la[[ar kunsilli lokali li ssie[bu ma’ GreenPak – l-iskema awtorizzata mill-MEPA li qed tikber b’ritmu mg[a;;el. Bil-[idma ta’ GreenPak Coop Society Ltd, dawn illokalitajiet se jgawdu minn g[add ta’ servizzi professjonali offruti mill-ikbar skema ta’ ri/ikla;; li ilha tit[addem hawn Malta. GreenPak toffri diversi benefi//ji lill-kunsilli lokali minn g[otja ta’ boro] ta’ ri/ikla;; bla [las, skemi b[al RewardReuse-Recycle (Ippremja, Er;a’ U]a, Irri/ikla), kif ukoll premju ta’ €200 kull ;img[a fil-Lotterija ta’ GreenPak. Dawn l-inizjattivi ji]guraw li dawk il-kunsilli lokali li ja[dmu ma’ GreenPak g[andhom l-a[jar ri]ultati fis-sistema ta’ ri/ikla;;. Lejn l-a[[ar tas-sena li g[addiet, il-Kunsilli Lokali tar-Ra[al :did u ]-}urrieq issie[bu wkoll ma’ GreenPak u raw ]ieda impressjonanti ta’ 21% ta’ materjal mi;bur g[ar-ri/ikla;;.
C O L L A G E MEDIA
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
33
MEDIAFORUM Cyberspace minn Mario Azzopardi – marpardi@maltanet.net
Konferenza (Karnivaleska) b’sorpri]a Fir-raba’ jum tal-Karnival ta’ din is-sena, il-Ministru Mario de Marco, responsabbli g[all;estazzjoni kulturali, sejja[ konferenza ta’ malajr u [abbar, b’sorpri]a g[al kul[add, li ma je]istu l-ebda li;ijiet li jimpedixxu s-satira politika fil-Karnival.
Qal li konna qed ng[ixu illu]joni li ilha mag[na aktar minn tmenin sena. Tant kien imqabbad fil-fond dan il-mit illi meta kien Prim Ministru, Alfred Sant sa[aq li l-poplu Malti g[adu mhux lest biex jinbidlu l-li;ijiet u tidda[[al il-parodija politika filKarnival. L-idea tieg[u mhijiex stramba daqskemm tidher. Hekk kif t[abbar x’qal Dr de Marco lill-media, stazzjon ewlieni (ma niftakarx liema kien) g[amel vox pop u lbi//a l-kbira ta’ dawk intervistati fit-triq qalu li ma jaqblux li s-satira politika tidda[[al fil-Karnival. L-imblokk tal-parodija politika Karnivaleska f’Malta kien se[[ fis-seklu dsatax, meta l-Gvernatur Stuart, protestant puritan (illum jg[addi b[ala fundamentalista) ordna li filjum tal-{add ma jsirx Karnival, g[ax dak hu l-jum dedikat lil Alla u ma kienx jixraq i]-]ufjett. Stuart kellu jbiddel id-de/i]joni wara li qam pandemonju. Imbag[ad /ertament, salbidu tas-snin g[oxrin tasseklu li g[adda, il-Karnival politiku kien qed ise[[ b’la[mu u xa[mu, kif turi xhieda fotografika tal-epoka. Anki Herbert Ganado, fin-noti dettaljati li rre;istra f’Rajt Malta Tinbidel jirreferi g[assatira politika u kiteb li dan ittip ta’ parodija kien g[adu qed isir sas-snin [amsin. Il-per/ezzjoni mitika dwar il-projbizzjoni tidher li g[andha l-g[eruq tag[ha f’avvi] tal-1930, li kienet [ar;et il-Pulizija fi]-]mien kolonjali, li kien jimpedixxi parodija Karnivaleska kontra l-awtoritajiet Britanni/i, laktar fejn tid[ol il-politika barranija. Skont ir-ri/erka li g[amel Dr de Marco, dak l-avvi] qatt ma kien im;edded, u g[alhekk, awtomatikament, waqa’. I]da jista’ jkun argumentat ukoll li l-avvi] qatt ma kien revokat, u g[alhekk, baqa’ je]isti fil-per/ezzjoni kollettiva, ]vijata u ]baljata, g[al dawn is-snin kollha. Dak li hu stramb hu kif domna tmien de/enji biex indunajna li kien hemm illu]joni nazzjonali dwar issatira Karnivaleska. F’pajji]
Minkejja li [are; mix-xena politika, Berlusconi re;a’ tfa//a fil-Karnival ta’ din is-sena fi Viareggio
ta’ avukati, esperti akkademi/i, ri/erkaturi stori/i, folkloristi u l-bqija, qatt ma kien determinat li ma kienx hemm li;ijiet kontra s-satira poltika. La l-politi/i, la l-avukati, la l-Pulizija, la r-ri/erkaturi, la lopinjonisti b’rashom kbira u fuq kollox, lanqas l-operaturi u l-kumitati tal-Karnival, qatt ma indenjaw ru[hom jag[mlu dak li g[amel Mario de Marco. I]da aktar minn hekk, ilKunsill tal-Arti u l-Kultura baqa’, sal-lum, uffi/jalment jimblokka l-parodija politika. Ironikament, il-Ministru de Marco kien qed jag[ti lkonferenza mal-media bluffi/jali tal-festi tal-Karnival ma;enbu. Is-satira f’salib it-toroq Ftit sig[at biss wara lkonferenza ta’ Dr de Marco, il-programm tal-;rajjiet kurrenti Crossroads (Favourite
Channel) nieda diskussjoni kritika dwar il-fenomenu talumori]mu satiriku, u naturalment (min[abba li dan il-programm jixxandar dirett), kien hemm kull opportunità li d-dibattitu jkun attwalissmu. Mistednin kien hemm Nikita Alamango, Malcolm Galea u Vince Fabri, li lkoll qablu li llivell tal-umori]mu jixhed ilmaturità tal-pajji]. Anzi, Galea, kittieb u re;ista g[allpalk, qal li s-satira tista’ toffri ‘pro/ess ta’ fejqan’. Min-na[a tieg[u, Fabri qal, korrettement, li l-parodija ilha g[addejja fuq il-palk, ng[idu a[na fil-pantomimi jew filprogrammi televi]ivi: f’wa[da mill-pantomimi li ttellg[u filMilied li g[adda, kienet pre]entata Snow White u sSeba’ Deputati, u l-Prin/ep kien jismu Franco. Tajjeb niftakru li anki filKarnival spontanju tan-Nadur, ir-referenzi politi/i, lokali u
barranin, affermaw ru[hom ukoll. Kien hemm ukoll kunsens fil-programm li min jid[ol filpolitika g[andu ja//etta ssatira fil-konfront tieg[u. Fil-programm deher ukoll filmat b’intervista ma’ Dr :or; Mallia, karikaturista li jikkoordina programmi ta’ komunikazzjoni fl-Università. Skont Mallia, is-satira g[andha tkun mifhuma b[ala parti integrali middemokrazija. I]da mbag[ad qal ukoll li “kulmin jissatirizza g[andu jkollu livell ta’ etika, g[ax il-limitu jrid ikun hemm ukoll.” Dan ifisser li s-satiristi huma mistennija li jirregolarizzaw lilhom infushom. {afna jsostnu li dan jimplika l-awto/ensura, li fil-fatt tikkomprometti lespressjoni kreattiva [ielsa. Crossroads ma baqax lura milli juri l-preokkupazzjoni li l-pubbliku mhux lest g[assatira fil-Karnival. Filwaqt li s-satira g[andha l-iskop li toftoq il-mit tal-infallibbiltà u li tiddistabilizza ‘l-ordni’, jista’ jkun li l-poplu mhux lest g[aliha (u dan kien largument ta’ Dr Sant fl1997). Nikkwota x’intqal filprogramm li xandar ilFavourite Channel: g[ax a[na ]g[ar, parrokkjali, ir-ras tikber jew tis[on malajr, u ma ta//ettax il-kritika. Fil-vox pop imsemmi aktar ’il fuq, ilpubbliku, fil-ma;;oranza, qal li ma ja//ettax is-satira Karnivaleska, i]da l-politi/i, mitlubin jag[tu l-fehma tag[hom, qalu iva. Naturalment, kull tip ta’ pubbli/ità tin]lilhom g[asel. Mit-telefonati li da[lu filprogramm: ■ Il-Knisja m’g[andhiex tintmess u m’g[andhiex tkun kritikata. ■ Jista’ jinqala’ l-inkwiet min[abba l-maskeruni politi/i. ■ Il-karikaturi fil-;urnali iva, imma fil-Karnival, le. Jidher li l-Ministru talKultura qed juri li jrid iressaq lill-pajji] biex jitg[allem jid[aq bil-politi/i tieg[u, i]da Dr de Marco qed jifta[ ukoll il-Kaxxa ta’ Pandora: l-arbitri, kif qal xi [add fil-programm kwotat, iridu jkunu n-nies. U n-nies, mhumiex [lief jaraw lill-politi/i tag[na jqattg[u u jieklu lil xulxin fuq it-televi]joni. Jg[idu li l-e]empju jkaxkar. Jien ng[id li pajji] ming[ajr satira politika hu pajji] miskin. U f’pajji] fejn jinqala’ l-inkwiet min[abba lespressjoni satirika (anki dik sovversiva u irreverenti), hu pajji] aktar miskin.
Kummenti dwar websajts li Ωort Attenti minn xi emails
Aktar ma jid[lu sistemi ;odda fit-teknolo;ija talinformatika, aktar ji]diedu l-abbu]i. Jing[ad – u na[seb li hemm provi bi]]ejjed dwar dan – li l-kriminali dejjem jippruvaw ikunu pass ’il quddiem fitteknolo;ija. B’mod regolari jien ni;i mitlub biex nag[ti xi informazzjoni dwar akkonti bankarji b’isem minn Salvu Felice Pace banek li jien lanqas biss sfelicep@go.net.mt g[andi kont mag[hom. Il-banek jag[mluha /ara li huma qatt ma jitolbu lill-klijenti tag[hom dettalji dwar l-akkonti tag[hom online. L-istess [a;a naf li tag[mel il-GO. Dejjem twissi lill-klijenti tag[ha li lkumpanija qatt ma titlob il-password. Meta tir/ievu talbiet b[al dawn, ibag[tu email lill-banek jew lillkumpaniji li jipprovdulkom is-servizz tal-internet u g[arrfuhom b’dak li tkunu r/evejtu. Tajjeb li tibag[tu wkoll l-ittri jew it-talbiet frodulenti biex jekk jista’ jkun isiru wkoll l-investigazzjonijiet me[tie;a. Nir/ievi wkoll b’mod regolari ittri li jinfurmawni li rba[t xi somma flus, jew li xi [add, li jien qatt ma nkun smajt bih, g[a]el lili qabel ma miet biex i[allili somma flus. Hawn min jingidem u jsegwi dawn l-ittri li b’mod ;enerali jistaqsuk g[al somma flus li tkopri xi amministrazzjoni tal-fondi frodulenti. Oqog[du attenti g[ax hawn min hu sofistikat [afna f’din l-attività illegali. Darba jien ir/evejt tag[rif dwar somma flus li ddipartiment tat-taxxa fl-Ingilterra suppost kellu jag[tini. Il-heading tal-ittra kien e]att b[al dak tad-dipartiment. ?empilt u sibt li anki dik kienet ittra frodulenti. Data elettorali dwar Malta
Hekk kif illum qed taqraw din il-kolonna ]gur li la[barijiet qed jiffukaw dwar ir-ri]ultati tal-elezzjonijiet lokali fil-35 lokalità f’Malta u G[awdex. Bla dubju ta’ xejn, ir-ri/erkaturi se jkollhom [afna xog[ol x’jag[mlu biex jiflu l-istatistika elettorali li se to[ro; minn dawn lelezzjonijiet. L-isem John C Lane, ri/erkatur ta’ fama li ja[dem fl-Università Statali ta’ New York, f’Buffalo, hu mag[ruf dwar l-istudji tas-sistemi elettorali tag[na. Jag[ti [afna tag[rif dwar l-elezzjonijiet li se[[ew f’Malta u G[awdex mill-1921 ’il hawn. Il-websajt bl-istudji tieg[u, www.maltadata.com, hi tassew minjiera ta’ tag[rif. Issib f’dan is-sit ]ew; artikli interessanti [afna, wie[ed dwar ‘Is-sistema tas-Single Transferable Vote’ u dwar kif din tit[addem f’Malta (1921-2009), u ie[or dwar ‘L-Elezzjoni ta’ Nisa ta[t issistema rappre]entattiva propozjonali – Il-ka] ta’ Malta (1921-2006)’. Issib tag[rif dwar il-votanti, il-kandidati, ir-ri]ultati, il-partiti politi/i, u [afna aktar. Interessanti [afna l-biblijografija li ssib fis-sit – kotba li huma essenzjali g[all-istudju]i tal-politika f’Malta. Fost il-kotba hemm dak ta’ Michael Schiavone dwar LElezzjonijiet f’Malta 1849-1992, u ie[or ta]-]ew; [uti, Joseph u Richard, Who’s Who in the House 1921-2006. Serqa li ma kinitx Il-[abib tieg[i Euchar
Mizzi suppost li mar Spanja u fi triqtu xi mkien kien misruq, u allura dar fuq [biebu u talabhom jibag[tulu €1,700 malajr kemm jista’ jkun. Issa din kienet email frodulenti. Ma’ Euchar kont g[adni kif [adt kafè, u kieku kien se jsiefer, ]gur li kont inkun naf. Kien hemm xi [bieb li mill-ewwel g[amlu kuntatt mieg[u g[ax t[assbu. Xi w[ud offrewlu l-flus hekk kif irrisponda fuq il-mowbajl. Qalilhom li hu kien il-Qala bi kwietu. Oqog[du attenti biex ma tingidmux.
