2012_09_02

€0.75

Numru 2,126

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012 www.media.link.com.mt

It-twettiq tal-;id m’hu monopolju ta’ [add Il-PN fil-gvern wettaq mi]uri fundamentali fl-a[[ar 90 sena

Lil hemm mil-le;;endi u t-ti;bid u t-tag[wi; tal-istorja, ilfatti juru li t-twettiq tal-;id b’risq il-poplu kollu f’pajji]na m’hu l-monopolju ta’ ebda partit jew politiku partikulari.

G[al dawn l-a[[ar ;imag[tejn, il-Malta Labour Party u lalleati tieg[u ippruvaw jag[tu l-impressjoni li l-;id kollu li sar f’pajji]na ;ie dejjem u biss min-na[a tag[hom waqt li ma irrikonoxxew l-ebda mi]uri li wettaq [addie[or, fosthom ilPartit Nazzjonalista, li hu l-aktar partit mag[]ul mill-poplu biex jiggvernah fl-a[[ar 90 sena. il-mument illum qed jippubblika ftit mill-[emel ta’ mi]uri li [adu gvernijiet immexxija mill-PN sa minn meta f’Malta beda jkollna gvern responsabbli fl-1921. G[al-lum iffukajna biss fuq il-qasam so/jali, l-edukazzjoni, is-sa[[a, l-anzjani u d-djar.

F’dan il-kuntest jispikkaw de/i]jonijiet stori/i b[alma huma sptarijiet b’xejn g[al kul[add, edukazzjoni sekondarja u terzjarja b’xejn g[al kul[add, l-istipendju lill-istudenti u g[add kbir ie[or ta’ mi]uri li g[enu biex pajji]na llum g[olla [afna l-livell tieg[u.

Il-PN [adem bis-s[i[ u wettaq il-;id f’diversi oqsma o[ra i]da fuq kollox fil-[olqien tax-xog[ol g[a]-]g[a]ag[ u l[addiema Maltin.

Id-dettalji f’pa;ni 6 u 7

Il-Prim Ministru u l-Ministru Azzopardi jiltaqg[u ma’ self-employed

Il-PN jibqa’ l-partit tas-self-employed Dejjem [adem biex in-negozji ]-]g[ar jikbru bla xkiel B[ala parti mill-attivitajiet relatati mat-48 anniversarju mill-kisba tal-Indipendenza, il-Prim Ministru Lawrence Gonzi, ilbiera[ ]ar numru ta’ sidien ta’ negozji ]g[ar filqasam industrijali Tal{andaq.

Flimkien mieg[u kien hemm ukoll Jason Azzopardi, ilMinistru g[all-Kompetizzjoni :usta, in-Negozji ]-}g[ar u lKonsumatur.

Matul din l-attività, il-Prim Ministru kellu l-opportunità li jitkellem ma’ dawn is-sidien tan-negozji ]-]g[ar, inklu]i

Eddie Fenech Adami fuq Radio 101 ARA PA:NA 3

self-employed jew immexxija minn tal-familja, u g[alhekk jitqiesu b[ala micro.

Dawn is-sidien tan-negozju tkellmu mal-Prim Ministru dwar fiex jikkonsisti x-xog[ol tag[hom, l-andament u ttbassir tax-xog[ol g[ax-xhur li ;ejjin.

Ix-xog[ol ta’ dawn l-intrapri]i ]-]g[ar jirrappre]enta firxa wiesg[a – mill-ir[am, lL-iskola l-;dida tal-bniet f’Tal-{andaq f’{al Qormi li g[andha tinfeta[ fi ftit ]mien ie[or b[ala parti mill-pjan ta’ Gvern Nazzjonalista li tinfeta[ skola ;dida kull sena.

S’issa, f’din ille;i]latura, di;a nfet[u skejjel ;odda f’Pembroke, Bormla, il-Mosta u f’G[awdex

Se tifta[ l-iskola l-;dida f’Tal-{andaq L-ewwel boro] ta’ studju mill-Gvern fil-qasam sportiv Hekk kif riesaq il-bidu ta’ sena skolastika ;dida, kollox hu m[ejji biex tinfeta[ l-iskola sekondarja tal-bniet f’Tal-{andaq, {al Qormi — prova o[ra kif il-Gvern Nazzjonalista qed iwettaq bil-fatti l-weg[da tieg[u li tinbena skola ;dida kull sena.

Din l-iskola nbniet b’investiment ta’ tmien miljun ewro u g[andha tilqa’ madwar 1,000 studenta.

Dan il-pro;ett, mibni fuq 20,000 metru kwadru, jinkludi 49 klassi, [ames laboratorji tal-kompjuters, disa’ laboratorji tax-xjenza u erba’ technology workshops.

Barra minn klassijiet u laboratorji, il[ames huts tal-iskola l-antika kienu konvertiti g[all-fa/ilitajiet sportivi; se jkun hemm parke;; g[al disg[in karozza, inklu] spazji g[al persuni b’di]abbiltà, waqt li l-iskola hi a//essibbli g[all-istudenti kollha.

Dawn l-iskejjel ;odda, barra li joffru ambjent a[jar fejn l - istudenti jitg[allmu, huma mibnijin b ’ mod li j[allu l - anqas impatt fuq l - ambjent permezz tal - istallazzjoni ta ’ pannelli fotovoltaji/i, solar water heaters u intelligent lighting filwaqt li ;ibjuni ji;bru l- ilma tax -

xita li jer;a’ jintu]a mill-istess skola.

Skejjel o[rajn li nbnew f’din ille;i]latura kienu: l-iskola primarja f’Pembroke, u l-iskejjel sekondarji f’Bormla, fil-Mosta u f’G[awdex.

Fl-istess [in, tul dawn l-a[[ar erba’ snin saru xog[lijiet estensivi ta’ estensjonijiet u tisbi[ fl-iskejjel minbarra xog[lijiet ta’ manutenzjoni fis-sajf b’nefqa ta’ miljuni ta’ ewro.

L-impenn tal-gvern li [add ma jibqa’ lura jkompli jo[ro; ukoll f’diversi programmi b[al NWAR, immexxi millFondazzjoni g[as-Servizzi Edukattivi. g[al pa;na 2

aluminju, ix-xog[ol tal-[adid, l-g[amara, il-manutenzjoni talin;enji l-kbar, u x-xog[ol tal;ebla.

Il-Ministru Jason Azzopardi spjega wkoll fid-dettall liskemi mnedija mill-Gvern b[ala g[ajnuna, b[alma huma l-MicroCredit u l-MicroInvest.

Matul dawn i]-]jarat spikkat ferm id-diversità talekonomija Maltija u kien hemm min sa[ansitra tkellem fuq kif ix-xog[ol tieg[u kien influwenzat mill-kri]i filLibja bil-globalizzazzjoni. g[al pa;na 5

MI}URI B’RISQ IL-FAMILJI

265 omm jie[du l-;img[at ]ejda tal-maternity leave Mitejn u [amsa u sittin omm g[a]lu li jgawdu mi]-]ieda ta’ ;imag[tejn fil-leave tal-maternità kif im[abbra mill-gvern fil-Ba;it ta’ din is-sena.

Dawn in-nisa li ja[dmu saru ommijiet fix-xhur li g[addew.

Huma g[a]lu li jie[du 16-il ;img[a maternity leave li jinkludu 14-il ;img[a m[allsa minn min jimpjegahom u ;imag[tejn mi]juda u m[allsa mill-gvern bir-rata ta’ 160 ewro fil-;img[a.

Il-maternity leave se ji]died b’;imag[tejn o[ra — g[al 18-il ;img[a — b’se[[ mill-1 ta’ Jannar li ;ej.

Id-dettalji f’pa;na 16

Ktieb tal-MLP bl-istess ideat ta’ Karmenu Vella ARA PA:NA 8

2 A[barijiet Lokali

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

L-a;enda mintoffjana trid tibqa’ b’sa[[itha fil-Partit Laburista — SAMMY MEILAQ

Je[tie; li fis-snin li ;ejjin la;enda mintoffjana tibqa’ b’sa[[itha fuq quddiem filPartit Laburista.

Dan hu dak li kellu x’jg[id Sammy Meilaq, ex Chairman tal-Kunsill tatTarzna, persuna;; prominenti fil-Malta Labour Party u [abib personali taleks Prim Ministru Duminku Mintoff.

Meilaq kien qed jitkellem fil-programm tas-CNI fuq Smash Television li din il;img[a kien kollu dedikat biex ifakkar lill-Perit Mintoff.

Sammy Meilaq qal li f’dan il-pajji] kollox sar minn Mintoff u l-progress waqaf malli spi//a hu.

Qal li fi ]mien Mintoff f’pajji]na l-[addiema kellhom mo[[hom mistrie[, b’pagi tajbin, libertà li jissie[bu f’liema union iridu, djar tal-gvern g[al kull min kellu b]onn, paga minima li kienet isservi bi]]ejjed b[ala living wage u [elsien s[i[ g[all-pajji].

L-ex Chairman tat-Tarzna qal li biex il-[addiema ma jkollhomx b]onn isiefru barra l-pajji] [alli jfittxu xxog[ol Dom Mintoff kien [oloq il-korpi u b’hekk

solva l-problemi tan-nies qieg[da.

Ironikament, fl-istess programm [a sehem lAvukat Karmenu Mifsud Bonnici, li ftit ]mien wara li Mintoff spi//a minn Prim Ministru, kien qabad u da[[al ja[dmu mal-Gvern u ma’ korpi parastatali, ’il fuq minn 8,000 fis-sitt xhur ta’ qabel l-Elezzjoni :enerali tal-1987; daqstant kien hawn xog[ol g[al kul[add!

Min-na[a tieg[u, Karmenu Mifsud Bonnici qal li Duminku Mintoff ma kienx qabel mal-Gvern ta’ Alfred Sant li fil-bidu talle;i]latura fl-1996 kien qabad u iffri]a lapplikazzjoni ta’ Malta g[al s[ubija fl-UE. Mifsud Bonnici qal li Mintoff kien irid li Malta tiffirma ftehim mal-UE b[al dak li Malta kellha malLibja u l-Italja li, fost lo[rajn, qal, kienu jag[tu garanzija g[an-newtralità ta’ pajji]na.

Kemm Meilaq kif ukoll Mifsud Bonnici attakkaw ilftehim li l-Gvern Nazzjonalista kien la[aq mal-UE u li l-Maltin ivvutaw favur tieg[u g[al darba darbtejn fl-2003.

FOCUS 101 Illum mid-9.30 a.m. sal-11.00 a.m.

Tmexxi> Marthese Portelli Mistednin> Claudio Grech Ryan Callus

Qalu li Jason ‘[a rikba’ fuq il-funeral Deputati, kandidati u anke partitarji laburisti li nhar il-{amis 23 ta’ Awwissu kienu qed jistennew il-wasla tal-korteo funebri tal-Perit Mintoff quddiem i/-?entru Nazzjonali Laburista fil-{amrun instemg[u jilmentaw g[al dak li kien se[[ ftit qabel fil-Marsa, quddiem ilbini tal-istazzjon Laburista Super One. Waqt li l-korteo kien g[addej minn hemmhekk, l-istazzjon laburista xandar live lil ftit nies, fosthom Jason Micallef, il-Kap tasSuper One, ipo;;u l-fjuri fuq il-hearse li kienet qed i;;orr it-tebut tal-eks Mexxej Laburista.

Dawk li lmentaw qalu li l-programm uffi/jali tal-funeral statali bl-ebda mod ma kien isemmi

xi waqfa quddiem is-Super One fil-Marsa u, allura, qatt ma kellu jixxandar live dak li kien qed ji;ri hemm anke g[aliex ftit wara kellha ssir it-tislima uffi/jali tal-partit quddiem i/?entru Nazzjonali Laburista fil-{amrun.

Nies quddiem i/-?entru Nazzjonali Laburista nstemg[u jg[idu li “b[as-soltu” Jason Micallef ‘[a rikba’ fuq dan il-funeral aktar u aktar issa li reba[ il-battalja li kellu biex jikkontesta flelezzjoni ;enerali.

Dakinhar tal-funeral, ovvjament, diri;enti g[oljin tal-partit kienu l-{amrun u g[aldaqstant Jason Micallef seta’ jispikka aktar, wa[du, filMarsa.

Dehra o[ra tal-iskola l-;dida f’Tal-{andaq

Biex kull student jil[aq il-milja tieg[u minn pa;na 1

Permezz ta’ dan ilprogramm, is-sena li g[addiet, aktar minn 400 tifel u tifla ng[ataw ta[ri; minn tutors apposta wara l-[in tal-iskola biex jiksbu [iliet ba]i/i b[allqari u l-kitba.

Fil-qasam post-sekondarju u terzjarju, id-Direttorat g[atTag[lim Tul il-{ajja joffri [ames skemi li kollha ]viluppaw f’din l-a[[ar le;i]latura.

Jekk wie[ed jara linvestiment ta’ 15-il miljun ewro fejn jid[lu Phd, Masters u Undergraduate Courses wie[ed isib li /-/ifri ]diedu bil-kbir.

Fil-fatt minn 26 dottorat, 53 masters, 25 kors talundergraduate bejn l-2006 u l2007 issa dawn il-boro] ta’ studju ]diedu g[al 182 dottorat, 606 masters u 607 kors f’livell ta’ undergraduate.

Dawn il-boro] ta’ studju jikkontribwixxu biex jiffurmaw aktar professjonisti

f’diversi oqsma, fosthom filmedi/ina u fl-ICT. Il-gvern qed jinvesti wkoll fil-formazzjoni tal-isportivi Maltin tant li fil-jiem li ;ejjin f’attività f’Kastilja, se jing[ataw l-ewwel scholarships sportivi b’total ta’ 120,000 ewro.

Dawn il-boro] ta’ studju g[andhom jil[qu kemm lillatleti li jixtiequ jie[du ta[ri; professjonali biex itejbu l[iliet tag[hom f’dixxiplina sportiva partikulari, kif ukoll studenti li jixtiequ j;ibu kwalifika g[olja fl-isport minn istituzzjoni rikonoxxuta.

B’dawn il-boro] ta’ studju lgvern qed i[e;;e; lillprofessjonisti biex jispe/jalizzaw fl-isport [alli titwessa’ r-ri]orsa umana li tamministra u torganizza fa/ilitajiet u attivitajiet sportivi kif ukoll ji]diedu lprofessjonisti fit-ta[rig talatleti, u servizzi g[all-isport, b[al tobba u fi]joterapisti.

Mil-lat ta’ inklu]joni, saru

diversi passi ’l quddiem fosthom bit-twaqqif talAutism Spectrum Support Team (ASST) biex jg[in a[jar studenti b’din il-kundizzjoni.

F’dawn l-a[[ar snin, l-ASST offra appo;; lil 161 student f’49 skola primarja u sekondarja madwar Malta u G[awdex.

Sar ukoll ftehim mal-Inspire u Equal Partners biex jipprovdu servizzi edukattivi lil tfal b’di]abbiltà, u malAsso/jazzjoni ta’ Persuni Neqsin mis-Smig[ g[al servizz ta’ sign language interpreters fil-qasam edukattiv u so/jali.

Grazzi g[all-investiment kollu li sar u bil-politika u lvi]joni tal-Partit Nazzjonalista fil-gvern is-sistema edukattiva qed tkompli tissa[[a[ biex toffri edukazzjoni a[jar, inklusiva u li twassal g[al aktar opportunitajiet g[a]]g[a]ag[ Maltin u G[awdxin — garanzija awtentika li kull student jil[aq il-milja tieg[u.

A[barijiet Lokali 5

Il-{add,2 ta’ Settembru, 2012

Kuxjenza dwar il-vulnerabbiltà ta/-/iklisti fit-toroq

Kienu madwar mitejn /iklist li lbiera[ filg[odu n;abru quddiem is-sit tal-Parlament il-;did biex minn hemm ir[ewlha lejn Pjazza San :or; matul Triq ir-Repubblika fi protesta pa/ifika biex iqajmu kuxjenza dwar il-vulnerabbiltà ta/-/iklisti fit-toroq.

Matul it-triq, i/-/iklisti daqqew il-qniepen tar-roti tag[hom, kif ukoll ;arrew xi tabelli u flokkijiet li sej[u g[al iktar kuxjenza, inklu] dwar il-b]onn li l-vetturi jsegwu s-safe-passing distance.

Din hi d-distanza li vettura g[andha ]]omm mi/-/iklist waqt li dan ikun qed jaqbi]ha fit-triq ming[ajr ma tkun ta’ periklu g[alih.

Il-Bicycle-Advocacy Group qal li bejn wie[ed u ie[or distanza tajba g[andha tkun metru u nofs. Dan l-ispazju hu b]onnju] biex i/-/iklist ikun jista’ jimmanuvra fit-triq min[abba /irkustanzi differenti.

Matul il-mixja ng[ata rispett ukoll li/-/iklisti li tilfu [ajjithom f’in/identi, kif ukoll lil o[rajn li we;;g[u matul is-snin.

Il-Bicycle-Advocacy Group qal li g[andu jkun hemm rispett bejn is-sewwieqa tal-vetturi u /-/iklisti u sejja[ g[al iktar attenzjoni fil-konfront ta/-/iklisti hekk kif ir-rota qed issir mod dejjem aktar popolari kif wie[ed jivvja;;a minn post g[al ie[or.

I/-/iklisti waqt il-protesta pa/ifika tag[hom, ilbiera[ fil-Belt

Il-Gvern se jkompli jinvesti fil-[addiema Awwissu minn pa;na 1

O[rajn tkellmu dwar lesperjenzi tag[hom bl-iskemi li l-Gvern nieda apposta g[assidien tan-negozji ]-]g[ar u ddeskrivew kif bl-g[ajnuna tal-iskemi setg[u mhux biss isostnu x-xog[ol tag[hom imma wkoll ikabbruh jew sa[ansitra jimpjegaw [addiema ;odda mag[hom.

F’diskors li g[amel, il-Prim Ministru, Lawrence Gonzi, qal li matul i/-/elebrazzjonijet ta’ din is-sena g[andna niftakru fil-[addiema Maltin u G[awdxin, li bil-[iliet u lmertu tag[hom g[arfu jeg[lbu l-kri]i ekonomika internazzjonali.

Qal li l-ekonomija ta’ Malta hi wa[da vijabbli u sostenibbli g[aliex il-Gvern g[araf li lformula f’dawn i]-]minijiet ta’ kri]i hi li nkomplu ninvestu fil-[addiema u fissidien tan-negozji ]-]g[ar, biex filwaqt li l-pajji]i l-o[ra qed jissikkaw i/-/inturin, il-

Gvern Malti qed ikompli jinvesti fil-[iliet tal-[addiema Maltin; b’hekk ikompli jdur il-mutur ekonomiku.

Hawnhekk, il-Prim Ministru fakkar kif Joseph Muscat dejjem kien kontra l-iskemi favur in-negozji ]-]g[ar u kien jiddeskrivihom b[ala [ela ta’ flus. I]da l-Partit Nazzjonalista alloka ammonti kbar ta’ flus biex is-selfemployed jinvestu fin-negozju tag[hom.

Lawrence Gonzi qal li l-PN hu l-partit tas-self-employed u x-xog[ol.

Hu spjega li l-PN fil-Gvern [oloq 20,000 impjieg ;did f’dawn l-a[[ar erba’ snin g[ax investa biex i[ares limpjiegi li kienu mhedda bilkri]i internazzjonali, li laqtet lill-Ewropa u li ;abet pajji]i ikbar minna g[arkupptejhom.

Lawrence Gonzi sostna li Joseph Muscat ma jistax jifhem li l-Gvern [oloq mhux biss postijiet ;odda tax-

xog[ol imma wkoll xog[ol ;did lil dawk li tilfu limpjieg tag[hom, b[al filka] tal-[addiema fit-tarzna.

Illum hawn aktar nies li ja[dmu full-time, aktar anzjani qed jag[]lu li jibqg[u ja[dmu ming[ajr ma jitilfu l-pensjoni, u aktar nisa qed jid[lu fid-dinja taxxog[ol.

Kul[add qed igawdi minn tnaqqis fl-income tax u qed jibqag[lu aktar flus fil-but.

Il-Prim Ministru, Lawrence Gonzi, enfasizza li l-Gvern tal-Partit Nazzjonalista se jibqa’ jinvesti fix-xog[ol g[all-[addiema, fis-settur tal-edukazzjoni g[a]]g[a]ag[, u fis-sa[[a g[allfamilji u l-anzjani.

Flimkien mal-Prim Ministru f’dawn i]-]jarat kien hemm ukoll Therese Cachia Comodini u Gejtu Vella, ]ew; kandidati ;odda g[all-Elezzjoni :enerali Matul il-jum tal-biera[, il-Partit Nazzjonalista tella’ madwar Malta billboards ;odda relatati mal-festi tal-Indipendenza, li qed jorganizza b[alissa bit-tema mychoice.pn – xog[ol, sa[[a, edukazzjoni. Il-festi tal-Indipendenza jil[qu lqofol tag[hom bl-attivitajiet Fuq il-Fosos tal-Furjana bejn il-:img[a 14 u l-{amis 20 ta’ Settembru u jintemmu bilMass Meeting li l-kelliem ewlieni fih ikun il-Prim Ministru, Lawrence Gonzi.

r-raba’ l-iktar s[un mill-1922

B’temperatura medja ta’ 28.6 grad Celcius, ix-xahar ta’ Awwissu ta’ din is-sena kien ir-raba’ l-aktar Awwissu s[un mill-1922. Dan il-livell hu ta’ 2.3 gradi iktar min-normal. Liktar Awwissu s[un kien dak tal-1999, meta t-temperatura medja kienet 29.3 grad Celcius.

Dan [are; minn informazzjoni li l-Uffi//ju Meteorolo;iku ippubblika dwar ix-xahar ta’ Awwissu.

L-og[la temperatura f’Awwissu kollu kienet re;istrata fit-8 ta’ Awwissu, meta la[qet massimu ta’ 40.8 gradi. Kien biss fl1999 meta ntla[qet temperatura og[la minn din, meta fid-9 ta’ Awwissu ta’ dik is-sena la[qet il-livell ta’ 43.8 gradi.

Matul Awwissu [ar;u tliet avvi]i marbuta mas-s[ana qawwija: fis-6, fit-8 u fit-13 ta’ Awwissu.

Intant, l-inqas temperatura rekordjata f’Awwissu kienet 21.5 gradi, nhar il-:img[a li g[adda, l-a[[ar jum tax-xahar.

It-temperatura medja f’wi// il-ba[ar kienet 27.8 gradi Celcius – 2.3 gradi iktar mill-medja g[al Awwissu.

IL-FUNDAZZJONI DUMINKU MINTOFF

Trid tibqa’ tfakkar il-;rajjiet tal-1998 Il-Fundazzjoni Duminku Mintoff, ilbiera[ tat spjegazzjoni dettaljata ta’ kif bdiet u, fi stqarrija, qalet li l-idea kienet tal-Prof Josef Grech li qal li kien ilu jaf lil Mintoff g[al aktar minn 25 sena.

Il-Fondazzjoni sostniet li fuq Mintoff g[andu jing[ad kollox, anki dak li ;ara fl-1998, “g[ax inkella nkunu qed inwasslu nofs verità”.

“F’dak i]-]mien,” qal il-Prof Grech, “jien rajtu jsofri u naf li qalbu riedet tinqasam, b’mod spe/jali meta bdew isirulu lvendikazzjonijiet fuq il-qabar ta’ ommu u tal-mara.”

“Meta nara dak kollu li ;ara fl-img[oddi ng[id li l-Perit Mintoff dejjem g[allimni li limg[oddi n]ommu b[ala mera g[ax ’il quddiem nista’ ner;a’ niltaqa’ mieg[u.”

Il-{add,2 ta’ Settembru, 2012

A[barijiet Lokali

Il-prin/ipji jibqg[u l-qofol tal-politika Il-President Emeritu u eks Prim Ministru Eddie Fenech Adami qal li wa[da mill-isfidi li qed tiffa//ja Malta b[alissa hi marbuta mal-prin/ipji, u appella biex il-politika tibqa’ mibnija u mwettqa fuq ilvaluri tas-sewwa u ta’ kull persuna umana.

F’intervista, fil-programm Il-Fatti Kollha, fuq Radio 101, ilbiera[, Eddie Fenech Adami qal li l-pajji] qabad it-triq talprogress bl-Indipendenza fissetturi kollha, fosthom ixxog[ol, l-ekonomija u l-livell tal-g[ajxien tal-poplu. L-Indipendenza kienet i/-/avetta tassu//ess, u s-snin ta’ wara wrew kemm il-PN kellu ra;un li jmur g[all-Indipendenza.

Eddie Fenech Adami qal li fil-pajji] kien hawn [afna min kien xettiku mill-Indipendenza u spjega kif il-politika tal-Prim Ministru :or; Borg Olivier ma kinitx wa[da ta’ skossi, i]da wa[da li fiha r-riformi jsiru bla turbulenzi.

Dwar l-Indipendenza u l-50 anniversarju li jkun i//elebrat sentejn o[ra, Fenech Adami qal li l-pajji] se jkun irnexxielu jie[u l-benefi//ji tal-Indipendenza. L-a[[ar 50 sena wrew li l-fidu/ja fil-pajji] kienet espressa bil-provi, partikularment l-g[an li lpajji] ikun ekonomikament vijabbli.

Mistoqsi dwar is-snin bejn l1971 u l-1987, Fenech Adami qal li Mintoff ried ikun protagonist u ma ried ja//etta qatt li l-Indipendenza kien kisibha Borg Olivier u mhux hu. G[alhekk, sostna Eddie

– Eddie Fenech Adami fuq Radio 101

EDDIE FENECH ADAMI> Il-gvern ta’ Lawrence Gonzi g[andu fih l-element so/jali

Fenech Adami, Dom Mintoff ried jibdel kollox. Kien Mintoff li fil-fatt tawwal i]]mien ta’ Malta li tibqa’ ba]i bejn l-1974 u l-1979.

L-akbar difett ta’ Mintoff kien il-metodu, sostna Eddie Fenech Adami, li qal li lattakk fuq id-dar tieg[u fl1979 kien de/i]joni politika biex hu b[ala l-Kap tal-PN ikun intimidat. :img[a wara dan l-attakk, sostna Fenech Adami, Mintoff sku]a ru[u ma’ Mabel Strickland dwar l-attakk fuq The Times, i]da kien akku]a lil Fenech Adami u pprova jag[tih it-tort g[al dik ilvjolenza.

Eddie Fenech Adami semma wkoll diversi ka]i ta’ vjolenza fuq il-PN fi ]mien Mintoff, u qal li minkejja l-attakki u ttheddid g[ad-demokrazija, ilPN kien issa[[a[. Quddiem din is-sitwazzjoni, sostna Fenech Adami, il-PN kien wettaq biss re]istenza passiva.

Il-President Emeritu Eddie Fenech Adami tkellem dwar il-kisbiet li saru wara lelezzjoni ;enerali tal-1987, u qal li r-riformi mwettqa wrew verament x’ifisser il-PN u liema huma l-prin/ipji tieg[u.

Fuq quddiem f’dawn ilprin/ipji kien hemm dawk tallibertà u d-demokrazija u lliberalizzazzjoni tal-ekonomija.

Eddie Fenech Adami semma wkoll l-applikazzjoni ta’ Malta g[as-s[ubija fl-UE u l-pro/ess li g[addiet minnu Malta firrealtajiet li kienu qed jinbidlu wara l-waqg[a tal-komuni]mu.

Ta wkoll dettalji dwar kif saru l-arran;amenti g[assummit storiku bejn Bush u Gorbachev f’Malta fl-1989, u dwar il-laqg[a ta’ kortesija li kienet saret bejn dawn i]-]ew; mexxejja politi/i u hu b[ala lPrim Ministru ta’ Malta dak i]-]mien.

Tkellem ukoll dwar l-iffri]ar tal-applikazzjoni ta’ Malta g[as-s[ubija fl-UE u sostna li fl-1998 ma kienx diffi/li g[all-PN li jer;a’ jirriattivaha min[abba li l-Gvern Laburista ta’ Alfred Sant, effettivament ma kienx irtiraha. Hu semma wkoll l-isfidi li sab quddiemu l-PN min[abba li numru kbir ta’ pajji]i kienu applikaw biex jissie[bu fl-Unjoni Ewropea.

Mistoqsi dwar l-edukazzjoni, Eddie Fenech Adami semma r-riformi li g[amel ilPN f’dan il-qasam g[aliex dejjem qies li l-edukazzjoni hi /-/avetta g[all-i]vilupp talpajji].

Gvern Laburista kellu pre;udizzju kontra tteknolo;ija tal-informatika, u semma li Mintoff kien isostni li l-kompjuters i;ibu l-qg[ad.

Riforma o[ra li tkellem dwarha Eddie Fenech Adami kienet dik dwar ix-xog[ol, fejn il-prijorità kienet l-inizjattiva privata. Hu semma kif ilGvern Nazzjonalista elett fl1987 elimina g[al kollox ilkorpi tax-xog[ol.

Fenech Adami qal li l-Gvern illum ukoll g[andu l-aspett so/jali fil-politika tieg[u, fejn dawk li g[andhom b]onn lg[ajnuna mhux qed ikunu abbandunati.

Il-Gvern ta’ Lawrence Gonzi g[andu l-element so/jali ;o fih, qal Eddie Fenech Adami, u hu po]ittiv li f’perijodu ta’ diffikultajiet internazzjonali, ilpajji] irnexxielu j]omm lekonomija b’sa[[itha fejn ssolidarjetà tibqa’ l-ba]i tal[idma tal-Gvern.

Eddie Fenech Adami tkellem dwar il-valuri, partikularment dawk talfamilja, u qal li hu jemmen li lpoplu g[andu jmur lura lejn lg[eruq ta’ dawn il-valuri biex dawn ma jkomplux jitnawru.

Dwar l-isfidi ta’ b[alissa, Eddie Fenech Adami qal li lakbar wa[da hi li l-pajji] i]omm il-valuri quddiemu u sostna li ma g[andhomx isiru kompromessi mal-prin/ipji.

Eddie Fenech Adami tkellem ukoll dwar ir-rwol ta’ Malta b[ala pajji] fl-UE u sostna li bis-s[ubija fl-UE, Malta g[amlet kisbiet kbar.

Il-mewt tal-Perit Mintoff t[alli l-effetti fuq l-MLP Hekk kif g[ada t-Tnejn ja[bat g[eluq ittieni ;img[a mill-mewt tal-Perit Duminku Mintoff, eks Prim Ministru u eks Mexxej tal-Malta Labour Party, jidher li din il;rajja di;a [alliet numru ta’ effetti fuq dak il-partit.

Joe Grima, eks Ministru Laburista, kien kostrett jirri]enja mill-programm parti;;jan tieg[u fuq is-Super One, wara kummenti impropji biex iwie;eb kummenti ta’ sa/erdot Ingli] dwar ilmewt ta’ Mintoff.

Il-Malta Labour Party da[al f’konflitt qawwi mal-Fondazzjoni Duminku Mintoff li twaqqfet appena t[abbret ilmewt tal-eks Prim Ministru. F’serje ta’ botta u risposta, il-partit tal-Labour qal li mg[andux x’jaqsam ma’ din ilFondazzjoni li, qal, qed ti;bor il-flus ming[ajr awtorizzazzjoni. IlFondazzjoni, min-na[a tag[ha, qalet li tabil[aqq hi g[aqda ‘mintoffjana’ g[aliex lill-Perit Mintoff qatt ma g[ajritu ‘traditur’. (Ara wkoll pa;na 5)

Joe Brincat, eks Ministru u eks Deputat Mexxej tal-MLP ilmenta fuq isSuper One Radio li lilu [add ma avvi/inah biex ikun intervistat. Qal li hu ma kien se jmur i[abbat il-bieb ta’ [add.

Diri;enti tal-MLP instemg[u jikkummentaw negattivament fuq Jason Micallef li, qalu, “[a rikba” fuq il-funeral ta’ Mintoff meta g[adda quddiem il-bini tas-Super One fil-Marsa u l-istess stazzjon xandar lil Micallef ipo;;i l-fjuri fuq il-hearse bit-tebut tal-Perit Mintoff.

G{ALL-ELEZZJONI :ENERALI LI JMISS…

Individwati t-targets laburisti Imkejjen fil-Partit Laburista qalu lil din ilgazzetta li l-mira tal‘magna tal-partit’ — kif kien isej[ilha l-Perit Mintoff — b[alissa g[andha ]ew; g[anijiet partikulari: dik li timbotta ’il quddiem lil dawk li qed isej[ulhom star candidates u li numru ta’ Deputati ma jkunux konfermati mill-poplu filParlament fl-elezzjoni li ;ejja.

Issa li l-lista finali ta’ kandidati laburisti qed issir dejjem aktar mag[rufa, qed jidher ukoll lil min se jkunu qed jimbuttaw “dawk tar-raba’ sular” fi/-?entru Nazzjonali Laburista.

Min hu attent g[al dak li qed ji;ri u hu infurmat min se jkun qed jikkontesta u f’liema distretti, qalilna li hemm madwar g[axar Deputati li qed jirriskjaw bil-kbir li jit[allew barra.

Fost id-Deputati li ssemmewlna li ma jriduhomx jer;g[u jkunu eletti hemm Luciano Busuttil, Chris Agius, Karmenu Abela, Charles Mangion, Marlene Pullicino, Noel Farrugia, Anthony Zammit, J. Debono Grech, Michael Falzon, Michael Farrugia u Anton Refalo.

L-akbar taqtig[a, i]da, tibqa’ dik fil-11-il Distrett (li jinkludi lill-Mosta) wara l-konferma ta’ Jason Micallef b[ala kandidat.

Nifhmu li wara dan li]vilupp, dawk ‘tar-raba’ sular’ idde/idew li jo[or;ulu lil Alex Muscat, li hu l-minority leader laburista fil-Kunsill Lokali tal-Mosta.

3

4 A[barijiet Lokali

tag˙rif

{al Tarxien. Il-Kunsill Lokali, flimkien mal-G[aqda Poeti Maltin, jistieden litTarxini]i kollha g[al Lejla Mu]iko-Letterarja li se ssir nhar l-Erbg[a 5 ta’ Settembru fis-7 p.m. fid-Dar tal-Kejka. Matul din is-serata l-G[aqda Poeti Maltin se jonoraw lil Alfred Massa b[ala President Onorarju tal-G[aqda. Listess Kunsill Lokali jav]a wkoll li nhar is-Sibt, 8 ta’ Settembru, fid-9.30 a.m. se jsir il-ftu[ uffi/jali ta’ xelter tat-tieni gwerra dinjija li jinsab f’Misra[ is-Suq b’re-enactment ta’ dak i]-]mien.

Fis-6.30 p.m. tibda /-/erimonja tal-inawgurazzjoni tax-xelter f’Misra[ ir-Repubblika.

Is-Si;;iewi. Se tkun organizzata ;img[a ta’ tag[lim mill-MUSEUM Sezzjoni Maskili minn g[ada t-Tnejn sal-:img[a 7 ta’ Settembru fil-grawnd talMUSEUM tas-Sezzjoni Femminili fl-istess ra[al. It-tema hi X’g[andu x’joffri San :or; Preca^ F’din il-;img[a ta’ tag[lim se jkunu trattati temi prin/ipali tal-ispiritwalità ta’ dan il-qaddis Malti. Il-laqg[at jibdew fis-7.30 p.m. Ikun hemm min jie[u [sieb it-tfal.

Mission Fund Grand Lottery. Il-lotterija telg[et nhar

il-{add 26 ta’ Awwissu, 2012. Lewwel premju: numru 005495, G. Agius minn {al Qormi (Television Telefunken LCD 32” Flat Screen). It-tieni premju: numru 56644, D. Mercieca minn Victoria G[awdex (X-Box 360 Black Elite-S 4GB Console). Ittielet premju: numru 72953, W. Montebello minn San :iljan (A One4All Gift Voucher ta’ €100).

Ir-raba’ premju: numru 07513, D.

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Zammit Cutajar minn Ba[ar i/?ag[aq (Fujifilm Finepix AV 130 Digital Camera). Il-lotterija [alliet qlig[ ta’ aktar minn €9,860 b’risq missjunarji Maltin u G[awdxin f’pajji]i tat-Tielet Dinja.

L-Imqabba. L-G[aqda tanNar fi [dan is-So/jetà Mu]ikali Madonna tal-:ilju, b’kollaborazzjoni mal-Kumitat Amministrattiv tal-istess So/jetà se torganizza l-barbecue kbir annwali fil-kumpless tan-nar Madonna tal- :ilju li jinsab f’Ta’ Kandja, limiti tas-Si ; ;iewi, nhar il- :img[a 14 ta’ Settembru mis-7.30 p.m. ’il quddiem.

Trasport provdut mill-pjazza talImqabba fis-7 p.m. L-attività hi miftu[a g[al kul[add. Bookings isiru fuq in-numru 79853044 u g[al aktar informazzjoni wie[ed jista’ j]ur is-sit elettroniku www.talgilju.com.

Il-Qrendi. Fl-okka]joni talfesta tal-Madonna tal-{niena, li se tkun /elebrata l-{add 9 ta’ Settembru, is-So/jetà Mu]ikali Lourdes qed torganizza fiera filPjazza tas-Santwarju talMadonna tal-{niena nhar il-{add li ;ej mill-5 p.m. ’il quddiem.

Ikun hemm kull xorta ta’ log[ob u attrazzjonijiet g[at-tfal. Lattività tkun miftu[a g[all-familja kollha.

Donazzjoni ta’ demm. Illum il-{add se jsir ;bir ta’ demm bilMobile Blood Donation Unit mill-pjazza ta’ quddiem il-knisja parrokkjali tal-Mellie[a, mit-8.30 a.m. sas-1 p.m. Jekk t[ossok f’sa[[tek u tixtieq tag[ti d-demm, ;entilment mitlub i;;ib mieg[ek il-karta tal-identità.

it-temp illum

It-temp> Ftit imsa[[ab, li jsir lokalment ftit jew wisq imsa[[ab kultant.

Il-Vi]ibbiltà> Tajba. Ir-Ri[> {afif g[al moderat mill-Punent g[allMajjistral, kultant ikun moderat. Il-Ba[ar> {afif g[al moderat, li jsir moderat. L-Imbatt> Baxx mill-Punent Majjistru, li jsir baxx g[al moderat. L-Og[la Temperatura> 31˚C. Ix-Xita> F’dawn l-a[[ar 24 sieg[a f’Malta u f’G[awdex 0.0mm. Ix-Xita> mill-1 ta’ Settembru 0.0mm. Ix-Xemx> titla’ fis-6.34 u tin]el fis-19.30.

In-numri tal-lottu li telg˙u lbiera˙ 71 — 13 — 89 — 34 — 38

spiΩeriji VALLETTA: Empire Pharmacy, 77 Triq it-Teatru l-Antik; IL{AMRUN: Cosmed Pharmacy Soccors’, Triq Villambrosa; {AL QORMI: Pinto Pharmacy, 43 Triq San Bastjan; BIRKIRKARA: St. Jude Pharmacy, 213 Triq il-Wied; LIMSIDA: Mayer Pharmacy, 33 IxXatt ta’ Ta’ Xbiex; SAN :ILJAN: Melita Pharmacy, 127, Triq San :or;; TAS-SLIEMA: Drug Store: Anglo-Maltese Dispensary Ltd. 382 Triq Manwel Dimech; {AL LIJA: St. Michael Pharmacy, Misra[ itTrasfigurazzjoni; IN-NAXXAR: Naxxar Pharmacy, Vjal il-21 ta’ Settembru; SAN PAWL ILBA{AR: St. Paul’s Bay Pharmacy, 504 Triq il-Kbira; {AL TARXIEN: Sonren Pharmacy, Triq i]-}ejtun; ILKALKARA: Kalkara Pharmacy, 8 Misra[ l-Ar/isqof Gonzi; ILFGURA: Cilia’s Pharmacy, 313 Triq {a]-}abbar; {AL G{AXAQ: Beta Pharmacy, 50#52 Triq Santa Marija; I}-}URRIEQ: Kristianne Pharmacy, Triq Pietru Pawl Saydon; ISSI::IEWI: The By Pass Pharmacy, Triq Mons Mikiel Azzopardi; IRRABAT: St. Anthony Pharmacy, 18 Triq il-Kbira; IL-FONTANA: Fontana Pharmacy, Triq il-G[ajn; IXXEWKIJA: Gozo Chemists, Triq lIm;arr.

Servizz ta’ tobba fi/-?entri tas-Sa[[a fil-{dud u l-Festi Pubbli/i I/-?entri tas-Sa[[a tal-Mosta, Ra[al :did u l-Furjana huma miftu[in 24 sieg[a g[al emer;enzi biss sat-8 tal-g[ada filg[odu.

Il-pubbliku jrid jattendi /-/entru tas-sa[[a tad-distrett tieg[u.

Persuni ming[ajr karta ta’ identità ma ji;ux moqdija.

Il-PN jag[ti bidu g[all-Festi tal-Indipendenza {idma kontinwa mill-Gvern anki fix-xhur tas-sajf Ix-xog[ol, is-sa[[a u l-edukazzjoni huma lqofol tal-[idma tal-PN. Fl-a[[ar 25 sena, il-PN ta prova wara o[ra tas-su//essi li kiseb f’dawn is-setturi importanti tal-[ajja li bihom il-poplu kiseb l-og[la livelli tal-g[ajxien.

Dan qalu Tonio Borg, l-A;ent Prim Ministru, meta nhar il-:img[a filg[axija f’{a]-}ebbu; ta bidu g[a/-/elebrazzjonijet tal-festi talIndipendenza b’ri/eviment g[all-eletturi tas-Sitt Distrett u tas-Seba’ Distrett.

Tonio Borg qal li fl-attivitajiet ta’ din is-sena, il-PN irid iwassal messa;; li l-Gvern baqa’ ja[dem anki matul il-vaganzi tas-sajf u fl-istess waqt irid iwassal il-messa;; importanti tieg[u g[all-festi tal-Indipendenza.

L-A;ent Prim Ministru qal li l-[idma mwettqa mill-Gvern matul dawn l-a[[ar erba’ snin u nofs wasslet biex in[olqu 20,000 impjieg ;did, filwaqt li fil-qasam tal-edukazzjoni kien hemm 20,000 student li ggradwaw millistituzzjonijiet edukattivi terzjarji tag[na.

Filwaqt li f’pajji]i o[ra, l-istudenti jkollhom

i[allsu g[all-istudji terzjarji tag[hom, f’Malta, dawn jir/ievu stipendju.

Il-Vi/i Kap Nazzjonalista qal li meta wie[ed i[ares lura jista’ jsib li saru xi ]balji i]da, meta jitqies kollox, ebda gvern daqs dawk immexxija mill-Partit Nazzjonalista ma rnexxielu jkabbar il-;id li minnu qed igawdi l-poplu kollu.

Tonio Borg sellem ukoll lill-attivisti kollha li ja[dmu fi [dan il-PN u sellem it-tifkira ta’ George Busuttil, attivist }ebbu;i, li miet dan la[[ar.

Fil-bidu tal-attività tkellem ukoll Paul Borg Olivier, is-Segretarju :enerali tal-PN, li filwaqt li [e;;e; lil dawk pre]enti biex jie[du sehem fl-attivitajiet li jfakkru t-48 sena mill-kisba talIndipendenza, qal li dan hu ]mien li fih il-poplu g[andu mhux biss i[ares lura biex jara minn fejn telaq, i]da g[andu j[ares ’il quddiem [alli jkompli jilqa’ g[all-isfidi futuri flimkien malPartit Nazzjonalista.

Fosta dawk pre]enti kien hemm uffi/jali talPN u deputati u kandidati tad-distrett.

{addiema tal-Union Print jirrakkuntaw it-tensjoni li g[addejjin minnha Wara li f’din il-gazzetta [mistaxilu rrappurtajna dwar il-qag[da tal-[addiema fil-Union Print, listamperija tal-GWU, kellmuna aktar [addiema dwar dak li g[addejjin minnu b[alissa u kif qed ikunu trattati.

Huma qalulna li meta kien hemm b]onn g[amlu ssagrifi//ju mitlub minnhom tant li g[al numru ta’ snin lanqas ftehim kollettiv ma kellhom.

“Kien hemm ]mien”, qalulna, “meta grazzi g[allprofitti kbar tal-Union Press, konna nwie]nu sew lill-GWU biex t[allas il-pagi g[oljin tal-uffi/jali u ta’ [addiema ]ejda li kellha mag[ha filBelt. Illum, g[aliex f’dawn la[[ar snin l-Union Print mhix tag[mel profitt hu a[na l[addiema li qed ikollna n;orru l-pi] meta t-tort hu tat-

tmexxija g[al de/i]jonijiet li ttie[du”.

Il-[addiema qalu li wa[da minn dawn id-de/i]jonijiet hi dik li l-GWU ma tit[allasx g[al xog[ol li jsir lill-PL jew, anke meta tit[allas, dan isir b’mod li lanqas ikunu irkuprati l-ispejje].

Dawk li kellmuna qalulna li huma jemmnu li hemm ra;uni g[al dan. Huma qalu li din idde/i]joni ttie[det g[aliex kien miftiehem mal-PL li jekk ilLabour ikun fil-gvern, b’se[[ immedjat, il-kuntratt li lGWU g[andha mal-gvern fuq l-u]u tal-headquarters fil-Belt, art pubblika, jinbidel biex ilGWU tkun tista’ tikri jew tbig[ parti mill-bini b’mod kummer/jali.

