€0.55
Numru 13,389
L-Erbg[a 20 ta’ Marzu, 2013
Il-poter veru hu s-servizz lejn l-o[rajn Fil-quddiesa inawgurali tieg[u, Papa Fran;isku, wassal messa;; qawwi fejn sostna li l-vera poter hu s-servizz lejn lo[rajn. Dan il-poter g[andu j[addnu wkoll hu stess b[ala Papa, u b[al San :u]epp, g[andu jifta[ idejh biex jilqa’ u jipprote;i lin-nies ta’ Kristu. Hawnhekk Papa Fran;isku, fakkar kif ilbiera[ ukoll, apparti milli l-Knisja kienet qed ti//elebra l-bidu talPontifikat ta’ Kap ;did talKnisja Kattolika, kienet ukoll qed ti//elebra l-festa ta’ San :u]epp. Il-bidu ta’ dan il-pontifikat hu wie[ed li jag[tih /ertu poter, u hu qal li se jkun qed jilqa’ l-umanità kollha, b’mod partikolari lill-iktar foqra, lil dawk l-iktar batuti u l-inqas importanti g[ax hu biss min iservi b’im[abba, li hu kapa/i jipprote;i lill-iktar vulnerabbli. Dan jimxi fuq l-istess linji ta’ San Mattew – dawk bil;u[, bil-g[atx, il-morda u l[absin, fost o[rajn. B’dan kollu, il-poplu ta’ Kristu, jing[aqad.
Quddiem [utu l-Kardinali u Isqfijiet, qassisin, djakni u dawk kollha reli;ju]i, Papa Fran;isku, fil-messa;; tieg[u qal ukoll li g[andu jintefa’ dawl fuq il-fidi, u sabiex ikunu n-nisa u l-ir;iel stess li jnisslu t-tama fost nies o[ra. Filwaqt li rringrazzja lillkomunitajiet reli;ju]i differenti li attendew g[allquddiesa tieg[u, Papa Fran;isku qal li g[andu ji;i protett il-[olqien t’Alla. Hu billi jinfet[u l-orizzonti tattama biss li dan il-[olqien ji;i protett, u g[andna n[arsu lejn xulxin b’im[abba. Quddiem il-folla li kien ma[sub li la[qet il-miljun persuna, Papa Fran;isku ddeskriva x’inhu l-irwol talIsqof ta’ Ruma – dak li jipprote;i kull persuna, partikolarment dawk l-iktar foqra u vulnerabbli. Hu qal li din il-protezzjoni ssir possibbli bis-sa[[a talim[abba li Alla [alla fostna. g[al pa;na 3
Il-Papa Fran;isku li fl-ewwel jiem tieg[u fit-tmexxija tal-Knisja Kattolika ;ibed l-ammirazzjoni tal-bosta (Ritratt> Reuters)
Parlament Il-Parlament se jiltaqa’ g[all-ewwel darba nhar is-Sibt 6 t’April Ara pa;na 2
Parlament Ewropew Simon Busuttil jirri]enja mill-Parlament Ewropew biex iservi fil-Parlament Malti Ara pa;na 2
IN-NAZZJON
L-Erbg[a, 20 ta‘ Marzu, 2013
Lokali 3
Il-Papa jappella biex in[arsu l-ambjent ta’ madwarna minn pa;na 1
Matul il-messa;; li wassal il-Papa waqt l-omelija, wara li nqara l-Evan;elju skont San Mattew, Papa Fran;isku sellem ukoll lill-Kapijiet ta’ Stati u Gvernijiet, kif ukoll korp diplomatiku li ng[aqdu flimkien fi Pjazza San Pietru g[a/-/elebrazzjoni tal-[atra tieg[u. Fost dawn, kien hemm delegazzjoni Maltija, immexxija mill-President ta’ Malta George Abela u sSinjura tieg[u Magaret Abela, il-Prim Ministru Joseph Muscat u martu Michelle, kif ukoll il-Kap tal-Oppo]izzjoni Lawrence Gonzi u martu Kate. Hawnhekk, Papa Fran;isku appella sabiex dawk kollha li jokkupaw karigi ta’ responsabbiltà fil-[ajja so/jali, fil-[ajja politika u ekonomika, g[andhom ikunu protetturi tal-kreazzjoni. B’hekk, dawn ikunu qed jimxu fuq l-istess irwol li kellu San :u]epp. Il-Papa sa[aq li dawn m’g[andhomx ikunu biss protetturi talkreazzjoni t’Alla, i]da ukoll protetturi ta’ xulxin u talambjent.
Responsabiltà li nie[du [sieb xulxin Appell ie[or li wassal Papa Fran;isku kien sabiex ilbnedmin, l-iktar dawk f’karigi importanti, ma jkunux huma stess li jwasslu g[all-qerda u l-kultura tal-mewt sabiex iwasslu g[all-avvanz fiddinja, i]da tenna l-appell tieg[u sabiex dawn ikunu protetturi u biex wie[ed jag[ti ka] tieg[u nnifsu g[aliex b’hekk ikun jista’ j[obb lil [addie[or. Li tkun protettur, spjega Papa Fran;isku, ifisser ukoll li wie[ed jag[ti ka] lemozzjonijiet tieg[u g[ax lemozzjonijiet tal-bniedem huma l-post minn fejn jimir[u intenzjonijiet tajba u []iena li jistg[u jibnu persuna jew jolqtuha [a]in. Hawnhekk, hu semma kif wie[ed m’g[andux jib]a’ minn dak kollu li hu tajjeb. Il-Papa temm l-omelija tieg[u b’messa;; umli fejn talab g[all-inter/ezzjoni talver;ni Marija, ta’ San :u]epp, il-qaddisin San Pietru u San Pawl u San Fran;isk, sabiex l-Ispirtu sSantu jin]el fuqu sabiex jakkumpanjaw fil-[idma tieg[u b[ala Papa. Fl-a[[ar hu talab lill-poplu Kattoliku sabiex jitlob g[alih. Ara wkoll pa;ni 15-17
Il-Papa Fran;isku jmiss ras tfajjel waqt li kien fi triqtu biex jibda l-quddiesa inawgurali tieg[u, quddiesa li [afna ddeskrivewha unika g[al mod sempli/i li bih tmexxiet
IN-NAZZJON
L-Erbg[a, 20 ta‘ Marzu, 2013
2 Lokali
Il-Parlament se jifta[ fis-6 t’April L-ewwel seduta talParlament il-;did se ssir nhar is-6 t’April. Fl-ewwel seduta jsir dak li dejjem b’mod normali jsir fil-ftu[ ta’ kull parlament, ji;ifieri diskors tal-inawgurazzjoni mill-President ta’ Malta George Abela u t-te[id tal;uramenti mid-Deputati Parlamentari. Wara s-seduta tas-6 t’April, il-Parlament ikun a;;ornat g[at-Tnejn ta’ wara, meta ti;i pre]entata mozzjoni ta’ pro/edura li permezz tag[ha jkun jista’ ji;i diskuss il-ba;it. Id-diskussjonijiet marbuta mal-ba;it mistennija jie[du madwar tlett ijiem bil-vot tal-ba;it isir mhux aktar minn ;img[a wara l-ftu[ talParlament.
Wara li l-Elezzjoni :enerali tad-9 ta’ Marzu ntreb[et mill-Partit Laburista, il-Partit Nazzjonalista mill-ewwel kien iddikjara li mis-si;;ijiet tal-Oppo]izzjoni se ja[dem fl-interess Nazzjonali. G[al din ir-ra;uni, jidher li ddeputati Nazzjonalisti se jiddiskutu fuq kollox, minflok ma d-diskussjonijiet jinqasmu g[al kull ministeru, bil-g[an li l-pro/ess ma jdumx u l-ba;it jg[addi malajr kemm jista’ jkun. Jidher ukoll li l-Gvern Laburista se j]omm il-ba;it imressaq mill-a[[ar Gvern Nazzjonalista fit-totalità kollu tieg[u, min[abba ddirezzjoni ekonomika u finanzjarja stabbli li j;ib mieg[u.
Lawrence Gonzi llum jie[u l-;urament b[ala l-Kap tal-Oppo]izzjoni Lawrence Gonzi llum mistenni jie[u l-;urament b[ala lKap tal-Oppo]izzjoni waqt /erimonja preseduta millPresident ta’ Malta, George Abela, fil-Palazz, il-Belt li se ssir g[al [abta tas-1 p.m. Wara t-telfa elettorali tal-Partit Nazzjonalista fl-elezzjoni ;enerali tad-9 ta’ Marzu, l-eks Prim Ministru u l-Kap tal-PN kien [abbar li ma kienx se jer;a’ jikkontesta g[al kariga ta’ Kap tal-Partit. Imma kien qal li sakemm jin[atar Kap ;did, hu kien se jibqa’ fil-kariga u anke li kien se jassumi lkariga ta’ Kap tal-Oppo]izzjoni sakemm din il-kariga tg[addi f’idejn il-Kap il-;did tal-PN li g[andu jin[atar fi ]mien tliet xhur mill-elezzjoni ;enerali li g[addiet.
It-Temp
UV INDEX
7
IT-TEMP pjuttost imsa[[ab VI}IBBILTÀ ;eneralment tajba IR-RI{ moderat mil-Lvant li jsir Grieg il-Lvant BA{AR moderat IMBATT ftit li xejn li jsir baxx mix-Xlokk ilLvant TEMPERATURA l-og[la 19˚C XITA f’dawn l-a[[ar 24 sieg[a 0.01 mm Xita mill-1 ta’ Settembru 403.4 mm IX-XEMX titla’ fis-06.07 u tin]el fit-18.12
IL-{AMEST IJIEM LI :EJJIN
L-ERBG{A L-og[la 19˚C L-inqas 13˚C
IL-{AMIS L-og[la 16˚C L-inqas 13˚C
IL-:IMG{A L-og[la 17˚C L-inqas 11˚C
IS-SIBT L-og[la 19˚C L-inqas 12˚C
IL-{ADD L-og[la 19˚C L-inqas 11˚C
UV
UV
UV
UV
UV
7
5
7
7
7
TEMPERATURI FI BLIET BARRANIN It-temperatura u t-temp f’dawn l-ibliet kapitali (f’nofsinhar [in ta’ Malta) lbiera[ kienet> Malta 20˚C xemxi, Al;eri 22˚C ftit imsa[[ab, Amsterdam 5˚C imsa[[ab, Ateni 18˚C imsa[[ab, Li]bona 9˚C imsa[[ab, Berlin -1˚C bil-borra, Brussell 6˚C imsa[[ab, il-Kajr 21˚C xemxi, Dublin 2˚C xita, Kopen[agen 0˚C imsa[[ab, Frankfurt 8˚C xita, Milan 14˚C xemxi, Istanbul 14˚C xemxi, Londra 6˚C imsa[[ab, Madrid 11˚C imsa[[ab, Moska -7˚C borra, Pari;i 9˚C imsa[[ab, Bar/ellona 14˚C ftit imsa[[ab, Ruma 15˚C xemxi, Tel Aviv 22˚C ftit imsa[[ab, Tripli 25˚C xemxi, Tune] 20˚C xemxi, Vjenna 9˚C imsa[[ab, Zurich 8˚C ftit imsa[[ab, Munich 6˚C imsa[[ab, St. Petersburg -5˚C imsa[[ab
Simon Busuttil flimkien mal-President tal-Partit Popolari Ewropew Joseph Daul
Simon Busuttil jirri]enja mill-Parlament Ewropew biex iservi f’dak Malti Il-Vi/i Kap tal-PN Simon Busuttil irri]enja b’mod uffi/jali minn Membru Parlamentari Ewropew sabiex jie[u postu fil-Kamra tadDeputati f’Malta. Fi stqarrija Simon Busuttil qal li l-elettorat ele;;ieh filParlament Malti u g[aldaqstant hu j[oss li g[andu jservi l-kostitwenti tieg[u. Busuttil mill-ewwel kien [abbar li jekk ji;i elett fil-Parlament Malti hu kien se jirri]enja mill-Parlament Ewropew. Hu rringrazzja lill-elettorat Malti li tah il-privile;; sabiex jirrappre]entahom fil-
Parlament Ewropew g[al dawn l-a[[ar disa’ snin. Filwaqt li se j[oss in-nuqqas tal-[idma tieg[u fil-Parlament Ewropew, hu jinsab entu]jast sabiex jikkontribwixxi lejn Oppo]izzjoni b’sa[[itha filParlament Malti, sostna Busuttil. Fl-elezzjoni tad-9 ta’ Marzu, Simon Busuttil kien elett fuq ]ew; distretti, il-11 u id-9 distrett b’7,768 u 6,672 vot rispettivament g[al total ta’ 14,440 vot. Dan ifisser li Simon Busuttil kien l-iktar kandidat f’isem il-Partit Nazzjonalista li ;ab voti f’din l-elezzjoni.
Simon Busuttil kien elett g[all-ewwel darba filParlament Ewropew f’:unju tal-2004 meta ;ab 58,886 vot u kien ri-elett f’:unju 2009 b’68,792 vot. B[ala Membru talParlament Ewropew hu mexxa l-Kumitat tal-Partit Popolari Ewropew dwar ilLibertajiet ?ivili, il-:ustizzja u l-Intern. F’Settembru tassena li g[addiet, Busuttil ing[ata rikonoxximent b[ala l-Membru Parlamentari Ewropew dwar is-sa[[a g[assena 2012 g[ax-xog[ol li g[amel fil-Working Group dwar id-Diabete.
B[al-lum 25 sena L-elezzjonijiet tal-1987 ikkonsolidaw iddemokrazija f’Malta. Din id-dikjarazzjoni g[amilha l-Prim Ministru Malti Eddie Fenech Adami fl-indirizz tieg[u waqt il-ftu[ tallaqg[a tas-sotto-kumitat tal-European Democrat Union (EDU). Hu qal li r-reb[a elettorali Nazzjonalista ma tatx biss sens ta’ fidu/ja fil-poplu Malti stess i]da anke l-fidu/ja tal-barranin f’Malta. Min-na[a tieg[u, Bernhard Vogel, il-Vi/i President tal- EDU qal li l-Komunità Ewropea kienet se tg[in lil Malta biex tag[mel il-passi me[tie;a [alli tkun tista’ ssir membru. Vogel qal ukoll li erba’ snin qabel, ta[t amministrazzjoni So/jalista, ilGvern kien bag[at g[ad-delegati u wissiehom biex ma jag[mlu l-ebda dikjarazzjoni dwar il-politika interna ta’ Malta.
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
4 Lokali
Parlament Ewropew li g[andu aktar sa[[a biex ikompli jag[ti vu/i li/-/ittadin Dan l-a[[ar ;ie rappurtat kif il-Parlament Ewropew ma a//ettax l-Ba;it tal-UE g[asseba’ snin li ;ejjin filwaqt li ppre]enta ri]oluzzjoni b’numru ta’ kundizzjonijiet li g[andhom jitwettqu qabel ma ji;i approvat dan il-Ba;it. Dan jixhed dawl fuq issa[[a li akkwista l-Parlament permezz tat-Trattat ta’ Lisbona li da[al fis-se[[ fl-
2009. F’intervista ma’ Yolande Spiteri jitkellem dwar is-sa[[a tal-Parlament Ewropew u kif dan g[andu jg[in i/-/ittadini Maltin.
Il-membri tal-Parlament Ewropew ma approvawx ilBa;it tal-Unjoni Ewropea g[as-seba’ snin li ;ejjin i]da talbu g[al aktar negozjati u approvaw rizoluzzjoni li
tg[id li huma se ja//ettaw ilBa;it biss jekk ikun hemm /erti kundizzjonijiet. Xi jfisser dan il-vot li ttie[ed mill-Parlament Ewropew^ L-ewwel [aga li qal ilParlament Ewropew hi li mhuwiex se ja//etta l-Ba;it kif ;ie konklu] mill-kapijiet ta’ stat i]da fir-ri]oluzzjoni li ppre]enta hu wera x-xewqa li jpo;;i madwar mejda mal-
Kunsill Ewropew u jinnegozjaw [alli dan il-Ba;it ji;i pperfezzjonat. B’hekk ilParlament Ewropew qed jg[id – “dak li ftehim tal-Kunsill tal-Ministri hu tajjeb imma g[andu d-difetti tieg[u. Flistess nifs, però, m’ a[niex qed nikkontestaw is-somma li ;iet approvata g[all-pajjizi. I]da hemm b]onn li niddiskutu d-dettall u kif dawn il-flus jistg[u jintefqu b’mod a[jar.” Je[tie; però li l-Kunsill Ewropew jie[u kont ta’ dak li se jing[ad millMembri Ewroparlamentari. Tajjeb li ng[idu wkoll li g[alkemm il-Ba;it jitfassal mill-Kunsill tal-Ministri, imbag[ad jaqa’ f’idejn ilParlament Ewropew biex hu, b[ala ko-legi]latur japprova limplimentazzjoni tieg[u. Din il-kwistjoni turi bi/-/ar is-sa[[iet le;islattivi li g[andu l-Parlament Ewropew li ng[atawlu permezz tatTrattat ta’ Lisbona li da[al fisse[[ fl-2009.
Kemm ta[seb g[andhom idumu dawn iddiskussjonijiet bejn ilParlament Ewropew u lKunsill Ewropew^
Hu diffi/li tag[ti previ]joni g[aliex jiddependi fuq ilbonavolontà u millflessibbiltà tal-Ministri (talKunsill) biex jil[qu qbil malMembri tal-Parlament Ewropew. Il-Ministri b’hekk g[andhom jie[du kont talrekwi]iti tal-membri. Dan ilpro/ess jista’ jie[u xahrejn i]da jista’ jdum iktar minn hekk. Nittamaw li d-de/i]joni tittie[ed mill-aktar fis.
U x’jigri jekk fix-xhur li ;ejjin ma tintla[aqx de/i]joni^
Ir-regoli di;à jipprevedu x’se ji;ri. Jekk g[all-2014 ma jkollniex Ba;it approvat allura rridu na[dmu skont irregoli li kellna qabel, ji;ifieri rridu nkomplu bil-Ba;it li kien hemm g[as-snin ta’ qabel. Dan ifisser li jkollok Ba;it li bih kemm tg[addi bix-xog[ol tieg[ek fuq ba]i ta’ kuljum. Huwa allura ur;enti li jkun hemm ftehim [alli l-Unjoni Ewropea tkun tista’ tikkommetti l-vi]joni tag[ha fuq perjodu fit-tul.
X’inhuma w[ud millkundizzjonijiet li qed jippre]enta l-Parlament Ewropew li qed iwaqqfu dan il-Ba;it milli jkun approvat g[all-kollox^ Hemm xi kundizzjoni partikulari li taffettwa b’mod dirett i/-/ittadini fi [dan l-Unjoni Ewropea^
Il-Parlament Ewropew qed
jg[id ma jistax ikollna Ba;it li fih innifsu jkollu ingredjenti li kapa/i jwasslu g[al defi/it. Ma jistax jkun li kull sena niffa//jaw problemi fuq min se jo[ro; il-flus mill-but biex i[allas g[al dawk l-impenji li jkunu ttie[du. B’hekk l-ewwel [a;a li qed isaqsi l-Parlament hi: il-flus g[al dan il-Ba;it se jit[allsu b’mod immedjament jew bin-nifs? Dan hu punt mill-aktar kru/jali. Barra l-fatt li ma jistax jkun hemm defi/it g[ax nispi//aw b[al [afna pajji]i li fallew hemm kwistjoni wkoll ta’ flessibbiltà. Il-Ba;it Ewropew jinqasam f’kapitoli, b[alma huma il-kapitoli dwar lagrikoltura, dak strutturali u dak tal-politika tal-koe]joni. Il-Parlament Ewropew qed jg[id li je[tie; li jekk a[na g[andna problemi biex nonfqu fondi fl-agrikoltura jew je[tie; aktar flus g[attoroq, ikollna l-possibbiltà u lflessibbiltà li n/aqalqu dawn il-fondi minn kapitolu g[al ie[or, hekk kif huwa
Il-veru periklu jqum jekk ma jintla[aqx qbil bejn il-Kunsill u l-Parlament u b’hekk il-Ba;it ma ji;ix adottat importanti li a[na nonfquhom fejn hu l-aktar b]onnjuz. Il-Ba;it tal-Unjoni Ewropea hu b[al essenza li inti ]]id biex iddawwar u tin/entiva lekonomija. Fl-istess waqt, g[alkemm dawn il-flus huma ftit, irridu nu]awhom bl-aktar mod g[aqli biex indawru lekonomija bi]]ejjed biex tipprodu/i l-impjiegi u linovazzjoni.
Kien hemm g[ajdut li dan kien vot kontra l-Ba;it, tista’ tikkonferma li dan mhuwiex il-ka]^
Dan mhuwiex il-ka] u hu g[alhekk g[alfejn l-MEPs jixtiequ jid[lu f’diskussjoni mal-Kunsill Ewropew, biex din il-kwistjoni titran;a [alli l-Ba;it ji;i approvat millaktar fis. Il-membri Ewroparlamentari huma rrappre]entanti tal-poplu Ewropew u b’hekk mhuwiex fl-interess tag[hom li dawn ilfondi jonqsu i]da je[tie; li jintefqu bl-aktar mod g[aqli biex ma tin]erax xi [aga li tista’ tkun ta’ periklu fil-futur. g[al pa;na 5
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
Lokali 5
{idma biex jintla[aq kompromess bejn il-Parlament u l-Kunsill Ewropew Parlament Ewropew qabel ilPresident Martin Schultz hu kien g[amel diskors filParlament Malti fejn kien sa[aq kif a[na b[ala Maltin g[andna l-fortuna li l-MEPs tag[na huma stmati [afna fi [dan l-istituzzjonijiet talParlament Ewropew. B’hekk naraw kif ir-rwol tal-membri parlamentari Maltin hu propju dan, li ja[dmu biex jiffurmaw alleanza ma’ s[abhom tal-gruppi politi/i tag[hom u dawk ta’ gruppi differenti biex meta jkun hemm kwistjoni ta’ importanza g[all-Malta huma jkunu jistg[u j[e;;u lMEPs jivvutaw favur din idde/i]joni.
minn pa;na 4
Il-mistoqsija fuq fomm kul[add hi: dawn ilkundizzjonijiet se jmissu l€ 1,128 miljun li ;ew allokati lil Malta^
Fir-ri]oluzzjoni li ppre]enta l-Parlament Ewropew, hu mhux qed jikkontesta /-/ifri li g[andhom jing[ataw lillpajji]i rispettivi jew jekk pajji] wie[ed g[andux jing[ata aktar jew inqas milli hu stipulat lilhom. G[aldaqstant m’hemmx periklu g[al Malta. I]da, ilveru periklu jqum jekk ma jintla[aqx qbil bejn ilKunsill u l-Parlament u b’hekk il-Ba;it ma ji;ix adottat mal-ewwel. Kif fissirt qabel, jekk ma ji;ix approvat naqg[u ta[t il-limiti skont kif kien approvat il-Ba;it pre/edenti. It-Trattat ta’ Lisbona jipprevedi li l-Parlament Ewropew ikollu l-a[[ar kelma fuq il-Ba;it u b’hekk il-membri tal-Parlament Ewropew qed jesi;u dak li huwa tag[hom skont irregoli stabbiliti.
Fuq nota iktar ;enerali, kif t[ares lejn dan li]vilupp mill-perspettiva tal-uffi//ju tal-Parlament Ewropew f’Malta^
B[al kull ]vilupp ie[or li jista’ jinteressa lillpubbliku, l-uffi//ju g[andu r-rwol li jessensibilizza u jinforma lill-pubbliku fuq dak li qed ji;i diskuss filParlament. Qed na[dmu wkoll biex norganizzaw attivitajiet fejn il-pubbliku Malti jkun jista’ jiltaqa’ mal-MEPs u jiddiskutu kwistjonijiet b[al dawn li bla dubju g[andhom effett fuq [ajjet i/-/ittadini Maltin.
Din il-kwistjoni turi bi//ar is-sa[[a ;dida li f’dawn l-a[[ar snin akkwista l-Parlament Ewropew permezz tatTrattat ta’ Lisbona. Tista’ tispjegalna x’inhuma lpoteri l-o[ra li akkwista lParlament Ewropew permezz ta’ dan itTrattat^ U kif g[andhom ji;u effettwati /-/ittadini tal-Parlament Ewropew^
Permezz ta’ dan it-Trattat, il-Parlament Ewropew ing[ata l-istess importanza b[all-Kunsill tal-Unjoni Ewropea ji;ifieri tpo;;a fuq l-istess livell mal-gvernijiet Ewropej kwazi fl-oqsma kollha, inkluz il-Ba;it. Element po]ittiv ta’ dan itTrattat li ma jissemiex daqs l-o[rajn hu li l-Parlament
Il-kap tal-uffi//ju tal-Parlament Ewropew f’Malta Peter Agius
Ewropew jista’ jitlob lillKummissjoni biex tressaq att le;islattiv ;did. Ji;ifieri l-MEPs, inklu] dawk Maltin, g[andhom is-sa[[a, minbarra li jressqu domanda parlamentari li biha ;ieli nbiddlu affarjiet, li ja[dmu wkoll biex il-li;i tal-Unjoni Ewropea tinbidel ukoll. Barra minn hekk, issa lMEPs g[andhom il-poter ukoll li jitolbu lillKummissjoni Ewropea tie[u passi partikulari fl-interess ta/-/ittadini Ewropej. G[andek inizjattivi o[ra wkoll b[alma hija s-citizens initative li permezz tag[ha /ittadini jistg[u jressqu l[sibijiet u proposti tag[hom stess. Il-Parlament Ewropew jassigura dejjem f’kull [a;a li jag[mel li jkompli ja[dem biex i]omm l-ambizzjoni g[olja tal-Unjoni Ewropea b[ala punt fokali ewlieni fix-xog[ol kollu li jag[mel. Dan hu partikularment importanti g[alina l-Maltin hekk kif d[alna fl-Unjoni Ewropea b’/erti ambizzjonijiet g[a]-
]g[a]ag[, g[all-[addiema u g[at-tfal tag[na. G[aldaqstant il-Parlament Ewropew hu l-ikbar difensur tal-poplu li ja[dem b’mod s[i[ fl-interessi ta/-/ittadini Ewropej.