34
C O L L A G E RELIÌJON
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
IL-LI}AR TA’ TURIN
Bejn xjenza, storja u fidi Il-Li]ar ta’ Torin hu li]ar talg[a]el b’qisien mhux daqstant komuni: iktar minn erba’ metri twil u metru wiesa’. U mhumiex ftit il-misteri marbutin mal-mod kif sar u mal-figura li tidher fuqu… Kif u meta beda dan il-li]ar? U ta’ liema ]mien hu? Fuq il-li]ar, issa ta’ lewn safrani, tidher figura umana, minn quddiem u minn wara ta’ ra;el, mejjet, min[abba ttortura tat-tislib. Jidher li limsallab tqieg[ed wi//u ’l fuq, fuq nofs il-li]ar u mbag[ad il-li]ar dawruh ma’ g[onqu u ni]]luh man-na[a ta’ wara ta’ ;ismu. Jidhru sew il-feriti fuq ;ismu: il-marki tal-imsiemer fuq saqajh u jdejh, il-feriti tal-fla;ellazzjoni, id-daqqa fil-kustat, id-daqqiet fuq wi//u u l-feriti ta’ xewk f’rasu. Min hu r-ra;el li xxbieha tieg[u tinsab fuq dan il-li]ar? Xjenza Ir-ri/erka xjentifika wie;bet b’/ertezza xi w[ud minn dawn il-mistoqsijiet,
g[al o[rajn tat orjentament ta’ risposta, g[al o[rajn g[adha tirri/erka. Huma [afna l-frieg[i taxxjenza li jistudjaw il-Li]ar u flimkien ]viluppaw studju msejja[ ‘sindonolo;ija’ (mill-Grieg, sindon – g[a]el ta’ kwalità tajba; it-Taljani jsej[u l-Li]ar La Sacra Sindone). Fuq il-li]ar tidher /ara l[sara li saret fuqu tul i]]mien: l-ikbar wa[da l-[ruq li sofra fl-1532 li [alliet marki simetri/i min[abba li lli]ar kien mi]mum mitwi. Il-[ruq ikkaw]a toqob ta’ forma kwa]i trijangulari li kienu tg[attew b’bi//iet ta’ drapp, li mbag[ad fl-2002 tne[[ew. Fl-1973 saru l-ewwel studji xjentifi/i diretti fuq il-Li]ar, ta[t kummissjoni ma[tura mill-Kardinal ta’ Torin, Michele Pellegrino. Studji aktar fil-fond saru [ames snin wara, meta l-Li]ar kien g[addispo]izzjoni ta’ ]ew; gruppi ta’ studju]i, wie[ed Amerikan u l-ie[or Taljan g[al [amest ijiem. Fl-1988 tliet laboratorji internazzjonali, dawk ta’ Oxford, Zurich u Tucson g[amlulu l-e]ami tarradjukarbonju (carbon-14) u r-ri]ultat wera li hu tas-seklu tlettax (1260-1390) u allura mhux ta’ ]mien Kristu, g[alkemm dar-ri]ultat g[adu jkun kontestat minn [afna sindonolo;isti.
L-istudju fuq it-tessut wera li l-g[a]el tal-li]ar jista’ jmur lura [afna fi]-]mien, anki elfejn sena, g[ax fl-epoka Rumana, kemm l-E;izzjani kif ukoll is-Sirjani, kienu jipprodu/u tessut bilkaratteristi/i li g[andu ttessut tal-Li]ar, qisu xibka tas-sajd. Rigward il-figura, ilfotografija (l-ewwel ritratt ittie[ed fl-1898 mit-Taljan Secondo Pia) sabet li g[andha l-karatteristi/i tannegattiva tar-ritratti (biex tara sew ir-ra;el tal-Li]ar, trid tara n-negattiva) u x-xjenza tal-informatika wriet ittridimensjonalità tax-xbieha. Mit-tessut in;abru pollini ta’ pjanti li ;ejjin miz-zona Mediterranja, l-iktar milLvant Nofsani. Fuq il-Li]ar ta’ Turin jidher ukoll li kien hemm xi muniti fuq g[ajnejn l-imsallab, konjati minn Pilatu, madwar is-sena tletin wara Kristu. L-istess tip ta’ demm L-approfondiment ta’ dan l-istudju jista’ jwassalna biex insibu meta beda dan ittessut. Il-kimi/i stabbilew b’/ertezza li l-likwidu li [iere; mill-feriti hu demm uman, tal-grupp AB. Is-Sudario di Oviedo, li jinsab fi Spanja, u li skont ittradizzjoni kien il-maktur li
bih g[attew wi// Kristu meta ni]]luh fis-salib u wassluh salqabar, fih tbajja’ ta’ demm blistess grupp sangwinju u diffu]joni ;eometrika b[al dawk tal-Li]ar ta’ Turin. Anke studji li saru fl-1981 juru li lla[am u d-demm tal-miraklu ewkaristiku ta’ Lanciano huma tal-grupp sangwinju AB.
L-istess qisien
Studji o[ra sabu li l-qisien
tal-wi// tal-Li]ar ta’ Turin huma l-istess qisien tal-Volto Santo di Manoppello, ilmaktur tal-Veronika u ]]ew; xbihat hu sovrapponibili, bl-unika differenza li f’dik ta’ Manoppello g[ajnejh u [alqu huma miftu[in. Ir-ri/erka g[adha u tibqa’ g[addejja u [afna millargumenti favur l-awtenti/ità tal-Li]ar g[adhom jag[mlu sens. Rigward il-prova tarradjukarbonju (carbon-14), ix-xjenzati u l-arkeolo;i ma jaqblux bil-kbir. Jidher li ttest tar-radjukarbonju kien sar fuq bi//a mil-Li]ar li ;iet imsewwija fis-seklu sittax wara l-[ruq li semmejna. Ray Rogers, li kien mexxa x-Shroud of Torin Research Project (STRP) fl-1988, dak i]-]mien kien qal li l-Li]ar kien “kontraffazzjoni intelli;enti” (a clever forgery) imma f’video li g[amel ftit qabel miet bilkan/er fl-2005, Rogers, kimiku minn Los Alamos National Laboratory fi New Mexico, l-Istati Uniti, jg[id li [ar;u fatti li jindikaw li lLi]ar jista’ jkun ;enwin. “Hemm possibbiltà tajba [afna li l-Li]ar kien id-drapp li keffnu fih lil :esù storiku.” Rogers jg[id li fl-1988 kien ittie[ed l-ag[ar kampjun g[at-test tar-radjukarbonju li qatt seta’ jittie[ed u g[alhekk [are; ir-ri]ultat li [are;. Il-qbil impressjonanti bejn id-dettalji tax-xbieha talLi]ar u r-rakkonti evan;eli/i tal-passjoni ta’ :esù, anki fuq aspetti e//ezzjonali tattorturi li tawh, b[all-kuruna tax-xewk, jo[odna minn li]ar hekk meqjum g[all-;rajja ta’ :esù ta’ Nazaret fuq din lart. I]da kif qal il-Papa :wanni Pawlu II fl-1998, “Billi din mhix materja ta’ fidi, il-Knisja m’g[andhiex kompetenza spe/ifika biex tippronunzja ru[ha fuq kwistjonijiet b[al dawn. “Hi t[alli f’idejn ixxjenzati li jkomplu jindagaw biex isibu twe;ibiet adegwati rigward dan il-Li]ar, li skont it-tradizzjoni, keffnu fih il;isem tal-Feddej tag[na meta ni]]luh mis-salib. “Il-Knisja te]orta li listudju tal-Li]ar ikun affrontat bla po]izzjonijiet prekostitwiti, u ma jitti[dux b[ala ovvji ri]ultati li mhumiex ovvji; u x-xjenzati ja;ixxu b’libertà interjuri u b’rispett sensittiv kemm talmetodolo;ija xjentifika kif ukoll tas-sensibbiltà ta’ dawk li jemmnu.” Ikompli f’[ar;a o[ra
{SIEB
Jekk nitqarbnu bil-fidi, inkunu armati darbtejn.