Barra minn hekk, ]iedu l[addiema, hemm imwieg[ed ukoll li x-xog[ol kollu ta’

IT-TARBIJA LI G{ERQET FIL-BANJU

L-omm mistennija titressaq il-Qorti

Maria Mifsud, omm it-tarbija ta’ disa’ xhur li nhar il:img[a g[erqet fil-banju, mistennija titressaq il-Qorti hekk kif to[ro; mill-isptar fejn qed tkun ikkurata g[all-istat ta’ xokk li tinsab fih. Hi ttie[det l-isptar ftit tal-[in wara li bintha kienet dikjarata mejta.

Il-Pulizija mid-distrett ta’ Bormla, immexxija mill-Ispettur Robert Said Sareo, g[adha g[addejja bl-investigazzjonijiet tag[ha dwar il-ka].

Nifhmu li l-omm ]ag[]ug[a tista’ titressaq il-qorti akku]ata bil-qtil involontarju ta’ bintha.

stampar li entitajiet tal-gvern ikollhom b]onn, jibda jsir flUnion Print.

Huma qalu li tassew li lGWU ma tipprattikax dak li tipprietka g[aliex dak li titlob ming[and il-gvern u employers privati ma twettqux fil-kumpaniji tag[ha.

Il-[addiema sostnew li lpo]izzjoni ta’ Ronnie Pellegrini kienet de/i]a direttament millamministrazzjoni /entrali u qatt ma [ar;et sej[a g[al applikazzjonijiet kif jitlob ilftehim kollettiv.

Attwalità 7

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

6 Attwalità

It-twettiq tal-;id mhu monop olju ta’ [add Biex il-verità

ting[ad kollha

Gvernijiet Nazzjonalisti dejjem taw lill-Maltin pre]ent dinjitu] u ;ejjieni ta’ prosperità Kul[add seta’ jinnota l-isforz kbir talPartit Laburista l-;img[a li g[addiet biex jag[ti l-impressjoni li kien hu, u hu biss, li tejjeb il-qag[da so/jali tal-Maltin u lG[awdxin tul is-snin.

Il-verità hi li l-;id fost il-Maltin sar minn kull min kien fit-tmexxija tal-pajji] tul is-snin i]da, /ertament, b[ala l-partit li l-aktar li kien fit-tmun fl-a[[ar 90 sena, il-Partit Nazzjonalista hu dak il-partit li wettaq [afna biex jag[ti pre]ent dinjitu] li/-/ittadini kollha tal-lum filwaqt li j[ejji g[al ;ejjieni ta’ prosperità g[all-;enerazzjoni li tkun tiela’.

F’dan l-e]er/izzju tal-lum qed nag[tu ftit tag[rif ta’ u[ud mill-aqwa ]viluppi li wettaq il-Partit Nazzjonalista fil-gvern fil-qasam so/jali u b’enfasi fuq mi]uri so/jali, l-edukazzjoni, id-djar, is-sa[[a u l-anzjani.

Din il-lista formidabbli hi twe;iba f’waqtha g[al min irid jag[ti limpressjoni li partit wie[ed, jew persuna wa[da BISS, kienet responsabbli g[all;id kollu li se[[ f’pajji]na.

MI}URI SO?JALI L-ewwel li;i ta’ natura so/jali li twettqet f’pajji]na kienet dik li Gvern Nazzjonalista g[amel propju fl-ewwel Parlament tal-1921 kienet dik mag[rufa tal-compensation b’risq dawk il[addiema li jkorru fil-post tax-xog[ol.

Fl-1927, Gvern Nazzjonalista wettaq li;i o[ra ta’ importanza fundamentali: il-

Widows and Orphans Pensions Act li permezz tag[ha bdiet ting[ata pensjoni lir-romol u l-iltiema ta’ [addiema talgvern li jmutu fis-servizz.

Fl-1933, gvern ie[or tal-PN kien g[adda li;i biex ting[ata g[ajnuna finanzjarja lill-barklori.

Fis-snin g[oxrin, Gvern Nazzjonalista kien ille;isla favur il-protezzjoni tan-nisa u t-tfal fil-postijiet tax-xog[ol.

F’koalizzjoni mal-Malta Workers Party ta’ Boffa, il-Partit Nazzjonalista g[adda mill-Parlament il-li;i rinomata talConditions of Employment Regulations (CERA) li baqg[et tkun imtejba sa ]minijietna meta l-a[[ar emendi g[aliha g[addew meta Lawrence Gonzi kien ilMinistru tal-Politika So/jali.

Fis-snin sittin, meta re;a’ kien filgvern, il-PN kien wessa l-li;i tanNational Insurance biex tibda tkopri lil kul[add u, b’hekk, eluf ta’ self-employed bdew igawdu minn benefi//ju tal-mard, benefi//ju tal-qg[ad u pensjonijiet.

Aktar ri/enti, fis-snin disg[in, Gvern Nazzjonalista introdu/a l-Benefi//ju talWens li jing[ata lil dawk ix-xebbiet li jibqg[u d-dar ikomplu jduru bil-;enituri tag[hom u#jew qraba o[ra.

Kienet introdotta wkoll l-g[ajnuna supplimentari g[al dawk il-familji li ma kellhomx /ertu ammont ta’ d[ul fiss. Listess g[ajnuna llum tapplika fil-ka] talbenefi//ju tal-ener;ija fir-rigward talkontijiet tad-dawl u l-ilma.

Gvern Nazzjonalista estenda /children’s allowance g[at-tfal kollha u ma [allihiex limitata g[al tlett itfal biss.

EDUKAZZJONI> Il-pjan ta’ Gvern Nazzjonalista dejjem kien li jibqa’ jg[olli l-livell tal-edukazzjoni. Dan qed iwettqu bil-bini ta’ skola kull sena

SA{{A> L-Isptar Mater Dei jibqa’ l-akbar simbolu tal-livell g[oli tas-sa[[a li pajji]na rnexxielu jil[aq u li jpo;;ih mal-aqwa fid-dinja

Permezz ta’ mi]uri li ttie[du f’pajji]na minn diversi gvernijiet nazzjonalisti bejn l-1921 u llum, nistg[u ng[idu li l-familji Maltin illum qed igawdu [ajja stabbli u bi prospettivi po]ittivi g[all-futur

EDUKAZZJONI Fl-edukazzjoni, Gvernijiet Nazzjonalisti kienu l-pijunieri f’kull livell Fl-1924 kienet introdotta l-edukazzjoni

obbligatorja g[al kul[add Fis-snin g[oxrin u tletin feta[ numru kbir ta’ skejjel madwar Malta u G[awdex: fl-Isla, {al Qormi, il-Marsa, Birkirkara, {al Luqa, l-Im;arr, il{amrun, {ad-Dingli, il-G[arg[ur, Ker/em, il-Mellie[a, is-Si;;iewi, irRabat, l-Imqabba, in-Naxxar, il-Gudja u l-G]ira Feta[ it-Training Colleges g[allG[alliema Bena l-Li/eo fil-{amrun, il-Polythecnic fl-Imsida u l-Università l-;dida f’Tal-Qroqq G[amel l-Iskola Sekondarja b’xejn g[al kul[add, l-Università b’xejn g[al kul[add u da[[al l-istipendji g[allistudenti fis-settur terzjarju Da[[al il-kompjuter fl-iskejjel sa milli]g[ar livell waqt li introdu/a lkindergarten g[at-tfal minn tliet snin ’il fuq G[amel riformi kbar bl-introduzzjoni tas-sistema tal-kulle;;i u lil dawk bi b]onnijiet spe/jali beda jag[tihom l-g[ajnuna tal-Learning Support Assistants (LSA) Fl-a[[ar [ames snin bena skola fissena, state-of-the-art G[en lill-;enituri ta’ studenti fi skejjel privati u ta in/entivi g[al parte/ipazzjoni usa fl-isport DJAR Bejn l-1924 u l-1932, l-ewwel Gvernijiet immexxija mill-Partit Nazzjonalista taw bidu g[all-bini ta’ djar g[all-[addiema f’Bormla, Ra[al :did, Blata l-Bajda u Birkirkara

Fl-1925, Gvern Nazzjonalista g[adda li;i mill-Parlament biex ikun stabbilit /ertu kontroll fuq i]-]ieda tal-kera li ma

jkunx ;ustifikat Gvernijiet Nazzjonalisti iffissaw ittarget tag[hom fil-qasam tad-djar ba]at fuq il-prin/ipju Biex kul[add isir is-sid ta’ daru.

Fis-snin sittin, Gvern Nazzjonalista bena mijiet ta’ djar imxerrdin ma’ Malta u G[awdex kemm permezz ta’ housing estates kif ukoll djar individwali Fis-snin tmenin, wara li re;a’ tela’ filgvern, il-PN ne[[a d-diskriminazzjoni politika fl-g[oti ta’ djar tal-gvern waqt li elimina l-pjaga tar-requisition orders Bena belt ;dida fl-Imtarfa mimlija residenzi g[all-[addiema Tejjeb, ]ied u wessa’ l-iskemi kollha tal-akkomodazzjoni so/jali SA{{A

Fl-1927, Gvern Nazzjonalista ressaq li;i g[all-bini ta’ sptar ;did u waqqaf fond biex jinbena l-Isptar San Luqa Kull meta kien fil-gvern, il-PN tejjeb is-servizzi fl-isptarijiet l-o[rajn kollha Fis-snin sittin, bena Sptar :enerali f’G[awdex fost l-oppo]izzjoni tal-Partit Laburista li [adem [afna kontra din l-idea Fis-snin sittin ukoll Gvern Nazzjonalista ne[[a l-means test g[al dawk li jid[lu g[all-kura fl-isptar u b’hekk ;ab il-kura tas-sa[[a kollha bla [las f’pajji]na Fis-snin sittin beda jag[mel u]u mill-

Isptar King George V (illum Sptar Boffa) li qabel kien tal-Ingli]i Meta l-PN re;a’ tela’ fil-gvern fl-1987, g[alaq darba g[al dejjem il-kwistjoni mat-tobba Maltin li re;g[u da[lu flisptarijiet tag[na Bena sptar ;ojjell, l-Isptar Mater Dei, li kien deskritt b[ala r-rigal dejjiemi tal-

millennju lill-poplu Malti Operazzjonijiet mill-aktar serji u kumplikati bdew isiru f’Malta minn professuri u spe/jalisti Maltin minflok ma l-pazjenti jintbag[tu barra Dawk il-pazjenti li mhawnx kura g[alihom fl-isptarijiet Maltin jintbag[tu barra bi spi]a u appo;; min-na[a talGvern Qed jinbena sptar ie[or state-of-the-art, fil-qasam tal-onkolo;ija It-tobba qed jispe/jalizzaw f’pajji]na minflok ikollhom isiefru barra

DJAR> Fost l-inizjattivi ta’ Gvern Nazzjonalista fis-snin disg[in kien hemm il-bini ta’ belt ;dida fl-Imtarfa… b’g[add kbir ta’ djar g[all-[addiema

ANZJANI Dan il-qasam ittie[ed bis-serjetà li jixraqlu fl-1987 meta l-Gvern Nazzjonalista ta’ Eddie Fenech Adami [atar lil John Rizzo Naudi b[ala l-ewwel Segretarju Parlamentari b’responsabbiltà diretta g[all-anzjani Twaqqaf g[all-ewwel darba, sptar g[all-anzjani li kien fil-bini fejn qabel kien hemm l-isptar tal-Blue Sisters Inbnew tmint idjar residenzjali ;odda g[all-anzjani fil-komunità Ir-Residenza San Vincenz de Paul ing[atat bixra ;dida b’fa/ilitajiet moderni

u titjib kontinwu Inizjattivi ;odda: telecare, handyman g[al xog[lijiet tad-djar tal-anzjani, meals on wheels Ro[s fuq [afna servizzi permezz talKartanzjan Day centres madwar Malta u G[awdex u issa night shelters ukoll f’g[add ta’ lokalitajiet Mijiet ta’ anzjani jattendu l-Università tat-Tielet Età Sezzjoni spe/jali fir-Residenza San Vincenz g[al dawk l-anzjani li jbatu biddemenzja L-isptar ta’ riabilitazzjoni fejn qabel kien hemm l-Isptar Karen Grech

MI}URI SO?JALI> Minn g[exieren ta’ benefi//ji ;odda li beda l-PN fil-gvern, jispikka l-benefi//ju tal-wens li jing[ata lil dawk ix-xebbiet li jibqg[u jduru bil-;enituri tag[hom

ANZJANI> Gvern Nazzjonalista bena djar g[all-anzjani fil-komunità anke fi s[ubija mal-privat b[alma hi d-Dar tal-Anzjani fil-Mellie[a

Fl-elo;ji kollha li saru wara lmewt tal-eks Prim Ministru Duminku Mintoff qajla qrajna fil-media lokali dwar assenzi NOTEVOLI fil-funeral statali.

Kien biss wara xi [amest ijiem li f’;urnal lokali saret referenza g[an-nuqqas ta’ attendenza ta’ tnejn mill-og[la esponenti tal-Malta Labour Party: l-eks Mexxej Laburista Alfred Sant, u l-eks Deputat Mexxej George Vella. Meta kienu mistoqsijin minn The Times dwar l-assenza tag[hom, Alfred Sant kien eva]iv g[alla[[ar filwaqt li George Vella stqarr li hu ma jattendix funerali. {afna kienu dawk li [adu dawn il-kummenti with a pinch of salt. Tassew li dik hi de/i]joni personali u [add mg[andu jinda[lilhom I]da meta qed nitkellmu fuq funeral ta’ eks Mexxej ta’ partit allura kollox jie[u sinifikat akbar u differenti.

Dawn it-tnejn inzertaw li kienu fost l-akbar protagonisti tal-;rajja tas-Sajf 1998 meta lPerit Mintoff kien waqqa’ lilLabour mill-gvern wara ;img[at ta’ battibekki s[an u intensivi fil-Parlament.

Xprunat, fost l-o[rajn, minn Joseph Muscat, il-Prim Ministru Alfred Sant u dDeputat tieg[u George Vella kienu g[a]lu t-triq tal-elezzjoni ;enerali, triq li fost l-o[rajn kienu qed jopponiha d-Deputat Mexxej l-ie[or, George Abela.

Dik l-Elezzjoni tal-1998 kienet ;abet it-tmiem [esrem tal-Gvern Laburista li b’kollox kien la[aq g[amel biss 22 xahar mill-mandat tieg[u.

I]da qabel ma l-Gvern ta’ Sant kien [a d-de/i]joni li jmur g[all-Elezzjoni, Mintoff kien ta /anfira kbira lil George Vella.

Fost l-o[rajn kien qallu hekk: (Geoge Vella) qal li jien kollega tieg[u… Jien kollega tieg[u g[ax bilfors g[aliex mill-bqija, kemm ilu li sar Ministru, la qatt indenja ru[u jiltaqa’ mieg[i meta bg[att ng[idlu li g[ax-xog[ol li jien ridt nag[mel fl-IPU hemm b]onn li niltaqg[u flimkien.

Anzi bl-akbar suppervja ma riedx jiltaqa’. Imma issa dawk huma affarijiet ta’ bejnietna u qed ng[idhom biex meta jsejja[li ‘kollega’ almenu jag[tiha /erta sfumatura.

Kollega parlamentari dik nag[tihielu. Nistmak ta’ kollega b[alma nistma’ lil kul[add imma mhux kollega fis-sens kif no[duha a[na, bejn tnejn f’partit li g[andhom listess ideal u li qed ja[dmu g[all-istess [a;a.

Dak li qal l-istess Perit Mintoff fir-rigward ta’ Alfred Sant fl-istess okka]joni tal-

X’kiteb Muscat dwar Mintoff Fil-kri]i tal-Gvern Laburista ta’ Alfred Sant fis-sajf tal-1998, Joseph Muscat kien b’ru[u u b’;ismu favur Sant kontra Mintoff.

Fl-14 ta’ :unju 1998, Joseph Muscat kiteb fil-Kull{add il-famu] artiklu bit-titlu A[jar jum ta’ ljun milli mitt jum ta’ nag[;a.

Dwar Duminku Mintoff kiteb dawn is-siltiet: Duminku Mintoff “Jien ma’ Mintoff mg[andix kunfidenza. Inkun ipokrita jekk nipprova jien ukoll ning[aqad mag[hom biex nag[mel xi appell lill-Perit”.

“Na[seb li ffa//jat b’vot fuq abbozz kru/jali, il-Perit Mintoff jo[ro; jivvota favur il-Gvern. Din hi l-log[ba tieg[u. Hi l-log[ba li permezz tag[ha jo[ro; tal-eroj Joseph Muscat sakemm jer;a’ jqumlu u jimblukkalna xi pro;ett importanti ie[or jew jer;a’ jag[mel xi xenata o[ra waqt il-Budget li jmiss.”

“Il-Perit wasal biex maqdar lil Karmenu (Mifsud Bonnici) g[ax dan kien inqata’ mill-ispaga tieg[u.

Lilek (Alfred Sant) qatt ma wa[[allek spag. Mintoff ma jkollux problemi biss ma’ dak il-mexxej li jag[mel li jg[id hu. Din is-sitwazzjoni mhix a//ettabbli. Di;à lPartit [a pa/enzja bi]]ejjed bih. Kieku kien xi [add ie[or, ilna li ke//ejnieh.”

Alfred Sant

1998 hu prattikament

mag[ruf minn kul[add i]da hawn se nisiltu kwotazzjoni qasira li tkompli tix[et dawl fuq ir-relazzjonijiet ta’ veru bejn Mintoff u Alfred Sant: “}ebla[tni ma’ kullimkien!

Int wasalt sa[ansitra sal-punt li jasluli ittri fil-‘headquarters’ u ma tibg[atomlix biex imbag[ad ji;u g[andi sitt xhur wara! Dan sempli/iment biex wie[ed ma jag[milx ‘re-addressing’ tal-envelop.

“Kienu anki jsellu g[alija nies li int trid tit[abbeb mag[hom g[aliex jistg[u jg[inu lil Malta u int u sie[bek tal-‘foreign affairs’ (George Vella) lanqas biss kellkom id-di/enza li tg[iduli.

“Iktar g[andhom iddi/enza li jg[iduli l-Membri tal-Oppo]izzjoni (Nazzjonalista) meta jiltaqg[u mag[hom u jsellu g[alija.

Allura g[ax jien nazzjonalist

George Vella

dawk jg[iduli u intom ma tg[idulix? Fiex sirt nazzjonalist? Fiex mort kontra l-partit?”

Dawn i]-]ew; kwotazzjonijiet juru f’liema stat kienu waslu rrelazzjonijiet bejn Mintoff u Alfred Sant u Mintoff u George Vella.

Il-fatti juru li bejn l-1998 u l-2012, erbatax-il sena s[a[, Sant u Vella qatt ma re;g[u ltaqg[u ma’ Duminku Mintoff biex g[allinqas ji//araw xi malinti]i li kienu n]erg[u bejniethom.

Kienu x’kienu r-ra;unijiet li wasslu biex Alfred Sant u George Vella ma jattendux ilfuneral ]gur ma jistg[u jipperswadu lil [add li din lazzjoni tag[hom xejn ma g[enet biex dik ilkontroversja tal-1998 tindifen darba g[al dejjem. Anzi… re;g[et infet[et bera[.

8 Attwalità

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Wara dak li stqarr Karmenu Vella…

Ktieb tal-MLP jikxef x’g[andhom f’mo[[hom dwar il-ftehim mal-UE

Il-ktieb ‘Alfred Sant> Il-vi]joni g[allBidla’, ma[ru; mill-MLP qabel l-a[[ar Elezzjoni :enerali fejn hemm imni]]el li l-ftehim ta’ Malta mal-UE jista’ jinbidel

Il-verità toffendi Id-Deputat Laburista Karmenu Vella, milli jidher, irrealizza xi [sara g[amel bl-istqarrija tieg[u li “il-

ftehim (ta’ Malta) mal-UE jista’ jinbidel” u

g[aldaqstant din il-;img[a ipprova jwie;eb — jew ;ieg[luh iwie;eb — g[al dak li kien rappurtat filmedia lokali dwar din iddikjarazzjoni.

Karmenu Vella, i]da, minkejja l-[afna tidwir mallew]a u diskors dwar sehem Malta fl-Unjoni Ewropea, bl-ebda mod ma /a[ad dak li kien rappurtat.

Dan ma setax jag[mlu g[aliex dak li effettivament qal kien rappurtat millgazzetta laburista l-orizzont li fil-[ar;a tat-13 ta’ Awwissu, 2012, ta[t it-titlu

Karmenu Vella: Il-ftehim mal-UE jista’ jinbidel,

stqarret hekk: Id-Deputat Laburista Karmenu Vella qal li rridu n]ommu quddiem g[ajnejna li l-ftehim li g[andna malUnjoni Ewropea mhux

kuntratt li ma jinbidel qatt, imma jinbidel skont i//irkustanzi tal-mument, g[aldaqstant /erti kundizzjonijiet jistg[u jinbidlu. il-mument ji/[ad g[al kollox l-allegazzjoni ta’ Karmenu Vella li gideb filkonfront tieg[u. Ippubblikajna fedelment ir-rapport tad-diskors tieg[u kif deher f’l-orizzont.

Urejna wkoll kif dak li qed jg[id issa Karmenu Vella hu ripetizzjoni ta’ dak li kien qal Alfred Sant qabel l-a[[ar elezzjoni — li, fost lo[rajn, kien qal li kien konvint li l-pakkett talftehim ta’ Malta mal-UE seta’ jer;a’ jinfeta[.

Fakkarna wkoll, b’fatti pre/i]i, li skont Joseph Muscat, EU renegotiation possible, kif rappurtat f’The Sunday Times fi Frar 2008.

Dan kollu juri li a[na ma g[awwi;na xejn i]da sempli/iment g[edna lverità. Tassew li, kif jg[idu, il-verità toffendi!

Il-poplu qed i[oss ukoll li dawk il-bixriet tal-ftehim mil[uq fil-;enn ta’ [ames snin ilu li qeg[din ikissru l[ajjiet tal-bi//a l-kbira tal-Maltin bl-ebusija tag[hom, iridu jissewwew mill-aktar fis.

Sab ukoll li m’hux minnu li l-ftehim huwa mag[luq u ma jistax jinbidel skond il-[tie;a u r-rieda tal-poplu Malti.

Siltiet millktieb tal-MLP fejn jing[ad li l-ftehim ta’ Malta mal-UE jista’ jinbidel… mill-aktar fis

■ Il-po]izzjoni hi l-istess b[al dik tal-2008 Ktieb ma[ru; mill-Malta Labour Party fis-Sensiela Kotba So/jalisti (SKS), pubblikat ftit qabel l-a[[ar Elezzjoni :enerali (2008) jitfa’ dawl importanti dwar x’hemm f’mo[[ il-Labour rigward il-ftehim ta’ Malta mal-Unjoni Ewropea jekk ilpartit ikun fil-gvern.

Il-kontenut ta’ dan il-ktieb fir-rigward tal-ftehim ta’ Malta mal-UE re;a’ [a rilevanza kbira hekk kif issa, meta ninsabu qrib Elezzjoni :enerali o[ra, l-eks Ministru Laburista Karmenu Vella — li ntg[a]el minn Joseph Muscat biex jiktiblu l-programm elettorali tieg[u g[allElezzjoni li ;ejja — ftit taljiem ilu stqarr li “il-ftehim (ta’ Malta) mal-UE jista’ jinbidel”.

Din kienet ukoll ilpo]izzjoni tal-Labour qabel la[[ar Elezzjoni :enerali u kienet imbuttata bis-sa[[a mill-mexxej ta’ dak i]-]mien u sostnuta minn esponenti o[rajn tal-MLP, fosthom Joseph Muscat.

Il-ktieb li kien [are; ilLabour, propju ;img[a qabel l-Elezzjoni tal-2008, kellu lisem Alfred Sant — il-vi]joni g[all-bidla, u kien inkiteb mill-mibki Frans Sammut li fil-kitba tieg[u stess juri kemm kien qrib tal-Mexxej Laburista.

Mhemmx dubju li dak li jg[id Frans Sammut dwar kif ja[sibha Alfred Sant jaqbel mieg[u l-Labour g[aliex kieku ma kienx jippubblikah fi ktieb li [ar;u hu stess.

Parti mill-ktieb te]amina rrelazzjonijiet ta’ Malta malUnjoni Ewropea u tibda billi jsir elo;ju g[all-proposta ta’ Partnership mal-UE li lMaltin kien /a[du firReferendum ta’ Marzu 2003.

Ta’ min ifakkar li dan ilktieb kien pubblikat [ames snin wara dik id-de/i]joni storika li [a l-poplu Malti u, daqstant ie[or, wara li l-MLP

suppost bidel ‘uffi/jalment’ ilpo]izzjoni tieg[u minn wa[da kontra d-d[ul fl-UE g[al wa[da favur.

F’referenza g[ar-ri]ultat tar-Referendum fil-ktieb jing[ad li “id-deni li seta’ jsir kien li l-Maltin twebblu jivvutaw kif ivvutaw mhux flinteress ewlieni tag[hom infushom imma b’risq linteressi ta’ [addie[or li qajla jkun lest iroddilhom [ajr ta’ g[emilhom billi jag[ti daqqa t’id fejn ikun hemm il-[tie;a”.

F’passa;; ie[or f’dak ilktieb ma[ru; mill-MLP, jing[ad hekk: “Illum ninsabu fiex ninsabu, b’[afna nies imdejqin g[aliex issa, b’g[ajnejhom miftu[in inteb[u kemm kellu ra;un Alfred Sant jitkellem kif tkellem fuq it-tifsira tass[ubija s[i[a fl-UE u t-tama tag[hom hi li jsib mod kif ilqag[da titjieb u ma jmurx kollox il-ba[ar.

Meta jirreferi g[all-ftehim ta’ Malta mal-UE, il-ktieb isostni li “il-pakkett li tawna issa wassalna biex ikun hawn iktar /ittadini mdejqin b’li sar milli kuntenti”.

U jkompli hekk: “Il-poplu issa jaf mill-qrib, g[ax qed jara b’g[ajnejh u jmiss b’idejh xi tfisser l-UE u l-li;ijiet tag[ha li tfasslu biex jintla[qu l-[ti;iet ta’ pajji]i li ftit li xejn g[andhom il-[ti;iet, lg[anijiet u l-aspirazzjonijiet tag[ha.”

Meta g[adda biex juri aktar /ar x’hemm f’mo[[ il-Partit Laburista, fil-ktieb jing[ad li “il-poplu qed i[oss ukoll li dawk il-bixriet tal-ftehim mil[uq fil-;enn ta’ [ames

snin ilu li qeg[din ikissru l[ajjiet tal-bi//a l-kbira talMaltin bl-ebusija tag[hom, iridu jissewwew mill-aktar fis.”

Hemm riferenza o[ra importanti g[all-ftehim ta’ Malta fl-UE u li tg[id hekk: “Is-somma totali ta’ dan kollu hi ;abra ta’ dwejjaq

bi]-]ieda tal-fehma li qieg[da dejjem tikber li sar ]ball o[xon meta sar ilftehim u li jin[tie; li jinstab rimedju g[al dil-qag[da.

Jekk wie[ed jifli d-diskorsi li qieg[ed jg[id Alfred Sant, wie[ed jinteba[ li dak hu sewwasew xi jrid jg[id”.

X’aktarx, i]da, li l-aktar silta rilevanti hi din: “Sab

ukoll li mhux minnu li lftehim huwa mag[luq u ma jistax jinbidel skont il-[tie;a u r-rieda tal-poplu Malti.”

Dik il-[abta li l-MLP [are; dan il-ktieb kien hemm diversi kelliema tieg[u li bdew isostnu u jimbuttaw dak li ried Alfred Sant, ji;ifieri li ja[dmu biex jibdlu l-ftehim ta’ Malta mal-UE. Fost dawn kien hemm Joseph Muscat li f’The Sunday Times tal-24 ta’ Frar, 2008 kien rappurtat hekk: UE renegotiation possible — Joseph Muscat.

Dan jaqbel perfettament ma’ dak li qed isostni issa lLabour, permezz ta’ Karmenu Vella, li “il-ftehim (ta’

Malta) mal-UE jista’ jinbidel” g[aliex “irridu n]ommu quddiem g[ajnejna li l-ftehim li g[andna mal-Unjoni Ewropea mhux kuntratt li ma jinbidel qatt imma jinbidel skont i/-/irkustanzi tal-mument, g[aldaqstant /erti kundizzjonijiet jistg[u jinbidlu”.

Hemm rabta diretta bejn dak li qed jg[id Karmenu Vella u dak li kienu jg[idu Alfred Sant, Joseph Muscat u dan il-ktieb ma[ru; millMLP. Hu /ar g[al kul[add li bilLabour fil-gvern, ner;g[u ng[addu minn mumenti ta’ tensjoni g[al pajji]na u li g[al darb’o[ra jer;g[u jpo;;uh b[ala wie[ed mhux affidabbli b[alma kien fil-perijodu kollu ta’ Gvern Laburista bejn l-1971 u l-1987 u bejn l-1996 u l-1998.

Ara l-editorjal f’pa;na 9

9

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Is-silta minn ‘l-orizzont’ tat-13 ta’ Awwissu, 2012 li tikkwota x’qal Karmenu Vella

F’pa;ni o[rajn...

10 Is-ser[an tal-mo[[ fil-kontinwità

11 Fidu/ja fil-poplu

11 Tislima lil Olga Cremona

19

Ittri lill-Editur:

G[aliex waqaf AST^

Qed jer;a’ jberraq

Fl-a[[ar ]ew;t i[dud, kif ukoll fil-[ar;a tal-lum, din ilgazzetta tat, u qed tag[ti, importanza kbira g[al dak li kien rappurtat li qal id-Deputat Laburista Karmenu Vella, ftit tal;img[at ilu, waqt attività tal-GWU, b’referenza g[all-ftehim ta’ Malta mal-Unjoni Ewropea.

Ejjew inpo;;u kollox fil-perspettiva propja tieg[u. F’din lattività — li kienet business breakfast — il-General Workers’ Union kienet qed tiddiskuti ma’ dawk pre]enti l-proposti tag[ha g[all-elezzjoni ;enerali li jmiss.

Kienet de/i]joni g[aqlija tal-GWU li biex tisma’ l-veduti tal-Malta Labour Party f’dan il-kuntest stiednet lil Karmenu Vella, Deputat u eks Ministru Laburista li kien fdat minn Joseph Muscat biex jiktiblu l-programm elettorali g[al din lelezzjoni. }gur li [add aktar minn Karmenu Vella ma jista’ jg[addi kummenti awtorevoli dwar dak li qed jin[ema milLabour g[al-le;islatura li ;ejja jekk il-poplu jag[ti l-fidu/ja tieg[u lil dak il-partit.

U daqstant ie[or g[amlet tajjeb il-gazzetta tal-GWU li irrappurtat fedelment dak li ntqal mid-diversi kelliema li [adu sehem f’dik l-attività.

Naraw x’qal Karmenu Vella, skont rapport pubblikat f’l-orizzont tat-Tnejn 13 ta’ Awwissu, 2012: “Id-Deputat Laburista Karmenu Vella qal li rridu n]ommu quddiem g[ajnejna li l-ftehim li g[andna malUnjoni Ewropea mhux kuntratt li ma jinbidel qatt, imma jinbidel skont i/-/irkustanzi tal-mument u g[aldaqstant /erti kundizzjonijiet jistg[u jinbidlu.”

Din l-istqarrija hi wa[da gravi [afna. Aktar u aktar meta ;ejja minn xi [add li tant hu fdat minn Muscat li [alla f’idejh biex jitra//ja t-triq li minnha g[andu jg[addi l-Malta Labour Party fis-snin li ;ejjin jekk ikun ivvutat fil-poter.

Daqstant ie[or hu importanti li wie[ed jifhem l-implikazzjonijiet ta’ din l-istqarrija.

Dan kien di;à punt kontroversjali [afna qabel l-a[[ar Elezzjoni :enerali tal-2008, u kien di;à qajjem kjass kbir

f’Malta u anke barra. Hu fatt li ma jista’ jmerih [add li lftehim li pajji] jiffirma qabel jissie[eb fl-UE hu irrevokabbli.

Ma jistax isir tbag[bis mieg[u anke g[aliex fuq ftehim b[al dan mhux biss ikun hemm il-qbil tal-pajji] kon/ernat mal-UE i]da li dwaru jkunu qablu l-kumplament tal-pajji]i l-o[ra kollha msie[ba fl-UE. U dan, mg[andniex dubju, li b[ala politiku veteran, Karmenu Vella jafu. Allura wa[edha ti;i l-mistoqsija: G[aliex qed jer;a’ jqajjem din il-kontroversja meta r;ajna resqin lejn Elezzjoni :enerali?

Din il-gazzetta di;a stabbiliet li kemm Alfred Sant kif ukoll Joseph Muscat, qabel l-Elezzjoni tal-2008, kienu qalu lillpoplu li jekk jitilg[u fil-gvern kienu se ja[dmu biex jer;g[u jqajmu l-ka] tal-ftehim mal-UE u tant ma kien hemm l-ebda ba]i li ti;;ustifika dik il-po]izzjoni li r-rapport li sar lilLabour dwar it-telfa tal-2008 — kummissjonat mill-MLP stess — kien ta [asla papali lil min kien [olom b’dik l-idea.

U safrattant issa qed ner;g[u naraw lil-Labour jirxoxta din l-idea wara silenzju ta’ erba’ snin s[a[.

X’inhuma l-vera mottivi g[al dan /ertament li a[na ma nistg[ux inkunu nafuhom. Nafu biss li stqarrija b[al din ter;a’ tqajjem dubji, suspetti u mistoqsijiet dwar lintenzjonijiet tal-Labour fir-relazzjonijiet ta’ pajji]na malUnjoni Ewropea.

Kemm-il darba g[edna li l-akbar gwaj tal-Labour hu li mhumiex kapa/i jitg[allmu mill-i]balji tag[hom stess. Nafu kemm fil-passat Malta sofriet umiljazzjonijiet u kundanni dwar il-politika barranija li kien i[addan u j[addem il-Malta Labour Party fil-gvern ta[t diversi mexxejja. Il-Labour ukoll jaf b’dan i]da dak li kull tant ]mien jo[ro; bih jibqa’ jissorprendi lill-poplu waqt li jifta[lu g[ajnejh.

Issa nistg[u ng[idu b’/ertezza li jekk il-Labour jer;a’ jkun fil-gvern, pajji]na jkollu jer;a’ jg[ix ]minijiet li konna na[sbu li qatt aktar ma konna g[ad ner;g[u ng[addu minnhom.

10

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Opinjoni

IL-{ADD MA’ DUN PAWL

Mela darba…

ifel ]g[ir, darba marad [afna, u kellu jg[addi l;ranet kollha fis-sodda g[aliex ma setax ji//aqlaq. Billi [add mit-tfal l-o[ra ma seta’ jersaq lejh, veru kien ibati u jg[addi ;ranet tassew imdejjaq. Kull ma seta’ jag[mel kien biss jittawwal mit-tieqa.

I]-]mien kien g[addej u d-dwejjaq kienu jikbru.

Imma darba lema[ forma stramba barra t-tieqa.

Kien pingwin qed jiekol bi//a [ob] biz-zalzett. Ilpingwin resaq lejn it-tieqa, tah il-bon;u u telaq. Ittifel baqa’ skantat [afna u beda ja[seb x’;ara.

F’daqqa wa[da jilma[ xadina qed tonfo[ bu]]ieqa. {aseb li qed jo[lom. Imma baqa’ jara karattri stramb, barra t-tieqa. U nfaqa’ jid[aq.

Kif kien se jieqaf mid-da[q, lema[ qasqus idoqq tamborlin, iljunfant jaqbe] it-trampolin, kelb bin-nu//ali u jitkellem e//. e//. It-tifel ma qal xejn lil [add, g[ax be]a’ li [add ma jemmnu. Imma ]gur li dawn lannimali ;abulu l-fer[ f’qalbu. U b[al fejquh. Wara ftit, tant mar g[all-a[jar, li beda jmur l-iskola mill-;did.

Fl-iskola beda jg[id xi ;ralu lill-aqwa [abib tieg[u. Dal-[abib kellu xi [a;a [ier;a mill-bagalja tieg[u… u nkixef. Fil-bagalja kellu l-ilbiesi kollha tal-annimali strambi. Permezz tag[hom kien imur iferra[ lil sie[bu, [dejn it-tieqa, meta kien marid.

T

Int u jien Hawn min il-programm ta’ [ajtu hu: kuntent jien kuntent kul[add. Spe/i: I’m all right Jack!

Darba wie[ed qalli li l-istorja tad-dinja bdiet meta twieled hu, u tispi//a meta jmut hu.

Qalli wkoll: “jien la jien

nazzjonalist u lanqas laburist — jien (eg) Bor;ist”. Kien bniedem li ja[seb li x-xemx iddur madwaru, u titla’ m[abba fih, u tin]el g[ax ikun da[al jorqod hu. Bniedem b[al dak, kon/ernat daqshekk fuqu nnifsu, ma jistax ja[seb kif iferra[ lil [addie[or.

Imma ssib diversi lesti jag[mlu kull xorta ta’ sagrifi//ju personali, basta jferr[u o[rajn. Hawn min qieg[da f’demmu, biex ng[id hekk. Imma anke min mhix

daqshekk f’demmu, g[andu jfittex li j;ib il-pa/i u l-hena madwaru. F’kull grupp issib min ikun g[addej minn mumenti ftit jew wisq diffi/li, ikun imdejjaq u mbikki.

Min g[andu sensittività fina, spe/jalment jekk hu nisrani konvint, g[andu jkollu dilkapa/ità li jag[raf il-persuni li jkunu je[tie;u l-wens tieg[u, il-pre]enza tieg[u, id-da[q tieg[u, l-g[ajnuna tieg[u.

“Mulej, t[allinix ng[addi minn [dejn l-o[rajn b’[arsa indifferenti.” Min jaf kemm ng[addu kuljum b’dil-kwalità ta’ [arsa, minn [dejn nies li jkunu je[tie;u t-tbissima tag[na, il-kelma ta’ fara; tag[na, it-telefonata, l-sms, l-email tag[na.

Kieku kull wie[ed#wa[da

minn Dun Pawl Camilleri ................................................ pauca43@gmail.com

minna naraw li kuljum inferr[u xi ftit lil xi [add wa[du, imnikket, [osbien, kieku ssir differenza kbira fil[ajja ta’ [afna. Nibdew millfamilja… bla ma nieqfu hemm.

In-nisrani g[andu jkollu fih fer[ konta;ju], mhux g[ax iblah, imma g[ax Kristu weg[edna fer[ bil-kotra minn din id-dinja stess.

Nerfg[u qlubna ’l fuq Mulej, kemm nixtieq inkun bniedem bil-fer[ veru f’qalbi u bniedem li nxerred il-fer[ madwari.

Ag[tini g[ajnejn attenti biex jilm[u l-imnikktin u l-imwe;;a’.

Imlieni b’attitudni ta’ g[ajnuna lil kull min jin[tie; il-fara; tieg[i, il-kura;; tieg[i, it-tbissima tieg[i.

G[inni nie[u lilek mieg[i kullimkien g[ax Int biss il-veru fer[ tal-bnedmin.

Is-ser[an tal-mo[[ fil-kontinwità Il-Maltin g[andhom g[al qalbhom sett ta’ valuri li ma jbiddluhom ma’ xejn. L-iprem fost dawn il-valuri ]gur huma dawk tar-rispett u l-g[aqda familjari, il-pa/i u s-ser[an tal-mo[[, is-solidarjetà, issa[[a u l-impjieg.

I]da l-[ajja tg[allimna li biex tipprote;i u tgawdi lfrott ta’ dawn il-valuri u kwalitajiet wie[ed irid ja[dem qatig[.

Il-[ajja dejjem titfag[lna quddiemna l-isfidi li jippruvaw i[arbtu ttrankwillità u l-hena li j;ibu mag[hom dawn il-valuri.

G[alhekk, kull wie[ed u wa[da minna ta’ kuljum nag[mlu l-almu tag[na biex nippreservaw u nipprote;u dawn il-valuri.

Dan kollu japplika wkoll g[al partit politiku. Tassew li kull partit politiku g[andu lprin/ipji u l-idjolo;ija tieg[u.

Dawn ikunu ssawru fuq medda ta’ ]mien u dawn l-istess ideat mag[;una jressqu nies talistess [sieb biex ja[dmu flimkien b’g[an komuni.

I]da l-istess b[al individwu, partit politiku jrid ja[dem bla heda biex jara lideat tieg[u jse[[u.

Kemm mill-bankijiet talOppo]izzjoni u, wisq aktar, meta jkun fil-Gvern, kull partit politiku g[andu d-dmir li jissalvagwardja l-valuri u lprin/ipji tieg[u g[all-;id talpajji] li fih tkun ing[atat ilfidu/ja .

minn Caroline Galea info@carolinegalea.com

Il-PN fil-gvern [oloq ambjent trankwill biex jin[oloq ix-xog[ol

Hekk g[amel il-Partit Nazzjonalista li f’dawn issnin li ilu fil-gvern sa[aq li jmexxi lil dan il-pajji] fuq sett ta’ prin/ipji u valuri li emmen fihom. Fehem li ried isarraf ilfidu/ja ta’ poplu li ripetutament tah il-fidu/ja tieg[u bla kantunieri.

Qabel xejn dan il-partit sa[aq biex ikun hawn xog[ol, ;ustizzja u libertà. Dawk kienu ]minijiet ibsin u diffi/li hekk kif pajji]na re;a’ beda fuq ir-rotta tal-progress.

Meta kienu stabbiliti bosta minn dawn il-miri tefa’ rasu fuq serje ta’ riformi u tibdil li tista’ tg[id biddlu l-wi// ta’ pajji]na mil-lejl g[an-nhar.

Dan il-partit fil-gvern [adem bla waqfien biex jer;a’ jirristabbilixxi bosta istituzzjonijiet li fi ]minijiet

o[ra kienu tilfu l-boxxla u anki l-kredibbiltà.

I]da, fuq kollox, Partit Nazzjonalista fil-gvern sa[aq li jkun hawn ambjent trankwill u prevedibbli li fih jin[oloq ix-xog[ol. Ix-xog[ol li j;ib mieg[u l-;id. Il-;id li minnu, imbag[ad, igawdu kemm jista’ jkun nies f’forom diversi sia jekk humiex servizzi tas-sa[[a, edukazzjoni jew titjib flambjent ta’ madwarna.

Partit Nazzjonalista li filkontinwità ;ab is-ser[an talmo[[.

Issa, biex ma niftiehemx [a]in, irrid nippre/i]a punt importanti. L-alternanza talpoter hu prin/ipju fundamentali ta’ kull demokrazija. G[alhekk ilpoplu hu msejja[ kull [ames

snin biex jag[mel de/i]joni elettorali libera u g[aqlija biex jag[]el partit li jmexxih.

L-g[a]la libera ta’ kull /ittadin tag[ti garanzija lilu li, meta jasal il-waqt, kull partit li jkun fil-gvern jag[ti rendikont ta’ dak li dde/ieda, g[amel u wettaq.

Fl-istess waqt i/-/ittadin jing[ata /-/ans jifli lprogramm ta’ min ikun ipponta biex jie[u r-riedni tattmexxija f’idejh.

Hu hawnhekk fejn nemmen li l-Partit Laburista qed jag[mel ]ball o[xon.

F’dawn l-a[[ar erba’ snin il-partit ‘moviment’ ;did laburista kien kostantement f’burdata elettorali ba]at fuq kalkolu uniku. Il-ba]i g[al din il-burdata hi mibnija sempli/ement fuq il-fatt li l-N

ilu fil-gvern g[al tliet le;i]laturi wara xulxin.

Prova /ara ta’ kemm jemmen f’dan hu l-fatt li g[alkemm qeg[din fuq lg[atba ta’ kampanja elettorali g[adu s’issa ma [ari;x bi proposta wa[da konkreta ta’ kif bi[siebu jimxi ’l quddiem jekk ikun fil-gvern.

Din, [bieb, hi sitwazzjoni inkwetanti.

Intant nemmen li iktar ma tersaq l-elezzjoni xieraq li kull wie[ed u wa[da minna nieqfu u nirriflettu fuq l-importanza ta’ gvern stabbli u konsistenti.

Gvern li jag[raf imexxi b’vi]joni /ara li ta[seb g[allpre]ent imma tippjana g[allfutur.

Dan, [bieb, jista’ jag[tihulna biss il-Partit Nazzjonalista fil-gvern.

11

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Opinjoni

Fidu/ja fil-poplu Il-professjoni ta’ tabib hi vokazzjoni li tressqek qrib innies spe/jalment f’mumenti ta’ tbatija. I]da tag[tik ukoll is-sodisfazzjon li tkun g[amilt xi [a;a ta’ ;id lil [addie[or.

Dan is-sodisfazzjon personali u x-xewqa li nkompli nkun ta’ servizz lejn il-poplu wassluni biex, blappo;; tal-familja tieg[i, nie[u d-de/i]joni li nag[ti sehmi b’mod dirett filpolitika fi [dan il-Partit Nazzjonalista.

G[alija l-politika hi mezz ta’ servizz lejn il-poplu u lejn pajji]i. Meta b[ali tid[ol filqalba tal-familji, tinduna kemm, g[all-grazzja t’Alla, g[andna poplu bie]el u [awtiel, li j[obb il-familja u li jag[mel minn kollox biex itejjeb il-qag[da tieg[u u ta’ uliedu.

Dan jimlini b’kura;; kbir u jkompli jkattar fija l-fidu/ja fil-poplu, l-istess fidu/ja li kienet is-sinsla tal-kisbiet li lPN wettaq g[al pajji]na.