Kemm huwa allura importanti r-rwol talMEPs Maltin fi [dan ilParlament Ewropew u filgruppi rispettivi^
Meta kien ;ie Malta Jerzey Buzek, l-eks President tal-
Ta[seb li hawn Malta hawn bi]]ejjed g[arfien dwar is-sa[[a u r-rwol talParlament Ewropew? Domanda interessanti [afna! Fl-a[[ar st[arri; ma[ru; mill-Unjoni Ewropea rri]ulta li l-Maltin jinsabu minn tal-ewwel fejn jikkon/erna kemm jafu fuq il-Parlament Ewropew u kemm jisimg[u fuq ilParlament Ewropew. Dan ma tistax tg[id li ma kienx effetwat minn in/identi li se[[ew fil-passat b[al, perezempju, is-smig[ ta’ Tonio Borg meta l-Maltin [assew li l-idea tal-Unjoni Ewropea kienet qed tigi kontestata. Dawn huwa episodji li sa /ertu punt jedukaw u jinfurmaw lill-poplu fuq kif issir il-politika fl-Unjoni Ewropea li fuq kollox tibqa’ kumplessa i]da tibqa’ wkoll importanti li nsegwuha hekk kif g[andha effett dirett fuq il-[ajja ta’ kuljum ta’ kull wie[ed u wa[da minna.
IN-NAZZJON
L-Erbg[a, 20 ta‘ Marzu, 2013
6 Lokali
Il-bomba kienet tisplodi bir-remote control
Madwar 500 impjegat minn tmien kumpaniji Maltin g[amlu xog[ol volontarju f’seba’ istituzzjonijiet
Il-problema tal-vjolenza domestika fl-a;enda tal-pajji] minn Charles Muscat
L-A;ent President ta’ Malta, Dolores Cristina po;;iet ilproblema tal-vjolenza domestika fl-a;enda tal-pajji] madwar 25 sena ilu u llum f’pajji]na g[andna li;i li tipprojbixxi l-vjolenza domestika. Helena Dalli, il-Ministru g[ad-Djalogu So/jali, Affarijiet tal-Konsumatur u lLibertajiet ?ivili qalet dan ilbiera[ waqt ]jara li flimkien mal-A;ent President ta’ Malta, Dolores Cristina g[amlu lil numru kbir ta’ voluntiera li kienu qed jag[mlu xog[ol volontarju f’Dar Mer[ba Bik. Pre]enti wkoll uffi/jali tal-kumpaniji li l[addiema tag[hom kienu qed
jipparte/ipaw b’mod volontarju f’din l-inizjattiva. Il-voluntiera kienu qed jipparte/ipaw fit-12-il edizzjoni tal-Jum g[ar-Responsabbiltà So/jali Korporattiva li tfakkar ilbiera[. Madwar 500 impjegat minn tmien kumpaniji Maltin g[amlu xog[ol volontarju f’seba’ istituzzjonijiet, fosthom f’Dar Mer[ba Bik, f’{al Balzan. L-A;ent President Dolores Cristina qalet li hemm b]onn li kulhadd isir aktar konxju tal-kruha tal-vjolenza domestika g[ax din il-problema te]isti b’mod qawwi f’pajji]na. Hi qalet li g[alhekk hemm b]onn li nda[[lu aktar il-kultura tal komunikazzjoni bejn il-membri tal-familja g[ax qatt
m’hemm ;ustifikazzjoni g[al vjolenza domestika. L-A;ent President appellat biex aktar kumpaniji u g[aqdiet ja[dmu flimkien favur dawk l-aktar fil-b]onn. F’kummenti lil IN-NAZZJON, u[ud mill-voluntiera li kienu qed jag[mlu xog[ol ta’ tindif f’post fejn mistennija ssir playing field g[at-tfal residenti, qalu li huma g[a]lu li jag[mlu xog[ol volontarju biex jag[tu lura xi [a;a lil komunità. Huma qalu li ng[aqdu ma s[abhom tax-xog[ol biex f’din il-;uranta ta’ vaganza pubblika, jag[mlu xog[ol volontarju f’Dar Mer[ba Bik li tant g[andha b]onn g[ajnuna.
Mill-ist[arri; li sar irri]ulta li l-bomba li kienet f’basket tal-plastik li tpo;;iet biswit karozza Peugeot kienet bir“remote control”. Kif [adet Tessie Grima qabdilha xag[arha filwaqt li Angela Bondin spi//at mal-art. Dan [are; mix-xhieda talIspettur Joseph Agius li dak i]-]mien kien stazzjonat lG[assa ta]-}ejtun u kien infurmat mis-Sur;ent Angelo Curmi li kien hemm ]ew; nisa feruti. L-Ispettur Agius kien qed jixhed fil-;uri ta’ Ronnie Azzopardi ta’ 41 sena minn Bormla u residenti l-[abs li jinsab akku]at bil-qtil ta’ Angela Bondin permezz ta’ bomba, l-attentat ta’ qtil ta’ Tessie Grima u ta’ Mary Rose Cassar u tat-tliet uliedha. Ronnie Azzopardi qed ji;i akku]at b’sitt Kapi ta’ Akku]a quddiem l-Im[allef Michael Mallia, f’;uri li da[al fit-tieni jum tieg[u. L-Ispettur qal li jiftakar lisSur;ent Angelo Curmi kien /empillu g[all-[abta tan-12.30 p.m u qallu li ]ew; nisa kienu feruti bi splu]joni. Ix-xhud qal li hu xtaq li jintbag[tu l-esperti u hu mar mill-ewwel fuq ilpost tal-in/ident. Tenna li ra g[add ta’ bullets u capacitors u anke bi//iet ta’ receiver li kienu ta’ remote control. L-Ispettur Joseph Agius qal li wara li l-esperti tal-Qorti marru fuq il-post u battlu lin[awi u g[amlu xog[olhom, hu [affer fejn saret l-isplu]joni permezz ta’ bi//a njama ]g[ira. Kif g[amel hekk telg[u bi//iet tas-circuits talelectronics u nduna li dawn ma kienu murtal xejn. Huwa kompla jg[id li kif telaq minn fuq il-post talisplu]joni kien hemm barra Joseph Grima, u li martu Tessie Grima kienet di;à ttie[det l-isptar San Luqa minn binha Anthony. Dan spjegalu x’kien ;ara u qallu li fl-10.30 a.m. waqaf ra;el u po;;a bor]a tal-plasik u telaq. Qallu li l-mara ni]let biex tne[[i dak li [asbet li kien skart u li i]da kien hemm qisha batterija ta’ mutur bilwires u qisu /ilindru. Martu qabdet tkaxkar il-bor]a filgaraxx tat-tifel li kien g[adu bla bieb u lil Angela Bondin, li spi//at vittma marret tg[inha. Ftit tal-[in wara li tefg[uha fil-garaxx [adet il-bomba. Qabel l-Ispettur Agius xehed l-Ispettur Chris Pullicino li qal li t-tim investigattiv tal-Pulizija fil-ka] talqtil ta’ Angela Bondin ta’ 48 sena minn Ra[al :did kien g[amel e]er/izzju ta’ “call profiles” tal-mowbajl ta’
Ronnie Azzopardi fejn irri]ulta li dakinhar talin/ident, hu kien allegatament g[amel telefonati lil /ertu Amadeo Pace. Mill-investigazzjonijiet li saru rri]ulta li hu kien /empel lil Pace tliet darbiet, fl-10.34 a.m. u f’12.34 p.m. mi]-}ejtun u f’12.48 minn Bulebel. Millakku]a tal-Avukat :enerali lakku]at mar i]-}ejtun biex jag[mel il-bomba g[all-[abta tal-10.30 a.m. bil-bomba tisplodi ftit wara s-sieg[a ta’ wara nofsinhar. L-Ispettur Chris Pullicino li fl-2005 kien imexxi liskwadra ta’ kontra l-omi/idji, qal li beda jinvestiga l-ka] fit8 ta’ Lulju meta mietet Angela Bondin, g[aliex sa dak il-[in l-investigazzjoni kienet qed issir mis-Supretendent Carmelo Bartolo. L-Ispettur Chris Pullicino kien qed jixhed fil-;uri ta’ Ronnie Azzopardi ta’ 41 sena minn Bormla u residenti l[abs li jinsab akku]at bil-qtil ta’ Angela Bondin permezz ta’ bomba, l-attentat ta’ qtil ta’ Tessie Grima u ta’ Mary Rose Cassar u ta’ wliedha. Ronnie Azzopardi qed ji;i akku]at b’sitt Kapi ta’ Akku]a quddiem l-Im[allef Michael Mallia, f’;uri li da[al fit-tieni jum tieg[u. L-Ispettur Pullicino qal li lbasket tal-plastik kien tpo;;a biswit il-karozza ta’ Mary Rose Cassar. Huwa qal li Ronnie Azzopardi kien involut fi tliet stqarrijiet u matul il-kors tal-investigazzjoni Ronnie Azzopardi kien ;ab karozza Toledo, liema karozza qatt ma semmieha, i]da kien dde/ieda li je[odha minn jeddu aktar tard malinvestigazzjoni. Aktar qabel kompla jixhed ukoll is-Supretendent Carmelo Bartolo li t-Tnejn g[amel ;urnata jixhed. Waqt il-kontroe]ami li kien qed isir mill-Avukat Difensur Joe Mifsud huwa kkonferma li lakku]at a//etta li jittie[du minn fuqu kampjuni g[asswabbing u li anke a//etta ming[ajr problemi li jittie[dulu l-marki tasswaba’. Bartolo kkonferma wkoll li fl-identification parade li saret lil Tessie Grima, din ma g[arfitx lil persuna li po;;iet il-basket li kien fih il-bomba u li qal li fl-identification parade li [a sehem fiha Joseph Grima, ir-ra;el ta’ Tessie Grima, ma [adux sehem l-istess disa’ persuni. L-Avukati Philip Galea Farrugia u Maurizio Cordina qeg[din imexxu lProsekuzzjoni f’isem lAvukat :enerali.
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
Opinjoni 7
OK li tkun persuna bid-Down Syndrome! Madwar g[oxrin sena ilu lmibki t-tabib Dr Renè Eminyan kien kiteb artiklu f’gazzetta lokali dwar pittura interessanti tal-artist mag[ruf Andrea Mantegna liema pittura ;;ib ix-xbieha talMadonna bil-Bambin. Din ilpittura tinsab fil-gallerija Nazzjonali tal-Arti f’Boston, l-Amerika. Li hu uniku f’din il-pittura hu li l-artist ju]a tarbija bid-Down Syndrome b[ala mudell g[at-tarbija :esù. Na[seb li Dr Eminyan kien sar jaf b’din il-pittura minn artiklu ta’ Dr Brian Statford, espert fil-qasam tal-persuni b’di]abbiltà intelletwali li kien deher fil-;urnal Maternal and Child Health, fl-1982. Dr Brian Statford ra fit-tarbija impinija l-karatteristi/i kollha ta’ tarbija bid-Down Syndrome. G[alkemm kien hemm min ma jaqbilx mat-teorija ta’ Statford, dan kompla sa[[a[ largument tieg[u wara li sema’ ta[dita minn professur talistorja f’Ruma dwar il-familja Gonzaga li kienet tikkummissjona [afna xog[ol lill-artist Mantegna. Skont dan il-professur din il-familja kellha tifel b’kundizzjoni “mhux maghrufa” b[alma kellu wkoll wie[ed mill-14-il wild tal-istess artist. G[al Dr Statford l-g[a]la ta’ Ludovico Gonzaga li jikkummissjoni pittura lil Mantegna li ;;ib ix-xbieha tat-tarbija :esù b’din ilkundizzjoni “mhux mag[rufa” turi li dawn i]-]ew; persuni kellhom im[abba kbira lejn ittarbija tag[hom. Dak i]-]mien il-;enituri ta’ trabi b’di]abbiltà kienu [afna drabi jispi//aw ja[buhom jew sa[ansitra joqtluhom. Dr Statdford ja[seb li dawn i]]ew; persuni raw il-persuna ta’ :esù fil-kwalitajiet sbie[ ta’ uliedhom li jikkaratterizzaw nies b’Down Syndrome b[all-im[abba sin/iera, l-akkoljenza, ittbissima u l-ma[fra fost ohrajn. Id-Down Syndrome hi kundizzjoni ;enetika mag[rufa b[ala trisomy, meta
minn Fr Martin Micallef, Direttur tad-Dar tal-Providenza
Hu kkalkulat li wa[da minn kull tmien mitt tarbija li titwieled ikollha din il-kundizzjoni
persuna tiret kopja ]ejda ta’ kromo]omi. Persuni b’dan issindromu jkollhom tliet kopji ta’ kromo]omi 21 minflok ittnejn tas-soltu. Din il-kundizzjoni tissejja[ hekk g[ax kien skopriha tabib Ingli] jismu Dr Langdon Down li kien ta deskrizzjoni tag[ha fl-1866. Fl-1959 imbag[ad, kien it-tabib Fran/i] Jérôme Lejeune li skopra din il-kundizzjoni b[ala l-kopja tal-Kromo]omi 21. Hu kkalkulat li wa[da minn kull tmien mitt tarbija li titwieled ikollha din ilkundizzjoni. :eneralment dawn il-persuni ikollhom [iliet so/jali tajbin [afna u blappo;; me[tie; jistg[u jiffunzjonaw tajjeb [afna fisso/jetà. F’Malta, tfal li jitwieldu bid-Down Syndrome ilhom g[al dawn l-a[[ar snin inklu]i fi skejjel mainstream bl-appo;; ta’ Learning
Support Assistant. Huma jkollhom programm edukattiv individwali li jfassal miri biex jaqdu l-[ti;ijiet tat-tfal. Filma;;oranza tag[hom, dawn it-tfal huma kapa/i jipparte/ipaw fil-kurrikulu u f’attivitajiet tal-iskola u jil[qu l-og[la livelli li jistg[u jil[qu. U[ud mit-tfal bid-Down Syndrome jista’ jkollhom programm differenti i]da meta jkunu ma’ tfal o[rajn jistg[u jitg[allmu [iliet so/jali li jg[inuhom jintegraw filkomunità. Madanakollu, kull fejn hu legalizzat l-abort, disg[in filmija tat-trabi fil-;uf li jkollhom din il-kundizzjoni qed ikunu abortiti. Dan qed ikun possibbli permezz ta’ test mag[ruf b[ala AlphaFetoprotein li ;eneralment isir qrib is-sittax-il ;img[a tattqala u li jkun segwit minn test ie[or mag[ruf b[ala amniocentesis. Dawn it-
testijiet fihom infushom m’humiex []iena sakemm jintu]aw biex jg[inu l-;enituri jaddataw u jippreparaw ru[hom g[at-twelid ta’ din ittarbija biex il-[ajja tag[ha fiddinja tkun kemm jista’ jkun normali u sabi[a b[al ta’ tfal o[ra. Imma sfortunatament meta jkun hemm indikazzjoni li t-tarbija se jkollha xi tip ta’ di]abbiltà dan qed iwassal biex dawn it-trabi jkunu eliminati. F’diversi pajji]i wkoll dan it-test barra li qed ji;i offrut b’xejn lin-nisa tqal f’riskju li jkollhom tarbija b’di]abbilta qed ji;i offrut ukoll lin-nisa tqal kollha. Sfortunatament, [afna tobba li jkellmu lill-;enituri li nstab li se jkollhom tarbija b’di]abbiltà permezz ta’ dianjo]i pre-natali, ma jkollhom l-ebda esperjenza filqasam tal-persuni b’di]abbiltà u l-potenzjal ta’ dawn ilpersuni u g[alhekk lill-
;enituri jpin;ulhom stampa negattiva li tpin;ilhom ittarbija b[ala problema biss. G[alhekk [afna drabi dawn ittestijiet u l-pariri li jing[ataw il-;enituri jonqsu milli jag[mlu ;ustizzja lid-dinjità u l-potenzjal ta’ dawn il-persuni. Diversi ;enituri ta’ persuni b’Down Syndrome milloqsma kollha tal-[ajja jirrakkuntaw stejjer biex juru lid-dinja li uliedhom mhumiex tra;edja imma b[al kul[add g[andhom talenti u s-sabi[ tag[hom ukoll. L-istorja ta’ Sarah, tifla b’Down Syndrome irrakkuntata f’The New York Times tg[id [afna. Hi kienet qed tindirizza sala mimlija tobba u fost o[rajn qalet hekk: “Jien n[obb naqra… il-Maths insibu diffi/li imma issa qed insibu e[fef. Indoqq ilklarinett mal-banda tal-iskola. Qieg[da fl-iscouts, in[obb inkun ogranizzata u n]omm ilkamra tieg[i nadifa. Is-sena lo[ra irba[t medalja flOlimpijadi Spe/jali. Jien in[ossni xxurtjata li nista’ nag[mel [afna affarijiet anke jekk g[andi d-Down Syndrome. Li jkollok idDown Syndrome hu OK.” G[alhekk biex verament ilpersuni bid-Down Syndrome ikunu OK je[tie;u, b[al kull persuna o[ra, min ftit u min [afna, l-appo;;. A[na rridu nkunu lesti wkoll li nag[tu lappo;; kollu tag[na lil dawn il-persuni biex ikollhom kwalità tajba ta’ [ajja u jkunu OK.
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
8 Opinjoni
Il-;rajjiet ta’ Pietru u Majsi F’]ew; novelli – ‘Il:i]irana tas-Sultana’ u ‘ItTi;ie;a tal-{anut taxXog[ol’, it-Taljan Italo Calvino (1923-1985) ilqqag[na ma’ ]ew; [addiema, Pietru u Majsi, li minkejja li ma jaqblu f’xejn u dejjem jillitikaw, imorru g[ax-xog[ol flimkien, kmieni filg[odu bir-rota. Il-kittieb fl-umori]mu ja[bi t-tbatija ta’ kuljum ta’ min jg[addi sig[at s[a[ ja[dem, i/aqlaq [adida, jer;a’, u jer;a’ jag[mel listess bla ma jieqaf. Fl-a[[ar jitg[allem li biex itaffi ttbatija g[andu ja[seb “fi xju[ija fer[ana, kull nhar ta’ {add fi msiera[... xog[ol g[al ibnu li hu qieg[ed, u wara f’daqqa wa[da, flimkien ma’ ;emg[a ta’ neputijiet imqarba jmur jistad waqt lejl sajfi, kull neputi b’qasba fuq il-[itan ta’ fuq ix-xmara, u m[atra fuq ;irja bir-rota mag[mula lil [abibu.” Jum fost il-;img[a, hekk kif l-i]veljarini tal-;irien bdew idoqqu, il-[bieb tag[na jitilqu g[ax-xog[ol. Ikellmu lil xulxin b’le[en g[oli g[ax Pietru g[al xi snin qed inaqqas mis-smig[ waqt li Majsi g[andu widna ]]ar]ar, difett li jmur lura g[al ]mien l-Ewwel Gwerra l-Kbira. Pietru hu ra;el m’g[ola hawn, jg[odd xi ftit i]jed minn sittin sena. Majsi [ames snin i]g[ar minnu, di;à beda jit[atteb. It-tifel ta’ Pietru t[ajjar ji]]ewwe; littifla ta’ Majsi. Pietru ma jridx li dan ise[[. Majsi hu favur li ssir l-g[aqda. Pietru hu ottimist, Majsi pessimist. Kif sejrin, wara xi botti lejn xulxin bil-kliem, g[addejja minn triq imdawra b’g[elieqi ma[ruta i]da le mi]rug[a, jaraw il-fabbrika li dejjem resqin lejha, l-g[ajn qarsa ta’ Dottor Wi;i Starna, li minnha jixorbu l-ilma tal[ajja. Ix-xog[ol tag[hom hu iebes, is-sid japprofitta ru[u minnhom, ma j[allashomx bi]]ejjed, ma jridhomx jid[lu f’g[aqdiet tal[addiema u l-anqas i;ibu mag[hom /erti gazzetti. Imma dan il-jum ma kellux ikun b[all-o[rajn. F’daqqa tg[addi bil-;iri karozza li timliehom bit-trab. Il-karozza tieqaf [esrem, mara to[ro; ti;ri minnha, u warajha jo[ro; is-sewwieq. Biex il-qarrejja ma ja[sbux li se jitwettaq xi delitt imdemmi ng[id mill-ewwel li dawn huma ]ew; ma[bubin li g[adhom ;ejjin minn festa.
minn Joe Cassar stcassar@maltanet.net
Il-qoxra tal-ktieb ‘The Queen’s Necklace’ miktub minn Italo Calvino
Il-mara hi Umberta, mart Starna u r-ra;el l-in;inier Nerik Prè. Il-[bieb tag[na Majsi u Pietru jin]lu mir-roti biex jaraw il-brejkijiet ta’ karozza mill-ifjen. Jilm[u xi [a;a fl-art, ji;bruha. Jilma[hom Fiorenzo, “bniedem xipli u rqiq, qiesu munqar ta’ /ikonja” li flimkien ma’ martu u wliedu jg[ix f’gorbo; f’qasam kbir fejn in-nies tarmi l-imbarazz. Jinteb[u li ma [adux innumru tal-karozza. Jitilqulha g[ax-xog[ol, il-[idma u laqg[a iebsa ma’ Starna li g[andu ]ew;t iklieb kbar fluffi//ju tieg[u li g[andhom [abta ja[tfu f’[alqhom dak li jaraw, kif l-in;inier Nerik dejjem jara fejn se jibni g[an-negozju. {siebu hu li a[jar jibda minn dwejra milli minn kastell. It-Ti;ie;a tal-{anut tax-Xog[ol Wara li tajt [jiel tal-;rajja
li Calvino sejja[ ‘Il-:i]irana tas-Sultana’ ng[addi g[attieni ;rajja ta[t ir-ras ‘ItTi;ie;a tal-{anut taxXog[ol’. G[al darb’o[ra Pietru u Majsi fuq quddiem. Mag[hom Adalbertu li jie[u [sieb is-sigurtà fil-fabbrika billi jfittex fuq kull [addiem biex jara g[andux fuqu xi [a;a li tista’ tag[mel deni lill-fabbrika. Dan Adalbertu g[andu ti;ie;a li tbid bajda kuljum. Xtaq li j;ib gallinar, jimlieh bit-ti;ie; imma ]gur li sid ilfabbrika ma kienx se jag[tih il-kunsens tant mixtieq. Ilfabbrika xi ftit ]mien qabel ma bdiet din il-;rajja tkabbret u hekk fiha bit[a kbira. Fer[ana t-ti;ie;a ddur ’l hawn u ’l hinn, tnaqqar iddud li jinsab qalb il-[adid, i]]ur il-kmamar tax-xog[ol. Pietru u Majsi, kull wie[ed g[al rasu, jhewdnu x’se jag[mlu biex it-ti;ie;a tibda tmur fil-[wienet tag[hom u tbid, bajda s[una tajba g[all-
Giovannino jgawdi l-laqam sabi[ ta’ “Il-Wi]g[a”. Dan hu spija li ja[dem g[al sid il-fabbrika. Il-[addiema jibdew ixommu x’inhu x-xog[ol tal-Wi]g[a g[ax daqqa taparsi ja[dem f’post u daqqa f’ie[or
[ob]. Man-nies imsemmija, Calvino j]id lil Giovannino li
jgawdi l-laqam sabi[ ta’ “IlWi]g[a”. Dan hu spija li ja[dem g[al sid il-fabbrika. Il-[addiema jibdew ixommu x’inhu x-xog[ol tal-Wi]g[a g[ax daqqa taparsi ja[dem f’post u daqqa f’ie[or. Jag[mel ]mien ja[dem fillatrini fejn il-[addiema jbattlu, barra [wejje; o[ra, it-tgergir. Il-[idma tal-ispjun twassal biex ]ew; [addiema jitke//ew. Hu bniedem bla seng[a, g[odda “f’idejn bi]g[at bla [tie;a ta’ tmexxija fi stat ta’ allarm”. Il-[addiema jag[tuh daharhom, i]ommu fommhom mag[luq. Ilbniedem “ta’ g[adma u ;ilda, iswed daqs l-iswed, b’xag[ar o[xon u nnukklat, bi mnie[er imfattar” jibda ja[seb [a]in fit-ti;ie;a li tista’ tkun imsie[ba f’g[aqda mxajtna u min jaf fiex aktar. G[aliha l-forka. Sid ilfabbrika jisma’ l-a[[ar g[ajta tag[ha, t[abbira ta’ risq [a]in.
{ajr lil Agenda Book Shop
Il-kittieb Taljan, Italo Calvino (1923-1985)
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
Opinjoni 9 Editur> Alex Attard Media.Link Communications Co. Ltd. 2, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà PTA 1450 P.O. Box 37, Il-{amrun {MR 1000 e-mail> news@media.link.com.mt Tel> 21243641 Dipartiment tal-Avvi]i Tel> 25965-317#232#474 E-mail> adverts@media.link.com.mt
L-EDITORJAL
Il-Papa Fran;isku u l-isfidi li jrid jikkumbatti Il-Quddiesa inawgurali tal-Papa Fran;isku wriet lilna l-Kattoli/i li dan il-Papa hu Papa tassempli/ità, Papa li d-direzzjoni li se jaqbad hi dik li tattira lill-emer;inati tas-so/jetà filwaqt li se jkompli ja[dem biex il-Knisja tkun eqreb lejn in-nies. Minkejja dan kollu dan il-Papa g[andu diversi sfidi quddiemu, sfidi li kien qed i[abbat wi//u mag[hom il-prede/essur tieg[u Benedittu. Il-;lieda kontra l-ka]ijiet ta’ abbu]
Wa[da mill-isfidi hi li jkompli bil-;lieda li kien beda l-Papa Benedittu XVI kontra l-abbu] fuq tfal minn xi membri tal-Kleru. Il-Papa pre/edenti kien beda dan il-process u naddaf mhux ftit lil Knisja minn dawn il-membri. Issa l-Papa Fran;isku jrid ikompli fuq dawn ilpassi u jrid jimplimenta l-bidliet li beda ja[dem fuqhom Benedittu XVI. {afna jqisu li din il[idma g[andha tkun prijorità li ting[ata limportanza assoluta mill-Papa Fran;isku. Ir-relazzjonijiet bejn ir-reli;jonijiet
G[andu wkoll l-isfida li jkompli ji;;ieled u jra]]an it-tensjoni li te]isti bejn diversi reli;jonijiet. Fost o[rajn irid ikompli ja[dem favur l-Insara li g[adhom ji;u ppersegwitati
fosthom hemm dawk fil-Lvant Nofsani, l-Asja u l-kontinent Afrikan. Il-Papa Benedittu XVI kien it-tieni Papa li flistorja tal-Knisja da[al jitlob f’Moskea. Dan kien pass meqjus importanti u rikon/iljatorju biex iressaq aktar lejn xulxin l-Musulmani u lInsara. Minkejja dan kien hemm fazzjonijiet estremisti li ma [adux gost b’dan il-pass. G[alhekk il-Papa Fran;isku qed ikun meqjus b[ala l-bniedem li jista’ jkompli jressaq lejn xulxin i]-]ew; reli;jonijiet b’mod partikulari meta l-I]lam qed ikompli jikber fil-kontinent Afrikan u Asjatiku. L-attendenzi fil-Knejjes
Sfida o[ra hi dik li n-numru ta’ kattoli/i filKnejjes qed jonqos. G[alhekk [afna jqisu li lKnisja g[andha timxi ma]-]minijiet f’dik li hi teknolo;ija u tkun aktar attraenti lejn i]]g[a]ag[ b’mod partikolari fuq l-internet. Il-Papa Benedittu fil-fatt lejn l-a[[ar tattmexxija tieg[u kien g[amel pass kbir f’din iddirezzjoni u kien g[amel u]u g[all-ewwel darba minn Twitter. F’sentenza ta’ 140 karattru ried iwassal il-messa;; tieg[u. G[alhekk l-istennija hi jekk il-Papa Fran;isku hux se jkun il-mexxej
li se j;ib din ir-rivoluzzjoni teknolo;ika fi [dan il-Knisja Kattolika. Bidliet demografi/i
B’kollox madwar id-Dinja hemm total ta’ 1.2 biljun Kattoliku. Aktar minn 40 fil-mija talKattoli/i jinsabu fl-Amerika Latina minkejja dan il-Kontinent Afrikan fl-a[[ar snin ra l-akbar ]ieda ta’ Kattoli/i Jekk wie[ed jag[ti [arsa lejn il-kontinent li minnu ;ej il-Papa Fran;isku, hemm total ta’ 483 miljun kattoliku. Filfatt fost l-aktar g[axar pajji]i b’dominanza kattolika fid-dinja erbg[a minnhom jinsabu f’dan ir-re;jun dinji. Sa mis-sena 1970, il-Kattoli/]mu ra dak li hu bidliet u /aqliq lejn il-kontinent Afrikan. Fl1970, fl-Afrika kien hemm total ta’ 45 miljun persuna li jipprattikaw ir-reli;jon Kattolika, fissena 2012 dan in-numru ]died g[al 176 miljun. L-Asja wkoll rat ]ieda fil-Kattoli/i u llum g[andha 12 fil-mija tal-popolazzjoni Kattolika fid-dinja jew inkella 137 miljun. Min-na[a lo[ra l-kontinent Ewropew naqqas millpopolazzjoni kattolika, minkejja kollox g[adu fit-tieni post wara l-Amerika Latina bi 23.7 filmija.