– Platun
It-3 {add tar-Randan
Is-suq tal-kompromessi E]odu 20> 1-17< Salm 18< 1 Korintin 1>22-25< :wanni 2>13-25 Il-{sieb
Huma [afna dawk li ja[sbu li llum jaqbillek tkun nisrani talkonvenjenza milli tal-konvinzjoni. G[aliex li tkun nisrani konvint ifisser li trid tirfes il-kallijiet; trid toqros fil-la[am il[aj, ibda minnek stess. F’dinja li tipprietka l-konvenjenza u l-kompromessi, din hi mixja kbira kontra l-kurrent, mixja li [afna nsara jaqtg[u nifishom imqar ja[sbu fuqha. :esù llum jitkellem u ja;ixxi b’mod /ar u aggressiv. Hu :esù radikali mhux g[all-fatt li kaxkar ’il barra lil dawk li mit-tempju g[amlu suq, i]da fuq kollox g[ax i/anfar il-mod ta’ ipokresija li [afna nsara qed jg[ixu bih il-[ajja tag[hom. Hemm b]onn li nidde/iedu. Hemm b]onn li naraw jekk [ajjitna wkoll saritx suq ta’ kompromessi, suq fejn qed na//ettaw kollox; suq fejn minflok tempju ta’ Alla, billi nfittxu li nwettqu dak li jrid Alla minna, qed nag[mlu minn [ajjitna a//ettazzjoni bla sens ta’ dak li toffri d-dinja, ming[ajr lanqas biss nag[mlu domandi jekk dak li qed inwettqu jmurx tajjeb mal-fidi tag[na. :esù tkellem dwar it-tempju tal-:isem tieg[u u jridna, f’dan il-kliem, naraw it-tempju ta’ ;isimna. Naraw kemm tassew qed nindunaw bil-fejqan g[al ;isimna u [ajjitna li qed joffrilna :esù bil-passjoni u l-mewt tieg[u. Naraw kemm qed na//ettaw dawn il-mumenti ta’ fejqan u kemm qed nippruvaw, minkejja d-dg[ufija tag[na, nimxu kontra l-kurrent. Il-Kelma Fl-Ewwel Qari, me[ud mill-Ktieb tal-E]odu, insibu r-rakkont li, wara l-[elsien tal-poplu mill-jasar tal-E;ittu, Alla ried jid[ol mal-poplu f’patt ta’ [biberija. Fuq il-muntanja Sinaj, permezz ta’ Mosè, Alla ntrabat li jag[]el il-poplu Lhudi b[ala l-poplu tieg[u, kemm-il darba l-poplu ja//etta li jimxi fuq il-li;i tieg[u. Fis-Salm Responsorjali, me[ud minn Salm 18, g[andna g[anja lill-Mulej li g[andu l-kliem tal-[ajja ta’ dejjem. Fit-Tieni Qari tal-lum, me[ud mill-Ewwel Ittra ta’ San Pawl lill-Korintin, g[andna l-predikazzjoni tan-Nisrani li trid tkun isSalib. Fil-Van;elu tal-lum, me[ud minn San :wann, insibu lil :esù j]ur it-tempju u jqa//at ’il barra lil dawk li mit-tempju g[amlu suq. Dawk li marru kontra r-rieda ta’ Alla. Hu j[abbar li se jmut u jqum wara tlett ijiem. Il-{ajja 1. Il-Mulej qa//athom ’il barra mit-tempju g[ax g[amlu mittempju suq. X’se jg[id il-Mulej fuq it-tip ta’ [ajja li qed tg[ix? Ting[araf fik il-marka tan-nisrani? 2. Kemm tassew qed ixxandar bil-[ajja tieg[ek lil Kristu Msallab? Kemm int kapa/i tg[ix is-salib ta’ kuljum? 3. Il-Mulej illum iridna nag[mlu g[a]la /ara. Jekk se nimxu warajh nitfg[u ’l barra l-kompromessi. Kemm tassew [afna drabi b’g[emilna qed inkunu ta’ skandlu, qed ni]irg[u l-g[ira? 4. Il-Mulej da[al f’patt ta’ m[abba u [biberija mag[na. X’qed nag[mlu biex nirre/iprokaw dan il-patt? Id-Djalogu Mulej, inti t[obbni, d[alt f’patt ta’ m[abba mieg[i. G[inni, Mulej, biex fil-jiem li fadal tar-Randan nag[raf nitnaddaf minn kull kompromess, biex inkun nisrani konvint u nag[ti xhieda tieg[ek.
Fr Charles Fenech, OP
C O L L A G E G{AWDEX
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
35
699 impjieg u 2,300 vacancy f’4 snin Fl-a[[ar erba’ snin, it-talbiet g[al impjiegi ;odda f’G[awdex ]diedu kull sena. Fil-fatt, matul dawn l-a[[ar erba’ snin, l-ETC sabet impjieg lil 699 [addiem, fosthom impjiegi fil-qasam turistiku G[awdxi. Dan qalitu l-Ministru g[al G[awdex Giovanna Debono meta kienet qed tindirizza lLaqg[a Annwali :enerali talAsso/jazzjoni G[awdxija g[atTuri]mu, il-GTA, li pre]enti g[aliha kien hemm ukoll ilMinistru g[at-Turi]mu, il-
Kultura u l-Ambjent, Mario de Marco. Il-Ministru g[al G[awdex semmiet ukoll kif bejn l-2008 u l-2011, f’G[awdex in[olqu kwa]i 2,300 vacancy g[axxog[ol, u s-sena li g[addiet dawn ]diedu g[ad-doppju ta’ dawk li kienu erba’ snin ilu. F’Settembru tas-sena l-o[ra, qalet il-Ministru, dawk li ja[dmu full-time f’G[awdex kienu jammontaw g[al iktar minn disat elef persuna – li iktar minn 730 minnhom huma impjegati fil-
lukandi u r-ristoranti – u aktar minn 580 ru[ ja[dmu fis-settur tal-bejg[ u l-kiri tal-akkomodazzjoni self-catering. Dan kollu jfisser li aktar minn 10% ta’ dawk li ja[dmu fuq ba]i full-time f’G[awdex, ja[dmu fis-settur turistiku. Biex jissa[[a[ ir-reklamar dwar G[awdex b[ala destinazzjoni turistika, il-Ministru [abbret li dalwaqt se jkun imniedi online-booking portal li jg[aqqad l-isforzi individwali tal-istabbilimenti tal-akkomo-
dazzjoni self-catering, li jinkludu l-farmhouses u l-appartamenti. Hi fissret ukoll kif matul ittlettax-il sena li ilha mwaqqfa lGTA, inkisbu ri]ultati tajbin [afna li permezz tag[hom baqg[u jin[olqu l-opportunitajiet g[ax-xog[ol fil-g]ira ta’ G[awdex, kif ukoll ]died irreklamar f’ni/e/ partikulari tatturi]mu, b[al dak tat-turi]mu rurali u l-cruise liners, imma b’mod partikulari fit-turi]mu tad-diving.
Tliet g[aqdiet igawdu mill-Fondi tal-NGOs Tliet g[aqdiet mhuxgovernattivi G[awdxin, din issena se jie[du bejniethom aktar minn nofs miljun ewro mill-fond g[all-g[aqdiet amministrat mill-Ministeru tal:ustizzja, il-Konsultazzjoni Pubblika u l-Familja. It-tliet g[aqdiet huma Dar :u]eppa Debono, il-Fondaz-
zjoni OASI u l-Fondazzjoni Arka, li joffru s-servizzi tag[hom fuq ba]i nazzjonali. L-g[otjiet saru mill-Ministru Chris Said, li spjega li dan ilfond jintu]a mill-Gvern biex kull sena jg[in lill-g[aqdiet li ja[dmu fil-qasam talvolontarjat, biex dawn ikunu jistg[u jkomplu jg[inu lill-
persuni u lill-familji vulnerabbli. Dar :u]eppa Debono toffri servizz lit-tfajliet li jkunu se jsiru ommijiet, il-Fondazzjoni OASI ta[dem mal-persuni bilproblemi tad-droga jew lalko[ol, u l-Fondazzjoni Arka toffri s-servizzi lill-persuni b’xi di]abbiltà.
B’kollox, din is-sena qed jitqassmu kwa]i tliet miljun ewro lil 30 g[aqda differenti. Minn meta twaqqaf il-fond, 18-il sena ilu, ing[ataw kwa]i 29 miljun ewro. Din is-sena l-allokazzjoni finanzjarja tal-vot ]diedet bi kwa]i erba’ mitt elf ewro.
Xog[lijiet ta’ 13-il artist isebb[u postijiet pubbli/i Sal-a[[ar ta’ din is-sena se jitlestew 13-il bi//a xog[ol tal-arti li g[andhom isebb[u xi n[awi pubbli/i f’G[awdex. Dawn huma l-ewwel abbozzi ta’ xog[lijiet artisti/i li ;ew kummissjonati fl-iskema ‘L-Arti fit-Toroq’, li tifforma parti mill-istrate;ija Eko-G[awdex g[all2010-2012. B’kollox, il-Ministeru g[al G[awdex g[a]el 43 bi//a xog[ol ta[t din l-iskema, li fiha kienu sottomessi 120 abbozz minn 64 artist. Fl-ewwel pre]entazzjoni tal-pagamenti lill-artisti, il-Ministru Giovanna Debono qalet li fix-xhur u ssnin li ;ejjin, G[awdex se jkun qed jo[loq wirja permanenti ta’ xog[lijiet artisti/i fil-bera[ li jirriflettu l-ambjent naturali, kulturali u storiku ta’ G[awdex. Il-materjal u]at jinkludu l-bron], l-injam, itterrakotta, il-;ebla tal-qawwi, il-mu]ajk, il-;ebla talfranka u l-istanless steel.
Video Conference
Sebg[in parte/ipant u g[alliem ta/-?entru G[awdxi tal-Arti u lArti;janat Wistin Camilleri, f’G[ajnsielem, setg[u jsegwu lezzjoni li kienet qed issir f’kulle;; fi New York, fl-Istati Uniti, permezz ta’ konferenza awdjovi]iva. Dan sar frott il-kollaborazzjoni bejn lAmbaxxata Amerikana u /?entru f’G[awdex. Il-Ministru g[al G[awdex Giovanna Debono attendiet g[allewwel sessjoni, li ttrattat lartist mag[ruf Amerikan Edward Hopper. It-tieni sessjoni se ssir fla[[ar ;img[a ta’ Marzu, u se tkun dwar ir-reklami Amerikani. Fl-istess ?entru, ilMinistru g[al G[awdex inawgurat wirja ta’ bnadar u simboli Amerikani, filwaqt li saru ]ew; pre]entazzjonijiet ta’ kotba.
Dar il-Gvernatur restawrata Dar storika fid-da[la tal-Belt Victoria ;iet mg[oddija midDipartiment tal-Artijiet lillMinisteru g[al G[awdex, li min-na[a tieg[u g[addieha lill-g[aqda volontarja Wirt G[awdex, li se tu]aha b[ala luffi//ju ewlieni tag[ha. Dan sar b’ri]ultat ta’ ftehim iffirmat bejn il-Ministru g[al G[awdex Giovanna Debono u l-Ministru g[allKompetizzjoni :usta, inNegozji ]-}g[ar u lKonsumatur Jason Azzopardi,
u ta’ ftehim ie[or bejn ilMinisteru g[al G[awdex u lG[aqda Wirt G[awdex, rappre]entata mill-President Franco Masini. Il-pro;ett tal-bini mill-;did u t-twessig[ tat-triq li mixXewkija tag[ti g[ar-Rabat, li g[addej b[alissa, kien jesi;i li din id-dar, li hi landmark ewlenija fid-da[la tal-Belt Victoria, tin[att u ter;a’ tinbena aktar ’il ;ewwa. Dar il-Gvernatur in[attet u re;g[et inbniet mill-;did bl-istess
;ebel, li kien ;ie numerat. L-arkitettura ta’ din id-dar g[andha karatteristi/i tipi/i tas-seklu 18. Permezz ta’ dan il-pro;ett ta’ restawr, din id-dar saret aktar a//essibbli u se tkun tista’ titgawda aktar mill-pubbliku. Skont it-tradizzjoni, din iddar tas-seklu 18 kienet tappartjeni lill-Gvernatur ta’ G[awdex u kienet tintu]a meta l-Gran Mastru jew xi personalitajiet distinti kienu j]uru l-g]ira ta’ G[awdex.