Il-PN, kuntrarju g[all-partit l-ie[or, qatt ma qata’ qalb ilpoplu, anke f’mumenti diffi/li. Dejjem emmen li lpoplu Malti kapa/i jeg[leb kull sfida li ti;i quddiemu, hi x’inhi.

U allura, jekk veru t[obb lill-poplu Malti, hu awtomatiku li tkun nazzjonalist u li ta[dem filPartit Nazzjonalista.

Kieku kien g[al [addie[or, illum Malta i]olata mill-bqija tal-Ewropa. Kieku qeg[din imdendlin bil-Partnership li ma jiswa xejn, ming[ajr ilflus li [adna mill-Unjoni Ewropea biex intejbu linfrastruttura ta’ pajji]na, [alli nattiraw l-investiment u t-turi]mu u b’hekk jitkattar il;id g[al kul[add.

Meta tqabbel dak li rnexxielu jakkwista dal-poplu ta[t gvernijiet nazzjonalisti ma’ dak li sar meta l-pajji] kien immexxi mill-partit lie[or, tinduna li m’hemmx paragun.

Filwaqt li l-Labour dejjem

be]]a’ lill-poplu bil-babaw u bid-di]grazzji u ]ammu lura jg[ix f’pajji] qiesu tat-tielet dinja, il-PN kellu fidu/ja s[i[a fil-poplu, g[amillu lkura;; fi ]minijiet diffi/li, tah l-opportunitajiet kollha biex jitg[allem u bidel lil Malta f’pajji] ]viluppat b’livell ta’ g[ixien li hu daqs jew a[jar minn pajji]i akbar minna.

Il-fatti jitkellmu wa[edhom. In-numru ta’ Maltin li jsiefru g[allvaganza qed ji]died kull sena.

Kwa]i kull familja g[andha karozza, kompjuter, servizz ta’ internet u TV tal-kulur jew aktar. Kul[add g[andu lmowbajl. Ristoranti mimlijin daqs bajda. Fid-djar ji]diedu l-kumditajiet b[all-arja kundizzjonata. {afna familji b’uliedhom jistudjaw fil-livell terzjarju.

Dan kollu jfakkarni filpassat ikrah meta l-kompjuter kien projbit milli jid[ol f’Malta u biex ikollok TV talkulur jew linja fissa tattelefon kont trid ixxa[[am.

Biex nieklu bi//a /ikkulata tajba konna rridu nistennew xi qarib li j;ibhielna minn barra g[ax f’pajji]na kellna biss kwalità wa[da u [a]ina.

Anke minn sempli/iment dentifri/ju konna neqsin.

Dan kien kulma offrew ilministri tal-Labour, li w[ud minnhom g[adhom hemm sal-lum u li jer;g[u jkunu ministri jekk jitla’ l-Labour.

X’tort g[andu min jib]a’ li dawn in-nies jer;g[u jdewquna l-istess medi/ina morra tal-passat spe/jalment meta lanqas pjan jew programm elettorali m’g[andhom?

Il-poplu mhux iblah. Jaf ukoll li ta[t gvernijiet nazzjonalisti akkwista l-;id u ta[t il-Labour dabbar xi wage freeze u ssikkar ta/-/inturin.

G[alhekk ma na[sibx li lpoplu lest jirriskja li jintilef dal-;id kollu u mmorru lura g[a]-]minijiet diffi/li ta’ tmexxija minn dilettanti b’rashom iebsa li di;à fallew fil-passat.

minn Mario Rizzo Naudi mariorizzonaudi@gmail.com

Ejja ng[o]]u dak li ksibna g[ax aktar fa/li titlef dak li jkollok milli t[ares dak li ksibt. Kollox ma’ kollox, lg[an ewlieni tag[na hu li nkomplu nkattru l-;id u ntejbu l-livell tal-g[ixien ta’ kul[add kif dejjem sar ta[t gvernijiet nazzjonalisti u kif se jibqa’ jag[mel il-PN bit-tmexxija talkap tag[na Lawrence Gonzi.

Tislima lil Olga Cremona Din hi l-ewwel okka]joni fejn se nikteb dwar persuna li [allietna. :eneralment il-kitba tieg[i ta’ kull [mistax tiffoka fuq dak li jkun g[addej madwarna, attivitajiet, esperjenzi mid-dinja talpolitika, mill-[ajja tal-Kunsill Lokali u minn dak li niltaqa’ mieg[u f’{al Qormi.

Din il-;img[a, i]da, [sibt li nag[mel e//ezzjoni. Ma stajtx nag[mel mod ie[or, g[aliex hekk jixraq.

tinbidel. Min jaf g[aliex?

Sa minn meta kont /kejken kont nisma’ li n-nanna kienet l-ewwel mara fil-kumitat talbanda. Jidhirli li kienet ukoll minn tal-ewwel fil-Kumitat Sezzjonali tal-PN f’{al Qormi.

U min jaf kemm fasslet bnadar sew g[all-Ka]in San :or; Martri kif ukoll g[all-ka]in talPN f’{al Qormi.

Mara b’valuri politi/i sodi

Il-valuri – l-ewwel u qabel kollox

Minn mindu kont ]g[ir dejjem kont naffaxxina ru[i bin-nanna Olga – omm missieri. Mara li meta taraha kont tilma[ fiha personalità soda [afna, b’valuri nsara qawwija immens, b’ru[ minsu;a mat-tradizzjonijiet u l-kultura, u b’aspett uman qawwi li b[al donnu jippre]entalek ktieb ta’ tag[lim profond.

Hu dak li [adt jien ming[and din il-persuna. {adt [afna tag[lim u [afna valuri li sawruni f’dak li jien illum. Fuq kollox, il-valuri nsara kienu lpedament ta’ din il-mara li g[al snin twal tat sehma fi [dan il-komunità Qormija.

Min-nanna Olga llum nislet [afna tag[lim li jg[odd g[alina lkoll u li g[adu rilevanti sal-lum il-;urnata.

L-ewwel mara fil-kumitat tal-Banda

Lin-nanna ma tantx niftakarha attiva fl-G[aqda

Il-Prim Ministru Lawrence Gonzi jiltaqa’ ma’ Olga Cremona (fil-wheelchair) waqt il-festa ta’ San :or; f’{al Qormi f’:unju li g[adda

Mu]ikali San :or; Martri ta’ {al Qormi. Meta tfarfart jien, hi kienet di;a’ waqqfet [afna mill-involviment tag[ha, g[alkemm b’mod indirett baqg[et involuta sew. Anke ka;un tan-nannu, Emmanuel Cremona, li min-na[a tieg[u baqa’ sa mewtu attiv.

Fil-funeral ta’ Olga li sar il;img[a l-o[ra [afna ;eddew il-memorja ta’ dawn i]-]ew; persuni li g[alihom San :or; u l-parro//a :or;jana f’{al

Qormi kienu kollox. Fil-ka] tan-nanna, ma kienet tbiddel xejn ma’ San :or;.

Olga Cremona kienet mara li tg[o]] l-identità Qormija u ttradizzjonijiet li hi stess wirtet fi tfulitha. Kienet hi li ;abitna dilettanti tal-:img[a Mqaddsa, tal-festi tal-G[id u tal-festa ta’ San :or;.

F’dawn il-;ranet spe/jali wi//ha kien jixg[el, u fejn issoltu d-dawl ta’ g[ajnejha kien batut, fil-festi Olga kienet

Illum Olga twassal [afna tag[lim anke fejn jid[ol linvolviment tan-nisa fil-partit.

G[alkemm qatt ma kellha kariga fil-PN dejjem [admet sa fejn setg[et, u dejjem kienet tg[in u tinvolvi ru[ha b’mod attiv. Niftakar li qatt ma kienet titlef mass meeting – minn Tal-Barrani sal-festi talIndipendenza li saru s-sena lo[ra – kont dejjem taraha hemm fuq quddiem.

Din il-mara, u [afna o[rajn b[alha li llum m’g[adhomx mag[na, [aqqhom rikonoxximent sin/ier g[allwirt kbir li [allew fit-tfal tag[hom u t-tfal tat-tfal.

G[aliex kienu huma li ]ammew [ajjin il-valuri talPartit Nazzjonalista.

Nisa b[al dawn jg[allmuna li mal-valuri politi/i tag[na ma nilag[bux. Irridu nibqg[u sodi u nippreservaw dak li ksibna ming[and ta’ qabilna – dan hu wirt prezzju] li rridu nib]g[u g[alih, kif g[amlu missirijietna.

Il-PN jibqa’ [aj sakemm a[na n;eddu dawn il-valuri li jag[mluna tassew nazzjonalisti

minn Robert Cremona robert.cremona@media.link.com.mt

— l-im[abba, il-;ustizzja, illibertà, il-valur tal-familja, ilvalur imprezzabbli tax-xog[ol.

In[arsu ’l quddiem b’kura;;

Esperjenzi diffi/li fil-[ajja, b[al meta nitilfu lil xi [add g[a]i] g[alina, huma mumenti li fihom na[sbu u nistaqsu [afna mistoqsijiet.

Biss, dawn iridu jkunu wkoll mumenti fejn in[arsu ’l quddiem biex a[na tassew inwettqu dawk li writna. Jekk nibqg[u /assi, nitilfu kollox!

It-tog[ma morra tibqa’ — i]da mal-ewwel in[ossu fina kura;; kbir meta nafu li fissema hemm xi [add qed i[arsina u jie[u [siebna.

Robert Cremona hu Kunsillier tal-PN f’{al Qormi

12

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Opinjoni

{sara enormi ta’ parti mill-media Il-media kollha hi strument laktar qawwi fil-qasam talpropaganda. Hi mezz tassew potenti biex, permezz tieg[u, tifforma l-opinjoni pubblika.

Partikolarment lil dawk li ma tantx huma ta’ kultura soda, il-media fa/ilment t[alli fuqhom l-effetti tal-[idma u tal-iskopijiet tag[ha.

Iva, b’mod partikulari fuq il-poplu, anzi fuq dak mag[ruf b[ala ‘popolin’, ilmedia g[andha qawwa li ma titwemminx. Tista’ tasal anki biex tbiddel il-fehmiet mil-lejl g[an-nhar. Hi kapa/i ;;ib ilmentalità tal-punent lin-nies mag[rufa sewwa g[allmentalità tag[hom tal-lvant.

Bla g[add huma dawk li, vittmi tal-[idma tal-media, tant tbiddlu fil-[sibijiet u lkarattru tag[hom li [allew ittriq it-tajba u qabdu l-[a]ina.

B[alma anki ;ieli ;ara lkuntrarju.

Ng[id ukoll li l-[idma talmedia tasal biex tqajjem rivoluzzjonijiet s[a[. G[ax tant tinfluwixxi fuq ilmentalità u l-[ajja tal-poplu, anki b’[afna tixwix mag[mul apposta, li lil dan l-istess poplu tqajmu [alli jirvella kontra dak li l-istess media trid twaqqa’ u teqred.

Dan ji;ri spe/jalment filqasam tal-politika. Il-media kapa/i ;;ib irvellijiet f’pajji], kapa/i tqajjem pajji] [alli je[odha kontra t-tmexxija pubblika, kapa/i twaqqa’ minn posthom dawk l-istess mexxejja li darba kienu l-idoli tal-istess poplu li mbag[ad je[odha kontra tag[hom.

Mhux biss

I]da, naturalment, mhux biss fil-qasam tal-politika linfluwenza tal-media hi tassew potenti. Anki f’oqsma o[ra hi kapa/i te]er/ita linfluwenza tag[ha. U l-istess storja uriet bi/-/ar din ilverità.

Partikolarment fil-qasam tar-Reli;jon, l-istorja taddinja uriet li l-media hi tassew potenti u tista’ tikseb ri]ultati li ma jitwemmnux. Ri]ultati li, naturalment, jistg[u jkunu favur dak li jrid Alla b[alma jistg[u jkunu kontra u bilkbir.

Hu g[alhekk li /erti

“Bla g[add huma dawk li, vittmi tal-[idma tal-media, tant tbiddlu fil-[sibijiet u l-karattru tag[hom li [allew it-triq it-tajba u qabdu l-[a]ina...”

/erti edituri u kittieba ta’ kuljum intg[a]lu appuntu minn so/jetajiet unholy b[al dawn biex ixerrdu l-[a]en u d-dnubiet.

Difatti lil dawn l-istess edituri narawhom, bl-isku]a tal-libertà tal-istampa, jippermettu fil-;urnali tag[hom anki kitba kontra Alla. Arahom jag[tu kull fa/ilità lil kittieba ateijisti, lil nies li ma jemmnux b’Alla u bil-li;ijiet tieg[u, lil nies li jikbtu kontra :esù Kristu u lKnisja tieg[u, lil nies mag[rufa g[all-[ajja ]bilan/jata tag[hom, lil nies li je[duha bil-miftu[ kontra papiet u isqfijiet b’dak kollu li dawn jipprietkaw, nies li fil[ajja tag[hom familjari huma ta’ skandlu bil-miftu[.

Mhux xorta

Il-‘media’ hi mezz potenti biex tifforma l-opinjoni pubblika

g[aqdiet tant fehmu din ilverità li, b[ala o;;ett ewlieni tal-[idma tag[hom, ipo;;u appuntu dak li jiksbu l-media ta[t idejhom.

G[aldaqstant arahom jag[mlu [ilithom biex, b[ala mexxejja tal-istess media, jaraw appuntu bnedmin, ir;iel u nisa, ta’ mentalià li tmexxi ’l quddiem l-istess ideat u [idma tag[hom.

Dan l-a[[ar fl-Istati Uniti tal-Amerika deher ktieb li jippriedka bil-kbir din ilverità. Anzi ]ew; kotba.

Wie[ed jismu Unholy Craft u l-ie[or Black Legends. }ew; kotba miktubin minn awturi tassew tal-affari tag[hom, huma stess ;urnalisti b’esperjenza kbira fil-qasam li fuqu jiktbu.

Iridu jift[u l-g[ajnejn talpoplu e]attament fuq il-[sara li g[aliha ja[dmu u li jirnexxilhom i;ibu /erti so/jetajiet u organizzazzjonijiet bl-iskop li ji;;ieldu kontra dak li jrid l-istess Alla

l-Imbierek.

Bil-kelma media nifhmu diversi strumenti ta’ propaganda. Hawnhekk jid[lu strumenti tas-smig[ u strumenti tal-kitba. Hemm ittelevi]joni u hemm ir-radju.

I]da hemm ukoll il-;urnali u rivisti, spe/jalment gazzetti ta’ kuljum u li tant jaqg[u f’idejn il-poplu, inklu] dak ilpoplu li, imne]]a’ millkultura, bilkemm jaf jaqra.

Imma lil dan tarah im;ennen biex filg[odu jaqbad ;urnal f’idejh, [alli jaqra u jsir jaf x’inhu ji;ri. {afna minn dan l-istess poplu lanqas biss ixommu li bi//a sewwa minn dak li jaqraw ma tkunx [lief propaganda bi skop li ta[dem fuq mo[[hom u fuq is-sentimenti tag[hom.

Iva, hu g[alhekk li so/jetajiet sigrieti, b[al dik li fuqha kiteb l-awtur ta’ Unholy Craft, jag[mlu minn kollox biex ja[kmu ta[t idejhom lilledituri ta’ /erti ;urnali.

Anki hawn Malta nafu li

Jekk nies tal-affari tag[hom je]aminaw il-kitba ta’ dawn, malajr jindunaw kemm huma [ar;u mit-triq it-tajba u huma mix[uta fuq il-[idma tal[a]en. Madankollu /erti ;urnali hu appuntu lil dawn in-nies li jag[tu l-fa/ilitajiet kollha tal-pa;ni tag[hom.

Anzi, imbag[ad, jimxu b’mod g[al kollox differenti ma’ min jipprova jikkumbatti dawk l-istess ]balji kontra Alla u Reli;jon. Lil dawk il;urnali tarahom mhux biss ma jag[tux l-istess importanza lil min jiddefendi l-kaw]a ta’ Alla u jipprova jg[in biex ma jixteridx il-[a]en, i]da anki ma ja//ettawx li jkollhom ilpa;ni tal-;urnal tag[hom appuntu biex jiddefendu lil Alla.

Tarahom mhux biss [afna drabi, meta jkunu dritt ippubblikaw il-kitba talatejisti, imbag[ad idumu ;img[at s[a[ ma jxandru dik ta’ min jipprova jiddefendi lil Alla. Imma anki, bosta drabi, b’xi sku]a jew o[ra, ja[arbu milli jippubblikaw korrispondenza b’difi]a ta’ Alla.

Forsi dawk l-istess responsabbli g[al dawn il;urnali ja[sbu li l-poplu ma jindunax bil-maganji tag[hom. Jien ng[id li mhux biss bosta jindunaw bil-[idma mg[aw;a tal-istess mexxejja tal-;urnali, imma anki huma

minn Anton Gauci

...........................................

lesti biex jiddefendu lil Alla appuntu kontra din l-im;iba.

U jiddefenduh anki f’pubblikazzjonijiet privati li, naturalment, jibqg[u aktar [ajjin u jissemmew fl-Istorja.

Ktibt dan kollu sempli/iment biex nifta[ lg[ajnejn. L-g[ajnejn talvittmi ta’ dan il-[a]en, imma anki l-g[ajnejn tal-awturi talistess [a]en — strumenti mhux biss f’idejn l-Unholy Craft imma anki f’idejn il[a]in tal-qieg[.

Kemm rajna dawn l-a[[ar xhur im;iba ta’ media li tikkonferma e]attament dan kollu negattiv li jien qieg[ed insemmi! U mhux biss flokka]joni tal-;lieda g[add[ul tad-divorzju.

Irridu nkunu ;usti anki malistess media. G[ax assolutament mhux il-media kollha tag[na taqa’ ta[t ilkategorija [a]ina li semmejt.

Iva, g[andna media li hi strument f’idejn Alla g[attajjeb, anzi g[all-;lieda kontra l-[a]en. Media ta’ stazzjonijiet televi]ivi u tarradju. Imma anki media ta’ ;urnali li jikkundannaw il[a]in u ji;;ieldu favur Alla.

A[na tal-Knisja g[andna nag[mlu [ilitna biex nag[tu kull appo;; lil dawn tala[[ar. B[alma nag[mlu [ilitna biex nikkumbattu ttixrid tal-[a]en, g[andna nag[mlu [ilitna biex ng[inu lparti ta’ dawk li ji;;ieldu kontra l-istess tixrid tal-[a]en.

Hekk irid Alla u hekk jg[idilna nag[mlu Sidna :esù Kristu.

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Opinjoni

13

Il-partit tal-g[ira

F’dan il-pajji] hemm diversi forom u tipi ta’ partiti. Hemm dawk tal-baned, hemm dawk tal-ballun, hemm dawk tal-festi, hemm dawk politi/i, u hemm o[rajn ferm iktar b’sa[[ithom, trasversali. Hemm fosthom dak li ma jidhirx. Wie[ed li t[ossu ja[dem quddiemek ming[ajr ma tista’ taqbdu, jew tipprova tirra;una mieg[u. Trid sempli/ement issofrih, spe/jalment meta ji;i dritt dritt g[al fuqek. Hu proprju dak ilpartit li mhuwiex re;istrat, li jifforma ru[u ming[ajr ma lpartijiet ne/essarjament ikunu jafu li saru parti minnu. Ja;ixxu qishom g[al rashom, imma filverità b’g[an u direzzjoni wa[da – id-direzzjoni passjonali li l-g[ira tag[ti.

Il-mibki u mag[ruf Erin Serracino Inglott, f’Il-Miklem Malti tieg[u jikteb li l-g[ira hi “stat, qag[da ta’ min jg[ir; xewqa li wie[ed ikun a[jar minn [addie[or; emulazzjoni, rieda jew sensazzjoni qawwija li wie[ed i[oss fil-qasam ta’ xog[lu li jisboq lill-o[rajn kollha, l-iktar lil min jarah meqjus aktar minnu, minn ta’ fuqhom”. L-g[ira hi perikolu]a, tipprova tag[rax lil kull persuna. Tkerrah is-sentimenti t-tajba u tkabbar dawk []iena.

Jekk ma ti;ix kontrollata millbidu taf ta[kem lil dak li jkun.

Tag[mel minnu dak li ma jridx, 1.

2.

dak li anqas hu stess ma jkun jaf li qieg[ed iwettaq. Sfortunatament, diversi jaqg[u f’din innassa, spe/jalment dawk li jaraw is-su//ess ta’ [addie[or u jag[rfu li ma jistg[ux jil[quh.

Dawn jispi//aw ma[kuma, mitlufa u strument ta’ a;ir ]baljat. A;ir li minnu ma jitwieled xejn.

In-nies ta’ dawn il-g]ejjer ilhom jafu bl-g[ira minn ]mien ]em]em. Tant li, missirijietna kienu jg[idu (u na[seb tajjeb [afna), l-ewwel li, “L-g[ira titrod wara l-g[aref qisu dellu miexi warajh”, kif ukoll, “Lg[ira tan-nies i;;ib mibeg[da bla qies”. Dan hu kollu minnu, kif diversi persuni li sfortunatament i[allsu prezz g[al dan l-istat f’qalb [addie[or, jistg[u jixhdu g[alih. Hemm dawk li j[arsu lejk bl-ikrah u dawk li wi//hom qieg[ed fi stat perenni hekk. Numru ta’ persuni, flok jammettu n-nuqqas tag[hom, jikkonvin/u ru[hom li huma l-o[rajn li g[amlulhom u naqsuhom. Il-verità trid f’dan tibqa’ ma ting[adx, u dan g[ax l-g[ira tg[ix u tikber meta lverità to[ro; barra mit-tieqa.

Nikteb dan g[ax f’dawn la[[ar xhur, spe/jalment f’dawn l-a[[ar jiem, l-g[ira rajtha tikber wisq. {akmet lil diversi biex ;iebet mag[ha l-mibeg[da.

Wisq sentimenti ta’ g[ira, vendikazzjoni u mibeg[da [ar;u 3.

4.

fil-miftu[. Wisq bnedmin intilfu jg[ajru u jippruvaw i/ekknu l;ie[ tal-o[rajn g[ar-ra;unijiet varji tag[hom u kienu u]ati mezzi, metodi varji. U[ud marru direttament lejn il-persuna, ilkwalitajiet tag[ha. O[rajn denigrazzjoni totali u sistematika. Daqqa kliem iebes, daqqa ]ebli[. Il-[sara ssir, it-tajn jinxe[et, u xi ftit je[el. Hu verament tal-mist[ija li nisimg[u u naqraw dawn l-affarijiet. Atti li jag[mlu wisq [sara lit-tessut so/jali tag[na lkoll.

Sfortunatament, g[andna mezzi ta’ komunikazzjoni li minn filg[odu sa filg[axija jridu l-[in kollu, mhux b’mod le;ittimu, jikkritikaw u jsa[[nu lin-nies u lill-poplu. Isa[[nu billi l-[in kollu jilag[bu bissentimenti tal-g[ira. Dak li qieg[ed isir mill-Gvern tal;urnata jrid jitpin;a mhux biss b[ala [a]in – li ma jkunx – imma li [addie[or qieg[ed jie[u dak li inti m’intix. Il-;lied bejn il-klassijiet jikber minn dan. Mhux xi pro/ess ta’ kompetizzjoni salutari jew kollaborazzjoni, imma risentimenti. F’dan kollu, kull partit g[andu fuqu r-responsabbiltà tieg[u. Jista’ ja[rabha.

Jista’ ja[seb, kif qieg[ed manifestament jag[mel il-Partit Laburista, li dak li qed isa[[an illum g[ada mhux se jsibu. Min ji]ra’ l-g[ira, is-sikrana jsib u 5.

minnha ma jista’ jie[u xejn [lief li ja[raqha.

Dan il-Gvern, biddiffikultajiet straordinarji kollha tieg[u, baqa’ ja[dem biex iwettaq is-sewwa. Baqa’ jirre;istra su//ess wara ie[or flekonomija, fis-sa[[a, fledukazzjoni u sar il-mira talg[ira. Ir-realtà hi li din ittmexxija ;iebet l-g[ira f’qalb min ma jridx i[alliha tikber g[ax irnexxielha turi bil-fatti li kienet, u g[adha, kapa/i tbiddel u tmexxi ’l quddiem lil dan il-poplu. Dan hu /ar u evidenti quddiem g[ajnejn dawk li jg[arblu sewwa. IlPartit Nazzjonalista g[andu li]vanta;; pre]enti ta’ membri fi [danu li m’g[adhomx fi triqtu u tilfu l-boxxla; i]da g[andu vanta;;i ferm ikbar.

L-ewwel, l-abbiltà u lesperjenza indiskussa tattmexxija tal-Kap, Lawrence Gonzi. Mhemmx [addie[or li kapa/i jmexxi f’dan ilmument diffi/li. It-tieni, ilperseveranza u ddeterminazzjoni tal-persuni madwaru li jservu lill-pajji] u lill-poplu kull ;urnata, b’attenzjoni. Ma hemmx dubju li din il-[idma ;iebet l-g[ira ta’ diversi. Nafuha. Irridu biss nikkumbattuha bis-sewwa, ming[ajr ma nwie;bu b’azzjonijiet ]baljati g[al dawk li l-g[ira tikkmanda.

6.

minn Carmelo Mifsud Bonnici carmelo.mifsudbonnici@gov.mt

L-g[ira nikkumbattuha bis-sewwa ming[ajr ma nwie;bu b’azzjonijiet ]baljati g[al dawk li l-g[ira tikkmanda

L-Islami]mu fl-Arabja Sawdita F’dawn l-a[[ar g[axart ijiem [ar;u ]ew; a[barijiet millakbar pajji] fil-Golf G[arbi, lArabja Sawdita. L-ewwel wa[da kienet li l-istat kien bi[siebu jibni spe/i ta’ belt fejn ikunu ja[dmu n-nisa biss.

It-tieni kienet li l-forzi tassigurtà kienu ffrustraw xi operazzjonijiet ta’ grupp militanti Islamiku.

F’pajji]na dawn l-a[barijiet intesew ftit wara li xxandru.

I]da tajjeb li wie[ed jislet minnhom xi elementi li jg[inuna nifhmu a[jar x’qed ji;ri f’pajji] li hu importanti, illum, mhux biss g[al kif qed i;ib ru[u fir-re;jun tieg[u stess i]da wkoll filMediterran.

Il-belt tan-nisa – li lilna, dan il-[sieb jista’ jdoqqilna b[ala kun/ett stramb u espressjoni o[ra ta’ kemm ilpajji] hu maqtug[ millkultura tag[na – fil-fatt hi indikazzjoni o[ra talpressjonijiet li l-familja irjali qed t[oss biex is-sistema tinbidel.

L-idea li n-nisa, bledukazzjoni li jista’ jkollhom, ma jistg[ux jit[allew barra ssuq tax-xog[ol, tindika lpressjonijiet kemm kulturali kif ukoll ekonomi/i li hemm

fuq pajji] g[ani fi]-]ejt, li, i]da, ma jistax ikompli jroxx il-flus b[al qabel. Il-belt il;dida se tinkludi postijiet taxxog[ol anki g[all-[addiema fil-fabbriki – indikazzjoni talb]onn li g[andhom bosta familji g[at-tieni salarju.

It-tieni a[bar – dik dwar ilfundamentalisti Islami/i – [ar;et bi stqarrija li kellha tog[ma “uffi/jali”: li dawn ilfundamentalisti kienu barranin, mill-Jemen, u li listat Sawdit kien ilu jikkumbattihom bil-forzi kollha tieg[u g[al dawn la[[ar disa’ snin.

Ir-rabta bejn l-istat u rreli;jon, i]da, hi aktar kumplikata – kemm minn dak li jg[id il-gvern Sawdit kif ukoll minn dak li jissoponu [afna kummentaturi flEwropa u fl-Amerika.

G[alija, l-a[jar gwida li sibt hu l-ktieb ri/enti ta’ Stephane Lacroix, Awakening Islam: The Politics of Religious Dissent in Contemporary Saudi Arabia (Harvard).

Lacroix juri kif, kontra dak li ja[sbu [afna nies, l-Islam flArabja Sawdita g[andu bosta lwien u tipi (b[al f’kull pajji] mislem ie[or); li l-pajji] “jimporta” ideat reli;ju]i

daqskemm “jesporta” lil pajji]i misilmin o[rajn; u li lIslami]mu – ji;ifieri l-Islam politiku – wasal f’salib ittoroq fejn ma jistax ma jisboqx l-ideat klassi/i tieg[u b’ideat – tajbin jew []iena – mill-Punent.

Lacroix jibda billi juri li lIslami]mu Sawdit ma jistax jinfired mill-istorja politika u so/jali tal-pajji]. Dan, g[aliex il-familja irjali tal-lum – ilfamilja Is-Sag[ud – bdiet tiddomina r-re;jun li sa fla[[ar sar jissejja[ b’isimha 200 sena ilu, meta l-antenat g[amel patt ma’ predikatur jismu Abdul Wa[[ab.

Dan ifisser, i]da, li ma kinitx biss /erta xorta ta’ reli;jo]ità li g[a;net il-pajji]; kienet is-so/jetà u l-politika li g[a;net ir-reli;jon. Dak li sar jitqies “reli;ju]” u dak li ma kienx: it-tnejn kienu jirriflettu l-patt li kien sar bejn ilfamilja irjali u l-awtoritajiet reli;ju]i. It-tieni, peress li Abdul Wa[[ab kellu duttrina li ma kinitx ma[suba fiddettall (kontra dak li ja[sbu [afna u li jg[idu d-dixxipli tieg[u), kien hemm aktar lok g[all-interpretazzjoni skont i/-/irkustanzi u ]-]minijiet.

Lacroix ikompli billi juri l-

kri]i politiko-reli;ju]a li qamet 22 sena ilu meta, wara li Saddam Hussein [ataf ilKuwejt u l-armata Amerikana da[let fl-Arabja Sawdita: biex tipprote;i l-istat... i]da qamet re]istenza qawwija minn [afna bnadi kontra dan, u ;eneralment [adet wa[da minn tliet xejriet reli;ju]i.

Kellek l-awtoritajiet tradizzjonali, il-militanti fundamentalisti u xi riformisti. Eventwalment, kollha kellhom jibdlu r-rotta.

L-awtoritajiet tradizzjonali re;g[u bdew jillimitaw lilhom infushom g[all-qasam ristrett tar-reli;jon (ji;ifieri li filprattika g[arfu linja politika li ma kellhomx jaqsmu).

Ir-riformisti sabu li biex ikomplu l-kritika tag[hom, u jibqg[u awtorevoli fix-xandir u mal-poplu, kellhom jamalgamaw l-ideat Islamisti ma’ ideat laj/i ta’ riforma so/jali, kif kien di;à beda jsir f’pajji]i b[at-Turkija, ilMarokk u l-E;ittu.

Min-na[a tag[hom, ilmilitanti adottaw idea ta’ re]istenza li firdithom misso/jetà – g[aliex bdew jiddedikaw lilhom infushom g[all-gwerra totali u li jikkunsidraw lil kull min ma

minn Ranier Fsadni ranierfsadni@europe.com

kienx mag[hom b[ala mhux mislem ta’ veru. Anki f’dalka], juri Lacroix, kien hemm /ertu tip ta’ sekularizzazzjoni – g[aliex il-kriterju ta’ x’inhu Islamiku sar id-dedikazzjoni g[al pro;ett politiku-militari, mhux it-t[addin tad-duttrina klassika.

Lacroix jav]ana li dan kollu ma jeskludix li l-pajji] jintlaqat minn mew;a o[ra Islamista. I]da juri sew kemm g[andna b]onn ta’ studji irfinuti biex nifhmu verament x’qed ji;ri.

14 Intervista

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

ASTRID CAMILLERI — :inekologa

Riedet bis-sa[[a ssir spi]jara i]da... minn Doris Azzopardi - doris.azzopardi@media.link.com.mt

Astrid hi determinata li tmur tag[mel perjodu tag[ti sservizzi tag[ha fil-missjoni.

Biss, ]gur li mhux il-waqt li ttemm il-karriera tag[ha, li kif tg[id hi stess, tag[tiha [afna sodisfazzjon minkejja li ma t[allilhiex [in bi]]ejjed g[al affarijiet o[ra.

Mort insib lil ASTRID CAMILLERI fil-klinika St Anne fejn tara lill-pazjenti Intervisti ma’ nisa tag[ha u bejn telefonata u Maltin li rnexxew o[ra rnexxieli niskopri ftit aktar dwar it-tfulija, il-gosti, il-familja u l-ambizzjonijiet tag[ha.

Fuq nota personali, nistqarr li minkejja li lil Astrid nafha b[ala tabiba, qatt ma kont kellimtha lil hinn mill-professjoni tag[ha. Laqatni [afna lkarattru ferrie[i tag[ha, id-disponibbiltà tag[ha u l-attitudni po]ittiva lejn il-[ajja. Dawn huma elementi li jarrikkixxu l-personalità tag[ha li tispikka.

Ms.

Trabbiet il-Mosta flimkien ma’ o[tha. Missierha kien g[alliem u wara sar kap ta’ skola. Tilfet lil missierha meta kellu biss 61 sena. Kienet telfa kiefra g[aliha b’mod partikulari g[aliex miet tra;ikament waqt operazzjoni.

“Il-mamà prattikament ilha tg[ix we[idha g[al dawn la[[ar 20 sena. B[ala tabiba kont g[adni fil-bidu talkarriera tieg[i u kien xokk g[alija li jien tabiba u nag[mel tant g[al kul[add u g[al missieri ma stajt nag[mel xejn.

“Hu kien ra;el tajjeb [afna u ffukat. Kien dejjem jiggwidana. Kellu ideali u na[seb li minn hemm [adt ilfatt li jien ftit hard liner meta ni;i g[al /erti [sibijiet.”

Astrid tg[id li kienet qed tistudja fil-perjodu tal-1986, meta l-Università kienet g[addejja minn fa]i kerha [afna. Biss, hi tg[id li minkejja dan, dak il-perjodu g[enha.

“Kienu ]minijiet koroh i]da g[enuni fil-formazzjoni tieg[i. :ieli kont inkun qed nistudja u kien jg[idli: ‘qum minn hemm, il-pajji] tieg[ek qed jg[ajjatlek.’ Dan kien mument li konna g[addejjin minnu u trid ta;ixxi. Kien dejjem jg[allimna li fil-[ajja hemm prijoritajiet u li trid tissielet g[all-ideali tieg[ek.”

Astrid [adet il-linja talmedi/ina u minkejja li missierha inizjalment

staqsieha jekk kinitx taf x’inhi tag[mel, dejjem appo;;jaha.

Anzi hi tassumi li fil-fond ta’ qalbu xi darba kellu x-xewqa li ssir tabiba.

“Proprjament jien ukoll kelli xewqa differenti. Wara lfa]i li fiha kont ng[id li ridt insir g[alliema, xi [a;a kwa]i skontata g[at-tfal, kelli xxewqa li nsir spi]jara. Iffissajt fuq l-idea i]da dak i]-]mien il-kors ta’ spi]jara dam [afna biex jifta[, dejjem rimandat minn sena g[al o[ra.

“Intant, kont ;ibt l-A-levels kollha u spi//ajt sena barra.

Filg[axija i]da g[amilt kors ta’ compounding biex nibda xi [a;a. Dak i]-]mien konna nitg[allmu kif nag[mlu pilloli, emulsions, insomma, dak i]-]mien [afna affarijiet kienu jit[alltu mill-ispi]jar u mhux ji;u lesti b[al-lum.”

Ta[dem il-Bank

Fl-istess sena hi applikat biex tid[ol ta[dem il-bank u ntg[a]let. Tista’ tg[id li dik is-sena barra ma [lithiex.

“Kont komda [afna. Kelli paga die[la u xtrajt bi//a karozza. Bdejt nib]a’ li se nsir komda wisq u kif g[addiet u lkors baqa’ ma feta[x idde/idejt li nid[ol g[allistudju tal-medi/ina u jekk eventwalment is-sena ta’ wara jifta[ l-imbierek kors g[al spi]jara, naqleb il-kors. “:ara i]da li l-medi/ina g[o;bitni. Sena iebsa mimlija disserzjonijiet u konna wkoll

Astrid Camilleri waqt il-[idma tag[ha fil-qasam tal-;inekolo;ija

fuq l-iskema ta’ student worker hekk li [dimna wkoll fil-casualty i]da komplejt minkejja li l-kors effettivament feta[.”

Mur g[idilha li dan il-fattur kien se jwassal mhux biss biex issir tabiba i]da biex tispe/jalizza fil-;inekolo;ija u taqbad karriera tant impenjattiva.

Hi tg[id li malli g[amlet sena ta[dem fil-medi/ina u lpedjatrija mill-ewwel inteb[et li l-ostetri/ja u l-;enekolo;ija huma ]ew; setturi li jog[;buha [afna. Idde/idiet g[alhekk li tispe/jalizza fihom. Bdiet Malta u kompliet bl-istudju tag[ha f’Cambridge, l-Ingilterra. “{adt l-ispe/jalizzazzjoni mir-Royal College of Ostetrication, imbag[ad er;ajt lura Malta fejn bdejt na[dem fil-privat. “:ara i]da li f’Cambridge iltqajt ma’ dak li wara sar irra;el tieg[i. Qabel konna ltqajna darba Kemmuna. :ara li tlajt weekend Cambridge u ltqajt mieg[u hemm f’pub.

Kont g[adni ma bdejtx na[dem hemm u g[alhekk konna n]ommu kuntatt bilkorrispondenza.

Wara sena [adna lengagement u wara sentejn i]]ewwi;na. Ma konniex nafu daqstant lil xulxin i]da bniedem tkun taf x’inhu u x’mhux, u ma ddispja/iniex.”

Intant, Astrid telg[et ta[dem Cambridge u wara sena kellhom offerta. Juanito, ir-ra;el ta’ Astrid, kellu offerta ta’ xog[ol g[allKanada u ma’ dik l-offerta kien hemm offerta g[al xog[ol g[al Astrid ukoll.

Lura Malta

“Kienet prassi normali li ladarba riedu lir-ra;el g[allimpjieg isibu impjieg lili wkoll. I]da l-Bambin ried li kien hemm applikazzjoni interessanti Malta. Juanito, li hu espert fl-IT, applika. Kien se jifta[ id-dipartiment tal-IT fl-Università. Ni]el g[allinterview, intg[a]el u n]ilna Malta.”

Lura Malta, Astrid kompliet fejn kienet [alliet. Bdiet ta[dem l-Isptar San Luqa u kompliet ta[dem fil-privat ukoll. I]da wara 15-il sena ta[dem fl-Isptar San Luqa, Astrid rat li x-xog[ol tant ]died li riedet tag[mel g[a]la.

“Ridt nidde/iedi nibqax San Luqa biss jew na[dem filprivat biss g[ax ma stajtx inkompli mat-tnejn. Ridt nara wkoll l-a[jar g[all-familja g[ax sa dak i]-]mien kelli littifla u kienet g[adha ]g[ira.

“Rajt li fil-privat ikolli ftit aktar flessibbiltà ta’ [in u jekk irrid ftit aktar [in mal-familja b’xi mod nista’ nirran;a, lisptar jorbtok aktar fil-[in.”

Dan bl-ebda mod ma jfisser li Astrid g[andha [inijiet ridotti ta’ xog[ol. Dakinhar li intervistajtha, il-;urnata bdietha fis-6 a.m. g[aliex welldet tarbija /esarja fi sptar privat. Wara da[let il-klinika u kienet se to[ro; minn hemm fid-9 p.m.

Illum it-tifla ta’ Astrid g[andha 11-il sena. Hi interessata [afna f’affarijiet konnessi mal-medi/ina. Dan il-fattur ibe]]a’ xi ftit lil Astrid g[ax hi konxja missagrifi//ju li tirrikjedi din ilkarriera.

Appo;; mill-familja

“B[ala mara nemmen li jekk ma ssibx familja li tappo;;jak, impossibbli tmexxi. Jekk inti se tkun hemm g[all-pazjenti trid tkun hemm il-[in kollu. Ma tistax tg[id se na[dem filg[odu biss g[ax jekk pazjenta g[andha b]onnok filg[axija ma tistax tirrifjuta. Jew se tkun hemm jew m’intix.”

Ma’ Astrid ma stajtx ma nitkellimx ftit dwar kif ta[sibha rigward il-po]izzjoni tal-mara attwalment.

Ikkummentat li filwaqt li lmara avvanzat [afna u tara [afna nisa f’karigi avvanzati u li qed jag[mlu [afna ;id, ta[seb li s-so/jetà mhix matura bi]]ejjed biex tag[ti lill-mara bi]]ejjed spazju biex tasal fejn g[andha tasal.

“Hemm [afna r;iel li g[adhom isibuha bi tqila biex jag[tu daqqa t’id fid-dar, biex jaqsmu dawk irresponsabbiltajiet li qabel kienu jkunu attribwiti unikament g[all-mara.

“Ir-ra;el tieg[i jg[inni [afna u Alla[ares ma kienx hekk. Jekk l-ir;iel mhux se jg[inu lill-mara fejn jistg[u, il-mara ma tasalx. Illum hemm kampanja tajba [afna g[addejja – il-kampanja Nista’. Il-mentalità trid tinbidel i]da nemmen li trid tkun hemm mill-bidu tarrelazzjoni. Diffi/ilment biex wie[ed jadottaha wara.

Koppja trid tikber flimkien.”

Kuntenta

Astrid issostni li jekk mara jirnexxilha tasal fejn tixtieq tkun aktar kuntenta u l-familja tiggwadanja g[ax hi tkun tista’ tag[ti aktar lill-familja.

Ikollok ri]ultat differenti jekk ikollok mara frustrata g[ax tixtieq twettaq xi [a;a f’[ajjitha i]da ma ting[atax ilpossibbiltà li tag[mel dan, jew li tu]a l-potenzjal kollu tag[ha.

Argument ie[or li trattajt ma’ Astrid hu dwar kemm ilmara Maltija tassew tieg[u [sieb sa[[itha.

Hi li tara ma;;oranza kbira ta’ pazjenti nisa ]gur li g[andha vi]joni tajba fuq issu;;ett.

“G[andna settur ta’ nisa li ji;u regolari jag[mlu check up. Ji;u mhux meta tinqala’ problema i]da qabel, b[ala prevenzjoni, kif suppost.

Hemm ovvjament min ji;i meta tinqala’ xi [a;a u ja[asra jekk mara regolarment tag[mel check up /erti problemi jistg[u jkunu evitati.

“A[na nis[qu fuq ittelevi]joni u fuq ir-radju, u xi kultant ng[id ‘kemm se ndum in[ambaq fuq l-istess affarijiet’ i]da qatt ma hu bi]]ejjed apparentement.

“Na[seb ukoll li hemm b]onn li ng[allmu aktar li]]g[a]ag[ tal-lum.

g[al pa;na 15

Intervista 15

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Tixtieq ittemm il-karriera b’[idma fil-missjoni minn [a;na 14

“Minkejja li fl-iskejjel qed jitg[allmu [afna, g[ax nara mit-tifla tieg[i li g[alkemm g[andha 11-il sena di;à taf /ert affarijiet li tal-età tag[ha ]gur li ma kontx nafhom, xorta n[oss li jista’ jsir aktar.

“Dan meta tara li]-]g[a]ag[ tal-lum li ta’ età ]g[ira qed jispi//aw b’/erti problemi kemm ta’ sa[[a u tqala meta mhux mixtieqa. Nammira [afna lil dawk l-ommijiet li ji;u g[andi ma’ wliedhom u jitkellmu b’mod miftu[ ming[ajr inibizzjonijiet.

Qishom ]ew; a[wa.

“Din g[alija hi [a;a importanti [afna. Prattikament il-vi]ti g[and il-;inekologi

jibdew qabel ma persuna ti]]ewwe; u tajjeb li b’dan ilpro/ess l-omm u l-bint ikollhom djalogu u komunikazzjoni tajba bejniethom.”

Intant, fil-[ajja mg[a;;la ta’ Astrid, li tg[id li tixtieq li l-;img[a jkollha ;urnata ]ejda biex tkun tista’ tiddedikaha g[all-familja, is-sena l-o[ra tat lil [ajjitha dimensjoni differenti u skop ulterjuri g[all-;ejjieni tag[ha. Kollox beda meta beda joqrob jum g[eluq il-50 sena.

“Is-sena l-o[ra g[alaqt 50 sena u kienet fa]i spe/jali.

Tg[id bejnek u bejn ru[ek li qed tikber tassew. L-g[a]la kienet li jew immur f’kantuniera u nin[eba u ng[id li qed nixjie[, jew li ni//elebra.

“G[a]ilt din l-alternattiva u g[amilt /elebrazzjoni kbira.

G[a]ilt lill-[bieb kollha li

ASTRID CAMILLERI> min jag[mel il-;id illum jew g[ada se jsibu hu stess

kelli matul [ajti, anke lil dawk li kont ili ma nara ]mien twil.

“Waqt din i/-/elebrazzjoni ;barna flus g[al missjunarji li qed jg[inu barra minn xtutna.

Irnexxielna nimlew container affarijiet b’medi/ini, stands g[ad-drip, insomma minn kollox. Issa saret xi [a;a ta’ kull sena u din is-sena wkoll telaq container ie[or.

“Jekk Alla jrid, nittama li meta jkun il-waqt immur na[dem fil-missjoni, u g[andi xewqa kbira li nsib l-apparat li qed nibag[tu.”

Fil-missjoni fit-Tanzanija hemm ta[dem tabiba li hi wkoll soru. Din kienet ta[dem l-isptar ma’ Astrid fi]-]mien.

