2013_03_31

€0.75

Numru 2,156

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013 IL-{ATRA TA’ KAP :DID TAL-PARTIT NAZZJONALISTA

{loqna l-pedamenti g[al sena o[ra rekord fit-turi]mu

In-nomini – Mario de Marco jift[u Indikazzjonijiet po]ittivi g[al ]mien l-G[id t-Tlieta In-nomini g[all-Kap ;did talPartit Nazzjonalista jift[u nhar it-Tlieta li ;ej, 2 ta’ April u jag[lqu nhar il:img[a li ;ej, 5 ta’ April, 2013. ?ensu Galea, i/-Chairman tal-Kummissjoni Elettorali li se tmexxi l-elezzjonijiet g[all-karigi fil-Partit Nazzjonalista fil-;img[at li ;ejjin, qal lil din il-gazzetta li l-Kummissjoni, komposta minnu u sitt membri o[rajn, g[andha tiltaqa’ g[ada biex tiffinalizza l-arran;amenti me[tie;a b’rabta ma’ dawn lelezzjonijiet.

L-ewwel votazzjoni g[allKap il-;did se ssir nhar isSibt 4 ta’ Mejju 2013 u, jekk ikun me[tie;, il-votazzjonijiet ta’ wara jsiru fit-8 u l-10 ta’ Mejju.

G[ar-rigward tal-kariga ta’ Vi/i Kap ;did, in-nomini se jift[u fil-11 ta’ Mejju u jibqg[u sejrin sal-14 ta’ Mejju. L-ewwel elezzjoni se ssir is-Sibt 25 ta’ Mejju, 2013 u, jekk ikun me[tie;, ilvotazzjonijiet ta’ wara jsiru fid-29 ta’ Mejju u l-1 ta’ :unju.

Il-kariga ta’ Segretarju :enerali ;did timtela f’laqg[a tal-E]ekuttiv Nazzjonali tal-Partit Nazzjonalista nhar l-Erbg[a 5 ta’ :unju.

Lawrence Gonzi kien [abbar li mhux se jer;a’ jikkontesta g[al Kap wara tt[abbir tar-ri]ultat tal-Elezzjoni :enerali.

Simon Busuttil kien ukoll [abbar li ma kellux lintenzjoni li jikkontesta g[al Vi/i Kap waqt li Paul Borg Olivier ukoll [abbar li mhux se jkun qed jikkontesta g[al Segretarju :enerali.

minn Charles Muscat — charles.muscat@media.link.com.mt

Il-Ministeru tat-Turi]mu, flimkien malAwtorità Maltija tat-Turi]mu (MTA) u mal-Asso/jazzjoni Maltija tal-Lukandi u Ristoranti (MHRA), fil-le;i]latura li g[addiet [olqu l-pedamenti biex din issena tkun sena o[ra rekord fin-numru ta’ turisti li j]uru pajji]na.

L-indikazzjoni fl-ewwel xahrejn kienu po]ittivi tant li kemm Jannar u Frar ta’ din is-sena kienu rekord fuq l-istess xhur issena li g[addiet li ta’ min ifakkar kienet laqwa sena g[al Malta kemm fin-numru ta’ turisti b’1.44 miljun, kemm fin-nefqa b’€1.3 biljun u anke fl-iljieli li t-turisti g[addew f’Malta bi 12.62 miljun lejl.

Rapporti li g[andha din il-gazzetta jindikaw li t-turi]mu f’dan il-perijodu talG[id jinsab g[addej tajjeb [afna kif kien jidher bil-pre]enza ta’ eluf ta’ turisti filpur/issjonijiet tal-:img[a l-Kbira madwar Malta u G[awdex.

Mario de Marco, li fil-le;i]latura li g[addiet kien responsabbli mit-turi]mu, f’kumment lil il-mument dwar l-andament tat-turi]mu fl-ewwel xhur ta’ din is-sena tkellem dwar dawn il-prospetti g[ax-xhur li ;ejjin. g[al pa;na 2

Turisti jgawdu t-temp sabi[ li kellna f’Malta matul il-;urnata tal-biera[

Rabta bejn i]-]raben ‘papali’ u l-Admor ta’ Malta

I]-]arbun li Adriano Stefanelli [adem g[all-kap tal-komunità reli;ju]a Lhudija f’Malta

Adriano Stefanelli, l-arti;jan minn Novara, li ja[dem manwalment i]-]raben elaborati tal-Papiet tal-Knisja Kattolika, fl-a[[ar ]minijiet nise; rabta ma’ pajji]na meta [adem i]-]arbun /erimonjali tal-Admor ta’ Malta — il-kap tal-komunità reli;ju]a Lhudija f’Malta.

L-Admor ta’ Malta — ir-Rabbi Dov Beer Riger Ha Cohen — nhar il-{amis li g[adda kellu laqg[a ta’ kortesija mal-President George Abela fil-Palazz ta’ San Anton.

Lill-;urnalista tag[na Doris Azzopardi, ir-Rabbi Ha Cohen semmielha r-relazzjoni e//ellenti li te]isti bejn il-komunità Lhudija u pajji]na u fa[[ar is-serenità li jg[ix fiha l-poplu tag[na.

G[adu mhux mag[ruf jekk il-Papa Fran;isku, li di;à wera li m’g[andux qalbu marbuta ma’ lbies papali elaborat, ikunx interessat jilbes ]raben tat-tip li Adriano Stefanelli [adem g[a]]ew; Papiet ta’ qablu.

Id-dettalji f’pa;ni 6 u 7

A;ent Editur ;did g[al il-mument

Roderick Agius

Mill-[ar;a li jmiss, din il-gazzetta se tibda titmexxa mill-;urnalist Roderick Agius b[ala A;ent Editur. Hu se jkun qed jie[u post Victor Camilleri, l-editur attwali ta’ il-mument, li se jirtira fil-;img[at li ;ejjin.

Roderick Agius g[andu esperjenza pjuttost twila fil-;urnali]mu. Hu beda b[ala ;urnalist mal-RTK u Il-:ens mnejn fl-1996 issie[eb ma’ media.link communications biex ja[dem filqasam tal-gazzetti, tar-radju u tat-televi]joni.

Bejn l-2006 u l-2008 hu kien id-Deputat Editur ta’ In-Nazzjon.

Wara waqfa qasira bejn l-2008 u l-2009 biex [adem b[ala l-Kap tal-Komunikazzjoni tal-

Ministeru tal-Infrastruttura u Trasport, hu n[atar b[ala l-Assistent Personali tal-Kap E]ekuttiv ta’ media.link communications.

Fil-qasam televi]iv, Roderick Agius [adem ma’ Net Television mhux biss b[ala ;urnalist i]da wkoll b[ala producer u newscaster.

Roderick Agius t[arre; kemm f’Malta kif ukoll barra u g[at-televi]joni pprodu/a g[add ta’ features spe/jali li [aduh l-Albanija, ilBosnja, il-Kosovo, ir-Russja u s-Sri Lanka.

Hu wkoll ir-rebbie[ ta’ diversi awards filqasam tal-;urnali]mu.

Ara wkoll l-editorjal f’pa;na 9

{u [sieb iddawwar l-

MALTA TAQLEB G{ALL-{IN TAS-SAJF 11 12

1

2

10

3

9 4

8 7

6

5

{u [sieb iddawwar l-arlo;; sieg[a ’l quddiem

L-G{ID IT-TAJJEB LIL KUL{ADD

2

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

A[barijiet Lokali

I[e;;u lill-PN Azzjoni [a]ina doppja kontra Karmenu Abela [allieh barra mill-Kabinett tieg[u biex jirre]istu Muscat u ma kkunsidrahx g[all-kariga ta’ Speaker “]ball tra;iku” Il-[atra ta’ Franco Debono deskritta b[ala ‘divi]iva’ B[all-biera[ ;img[a l-Gvern Laburista, ming[ajr ma ikkonsulta ma’ [add, qabad u [abbar li kien [atar lill-Avukat Franco Debono b[ala Kummissarju tal-Li;ijiet bl-inkarigu li jie[u [sieb il-koordinament tal-Konvenzjoni Kostituzzjonali.

Ir-reazzjoni tal-Partit Nazzjonalista kienet wa[da iebsa u immedjata. Fi stqarrija iddikjara li dik kienet [atra divi]iva li ma tawgura xejn tajjeb g[as-serjetà li biha g[andu jinbeda u jitmexxa pro/ess daqstant importanti.

Il-PN qal ukoll li din il-mossa tal-Prim Ministru Joseph Muscat kienet ma[suba apposta biex tinsulenta lillOppo]izzjoni u inti]a biss g[all-gwadann politiku.

Minn dak li [are; wara t-t[abbira ta’ din il-[atra millaktar kontroversjali, jirri]ulta li kien hawn kundanna ;enerali aktar u aktar meta sar mag[ruf li ta’ dan l-inkarigu Debono se jkun qed jit[allas 18,401 ewro fis-sena b’allowances o[rajn li jammontaw g[al 6,000 ewro.

Il-kundanna g[al din il-[atra sa[ansitra saret f’editorjali mi]-]ew; gazzetti indipendenti ta’ kuljum, The Times u The Malta Independent.

Irre]istu fl-interess nazzjonali Fl-editorjal ta’ The Times tat-Tlieta 26 ta’ Marzu, 2013, wara li ng[ata sfond g[al din il-[atra ta’ Franco Debono, ing[ad hekk:

Giving Dr Debono a role related to a review of the Constitution is mishandling of the highest order.

A review of the Constitution is necessary at certain junctures, and the time is ripe to revisit certain areas — not least the neutrality clause which has long been outdated.

But to be enduring this process has to be above party politics, which is impossible given the divisive element Labour has introduced.

The Nationalist Party would therefore be acting in the nation’s interest if it says to Labour that this is an appointment with which it will not put up. It should object in the strongest terms, and would be morally justified if it decided to play no part in such a convention until Labour remedies this tragic mistake.

Debono [aqqu bojkott Min-na[a tag[ha, The Malta Independent, fil-kumment editorjali tal-Erbg[a 27 ta’ Marzu, 2013 qalet hekk:

If Dr Muscat was sincere in his aspiration to lead the country to a second Republic, he went about it the wrong way. Just like the many appointments to key positions — while normally acceptable because a government needs to have its own trusted persons in key positions — undermined all the repeated claims of ‘Malta Tag[na Lkoll’ mantra carefully stoked during the election so too is this appointment a slap in the face of a beaten Opposition.

Not even Dom Mintoff, when he came to rewrite the Independence Constitution, tried to go over the heads of the Opposition like this.

As for the other appointment of Dr Debono as the Commissioner regarding laws, the Opposition should signal also its intention to boycott any meeting’s called by Dr Debono now and in the future.

There is no way that the party, even if beaten, can ever reconcile itself to Dr Debono.

{atra g[al Saviour Balzan Imkejjen soltu infurmati tajjeb qalu, ilbiera[, li fil-;img[at li ;ejjin, Saviour Balzan, id-Direttur Mani;erjali tal-Maltatoday, mistenni jin[atar Chairman ta’ wie[ed mill-bordijiet tal-Public Broadcasting Services (PBS).

Ka] li qed iqajjem kjass kbir filPartit Laburista b[alissa jikkon/erna lid-Deputat elett Karmenu Abela, bniedem rispettat [afna, li t[alla barra g[al kollox millKabinett ta’ Joseph Muscat.

Karmenu Abela kien elett filParlament fl-a[[ar [ames elezzjonijiet — 1996, 1998, 2003, 2008 u 2013 — u kellu karigi importanti kemm fil-partit kif ukoll fil-Parlament u g[alkemm hu relattivament ]g[ir fl-età, /ertament hu bniedem ta’ esperjenza politika.

B[ala kelliem tal-Oppo]izzjoni fl-a[[ar g[axar snin hu kien Shadow Minister talEdukazzjoni u l-Kultura, lIndustrija u l-Investiment Barrani, u l-Politika So/jali.

Fl-a[[ar elezzjoni, fuq i]-]ew; distretti li ikkontesta, Karmenu Abela kiseb ’il fuq minn 2,000 vot u kollox kien jindika li Joseph Muscat kien se jinkludih fil-Kabinett li [atar.

I]da b’g[a;eb ta’ kul[add, laktar tal-canvassers u talkostitwenti ta’ Karmenu Abela, il-Prim Ministru Muscat ipprefera nies b’[afna inqas esperjenza minn tieg[u kemm

Carmelo Abela

fil-partit u, aktar minn hekk, b’karriera impekkabbli filParlament.

Karmenu Abela, infatti, kien g[al aktar minn darba mag[]ul mill-Parlament biex ikun idDeputy Speaker, kariga li wkoll qeda b’effi/jenza u imparzjalità tant li kien imfa[[ar kemm-il darba g[ax-xog[ol tieg[u mi]]ew; na[at tal-Kamra.

Dawn il-kwalitajiet kollha kienu g[aldaqstant jag[mluh kandidat perfett g[all-kariga ta’ Speaker la darba l-Partit Laburista g[andu ma;;oranza ta’ disa’ si;;ijiet fuq l-Oppo]izzjoni.

Fil-fatt, meta isem Karmenu Abela ma deherx fil-lista talKabinett, [afna bdew ja[sbu li Josepsh Muscat kien g[amel dik

id-de/i]joni propju biex joffrilu l-kariga ta’ Speaker. I]da anke hawnhekk t[alla barra g[aliex g[al ra;unijiet ta’ politika parti;jana, Joseph Muscat ipprefera g[al din il-kariga lil An;lu Farrugia li sa Di/embru li g[adda kien id-Deputy Leader tal-Partit Laburista.

In-nies ta’ Karmenu Abela, li [afna minnhom kienu ilhom jimma;inaw lill-kandidat tag[hom b[ala Ministru, instemg[u fl-a[[ar jiem jg[addu kummenti mill-aktar dispre;;jattivi fuq lg[a]liet ta’ Joseph Muscat u qalu li biex ipaxxi lil “min ;ie lbiera[ fil-partit” t[alliet barra persuna tant valida b[alma hu Karmenu Abela.

Karmenu Abela kien wie[ed minn tliet Deputati Laburisti li kienu iddikjaraw li kienu kontra d-divorzju.

It-tnejn l-o[ra kienu Adrian Vassallo, li ma kkontestax lelezzjoni, u M.L. Coleiro Preca li wara li kienet g[amlet stqarrija pubblika li ma kinitx se tikkontesta, fil-fatt ikkontestat u tant ;abet voti li Joseph Muscat ma kellux triq o[ra [lief li jag[milha ministru.

}ieda ta’ 60,000 seat lejn Malta fuq is-sena li g[addiet minn pa;na 1

Hu spjega li l-Gvern pre/edenti [adem bla heda biex ]ied l-a//essibbilta` lejn Malta tant li diversi linji talajru minn April se jibdew joperaw rotot ;odda lejn Malta.

Il-linja tal-ajru low-cost Ryanair se tibda ttir kuljum lejn Malta minn Bergamo, minn Liverpool u minn Guthenburg.

Monarch Airlines se jibdew titjiriet minn East Midlands u WhizzAir minn Budapest.

AirBaltic se tibda ttir lejn Malta minn Riga u lLufthansa se tirdoppja t-titjiet tag[ha lejn Malta matul isSajf.

Transavia se tibda ttir minn Pari;i filwaqt li TurkishAir se tag[mel titjiriet minn Istanbul.

Din i]-]ieda fl-a//essibbiltà lejn Malta mistennija twassal biex anke din is-sena pajji]na jkollu rekord ie[or fit-turi]mu b[alma kellu fl-a[[ar erba’ snin.

Sal-lum, l-indikazzjonijiet huma po]ittivi g[aliex lewwel xahrejn kienu a[jar minn dawk tas-sena li g[addiet u jidher li anke Marzu se jkun wie[ed tajjeb tant li g[all-jiem marbuta mal-G[id li qed ikun /elebrat illum, ;ew eluf ta’ turisti.

Anke t-temp [a]in li

g[amel fil-;img[at li g[addew fir-Renju Unit wassal biex diversi turisti g[a]lu li jie[du vaganza qasira u fittxew pajji]i fejn ittemperaturi huma ferm aktar s[an, fosthom Malta.

Tal-istess fehma hu Tony Zahra, il-President tal-MHRA li qal lil il-mument li l-MHRA hi sodisfatta bin-numru ta’ turisti li waslu pajji]na flewwel xhur ta’ din is-sena tant li dawn mistennija jaqb]u l-istess xhur tas-sena li g[addiet, kif di;a’ ;ara f’Jannar u Frar.

Tony Zahra qalilna li filperijodu tal-G[id kien qed jistenna li n-numru ta’ turisti jkun fl-istess livell tas-sena li g[addiet u hemm possibbiltà li anke jkun a[jar.

Tony Zahra qal li landament fl-industrija tatturi]mu qed jinbidel tant li llum [afna j[allu g[all-a[[ar jiem biex jibbukkjaw ilvaganza tag[hom u g[alhekk hu aktar diffi/li li wie[ed jipprevedi x’se ji;ri fix-xhur li ;ejjin.

Il-President tal-MHRA spjega li fix-xhur li g[addew saret [idma biex kibret la//essibbiltà lejn Malta tant li din is-sena se jkun hemm 60,000 seat aktar lejn Malta fuq dak li kien hemm is-sena li g[addiet u dan hu inkora;;anti

g[aliex jag[milha aktar fa/li li wie[ed jivja;;a lejn Malta.

Tony Zahra qal li bis-sa[[a ta’ aktar a//essibbilà u aktar rotot ;odda lejn Malta, innumru ta’ turisti li j]uru Malta matul din is-sena mistenni jkun akbar minn dak tas-sena li g[addiet li kienet sena ta’ rekord assolut g[al pajji]na.