Il-Partit Nazzjonalista jibqa’ partit rebbie[, ejjew ma ni;rux! F’dawn l-a[[ar jiem kelli lopportunità li na[seb fuq li na[seb dwar is-sitwazzjoni tag[na b[ala Partit Nazzjonalista wara t-telfa li ;arrabna fl-elezzjoni ;enerali. Nistqar mag[kom li g[andi kura;; akbar biex na[dem u nag[ti l-kontribut tieg[i biex ner;a’ nara l-partit li tant in[obb mill-;did fl-aqwa tieg[u kif storikament dejjem kien. F’salib it-toroq
Nifhem li b[alissa [afna Nazzjonalisti jinsabu f’salib it-toroq meta ja[sbu dwar ilfutur tal-Partit Nazzjonalista i]da [add m’g[andu jib]a’ mill-isfidi li rridu nindirizzaw minn issa ’l quddiem. Xtaqt naqsam ftit punti mag[kom u nixtieq li kul[add jirrifletti dwarhom. Nibda biex ng[id li hu importanti [afna li [add ma jitlaq ji;ri u j[alli l-opportuni]mu jirba[
fuq il-lealtà tieg[u jew tag[ha lejn il-partit. Nifhem li f’dan il-mument bosta huma dawk li jixtiequ li jkunu kkunsidrati fl-og[la karigi ta’ tmexxija tal-Partit Nazzjonalista. Hu tajjeb li wie[ed ikun ambizzju] i]da xi kultant l-ambizzjoni taf twassal g[al ri]ultati mhux mixtieqa. Nemmen li f’dan il-mument partikulari kul[add g[andu jieqaf u ja[seb dwar x’kontribut jista’ jag[ti lillPN u kif se nkunu qed nirkupraw fl-iqsar ]mien possibbli minn din it-telfa di]astru]a li [alliet lil [afna di]appuntati. Ejjew nifhmu a[jar
Qabel nibdew ni;ru u nfajru l-ismijiet g[al min se jkun il-Kap li jmiss tal-PN, ejjew nifhmu a[jar x’wassal g[al dan ir-ri]ultat u x’g[andu jsir biex il-PN
Irridu nkunu sin/iera mag[na nfusna biex ninteb[u fejn konna ]baljati u fejn stajna g[amilna a[jar
jirkupra dan l-i]vanta;; flelezzjoni ;enerali li jmiss. Irridu nkunu sin/iera mag[na nfusna biex ninteb[u fejn konna ]baljati u fejn stajna g[amilna a[jar u wara nibdew nidentifikaw min jista’ jkun il-Kap il-;did u ttmexxija ta’ madwaru. Fl-istess waqt, ejjew nifhmu li l-PN dejjem g[amel g[a]liet tajbin. Il-PN qatt ma ]balja fl-g[a]la tal-Kap u kull Kap kien Prim Ministru li mexxa lil pajji]na g[al su//essi u kisbiet kbar. Je[tie; li nifhmu u nemmnu li l-g[a]la li se ssir fil-;img[at u x-xhur li ;ejjien trid tkun l-istess, ibba]ata fuq g[a]la ta’ xi [add li g[andu jkollu su//ess minn hawn u [ames snin o[ra u li tassew jista’ jmexxi lill-partit tag[na g[ar-reb[a mixtieqa minn [afna. Irridu nifhmu li l-Kap il;did ma jridx ikun lalternattiva g[al Joseph Muscat i]da l-g[a]la naturali g[al min tassew jemmen filPN. G[aliex qed ng[id hekk? Hu fatt mag[ruf, li ]gur mhux tort ta’ Lawrence Gonzi, li f’din l-elezzjoni ;enerali tlifna [afna Nazzjonalisti li
vvutaw Labour. Dawn in-nies iridu jirritornaw fid-dar naturali tag[hom g[aliex iridu j[ossuhom komdi ja[dmu ta[t it-tmexxija l;dida tal-Kap il-;did tal-PN. Kiser ir-rekord Il-PN dejjem kien partit b’sa[[tu u intelli;enti;
g[alhekk ejjew nieqfu u na[sbu qabel ma nibdew nispekulaw fuq min g[andu jkun Kap ta’ dan il-partit. Jien ng[id li kul[add g[andu jerfa’ r-responsabbiltà ta’ din it-telfa i]da kul[add g[ad g[andu kontribut x’jag[ti biex dan il-partit jer;a’ jkun maqg[ud u b’sa[[tu b[alma dejjem kien. Wie[ed irid jifhem li [ames snin ilu l-PN kiser rekord politiku meta irba[na t-tielet reb[a konsekuttiva f’kampanja elettorali u g[alhekk kien ferm u ferm diffi/li li l-partit tag[na jirba[ ir-raba’ reb[a infila. Kul[add [adem u ta ssehem tieg[u fil-partit biex nag[mlu dan, i]da sfortunatament ma ksibniex dan ir-ri]ultat. Dan ma jfissirx li fallejna jew spi//at id-dinja g[alina. A[sbu ftit x’kien ji;ri kieku l-Labour u
minn David Casa david.casa@europarl.europa.eu
Muscat tilef din l-elezzjoni. Hemhekk verament kien ikun falliment g[all-partit politiku g[aliex kien ikun tilef erba’ elezzjonijiet ;enerali f’daqqa. Il-PN tilef din l-elezzjoni u [are; b’rasu mg[ollija ’l fuq g[aliex a[na partit rebbie[ u li dejjem irrispettajna x-xewqa talpoplu. Ejjew inkunu kburin b’dak li ksibna, ejjew ma naqg[tux qalbna mill-futur u n[arsu lejn il-;ejjieni b’ottimi]mu. Fuq kollox, ejjew ma ni;rux u na[sbu sew x’g[andu jkun il-pass li jmiss.
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
10 Ittri
In;orru lill-Mulej Grazzi Wenz! fit-Triqat tal-{ajja
Sur Editur, Dan l-a[[ar, b[alma xi w[ud mill-qarrejja tal-;urnali lokali jafu di;à, ktibt artiklu ta’ inkora;;iment lill-Prim Ministru attwali Dr Joseph Muscat bit-titlu “Awguri :u]!” Bi spirtu ta’ ;ustizzja u ta’ apprezzament nixtieq g[al daqstant ie[or ng[id grazzi lil Dr Laurence Gonzi tal-[idma tieg[u b[ala Prim Ministru ta’ Malta. Filwaqt li m’huwiex ilkompitu tieg[i li nelenka laspetti po]ittivi fil-politika tieg[u, g[aliex il-karattru spe/ifiku tieg[i ta’ sa/erdot hu msejjes fuq il-figura ta’ Kristu, Rag[aj it-tajjeb, li blebda mod ma jista’ ji;i rrikon/iljat ma’ politika intrinsikament marbuta ma’ xi partit partikulari, nixtieq iva nirringrazzja lil Dr Gonzi tas-sehem tieg[u biex pajji]na jissokta miexi ‘l quddiem. Il-politika tfisser qadi g[all-;id komuni tal-pajji] kon/ernat. Fid-diskors tieg[u meta r/ieva f’udjenza lillparte/ipanti fil-konferenza Internazzjonali talFondazzjoni Centesimus Annus Pro Pontifice, il-Papa Emeritus Benedittu XVI, qal li “l-;id komuni hu l-g[an li jag[ti tifsira lill-progress u
lill-i]vilupp, li b’mod ie[or ikun limitat g[allproduzzjoni unika talprodotti materjali... Fil-fatt il;id komuni hu mag[mul minn [afna tipi ta’ ;id: dak materjali, kognittiv u istituzzjonali, u kif ukoll dak morali u spiritwali. L-a[[ar tnejn huma superjuri g[attipi l-o[ra ta’ ;id”. B[ala Fran;iskan nixtieq ni]]i [ajr lil Dr Gonzi li flimkien ma’ Dr Muscat g[en bis-s[i[ biex ikun hawn pa/i tul il-kampanja u anki fit-tran]izzjoni tal-poter. Grazzi wkoll li t-tnejn li huma /emplu lil xulxin biex jag[tu l-awgurju tag[hom lil xulxin. Lil Dr Gonzi ng[idlu wkoll dak li ktibt dan l-a[[ar lil Dr Joseph Muscat. Ji;ifieri li fix- xog[ol li l-Mulej se ju]ah g[alih jalla hu wkoll i]omm quddiem g[ajnejh ilkelmiet ta’ San Fran;isk kif misjuba fl-G[anja tal-{lejjaq li g[adhom i[e;;u lili personali fil-qadi ta’ dmirijieti: “Fa[[ru u bierku, il-Mulej, u roddlu [ajr u aqduh bl-akbar umiltà”. Dr Gonzi grazzi mill-;did! U l-Mulej ibierkek u jag[ik is-sliem!
Patri Mario Attard OFM Cap
Sur Editur , B ’ din it - tema li tixraq [afna g[al dan i] - ]mien , l G[aqda Filantropika Talent Mosti tellg[et Akkademja Mu]iko - Letterarja u Sagra fit - Teatru tal - Iskola Sekondarja tal - Bniet , il Mosta nhar il - {add 1 7 ta ’ Marzu , qabel ;iet inawgurata formalment , il [mistax il - Wirja tal :img[a Mqaddsa . Imwaqqfa fl -1 983 , l G[aqda Filantropika Talent Mosti qed tfakkar it - 30 anniversarju tag[ha li tulhom [addnet 1 50 wirja barra attivitajet o[ra li lqlig[ minnhom kien b ’ risq il - ;id u l - fer[ tal - proxxmu . Din is - sena , is - serata fakkret lill - Marki] Nikola Mallia Tabone li s - Sede tag[ha ;;ib ismu . Is - Serata u l - Wirja artistika dwar il - Passjoni u l - Mewt ta ’ Sidna :esù Kristu organizzata b ’ tant dedikazzjoni mill - Kumitat tal - G[aqda hi wa[da mistennija [afna mill membri u l - [bieb tal G[aqda , li kull sena jattendu g[aliha bi [;arhom .
Din is - sena , is - serata ;iet ippre]entata mis - sinjuri Tere]a Gauci u Joe Gabriel Vella li wara introduzzjoni mill - Vi/i President tal G[aqda Louis Vassallo , tfakkru l - [bieb tal - G[aqda li fl - a[[ar sena g[addew g[all - [ajja ta ’ dejjem . Inqraw siltiet minn poe]iji u pro]a b ’ temi addattati g[all - okka]joni mill qarrejja Margaret Agius , Charles Abela Mizzi , Charles Coleiro u :or; Peresso . Il - parti mu]ikali ;iet afdata f ’ idejn il kantanta ]ag[]ug[a Anne Marie Agius li kienet akkumpanjata minn Maria Elena Farrugia fuq il - pjanu u Roberta Schembri bil vjolin . Lejn tmiem is - Serata , il President tal - G[aqda Joe Bartolo , wera apprezzament lejn s[abu tal - Kumitat g[all - [idma kollettiva li saret u lil dawk kollha li [adu sehem . Id - diskors tal - okka]joni sar minn Patri Twanny Chircop OFM Kummissarju tal - Art Imqaddsa li ta tag[rif intreressanti dwar it - tradizzjoni tal - festa tad -
Duluri , il - Patrijiet Fran;iskani fl - Art Imqaddsa li hi msej[a bir ra;un , il - {ames Van;elu . Il - parte/ipanti fis - serata ;ew mog[tija CD dwar l attivitajiet tal - G[aqda b[ala apprezzament g[as - sehem tag[hom . :est sabi[ ie[or kien dak tal - artist Mario Borg li ppre]enta cheque , d[ul mill - wirja ta ’ pittura li hu tella ’ fir - Razzett tal Marki] Mallia Tabone , lill ispe/jalista Dr Victor Calvagna b ’ risq Puttinu Cares. Patri Twanny Chircop inawgura l - Wirja tal :img[a Mqaddsa li se tibqa ’ miftu[a g[all pubbliku sa {add il - G[id fil - pre]enza wkoll , tal Kumitat tal - G[aqda u l Ar/ipriet tal - Mosta Dun Albert Buhagiar . Nawgura li l - Kumitat tal G[aqda Filantropika Talent Mosti li jibqa ’ g[addej bil [idma filantropika tieg[u fis - snin li ;ejjin u jibqa ’ jkun mudell g[al NGOs o[ra fil - [idma tag[hom tal volontarjat .
Emily Barbaro-Sant
Il-Mosta
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
Opinjoni 11
It-tifsira Nisranija tat-tbatija tal-bniedem I/-/elebrazzjonijiet tal:img[a Mqaddsa i;eg[luna nistaqsu: G[aliex inbatu? G[aliex il-Mulej jippermetti t-tbatija? G[aliex nies tajbin ibatu? G[aliex a[na msej[in biex nerfg[u salibna u nimxu warajh (ara Mt 16:24)? Il-Beatu :wanni Pawlu II da[al bir-ras g[al dawn ilmistoqsijiet fl-Ittra Appostolika tieg[u dwar ittifsira Nisranija tat-tbatija, Salvifici Doloris. Fl-Ittra tieg[u l-Beatu :wanni Pawlu g[amel riferenza g[allpassa;;i l-aktar importanti mill-Bibbja li jit[addtu fuq it-tbatija. Hu jiddeskrivi lBibbja b[ala “il-ktieb il-kbir dwar it-tbatija” (Salvifici Doloris § 6).
minn Patri Mario Attard OFM Cap frmarioa@gmail.com
b’kontenut u tifsira ;dida” (§ 20). Kien g[alhekk li Pawlu jikteb lill-Galatin: “Issallabt ma’ Kristu. Ng[ix, imma mhux jien, i]da jg[ix fija Kristu …” (Gal 2:19-20).
Tipi differenti ta’ tbatija Fl-Iskrittura l-bniedem jesperjenza diversi tipi ta’ sitwazzjonijiet tat-tbatija. Meta nbatu nesperjenzaw il[a]en. Il-[a]en huwa “devjazzjoni mit-tajjeb” (§ 7). G[aliex inbatu? Il-Papa jwie;eb din ilmistoqsija billi l-ewwel nett jag[ti daqqa t’g[ajn lejn ilKtieb ta’ :ob. :ob kien ra;el ;ust li tilef lil uliedu, subien u bniet. {biebu qalulu
li ;ralu li ;ralu g[aliex wettaq xi [a;a [a]ina. }baljaw. {bieb :ob esprimew verità midfuna filkuxjenza tal-bniedem, ji;ifieri li l-bniedem jist[oqqlu l-kastig g[al dnubu (ara § 10). Biex nifhmu t-twe;iba veru dwar ‘l-g[aliex’ tat-tbatija je[ti;ilna nin]lu firrivelazzjoni ta’ Alla, :esù Kristu. L-im[abba hija l-iktar g[ajn rikka g[at-tifsira tattbatija, li dejjem tibqa’ misteru. A[na konxji minnuqqas ta’ [ila tag[na li nfissru t-tbatija. F’Salvici Doloris il-Papa jg[idilna: “Kristu j[e;;i;na biex nid[lu fil-misteru [alli niskopru l‘g[aliex’ tat-tbatija sakemm a[na kapa/i nifhmu ssublimità tal-im[abba divina” (§ 13). Kliem :esù lil Nikodemu jfissrilna l-estremità ta’ m[abbet Alla g[alina lbnedmin. “G[ax Alla hekk [abb lid-dinja li ta lil Ibnu lwa[dieni, biex kull min jemmen fih ma jintilifx, i]da jkollu l-[ajja ta’ dejjem” (:w 3:16). Bl-ubbjenza tieg[u
Sej[a spe/jali
F’dawn il-jiem li ;ejjin se nisimg[u [afna dwar it-tbatija... Kristu bata u ssallab g[alina g[ax i[obbna tassew
lejn il-Missier, imla[[ma bilmewt u l-qawmien tieg[u, :esù j[arisna u jrebba[na fuq it-tbatija a[[arija taddnub u l-mewt. Dimensjoni fuq kull tbatija G[alkemm f’din id-dinja nissuktaw inbatu, ir-reb[a ta’ :esù fuq il-mewt u d-dnub “titfa’ dawl ;did fuq din iddimensjoni u fuq kull tbatija: id-dawl tas-salvazzjoni” (§15). :esù qeda l-iktar lil dawk li kienu qeg[din ibatu. Ukoll, “fil-qalba tat-tag[lim
tieg[u hemm tmien beatitudnijiet, indirizzati g[al nies li g[addejjin minn tbatijiet differenti fil-[ajja temporali tag[hom” (§16). :esù spiss kellem liddixxipli fuq it-tbatija u lmewt li kellu jg[addi minnhom. Permezz tat-tbatija tieg[u fuq is-salib, :esù fera l-
Meta nsie[bu tbatijietna ma’ dawk ta’ Kristu nbatu g[as-Saltna. Permezz tat-tbatija tag[na nimmaturaw tant li, bil-grazzja ta’ Alla, inkunu nistg[u nid[lu fis-Saltna tieg[u
[a]en minn g[eruqu u hekk wettaq ix-xog[ol tieg[u talfidwa. B’hekk /anfar lil Pietru meta ssu;;erielu biex ma jmurx :erusalemm u meta ddefendieh fil:etsemani. Waqt li ordnalu jda[[al is-sejf f’postu, :esù qallu: “Forsi l-kal/i li tani Missieri ma nixorbux?” (:w 18:11). Inkella l-profezija ta’ I]aija li tg[id “i]da hu kien mi;rug[ min[abba fi dnubietna, mis[uq min[abba fi []unitna. G[as-sa[[a tag[na waqa’ l-kastig fuqu, u bis-swat tieg[u sibna l-fejqan tag[na” (Is 53:5) kif kienet se sse[[? It-tbatija te[lisna
:esù bata minflokna. Ittbatija tieg[u hi [elliesa. Minn dak li g[adda minnu tana t-tifsira vera tat-tbatija. Bil-Passjoni ta’ :esù lg[arfien tag[na ;ie arrikkit minn aspett importanti: “Ittbatija umana … ;iet marbuta mal-im[abba” (§ 18). Min[abba l-Passjoni ta’:;esù l-bniedem li jbati jista’ jg[id: “Naf li l-[ellies tieg[i jg[ix” (§ 19). G[alhekk, “kull bniedem, fittbatija tieg[u, jista’ wkoll jissie[eb fit-tbatija [elliesa ta’ Kristu” (§ 19).
San Pawl ifisser dan fitTieni Ittra lill-Korintin: “A[na minn kullimkien ninsabu mag[fusin, i]da m’a[niex mg[attnin, im[assbin, i]da ma g[andniex qalbna maqtug[a; ippersegwitati, i]da m’a[niex abbandunati; mix[utin malart, i]da m’a[niex meqrudin. F’;isimna dejjem in;orru lmewt ta’ :esù, biex f’;isimna tidher ukoll il-[ajja ta’ :esù. G[ax a[na, g[ad li qeg[din ng[ixu, ninsabu dejjem mog[tija g[all-mewt min[abba f’:esù biex il[ajja ta’ :esù wkoll tkun tidher fil-;isem tag[na li jmut” (2 Kor 4:8-11). Fl-Ittra tieg[u lir-Rumani lAppostlu j[e;;i;na: “G[all[niena ta’ Alla, offru ;isimkom b’sagrifi//ju [aj, qaddis, jog[;ob lil Alla: ilkult spiritwali tag[kom” (Rum 12:1). G[aliex jekk naqsmu tbatijietna ma’ dawk ta’ :esù Kristu, niskopruhom “permezz tal-fidi, mog[nija
Meta nsie[bu tbatijietna ma’ dawk ta’ Kristu, inbatu g[as-Saltna. Permezz tattbatija tag[na nimmaturaw tant li, bil-grazzja ta’ Alla, inkunu nistg[u nid[lu fisSaltna tieg[u. Kien g[alhekk li l-Papa Wojtyla qies it-tbatija b[ala dik li t[addan fiha “sej[a spe/jali g[all-virtù …” (§ 23). Ma’ dan, il-Papa ]ied ukoll li Pawlu mexa pass ie[or fl-g[arfien tieg[u tattbatija. Fl-Ittra lill-Kolossin jg[id: “Jien issa nifra[ bit-tbatijiet tieg[i min[abba fikom, g[aliex bihom jien intemm f’;ismi dak li jonqos mittbatijiet ta’ Kristu g[all;isem tieg[u li hu l-Knisja” (Kol 1:24). Is-salvazzjoni ;iet mitmuma b’mod s[i[ fi Kristu imma “hija dejjem miftu[a g[all-im[abba kollha mfissra fit-tbatija umana” (§ 24). Fil-Knisja t-tbatija ta’ Kristu hija mitmuma. G[aliex il-Knisja hija divina u umana fl-istess [in. Meta nbatu, nesperjenzaw il-[a]en, li hu devjazzjoni mit-tajjeb. It-tifsira tat-tbatija hi mog[tija lilna mit-tbatija ta’ :esù li hi l-im[abbtu g[alina u g[all-fidwa tag[na. Meta nsie[bu t-tbatija tag[na ma’ tieg[u, inbatu g[asSaltna u nikbru fil-virtù. Hekk intemmu t-tbatijiet ta’ Kristu g[all-Knisja, ji;ifieri g[alina stess!