Hi kienet ;iet Malta u [adet xi ta[ri; g[al /erti pro/eduri ta’ emer;enza. Okka]jonalment, anzi, b’mod regolari, jitilg[u xi professjonisti biex jg[inuha.

Pjan nobbli

“Dan hu mod modest kif a[na nistg[u ng[inu. Kif di;à g[edtlek, ’il quddiem nittama li nitla’ jien personalment nag[ti daqqa t’id.” {sieb sabi[ u pjan nobbli li hu xhieda ta’ kemm Astrid hi persuna altruwista u ;eneru]a.

Il-professjonalità tag[ha li biha tag[mel [afna ;id tispikka hekk kif jispikkaw ittbissima tag[ha u ddisponibbiltà tag[ha u proprju biex ma n[assarx din irreputazzjoni, [allejtha fil-pa/i tkompli g[addejja bir-rutina tag[ha g[ax il-mowbajl daqq aktar minn darba u konvinta li xi [a;a aktar importanti x’tag[mel kellha.

Astrid Camilleri, flimkien ma’ ]ewg[a Juanito , ir-Rettur tal-Università, flimkien ma’ binthom, waqt vaganza barra l-pajji]

Il-gosti u l-fehmiet ta’ Astrid Camilleri Ktieb favorit: In[obb naqra l-aktar stejjer ta’ intrigi asso/jati ma’ avukati u qrati. Stejjer kompletament differenti mix-xog[ol tieg[i.

Stejjer ta’ detectives pere]empju.

Film favorit: In[obb mara films konnessi ma’ medi/ina u tobba. Narhom l-aktar g[aliex nirrelatahom mal-verità u nara kemm huma fil-fatt ’il bog[od minnha. Inkun g[assa ta’ kull [a;a li jkunu qed jag[mlu l-atturi u ninteba[ li /erti affarijiet huma impossibbli.

Mu]ika favorita: Kwalunkwe mu]ika tog[;obni, anke dik klassika. Nippreferi dik tal-;enerazzjoni tieg[i, b’diski trankwilli b’lirika li tinftiehem u, fuq kollox, li tag[mel sens. Kienu differenti mil-lirika tal-mu]ika tal-lum li kultant titwa[[ax biha.

Sta;un favorit: Ix-xitwa n[obbha g[ax in[obb ix-xita. I[obb inkun fit-trankwillità tad-dar waqt xi maltempata i]da sfortunatament min[abba x-xog[ol tieg[i ma tantx ikolli /ans inkun id-dar. Allura jog[;obni s-sajf g[ax ikollna /-/ans li nsiefru b[ala familja i]da biex ta[dem fis-sajf hu iebes g[ax kwa]i hi [a;a kontra n-natura.

Sig[at twal ta’ xog[ol f’jiem daqstant s[an.

Ix-xitwa fiha ;abra u g[alhekk, iva, nippreferi x-xitwa.

Il-vaganza ideali: L-i]jed post remot u ’l bog[od, anke jekk ifisser li rrid naqbad tliet ajruplani. Dan minkejja li l-ajruplani mhux xi [bieb kbar tieg[i. Nie[u pja/ir immur f’postijiet fejn il-[ajja hi kompletament differenti minn tag[na. Infittex trankwillità u pa/i, fejn ma nara lil xejn u lil [add li naf u ovvjament inkun mal-familja tieg[i.

Ikollok tg[ix f’epoka mg[oddija liema tag[]el^: Kif ]viluppat matul i]-]mien il-

mara n[oss li dan hu l-a[jar ]mien. Nistqarr li l-ebda epoka passata ma tant tinteressani g[ax fil-passat il-po]izzjoni tal-mara kienet wisq ristretta. Ma nimma;inanix bilqieg[da quddiem it-televi]joni na[dem is-suf jew nirrakma. Fl-epoka li qed ng[ixu fiha l-mara g[amlet passi ta’ ;gant u g[alhekk nippreferi ng[ix fil-pre]ent u r-rwol tieg[i llum f’[ajti ma nibdlu ma’ xejn.

L-akbar in;ustizzja g[alik hi... Ma nittollerax lil min jigdeb. Il-gidba g[andha [afna konsegwenzi. Jien napprezza persuna onesta li anke jekk ma ni[ux pja/ir nisma’ dak li qed tg[idli nammira fiha s-sin/erità anke jekk g[andha fehma differenti minn tieg[i. Il-fatt li xi [add ikun onest mieg[u u nistg[u nitkellmu b’mod miftu[, nammirah.

L-akbar pre;ju: In[obb nag[ti [afna, kemm lill-pazjenti kif ukoll lill-familja tieg[i.

Nag[ti ming[ajr limitu.

U l-akbar difett: Il-pre;ju jista’ jkun id-

difett. Kull meta kelli xi problema f’[ajti dejjem kienet ri]ultat tal-fatt li tajt [afna u li dik il-persuna li nkun tajtha tkun [adet vanta;; minni.

L-ikel favorit tieg[ek: Ikel Mediterranju.

In[obb dak li toffri n-natura. Nippreferi nieklu l-ikel bl-aktar mod naturali ming[ajr tisjir u kondimenti ]ejda. In[obb insajjar [afna. It-tisjir hu ]vog. Hu ser[an g[alija.

Aktar in[obb nitma’ milli niekol jien.

X’tixtieq tag[mel li g[adek ma sibtx il[in tag[mlu: Il-[olma tieg[i hi li nispi//a l-

karriera tieg[i sitt xhur xi mkien l-Afrika na[dem ma’ nies li g[andhom diffikultà biex isibu l-g[ajnuna. G[andi di;à f’mo[[i post fejn irrid immur.

T[oss li f’dak li wettaqt f’[ajtek, il-fatt li int mara ffavuriek jew [adem kontrik^ Kien

ta’ vanta;; min[abba l-pazjenti. Fin-natura tax-xog[ol tieg[i l-pazjenti jie[du pja/ir li jaraw mara g[ax forsi jirrelataw a[jar mag[ha.

I]da kien ]vanta;; fit-ta[ri; tieg[i g[ax kultant sfortunatament meta kont g[adni filbidu tal-karriera tieg[i ltqajt ma’ [afna r;iel li ma kinux lesti jg[inu mara biex tasal fejn g[andha tasal. Tinsiex li jien ili 26 sena tabiba.

Kieku jkollok issib il-lampa ta’ Aladdin u tista’ twettaq xewqa wa[da biss, x’titlob^

Biex fil-[ajja mg[a;;la tieg[i jkolli l-;urnata itwal milli hi mhux biex nag[mel aktar xog[ol i]da biex ikolli [in fit-trankwillità mal-familja tieg[i. Aktar ma jg[addi ]-]mien aktar in[oss dan in-nuqqas.

Kwotazzjoni g[al qalbek jew il-motto li tg[ix bih: Li tkun po]ittiva. Aktar ma tkun

po]ittiv aktar se ti;bed po]ittività lejk. Il[ajja naraha b[ala serje ta’ affarijiet sbie[ u serje ta’ problemi i]da jien ma niffa//jax problema i]da s-soluzzjoni. Nemmen ukoll li jekk tag[mel il-;id lil [addie[or, dak il-;id illum jew g[ada se ssibu int.

Kif tarak g[axar snin mil-lum^: {afna ixja[ milli jien! Jekk il-Bambin jag[tini ssa[[a nkompli f’dan ix-xog[ol u ma na[sibx li se nirtira malajr wisq g[ax hu wisq parti mill-[ajja tieg[i. Sar [a;a naturali. Minkejja li hu xog[ol iebes [afna hu wkoll xog[ol gratifikanti li jag[tik [afna sodisfazzjon. Iktar ma jg[addi ]-]mien aktar tiltaqa’ ma’ nies li tkun ilek ma tarahom u li tkun rajthom lisptar pere]empju. Iwaqqfuk u juruk lil uliedhom li llum g[andhom 20 sena u li jien kont g[enthom iwellduhom, pere]empju.

Persona;; li tammira: Nammira lil dawk kollha li jag[mlu xog[ol ta’ volontarjat. Nies li qed jg[inu lill-o[rajn kontinwament ming[ajr ma jqisu l-gwadann personali tag[hom. Dik g[alija hi xi [a;a meravilju]a.

16

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Tfal

It-tfal tag[na TAG{RIF MILL-MINISTERU TAL-FAMILJA DWAR {IDMA B’RISQ IT-TFAL MALTIN U G{AWDXIN

265 omm jie[du l-;img[at ]ejda tal-maternity leave Mitejn u [amsa u sittin (265) omm g[a]lu li jgawdu mi]]ieda ta’ ;imag[tejn fil-leave tal-maternità kif im[abbra mill-gvern fil-Ba;it g[al din is-sena. Dawn in-nisa li ja[dmu saru ommijiet fixxhur li g[addew. Huma g[a]lu li jie[du 16-il ;img[a maternity leave li jinkludu 14-il ;img[a m[allsa minn min jimpjegahom u ;imag[tejn mi]juda u m[allsa mill-gvern bir-rata ta’ 160 ewro fil-;img[a.

I]-]ieda fil-maternity leave da[let b’se[[ mill-1 ta’ Jannar 2012 wara proposta tal-Gvern fil-Ba;it 2012 u wara diskussjoni fil-Kunsill Malti g[all-I]vilupp Ekonomiku u So/jali (MCESD). Il-maternity leave se ji]died b’;imag[tejn o[ra mill-1 ta’ Jannar li ;ej biex b’hekk ikun tela’ g[al 18-il ;img[a. L-erba’ ;img[at addizzjonali fil-leave talmaternità se jibqg[u jit[allsu mill-Gvern permezz talbenefi//ju tal-leave talmaternità bir-rata ta’ 160 ewro fil-;img[a. B’hekk ilpi] mhux qed jin;arr minn min i[addem.

In-nisa kollha li ja[dmu u li jsiru ommijiet jikkwalifikaw g[al ;imag[tejn addizzjonali fil-leave tal-maternità i]da mhux kull omm tag[]el li tgawdi minnhom.

L-ommijiet li jidde/iedu li jie[du l-;imag[tejn ]ejda filleave tal-maternità jridu jimlew formola apposta li tinkiseb minn kull Uffi//ju Distrettwali tas-Sigrutà So/jali jew inkella mill-Uffi//ji talKunsill Lokali biex jibbenefikaw mill-benefi//ju tal-leave tal-maternità.

I]-]ieda fil-leave talmaternità hi wa[da millinizjattivi tal-Gvern inti]a biex t[ajjar aktar nisa jibqg[u ja[dmu.

Fis-settur pubbliku, il-Gvern jimplimenta firxa wiesg[a ta’ family friendly measures li permezz tag[hom koppja ta’ ;enituri jkunu jistg[u jiksbu lbilan/ ne/essarju biex ila[[qu bejn il-karriera u l-[ajja talfamilja.

Matul l-2011 kien hemm 3,783 [addiem fis-Servizz Pubbliku, fosthom 3,433 mara li gawdew minn wa[da millmi]uri favur il-familja.

Dawn il-mi]uri jinkludu lleave tal-maternità, il-leave tal-adozzjoni, il-leave talfostering, ir-responsibility leave, il-parental leave, ilcareer break, sig[at anqas ta’ xog[ol, teleworking, u#jew skedi flessibbli fil-[inijiet taxxog[ol.

Ta’ min ifakkar li l-gvern i[allas il-bolla ta’ dawk lommijiet li jag[]lu li jieqfu mix-xog[ol bil-parental leave sa massimu ta’ sentejn g[al kull wild, biex irabbu lil uliedhom. Il-gvern jag[ti dawn il-krediti b’kundizzjoni li l-ommijiet iridu jer;g[u jid[lu lura fil-post tax-xog[ol tag[hom u ja[dmu s-sentetjn li jsegwu immedjatament wara li jkunu gawdew mill-parental leave.

F’ka] ta’ ulied b’di]abbiltà, il-Gvern i[allas il-bolla talommijiet sa massimu ta’ erba’ snin. F’dan il-ka] jg[oddu listess kundizzjonijiet.

L-inizjattivi li qed jittie[du mill-Gvern huma inti]i biex jippremjaw il-b]ulija u j[ajru aktar nisa jkomplu jer;g[u jo[or;u ja[dmu wara li jkollhom it-tfal. Dan hu l-[sieb wara r-riforma fis-sistema talincome tax, bil-[olqien ta’ faxxa jew kategorija ;dida msej[a ‘komputazzjoni ;enitur’ li wkoll da[let fisse[[ din is-sena.

Il-;enituri li g[adhom qed irabbu u li qed jikkontribwixxu g[allekonomija billi ja[dmu, qed i[allsu anqas income tax.

Koppja qed tiffranka bejn 150 ewro u 840 ewro fis-sena.

Dan mhux l-uniku in/entiv fiskali li l-gvern qed jag[ti lillommijiet. Hu kalkulat li mill2008 sal-lum, mal-2,800 omm fis-sena da[lu lura fid-dinja tax-xog[ol wara li kellhom ittfal, u gawdew minn tax holiday. Bejniethom iffrankaw madwar 11-il miljun ewro fi [las ta’ income tax.

Sadattant, bejn l-1 ta’ Jannar u l-10 ta’ Lulju 2012, kienu 673 l-ommijiet li ma ja[dmux u li applikaw biex jir/ievu lbenefi//ju tal-maternità. Dan il-benefi//ju jammonta g[al 79.20 ewro fil-;img[a u jing[ata g[al 14-il ;img[a.

Il-benefi//ju ji]died kull sena skont i]-]ieda tal-g[oli tal-[ajja kif im[abbra filBa;it.

Il-fostering fil-familja tieg[i>

Kif nistg[u ng[inu Fis-so/jetà tag[na nsibu familji li min[abba /erti /irkustanzi ma hemmx stabbiltà. U[ud mir-ra;unijiet huma pri;unerija, problemi ta’ abbu] ta’ sustanzi, abbu] fuq it-tfal, problemi ta’ sa[[a mentali, nuqqas fl-abbiltà fit-trobbija tal-ulied, u mewt. Dawn huma kollha fatturi li jfixklu milli ttfal, ikollhom ambjent ta’ familja stabbli u jistg[u j[allu effett negattiv fuq l-i]vilupp tag[hom. Jasal ]mien fejn dawn it-tfal min[abba dawn issitwazzjonijiet, ikun fl-a[jar interess tag[hom li jqattg[u /ertu ]mien ’il bog[od millfamilja naturali tag[hom.

Il-fostering hu servizz mog[ti mill-A;enzija Appo;; u ja[dem biex isib familji lesti li jilqg[u temporanjament lil tfal li jkollhom b]onn iqattg[u xi ]mien ’il bog[od millfamilja naturali tag[hom.

Hemm diversi tipi ta’ fostering: Respite Fostering – meta jkun hemm [tie;a li familja tie[u [sieb tifel jew tifla g[al ftit ]mien Emergency Fostering – meta ma jkun hemm [add mill-familja naturali tattifel#tifla li jista’ jie[u [siebu#ha min[abba sitwazzjonijiet ta’ emer;enza b[al mard

Kinship Fostering – meta lfoster carers tat-tifel\tifla jkunu familjari tag[hom b[al xi zijiet jew nanniet Specialised Fostering – meta t-tifel#tifla jkollu b]onnijiet spe/jali (dak isservizz li l-Appo;; twassal permezz tal-Out of Home Care Programme, li dwaru wassalnielkom informazzjoni ftit tal-;img[at ilu).

Il-fostering jista’ jkun g[al ]mien qasir, intermedju jew twil, skont in-natura tal-ka].

Punt importanti fil-fostering hu li l-foster carers minbarra li joffru ambjent ta’ familja u min[abba lil dawn it-tfal, jg[inuhom ukoll u jippreparawhom biex jirritornaw g[and il-familja naturali tag[hom, jekk dan ikun possibbli u jekk ikun fl a[jar interess tattfal.

Fil-fatt, u[ud mit-tfal jista’ jkollhom b]onn kuntatt frekwenti mal-familja naturali tag[hom – imma dan hu skont il-ka] u l-pjan ta’ kura m[ejji fl-a[jar interess tal-minuri.

L-g[an tal-fostering hu li tkun offruta l-istabbiltà tant me[tie;a mit-tfal u jg[inhom ji]viluppaw it-talenti u lkarattru tag[hom, f’ambjent sod ta’ familja.

L-A;enzija Appo;; regolarment twassal korsijiet

ta’ ta[ri; lil foster carers prospettivi. Dan it-ta[ri; jikkonsisti f’sitt sessjonijiet ta’ tliet sig[at-il wa[da.

Waqt dan it-ta[ri; – li jsir kemm f’Malta kif ukoll f’G[awdex – il-foster carers ikollhom aktar tag[rif dwar ittfal li jkun hemm b]onn li ji;u fostered, minn xiex ikunu g[addejjin, kif g[andhom jie[du [sieb lil dawn it-tfal, kif se jkunu affettwati t-tfal naturali tal-foster carers prospettivi, x’ji;ri meta jasal i]-]mien biex it-tfal imorru lura mal-;enituri naturali tag[hom, u d-drittijiet talfoster carers.

Dawk li huma interessati li jkunu foster carers jew li jixtiequ jsiru jafu aktar dwar il fostering, jistg[u j]uru www.appogg.gov.mt g[al aktar informazzjoni jew i/emplu fuq 2295 9000 waqt il-[in tal-uffi//ju. Kopja talformola tal-applikazzjoni tista’ timtela’ fuq www.appogg.gov.mt.

L-A;enzija Appo;; tifforma parti millFondazzjoni g[al Servizzi ta’ {arsien So/jali (www.fsws.gov.mt) li tinkorpora wkoll l-A;enzija Sedqa (www.sedqa.gov.mt) u l-A;enzija Sapport (www.sapport.gov.mt).

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

}g[a]ag[

17

I]-]g[a]ag[ tag[na TAG{RIF DWAR XOG{OL FOST I}-}G{A}AG{ MALTIN IMWETTAQ MINN A:ENZIJA }G{A}AG{

Fondi Ewropej g[a]-]g[a]ag[ bil-programm Youth in Action Minn ]mien g[al ]mien bosta g[aqdiet, organizzazzjonijiet u gruppi ta’ ]g[a]ag[ ji;u b]onn fondi biex jiffinanzjaw xi pro;etti jew inizjattivi li jkunu qed jippjanaw. Xi drabi dawn jinzertaw li jkunu ’l barra mill-ba;its ta’ dawn i]-]g[a]ag[ u allura jkollhom jirrikorru g[al g[ajnuniet differenti li je]istu spe/ifikament g[al iffinanzjar ta’ pro;etti u inizjattivi ta]]g[a]ag[.

Fost dawn l-g[ajnuniet insibu lprogramm ta’ fondi Ewropew mag[ruf b[ala Youth in Action. Dan ilprogramm lokalment hu amministrat mill-A;enzija tal-Programmi talUnjoni Ewropea (EUPA). Propju b[alissa din l-a;enzija qed tir/ievi applikazzjonijiet g[all-programm Youth in Action b[ala parti mill-a[[ar sej[a g[as-sena 2012. Id-data talg[eluq hi l-1 ta’ Ottubru 2012 u lpro;etti jridu jibdew bejn l-1 ta’ Jannar u t-30 ta’ :unju 2013.

G[aqdiet u organizzazzjonijiet ta]]g[a]ag[, g[aldaqstant, huma m[e;;a biex jag[mlu u]u minn dawn il-fondi Ewropej billi jo[olqu pro;etti u jag[mlu skambji ma’ ]g[a]ag[ f’pajji]i o[rajn tal-Unjoni Ewropea u dawk vi/in.

Ta’ min insemmi li s’issa, permezz ta’ dan il-programm, l-a;enzija din issena biss ippre]entat aktar minn 630,000 ewro f’fondi Ewropej.

Fl-a[[ar [ames snin, gruppi ta]]g[a]ag[ ibbenefikaw minn aktar minn 3 miljun ewro f’fondi Ewropej biex g[amlu 218 pro;ett, bl-a[[ar grupp ta’ assistenza jitqassam f’Lulju li g[adda mis Segretarju Parlamentari Clyde Puli.

Tlieta u g[oxrin grupp ta]-

Ir-ritratti f’din il-pa;na juri lis-Segretarju Parlamentari Clyde Puli waqt laqg[at b’konnessjoni mal-programm ‘Youth in Action’

]g[a]ag[ [adu 334, 581 ewro f’fondi minn dan il-programm.

Dan il-progamm, li qed jag[ti a//ess dirett li]-]g[a]ag[ g[all-fondi tal-UE qed jipprovdi opportunitajiet lil mijiet ta’ ]g[a]ag[ biex jakkwistaw u ji]vilupaw [iliet ;odda li huma importanti g[all-[ajja personali, so/jali u fix-xog[ol tal-persuna.

Dawn il-programmi ta’ edukazzjoni mhux formali jikkumplimentaw linvestiment li jag[mel il-Gvern fledukazzjoni formali b’mod partikulari fl-iskejjel kif ukoll jikkumplimentaw linizjattivi ta’ empowerment g[a]]g[a]ag[ amministrati minn A;enzija }g[a]ag[.

Xi pro;etti jistg[u jkunu dawn^ Il-programm Youth in Action

g[andu diversi azzjonijiet ma[suba biex jolqtu [afna mill-interessi ta]]g[a]ag[. Fosthom insibu: Il-Youth Exchanges li joffru opportunità lil ]g[a]ag[ minn pajji]i differenti biex jiltaqg[u u jitg[allmu dwar kulturi ta’ xulxin; Il-Youth Initiatives li joffru opportunità lil ]g[a]ag[ jo[olqu inizjattivi g[all-;id tal-komunità fuq livell lokali jew nazzjonali. Permezz ta’ din l-azzjoni jista’ wkoll jin[olqu networks ta’ pro;etti simili bejn pajji]i differenti, biex jissa[[a[ l-aspett Ewropew;

Il-Youth Democracy Projects li jo[olqu spazju g[al parte/ipazzjoni ta]-]g[a]ag[ fil-[ajja demokratika fuq livell kemm lokali, nazzjonali tag[hom jew anke f’livell internazzjonali; Il-European Voluntary Service li jo[loq spazju g[all-parte/ipazzjoni ta]-]g[a]ag[ f’forom differenti ta’ attivitajiet ta’ volontarjat, kemm fi [dan kif ukoll barra l-Unjoni Ewropea; Il-Cooperation with Neighbouring partner Countries of the EU tag[ti lopportunità li]-]g[a]ag[ ji]viluppaw pro;etti ma’ pajji]i ;irien tal-UE; It-Training and networking of those active in youth work and youth organisations li to[loq spazju g[al pro;etti ta’ ta[ri; g[al dawk attivi fixxog[ol ma]-]g[a]ag[ u f’organizzazzjonijiet ta]-]g[a]ag[; Il-Meetings of young people and those responsible for Youth Policy li joffru opportunità lil ]g[a]ag[ jo[olqu seminars u djalogu strutturat bejn i]]g[a]ag[, dawk attivi f’xog[ol ta]]g[a]ag[ u dawk responsabbli millpolitika ta]-]g[a]ag[.

Aktar dettalji fuq kull azzjoni, inklu] il-formoli tal-applikazzjonijiet, ilgwida, l-eli;ibbiltà nazzjonali u lkriterji tal-g[oti tal-fondi kif ukoll dettalji o[rajn jinsabu fuq il-websajt ta’ din l-a;enzija www.yia.eupa.org.mt.

Barra minn hekk, jekk ikun hemm xi ]g[a]ag[ li jkollhom b]onn xi g[ajnuna fuq dawn il pro;etti, jistg[u jattendu xi sessjonijiet ta’ ta[ri; dwar dawn il-programm li jsiru minn ]mien g[al ]mien jew anke jirrikorru direttament kemm g[and l-A;enzija tal-Programmi tal-Unjoni Ewropea jew inkella g[and A;enzija }g[a]ag[.

18 Ittri lill-Editur

Ix-xquq fit-toroq Sur Editur, B’riferenza g[all-ittra li dehret f’din il-gazzetta tas17 ta’ Lulju, rigward il-mili tax-xquq fil-madum li tqieg[ed f’xi toroq tal-belt kapitali, nirrikmanda lillKunsill Lokali, jew ta’ fuqu, isib kif jit[affef ixxog[ol g[aliex hemm [afna toroq f’dal-b]onn.

Ftit ilu kont g[addej mittriq prin/ipali meta ra;el anzjan, probabbli barrani, we[el f’xaqq u bilkemm ma marx g[al wi//u.

Ftit wara, fi Triq Melita, fil-Belt Valletta, nara mara ]ag[]ug[a kwa]i tixkana, tort tal-istess difett filqieg[a tal-art.

Jien u nit[addet ma’ bejjieg[ fi Triq Merkanti, qalli li kienet g[adha kemm ilwiet sieqha mara g[adha kemm [ar;et mis-suq.

Dawn huma di]grazzji intortament imposti fuq min jimxi!

M’jinix kontra li jillixxaw il-[itan tas-swar. Anzi!

I]da messhom jillixxaw ukoll il-bankini u lkarre;;jati tat-toroq.

J. PACE

Il-Belt Valletta

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Is-sa/erdot tal-irxoxt Sur Editur, Awwissu hu xahar importanti [afna fil[ajja parrokkjali tal-Mosta g[ax sewwa sewwa f’nofsu tkun /elebrata l-festa tatTlug[ is-Sema ta’ Ommna Marija.

Din is-sena, aktar minn snin o[ra, dan ix-xahar wera ru[u aktar impenjattiv, billi fih tfakkar ukoll il-50 anniversarju millOrdinazzjoni Sa/erdotali ta’ Mons. Joe Carabott, eks Ar/ipriet tal-akbar parro//a f’Malta – il-Mosta - g[al 22 sena (19812003).

Il-poplu tal-Mosta ried jifra[ ma’ Mons. Carabott u mieg[u wkoll irodd [ajr lil Alla g[all-;id kbir li g[amel mieg[u u permezz tieg[u, anke jekk g[addew g[axar snin minn meta [alla t-tmexxija tal-parro//a.

Biex jibqa’ mfakkar dan l-anniversarju sabi[ u anke b[ala apprezzament lejn Mons. Carabott, grupp ta’ tlieta minn-nies: Salvinu Zahra, Mark Micallef u Emily Barbaro-Sant, bi qbil mal-Ar/ipriet Dun Albert Buhagiar u bil-kollaborazzjoni ta’ numru sabi[ ta’ [bieb, ikkummissjonaw lill-artist Dione Borg, biex ipitter kwadru#portrait ta’ Mons. Carabott biex jing[atalu b[ala rigal.

G[al din l-okka]joni, il-Grupp Organizzattiv, organizza Serata nhar itTlieta 7 ta’ Awwissu 2012 fis-Sala Papa Wojtyla, fil-Mosta li kienet im]ejna g[allokka]joni.

Waqt is-Serata, li fiha Mons. Joe Carabott kien pre]entat u inawgura lpittura#portrait, Ms Anne-Marie Agius kantat l-Ave Maria, Panis Angelicus u You Raise Me Up – siltiet adatti g[al din l-okka]joni u li tulhom kienet

akkumpanjata fuq l-orgni mit-tabib organista Hugo Agius Muscat.

Id-diskors tal-okka]joni t[alla f’idejn Mario Thomas Vassallo, li bl-aktar mod ori;inali [are; fil-bera[ il-karattru sod imma twajjeb tal-Monsinjur u l-mod kif mexxa l-Parro//a g[al kwa]i kwart ta’ seklu.

Ma naqasx li, fost affarijiet o[rajn, isemmi n-numru sabi[ ta’ vokazzjonijiet li [ar;u mill-parro//a tul il-parrokat tieg[u.

Mario Vassallo iddeskriva lill-eks Ar/ipriet Carabott b[ala s-“Sa/erdot talIrxoxt aktar milli tal-:img[a l-Kbira g[ax kien jemmen fil-qawwa tal-ispirtu ta’ Alla li jqanqal u jmexxi lill-Knisja”. Sejja[lu wkoll “bniedem b’[afna fa//ati” g[ax Dun Joe kien jadatta ru[u g[al kull /irkustanza li tinqala’ “fejn in-nies jag[]lu li jiftakru fa//ata aktar minn o[ra”.

Fi tmiem is-Serata ng[ata ritratt talpittura iffirmat mill-Monsinjur lil dawk pre]enti b[ala rikordju tal-okka]joni flimkien ma’ nota ta’ ringrazzjament minnu u li kienet apprezzata [afna.

Il-Monsinjur ta wkoll tifkira lil dawk li ]ejnu s-Serata bit-talenti li Alla l-Imbierek g[o;bu j]ejjinhom bihom, u tifkira o[ra lil dawk li bl-inizjattiva li [adu, se[[et opra o[ra sabi[a.

Biex dawk pre]enti jkollhom /ans jiltaqg[u mal-Monsinjur, sar ri/eviment fil-bit[a tal-Oratorju Marija Immakulata, li g[alih attendew ukoll il-familjari talMonsinjur u membri tal-kleru [bieb tieg[u.

Din ma kinitx l-unika attivita` li saret ad unur Mons. Joe Carabott fil-Mosta. I]]ew; Baned Mostin — Nicolo` Isouard u

Santa Marija — organizzaw kun/ert mu]ikali ad unur tieg[u kif ukoll sar ri/eviment mill-G[aqda tan-Nar 15 ta’ Awwissu. ?elebrazzjoni o[ra li kien mistieden imexxi Mons. Carabott saret il-:img[a 10 ta’ Awwissu fir-Rotunda. Dak in-nhar [abat is-37 sena minn meta l-Ar/ipriet ta’ dak i]-]mien, Mons. Bartilmew Bezzina qieg[ed kuruna tad-deheb fuq ras ilMadonna fil-kwadru titulari tar-Rotunda.

Flimkien mal-Ar/ipriet Buhagiar, Mons.

Carabott mexxa Kon/elebrazzjoni li fiha [adu sehem 30 sa/erdot u[ud minnhom Mostin li fil-ma;;uranza tag[hom kienu ordnati fi ]mien il-parrokat tieg[u.

Fi knisja mimlija nies, Mons. Carabott radd [ajr lil Alla g[all-grazzji kbar li g[amel mieg[u.

F’isem il-kleru u l-poplu tal-Mosta, lAr/ipriet Buhagiar ippre]entalu Ikona talfidda b[ala rigal tal-okka]joni.

Kien imiss lill-Monsinjur li jg[addi lpittura lill-Ar/ipriet biex jir/eviha f’isem il-parru//ani [alli fil-jiem ta’ wara ssib postha ma’ o[rajn fis-sagristija tarRotunda. Dan intlaqa’ b’/ap/ip kbir minn dawk pre]enti.

Hekk ;ew fi tmiemhom i/-/elebrazzjonijiet organizzati ad unur Mons. Carabott.

Nitolbu lill-Mulej i]omm idejh fuqu [alli jkompli jkun ta’ e]empju, kif dejjem kien, g[alina lkoll – sa/erdot ]elanti u [abrieki, pre]enti, u ta’ e]empju g[allparru//ani bi kliemu u b’g[emilu.

Nawgurawlu lkoll Ad Multos Annos.

EMILY BARBARO-SANT Il-Mosta

Ittri lill-Editur 19

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Il-bejg[ ta’ stejjer Sur Editur, Is-Sur Godfrey Grima meta jiftillu ma jiddejjaqx jikkummenta dwar /erti persuni bl-aktar mod ‘robust’.

Allura nippretendi li jekk xi [add jikkritika lilu hu jkun ra;el u ja//etta d-daqqa.

Kien nhar l-Erbg[a 27 ta’ Ottubru 2010 meta s-Sur Grima fuq One TV kien qal li l-istorja dwar l-allegazzjonijiet ta’ korruzzjoni fl-g[oti talestensjoni tal-power station f’Delimara kien fiha “[afna valur”.

Nistaqsih: Kien irnexxilek tbieg[ha dik l-istorja?

G[idli ftit qabel ji;u dawk tal-;agaga bajda!

M. MALLIA Il-{amrun

E]er/izzju akkademiku ta’ g[ajni!

Sur Editur, Alex Sceberras Trigona, eks ministru filgvern ille;ittimu laburista ta’ bejn l-1981 u l1987, awtur tat-trattat sigriet mal-Korea ta’ Fuq u awtur u promotur tal-li;i infami talind[il barrani, ma sta[ax jifta[ [alqu dwar gvernijiet u demokrazija.

F’artiklu f’The Times tat-8 ta’ Awwissu, AST kiteb salt kon;etturi u akku]i kontra lGvern Nazzjonalista. AST kiteb li peress li Lawrence Gonzi m’g[andux ma;;ornaza stabbli, il-gvern li g[andna mhux demokratiku u b’arroganza jmur kontra lewwel artiklu tal-kostituzzjoni li jaqra “Malta hi pajji] demokratiku…”

Dwar ir-ri]ultat pervers tal-Elezzjoni tal1981, AST qal li l-PN qatt ma //ekkja jekk kellux dritt jikkontesta dak ir-ri]ultat. Joseph Muscat, dak li g[andu fer[ ta’ ;enn biex isir l-i]g[ar Prim Ministru ta’ Malta, iddefenda dak l-imbarazz li kiteb Sceberras Trigona u sejja[lu “e]er/izzju akkademiku tajjeb”.

I]da Joseph Muscat, f’Jananr li g[adda kien ta l-verdett tieg[u dwar dak il-gvern ta’ minoranza

li AST kien wie[ed mill-ministri fih. Muscat sejja[lu gvern “moralment u storikament skorrett” g[ax ma kienx messu iggverna la darba l-ma;;oranza kienet warrbitu.

Isa, Sur Sceberras Trigona, wie;bu lill-kap tieg[ek. Ikkummenta fuq dak li qal dwarek u dwar s[abek ta’ dak il-gvern ille;ittimu.

Dwar dak li kiteb AST li l-gvern pre]enti mhux demokratiku nfakkru biss li dan ilgvern reba[ kull vot ta’ fidu/ja li tressaq minkejja x-xewqa kbira li kellhom u minkejja l-manuvri u l-mani;;i kollha ta’ s[abu tal-PL. Dan mhux kif kien ;ara fl-1998 lill-gvern ta’ Alfred Sant. Dakinhar niftakruh jitbaqbaq u jikkumbatti lil AST u dan mhux kontra nnazzjonalisti i]da ma’ s[abu stess tal-Partit Laburista.

G[ad nag[mel ‘e]er/izzju akkademiku tajjeb’ fuq dawk il-;ranet u nibag[tulek, sur Editur.

Ikun fih x’taqra tassew!

F. CASSAR Il-Marsa

G[aliex waqaft AST^ Sur Editur, In-nobbli progressiv Alex Sceberras Trigona, baruni ta’ Brazen kiteb trattatin f’The Times dwar il-gvern pre]enti.

Qal li dan il-gvern mhux demokratiku g[ax m’g[andux ma;;oranza stabbli fil-Parlament u allura qed jikser l-ewwel artiklu tal-Kostituzzjoni li jg[id li “Malta hi pajji] demokratiku…” I]da AST waqaf hemm. G[aliex waqaf hemm in-nutar?

Fil-verità l-ewwel sentenza kompluta talewwel artiklu taqra hekk: “Malta

hi repubblika demokratika ba]ata fuq ix-xog[ol u fuq ir-rispett g[ad-drittijiet u llibertajiet fundamentali tal-individwu”.

X’ma jiqafx AST quddiem dawk ir-rekwi]iti li hu u s[abu kienu ka]bru ta[t is-saqajn!

Naraw ftit dak l-artiklu

fiex kien bejn l-1981 u l-

1987.

Repubblika demokratika: Dak i]-]mien fil-gvern kellna lil ulied il-gerrymandering. Il-ma;;oranza

assoluta kienet flOppo]izzjoni. AST kien wie[ed mill-ministri f’dak il-gvern fattwalment u moralment skorrett hekk kif deskritt mill-Kap Laburista pre]enti.

Repubblika ba]ata fuq ix-xog[ol: X’xog[ol

xog[ol! Kellna 10,000 jirre;istraw, eluf o[rajn filkorpi paramilitari u eluf o[rajn bla xog[ol u lanqas biss jirre;istraw tant li fl1987 kienu impjegaw mal gvern 1,898 minnhom. Dan kollu tikkonfermah il-karba ta’ Dom Mintoff: “Kemm nixtieq kont kapa/i n;ib ixxog[ol daqskemm jien kapa/i n;ib il-flus”.

Rispett g[ad-drittijiet u l-libertajiet fundamentali tal-individwu: Di;à rajna

kif l-aqwa dritt, ji;ifieri dak tal-vot, kien kan/ellat f’Di/embru 1981 u baqa’ hekk sa Mejju 1987. Dak i]]mien konna m/a[[din sa[ansitra mill-aktar drittijiet u libertajiet fundamentali.

Pere]empju kont tixtri In-Nazzjon u ta[biha biex ma ssofrix konsegwenzi. Kienu jag[mlu pressjoni politika fuqek biex ting[ata sempli/i linja tat-telefon jew biex takkwista TV tal-kulur. {addiem li kien jissie[eb fi trade union [ielsa kien ikun immarkat u diskriminat kontra. Attivist nazzjonalist kien jaqlag[ha fuq rasu anke litteralment.

Il-propjetà privata tieg[ek kienet ‘tinsteraq’ mill-gvern laburista biex ting[ata lillba]u]li jew biex, addirittura, issir ka]in laburista.

Kellna gvern imdewwed bil-korruzzjoni u li kontinwament jipprova

jxejjen l-Oppo]izzjoni (ilma;;oranza) bit-theddid u bil-vjolenza. Dan stqarrewh eks laburisti ta’ ;ewwa.

Kellna xandir nazzjonali li l-mission statement tieg[u kien li jtella’ ;enerazzjoni so/jalista.

Kellna pulizija tar-re;im li jag[mlu l-frame-ups u jittorturaw in-nies fid-Depot u sa[ansitra joqtlu. Dan kollu kien ippruvat fil-Qrati tag[na.

Alex Sceberras Trigona kien ministru ta’ dak ilgvern ille;ittimu u skorrett.

G[al [a;a wa[da nirringrazzjah lill-AST. Almenu hu onest li ma juri ebda dispja/ir g[al dak i]]mien terribbli. Mhux b[alma jag[mlu u[ud minn s[abu li daqqa jikkritikaw dak i]-]mien u jistqarru li kienu fl-i]ball u mbag[ad jigglorifikawh b[ala dak i]]mien tad-deheb.

JOE FALZON Il-Mosta

Bejn kliem u fatti Sur Editur, Jidher li fil-;ungla ta’ u-turns tal-Mexxej Laburista, Joseph Muscat, darba minnhom (f’:unju, 1998) kien qal: “A[jar jum ta’ ljun milli mitt jum ta’ nag[;a”.

Intih parir ]g[ir u ng[idlu: A[jar mitt jum sieket milli jum wie[ed li fih tikkontradixxi lilek innifsek.

H. HOCKEN {al Qormi

JPM u l-istipendji Sur Editur, JPM (Joseph Paroli Muscat) issa qed jg[id li jekk ikun Prim Ministru se jifta[ ledukazzjoni bera[ b’mod li kull ]ag[]ug[ u ]ag[]ug[a se jkollhom /ans jil[qu lambizzjonijiet tag[hom.

Bon;u, seba[ Sur Muscat!

I]-]g[a]ag[ kif ukoll ladulti di;à g[andhom l-aqwa opportunitajiet fledukazzjoni: Università bla [las, stipendji u scholarships sal-livell ta’ Ph.D. I]da, nistaqsi lil JPM — /arlatan professjonali filpolitika — fejn kien meta fl1998 sie[bu Varist Bartolo kien bag[at lill-istudenti jiddejnu l-istipendju millbanek? Kien ikun qed ji;;ustifika l-azzjonijiet kollha ta’ dak il-gvern inkompetenti.

Kien jiddeskrivi s-‘swat’ kollu ta’ sie[bu l-ie[or Leo Brincat (sostitut ta’ Lino Spiteri) b[ala ta’ ;id kbir g[al Malta u b[ala “ta’ kura;; u ;ust”.

Kien jaqbel ma’ dawk ilmi]uri ibsin kollha, u lil Varist u lil Leo, issa jrid jer;a’ jag[milhom ministri.

Mo[[kom hemm ]g[a]ag[ u studenti!

MARK SPITERI Ra[al :did

20 Ittri lill-Editur

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Radd il-[ajr mill-Etjopja Sur Editur, Jiena ili 16-il sena f’din l-art hekk sabi[a i]da hekk fqira tal-Etjopja.

A[na s-sorijiet tal-Fran;iskani Missjunarji ta’ Marija ;ejna hawn fl-Etjopja fl-1983 u na[dmu fix-xog[ol tas-sa[[a, fl-edukazzjoni u xog[ol so/jali pastorali.

F’din id-dar ta’ Mazoria fejn qieg[da g[andna ]ew; kindergarten b’mitejn tifel u tifla fejn nag[tuhom ikla kuljum.

Veru li dawn in-nies huma fqar, anke b[alissa min[abba n-nuqqas ta’ xita u lpopolazzjoni hi kbira [afna. {afna minn dawn il-familji, sitt snin ilu ;ew hawn minn distretti o[rajn u baqg[u hawn u g[alhekk ma g[andhomx raba.

Nixtieq nirringrazzja [afna lill-Mission Fund tal-Mosta li dan l-a[[ar bag[tilna g[ajnuna kbira g[all-b]onnijiet talkindergarten u biex nipprovdu ikel g[al familji foqra.

F’dan id-distrett kull sena ikun hawn nixfa kbira.

Jekk jog[;obkom tistg[u tibag[tu kull donazzjoni on line jew b’direct bank transfer f’dawn l-accounts: HSBC (Account No: 061 197 448 050); BOV (Account No: 163 007 980 19; APS (Account No: 200 008 207 62); Banif (Account No: 000 879 631).

Informazzjoni o[ra tistg[u ssibuha fuq ilwebsajt www.missionfund.org.mt

SR. VICTORIA VASSALLO F.M.M. L-Etjopja

APPREZZAMENT

Fr Frank Cortis MSSP

10 ta’ Awwissu 2012. Festa ta’ San Lawrenz martri. Tra;ikament se[[et il-mewt g[all-g[arrieda ta’ [una Fr. Frank Cortis MSSP fl-art tal-missjoni fil-qalba tal-Perù, f’Arequipa, fejn g[ex g[al dawn l-a[[ar 38 sena. Miet kif dejjem xtaq; imdawwar mat-tfal tad-dar Aldea Sagrada Famiglia waqt li kien qieg[ed je]er/itat ru[u sportivament flimkien ma’ dawn ittfal.

Fr. Frank twieled f’Birkirkara fl1944 minn familja li offriet lil Alla ]ew; reli;ju]i o[ra, sorijiet fi [dan lkomunità Fran;iskana tal-Qalb ta’ :esù.

Mi/-/okon dehret fih il-qima li kellu lejn il-{allieq u fi]-]g[o]ija tieg[u wera x-xewqa li jing[aqad fis-So/jetà Missjunarja ta’ San Pawl.

Wara snin tan-novizzjat hu kien ordnat sa/erdot fl-1971.

Is-so/jetà mill-ewwel inteb[et bilkapa/ità, id-dinami/ità u s-sens ta’ organizzazzjoni li kellu, filwaqt li kienet ukoll tispikka fih is-sempli/ità u lonestà. Is-so/jetà g[arfet li kien se jkollha fi [danha membru li jag[mel ;ie[ lilha u lill-familjari tieg[u u g[aldaqstant intbag[at fil-missjoni filPerù.

Fost in/ertezza kbira, g[aliex kien se jkun daqstant imbieg[ed, f’kultura kompletament differenti, f’pajji] bi lsien differenti minn dak ta’ art twelidu, hu [alla kollox warajh u bil[sieb biss li jwassal it-tag[lim tal-

Van;elu, b[al appostlu, medd g[onqu g[ax-xog[ol.

L-ewwel parro//a li fiha beda [idmietu kienet Aplao. Hemm hu dam 20 sena fejn, fost [idma pastorali kbira ji;ri minn post g[all-ie[or fuq dahar ta’ [mar, b’sagrifi//ji kbar, bena skola g[at-tfal tal-lokal.

Imbag[ad intbag[at fil-parro//a ta’ Acequia Alta fejn hemm [adem b[ala parroku.

Kien hemm, li jum minnhom, skopra binja mitluqa u abbandunata u qabad jo[lom [olm sabi[. Ressaq talba lill-awtoritajiet tal-lokal biex din il-binja skartata ting[atalu bi skop li jibni orfanatrofju. It-talba tieg[u kienet a//ettata u minnufih, litteralment, siker fuq dan il-[sieb tieg[u u x-xog[ol bdieh fl-2001.

Illum, permezz tal-maratona O[loq Tbissima, kul[add jaf bid-dar g[al dawn it-tfal bl-isem Aldea Sagrada Famiglia. Fiha hemm 50 tifel u tifla li jing[ataw kura materjali, fi]ika u fuq kollox spiritwali.

Hemm, dawn it-tfal sabu kenn, sabu lil min jindukrahom u jikkurahom.

Minn ]mien g[al ]mien laj/i jitilg[u jag[tu daqqa t’id.

Rajna, re/entement, i]-]jara ta’ sebg[a u sebg[in ru[ li, flimkien mal-President Dr. George Abela, marru u taw sehemhom f’[idma kbira u organizzata.

Hawn nixtieq nirringrazzja mill-qalb lil Dr. George Abela u lill-voluntiera kollha involuti g[ax-xog[ol li huma

(1944 – 2012)

wettqu fi ]mien relattivament qasir.

Fl-Aldea kienet g[addejja [idma kbira. Fr. Cortis kien g[addej bi pro;ett ta’ tisbi[ biex dejjem jipperfezzjona u jiggarantixxi l-a[jar g[al dawn it-tfal iltiema u abbandunati. L-g[ajnuna providenzjali qatt ma naqset.