Sadattant, waqt laqg[a bejn Karmenu Vella, il-Ministru tatTuri]mu u l-Kunsill talMHRA li saret fil-Ministeru tat-Turi]mu fil-Belt aktar kmieni din il-;img[a lMinistru Vella qal li l-Gvern pre]enti jrid ikompli jibni fuq l-andament po]ittiv f’dak li hu n-numru ta’ turisti li qed i]uru lil pajji]na.

Dan min[abba li t-turi]mu hu wie[ed mis-setturi ewlenin li jikkontribwixxu favur lekonomija ta’ Malta u g[alhekk il-Gvern g[andu pjani tajbin g[al din lindustrija.

Karmenu Vella qal li ]-]ieda fin-numru ta’ turisti trid tkun riflessa wkoll fi]-]ieda filprofitti u fl-impjiegi.

Il-Ministru Vella sa[aq fuq l-importanza tal-a//essibbiltà li fl-a[[ar ftit snin tjiebet min[abba li ]diedu b’mod sostanzjali r-rotot lejn pajji]na kemm mill-Air Malta, millinji tal-ajru low-cost u anke mil-legacy airlines.

A[barijiet Lokali 3

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Gdiedem twal fost id-Deputati tal-Partit Laburista T{ALLEW JITTEWBU

Minkejja r-reb[a kbira li wettaq il-Partit Laburista fla[[ar Elezzjoni :enerali, imkejjen infurmati qalu lil din il-gazzetta li l-formazzjoni tal-Kabinett minn Joseph Muscat ;abet reazzjoni ta’ di]appunt qawwi fost ilGrupp Parlamentari Laburista, kemm fost Membri li ma ng[atawx kariga, kif ukoll fost u[ud minn dawk li ng[ataw kariga ferm aktar inferjuri milli stennew.

Tag[rif li din il-gazzetta g[andha minn sorsi mg[arrfin sew fil-Partit Laburista jindika li mill-inqas erba’ deputati stabbiliti sew filPartit Laburista u li ilhom ikunu eletti huma di]appuntati bil-kbir li t[allew ming[ajr kariga fil-Kabinett.

Dawn huma Anthony Agius Decelis, Silvio Parnis, Joe M. Sammut u Justyne Caruana.

Diffi/li tag[]el liema minn dawn l-erbg[a hu l-aktar frustrat i]da jekk wie[ed jimxi fuq l-ammont ta’ voti miksuba fl-Elezzjoni, malajr jasal g[all-konklu]joni li lakbar geddum hu dak ta’ Anthony Agius Decelis li mill-11-il Distrett biss kiseb 3,319 vot waqt li mis-Seba’ Distrett kiseb 524 vot — total ta’ 3,843 vot.

Fix-Shadow Cabinet ta’ Joseph Muscat, dan idDeputat Mosti kellu f’idejh ilBiedja u s-Sajd li, fil-Kabinett il-;did laburista, tpo;;ew ta[t Roderick Galdes li flelezzjoni kiseb 2,035 vot.

Nies qrib Agius Decelis qalu lil din il-gazzetta li dan id-Deputat Laburista ;ab laktar voti fost il-kandidati laburisti fil-11-il Distrett li kienu jinkludu lil Louis Grech, id-Deputy Leader.

Mhux wisq differenti hi l-po]izzjoni ta’ Silvio Parnis li n-nies ta’ madwaru kienu ilhom is-snin /erti li jekk ilLabour jitla’ fil-gvern hu jing[ata kariga ministerjali — l-aktar wara li Muscat kien

po;;ih b[ala Shadow Minister g[all-I]vilupp Sostenibbli tan-Nofsinhar meta kien g[amel reshuffle tax-Shadow Cabinet tieg[u. {adha bi kbira [afna wkoll id-Deputat Laburista Joseph M. Sammut li minn ]ew; distretti li ikkontesta kiseb ftit inqas minn tlett elef vot u li ilu Deputat mill-1998 billi kien elett f’kull elezzjoni fl-a[[ar erbg[a li saru.

Nies ta’ Sammut fid-distrett qed jg[idu li fil-Kabinett tpo;;ew nies li huma [afna aktar junior tieg[u, bi ftit li xejn esperjenza u li fi]-]mien twil fl-Oppo]izzjoni jew kienu gallarija jew addirittura kienu ja[dmu kontra l-PL. I]da x’aktarx li l-aktar li [aduha bi kbira kienu lcanvassers G[awdxin ta’ Justyne Caruana li kienu ilhom jo[olmu li ]-‘]iemel’ tag[hom kien se jing[ata kariga ministerjali fi Gvern Laburista.

Dawn il-canvassers qed jitfg[u t-tort ewlieni g[arri]ultat pjuttost deludenti tag[ha fl-elezzjoni g[allintroduzzjoni tad-deputat il;did Franco Mercieca.

Dan mhux biss da[al fixxena ftit ]mien qabel lelezzjoni, i]da sa[ansitra ‘[adilha’ postha fil-Kabinett b[ala s-Segretarju Parlamentari b’responsabbiltà fost l-o[rajn, g[al persuni b’di]abbiltà, settur li flOppo]izzjoni kien propju f’idejn Justyne Caruana.

Hemm imbag[ad kategorija o[ra ta’ delu]i: dawk li kienu qed jistennew post ta’ Ministru u spi//aw biss b[ala Segretarji Parlamentari.

Dawn jinkludu lil Michael Farrugia u lil Josè Herrera.

Michael Farrugia [ass li kien relegat billi fl-a[[ar Gvern Laburista ta’ qabel dan (1996 – 1998) hu kien ilMinistru responsabbli missa[[a. Issa ng[ata l-kariga ta’ Segretarju Parlamentari flUffi//ju tal-Prim Ministru responsabbli mill-ippjanar u s-simplifikazzjoni tal-pro/essi amministrattivi — kariga li setg[et fa/ilment timtela minn xi Direttur ta’ Dipartiment.

Bl-istess di]appunt hemm Josè Herrera li wara tant snin jitkellem dwar il;ustizzja fis-snin talOppo]izzjoni, issa sab ru[u Segretarju Parlamentari g[allkultura u l-gvern lokali. Post Herrera fil-qasam tal-;ustizzja ng[ata lil wie[ed mill-istar candidates li da[al fil-Labour propju ftit ta]-]mien ilu.

U la qed nitkellmu dwar star candidates — li minnhom il-Labour kellu madwar g[axra — wie[ed irid isemmi d-di]appunt ta’ Chris Fearne, kunsidrat b[ala wie[ed minn dawn il-kandidati, u li kien luniku wie[ed minn dawn lg[axra li baqa’ bla kariga ministerjali.

Fl-a[[ar nett fost l-aktar delu]i fost il-kandidati laburisti hemm Jason Micallef li bit-tluq ta’ An;lu Farrugia mid-distrett kien di;à qed jikkunsidra ru[u elett fil-Parlament u b’kariga ministerjali.

X’aktarx i]da, li Muscat ma jdumx ma jag[tih premju ta’ konsolazzjoni.

Anthony Agius Decelis

Silvio Parnis

Joe M. Sammut

Justyne Caruana

RELEGATI

Josè Herrera

Michael Farrugia

FRUSTRATI

Chris Fearne

Jason Micallef

4 A[barijiet Lokali

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

tag˙rif

Festa ta/-?ikkulata. Charlie and the Chocolate Factory hi t-tema tal-

festa ta/-/ikkulata li qed issir b[alissa fil-kumpless ta’ Bay Street, fil-Bajja ta’ San :or;, f’San :iljan. Din tibqa’ g[addejja sal{add 7 ta’ April. Kuljum, minn nofsinhar sas-6 p.m., dawk li j]uru Bay Street se jsibu numru varjat ta’ mwejjed bi/-/ikkulata, divertiment u wirjiet. L-attrazzjoni ewlenija hi l-ikbar si;ra ta/-/ikkulata f’Malta, sponsorjata minn Nestle. Nhar isSibt u l-{add, 6 u 7 ta’ April, Andrew Farrugia, Master Chocolatier, li j]omm ir-rekord dinji ta’ Guinness g[all-itwal skultura ta/-/ikkulata, se jo[loq /entri ta/-/ikkulata bejn nofsinhar u s-7 p.m. u Richard Pons, li j]omm ir-rekord dinji g[al cocktails ta/-/ikkulata, se jservi ftit mill-kreazzjonijiet tieg[u. Ikun hemm ukoll kompetizzjoni spe/jali bi premjijiet sbie[ g[al min jixtri mill-kumpless.

‘Rock the South’. Fil-5 u s-6 ta’ April, Nosweat, Ray Events u Zion Presents se jorganizzaw it-tieni edizzjoni ta’ Rock the South, festival ta’ mu]ika li tvarja bejn Indie, Alternative, Punk, Rock u Hip Hop. Bosta bands lokali u barranin se jkunu parti minn dan lavveniment. Cable 35, li b[alissa jinsabu f’tour fl-Ingilterra, ;ejjin Malta biex iniedu l-album il-;did.

Fl-ewwel jum il-mistiedna spe/jali se jkun il-grupp Taljan Aim filwaqt li fit-tieni jum minn Franza ;ejjin g[all-ewwel darba d-duo Côme. Id-

DJs Davide Zane u Michael Bugeja se jkunu qed joffru mu]ika b’u[ud fost l-aqwa diski f’dan il-qasam. Ilbiljetti jiswew €9 g[aljum wie[ed jew €15 g[a]-]ew; avvenimenti.

Dawn jistg[u jinkisbu mis-sit elettroniku rockthesouthmalta@gmail.com.

Mission Fund. Il-Mission Fund se torganizza Garage Sale f’St Joseph, Triq il-:ummar, Birkirkara (e]att [dejn il-forn) mit-Tnejn 8 sal:img[a 12 ta’ April (mid-9.15 a.m. sas-1 p.m. u mill-4.15 sas-7 p.m.) u nhar is-Sibt 13 ta’ April, bejn id9.15 a.m. u s-1 p.m. Il-Mission Fund tav]a wkoll li l-bazaar se jkun miftu[ kull nhar ta’ Tnejn, Erg[ba u {amis bejn id-9.15 a.m. u s-1 p.m.

L-Imqabba. Is-Sezzjoni }g[a]ag[

fi [dan is-So/jetà Mu]ikali Madonna tal-:ilju, b’kollaborazzjoni mal-Ferg[a tanNisa, se jorganizzaw picnic filMi]ieb, limiti tal-Mellie[a, nhar il{add 7 ta’ April. Waqt din l-attività se jkun servut varjetà ta’ ikel u xorb. Trasport jitlaq mill-pjazza ewlenija tal-Imqabba fl-10 a.m.

Bookings isiru fuq in-numru 79539542 u aktar informazzjoni fuq is-sit www.talgilju.com.

Bank Holiday. L-Asso/jazzjoni

tal-Bankiera Maltin tixtieq tfakkar lill-pubbliku li g[ada t-Tnejn, l-1 ta’ April, kien dikjarat b[ala vaganza tal-banek, u g[aldaqstant il-banek mhumiex se jift[u g[allpubbliku f’dan il-jum.

Donazzjoni ta’ demm. Illum il{add se jsir ;bir ta’ demm bilMobile Blood Donation Unit minn

[dejn il-knisja ta’ San :akbu, ixXg[ajra, mit-8.30 a.m. sas-1 p.m.

Jekk t[ossok f’sa[[tek u tixtieq tag[ti d-demm, ;entilment mitlub tie[u mieg[ek il-karta tal-identità.

it-temp illum It-Temp> Ftit jew wisq imsa[[ab, u bix-xita kmieni filg[odu, li jsir sabi[. Il-Vi]ibbiltà> Tajba. Ir-Ri[: Moderat g[al ftit qawwi mill-Punent Majjistru, li jdur bil-mod lejn il-Punent il-Lbi/, u jsir [afif g[al moderat filg[axija. Il-Ba[ar> Moderat g[al qawwi, lokalment moderat f’xi waqtiet. L-Imbatt> Baxx milLvant, li jsir baxx mill-Punent Majjistru. L-Og[la Temperatura: 19˚C. Ix-Xita> F’dawn l-a[[ar 24 sieg[a 0.0mm. Ix-Xita> Mill-1 ta’ Settembru 403.7mm.

In-numri tal-lottu li telg˙u lbiera˙ 89 – 02 – 66 – 84 – 09 – 72 – 23 – 11

spiΩeriji li jift˙u llum VALLETTA: Empire Pharmacy; 46 Triq Melita; IL-{AMRUN: Cosmed

Pharmacy, Soccors, Triq Villambrosa; SANTA VENERA: Fatima Pharmacy, Triq I]-}onqor; BIRKIRKARA: St. Paul’s Pharmacy, Triq Brared; TALPIETÀ: Charing Pharmacy, Triq ilMimosa; SAN :WANN: Medical Plaza Dispensing Chemists, Cass-i-Mall Buildings, Vjal ir-Rihan; TASSLIEMA: Mrabat Pharmacy, Triq lImrabat; L-IKLIN: Il-Mehrie] Pharmacy, 31 Triq Giovanni Curmi; ILMOSTA: St. Louis Pharmacy, Triq Calì; IL-MELLIE{A: Village Pharmacy, Main Street; {AL TARXIEN: Tarxien Pharmacy, 59 Triq {al Tarxien; IL-FGURA: Alpha Pharmacy, Triq Bormla k#m Vjal ilKottoner; IX-XG{AJRA: St. Elias Pharmacy, Triq San Elija, IL-GUDJA: Medicaid Pharmacy, 62 Vjal it-Torri, {AL LUQA: St. Andrew’s Pharmacy, 51 Triq San :or;; {A}-}EBBU:: Tal-Grazzja Pharmacy, Triq Fran;isk Farrugia; L-IMTARFA: Make Over Pharmacy, Blk A, Town Centre HOS; VICTORIA: Castle Pharmacy, 2 Misra[ l-Indipendenza; KER?EM: Sokkors Pharmacy, Triq San Girgor.

Servizz ta’ tobba fi/-?entri tas-Sa[[a fil-{dud u l-Festi Pubbli/i I/-?entri tas-Sa[[a tal-Mosta, Ra[al :did u l-Furjana huma miftu[in 24 sieg[a g[al emer;enzi biss sat-8 tal-g[ada filg[odu.

Il-pubbliku jrid jattendi /-/entru tas-sa[[a tad-distrett tieg[u.

Persuni ming[ajr karta ta’ identità ma ji;ux moqdija.

Su//ess ‘partikulari’ g[al Malta fin-negozjati dwar il-Ba;it tal-UE — Marlene Bonnici, l-Ambaxxatur ta’ Malta g[all-UE Ir-ri]ultat li l-Gvern Malti kiseb finnegozjati dwar il-Ba;it Ewropew g[allperijodu 2014-2020 kien deskritt, b[ala “su//ess partikulari”, minn Marlene Bonnici, l-Ambaxxatur ta’ Malta g[allUnjoni Ewropea.

L-Ambaxxatur Bonnici kienet intervistata minn Business Agenda, ilpubblikazzjoni ta’ kull tliet xhur tal-Malta Business Bureau, entità mwaqqfa bi s[ab bejn il-Kamra tal-Kummer/ u lAsso/jazzjoni Maltija tal-Lukandi u rRistoranti (MHRA) b’uffi//ji f’Malta u fi Brussell.

Il-[ar;a ta’ Marzu – Mejju 2013 talBusiness Agenda tinkludi din l-intervista b’informazzjoni dwar il-ftehim li l-eks Prim Ministru Lawrence Gonzi iffinalizza fi Brussell fi Frar li g[adda u li, permezz tieg[u, Malta se tkun intitolata g[al 1,128

miljun ewro mill-Ba;it tal-UE g[as-seba’ snin li ;ejjin.

Fl-intervista, Marlene Bonnici spjegat li nnegozjati ta’ Malta kienu “estremament diffi/li” g[aliex minkejja li Malta kienet tilfet l-istatus tag[ha ta’ Objective 1 — billi qab]et il-75 fil-mija tal-medja tal-Prodott Gross Domestiku Ewropew — xorta rnexxielha ]]id il-fondi ming[and l-UE. Marlene Bonnici qalet li waqt in-negozjati l-Gvern Malti sostna li l-Fondi ta’ Koe]joni kienu g[adhom kru/jali g[al pajji]na u lekonomija tieg[u ma setg[etx tkun ixxukkjata bit-telf ta’ daqstant fondi.

Fil-ka] ta’ Malta, sostna l-Gvern, mhux xi re;jun ’l hawn u ’l hinn li kien ibati i]da pajji] s[i[.

“Finalment [are; li l-argumenti tag[na kienu b’sa[[ithom”, qalet l-Ambaxxatur Bonnici.

Telg[u g[al 27 in-nominazzjonijiet g[all-elezzjonijiet ka]wali tal-PN S’issa, hemm b’kollox 27 nomina g[all-elezzjonijiet ka]wali li se jsiru nhar l-Erbg[a li ;ej biex jimtlew il-postijiet ta’ sitt kandidati nazzjonalisti li kienu eletti minn ]ew; distretti fl-Elezzjoni :enerali tad-9 ta’ Marzu.

Ilbiera[ kien hemm tliet kandidati nazzjonalisti li tefg[u nnomina tag[hom.

Il-kandidati li tefg[u n-nomina tag[hom s’issa huma dawn: IT-TIENI DISTRETT: Stephen Spiteri tefa’ n-nomina g[assi;;u li tbattal minn Lawrence Gonzi.

ID-DISA’ DISTRETT: G[as-si;;u mbattal minn Robert Arrigo hemm dawn in-nomini: Joanna Agius, Franco Galea, Joe Falzon, Karl Gouder, Noel Muscat u Charles Selvaggi.