Pubblikazzjoni bil-Malti tal-Kardinal Newman Il-{olma ta’ :eronzju hu lisem ta’ pubblikazzjoni ;dida bil-Malti li tikkonsisti fittraduzzjoni mill-Ingli] g[allingwa Maltija tal-poema ta’ John Henry Newman, bl-isem The Dream of Gerontius. Permezz tal-poema, ilKardinal John Henry Newman, li kien beatifikat mill-Papa Benedittu XVI
f’Settembru 2010, jirrakkonta l-vja;; imma;inarju ta’ karattru fittizju bl-isem ta’ :eronzju, li jg[addi millagunija, il-mewt, id-dehra quddiem Alla, il-Purgatorju, u fl-a[[ar nett il-vi]joni beatifika. Il-poema hija bi//a xog[ol letterarja klassika u kienet ;iet mu]ikata minn Sir Edward
Elgar u ttellg[et g[all-ewwel darba fil-pubbliku f’Ottubru 1900, g[axar snin biss wara lmewt ta’ Newman innifsu. Il-pubblikazzjoni fiha 34 pa;na u tista’ tinkiseb milLumen Christi Media Centre Bookshop ta’ Triq Fortunato Mizzi, Victoria, G[awdex. Ittraduzzjoni hi xog[ol Dun Geoffrey G. Attard.
minn Nathaniel Attard nathaniel.attard@media.link.com.mt
Pre]entat il-ktieb Gozo Heritage in Stone
Fis-Sala tal-Komunità talQala, tnieda l-ktieb Heritage in Stone. Dan il-ktieb ji;bor fih dak kollu li sar matul is-sitt Konferenza Internazzjonali dwar il-Wirt fil-:ebla Maltija. Din il-konferen]a kienet organizzata f’Settembru li g[adda mill-Kunsill Lokali tal-Qala flimkien malMen[ir Qala Folk Group. Joe Zammit Ciantar kien responsabbli millproduzzjoni globali talktieb (li hu t-tielet wie[ed) u kien il-kelliem mistieden ewlieni waqt it-tnedija ta’ din il-pubblikazzjoni. Hu tkellem dwar ilkontenut tal-ktieb, li issa jista’ jinkiseb mill-uffi//ju tal-Kunsill fil-Qala. Fil-pubblikazzjoni, li hi m]ewqa b’g[add ta’ ritratti bil-kulur li juru s-sehem ta’ gruppi folkloristi/i barranin li kienu [adu sehem flimkien ma’ dak tal-Qala matul is-sitt Folk Festival Internazzjonali, insibu wkoll l-indirizz li kien g[amel is-Sindku tal-Qala, Paul Buttigieg, kif ukoll ilkelmtejn tad-d[ul minn Euchar Mizzi, l-editur talktieb. Ma jonqsux id-diskorsi tal-Ministru g[al G[awdex Giovanna Debono u dak ta’ Chris Said, il-Ministru tal:ustizzja, il-Konsultazzjoni Pubblika u l-Familja, li kkummentaw b’mod po]ittiv [afna dwar ilpubblikazzjoni li kien g[adu kemm ippre]entalhom is-Sindku tal-Qala.
36
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
C O L L A G E KURÛITAJIET
INTERVALL PAWSA QASIRA TA’ MISTRIEÓ Robot li kapa/i jpin;i l-u/u[
Xjenzati ]viluppaw robot artistiku li kapa/i jpin;i wi// perfett f’g[axar minuti. Ir-robot ing[ata l-isem ta’ Robotticelli u kien ]viluppat fi/-?entru tal-Arti u l-Media fil-belt :ermani]a ta’ Karlsruhe. Ir-robot kien jintu]a g[al xi [a;’o[ra imma sarlu tibdil biex ikun aktar artistiku u kapa/i jpin;i wkoll. Ix-xjenzata Martina Richter qalet li huma introdu/ew fih pro/ess li permezz tieg[u rrobot ikun jista’ jara. “Meta l-kamera li g[amilnielu tie[u r-ritratt,” qalet Richter, “tibda tfittex il-kuntrasti fih u tibg[at dawn il-messa;;i fl-id tarrobot li jibda j[a]]i]hom fuq il-karta.” Robotticelli se jkun g[all-wiri aktar tard dan ix-xahar f’wirja dwar il-kompjuters u min ikun hemm jista’ jittestjah billi j[allih ipin;ilu wi//u.
Ir-robot Robotticelli fl-azzjoni
Lest li jag[ti l-flus lura jekk Brighton Hove Albion ikunu promossi
Ag[mel l-e]er/izzji waqt li tiekol
Issa wie[ed li jkun jag[mel id-dieta jista’ jibda ja[raq ilkaloriji waqt li jiekol. Dan grazzi g[al sett ta’ skieken, frieket u mg[aref mag[mulin f’forma ta’ dumbbell. Il-furketta u s-sikkina mag[mula mill-kromju ji]nu kilo kull wie[ed, l-istess pi] ta’ bor]a zokkor. L-img[arfa mbag[ad ti]en ma]-]ew; kilogrammi, li jfisser li hi itqal minn sett s[i[ ta’ po]ati normali mag[mula mill-istainless steel. Il-kumpaniji Eat Fit Cutlery sej[et lis-sett b[ala g[ajnuna perfetta g[al min i[obb jit[an]er fl-ikel imma jkollu b]onn jag[mel xi ftit e]er/izzji fi]i/i. Il-prezz hu tqil ukoll – £69.99.
Supporter tat-tim tal-Brighton Hove Albion fl-Ingilterra ta lkelma tieg[u li lest jag[ti l-flus lura lil min jixtri daru jekk ilklabb ikun promoss. Martin Senior po;;a d-dar tieg[u b’erba’ kmamar tassodda g[all-bejg[ f’Hove, f’East Sussex. Hu qed jitlob miljun u nofs lira sterlina g[aliha imma hemm klawsola mhux tas-soltu fil-kuntratt talbejg[ – lest li jag[ti lix-xerrej kull sold lura jekk Brighton Hove Albion ikunu promossi fil-Premier League. Senior qal li dan ikun tmiem mill-aqwa g[all-ista;un g[al min hu supporter tal-klabb li jkollu l-klabb fl-og[la divi]joni fl-Ingilterra, u dar li ;ietu b’xejn. L-im[atri juru li t-tim g[andu
Id-dar g[all-bejg[ jew li tista’ ting[ata b’xejn fi Brighton
/ans ta’ 1 minn 10 li jispi//a fil-Premier. Fil-fatt qieg[ed dejjem bejn is-seba’ u l-10 post tal-klassifika meta baqa’ xi 12il log[ba x’jintlag[bu. Senior, li hu skultur, iddisinja
d-dar hu stess u g[amilha b’tali mod li kull kamra tispi//a tag[ti g[al ;nien tropikali. Mid-dar minn fuq il-bejt wie[ed jista’ jara wkoll ilba[ar.
Mara tqila tiekol il-gazzetti
Il-gazzetta hawn min litteralment jikolha!
Mara li qed tistenna tarbija ddeskriviet kif ]viluppatilha xewqa kbira li tibda tiekol ilgazzetta li to[ro; fil-lokal tag[ha. Ann Curran, ta’ 35 sena minn Dundee fl-Iskozja, lg[axqa tag[ha tgerrem ilgazzetta Dundee Evening Telegraph. Il-mara tg[id li din ilgazzetta biss g[andha ttog[ma tal-karta li tog[;obha u meta to[ro; barra tie[u bi//iet minnha fil-handbag biex ikollha x’tiekol meta ti;iha l-kilba biex tikolha. Curran qalet li mhux lewwel darba tkun ma’
[biebha tilg[ab it-tombla f’xi sala tal-log[ob u f’daqqa wa[da araha tifta[ il-handbag u tibda tiekol. L-iktar li jin]lulha g[asel huma dawk il-bi//iet tal-gazzetta li ma jkun hemm xejn stampat fuqhom, b[all-;nub tal-pa;ni. Hi tg[id li tixtri aktar minn kopja wa[da tal-gazzetta matul il-;img[a biex ikollha x’tiekol is-Sibt u l-{add. Curren qalet li jekk jag[tuha bi//iet ta’ gazzetti differenti tag[raf mill-ewwel liema jkunu dawk midDundee Evening Telegraph g[ax din g[andha tog[ma partikolari.
C O L L A G E PASSATEMP Mimdudin> 1. It-tislima tag[na ta’ filg[axija (6) 3. Frott li jixbah lit-tin issibu g[and is-serduk, Karm! (6) 7. Bosk (7) 8. Dawn g[all-u]u tal-kitba ma tantx g[adhom imfittxijin (5) 9. Il-mara li se jkollha tarbija mhix [afifa! (5) 10. Ta’ imperu, tal-og[la awtorità (9) 11. Tant xrobt u [allat li fl-a[[ar … (5) 13. {uta mag[mula mit-tul ta’ Pam? (6) 15. Meta tag[mel xi [a;a tajba, tie[u pja/ir min jg[idhielek (6) 17. Ardu tal-annimali li ftit jikluh (5) 21. Mhux edukat min ikun hekk (9) 23. G[andu jifla[ g[al kull ba[ar mhux wie[ed tal-bnazzi biss (5) 24. Tissikka b’[afna ross? (5) 25. Kemm il-fenek, kif ukoll il-qarnit jag[mlu wie[ed tajjeb (7) 26. Biha jsoddu [alq it-tarbija biex ma tibkix (6) 27. Ra;el li jqum u jirvilla (6) Weqfin> 1. Sla[tlu l-;ilda bit-trab u bewsa! (6) 2. M’hawnx wa[da bla xewk (5) 3. Il-[ajjatin issibilhom [afna minnu (5) 4. G[ad forsi jista’ jsir sur;ent (7) 5. Jekk tfittex sew, g[andek mnejn fl-a[[ar … (5) 6. Dak li hu mid[la sew tal-familja (6) 7. Kul[add ifittxu fis-sajf (5) 12. u 14. Is-sinjal tag[hom hu s-sinjal tas-salib (6) 14. Ara 12 15. Xitla li jaf i[awwel kull perit? (6) 16. {assar spe/i ta’ g[oqda li ma ta[rabx minnha malajr (7) 18. Skumnika lil xi [add (5) 19. Jaf illaqqat wie[ed il-kompjuter u ma j[allikx ta[dem i]jed fuqu! (5) 20. Tg[addi ;ewwa (6) 22. Nag[mel hekk minn widnejja u nkun qed nobdi fl-istess [in (5) 23. Gniedes slava; (5) Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret nhar il-{add li g[adda Mimdudin: 1. Meqjus; 3. Taqbad; 7. Skarpan; 8. Ismot; 9. U]ati; 10. Addattati; 11. Nadur; 13. Skanta; 15. Xandir; 17. Rikeb; 21. Ammiratur; 23. Trabi; 24. Kanun; 25. Buskett; 26. Asfalt; 27. Attard. Weqfin> 1. Maqsum; 2. Umani; 3. Tined; 4. Qbi]tek; 5. Sptar; 6. Strina; 7. Spara; 12. Dud; 14. Ajk; 15. Xpakka; 16. Irran;a; 18. E]att; 19. Frisk; 20. Fissed; 22. Tebut; 23. Tfejt.
37
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
3
2
1
4
5
6 8
7
10
9
11
13
12
15
16
pin PUBLICATIONS
14
18
17
20
19
21
22
24
25
26
pin PUBLICATIONS
Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412
23
27 IRBAÓ… voucher ta’ €20 li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tattelefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Irrebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[a tatTisliba ta’ [mistax ilu hi: Antida Mizzi, 123, St Albert Street, G]ira.
Stramba i]da vera
John Milburne, xjenzat Awstraljan, isostni li l-pjanti jag[mlu /erti [sejjes differenti. Jg[id li meta jkollhom l-g[atx, jag[mlu [oss spe/jali. Milburne ivvinta apparat biex jisma’ dawn il-[sejjes u b’hekk ikun jista’ jie[u [sieb iktar il-kura tag[hom.
Soluzzjoni
‘Number Jig’ Number Jig
In-Numru 360 jinsab ittikkjat u mni]]el fejn suppost biex jg[inek issib fejn g[andhom jitni]]lu n-numri kollha li hawn f’dawn l-erba’ kolonni.
38
AVVI}I PN
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
SERVIZZI TA’ CUSTOMER CARE MILL-KUMITATI SEZZJONALI PN AVVI}I POLITI?I {AL SAFI. Il-Kumitat
Sezzjonali PN jixtieq jav]a li kull min g[andu b]onn jag[mel kuntatt jew g[al informazzjoni, jista’ j/empel 79051529.