Kellu diversi sostenituri, imma lakbar g[ajnuna r/eviha ming[and Fr. Louis Mallia, direttur ta/-CAM, organizzatur ewlieni tal-maratona O[loq Tbissima.

Ma nistax ma nirringrazzjahx pubblikament g[all-g[ajnuna immedjata li kien jibg[atlu.

Fr. Cortis issa miet u ttajjar lejn il{allieq biex hemm igawdi frott g[emilu. Miet u [alla pro;ett kbir.

Perswa] li s-So/jetà se ssib sostitut denju biex ikompli din il-[idma.

Nag[laq din kitbieti b’tag[lima#t[abbira li tani ra;el li ltqajt mieg[u fil-post tax-xog[ol tieg[i, ftit sig[at biss qabel ma r/evejt l-a[bar tal-mewt ta’ Fr. Frank.

Dan kien sejjer jag[ti donazzjoni lid-Dar San :u]epp f’Santa Venera, dar ukoll immexxija mis-So/jetà Missjunarja ta’ San Pawl u qalli hekk: “Dak li se nag[ti jien u dak li forsi tajt inti u dak li jag[ti [addie[or, qatt m’a[na se nag[tu daqs kemm ta Fr. Cortis”.

Lil dan ir-ra;el qatt ma rajtu qabel!

RAYMOND EBEJER

Birkirkara

Il-kun/ert tal-kwindi/ina fil-Mosta Sur Editur, Nhar it-Tnejn 30 ta’ Lulju, g[all-[dax-il sena konsekuttiva, il-Banda Nicolò Isouard tal-Mosta, ta[t iddirezzjoni tas-Surmast Direttur Emanuel Spagnol, esegwiet il-kun/ert tal-bidu tal-kwindi/ina ta’ Santa Marija fi Pjazza Rotunda.

Il-kun/ert ta’ din is-sena sar ad unur Mons. Joe Carabott, eks Ar/ipriet tal-Parro//a talMosta u Kappillan Onorarju attwali tas-so/jetà tag[na, flokka]joni tal-50 sena millOrdinazzjoni Sa/erdotali tieg[u.

Fl-ewwel parti tal-kun/ert, il-banda esegwiet l-innu l-kbir Alla Beata Maria Vergine, versi tal-Poeta Mosti Dun Wistin Azzopardi u mu]ika ta’ Antonio Miruzzi, li g[al diversi snin kien Surmast Direttur tal-banda tag[na.

Fl-e]ekuzzjoni tal-Innu lKbir [adu sehem it-tenur Charles Vincenti, il-baxx Anthony Montebello, il-Kor Nicolò Isouard immexxi minn Analise Mifsud Bonnici, ilKor Shalom immexxi minn Rita Vassallo, u Dorselle Mifsud Bonnici permezz taddaqq tal-orgni.

Fit-tieni parti tal-kun/ert Analise Mifsud Bonnici kantat l-Ave Maria, versi ta’ Sebastian Saliba u mu]ika ta’ Twanny Borg, bandist malbanda tag[na u membru talbanda tal-Forzi Armati ta’ Malta.

Il-kun/ert kompla bissinfonija Norma ta’ Vincenzo Bellini, u selezzjoni minn Moment for Morricone ta’ Ennio Morricone u Wonderland by Night ta’ Bert Kaempfert, b’arran;ament ta’ Anthony Chircop, fejn Mark Micallef, wie[ed mill-i]g[ar bandisti tag[na daqq b[ala kurunettista solista.

Matul il-kun/ert saru diskorsi tal-okka]joni minn Nazzareno Vassallo, ilPresident tas-So/jetà, minn Mons. Joe Carabott, u millAr/ipriet il-;did talParro//a tag[na Dun Albert Buhagiar.

Il-kun/ert ;ie fi tmiemu biddaqq tal-innu tal-banda ta’ Mro. Antonio Miruzzi u l-innu tal-Mosta ta’ Mro. Victor Zammit.

Iva, g[al darba o[ra lkun/ert tal-kwindi/ina kien su//ess kbir. Dan grazzi g[all[idma professjonali tasSurmast Direttur Emanuel Spagnol. Prosit lill-bandisti kollha tas-so/jetà tag[na, lissolisti u li]-]ew; korijiet li [adu sehem.

Prosit lill-Kumitat ?entrali u lill-Kummissjoni Banda g[ax-xog[ol li wettqu biex dan il-kun/ert kien ta’ su//ess kbir.

Mill-;did grazzi u prosit lil kul[add.

IVAN SCERRI

PRO Banda Nicolò Isouard Il-Mosta

Ittri lill-Editur 21

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Fin-nuqqas ta’ /iviltà Sur Editur, Tg[idx kemm d[aqt meta qrajt dik l-ittra (f’il-mument tat-12 ta’ Awwissu, 2012) b’risposta g[al dawk la;;ettivi li nfexxet fihom is-Sinjura Helena Dalli fuq ‘operazzjonijiet fi]i/i’.

Kien hemm min qal: “Min jistedinha jrid joqg[od g[aliha”. Forsi kumment li kien joqg[od i]jed f’dan il-ka] hu: Manners maketh man (or woman).

Mill-kontenut tal-ittra bi twe;iba, jidher li xi Deputati Laburisti huma frustrati g[aliex il-Gvern Nazzjonalista baqa’ determinat li jkopri lle;i]latura kollha.

Ara x’deni jaqbadhom jekk dan il-gvern (demokratikament elett) ji;bed g[al [ames snin u [ames xhur, kif tippermetti l-istess kostituzzjoni tag[na!

Fil-ka], il-laburisti m’g[andhomx g[alfejn jinkwetaw i]]ejjed g[aliex huma hekk g[amlu fittmeninijiet (minn Di/embru, 1981 sa Mejju, 1987). U dan ikkommettewh meta sa[ansitra kienu “politikament u moralment skorretti” g[aliex kienu bag[bsu l-elezzjoni.

Minn qalbi n[ajjar lillOnorevoli Dalli tirtira ftit lura sakemm il-poplu jinsa (jekk qatt jinsa) dik ilpasta]ata li kienet saret minn dawk ta’ qabilha b’detriment g[ad-dinjità tal;ens Malti u l-korp Parlamentari.

Fl-istess waqt nitlob lillgvern ikompli bilprogramm ta’ edukazzjoni tal-poplu — mill-kbir sa]]g[ir — biex dan pajji]na jibqa’ jkollu gvernijiet responsabbli.

U.D.C.

Is-Si;;iewi

Il-pariri ta’ Muscat lill-Gvern Laburista Sur Editur, Spiss nisimg[u lill-Prim Ministru Lawrence Gonzi jikkritika lil Joseph Muscat g[all-pariri []iena li jkun tah.

I]da Muscat ilu jag[ti pariri.

Fil-fatt fi ]mien il-gvern ta’ Alfred Sant kellu impjieg ‘ta/-/ek/ik’ fl-MDC u impjieg ie[or ta/-‘/ek/ek’ ukoll fil-METCO u kien

jit[allas biex jag[ti pariri u konsulenzi [er;in mill-g[erf kbir li jg[id li g[andu dwar lekonomija.

Issa kul[add jiftakar lil Joseph Muscat japprova u jappo;;ja dak kollu li kien jag[mel Sant. X’tistenna, laktar jekk kienet tkun xi [a;a li kien ikun irrakkomanda hu stess!

B’advisors ‘bravi’ b[al

Dawl u ilma status quo Sur Editur, Donnu li dan l-a[[ar Joseph Muscat m’g[adux iparla daqstant dwar it-tariffi taddawl u l-ilma u allura tajjeb li niftakru /erti affarijiet dwar dan is-su;;ett.

Kien it-Tnejn 8 ta’ :unju 2009 u s-Sur Louis Grech MEP laburista waqt argument s[un li kellu ma’ sie[bu Jason Micallef fuq il-programm BondiPlus dwar ro[s fit-tariffi tad-dawl u l-ilma kien qal hekk dwar dan: “la kienet

[a;a li ng[adet u lanqas ma tista’ ssir”.

Imbag[ad, il-{add 14 ta’ :unju 2009 f’intervista li dehret fis-Sunday Times, Joseph Muscat kien stqarr li ma setax jag[ti garanzija li jekk ikun fil-poter ira[[as ittariffi tad-dawl u l-ilma jekk ma jarax x’inhuma l-prezzijiet ta]-]ejt fis-suq globali.

L-editorjal ta’ The Times tat-23 ta’ :unju 2009 ikkritika din l-istqarrija ta’ Muscat u qal li wara dawk l-

Muscat mhux ta’ b’xejn li bid-de/i]jonijiet li kien [a Sant kien irrovina l-finanzi nazzjonali (il-[ofra saret barriera), l-investiment kien g[osfor u l-impjiegi kienu [adu daqqa kbira ’l isfel.

Tassew li Muscat u Sant g[andhom g[al xiex jitolbu sku]a lill-[addiema Maltin.

JOHN CASSAR Ra[al :did

attakki kollha tal-labour kontra l-Gvern Nazzjonalista, il-Partit Laburista messu [are; b’soluzzjonijiet u mhux jikkritika biss.

Is-sitwazzjoni min-na[a ta’ Muscat u tal-PL g[adha listess minkejja li issa g[addew is-snin. Paroli, paroli u aktar paroli… ji;ifieri g[andna status quo.

Sadattant il-prezz ta]-]ejt baqa’ jog[la!

F. DARMANIN {’Attard

Twe;iba tal-Onor. Helena Dalli

Twissija fil-[in

Sur Editur, B’riferenza g[al ]ew; ittri li dehru f’din il-gazzetta g[andi dawn il-kummenti x’nag[mel.

Wara li dan l-a[[ar [ar;et listorja tal-kuntratt tal-Mistra li l-PN kien innega meta kienet ]velata mill-Partit Laburista lejlet l-elezzjoni tal-2008, ilpoplu Malti ng[ata prova li Dr Alfred Sant kellu ra;un fuq dak li kien qed jg[id dwar din il-kwistjoni.

Sa[ansitra s-Sur Richard Cachia Caruana iddikjara li kontra qalbu jkollu jammetti li Alfred Sant kien qed jg[id sewwa.

U meta tara l-a[[ar dibattitu ta’ qabel l-Elezzjoni tal-2008 bejn Dr Gonzi u Dr Sant, issa li hemm din il-prova, hu /ar li Dr Gonzi ma kienx qed jg[id il-verità minkejja li kellu lfatti f’idejh.

Sur Editur, Dak li ;ara f’pajji]na fla[[ar ;img[at g[andu jkun ta’ ftu[ l-g[ajnejn fil-[in propizju meta dalwaqt ikollna l-obbligu li mmorru nag[]lu lil min irridu li jmexxina fis-snin li ;ejjin.

Nig[id mill-ewwel li xejn ma jiddispja/ini li Malta tat funeral xieraq lill-eks Prim Ministru Duminku Mintoff.

Min b’xi mod ja[dem g[all-pajji] [aqqu rrikonoxximent ta’ kul[add.

I]da f’dawk il-jiem talfuneral tieg[u [are; blakbar mod /ar li l-Malta Labour Party g[adu l-istess li kien mat-30 sena ilu u li malli jsib l-ewwel /ans jer;a’ jo[odna f’dik it-triq.

Dan il-fattur — ji;ifieri li Dr Gonzi baqa’ ja[bi l-verità mill-poplu Malti — bla dubju g[en biex il-PN ;ab aktar voti milli kieku kien i;ib kieku lill-poplu Malti qallu l-verità.

Meta tqis in-numru ]g[ir ta’ voti li bih il-PN reba[ l-a[[ar elezzjoni, tasal g[allkonklu]joni li din l-istorja g[enet biex tellfet lill-Partit Laburista milli jirba[ dik lelezzjoni. U li ma kienx g[al dan il-gideb, il-Partit Laburista kien jirba[ lelezzjoni.

Interessanti wkoll il-fatt li sSur Mallia jidher li qed jorbot l-argument kollu tieg[u ma’ dak li qal Deputat Laburista snin ilu fuq Dr Sant.

Mill-banda l-o[ra llum g[andna Deputat Nazzjonalista li tista’ tg[id kuljum jo[ro; b’xi wa[da

;dida u goffa kontra l-kap talpartit tieg[u, kontra g[add li dejjem qed ji]died ta’ ministri, u kontra l-mexxejja tal-partit tieg[u.

Bl-istess lo;ika, il-mexxej tal-partit tieg[u lanqas biss imissu jikkontesta l-elezzjoni li ;ejja wara li qed isib min jaqlag[lu wa[da akbar millo[ra kull ;urnata li tg[addi u juri pubblikament li ma g[andu ebda fidu/ja fih.

Rigward it-tieni ittra li tirreferi g[all-artiklu tieg[i Amministrazzjoni Pubblika ma[mu;a, inkun nista’ nwie;eb meta min kiteb jag[ti provi li m’g[andniex amministrazzjoni pubblika ma[mu;a u mhux meta jikteb fuq it-toothpaste u /-/ikkulata.

DR. HELENA DALLI {a]-}abbar

Malta kellha taf minn xiex g[addejna u jkun ta’ [sara kbira g[alina u g[al uliedna jekk ma nag[rfux il-periklu li nistg[u ner;g[u ni;u fih jekk in[allu lil min inessi dak kollu li a[na, b[ala pajji], konna g[addejna minnu.

Se jsir sforz, u di;à qed jidher, biex dawk ittbatijiet kollha li sofrejna, mhux talli ma jissemmewx, talli bilkemm ma jippruvawx ipin;uhom b[ala xi virtujiet talLabour.

In[oss li hawn wisq ipokrisija f’dan il-pajji] u je[tie; li xi [add jidde/iedi li jikxifha.

P. FARRUGIA

{a]-}ebbu;

22

Internazzjonali

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

IS-SIRJA

Il-Gvern jg[id li xejjen offensiva fuq ba]i tal-ajru

Il-Gvern Sirjan qal li irnexxielu “i;ib fix-xejn” offensiva qalila tar-ribelli fuq ba]i tal-ajru qrib il-belt ta’ Aleppo, lejn itTramuntana tas-Sirja.

Il-ba]i ta’ Rasm al-Abboud spi//at fost diversi ba]ijiet talmilitar tal-President Bashar al-Assad li spi//aw attakkati fil-jiem ri/enti, u meta ;ellieda tal-oppo]izzjoni qed jippruvaw itellfu lir-re;im milli ju]a l-[elikopters u lajruplani militari b[ala appo;; g[at-truppi talGvern.

Intant, l-attivisti qalu li mietu ’l fuq minn mija waqt ;lied konsistenti nhar il:img[a u meta komplew ilbattalji f’Aleppo, qalb is-

subborgi ta’ Damasku kif ukoll fi bnadi o[ra tas-Sirja.

Hu minnu wkoll li l-a[[ar ]viluppi ma jistg[ux ikunu konfermati minn sorsi indipendenti peress li s-Sirja tillimita [afna r-rappurta;; tal;urnalisti barranin fi [danha.

Rapporti o[ra mill-attivisti kontra Assad anki rreferew g[al “;lied fit-tul” fil-ba]i talajru ta’ Abu Zohur filprovin/ja ta’ Idlib, u meta skont huma “inqatel ilkmandant ta’ bini ie[or talqawwiet tal-ajru Sirjani fil-belt ta’ Deir al-Zour”.

Min-na[a tag[ha, l-istampa tar-re;im Sirjan qed tirrapporta dwar “sensiela ta’ trijonfi fuq it-terroristi armati” – g[al-

kemm l-osservaturi fil-Libanu (;ar tas-Sirja) jaqblu li lArmata ta’ Assad fl-ebda [in mhi tidher “qrib” li ta[taf ilkontroll ta’ Aleppo jew li tikkontrolla s-subborgi ribellu]i madwar il-kapitali, Damasku.

Il-;lied anki se[[ waqt li lPrim Ministru Sirjan, Wail alHalqi, iltaqa’ mal-Mexxej Suprem tal-Iran, l-Ayatollah Ali Khamenei, u mal-President Iranjan, Mahmoud Ahmadinejad – li min-na[a tag[hom weg[duh “l-appo;; kontinwu tag[hom” f’re]istenza kontra l-hekk imsej[a “kampanja appo;;ata mill-Istati Uniti u l-I]rael u li hi inti]a biex iddg[ajjef lisSirja”.

L-AFGANISTAN

Attakki suwi/ida diretti kontra n-NATO Tal-anqas g[axar /ivili u erba’ pulizija tilfu [ajjithom f’]ew; splu]jonijiet li wettqu xi aggressuri suwi/ida qrib ba]i tan-NATO fil-provin/ja ta’ Wardak, lejn i/-/entru talAfganistan.

Il-militanti tat-Taliban [adu r-responsabbiltà g[allattakki, li anki [allew diversi midruba u kwantità ta’ djar

im;arrfin – bl-inkwiet qed ji]died dwar il-livell ta’ vjolenza potenzjali fil-pajji] ladarba jirtiraw il-qawwiet barranin, fl-2014.

Fl-ewwel minn dawn lattakki, militanti suwi/ida blisplussivi marbutin mieg[u, immira g[all-kumpless li jinkorpora l-uffi//ju talgvernatur lokali fid-distrett

ta’ Sajdabad – b’dan ikun segwit bi splu]joni kbira ta’ trakk-bomba fi triq li tissepara dan il-kumpless mill-ba]i tan-NATO. I]-]ew; attakki ma ssarrfux f’vittmi fost l-istaff tanNATO, i]da l-a[[ar rapporti qalu li l-Afgani midruba, b’kollox, mistennija jaqb]u sew il-[amsin.

L-INDONE}JA

Jinqatlu suspettati militanti waqt rejd L-iskwadra anti-terroristika tal-Indone]ja qatlet ]ew; suspettati militanti waqt rejd fil-Belt ta’ Solo, fuq il-G]ira ta’ Java, u b[ala parti millkampanja regolari kontra lmilitanti li ilha g[addejja mindu, f’Ottubru tal-2002, se[[ew il-famu]i attakki

terroristi/i f’Bali, fejn mietu ’l fuq minn mitejn ru[, fil-parti l-kbira turisti barranin.

Ir-rapporti qalu li membru ta’ din l-iskwadra elit tilef [ajtu fi sparatura, u meta anki spi//a arrestat ra;el ie[or issuspettat b[ala militanti f’lokalità separata lejn il-lvant

ta’ Solo.

L-allegati militanti kienu ;ejjin mill-provin/ja tal-Lvant ta’ Java u kellhom konnessjoni mat-traffikar talarmi mill-Fillipini u ttrasferiment tal-istess armi lill-moviment estremista Abu Sayyaf.

L-ISTATI UNITI

Romney jara l-effetti tal-urugan f’Louisiana Mitt Romney, il-kandidat talPartit Repubblikan g[allWhite House, ]ar /entru g[all-emer;enzi fl-Istat ta’ Louisina, li sofra l-burraxka tal-Urugan Isaac, u sig[at biss wara li a//etta n-nomina talpartit biex jikkuntesta kontra l-President Barack Obama

g[at-tmexxija tal-Istati Uniti.

Romney mar f’Louisiana fuq stedina ta’ Bobby Jindal, il-Gvernatur Repubblikan talIstat u bl-iskop li “ji;bed lattenzjoni g[all-effetti talmaltemp fuq il-komunitajiet lokali li je[tie;u l-g[ajnuna kollha”.

Fl-a[[ar jiem, l-Urugan Isaac [alla g[arg[ar qawwi fiz-zoni ta’ madwar New Orleans minbarra medda ta’ [sarat tul ir-re;jun tal-Gulf Coast – bil-President Obama g[andu jdur iz-zoni ‘straxxnati’ ta’ Louisiana proprju g[ada.

SPANJA> Skwadri g[all-emer;enzi jippruvaw jitfu nirien qalb foresta fi triq bejn Marbella u Monda, qrib Ojen.

L-awtoritajiet qalu li fil-parti l-kbira kien irnexxielhom jikkontrollaw l-avvanz tan-nirien, li la[qu qerdu kwantità sostanzjali ta’ proprjetà fi bnadi tal-Costa del Sol, g[alkemm il-problema ma battietx g[al kollox. Intant, xi persuni li kienu kostretti ja[arbu minn djarhom setg[u jmorru lura, i]da [addie[or g[adu qed jg[ix fi/-/entri g[all-persuni evakwati inkella mal-qraba li r-residenzi tag[hom huma ’l bog[od mill-periklu. In-nirien swew il-[ajja ta’ ra;el anzjan minbarra li [allew diversi midruba, bl-awtoritajiet Spanjoli (li g[adhom jinvestigaw il-kaw]a) ma jeskludux li dawn setg[u tqabbdu apposta.

(Reuters)

L-ISTATI UNITI

Funeral privat g[all-astronawta Neil Armstrong F’Ohio sar is-servizz funebri privat g[al Neil Armstrong, lastronawta Amerikan li kiteb l-istorja b[ala l-ewwel bniedem li mexa fuq il-qamar.

Hu miet ftit tal-jiem ilu, fl-età ta’ tnejn u tmenin sena.

Kienu biss grupp ta’ “mistiedna” spe/ifi/i – inklu]i qraba, [bieb u eks astronawti kollegi ta’ Armstrong – li setg[u jattendu g[all-funeral, flin[awi ta’ Cincinnati, u b’dan

jirrifletti n-natura ri]ervata u privata ta’ dan il-bniedem le;;endarju.

Mijiet ta’ miljuni ta’ nies kienu raw l-in]ul ta’ Armstrong fuq il-qamar fl-20 ta’ Lulju tal-1969, meta dan fisser l-avveniment b[ala “pass ]g[ir g[al ra;el li flistess [in jirrifletti avvanz enormi g[all-umanità” – bilkumment partikulari jitqies fost l-aktar kwotazzjonijiet famu]i tas-Seklu G[oxrin.

24

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Lokali

Appell ur;enti g[ad-donazzjoni ta’ demm I/-?entru tal-G[oti tadDemm jav]a li min[abba lg[add kbir ta’ in/identi li se[[ew f’din l-a[[ar ;img[a, hawn nuqqas serju ta’ riserva ta’ demm, partikolarment tal-grupp O positive.

I/-?entru jappella g[al aktar ;enero]ità fl-g[oti tad-demm, kif ukoll g[al aktar responsabbiltà fissewqan.

L-g[oti tad-demm jista’ jsir fi/-?entru ta’ Gwardaman;a li jifta[ KULJUM mit-8 a.m. sas-6 p.m., jew fi/-?entru talG[oti tad-Demm fl-Isptar :enerali ta’ G[awdex mitTnejn sas-Sibt mit-8.30 a.m. sas-11.30 a.m.

Illum il-{add il-Mobile Blood Donation Unit se jkun fil-pjazza ta’ quddiem il-knisja parrokkjali talMellie[a mit-8.30 a.m. sas1 p.m., Lok ie[or fejn jista’ jing[ata d-demm hu filfoyer tas-swali l-kannella flIsptar Mater Dei fil-ground floor mis-2 p.m. sas-7 p.m.

Hu importanti li wie[ed jie[u l-karta tal-identità.

Jift[u l-applikazzjonijiet g[al korsijiet part-time tal-MCAST

L-MCAST qed jir/ievi applikazzjonijiet online g[al aktar minn 260 kors part-time li se jibdew f’Ottubru li ;ej.

Aktar minn 4,000 persuna jag[]lu lkorsijiet part-time tal-MCAST kull sena.

Dawn il-korsijiet, li jing[ataw permezz ta’ lezzjonijiet filg[axija jew is-Sibt filg[odu, huma msejsa fuq edukazzjoni ta’ kwalità b’element qawwi ta’ ta[ri; prattiku.

L-MCAST ilu j[addem dan il-mudell ta’ edukazzjoni vokazzjonali biex jg[in eluf ta’ studenti ji]viluppaw il-potenzjal tag[hom u jiksbu karrieri ta’ su//ess g[al aktar minn g[axar snin.

Il-korsijiet part-time huma mmirati g[al dawk il-persuni li ma jistg[ux isegwu kors full-time min[abba rabtiet ta’ xog[ol jew familja, i]da xorta wa[da jixtiequ jiksbu kwalifi/i u [iliet ;odda biex jibdew xi xog[ol ;did, biex javvanzaw ’il quddiem fil-post tax-xog[ol tag[hom, jew jitg[allmu xi seng[a jew [ila b[ala passatemp.

Huma popolari wkoll fost ]g[a]ag[ li jkunu g[adhom qed jistudjaw full-time u li jag[]lu kors part-time wara l-[in biex isa[[u l-g[arfien tag[hom f’xi qasam marbut mal-istudji tag[hom.

Fost il-korsijiet li se jibdew f’Ottubru, lMCAST qed iniedi 37 g[a]la ;dida, li jvarjaw minn programmi intensivi li jwasslu g[a/-/ertifikazzjoni me[tie;a biex ta[dem f’oqsma partikolari, g[al sessjonijiet ta’ introduzzjoni immirati g[al

dawk li jixtiequ jsiru jafu aktar dwar [iliet u passatempi ;odda.

Il-korsijiet il-;odda jinkludu Astronomy Basics, Children’s Learning Activities and Play, Decontamination Management, Dry Stone Wall Restoration (b’kollaborazzjoni ma’ Majjistral Park), Herbalism for Self Healing – Advanced, Preparation and Marble Laying on Stairs, Scientific Horticulture – The Art and Science of Growing Healthy Plants, u Wine Tasting.

L-MCAST qed jikkollabora mal-Malta Lift Association biex joffri korsijiet /ertifikati fl-istallazzjoni u t-tiswija tallifts, ma’ Transport Malta g[al korsijiet li jwasslu g[al Certificate of Professional Competence g[al xufiera ta’ vetturi talpassi;;ieri, u mal-Malta Resources Authority biex iniedi korsijiet flistallazzjoni ta’ sistemi tal-LPG g[al fitters u in;iniera.

Se jing[ataw ukoll korsijiet g[al tekni/i li jixtiequ ja[dmu fl-istallazzjoni u ttiswija ta’ sistemi ta’ stationary refrigeration. B’kollaborazzjoni malFoundation for Human Resources Development, se jibda wkoll kors intensiv fin-negozju, Leadership for Business.

L-MCAST qed iniedi wkoll korsijiet ta’ filg[axija li jwasslu lill-istudenti g[alle]amijiet tal-MATSEC fil-livelli Intermedjarji u Avvanzati f’su;;etti differenti.

Dawn il-korsijiet huma ideali g[al individwi li jixtiequ j]idu l-g[arfien

tag[hom f’su;;etti differenti, kif ukoll biex jiksbu l-kwalifi/i me[tie;a biex ikomplu jistudjaw f’livelli og[la.

Fil-lista ta’ korsijiet hemm ukoll, fost o[rajn, dawk dwar ix-xjenza applikata, trobbija tal-annimali, kura tal-;onna, trobbija tan-na[al, biedja organika, produzzjoni tal-inbid, arti, interior design, disinn tal-[wejje; u [jata, munta;; ta’ ritratti u video, welding, DIY, kostruzzjoni, installazzjoni ta’ sistemi ta’ ener;ija alternattiva, ta[ri; filmanagement u n-negozju, l-u]u ta’ accounting software, irtokk, trattamenti ta’ sbu[ija u kura tax-xag[ar, psikolo;ija talisport, teknolo;ija tal-elettriku u lelettronika, programmar u ]vilupp ta’ siti tal-internet u software, u]u ta’ makkinarju tal-in;inerija, kif ukoll g[add ta’ programmi li jwasslu g[al-li/enzji me[tie;a biex topera b/ejje/ tal-ba[ar jew biex ta[dem fis-settur marittimu.

Dawk interessati f’dawn il-korsijiet jistg[u jiksbu aktar informazzjoni u japplikaw online billi j]uru www.mcast.edu.mt#shortcourses.

Dawk li ma jixtiqux japplikaw online jistg[u jie[u l-formola tal-applikazzjoni, li tinsab fl-istess ktejjeb, fil-Kampus Ewlieni tal-MCAST, f’Ra[al :did, mit-Tnejn sal:img[a bejn it-3 u l-14 ta’ Settembru, mit8.30 a.m. sas-7 p.m.

Aktar informazzjoni tista’ tinkiseb bittelefon: 23987103 jew bl-email: shortcourses@mcast.edu.mt.

GO bl-a[jar pakkett ta’ sports fuq it-televi]joni Il-klijenti ta’ GO Sports se jkollhom sorpri]a sabi[a g[al dan l-ista;un. Hekk kif jabbonaw se jkunu jistg[u jgawdu b’mod esklusiv lemozzjonijiet kollha talfutbol Ewropew.

Il-log[ob kollu tal-English Premier League, is-Serie A Taljan u l-Ligue 1 Franci] flimkien mal-a[[ar ]ieda – ilUEFA Champions League – se jkun provdut b’mod esklusiv lill-abbonati ta’ GO. Dan ifisser li issa lkonsumatur Malti se jkollu l-possibbiltà li jag[]el fornitur wie[ed li permezz tieg[u jkun jista’ jgawdi lfutbol internazzjonali kollu.

Waqt it-tnedija ta’ GO Sports HD li saret permezz ta’ Business Breakfast f’The Villa f’San :iljan, il-Kap E]ekuttiv il-;did ta’ GO, Yiannos Michaelides, sa[aq li dan is-su//ess hu lkontinwazzjoni ta’ sensiela ta’ innovazzjoni u investiment qawwi min-na[a ta’ GO. Il-klijenti ta’ GO se jkollhom a//ess ukoll g[atti;rijiet kollha tal-Formula 1, il-kompetizzjonijiet ewlenin tal-golf, l-avvenimenti ewlenin tat-tennis b[al

(Mit-tieni mix-xellug)> GO Head of Marketing, Kurt Camilleri, GO Product Manager for TV, Michèle Dandria, GO CEO Yiannos Michaelides, il-kummentaturi Ingli]i John Dykes u Alan Curbishley u l-;urnalist sportiv Charles Camenzuli, li ppre]enta l-attività. Fit-truf jidhru l-Go Girls

Wimbledon, boxing, tlielaq ta]-]wiemel u numru ta’ kampjonati ewlenin tar-rugby u turnamenti inklu]i l-Rugby 6 Nations. }ieda o[ra li se tog[;ob lill-ammiraturi kolllha talPremier League Ingli] hi lintroduzzjoni ta’ PLTV HD, stazzjon prodott mill-Premier League g[all-akkaniti talPremier League madwar iddinja.

Programmi ewlenin jinkludu Match day Live, programm live li jinkludi build-up ta’ qabel kull log[ba u mbag[ad il-partita live tal-

Barclays Premier League; Football Today, programm live ta’ sag[tejn li matulu tim ta’ esperti jag[tu anali]i professjonali u jikkummentaw dwar l-a[[ar partiti; Fanzone, programm ta’ sieg[a telefonati fejn telespettaturi minn madwar id-dinja jissie[bu fiddiskussjonijiet billi jikkuntattjaw il-;urnalisti (u ex-plejers tal-futbol) live flistudjo permezz ta’ Skype jew telefonati, u slots ta’ kuljum tal-a[barijiet li jkopru l-a[[ar stejjer mill-Barclays Premier League.

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Collage

25

Koordinazzjoni: Joe Cassar – mument@media.link.com.mt

F’pa;ni o[ra:

26-27

Tifkira ta’ Michele Di Gianni

29

Aristotile bil-Malti {OLMA SAJFIJA F’SAN ANTON. A Midsummer Night’s Dream hu l-isem ta’ produzzjoni ta’ William Shakespeare li TNT Theatre Britain se ttella’ fil-:onna ta’ San Anton bejn nhar l-Erbg[a u s-Sibt li ;ej. Din il-kumpanija ilha ttella’ rappre]entazzjonijiet f’pajji]na g[al numru ta’ snin u s-sena l-o[ra ppre]entaw Oliver ta’ Charles Dickens fit-Teatru Manoel u Macbeth fil-Palazz talPresident, il-Belt. Ir-rappre]entazzjonijiet se jsiru fil-:onna ta’ San Anton ta[t il-patro/inju tal-President ta’ Malta George Abela, u jibdew fit-8 p.m. Il-booking jinsab miftu[ mis-sit elettroniku www.biljetti.com. G[al tag[rif dwar il-produzzjoni, wie[ed jista’ jikkuntattja lil Joyce Grech fuq 99425594 jew jid[ol fis-sit elettroniku www.adg-europe.com. Fir-ritratt, atturi ta’ TNT Theatre Britain jidhru waqt il-produzzjoni A Midsummer Night’s Dream, ta’ William Shakespeare, f’pajji] barrani.

26 COLLAGE APPREZZAMENT

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

L-Avukat Michele Di Gianni – Konslu Onorarju ta’ Malta u tal-:appun minn Joe Zammit Ciantar

Lill-Avukat Michele Di Gianni kont iltqajt mieg[u lewwel darba f’Settembru 1991, fis-sala tal-lukanda Verdala, fir-Rabat. Kien /empilli biex niltaqa’ mieg[u qabel ma nibda nitla’ Napli b[ala Lettore di Scambio tallingwa Maltija fl-Università degli Studi (l’Orientale).

Introdu/a ru[u b[ala lKonslu Onorarju ta’ Malta f’Napli u talabni biex meta nkun Napli ng[addi narah fluffi//ju tieg[u ta’ avukat, f’Via Ponte di Tappa.

Wara kellna bosta laqg[at tul il-lettorat tieg[i f’Napli bejn l-1991 u l-2006. Sirna [bieb u kellna stima u rispett kbir lejn xulxin. L-ewwel darba li stedinni mmur id-dar tieg[u f’Via Crispi, kien dawwarni d-dar jurini lkollezzjonijiet li kellu, fosthom wa[da ta’ pasturi kbar Naplitani u ]ew; pitturi ta’ artisti famu]i.

Lil martu Teresa (née Murolo), mara umli u adorabbli, kien i[obbha, jistmaha, u litteralment jaduraha, u kien qisu tilef kollox meta mietet, wara marda qasira, f’:unju 1992.

Kien kburi b’dak li wettqu ]-]ew; uliedu Antonietta, avukat u Vi/i Konslu ta’ Malta f’Napli, u Fabrizio, avukat li spe/jalizza fil-Li;i Internazzjonali, ja[dem fi Brussell, u Konslu Onorarju tal-Italja f’Louvain, filBel;ju.

B[ala avukat, Michele kien jipprattika f’Napli – fejn kien jaqdi wkoll id-doveri tieg[u b[ala Konslu Onorarju ta’ Malta (mill-1969) u tal:appun (bejn is-snin 1976 u 2008) – f’Ruma, u fi Brussell.

Maltanapoli Fl-1977 waqqaf l-Unione

dei Consoli Onorari in Italia, li tag[ha kien Segretarju :enerali, jorganizza laqg[at annwali f’postijiet differenti, fosthom wa[da f’Malta, f’Mejju 1992, u jeditja u jippubblika l-maltanapoli – Corriere Mediterraneo, kull sitt xhur, gazzetta ta’ format kbir, kollha bil-kulur, b’a[barijiet u artikli marbuta ma’ Napli, ma’ Malta, u mal:appun, u mal-Unjoni talKonsli Onorarji fl-Italja.

Kienet [afna g[al qalbu u spiss wera mieg[i t-t[assib tieg[u jekk titkompliex meta jieqaf jie[u [siebha hu.

Kemm-il darba kont pre]enti, fl-uffi//ju tieg[u, wa[du, tard filg[axija, iqatta’ s-

“Violet? Jien Michele Di Gianni. Qieg[ed malProfessur Zammit Ciantar sejrin G[awdex. Nixtiequ nixtru fenek biex insajruh g[ada. Ara se ng[addilek lil Irma; tkellem mag[ha.”

Kienet il-mara tal-mibki Guido de Marco. Qaltilna li ma setg[etx tg[inna, u talbet lil binha Mario (illum Ministru tat-Turi]mu, Kultura u Ambjent) biex i/emplilna.

G[amilna diversi telefonati u fl-a[[ar, [abiba tag[na weg[ditna li se jkollha ]ew;t ifniek g[alina, dik ilfilg[axija stess.

Lura Malta, jien u marti g[amilna sat-3.00 tal-g[ada filg[odu naqlu u nsajru listuffat tal-fenek. Michele u [utu [adu gost u baqg[u jg[idu li stuffat b[al dak qatt ma daqu; Michele ilmenta biss li l-bucatini kienu jkunu a[jar mill-ispagetti, mazzalza tal-istuffat tal-fenek.

Michele di Gianni ma’ Joe Zammit Ciantar f’wa[da mill-a[[ar laqg[at tag[hom

sig[at jaqta’ l-kolonni tassetting, iwa[[al, u jiddisinja l-layout.

Xi ;img[at qabel ilpubblikazzjoni ta’ kull edizzjoni kien jew jiktibli email jew i/empilli jitlobni nibg[atlu xi kitba relatata ma’ Malta.

Il-kontribuzzjonijiet umli tieg[i kienu dwar kotba pubblikati Malta u f’:unju 2007 ktibt ‘Elevato sugli altari Giorgio Preca, umile sacerdote Maltese’ – artiklu dwar ilkanonizzazzjoni ta’ Dun :or; Preca.

Lawrence Grech ta’ The Sunday Times sar kontributur regolari b’artikli l-aktar relatati ma’ avvenimenti politi/i hawn Malta.

F’Napli, Michele spiss kien jistedinni mmur mieg[u g[al tnedijiet ta’ kotba u avvenimenti fit-Teatro San Carlo.

Baqa’ jistedinni mmur inqatta’ ftit jiem mieg[u fil-villa tieg[u f’Capri – fejn lili, lil marti, u lit-tfal tag[na bit-tfal tag[hom laqag[na f’Settembru 2010 – u d-dar ‘O Purtusillo’ filkampanja (ukoll f’Capri) fejn jien u marti konna mistednin g[all-festa li jorganizza g[allqtug[ tal-g[eneb, f’Ottubru tassena l-o[ra.

L-istuffat tal-fenek

Darba ;ie Malta flimkien ma’ tnejn minn [utu nisa –

Michele kien ra;el qalbu tajba u ;eneru] [afna. Dejjem jistbissem.

Kien jg[in lil kul[add

L-a[[ar darba li ;ie Malta kien is-sena l-o[ra. L-a[[ar ;urnata, qabel nie[du lajruport, talabni nie[du //imiterju tal-Addolorata.

Xtara ]ew; bukketti fjuri u flimkien d[alna nfittxu loqbra ta’ Dr Giovanni Mangion (li kien jg[allem Napli qabel [adt il-post jien) u tal-President Emeritu Guido de Marco (li kien i[obbu kwa]i daqs li kien [uh).

Waqaf [dejn kull qabar, qieg[ed il-fjuri fuqhom, u f’qalbu rre/ita xi talb.

Michele kien ra;el ta’ qalbu tajba u ;eneru] [afna. Dejjem jitbissem. Kien jg[in lil kul[add. Kien jaf [afna nies, mhux biss f’Napli.

Il-karriera legali tieg[u, irresponsabbiltajiet tieg[u b[ala Konslu Onorarju ta’ Malta u tal-:appun, imma fuq kollox il-kuntatt e//ellenti li kellu mal-konsli onorarji fl-UCOI, g[amluh bniedem dejjem lest biex jg[in.

Fl-2007 kelli nag[mel operazzjoni daqsxejn serja.

Hekk kif g[idtlu biha minnufih beda jinsisti: “Tag[milhiex Malta.

In[allaslek l-ispejje] kollha.

G[andi [abib tieg[i f’Pari;i, surgeon mag[ruf; jag[milhielek hu.”

Sibtha diffi/li nipperswadih li f’Malta g[andna surgeons tajbin, u li wara l-operazzjoni kien se jkolli b]onn attenzjoni kontinwa li stajt nissokta biha biss hawn Malta. Baqa’ jurini li ddispja/ih li ma a//ettajtx lofferta tieg[u, kull meta, waqt il-laqg[at bejnietna, kien jistaqsini dwar sa[[ti.

Kattoliku prattikanti

Michele di Gianni f’laqg[a f’Malta fis-sena 2008 ma’ Michael Frendo, dak i]-]mien Ministru tal-Affarijiet Barranin, fil-Palazz Presidenzjali, il-Belt

Flora u Amilia (illum mejta).

Jien u marti offrejna li ne[duhom ;urnata u ndawruhom G[awdex. Kien is-Sibt. Matul it-triq, Michele dar fuq marti u qalilha: “Irma, g[ada nieklu stuffat tal-fenek kif taf tag[mlu int, g[andek.”

I]-]ew; [utu wrewh li ma [adux gost bil-mod kif kien qieg[ed jistieden ru[u b’idejh. Imma hu baqa’ jinsisti.

Irma qaltlu li ma kellniex fniek fil-fri]a … u lura d-dar konna se naslu wisq tard biex minn xi mkien nakkwistaw fniek g[at-tisjir.

Dak il-[in, Michele [are; il-mowbajl u /empel lil xi [add.

}jarat mill-Presidenti ta’ Malta Fis-snin li kont nitla’ nag[ti l-lectures f’Napli, il-Presidenti ta’ Malta ?ensu Tabone u

Ugo Mifsud Bonnici kienu mistednin jag[mlu vi]ti uffi/jali f’Napli.

Nista’ ng[id li kont xhud tal-involviment ta’ Michele, bl-attenzjoni tieg[u g[alli/ken dettall hu u j[ejji lprogrammi ta]-]jarat tag[hom. Waqt ir-ri/eviment li offra d-dar tieg[u, filg[axija, ad unur ta’ Dr Mifsud Bonnici, Michele [assu kburi jdur bl-ikel, fost lo[rajn pastizzi Maltin, jispjega x’kienu, ;ejjin friski minn Malta, u minn xiex kienu mag[mula.

Michele kien kattolku prattikanti ferventi. Mar Lourdes kemm-il darba. Xi sentejn jew tlieta ilu, waqt li konna qeg[din fuq sufan naraw it-TV g[andu, dar fuqi u minn ta[t l-ilsien qalli: “{a ng[idlek xi [a;a li ftit jafu biha. Illum, il-Grotta fejn ilMadonna dehret lil Bernadette, f’Lourdes, hi mdawla b’lampi spe/jali.

Kont jien li pperswadejt lillawtoritajiet jag[mluhom u [allast g[all-ispejje] jien, minn buti.”

Tag[rifa qasira dwar dan kienet pubblikata f’maltanapoli, ming[ajr ma ng[ata l-isem ta’ Di Gianni.

Michele Di Gianni kien persuna rispettabbli [afna.

G[all-[idma e//ezzjonali tieg[u ng[ata diversi onorifi/enzi, f’Napli, fl-Italja, u barra, fosthom dik ta’ l‘G[aqda Nazzjonali talMertu’ li ;iet mog[tija lilu mill-President ta’ Malta (u [abib tieg[u) Ugo Mifsud Bonnici, f’Marzu 1996. g[al pa;na 27

COLLAGE APPREZZAMENT 27

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Kien i[obb lil Malta kif ftit barranin [abbewha minn pa;na 26

Michele kien ra;el li kien jirrispetta lil martu , missier rett u fl - istess [in twajjeb , u nannu li jaf i[obb u jg[o]] . Kien avukat imfittex [afna f ’ Napli , tal affari tieg[u , mag[ruf , u stmat . Kien konslu onorar ju ma[bub u rispettat .

Lil Malta kien i[obbha kif ftit barranin [abbewha .

Min - nies li ja[dmu mieg[u kien jesi;i d - dover . Imma kien jirrispetta lil kul[add .

Kien dejjem jitbissem , ;eneru] , u kuntent jiltaqa ’ mal - [bieb u man - nies .

Antonietta , Fabrizio u n neputijiet tilfu l - missier u n - nannu l - aktar g[a]i] li qatt seta ’ jkollhom . Il [afna [bieb li kellu , tilfu [abib sin/ier u ;ust .

Il - membri tal - UCOI , imma fuq kollox Malta , tilfu konslu onorarju e//ezzjonali . Napli tilfet ;entlom u /ittadin uniku .

Jien tlift [abib kbir .

Michele twieled f ’ Laviano ( Salerno) nhar id -1 9 ta ’ Novembru 1 930 . {alla din il - [ajja g[al [ajja

Il-familja kollha ta’ Joe Zammit Ciantar f’laqg[a ma’ Michele di Gianni fid-dar tieg[u f’Capri, f’Settembru 2010

o[ra , wara marda qasira , fl - isptar ‘ Fatebenefratelli ’,

nhar il - :img[a 27 ta ’ Lulju 20 1 2 .

Il - funeral tieg[u sar fil knisja ta ’ Santa Chiara ,

f ’ Napli , nhar it - Tnejn 30 ta ’ Lulju 20 1 2 .

28

COLLAGE

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

OPINJONI

X’nahseb jien

Albert Spiteri

— bersians@hotmail.com

Il-mera triqtna It-tigra kienet qed iddur mal;ungla, tara ssibx x’taqbad.

Kienet qieg[da tag[mel movimenti lenti u mitluqa; kellha lem[a g[ajjiena u dehret x’aktarx qalbha sewda.

Ma kontx tag[rafha.

Il-leopard mistrie[ fuq ferg[a fil-baxx, raha u qalilha: “X’telqa int mitluqa, ru[i.

Qisek /apsa! Kif qed tistenna li taqbad xi [a;a meta m’g[andek [e;;a ta’ xejn?” *Nicolas D. Sampson, Appearances, 2011.

It-titlu ta’ dan il-ktieb jolqot mhux biss l-g[ajn imma x’aktarx ir-ru[ ta’ min i[ares imqar lejn il-qoxra tieg[u.