G[as-si;;u mbattal minn Simon Busuttil fl-istess distrett hemm in-nomini ta’ Joanna Agius, Joe Falzon, Franco Galea, Karl Gouder, Noel Muscat u Charles Selvaggi.

L-G{AXAR DISTRETT: G[as-si;;u li tbattal minn George Pullicino da[lu n-nomini ta’ Joanna Agius, Joe Falzon, Franco Galea, Karl Gouder, Noel Muscat, Charles Selvaggi u Evelyn Vella Brincat.

IL-{DAX-IL DISTRETT: G[all-post li tbattal minn Joe Cassar da[lu n-nomini ta’ Charlò Bonnici, Shirley Farrugia, Ian Mario Spiteri u Edwin Vassallo.

IT-TNAX-IL DISTRETT: G[all-post imbattal minn Tonio Fenech, hemm dawn in-nomini: ?ensu Galea, Graziella Galea u Ian Mario Spiteri.

Nofs miljun ewro b’risq Puttinu Cares Waqt edizzjoni spe/jali talprogramm Xarabank, nhar il:img[a l-Kbira, in;abret issomma ta’ €517,284 b’risq Puttinu Cares.

Fost l-o[rajn, Puttinu Cares g[andha numru ta’ flettijiet flIngilterra biex tipprovdi lakkomodazzjoni g[all-familji li jmorru hemm g[all-kura.

G[al dawn l-a[[ar snin, ilprogramm Xarabank, kien qed itella’ edizzjonijiet spe/jali talprogramm nhar il-:img[a lKbira.

Matul il-programm tkellmu diversi tfal u ]g[a]ag[ li kellhom il-kan/er u li fiequ. Tkellmu wkoll il-;enituri tat-tfal li b[alissa qed jir/ievu l-kura.

Is-somma li n;abret din is-sena qab]et is-somma rekord mi;bura s-sena li g[addiet.

Festival tal-basketball b’differenza Il-Fondazzjoni Inspire, flimkien mal-Asso/jazzjoni Maltija tal-Basketball, ilKumitat Paralimpiku Malti u lg[aqda Breaking Limits, ilbiera[ u]at l-isport g[al g[an partikulari – is-solidarjetà.

Dan, hekk kif f’Ta’ Qali kien organizzat Wheelchair Basketball Festival, bis-sehem ta’ persuni li g[andhom u li m’g[andhomx di]abbiltà.

Alan Gauci, f’isem l-Inspire, qal li dik l-attività kompliet tg[in biex issa[[a[ il-kuxjenza pubblika dwar id-di]abbiltà u l-mod kif din tolqot il-[ajja ta’ eluf ta’ persuni.

Hu spjega li matul dan ilfestival, kull tim kellu fih nies b’di]abbiltà u ming[ajr di]abbiltà, li flimkien lag[bu g[al g[an wie[ed.

Id-di]abbiltà tibqa’ wa[da mill-isfidi ta’ kull so/jetà, u wie[ed jittama, qal Gauci, li attivitajiet b[al dawn iqanqlu iktar interess fl-isport, u wkoll isi[buh ma’ messa;; qawwi ta’ solidarjetà b’risq dawn ilpersuni fil-b]onn.

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

A[barijiet

5

Prekawzjoni u prudenza mill-insara Maltin fil-Libja Evitati l-[inijiet ta’ filg[axija b’tibdil fil-[inijiet tal-funzjonijiet min[abba li s-Salafiti mhux dejjem i[arsu po]ittiv lejn l-insara minn Roderick Agius — roderick.agius@media.link.com.mt

Bl-a[[ar attakk fil-Libja minn estremisti Musulmani fuq siti tal-Knisja Kattolika jse[[ fuq dik immexxija mill-Kopti E;izzjani f’Benghazi, ftit ’il bog[od mill-knisja talImmakulata Kun/izzjoni li jie[u [sieb l-Isqof Malti Monsinjur Silvestru Magro, reli;ju]i Maltin fil-Libja qed ikunu prudenti [afna f’[idmithom quddiem sitwazzjoni mfissra b[ala ‘mwieg[ra’.

Il-Maltin [adu wkoll g[add ta’ prekawzjonijiet fl-a[[ar jiem waqt il-funzjonijiet tal:img[a Mqaddsa. Dan min[abba li f’/erti zoni hemm intolleranza xejn sabi[a.

Filwaqt li l-knisja f’Benghazi mmexxija millIsqof Magro qed tkun mg[assa 24 sieg[a kuljum minn membri tas-sigurta` min[abba l-pre]enza qawwija ta’ milizji differenti, anki fi Tripli fl-a[[ar jiem komplew jittie[du aktar mi]uri fejn ilfunzjonijiet reli;ju]i saru f’[inijiet qabel ma dalam.

Dan minkejja wkoll li ssitwazzjoni b[alissa hi relattivament kalma mfissra mill-Isqof Magro “sitwazzjoni li jekk tibqa’ hekk tkun grazzja kbira li sservi ta’ ;id u g[ajnuna g[al kul[add.”

Patri Marcell Ghirlando, missjunarju Malti fi Tripli, fisser u[ud millprekawzjonijiet li ttie[du fi ]mien fejn f’postijiet ta’ qima jin;abru aktar nies.

“Qeg[din attenti billi /elebrazzjonijiet reli;ju]i ma jsirux fit-tard meta jkun diffi/li aktar g[an-nies biex tin;abar id-dar. Qeg[din nevitaw il-[inijiet ta’ bil-lejl g[aliex il-qag[da g[adha mwieg[ra” stqarr il-patri Fran;iskan.

Hu semma wkoll kif [afna mill-funzjonijiet reli;ju]i jsiru nhar ta’ :img[a u mhux il{add peress li din hi l-;urnata li matulha l-[addiema barranin ma ja[dmux flosservanza ta’ dak li titlob irreli;jon Musulmana anki jekk huma Kattoli/i.

Patri Marcell fisser li g[alkemm il-poplu Libjan b’mod ;enerali hu tolleranti u mhux estremista fir-reli;jon li j[addan, b[alissa hemm mew;a ta’ fundamentalisti li qed tolqot mhux biss lil-Libja i]da l-pajji]i kollha tal-Afrika ta’ Fuq. “Is-salafisti huma rigoru]i

L-Isqof Silvestru Magro

Il-knisja tal-Immakulata Kun/izzjoni f’Benghazi fil-Libja li titmexxa mill-Isqof Malti Mons. Silvestru Magro

Mal-waqg[a ta’ Gaddafi /erti n[awi fil-Libja saru l-qalba g[al gruppi radikali u milizji I]lami/i anki g[all-Musulmani stess, u allura mhux dejjem i[arsu po]ittiv lejn il-pre]enza talinsara” stqarr b’ton [osbien Patri Ghirlando.

Dan l-a[[ar kien hemm ukoll attakk ie[or fuq knisja Kattolika, ftit ‘il bog[od minn Misurata, segwit b’attakk ie[or ;imag[tejn ilu fuq ilknisja tal-Kopti ftit metri bog[od minn dik immexxija mill-Isqof Malti.

Patri Marcell Ghirlando jispjega li r-relazzjonijiet fost dawk li jirrappre]entaw ilKnisja Kattolika huma tajbin [afna.

“Meta tkun f’minoranza f’pajji] ma;;oranza Musulmana, il-[tie;a ;;ieg[lek li ng[inu lil xulxin.

Il-fer[ ta’ komunita` hu fer[ ta’ kull komunita` u n-niket ta’ kull komunità nisranija hu n-niket ta’ kul[add” qal Patri Ghirlando.

“Il-Musulmani fil-Libja jafu li l-Knisja Kattolika qieg[da hemm mhux biex tikkonverti lil xi [add. Jekk ikun hekk jew jid[ol [sieb [a]in, allura tinqabe] il-linja l-[amra” qal Patri Marcell.

Hu fisser li meta jkun hemm dubju ta’ proseliti]mu jfe;; id-di]gwid u jibdew l-akku]i kif se[[ dan l-a[[ar filkonfront tal-Kopti E;izzjani waqt li ]ied id-dubji tieg[u dwar dan min[abba li l-Kopti huma konxji li mhumiex filLibja biex jikkonvertu.

“Jistg[u jkunu ra;unijiet o[rajn ta’ drittijiet min[abba li kul[add jaf bil-pre]enza kbira ta’ E;izzjani li jid[lu lLibja biex ibieg[u u o[rajn li g[andhom negozju ]g[ir u xi drabi jinqala’ l-inkwiet u jit[allat kollox mar-reli;jon” qal Patri Ghirlando.

Minn Di/embru li g[adda sal-a[[ar ;img[at kienu rappurtati diversi ka]i ta’ vjolenza mwettqa minn miliziji I]lami/i l-aktar flin[awi ta/-?irenajka. Minn in/identi serji b’attakki fuq knejjes u fuq membri talkleru g[all-arrest ta’ /ittadini barranin li kienu suspettati li qed jag[mlu xog[ol missjunarju biex jikkonvertu nies mill-I]lam g[ar-reli;jon Kattolika.

Mal-waqg[a tar-re;im ta’ Gaddafi fl-2011, /erti n[awi fil-Libja saru l-qalba g[al gruppi radikali u milizji I]lami/i mil-Lvant Nofsani u pajji]i o[rajn mill-Afrika ta’ Fuq. Din is-sitwazzjoni mhux qed tippermetti li sorijiet ikomplu bil-[idma tag[hom fil-qasam tas-sa[[a.

“B[alissa hu ]mien ta’ tran]izzjoni” qal Patri Marcell.

Hu fisser kif waqt li bejn is-snin 70 u 90, il-Gvern Libjan kien jitlob li jkun hemm is-sorijiet f’diversi sptarijiet, dan m’g[adux jg[odd.

“Sa xahrejn ilu fl-in[awi ta’ Benghazi kien hemm ja[dmu s-sorijiet mifruxa f’Beida, f’Tobruk u f’Derna. Dan kollu spi//a. M’g[adx fadal sorijiet ja[dmu fl-isptarijiet g[ax filwaqt li m’hemmx bi]]ejjed vokazzjonijiet is-sitwazzjoni ma kinitx feli/i. B[ala grupp ta’ nisa kien diffi/li g[alihom li ja[dmu f’so/jetà patrijarkali ta[t l-influwenza talfundamentalisti u g[alhekk idde/iedew li jitilqu” qal Patri Ghirlando.

Hu ]ied li l-Knisja Kattolika fil-Libja tie[u [sieb il[addiema barranin.

“B[alissa hemm [afna Filippini li l-bi//a kbira tag[hom ja[dmu fis-settur tas-sa[[a. Hemm komunitajiet i]g[ar ta’ Indjani Kattoli/i, o[rajn millPakistan, mill-Bangladesh u Afrikani li huma f’numru mdaqqas, u[ud minnhom qeg[din bil-permess u o[rajn bla permess anzju]i li jitilqu lejn l-Ewropa.

“Tista’ tg[id li l-Knisja filLibja hi Afro-Asjatika u hi mifruxa fi Tripli u

Patri Marcell Ghirlando

f’Benghazi” kompla Patri Ghirlando.

Filwaqt li semma kif irreli;ju]i jie[du [sieb lamministazzjoni tasSagramenti u l-kateke]i waqt li huma punt ta’ referenza g[all-Afrikani l-aktar min[abba b]onnijiet materjali u medi/i.

“L-Afrikani huma pjuttost foqra tant li g[andna uffi//ju u klinika medika u b’xi mod nag[tu l-g[ajnuna peress li ma jkunux jistg[u j[allsu g[all-kura medika” fisser Patri Marcell.

L-ikbar komunità nisranija fil-Libja hi l-Kopti Ortodossi, li huma l-Insara tal-E;ittu.

Dawn huma [afna aktar numeru]i bi knisja fi Tripli, o[ra f’Benghazi u o[rajn f’Dafnia ftit ’il bog[od minn Misurata u knisja ]g[ira firre;jun ta/-?irenajka f’Bejda.

Hemm ukoll l-Anglikani, li l-knisja li jmexxu f’Medina fil-parti l-antika ta’ Tripli kienet f’idejn il-Fran;iskani i]da g[addiet lill-Anglikani ftit tas-snin ilu mill-Gvern Libjan wara talba talFran;iskani stess.

Fil-Libja hemm ukoll dik li tissejja[ Union Church li huma gruppi ta’ protestanti li ng[aqdu flimkien madwar 55 sena ilu.

FOCUS 101 Illum mid-9.30 a.m. sal-11.00 a.m.

Imexxi> Richard Sladden Mistednin> Beppe Fenech Adami David Agius

6

Attwalità

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

minn Doris Azzopardi – doris.azzopardi@media.link.com.mt

ADRIANO STEFANELLI

Adriano Stefanelli qed jitkellem u jag[ti l-a[[ar par ]arbun a[mar li g[amel lill-Papa Benedittu fir-residenza privata ta’ Castel Gandolfo

– Il-passjoni u l-ispiritwalità fi]-]raben li jag[mel

Probabbilment i]-]arbun a[mar jg[ajjat ta’ Papa Benedittu ;ibed lejh l-attenzjoni tal-media hekk kif dan kien definit l-a//essorju tas-sena mir-rivista presti;ju]a Esquire.

}arbun antik tal-Papa li fuqu kien ikun hemm salib ta’ lewn id-deheb

It-tradizzjoni ta]-]arbun a[mar g[all-Papa Is-Segretarju Privat tal-Papa Benedittu rrisponda hekk meta mistoqsi dwar it-tradizzjoni ta]-]arbun a[mar tal-Papa: Apparentement il-lewn a[mar g[a]-]arbun tal-Papa hi tradizzjoni li tmur lura g[all-prattika litur;ika tal-Knisja meta l-patrijiet kienu jilbsu ]raben li jkunu tal-istess lewn tal-ilbies litur;iku. Nafu li l-lewn tal-ilbies litur;iku jinbidel skont ilperjodu tas-sena.

Il-Papa wkoll kien jag[mel dan. }arbun a[dar jekk jilbes la[dar u l-a[mar g[al ilbies a[mar. Ma]-]mien i]-]arbun a[mar lewn ir-rubini sar il-favorit tal-Papa. Il-lewn baqa’ a[mar i]da d-densità varja minn Papa g[al ie[or.

I]-]raben li l-papiet kienu jilbsu fl-img[oddi kien ikollhom salib mag[mul minn kurdi/ella wiesg[a lewn id-deheb fuq ilwi// u tibqa’ nie]la ta[t i]-]arbun. Fis-seklu tmintax, it-tarf tas-salib kien imqassar.

Wara l-1958, il-Papa :wanni XXIII ried bokkla tad-deheb fi]]arbun biex i]-]arbun sar jixbah lil dak li kienu jilbsu l-Kardinali barra minn Ruma. Il-Papa Pawlu VI elimina s-salib minn fuq i]]arbun hekk kif elimina wkoll it-tradizzjoni li wie[ed ibus saqajn il-Papa. I]-]arbun b’hekk kien a[mar b’bokkla tad-deheb.

Fl-1969 il-Papa Pawlu VI abolixxa l-bokkla tad-deheb mi]]raben ekle]jasti/i. Hu g[alhekk beda jilbes ]arbun tal-;ilda [amra plain tul il-kumplament tal-pontifikat tieg[u.

Il-Papa :wanni Pawlu I kompla b’din it-tradizzjoni. :wanni Pawlu II ukoll g[amel l-istess i]da mhux fit-tul g[aliex wara ftit beda jilbes ]raben ordinarji kannella.

Ta’ min jg[id, i]da, li l-Papa Pawlu VI, il-Papa :wanni Pawlu I u :wanni Pawlu II kollha ;ew midfuna b’]arbun tal;ilda a[mar. Il-Papa Benedittu XVI re;a’ beda ju]a ]-]arbun a[mar lewn ir-rubini.

I]-]arbun a[mar ta’ Papa Benedittu

:ibed ukoll l-attenzjoni fuq l-arti;jan li g[amlu – Adriano Stefanelli – u g[amlu persuna famu]a mhux biss f’Novara (belt qrib Milan) l-Italja, fejn g[andu l-[anut, i]da maddinja kollha.

Il-fama ta’ ]raben ta’ kwalità g[olja nxterdet ;mielha tant li hu jag[mel ukoll ]raben g[al personalitajiet famu]i b[al Barack Obama u g[al Ferrari.

I]da Adriano g[amel ukoll i]-]raben g[al Papa ie[or, :wanni Pawlu II, kif ukoll g[ar-Rabbi tal-Komunità Lhudija f’Malta – l-Admor Dov Beer Riger Ha Cohen.

Tkellimt ma’ Stefanelli dwar is-seng[a tieg[u li fiha jpo;;i passjoni u m[abba i]da fuq kollox spiritwalità.

Kien f’Settembru tal-2005 meta Stefanelli rnexxielu jag[ti par ]arbun lill-Papa Benedittu waqt udjenza pubblika fi Pjazza San Pietru.

B’dan il-mod id-di/erija li Prada kien ipprovda ]]raben lill-Papa waqfet.

I]da qabel dan kien di;à ppre]enta ]arbun lill-Papa :wanni Pawlu II g[ax qal li xtaq jag[mel xi [a;a biex itaffi xi ftit mit-tbatija li kien g[addej minnha l-Papa fl-a[[ar snin ta’ [ajtu.