{AL BALZAN. Il-Kumitat
Sezzjonali PN jixtieq jav]a littesserati kollha tal-lokalità li ttesseri jistg[u jin;abru millUffi//ju PN tal-lokalità, fil-pjazza ta’ {al Balzan. Il-[inijiet talftu[ huma mill-5.30 p.m. ’l quddiem u g[al aktar informazzjoni tistg[u //emplu 99848644 jew 21496322.
L-ISLA. Is-Segretarju tal-
Kumitat Sezzjonali PN jixtieq jav]a lil min jixtieq ji;bor ittessera li hu mitlub imur flUffi//ju PN tal-lokalità kuljum bejn il-5 p.m. u s-7.30 p.m. u l{add bejn id-9 a.m. u 12 p.m.
{AL QORMI. Il-Kumitat
Sezzjonali PN jav]a li b[ala parti mill-e]er/izzju ta’ ti;did u tesserament ;did, kull nhar ta’ {add bejn id-9 a.m. u 12 p.m. qed ikun hemm membri talKumitat fl-istess Uffi//ju, fi Triq il-Kbira (quddiem il-knisja ta’ San :or;).
SAN :ILJAN. Membri tal-
Kumitat Sezzjonali PN qed ikunu fl-Uffi//ju PN tal-lokalità kull nhar ta’ {add bejn il-11 a.m. u 12 p.m. u l-Erbg[a bejn is-6.30 p.m. u s-7.30 p.m. biex ikunu jistg[u ji;bru l-[las ta’ ti;did u tesseramenti ;odda.
I}-}URRIEQ. Membri talKumitat Sezzjonali PN se jkunu fl-Uffi//ju PN tal-lokalità kull nhar ta’ {add bejn l-10 a.m. u 12 p.m. biex ikunu jistg[u ji;bru l[las ta’ tesseri ;odda.
CARMELO MIFSUD BONNICI. Il-{bieb ta’ Carmelo Mifsud
Bonnici se jorganizzaw Coffee Morning, il-{amis, 29 ta’ Marzu fid-9.30 a.m. fir-Razzett tal-{biberija, Marsaskala. Prezz €5.50 u l-biljetti jistg[u jinkisbu ming[and il-helpers jew /emplu 99900434.
ROBERT ARRIGO. Il-{bieb
ta’ Robert Arrigo se jorganizzaw {ar;a Kulturali fir-Rabat u Burmarrad, il-{amis, 19 ta’ April. Prezz €7 u g[all-biljetti /emplu 23285000 jew milluffi//ji.
AVVI}I O{RA L-IMQABBA. Il-Kumitat
Sezzjonali PN qed jilqa’ offerti g[all-kiri tal-Bar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità sal-{add, 25 ta’ Marzu. Formoli u kundizzjonijiet tal-offerta jistg[u jin;abru mill-Uffi//ju PN bejn it-Tlieta u l-{add. G[al aktar informazzjoni, tistg[u //emplu lisSegretarju Paul Spiteri fuq 77456773.
IL-QRENDI. Il-Kumitat
Sezzjonali PN jav]a li lUffi//ju PN jinsab miftu[ ta[t management ;did wara t-tisbi[ u l-immodernizzar li sar fla[[ar ;img[at. L-Uffi//ju PN qed ikun miftu[ kuljum bejn is7 a.m. u tard filg[axija b’fa/ilitajiet b[al big screen u organizzar ta’ ikliet. G[al aktar informazzjoni /emplu 99479383.
L-ISLA. Il-Kumitat Sezzjonali
PN jixtieq jav]a li l-bar talUffi//ju PN tal-lokalità re;a’ nfeta[ ta[t management ;did. Il-bar qed ikun miftu[ is-Sibt u l-{add mill-5 p.m. ’l quddiem, u jintwerew log[ob tal-Premier Ingli] u s-Serie A Taljan.
SAN PAWL IL-BA{AR. Il-
MARIO GALEA. Il-{bieb ta’
Kumitat Sezzjonali PN qed jilqa’ offerti g[at-tmexxija talbar fl-Uffi//ju PN tal-lokalità. Dawk interessati g[andhom jag[mlu kuntatt mal-President fuq 99456411 jew masSegretarju fuq 99404292. IlKumitat Sezzjonali PN jirriserva d-dritt li jirrifjuta kwalunkwe offerta, anke dik l-aktar vanta;;u]a.
SIMON BUSUTTIL. Il-{bieb
SAN :WANN. Il-Kumitat Sezzjonali PN jixtieq jav]a li lbar tal-Uffi//ju PN qed jitmexxa ta[t management ;did. Ji;i servut ikel g[all-individwi kif ukoll gruppi. G[al aktar infomazzjoni tistg[u //emplu 79707826.
AVVI}I SO?JALI PHILIP MIFSUD. Il-{bieb ta’ Philip Mifsud se jorganizzaw Coffee Morning, il-{amis, 15 ta’ Marzu. G[al aktar dettalji /emplu 21462304 jew 99269314.
Mario Galea se jorganizzaw Breakfast, il-:img[a, 16 ta’ Marzu fil-lukanda Plaza, TasSliema. Prezz €8 u g[all-biljetti /emplu 21634462, 99487102, 79369800 jew ming[and ilhelpers tas-soltu.
ta’ Simon Busuttil se jorganizzaw Italian Night, il-:img[a, 16 ta’ Marzu fil-lukanda Corinthia San :or;, San :iljan. Prezz €22 u g[all-biljetti u l-informazzjoni /emplu 21226554.
IL-MOSTA. Il-Kumitat
Sezzjonali PN jixtieq jav]a li lbar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità re;a’ jinsab miftu[ kuljum ta[t management ;did.
L-APAN se torganizza Weekend Break fil-Lukanda Canifor, il-Qawra, mill-:img[a 16 ta’ Marzu sat-Tnejn 19 ta’ Marzu. Prezz: €85 kull persuna. G[all-booking /empel 21420513, 79040544, 21521684 jew 99463677.
TAL-PIETÀ. Il-Kumitat
Sezzjonali PN jixtieq jav]a li lbar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità issa qed jitmexxa minn management ;did. Qed ikunu servuti appetizers u jintwera l-football live. Qed ikunu organizzati ikliet, fosthom fenkati, la[am ta]]iemel u majjal mimli. G[allbookings tistg[u //emplu 99298312 jew 21244956. Il-bar qed ikun miftu[ kuljum mill-5 p.m. ’l quddiem u l-{add anke filg[odu.
TAS-SLIEMA. Il-Kumitat
Sezzjonali PN jixtieq jav]a li qed jilqa’ offerti g[all-kiri tal-Bar talUffi//ju PN tal-lokalità. Kull min hu interessat jista’ jikkuntattja lill-President tal-Kumitat Sezzjonali PN Sliema fuq 99824277. Il-Kumitat jirri]erva d-dritt li jirrifjuta kwalunkwe offerta, anke dik l-aktar vanta;;u]a.
IL-G}IRA. Il-Kumitat Sezzjonali PN jixtieq jav]a li lbar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità issa jinsab miftu[ ta[t management ;did. TONIO BORG. Il-Vi/i Prim
Ministru u Vi/i Kap tal-PN Tonio Borg jilqa’ lill-pubbliku fluffi//ju tieg[u f’Birkirkara bejn it-8 a.m. u l-10 a.m. G[al appuntament tistg[u //emplu 22042235 jew 21232873.
DAVID AGIUS. Min jixtieq jiltaqa’ ma’ David Agius jista’ jag[mel dan ming[ajr b]onn ta’ appuntament kull nhar ta’ Tnejn wara l-4 p.m., f’187 Triq Santa Katerina {’Attard jew /emplu 79423101 jew 21417507 g[al appuntament fil-;ranet l-o[ra. David Agius hu Deputat g[as-7 Distrett ({a]-}ebbu;, {adDingli, ir-Rabat, l-Im;arr u lImtarfa) u g[all-11-il Distrett ({’Attard, {al Balzan, il-Mosta u l-Imdina).
ROBERT ARRIGO. Robert
Arrigo jav]a li qed jiltaqa’ ma’ kull min jixtieq jiltaqa’ mieg[u, kuljum bejn id-9 a.m. u l-10.30 a.m. fl-uffi//ju tieg[u, 60 Triq Depiro, Tas-Sliema. ?emplu 23285000 jew 79492885.
JASON AZZOPARDI. Jason
Azzopardi qed jiltaqa’ mal-kostitwenti tieg[u, fl-uffi//ju 26, Triq Bormla, Paola. G[al appuntament /emplu 22985100 jew 22985104.
CHARLÒ BONNICI. Charlò
Bonnici jixtieq jav]a li jiltaqa’ ma’ min ikun jixtieq jiltaqa’ mieg[u, bla appuntament, fluffi//ju tieg[u f’20, Triq ilQarsajja, {’Attard, kull nhar ta’ {amis bejn it-3.30 p.m. u l-5.30 p.m.. Min jixtieq appuntament fluffi//ju tal-Mosta, jista’ j/empel 21430752 jew 79796667 jew jibg[at email fuq info@charlobonnici.com.
JOE CASSAR. Joe Cassar jixtieq jav]a li qed jiltaqa’ mal-kostitwenti tas-7 Distrett (ir-Rabat, {a]-}ebbu;, {ad-Dingli, lIm;arr u l-Imtarfa) u tal-11-il Distrett ({’Attard, {al Balzan, il-Mosta u l-Imdina) kull nhar ta’ Tnejn u {amis bejn l-4 p.m. u s6 p.m. G[al appuntament tistg[u //emplu 22992418.
{’ATTARD. Kull nhar ta’ {add bejn l-10.30 a.m. u 12 p.m. flUffi//ju PN.
IL-BELT VALLETTA. G[al assistenza tistg[u //emplu 99804642.
BIRKIRKARA. G[al assistenza tistg[u //emplu 99598200. BIR}EBBU:A. Kull nhar ta’ :img[a bejn is-6.30 p.m. u t-8 p.m. fl-Uffi//ju PN.
BORMLA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7 p.m. flUffi//ju PN.
{AL BALZAN. Kuljum bejn is-6 p.m. u s-7 p.m. fl-Uffi//ju PN. IL-FGURA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m u s-7 p.m. flUffi//ju PN.
IL-FURJANA. G[al assistenza tistg[u //emplu 79706038. G{AJNSIELEM. Kull nhar ta’ {add bejn id-9 a.m. u l-10.30
a.m. fl-Uffi//ju PN. G[al assistenza tistg[u //emplu 99459426.
{AL G{AXAQ. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7 p.m. fl-Uffi//ju PN.
IL-G}IRA. Kull nhar ta’ :img[a bejn is-6 p.m. u t-8 p.m. flUffi//ju PN.
IL-GUDJA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7 p.m. flUffi//ju PN.
IL-{AMRUN. Kull nhar ta’ {add bejn il-11 a.m. u 12 p.m. flUffi//ju PN. G[al appuntament tistg[u //emplu 21232567.
L-IKLIN. G[al assistenza tistg[u //emplu 99496382. L-ISLA. G[al assistenza tistg[u //emplu 79273985. IL-KALKARA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-7 p.m. u t-8 p.m. flUffi//ju PN.
{AL KIRKOP. G[al assistenza tistg[u //emplu 79708836 jew 79442733.
{AL LUQA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7.30 p.m. flUffi//ju PN.
IL-MARSA. Kull nhar ta’ Tnejn bejn il-5 p.m. u s-7 p.m. flUffi//ju PN.
MARSASKALA. Kull nhar ta’ Tnejn bejn is-6 p.m. u t-8 p.m. flUffi//ju PN.
IL-MELLIE{A. G[al assistenza tistg[u //emplu 98895456. L-IM:ARR. Kull nhar ta’ Tnejn bejn is-6.30 p.m. u s-7.30 p.m. fl-Uffi//ju PN.