Mhux dejjem, forsi, ikollna laptit li nkunu veritieri – ilverità toffendi, jg[idu, u kultant ikun a[jar li ng[aw;u ftit... nidhru a[jar u anki nkunu politikament aktar korretti. Jolqot il-kuxjenza, dan il-ktieb. Jibni tnax-il ;rajja li jikkon/entraw fuq kemm tista’ tkun fra;li u elu]iva r-realtà.

Nicolas D. Sampson hu awtur Amerikan ta’ 36 sena.

Jg[id li beda ja[seb bisserjetà fil-kitba wara li kien attenda ballu g[all-karità u baqa’ impressjonat bl-ilbies sofistikat tal-mistednin imma mhux bid-dinjità tag[hom.

L-awtur jg[id li l-kitba tissodisfalu x-xenqa fih li jipprotesta kontra l-gidba kontinwa li qed tg[ix id-dinja tag[na – jara l-a[barijiet u [lief terrur, mewt u qerq ma jo[ro;x. “{assejtni ridt ni;;ennen,” jg[id Sampson, “u g[alhekk qtajtha li nibda nikteb dwar l-inkonsistenzi li bdejt nara quddiemi... i]-]ew; kejliet li donnu ju]a kul[add biex jirnexxilu jg[ix fid-dinja tal-bnedmin... ridt naqsam [sibijieti ma’ persuni o[rajn.”

Ikollna nammettu li nippruvaw kemm nippruvaw biex ng[ixu [ajja retta, i//ans li ninqabdu u naqg[u hu kbir. Aktar illum minn qabel, il-[ajja ‘miftu[a’ li ng[ixu tesponina g[al kull xorta ta’ tentazzjoni li fa/ilment t[ajjarna u tkaxkarna mag[ha.

U allura na[sbu fl-a[jar mezz kif nistg[u nil[qu kompromess bejn il-waqg[a tag[na u d-dehra li nixtiequ li jkollna fis-so/jetà.

F’so/jetà /kejkna b[alma hi din tag[na, ilkoll nippruvaw inkunu politikament korretti kemm jista’ jkun u ng[ixu “g[al g[ajn in-nies” biex hekk, l-o[rajn jag[tuna fastidju millanqas u a[na ng[ixu, [elu [elu, kif irridu a[na.

Tg[id il-flus jistg[u jag[tuna l-kuntentizza li nfittxu f’[ajjitna^

It-temp sfrenat li a[na mirkubin minnu lanqas i[allina nieqfu u na[sbu dwar id-direzzjoni li g[andha tie[u [ajjitna. Ilkoll, kommessi lejn [addie[or jew m’a[niex, g[andna r-responsabbiltajiet tag[na. U appuntu, jekk irridu nag[mlu [ajjitna interessanti, irridu nid[lu g[arresponsabbiltà, inkella x’inkunu ;ejna nag[mlu hawn? Il-parabbola tat-talenti fil-Van;elu ssuqna.

Imma r-responsabbiltà, naturalment, titlob li n]ommnu kelmtna. Hu hawn fejn jid[ol il-bu]illis li jfixkilna. Nippruvaw nil[qu lkompromessi meta lok g[allkompromessi ma jkunx hemm.

Dan japplika g[all-[wejje; i]-]g[ar, imma wkoll g[allkbar; nimlew [ajjitna b’[afna va]uni li j]ejnu fil-g[ajn, li imma ma jiswew g[al xejn g[ajr biex jo[olqulna toqliet li fit-tul isiru we;g[at. Inkunu qed narmu s-sempli/ità biex ng[ixu g[al dak li jidher.

Hu g[alhekk li t-tixbiha li jo[loq Sampson fil-ktieb tieg[u tolqotni, g[aliex ixxinxilli g[andhom mill-farfett – b[all-farfett li issa hawn u mument wara ma g[adux, ixxinxilli jidhru sbie[ g[al waqt wie[ed imma jdejquna malajr g[aliex mhumiex veri, u jiena na[seb li meta l-bniedem ma jg[ixx il-verità, ma jkunx kuntent.

Illum g[andna [afna kumditajiet – ]ew; persuni mi]]ew;in lil xulxin jistg[u jiddejqu minn xulxin u ja[sbu biex jinfirdu u jfittxu xortihom band’o[ra. Din lopzjoni qed issir x’aktarx popolari, u l-[afna qed

japplikawha f’[ajjithom, anki fejn tnejn ikunu ilhom mi]]ew;in is-snin it-twal u forsi wkoll ikollhom l-ulied, u mhux bilfors ulied /kejknin, imma forsi r;iel u nisa...

Kontroll fil-lotteriji

Il-flus huma l-karrotta li nqieg[du quddiemna u na[ilfu li nag[mlu [ajjitna nsegwuha biex forsi nsibu lkuntentizza tag[na.

Jiena nara li fis-so/jetà tag[na g[andna numru ta’ [wejje; li jaljenawna u li nemmen li bi sforz nistg[u nikkore;uhom. {a;a li tolqotni u li tiffastidjani hi l-lotterija. Jien in[oss li l-;irja li nag[mlu lkoll – g[aliex na[seb li l-ftit huma li ma jinqabdux fiha – biex nilag[bu l-biljett nhar ta’ Erbg[a u nhar ta’ Sibt, tista’ u g[andha titra]]an. Jiena niddistingwi bejn il-pja/ir li nie[u sehem u x-xewqa li nirba[ kwantità kbira ta’ flus.

Fi ftit kliem, in[oss li lammont tar-reb[ g[andu jkun kontrollat; g[aliex g[andhom il-Kwatern jew is-Super 5 jil[qu ammonti straordinarji li j;ieg[lu lil xi w[ud jitilfu lkontroll u jilag[bu kull ewro li jkollhom, ukoll jekk kultant jonqsu milli jag[mlu x-xirja tal-[wejje; ba]i/i g[allfamilja, b[alma hu l-ikel?

U ng[iduha, wie[ed ma jag[tix tort lil dak li jkun li jo[lom li jista’ f’daqqa wa[da jsir miljunarju!

Imma l-iskop ta’ din ixxorta ta’ log[ob ma g[andux, fil-fehma tieg[i, ikun ir-reb[ straordinarju, imma lparte/ipazzjoni li tista’ twasslek biex tikseb f’idejk ammont ta’ flus sostanzjali li

jg[inek timla xi toqbiet li jista’ jkollok (u li x’aktarx ikollok) f’[ajtek.

Jiena n[oss li dawn i]-]ew; lotteriji g[andhom jintreb[u kull ;img[a – kieku wie[ed kellu jirba[ 150,000 ewro ma jkunx kuntent? Ikun f’liema fa]i ta’ [ajtu jkun, wie[ed se jissodisfa b]onnijiet importanti f’[ajtu b’ammont b[al dan. U hekk, kull ;img[a jkun hemm persuna jew familja li qed tarrikkixxi ru[ha f’dan l-ammont ta’ flus.

B’dan il-mod [add ma jkollu g[alfejn jilg[ab aktar milli jmissu – jew milli hu u lfamilja tieg[u jkunu jifil[u.

Hekk, persuna wa[da x’aktarx tilg[ab anqas biljetti, imma ji]diedu l-;ukaturi g[aliex ilprobabbiltà li jintreba[ dan lammont sabi[ minn persuni varji tkun [afna ikbar.

Irridu naqtg[u l-kilba minn [ajjitna. Ma niskantax li din tal-log[ob ]ejjed i;;ib linkwiet fil-familji – g[aliex ilflus tassew jg[inuna ng[ixu [ajja a[jar. Imma rridu nag[rfu nimmoderaw ixxewqat u l-aspirazzjonijiet tag[na.

Forsi jmissna nitg[allmu nabbastaw irwie[na b’dak li jkollna. Hekk, meta n[arsu f’wi// xuxlin ma ninbarazzawx ru[na jekk inkunu weg[edna s-sema fl-art u lweg[da ma n]ommuhiex.

Il-fekondazzjoni assistita

Imma g[andu mnejn li din tal-;irja sfrenata wara dak kollu li jleqq tapplika wkoll g[al [wejje; anki iktar importanti minn dan. B[alissa hawn propost abbozz ta’ li;i dwar il-fekondazzjoni

assistita. Dan hu argument mill-aktar importanti g[aliex se jg[in lis-so/jetà tag[na tag[raf fejn qieg[da fil-kejl tal-valuri.

Na[seb li l-le;i]latur qed jag[mel sew ikun kawt – jolqtuni tliet punti partikulari f’din il-proposta: (a) qed ting[ata tifsira ta’ ‘embrijun’; (b) in-numru tal-bajdiet li jistg[u jkunu misluta hu limitat; u (/) ma jistg[ux ikunu ffri]ati l-embrijuni.

Jidhirli li dawn huma aspetti importantissmi, u jidher li lesperti fis-su;;ett qed jaqblu li din il-li;i g[andha tg[in biex ma jsirux nuqqasijiet fejn tid[ol il-[ajja, li hi sagrosanta.

Iva, il-[ajja hi sagrosanta. U hu g[alhekk li ma hux dritt awtomatiku ta’ kull persuna li ;;ib wild fid-dinja, wisq inqas akkost ta’ kollox.

Na[seb li naqblu li hi [a;a tajba li x-xjenza tg[in biex tag[mel il-[ajja tal-bniedem a[jar.

Jidher imma li jekk mara ddum biex tidde/iedi li tixtri tarbija, tonqsilha l-possibbiltà li tinqabad tqila. Jekk dan hu l-ka], ifisser li a[na stess qed inwasslu g[al dan il-pro/ess.

Naturalment, kul[add ikollu r-ra;unijiet tieg[u g[allg[a]liet li jag[mel – wie[ed jifhem li sakemm inkunu g[adna ]g[ar nag[mlu li nistg[u biex niksbu l-beni kollha possibbli [alli nkunu nistg[u nibdew il-familja aktar ’il quddiem fil-[ajja.

Imma mhux kollox ja[dem kif nixtiquh a[na – u jkun hawn fejn nibdew infittxu lkompromessi, xieraq u mhux.

Imbag[ad, il-punt dwar ilkoppji omosesswali. Jidhirli li s-so/jetà g[andha tag[raf ‘iddritt’ ta’ kull wie[ed minna li jkollu l-ulied tieg[u. Imma na[seb li l-akbar domanda f’dan il-ka] hi li l-wild jista’ jkun ta’ parti wa[da millkoppja, qatt tat-tnejn flimkien.

Jista’ jkun hemm ]ew;t itfal, imma s-sitwazzjoni tibqa’ listess. Dan l-aspett jista’ jaffettwa t-trobbija ta’ dak ilwild?

Il-le;i]latur, allura, qieg[ed ikun diskriminatorju hawn?

Na[seb li dan hu argument diffi/li u delikat [afna – forsi dan l-ewwel pass jag[tina l[in na[sbu u niddiskutu, u fuq kollox nitg[allmu kemm nistg[u dwar is-su;;ett biex lg[a]liet li nag[mlu jkunu tassew qed isiru bil-g[aqal u fuq kollox bl-im[abba u blumiltà me[tie;a.

COLLAGE KOTBA 29

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Aristotile bil-Malti ‘Dwar l-Arti tal-Poe]ija’ – Karmenu Serracino – 2012 Re/ensjoni minn Ugo Mifsud Bonnici .......................................................................

Diffi/li tittradu/i anki dak li jinkiteb bi lsien ie[or [aj fi ]mienna: a[seb u ara kemm hu mimli b’ta[bil ir-ras, li taqleb g[all-Malti dak li nkiteb minn bniedem ta’ elfejn u [ames mitt sena ilu, b’lingwa llum mejta.

Kull kelma, barra mit-tifsir, aktarx torbot mag[ha wkoll asso/jazzjonijiet ta’ [sieb, li jirrenduha daqqa f’postha u daqqa le, meta tintg[a]el biex issarraf sewwa s-sens tal-kitba ori;inali. U l-asso/jazzjonijiet jinbidlu ferm iktar malajr mill-istess tifsir.

Wie[ed je[tie; japprezza g[al liema bi//a xog[ol ikun da[al min jaqleb g[all-Malti tal-lum opra fondamentali ta’ wie[ed mill-filosfi li waqqaf il-pedimenti tal-[sieb filPunent, Aristotile. Ter;a’, ilkitba filosofika titlob pre/i]joni fit-termini li jintu]aw, ferm iktar fitta millkitba narrativa.

Bil-Malti s’issa waqt li kellna traduzzjoni ta’ Platun (Ir-Repubblika tradotta minn Victor Xuereb S.J. Pin 2008) is-sisien l-ie[or tal-[sieb filosofiku fid-dinja moderna, konna niddependu minn traduzzjonijiet taljani jew ingli]i g[all-kitba ta’Aristotile.

L-istil ta’ Aristotile, fit-test ori;inali grieg, hu mag[dud mill-istudju]i b[ala kompless u tqil. Fl-Ewropa g[al numru ta’ sekli, il-kitba ta’ Aristotile kienet mag[rufa fi traduzzjonijiet bil-Latin ta’ traduzzjonijiet mill-Grieg g[all-G[arbi tas-Sirja.

Meta re;a’ nstab l-ori;inal bil-Grieg, kienu di;à g[addew sekli ta’ diskussjoni dwar issinifikat veru. Barra minn hekk Aristotile meta jittratta kritikament l-estetika kien qieg[ed ja[dem art ;dida.

G[alhekk wie[ed jammira lil Karmenu Serracino li b’kura;;

Il-koperatina tal-ktieb ta’ Karmenu Serracino, li qed jittradu/i l-kitba filosofika ta’ Aristotile g[all-Malti

u determinazzjoni, mi]juda ma’ kapa/ità lingwistika ntefa’ biex jaqleb g[all-Malti ilPoetika, li fit-titolu bil-Malti hi: Dwar l-Arti tal-Poe]ija.

Il-pijunier tal-filosofija tal-poe]ija

Kien Aristotile li fassal ilkriterji ta’ distinzjoni bejn ilpro]a u l-poe]ija. Hu l-pijunier tal-filosofija tal-poe]ija.

Biex jinftiehem tajjeb il[sieb ta’ dan il-filosfu, ittraduttur je[tie; li jsib kliem bil-Malti modern li waqt li j]omm l-istess sens jipprovdi /avetta g[allintendiment tajjeb tat-test aristoteliku.

Fir-relazzjoni bejn l-arti, kreazzjoni tal-bniedem, u rrealtà o;;ettiva barra millmo[[ u l-ilsien tal-bniedem,

Aristotile ju]a l-kun/ett talmimesi.

Serracino g[amel l-g[a]la ttajba u qalibha bil-kelma rappre]entazzjoni. Kieku ]balja u ttradu/a bil-kelma imitazzjoni, etimolo;ikament eqreb, kien ikun qieg[ed jiffalsifika l-kun/ett. L-arti ma hix imitazzjoni tar-realtà jew kopja tag[ha. Aristotile ma riedx ida[[al lill-arti f’dan lisqaq. L-arti hi rappre]entazzjoni tar-realtà kif espressa mill-artist poeta.

Waqt li kont qieg[ed naqra din it-traduzzjoni ta’ Serracino mort in;ib minn fuq l-ixkafef il-ktieb ta’ Benedetto Croce fuq il-poe]ija (La Poesia Bari, Laterza 1935) u l-ie[or Nuovi saggi di Estetica Bari, Laterza 1919, biex nara kif dan li hu l-aqwa filosfu tal-estetika Taljan ta’ ]minijietna kien fehem u spjega l-kun/ett u sibt li hu wkoll u]a b[ala terminu lkelma ‘rappresentazione’.

Wie[ed jista’ jistaqsi x’inhu s-siwi li wie[ed jiddedika daqshekk sig[at minn [ajtu biex jaqleb g[all-Malti xog[ol ta’ Aristotile li hu tradott f’diversi ilsna moderni minn studju]i awtorevoli, meta dawn l-ilsna huma a//essibbli fa/ilment mill-qarrejja Maltin.

Hemm siwi kbir. Malta g[andha skola tal-kritika letterarja u bi]]ejjed wie[ed isemmi lil Oliver Friggieri.

Kien hemm kittieba qablu u nsemmu lil :u]è Aquilina.

Hawn issa numru ta’ kriti/i artisti/i barra mil-letterarji u kellna wkoll o[rajn flimg[oddi. Importanti li test fondamentali g[al kull kritika estetika, ikun fl-idejn bi lsienna u bit-termini pre/i]i bil-Malti. Jekk ninsew lil Aristotile nitilfu t-triq.

Naturalment illum je[tie; li nimxu ’l bog[od: tajjeb li nibdew minn hemm.

L-importanza tal-klassi/i

Jid[ol hawn id-diskors talimportanza tal-klassi/i. I/?iviltà li minnha ngawdu kellha x-xorti li jkollha proprju fil-bidu tag[ha minna[a greco-rumana, sisien fondi.

Betrand Russell [are; bilfamu] ;udizzju li l-filosofija kollha warajhom, hi annotazzjoni tal-kitba ta’ Aristotile u Platun. Mhux g[al kollox, i]da qrib [afna ssewwa. U nistg[u n]idu li dan ma jg[oddx biss g[allfilosofija, i]da wkoll g[all-arti drammatika, g[all-poe]ija, g[all-iskultura, g[allarkitettura. {afna mill-i]viluppi li saru f’dawn l-a[[ar elfejn u [ames mitt sena hemm i]-]errieg[a tag[hom fix-xog[lijiet talgriegi u r-rumani tal-qedem.

Min jifta[ dan it-test ta’ Aristotile jsib fuq kull pa;na intuwizzjonijiet ta’ dan ilkritiku g[aref li g[ad g[andhom valur u li ta’ min ikompli ji]viluppa u jispjega.

B[ala e]empju ni//ita dak li jg[id dwar il-kummiedja fuq il-palk u l-mod kif idda[[aq bil-kruha u d-difetti, u g[aliex il-kummiedja tappella g[al tant firxa kbira ta’ nies.

L-a[jar rimedju kontra ssuperfi/jalità hu li tibda minn ras il-g[ajn. G[alhekk nirrikmanda lil kull student u kull studju] tal-letteratura li jaqra Dwar l-Arti tal-Poe]ija kif maqlub g[all-Malti minn Karmenu Serracino.

Fih ukoll introduzzjoni li tlaqqag[na ma’ Aristotile u tfisser il-[sieb tieg[u dwar lestetika. Il-ktieb, pubblikat mill-Malta Classics Association u stampat b’mod attraenti u b’tipi li jg[inu lqari, jinsab g[and il-librara ewlenin.

30

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Lokali

Banif Bank iniedi Salary Package ;did Banif Bank tejjeb il-prodott popolari tieg[u Salary Package li joffri lill-klijenti pakkett ta’ benefi//ji meta jiddepo]itaw is-salarju tag[hom kull xahar.

Is-Salary Package joffri numru ta’ benefi//ji fuq prodotti ta’ depo]itu u ta’ kreditu flimkien ma’ fa/ilitajiet b’xejn ta’ bankjar bl-internet li joffri fa/ilità lill-klijenti li jaraw ittransazzjonijiet kollha li jkunu saru fil-kontijiet tag[hom u j[addmu flushom b’mod sigur u konvenjenti.

Meta l-klijenti jiddepo]itaw is-salarju kull xahar fis-Salary Package il;did tal-Banif igawdu minn rata ta’ interessi preferenzjali fuq il-kont kurrenti tag[hom.

Disponibbli g[al min g[andu d[ul nett ta’ aktar minn €750 fix-xahar, isSalary Package ji;i b’Visa Debit Card b’xejn, Banif@st Internet Banking b’xejn, Bill

Payments Account, Classic Credit Card b’xejn g[allewwel sena u Linja ta’ Kreditu sa €1,000.

Benefi//ji o[ra jinkludu 0.25% bonus fuq ir-rata talinteressi tal-Monthly Savings Scheme offrut minn Banif, rata ta’ interessi addizzjonali fuq kontijiet ta’ sena b’terminu fiss standard, skont ta’ 0.25% fuq ir-rata tal-img[ax fuq self personali Express Credit, skont ta’ 25% fuq l-ispejje] talippro/essar fuq self personali u self g[ad-djar.

Minbarra dan, klijenti li jiddepo]itaw is-salarju tag[hom permezz ta’ direct credit jistg[u jgawdu midDirect Salary Account u jibbenefikaw minn rata og[la fuq il-kont kurrenti sa 1% gross kull sena.

Minkejja li dan il-kont jit[addem b’mod elettroniku, klijenti g[andom il-fa/ilità li j[allsu bi/-/ekkijiet jekk jippreferu li jag[mlu dan.

Vodafone b’kultura ta’ anqas konsum ta’ karti Kul[add hu konxju millambjent ta’ madwaru, u b’ri]ultat ta’ dan aktar nies qed jag[mlu milli jistg[u biex jipprote;u l-[ajja naturali ta’ madwarhom, inklu] kumpaniji kbar b[al Vodafone.

B[ala parti mill-inizjattiva li tnaqqas l-u]u tal-karti, Vodafone bag[tet 11-il tunnellata karti g[ar-ri/ikla;;.

Dan ifisser li minn April 2010 sal-lum Vodafone salvat 187 si;ra.

Biex jitnaqqsu l-emissjonijiet tal-greenhouse gas li jistg[u jikkontribwixxu g[attibdil fil-klima kif ukoll biex titnaqqas l-ener;ija me[tie;a g[all-manifattura ta’ prodotti ;odda tal-karta, Vodafone tag[mel sforz biex ti]gura li lkarti li jintremew ji;u dejjem ri/iklati.

Billi nirri/iklaw prodotti mag[mula mill-karta a[na nkunu qed niffrankaw spazju konsiderevoli minn siti ta’ fejn jintrema l-iskart kif ukoll

jitnaqqas il-konsum talener;ija u tal-ilma. Irri/ikla;; jipprovdi wkoll aktar ener;ija u jnaqqas lemissjonijiet tal-metanu kaw]at meta jin[araq l-iskart tal-karti.

Miriam Dalli, Corporate Affairs Senior Executive ta’ Vodafone Malta, qalet li flisforz tag[ha biex tipprote;i aktar l-ambjent li ng[ixu fih, Vodafone Malta tissepara liskart kollu u tirri/ikla l-karti kollha, filwaqt li ti]gura li ddokumentazzjoni kollha tintrema b’mod sigur u b’manjiera li tirrispetta lambjent.

Vodafone qed teduka lillimpjegati kollha tag[ha filkultura ta’ anqas [ela ta’ karti

billi t[e;;i;hom jevitaw listampar mhux ne/essarju ta’ karti. Meta Vodafone timxi fl-uffi//ji l-;odda tag[ha fi Skyparks l-istampar se jkun /entralizzat f’]ewgt ikmamar f’kull sular.

Id-dokumenti ji;u stampati biss jekk l-impjegat imur [dejn il-printer b’karta ta’ identità li t[allih jistampa ddokumenti li jkollu b]onn.

Jekk id-dokumenti ma ji;ux stampati fil-perjodu spe/ifikat, dawn ji;u m[assra mis-sistema.

B[alissa Vodafone qed tu]a Electronic Document Management System, sistema li ]]omm, tirkupra u tqassam dokumenti elettronikament kif ukoll tarkivja d-dokumenti li jkollhom b]onn. Dan l-arkivju ta’ dokumenti jintu]a minn min ikollu b]onn il-format elettroniku.

Vodafone qed t[e;;e; ukoll lill-impjegati tag[ha biex ju]aw it-tablets biex b’hekk tnaqqas aktar l-u]u tal-karti.

U[ud mill-o;;etti esebiti fil-Kremlin li qed jattiraw numru kbir ta’ nies

Heritage Malta fil-Kremlin Il-Mu]ewijiet tal-Kremlin, b’kollaborazzjoni malAmbaxxata tal-Ordni Militari Sovran ta’ Malta fir-Russja, b[alissa qed jospita wirja dwar l-Ordni ta’ San :wann, li tiffoka fuq ir-rabta storika bejn l-Ordni u r-Russja.

Din il-wirja, li qed tfakkar lg[oxrin anniversarju talwaqfien fir-relazzjonijiet uffi/jali bejn il-Federazzjoni Russa u l-Ordni, kienet inawgurata mill-Gran Mastru tal-Ordni Sovran ta’ Malta, Fra Matthew Festing, u lMinistru tal-Kultura talFederazzjoni Russa, Vladimir Medinskiy, u se tibqa’ miftu[a sad-9 ta’ Settembru. Mijiet ta’ nies qed i]uru din il-wirja ta’ kuljum.

Aktar minn 25% tal-o;;etti f’din il-wirja huma parti millKollezzjoni Nazzjonali ta’ Heritage Malta, prin/ipalment mill-Armerija tal-Palazz, millMu]ew Nazzjonali tal-Arti u

mill-Mu]ew Marittimu ta’ Malta.

G[all-wiri hemm ukoll tliet dokumenti importanti fuq self mil-Librerija Nazzjonali ta’ Malta. Artefatti mill-Armerija tal-Palazz jinkludu l-korazza tal-Granmastru Alof de Wignacourt li ntu]at matul lAssedju, partijiet minn korazza li kienet tappartjeni lill-membru tal-familja ta’ La Vallette, u l-libsa tal-korazza ta’ Verdelin, illum famu]a min[abba pittura ta’ Caravaggio li qeg[da g[allwiri fil-Louvre, Franza.

Hemm ukoll g[all-wiri lpittura tal-Granmastru Pinto ta’ Favray, u ]ew; kal/ijiet tal-fidda tal-Grandmastri Lascaris u L’Isle Adam li ssellfu g[al din il-wirja millMu]ew Nazzjonali tal-Arti.

Mill-Mu]ew Marittimu ta’ Malta hemm esebiti mudell ta’ l-Ordni ta’ ‘San Gioacchino’ u g[a]la ta’ g[odod relatati malartillerija.

COLLAGE MEDIA 31

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

MEDIAFORUM Cyberspace

minn Mario Azzopardi

....................................

marpardi@maltanet.net

Kummenti dwar websajts li Ωort

Il-Pussy Riot

Se nikteb dwar tliet pro/essi li f’dawn l-a[[ar ;img[at laqtu sew l-attenzjoni tal-media.

Tnejn g[andhom portata massi//a internazzjonali, u lpro/ess l-ie[or jolqot lil Malta sportiva.

Il-ka] tal-Pussy Riot, il-grupp Russu tal-mu]ika punk, dar iddinja u ;ab mieg[u reazzjonijiet im[alltin tassew. Fir-Russja, ilgrupp ta’ tliet tfajliet li da[lu fil-Katidral /entrali ta’ Kristu Salvatur f’Moska, ikantaw ‘talba’ sovversiva kontra Putin (u jitolbu lill-Madonna biex te[les lir-Russja minnu), ftit g[andu lil min jappo;;ah f’dak il-pajji].

Wara de/enji ta’ oppressjoni reli;ju]a, ir-Russi huma marbutin [afna mat-twemmin Ortodoss tag[hom u ma jittollerawx oxxenitajiet li ji]]ufjettaw b’dak it-twemmin.

Fil-fatt, sunda;;i re/enti juru li l-grupp ta’ tliet tfajliet punk igawdi biss is-simpatija ta’ sitta fil-mija tar-Russi. Wie[ed u [amsin fil-mija, imbag[ad, skont xi sorsi tal-media, ma jaraw xejn po]ittiv fil-Pussy Riot, anzi, it-tliet tfajliet jirritawhom u jnisslu fihom sens ta’ ostilità.

F’Qorti Moskovita, il-Pussy Riot kienu sentenzjati g[al sentejn [abs. Kienu dikjarati b[ala hooligans blasfemi, motivati mill-mibeg[da reli;ju]a. Imma t-tliet tfajliet sostnew li l-protesta tag[hom kienet kontra Putin, mhux kontra x’jemmnu reli;jo]ament in-nies.

Fil-per/ezzjoni tag[hom, Putin hu [abib kbir tal-Knisja, u kien g[alhekk li l-protesta (li saret fi Frar li g[adda) saret filKatidral fejn hu jmur jitlob.

I]da fil-[sieb ta’ bosta Russi, il-Pussy Riot ma kellhomx dritt jiddesagraw post tat-twemmin.

Il-libertà ;;ib mag[ha rresponsabbiltà u l-ikbar responsabbiltà hi li dak li temmen int m’g[andux jimpin;i fuq dak li jemmen [addie[or.

Jekk il-Pussy Riot riedu ja;ixxu politikament kontra Putin, kellhom jag[]lu z-zona politika tal-mexxej Russu, li apparti li jidher b[ala paladin Ortodoss, aktar jinteressah li jidher b[ala ikona muskolata.

Minbarra artisti b[al Madonna, Chloe Sevigny u anki l-eks champion ta/-/ess, Garry Kasparov, it-tliet tfajliet kantanti g[andhom is-solidarjetà talaktar psikologu / opinjonista vo/iferu b[alissa fil-punent, isSloven Zlavoj Zizek.

F’artiklu li xxandar fuq Dangerous Minds, sors radikali online, Zizek qed jistaqsi: “X’inhi din il-protesta modesta, provokatorja u oxxena fi knisja,

Dom online

It-tliet tfajliet Russi b’sentenza ta’ sentejn [abs g[ax ipprotestaw kontra Putin f’katidral

meta mqabbla mal-provokazzjoni oxxena, ;ganteska talapparat tal-istat li ji]]ufjetta b’kull idea ta’ li;i de/enti u ta’ ordni?”

It-tliet tfajliet tal-grupp imqareb mhumiex nisa bla sens. G[andhom sens qawwi ta’ dissidenza (po]ittiv g[al pajji] ta’ demokra]ija emer;enti b[ar-Russja, li bilkemm ting[araf minn g[oxrin sena ’l hawn), sostnut mill-preparazzjoni intellettwali tag[hom b’interess qawwi flarti, il-letteratura u l-filosofija.

Il-pro/ess Assange

It-tieni pro/ess g[andu x’jaqsam mas-saga ta’ Julian Assange tal-Wikileaks. Ilkomunikatur Awstraljan ta’ 41 sena, xi jiem ilu [are; jitkellem g[all-ewwel darba millgallerija tal-Ambaxxata talEquador f’Londra. Il-filmati fil-media urewh jaqra stqarrija fejn appella lill-Istati Uniti biex twaqqaf “il-ka//a g[as-s[a[ar” kontra l-Wikileaks u twaqqaf il-mekkani]mu tal-FBI kontra l-a;enzija tal-whistleblowing.

Bosta protesti madwar iddinja o//identali, li qed narawhom realment fuq liskrin u fuq l-internet, qed jiddikjaraw lil Assange b[ala eroj li beda l-era tal-;urnali]mu ta/-/ittadin kontra l-oskurità oppressiva ta’ media li ta[dem favur il-gvernijiet tal-Istati Uniti, l-Ingilterra u l-alleati tag[hom (fil-ka] ta’ Assange, l-I]vezja u l-Awtsralja.)

Il-protesti jkomplu jsostnu li l-uniku ‘delitt’ li wettaq Assange kien li “kixef id-delitti tal-gwerra tal-Amerika fl-Iraq u fl-Afganistan.”

L-I]vezja trid li Assange ikun estradit minn Londra biex jiffa//ja l-akku]i ta’ stupru fuq ]ew; nisa – akku]a arbitrarja li l-bniedem tal-Wikileaks dejjem /a[ad u qies b[ala sku]a notorja politika.

Assange jg[id li lest jiffa//ja l-akku]i mi;juba kontrih flI]vezja, basta jing[ata garanzija li mill-I]vezja ma

tkunx ‘mibjug[a‘ lill-Istati Uniti.

Hemm dawk l-opinjonisti medjati/i li fl-assalt kontra Assange qed jaraw ripetizzjoni tal-ka//a kontra l-Komunisti li kienet tnediet bl-aktar mod manijaku fl-Istati Uniti tas-snin [amsin tas-seklu li g[adda.

Intervistata g[all-cameras waqt il-protesta li saret f’Londra favur Assange, mara ]ag[]ug[a qalet li l-Awstraljan hu ‘l-eroj’ (kelma dejjem perikolu]a, g[ax to[loq allat ;odda) li jrid je[les lill;urnali]mu mill-bi]a’ u ttirannija ta’ dawk li g[andhom il-poter f’idejhom, u li huma mwie]na kontinwament minn media mixtrija.

Il-pro/ess sportiv ‘farsesk’

Il-plejer ta’ Valletta u t-tim nazzjonali Kevin Sammut, kien pro/essat, kundannat u sentenzjat mill-UEFA ming[ajr ma kien pre]enti g[ar-ritwal arroganti u ming[ajr ma nstama’ ebda xhud.

Sammut kien akku]at li kellu x’jaqsam mal-manipulazzjoni g[al ri]ultat ta’ partita bejn Malta u n-Norve;ja (1-4) lura fl-2007. Il-plejer Malti dejjem insista li qatt ma kellu x’jaqsam ma’ xi ‘irran;ar’ dwar ir-ri]ultat.

Biex il-kummiedja tkun aktar elaborata, l-uniku xhud kontra Sammut kien offra deskrizzjoni komikament inkoretta ta’ Sammut. I]da l-plejer lokali xorta wa[da kien kundannat g[al sospensjoni ta’ g[axar snin. Fil-ka] ta’ Sammut inkisru r-regoli kollha tassmig[ ;ust u demokratiku.

Dan il-pro/ess fa]ull kontra Sammut g[andu jqajjem irrabja mhux biss fil-komunità Beltija u fid-dilettanti tallog[ba, i]da wkoll fuq livell nazzjonali.

Hawn jista’ jkollok xamma ta’ diskriminazzjoni u ta’ pre;udizzju li Malta hi obbligata li tikkonfronta bilmezzi kollha disponibbli.

Il-mewt ta’ Dom Mintoff, kif kien mistenni, qajmet reazzjoni qawwija online.

Kien hemm is-sabi[ u kien hemm l-ikrah fost ilkummenti. Kien hemm ilverità u kien hemm ukoll [afna gideb. Kien hemm espressjonijiet ta’ m[abba u ta’ adulazzjoni, u kien hemm ukoll dawk ta’ mibeg[da.

Kien hemm sinjali ta’ lealtajiet esa;erati u sinjali ta’ w;ig[ minn dawk li sal-lum g[adhom imwe;;g[in g[al minn Salvu Felice Pace dak li kienu sofrew ta[t it.................................... tmexxija tieg[u. sfelicep@go.net.mt Illum, ferm aktar minn qatt qabel, g[andna konferma li Mintoff kien politiku ta’ konfront u politiku kontroversjali li [afna drabi anki dak li g[amel sewwa, g[amlu bi stil goff u [oloq g[edewwa bla ma kien hemm b]onn.

Semmejt il-gideb. Dan qatt ma g[andu jkun ;ustifikat. Li tfa[[ar lill-mejtin hu parti mid-de/enza mistennija fi ]minijiet ta’ luttu. Li tkisser l-istorja mag[rufa ma jag[milx ;ie[. U llum jew g[ada s-sewwa jo[ro; fil-bera[ u anki t-tajjeb li jkun intqal fuq il-persuna mejta jasal biex ikun suspettat.

Dawk li kitbu online dwar dak li suppost g[amel Mintoff meta fil-fatt dan kien sar jew inbeda minn [addiehor, dawn jew huma injoranti mill-fatti, jew ;ew manipulati g[al skopijiet ulterjuri, jew sempli/ement emmnu dak li qalilhom xi [add, u daqshekk.

Ktibt f’In-Nazzjon lejlet il-funeral ta’ Mintoff u semmejt li xi w[ud madwar Mintoff kitbu nofs veritajiet. O[rajn ippreferew li ma jg[idu xejn. F’;ie[ is-sewwa, il-fatti huma fatti u l-ir;ulija titlob mod ie[or.

Nuqqas ta’ gri]

L-artiklu tieg[i f’In-Nazzjon tal-:img[a 24 ta’ Awwissu ktibtu l-g[ada li miet Mintoff, filg[odu kmieni, u billi kont imsiefer ma nafx meta Lino Spiteri ta l-intervista tieg[u fuq ONE TV, fejn qal li “Mintoff hu b[al ]ebra. M’hemmx wisq gri].”

Nie[u pja/ir li jien b[ala osservatur u opinjonista, u Spiteri, b[ala parte/ipant fil-[ajja politika ta’ Mintoff u opinjonista b[ali, wasalna g[all-istess konklu]joni. Fl-editorjal ta’ nhar lErbg[a 22 ta’ Awwissu – li ssibu f’www.maltarightnow.com – inkiteb hekk: “Ix-xebh ma]-]ebra jiswa u sa /ertu punt. G[ax biex Mintoff g[amel l-abjad li g[amel, ma kellux g[alfejn jag[mel l-iswed, u l-iswed fil-[ajja ta’ Mintoff sar bil-kbir.”

L-editorjal isemmi n-nuqqas tad-drittijiet tal-bniedem fissnin 70 u 80, in-nuqqas ta’ demokrazija fis-snin 80, il-vjolenza politika, in-namrar mill-qrib ma’ dittaturi barranin, il-kontrolli fuq kollox, ix-xkiel lill-iskejjel indipendenti u lill-unions [ielsa, u l-korpi militari g[all-[addiema. Li ma jsemmix l-editorjal hu d-disprezz tal-;ustizzja u tal-qrati. G[ax ta[t it-tmexxija ta’ Mintoff, il-;udikatura kienet tilfet l-indipendenza tag[ha min[abba l-mina//i u l-bu]ullotti tat-tne[[ija ta’ xi ;udikaturi g[al skopijiet politi/i.

Punt ie[or hu li ]mien Mintoff kien ]mien ta’ korruzzjoni rampanti u, xi [a;a [afna ag[ar, korruzzjoni istituzzjonali, spe/jalment fil-korp tal-pulizija.

Nispera li l-mewt ta’ Mintoff twassal g[all-apprezzament tal-abjad u l-kundanna kategorika tal-iswed.

Dilemma ta’ Muscat

Minn dak li ntqal dwar Mintoff to[ro; dilemma serja g[al Joseph Muscat. Il-[a]in li twettaq ta[t it-tmexxija ta’ Mintoff kien tort ta’ dawk ta’ madwaru u mhux it-tort tieg[u? Ta’ madwar Mintoff g[adhom madwar Joseph illum. U jekk jitla’ lLabour fil-gvern dawn se jkollhom l-istess poteri li kellhom meta Mintoff kien Prim Ministru. Nafu wkoll x’kienu r-ri]ultati.

Qg[ad, skarsezza ta’ kollox, mibeg[da, vjolenza, in;ustizzja, korruzzjoni... Muscat qed ida[[al lilu nnifsu f’morsa, kif skont ma qalu [afna, kien jinsab Mintoff min[abba ta’ madwaru.

32 COLLAGE RELI:JON

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

LEJN IS-SINODU TAL-ISQFIJIET — (1)

}mien ta’ evan;elizzazzjoni ;dida

It-22 {add matul is-sena

“Kif jistg[u jemmnu f’dak li ma semg[ux bih^ Kif jistg[u jisimg[u jekk ma jxandrulhomx^” (Rum 10,14)

G[alkemm it-terminu ‘evan;elizzazzjoni ;dida’ hu mag[ruf sew u jag[mel parti mill-[afna pro;etti tal-Knisja, xorta jibqa’ l-fatt li hu terminu re/enti fil-qasam tarriflessjoni ekkle]jali u pastorali, u t-tifsira tieg[u mhux dejjem hi /ara u pre/i]a.

Wara li, waqt vja;; filPolonja, il-Papa :wanni Pawlu II introdu/a dan itterminu bla ma g[amel ebda enfasi spe/ifika fuqu jew ta xi idea dwar x’kellu jkun filfutur, hu re;a’ u]ah u da[[lu mill-;did fil-Ma;isteru tieg[u lill-Knejjes tal-Amerika Latina. :wanni Pawlu II u]a dan itterminu biex jer;a’ jqajjem u jqanqal ener;iji ;odda fil[idma missjunarja u ta’ evan;elizzazzjoni f’dan ilkontinent.

Lill-Isqfijiet tal-Amerika Latina qalilhom: “It-tifkira ta’ dan in-nofs millennju ta’ evan;elizzazzjoni tikseb ittifsira s[i[a tag[ha jekk intom, b[ala Isqfijiet, flimkien mal-presbiteri u l-fidili tag[kom, ta//ettawha b[ala impenn, mhux impenn ta’ rievan;elizzazzjoni, imma ta’ evan;elizzazzjoni ;dida, ;dida fil-[e;;a, fil-metodi, flespressjonijiet tag[ha.”

Mela, l-evan;elizzazzjoni ;dida ma tfissirx li ner;g[u nag[mlu xi [a;a li saret [a]in jew inkella li ma [admitx, b[allikieku l-azzjoni l-;dida hi ;udizzju impli/itu fuq ilfalliment ta’ qabel.

Lanqas ma hi li ner;g[u nie[du l-ewwel evan;elizzazzjoni, jew li nirrepetu dak li g[amilna filpassat, imma hi l-kura;; li nimxu f’mog[dijiet ;odda filwaqt li nwie;bu g[a//irkustanzi u l-kundizzjonijiet li qed jinbidlu u li l-Knisja trid tiffa//jahom waqt li tg[ix u t[abbar l-Evan;elju llum.

Dak i]-]mien, il-kontinent

Latin-Amerikan kien qed jiffa//ja sfidi ;odda (it-tixrid tal-ideolo;ija komunista, issetet). L-evan;elizzazzjoni ;dida [ar;et wara l-pro/ess ta’ dixxerniment li l-Knisja flAmerika Latina g[amlet biex tikkunsidra u tevalwa ssitwazzjoni li kienet tinsab fiha.

Fil-Ma;isteru tieg[u, :wanni Pawlu II re;a’ g[amel u]u minn din lespressjoni, b’din it-tifsira, u pproponieha lill-Knisja universali.

“Illum il-Knisja trid tiffa//ja sfidi o[ra waqt li tersaq lejn fruntieri ;odda kemm fl-ewwel missjoni Ad Gentes kif ukoll flevan;elizzazzjoni ;dida ta’ popli li di;à waslitilhom la[bar ta’ Kristu.

Illum l-insara kollha, ilKnejjes partikulari u l-Knisja universali, huma msej[in biex ikollhom l-istess kura;; li qanqal lill-missjuanrji talpassat u l-istess disponibbiltà biex jisimg[u l-vu/i tal-Ispirtu s-Santu”.

L-ewwel nett, l-evan;elizzazzjoni ;dida hi azzjoni spiritwali li twassalna g[all-

kura;; u l-qawwa li kellhom l-ewwel insara, l-ewwel missjunarji. Allura, qabel kollox, hi azzjoni li titlob pro/ess ta’ dixxerniment dwar il-vitalità tal-Kristjane]mu, dwar il-passi li ;a wettaqna u d-diffikultajiet li ltqajna mag[hom.

Aktar ’il quddiem :wanni Pawlu II ippre/i]a l-idea tieg[u dwar l-evan;elizzazzjoni ;dida u qal: “Illum il-Knisja trid tag[mel pass kbir ’il quddiem flevan;elizzazzjoni tag[ha.

F’dinja li qed issir dejjem aktar ]g[ira, il-komunitajiet ekkle]jali je[tie; li jing[aqdu bejniethom, jaqsmu l-ener;iji u l-mezzi tag[hom, jimpenjaw ru[hom flimkien fil-missjoni wa[danija u komuni li j[abbru u jg[ixu l-Evan;elju.

Il-Padri Sinodali qalu li l“Knejjes ta’ età ]ag[]ug[a” g[andhom b]onn tal-forza ta’ dawk akbar fi]-]mien minnhom, filwaqt li dawn je[tie;u x-xhieda u l-[e;;a ta’ dawk aktar ]g[ar fi]-]mien, b’mod li l-Knejjes individwali jie[du mill-;id ta’ xulxin.”

Filwaqt li nag[rfu kif jiffunzjona d-dinami]mu talevan;elizzazzjoni ;dida, issa din l-espressjoni nistg[u napplikawha g[all-isforz im;edded li l-Knisja qed tag[mel biex tilqa’ l-isfidi li lkuntest so/jali u kulturali ta’ ]mienna qed jippre]enta lillfidi Nisranija, lit-t[abbira u xxhieda tag[ha.

Il-Knisja twie;eb g[al dawn l-isfidi mhux billi tirrassenja ru[ha jew ting[alaq fiha nnifisha, imma b’[idma li tag[tiha vitalità ;dida.

Fi/-/entru ta’ din il-[idma rridu npo;;u l-figura ta’ :esù Kristu, il-laqg[a tag[na mieg[u, li jag[tina l-Ispirtu sSantu u l-ener;ija me[tie;a biex in[abbru u nxandru lEvan;elju permezz ta’ modi ;odda, li kapa/i jkellmu lkulturi tal-lum.

G[ajxien ta’ Fari]ej Dewteronomju 4, 1-2,6-8< Salm 14< :akbu 1,17-18,21b-22,27< Mark 7,1-8,14-15,21-23

Il-{sieb

“Dan il-poplu bix-xofftejn biss jag[tini ;ie[, imma qalbhom hi ’l bog[od minni.” Hekk i/anfar :esù lill-Fari]ej u bl-istess ton u diskors i/anfar :esù lilna lkoll li ng[idu li n[obbu lil :esù, li mmorru l-Quddies nhar ta’ {add, li nag[mlu l-pre/etti tieg[u i]da meta ni;u biex nag[tu xhieda tieg[u a[na [afna ’l bog[od minnu. Hu dan il-[sieb dominanti tal-litur;ija tal-lum: kemm b[ala bnedmin g[andna post g[al Alla fil-qalb tag[na, kemm verament ilfidi li n[addnu hi xi [a;a mibnija fuq il-konvinzjoni?