I]da min hu Adriano Stefanelli u minn fejn ;iet din is-seng[a imprezzabbli tieg[u^ Hu jirrakkonta li [a s-seng[a minn missieru i]da meta kien ]g[ir lanqas biss kien jg[addilu minn rasu li se jsegwi l-passi tieg[u. “ Kien i] - ]mien tal - boom ekonomiku u dak i]-]mien kont t[ares lejn orizzonti o[ra. Hekk kif beda jg[addi ]-]mien xog[ol missieri li g[allimhuli sa minn meta kont tifel /kejken, appassjonani. “ Illum xog[li propju hu

Stefanelli waqt il-[idma tieg[u

dak ta’ kummer/jant ta]]raben i]da fil-[in liberu tieg[i nag[mel i]-]raben jien.”

Stefanelli hu professjonist f’xog[lu u billi ]-]raben jag[milhom fil-[in liberu tieg[u, kull par ]arbun je[odlu madwar xahar. Hu jie[u [sieb sal-i/ken dettall i]da jg[id li jie[u daqshekk ]mien anki g[aliex dan mhuwiex ix-xog[ol prin/ipali tieg[u.

Forsi l-aktar xog[ol famu] tieg[u hu ]-]arbun a[mar ta’ Papa Benedittu, i]da g[amel ]raben g[al persona;;i o[ra.

“Effettivament i]-]raben li g[amilt g[all-Papa :wanni Pawlu u Papa Benedittu huma l-aktar famu]i, i]da g[amilt ]raben g[al awtoritajiet reli;ju]i o[rajn b[al dawk li g[amilt g[allAdmor ta’ Malta u g[allPatrijarka ta’ Moska u ta’ Kostantinopli.”

Staqsejtu x’tifkira g[andu ta]-]ew; papiet li t-tnejn kellu l-opportunità li jiltaqa’ mag[hom.

“It-tnejn huma persuni profondament kari]mati/i i]da fl-istess waqt diversi minn xulxin. ?ertament laqtuni [afna u [allewli tifkira sabi[a.

“Benedittu XVI hu persuna d[ulija [afna. :wanni Pawlu II sirt nafu meta kien di;à marid [afna i]da xorta wa[da rnexxielu jittra]mettili forza kbira u konvint li anki issa minn hemm fuq qed jipprote;ini.

“G[amiltlu ]arbun biex intaffilu t-tbatija g[aliex kien sar diffi/li g[alih biex jimxi.”

I]-]raben g[all-Admor g[amilhom meta dawn kienu kummissjonati lilu minn kollaburatur strett tieg[u.

“G[amiltlu tliet pari – wie[ed abjad tas-satin, wie[ed iswed tan-nappa u lie[or bordeaux tan-nappa wkoll, bl-istemma reli;ju]a irrakkmata fuqhom.”

G[al Stefanelli l-aktar ]raben g[al qalbu huma dawk li g[amel g[all-papiet, b’mod partikulari dak li g[amel g[al Papa Benedittu.

“Intg[o;ob [afna fid-dinja kollha u r-rivista presti;ju]a American Esquire g[arfitu b[ala l-a//essorju tas-sena.

Sodisfazzjon kbir g[alija.”

Stefanelli wiret din isseng[a, i]da billi hu [a linja o[ra tax-xog[ol, is-seng[a tieg[u ma g[allimha lil [add aktar. Tassew [asra g[aliex din is-seng[a ma]-]mien fa/ilment tintilef.

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Attwalità

}raben mag[mulin bi spiritwalità kbira “Qatt ma ltqajt ma’ Stefanelli personalment i]da naf li hu persuna spiritwali [afna fil-[idma arti;janali tieg[u. Hu kburi [afna bi]-]raben li jag[mel.”

Hekk qal l-Admor ta’ Malta Dov Beer Riger Ha Cohen li hu rRabbi tal-komunità Lhudija ta’ Malta.

“I]-]raben huma mag[mulin b’reqqa kbira u huma g[al qalbi [afna. Xog[ol Stefanelli hu apprezzat mad-dinja kollha.”

Tlabt kumment lill-Admor dwar Malta u l-Maltin li huma g[al qalbu wkoll. Hu g[andu impressjoni tajba [afna tal-Maltin u kuntent [afna li jinsab fi g]iritna.

“Jien kuntent [afna li qieg[ed Malta. Ili hawn g[al dawn la[[ar erba’ snin u issa qieg[ed residenti Tignè Point. Il-Maltin huma nies d[ulin [afna. Huma nies spe/jali u amikevoli. In-nies hawn jg[ixu f’/erta serenità u bejniethom mag[qudin [afna.

B’hekk bilfors trid tg[ix [ajja tajba g[aliex jekk le kul[add ikun jaf. Malta hu pajji] spiritwali [afna.

Staqsejt lill-Admor dwar il-perjodu tal-G[id li bsart li hu ]mien ta’ ta[bit g[alih. “ Xi tfisser li tkun im[abbat^” we;ibni. “Kuljum hu jum tajjeb li wie[ed g[andu jgawdih fil-milja tieg[u. Li tkun im[abbat ma te]istix fid-dizzjunarju tieg[i. Il-;urnata hi dik li hi. Ejja ner;g[u nibdew ingawdu l-fjuri u l-friefet. L-G[id it-tajjeb lil kul[add.”

Dov Beer Ha Cohen, ir-Rabbi tal-Komunità Lhudija f’Malta, bi]-]arbun apposta li [adimlu Adriano Stefanelli

L-istemma fuq i]-]arbun tal-Admor ta’ Malta

}arbun imsewwi g[all-Papa Fran;isku Kur]ità [elwa hi dik li dakinhar li l-Kardinal Jorge Mario Bergoglio kien se jitlaq minn Buenos Aires biex jattendi g[all-Konklavi, koppja [bieb tieg[u [aditlu par ]arbun.

Br Carlos, li kien ja[dem qrib tieg[u, jg[id li hu dejjem jilbes b’mod modest u ]-]arbun li kien qed ju]a ma tantx kien sura u qabel telaq [allih g[and l-iskarpan biex jirran;ahulu.

Virginia Bonar, kollaboratri/i tal-Kardinal Jorge Mario Bergoglio fl-uffi//ju talkomunikazzjoni so/jali tal-Ar/idjo/esi Ar;entina, ukoll tkellmet dwar i]-]arbun tal-Papa...

“Kien l-isqof aw]iljaru Mons. Eduardo Garcia li wassal kaxxa si;illata lill-Papa Fran;isku f’Ruma hekk kif dan in[atar Papa. Tajthielu jien biex ng[addihielu u kont ming[alija li fil-kaxxa kien hemm par ]arbun ;did. I]da meta nfet[et ilkaxxa, wie[ed seta’ jinteba[ li ]-]arbun kien dak il-qadim, ]arbun li hu kien [alla warajh g[and liskarpan biex jer;a’ j[ithulu g[aliex kien tqattag[lu.

“F’qalbi meta bg[attlu l-kaxxa ta]-]arbun g[idt – imnalla xtrajt par ]arbun ;did. I]da Mons Garcia spjegali li ]-]arbun kien dak il-qadim li qabel ma telaq lejn Ruma l-Kardinal Bergoglio kien [alla g[at-tiswija g[and l-iskarpan.”

Tridu tibdew tidraw dawn il-;esti, qalet il;urnalista kattolika Ar;entina, g[aliex jiffurmaw parti minnu.

“Sabi[ li tara l-umiltà fl-ewwel pa;ni tal;urnali – l-umiltà li tag[mel [oss, li tag[mel la[bar.”

I]-]arbun ‘qadim’ tal-Papa Fran;isku

Stefanelli qed ja[seb ukoll f’]arbun g[al Papa Fran;isku Mistoqsi jekk hux qed jippjana li j[ejji ]-]raben g[all-Papa Fran;isku, Adriano Stefanelli wie;eb hekk: “ G[adni m ’ g[amiltlu xejn g[aliex l - a[barijiet dan l-a[[ar jiem qalu li l-Papa l-;did momentanjament qed jilbes i]-]arbun qadim tieg[u li g[adu kif wasallu ming[and l-iskarpan.

:est ta’ umiltà li g[andu jkun apprezzat. “ Biss g[andi l - intenzjoni nirregala par ]arbun anki lilu. Mhux se nag[ti issa d-dettalji i]da di;à bdejt na[dem fuq il-par ]arbun li nixtieq nag[tih. “ G[andi stima kbira tieg[u u nkun onorat jekk inkun nista’ nag[ti par ]arbun anki lilu.”

7

8

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Lokali

Il-kandidati professjonisti fl-a[[ar Elezzjoni :enerali

L-avukati l-aktar li kisbu voti L-akbar numru ta’ kandidati kien dak tal-avukati li kisbu kwa]i t-tripplu tal-voti miksuba mit-tobba Hu fatt mag[ruf li, f’pajji]na, huma lprofessjonisti li jiksbu la[jar ri]ultati f’kull elezzjoni ;enerali. U l-a[[ar elezzjoni tad-9 ta’ Marzu ma kinitx e//ezzjoni.

G[all-iskop ta’ dan le]er/izzju [adna tliet kategoriji partikulari ta’ professjonisti, dawk ‘tradizzjonali’, ji;ifieri lavukati u nutara, it-tobba u d-dentisti, u l-periti.

Bejniethom, dawn it-tliet kategoriji, ippre]entaw 79 kandidat differenti li l-bi//a l-kbira minnhom ikkontestaw fuq ]ew; distretti.

Komplessivament, ilkandidati avukati#nutara kollha — 44 b’kollox — kisbu bejniethom 114,293 vot — medja ta’ 2,597 kull kandidat.

Il-kandidati tobba#dentisti — b’total ta’ 22 — kisbu 38,560 vot, ji;ifieri medja ta’ 1,753 vot kull kandidat.

Il-kandidati periti, b’total ta’ tlettax, kisbu bejniethom 19,033, ji;ifieri medja ta’ 1,464 vot kull kandidat.

Minn dawn l-ewwel /ifri jo[ro; li, komplessivament, il-kandidati avukati#nutara kisbu kwa]i t-tripplu tal-voti tal-kandidati tobba#dentisti.

Fl-a[[ar elezzjoni l-Partit Laburista kellu l-akbar numru

SIMON BUSUTTIL li kiseb l-akbar numru ta’ voti fost il-kandidati professjonisti fl-a[[ar Elezzjoni :enerali

ta’ professjonisti, erbg[in.

Il-Partit Nazzjonalista kellu tmienja u tletin.

Filwaqt li l-kandidati tobba#dentisti tal-Partit Laburista kisbu 5,084 aktar mill-istess kategorija ta’ kandidati tal-Partit Nazzjonalista, il-kandidati avukati#nutara tal-Partit Nazzjonalista kisbu 3,463 vot aktar mill-istess kategorija ta’ kandidati laburisti.

G[ar-rigward tal-periti, ilkandidati nazzjonalisti kisbu 1,489 vot aktar minn dawk laburisti.

Simon Busuttil, il-Vi/i Kap tal-Partit Nazzjonalista kien il-professjonist (avukat) li kiseb l-akbar numru ta’ voti fost it-tliet kategoriji u b’ammont impressjonanti: 14,440.

Minn fost it-tobba kien ilkandidat laburista Franco Mercieca — li kien qed jikkontesta l-elezzjoni ;enerali g[all-ewwel darba — li kiseb l-akbar numru ta’ voti, 4,382, ovvjament minn ]ew; distretti.

Fost il-periti kien Karmenu Vella (PL), veteran tal-politika, li b’5,231 kien il-kandidat bl-og[la numru ta’ voti.

G[alkemm dawn it-tliet kategoriji kellhom l-akbar rappre]entanza, fost ilkandidati tal-a[[ar elezzjoni kien hemm kategoriji o[rajn rappre]entati.

Fost dawn kien hemm g[alliema, in;iniera, ekonomisti, negozjanti, managers, professjonisti o[ra fil-qasam tas-sa[[a, xandara, accountants u bankiera.

Il-kategorija tal-avukati mhux biss kienet l-aktar wa[da rappre]entata flelezzjoni ;enerali i]da hu kalkulat li se tkun tokkupa madwar 30 fil-mija talParlament il-;did li mistenni jifta[ is-Sibt li ;ej.

ELEZZJONI :ENERALI 2013 IL-VOTI TAL-PROFESSJONISTI Partit

Partit Laburista Partit Nazzjonalista TOTALI Partit

TOBBA#DENTISTI Kandidati 11 11

22

AVUKATI#NUTARA Kandidati

Partit Laburista Partit Nazzjonalista TOTALI Partit

Partit Laburista Partit Nazzjonalista Alternattiva TOTALI

25 19 44

PERITI Kandidati

4 8

1 13

Voti

21,822 16,738 38,560 Voti 55,415 58,878 114,293 Voti 8,388 9,877

768

19,033

PROFESSJONISTI BL-OG{LA NUMRU TA’ VOTI TOBBA# DENTISTI 1. Franco Mercieca (PL) …… 4,382* 2. Michael Gonzi (PN) …...… 3,440* 3. Marlene Farrugia (PL) …… 2,883* AVUKATI#NUTARA 1. Simon Busuttil (PN) …....… 14,440* 2. Lawrence Gonzi (PN) …..… 11,876* 3. M.L. Coleiro Preca (PL) …… 5,707 PERITI 1. Karmenu Vella (PL) …...… 5,231 2. George Pullicino (PN) …… 5,068* 3. Anthony Bezzina (PN) …... 2,483 *Ikkontestaw fuq ]ew; distretti

IL-KANDIDATI PROFESSJONISTI TOBBA#DENTISTI PARTIT LABURISTA Deo Debattista; Godfrey Farrugia; Marlene Farrugia; Michael Farrugia; Chris Fearne; Etienne Grech; Franco Mercieca; Kenneth Spiteri; Victor Sultana; George Vella; Anthony

Zammit

PARTIT NAZZJONALISTA Frans Agius; Michael Asciak; Joe Cassar; Jean Pierre Farrugia; Shirley Farrugia; Albert Fenech; Michael Gonzi; Peter Micallef; Stephen Spiteri; Mario Rizzo Naudi; John

Zammit Montebello

AVUKATI#NUTARA PARTIT LABURISTA Owen Bonnici; Ian Borg; Luciano Busuttil; John Buttigieg; Chris Cardona; Justyne Caruana; Chris Cilia; Joe Cilia; M.L. Coleiro Preca; Michael Falzon; David Farrugia Sacco; Gavin Gulia; Josè Herrera; Manwel Mallia; Charles Mangion; Edric Micallef; Simon Micallef Stafrace; Anton Refalo; Joseph M. Sammut; Marc Sant; Deborah Schembri; Rachel Tua; Lorna Vassallo; Joanne Vella Cuschieri; Edward Zammit Lewis PARTIT NAZZJONALISTA Anthony Abela; Jason Azzopardi; Samuel Azzopardi; Simon Busuttil; Josianne Cardona Gatt; Ian Castaldi Paris; Therese Comodini Cachia; Kevin Cutajar; Mario de Marco; Beppe Fenech Adami; Lawrence Gonzi; Malcolm Mifsud; Carmelo Mifsud Bonnici; Paula Mifsud Bonnici; Marthese Portelli; Chris Said; Victor Scerri; Ian Mario Spiteri; Francis Zammit

Dimech

PERITI PARTIT LABURISTA Charles Buhagiar; Stefan Buontempo; Simon Saliba;

Karmenu Vella

PARTIT NAZZJONALISTA Anthony Bezzina; Joseph Falzon; ?ensu Galea; Graziella Galea; Philip Mifsud; George Pullicino; Giorgio Schembri;

David Vassallo

ALTERNATTIVA

Carmel Cacopardo

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

9

F’pa;ni o[rajn...

10

The Final Curtain

-

Il PN hu partit popolari

minn Victor Camilleri Hu b’sens ta’ dieqa li qed nindirizza lill-qarrejja ta’ din il-gazzetta minn dawn il-kolonni editorjali g[all-a[[ar darba. Wara aktar minn 40 sena fil-qasam tal-;urnali]mu tal-Partit Nazzjonalista — li l-a[[ar 22 sena minnhom g[addejthom immexxi din il-gazzetta — wasal i]-]mien li n[alli posti g[al xi [add aktar ]ag[]ug[.

Kienu 40 sena ta’ bidliet fundamentali ta’ pajji]na li jien, b[ala ;urnalist, kelli x-xorti u l-privile;; mhux biss li ng[ixhom i]da li nirrakkuntahom u nikkummenta dwarhom f’dawn il-gazzetti billi g[al [dax-il sena kont ukoll l-editur ta’ In-Nazzjon Tag[na.

Tul dawn is-snin kollha ta’ servizz fl-istampa nazzjonalista, rajt lill-Partit Nazzjonalista jg[addi fl-Oppo]izzjoni fl-1971; g[ext u [dimt fis-snin twal tal-Oppo]izzjoni ta[t il-Gvern Laburista ta’ bejn l-1971 u l-1987; rajt lill-PN, finalment, jirritorna fil-gvern fl1987 u anke g[ar-ritorn tieg[u fl-Oppo]izzjoni fl-1996. Wara gvern qasir [afna laburista (1996 – 1998), kellna l-bidu ta’ perijodu importanti tal-PN fil-gvern, bejn l-1998 u ftit ;img[at ilu, meta l-Partit Nazzjonalista sofra telfa ta’ proporzjonijiet kbar.

11 Tlifna iva.

Nitkissru le.

11 Biex nirb[u lura lfidu/ja

15

Ittri

-

-

Ir ra;uni

-

:

lill Editur

wara r ri]ultat

Ng[id dan kollu mhux biex nirrakkonta [ajti, li ftit tinteressa, i]da biex jien stess nirrealizza l-opportunità kbira li ng[atatli f’[ajti li nassisti minn tant vi/in dawn l-i]viluppi li se[[ew, u[ud minnhom tabil[aqq straordinarji.