IL-MOSTA. G[al assistenza tistg[u //emplu 98897979. L-IMQABBA. Kull nhar ta’ Tnejn, bejn il-5 p.m. u s-7 p.m. flUffi//ju PN.
L-IMSIDA. Kull nhar ta’ Tnejn bejn is-6.30 p.m. u s-7.30 p.m. flUffi//ju PN. G[al assistenza tistg[u //emplu 99420852.
L-IMTARFA. G[al assistenza tistg[u //emplu 99440603. IL-MUNXAR (G[awdex). G[al assistenza tistg[u //emplu 99453507.
IN-NADUR (G[awdex). Kull nhar ta’ Sibt bejn it-3 p.m. u l-4 p.m. fl-Uffi//ju PN.
IN-NAXXAR. G[al assistenza tistg[u //emplu 79628370 jew tibag[tu email fuq sciberrasaviour@gmail.com.
PEMBROKE. G[al assistenza tistg[u //emplu 79062222. RA{AL :DID. G[al assistenza tistg[u //emplu 98890488 jew 79224165.
TAL-PIETÀ U GWARDAMAN:A. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u t-8 p.m. fl-Uffi//ju PN.
{AL QORMI. G[al assistenza tistg[u //emplu 99476633. IL-QRENDI. G[al assistenza tistg[u //emplu 98897546 jew tibag[tu email fuq pnqrendi@pn.org.mt.
{AL SAFI. G[al assistenza tistg[u //emplu 79051529. SAN :ILJAN. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6.30 p.m. u s-7.30 p.m. fl-Uffi//ju PN.
SAN :WANN. G[al assistenza tistg[u //emplu 99824086. SAN PAWL IL-BA{AR. Kull nhar ta’ {add bejn l-10 a.m. u s-1 p.m. fl-Uffi//ju PN.
SANTA LU?IJA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7 p.m. fl-Uffi//ju PN.
SANTA VENERA. Kull nhar ta’ {amis bejn is-7.30 p.m. u t-8.30
p.m. fl-Uffi//ju u ‘Dar il-{addiem’. G[al aktar informazzjoni tistg[u tibag[tu email fuq pnsantavenera@pn.org.mt. IS-SI::IEWI. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-7 p.m. u t-8 p.m. flUffi//ju PN. TAS-SLIEMA. Kull nhar ta’ Tnejn bejn l-4 p.m. u s-6 p.m. flUffi//ju PN. IS-SWIEQI. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn il-5 p.m. u s-6 p.m. flUffi//ju PN. TA’ XBIEX. Kull nhar ta’ Tlieta bejn is-7 p.m. u t-8 p.m. flUffi//ju PN. {AL TARXIEN. G[al assistenza tistg[u //emplu 99225033. VICTORIA (G[awdex). Mit-Tnejn sal-:img[a bejn it-8 a.m. u 12 p.m. fl-Uffi//ju PN. IX-XAG{RA (G[awdex). Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7 p.m. u kull nhar ta’ {add bejn l-10 a.m. u 12 p.m. flUffi//ju PN. IX-XG{AJRA. G[al assistenza tistg[u //emplu 98891212. {A}-}ABBAR. G[al assistenza tistg[u //emplu 99883314, 79292538 jew 79674816. {A}-}EBBU:. G[al assistenza tistg[u //emplu 99225810. I}-}EJTUN. Kull nhar ta’ Tlieta bejn is-6.30 p.m. u t-8 p.m. flUffi//ju PN. I}-}URRIEQ. Kull nhar ta’ {add bejn id-9 a.m. u l-11 a.m. flUffi//ju PN.
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
39
SPORT
Il-maltemp iwaqqaf l-attivitajiet sportivi Il-maltemp u r-ri[ qawwi li laqat il-g]ejjer Maltin matul illejl bejn il-:img[a u s-Sibt, u li kompla jippersisti matul il;urnata tas-Sibt, wassal lillMFA biex tipposponi l-partiti kollha tal-kampjonati tag[ha, li kellhom jintlag[bu minn kull divi]joni. Ir-ri[ qawwi li [akem ilg]ejjer Maltin mhux biss qala’ xi si;ar fl-in[awi tal-istadium nazzjonali u s-Centenary Stadium, imma kkaw]a wkoll [sarat fl-istess stadia. Anki filHibs Ground f’Kordin kienu rrappurtati wkoll xi [sarat, laktar fis-si;ar u fit-tinda. Fl-istadium Nazzjonali f’Ta’ Qali, r-ri[ qala’ parti sostanzjali mit-tinda talenclosure u g[amel ukoll [sara fl-iscore board il-;did li hemm fl-istess stadium, waqt li ttinda tas-Centenary Stadium ukoll sofriet [sarat, b’diversi pjan/i jinqalg[u minn posthom u jispi//aw fit-training grounds u anki fil-parking ta’ biswit l-istadium nazzjonali. Fost il-partiti li ;ew posposti kien hemm dawk mi/Championship Pool flistadium f’Ta’ Qali, fejn B’Kara kellhom jibdew it-tieni fa]i kontra Floriana u Hibs kontra Sliema. Il-konfronti fil-Victor Tedesco Stadium mill-Ewwel Divizjoni, li kellhom ikunu bejn St. Patrick u Melita u St. Andrew’s u }ejtun Corinthians, ukoll t[assru. Dawn, flimkien mal-partiti
Parti mit-tinda tal-enclosure fl-istadium Nazzjonali f’Ta’ Qali, li nqalg[et bir-ri[ qawwi (Ritratt> Alex Degabriele)
mit-Tielet Divi]joni li kellhom jintlag[bu fisCentenary Stadium u /Charles Abela Stadium filMosta. Minbarra dawn t[assru wkoll il-partiti mit-Tieni Divi]joni tal-GFA, li kellhom jintlag[bu fil-Gozo Stadium. Sadattant, l-MFA, waqt li fi
Sport lokali g[al-lum MFA Kordin – 2 pm BOV Premier.
Relegation Pool. Mosta v {amrun S., 4 pm Championship Pool. Balzan Y. v Valletta Victor Tedesco Std – 2 pm I Div. Dingli S. v Naxxar L., 4.15 pm I Div. Vittoriosa S. v Rabat A. Centenary Std – 2pm II Div. Mellie[a v G]ira Utd., 4 pm II Div. Gudja Utd v San :wann Luxol Std – 2 pm II Div. }urrieq v Luqa SA., 4.15 pm II Div. Kirkop Utd v Attard
GFA Gozo Std – 1 pm I Div.
Xewkija T. V Xag[ra Utd., 3.15 pm Nadur Y. v Sannat L.
IASC Tarxien Grd – 8.30 am Inter
League. Sezz A. M;arr F. v Rovers Utd., 9.45 am Senglea Y. v Cospicua ST., 11 am Sezz B. Msida RS. v
Burmarrad AFC
SPARAR Bidnija – 10 am Bonnici Bros
Trophy. Sparatura Trap.
BASKETBALL Ta’ Qali – 9.30 am Lig II Div
(I). Mellie[a T. v SN Suns., 11.15 am Lig II Div (I). Miscela Mtarfa v Starlites., 1 pm Lig (N). Athleta v Alyssa., 2.45 pm Lig I Div (I). Floriana Francesco Fenech v Si;;iewi., 4.30 pm Depiro v BUPA
WEIGHTLIFTING Kumpless tal-Kottonera – 10 am It-tieni kompetizzjoni tarranking g[al nisa u r;iel
TI:RIJIET TA}-}WIEMEL Il-Marsa – 1.30 pm It-12-il
laqg[a tal-ista;un, li ssir fuq tmien ti;rijiet
stqarrija kkonfermat dawn il[sarat u sku]at ru[ha malpubbliku, qalet li x-xog[ol fuq [sarat minimi li saru fil-Hibs Ground kienu se jissewwew minnufih bil-g[an li jekk ittemp jippermetti, il-partiti pprogrammati g[al-lum, dik mir-Relegation Pool bejn Mosta u {amrun Spartans u
dik mi/-Championship Pool bejn Valletta u Balzan, jintlag[bu kif skedat. Madankollu, de/i]joni dwar dan se tittie[ed filg[odu. Imma l-maltemp ma laqatx biss il-football g[aliex anki lASA kienet sfurzata t[assar ittliet partiti tag[ha millKampjonat BOV tax-Xitwa, li
kellhom jintlag[bu fil-pixxina f’Tal-Qroqq, fosthom ilkonfront ferm mistenni bejn lakbar ]ew; favoriti, Neptunes u Sliema. Dawn il-partiti t[assru peress li l-pixxina nazzjonali kellha ting[alaq min[abba l-ammont kbir tar-ramel li spi//a fl-ilma matul il-lejl bir-ri[ qawwi u l-
SPORT
41
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
FORMULA 1
Sta;un bi grid mimlija b’talenti varji Jarno Trulli u Rubens Barrichello jistg[u biss jikkonslaw lil xulxin wara li ttimijiet tag[hom tal-Formula 1 g[a]lu li jibdluhom ma sewwieqa aktar ;odda g[allista;un il-;did. Dak li taffa ftit mid-daqqa ta’ [arta li [adu s-sewwieq veterani kien il-fatt li ma kienx wisq il-velo/ita` u lweg[di ta’ dawn is-sewwieq ]g[a]ag[ li tellfilhom posthom imma l-benefi//ju finanzjarju li dawn setg[u [adu mag[hom. “Jiddispja/ik li tara li Trulli mhux se jkun fuiq il-grid fl2012... il-flus qed jiddominaw kollox,” qal il-Bra]iljan Barrichello, l-aktar sewwieq ta’ kull ]mien b’esperjenza fil-Formula 1, wara li Caterham bidlu lit-Taljan mar-Russu Vitaly Petrov ixxahar l-ie[or. Barrichello nnfisu kien mibdul mal-kompatrijott Bruno Senna li m’g[andux esperjenza u mieg[u malWilliams se jkollu sewwieq ie[or relattivament ;did, Pastor Maldonado talVenezwela. L-eks Champion tad-Dinja b’dan il-ftehim qed igawdi minn sponsorship qawwi mill-kumpannija ta]]ejt fil-Venezwela PDVSA. Maldonado [a punt wie[ed biss is-sena l-o[ra imma jekk xi [add jipponta subg[u lejh u jsejja[lu ‘sewwieq im[allas’, g[andu r-reb[ tattitlu tal-GP2 series x’juri. {add ma jista’ ji/[ad li lFormula 1 dejjem segwit ilflus, [atfet fejn setg[et u kabbret il-kontijiet bankarji b’mod aktar velo/i minn kwalunkwe [a;a o[ra fuq ittrack. I[arsu lejn l-isponsors
Meta jaslu ]minijiet ekonomi/i diffi/li, dawk ittimijiet li jkollhom finanzi aktar fra;li, jitolbu lissewwieqa jie[du xi [a;a mag[hom fuq il-mejda, jew inkella j[arsu lejn dawk li kienu aktar favoriti li jakkwistaw sponsor. Is-sewwieq u t-timijiet
Heikki Kovalainen li mistenni jkun pedina importanti g[al Caterham
jistg[u ji/[du dan kollu g[aliex ma jridux li jitqiesu li qed i[allsu biex isuqu jew inkella fil-b]onn tal-fondi minn sewwieqa, imma dan ilfenomenu kiber [afna minn dak i]-]mien meta lmanifatturi kienu jda[[lu idhom fil-but u kellhom illussu tal-g[a]la. Caterham, it-tim li qabel kien Lotus Racing u s-sena lo[ra Team Lotus, huma mmexxija minn imprenditur Malasjan, Tony Fernandes, kap tal-Air Asia u proprjetarju tal-klabb talPremier League Queens Park Rangers. Trulli li postu kien ilu in/ert, ma kellux dubju li tne[[a g[al ra;unijiet o[ra u mhux g[all-[ila tieg[u wara li steering. “Kont preparat g[al divorzju possibli min ma’ Caterham meta kont naf li ssitwazzjoni ekonomika diffi/li kienet se twassal littim biex isib sewwieq b’appo;; adekwat,” qal Trulli. Petrov, l-ewwel sewwieq Russu fil-F1, is-sena l-o[ra kien fuq il-podju mar-Renault fl-ewwel ti;rija tal-ista;un filGP tal-Awstralja u mhux wie[ed li j/edi. Imma minkejja dan jibqa’ bit-timbru ta’ ‘sewwieq li j[allas’. “Na[seb li dan mhux minnu. Anke fl-2011 bdew jistaqsuni fuq il-flus. Imma ejja nkunu serji u nifhmu li din mhix kwisjoni ta’ flus biss.”