L-im[abba hi l-iktar g[ajn rikka g[at-tifsira tat-tbatija, li dejjem tibqa’ misteru. A[na konxji min-nuqqas ta’ [ila tag[na li nfissru t-tbatija
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
12 Anniversarju
B[al-lum 164 sena, Joseph Lister skopra d-di]infettant li salva l-[ajjiet ta’ eluf ta’ nies minn Clinton Sammut - clinton.sammut@media.link.com.mt
Snin ilu, mhux daqstant ’il bog[od, wie[ed li kienet taqbdu xi kundizzjoni jew marda b[al deni jew diareja, kien kapa/i jitlef [ajtu. Mard li llum lanqas tkun trid temmen li temmew [ajjet eluf kbar ta’ nies fejn il-kura tag[hom hi wa[da sempli/i mmens. G[exieren ta’ nies fil-passat kienu jmutu min[abba lkundizzjonijiet sanitarji – dik marbuta mal-i;jene- kemm fejn kienu jg[ixu i]da fuq kollox fis-swali tal-operazzjonijiet. Numru kbir ta’ nies li kienu jsofru xi ferita jew operazzjoni kienu jispi//aw b’infezzjonijiet serji li kienu sa[ansitra jwasslu g[all-mewt. Dan baqa’ jse[[ sakemm kien skopert id-di]infettant u lu]u e//ezzjonali tieg[u. Kien Joseph Lister (5 ta’ April 1827 – 10 ta’ Frar 1912) li g[amel din l-iskoperta, e]att b[al-lum 164 sena ilu. Joseph Lister fil-bidu ta’ tfulitu u ]g[o]itu Joseph Lister, iben Joseph Jackson Lister, mag[ruf g[al
lentijiet li kien jag[mel biex jintu]aw g[all-mikroskopju,
twieled u kiber f’Upton Essex. Meta kien ]g[ir, Joseph Lister, studja l-lingi fosthom ilFran/i] u l-:ermani], li kienu l-lingwi uffi/jali ta’ dak i]]mien fil-kamp mediku. F’]g[o]itu Lister, attenda fliskola bl-isem ta’ Grove House School f’Tottenham fejn studja x-xjenza naturali, lingwi u lmatematika. Attenda l-Università ta’ Londra fejn studja l-Arti i]da ggradwa fil-Ba/ellerat talMedi/ina fejn da[al malewwel fil-Royal College of Surgeons fl-età ta’ 26 sena. Sas-sena 1854, Lister sar il[abib u l-ewwel assistent ta’ James Syme, wie[ed millaqwa kirurgi fl-Università ta’ Edinburgh u tar-Royal Edinburgh Infirmiry fl-Iskozja. Kien fis-sena 1867, meta Lister, kien sab li l-Carbolic Acid – tip ta’ kimika a/idu]a – kienet probabbli tajba b[ala di]infettant biex tfejjaq jew tipprevjeni /erti infezzjonijiet ta’ bakterja milli jse[[u filferiti tal-bniedem. Idea li ntlaqg[et tajjeb tant li beda jintu]a fis-swali taloperazzjonijiet madwar id-
dinja. L-iskoperta ta’ dan iddi]infettant saret meta Lister osserva u analizza ka]i ta’ kuljum, fejn mijiet ta’ persuni kienu jbexxu l-g[elieqi tag[hom b’din il-kimika biex jeqirdu l-mard u l-intejjen li kienu jiffurmaw fl-g[elieqi wara li kienu jissaqqew biddrena;;. L-iskoperta tal-Carbolic Acid I]da Lister innota, li l-
annimali li wara jmorru jirg[u fuq dawn il-[xejjex imbexxa bil-Carbolic Acid, ma kinux qeg[din jimirdu jew kellhom xi effett negattiv fuq sa[[ithom. Wara din l-iskperta, Lister i]]ewwe; it-tifla ta’ James Syme, Agnes fejn qattg[u tliet xhur qamar il-g[asel (honeymoon) idduru fl-og[la istituzzjonijiet medi/i, fosthom universitajiet u sptarijiet fi Franza u l-:ermanja. Wara din l-esperjenza, Agnes, li kienet t[obb irri/erka medika, saret mhux biss il-mara ta’ Joseph Lister i]da anke l-kollega tal-uffi//ju tul [ajjitha kollha. Qabel ma saret din ir-ri/erka u skoperta tad-di]infettant, kul[add kien ja[seb, inklu] ilkirurgi, li l-infezzjonijiet isiru min[abba arja [a]ina u g[alhekk kienu f’nofs inhar jift[u l-kmamar taloperazzjonijiet u swali talisptar biex ti//irkola l-arja l[a]ina ma’ dik tajba u b’hekk jitnaqqsu l-kontaminazzjonijiet flimkien mal-infezzjonijiet. Problema o[ra kienet dik filmentalità tal-infermiera, tobba u kirurgi ta’ dak i]-]mien, fejn ma kinux issibuha ne/essarja laffari li wie[ed ja[sel idejh qabel u wara li jara pazjent jew li ja[slu l-feriti tal-pazjent. Pro/eduri waqt l-operazzjonijiet Fl-1871, mistieden talkirurgu Lister, kiteb li Joseph Lister, waqt l-operazzjonijiet kien jilbes ;agaga bluna, li
Il-monument dedikat lill-kirurgu Joseph Lister
kien u]aha qabel fi kmamar ta’ operazzjonijiet o[ra u li kienet im/appsa bid-demm. Dak i]-]mien meta kirurgu kont taralu l-;agaga m/appsa kollha demm b’/erti rwejja[ [er;in minnha, il-pazjent kien jag[raf li dak il-kirurgu g[andu ammont ta’ esperjenza fuqu u b’hekk kien i[ossu aktar komdu u sigur ta[t lattenzjoni tieg[u. Meta Lister, kien la[aq professur tal-kirur;ija flUniversità ta’ Glasgow, ;ie infurmat li l-ispi]jar Fran/i] Louis Pasteur, kiteb u ppublika r-ri/erka tieg[u f’;urnal fejn qal li fermentazzjoni u ddikompozizzjoni ise[[u millbakterja mhux biss meta jkun hemm l-ossi;nu fl-arja i]da
Joseph Lister (5 ta’ April 1827 – 10 ta’ Frar 1912)
anke meta dan ma jkunx pre]enti. Pasteur kien innota li biex teqred il-bakterja milli jag[mlu kontaminazzjoni, wie[ed g[andu jiffiltra sew, issa[[an f’temperaturi g[oljin jew ju]a xi kimika biex joqtol dawn ilbakterji. Hawn Lister induna li fil-ka] tieg[u biex jittratta linfezzjonijiet tal-feriti fil;isem wie[ed ma setax jiffiltra l-ferita u lanqas isa[[anha f’temperaturi g[oljin g[ax jag[mel iktar [sara jew kien ikun impossibbli. I]da qabel mal-fatt li tu]a l-kimika biex tikkura l-feriti. Kien Friedlieb Runge (17971867) li kien skopra l-kimika Creosode li wara n[admet biex ifformat il-Carbolic Acid fejn dan tal-a[[ar kien jintu]a biex jixxarrab l-injam u b’hekk ma jitmermirx. {add ma kien g[adu skopra li meta l-injam kien jixxarrab bil-Carbolic Acid, kull organi]mu li kien jinsab fl-injam mill-bakteria sas-susa, kienet qed tinqatel u b’hekk l-injam jibqa’ preservat. Tnaqqas l-infezzjonijiet
Minn ri/erka li Lister g[amel, kien induna li l-istess kimika, Carbolic Acid, kienet tintu]a f’diversi postijiet o[ra tad-dinja, biex toqtol ilparassiti u tnaqqas l-intejjen tal-Cholera u l-irwejja[ li jiffurmaw mill-i;sma mejta tal-annimali. G[alhekk Lister beda sensiela ta’ esperimenti. G[all-bidu beda biex jisprejja l-g[odod li jintu]aw waqt l-operazzjonijiet, billi jisprejjahom u ja[silhom filCarbolic Acid u japplika listess kimika fuq il-feriti, fejn osserva li feriti ma[sula fih ikollhom inqas in/idenza ta’ infezzjonijiet. Il-Carbolic Acid, ;ie
konfermat b[ala di]infettant mill-aqwa u li jipprevjeni kull infezzjoni, meta f’Awwissu tal-1867, Lister applika gar]a mxarrba fil-Carbolic Acid madwar ferita ta’ tifel ta’ 11-il sena, fejn dan spi//a ta[t rota ta’ karru u kiser siequ. Matul dawn is-sitt ;img[at, Lewis, b’pa/emzja kbira beda jbiddel il-faxex imxarrbin filCarbolic Acid madwar il-feriti tat-tifel u nduna li l-g[adma mhux biss g[aqqdet normali i]da ming[ajr ebda infezzjoni b’differenza kbira fejn qabel, fejn pazjent min[abba li infezzjonijiet li kien ilaqqat kien sa[ansitra jitlef ri;el. Wara dan il-ka] Lister, ippubblika [ames artikli li bdew minn Marzu 1867 sa Lulju tal-istess sena bl-isem The Lancet. Ri/erka li fet[et orizzonti ;odda Fid-9 ta’ Awwissu tal-istess sena qara ri/erka bl-isem
Anstiseptic Principle of the Practice of Surgeons quddiem il-British Medical Association f’Dublin. F’din is-sezzjoni semma l-importanza li kirurgu ja[sel idejh qabel u wara operazzjoni jew meta j]ur pazjent, li feriti, instrumenti li jintu]aw fl-operazzjonijiet u ssala innifisha jkunu ma[sulin jew sprejjati b’ 5% Carbolic Acid biex jiddi]infetta l-post u li jintu]aw ingwanti u ;agagi nodfa jew ;odda g[al kull operazzjoni. Filwaqt li g[allewwel darba fl-istorja ssu;erixxa li ji;u evitat li jsiru pumijiet tal-g[odod mag[mulin minn materjal permeabbli b[al injam li minnu nnifsu jixrob, dan g[aliex i]id il-probabbiltà ta’ kontaminazzjonijiet u infezzjonijiet. g[al pa;na 13
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
Anniversarju 13
Re Dwardu VII jaf it-tron tieg[u grazzi g[al Lister li salvalu [ajtu wara attakk tal-appendi/ite minn pa;na 12
Fl-1869, Lister [alla Glasgow u mar lura Edinburgh b[ala s-su//essur tal-kunjatu tieg[u James Syme flUniversità ta’ Edinburgh fejn hemm flimkien ma’ martu kompla jistudja u jkattar lg[arfien fuq l-di]infettant. Il-fama tieg[u kienet inxterdet ma’ kullimkien tant li meta kien jidde/iedi li jag[ti ta[dita pubblika fl-Università ;ieli intla[qet udjenza ta’ aktar minn 400 persuna. 400 persuna li ji;u minn diversi postijiet fiddinja. Mill-Iskozja, Lister mar Londra fil-King’s College Hospital, fejn fl-1881, ;ie elett b[ala l-President tal-Clinical Society of London. F’dan ilperjodu Lister skopra mod ta’ kif tbiddel il-galletta tas-saqajn blu]u ta’ [ajt tal-[adid u fejn ilpersuna jista’ jer;a’ jimxi a[jar. Lister isalva lir-Re Edward VII Lister irtira mill-kamp
mediku wara li martu Agnes, li kienet mieg[u tul dawn is-snin kollha, mietet fl-Italja meta kienu qeg[din hemm b[ala vaganza. Wara l-mewt ta’ martu Agnes, Lister, da[al f’sens ta’ spiritwalità u reli;jo]ità. Wara dan il-perjodu, Lister sofra puplisija i]da xorta baqa’ jattendi ta[didiet pubbli/i kull tant ]mien, sakemm Dwardu VII, li kien se jkun inkurunat re, jumejn qabel i/-/erimonja qabdu attakk tal-appendix li ebda kirurgu ma ried jopera min[abba li kienet operazzjoni riskju]a u l-probabbiltà li l-futur re seta’ jmut kienet kbira. G[alhekk b’mod immedjat ;ie msejja[ Joseph Lister, biex
jag[ti pariri professjonali ta’ x’setg[u jag[mlu biex joperaw il-futur re ming[ajr ebda riskju ]ejjed li jmut min[abba infezzjonijiet. Lister, ta numru ta’ direttivi lill-kirurgi li wassal biex loperazzjoni kienet su//ess u Dwardu VII baqa’ [aj u kien inkurunat re. Waqt id-diskors tieg[u, ir-Re Dwardu VII, qal li kien grazzi g[all-esperjenza u ri/erka ta’ Joseph Lister li hu seta’ jipproklama t-tron tieg[u. Fl-10 ta’ Frar 1912 Lister miet f’Walmer f’Kent fl-età ta’ 84 sena fejn saret il-quddiesa funebri f’Westminister Abbey u wara ndifen fi/-?imiterju Hampstead. Hemm it-titli li akkwista matul is-snin fosthom tal-Ordni tal-Mertu u titlu ta’ baruni spi//aw mieg[u. Impressjoni artistika waqt l-u]u tad-di]infettant
Titli u unuri Fost id-diversi unuri u titli li ng[ataw lill-Joseph Lister wara mewtu nsibu dawn li gejjin: • Lister kien President tarRoyal Society bejn 1895 1900 fejn wara li miet infeta[ fond dedikat g[all-
• •
•
•
memorja tieg[u li jwassal g[all-medalja Lister – log[la unur li kirurgu qatt jista’ jing[ata. 1899 fond li kien dedikat lil Edward Jenner kien mibdul biex jonora lil Lister F’Londra ;ie imwaqqaf monument pubbliku g[allJoseph Lister – it-tieni filkategorija tieg[u. Binja fi Glasgow fejn tiffoka fuq mard infettiv u mikro organi]mi ;ie dedikat g[all-Joseph Lister. 1879, ;ie ivvintat ilListerine mouthwash, u dan ;ie msemmi g[all-memorja ta’ Joseph Lister
Xena li turi sala fi sptar ta’ ]mien Lister
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
A[barijiet ta’ Barra 15
Telefonata sorpri]a tal-Papa lill-Ar;entini Il-Papa Fran;isku ssorprenda lid-devoti Kattoli/i li damu l-lejl s[i[ tat-Tnejn u t-Tlieta jistennew g[all-quddies inawgurali fi Pjazza San Pietru meta, mill-Vatikan, g[amel telefonata lillKatidral fi Buenos Aires, flAr;entina, fejn kien qatta’ ssnin b[ala Ar/isqof. L-ewwel Papa li ;ej millAmerika Latina lbiera[ inawgura era ;dida g[allKnisja Kattolika fejn kellem lil mijiet ta’ eluf ta’ nies f’Ruma u fejn spikkat sej[a biex il-bnedmin jiddefendu lambjent u fuq kollox lillaktar membri dg[ajfin tasso/jetà. Fis-sig[at qabel il-quddiesa inawgurali (f’Ruma), eluf ta’ devoti kienu n;emg[u madwar l-iscreens tat-televi]joni enormi li twaqqfu fil-pjazza /entrali ta’ Plaza de Mayo – flin[awi tal-famu] Palazz irRo]a – fi Buenos Aires u kien proprju fis-sig[at bikrin tat-Tlieta li l-Papa ‘Francisco’ (kif isej[ulu fidDinja Latina) /empel biex jirringrazzja lill-folol hemmhekk g[at-talb tag[hom. ‘Nirringrazzjakom g[al dan it-talb li tassew g[andi b]onnu u nixtieq li nimxu flimkien u nie[du [sieb lil xulxin b[ala kreaturi tal[ajja u tan-natura, ‘kompla lmessa;; tal-Papa u fost l-
g[ajjat u l-applaw] talAr;entini li w[ud minnhom raqdu barra waqt li ‘mkeffnin’ fil-bnadar talVatikan u b’[addie[or jitlob kontinwament fil-Katidral ta’ Bunos Aires. L-Ar;entini li kienu intervistati esprimew il-fer[ tag[hom li g[andhom ‘dan il-Papa umli u intelli;enti li jimpurtah dwar kul[add’ u meta fost is-sentimenti tannies spikkat l-osservazzjoni li r-renju tal-Papa anki se j;ib il-bidliet kbar u me[tie;a fl-Ar;entina minbarra li jg[in fit-tkattir talpa/i u l-armonija. Il-membri tal-kleru Ar;entin sadattant kollha [ar;u b’kor ta’ tif[ir g[allPapa ‘li hu [abib kbir talfoqra’ f’pajji]u u meta jispikkaw anki t-tifkiriet ta’ kemm hu, b[ala Ar/isqof ta’ Buenos Aires, kien waqaf mar-residenti tal-aktar kwartieri foqra fil-kapitali. Sadattant, il-poplu Ar;entin jifhem ‘mija filmija’ u forsi ‘aktar minn [addie[or’ ir-ra;uni g[alfejn l-eks Kardinal Jorge Mario Bergoglio – li ;ej mill-klassi tan-nofs – g[a]el l-isem ta’ Fran;isku u li fuq kollox jonora lil San Fran;isk ta’ Assisi li jissimbolizza lfaqar, is-sempli/ità, lim[abba g[an-natura u partikularment is-sens qawwi karitatevoli.
A//enn g[all-valuri Id-devoti li lbiera[ [onqu Pjazza San Pietru g[all-quddiesa inawgurali tal-Papa – u li fosthom spikkaw numru enormi ta’ ]g[a]ag[ minn diversi pajji]i – huma fidu/ju]i li l-Knisja Kattolika, ta[t il-Papa Fran;isku, se tikkon/entra lattenzjoni globali fuq l-g[ajnuna lill-foqra u fejn iqisu lillKap tal-Kattoli/i b[ala ‘l-ixprun tal-ideat ;odda f’dinja li qed tinbidel’. In-nies anki ndunaw ‘bil-pre]enza spe/jali u l-attitudni’ ta’ Fran;isku b[ala Papa sin/ier li mess qalb kul[add u fejn, bl-istil umli u kwa]i ‘rivoluzzjonarju’ tieg[u, sar protagonista fl-impenn biex jin;iebu lura l-valuri tradizzjonali.
Il-Papa Fran;isku jie[u sehem fil-quddiesa inawgurali fi Pjazza San Pietru fil-Vatikan u fejn warajh tispikka vara tal-Madonna u :esù Bambin. Fir-ritratt tal-lemin il-Papa jidher qed jie[u b’idejn il-Kan/illier tal-:ermanja Angela Merkel ftit wara /-/erimonja (Reuters)
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
16 A[barijiet ta’ Barra
A[barijiet ta’ Barra 17
Il-bnadar li jissimbolizzaw lid-diversi ;nus jispikkaw fil-laqg[a entu]ja]mata mog[tija lill-Papa qabel il-quddiesa inawgurali (Reuters)
Il-Papa Fran;isku jikkon/elebra l-quddiesa inawgurali fi Pjazza San Pietru, fil-Vatikan (Reuters)
“Ne[tie;u nkunu l-protetturi tal-[olqien”
Il-Papa Fran;isku javvi/ina qassisin bil-bandiera tal-Ar;entina mal-wasla tieg[u fi Pjazza San Pietru (Reuters)
— Il-Papa Fran;isku
Ritwali sinifikanti waqt il-quddiesa (xellug g[al-lemin)> Il-Papa jing[ata l-palju, waqt li fit-tieni ritratt il-Kardinal Angelo Sodano, id-Dekan tal-Kulle;; tal-Kardinali, ipo;;i /-?urkett Papali fuq subg[ajn il-Kap tal-Kattoli/i. It-tielet ritratt juri l-Papa Fran;isku waqt li qed ilibbsuh il-mitra. (Reuters)
Il-folol jimlew Pjazza San Pietru g[all-quddiesa inawgurali tal-Papa ;did u li jinkludu l-mexxejja politi/i u reli;ju]i minn madwar id-dinja. Fir-ritratt tax-xellug (isfel) soru tag[ti kuruna tar-ru]arju lil tifla waqt il-kon/elebrazzjoni tal-quddies (Reuters)
‘Wirja tal-idejn’ – simbolu /ar ta’ solidarjetà mal-Kap tal-Kattoli/i (Reuters)
Il-President tal-Ar;entina Cristina Fernandez de Kirchner (it-tieni mix-xellug) waqt li qed tattendi l-quddiesa inawgurali tal-Papa fi Pjazza San Pietru (Reuters)
IN-NAZZJON
L-Erbg[a, 20 ta‘ Marzu, 2013
18 A[barijiet ta’ Barra ?IPRU
F’xifer ta’ kroll finanzjarju wara li ji/[du t-taxxa fuq id-depo]iti Il-Parlament ta’ ?ipru /a[ad bil-qawwi g[al taxxa sostanzjali ta’ darba fuq iddepo]iti tal-banek f’artu u li hi kundizzjoni g[all-bailout li jiem ilu ;ie approvat g[all-g]ira-Stat mill-Ministri tal-Eurogroup u l-Fond Monetarju Internazzjonali (IMF). L-a[[ar ]vilupp ifisser li ?ipru, fost li]g[ar Stati taz-Zona Ewro, jinsab f’xifer ta’ kroll finanzjarju, fost in/ertezza ;dida g[az-Zona u meta m’g[andhiex tonqos reazzjoni negattiva ‘awtomatika’ misswieq finanzjarji. Il-bailout ta’ g[axar biljun ewro hu ferm importanti g[al ?ipru biex jirrispetta l-obbligi fuq id-dejn u jsalva lbanek tieg[u milli jikkrollaw. Madankollu, il-ma;;oranza (36) fost is56 deputati fil-Parlament ivvutat kontra l-abbozz tal-li;i li fost o[rajn kellu jimponi levy (taxxa) li ;ibdet l-g[adab ta’ kull min i]omm kont mal-banek ?iprijotti. Qabel il-vot il-Ministru tal-Finanzi
?iprijott Michael Sarris – li lbiera[ mar ir-Russja biex jipprova jikseb g[ajnuna finanzjarja – /a[ad rapporti li kien irri]enja mill-kariga u meta l-’a[bar’ ]iedet l-preokkupazzjoni dwar ‘l-effett ?ipru’ g[as-swieq. Il-President Anastasiades kien qed jistenna l-‘le’ tal-Parlament minn qabel
Intant, il-vot ta’ ?ipru jitqies b[ala disfatta g[az-Zona Ewro u wara li lGre/ja, il-Portugall, l-Irlanda, Spanja u lItalja f’dawn it-tliet snin a//ettaw li jimplimentaw mi]uri tal-awsterità ( li qajmu rabja kbira fost il-popli rispettivi) [alli ja//ertaw mill-g[ajnuna fiskali talIstituzzjonijiet Ewropea. L-Istati tal-Unjoni Ewropea qabel ilvot qalu li kellhom i]ommu l-flus talbailout dment li d-depo]ituri f’?ipru ma kellhomx ja//ettaw li jaqsmu l-ispi]a talpakkett fiskali. Dan meta l-Bank ?entrali
Ewropew anki hedded biex itemm is-self ta’ emer;enza lill-banek ?iprijotti problemati/i. Anki qabel il-vot, il-President ?iprijott Nicos Anastasiades tenna ‘li kien qed jistenna li l-Parlament ji/[ad g[at-taxxa fuq id-depo]iti fil-banek’ u wara li l-levy imposta ‘mill-Ewropa’ intlaqg[et daqshekk [a]in mi/-?iprijotti. Min-na[a tag[hom, l-UE u l-IMF insistew biex ?ipru ji;;enera 5.8 biljun ewro ming[and id-depo]ituri fil-banek tieg[u u li suppost kellhom ja//ertaw ilbailout ne/essarju g[as-settur finanzjarju ta’ din il-g]ira-Stat. Fil-bidu tal-;img[a saret anki revi]joni tal-abbozz tal-li;i li kellha ssalva l-flus imfaddlin fil-kontijiet ta/-?iprijotti li ma jaqb]ux l-20,000 ewro u li fil bidu nett kienu su;;etti g[al levy ta’ 6.75 fil-mija. I]da dan lanqas ma kien bi]]ejjed biex jipperswadi lid-deputati ta’ ?ipru – inklu]i tal-Partit fil-Gvern – biex ja//ettaw il-kundizzjoni spe/ifika.
L-E:ITTU
Arrestat ku;in ta’ Gaddafi
Il-Pulizija E;izzjana arrestat lil Ahmed Gaddaf al-Dam, ku;in u kollaboratur ewlieni tal-eks dittatur Libjan Muammar Gaddafi, u wara li /irkondat id-dar tieg[u fid-distrett ta’ Zamalek ;ewwa l-Kajr. Filwaqt li /-/irkustanzi madwar l-arrest ma kinux /ari qed jing[ad li se[[ew ‘l-isparaturi’ qabel Gaddaf al-Dam /eda ru[u lillawtoritajiet u bil-pulizija anki tarresta lill-eks Ambaxxatur Libjan g[allE;ittu Ali Maria. Gaddaf al-Dam dam issnin Rappre]entant Spe/jali ta’ Tripli g[all-Kajr u kien telaq mil-Libja fir-rewwixta tal-2011 kontra r-re;im ta’ ku;inuh. Intant, u minkejja li Gaddaf al-Dam hu mfittex mill-awtoritajiet Libjani, g[ad mhux mag[ruf xi kwalità ta’ akku]i g[ad jistg[u jitressqu kontra tieg[u.
IS-SIRJA
L-IRAQ
Intu]aw l-armi kimi/i^
Rivoluzzjoni ta[t Saddam kienet t[alli konsegwenzi ‘ag[ar minn tas-Sirja’
Rapporti dwar attakk ‘bl-armi kimi/i’ fis-Sirja sal-biera[ ma kinux verifikati bis-s[i[ u bir-Russja qed takku]a lir-ribelli Sirjani talli qeg[din ju]aw dawn l-armamenti projbiti f’in[awi qrib il-belt ta’ Aleppo. Il-Gvern u r-ribelli tas-Sirja qeg[din jixlu lil xulxin rigward larmi kimi/i u jekk il-ka] hu minnu tkun l-ewwel darba li xi [add ikun [a dan il-pass tul il-konflitt li ilu g[addej g[al sentejn. Intant, l-Ambaxxatur Britanniku g[an-Nazzjonijiet Uniti Mark Lyall Grant qal li l-a;ir hu kundannabbli u li l-konferma tkun tirrikjedi reazzjoni serja mill-komunità internazzjonali. L-istampa Sirjana qalet li t-’terroristi’ (ribelli) li jridu jwaqqg[u lill-President Sirjan Bashar al-Assad sparaw arma kimika lejn ir-re;jun ta’ Khan al-Assal, fil-provin/ja ta’ Aleppo u fejn skont hi ‘mietu mat-tletin, inklu]i /ivili’. I]da kelliema fl-Istati Uniti qalu li m’g[andhomx il-provi konkreti, g[alkemm ing[ad ukoll li l-President Amerikan Barack Obama ‘wissa dwar ‘il-konsegwenzi’ f’ka] ta’ konferma /ara.
L-eks Prim Ministru Britanniku Tony Blair qal li lpoplu tal-Iraq kien jispi//a jirribella kontra l-eks dittatur Saddam Hussein li kieku ma saritx l-inva]joni ta’ dan ilpajji] tal-Golf mill-qawwiet multinazzjonali u fejn issitwazzjoni ‘kienet tispi//a [afna ag[ar minn tas-Sirja’. U filwaqt li sostna li ‘lIraqin, qabel, kienu jqumu u jinqatlu f’ammonti kbar’, Blair anki wissa li l-Punent g[ad jista’ j[allas prezz qares [afna li kieku jidde/iedi biex ma jintervjenix fis-Sirja ‘fejn il-konflitt qed jidher bla tarf’. L-eks PM Britanniku kien qed ikellem lill-Istazzjon talBBC qabel l-g[axar anniversarju tal-inva]joni tal20 ta’ Marzu tal-2003 li qajmet il-Gwerra tal-Iraq u fejn ir-Renju Unit kellu sehem attiv [afna. F’din ilgwerra, li swiet il-[ajja ta’ g[exieren ta’ eluf ta’ Iraqin, ir-Renju Unit tilef 179 membri tas-servizzi u sakemm l-a[[ar truppi Britanni/i rtiraw mill-Iraq f’April tal-2009. F’din l-intervista, Blair qal li kieku ma saritx l-inva]joni u li kieku Saddam baqa’ j]omm il-poter, ‘ma kienx hemm dubju li l-Iraqin stess kienu jie[du l-inizjattiva biex iwaqqg[uh permezz ta’ rewwixta u f’sitwazzjoni li kienet tkun tixbah lil tas-Sirja, bil-probabbiltà ta’ ri]ultati (dmija) [afna ag[ar’. Tony Blair tenna li jiddispja/ih dwar it-telf tal-
Pulizija Iraqin je]aminaw il-fdalijiet ta’ karozza-bomba li splodiet ilbiera[ fil-Belt ta’ Sadr, wa[da mid-distretti ta’ Bagdad (Reuters)
[ajja fl-Iraq i]da mhux g[adde/i]joni li ttie[det biex jitne[[a Saddam ‘li kien u]a l-armi kimi/i fuq niesu stess’. L-eks PM Britanniku enfasizza ‘bl-akbar sin/erità li d-dittatur kien theddida g[assigurtà li l-alleati kellhom ‘jindirizzaw’ u li wie[ed g[andu jirrifletti dwar dak li seta’ jse[[ fl-Iraq li kieku Saddam baqa’ fil-poter. Sadattant, ilbiera[ se[[ew sensiela ta’ splu]jonijiet suwi/ida u ta’ karozzi-bomba ;ewwa u madwar Bagdad u fil-parti kbira fl-in[awi fejn jg[ixu l-membri tal-komunità tax-X’iti. F’dawn l-attakki kordinati mietu mas-sittin ru[ u meta fost il-miri kien hemm is-swieq, ir-ristoranti u ‘[addiema fi triqthom lejn ixxog[ol fil-[in tar-rush hour’. Dan bla dubju kien l-aktar jum qattiel fl-Iraq g[al dawn
l-a[[ar sitt xhur u bid-dmija qed tidher b[ala ‘spe/ifikament konnessa’ mal-g[axar anniversarju talinva]joni tal-2003 li qa//tet ir-re;im ta’ Saddam. L-attakki, li anki ferew qrib il-mitejn, huma anki ‘simboli/i tal-impenn talmilitanti Sunni I]lami/i marbutin mal-Al-Qaida li [alfu biex din is-sena j]idu lattakki fuq ix-X’iti u Uffi/jali tal-Istat bl-iskop li jqajmu ‘gwerra qalila bejn ilkomunitajiet (Iraqin) tasSunni u x-X’iti’. Intant, is-sitwazzjoni tassigurtà qed t[assib bil-kbir lill-Kabinett Iraqi li [abbar li l-elezzjonijiet li kienu programmati g[all-20 ta’ April fil-provin/ji ta’ Anbar u Nineveh issa spi//aw posposti b’massimu ta’ sitt xhur.