Jibqg[u f’mo[[i u f’qalbi g[al dejjem is-snin tar-re]istenza g[al re;im li kien qorob lejn id-dittatorjat u l-battalja qalbiena talpoplu mmexxi mill-Partit Nazzjonalista biex re;a’ kiseb il-libertà s[i[a tieg[u.

Ma ninsa qatt is-snin ta’ ;id u prosperità li gvern immexxi minn Eddie Fenech Adami ;ab g[al pajji]na u g[all-futur li re;a’ feta[ lill-;enerazzjoni ]ag[]ug[a.

Niftakar b’g[o]]a kbira l-mixja twila i]da determinata ta’ pajji]na lejn l-Unjoni Ewropea li kienet frott ta’ organizzazzjoni u ippjanar min-na[a tal-organi kollha tal-Partit Nazzjonalista, mhux l-inqas il-mezzi tieg[u tal-media.

Dawn kienu biss parti mill-istampa kollha ta’ dawn l-40 sena li matulhom modestament tajt sehmi kif l-a[jar li deherli. Kienu snin li, ovvjament, jimmaturawk u matul is-snin titg[allem tifhem u ti]en a[jar kull sitwazzjoni li tinqala’ dejjem minn perspettiva ta’ kif tkun tista’ tolqot a[jar lill-qarrejja tag[na.

F’din il-gazzetta partikulari [dimna biex in]ommu linja editorjali li filwaqt li tinforma tkompli tg[in biex il-Maltin u lG[awdxin ikunu huma wkoll jistg[u jag[mlu apprezzament a[jar tal-fatti li jkunu qed ji]vol;u. Dan, minnu nnifsu, ifisser ukoll li f’okka]jonijiet partikulari jista’ jkollu /erti konsegwenzi i]da nista’ nistqarr li fejn in[ass il-b]onn ma ddejjaqtx nie[u r-riskju dovut, mhux biex inkun xi eroj; pjuttost g[aliex [assejt li l-kariga li kont qed nokkupa kienet titlob dan minni.

U issa, la darba din hi l-a[[ar okka]joni biex niltaqa’ mag[kom minn hawnhekk, g[andi numru ta’ ringrazzjamenti x’nag[mel.

Nirringrazzja lit-tliet kapijiet tal-Partit Nazzjonalista li [dimt mag[hom u ta[thom: :or; Borg Olivier, Eddie Fenech Adami u Lawrence Gonzi.

Inrodd [ajr tal-fidu/ja li ng[atajt mis-seba’ Segretarji :enerali tal-Partit Nazzjonalista li kelli l-fortuna nkun qrib tag[hom permezz tax-xog[ol tieg[i fil-;urnali]mu: ?ensu Tabone, Guido de Marco, Louis Galea, Austin Gatt, Lawrence Gonzi, Joe Saliba u Paul Borg Olivier.

Ni]]i[ajr ukoll lil dawk li matul dawn is-snin kollha mexxew il-Bord Editorjali tag[na, i]da partikolarment lil Ugo Mifsud Bonnici, li tul is-snin twal ta’ Oppo]izzjoni fis-snin sebg[in u tmenin kien l-ispirazzjoni ewlenija tag[na.

In[ossni grat lejn mijiet ta’ persuni li kemm kont ili editur, ikkontribwew b’kitbiet jew xi mod ie[or g[all-gazzetti li mexxejt.

Nirringrazzja lill-eluf ta’ qarrejja leali li matul is-snin baqg[u jfittxu dawn il-gazzetti, kienu x’kienu /-/irkustanzi.

Ma nistax ma nsemmix lill-[addiema kollegi tieg[i matul dawn is-snin kollha li ming[ajr l-g[ajnuna tag[hom ma kont inkun nista’ nwettaq l-ebda idea tieg[i.

I]da, finalment, irrid insemmi lil Joe Cassar, li g[al numru mhux [a]in ta’ snin, kien l-id il-leminija tieg[i b[ala Deputat Editur ta’ din il-gazzetta. }gur li l-g[ajnuna li tani nibqa’ niftakarha b’g[o]]a.

Ma fadalli xejn aktar [lief li nawgura lilkom, g[e]ie] qarrejja, [afna aktar snin ta’ qari interessanti f’din il-gazzetta u, lil min se jokkupa din il-kariga warajja, nixtieqlu l-aqwa ;id u nwieg[du l-appo;; tieg[i kollu.

10 Opinjoni

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

ISMA’ DIN (13)

1.

Min jifhem l-im[abba^ Darba kien hemm g]ira li fiha kienu jg[ixu ssentimenti kollha f’daqqa: il-fer[, in-niket u l-bqija,

inklu]a l-im[abba. :urnata minnhom ;ie m[abbar lis-sentimenti, li l-g]ira kienet se teg[req. Allura kollha [ejjew id-dg[ajjes tag[hom u telqu ’l bog[od mill-g]ira. Ilkoll… barra l-im[abba.

L-im[abba riedet tibqa’ tippersevera sal-a[[ar mument possibbli. Meta l-g]ira waslet biex teg[req, l-im[abba idde/idiet li titlob l-g[ajnuna. Ir-rikkezza g[addiet minn [dejn l-im[abba f’lan/a kbira. L-im[abba qaltilha: “Rikkezza, tista’ to[odni mieg[ek?” Ir-rikkezza wie;bet: “Ma nistax taf!

Fil-lan/a hawn [afna deheb u fidda. Mhawnx post g[alik.”

L-im[abba dde/idiet li tistaqsi lill-vanità, li g[addiet minn [dejha f’vapurett. “Vanità, tista’ tg[inni? “Ma nistax taf!”, wie;bet il-vanità: “Inti kollok g[asra, u tista’ tag[milli l[sara”, wie;bet b’indifferenza kbira l-vanità.

G[adda mill-vi/in ukoll in-niket, allura l-im[abba staqsietu: “Niket, nista’ ni;i mieg[ek?”. “G[a]i]a m[abba, tant g[andi niket, li nixtieq nibqa’ wa[di.” G[adda wkoll ilfer[, imma tant kien kuntent mag[luq fih innifsu, li lanqas biss sema’ lill-im[abba tg[ajjatlu.”

F’daqqa wa[da nstema’ le[en: “Ejja im[abba, nie[dok jien.” Kien anzjan. L-im[abba [assitha tant kuntenta li nsiet tistaqsih min kien. Meta waslu f’art niexfa, l-anzjan baqa’ sejjer. L-im[abba irrealizzat kemm kienet obbligata lejn lanzjan u staqsiet lill-g[erf, anzjan ie[or: “Min g[enni?”

L-g[erf we;ibha: “Kien i]-]mien.” “I]-]mien?” we;bitha kollha mistg[a;ba l-im[abba. “Imma g[aliex kien propju ]-]mien li tani l-g[ajnuna”, staqsiet l-im[abba. L-g[erf tbissem u wie;eb: “G[ax i]-]mien biss hu kapa/i jifhem kemm l-im[abba hi kbira.”

2.

Mhux [a;a kbira li lim[abba, kultant, tinduna biha anke f’mument partikulari.

Imma b[ala regola, bi]-]mien tiskopriha a[jar u aktar filfond. Anzi kultant, fil-bidu ta[sibha xi [a;a o[ra — kwa]i l-kuntrarju. B[addixxiplina tal-;enituri. Jekk

omm ma t[allix lil binha jara log[ba futbol fuq it-televixin g[ax waslu l-e]amijiet, dak il[in ]gur ma ji[ux gost biha.

Lanqas jie[du gost l-istudenti bl-g[alliem li jag[tihom ilhomework anke g[al waqt ilvaganzi tal-Milied, pere]empju. Bi]-]mien, imma,

3.

jinduna li dik kienet im[abba, mhux inkejja. :ieli dil-[a;a ti;rielna ma’ Alla stess. B[al dik il-familja li tilfet l-ewwel (u l-a[[ar) vja;; tat-Titanic, g[ax it-tifel i]-]g[ir kiser saqajh. Tg[idx kemm irrabja l-missier, wara li tant kien ilu jippjanaha u j;emma’ g[aliha. Imma meta ;riet l-a[bar tat-tra;edja tatTitanic, ni]el g[arkupptejh jirringrazzja ’l Alla.

I]-]mien u r-riflessjoni jg[inuna niskopru l-pa/enzja u l-;enero]ità ta’ diversi nies, li j[obbu tassew, bla daqq ta’ trumbetti, u b’perseveranza

notevoli, kultant anke

Mulej, g[allimni n[obb bla ma nistenna apprezzament jew [las.

G[allimni, mill-banda l-o[ra, napprezza l-im[abba ta’ tant nies madwari

minn Dun Pawl Camilleri ................................................ pauca43@gmail.com

f’nofs l-indifferenza jew l-ingratitudni tan-nies benefikati. Int kapa/i t[obb fit-tul, anke jekk ma tkunx apprezzat millewwel.

li jqassmuha fis-skiet bla ma ji;bdu attenzjoni.

G[allimni napprezza l-im[abba tieg[ek li t[obbni kontinwament anke meta ma nosservahiex.

Il-Partit Nazzjonalista hu partit popolari Nixtieq inwiegeb l-ittra ta’ Joe Calleja bit-titlu Il-PN g[andu jimxi mal-kurrent? li dehret f’il-mument tal-{add, 17 ta’ Marzu 2013.

Hu veru li l-g[ajta g[addifi]a tal-libertà u ddemokrazija li kienu mhedda mill-mintoffjani]mu kellha impatt qawwi fuq il-‘bidu ;did’ li da[[al il-PN ta[t Eddie Fenech Adami fl-Elezzjni tal1987.

Imma daqstant ie[or hu veru li l-partit kien wettaq bidliet radikali fl-organizzazzjoni tieg[u mifruxin mal-ibliet u r[ula ta Malta u G[awdex b[alma qatt ma kellna b[alhom.

Kif ukoll kienet strumentali l-bidla strate;iko-politika li po;;iet il-PN fi/-/entru j[ares lejn ix-xellug billi wessa’ lattenzjoni fuq politika so/jali, filwaqt li baqa’ j]omm ilpolitika tradizzjonali tieg[u.

Il-bidliet radikali fl-istatut skont il-[ti;iet ta’ dak i]]mien, b’Louis Galea b[ala Segretarju :enerali, u lelezzjoni ta’ Eddie Fenech Adami b[ala Kap tal-Partit meg[jjun minn Guido de Marco, kienu elementi o[rajn fundamentali li biddlu r-rotta tal-futur tal-poplu Malti u talpajji] g[al kif nafuh illum.

Muscat ikkopja [afna lillPartit Nazzjonalista u lil Eddie Fenech Adami fil-kuntest strate;iku tal-Partit Laburista u li bih reba[ l-elezzjoni; g[ad irridu naraw issa mill-poter jekk biddilx il-partit tieg[u fissustanza wkoll.

L-g[ajta tieg[u: ‘Malta tag[na lkoll’ pjuttost aktar tfisser li hu ried isewwi l-passat

settarju u divi]iv tal-MLP ta[t Mintoff u KMB, liema passat tebba’ l-istorja tal-partit tieg[u.

Dan g[amlu billi /a[adhom ming[ajr ma esponihom.

Joe Calleja wissa biex il-PN ma jinbidilx mal-kurrent.

Hawn in[oss li g[andi nag[mel xi kummenti dwar il-PN kif narah jien illum.

Irridu nifhmu li qed ng[ixu f’so/jetà libera u moderna miftu[a g[al bidliet kontinwi li ;ejjin minn barra. Irridu nifhmu li s-so/jetà Maltija tbiddlet, u ma ting[arafx minn dik li kienet 50#70 sena ilu, ji;ifieri dik meta l-PN kien jg[o]] ir-reli;jon u l-patria b[ala ispirazzjoni tal-politika tieg[u. Kollox tbiddel.

G[alhekk je[tie; li jekk irridu n]ommu dan il-motto, nadattaw sinifikat a;;ornat g[al-lum.

Il-kun/ett Patria fil-kuntest tal-lum ifisser im[abba lejn Malta mhux fis-sens dejjaq talkelma, imma billi nag[mlu unur lil pajji]na, bil-;ie[ li nag[tu lill-avvenimenti nazzjonali u kif nib]g[u g[allambjent li jdawwarna; tfisser ukoll im[abba lejn l-Ewropa li sirna membri fi [danha; u tfisser ukoll id-dinja global village u l-popli kollha li g[andna n[obbu.

Malta, grazzi g[all-PN, ilha tie[u sehem fil-fora internazzjonali u mondjali sa mill-kisba tal-Indipendenza, u aktar issa b[ala membri fl-UE. Anki Religio g[ad g[andha sens illum li l-Kostituzzjoni tag[raf li r-Reli;jon Kattlolika hi dik rikonoxxuta ta’ Malta tag[na. U dan qed jikkonfermah anki l-Prim

Ministru Joseph Muscat innifsu. Dan ming[ajr ma jfisser li reli;jonijiet o[rajn g[andhom ji;u b’xi mod imxekklin fil-prattika tag[hom, dejjem fir-rispett tal-li;i Maltija.

I]da dan ifisser ukoll li l-PN m’g[andux g[alfejn jidentifika b[al qabel lilu nnifsu marreli;jon kattolika b’mod esklusiv meta nafu li s-so/jetà Maltija saret multikulturali, u kul[add hu /ittadin bi drittijietu m[arsa.

Tant hu hekk li llum isso/jetà Maltija kisbet id-dritt tad-divorzju, gay rights, IVF u drittijiet /ivili o[rajn li jag[mluha so/jetà pjuttost lajka.

L-ebda partit m’g[andu lprivile;; li j[addan il-verità. U g[aldaqstant il-PN, b[ala organizzazzjoni politika tannies irid bilfors i[ares madwaru biex jil[aq l-g[anijiet politi/i u so/jali tieg[u firrispett tal-valuri u prin/ipji li j[addan. Partit politiku jag[mel proposti u jkun strument ta’ twettiq tag[hom mill-poter.

Tant hu hekk li l-PN hu partit popolari, mhux konfessjonali.

Importanti li nifhmu ddifferenza bejn populista u popolari. Huma ]ew; kun/etti kompletament differenti minn xulxin.

Il-‘populista’ hu kun/ett li jissupera d-demokrazija g[aliex meta jidentifika lmexxej mal-poplu, ikun qed jaqleb il-ba]i tar-rappre]entanza. Dan ifisser li l-assimilazzjoni tal-mexxej mal-poplu ssir esklusiva, u twarrab lil dawk kollha li mhux identifikati

mieg[u, min mhux mag[na kontra tag[na g[aliex a[na l‘poplu’!

Dan il-kun/ett qatt ma kien fl-istorja tal-PN. Konna u g[adna nsibuh fil-PL. Infatti JosephMuscat.com jag[tini limpressjoni li qed japplika dan il-kun/ett li jokkupa l-ispazju demokratiku mifrux u mwessa’ b[ala mexxej populista.

Forsi jrid idg[ajjef lOppo]izzjoni b’mod sottili, biex jifrex il-poter tieg[u?

Perikolu]?

Il-‘popolari’ hu kun/ett differenti g[al kollox minn dak li semmejna qabel. Din kienet il-politika ekonomika u politika ta’ Don Sturzo, li [addan b’g[o]]a kbira l-Partit Nazzjonalista.

Il-poplu u l-libertà huma dritt ta’ kull /ittadin, tal-poplu kollu, g[aliex kul[add g[andu jgawdi l-libertà u jipparte/ipa fil-gvern. Poplu jfisser ukoll demokrazija. I]da demokrazija ming[ajr libertà tfisser tirannija, hekk ukoll libertà ming[ajr demokrazija tfisser libertà g[al dawk privile;;jati u qatt g[all-poplu kollu.

Kieku kellna niddeskrivu lPN aktar b[ala partit popolari u mhux partit tal-poplu nkunu qed nifhmu a[jar li tag[na hu lpartit b[ala strument ta’ parte/ipazzjoni ming[ajr diskriminazzjoni, anki lil dawk li ma jidentifikawx ru[hom filpartit tag[na.

Hu dan il-patrimonju politiku li g[andna nikkonservaw u niddefendu bil-konvinzjoni kollha. Hu dan il-patrimonju politiku li g[andna ner;g[u nirkupraw fejn intilef. Il-PN illum u g[al g[ada g[ad

minn Richard Muscat richardmuscat44@gmail.com

g[andu rwol kbir x’jilg[ab fisso/jetà Maltija li qed titbiddel.

B’dan il-mod jibqa’ rilevanti biex jer;a’ jikseb il-fidu/ja u ttmexxija mill-;did. Xi tibdil li ma jmissx is-sustanza politika, imma me[tie;, jista’ jsir.

Nixtieq nara mexxej ;did li fih tkun ti]boq il-kwalità talumiltà b[ala qaddej, li jrid iservi. Dak li jaf fejn qed i[abbat il-polz, u jara li lpersuna verament mhux numru, imma hi [olqien biddinjità, bi drittijiet, b’responsabbiltajiet daqskemm b’aspirazzjonijiet u [ti;iet o[rajn.

Nixtieq nara Segretarju :enerali bil-[ila politika u amministrattiva; li sa fl-a[[ar jinfatam mill-amministrazzjoni kummer/jali li qatt ma kellu jassumi f’din il-kariga; imma li jaf jimmotiva billi jkun ta’ e]empju, ta’ dinami]mu, dedikazzjoni, determinazzjoni, kura;; u jaf jag[ti kelma tajba jew ta’ fermezza fejn me[tie;.

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Opinjoni

11

Tlifna iva. Nitkissru le.

Irridu nag[tu kas it-telfa.

Nammettu u nitg[allmu milli]balji tag[na. La hemm ra;uni wa[da g[aliex tlifna. U lanqas persuna wa[da li hi responsabbli. Imma l-ag[ar [a;a li nistg[u nag[mlu b[alissa hi li noqog[du nwa[[lu f’xulxin.