Sussegwentement Caterham [abbru li l-kumpannija Russa tal-kimika, Sibur, kienet lisponsor tag[hom. Statistika sabi[a
Senna kien temm l-ista;un li g[adda mar-Renault, illum Lotus, li bidlu lil Petrov ma/Champion tal-2007 Kimi Raikkonen u l-Fran/i] Romain Grosjean. Raikkonen g[andu statistika li titkellem wa[edha waqt li Grosjean reba[ il-GP2 s-sena l-o[ra. Barra dan il-Fran/i] kien appo;;jat ukoll millkumpannija ta]-]ejt u sponsor tat-tim, Total, g[al aktar minn sitt snin. “Total tinsab kuntenta li tag[ti l-opportunita` u /-/ans lis-sewwieq ]ag[]ug[ Fran/i] ta’ talent, jirrealizza l-[olma tieg[u,” qal il-Vi/i-President tal-Kumpannija JacquesEmmanuel Saulnier meta t[abbar li Grosjean se jsuq mat-tim. Il-Messikan Sergio Perez hu sewwieq promettenti, membru tal-akkademja talFerrari u li l-wasla tieg[u mas-Sauber kienet akkumpanjata minn bosta sponsors minn pajji]u. L-Indjan Narain Karthikeyan mal-HRT g[andu appo;; konsiderevoli mit-Tata Group tal-Indja waqt li l-Fran/i] Charles Pic g[andu g[ajnuna kbira malMarussia. Jista’ jkun hemm sewwieqa b’aktar talent imma b’anqas flus li j[ossuhom imwe;;a’
Il-Brittanniku Paul Di Resta li din is-sena mistenni jispikka ma’ Force India
li t[allew barra, imma m’hemm xejn ;did minn dan kollu b’24 seat biss disponibbli fuq il-grid g[allewwel ti;rija fi tmiem il;img[a fl-Awstralja. Fil-passat kien hemm sewwieqa li ddi]appuntaw imma kien hemm ukoll talenti rari li ;ew skoperti proprju bil-qawwa tal-flus. LAwstrijakk tliet darbiet champion, Niki Lauda, kien e]empju minnhom. Michael Schumacher, seba’ darbiet champion tad-dinja u l-aktar sewwieq li kiseb su//ess fl-istorja ta’ dan lisport, g[amel l-ewwel dehra
tieg[u mal-Jordan fi Spa fl1991, f’dik li kienet sempli/iment tran]azzjoni kummer/jali. Is-sewwieq Fran/i] talJordan Bertrand Gachot, li kien [a sponsorship sinifikanti mieg[u, we[el il[abs talli xe[et spray f’wi// sewwieq tat-taxi. Schumacher beda floku b[ala sostitut b’/ekk ta’ 150,000 sterlina. “Sa minn dakinhar ovvjament tg[allimna [afna aktar dwar Schumacher. Imma sa tmiem dik il-;img[a tal-1991, [add ma kien jaf bih,” kiteb Eddie Jordan flawtobijografija teg[u fl-2007.
SPORT
45
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
FOOTBALL FIR-RENJU UNIT
Reb[a importanti g[al Bolton fost il-kontroversja Bolton Wanderers kisbu reb[a importanti fuq Queens Park Rangers f’;urnata kkaratterizzata mill-battalji diretti bejn it-teams fin-na[at ta’ isfel tal-Premiership – i]da r-ri]ultat kien imtappan b’de/i]joni kontroversjali o[ra li x’aktarx tifta[ g[allintroduzzjoni tal-hekk imsej[a goalline technology g[allgoals “fanta]ma”. Sadattant, QPR bir-ra;un g[andhom g[alfejn i[ossuhom urtati wara li t[assrilhom goal /ar g[al xejn b’xejn meta fl20 minuta tal-log[ba, daqqa ta’ ras ta’ Clint Hill qab]et sew il-linja fatali u qabel ilgoalkeeper ta’ Bolton, Adam Bogdan, seta’ jaqla’ l-ballun ’il barra. Il-kontroversja nqalg[et fuq azzjoni ta’ korner, bil-goal ma ji;ix ikkonvalidat mir-referee Martin Atkinson minkejja li lassistent tieg[u kellu vi]joni /ara tal-azzjoni. L-in;ustizzja tfisser li QPR temmew il-;urnata mal-a[[ar tliet teams tal-klassifika wara li Blackburn Rovers issuperaw lil Wolves fit-taqtig[a diretta l-o[ra bejn avversarji ddisprati biex isalvaw posthom filPremiership. Min-na[a tieg[u, Mark Hughes, il-manager ta’ QPR, esprima di]appunt g[all-wirja tal-uffi/jali li kkontrollaw illog[ba u rri]erva l-akbar g[adab g[all-assistent tarreferee li kien l-eqreb talazzjoni u li “falla mirresponsabbiltà tieg[u meta kien ovvju li l-ballun ta’ Hill kien goal validu”. F’dik li hi kronaka tallog[ba, Bolton marru filvanta;; minn header ta’ Darren Pratley fis-37 minuta, u bi QPR i;ibu d-draw filbidu tat-tieni taqsima meta Djibril Cisse skorja mill-vi/in u minn po]izzjoni /ara ta’ offside. QPR imbag[ad g[afsu g[all-goal de/i]iv, i]da la[[ar kelma kienet tatTrotters, b’Ryo Miyaichi ji]marka lil Ivan Klasnic, li b’kalma kbira sab ir-rokna tax-xibka g[al reb[a ta’ 2-1, li tellg[et lil Bolton fis-sbatax-il po]izzjoni tal-Premiership bi 23 punt. Bi/-Champions, Manchester United, u r-rivali, Manchester City, ikunu impenjati llum, lattenzjoni waqg[et anki fuq itteams li qed ji;;ieldu g[al post mal-ewwel erbg[a filklassifika; b’Chelsea jeg[lbu lil Stoke City u jil[qu lil Arsenal fir-raba’ post u fuq listess numru ta’ punti (49). Intant, il-Gunners jilag[bu g[ada f’darhom kontra Newcastle, u wara li Liverpool – sfidanti o[ra g[ar-raba’ post – komplew jaraw i/-Champions League jitbieg[ed wara li sofrew ittieni telfa konsekuttiva, din iddarba g[and Sunderland.
Sunderland v Liverpool 1-0> Nicklas Bendtner jeg[leb lill-goalkeeper ta’ Liverpool, Pepe Reina, g[all-goal de/i]iv (Reuters)
Fil-log[ob tal-biera[: VILLA PARK: Aston Villa rritornaw g[ar-reb[ kontra Fulham b’goal skurjat fl-a[[ar sekondi mill-Awstrijak Andreas WEIMANN, li kiser sekwenza negattiva g[allVillains quddiem ilpubbliku tag[hom. Minkejja n-nuqqas tal-istrikers regolari, Darren Bent u Robbie Keane, Villa ddominaw il-log[ba u laqtu l-lasta minn Marc Albrighton; b’Damien Duff imissu l-istess xorti g[allCottagers, li kienu ferm ’il bog[od mill-forma tal-a[[ar log[biet.
STAMFORD BRIDGE:
:img[a wara li ke//ew lillmanager Andrè Villas-Boas, Chelsea a//ertaw minn tliet punti prezzju]i g[allispejje] ta’ Stoke, b’Didier DROGBA jiskorja l-uniku goal tal-log[ba (u l-mitt wie[ed personali tieg[u filPremier) fit-tieni taqsima. Din kienet anki l-ewwel reb[a g[al Roberto Di Matteo b[ala caretakermanager tal-Blues, bil-goal jasal meta Juan Mata sab lill-attakkant ta’ Ivory Coast, li ma kellux diffikultà biex jaqbe] ilgoalkeeper tal-Potters, Asmir Begovic, u jitfa’ f’xibka vojta. Stoke spi//aw il-log[ba b’g[axar players wara t-tke//ija ta’ Ricardo Fuller f’nofs l-ewwel taqsima.
STADIUM OF LIGHT:
Sunderland komplew jitjiebu ta[t il-gwida ta’ Martin O’Neill fejn din iddarba g[elbu lil Liverpool, li re;g[u ddi]appuntaw biss[i[ wara s-su//ess kontra Cardiff City fil-finali talCarling Cup. Fil-fatt, irReds kisbu reb[a wa[da biss mill-a[[ar tmien [ar;iet filPremiership, bil-Black Cats
jag[tuhom disfatta o[ra u jaqtg[u d-distakk filklassifika mal-istess Liverpool g[al ]ew; punti. Il-goal li ta t-tliet punti lil Sunderland wasal kmieni fit-tieni taqsima meta xutt ta’ Fraizer Campbell [abat mal-lasta u ma’ ras ilgoalkeeper Pepe Reina, u bil-ballun jispi//a f’saqajn Nicklas BENDTNER, li spara ;ewwa.
MOLINEUX: Junior
HOILETT skorja ]-]ew; goals fir-reb[a ta’ Blackburn Rovers fuq Wolves, b’tal-a[[ar jer;g[u jag[tu wirja fqira fejn [afna mill-players dehru neqsin mill-fidu/ja u l-ideat. Hoilett feta[ l-iskor b’volley mill-isba[ qabel il-mistrie[, u l-attakkant Kanadi] a//erta mir-reb[a fit-tieni taqsima b’xutt qawwi li ma ta l-ebda /ans lil Wayne Hennessey fil-lasta ta’ Wolves. Din it-telfa t[alli lil Wolves fid-dsatax-il post tal-Premiership wara li reb[u log[ba biss mill-a[[ar erbatax-il impenn tal-league.
GOODISON PARK:
Tottenham Hotspur sofrew it-tielet telfa konsekuttiva fil-league meta kellhom ibaxxu rashom g[and Everton. Nikica JELAVIC i//elebra d-debutt tieg[u g[at-Toffees bil-goal importanti li dde/ieda t-tlett punti u meta Everton issa ilhom ma jitilfu fil-league g[al dawn l-a[[ar disa’ log[biet. Ix-xutt ta’ Jelavic ]gi//a lill-goalkeeper ta’ Spurs Brad Friedel wara xog[ol tajjeb ta’ Leon Osman u minkejja li t-team ta’ Londra laqat il-lasta darbtejn minn Louis Saha u Rafael van der Vaart ma setax jinfed id-difi]a kompatta tal-Merseysiders fejn Sylvain Distin u Phil Neville kienu kolonni sodi.