IN-NAZZJON
L-Erbg[a, 20 ta‘ Marzu, 2013
Edukazzjoni 19
L-MCAST ikompli jinvesti biex jag[ti lill-istudenti l-aqwa tag[lim u ta[ri; L-MCAST b[alissa qed igawdi minn ftehim akkademiku li g[andu ma’ Microsoft li permezz tieg[u, Microsoft qed twassal ta[ri; spe/jalizzat fil-produttività u ssapport kif ukoll ta[ri; i]jed spe/jalizzat fit-tag[lim bl-u]u tat-teknolo;ija. “Permezz ta’ dan il-ftehim, Microsoft qed tipprovdi a//ess g[al programmi b[alma huma Office, SharePoint u g[odda o[ra li j]idu l-produttività kif ukoll it-ta[ri; ne/essarju lil dawk kollha involuti li jridu jag[mlu u]u minn dawn ilfa/ilitajiet. “Ippre]entajna wkoll lillMCAST skedi ta’ ta[ri; u wasalna biex nibdew bissessjonijiet ta’ ta[ri; kemm flMCAST kif ukoll fil-Microsoft Innovation Center li g[adna kemm nidejna,” qal Ewan Prezens, Academic Program Manager ta’ Microsoft Malta. “SharePoint, fil-fatt, saret g[odda importanti g[alina li qed tg[inna nnaqqsu l-ispejje], nassiguraw li n]ommu mal-[in fl-andament tal-operat tag[na, in]ommu livell g[oli ta’ servizz u nsa[[u l-kollaborazzjoni u lkomunikazzjoni bejn l-istaff kollu,” spjega Oscar Borg, Direttur tal-Amministrazzjoni fl-MCAST. “Hi l-intenzjoni tag[na li nespandu l-g[add ta’ servizzi amministrattivi li qed nimmani;;jaw permezz ta’ SharePoint biex ni]viluppaw sistema s[i[a ta’ informazzjoni g[all-istudenti kollha,” ]ied jg[id Oscar Borg. SharePoint hi g[odda millaqwa li tintu]a biex i]jed nies ja[dmu u jikkollaboraw flimkien b’mod i]jed effettiv bl-u]u tat-teknolo;ija. Din hi g[odda li tippermetti mod sempli/i kif il-membri ta’ organizzazzjoni jaqsmu listess informazzjoni bejniethom, ji]guraw li din linformazzjoni tkun dejjem a;;ornata, jimmani;;jaw ixxog[ol a[jar u j]idu leffi/jenza u l-produttività. “L-MCAST issa ilu
j[addem il-Microsoft SharePoint g[al dawn l-a[[ar xhur u s-sistema di;à taffiet [afna xog[ol li ta’ kull xahar kien ikollu jsir b’mod manwali. Min[abba l-fatt li lMCAST hu mqassam fuq diversi binjiet madwar Malta u G[awdex fosthom Kordin, ilMosta, in-Naxxar, il-Kalkara, {al Luqa, ix-Xewkija u xXag[ra, kien ilu jin[ass ilb]onn li nsa[[u s-sistema ta’ kif nikkomunikaw u nikkollaboraw bejn l-istaff akkademiku, mhux akkademiku u l-management biex inkunu i]jed effi/jenti u koordinati. SharePoint instab li kien l-a[jar g[odda g[alina.” Is-sezzjoni amministrattiva tal-MCAST hi responsabbli g[all-immani;;jar ta’ [dax-il istitut li b’kollox jinkludu 6,000 student full-time u 4,000 student part-time. “SharePoint qed jit[addem fuq g[add ta’ livelli differenti,” spjega Oscar Borg. “B[ala g[odda ta’ komunikazzjoni, din l-g[odda sibnieha effi/jenti [afna biex kul[add ikun jaf x’inhu g[addej fl-MCAST fosthom board meetings u konferenzi biex b’hekk, l-istaff kollu jkun infurmat. Qed nu]aw SharePoint ukoll b[ala document management tool fejn il-policies, il-pro/eduri, ilworkflows, /irkolari, direttivi u r-regolamenti issa jinsabu kollha online. “Applikazzjoni o[ra li qed nu]aw hi l-contracts management database fejn ilkuntratti kummer/jali kollha u d-data ta’ skadenza tag[hom issa jinsabu kollha mni]]lin b’mod organizzat biex inkunu nistg[u nippjanaw il-[ru; ta’ tenders fil-[in spe/jalment meta wie[ed iqis li dawn ikunu jridu jin[ar;u minn xhur qabel.” “Qed napplikaw din ilpjattaforma g[all-impenji kollha tas-sewwieqa tag[na fejn l-uffi/jali kollha qed ini]]lu l-[ti;iet kollha tag[hom fuq il-kalendarju taxSharePoint – ikunu fejn ikunu
L-MCAST issa ilu j[addem il-Microsoft SharePoint g[al dawn l-a[[ar xhur u s-sistema di;à taffiet [afna xog[ol li ta’ kull xahar kien ikollu jsir b’mod manwali
– [alli nkunu nafu l-
movimenti kollha u nkunu nistg[u nippjanaw l-impenji kollha biex b’hekk innaqqsu dawk id-drabi meta xufier ikollu jsuq darbtejn jew i]jed lejn l-istess post. “}viluppajna databases o[ra u tpo;;ew fuq is-sistema fosthom lista tal-korsijiet kollha tal-MCAST matul issena akkademika kif ukoll lista tal-klassijiet kollha u lfa/ilitajiet g[at-tag[lim f’kull lecture room jew laboratorju. Permezz ta’ din is-sistema, wie[ed ikun jista’ jibbukkja klassi jew fa/ilità partikulari. “Fi]-]mien li ;ej be[siebna nsa[[u din il-fa/ilità billi n]idu l-a;enda u l-minuti tallaqg[at kif ukoll idde/i]jonijiet li jkunu ttie[du. Minn dan, awtomatikament jo[or;u workflows li jinfurmaw lill-membri kollha bil-[idma li tkun trid issir b’ri]ultat ta’ dawn il-laqg[at,” spjega Oscar Borg. Wie[ed mill-ikbar vanta;;i li joffri l-Microsoft SharePoint hu l-element kollaborattiv bejn l-oqsma differenti ta’ organizzazzjoni jew istituzzjoni li tu]a din ilfa/ilità u l-MCAST hu wa[da minn dawn l-istituzzjonijiet li g[arfu kif jie[du vanta;; millpotenzjal ta’ din it-teknolo;ija.
“Qed nu]aw SharePoint biex inqassmu l-formoli kollha b’mod elettroniku u ]viluppajna sistema li tippermettilna naraw x’qed ikunu l-ispejje] biex ni]guraw li d-diretturi kollha jkollhom kontroll fuq il-ba;its rispettivi tag[hom. “Is-sistema tippermetti wkoll lill-impjegati kollha li ja//essaw il-leave tag[hom, li jaraw kemm g[andhom ;ranet leave u japplikaw g[al-leave tag[hom online. Dan mhux biss inaqqas l-ammont ta’ karti u formoli i]da wkoll inaqqas ix-xog[ol ta’ filing u mmani;;jar tal-leave kollu u s-sick leave kollu,” qal ukoll Oscar Borg. Istituzzjoni edukattiva kbira b[alma hu l-MCAST titlob [afna u [afna xog[ol, ukoll f’dak li g[andu x’jaqsam malmanutenzjoni tal-binjiet differenti li hi sfida kbira g[all-amministrazzjoni. “G[odda verament b]onju]a li toffri SharePoint hi li tg[inek timmani;;ja lmanutenzjoni kemm tal-qasam tal-informatika u tal-istess binjiet. Is-sistema turik liema huma x-xog[lijiet li l-i]jed je[tie;u prijorità u permezz ta’ reporting tools wie[ed ikun jaf ix-xog[ol kemm qed isir f’waqtu.
“Finalment, is-sistema hi wa[da awtomatika fejn ixxog[ol ji;i ordnat permezz ta’ formola online, ji;i approvat, jin[are; il-kuntratt g[axxog[ol u jkun awtorizzat il[las skont ix-xog[ol li jkun sar. Il-mod kif sirna ferm i]jed effi/jenti bl-u]u tal-Microsoft SharePoint hu impressjonanti,” temm Oscar Borg. “Microsoft SharePoint hi mod sofistikat kif oqsma differenti f’organizzazzjoni jikkollaboraw bejniethom,” ]ied Ewan Prezens. “Issistema hi wa[da flessibbli [afna u kapa/i tissapportja links differenti u b[ala Microsoft, a[na ng[inu lil kull min ju]a SharePoint biex jitg[allem ju]aha, japplikaha, u jag[mel l-a[jar u]u minnha sabiex kull min ju]aha, ikun qed jie[u l-a[jar vanta;; minn din it-teknolo;ija.” “Fil-;ejjieni qrib, be[siebna nil[qu Education Alliance Agreement (EAA) ma’ MCAST li permezz tieg[u nkunu nistg[u nwasslu i]jed servizzi u g[ajnuniet edukattivi filwaqt li ng[inu lill-MCAST ji]viluppa pjan strate;iku b’sa[[tu g[allimplimentazzjoni ta’ ICT fuq il-kampus,” temm Ewan Prezens.
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
20 Randan 2013
La Semana Santa de Espana fl-Imqabba Is-Sezzjoni }g[a]ag[ Santa Marija tal-Imqabba, matul il;ranet tal-:img[a Mqaddsa se ter;a’ tippre]enta – g[asseba’ sena konsekuttiva – ilwirja unika g[al pajji]na, ‘La Semana Santa de Espana’. Din il-wirja li ttellg[et g[all-ewwel darba fis-sena 2007 u li kienet inawgurata mill-Ar/isqof ta’ Malta Mons. Pawl Cremona fil-pre]enza tal-Ambaxxatri/i Spanjola g[al Malta, Martha Vilardel, baqg[et dejjem tikber sena wara sena kemm fl-ammont ta’ materjal esebit kif ukoll fil-popolarità tag[ha. Din is-sena mhix e//ezzjoni, u propju f’g[eluq l-20 sena mit-twaqqif tasSezzjoni }g[a]ag[ Santa Marija, se naraw ]ieda konsiderevoli fl-ammont ta’ vari u o;;etti o[ra relatati, u g[alhekk din se tkun imqassma fi tliet swali kbar u kumplessi li s-So/jetà Santa Marija g[andha fis-sede tag[ha. Is-Sezzjoni }g[a]ag[ Santa Marija marret lil hinn mill-wirjiet tradizzjonali li nsibu kwa]i f’kull belt u ra[al madwar Malta u G[awdex, u [adet [sieb li ttella’ wirja hekk unika u ori;inali g[all-g]ejjer tag[na. Din il-wirja tiffoka fuq il:img[a Mqaddsa fi Spanja – hi mag[rufa b[ala La Semana Santa, u tiffoka b’mod partikulari fuq irre;jun ta’ Andalucia, spe/jalment fuq l-ibliet ta’
Sevilla u Malaga. Il-wirja tikkonsisti f’vari ]g[ar repliki ta’ dawk li naraw fl-ibliet Spanjoli. Insemmu L-A[[ar ?ena, IlMarbut u L-Irxoxt, fost lo[rajn. Tispikka fuq il-vari kollha Il-Maccarena, mag[rufa a[jar b[ala IrRe;ina ta’ Sevilla, li tirrappre]enta Id-Duluri. Din l-istatwa narawha ta[t baldakkin iddettaljat, mag[mul minn drapp fin irrakkmat, u b’mant twil li sa[ansitra jg[atti lir-reffieg[a fuq wara. Fil-wirja La Semana Santa de Espana fl-Imqabba, wie[ed isib ukoll numru kbir ta’ ritratti tal-pur/issjonijiet li jsiru fi Spanja, kif ukoll xi pitturi u anki xi lbies li jintu]a waqt dawn ilpur/issjonijiet, xog[ol kwa]i kollu kemm hu mag[mul minn artista Mqabbija. Fil-wirja wie[ed isib ukoll aspetti awdjo-vi]ivi, li jinkludu filmati u dokumentarji dwar isSemana Santa fi Spanja. Dawn iservu sabiex wie[ed jifhem u japprezza aktar ittradizzjonijiet Spanjoli. Il-vari huma kompletament ma[dumin hawn Malta, min persuni partitarji tal-istess Ka]in tal-Banda. Insemmu lil Michael Chetchuti, Leonard u Nathalie Azzoppardi, u l-membri misSezzjoni }g[a]ag[ Santa Marija. Il-Ftu[ Uffi/jali ta’ din il-
Wa[da mill-vari g[all-wiri fil-wirja ‘La Semana Santa de Espana’ fl-Imqabba, li tibqa’ miftu[a g[all-pubbliku sal-a[[ar ta’ dan ix-xahar
wirja unika jsir illum lErbg[a, l-20 ta’ Marzu, 2013, mill-Kanonku George Spiteri, il-Kappillan il-;did tal-Imqabba, bi programm vokali u strumentali millBanda Re :or; V, fil-pjazza ewlenija ta’ ra[alna. Isserata tibda fis-7pm. G[al aktar informazzjoni wie[ed g[andu j]ur is-sit elettroniku www.santamarija.com jew ilFacebook page uffi/jali tasSo/jetà.
Dehra ;enerali tas-sala fejn qed tittella’ l-wirja dwar il-:img[a Mqaddsa
IL-{INIJIET TAL-WIRI HUMA> Bejn l-20 u l-31 ta’ Marzu Matul il-;img[a bejn il-5.30pm u d-9.30pm Il-{add, 24 ta’ Marzu ({add il-Palm) bejn l-10.00am u n12.30pm, u mill-5.30pm sad-9.30pm Il-{amis, 28 ta’ Marzu ({amis ix-Xirka) bejn il-5.00pm u 12.00am. Il-:img[a, 29 ta’ Marzu (Il-:img[a l-Kbira) bejn id9.00am u s-13.00pm, u mill-5.30pm sad-9.30pm Il-{add, 31 ta’ Marzu (L-G[id il-Kbir) bejn id-09.00am u 12.00pm, u bejn il-5.30pm u t-8.00pm.
Dettall ie[or interessanti mill-wirja li qed tittella’ fl-Imqabba u li fis-snin li g[addew attirat [afna nies
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
Randan 2013 21
Mument waqt il-pageant li jsir kull sena f’{ad-Dingli. Din is-sena t-tema se tkun ‘Mixja ta’ Fidi’
Mixja ta’ Fidi – pageant f’{ad-Dingli L-G[aqda Mu]ikali Santa Marija ta’ {ad-Dingli g[all[dax-il sena konsekuttiva se torganizza pageant fit-toroq ewlenin ta’ {ad-Dingli blisem ‘Mixja ta’ Fidi’ nhar {add il-Palm 24 ta’ Marzu fl10 a.m. L-isem ta’ din is-sena hu ispirat mis-Sena tal-Fidi. FlIttra Appostolika tieg[u, Porta Fidei, ma[ru;a f’Ottubru tal-2011, il-Papa Benedittu XVI kien [abbar ]mien spe/jali fil-Knisja Kattolika, ‘Is-Sena tal-Fidi’, li rat il-bidu tag[ha nhar il-11 ta’ Ottubru 2012, li [abat ukoll il-50 anniversarju millbidu tal-Kon/ilju Vatikan II u l-20 sena mill-pubblikazzjoni
tal-Kateki]mu tal-Knisja Kattolika. “Is-Sena tal-Fidi hi sej[a biex mill-;did nikkonvertu b’mod awtentiku lejn Kristu, il-Feddej wa[dieni tad-dinja.” (Benedittu XVI fil-Porta Fidei). L-organizzaturi permezz ta’ din il-pageant jixtiequ jkomplu jg[inuna biex ni;;eddu fil-fidi tag[na meta niftakru fil-Passjoni ta’ Sidna :esù Kristu. F’din in-pageant se jie[du sehem aktar min 130 persona;; bibliku, akkumpanjati mill-Banda Santa Marija b’daqq ta’ mar/i funebri, flimkien mal-iScouts u l-Girl Guides ta’ {ad-
Dingli. Din il-mixja ta’ fidi tibda bid-da[la ta’ :esù f’:erusalemm minn Dar Dun Bosco sas-Sede tas-So/jetà f’Misra[ Fren/ Abela fejn imbag[ad jing[ata bidu g[allpageant li waqt il-[ru; tag[ha jinqraw [sibijiet fuq ilPassjoni ta’ Sidna :esù Kristu miktuba minn Carmelo Bianchi, president onorarju tal-istess g[aqda. Il-pageant tg[addi minn Triq ?ensa Spiteri, :u]è Ellul Mercer, ilKbira, San Rokku, Il-Knisja, ?ensa Spiteri u ter;a’ tispi//a f’Misra[ Fren/ Abela. Fl-istess sede tal-G[aqda Mu]ikali Santa Marija se tkun armata wirja artistika tal-
IL-{INIJIET TAL-WIRI HUMA> Il-:img[a 22 ta’ Marzu: 7.00pm - 9.00pm Is-Sibt 23 ta’ Marzu: 9.30am - 12.00pm Il-{add 24 ta’ Marzu: 9.30am - 1.00pm L-Erbg[a 27 ta’ Marzu: 6.00pm - 9.00pm {amis ix-Xirka: 6.00pm - 11.00pm Fil-:img[a l-Kbira: 8.30am - 1.00pm Sibt il-G[id: 9.30am – 12.00pm {add il-G[id: 9.00am - 12.00pm F’{amis ix-Xirka se ssir mixeg[la bil-fjakkli f’Misra[ Fren/ Abela quddiem is-sede tas-So/jetà. Mejda tal-Appostli u vari tal:img[a l-Kbira bit-tema ‘Ag[mlu dan b’Tifkira tieg[I’. F’din il-wirja wie[ed jista’ jara l-Mejda tal-Appostli bi kwadri u platti li
jissimbolizzaw it-twaqqif talEwkaristija, il-martirju talappostli u s-Sena tal-Fidi, xog[ol ma[dum bil-mel[ u dekorat b’diversi tipi ta’ ]rierag[ u g[a;in.
:img[a ta’ Sagrifi//ju bit-tema ‘Ng[inu g[ax Nemmnu’ Is-Segretarjat Assistenza So/jali (SAS) tal-Azzjoni Kattolika se jorganizza l -“ :IMG{A TA ’ SAGRIFI??JU” fl-Ar/idjo/esi ta’ Malta, bejn idDuluri u l-:img[a l-Kbira, ji;ifieri bejn it-22 u d-29 ta ’ Marzu 20 1 3 . Din l - attività g[andha l approvazzjoni tal-Awtoritajiet Ekkle]jasti/i. Jekk a[na nemmnu fit-twemmin nisrani, g[andu jkun mill-aktar naturali g[alina li ng[inu fejn hemm il-b]onn. Ji;ifieri, ma nistg[ux inkunu indifferenti g[al min qed ibati
It-tema mag[]ula g[al din is-sena hi: NG{INU
G{AX NEMMNU.
Jekk a[na nemmnu fit-twemmin nisrani, g[andu jkun mill-aktar naturali g[alina li ng[inu fejn hemm il-b]onn. Ji;ifieri, ma nistg[ux inkunu indifferenti g[al min qed ibati. Naturalment, hawn min g[andu twemmin ie[or jew jemmen fil-valuri umani. Dawn ukoll, g[ax jemmnu fil-valuri umani, ikunu lesti li jg[inu. Mons Isqof Aw]iljarju, Charles Scicluna, jo[ro; ukoll /irkulari dwar din l-attività, fejn qed ikun spjegat l-iskop tag[ha u fl-istess [in jinforma lillKappillani u r-Retturi tal-Knejjes dwar il-[abra li ssir waqt il-“:img[a ta’ Sagrifi//ju”. Jintbag[at appell lid-Dipartimenti tal-Gvern u lill-iskejjel bil-permess
tal-Awtoritajiet. Is-SAS jibg[at ukoll numru ta’ appelli fid-djar tal-benefatturi tieg[u. Is-Segretarjat Assistenza So/jali tal-Azzjoni Kattolika kompla ]viluppa l-[idma tieg[u biex illum, minbarra l-g[ajnuna materjali b’mod dirett lill-familji fil-b]onn, jg[in permezz tas-Social Workers tieg[u biex l-istess persuni jaslu ju]aw il-potenzjal tag[hom g[all-;id tag[hom stess. Ji;ifieri, ma jibqg[ux dipendenti fuq [addie[or u g[alhekk jikbru f’dik li hi stima personali. Din il-[idma u servizzi o[rajn b[all-[ar;iet bilMinibuses g[all-anzjani u g[all-persuni b’di]abbiltà permezz ta’ tliet minibuses bit-tail-lift, li s-SAS g[andu, jistg[u jsiru g[ax hemm dejjem il-;enero]ità tal-poplu Malti
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
22 Passatemp
Tisliba 1
2
5
3
4
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
X’inhu l-valur ta’ kull fatra^
16
Hawn erba’ fatriet differenti. Dawn huma: pizza, burger, hotdog u pretzel. X’inhu l-valur ta’ kull fatra jekk taf li t-total ta’ kull ringiela u kolonna hu dak indikat fuq in-na[a ta’ barra? 17
Mimdudin> 5. Drapp minsu; mit-tajjar (5) 6. Dan itella’ Gvern ;did kull [ames snin (5) 7. Bihom ji]]ejnu [afna oqbra f’Novembru (5) 10. Ras g[at-Taljani, kunjom g[alina (5) 11. M’hawn [add mieg[i (5) 12. Bih issodd toqob u xquq flinjam (5) 14. Wa[da bil-g[aqal ikollha [afna ]rame; (5) 16. Skor/a fil-wi// tal-[alib mg[olli (5) 17. Muletti ]g[ar [afna (5) 18. Ikliet mill-g[a;ina msajrin bil-[axu l-forn (5)
18
Sudoku
Weqfin> 1. Dehra li turik parti mi]]arbun? (6) 2. Fit-tond tkun, [aj u nej! (6) 3. Immiraw u … (6) 4. Flus, imma mhux tal-karti (6) 8. Ag[laq [alqek! (5) 9. Hekk tajba l-ftira, ng[idu (5) 12. Lag[ab noli (6) 13. Ra;el li nieklu b’xi mod? (6) 14. Dawn jidhru! (8) 15. G[asfur tad-dar li jilg[ab bil-;ol;ol (6)
Soluzzjoni tal-biera[ Mimdudin> 5. Dawra; 6. Ellul; 7. Ftira; 10. ?awla; 11. Xipli; 12. Dramm; 14. Bruda; 16. {mara; 17. u 18. E]awriment. Weqfin> 1. Addo//; 2. u 14. {ajt ta’ Berlin; 3. Gerrex; 4. Slitti; 8. u 9. Ewkaliptus; 12. Dendel; 13. Membru; 15. Amittu.
— Le, le m’hawn ebda ittra ming[and l-g[arus, illum!…
Soluzzjonijiet Inkomplu b’o[ra fa/li: qieg[ed fil-kaxxi vojta n-numri mill-1 sad-9 f’kull linja orizzontali u vertikali tal-kwadru l-kbir. Kull numru g[andu jidher darba biss f’kull linja u f’kull kwadru ]g[ir ta’ tliet kaxxi bi tlieta.
G[at-tfal Il-lo;ika tan-numri
Pizza: 4 Burger: 5 Hotdog: 8 Pretzel: 2
Il-valur ta’ kull fatra
Qieg[ed fil-kaxxi vojta n-numri u s-sinjali tal-aritmetika li jidhru fl-ewwel ringiela fuq nett biex tasal g[ar-ri]ultati kif jidhru fuq in-na[a ta’ barra fuq il-lemin u isfel nett. Sintendi, kull kalkolazzjoni trid issir pass pass.
L-aljeni fid-dinja
Il-lo;ika tan-numri
L-aljeni fid-dinja
Sudoku
Dan l-aljen kien g[adu kemm qatta’ ftit jiem fid-dinja tag[na u issa jixtieq imur lura lejn il-vettura spazjali biex tie[du lura mnejn ;ie. Mnejn g[andu jg[addi biex jasal sal-vettura spazjali?
IN-NAZZJON
L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
TV#Radju 23 minn Raymond Miceli - ray.miceli@media.link.com.mt
Fil-qosor Simpati/i NET Television, 20>30
Manwel jit[ajjar g[al rota. Walter ma jridx jixtrihilu min[abba l-periklu u Ruth ma taqbilx mieg[u. Ta’ min se tg[addi din id-darba? G[aliex Walter jispi//a akku]at b’serq ta’ rota? Charlie j[ajjar lill-ir;iel imorru Bari jaraw partita futbol. {abib ta’ Charlie se jwassalhom minn Ruma sa Bari, se j]ommhum fil-pensione tieg[u u j[allsilhom il-biljetti g[allpartita. Kif tista’ tg[id le? Dora ta[taf l-okka]joni. Charlie jixtri rigal g[al dan il-[abib tieg[u. I]da fl-a[[ar tal-mazzita jsib i]-]biba. U PC Borg u Mikela jaslu g[and ta’ Cassar biex jinvestigaw! Malta Llejla NET Television, 16>55 Fost il-mistednin ta’ Stephanie Spiteri g[al-lum se jkun hemm Charles Scerri, tabib u
senior lecturer fil-Fakulta talMedi/ina tal-Università ta’ Malta, u s-su;;ett g[ad-diskussjoni se jkun id-dimensja.