Kemm tassew a[na m’a[niex nies li nsegwu biss riti kultwali fil-[ajja tag[na ming[ajr ma nag[tu kas li l-fidi tag[na hi xi [a;a mibnija fuq im[abba [ajja lejn dak Alla li [alaqna. {afna drabi nkunu l-ewwel nies li nippuntaw subg[ajna ta’ kundanna lejn [addie[or u ma narawx dak kollu li g[addejjin minnu a[na.

Il-Kelma

Fl-Ewwel Qari mill-Ktieb tad-Dewteronomju g[andna lil Mosè li jwissi lill-poplu biex mhux biss josserva bir-reqqa l-li;ijiet li tah Alla, i]da wkoll biex, fl-istess li;i, jara lim[abba ta’ Alla. Fis-Salm Responsorjali, minn Salm 14, naraw li min isegwi l-li;i ta’ Alla j[obb tassew lil Alla.

San :akbu fl-Ittra tieg[u fit-Tieni Qari jinsisti li l-fidi trid tin]el fl-g[emil. Fil-Van;elu ta’ San Mark insibu lil :esù j/anfar lill-Fari]ej u jsej[ilhom u/u[ b’o[ra, g[ax minkejja li josservaw il-li;i, fil-qalb tag[hom ma hemmx post g[al Alla.

Il-{ajja

1. A[na nsara li nintg[arfu biss g[ax immorru l-Quddies il-{add? Qieg[ed tag[ti xhieda tat-twemmin tieg[ek id-dar, fil-post tax-xog[ol, l-iskola?

2. T[oss li g[andek pre]enza u m[abba g[al Alla f’qalbek?

3. X’qima qed tag[ti lil Alla, dik biss mitluba mill-kult u ritwali u obbligi litur;i/i?

4. Hemm b]onn li nkunu aktar dixxipli ta’ Kristu bixxhieda vera u [ajja li nag[tu.

Id-Djalogu

{SIEB

Kul[add jg[ix g[al xi [a;a a[jar li g[ad trid ti;i. – Anonimu

{enn g[alija Mulej, g[ax lilek ng[ajjat il-[in kollu.

Fr Charles Fenech, OP

COLLAGE PASSATEMP 33

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012 Mimdudin> 1. Kannukkjali jew g[onq twil ta’ ]arbun (6) 3. Kamra mg[ammra b’sufan u pultruni (6) 7. Tavla mdendla ma’ [ajt b’informazzjoni (7) 8. Karru mi;bud minn ferrovija (5) 9. Element metalliku bajdani-gri] li ma jsaddadx (5) 10. Wa[da li tilbes [wejje; tal-karnival (9) 11. Tajra tal-pri]a li tiekol il-;rieden (5) 13. Artisti tal-palk (6) 15. Tissikkah qalb il-folla? (6) 17. Bieba qisha gradilja li tag[laq g[alqa (5) 21. F’idejh i/-/wievet dan il-qaddis (3,6) 23. {ar;a ta’ [mar min[abba xog[ol li ma rnexxiex (5) 24. Il-pupilla tal-g[ajn kienet munita ]g[ira fl-antik (5) 25. Tarah imdendel ma’ gan/ g[and tal-la[am (7) 26. Kull wa[da min-numri tat-tombla (6) 27. Imla[la[, fis-sakra (6) Weqfin> 1. Tkun fi kju u tie[u qablu (6) 2. Balalu (5) 3. Ma ssibux malajr fis-suq (5) 4. Impjegat ma’ xi [add f’[anut (7) 5. Kondizzjoni tal-ajru (5) 6. G[and Marianna li toqg[od ma;enbna ssib kitba ta’ ;rajjiet kif se[[ew wara xulxin matul is-snin? (6) 7. }ifna spanjola-amerikana (5) 12. Re/ipjent ]g[ir antik g[a]-]ejt (3) 14. Frott iswed li jtabba’ [afna (3) 15. T[ammar wi//ek (6) 16. Dan il-[axix tajjeb [afna mat-torta tal-lampuki (7) 18. Tfajt f’salt fl-istonku (5) 19. Flus russi qalb il-[arrub li baqa’ nej? (5) 20. Plural ta’ takkuna (6) 22. Jew tirba[ha f’kompetizzjoni jew tixrob minnha (5) 23. Ismu mo[bi g[and Giuffrè Dumink? (5) Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret nhar il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Xebbah; 3. Favuri; 7. A//enti; 8. Manku; 9.

Nemel; 10. Tradituri; 11. Attiv; 13. Mi]ata; 15. Stanga; 17.

Mer[i; 21. Anagramma; 23. Ba]wa; 24. Stati; 25. Kampjun; 26.

Platti; 27. Taqbe].

Weqfin> 1. Xadini; 2. A//ol; 3. Ftila; 4. Vampiri; 5. Uniti; 6.

Munita; 7. Armat; 12. Tin; 14. }ir; 15. Skarsi; 16. Gergirt; 18. {a]en; 19. Kalma; 20. Marki]; 22. Miksi; 23. Bojja.

3

2

1

4

5

6 8

7

10

9

11

13

12

15

16

pin PUBLICATIONS

14

18

17

20

19

21

22

24

25

26

pin

PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

23

27 IRBAÓ… voucher ta’ €20 li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tattelefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Irrebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[ tatTisliba tat-12 ta’ Awwissu hu: Gabriel Bonanno, 2#3, ‘Ta’ Benjamina’, St James Alley, }urrieq.

Ibni l-vapurett Liema minn dawn l-erba’ settijiet g[andu l-a//essorji kollha li bihom tista’ tibni lvapurett t’hawn fuq?

Soluzzjonijiet Huma sebg[a l-persuni li jidhru fi]-]ew; lokalitajiet. Dawn huma: B – 7; ? – 19; F – 2; H – 20; O – 18; S – 13; V – 10.

Minn post g[all-ie[or

Ibni l-vapurett

Liema huma dawk il-persuni mmarkati bl-ittri fil-parti ta’ fuq li jinsabu wkoll immarkati bin-numri fil-parti ta’ ta[t? Indikaw il-persuni bl-ittri u n-numri.

Sezzjoni Nru. 3 g[andha l-a//essorji kollha me[tie;a.

Minn post g[all-ie[or

Indipendenza 35

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Lejn il-kisba tal-Indipendenza …kienet l-aspirazzjoni ewlenija tal-PN sa mit-twaqqif tieg[u minn Rebecca Borg ................................................ rebecca.borgt@media.link.com.mt

L-Indipendenza g[al Malta kienet il-vera ra;uni g[attwaqqif tal-Partit Nazzjonalista fl-1880 minn Fortunato Mizzi.

Kapijiet nazzjonalisti, wie[ed wara l-ie[or, [admu kemm setg[u lejn dan l-g[an ewlieni l-aktar wara li fl-1921 il-Maltin ing[ataw Kostituzzjoni mill-Ingli]i li permezz tag[ha setg[u jiggvernaw lilhom infushom b’/erti restrizzjonijiet fundamentali.

G[alkemm dan kien di;à titjib fuq is-sitwazzjoni e]istenti, xorta wa[da ma kienx bi]]ejjed u l-Partit Nazzjonalista baqa’ ffukat fuq l-objettiv tieg[u li Malta ssir kmand tag[ha nnifisha.

Wara l-Gwerra, il-partiti Maltin re;g[u bdew jiffunzjonaw b[al qabel i]da lPN kien ]vanta;;jat g[aliex il-Kap storiku tieg[u, Nerik Mizzi, kien g[adu ;ej mille]ilju fl-Uganda fejn kien intbag[at mill-Ingli]i.

L-aspirazzjoni tal-PN g[allIndipendenza [adet daqqa ta’ [arta ;mielha meta l-Malta Labour Party reba[ l-elezzjoni tal-1955 u permezz tal-leader tieg[u Duminku Mintoff talab li Malta tintegra ru[ha marRenju Unit. L-idea tal-Labour kienet li l-Maltin ikunu daqs lIngli]i u jil[qu livell ta’ g[ajxien daqshom.

Referendum li sar dwar ilproposta laburista, ta ri]ultat inkonklussiv u l-idea talintegrazzjoni sfaxxat.

Min[abba taqlib politiku wara nuqqas serju ta’ ftehim mal-Gvern Ingli], il-Gvern Laburista rri]enja fl-1958.

B’ritaljazzjoni ta’ dak li kien qed ji;ri f’Malta, il-Gvern Ingli] kien re;a’ issospenda lKostituzzjoni u pajji]na waqa’ g[al darb’o[ra ta[t it-tmexxija diretta tal-Ministeru Ingli] talKolonji, u b’hekk, lamministrazzjoni tal-g]ira ttie[det mill-Gvernatur.

Meta mbag[ad, fi Frar tal1962 re;a’ tela’ l-Partit Nazzjonalista fil-Gvern, fl-20 ta’ Awwissu, il-Prim Ministru :or; Borg Olivier g[amel talba g[all-Indipendenza u dan skont il-mandat li ng[ata mill-poplu f’dik l-elezzjoni.

Fis-16 ta’ Lulju tal-1963, f’Marlborough House, Londra, bdew it-ta[ditiet g[all-Indipendenza bejn ilpartiti Maltin u l-Gvern Ingli] u fl-1 ta’ Awwissu saret konferenza Kostituzzjonali f’Londra li matulha l-Gvern tal-Maestà tag[ha fir-Renju Unit [abbar li Malta kellha ssir indipendenti mhux aktar tard mill-31 ta’ Mejju, 1964.

L-abbozz ta’ Kostituzzjoni kien pre]entat lill-Assemblea Le;islattiva ta’ Malta u meta dan tressaq g[allapprovazzjoni tal-Parlament Malti, il-Laburisti vvutaw kontra u l-partiti ]-]g[ar, billi kienu jemmnu li kien g[adu ma wasalx i]-]mien g[allIndipendenza, astjenew.

Wara li dan l-abbozz kien approvat mill-Parlament, fit-2, it-3 u l-4 ta’ Mejju tressaq g[all-approvazzjoni tal-poplu f’referendum. F’dan irreferendum il-poplu approva lKostituzzjoni li kienet di;à approvata mill-Parlament.

F’mass meeting li l-Partit Nazzjonalista g[amel ftit taljiem wara, fis-7 ta’ Mejju, :or; Borg Olivier – li kien [a t-tmexxija tal-pajji] fl-1950 fletà ta’ 39 sena wara l-mewt mal-Prim Ministru Nerik Mizzi – sostna li r-reb[a tarreferendum kienet kbira u li din kienet se tkun ta’ g[ajunua kbira g[al meta jitla’ Londra bil-provi li dawk li tawh il-vot fl-a[[ar elezzjoni riedu wkoll l-Indipendenza. Dan g[aliex ilprogramm elettorali li bih reba[ il-Partit Nazzjonalista kien ba]at fuq it-talba talIndipendenza.

Fil-21 ta’ Lulju, imbag[ad, il-Gvern Ingli] [abbar li a//etta l-Kostituzzjoni ta’ Malta Indipendenti kif approva l-poplu Malti u wara ta[ditiet twal bejn il-Prim Ministru ta’

(Fuq, xellug)> FORTUNATO MIZZI, il-fundatur tal-Partit Nazzjonalista, li kien l-ewwel politiku li beda j[ejji t-triq g[all-Indipendenza, [afna qabel ma din inkisbet minn mexxej ie[or tal-Partit Nazzjonalista, :OR: BORG OLIVIER (ritratt fuq lemin) fl-1964. Fir-ritratt ta’ ta[t tidher kopja ta’ ittra datata 20 ta’ Awwissu 1962 – ftit aktar minn 50 sena ilu – li Borg Olivier kien kiteb lill-Gvern Ingli] biex g[amel l-ewwel talba tieg[u uffi/jali g[allIndipendenza ta’ Malta

Malta u Duncan Sandys, isSegretarju tal-Istat g[allKolonji, l-abbozz ta’ kostituzzjoni ppreparat millGvern ta’ Malta, b’xi emendi ]g[ar li ntla[aq ftehim dwarhom, kien approvat millGvern Ingli].

Meta n-negozjati kienu finalizzati, il-Malta Independence Order 1964 ma[ru;a minn Buckingham

Palace fit-2 ta’ Settembru, iffissat il-21 ta’ Settembru 1964 b[ala l-jum li fih Malta kellha tie[u l-Indipendenza tag[ha mill-Ingilterra u ssir stat sovran.

Malta g[amlet trattati malIngilterra dwar g[ajnuna finanzjarja u d-difi]a, u wara l-Indipendenza, Malta ssie[bet f’bosta istituzzjonijiet b[anNazzjonijiet Uniti u l-Kunsill

tal-Ewropa.

Fil-21 ta’ Settembru, 1964 bdiet pa;na ;dida g[al Malta ta[t it-tmexxija ta’ :or; Borg Olivier, pa;na li bdietha b’kura;;, b’fidi u b’determinazzjoni, liema pa;na g[all-ewwel darba, wara mijiet ta’ snin, tat lil Malta sovranità u b’hekk ilMaltin saru tabil[aqq rajhom f’idejhom.

Intervista 37

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

‘

TONIO BORG

Ma konna niksbu xejn minn dak li g[andna llum kieku pajji]na ma sarx indipendenti’

i fil-politika Nazzjonalista

n-nuqqas tal-Prim Ministru, exxi l-pajji]”

inizjattivi fin-Nazzjonijiet Uniti. Konna attivi wkoll filLvant Nofsani, anki billi fta[na ]ew; ambaxxati ;odda hemmhekk, f’I]rael u filKuwait, fost o[rajn.

Stedinna numru ta’ dinjitarji f’pajji]na u ftit ta]]mien ie[or f’pajji]na se norganizzaw is-summit 5+5, fejn se jiltaqg[u numru ta’ pajji]i tal-Mediterran.

X’tikkummenta dwar irrwol tieg[ek b[ala Vi/i Kap tal-Partit Nazzjonalista^

B[ala Vi/i Kap jiena sirt membru ta’ kull organu talPartit Nazzjonalista. Bdejt nassisti wkoll lill-Prim Ministru fil-[idma tieg[u.

Ir-rwol tal-Vi/i Kap mhux biss dak li jattendi g[allattivitajiet fin-nuqqas talPrim Ministru, imma wkoll li jkun ta’ wens u joffrilu lpariri tieg[u, li jg[inuh imexxi l-pajji].

Fid-dawl ta]-]mien kollu li ilek fil-politika, kif t[ares lejn il-;ejjieni tal-pajji]^

A[na g[andna sfidi elettorali importanti. Dan ilpajji], minkejja l-isfidi kollha li kellu madwaru, baqa’ miexi ’l quddiem. Dawn is-su//essi jidhru fil-qasam so/jali, ekonomiku, f’dak li g[andu x’jaqsam mad-dinja taxxog[ol.

B[ala Ministru tal-

Affarijiet Barranin niltaqa’ ma’ [afna dinjitarji, meta dawn i]uru pajji]na. Kull min ji;i hawnhekk kollha jg[idulna kemm a[na fortunati. A[na li qeg[din finnofsinhar tal-Ewropa, nispikkaw fost il-pajji]i u rre;juni kollha tan-nofsinhar ta’ dan il-kontinent. Kollha jfa[[ru l-ekonomija li g[andna, minkejja /-/okon u l-isfidi tag[na.

Ftit ta]-]mien ilu, Ministru :ermani] li ]ar Malta qalli li pajji]na hu “ankra ta’ stabbiltà”. Qal hekk g[ax qabbilna mal-pajji]i l-o[ra li ]ar, fejn ra l-problemi li huma qed jiffa//jaw fil-pre]ent.

I]da minkejja l-fatt li a[na lMaltin g[andna nuqqas ta’ ri]orsi, pajji]na hu “ankra ta’ stabbiltà”.

Issa ji;i mill-poplu Malti li jag[]el jekk jixtieqx ikompli miexi f’din il-linja ta’ stabbiltà jew inkella ji[ux triq alternattiva li ma nafux fejn se twassalna.

Matul il-karriera politika tieg[ek, liema kienet dik lokka]joni ta’ fer[ li spikkat^

L-ewwel darba li kont elett b[ala membru parlamentari – memorja li ]gur tibqa’ mnaqqxa f’mo[[i. Mument ie[or mill-isba[ kien dak tallejl bejn it-30 ta’ April u l-1 ta’ Mejju, meta kont fuq ilgallarija tal-Barrakka ta’ Fuq fil-Belt Valletta proprju fil[in meta Malta saret membru tal-Unjoni Ewropea.

X’tiftakar mill-21 ta’ Settembru 1964, meta pajji]na kiseb l-Indipendenza^

Jiena kelli biss 7 snin dakinhar. G[alkemm ma niftakarx [afna, meta n[ares lura niftakar kif missieri, filg[odu, kien [a lili u lil o[ti biex insegwu /-/erimonja li saret filg[odu. Dakinhar kienu saru ]ew; /erimonji, dik ta’ filg[axija u o[ra filg[odu.

G[alkemm ma niftakarx iddettalji, niftakar ilkommozzjoni kbira li kien hemm, i/-/ap/ip u l-fer[ talpoplu Malti. Niftakar lin-nies jg[ajtu “:or;i, :or;i!”

Niftakar ukoll kif kien hemm grupp ]g[ir ta’ nies li pprotestaw g[allIndipendenza u kif dawn kienu twaqqfu mill-Pulizija li kien hemm fil-post.

’

TONIO BORG> “Dan il-pajji], minkejja l-isfidi kollha li kellu madwaru, baqa’ miexi ’l quddiem”

Kelli seba’ snin imma niftakar kif, minkejja dik l-età ]g[ira, kont konxju [afna talfatt li f’Malta dakinhar kienet qed isse[[ xi [a;a importanti.

Ma kontx naf g[aliex in-nies kienu qed jifir[u imma g[araft sew il-kliem ‘Borg Olivier’ u g[adni niftakar dik l-g[ajta tan-nies sal-lum.

Ta[seb li Malta kellha b]onn tikseb l-Indipendenza^

Da]gur! A[na llum inqisu l-Indipendenza b[ala xi [a;a li ]gur kellha ssir. Imma kien hemm numru kbir ta’ nies li kienu ja[sbu li lIndipendenza ta’ Malta kienet se ;;ib di]astru ekonomiku.

Dan jidher ukoll fin-numru ta’ partiti ]g[ar li, g[alkemm fuq [afna affarijiet kienu jaqblu mal-Gvern Nazzjonalista, kellhom di]approvazzjoni kbira g[allIndipendenza.

Dawn il-partiti kienu jsostnu li kien kmieni wisq g[alina biex niksbu lIndipendenza fl-1964, jew inkella li l-Indipendenza kienet se ;;ib di]astru ekonomiku g[al pajji]na.

Kienu jsostnu wkoll li Malta ma kellhiex tikseb lIndipendenza g[ax kienu jib]g[u minn dak li seta’ jag[mel Mintoff kieku hu

kien elett fil-gvern.

I]da dawn qatt ma kienu ra;unijiet validi, ra;unijiet li kellhom ifixkluna milli nag[mlu dan il-pass kbir.

G[alhekk nammira l-isforz kbir ta’ :org Borg Olivier li g[a]el li, malli kien elett fl1962, talab li l-Pulizija taqa’ ta[t il-kontroll tal-awtoritajiet Maltin, filwaqt li talab ukoll l-Indipendenza ta’ Malta.

Illum hawn min jipprova j/ekken il-kobor ta’ din il;rajja, ta’ din l-Indipendenza li l-Partit Nazzjonalista kiseb g[al pajji]na. I]da dak i]]mien, din ma kinitx ovvja – kien hemm [afna li kellhom dubji fuq dan il-pass kbir li Malta kellha tie[u biex saret sovrana.

Inti semmejt kif lIndipendenza, f’dan i]]mien, mhux dejjem nag[tuha l-importanza li jixirqilha. Temmen li din il;rajja g[adha importanti g[alina fil-;urnata tal-lum^

Ma konna niksbu xejn minn dak li g[andna llum kieku pajji]na ma sarx indipendenti.

Hawn min jg[id li pajji]na ma sarx indipendenti fl-1964 g[ax g[al numru ta’ snin f’pajji]na kien g[ad hawn ittruppi Ingli]i.

Imma wie[ed ma jridx jinsa li dawn it-truppi baqg[u

f’pajji]na g[ax tlabniehom a[na. :or; Borg Olivier, flg[erf tieg[u, ried li pajji]na jkun protett jekk, wara li jsir indipendenti, jispi//a attakkat minn qawwiet barranin. Hu g[alhekk li kien iffirma ftehim ta’ difi]a mal-qawwiet tar-Renju Unit, biex dawn joffrulna protezzjoni militari g[all-g[axar snin ta’ wara. Ittrattat ma kienx wie[ed ta’ kiri ta’ ba]i imma kien trattat ta’ difi]a.

Kien imbag[ad fl-1972, ta[t tmexxija Laburista, li kien inbidel dan it-trattat biex, flok wie[ed ta’ difi]a, sar biss wie[ed ta’ kiri.

Biss, minkejja dan kollu, lIndipendenza [alliet impatt kbir [afna fuq pajji]na. Jekk wie[ed jara /-/ifri ekonomi/i, malajr jista’ jinnota kif, wara l-Indipendenza fl-1964, kien ]died it-turi]mu, ]diedet lesportazzjoni u naqset ukoll lemigrazzjoni. Dan kollu jixhed kemm l-Indipendenza wettqet miraklu ekonomiku, mhux di]astru ekonomiku, kif xi w[ud bdew ibassru.

X’tikkummenta dwar ittema li l-Partit Nazzjonalista g[a]el flokka]joni tal-festi talIndipendenza g[al din issena – xog[ol, sa[[a u edukazzjoni^

Ix-xog[ol, is-sa[[a u ledukazzjoni li ngawdu llum ma waqg[ux mis-sema.

Dawn l-affarijiet ma ;ewx b’kumbinazzjoni.

Ksibna iktar xog[ol, servizz ta’ sa[[a a[jar u edukazzjoni ta’ kwalità g[ax il-Gvern investa f’dawn loqsma. L-investiment fledukazzjoni ;ab ix-xog[ol.

It-ta[ri; li qed ikun offrut lillMaltin jipprovdi iktar opportunitajiet ta’ xog[ol u xog[ol a[jar g[all-[addiema ta’ pajji]na. Dawn huma

kollha ri]ultati tajbin, anki fid-dawl tal-fatt li kien hemm min kien jg[idilna li Gvern Nazzjonalista qed ja[li l-flus fl-edukazzjoni.

Nixtieq infakkar li pajji]na g[andu l-[ames l-inqas rata ta’ qg[ad fl-Unjoni Ewropea.

Dan kollu fi ]mien ta’ taqlib ekonomiku, fi ]mien fejn ilpajji]i ;irien tag[na g[addejjin minn taqlib so/jali kbir, bi protesti u numru kbir ta’ nies bla xog[ol.

U fost is-servizzi li l-Gvern joffri lill-poplu Malti hemm is-servizz tas-sa[[a b’xejn – servizz li kultant lanqas napprezzaw kemm jiswa.

Pajji]na jinvesti iktar minn miljun ewro kuljum fis-sa[[a tal-poplu Malti! Dan biex qed ingawdu minn sptar tal-aqwa kwalità, b’servizzi bla [las.

G[andek xi messa;; partikolari li tixtieq twassal f’dan ix-xahar li matulu nfakkru l-Indipendenza ta’ Malta^

Ejjew napprezzaw lIndipendenza ta’ Malta. Ma ;ietx b’kumbinazzjoni.

Ksibna l-Indipendenza g[ax kien hemm numru kbir ta’ nies li [admu g[aliha, anki minn partiti differenti. I]da dak il-partit li dejjem [addan dan it-twemmin ta’ Malta Indipendenti hu dak il-partit li f’ismu g[andu l-kelma

38 Avvi]i PN

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

AVVI}I POLITI?I

AVVI}I O{RA

VICTOR SCERRI. Il-{bieb ta’ Victor Scerri se jorganizzaw Diskussjoni Politika, il-{add, 30 ta’ Settembru fl-10.30 a.m. flUffi//ju PN Santa Lu/ija.

Kelliema Victor Scerri, Carm Mifsud Bonnici u l-Vi/i Prim Ministru u Vi/i Kap tal-PN Tonio Borg. Wara jkun hemm bibita.

L-IM:ARR. Il-Kumitat

CAROLINE GALEA. Il-{bieb ta’ Caroline Galea se jorganizzaw Diskussjoni Politika, il-:img[a, 5 ta’ Ottubru fis-7.30 p.m. flUffi//ju PN ta’ {al Tarxien.

Mistiedna spe/jali l-Ministru Chris Said u l-President talE]ekuttiv tal-PN Marthese Portelli. Wara d-diskussjoni se jkun hemm bibita.

AVVI}I SO?JALI

VICTOR SCERRI. Il-{bieb ta’ Victor Scerri se jorganizzaw Barbecue, il-:img[a, 7 ta’ Settembru fis-7.30 p.m. fis-San Antonio Hotel and Spa, Bu;ibba.

Prezz €20 g[all-kbar u €12 g[at-tfal ta’ ta[t it-12-il sena, bittrasport inklu]. Biljetti ming[and il-helpers tas-soltu jew /emplu 99239840. {A}-}EBBU:. Il-Kumitat Sezzjonali ta]-}g[a]ag[ PN se jorganizza Lejla Maltija, il:img[a, 7 ta’ Settembru fit-8 p.m. fl-Uffi//ju PN tal-lokalità.

Prezz €15 u biljetti jinbieg[u mill-bar tal-Uffi//ju PN jew /emplu 79460242.

ANTOINE BORG. Il-{bieb ta’

Antoine Borg se jorganizzaw Tombla u Barbecue, is-Sibt, 8 ta’ Settembru fis-7.30 p.m. filBuskett Roadhouse. Prezz €18 g[all-kbar u €12 g[at-tfal. G[allbiljetti /emplu 27450114, 79703664 jew ibag[tu email fuq antoine@antoineborg.com.

PAULA MIFSUD BONNICI.

Il-{bieb ta’ Paula Mifsud Bonnici se jorganizzaw Barbecue, is-Sibt, 22 ta’ Settembru fit-8 p.m. fil-lukanda Dolmen Resort, il-Qawra. Prezz €15. Trasport provdut. G[allbiljetti /emplu 21239210, 79538559 jew 99242945.

ROBERT ARRIGO. Il-{bieb ta’ Robert Arrigo se jorganizzaw Coffee Morning, it-Tlieta 25 ta’ Settembru f’Villa Arrigo, inNaxxar. Prezz €3 u g[allbookings /emplu 23285000.

JOE CASSAR. Il-{bieb ta’ Joe Cassar se jorganizzaw Fenkata, is-Sibt, 6 ta’ Ottubru fit-8 p.m. fil-Barri Restaurant, l-Im;arr.

Prezz €16.50 u g[all-bookings /emplu 79459227 jew 99468624.

CAROLINE GALEA. Il-{bieb ta’ Caroline Galea se jorganizzaw Coffee Morning, l-Erbg[a, 24 ta’ Ottubru f’Villa Arrigo. Biljetti ming[and il-helpers tas-soltu jew /emplu 99843564.

Sezzjonali PN jixtieq jav]a li qed jilqa’ offerti g[all-kiri tal-Bar talUffi//ju PN tal-lokalità. L-offerti g[andhom jintbag[tu lisSegretarju Kumitat Sezzjonali PN Im;arr, 38, Triq il-Vanilja, lIm;arr, sal-lum il-{add, 2 ta’ Settembru. G[al aktar informazzjoni /emplu 79301186.

Il-Kumitat jirriserva d-dritt li jirrifjuta kwalunkwe offerta, anki dik l-aktar vanta;;u]a.

IL-G}IRA. Il-Kumitat

Sezzjonali PN jixtieq jav]a li qed jilqa’ offerti g[all-kiri tal-Bar talUffi//ju PN tal-lokalità. L-offerti g[andhom jintbag[tu lisSegretarju Kumitat Sezzjonali PN G]ira, Uffi//ju PN G]ira, Triq Manoel De Vilhena, ilG]ira. Il-Kumitat jirri]erva ddritt li jirrifjuta kwalunkwe offerta, anki dik l-aktar vanta;;u]a.

SAN PAWL IL-BA{AR. Il-

Kumitat Sezzjonali PN qed jilqa’ offerti g[at-tmexxija tal-bar flUffi//ju PN tal-lokalità. Dawk interessati g[andhom jibag[tu lofferti tag[hom indirizzati lisSegretarju Kumitat PN San Pawl il-Ba[ar jew i/emplu 99456411 jew 99642765. Il-Kumitat Sezzjonali PN jirriserva d-dritt li jirrifjuta kwalunkwe offerta, anki dik l-aktar vanta;;u]a.

TAS-SLIEMA. Il-Kumitat

Sezzjonali PN jixtieq jav]a li qed jilqa’ offerti g[all-kiri tal-Bar talUffi//ju PN tal-lokalità. Kull min hu interessat jista’ jikkuntattja lill-President tal-Kumitat Sezzjonali PN Sliema fuq 99824277. Il-Kumitat jirri]erva d-dritt li jirrifjuta kwalunkwe offerta, anki dik l-aktar vanta;;u]a.

{add bejn id-9 a.m. u 12 p.m. qed ikun hemm membri talKumitat fl-istess Uffi//ju, fi Triq il-Kbira (quddiem il-knisja ta’ San :or;).

SAN :ILJAN. Membri tal-

Kumitat Sezzjonali PN qed ikunu fl-Uffi//ju PN tal-lokalità kull nhar ta’ {add bejn il-11 a.m. u 12 p.m. u l-Erbg[a bejn is-6.30 p.m. u s-7.30 p.m. biex ikunu jistg[u ji;bru l-[las ta’ ti;did u tesseramenti ;odda.

I}-}URRIEQ. Membri talKumitat Sezzjonali PN se jkunu fl-Uffi//ju PN tal-lokalità kull nhar ta’ {add bejn l-10 a.m. u 12 p.m. biex ikunu jistg[u ji;bru l[las ta’ tesseri ;odda.

TONIO BORG. Il-Vi/i Prim Ministru u Vi/i Kap tal-PN Tonio Borg jilqa’ lill-pubbliku fluffi//ju tieg[u f’Birkirkara bejn it-8 a.m. u l-10 a.m. G[al appuntament tistg[u //emplu 22042235 jew 21232873.

DAVID AGIUS. Min jixtieq

jiltaqa’ ma’ David Agius jista’ jag[mel dan ming[ajr b]onn ta’ appuntament kull nhar ta’ Tnejn wara l-4 p.m., f’187 Triq Santa Katerina {’Attard jew /emplu 79423101 jew 21417507 g[al appuntament fil-;ranet l-o[ra.

David Agius hu Deputat g[as-7 Distrett ({a]-}ebbu;, {adDingli, ir-Rabat, l-Im;arr u lImtarfa) u g[all-11-il Distrett ({’Attard, {al Balzan, il-Mosta u l-Imdina).

ROBERT ARRIGO. Robert

Arrigo jav]a li qed jiltaqa’ ma’ kull min jixtieq jiltaqa’ mieg[u, kuljum fid-9.30 a.m., fil-5 p.m. b’rappre]entant tal-Customer Care u s-Sibt fid-9.30 a.m. fluffi//ju tieg[u, 60 Triq Depiro, Tas-Sliema. ?emplu 21320710.

JASON AZZOPARDI. Jason

{AL SAFI. Il-Kumitat

Sezzjonali PN jixtieq jav]a li kull min g[andu b]onn jag[mel kuntatt jew g[al informazzjoni, jista’ j/empel 79051529.

Azzopardi qed jiltaqa’ malkostitwenti tieg[u, fl-uffi//ju 26, Triq Bormla, Paola. G[al appuntament /emplu 22985100 jew 22985104.

{AL BALZAN. Il-Kumitat

CHARLÒ BONNICI. Charlò

Sezzjonali PN jixtieq jav]a littesserati kollha tal-lokalità li ttesseri jistg[u jin;abru millUffi//ju PN tal-lokalità, filpjazza ta’ {al Balzan. Il-[inijiet tal-ftu[ huma mill-5.30 p.m. ’l quddiem u g[al aktar informazzjoni tistg[u //emplu 99848644 jew 21496322.

L-ISLA. Is-Segretarju talKumitat Sezzjonali PN jixtieq jav]a lil min jixtieq ji;bor ittessera li hu mitlub imur flUffi//ju PN tal-lokalità kuljum bejn il-5 p.m. u s-7.30 p.m. u l{add bejn id-9 a.m. u 12 p.m. {AL QORMI. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li b[ala parti mill-e]er/izzju ta’ ti;did u tesserament ;did, kull nhar ta’

Bonnici jixtieq jav]a li jiltaqa’ ma’ min ikun jixtieq jiltaqa’ mieg[u, bla appuntament, fluffi//ju tieg[u f’20, Triq ilQarsajja, {’Attard, kull nhar ta’ {amis bejn it-3.30 p.m. u l-5.30 p.m.. Min jixtieq appuntament fluffi//ju tal-Mosta, jista’ j/empel 21430752 jew 79796667 jew jibg[at email lil info@charlobonnici.com.

JOE CASSAR. Joe Cassar

jixtieq jav]a li qed jiltaqa’ malkostitwenti tas-7 Distrett (irRabat, {a]-}ebbu;, {ad-Dingli, l-Im;arr u l-Imtarfa) u tal-11-il Distrett ({’Attard, {al Balzan, ilMosta u l-Imdina) kull nhar ta’ Tnejn u {amis bejn l-4 p.m. u s-6 p.m. G[al appuntament tistg[u //emplu 22992418.

SERVIZZI TA’ CUSTOMER CARE MILL-KUMITATI SEZZJONALI {’ATTARD. Kull nhar ta’ {add bejn l-10.30 a.m. u 12 p.m. fl-Uffi//ju PN. IL-BELT VALLETTA. G[al assistenza tistg[u //emplu 99804642.

BIRKIRKARA. G[al assistenza tistg[u //emplu 99598200.

BIR}EBBU:A. Kull nhar ta’ :img[a bejn is-6.30 p.m. u t-8 p.m. flUffi//ju PN. BORMLA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7 p.m. fl-Uffi//ju PN. {AL BALZAN. Kuljum bejn is-6 p.m. u s-7 p.m. fl-Uffi//ju PN. IL-FGURA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m u s-7 p.m. fl-Uffi//ju PN. IL-FURJANA. G[al assistenza tistg[u //emplu 79706038.

G{AJNSIELEM. Kull nhar ta’ {add bejn id-9 a.m. u l-10.30 a.m. flUffi//ju PN. G[al assistenza tistg[u //emplu 99459426. {AL G{AXAQ. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7 p.m. flUffi//ju PN. IL-G}IRA. Kull nhar ta’ :img[a bejn is-6 p.m. u t-8 p.m. fl-Uffi//ju PN. IL-GUDJA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7 p.m. fl-Uffi//ju PN. IL-{AMRUN. Kull nhar ta’ {add bejn il-11 a.m. u 12 p.m. fl-Uffi//ju PN. G[al appuntament tistg[u //emplu 21232567.

L-IKLIN. G[al assistenza tistg[u //emplu 99496382.

L-ISLA. Kull nhar ta’ {amis bejn il-5.30 p.m. u s-7 p.m. fl-Uffi//ju PN. G[al appuntament tistg[u //emplu 21806226 jew 99602472.

IL-KALKARA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-7 p.m. u t-8 p.m. fl-Uffi//ju PN. {AL KIRKOP. G[al assistenza tistg[u //emplu 79708836 jew 79442733. {AL LUQA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7.30 p.m. fl-Uffi//ju PN. IL-MARSA. Kull nhar ta’ Tnejn bejn il-5 p.m. u s-7 p.m. fl-Uffi//ju PN. MARSASKALA. Kull nhar ta’ Tnejn bejn is-6 p.m. u t-8 p.m. fl-Uffi//ju PN. IL-MELLIE{A. G[al assistenza tistg[u //emplu 98895456.

L-IM:ARR. Kull nhar ta’ Tnejn bejn is-6.30 p.m. u s-7.30 p.m. flUffi//ju PN. IL-MOSTA. G[al assistenza tistg[u //emplu 98897979.

L-IMQABBA. Kull nhar ta’ Tnejn, bejn il-5 p.m. u s-7 p.m. fl-Uffi//ju PN. L-IMSIDA. Kull nhar ta’ Tnejn bejn is-6.30 p.m. u s-7.30 p.m. fl-Uffi//ju PN. G[al assistenza tistg[u //emplu 99420852.

L-IMTARFA. G[al assistenza tistg[u //emplu 99440603.

IL-MUNXAR (G[awdex). G[al assistenza tistg[u //emplu 99453507.

IN-NADUR (G[awdex). Kull nhar ta’ Sibt bejn it-3 p.m. u l-4 p.m. flUffi//ju PN. IN-NAXXAR. G[al assistenza tistg[u //emplu 79628370 jew tibag[tu email fuq sciberrasaviour@gmail.com.

PEMBROKE. G[al assistenza tistg[u //emplu 79062222.

RA{AL :DID. Kull nhar ta’ Tlieta u {amis bejn l-10 a.m. u l-11 a.m. u bejn il-5 p.m. u s-6 p.m. fl-Uffi//ju PN. G[al assistenza tistg[u //emplu 79290954 jew 77290954.

TAL-PIETÀ U GWARDAMAN:A. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u t-8 p.m. fl-Uffi//ju PN. {AL QORMI. G[al assistenza tistg[u //emplu 99476633.

IL-QRENDI. G[al assistenza tistg[u //emplu 98897546 jew tibag[tu email fuq pnqrendi@pn.org.mt. {AL SAFI. G[al assistenza tistg[u //emplu 79051529.

SAN :ILJAN. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6.30 p.m. u s-7.30 p.m. flUffi//ju PN. SAN :WANN. G[al assistenza tistg[u //emplu 99824086.

SAN PAWL IL-BA{AR. Kull nhar ta’ {add bejn l-10 a.m. u s-1 p.m. flUffi//ju PN. SANTA LU?IJA. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7 p.m. flUffi//ju PN. SANTA VENERA. Kull nhar ta’ :img[a bejn it-8.30 a.m. u 12.30 p.m. fl-Uffi//ju ‘Dar il-{addiem’, fi Triq Fleur de Lys. G[al aktar informazzjoni tistg[u //emplu 21441438 jew 21441682 jew tibag[tu email fuq pnsantavenera@pn.org.mt.

IS-SI::IEWI. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-7 p.m. u t-8 p.m. fl-Uffi//ju PN. TAS-SLIEMA. Kull nhar ta’ Tnejn bejn l-4 p.m. u s-6 p.m. fl-Uffi//ju PN. IS-SWIEQI. Kull nhar ta’ Erbg[a bejn il-5 p.m. u s-6 p.m. fl-Uffi//ju PN. TA’ XBIEX. Kull nhar ta’ Tlieta bejn is-7 p.m. u t-8 p.m. fl-Uffi//ju PN. {AL TARXIEN. Kull nhar ta’ {amis bejn is-7 p.m. u t-8 p.m. fl-Uffi//ju PN. G[al aktar informazzjoni tistg[u //emplu 99225033.

VICTORIA (G[awdex). Mit-Tnejn sal-:img[a bejn it-8 a.m. u 12 p.m. fl-Uffi//ju PN. IX-XAG{RA (G[awdex). Kull nhar ta’ Erbg[a bejn is-6 p.m. u s-7 p.m. u kull nhar ta’ {add bejn l-10 a.m. u 12 p.m. fl-Uffi//ju PN. IX-XG{AJRA. G[al assistenza tistg[u //emplu 98891212. {A}-}ABBAR. G[al assistenza tistg[u //emplu 99883314, 79292538 jew 79674816. {A}-}EBBU:. G[al assistenza tistg[u //emplu 79273849.

I}-}EJTUN. Kull nhar ta’ Tlieta bejn is-6.30 p.m. u t-8 p.m. fl-Uffi//ju PN.

I}-}URRIEQ. Kull nhar ta’ {add bejn id-9 a.m. u l-11 a.m. fl-Uffi//ju PN.

40

Sport

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

King Long Derby Cup biex ti;;edded ir-rivalità bejn Qormi u }ebbu;

Nhar l-Erbg[a 5 ta’ Settembru, fil-Victor Tedesco Stadium fil-{amrun, Qormi u }ebbu; Rangers se jkunu qed jilag[bu fl-ewwel edizzjoni tat-Tazza King Long Derby, sponsorjata minn Tumas Group, li tibda fis-7.30pm, waqt li qabilha jkun hemm partita bejn it-timijiet ta’ ta[t il-15 u t-13-il sena minnurseries tal-istess klabbs.

Id-dettalji ng[ataw waqt konferenza fil-Bistro 516 Restaurant, fil-Waterfront, filpre]enza ta]-]ew; Presidenti u ]-]ew; kow/is tal-klabb involuti.

Redeno Apap, il-President ta’ Qormi, waqt li rringrazzja lill-isponsors, qal li din ilpartita bejn ]ew; lokalitajiet kbar u ;irien g[andha tqanqal interess qawwi u ;;edded irrivalità sportiva antika li dejjem e]istiet bejn i]-]ew; klabbs. Huwa qal li biex wie[ed ikollu klabb kompetittiv u jinkiseb issu//ess mixtieq, il-partitarji jridu jkunu wara t-tim fittajjeb u fil-[a]in. Apap sostna li ntla[aq ftehim biex din ilpartita tibqa’ ssir kull sena.

Huwa rringrazzja lillKumitat ta’ }ebbu; Rangers ta’ din l-inizjattiva u awgura li aktar sponsors jersqu lejn

dawn i]-]ew; timijiet g[aliex ming[ajr l-g[ajnuna talisponsors ikun impossibbli li tmexxi l-klabb fil-livell u ddirezzjoni mixtieqa.

Joe Pace, il-President ta’ }ebbu; Rangers, qal li jinsab kuntent li ]-]ew; klabbs, li fil-passat tant paxxew dilettanti f’derbies missielta, re;g[u sabu mezz kif jilag[bu kontra xulxin. Huwa qal li }ebbu; fl-a[[ar snin ikkon/entraw fuq linvestiment fl-infrastrutturi [alli jattiraw aktar tfal lejn innursery; u issa kien wasal i]]mien li jikkon/entraw fuq ittim.

Huwa qal li din l-attività mhux biss sa’ sservi biex ter;a’ tqajjem in-nostal;ija tal-passat, imma wkoll biex i;;ib aktar qrib xulxin ilklabbs ta’ {a]-}ebbu; u {alQormi.

Pace irringrazzja lillisponsors tal-klabb g[allg[ajnuna kbira tag[hom, kif ukoll lil dawk kollha li b’xi mod jag[tu l-kontribut volontarju tag[hom biex ilklabb ikun jista’ jibqa’ jipprogressa. Huwa appella lis-supporters ;enwini }ebbu;in biex jag[mlu [ilithom [alli jattiraw nies ;odda lejn il-ground, mhux

(Mix-xellug) Stephen Azzopardi u Redino Apap, il-kow/ u l-President ta’ Qormi, flimkien ma’ Joe Pace, il-President, u Jesmond Zammit, il-kow/ ta’ }ebbu;

biss g[as-support tag[hom, imma l-aktar g[aliex hu jemmen bis-s[i[ f’atmosfera ferrie[a kollettiva li g[andha tirrenja bejn i]-}ebbu;in kollha, f’g[an wie[ed.

Tkellmu wkoll i]-]ew; kow/is, Stephen Azzopardi ta’ Qormi u Jesmond Zammit ta’ }ebbu;, li qablu li din illog[ba se sservi ta’ ;id g[attim. Azzopardi qal li l-partita

waslet f’perijodu ideali peress li se jkun hemm waqfa millkampjonat u b’hekk it-tim se jkompli bl-istess ritmu waqt li jkun jista’ jipprova xi barranin ;odda u anki plejers ]g[a]ag[.

Zammit qal li din il-partita se tkun importanti g[al }ebbu; g[ax se tintlag[ab e]att qabel jibda l-Kampjonat tag[hom u wkoll ikun jista’

jara xi barranin ;odda.

Il-[las g[ad-d[ul ikun €5 g[all-kbar u €1 g[at-tfal.

:urnata Sportiva fis-Swieqi

Is-Sibt 8 ta’ Settembru se ssir is-sitt edizzjoni tal-:urnata Sportiva, organizzata millKunsill Lokali tas-Swieqi.

L-attivitajiet jibdew fit-8am u [afna minnhom se jkunu kkon/entrati madwar il-knisja tal-Ibra;;. Dawn se jinkludu ;irja ta’ 5km, mixja ta’ 5km u fun run ta’ 1.3km, li se ssir mad-dawra tal-knisja.

Se jkun hemm ukoll tliet kategoriji ta’ ti;rijiet bir-roti, freethrow basketball u penalty shoot-out.

L-attivitajiet li qed jer;g[u jsiru fuq inizjattiva tas-Sindku tal-lokal, Noel Muscat – li tant g[andu g[al qalbu l-attivitajiet sportivi – huma ming[ajr [las u mmirati biex jippromovu [ajja b’sa[[itha u sportiva.

Kul[add hu mistieden jattendi.

Se ting[ata midalja lil kull parte/ipant, t-shirt u anki trofej lir-rebbie[a tad-diversi kategoriji.

Aktar informazzjoni ming[and il-Kunsill Lokali jew ming[and is-Sindku Noel Muscat fin-numru 7946 6393.

Sport 41

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Il-programm kollu tal-gruppi ta/-Champions League Nhar il-{amis f’Monaco ttellg[u lpoloz tal-fa]i tal-gruppi ta/-Champions League li din is-sena se tibda fit-18 ta’ Ottubru bil-partiti minn Gruppi A sa D waqt li l-g[ada l-Erbg[a 19 ta’ Settembru jid[lu fl-azzjoni t-timijiet minn Gruppi E sa H.