Il-Partit Nazzjonalista ma jistax jibqa’ j[ossu fi stat ta’ assedju. Ma nistg[ux ne[lu fittelfa. G[aliex sadattant, il-Gvern Laburista g[addej galor.

Jag[mel li jrid.

Il-Malti jg[id li l-;urnata minn filg[odu turik. Di;à [adu de/i]jonijiet tal-mist[ija.

Insemmi biss ftit.

Il-Kap E]ekuttiv tal-Labour spi//a Kap E]ekuttiv ta’ Transport Malta. L-attivist talLabour, Mario Vella bag[tuh filMalta Enterprise. Mario Cutajar, attivist tal-GWU u persuna qrib [afna tal-Partit Laburista, spi//a Kap ta/-?ivil. L-ewwel darba li niftakar li dil-kariga kienet politi/izzata.

Businessmen mag[rufa li fil-

kampanja elettorali kienu qrib [afna tal-Partit Laburista spi//aw f’karigi importanti filqalba tal-Gvern.

Il-;ustizzja u l-intern re;g[u ng[aqdu flimkien.

U dan minkejja li l-Labour flOppo]izzjoni kien g[amel plejtu kbir biex dawn jinfirdu.

I/-Chairman tal-Kunsill Malti g[all-Isport tajruh.

Minfloku sejjer ;urnalista sportiv tas-Super One. IdDeputat li kien waqqa’ l-Gvern Nazzjonalista kien ippremjat.

B’kariga u b’kumpens tajjeb [afna.

Dr Ramona Frendo li dehret f’billboards tal-Labour dwar ilmeritokrazija n[atret filKummissjoni tar-Riforma dwar il-:ustizzja. B’kumpens ta’ 1,500 ewro fix-xahar.

U dan kollu sar meta mank g[adhom g[addew tliet ;img[at mill-elezzjoni.

Fil-kampanja elettorali tag[hom kienu wieg[du li karigi pubbli/i jimtlew wara

sej[a pubblika. Issa qed jag[mlu l-kontra ta’ dak li qalu.

S’issa l-protagonist ma kienx ?ikku l-Poplu, kif kien wieg[ed Joseph Muscat.

Lanqas dak ?ikku li diddarba qaleb il-vot u vvota Labour. S’issa l-vera protagonisti kienu dawk talqalba. Dawk qrib [afna talPartit Laburista. Jekk mhux se niqfulhom a[na b[ala Oppo]izzjoni, il-Labour se jibqa’ g[addej xalata.

U aktar kemm, b[ala partit, indumu mwa[[lin fit-telfa, aktar il-Partit Laburista se jkompli jg[addi jirrombla minn fuqna qisu bulldozer.

Hemm min fil-Partit Laburista li sa[ansitra qed ja[seb li g[aliex tlifna bil-kbir issa m’g[andniex dritt nitkellmu.

Tlifna l-elezzjoni iva, imma mhux id-dritt li nikkritikaw. Li nipproponu. {add u xejn mhu se jag[lqilna [alqna.

Lanqas l-arroganza sfrenata

tal-Partit Laburista li g[aliex reba[ l-elezzjoni qed ja[seb li Malta issa hi tieg[u biss.

G[alihom biss. U lilna kemm kemm jittollerawna b[ala Oppo]izzjoni.

Il-Labour idum ja[seb hekk sakemm in[alluh a[na.

G[alhekk g[andna no[or;u mit-telfa. Norganizzaw ru[na b[ala partit. U b[ala Oppo]izzjoni.

Dmirna hu li nkunu Oppo]izzjoni organizzata u ffukata. Li qed issegwi x’inhu jag[mel il-gvern. Li nibqg[u niffla;ellaw lilna nfusna la jaqbel lill-partit, wisq anqas lillpajji].

Tlifna l-elezzjoni vera. Imma [allejna pajji] b’sa[[tu.

B’ekonomija li miexja ’l quddiem. Jista’ jkun li xellifna l-partit. Imma ]gur mhux ilpajji].

Joseph Muscat irnexxielu jer;a’ jibni l-partit tieg[u.

Imma l-isfida l-kbira li issa g[andu quddiemu hi li ma

minn Mario Galea mario.galea@gov.mt

jkissirx il-pajji]. Li j[allih b’sa[[tu kif sabu. U fl-istess [in i]omm kelmtu u jonora lweg[diet sfrenati li g[amel qabel l-elezzjoni.

Il-Partit Nazzjonalista ma jistax jibqa’ fi stat ta’ agunija.

G[aliex anki g[all-Partit Nazzjonalista je[tie; jasal lIrxoxt.

Biex nirb[u lura l-fidu/ja Ma hemmx ]mien isba[ u aktar e/itanti g[al partit politiku daqskemm meta jkun fil-gvern.

Hu fil-gvern li fih partit politiku jista’ jwettaq il-vi]joni politika tieg[u u hu l-iskop tal-e]istenza ta’ kull partit politiku li jara kif jirba[ il-fidu/ja tal-poplu [alli jkun jista’ jil[aq il-milja tieg[u u jkun jista’ jag[ti l-[ajja lill-politika tieg[u.

G[all-PN i]-]mien flOppo]izzjoni issa hu ]mien ta’ e]ami tal-kuxjenza.

Madankollu minn ]mien g[al ]mien kull partit politiku jkollu bla ma jrid jiffa//ja waqtiet flistorja tieg[u, meta hu ma jirba[x b’konvinzjoni l-fidu/ja tal-poplu u jispi//a jintbag[at jaqdi l-funzjoni ta’ partit politiku fl-Oppo]izzjoni.

Nifhem li g[all-Partit Nazzjonalista dan hu ]mien ta’ diffikultajiet u sfidi partikulari.

Wara kull telfa elettorali ssisien ta’ partit politiku, li jkunu jidhru daqshekk sodi waqt i]]mien ta’ reb[a, jidhru jiddg[ajfu jekk mhux ukoll ji;;arrfu.

Dan hu ]mien li fih kull realtà tkun diskussa u fejn ikun hemm i/-/ertezza jid[ol id-dubju.

Nifhem li bidu ta’ ]mien flOppo]izzjoni g[al kull partit politiku hu ]mien ta’ kontro e]ami; hu l-waqt ta’ e]ami talkujenza g[al kull persuna involuta. Kull de/i]joni u kull attitudni li ttie[det fi]-]mien meta l-partit kien fil-gvern jitpo;;ew ta[t il-lenti u kull pass meqjus li jkun ittie[ed b’tant /ertezza jispi//a diskutibbli.

Il-persuni politikament l-aktar b’sa[[ithom fi]-]mien meta lpartit kien fil-gvern, ikunu kunsidrati u meqjusin b[ala responsabbli u jibda pro/ess delikat ta’ interrogazzjoni li jista’ jkun ukoll e]er/izzju kattiv ma’ xi w[ud li ma jkunx jixirqilhom jg[addu minn dan l-e]er/izzju ta’ interrogazzjoni.

Irridu n[arsu ’l quddiem Fil-fehma tieg[i ma g[andi lebda skop nid[ol g[allinterrogatorju, la ta’ persuni u lanqas tal-istorja. Dak li se[[

g[andu jkun meqjus b[ala parti mill-istorja; jien kont parti minnu flimkien ma’ [afna o[rajn. Issa nemmen li rridu n[arsu ’l quddiem.

Tajjeb li jkun hemm e]ami talkuxjenza, tajjeb li na[sbu filfond kemm hu kbir id-dritt ta’ de/i]joni g[all-politiku li jkollu warajh il-fidu/ja tal-poplu.

Tajjeb li ng[addu minn dan ilwaqt ta’ dak li rrid insejja[ di]appunt u tbatija g[all-fatt li issa nikkunsidraw lilna nfusna telliefa fil-pro/ess elettorali.

Dan hu l-mument li fih irridu nifhmu aktar kemm jiswa u kemm hu sabi[ i]-]mien li fih wie[ed jag[mel fil-gvern.

Li persuna tkun membru parlamentari hu tassew privile;; u responsabbiltà u daqshekk ie[or g[al kull partit politiku ]]mien li jing[ata l-fidu/ja millpoplu biex iservi fil-ma;;oranza b[ala partit fil-gvern hu wkoll privile;; u mument ta’ responsabbiltà.

Il-politika tibqa’ sabi[a fit-telfa daqskemm fir-reb[a Hu meta partit ikun fil-gvern li mbag[ad ikun jista’ jie[u d-

de/i]jonijiet li verament ikunu jistg[u jo[olqu bidla g[allpoplu. Hu meta partit ikun filgvern fejn mid-diskors ikollu jg[addi g[all-fatti. I]-]mien li partit ikun fil-gvern hu mbag[ad i]-]mien tal-prova kontinwa, fejn kull de/i]joni tista’ tag[mel differenza mhux aktar g[allpartit i]da g[an-nies.

B[al kull [a;a o[ra fil-[ajja, g[all-politiku l-mument l-aktar iebes fil-[ajja hu l-waqt li fih jitlef id-dritt li jkun rappre]en-

tant tal-poplu. Hu meta wie[ed jitlef din l-oppurtunità li jkun jaf kemm tiswa.

Meta dan il-privile;; jintreba[, fil-fehma tieg[i, ma jkollok l-ebda [jiel ta’ xi jkun intreba[ i]da meta dan ilprivile;; jintilef tassew ikun mument li fih il-persuna li kienet fil-politika tkun tista’ tag[raf sewwa x’tilfet.

Minkejja dan kollu nemmen li l-politika tibqa’ sabi[a fit-telfa daqskemm hi sabi[a fir-reb[a.

Il-politika hi g[odda li permezz tag[ha wie[ed jista’ jag[mel [afna ;id. Hi impenn kontinwu li permezz tag[ha l-persuna involuta fil-politika ssir g[otja g[all-[ti;iet tal-o[rajn.

Naqbel ma’ dak li kien isostni l-politiku Taljan, Giorgio La Pira (Pozzallo 1904-Firenze 1977) li kien twieled fi Sqallija u li kien mag[ruf a[jar b[ala Sindku ta’ Firenze, meta kien jg[id li lpolitika hi l-mod ta’ kif ilpolitiku jsir g[otja totali tieg[u nnifsu g[all-;id tal-o[rajn.

Giorgio La Pira kien politiku kattoliku li g[amel l-g[a]liet tieg[u skont dak li kien jemmen fih u fil-politika kien sab il-mod ta’ kif jg[ix il-Van;elu ta’ Kristu u g[alhekk kien jemmen li g[alih il-politika hi l-og[la forma ta’ karità.

G[all-Partit Nazzjonalista u dawk kollha involuti fil-[idma politika tieg[u, il-waqt li fih dan il-partit se jag[mel fl-Oppo]izzjoni nemmen li se jkun mument ta’ prova.

Mument iebes i]da me[tie;. }mien li a[na lkoll involuti fil[idma politika fi [dan dan ilpartit irridu naraw li minn din ittelfa n[arsu di;à lejn ir-reb[a politika li jmiss.

Nemmen li rridu naraw li flimkien inbiddlu dan il-mument kritiku g[al wie[ed ta’ sifda.

Nibdew e]er/izzju ta’ komunikazzjoni man-nies

Tajjeb nippruvaw insibu ra;uni i]da nemmen li ma hemmx ra;uni partikolari g[al din it-telfa. Nemmen li llum ikun a[jar li n[arsu ’l quddiem u naraw li nibdew nibnu attitudni aktar po]ittiva lejn ir-realtà li ninsabu fiha.

Irridu naraw li nibdew e]er/izzju ta’ komunikazzjoni man-nies u nifhmu a[jar x’inhuma l-[ti;iet tan-nies.

Irridu nibdew nitkellmu ma’ kull settur tas-so/jetà tag[na, nibdew in[arsu madwarna u naraw li ninvolvu aktar nies li g[andhom interess ikunu involuti f’dan le]er/izzju ta’qawmien mill-;did tal-partit tag[na.

In[ares lura lejn ir-ri]ultat elettorali u nara li ]-]mien li fih il-partit tag[na kellu jservi lil dan il-poplu kien fil-fatt wasal fit-tmiem. Il-PN qeda dmiru u sarraf i]-]mien li kien afdat lilu bl-a[jar mod possibbli.

Mhux se nid[ol f’diskussjoni politika f’dan il-waqt i]da g[allpunt ta’ storja ng[id li dan ilpartit [alla lill-pajji] b[ala wie[ed mill-ftit pajji]i li ma kienx ma[kum u mkisser b’ri/essjoni ekonomika li se[[et f’[afna pajji]i o[rajn.

Nibdew e]er/izzju ta’ smig[ b’umiltà

Ovvjament nifhem li dde/i]jonijiet politi/i tag[na setg[u jkollhom atte;;jament differenti u nifhem ukoll li llum meta l-egoi]mu qed isir aktar u aktar istituzzjonali dan se jibda joffri sfida partikulari lil kull min se jkun qed jie[u de/i]jonijiet politi/i f’dan il-pajji].

Issa rridu n[arsu ’l quddiem u nibdew e]er/izzju ta’ smig[ u ta’ komunikazzjoni. Jekk irid jirba[ il-fidu/ja biex iservi l-partit irid

minn Edwin Vassallo edwin.vassallo@gov.mt

jersaq lejn is-so/jetà Maltija u G[awdxija b’umiltà ming[ajr ma jinsa l-esperjenza tieg[u b[ala partit politiku li kull meta mexxa lil dan il-pajji] [a [sieb jo[loq ix-xog[ol u joffri l-a[jar edukazzjoni u servizz ta’ sa[[a.

Nemmen li l-Partit Nazzjonalista se jid[ol g[al dan l-e]er/izzju ta’ komunikazzjoni man-nies; nemmen li l-prin/ipji umani tieg[u jista’ jorbot fuqhom u se jibqg[u jservu fittfassil ta’ politika a;;ornata g[all-;ejjieni ta’ dan il-poplu tag[na.

Ejjew in[arsu ’l quddiem b’ottimi]mu u kura;;. G[andna ]mien sabi[ quddiemna kemm-il darba nu]awh tajjeb.

Hu dmirna li no[olqu l-kura;; u l-fidu/ja fil-;ejjieni ta’ dan ilpoplu u hekk inkunu qed no[olqu fidu/ja fil-Partit Nazzjonalista li issa rridu narawh b[ala l-partit politiku li se jkun lest biex jisma’, jifhem u jservi lill-poplu tag[na.

12 Ittri lill-Editur

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Riflessjoni dwar l-Elezzjoni Sur Editur, Nixtieq nag[mel ftit ta’ riflessjoni dwar l-Elezzjoni :enerali li kellna fid-9 ta’ Marzu 2013.

L-ewwel [sieb hu li ng[id prosit lill-partiti kon/ernati g[all-mod organizzat li mexxew din ilkampanja, spe/jalment ilmexxeja ewlenin, tal-PL, ilPN u l-AD. It-tieni riflessjoni hi li nag[ti prosit lil kull min kellu xi responsabbiltà biex l-affarijiet jitmexxew tajjeb

b[al, pere]empju, ilPulizija, l-Armata, ilKummissjoni Elettorali e//.

It-tielet riflessjoni hi li ng[id prosit lill-poplu Malti u G[awdxi g[all-mod matur u /ivili li wrejna bejnietna u quddiem iddinja. Prosit tassew.

L-a[[ar riflessjoni hi li n[oss li kampanja ta’ xahrejn kienet ftit twila u setg[et tkun iqsar.

Grazzi lil kul[add.

F. VELLA Il-Mosta

Protezzjoni ta’ propjetà Sur Editur, Fil-programm g[at-tlestija ta’ Malta b[ala Belt Kapitali Ewropea, il-Gvern ]ied [afna bankijiet f’;onna u pjazez b’sinjal ta’ g[ajnuna u kortesija lejn in-nies, sija lokali, kif ukoll barranin.

Dawn il-bankijiet qed jin[aqru bix-xita u l-;lata li sikwit jin]lu fuqhom.

Tg[id ikun g[aqli kieku l-Ministeru responsabbli mixxog[lijiet pubbli/i, jippjana biex dawn il-bankijiet, fi]-]mien propizju, ikunu protetti b’koperta tal-plastik, biex ma jitilfux l-u]u tag[hom?

N.W.

Il-Belt Valletta

Id-destin tal-fumatur Sur Editur, Min ikun ipejjep imbag[ad jaqta’, g[andu tendenza li jinfexx fl-ikel.

Tal-ewwel idda[[lu fittriq g[al kan/er tal-pulmun u ta’ angina pectoris.

Tat-tieni twasslu biex je[xien i]]ejjed u l-pi] jistrapazzalu qalbu u xorta jista’ jispi//a b’angina pectoris.

Ji;i bejn in-nar u l-ilma!

X’inhu l-uniku mod kif ja[rab minn din is-sitwazzjoni xejn pja/evoli?

Ma jaqbadx ipejjep.

G[ala? Is-sigarett hu addittiv u jmarrdek serjament. Il-[xuna ]ejda tg[arraqlek sa[[tek.

X’inkun qieg[ed nag[mel jekk — minkejja dan kollu — nippersisti npejjep?

Inkun qieg[ed ng[in innegozju tat-tipjip jg[ix, g[as-spejje] ta’ [ajti!

Dan hu ri]ultat ta’ ri/erka intensiva ta’ 47 sena (1964-2011) rappurtat fil-;urnal tal-Asso/jazzjoni Medika Amerikana.

Il-gvern lokali g[amel [afna biex jiddiswadi linnies milli jpejpu i]da kollox jibqa’ jiddependi mill-individwu, minn tifel ta’ seba’ snin sa anzjan ta’ sebg[a u sebg[in.