Match Point Canale 5, 23>35
Film drammatiku Ingli] tal-2005 li g[andu lil Jonathan Rhys-Meyers fil-parti ewlenija ta’ Christopher. Hu jkun eks champion tat-tennis. Jitg[arras ma’ Chloe li tkun sinjuruna u tintrodu/ih mas-so/jetà ta’ klassi g[olja. I]da meta jsir jaf lill-attri/i Amerikana Nola, donnu kull pjan li fassal jibda jisfaxxalu. Hereafter Canale 5, 21>10
Cecile de France u Thierry Neuvic (it-tnejn fir-ritratt fuq il-lemin) huma fost l-atturi ewlenin f’dan il-film drammatiku tal2010 li g[andu re;ija ta’ Clint Eastwood. It-tema tal-film hi l-[ajja ta’ wara l-mewt.
L-emozzjonijiet tat-tfal Chit Chat - NET Television, 15>40
Il-programm tal-lum se jitkellem dwar l-emozzjonijiet. It-tfal kapa/i jiddeskrivi l-emozzjonijiet differenti li jg[addu minnhom, jew g[alihom kollox jaqa’ ta[t it-timbri ta’ ‘fer[an’ jew ‘imdejjaq’. Waqt din id-diskussjoni, immexxija
Foodies NET Television, 14>05 Ix-chef Darren Lapira isajjar ikla tal-G[id sempli/i u ming[ajr l-u]u tal-gluten. L-ewwel platt se jkun soppa tal-qarabag[li bil-bejken u t-tieni platt xkiel tal-[aruf immarinat bit-tewm u l-lumi u servut bil-millet
aromatizzat bi [wawar friski. Silvana Callus se ssajjar [ob] tipiku Irlandi] mag[mul bil-baking soda (fir-ritratt fuq ix-xellug) u kejk bi]-]ebbu; iswed u ;obon tal-mog[]a.
Flags of Our Fathers Iris, 21>05 Film tal-gwerra Amerikan li n[adem fl-2006 b’re;ija ta’ Clint Eastwood u li g[andu fil-parti prin/ipali lil Ryan Philippe, li jidher fir-ritratt fuq illemin. Fl-1945, wara l-battalja ta’ Iwo Jima, sitt suldati Amerikani jwa[[lu l-bandiera tag[hom fuq territorju li qabel kien :appuni]. I]da snin wara to[ro; il-verità dwar kemm dawn veru kienu eroj.
minn Janice Darmanin, jaraw li hemm [afna aktar emozzjonijiet. Ikun a[jar li nitg[allmu niddistingwu bejn id-diversi emozzjonijiet u anki naslu biex niddeskrivu tajjeb dak li verament inkunu g[addejjin minnu. B’hekk [addie[or ikun jista’ jifhimna a[jar.
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
24 TV#Radju
06>00 07>00 07>15 07>40 07>50
101 Breakfast Club - Ron Briffa u Toni Busuttil A[barijiet (ikompli) 101 Breakfast Club Il-:urnali (ikompli) 101 Breakfast Club
Material Girls - La 5, 21>10
(b’waqfa g[all-A[barijiet fil-Qosor fit-08>00)
09>00 09>05
Film komiku Amerikan li n[adem fl-2006 b’re;ija ta’ Martha Coolidge u li g[andu fost l-atturi ewlenin lil Haylie Duff u lil Hilary Duff (it-tnejn fir-ritratt fuq ix-xellug), kif ukoll lil Maria Conchita Alonso. Ava u Tanzie jkunu wlied industrijalist li jkunu jg[ixu [ajja mtajra u mo[[hom biss biex jixtru u jattendu g[al festin wara l-ie[or. X’ji;ri i]da meta n-negozju tal-missier jibda sejjer [a]in?
A[barijiet fil-Qosor Magazine 101 (b’waqfa g[all-A[barijiet fil-Qosor fl-10>00)
11>00 11>55 12>00 12>30 13.00 15>00 15>05
Mu]ika bla Kumment Avvi]i tal-Mejtin A[barijiet Qari bil-Malti - Manuel Cauchi The Big Show A[barijiet fil-Qosor Hitsteria - George Galea (b’waqfiet g[all-A[barijiet fil-Qosor fl-16>00 u fil-17>00)
`17>00 17>55 18>00 18>30 20>00 21>00 23>00 24>00
Radju Malta - 93.7 FM 06:00 - Frank u Indri (jinkludi 07:00 A[barijiet, 07:30 Mill:urnali, 07:50 Avvi]i ta’ Mwiet, 07:58 Angelus, 08:00 A[barijiet fil-qosor) 08:30 Familja Wa[da (jinkludu 09:00 BBC News, 10:00 A[barijiet fil-qosor, 11:00 BBC News) 11:50 - Avvi]i ta’ Mwiet u lAngelus 11:58 - Xi Qrajt, Xi Smajt 12:00 - A[barijiet 12:10 - Newsline 12:45 - Qari bilMalti 13:15 - Tifkiriet 14:00 A[barijiet 14:05 - E M Live 16:00 - A[barijiet 16:05 Drivetime 17:00 - Kumpanija 17:50 - Nitfa Kultura 18:00 Bullettin tal-A[barijiet 18:15 Intermezz Mu]ikali 18:40 - TV Hemm 19:50 - Avvi]i ta’ Mwiet 20:00 - A[barijiet 20:05 - Qari tar-Rumanz (r) 20:30 - Il[na mi/-?par 21:05 Mu]ika u Sport 22:00 L-A[barijiet 22:05 - Waqtiet 23:30 - Xi Qrajt, Xi Smajt 23:33 - Ru]arju 24:00 Classic Hits. ONE Radio - 92.7 FM 06:00 - ONE Breakfast (jinkludi 06:45 ONE News, 07:00 Kummentarju, 07:30 Mill:urnali, 08:00 Igawdu l-{ajja ta’ Dejjem, 08:25 ONE Club Xewqat, 08:45 u 09:45 One News) 10:00 - Ma’ Pauline 11:00 - Flimkien (jinkludi 11:10 Pariri G[alik, 11:45 ONE News, 12:00 Angelus, 12:05 Igawdu l-{ajja ta’ Dejjem) 12:15 - Kummentarju 12:30 A[na 13:15 - Rumanz 13:45 ONE News 14:00 - Minflok Siesta 15:30 - Drive Time 15:45 - ONE News 16:00 Mhux g[at-Tfal Biss 16:30 Tomatate 17:00 - Kummentarju 17:05 - Rush Hour (jinkludu 17:15 - :miel Ilsienna, 17:45 ONE News, 18:00 Igawdu l{ajja ta’ Dejjem, 18:05 Bieb Bieb) 18:15 - Dirett Lokal 18:45 - Djarju tal-Partit Laburista 19:00 - In the Zone 19:45 - ONE News 20:15 Verset il-Lejl 20:45 Eurovi-sion Radio 21:45 ONE News 22:00 Kummentarju 22:05 - Forum 24:00 - Mezza Notte 02:00 Ta[t Sema Kwiekeb. RTK - 103 FM 06:30 Espresso 103 FM! (jinkludi 06:55 Fi {dan il-Mulej, 07:00 A[barijiet, 07:55 Imwiet # Qari # Angelus, 08:00 BBC News, 09:00 A[barijiet filQosor) 09:15 - G[alina Lkoll (11:00 RTK Qosor) 11:55 - Fi {dan il-Mulej 12:00 - RTK Bullettin 12.15 - Afternoon Favourites (jinkludi 13:00 u 15:00 RTK Qosor, 14:00 BBC News) 15:30 - G[and in-Nutar
Newsdesk Avvi]i tal-Mejtin A[barijiet Lura d-dar RnB Time - William Cauchi Fuzzbox - Christian Azzopardi Newsdesk (r) Night Style - Joe Vella
16:00 -BBC Nes 17:00 - RTK Bulettin 17:15 - Fatti (jinkludi 18:00 RTK Qosor) 19:00 - Fi {dan il-Mulej 19:05 - Ru]arju 19:25 - Rakkont 19:40 {sibijiet mal-Melodija 20:53 - Kaskata Kulturali 21:00 - Dilemma 22:05 - Ru]arju 22:25 - Ripetizzjonijiet. Campus FM - 103.7 FM 08:30 - Il-Balomba 09:00 Anali]i tal-;urnali 09:20 -
Foreign News # Culture News 09:30 - Bis-Sassla u bil-Brevjar 10:00 - BBC News Update 10:06 - Mhux Kelma Bejn Tnejn 11:00 - Classic FM 13:00 Anali]i tal-;urnali (r) 13:30 Meta l-Mo[[ Isir Palk 14:00 BBC News Hour 15:00 - Classic FM 19:30 - Il-{rejjef, l-G[erf u l-Ma;ija 20:00 - Ouside Lectures 21:00 - BBC World Service.
Radju Marija - 102.3 FM 07:00 - Ru]arju 07:30 Quddiesa 08:00 - Angelus u Kuntatt (jinkludi fid-09:00 {ajjitna) 11:00 - Katina [elwa li tg[aqqadna mas-sema 12:00 Angelus u Ru]arju 12:30 Ru]arju ta’ San :u]epp 13:00 Qari tar-Rumanz 13:30 - Shalom 14:30 - Qari ta’ Rumanz 15:00 Kurunella {niena Divina 15:30 X’g[adek titftakar millKateki]mu 16:00 - Il-Kura;; Nofs il-Fejqan 17:00 - Bullettin ta’ A[barijiet Reli;ju]i 17:15 Vja;; Mu]ikali 18:15 - G[asar 18:30 - Quddiesa 19:00 - Ru]arju 19:30 - A[barijiet minn Radju Vatikan 20:00 - Vexillum 20:30 - Qari tar-Rumanz (r) 21:00 G[ajn ta’ :id 22:00 - Sejja[li u Jien Inwie;bek 23:00 - {ajjitna (r) 23:30 - Bullettin A[barijiet Reli;ju]i (r) 23:50 - Kompjeta. Bay Radio - 89.7 FM 06:30 - Bay Breakfast (jinkludi 07:30 - A[barijiet, 08:30 u 09:30 - A[barijiet fil-qosor) 10:30 - Simon Pisani (jinkludi 11:30 - A[barijiet fil-qosor) 13:30 - Ian Lang 15:30 - Nathan u Talitha 18:30 A[barijiet 18:40 - Bay Beats with Simon B 20:00 - Ben Glover 22:00 Toby’s Wall of Sound 24:00 Paul van Dyk. Calypso Radio - 101.8 FM 07:00 - A[barijiet 07:15 Calypso Breakfast 08:30 - Bejn il-{bieb 10:00 - A[barijiet 11:30 - 101.8 Favourites 12:00 A[barijiet 14:30 - After Break 17:00 - Calypso Drive 19:00 Let’s Go 21:00 - Nitbissmu ma’ Calypso 23:00 - Those were the days 01:00 - L-g[a]la tieg[i naqsamha mag[kom.
TVM 06:30 - TVAM 09:00 - TV Hemm (r) 10:20 - Art of Russia 11:25 – Human Senses 12:00 A[barijiet# rapport tat-temp 12:10 - TVPM 14:00 - A[barijiet 14:05 - (ikompli) TVPM 16:00 A[barijiet 16:05 - (ikompli) TVPM 16:30 - }ona 18:00 A[barijiet 18:10 - Waqtiet 18:15 - Telebejg[ 18:30 - TV Hemm 20:00 - A[barijiet# sports# rapport tat-temp# rapport finanzjarju 20:40 – Dreams ep.16 21:45 – Strike Back ep. 1 23:15 - A[barijiet fil-qosor 23:30 – Paq Paq (r) 00:15 - TVPM. TVM 2 07:00 - News 09:00 - TVAM (r) 11:30 - Sensilhena 12:15 G[awdex illum 12:45 - Human Senses 13:15 - Dinjiet Invi]ibbli 14:05 - Sa[[tek l-ewwel 14:15 3 Pointer 14:45 - Sensilhena 15:30 - Human Sense 16:00 - Art of Russia 16:50 - Wirt, Arti u Kultura 17:20 - Waqtiet 17:25 Bondi + 18:30 - Storjografija 19:00 - 3 Pointer 19:30 - A[barijiet g[al dawk neqsin mis-smig[ 19:40 - Art of Russia 20:30 A[barijiet bl-Ingli] 20:35 Waqtiet 20:45 - Realtà 21:45 Lenti 22:30 - Qatra Inka 23:00 Storjografija 23:30 - Ti;rijiet Biss. ONE 07:00 - Breakfast News 09:00 Sieg[a }mien 10:00 Teleshopping 11:00 - Aroma Mattina 12:30 - Teleshopping 12:45 - Kalamita (jinkludi ONE News fis-13:30) 16:20 Teleshopping 17:30 - ONE News 17:40 - Teleshopping 18:20 Looks 19:10 - Super 5 19:30 ONE News 20:15 - Klassi G[alina 21:00 - TX 23:15 ONE News. Smash 08:00 - Er;a’ Lura 09:00 {abbejtek 10:00 - Fil-K/ina ma’ Farah 10:50 - Teleshopping 14:20 - 1046 Music 16:10 - Fil-
K/ina ma’ Farah (r) 17:10 Er;a’ Lura 18:15 - Bingo 75 18:40 - Teleshopping 19:00 News 20:30 - Il-Parlament talPoplu (live) 21:30 - CNI 22:00 News 22:30 - Motordrome.
Stanlio e Ollio 20:35 - Un posto al sole (soap) 21:05 - Chi l’ha visto 23:15 - GLOB Porcellum 24:00 - Tg 3 linea notte 01:05 Rai Educational 02:05 - Fuori orario.
Raiuno 06:45 - Unomattina (jinkludi Tg 1 fis-07:00, it-08:00, id-09:00 u l11:00) 12:00 - La prova del cuoco 13:30 - Tg 1 14:00 - Tg 1 Economia 14:10 - Verdetto finale 15:15 - La vita in diretta (jinkludi Tg1 fil-17.00) 18:50 - L’eredità 20:00 - Tg 1 20:30 - Affari tuoi 21:10 - Che dio ci aiuti 2 23:30 Porta a porta 01:05 - Tg 1 notte 01:40 - Sottovoce.
Canale 5 08:00 - Tg 5 mattina
Raidue 07:00 - Cartoons 08:15 - Sabrina, vita da strega (TF) 08:35 - Le sorelle McLeod (TF) 10:00 - Tg 2 insieme 11:00 - I fatti vostri 13:00 - Tg 2 giorno 13:30 - Tg 2 costume e società 13:50 - Tg 2 medicina 33 14:00 - Detto Fatto 16:05 - Tutti pazzi per amore (TF) 17:00 - Army Wives (TF) 17:50 - Tg Sport 18:15 - Tg 2 notizie 18:45 - Cold Case (TF) 19:35 - Squadra Speciale Cobra 11 20:30 - Tg 2 notizie 21:05 Tuttodante 22:35 - A Gifted Man (TF) 23:20 - Tg 2 notizie 23:35 - Little Big Soldier. Film 2010 01:10 - Flashpoint 01:55 - The Edukators. Film 2004. Raitre 07:00 - Tgr buongiorno Italia 08:00 - Agorà (attwalità) 10:00 Spaziolibero (attwalità) 10:10 La storia siamo noi (dok) 11:00 Codice a barre (attwalità) 11:30 Buongiorno Elisir (attwalità) 12:00 - Tg 3 12:25 - Tg 3 fuori tg 12:45 - Le storie - Diario italiano 13:10 - Lena, amore della mia vita (soap) 14:00 - Tg regione 14:20 - Tg 3 14:50 - Tgr Leonardo 15:05 - Tgr piazza affari 15:10 - La casa nella prateria (TF) 16:00 - Cose dell’altro Geo 17:40 - Geo & Geo 19:00 Tg 3 20:00 - Blob 20:10 -
08:40 - La telefonata di Belpietro (attwalità) 08:50 - Mattino cinque 11:00 Forum 13:00 - Tg 5 13:40 Beautiful 14:10 - Centovetrine 14:45 - Uomini e donne (talk show) 16:05 - Amici 16:50 Pomeriggio cinque (attwalità) 18:50 - The Money Drop 20:00 Tg 5 20:40 - Striscia la notizia 21:10 - Hereafter. Film 2010 23:35 - Match Point. Film 2005 01:50 - Tg 5 notte 02:20 Striscia la notizia. Rete 4 06:50 - T.J. Hooker (TF) 07:45 Miami Vice (TF) 08:40 - Hunter (TF) 09:50 - Carabinieri 4 (TF) 10:50 - Ricette di famiglia 11:30 - Tg 4 12:00 - Un detective in corsia (TF) 12:55 - La signora in giallo (TF) 14:00 - Tg 4 14:45 Lo sportello di Forum 15:30 Hamburg Distretto 21 (TF) 16:35 - My Life - Segreti e passioni (soap) 17:00 - La Maschera di Fango. Film ’52 18:55 - Tg 4 19:35 - Tempesta d’amore (soap) 20:30 - Walker Texas Ranger (TF) 21:15 - Mission Impossible III. Film 2005 24:00 Grindhouse. Film 2007 01:30 Tg4 01:55 - La prima volta. Film 1999. Italia 1 06:40 - Cartoons
08:45 - Una mamma per amica (TF) 10:35 ER - medici in prima linea 12:25 - Studio aperto 13:00 - Sport Mediaset 13:40 - Cartoons 15:50 - Chuck (TF) 17:40 - La vita secondo Jim (sitcom) 18:30 - Studio aperto 19:20 - CSI NY: Scena del crimine (TF) 21:10 - Mistero 00:15 - The Vampire Diaries (TF) 02:00 - Sport Mediaset 02:25 The Shield (TF).
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
TV#Radju 25 Favourite Channel 07.15 - F. News 07:30 - Dawl tal-:urnata 08:00 - {in g[al Kollox (r) 10:00 - Cross Roads 12:00 - News 12:30 - Nies B[alna 13:00 - Niskata 15:00 Teleshopping 17:30 - Nintrefa ’l Fuq 18:15 - News 18:30 (ikompli) Nintrefa ’l Fuq 19:45 F. News 20:30 - Nies B[alna 21:00 - Bejnietna 2 23:00 News. Calypso Music TV 07:00 - Total Request Show (r) 09:00 – Love and Romance 10:00 - Teleshoping 12:00 – Pop Concert (r) 13:00 - The 60s & 70s 13:30 – The 80s 14:00 The 90s 14:30 - The 00s 15:00 Love and Romance 16:00 – The 80s 16:30 - I Grandi Successi 17:30 – The Local Angle 18:00 – Total Request Show 20:00 The 60s & 70s 20:30 - All That Jazz 21:30 - The Local Angle (r) 22:30 - Music Videos. La 5 12:50 - Extreme Makeover Home Edition 14:00 - Gossip Girl 14:45 - The OC (TF) 15:30 Giovani Campionesse 16:20 Ninì (TN) 17:10 - ISonny tra le stelle (sitcom) 18:00 - Friends (sitcom) 18:25 - Extreme Makeover Home Edition 19:20 Amici (soap) 20:25 - Gossip Girl (TF) 21:10 - Material Girls. Film 2006 23:05 - Uomini e donne 00:10 - Amici. BBC Entertainment 07:15 - 3rd & Bird 07:25 - Me Too! 07:45 - Boogie Beebies 08:00 - Tellytales 08:10 Tweenies 08:30 - Fawlty Towers 09:00 - Lab Rats 09:30 - The Weakest Link 10:15 EastEnders 10:45 - Doctors 11:15 - The World’s Toughest Driving Tests 12:10 - As Time Goes By 12:45 - 32 Brinkburn Street 13:30 - Fawlty Towers 14:00 - The Weakest Link 14:45 - EastEnders 15:15 - Doctors 15:45 - The World’s Toughest Driving Tests 16:40 - 32 Brinkburn Street 17:25 - The Weakest Link 18:10 EastEnders 18:40 - Doctors 19:10 - Casualty 20:00 - ’Allo, ’Allo! 20:30 - Little Britain 21:00 - Outcasts 21:50 - One Foot in the Grave 22:20 - Alan Carr: Chatty Man 23:25 Money. TCM 08:00 - Jailhouse Rock. Film ’57 (A) 10:00 - East of Eden. Film ’55 (PG) 11:50 - Challenge to
Lassie. Film ’49 (U) 13:05 Ninotchka. Film ’39 (U) 14:55 Travels with My Aunt. Film ’72 (AA) 16:40 - San Quentin. Film ’37 (PG) 17:50 - Doctor Zhivago. Film ’65 (PG) 21:00 The Dirty Dozen. Film ’67 (15) 23:30 - Stay Away, Joe. Film ’68 (U). MGM Movies 06:25 - Another Man, Another Chance. Film ’77 (AA) 08:40 No Greater Love. Film ’96 (PG) 10:10 - The Tempest. Film ’98 11:35 - Lisa. Film ’90 (15) 13:10 - Viva Maria! Film ’65 (A) 15:05 - Swamp Thing. Film ’82 (15) 16:35 - MGM’s Big Screen 16:50 - The House on Carroll Street. Film ’88 (PG) 18:30 Have You Seen My Son? Film ’96 20:00 - Fiddler on the Roof. Film ’71 (U) 22:55 - Valley Girl. Film ’83 (15). GO Stars 06:55 - Journey 2: The Mysterious Island 08:30 - War Horse 11:00 - Monk 11:45 The Hollow Crown Part 7 12:30 - Katy Perry: Part of Me 13:55 Fast Five 16:05 - The Three Musketeers 17:55 - Flying Blind 19:20 - Two and a Half Men 20:10 - The Hollow Crown Part 8 21:00 - Jeff Who Lives at Home 22:25 - Bridesmaids 00:30 Grown Ups. Diva Universal 07:00 - Wolff’s Turf 08:55 Agatha Christie’s Poirot 09:55 Kojak 10:55 - Quincy, M.E. 11:55 - JAG 12:55 - ER 13:55 Rex: A Cop’s Friend 15:50 Kojak 16:50 - Agatha Christie’s Poirot 18:50 - JAG 19:50 - ER 20:50 - Great Women 21:00 ShakespeaRe-Told 22:45 - Fede Cieca 23:00 - ER. Discovery Channel 07:15 - American Chopper: Senior vs Junior: Offer Denied 08:10 - Dirty Jobs: Mud Mineral Excavator 09:05 - Deadliest Catch: Storm Season 09:55 Ultimate Survival: Red Rock Country 10:50 - How Do They Do It? 11:15 - How It’s Made 11:40 - Extreme Engineering: Holland’s Barriers to the Sea 12:35 - Fast N’ Loud: ’48 Chevy Fleetmaster 13:30 - Wheeler Dealers: First Gen Land Rover Range Rover 14:25 - American Chopper: Senior’s Vintage Project 15:20 - Mythbusters: Bubble Pack Plunge 16:15 Dirty Jobs: Dirty Jobs of the Big Apple 17:10 - Deadliest Catch: Blow Up 18:05 - Ultimate
Survival: Working the Wild 19:00 - How It’s Made 20:00 Gold Rush: Alaska: Going for Broke 21:00 - Gold Divers: One Bad Deal 22:00 - Jungle Gold: Armed Robbery 23:00 - Deadliest Catch: I Don’t Wanna Die.. Iris 16:00 - Passato prossimo. Film 2002 17:35 - Spirito Santo e le 5 magnifich4 canaglie. Film ’72 19:20 - A-Team (TF) 20:10 Hazzard (TF) 21:05 - Flags of our Fathers. Film 2006 23:20 La vita è un miracolo. Film 2004. Melita More 08:00 - Hollywood Buzz 08:30 Grey's Anatomy 09:20 - Private Practice 10:10 - Criminal Minds 11:00 - How I Met Your Mother 11:30 - Gossip Girl 12:15 Chuck 13:00 - Days of Our Lives 13:45 - Fringe 14:30 Supernatural 15:15 - Grey's Anatomy 16:00 - Private Practice 16:45 - The Mentalist 17:30 - SMASH 18:15 - Days of Our Lives 19:00 - Criminal Minds 20:00 - Mike & Molly 20:30 - How I Met Your Mother 21:00 - 2 Broke Girls 21:30 Whitney 21:55 - 30 Rock 22:30 - VEEP 23:05 - Top Gear 00:10 - Person of Interest 00:55 - True Blood. Biography Channel Hardcore Pawn: 10:00 Rematch: Ashley vs Tressa 10:30 - Mo’ Money. Mo’ Problems. The Locator: 11:00 My Two Dad’s 11:30 Childhood Pursuit. 12:00 - Eye for an Eye: Who Pimped My Ride? 12:30 - Eye for an Eye 13:00 - Pawn Stars: Evel Genius 13:30 - American Restoration: Duck and Cover. Dance Moms: 14:00 - The Competition Begins 15:00 - Wildly Inappropriate. Hardcore Pawn: 16:00 Rematch: Ashley vs Tressa 16:30 - Mo’ Money. Mo’ Problems. 17:00 - Eye for an Eye: Who Pimped My Ride? 17:30 - Eye for an Eye. The Locator: 18:00 - My Two Dad’s 18:30 - Childhood Pursuit. 19:00 - Pawn Stars: Evel Genius 19:30 - American Restoration: Duck and Cover 20:00 - Braxton Family Values: To Play or Not to Playboy. Hardcore Pawn: 21:00 - Rematch: Ashley vs Tressa 21:30 - Mo’ Money. Mo’ Problems. 22:00 - Hoarders: Kathleen # Scott. Hardcore Pawn: 23:00 - Tripped Out Cash 23:30 - Motor Mouth.