Ri]ultati u klassifiki Premier League
Bolton v QPR Aston villa v Fulham Chelsea v Stoke Sunderland v Liverpool Wolves v Blackburn Everton v Tottenham
2-1 1-0 1-0 1-0 0-2 1-0
Illum
Man Utd v West Brom (1300) Swansea v Man City (1300) Norwich v Wigan (1700)
G[ada
Arsenal v Newcastle (2100) Kif jinsabu
69 66 52 55 48 39 30 36 28 37 27 34 38 31 30 40 31 29 30 23
League One
Brentford v Sheff Utd Carlisle v Bury Charlton v Notts County Huddersfield v Rochdale MK Dons v Exeter Oldham v Yeovil Preston v Scunthorpe Sheff Wed v Bournemouth Stevenage v Chesterfield Tranmere v Leyton Orient Walsall v Hartlepool Wycombe v Colchester
League Two
Wimbledon v Dag & Red Bradford v Oxford Utd Gillingham v Crewe Macclesfield v Crawley Morecambe v Hereford Northampton v Aldershot Port Vale v Barnet Rotherham v Plymouth Shrewsbury v Burton Albion Southend v Accrington Swindon v Cheltenham Torquay v Bristol Rovers
Coventry v Birmingham Brighton v Portsmouth Burnley v Crystal Palace Derby v Watford Hull v Ipswich Nottm Forest v Millwall Peterborough v Blackpool Reading v Leicester Southampton v Barnsley West Ham v Doncaster Bristol City v Cardiff
Illum
1-1
2-0
1-1 1-2 2-2 3-1 3-1 3-1 2-0 1-1 1-2
M’Boro v Leeds Utd
L R D T S K Pt
Man. City 27 21 3 3 Man. Utd 27 20 4 3 Tottenham 28 16 5 7 Arsenal 27 15 4 8 Chelsea 28 14 7 7 Newcastle 27 12 8 7 Liverpool 27 10 9 8 Sunderland 28 10 7 11 Everton 27 10 7 10 Fulham 28 9 9 10 Stoke City 28 10 6 12 WBA 27 10 5 12 Norwich City 27 9 8 10 Aston Villa 28 7 12 9 Swansea 27 8 9 10 Blackburn 28 6 7 15 Bolton 28 7 2 19 QPR 28 5 7 16 Wolves 28 5 7 16 Wigan 27 4 8 15
The Championship
19
27 34 38 32 39 26 31 28 37 39 35 44 35 34 60 57 48 58 52
66 64 53 49 49 44 39 37 37 36 36 35 35 33 33 25 23 22 22 20
0-2 4-1 2-4 2-2 3-0 1-2 0-0 3-0 2-2 2-0 0-0 0-0 2-1 2-1 3-4 2-2 0-1 3-1 1-2 1-0 1-0 2-2 1-0 2-2
Kif jinsabu
L R D T S K Pt
Southampton 36 20 9 7 West Ham 35 19 9 7 55 Reading 35 20 6 9 Middlesboro 34 16 11 7 Brighton 36 16 10 10 Cardiff 35 15 12 8 Birmingham 34 15 11 8 Blackpool 36 15 11 10 Hull City 34 15 9 10 Leeds Utd 35 14 8 13 Crystal P 35 12 13 10 Leicester City 35 13 9 13 Burnley 35 14 6 15 Watford 36 12 11 13 Derby 35 13 7 15 Ipswich 35 13 6 16 Barnsley 36 12 7 17 Peterboro 35 11 8 16 Millwall 36 9 10 17 Notts Forest 35 10 5 20 Bristol City 36 9 7 20 Coventry City36 7 9 20 Doncaster Rov34 7 9 18 Portsmouth 35 9 9 17
Premier Sko//i]
65 33 69 34 66 47 29 66 43 35 59 44 36 58 54 44 57 54 33 56 59 49 56 34 28 54 52 49 50 36 32 49 48 43 48 48 44 48 42 54 47 38 47 46 56 63 45 46 57 43 54 57 41 395037 33 54 35 32 59 34 31 50 30 31 55 30 34 40 26
Inverness CT v Kilmarnock
1-1
Hearts v St Mirren Ayr v Hibernian
2-2 0-2
Tazza Sko//i]a Illum
Dundee Utd v Celtic Motherwell v Aberdeen
I Div
Falkirk v Partick Thistle Hamilton v Ross Co Morton v Livingston Queen of Sth v Raith Rov
0-2 1-3 1-0
Albion v Airdrie Utd Arbroath v Dumbarton East Fife v Cowdenbeath Forfar v Brechin Stenhousemuir v Stirling
0-1 2-0 0-1 4-1 4-0
Alloa v East Stirling Annan Athletic v Stranraer Elgin v Peterhead Montrose v Berwick
5-1 1-3 1-2 1-1
II Div
III Div
1-1
SPORT
47
il-Óadd, 11 ta’ Marzu, 2012
ATLETIKA – KAMPJONATI MONDJALI INDOOR
Eaton iwaqqaf rekord ie[or fil-heptathlon L-Amerikan Ashton Eaton kiser ir-rekord tad-dinja tieg[u stess fil-heptathlon waqt ilkampjonati mondjali indoor, b’total ta’ 6,645 punti, biex reba[ il-midalja tad-deheb. Wara li reba[ l-ewwel event, li kien is-60 metru hurdles, Eaton ikkon/entra biex itejjeb ir-rekord ta’ 6,568 punti li hu waqqaf f’Tallin is-sena l-o[ra. Huwa kellu b]onn ji;ri ]ew; minuti, 39.63 sekondi aktar velo/i fl-a[[ar dixxiplina, li kienet l-1,000 metru, u l-atleta ta’ 24 sena li kellu [ru; tajjeb reba[ b’distakk notevoli f’[in ta’ 2:32.77 min. Oleksiy Kasyanov talUkrajna reba[ il-fidda u rRussu Artem Lukyanenko [a l-bron]. Dan kien it-tielet rekord taddinja li kiser Eaton f’sentejn. L-atleta tas-sena fl-2011, lAwstraljana Sally Pearson, reb[et id-deheb fis-60m hurdles bl-a[jar [in tas-sena ta’ 7.73sek, segwita millBritannika Tiffany Porter u
minn Alina Talay tal-Belarus. Il-Fran/i] Renaud Lavillenie reba[ id-deheb fil-pole vault b’qab]a ta’ 5.95m quddiem il:ermani] Bjorn Otto u lAmerikan Brad Walker. L-400m tal-ir;iel intreb[et minn Nery Brenes ta’ Costa Rica f’rekord tal-log[ob ta’ 45.11sek, waqt li Kirani James ta’ Grenada temm it-tieni. Valerie Jones reb[et il-final tat-tfig[ tax-shot b’tefg[a ta’ 20.54m, u Justin Gatlin reba[ is-60m fl-a[jar [in tas-sena ta’ 6.46sek quddiem il-:amajkan Nesta Carter u l-Britanniku Dwain Chambers. Amerikana o[ra, Sanya Richards-Ross, [adet id-deheb fl-400m f’[in ta’ 50.79sek, waqt li l-qab]a tripla tan-nisa ntreb[et mill-Britannika Yamile Aldama f’14.82m. Il-high jump tan-nisa marret g[and l-Amerikana Chaunte Lowe li qab]et 1.98m quddiem it-Taljana Antonietta di Martino u r-Russa Anna Chicherova.
L-Amerikan Ashton Eaton (nofs), Oleksiy Kasyanov (xellug) tal-Ukrajna, u r-Russu Artem Lukyanenko bil-midalji wara l-pre]entazzjoni tal-Heptathlon, f’Atakoy Athletics Arena, f’Istanbul
Schembri jitke//a g[al Panionios L-attakkant internazzjonali Malti, Andrè Schembri, ilbiera[ kien muri direttament ilkarta l-[amra tliet minuti mit-tmiem fil-log[ba li t-tim tieg[u, Panionios, kien qed jilg[ab g[and OFI Crete, mill-Kampjonat tal-Ewwel Divi]joni Griega. Schembri tke//a fis-87 minuta, tliet minuti biss wara li s-sostitut mill-Haiti, Jean-Jacques Pierre, kien skorja l-goal li bih Panionios [ar;u rebbie[a ftit minuti biss wara li da[al. Din
kienet it-tieni darba li Schembri tke//a kemm ilu jilg[ab barra minn xtutna, bit-tke//ija l-o[ra tkun fl-ista;un 2008-09 meta kien jilg[ab fil:ermanja ma’ Carl Zeiss Jena. B’din ir-reb[a, Panionios issa telg[u fl-10 post fost 16-il tim, b’26 punt minn 24 partita, seba’ punti anqas mill-avversarji OFI, li jinsabu fit-tmien post. Fl-ewwel post hemm Olympiakos Pireus b’55 punt, imma minn 23 partita.
Ri]ultati lokali
RUGBY – SIX NATIONS
ISA
Wales jeg[lbu lill-Italja
De La Rue v Methode Project T. V Trelleborg
BASKETBALL Nisa
Hibernians v Qormi
I Div
3-3 0-3 65-45
Athleta A Z v Loyola TM 75-72
II Div
Floriana v Athleta
59-53
Aloysians v Luxol HC La Salle v Phoenix SC
5-14 13-12
HANDBALL Nisa Promo
Ir;iel Seniors
Kavallieri RS2 v Luxol LW 18-22 Pheonix SC v La Salle ZTD 11-19
Wales g[elbu lill-Italja, 24-3, f’log[ba mis-Six Nations tarRugby, li ntlag[bet fil-Millennium Stadium ta’ Cardiff, biex issa jinsabu biss punt bog[od milli jirb[u t-tielet grand slam fi tmien sta;uni. Jamie Roberts u Alex Cuthbert skorjaw tries fit-tieni taqsima wara li l-Italja kienu marru 3-0 minn fuq sa tmiem lewwel taqsima. Wales, li issa jilqg[u lil Franza fl-a[[ar tmiem il-;img[a minn dan ilkampjonat is-Sibt li ;ej, lag[bu g[axar minuti fit-tieni taqsima ming[ajr il-fullback Leigh Halfpenny, li ntbag[at fis-sin bin wara li da[al filcaptain Taljan, Sergio Parisse, meta ]-]ew; players g[olew g[all-ballun. Fil-log[ba l-o[ra, l-Irlanda g[elbu lill-Iskozja, 32-14, bi tries ta’ Rory Best, Eoin Reddan, Andrew Trimble u Fergus McFadden. G[all-Iskozja, l-unika try waslet minn Richie Gray.
FOOTBALL TALJAN
Borini de/i]iv g[al Roma Goal skorjat wara biss tliet minuti mi]-]ag[]ug[ Fabio Borini ta reb[a sofferta lil Roma g[and Palermo fl-unika log[ba mis-Serie A li ntlag[bet ilbiera[. Borini skorja biex ]amm l-appuntament tieg[u malgoal hekk kif dan il-player qed ikompli jissielet g[al post fit-tim nazzjonali ta’ Cesare Prandelli issa li riesaq il-Euro 2012. B’din ir-reb[a Roma re;g[u telg[u fis-sitt post b’41 punt, wie[ed aktar minn Inter li l-:img[a kienu qab]u lil Roma wara r-reb[a fuq Chievo. Palermo li kien jimmeritahom draw, baqg[u fl-10 post u llum jistg[u anke jinqab]u minn Atalanta, Fiorentina, Bologna jew Genoa jekk xi
[add minn dawn jirba[ ilpartita tieg[u illum. Ri]ultati Serie A
Palermo v AS Roma Chievo v Inter Napoli v Cagliari Illum Milan v Lecce Atalanta v Parma Catania v Fiorentina Cesena v Siena Genoa v Juventus Lazio v Bologna Novara v Udinese
Serie B
0-1 0-2 6-3
Ascoli v Juve Stabia 0-0 Cittadella v Pescara 1-2 Crotone v Modena 2-2 Livorno v Albinoleffe 4-1 Nocerina v Gubbio 2-1 Sassuolo v Sampdoria 0-0 Varese v Empoli 0-1 Vicenza v Grosseto 0-1 Brescia v Padova 1-2 Bari v Reggina illum Torino v Verona it-Tnejn