D. LIVONN

Ra[al :did

Xemx u xita

}ew; ritratti waqt li l-knisja tal-Marsa kienet qed tinbena

Il-Marsa mitt sena parro//a Sur Editur, Nhar il-:img[a, 12 ta’ April 2013, ja[bat g[eluq il-mitt sena minn meta l-Marsa kienet dikjarata parro//a u l-knisja l-;dida dedikata lis-Santissima Trinità, li kienet g[adha kif inbniet mill-Kav. Lorenzo Balbi, infet[et uffi/jalment u bdiet tiffunzjona b[ala parro//a ;dida mmexxija mill-patrijiet Kapu//ini.

G[aldaqstant nhar il-:img[a 12 ta’ April se ssir kommemorazzjoni kif jixraq g[al dan l-anniversarju storiku billi fis-6.30pm se tkun

/elebrata Quddiesa solenni mmexxija minn Mons. Ar/isqof Pawlu Cremona OP li, wara, jikxef ir[ama kommemorattiva.

Kul[add mistieden g[al din l-okka]joni, b’mod spe/jali dawk in-nies minn din ilparro//a u li ma g[adhomx joqog[du lMarsa.

G[al din l-okka]joni MaltaPost se to[ro; bolla kommemorattiva.

Sabi[a l-[ajja bil-fer[ u n-niket tag[ha b[all-ista;uni mqassma bix-xemx u x-xita li s-sena ;;ib mag[ha.

Sabi[a x-xemx li ssa[[an u t-triq turi fejn g[andek issib tal-[ajja l-isba[ kuluri unuri u ;id u sa[[a mill-;did fit-tgawdija tal-jiem sbie[ li ;;ib.

Sabi[a x-xita g[ax tqanqal arja ;dida issaffi l-[sieb mit-toqol tal-irbit tieg[u toffrilek tama dejjiema u mag[ha tg[annqek bil-[lewwa, il-barka u r-risq weg[dietha g[ax lilha n-nibbieta; m’hix g[alik ta’ xkiel jew jasar u f’;id tissarraf g[ax minn fuq tasal.

PHILIP CASSAR I]-}urrieq

Il-Knisja tal-Marsa f’jum il-ftu[ uffi/jali tag[ha fit-12 ta’ April, 1913

KAV. CHARLES ATTARD

Il-Marsa

Ittri lill-Editur 13

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Il-Furjana vittma tal-massa Sur Editur, Issa li l-Elezzjoni :enerali g[addiet b’wi// il-;id, je[tie; nirringrazzjaw lill-mexxejja li mexxew tul dawn l-a[[ar [ames snin u nifir[u lillmexxejja l-;odda li se jmexxu lil pajji]na fil-[ames snin li ;ejjin. Perswa] li ]-]ew; mexxejja g[andhom f’mo[[hom il-;id ta’ pajji]na.

Dan li se nikteb jista’ ma jintg[o;obx minn kul[add i]da mhux l-iskop tieg[i li ning[o;ob. Filwaqt li niddisasso/ja ru[i minn partiti politi/i niddikjara li din hi lverità kif inhi ming[ajr ebda simpatija jew stmerrija lejn partit jew ie[or.

Qed nikteb f’isem i//ittadini Furjani]i li ;enwinament jinteressahom mil-lokalità tag[hom u li m’humiex lesti li jibdluha ma’ xejn. Il-Furjana hi fi/-/entru tal-akbar attivitajiet tal-pajji]: ]jarat Papali, kun/erti u attivitajiet politi/i fost o[rajn, u dan kemm billi hi /entrali u anke min[abba l-ispazju miftu[ u sabi[ li toffri Pjazza San Publju.

Huma bosta li jattendu g[all-attivitajiet, jifir[u, ji//elebraw u jixorbu.

Hawnhekk ta’ min ji;bed lattenzjoni li wara x-xalar u lqoxra sabi[a li tkun tidher firritratti tal-folla fuq il-fosos ikun hemm umani li jsofru u jbatu fis-skiet ming[ajr ilwens ta’ [add.

Min jorganizza jimma;ina biss l-atmosfera li jista’ jo[loq fi pjazza daqshekk spazju]a i]da, ripetutament, lorganizzaturi jinsew lil dawk li laqg[uhom f’darhom: ilFurjani]i.

Konsegwenza tal-massa u lammont ta’ xorb ikkunsmat wara kull attività, il-Furjana tisba[ dejjem f’‘mi]bla’ u rwejja[ insapportabbli.

Il-bankini, il-[itan, lg[etiebi u t-toroq prin/ipali jkunu miksija bil-[mie; li jit[alla u dan ming[ajr ma nsemmi l-inkonvenjent li to[loq il-mu]ika ddamdam g[al [in twil f’lokalità

b’popolazzjoni anzjana u blIsptar Boffa daqstant qrib.

B’arroganza liema b[alha tara individwi li ju]aw vilment l-g[etiebi ta’ djar abitati flok toilets u jekk tipprova turihom li qed ji]baljaw ikunu pronti jippruvaw i[ebbu g[alik u jkellmuk [a]in ukoll.

Fl-a[[ar ;img[at filFurjana saru erba’ mass meetings wara xulxin. Dawn ;arrew mag[hom ilkonsegwenzi kollha li semmejt. Min hu inkarigat minn dan fil-Kunsill Lokali, wara ;img[a telefonati b’weg[da li kellhom jin[aslu t-toroq jidher li dan il-baw]er qatt ma sab triqtu u l-[mie; u l-porkeriji baqg[u jin;emg[u.

Hawnhekk ta’ min jg[id ukoll li hi fir-responsabbiltà ta’ kull min jorganizza li ma jkunx egoist u mal-ispejje] li jo[ro; biex isir l-armar u lmu]ika j]id ukoll l-ispejje] ta’ persuni inkarigati biex jipprote;u r-residenti u j]ommu d-dixxiplina, isiru lbarrikati u jin[aslu t-toroq.

M’g[adux i]-]mien li lFurjani]i jibqg[u ;wejjed.

Je[tie; li juru ddi]approvazzjoni lejn min i[amme; u ma jnaddafx. IlFurjana kul[add jafha g[al xi attività i]da matul is-sena kul[add jinsieha, donnu kull ma hu importanti minnha hi Pjazza San Publju (il-fosos) g[aliex pro;etti lanqas nafu x’inhuma.

Je[tie; li din l-arroganza ta’ min jorganizza (hu min hu u ;ej minn fejn ;ej) titwaqqaf u ji;i mi]mum bir-responsabbiltà kollha.

Qed nikteb dan kollu ming[ajr ebda pre;udizzju i]da b’im[abba ;enwina lejn il-lokalità tieg[i u lejn niesha i]da qed nikteb l-aktar biex ni;bed l-attenzjoni ta’ kull min jista’ jkun kon/ernat u nfakkru li fil-Furjana nies ukoll jg[ixu u g[andhom kull dritt jg[ixu fil-pa/i u fittrankwillità.

ANTOINE J. HILI

Il-Furjana

L-1998, l-2003 u l-2013 Sur Editur, Dan li se nfakkar intqal minn ]ew; Deputati Mexxejja talPartit Laburista e]att wara telfa elettorali: George Vella – mass meeting, il-{amrun, il-{add 27 ta’ Settembru, 1998 — 22 ;urnata wara telfa elettorali kbira: “Il-Partit Laburista g[adu forza politika kbira.

Nirringrazzja lil dawk il124,000 suldat li vvutaw lillPartit Laburista. Il-Partit Laburista xorta wa[da [are; rebbie[ g[aliex g[alkemm tilef il-gvern, dan salva unuru.”

An;lu Farrugia –

Intervista f’The Times 14 ta’ Mejju, 2003 — 32 jum wara telfa elettorali kbira o[ra: “Hu l-Partit Laburista li qatt ma jbiddel u li jibqa’ kontinwament jeg[req.

Ninsabu f’sitwazzjoni tal-biki.

Wara dawn it-telfiet kollha lPartit Laburista jinsab f’ta[wida. Irridu nibdew ni;bru l-bi//iet, nirrikonoxxuhom u nnaddfu lklikek li kibru madwar Alfred Sant. Dawn huma individwi f’Super 1 u fil-kwartier ;enerali tal-partit — illaburisti huma fgati minnhom.

M’hemmx a//ess.”

Ta’ George Vella kienet po]ittiva u ta’ sfida.

Ta’ An;lu Farrugia kienet pjuttost negattiva u ta’ disperazzjoni.

Wara dawk i]-]ew; telfiet il-Partit Laburista kien g[ad jonqsu t-tielet telfa infila, dik tal-2008. X’;ara dakinhar storja ri/enti. Kul[add jaf x’;ara.

U issa mess lilna f’Marzu 2013. A[na x’se nag[mlu?

Kif se nirrea;ixxu?

Jien in[oss li l-konvinzjoni tag[na hi li Lawrence Gonzi

]gur ma kienx [aqqu dan u li l-Partit Nazzjonalista kien [aqqu jirba[ l-elezzjoni fuq ilmerti tieg[u u mhux li jitlef b’dak il-mod. {a;a wa[da ]gur m’g[andniex nag[mlu. Ma g[andniex inbieg[u r-ru[ talpartit g[aliex inkella ma nibqg[ux g[aqda bi twemmin u prin/ipji i]da nkunu rrendejna ru[na f’sempli/i organizzazzjoni tal-marketing u tal-ippakke;;jar.

Nixtieq nag[mel su;;eriment. Fejn tid[ol komunikazzjoni man-nies hemm b]onn li din tkun aktar effettiva u kostanti fi]-]mien u mhux fix-xhur ta’ qabel lElezzjoni biss.

Hemm b]onn ukoll ta’ g[aqda assoluta spe/jalment bejn id-deputati nazzjonalisti u l-partit innifsu.

TONI VELLA Birkirkara

Il-Kabinett il-;did Sur Editur, L-g[ajta tal-Partit So/jalista Malti f’dawn la[[ar snin dejjem kienet dwar id-dejn tal-gvern u l-i]bilan/ fil-Ba;it.

Jekk kien hemm b]onn ta’ konferma li dan iddiskors ma kienx [lief propaganda qarrieqa issa [adniha ming[and il-gvern il-;did stess meta [atar il-Kabinett ;did tieg[u fejn minn 39 deputat aktar minn nofshom (22) [adu promotion.

Dan ifisser li l-Gvern seta’ jag[mel dan g[aliex jaf li hemm il-finanzi fis-sod.

Ifisser ukoll li dak li dejjem qal biex ma jkunx hemm tberbiq u [ela ta’ flus, issa qieg[ed jag[mel hekk hu.

F’I]rael g[adu kemm sar ftehim g[al gvern ta’ koalizzjoni. Il-kabinett il-;did ta’ I]rael, minbarra l-Prim Ministru, se jkun mag[mul minn 21 ministru u dan fejn hemm popolazzjoni ta’ akar minn sitt miljuni.

F’din id-daqxejn ta’ g]ira tag[na, li g[andha popolazzjoni ta’ ftit aktar minn 400,000, se jkollna Kabinett ta’ 23, inklu] il-Prim Ministru.

Dan ma jfisser xejn [lief tberbiq ta’ miljuni ta’ ewro; lanqas li konna se mmexxu l-Istati Uniti tal-Amerika! {a;a o[ra ta’ min wie[ed jinnota.

Kemm kienu qalu kontra g[aliex kienu saru lAssistenti Parlamentari g[aliex dak i]-]mien kellna numru ta’ ministri [afna inqas mil-lum.

Sa[ansitra qalu li l-Gvern kien g[amel hekk biex jag[laq [alq il-back-benchers tieg[u [alli ma

jgorrux, biex issa hu stess g[amel l-istess [a;a meta g[andu ruxxmata ministri li se jispi//aw qishom bumping cars ja[btu ma’ xulxin.

Tg[id dan in-numru kbir ta’ Kabinett sar biex jag[laq [alq id-deputati tieg[u g[aliex di;à bdew igorru?

Ni;i issa g[as-sentenza li tat il-Qorti Kostituzzjonali dwar it-talba tal-Partit Nazzjonalista biex isir mill-;did l-g[add tal-voti fit-Tmienja u t-Tlettax- il Distrett.

Minkejja li l-Qorti rrikonoxxiet li saru ]balji fi]-]ew; ka]i, qalet li ]-]ew; kandidati, ji;ifieri Claudette Buttigieg fuq it-8 Distrett u Frederick Azzopardi fuq it-13-il Distrett ma kellhomx interess ;uridiku g[aliex dawn kienu se ji;u eletti xorta wa[da.

Dan x’argument hu? L-ewwel [a;a, ilkandidati s-sodisfazzjon tag[hom hu li jkunu eletti bil-[ila tag[hom u mhux b[ala addizzjonali.

L-i]balji li saru min-na[a tal-Kummissjoni Elettorali nafu jekk kinux ;enwini? Forsi saru b’intenzjoni [a]ina biex itellfu ]ew; si;;ijiet importanti lill-Partit Nazzjonalista.

B’din is-sentenza tal-Qorti Kostituzzjonali, ilPartit Nazzjonalista ;ie bi ]vanta;; ta’ disa’ si;;ijiet flok b’sebg[a.

Dejjem skont din id-de/i]joni tal-Qorti lpre;udizzju sar kontra l-Partit Nazzjonalista.

Fl-opinjoni tieg[i dan l-i]ball tal-Kummissjoni Elettorali jista’ jkun fih ri[a tinten.

ALFRED Il-Fgura

14 Ittri lill-Editur

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Chris Cardona u l-g[ajnuna lill-industrija Sur Editur, Qabel l-elezzjoni, il-Labour kien jitkellem dwar is-sbu[ija ta’ ekonomija li timxi wa[edha. Ma tinda[lilhiex u ma tg[inhiex!

Issa, Chris Cardona, ilMinistru ;did tal-Ekonomija, Industrija u Intrapri]i }g[ar g[amel l-ewwel ]jarat tieg[u f’diversi fabbriki fosthom fitToly Products li kienet wa[da mill-industriji li [ames snin ilu kienu f’diffikultà.

It-tmexxija tal-fabbriki li ]ar Cardona kollha qalulu kemm kienet vitali g[alihom lg[ajnuna li kienu r/evew ming[and il-Gvern Nazzjonalista meta kienu g[addejjin minn diffikultajiet min[abba r-ri/essjoni internazzjonali.

Chris Cardona kellu jammetti

li dawk il-gvernijiet li jag[tu lg[ajnuna tag[hom fi ]mien ta’ kri]i jag[mlu [a;a tajba.

Ikun jaf i]da Chris Cardona li meta jinqala’ l-b]onn biex tg[in ikun me[tie; li jinstabu lmiljuni ta’ ewro u jekk ikun hemm b]onn dawn il-flus jittie[du minn pro;etti o[ra u jekk ikun hemm b]onn ukoll ji;u ‘a;;ustati’ l-finanzi talgvern inklu] id-‘defi/it’.

Dan g[aliex l-ewwel g[andhom ji;u l-postijiet taxxog[ol, il-[addiema u l-familji tag[hom.

U mela mbag[ad minn fuq issib xi oppo]izzjoni opportunista u distruttiva li toqg[od ixxewwex u tallarma lin-nies bid-‘defi/it’.

JOE FARRUGIA Birkirkara

Pulizija u Qrati Sur Editur, Hemm hi. Il-Gvern Laburista ;did re;a’ po;;a l-Pulizija u l-Qrati ta[t l-istess ministru wara li Gvern Nazzjonalista kien firidhom!

Kul[add g[adu jiftakar kemm kien t[abat u tkellem Dott.

Franco Debono biex dawn i]-]ew; istituzzjonijiet ikunu ta[t ministri differenti! Ara x’se jag[mel issa Dott. Franco. {oll xag[rek u ;ib i]-]ejt!

Imma forsi le g[ax se jkun mhedi jikteb il-li;i dwar ilfinanzjament tal-partiti u li;ijiet o[rajn.

MARIO BORG Il-{amrun

Il-passat dejjem rilevanti!

Sur Editur, Qatt ma qbilt ma’ min ikkritika lil min kien isemmi l-passat talgvernijiet laburisti spe/jalment dawk ta’ bejn l-1971 u l-1987.

Dawn l-‘illuminati’ kienu jg[idu li dak li ;ara aktar minn 30 sena ilu ma g[adux jinteressa lin-nies tal-lum.

I]da b’dak li ;ara llum f’nofs Marzu 2013 kul[add induna kemm il-kredenzjali politi/i talpassat g[adhom validi u jinteressaw lil kul[add spe/jalment fit-tmexxija tal-PL. G[ax issa l-Prim Ministru ;did ‘tag[na lkoll’ is-Sur Meritokrazija personifikata Joseph Muscat innifsu mar [atar lill-veteran eks Deputat Segretarju :enerali tal-GWU

Mario Cutajar b[ala l-Kap ta/?ivil kollu.

L-istess Joseph Muscat ‘tag[na lkoll’ mar [atar ukoll lill-veteran l-ie[or eks komunist u eks President talPartit Laburista Mario Vella biex imexxi lill-Malta Enterprise.

Mela jirri]ulta li l-Labour ilpassat tieg[u ta’ tletin sena ilu qed jattwah illum. Qed tara kif dak li ;ara aktar minn 30 sena ilu g[adu validu g[all-pre]ent u qed ibellg[uhulna! Issa x’se jg[idu dwar dan dawk il-[afna opinjonisti u strate;isti illuminati li ma kinux ja[mlu lil min isemmi l-passat^

MARIO CALLEJA

Tas-Sliema

Dawk it-tnejn!

Sur Editur, Il-Qorti Kosituzzjonali dde/idiet li ma tilqax ittalba tal-Partit Nazzjonalista biex jer;a’ jinfeta[ l-g[add tal-voti tat-8 u tat-13-il Distrett.