G˙at-tfal fuq il-Cable Jim Jam 08:05 - Benjamin’s Farm 08:10 - See The Sea 08:15 - Slim Pig 08:25 - Monkey See Monkey Do 08:35 - Kipper 08:45 - Igloo-Gloo 09:00 - Dougie in Disguise 09:10 - Barney and Friends 09:40 Wobblyland 09:45 - Jarmies 10:00 - Lots & Lots 10:15 - Oswald 10:40 - Jakers: The Adventures of Piggley Winks 11:05 - Wildlife 11:10 - James the Cat 11:15 - Fluffy Gardens 11:30 - My Animal Family 11:45 - Benjamin’s Farm 11:50 - See The Sea 11:55 - Mio Mao 12:05 - Slim Pig 12:15 Monkey See Monkey Do 12:25 - Bob the Builder 12:35 - Fireman Sam 12:45 - Thomas and Friends 13:10 - Pingu 13:15 - Tiny Planets 13:20 - Pingu 13:25 - Barney and Friends 13:55 - Kipper 14:05 - Angelina Ballerina 14:20 - Dougie in Disguise 14:30 - Wobblyland 14:35 - Monkey See Monkey Do 14:45 - Pingu 14:50 - Tiny Planets 14:55 Pingu 15:00 - My Animal Family 15:15 Benjamin’s Farm 15:20 - See The Sea 15:25 James the Cat 15:30 - Thomas and Friends 15:45 - Bob the Builder 15:55 - Fireman Sam 16:05 Jarmies 16:20 - Mio Mao 16:30 - Slim Pig 16:40 - Baby Antonio’s Circus 16:45 - Fluffy Gardens 17:00 - Slim Pig 17:10 - Pingu 17:15 - Tiny Planets 17:20 - Pingu 17:25 - Oswald 17:50 Gazoon 18:00 - Angelina Ballerina 18:15 Thomas and Friends 18:30 - Bob the Builder 18:40 - Fireman Sam 18:50 - Barney and Friends
19:20 - Pingu 19:30 - Monkey See Monkey Do 19:40 - Tiny Planets 19:45 - Tork 20:00 - Monkey See Monkey Do 20:10 - See The Sea 20:15 - My Animal Family 20:30 - Benjamin’s Farm 20:35 Jakers: The Adventures of Piggley Winks 21:00 Bob the Builder 21:10 - Thomas and Friends 21:25 - Bob the Builder 21:35 - Fireman Sam 21:45 - Igloo-Gloo 22:00 - Kipper 22:10 - Dougie in Disguise 22:20 - Barney and Friends. Disney Channel 08:00 - Jonas LA 08:25 - So Random 08:50 Hannah Montana 09:15 - Sonny with a Chance 09:40 - Kim Possible 10:05 - Shake It Up 10:30 Wizards of Waverly Place 10:55 - That’s So Raven 11:20 - Austin and Ally 11:45 - Art Attack 12:10 - ANT Farm 12:35 - The Suite Life on Deck 13:00 - My Babysitter’s a Vampire 13:25 - Shake It Up 13:50 - Austin and Ally 14:15 - Jessie 14:40 - ANT Farm 15:00 - Good Luck Charlie 15:30 - Gravity Falls 15:55 - The Suite Life on Deck 16:20 - Austin and Ally 16:45 - My Babysitter’s a Vampire 17:10 - ANT Farm 17:35 Good Luck Charlie 18:00 - Jessie 18:30 - That’s So Raven 18:50 - Cory in the House 19:15 - Phil of the Future 19:40 - Hannah Montana 20:05 Good Luck Charlie 20:55 - Wizards of Waverly Place 21:45 - Hannah Montana 22:35 - Brandy and Mr Whiskers.
07>00 09>00 10>00 12>00 14>00 14.05 15>25 15>40 16>35 16>55
NET News Telebejg[ Strada Rjali .NET NET News Foodies (b’waqfa g[al NET News fit-15>00) Telebejg[ Chit Chat Telebejg[ Malta Llejla
19>00 19>30 19>45 20>30 21>30 21>35 23>00
(b’waqfiret g[al NET News fil-17>00 u fis-18>00) Bozza tal-Mija Lift NET News Simpati/i NET News Mieg[ek (r) NET News
Sport fuq il-Cable Eurosport 08:30 - World Women’s Champ. Curling: Round Robin: Riga, Latvia (live) 10:30 - Mats Point 11:00 - UCI World Tour Cycling 12:00 - IBU WC Biathlon 12:30 -
FIS WC Nordic Ski Jumping 13:30 - World Women’s Champ. Curling: Round Robin: Riga, Latvia (live) 15:30 - FIS WC Nordic Skiing: Sochi, Russia: Men and Women Sprint Classic (live) 17:15 - UCI World Tour Cycling 18:15 NextGen Series Football 19:00 NextGen Series Football: QF (live) 21:00 - Greene Light 21:15 - Campus 21:45 - Wed. Selection 21:50 - WC Equestrian 22:50 - Riders Club 22:55 - Avantha Masters, PGA European Tour Golf 23:25 Golf Club 23:30 - Yachting. Eurosport 2 06:30 - Players Tour Champ. Snooker 08:30 - UCI World Tour Cycling 09:30 - NextGen Series Football 11:00 - J League Football: Nabisco Cup: Group Stage, Day 1 (live) 13:00 - UCI World Tour Cycling 14:00 - NextGen Series Football 15:00 - UCI World Tour Cycling: Tour of Catalunya: Stage 3 (live) 17:00 - J League Football 17:30 - The Euroleague Basketball Show 18:00 - UEFA Women’s Champ. League Football: QFs, 1st Leg: Oly. Lyonnais v Malmo (live). Eurocup Basketball: SF: 20:00 - 1st Leg (live) 21:45 - 2nd Leg (live). 23:00 - NextGen Series Football. GO Sports 1 07:00 - Serie A: Rd 29: Siena v Cagliari 09:00 - Barclays PL: Wk 31: PL Review 10:00 - Ligue 1: Rd 29: AS Nancy Lorraine v OGC Nice 12:00 - ATP Masters 1000: BNP Paribas Open, Indian Wells: SF 17:00 - Barclays PL: Wk 31: Swansea City v Arsenal 19:00 Trans World Sport 20:00 - Barclays PL: PL World 20:30 - The Six Nations 2013: Wales v England 22:30 - Serie A: Rd 29: Fiorentina v Genoa 00:30 - FIFA Futbol Mundial 01:00 - PGA European Tour: Avantha Masters: Day 3. GO Sports 2 20:45 - UEFA Champ. League: Rd of 16: 2nd Leg: Malaga v Porto (live) 22:45 - Milan Ch. GO Sports 7 07:00 - Vincennes Horseracing 09:00 - PGA European Tour: Avantha Masters: Day 3 13:00 Serie A: Rd 29: Sampdoria v Inter 15:00 - WGC Cadillac Champ. : Highlights 16:00 - Barclays PL: Wk 31: Manchester Utd v Reading 8:00 - The Six Nations 2013: France v Scotland 20:00 - ATP Masters 1000: BNP Paribas Open, Indian Wells: Highlights 21:00 - Serie A: Rd
29: Torino v Lazio 23:00 Barclays PL: PL World 23:30 ATP Masters 1000: BNP Paribas Open, Indian Wells: SF. GO Sports 8 09:00 - Vincennes Horseracing 11:00 - PGA European Tour: Avantha Masters: Day 3 15:00 Serie A: Rd 29: Sampdoria v Inter 17:00 - WGC Cadillac Champ. : Highlights 18:00 - Barclays PL: Wk 31: Man. Utd v Reading 20:00 - The Six Nations 2013: France v Scotland 22:00 - ATP Masters 1000: BNP Paribas Open, Indian Wells: Highlights 23:00 Serie A: Rd 29: Torino v Lazio 01:00 - Barclays PL: PL World 01:30 - ATP Masters 1000: BNP Paribas Open, Indian Wells: SF. Melita Sports 1 FIFA Beach Soccer WC Qual.: 08:00 - Hungary v Ukraine (r) 09:15 - Belarus v Russia (r). 10:35 - Volleyball Champions League Magazine: The Big Hit (r). Bundesliga: 11:10 - Bayer 04 Leverkusen v FC Bayern Munchen (r) 13:05 - Eintracht Frankfurt v VfB Stuttgart (r). 15:00 FA Cup 6th Rd: Man. C. v Barnsley (r) 16:55 - 2012 Alpari World Match Tour (r) 19:00 Bundesliga: Bayer 04 Leverkusen v FC Bayern Munchen (r) 20:55 - FA Cup 6th Rd: Millwall v Blackburn Rovers (r) 22:55 FIFA Beach Soccer WC Qual.: Hungary v Ukraine (r) 00:20 America's Cup: World Series: Newport: Day 1 (r). Melita Sports 2 12:00 - America's Cup: World Series: Newport: Day 1 (r) 14:00 - Swedish ATG Horse Racing: V4 Race Meetings 15:05 - FA Cup 6th Rd: Man. C. v Barnsley (r) 17:00 - Bundesliga: Eintracht Frankfurt v VfB Stuttgart (r) 18:55 - America's Cup: World Series: Newport: Day 1 (r) 21:00 - Swedish ATG Horse Racing: V65 Race Meetings 23:35 Bundesliga: VfL Wolfsburg v Fortuna Dusseldorf (r) 01:30 FA Cup 6th Rd: Millwall V Blackburn Rovers (r). Malta Stars 09:25 - Malta Rugby Football Union: Overseas v Birkirkara (r) 11:10 - Malta Handball Assoc.: Kavallieri v Phoenix (r) 12:35 MFA Futsal League: Valletta v Zejtun (r) 13:55 - BOV PL: Sliema v Tarxien (r) 16:05 - Football Nurseries (r) 16:50 - Malta Basketball Assoc.: Luxol v Hibs (r) 18:15 - MFA Futsal League: Valletta v Zejtun (r) 19:35 - Malta Rugby Football Union 21:15 Malta Handball Assoc. 22:35 Football Nurseries (r) 23:20 Melita GFA 1st Division (r) 01:05 - BOV PL: Sliema v Tarxien (r).
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
26 Klassifikati PROPJETÀ G{ALL-BEJG{ Marsaxlokk
APPARTAMENT u penthouses bil-veduta talba[ar u tal-kampanja, lesti minn kollox bi tliet kmamar tas-sodda, tnejn tal-banju, k/ina kbira u terrazzin 14-il pied bi 11-il pied. Kollox talaqwa kwalità, servuti bil-lift sal-garaxx. Prezz €112,000 (Lm48,000). Garaxx ta’ karozza wa[da €16,000 (Lm7,000) jew ta’ tnejn €28,000 (Lm12,000). ?emplu 79441869.
Marsaxlokk
TERRAN b ’ bit[a kbira lest minn kollox b ’ affarijiet ta ’ kwalità tajba , kemm tid[ol fih . Tliet kmamar tas - sodda , ]ew; kmamar tal - banju , k/ina kbira , boxroom , e// . Prezz € 11 2 , 000 ( Lm48 , 000) . Tista ’ tniffdu ma ’ garaxx ta ’ karozza wa[da jew tnejn . Garaxx ta ’ karozza wa[da € 1 6 , 000 ( Lm7 , 000) jew ta ’ tnejn € 28 , 000 ( Lm 1 2 , 000) . ?emplu 7777752 1 jew 99466988 .
{a]- }ebbu;
DAR f ’ post /entrali u bl - arja tag[ha . Prezz : €1 28 , 000 . ?emplu 79769677 .
{a] - }ebbu;
TERRACED house ;dida f ’ area sabi[a . Tliet qasab u nofs fa//ata b ’ 85 pied fond . Lesta minn kollox b ’ erba ’ kmamar tas - sodda , ]ew; kmamar tal - banju , k/ina , salott . Tajba wkoll g[all i]viluppaturi . Min hu interessat i/empel 79066880 jew 270 1 5780 .
AVVI}I G[al kull xog[ol
TA’ kostruzzjoni ta’ bini, alterazzjonijiet ta’ bini ta’ front gardens, ftu[ ta’ [itan bi travi tal-[adid, ftu[ ta’ bibien u twieqi, [nejjiet, bdil ta’ soqfa tal-konkos u xorok, u nikkavraw travi tal-[adid bl-injam, qlug[ ta’ madum tal-art u tal-[ajt. Nag[mlu fa//ati ;ewwa u barra, fuq il-fil, bis-sejjie[, bil-qoxra, xog[ol ta’ invjar, tik[il u tibjid u rran;ar, u nraqqg[u soqfa tal-konkos, e//. Xog[ol ta’ ilma. Xog[ol b’esperjenza kbira u attenzjoni ta’ xog[ol. B’garanzija ta’ xog[ol filpront. ?emplu 99602436.
Tiswijiet fil-pront u fil-post
TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur garanzija fuq ilparts u labour. Bl-ir[as
prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.
Tiswijiet
MAGNI tal-[jata. G[al service u tiswijiet fil-pront ta’ magni tal-[jata. ?emplu 99422268 jew 21416705.
G{ALL-BEJG{ G[amara antika
TINKLUDI twaletta bilmera, lavaman, komodina, gradenza bil-mera u wi// tal-ir[am u gwardarobba kbira. Jistg[u jinbieg[u separati. ?emplu 99800607.
Kamra tal-pranzu
INJAM tip Messikan: mejda, sitt si;;ijiet u Welsh dresser. €1350 jew l-eqreb. ?emplu 99010176.
Ag[ti d-demm… u tkun qed tag[ti tama lil [addie[or
L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
27
Il-captain tad-Depiro, S. Brincat tir/ievi t-tazza ming[and Louis Borg (Ritratt> Brian Grech) Ri]ultati
BASKETBALL - TAZZA LOUIS BORG - NISA
Rimonta inkredibbli ta’ Depiro Wara li fl-ewwel leg, Luxol reb[u b’distakk ta’ 16 -il punt dawn naqqsu r-ritmu fit-tieni leg u Pavi Depiro wettqu rimonta biex reb[u l-ewwel tazza tag[hom dan l-ista;un. Depiro rnexxilhom jag[mlu rimonta inkredibbli biex reb[u t-tazza Louis Borg b’aggregate ta’ 123-118.
Pavi Depiro......................123 Luxol................................118 ( 57-73, 66-45 )
Wara li fl-ewwel leg kienu Luxol li kisbu lewwel basket, Depiro ddominaw kompletament issessjoni biex kienu 16-4 minn fuq. Re;g[u kienu Luxol li bdew tajjeb it-tieni sessjoni biex kisbu l-ewwel tliet punti. Ir-risposta ta’ Depiro kisbet tmien punti ming[ajr risposta u l-iskor kien dak ta’ 24-7. Wara time-out u sostituzzjoni
Luxol tjiebu biex li]vanta;; ma kompliex jikber sal-mistrie[ u l-iskor kien dak ta’ 32-17. Depiro kellhom l-a[jar bidu wara l-intervall u ddistakk tela’ g[al g[oxrin punt, bl-iskor ikun 43-23. Hawn il-kow/ ta’ Luxol bidel lill-Amerikan M. Williams ma’ C. Medina. Wara ftit il-kow/ ta’ Depiro serra[ lil L. Belche. Luxol [adu vanta;; minn dan u kisbu tmien punti konsekuttivi biex l-iskor sar 43-31 u bdew l-a[[ar g[axar minuti 46-33 minn ta[t. Wara l-ewwel minuti, Luxol kellhom l-a[jar mument tag[hom u g[amlu 17-il punt ming[ajr risposta biex marru 55-51 minn fuq. Depiro dehru demoralizzati u Luxol [adu vanta;; biex u bdew it-tieni leg 16 -il
punt minn fuq, bl-iskor ikun 73-57. Luxol [asbu li kellhom il[ames unur tal-ista;un filbut imma l-mod kif [ar;u g[al din il-log[ba kien wie[ed ferm ]baljat. Ma kien hemmx dik ilkon/entrazzjoni u determinazzjoni u [afna passa;;i kienu ]baljati. Depiro g[amlu l-iskor 20-14. Luxol kienu xi ftit a[jar fit-tieni 10 minuti u rnexxilhom idawru r-ri]ultat sal-mistrie[, meta dawn g[amlu l-iskor 27-26. Wara bidu kalm g[at-tielet sessjoni Luxol [adu kwa]i [ames minuti biex kisbu lewwel punt bid-Depiro ftit jie[du vanta;; u l-iskor kien dak ta’ 32-28. F’daqqa wa[da Depiro dehru inkora;;ati waqt li Luxol komplew bl-istess attitudni negattiva.
Depiro bdew jirkupraw blalen li dehru mitlufa u basket ta’ L. Belche e]att mal-[in wara ]ball ta’ S. Pace g[amel l-iskor 46-30 u ndaqs bl-aggregate ikun dak ta’ 103-103. Kollox kellu ji;i de/i] fl-a[[ar 10 minuti. Bir-reazzjoni ta’ Luxol ma tasalx Depiro bdew jiddominaw ta[t il-boards u marru 52-30 minn fuq. Kif da[let M. Williams Luxol kisbu sitt punti ming[ajr risposta u l-iskor kien 52-36. Il-log[ba kienet bilan/jata u kienet il-captain tadDepiro, S. Brincat li bilbasket tag[ha po;;iet lil Depiro fuq quddiem. Free-throws mitlufa g[enu lil Luxol kwa]i jisforzaw il-[in barrani biss ix-xutt mill-bog[od ta’ G. Zarb mar barra fost il-fer[ tal-partitarji ta’ Depiro.
Basketball Tazza Louis Borg Cup Luxol v Depiro (agg 118-123)
45-66
Futbol Partita ta’ [biberija
Malta U19 v }vizzera U19
1-2
Malta U16 v I]rael
1-0
Ker/em v Victoria H
1-4
St Lawrence v }ebbu; R
4-1
Bury v Stevenage C. Alexandra v M. Keynes O. Athletic v Hartlepool U. Yeovil v Swindon T.
2-0 2-1 3-0 0-2
Accrington v Wimbledon Bradford C v Wycombe W Rochdale v Gillingham Southend U v P. Argyle Torquay U v Chesterfield
4-0 1-0
Uefa Mini-Tournament nisa GFA I Div
II Div
Ingilterra League One
League Two
Serie B
Ascoli v Reggina Bari v Padova Cesena v Livorno Cittadella v Spezia Crotone v Vicenza Juve Stabia v Sassuolo Modena v Empoli Pro Vercelli v Brescia Ternana v Grosseto V. Lanciano v Verona
1-1
0-2 2-1 0-3 3-0 0-0 0-0 1-0 1-1
2-3 2-3 0-0 1-2
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
28 Sport
Anali]i u kummenti
Tmiem il-;img[a ta’ football Malti
dwar il-partiti tal-Kampjonat Premier BOV
Trevor Cilia ta’ Floriana fl-azzjoni kontra {amrun. Floriana sabuha fa/li biex reb[u kontra l-Ispartans
INNUTAJNA... ■ LI fil-mistrie[ tal-log[ba Valletta - Birkirkara nqala’ di]gwid kbir bejn il-partitarji Beltin fejn rajna persuna wa[da ti;i mne[[ija millistands ta’ Valletta mill-pulizija. Jidher li l-partitarji Beltin mhumiex kuntenti bl-andament tat-tim minkejja l-investiment massiv li sar. Ninsab infurmat li hemm numru konsiderevoli ta’ partitarji li qeg[din jippjanaw li jibbojkotjaw il-log[ba kontra Hibernians b[ala protesta. ■ LI meta tikkunsidra li nhar il-{add li g[adda kien hemm konfront dirett bejn Valletta u B’Kara wie[ed kien jistenna li l-attendenza tkun wa[da tajba. Kien hemm 2,000 spettatur jassistu log[ba
bejn l-aktar tim li g[andu sapport Valletta u l-akbar ra[al f’Malta. Possibbli l-football Malti wasal f’din is-sitwazzjoni? Issa nhar il-{add ma kien hemm ebda sku]a... Meetings spi//aw, football fuq it-televi]joni ma kienx hemm xi log[ob partikolari u anqas xi attivitajiet li jtellfu. Mela issa g[andna stampa aktar /ara. ■ LI fatt kurju] huwa li lplayer ta’ Hibernians Clayton Failla deher binnumru tlettax fuq il-flokk li jilbes b’kuluri differenti. Mela n-numru wie[ed beda jidher isfar u n-numru tlieta abjad. Dan kien evidenti f’ritratt li deher ukoll fuq ittelevi]joni lokali. Tg[id
Failla kien sew fl-ispirtu papali wara l-elezzjoni talPapa Fran;isku matul il;img[a li g[addiet? ■ LI l-preparamenti g[allog[ba bejn Malta u l-Italja ta’ nhar it-Tlieta li ;ejjin jinsabu fl-aqwa tag[hom. Tlestiet struttura [dejn il-bridge talVIP fejn din jidher li ser tibda tintu]a fil-log[biet internazzjonali. Minbarra dan huma mifhum li ser ikunu madwar mitejn il-;urnalisti pre]enti g[al din il-log[ba bil-biljetti mibjug[a kollha. G[aldaqstant nistennew festa ta’ football g[al nhar it-Tlieta flIstadium Nazzjonali u l-madwar fejn anki l-inizjattiva talFan Zone hija ta’ min ifa[[arha.
Jonathan Bajada (xellug) ta’ Mosta isegwi lil Clayton Failla ta’ Hibs
B’Kara jift[u vanta;; fil-qu//ata minn Simon FARRUGIA
Wara reb[iet kontra Hibernians u Mosta kien imiss li B’Kara jiksbu l-aktar reb[a importanti s’issa fil-kampjonat dan wara li huma g[elbu lil Valletta b’gowl f’kull taqsima. Minkejja li fuq il-karta l-Beltin g[andhom l-a[jar elementi dak li se[[ fil-pitch nhar il-{add li g[adda kien ferm differenti. Dan ilg[aliex l-Istripes dehru ferm superjuri u organizzati mill-avversarji tag[hom. G[al darb’o[ra s-superjorità ta’ B’Kara f’nofs il-ground fejn ;eneralment tintreba[ il-log[ba kienet evidenti. Fenech u Sciberras kienu l-orkestraturi ta’ dan is-su//ess. Valletta kienu ;ejjin minn telfa xejn mistennija matul il-;img[a kontra Tarxien Rainbows biex din kienet it-tieni telfa konsekuttiva kif ukoll wie[ed ta’ min jirrimarka li minn l-a[[ar tliet log[biet kisbu punt wie[ed biss. Fil-log[ba kontra B’Kara kif kien il-ka] kontra rRainbows id-difi]a dehret vulnerabbli filwaqt li b’nofs il-ground mitluf l-attakk kien prattikament ine]istenti. B’din it-telfa Valletta jinsabu fit-tielet post erba’ punt ta[t l-istess leaders B’Kara b’konfront delikat jistenniehom nhar Sibt il-G[id kontra Hibernians. Mark Miller wettaq numru ta’ bidliet g[al din il-log[ba l-aktar min[abba t-telfa kontra Tarxien fejn da[lu lura Dimech, Caruana, Barbosa u Gabriel. Mill-banda l-o[ra l-kow/ ta’ B’Kara Paul Zammit g[amel bidla wa[da mir-reb[a kbira ta’ 7-1 kontra Mosta b’Rowen Muscat jibda flok Ryan Scicluna. Meta ninsabu log[ba biss bog[od minn tmiem l-ewwel round ta/-Championship Pool B’Kara jinsabu fl-a[jar po]izzjoni. Pero’ t-taqtig[a jidher li ser tkompli sal-a[[ar fejn Hibernians, Valletta u anki Sliema mhumiex ser i/edu pulzier. Jirritornaw g[ar-reb[ Hibernians irritornaw g[ar-reb[ wara ]ew; telfiet konsekuttivi biex re;g[u telg[u fit-tieni post tal-klassifika. Reb[a kienet importanti [afna g[all-Pawlisti konxji mill-fatt ta’ konfront dirett bejn Valletta u B’Kara fejn xi [add minnhom kien ser iwaqqa’ l-punti. Dan g[amluh imma ma kinitx xi log[ba fa/li fejn wara xokk inizjali kellu jkun Edison Dos Santos ‘Tarabai’ is-salvatur tag[hom b’]ew; gowls lejn l-a[[ar parti tal-log[ba. Mosta li kienu ;ejjin minn telfa kbira ta’ 7-1 kontra B’Kara u li kisbu reb[a wa[da milla[[ar seba’ log[biet tag[hom taw l-a[[ar wirja ta’ dan l-a[[ar. Hibernians kienu ming[ajr Dias u Lima sospi]i filwaqt li Pulis u Pearson barra mwe;;g[in. Players li kollha mistennija jkunu g[addispo]izzjoni ta’ Michael Woods g[all-konfront dirett kontra Valletta ta’ ;imag[tejn o[ra. F’log[ba li ddi]appuntat lil dawk pre]enti fl-Istadium Nazzjonali Sliema Wanderers u Tarxien Rainbows temmew il-log[ba ta’ bejniethom fi draw ta’ 0-0 biex b’dan il-punt miksub, il-Wanderers ]ammew il-punt vanta;; fuq ir-Rainbows. Imma mill-banda l-o[ra reb[a g[all-Blues kienet tpo;;ihom fit-tieni post tal-klassifika. Filfatt il-Wanderers jistg[u jqisu li fallew ]ew; punti minn dan ilkonfront. I]-]ew; na[at kien ;ejjin minn reb[iet importanti, Tarxien g[elbu lil Valletta filwaqt li Sliema lil Hibernians. I]da ebda tim ma’ la[aq il-livell tal-log[ba pre/edenti meta ffa//jati kontra xulxin. Balzan u Qormi kisbu punt kull wie[ed f’log[ba pja/evoli li offriet tmien gowls bil-ballun tiela’ u nie]el. B’ebda pressjoni fuq i]-]ew; timijiet dan ippermetta li kemm Balzan kif ukoll Qormi jaffa//jaw din il-log[ba rilassati. Finalment dan ir-ri]ultat ftit kellu effett fuq il-klassifika tar-Relegation Pool peress li kemm Balzan kif ukoll Qormi jinsabu ferm il-bog[od miz-zona l-[amra. Bilboa Zarate kien sospi] g[al Qormi filwaqt li g[al Balzan saret bidla qabel bdiet il-log[ba fejn Aboulezz beda flok Jamie Pace minkejja li dan tal-a[[ar kien di;à mni]]el fuq il-line up. Fi]-]ew; okka]jonjiet pre/edenti dan l-ista;un Balzan [ar;u rebbie[a bliskor identiku ta’ 2-1. Sabuha fa/li Reb[a fa/li kisbu Floriana dan wara li huma g[elbu lil {amrun Spartans bl-iskor /ar ta’ 3-0 minkejja li tnejn mit-tliet gowls waslu fil-[in mog[ti ]ejjed. Kienet log[ba li g[al darb’o[ra kkonfermat wirja o[ra impressjonanti minn Igor Coronado fejn il-Bra]iljan skorja hat trick. Minkejja li l-Greens iddominaw fejn kellhom aktar mil-log[ob xorta wa[da din ma tistax titqies b[ala xi wirja tajba. Fil-fatt {amrun kellhom il-mumenti tag[hom fit-tieni taqsima i]da naqsu li jkunu diretti biex finalment pattew qares g[al dan. G[al Floriana Mark Spiteri u Kane Farrugia bdew flok Steve Pisani u Clyde Borg filwaqt li {amrun kienu ming[ajr is-sospi] Adrian Borg. Ri]ultat li kompla jikkonsolida post Floriana fir-Relegation Pool filwaqt li [alla lill-Ispartans f’inkwiet serju. Rabat u Melita spi//aw il-konfront tag[hom fi draw ta’ 2-2 fejn l-Ajax irkupraw minn ]ew; gowls minn ta[t fejn dan ir-ri]ultat laktar li ffavorixxa kien lil {amrun Spartans biex issa t-taqtig[a g[ar-Relegation kompliet tkun wa[da kumbattuta bejn dawn it-tliet timijiet. {amrun jinsabu punt fuq Rabat u ]ew; punti fuq Melita fejn jidher li l-konfronti diretti bejn dawn it-tlieta ser jiddeterminaw min ser jisfa relegat. Rabat kienu ming[ajr Clive Brincat, Yan Cauchi u Justin Felice filwaqt li g[al Melita neqsin kien hemm Luke Sammut u Luke Micallef. Dan kien it-tielet ri]ultat ta’ draw bejn dawn it-timijiet dan l-ista;un fejn fil-log[biet pre/edenti kienu spi//aw fi draws ta’ 0-0 u 3-3 rispettivament.