L-ewwel fa]i tintemm fl-4 u l-5 ta’ Di/embru fejn ikunu mag[rufa s-16-il tim li se jkompli fil-fa]i tan-knock-out.

Dawn ikunu dawk li jispi//aw flewwel ]ew; postijiet ta’ kull grupp waqt li t-tielet tim f’kull grupp ikompli jilg[ab fl-Europa League. Il-poloz

jittellg[u dik il-;img[a stess fejn timijiet mill-istess pajji] jew li jkunu fl-istess grupp ma jistg[ux jittellg[u kontra xulxin.

Il-finali ta/-Champions League din is-sena se tintlag[ab f’Wembley Stadium f’Londra fil-25 ta’ Mejju.

GRUPP A

FC Porto Dinamo Kiev Paris St. Germain Dinamo Zagreb

GRUPP B

Arsenal Schalke 04 Olympiakos Montpellier

GRUPP C

AC Milan Zenit St. Petersburg Anderlecht Malaga

GRUPP D

18 ta’ Settembru

18 ta’ Settembru

18 ta’ Settembru

18 ta’ Settembru

3 ta’ Ottubru

3 ta’ Ottubru

3 ta’ Ottubru

3 ta’ Ottubru

24 ta’ Ottubru

24 ta’ Ottubru

24 ta’ Ottubru

24 ta’ Ottubru

6 ta’ Novembru

6 ta’ Novembru

6 ta’ Novembru

D. Zagreb v Porto Paris SG v D. Kiev

D. Kiev v D. Zagreb Porto v Paris SG Porto v D. Kiev D. Zagreb v Paris SG

6 ta’ Novembru

D. Kiev v Porto Paris SG v D. Zagreb

21 ta’ Novembru

Montpellier v Arsenal Olympiakos v Schalke 04 Schalke 04 v Montpellier Arsenal v Olympiakos Arsenal v Schalke 04 Montpellier v Olympiakos

Schalke 04 v Arsenal Olympiakos v Montpellier

Malaga v Zenit SP AC Milan v Anderlecht Anderlecht v Malaga Zenit SP v AC Milan Zenit SP v Anderlecht Malaga v AC Milan Anderlecht v Zenit SP AC Milan v Malaga

Real Madrid Manchester City Ajax Amsterdam Borussia Dortmund B. Dortmund v Ajax R.Madrid v Man City Man City v B. Dortmund Ajax v R.Madrid Ajax v Man City B. Dortmund v R. Madrid Man City v Ajax R. Madrid v B. Dortmund

Porto v D. Zagreb D. Kiev v Paris SG

Arsenal v Montpellier Schalke 04 v Olympiakos

21 ta’ Novembru

21 ta’ Novembru

Zenit SP v Malaga Anderlecht v AC Milan

Ajax v B. Dortmund Man City v R.Madrid

4 ta’ Di/embru

4 ta’ Di/embru

4 ta’ Di/embru

Malaga v Anderlecht AC Milan v Zenit SP

4 ta’ Di/embru

B. Dortmund v Man City R. Madrid v Ajax

GRUPP E

Chelsea Shakhtar Donetsk Juventus Nordsjaelland

GRUPP F

Bayern Munich Valencia Lille BATE Borisov

GRUPP G

Barcelona Benfica Sp. Moscow Celtic

GRUPP H

19 ta’ Settembru

19 ta’ Settembru

19 ta’ Settembru

19 ta’ Settembru

2 ta’ Ottubru

2 ta’ Ottubru

2 ta’ Ottubru

2 ta’ Ottubru

23 ta’ Ottubru

23 ta’ Ottubru

23 ta’ Ottubru

23 ta’ Ottubru

7 ta’ Novembru

7 ta’ Novembru

7 ta’ Novembru

7 ta’ Novembru

D. Zagreb v D. Kiev Paris SG v Porto

Shakhtar D. v Nordsjaelland Chelsea v Juventus Juventus v Shakhtar D. Nordsjaelland v Chelsea Nordsjaelland v Juventus Shakhtar D. v Chelsea Juventus v Nordsjaelland Chelsea v Shakhtar D.

20 ta’ Novembru

Montpellier v Schalke 04 Olympiakos v Arsenal

Lille v BATE Borisov Bayern M. v Valencia Valencia v Lille BATE Borisov v Bayern M. BATE Borisov v Valencia Lille v Bayern M. Valencia v BATE Borisov Bayern M. v Lille

Benfica v Barcelona Spartak Moscow v Celtic Sp. Moscow v Benfica Barcelona v Celtic

Benfica v Sp. Moscow Celtic v Barcelona

Manchester Utd SC Braga Galatasaray FC Cluj Man Utd v Galatasaray Braga v Cluj Cluj V Man Utd Galatasaray v Braga Galatasaray v Cluj Man Utd v Braga Cluj v Galatasaray Braga v Man Utd

Nordsjaelland v Shakhtar D. Juventus v Chelsea

BATE Borisov v Lille Valencia v Bayern M.

Sp. Moscow v Barcelona Benfica v Celtic

20 ta’ Novembru

20 ta’ Novembru

5 ta’ Di/embru

5 ta’ Di/embru

5 ta’ Di/embru

5 ta’ Di/embru

Shakhtar D. v Juventus Chelsea v Nordsjaelland

20 ta’ Novembru

Barcelona v Sp. Moscow Celtic v Benfica

21 ta’ Novembru

Lille v Valencia Bayern M. v BATE Borisov

Barcelona v Benfica Celtic v Sp. Moscow

Galatasaray v Man Utd Cluj v Braga Man Utd v Cluj Braga v Galatasaray

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

Sport

43

TROTT U GALOPP

Mizzi b’reb[a o[ra g[al Malta fl-I]vezja minn Kenneth Vella

Wara li fil-;img[at li g[addew, ]ew; sewwieqa Maltin, Ivan Carabott u Ludvic Ghigo, reb[u ]ew; ti;rijiet bejn sewwieqa Maltin u sewwieqa dilettanti }vedi]i fil-koros ta’ Solvalla u Mantorp rispettivament, ftit tal-jiem ilu kien imiss lil Darren Mizzi li jag[mel listess fil-korsa ta’ Eskilstuna.

Il-{amis 23 ta’ Awwissu, Mizzi [a sehem f’ti;rija simili fuq distanza ta’ 2140m, bilbidu bil-karozza tat-tluq.

Barra Mizzi [adu sehem ukoll tliet sewwieqa o[ra Maltin li kienu Jason Vassallo, Charles Farrugia u Michael Ghigo. Mizzi qasam il-linja finali l-ewwel b’Gidds Leg f’medja ta’ 1.17.7” filkilometru. Dan kien segwit minn Careful Victory ta[t ilgwida ta’ Jason Vassallo.

Another Saint, misjuq millI]vedi] Peter Ohlsson, da[al fit-tielet po]izzjoni.

G[amilt kuntatt ma’ Mizzi mar-ritorn tieg[u mill-I]vezja u tkellem mieg[i dwar din itti;rija. Qalli li wara l-bidu uffi/jali minnufih i]-]iemel [a s-seba’ po]izzjoni.

“Kien madwar 700m mittmiem li tlabt lil Gidds Leg biex jibda j[affef il-pass u fiddritta finali mort quddiem bih, [adt il-kmand u rnexxieli ntemm l-ewwel quddiem i]]iemel misjuq minn Jason Vassallo,” qalli Darren Mizzi.

Fi tmiem it-ti;rija sid Gidds Leg mar minnufih jifra[lu u ma stenniex li ]-]iemel kien se juri daqstant progress f’din l-okka]joni.

Mizzi ma qag[adx lura milli jirringrazzja wkoll lil Vassallo li g[amel il-kuntatti ne/essarji biex huma u ]]ew; sewwieqa l-o[ra Maltin setg[u jsuqu fil-korsa ta’ Eskilstuna. “Din ukoll tibqa’ okka]joni spe/jali g[alija u fuq kollox reb[a o[ra filkarriera tieg[i barra minn xtutna,” ikkonkluda Darren Mizzi. Ta’ min wie[ed ifakkar li din ma kinitx lewwel reb[a ta’ dan issewwieq bravu Malti flI]vezja.

Ming[ajr dubju, dawn itti;rijiet ikomplu joffru lissewwieqa tag[na esperjenza internazzjonali. Fil-;img[at li

;ejjin se jkun hemm sewwieqa o[ra Maltin li se jie[du sehem f’ti;rijiet barra minn xtutna. Dwar dan inkomplu na;;ornawkom permezz ta’ din ir-rubrika.

Commander Crowe jag[ti risposta Is-Sibt, l-I]vedi] ta’ disa’

snin Commander Crowe ta risposta lil kul[add. Dan wara li reba[ it-ti;rija internazzjonali Grand Prix du Conseil General Des Alpes li saret fil-korsa ta’ Cagnes Sur Mer fi Franza fuq distanza ta’ mil. Commander Crowe, iben il-Fran/i] Juliano Star, kien misjuq mill-Bel;jan Christophe Martens. Din itti;rija ;iet deskritta b[ala wa[da fost l-aqwa ta’ kull ]mien min[abba li laqqg[et flimkien tliet ]wiemel fost laktar velo/i b[alissa, l-istess Commander Crowe, rebbie[ ta’ diversi kompetizzjonijiet din is-sena; Ready Cash, fost l-o[rajn rebbie[ tal-a[[ar ]ew; edizzjonijiet tal-famu]a Prix d’Amerique u Rapide Lebel, Fran/i] ie[or li fla[[ar xhur kellu diversi su//essi spe/jalment flIskandinavja.

Tliet ;img[at ilu dawn ittlieta kienu di;à se jiltaqg[u flimkien f’ti;rija o[ra filBel;ju fil-Prix de Walonie filkorsa ta’ Mons, i]da fl-a[[ar [in Commander Crowe ;ie rtirat, bit-ti;rija tintreba[ minn Ready Cash quddiem listess Rapide Lebel. Intant fitti;rija tas-Sibt li g[adda f’Cagnes Sur Mer, kien Ready Cash (Franck Nivard) l-aktar velo/i wara l-karozza tat-tluq hekk kif feta[ vanta;; ]g[ir fuq Commender Crowe.

Ready Cash ]amm l-ewwel post g[al parti twila taddistanza i]da beda jnaqqas ilpass madwar 500m mil-linja finali, b’Commander Crowe imur quddiem u jtemm rebbie[ f’medja ta’ 1.10.1” filkilometru mill-istess Ready Cash (Franck Nivard) u tTaljana Olona OK (Roberto Andreg[etti). Quaker Jet (Jean Etienne Dubois) da[al firraba’ po]izzjoni minn Prelude Gede (Nicholas Ensch).

B’kollox tmien ]wiemel [adu sehem f’din it-ti;rija fosthom

Is-sewwieq Malti Darren Mizzi jidher fa/ilment jirba[ ti;rija bejn sewwieqa Maltin u sewwieqa }vedi]i fil-korsa ta’ Eskilstuna permezz ta’ Gidds Leg

Darren Mizzi ppremjat wara s-su//ess li kellu fil-korsa ta’ Eskilstuna

]ew; Taljani, g[ax barra Olona OK sibna wkoll millItalja lil Insomnia Grif. Dawn it-tnejn ji;u wlied il-le;;enda Varenne.

Di]appuntanti kienet itti;rija g[al Rapide Lebel, b’dan i]-]iemel ibiddel il-pass mill-bidu uffi/jali u jispi//a skwalifikat. Rapide Lebel mill-ewwel deher nervu] u

mhux fil-forma. Commander Crowe hu m[arre; fi Franza stess minn Fabrice Souloy. ?ertament, l-2012 se tibqa’ wa[da memorabbli g[assidien, trainer u sewwieq ta’ Commander Crowe.

Sal-lum matul din is-sena reba[, fost l-o[rajn, lOlympiatravet fil-korsa ta’ Aby fl-I]vezja, l-Oslo Grand

Prix fin-Norve;ja, l-Elitloppet fil-korsa ta’ Solvalla flI]vezja, il-Kimi Gran Prix filkorsa ta’ Mikkeli fil-Finlandja, il-Forus Open f’Oslo finNorve;ja, il-Hugo Abergs Memorial fil-korsa ta’ Jagersro fl-I]vezja u din itti;rija tas-Sibt li g[adda.

Verament su//ess impressjonanti.

LOKALI

Possibbiltà ta’ ;kieket bil-kuluri tas-sidien Dan l-a[[ar qarrej regolari ta’ din irrubrika bag[atli email li fiha staqsieni g[aliex b[alissa f’Malta m’g[andniex sistema b[al dik fi Franza li s-sewwieq f’ti;rija jilbes libsa tas-sewqan bilkuluri ta’ sid i]-]iemel. Dan il-qarrej sa[aq li dan hu wkoll mod li bih wie[ed juri apprezzament lejn is-sidien li jag[mlu sagrifi//ji kbar matul is-sena.

Fuq kollox, din is-sistema kienet di;à tintu]a fis-snin 70 u 80.

Dwar dan tkellimt ma/-Chairman talMalta Racing Club Dr Matthew Brincat li kkonferma li b[alissa l-klabb qed ja[dem bis-s[i[ biex din is-sistema ter;a’ ti;i introdotta mill-;did. “Matul dan l-ista;un din is-sistema di;à ;iet introdotta fil-kamp tat-ti;rijiet talgalopp. Dan mertu g[al Charles Pace li [adem bi s[i[ mas-sidien u l-jockeys biex din is-sistema tibda u tkun su//ess,” qal Brincat.

I/-Chairman tal-MRC qal li lintroduzzjoni tal-;akketta bil-kuluri tassid hi wa[da mill-pjani li g[andu lklabb g[all-futur qrib. I]da wie[ed irid jifhem li inizjattiva b[al din tirrikjedi /ertu xog[ol amministrattiv u fuq issistema tal-IT tal-klabb. Dan it-tibdil mistenni jkun inklu] ukoll fil-;abra s[i[a ta’ regolamenti li mistennija tin[are; f’forma ta’ ktieb fil-;img[at li ;ejjin. Meta jkun lest dan il-ktieb, se

jsiru wkoll numru ta’ laqg[at g[al dawk kollha involuti u dan fi gruppi ]g[ar.

Matul dawn il-laqg[at se ji;u diskussi r-regolamenti mal-;urija u l-membri tal-kunsill tal-MRC. Matthew Brincat qal ukoll li b[alissa l-klabb qieg[ed ja[dem ukoll biex ikun imtejjeb ilprogramm ta’ ti;rijiet li ji;i ppubblikat kull ;img[a meta ji;u organizzati tti;rijiet. Dan biex ikun aktar informattiv u attraenti g[al kul[add.

44

Sport

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

BUNDESLIGA

I/-champions Dortmund mi]muma

I/-champions, Borussia Dortmund, ;ew mi]muma fi draw ta’ 1-1 minn Nurnberg.

Matul il-;img[a, Dortmund saru jafu li fi/-Champions League dawn se jkunu fi grupp mag[mul minn Ajax, Real Madrid u Man City.

Dortmund marru minn ta[t wara 32 minuta meta PEKHART feta[ l-iskor. Ittim ta’ Jurgen Klopp kellu b]onn biss tmien minuti biex i;ib id-draw permezz ta’ Blaszczykowski, li skurja minn rebound wara li l-ballun laqat il-lasta. {afna [asbu li min[abba li d-draw ;ie malajr, Dortmund kienu se jkomplu j]idu lgoals; imma Nurnberg iddefendew tajjeb sal-a[[ar u spi//aw biex [adu punt.

Bayer Leverkusen kisbu reb[a tajba ta’ 2-0 f’darhom kontra Freiburg. Dawn kellhom b]onn biss tmien minuti biex marru filvanta;; u l-goal skurjah Castro. Bir-reazzjoni ta’ Freiburg ma tasalx, Leverkusen ]iedu mal-iskor 10 minuti wara l-bidu tattieni taqsima, u din id-darba

Kif Jinsabu E. Frankfurt Schalke 04 B. Dortmund Nuremberg F. Duesseldorf B. Moen’bach B. Munich B. Leverkusen W. Bremen Wolfsburg G. Fuerth Hanover Mainz Freiburg Stuttgart Hamburg Augsburg Hoffenheim

L

R

D

T

F K Pt

2 2 0 0 6 1 6 2 1 1 0 5 3 4 2 1 1 0 3 2 4 2 1 1 0 2 1 4 2 1 1 0 2 0 4 2 1 1 0 2 1 4 1 1 0 0 3 0 3 2 1 0 1 3 2 3 2 1 0 1 3 2 3 1 1 0 0 1 0 3 2 1 0 1 1 3 3 1 0 1 0 2 2 1 2 0 1 1 1 2 1 2 0 1 1 1 3 1 1 0 0 1 0 1 0 2 0 0 2 0 3 0 2 0 0 2 1 5 0 2 0 0 2 1 6 0

kien Wollscheid li sab ixxibka.

Hoffenheim ;ew umiljati f’darhom meta dawn tilfu 4-0 kontra Frankfurt. Wara 39 minuta, Frankfurt marru filvanta;; meta Compper tefa’ fix-xibka tieg[u stess.

Schwelger g[amilhom tnejn ]ew; minuti qabel intemmet l-ewwel taqsima, u kif kompla l-log[ob tke//a Salihovic ta’ Hoffenheim, wara li dan ir/ieva t-tieni karta safra.

Kwarta mit-tmiem, dawn spi//aw jilag[bu b’disa’

Robert Lewandowski (lemin) issikkat minn Timothy Chandler ta’ Nuremberg

players meta tke//a anki Schrock, u Meier, mill-11-il metru g[amilhom tlieta. La[[ar goal ta’ Frankfurt skurjah Lanig.

Schalke reb[u 3-1 kontra Augsburg. Il-midfielder Papadopoulos feta[ l-iskor wara 33 minuta, u Jones g[amilhom tnejn fl-46 minuta.

Huntelaar – l-attakkant ta’ Schalke li sena ilu spi//a b[ala l-aqwa skorer talkampjonat – skurja t-tielet goal. Il-goal tal-konsolazzjoni ta’ Augsburg g[amlu Oehrl, 10 minuti mit-tmiem.

Werder Bremen ;abu tliet punti b’reb[a ta’ 2-0 kontra Hamburg. Wara li Hunt falla penalty, dan skurja 10 minuti

Ri]ultati

Bayer Leverkusen v Freiburg 2-0 Hoffenheim v E. Frankfurt 0-4 Nurnberg v Borussia Dortmund 1-1 Schalke v Augsburg 3-1 Werder Bremen v Hamburg 2-0 F. Dusseldorf v Mon’bach 0-0

US OPEN

FORMULA 1

Button se jibda mill-ewwel post

Jenson Button fuq McLaren waqt is-sessjoni tal-kwalifikazzjoni

wara minn penalty ie[or biex feta[ l-iskor. Petersen issi;illa kollox fis-67 minuta.

Is-sewwieq tal-McLaren, Jenson Button, illum se jibda mill-ewwel post fil-Grand Prix tal-Bel;ju wara li rre;istra [in ta’ 1:47.573’.

Ta’ min jinnota li din hi l-50 darba li Button qed itellaq f’tellieqa tal-F1 u issa jittama li ji//elebra dan bir-reb[a fil-Bel;ju. Din kienet l-ewwel darba li Button kiseb pole-position sa mill-2009 meta kien irre;istra l-a[jar [in f’Monaco meta kien g[adu ma’ Brawnd, u b’hekk din hi l-ewwel darba li dan kiseb pole sa minn meta ng[aqad malMcLaren.

Ma;enb Button se jibda Kamui Kobayashi tasSauber, filwaqt li fit-tielet post se jibda Pastor Maldonado tal-Williams.

Il-leader tal-klassifika tas-sewwieqa, Fernando Alonso tal-Ferrari, se jibda mis-sitt post, filwaqt li Mark Webber tar-Red Bull se jibda mis-seba’ post. Warajhom se jibda s-sewwieq l-ie[or talMcLaren, Lewis Hamilton.

Di]appuntanti kienet il-wirja ta/-champion renjanti, Sebastian Vettel, li se jibda mill-11-il post.

Dan tal-a[[ar, sena ilu kien reba[ dan il-Grand Prix u se tkun ferm diffi/li g[alih biex jirrepeti dan.

Reb[iet g[al Radwanska u Williams

Agnieszka Radwanska, g[elbet lil Jelena Jankovic tas-Serbja, bi skor ta’ 6-3, 7-5.

Radwanska kellha b]onn sieg[a u 38 minuta biex reb[et kontra l-avversarja tag[ha.

Ta’ min jinnota li mill-2008 ’l hawn, Jankovic marret lura u l-forma tag[ha naqset drastikament. Madankollu din xorta offriet sfida tajba lit-tennista li din is-sena spi//at runner-up fil-Grand Slam ta’ Wimbledon.

“Kemm-il darba lg[abt kontriha u dejjem sibtha diffi/li biex nirba[. Hawn [afna s[ana u trid tag[mel sfroz ]ejjed biex tilg[ab,” qalet Radwanska hekk kif ibbukjat post mal-a[[ar 16.

Radwanska, fil-fa]i li jmiss tilg[ab kontra tTaljana Roberta Vinci. Din tal-a[[ar g[addiet g[al mal-a[[ar 16 meta reb[et kontra Dominika Cibulkova tas-Slovakkja.

Intant, Serena Williams g[elbet lil Ekaterina Makarova biex g[addiet g[ar-raba’ round.

Williams kienet tilfet kontra Makarova f’Jannar li g[adda waqt l-Australian Open, imma lbiera[ hi pattiet g[al din it-telfa.

Williams ma sabithiex diffi/li biex reb[et bi skor ta’ 6-4, 6-0.

Sport 45

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012 FOOTBALL FIR-RENJU UNIT

Man City jeg[lbu l-isfida iebsa ta’ QPR Manchester City kellhom jit[abtu ferm biex jeg[lbu lil Queens Park Rangers flEtihad Stadium, u minkejja li kellhom [afna pussess talballun dehru neqsin millkwalità fl-a[[ar “terz” talground, u fejn kellhom ikunu ]ew; goals opportunisti ta’ Edin Dzeko u Carlos Tevez li a//ertaw mill-punti.

Filwaqt li d-difi]a ta’ City lanqas mhi tidher daqstant konvin/enti, huwa anki fatt li g[ad iridu jid[lu diversi akkwisti ;odda li bla dubju se jsa[[u dan id-dipartiment, u meta /-Champions talIngilterra issa jinsabu fir-raba’ post tal-klassifika b’seba’ punti – l-istess b[al Swansea u West Bromwich Albion – u b’]ew; punti anqas milleaders, Chelsea, li ma lag[bux min[abba l-impenji tag[hom fis-“Super-Cup”, fejn sfaw meg[luba, 1-4, minn Atletico Madrid.

Intant, it-telfa ta’ 1-3 tfisser aktar xog[ol g[al Mark Hughes, il-manager ta’ QPR (u eks City) meta t-team tieg[u jinsab fit-tmintax-il post tal-klassifika talPremiership.

Man City ma damux biex jiksbu l-vanta;; b’xutt ta’ Yaya Toure wara sittax-il minuta, u b’Pablo Zabaleta jolqot il-mimduda wara azzjoni velo/i. I]da fit-tieni taqsima, QPR [asdu li/Champions meta Bobby Zamora sab ix-xibka bir-ras wara li Joe Hart kien salva fuq Andrew Johnson.

Madankollu, it-twe;iba ta’ City kienet immedjata, b’Carlos Tevez jg[addi ballun g[al ;ol-kaxxa biex Edin Dzeko jag[milhom 2-1 birras, u minkejja r-reazzjoni qalbiena ta’ Rangers, it-team ta’ Roberto Mancini g[alaq kull diskors fil-[in mi]jud bittielet goal permezz talprolifiku Tevez.

Swansea City u Everton sadattant tilfu r-“rekords perfetti”, bis-Swans jispi//aw mi]muma minn Sunderland u bit-Toffees ibaxxu rashom kontra West Bromwich Albion, li g[alissa qed jidhru r-rivelazzjoni tal-ista;un.

Illum tintlag[ab l-aktar log[ba mistennija talprogramm meta Liverpool jilqg[u lil Arsenal f’Anfield Road, bi Newcastle jilqg[u lil Aston Villa f’darhom u b’Manchester United jilag[bu f’St Mary’s Stadium kontra nneo-promossi, Southampton, li g[adhom qed ifittxu lewwel punt tal-ista;un.

Fil-log[ob tal-biera[: LIBERTY STADIUM: Steven FLETCHER skorja darbtejn fid-debutt tieg[u g[al Sunderland fid-draw ta’ 2-2 g[and Swansea, li qabel illog[ba kienu l-favoriti g[at-

tliet punti. Il-Black Cats marru fil-vanta;; fl-40 minuta meta Fletcher sab irrokna tax-xibka b’xutt biddawra. I]da r-reazzjoni tasSwans kienet immedjata u ddrama minn dak il-[in ma naqsitx, b’Wayne ROUTLEDGE i;ib id-draw u bi Fletcher jer;a’ jpo;;i lil Sunderland minn fuq; b’dawn i]-]ew; goals jaslu fil-[in mi]jud tal-ewwel taqsima. Ittieni taqsima re;g[et kienet ikkumbattuta, u Miguel MICHU salva punt g[al Swansea b’daqqa ta’ ras pre/i]a. Swansea spi//aw la[[ar g[oxrin minuta b’g[axar players wara li tke//a Chico g[al foul ikrah fuq Louis Saha.

WHITE HART LANE:

Tottenham Hotspur spi//aw mi]muma f’darhom minn Norwich City g[al draw ta’ 11 biex b’hekk sofrew l-ag[ar bidu tal-kampjonat (talPremiership) g[al erba’ snin, u meta g[adhom jistennew g[all-ewwel reb[a. Spurs urew l-a[jar ideat a[jar, i]da l-Canaries iddefendew b’g[aqal u t-team ta’ André Villas-Boas kellu jistenna sa nofs it-tieni taqsima biex ji]blokka r-ri]ultat missostitut Mousa DEMBELE, li g[adu kemm iffirma ma’ Spurs ming[and Fulham.

Intant, Norwich ma tawx ru[hom marbuta, u [ames minuti mit-tmiem, Robert SNODGRASS fajjar xutt minn tarf il-kaxxa li g[eleb lill-goalkeeper Brad Friedel g[all-goal tad-draw.

Tottenham ma kellhomx twe;iba u l-affarijiet komplew ji;u ag[ar, bis-sostitut Tom Huddlestone jintwera l-[amra fid-disg[in minuta.

THE HAWTHORNS:

West Bromwich Albion, kuntrarju g[al Tottenham, ikkonfermaw il-bidu brillanti g[all-ista;un b’reb[a ta’ 2-0 fuq Everton, li kellhom punti massimi mill-ewwel ]ew; [ar;iet. Il-goals tal-Baggies waslu t-tnejn fit-tieni taqsima meta Shane LONG ikkonkluda mill-vi/in il-kross tas-sostitut Peter Odemwingie, u b’Gareth McAULEY jissi;illa r-reb[a fit-82 minuta b’daqqa ta’ ras stupenda. Qabel dawn ilgoals, Marouane Fellaini kellu /ans tajjeb biex jifta[ liskor g[at-Toffees i]da falla banalment quddiem il-lasta ta’ Ben Foster.

DW STADIUM: Wigan Athletic u Stoke City spi//aw fi draw ta’ 2-2 f’log[ba e//itanti u bil-Potters g[al darbtejn inaqqsu d-distakk biex jirre;istraw it-tielet draw mill-ewwel tliet impenji talkampjonat. Wigan kellhom ftu[ mill-aqwa meta Shaun MALONEY ikkonverta penalty wara biss [ames

Man City v QPR 3-1> Il-captain tas-Citizens, Vincent Kompany (xellug), waqt dwell g[all-ballun mal-attakkant ta’ QPR, Andrew Johnson (Reuters)

minuti, u li ng[ata g[al “hands” fil-kaxxa ta’ Robert Huth. I]da [ames minuti qabel il-mistrie[ wasal iddraw ta’ Stoke, meta Maynor Figueroa ikkommetta penalty ta[t pressjoni u Jon WALTERS skorja mill-[daxil metru. Il-Latics fet[u t-tieni taqsima fuq l-offensiva u re;g[u marru fil-vanta;; bi ;miel ta’ goal mill-Ar;entin Franco DI SANTO, u bi Stoke jiksbu l-parità meta Peter CROUCH g[ola tajjeb g[all-kross ta’ Walters, fejn ma ta l-ebda /ans lillgoalkeeper avversarju, Ali Al Habsi.

UPTON PARK: Andy Carroll iddebutta mal-ewwel [dax ta’ West Ham United fid-derby tal-biera[ kontra Fulham u fejn kellu wirja impressjonanti b’“assists” g[al tnejn mill-goals talHammers fir-reb[a netta ta’ 30. Carroll, li ng[aqad ma’ West Ham b’self ming[and Liverpool, kien ta’ w;ig[ ta’ ras kbira g[ad-difi]a talCottagers, b’Kevin NOLAN jiskorja l-aktar goal bikri talista;un wara biss 53 sekonda – fejn spi//a ]markat minn Ricardo Vaz Te u wara xog[ol tajjeb mill-istess Carroll. Il-Hammers irduppjaw minn Winston REID man-nofs-sieg[a log[ob u fuq azzjoni ta’ korner, b’Carroll, li kellu jo[or; wara 68 minuta min[abba injury filhamstring, anki jkun involut fl-azzjoni li wasslet g[at-tielet u l-a[[ar goal ta’ West Ham skurjat minn Matt TAYLOR, ]ew; minuti biss qabel ilmistrie[.

Ri]ultati u klassifiki Premier

West Ham v Fulham Swansea v Sunderland Tottenham v Norwich West Brom v Everton Wigan v Stoke Man City v QPR

3-0 2-2 1-1

2-0 2-2 3-1

Illum

Liverpool v Arsenal Newcastle v Aston Villa Southampton v Man Utd Kif Jinsabu L R D T F K Pt Chelsea Swansea West Brom Man City Everton West Ham Utd Wigan Athletic Fulham Man Utd Stoke City Newcastle Utd Sunderland Arsenal Tottenham Norwich Reading Liverpool QPR Southampton Aston Villa

3 3 3 3 3 3 3 3 2 3 2 2 2 3 3 2 2 3 2 2

3 0 0 8 2 9 2 1 0 10 2 7 2 1 0 6 1 7 2 1 0 8 5 7 2 0 1 4 3 6 2 0 1 4 3 6 1 1 1 4 4 4 1 0 2 7 6 3 1 0 1 3 3 3 0 3 0 3 3 3 1 0 1 2 3 3 0 2 0 2 2 2 0 2 0 0 0 2 0 2 1 3 4 2 0 2 1 2 7 2 0 1 1 3 5 1 0 1 1 2 5 1 0 1 2 2 9 1 0 0 2 2 5 0 0 0 2 1 4 0

The Championship

Millwall v M’boro Barnsley v Bristol C Birmingham v Peterboro Burnley v Brighton Crystal P v Sheff Wed Derby v Watford Hull v Bolton Ipswich v Huddersfield Leeds United v Blackburn Notts Forest v Charlton Leicester v Blackpool

3-1 1-0 1-0

1-1 1-1 5-1 3-1 2-2 3-3 2-0 1-0

Cardiff v Wolves Bury v Notts Co Crawley v Leyton O Crewe v Coventry Hartlepool v Scunthorpe MK Dons v Carlisle Portsmouth v Oldham

0-2 1-0 1-0 2-0 2-0 0-1

5-3

1-1 4-0 2-2 2-1

Illum

Preston V Swindon

League Two

Wimbledon v Dag & Red Bristol Rov v Morecambe Cheltenham v Accrington Exeter v Burton Fleetwood v Aldershot Gillingham v Chesterfield Plymouth v Northampton Port Vale v Torquay Rochdale v Barnet Rotherham v Bradford Southend v Wycombe York v Oxford Utd

Premier Sko//i]

Aberdeen v St Mirren Celtic v Hibernian Ross Co v Kilmarnock St Johnstone v Dundee U

2-2 0-3 0-3 3-0 4-1 1-1

3-2

1-1

2-0 4-0 1-0 3-1 0-0 2-2 0-0 0-0

Illum

Hearts v Dundee Motherwell v Inverness CT

I Div

Airdrie v Cowdenbeath Dunfermline v Raith Morton v Dumbarton Partick v Hamilton

Illum

0-3 3-1 3-0 4-0

Falkirk v Livingston

II Div

Brechin v Alloa East Fife v Albion Queen of Sth v Arbroath Stenhousemuir v Forfar Stranraer v Ayr

III Div

Illum

League One

Sheff Uv Bournemouth Stevenage v Shrewsbury Tranmere v Colchester Walsall v Brentford Yeovil v Doncaster

Berwick v E. Stirling Clyde v Annan Peterhead v Montrose Stirling v Queens Park

Illum

Rangers V Elgin

1-3 1-2 6-0 0-4 2-0

3-0 2-1 2-0 1-2

46

Sport

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012 ?IKLI}MU

Hamilton se ji]vela l-verità

Matthew Sultana qabel ma bdew il-heats tal-50m freestyle ta’ nhar il-:img[a

PARALIMPJADI

Ri]ultat po]ittiv g[al Sultana L-atleta Malti, Matthew Sultana, g[al darba o[ra re;a’ tejjeb il-[in tieg[u hekk kif dan, fil-kategorija butterfly, tejjeb il-[in personali. L-aqwa [in li kiseb kien 1.24’, u lbiera[ tejjeb dan il-[in kwa]i b’seba’ sekondi.

Sultana, li spi//a l-a[[ar filheat tieg[u, beda mit-tmien lane u g[amel [in ta’ 1.16.94’.

Il-heat intreb[et minn André Brasil tal-Bra]il, u dan g[amel [in ta’ 58.72’. Fil-klassifika overall Sultana spi//a fil-21 post minn 22. Il-Malti spi//a quddiem Gonzalo Dutra talUrugwaj. Ir-rebbie[ tal-heat li kien qed jie[u sehem fiha Sultana, Brasil, fil-klassifika overall spi//a fir-raba’ post, filwaqt li fl-ewwel post ta’ din

il-klassifika spi//a Dmitry Grigorev tar-Russja. Ta’ min jinnota li Grigorev, b’[in ta’ 57.59’ waqqaf rekord Ewropew.

Intant, Sultana jer;a’ jkun fl-azzjoni fit-8 ta’ Settembru meta jikkompeti fil-heats tal100m breast stroke. Matul il;img[a, Sultana tejjeb il-[in personali fil-50m freestyle.

:imag[tejn wara li ;ew irtirati t-titli kollha ta’ Lance Armstrong, sie[bu Tyle Hamilton se ji]vela l-verità kollha dwar l-u]u tas-sustanzi ipprojbiti li g[amel Armstrong meta dan kien fl-istess tim ta’ Armstrong. Dan se ji]velah fi ktieb li se jkun ippubblikat fil5 ta’ Settemrbu, ktieb li mistenni j]id mal-kontroversji kbar li hemm dwar dan il-ka].

Is-seba’ titli tat-Tour De France li reba[ Armstrong ;ew irtirati min[abba li lA;enzija Amerikana ta’ Kontra d-Doping (USADA) akku]at lil dan i/-/iklist li g[amel u]u minn sustanzi ipprojbiti, u min[abba li dan ma appellax ;ie mifhum li din kienet il-verità.

Minbarra li ;ew irtirati t-titli kollha li reba[, dan ;ie wkoll sospi] minn kull kompetizzjoni. Hamilton, filpassat di;à tkellem dwar il-fatt li sie[bu Armstrong g[amel

u]u minn sustanzi ipprojbiti.

Dan il-ktieb se jkun jismu “The Secret Race”, u mhux biss se ji]vela l-verità dwar Armstrong, i]da anki se jispjega kif Hamilton g[eleb id-dipressjoni li kien waqa’ fiha. Hamilton qal li kul[add kien jag[mel u]u minn sustanzi ipprojbiti u mhux biss Armstrong, i]da dan tal-a[[ar qatt ma ammetta.

Fil-jiem li g[addew, Armstrong, waqt laqg[a kontra l-marda tal-kan/er re;a’ ddikjara ru[u b[ala rebbie[ ta’ seba’ titli tat-Tour De France u minbarra Hamilton, anki Floyd Landis kien akku]a li Armstrong kien ju]a s-sustanzi ipprojbiti.

Ta’ min jinnota li Hamilton kien reba[ il-midalja taddeheb waqt l-Olimpjadi ta’ Ateni fl-2004 u minkejja li kien instab po]ittiv dan ]amm il-midalja g[ax it-tieni kampjun kien tkisser bi ]ball.

FUTBOL

Real Madrid ifittxu l-ewwel reb[a Illum, Real Madrid se jkunu qed ifittxu l ewwel reb[a tag[hom -

FUTBOL

Cavani j;edded ma’ Napoli

L-attakkant mill-Urugwaj, Edinson Cavani, ;edded ilkuntratt tieg[u ma’ Napoli b’[ames snin, u b’hekk dan hu marbut mat-tim Naplitan sal2017. Din l-a[bar [abbarha lPresident De Laurentis waqt konferenza tal-a[barjiet, u b’hekk issa ;ew fi tmiemhom l-ispekulazzjonijiet li Cavani kien se jitlaq lil dan it-tim fi

tmiem l-ista;un jew f’Jannar li ;ej, meta jer;a’ jifta[ is-suq tat-trasferimenti.

F’kummenti ironi/i li ta, De Laurentiis qal li sfortunatament Cavani g[a]el li jmur jilg[ab fil-kes[a ta’ Manchester.

Cavani, matul dawn l-a[[ar snin kien wie[ed mill-aktar players strumentali g[al

Napoli u l-goal tieg[u g[en lit-tim jibqa’ fin-na[a ta’ fuq tal-klassifika. Napoli reb[u lCoppa Italia f’Mejju li g[adda, u bla dubju dan hu wie[ed mit-timijiet li din issena se jissielet g[ar-reb[ talkampjonat.

Minbarra Man City, anki Chelsea kienu esprimew interess f’dan il-player.

fil-kampjonat Spanjol wara li dawn ;ew draw kontra Valencia flewwel jum u tilfu kontra Getafe fit-tieni jum. Illum, it-tim ta’ Moruinho jilg[ab kontra Granda fil-Brenabeu, u bla dubju lmoral tal-players Madrileni se jkun g[oli wara li dawn matul il;img[a reb[u s-Super Cup Spanjola kontra r-rivali, Barcelona.

Ta’ min jinnota li b[alissa Barcelona, li sena ilu spi//aw runners-up, di;à qed igawdu vanta;; ta’ [ames punti.

Fl-ewwel jum tal-kampjonat, il-Katalani reb[u kontra Real Sociedad, filwaqt li ;img[a wara reb[u kontra Osasuna, u l-aktar player li spikka s’issa kien is-soltu Lionel Messi.

Sta;un ilu, Real mhux biss reb[u l-kampjonat imma saru laktar tim li qatt kiseb reb[iet barra minn daru, l-aktar tim li qatt skurja fil-kampjonat u l-aktar tim li fi sta;un wie[ed ;ab l-aktar punti. Ir-rekord tal-punti kien f’idejn Barcelona ta’ Pep Guardiola, filwaqt li din is-sena, Barcelona huma mmexxija minn Tito Vilanova.

FUTBOL

Problemi bejn Eto’o u l-Kamerun L-attakkant ta’ Anzhi, Samuel Eto’o, qal li ma jridx jilg[ab mal-Kamerun min[abba li skont hu g[adu ma t[allasx bonuses li kien imwieg[ed. Minbarra Eto’o hemm ukoll diversi players o[ra li g[adhom ma t[allsux.

Nhar it-8 ta’ Settembru, il-Kamerun jilg[ab kontra lCapo Verde f’log[ba valida mir-round g[allkwalifikazzjoni g[at-Tazza tad-Dinja tal-2014. Eto’o g[adu kemm skonta sospensjoni ta’ tmien xhur wara li g[a]el li ma jmurx jilg[ab mat-tim nazzjonali.

48

Lokali

Il-{add, 2 ta’ Settembru, 2012

L-UNJONI EWROPEA> IL-PASSAT LI JG{AQQADHOM

EkoG[awdex... erba’ snin ta’ [idma Sas-sena 2020, G[awdex isir g]ira ekolo;ika, bl-appo;; ta’ komunità de/i]a li til[aq il-miri ta’ so/jetà sostenibbli Xprunata mill-objettivi talvi]joni , ilkomunità G[awdxija uriet bi/-/ar li hi kommessa li til[aq il-miri ta’ so/jetà sostenibbli kif proposti minn din il-vi]joni ambizzju]a i]da fattibbli.

Wara erba’ snin [idma wie[ed jista’ jg[id li l-vi]joni i;;enerat kwa]i kunsens ;enerali, fejn ilma;;or parti ta’ dawk interessati jarawha b[ala opportunità li tfittex ilprosperità kontinwa g[allg]ira ta’ G[awdex.

Minbarra li ta isem lillvi]joni li kienet komunikata lilu mill-poplu matul is-snin, il-gvern [a rwol ewlieni biex jikkonsolida, jifformalizza u jikkordina l-implimentazzjoni ta’ din il-vi]joni.

Fuq kollox, il-gvern sa[[a[ l-impenn tieg[u billi pprovda finanzjament sostanzjali, anke f’mumenti li kienu karatterizzati minn kri]i ekonomika internazzjonali.

Il-vi]joni tfittex li b’mod [olistiku jin[olqu ambjenti b’sa[[ithom biex jintla[qu ekoG[awdex

ekoG[awdex

miri ta’ ]vilupp sostenibbli flekonomija, l-ambjent, isso/jetà, il-kultura u l-identità u b’hekk tkun tista’ tittejjeb il-kwalità tal-[ajja g[al dawk kollha li ji;u f’kuntatt malg]ira. L-g[anjiet ta’ mhumiex biss marbuta mat-titjib ambjentali i]da jfittxu wkoll tis[i[ ekonomiku u progress so/jali.

Id-dokument Vi]joni g[al g]ira ekolo;ika hu xhieda ewlenija tal-interess li wera lpoplu G[awdxi, individwi u entitajiet o[rajn, fil-vi]joni ekoG[awdex

ekoG[awdex.

Dan id-dokument jinkorpora informazzjoni u su;;erimenti o[ra mi;bura matul l-ewwel pro/ess ta’ konsultazzjoni pubblika li pprovdiet l-g[odda ne/essarja biex setg[u jinkisbu lapprovazzjoni u l-appo;; tasso/jetà G[awdxija fir-rigward ta’ Il-messa;; ewlieni li [are; minn dan id-dokument juri li l-G[awdxin huma kburin bilg]ira tag[hom. Fi/-/okon u lkaratteristi/i uni/i, minkejja llimitazzjonijiet, jaraw ekoG[awdex.

potenzjal kbir fil-g]ira li tant huma marbutin mag[ha.

G[alhekk l-G[awdxin jixtiequ jikkonservaw dak kollu li jag[ti identità distinta lill-g]ira ta’ G[awdex filwaqt li jfittxu mezzi sostenibbli li jkomplu jsa[[u lopportunitajiet li toffri.

Dak li sar fl-a[[ar erba’ snin, jimliena b’kura;; biex nippersistu fil-[idma tag[na u nkomplu nimplimentaw linizjattivi proposti fil-Pjan ta’ Azzjoni 20102012, li jinkludi l-ewwel 82 rakkomandazzjoni li ntg[a]lu b[ala prijoritajiet minn fost ilmijiet ta’ rakkomandazzjonijiet su;;eriti fl-ewwel konsultazzjoni pubblika.

Pjan li serva b[ala gwida g[all-Ministeru g[al G[awdex fl-implimentazzjoni ta’ 61 pro;ett li twettqu jew jinsabu f’fa]ijiet ta’ implimentazzjoni.

Barra minn hekk, twettqu jew g[addej xog[ol fuq aktar minn 140 rakkomandazzjoni o[ra li kienu proposti filkonsultazzjoni pubblika u huma parti mill-proposti mi;bura fid-dokument A EkoG[awdex

media•link COMMUNICATIONS

Vision for an eco island.

Il-[idma li twettqet f’dawn l-erba’ snin g[enet biex komplew ikunu stabbiliti ssiner;iji me[tie;a bejn ilGvern u s-So/jetà ?ivili li komplew isa[[u lparte/ipazzjoni u jag[mlu minn din il-vi]joni g[an komuni. Kien attirat ukoll interess minn intrapri]i barranin li qeg[din ja[dmu flimkien mag[na fuq pro;etti relatati mal-afforestazzjoni u l-konservazzjoni tal-ilma.

Sibna wkoll g[ajnuna kontinwa siewja minn diversi entitajiet tal-gvern u mill-Università ta’ Malta.

Il-pro;ett issa jinsab fi stadju ta’ evalwazzjoni.

Hekk kif qed noqorbu g[all-implimentazzjoni talproposti mi;burin fl-ewwel pjan ta’ azzjoni, qed ner;g[u nag[tu opportunità lil kull min hu interessat biex iressaq il-proposti tieg[u qabel ma jintg[a]el is-sett ta’ prijoritajiet li jkun inklu] fit-tieni Pjan ta’ Azzjoni g[all-perjodu 2013-2015. ekoG[awdex

minn Giovanna Debono giovanna.debono@gov.mt

Minbarra li jista’ ju]a materjal li qed jitqassam f’kull dar f’G[awdex, wie[ed jista’ jissottometti su;;erimenti u jikseb aktar informazzjoni minn fuq is-sit elettroniku www.ecogozo.com.

Ir-ri]ultati miksubin fla[[ar erba’ snin joffru ba]i soda g[al aktar [idma li ssa[[a[ il-potenzjal ta’ G[awdex u tkompli tag[mel mill-g]ira, G[awdex a[jar.