IN-NAZZJON L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
Sport 29 KUMMENTI WARA L-PARTITA B’KARA 2-0 VALLETTTA
‘Fadlilna sitt finali’ Paul Zammit - kow/ B’Kara FC “Ninsabu sitt log[biet ’il bog[od mir-reb[ talKampjonat. It-taqtig[a hija wa[da missielta.” Dawn kienu l-ewwel kummenti tal-kow/ ta’ B’Kara Paul Zammit fi tmiem ir-reb[a li l-Istripes kisbu kontra Valletta. B’din irreb[a B’Kara telg[u wa[idhom fil-qu//ata tal-klassifika fejn dwar dan Zammit qal, “Ninsab kuntent [afna li ksibna tliet punti minn konfront diffi/li [afna kontra Valletta fejn kul[add jaf il-qawwa ta’ dan it-tim. Pero’ a[na qeg[din nuru titjib minn log[ba g[all-o[ra fejn qed inkunu dixxiplinati [afna. Il-players jinsabu kon/entrati [afna fejn nemmen li t-tim la[aq laqwa tieg[u fl-a[jar mument. I]da rridu nibqg[u ffukkati peress li hemm erba’ timijiet jissieltu biex jirb[u lKampjonat. Verament li dan kien pass fid-direzzjoni ttajba li jista’ jfisser [afna u jista’ ma’ jfisser xejn.”
Jonathan Caruana ta’ Valletta (xellug) jissielet g[all-ballun ma’ Joseph Zerafa ta’ B’Kara
It-tim tal-;img[a J. Haber (B’Kara)
G. Roberts (Floriana )
Wirja tajba mill-goalkeeper talIstripes u tat-tim nazzjonali Malti fejn Haber jag[ti kunfidenza kbira liddifi]a. Kien attent [afna kull meta Valletta resqu lejn il-lasta difi]a minnu. Akkwist li jista jfisser kampjonat.
Fir-reb[a li l-Greens kisbu kontra {amrun minbarra l-istills Coronado kkonferma wkoll il-potenzjal tieg[u Graham Roberts. L-esperjenza li g[andu dan il-player qed tg[in mhux ftit lil Floriana li issa jidher li stabilizzaw ru[hom wara mumenti diffi/li matul dan l-ista;un.
E. Herrera (B’Kara)
J. Chetcuti (Qormi)
Akkwist ie[or importanti minn Paul Zammit g[al dan l-ista;un fejn dan ilplayer ta dimensjoni ;dida lill-Istripes. Determinanti [afna fil-;irjiet tieg[u mal-linja.Jiddefendi bi qlubija filwaqt li jattakka b’mod abbli.
F’log[ba li offriet xejn anqas minn tmien gowls Chetcuti kellu rwol liberu fit-tim Qormi. Meta jkun mog[ti dan id-dover huwa kwa]i dejjem jirrispondi b’wirja tajba kif fil-fatt g[amel kontra Balzan.
R. Garcia Conceicao (Balzan)
B. Kristensen (Hibernians)
Dan il-player li g[andu esperjenza vasta tal-football lokali kien tajjeb [afna fil-log[ba kontra Qormi. Skorja ]ew; gowls filwaqt li [adem bla waqfien f’log[ba rilassanti li ma kien fiha ebda pressjoni g[all-ebda tim.
A.Mendoza (B’Kara)
Nikkunsidrah b[ala wie[ed milla[jar difensuri /entrali li hawn f’pajji]na. Player eleganti [afna fejn ming[ajr wisq xinxilli jaqdi dmiru
Dan il-player kien il-mutur f’nofs ilground ta’ Hibernians. Minn saqajh waslu l-gowls skurjati minn Tarabai fejn Bjorn b’]ew; passes meqjusa ;ab lill-attakkant Pawlist wa[du. G[andu vi]joni tajba tal-log[ba. Edison Luis Dos Santos, ‘Tarabai’ fl-azzjoni kontra Mosta
b’perfezzjoni. Player li jag[mel id-differenza f’log[biet diretti.
P. Fenech (B’Kara)
Indubjament l-a[jar player ta’ B’Kara fir-reb[a li huma kisbu kontra Valletta. L-ener;ija li g[andu dan ilplayer ti]boq il-medja li mdorrijin
naraw fil-football lokali.Player li huwa kreattiv [afna u li l-Istripes jibba]aw [afna fuq il-kapa/itajiet tieg[u.
S. Biancardi (Sliema W.)
Wie[ed mill-ftit punti po]ittivi li kien hemm fit-tim tal-Wanderers kienet il-wirja ta’ Biancardi. Ma kinitx log[ba fa/li g[all-Blues imma wie[ed stenna xi [a;a aktar minn tim li jinsab ‘outsider’ g[ar-reb[ tal-kampjonat.
I. Coronado (Floriana)
Wara ]-]ew; gowls li skorja l;img[a li g[addiet din il-;img[a skorja hat trick. Minn mindu Coronado ng[aqad mal-Greens dawn tjiebu [afna fil-wirjiet tag[hom kif ukoll bdew ;ejjin ir-ri]ultati. Diffi/li biex i]ommu lil dan il-player l-ista;un li ;ej.
E. Luis Dos Santos (Hibernians)
Fl-ewwel log[ba li beda mill-bidu kemm ilu li ;ie lura mal-Pawlisti Tarabai skorja ]ew; gowls f’mument li t-tim kien jinsab ta[t paniku bil[in g[addej u jridu reb[a wara ]ew; telfiet. Wera opportuni]mu t’attakkant.
IN-NAZZJON
L-Erbg[a, 20 ta‘ Marzu, 2013
30 Sport
Bonus Kall misjuq minn Julian Farrugia (l-ewwel wie[ed mil-lemin) fit-tluq tas-seba’ ti;rija, ti;rija Klassi Premier (Ritratt> Brian Grech)
TI:RIJIET TA}-}WIEMEL
Bonus Kall u Timolin jirb[u t-ti;rijiet ewlenin Minn Kenneth Vella
L-aktar ]ew; ti;rijiet mistennija li saru lbiera[ wara nofsinhar, festa pubblika, fil-korsa tal-Marsa kienu wa[da tat-trott g[al ]wiemel tal-klassi Premier u o[ra tal-galopp. Dawn kienu jag[mlu parti mid-disa’ laqg[a tas-sena fuq tmien ti;rijiet u ntreb[u minn Bonus Kall u Timolin rispettivament. Bl-e//ezzjoni tatti;rija Premier, mit-ti;rjiet lo[ra tat-trott numru ta’ ]wiemel g[addew g[al sensiela ta’ finali ta’ Condition Races. Fl-aktar ti;rija importanti minn dawn, dik tal-klassi Premier, kien l-I]vedi] Bonus Kall (Julian Farrugia) li beda laktar b’sa[[tu wara l-karozza tat-tluq. Dan minnufih feta[ vanta;; ta’ nofs tul minn Magic de Assigny (Charles Camilleri) u Noble d’Ete (Raymond Clifton). Bonus Kall baqa’ ji;ri b’konsistenza sat-tmiem u qasam il-linja finali l-ewwel ming[ajr tbatija u b’aktar minn erba’ tulijiet vanta;; quddiem Magic de Assigny. Oncle Sam (Clive Gerada) kellu wkoll prestazzjoni tajba bi pjazzament fit-tielet post
minn Noble d’Ete. L-ewwel reb[a f’Malta g[al Bonus Kall waslet f’medja ta’ 1.15.3” filkilometru. Fl-unika ti;rija tal-galopp, Henderlik (Demis Zammit) kien l-aktar ]iemel velo/i millga;;a tat-tluq. Fl-ewwel battuti tat-ti;rija, dan feta[ vanta;; ]g[ir minn Diamante Grande (Sarah Borg) u Privileged Boy (Michael Sultana). I]da madwar 300m mittmiem, Henderlik beda jnaqqas mill-;iri u dlonk inqabe] minn Timolin (Ramon Grima) li [a lewwel reb[a tas-sena. Privileged Boy kien l-a[[ar ]iemel li g[adda g[all-finali tat-Tazza Chukkas wara li da[al fit-tielet po]izzjoni. It-ti;rija tal-klassi Gold ]viluppat f’taqtig[a qawwija fla[[ar metri bejn tliet ]wiemel. Kien il-kwotat Orage du Pont (Charles Camilleri) li [a t-tieni reb[a konsekuttiva bi ftit minn Ouragan d’Any (Frans Gauci) u L’Ideal de Fersan (Carl Caruana). Reado November (Shawn Portelli) temm fir-raba’ post. Bidu qawwi wara l-karozza tat-tluq ghal Pile Ou Face (Mark Desira) g[en lil dan il-
Fran/i] biex jie[u l-ewwel reb[a tas-sena fl-ewwel ti;rija tal-klassi Silver. Dan b’distakk ta’ ]ew; tulijiet minn Orio de Marancourt (Charles Camilleri) u Ostheo d’Havetot (Andrew Farrugia). Mr King (Frans Tanti) re;a’ kien konsistenti bi pjazzament fir-raba’ po]izzjoni. It-tieni ti;rija mill-istess klassi wkoll ma kellhiex [afna storja. Misjuq mill-I]vedi] Kent P Gustavsson, il-Bel;jan Ackaturbo ma falliex milli jie[u t-tieni reb[a tas-sena wara li fid-dritta finali kkontrolla lavvanz ta’ Prince du Moutier (Raymond Schembri) u Lucky d’Hercla (Cliferty Calleja). Quartz du Lupin (Jeffrey Said) temm ir-raba’. Fl-ewwel minn ]ew; ti;rijiet tal-klassi Bronze, Marchallach (Rodney Gatt) inqabe] propju fuq il-linja finali mir-rebbie[ Quingen De Bussy (Emmanuel Fenech) li [a t-tieni reb[a f’Malta. Orgeat (Noel Baldacchino) u Prince de Laurne (David Ellul) da[lu warajhom f’dik l-ordni. B’kuntrast, fit-tieni ti;rija talistess klassi, Noli de Marray (Patrick Spiteri) iddomina tul id-distanza u ttrijonfa ming[ajr
problemi, b’vanta;; ta’ [ames tulijiet minn Narcus du Roc (Noel Baldacchino). Bella Notte (Nathaniel Barbara) u Willesden Hanover (Wayne Farrugia) kellhom ukoll pjazzament tajjeb. Il-laqg[a fet[et b’ti;rija talklassi Copper. Esmeralda Run (Redent Magro) okkupat lewwel post tul it-ti;rija kollha
u [ar;et rebbie[a b’vanta;; ta’ erba’ tulijiet minn Zmaj Boko (Rodney Gatt) u Minou de Perdriat (Charles Farrugia). Ideal de Suce (Sandro Cutajar) temm fir-raba’ po]izzjoni. Il-programm inkluda wkoll ti;rija tal-ponijiet bi ]wiemel tal-galopp fuq 700 metru. Din intreb[et mid-debba Fox Hunt misjuqa minn Gorg Saliba.
Ir-ri]ultati kollha
I Ti;rija. Klassi Copper. Dist – 2140m. 1. Esmeralda Run (R. Magro) {in – 2.44.2” (1.16.7”) 2. Zmaj Boko (R. Gatt) 3. Minou de Perdriat (C. Farrugia) 4. Ideal de Suce (S. Cutajar) II Ti;rija. Klassi Bronze. Dist – 2140m. 1. Quingen de Bussy (E. Fenech) {in – 2.44.2” (1.16.7”) 2. Marchallach (R. Gatt) 3. Orgeat (N. Baldacchino) 4. Prince de Laurne (D. Ellul) III Ti;rija. Klassi Bronze. Dist – 2140m. 1. Noli de Marray (P. Spiteri) {in – 2.44.4” (1.16.8”) 2. Narcus du Roc (N. Baldacchino) 3. Bella Notte (N. Barbara) 4. Willesden Hanover (W. Farrugia) IV Ti;rija. Klassi Galopp. Dist – 1750m. 1.Timolin (R. Grima) {in – 1.46.9” 2. Henderlik (D. Zammit) 3. Privileged Boy (M. Sultana) V Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2140m. 1. Pile Ou Face (M. Desira) {in – 2.43.6” (1.16.4”) 2. Orio de Marancourt (C. Camilleri) 3. Ostheo d’Havetot (A. Farrugia) 4. Mr King (F. Tanti) VI Ti;rija. Klassi Gold. Dist – 2140m. 1. Orage du Pont (C. Camilleri) {in – 2.43.3” (1.16.3”) 2. Ouragan d’Any (F. Gauci) 3. L’Ideal de Fersan (C. Caruana) 4. Reado November (S. Portelli) VII Ti;rija. Klassi Premier. Dist – 2140m. 1. Bonus Kall (J. Farrugia) {in – 2.41.2” (1.15.3”) 2. Magic de Assigny (C. Camilleri) 3. Oncle Sam (C. Gerada) 4. Noble d’Ete (R. Clifton) VIII Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2140m. 1. Ackaturbo (K. Gustavsson) {in – 2.45” (1.17.1”) 2. Prince du Moutier (R. Schembri) 3. Lucky d’Hercla (C. Calleja) 4. Quartz du Lupin (J. Said)
TAZZA TAD-DINJA
TAZZA TAD-DINJA 2014
Manolev dubju] g[al kontra Malta
Ghedin i[abbar l-iskwadra finali
Il-midfielder tal-Bulgarija Stanislav Manolev jista’ jitlef il-log[ba ta’ nhar il-:img[a kontra Malta wara li we;;a’ waqt sessjoni ta’ ta[ri;. Il-player ta’ Fulham [alla l-iskwadra u issa se jkun e]aminat biex jara jekk jistax jilg[ab kontra Malta. Manolev s’issa skurja ]ew; gowls fillog[ob validu mir-rawnd ta’ kwalifikazzjoni g[at-Tazza tad-Dinja. Ta’ min jiftakar li l-log[ba bejn ilBulgarija u Malta se tintlag[ab fi grawnd vojt. Il-Bulgarija s’issa g[adha ma tilfitx log[ba.
Il-kow/ nazzjonali ta’ Malta Pietro Ghedin [abbar l-iskwadra finali ta’ 18-il player g[all-partita ta’ nhar il-:img[a kontra l-Bulgarija. Din il-log[ba se tintlag[ab fil-belt ta’ Sofia fi grawnd vojt u tibda fis6pm. Erbat ijiem wara, ji;ifieri fis26 ta’ Marzu Malta tilg[ab f’Ta’ Qali kontra l-Italja.
L-iskwadra finali: Goalkeepers
Justin Haber - Birkirkara FC Andrew Hogg - Enosis Neon Paralimini
Difensuri
Andrei Agius - US Latina Calcio Ryan Camilleri - Hibernians
Jonathan Caruana - Valletta Luke Dimech - Valletta Alexander Muscat - Sliema Wanderers
Midfielders
Clayton Failla – Hibernians Roderick Briffa - Valletta Paul Fenech - Birkirkara Ryan Fenech - Valletta Edward Herrera - Birkirkara Rowen Muscat - Birkirkara Gareth Sciberras - Birkirkara
Attakkanti
Danijel Bogdanovic - Valletta Andrew Cohen - Hibernians Michael Mifsud - Valletta Andrè Schembri - Omonia Nicosia
Pietro Ghedin
IN-NAZZJON
L-Erbg[a, 20 ta‘ Marzu, 2013
Sport 31 FUTBOL
Owen se jirtira fi tmiem l-ista;un L-eks attakkant internazzjonali Ingli] Michael Owen [abbar li fi tmiem l-ista;un se jitira mill-isport. Owen, li b[alissa jilg[ab ma’ Stoke beda l-karriera tieg[u ma’ Liverpool meta kien g[ad kellu 17-il sena. Matu l-karriera tieg[u Owen lag[ab ma’ diversi klabbs b[alma huma Man Utd, Real Madrid u Newcastle. Owen ilu jilg[ab ma’ Stoke sa minn Settembru li g[adda. “Nemmen li dan hu l-mument ;ust biex intemm ilkarriera tieg[i. F’[ajti kelli l-furtuna li lg[abt ma’ klabbs ta’ fama mondjali,” qal Owen. Dan il-player kellu diversi injuries fil-karriera tieg[u u kien dan il-fattur prin/ipali g[aliex dan qatt ma kien player konsistenti. Bla dubju l-aktar gowl li jibqa’ mfakkar g[alih l-eks player ta’ Liverpool hu l-gowl fit-Tazza tad-Dinja tal1998 li kien skurja kontra l-Ar;entina. Owen lag[aba 89 darba mat-tim nazzjonali Ingli] u skurja 40 gowl. Owen hu r-raba’ l-aqwa skorer ta’ kull ]mien mat-tim nazzjonali Ingli]. Partita o[ra li jibqa’ mfakkar g[aliha Owen hi llog[ba bejn l-Ingilterra u l-:ermanja tal-2001 fejn dakinhar Owen skurja hat trick biex g[en lil pajji]u jirba[ 5-1 kontra l-:ermanja. Fuq livell ta’ klabb Owen kellu l-aqwa perjodu talkarriera tieg[u ma’ Liverpool. Mar-Reds hu skurja 158 gowl f’297 log[ba. Fis-sena 2001 Owen ;ie vvutat b[ala l-Aqwa Player tal-Ewropa u barra minn hekk
spi//a l-aqwa skorer tal-kampjonat Ingli] g[al darbtejn. Fl-2001 Owen reba[ l-FA Cup ma’ Liverpool u filfinali dan kien protagonista meta skurja ]ew; gowls biex g[en lit-tim tieg[u jirba[ 2-1 kontra Arsenal. Barra minn hekk, fl-2001 Owen reba[ il-League Cup u t-Tazza UEFA. Fl-2004 Owen mar jilg[ab ma’ Real Madrid u minkejja li fl-uniku sena li g[amel ma’ Real kien jibda ;eneralment b[ala sostitut irnexxielu jiskurja 16-il gowl. Wara dik is-sena ma’ Real, Owen irritorna flIngilterra meta mar jilg[ab ma’ Newcastle. L-a[[ar snin tal-karriera ta’ Owen kienu imtappna b’diversi injuries. Wara li rkupra minn injury fl-irkoppa u [a sehem fit-Taza tad-Dinja tal-2006 Owen we;;a’ f’partita kontra l-i}vezja u kellu jdum kwa]i sena barra. Man Utd akkwistaw lil Owen b’xejn u dan it-trasferiment xejn ma ni]el tajjeb mal-partitarji rivali ta’ Liverpool. Mar-Red Devils Owen ma impressjonax, g[alkemm ]gur li l-partitarji ta’ Man Utd jibqg[u jiftakru lil Owen g[all-gowl li kien skurja fl-a[[ar minuti fir-reb[a ta’ 4-3 li Utd kienu kisbu fuq ir-rivali Man City. Sa minn meta ng[aqad ma’ Stoke Owen lag[ab seba’ darbiet mag[hom, fejn f’sitt darbiet minnhom da[al b[ala sostitut. Ma’ Stoke Owen s’issa skurja gowl.
L-attakkant Ingli] Michael Owen
Blackburn ike//u l-kow/
Blackburn Rovers [abbru li ke//ew lil Michael Appleton, 67 jum wara li kienu [atruh b[ala kow/. Gary Bowyer, li hu kow/ tar-riservi issa se jmexxi lil dan it-tim sa tmiem dan l-ista;un.
TAZZA TAD-DINJA
Taylor se jie[u post Cahill fl-iskwadra Ingli]a Id-difensur ta’ Newcastle Steven Taylor se jie[u post Gary Cahill fliskwadra Ingli]a li se tilg[ab partiti validi mir-rawnd ta’ kwalifikazzjoni g[at-Tazza tad-Dinja kontra San Marino u lMontenegro. Gary Cahill hu wie[ed middiversi difensuri mwe;;g[in. Jekk Taylor jibda mal-ewwel 11 din tkun l-ewwel darba fil-karriera tieg[u li jkun libes il-flokk nazzjonali Ingli].
Difensur ie[or li rtira mit-tim hu Michael Dawson ta’ Tottenham. Barra minn hekk id-difensur ta’ Man Utd Rio Ferdinand irrifjuta li jing[aqad mat-tim anke jekk kien imsejja[ mill-kow/ nazzjonali Roy Hodgson. Ferdinand qal li mhux se jing[aqad mat-tim min[abba li jrid jibqa’ jsegwi ilprogramm ta’ terapija waqt li jkun hemm log[biet internazzjonali. }ew; difensuri
disponibbli huma Lescott ta’ Man City u Smalling ta’ Man Utd. Intant, il-captain ta’ Roma Francesco Totti ma eskludiex li jilg[ab fit-Tazza tad-Dinja. Matul il-;img[a l-kow/ tat-tim nazzjonali Taljan Cesare Prandelli qal li jekk Totti jkun f’kundizzjoni tajba u jibqa’ juri l-log[ob li qed juri ma tkunx problema biex isejja[lu g[al maliskwadra li tikkompeti fit-Tazza tad-
Dinja. Fi tmiem il-;img[a Totti, b’gowl kontra Parma qabe] lil le;;endajru Nordahl f’dik li hi klassifika tal-aqwa skorers fl-istorja tas-Serie A. “Il-kliem ta’ Prandelli [adt gost bihom. G[ad fadal sal-2014 u jaf nirtira sa dakinhar. Jekk jg[ajjatli Prandelli nie[u de/i]joni,” qal Totti. Il-goalkeeper Taljan Buffon ukoll fa[[ar lil Totti u qal li dan ikun utli g[at-tim fil-Bra]il. ATLETIKA
FORMULA 1
Christian Horner jilmenta dwar ir-roti Il-Kap tar-Red Bull Christian Horner ilmenta dwar ir-roti u qal li l-wirja tas-sewwieqa kienet affetttwata b’mod negattiv min[abba r-roti. I/-champion Sebastian Vettel, li beda millpole position spi//a fit-tielet post filwaqt li sie[bu Mark Webber spi//a fis-sitt post. “Mill-bidu tat-tellieqa ndunajna li kien se jkollna problema bir-roti. Kellna nieqfu f’[afna pitstops u dan tellifna r-ritmu,” qal Horner. Ta’ min jinnota li minn l-ista;un diversi sewwieqa lmentaw mir-roti u qalu li dawn kienu qed jittieklu malajr. IlPirelli kienu qalu li r-roti kienu qed jittieklu malajr min[abba li t-testijiet tal-preseason saru f’temperaturi s[an [afna.
Ir-rebbie[ tal-Grand Prix, Kimi Raikkonen tal-Lotus kien luniku sewwieq li kellu jieqaf darbtejn fil-pitstop. Intant, Raikkonen qal li se jag[mel minn kollox biex jissielet g[ar-reb[ tat-titlu. Raikkonen g[eleb l-isfida ta’ Vettel u ta’ Fernando Alonso tal-Ferrari biex reba[ l-ewwel Grand Prix tal-ista;un fl-Awstralja. “Mhux se tkun fa/li g[alija biex nirba[ it-titlu imma g[andi tim li qed ja[dem bla waqfien biex jipprovdili karozza li biha nag[ti sfida lil kul[add. M’g[andniex ri]orsi daqs il-Ferrari, daqs il-McLaren jew daqs ir-Red Bull imma wrejna li kapa/i nkunu hemm,” qal is-sewwieq Fillandi].
Bolt se jikkompeti f’Ruma
I/-champion Olimpiku Usain Bolt se jikkompeti filGolden Gala ta’ Ruma li se ssir fis-6 ta’ :unju. Bolt se jtellaq fil-100m. Bolt se jtellaq ukoll f’Oslo fin-Norve;ja fit13 ta’ :unju u barra minn hekk se jikkompeti fis-6 ta’ Lulju f’Pari;i. Bolt qed i[ejji g[all-kampjonat mondjali li se jsiru f’Awwissu li ;ej fil-belt ta’ Moska fir-Russja.
L-Erbg[a, 20 ta’ Marzu, 2013
32 Lokali
Il-Pontifikal li sar ilbiera[ fl-okka]joni tal-Festa ta’ San :u]epp, li lbiera[ kienet i//elebrata fir-Rabat (Ritratti> Michael Ellul)
Fir-Rabat, i//elebrata l-festa ta’ San :u]epp Fil-Knisja tal-Patrijiet Fran;iskani Minuri saret quddiesa pontifikali fl-okka]joni tal-festa ta’ San :u]epp, festa li tkun /elebrata kull sena fid19 ta’ Marzu. G[all-quddiesa attendiet lA;ent President u diversi membri Parlamentari mi]]ew; na[at, b’Father Martin Cilia jag[mel l-omelija, li lmessa;; tag[ha kien marbut mal-kapa/ità li nisimg[u ssej[a t’Alla. Il-quddiesa tmexxiet millAr/isqof Pawlu Cremona. Fil-Pani;ierku, Fr. Martin Cilia fisser kif San :u]epp, b’g[emilu wriena kif fis-skiet g[andna nisimg[u dak li Alla qed jitlob minnha. Spjega kif il-fidi ti;i missmig[, bl-istess mod kif il-fidi ta’ San :u]epp ;iet peress li fis-skiet sema’ l-vu/i t’Alla, u bl-istess mod a[na wkoll
g[andna nsibu l-[in biex fisskiet inkomplu nisimg[u u niskopru l-fidi, li tmexxina f’[ajjitna. B’rabta ma’ dan, Fr Martin Cilia qal li anke l-Papa Fran;isku, f’espressjoni ta’ umiltà u sempli/ità, irnexxielu jo[loq ftit [in ta’ skiet biex hu kif ukoll l-eluf li kienu qed isegwuh waqt lewwel dehra tieg[u fil-pubbliku, jirriflettu. G[all-quddiesa attendew ukoll diversi Kunsilliera tar-Rabat. Aktar tard matul i/-/elebrazzjoni, saret pre]entazzjoni taxxemg[a simbolika lil San :u]epp mis-Sindki tarRabat, tal-Imdina u talImtarfa. Aktar tard din is-sena se jsiru /elebrazzjonijiet f’g[eluq il-50 sena talInkurunazzjoni tal-Istatwa ta’ San :u]epp.
L-A;ent President Dolores Cristina li kienet pre]enti g[all-Pontifikal fl-ewwel dehra tag[ha f’din il-kariga
media•link COMMUNICATIONS