Il-Qorti irrikonoxxiet li kienu saru ]balji millKummissjoni Elettorali fi]-]ew; ka]i u kien g[alhekk li wassal biex issir din il-kaw]a u allura kien xieraq li l-ispejje] tal-istess kaw]a jinqasmu bin-nofs.

Ir-ri]ultat ta’ dawn l-i]balji kien li l-Partit

Parlamentari extra jew extraparlamentari^ Sur Editur, Il-Qorti Kostituzzjonali filwaqt li /a[det it-talba tal-PN biex jer;a’ jsir lg[add tal-voti fuq it-8 u t13-il Distrett ikkonfermat li kienu saru ]balji millKummissjoni Elettorali waqt l-g[add tal-voti.

Bis-sa[[a ta’ dawk li]balji fil-Parlament se jkun hemm ]ew; membri parlamentari laburisti ‘extra’ flok ]ew; membri parlamentari Nazzjonalisti fejn dawn tal-a[[ar spi//aw ikunu ‘extra parlamentari’!

Nistaqsi f’dawn i]-]ew; ka]i x’sar minnu d-dritt ta//ittadin li l-vot tieg[u hekk kif mitfug[ ikun jiswa spe/jalment fejn jid[ol ilwirt bejn il-kandidati^ Flok dan kollu f’dan ilka] kellna l-i]balji ta’ min g[add il-voti ji;ifieri talKummissjoni Elettorali!

Peress li dan kollu hu lba]i u l-fundament taddemokrazija u fil-verità hu l-uniku okka]joni fejn i//ittadin tassew jidde/iedi e]att min g[andu jirrappre]entah ma n[ossx li dan il-ka] g[andu jit[alla jieqaf hawn.

Hu pre/edent perikolu].

G[alhekk barra li dan il-ka] innifsu g[andu ji;i rettifikat g[andhom isiru l-emendi fil-li;i elettorali biex ka] hekk ma jer;ax ji;ri.

G. PISANI

{a]-}ebbu;

Laburista g[andu ]ew; membri li se jkunu filParlament flok ]ew; membri tal-PN. Dawn i]-]ew; membri parlamentari laburisti li se jie[du posthom, biex ng[id hekk, ‘b’kumbinazzjoni’, se jkunu qed jit[allsu mittaxxi tag[na lkoll!

Dik ;ustizzja! Dik demokrazija! Dik rappre]entanza!

JOE FALZON Il-Mosta

A[leb :u]... jew [afna mill-ftit g[all-ftit!

Sur Editur, “A[leb :u]” kien jistiga Mintoff lill-Ministru talFinanzi tieg[u, :u]è Abela waqt li kien i[e;;u ji;bor flus mill-azjendi tal-gvern.

Kien ;ara li :u]è Abela kien ‘in[aleb’ hu u xeba’ u ddejjaq u telaq ’l hemm! Issa, i]da, [afna qed jirreferu dan id-diskors g[as-somma enormi li se jkollu jo[ro; ilpoplu Malti mit-taxxi tieg[u biex imantni l-Kabinett esti] laburista ta’ ‘:u]è’ Muscat.

Somma li ti]boq dik li kienet tit[allas lill-Kabinett

ta’ Lawrence Gonzi blonorarja b’kollox. Dik l-istess onorarja li tant wer]qu fuqha [afna laburisti u o[rajn.

Il-poplu Malti se jkollu jo[ro; mal-mitt miljun f’[ames snin biex jiffinanzja l-bosta ministeri laburisti.

Flus kbar, tag[na lkoll, li se jinqasmu bejn il-ftit talklikka.

Tassew li issa g[andna “gvern mill-ftit g[all-ftit” kif kien i[obb iwer]aq Joseph ‘a[leb’ Muscat ta’ ftit ilu.

M. AGIUS Il-Marsa

Silenzju mixtri^ Sur Editur, Fl-ewwel ;urnata tieg[u filpoter, il-Gvern Laburista ‘tag[na lkoll’ [atar lil Mario Cutajar, attivista laburista mag[ruf, Segretarju Permanenti, Kap ta/-?ivil kollu!

Minnufih l-istess Mario Cutajar beda je]er/ita l-poter ;did tieg[u u ikkomunika lisSegretarji Permanenti kollha ttalba tal-gvern li huma joffru rri]enji tag[hom.

Qisu biex juri li issa hu lboss.

U, allajbierek, dawk ittrumbettisti ;urnalisti #opinjonisti li soltu b’a[barijiet b[al dawn jag[mlu festa

qishom waqg[u fil-muta.

Eh, g[ax bil-[aqq dawn il[ni]rijiet wettaqhom gvern ;did laburista u mhux gvern nazzjonalista.

Darba, snin ilu, Alfred Sant g[ax g[all-Ba;it tal-Gvern Nazzjonalista kien hemm kummenti favorevoli tista’ tg[id minn kul[add, kien qal li dak kien ;ara permezz ta’ “armata m[allsa mill-gvern” biex tag[millu propaganda tajba.

Na[seb li issa re;a’ g[andna fil-verità armata mixtrija o[ra i]da din id-darba [allsuha biex tiskot!

S. CARUANA

{a]-}abbar

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Aktar minn propizju!

Sur Editur, Niftakar meta ftit tas-snin ilu kienet qamet il-kwistjoni talonorarja [afna kienu qalu li ma kienx i]-]mien propizju li tkun introdotta.

Il-Labour baqa’ jitg[ajjar biha u jisfruttaha litteralment sal-jum tal-votazzjoni.

Issa, i]da, minkejja li, skont il-Labour, Malta tinstab meqruda, midjuna u falluta l-gvern ;did laburista kien pront jo[loq l-akbar kabinett fl-istorja ta’ Malta.

Dan se jiswina [afna aktar mill-ispi]a li kellna bilKabinett Nazzjonalista anke kieku wie[ed jinkludi lonorarja li wara kollox, kienet intraddet lura millministri nazzjonalisti.

Jidher li dak li ma kienx propizju erba’ snin ilu issa sar altru minn le;ittimu!

X’ipokrisija laburista!

H. VELLA In-Naxxar

Mela m’g[adhiex ‘falluta’^ Sur Editur, Sal-biera[ tal-Labour, b’gideb, kienu jg[idu li Malta hi falluta u li kellha deficit u dejn kbir u li l-familji ma kellhomx flus biex jixtru la[am, [ut u b]onnijiet o[ra.

Seba[ illum u donnhom instabu miljuni u i]jed mieljuni ta’ ewro biex faqqasna l-akbar Kabinett li qatt kellna fl-istorja ta’ Malta.

Ma’ dawn il-Ministri u Segretarji Parlamentari kollha se jkun hemm armata s[i[a ta’ segretarji, konsulenti, securities, xufiera u messa;;iera. Klikka laburista kbira kollha m[allsa minn flus pajji] skont huma fallut u mejjet bil-;u[.

Sewwa kienu qalu li filLabour jinbidlu kemm jinbidlu l-affarijiet kollox jibqa’ l-istess.

B. SCICLUNA

Il-Mosta

Ittri lill-Editur

15

Ranier Fsadni...

Ir-ra;uni wara r-ri]ultat Sur Editur, In[obb naqra l-opinjonijiet ta’ Ranier Fsadni. Tassew nitg[allem minnhom.

F’il-mument ta’ nhar il-{add 17 ta’ Marzu 2013 kiteb dwar ir-ri]ultat talElezzjoni :enerali.

Laqatni ra;unament li g[amel. Qal li fl1987 il-PN reba[ b’ma;;oranza ta’ madwar 4,000 vot filwaqt li din is-sena tilef b’ma;;oranza ta’ 37,000.

Staqsa Ranier Fsadni: “Possibbli li lelettorat jemmen li fl-2013 Malta kienet f’qag[da ag[ar mill-1987?”

Kumbinazzjoni, il-mistoqsija g[ala l-PN fl-1987 wara d-di]astru laburista li g[exna fih reba[ biss b’4,000 vot qatt ma waqaft nag[milha lili nnifsi matul dawn l-a[[ar 25 sena.

Is-Sur Fsadni [are; bir-risposta li llum, b’ri]ultat ta’ avvanzi kbar xprunati minn gvernijiet su//essivi nazzjonalisti, il-votant sar ja[seb mod ie[or. Sar ukoll ja[seb aktar f’dak li jinteressa lilu personalment. Ma’ dan naqbel parzjalment.

Jien, li naf sew il-mentalità tal-votant laburist, konvint li dan tal-a[[ar ;eneral-

ment isibha aktar diffi/li li jaqbel il-vot tieg[u minn votanti o[rajn.

Fi kliem sempli/i hemm [afna aktar ultras laburisti minn nazzjonalisti. U dan b’ri]ultat tat-‘trobbija politika’ tal-laburisti li hi ferm aktar parti;;jana minn dik tannazzjonalisti, kemm fi [dan il-familja naturali kif ukollf il-partit.

Anzi wa[da tikkumplimenta lill-o[ra, u allura /-/ans li tal-Labour jag[mlu lproseliti hu tajjeb g[ax il-fidi hi b’sa[[itha.

C. CAMILLERI

Marsaskala

Il-verità dwar i/-?ivil Sur Editur, Qrajt dak li kiteb Mario Galea f’In-Nazzjon tal-:img[a 15 ta’ Marzu dwar l-im;iba ta’ /ertu uffi/jali#impjegati ta/?ivil u kemm u[ud minnhom taw gambetti jew fixklu fil[idma tal-Gvern Nazzjonalista.

Dwar dan kollu na[seb li jien ikkwalifikat biex nikkummenta g[ax jien g[addejt 36 sena fi/-/ivil anke f’karigi ta’ responsabbiltà u nista’ nikkonferma li tassew hemm u[ud mill-impjegati li ma jitilfux okka]joni wa[da biex ta’ laburisti li huma jfixklu mqar b’kummenti malpubbliku li jkun qed jineda f’dipartiment.

Mario Galea qal li meta minn ministeru to[ro; direttiva kont trid issus warajhom kuljum biex tara li jwettquha g[ax kultant mhux talli ma jwettquhiex i]da talli jag[mlu bil-maqlub. Hu hawn fejn kellha tid[ol issupervi]joni mill-Ministeru u mill-uffi/jali tieg[u u fejn kien me[tie; kellha tittie[ed azzjoni anke iebsa. ?erti ministri mxew wisq ta’ galantomi malamministrazzjoni taddipartimenti li kienu jaqg[u ta[thom.

Donnu li l-[sieb li kienu adottaw kien li l-ministeru jfassal u jo[ro; il-politika filwaqt li /-/ivil imexxi u jimplimenta dik il-politika.

I]da kien hemm ammont ta’

ka]i fejn l-affarijiet ma sarux hekk u sar dak li minnu lmenta Mario Galea.

Hawn jo[ro; /ar kemm kien hemm min abbu]a minn dik ilgalantomerija kollha talministri nazzjonalisti u, minflok, mexxew l-a;enda tag[hom personali.

Kieku l-ministri kienu personalment jin]lu jaraw x’kien qed ji;ri fil-postijiet tax-xog[ol li kienu jaqg[u ta[thom kienu jibqg[u mbell[a b’li jaraw u jsibu.

Ara l-gvern ;did laburista lewwel [a;a li g[amel fi/-?ivil kien li ja[tar fuq i/-?ivil kollu bniedem fdat.

Aktar minn hekk talab irri]enja tas-Segretarji Parlamentari kollha biex jurihom min huma l-kmandi ;odda ta’ Malta. U s’issa [add ma tkellem jew tniffes kontra dan!

Tg[idli dan sew?

Ng[id li le, imma li probabbli se jkun effettiv fejn jid[ol ‘kontroll’. Anzi mill-esperjenza tieg[i se ng[idlek minn issa li minna[a tal-Gvern Laburista u lmezzi tal-komunikazzjoni tieg[u se jibdew isiru akku]i li /-/ivil mhux qed jikkopera mal-Gvern Laburista u dan biex l-ufffi/jali u min

imexxi jin]ammu fuq ixxwiek.

Anzi se ng[idlek millesperjenza tieg[i wkoll li meta jsiru ]balji mill-politi/i fil-gvern dawn se jibdew je[lu bihom ta/-/ivil. Hekk kif di;a g[amel Joseph Muscat fil-ka] tat-talba tarri]enja tal-membri talAwtorità tax-Xandir.

Muscat qal li dak kien ]ball amministrattiv ji;ifieri ta/-?ivil!

Wara 15 jew 25 sena filgvern dawn l-affarijiet messna tg[allimnihom!

S. PACE

I]-}urrieq

16 Intervista

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

EMILY BARBARO-SANT – kittieba

L-img[oddi u l-pre]ent ta’ mara ta’ prin/ipju minn Doris Azzopardi - doris.azzopardi@media.link.com.mt

Lil EMILY BARBARO-SANT ili nafha [afna. Hi mara li dejjem kelli rispett u ammirazzjoni lejha. Mara li dejjem ]ammet soda mal-prin/ipji tag[ha u li qatt ma ddejqet tg[id l-opinjoni tag[ha fuq diversi oqsma li jolqtu s-so/jetà Maltija, ming[ajr ma ka]bret jew kienet imprudenti fir-rigward ta’ dawk li ma jaqblux mag[ha.

Emily kienet spalla indispensabbli fin-negozju ta’ ]ew;ha qabel ma dan ;ie nieqes fid-19 ta’ Jannar 2001. Hi omm iddedikata g[all-[ames uliedha, u g[enet lil ]ew;ha fil-[idma tieg[u b[ala Koordinatur tal-Kaw]a tal-Kanonizzazzjoni ta’ Sr. M. Adeodata Pisani. Tag[ti kontribut siewi fil-gazzetti lokali u pubblikazzjonijiet o[ra, u dan l-a[[ar, ippubblikat ukoll ktieb li semmietu Siltiet mill-Img[oddi ta’ {ajti.

Mort insib lil Emily fid-dar tag[ha l-Mosta biex flimkien tkellimna ftit dwar [ajjitha u l-karriera tag[ha.

Twieldet fl-1939 fil-Furjana u kienet il-kbira minn tmien a[wa. Kien ]mien il-Gwerra, li ovvjament ma tiftakarhiex sewwa. Fid-dar tal-;enituri tag[ha kienu joqog[du ]ew; zijiet xebbiet u g[alhekk, hi tg[id li dejjem kienet issib kollox lest inklu]a “l-uniformi mdendla fuq l-ispalliera.

Id-dar qatt ma g[amilt xejn.

Meta ]]ewwi;t, lanqas kikkra te ma kont naf nag[mel. Ilkelma ;;ib hekk g[alkemm ma nifta[arx wisq biha.

“Kont in[it kollox jiena, anke l-libsa tat-tie; tieg[i u talbridesmaids [itt jiena. Daqqa kont noqg[od nirrakkma u kont immur ukoll g[al-lezzjonijiet tal-pittura. Fil-fatt, g[andi [afna kwadri li pittirthom jien.”

Segretarja

Minn meta kienet g[adha ]g[ira, Emily kienet t[obb ixxog[ol tas-segreterija u dak kien li xtaqet tag[mel meta tikber - xog[ol ta’ segretarja, I]da meta spi//at l-iskola u kienet ser tid[ol il-kulle;;, kien hemm g[ajdut li l-perijodu minn sentejn ser isir tliet snin, u dan ma riditux.

Fl-istess perjodu missierha, li kien ja[dem b[ala skrivan malRAOC il-Furjana, fejn kien hemm post vakanti, [ajjarha g[al dan ix-xog[ol.

“I]da malli semg[et il-mamà, qomsot. Ma tarax, qaltlu, tfajla

Emily ma’ wliedha u ]wie;hom

ta[dem f’ambjent dominat kollu mill-ir;iel!” Ma ninsewx, hawn qed nitkellmu fis-sena 1956.

Kien f’dan il-perijodu, li [ar;u l-applikazzjonijiet g[al Emergency Teachers. Applikat, ;iet a//ettata u ntbag[tet tg[allem l-iskola primarja ta]}urrieq fejn damet sitt snin sakemm kellha tieqaf min[abba li ]]ew;et. Kien proprju bissa[[a tax-xog[ol tag[ha li ltaqg[et ma’ Arthur, dak li wara sar ]ew;ha. Iltaqg[u b’mod li j;ieg[lek temmen li lkumbinazzjonijiet xi kultant ikunu providenzjali.

Emily tirrakkonta li jum minnhom, b[alma kienet tag[mel is-soltu, filg[odu qabdet il-karozza tal-linja g[a]}urrieq. Minflok, bi ]ball ovvjament, kienet rikbet dik g[al {al Kirkop. Dakinhar, Arthur ukoll [a ]ball.

G[al xi ra;uni, ;ie jirkeb mill-Furjana u minflok ilkarozza tal-linja g[al {al Safi fejn kien ja[dem, tela’ f’dik g[al {al Kirkop. X’aktarx tela’ warajha u qag[ad bilqieg[da [dejha.

“Kif qtajna l-biljetti rrealizzajna li [adna ]ball ittnejn u kellna nin]lu fl-eqreb stage possibbli, il-Marsa. Dik kienet l-ewwel darba li Arthur u jiena tkellimna.”

Hemm saru jafu lil xulxin u g[al dak il-[in, l-istorja waqfet hemm. Intant, ;ara li ftit ;ranet

Ms. Intervisti ma’ nisa Maltin li rnexxew qabel, l-iskola fejn kienet tg[allem Emily ir/eviet /irkolari mid-Dipartiment talEdukazzjoni li fir-Radio City kienet se ssir l-opra – Lucia Di Lamermour. Billi kienet fit-tard, [add ma offra li jakkumpanja lit-tfal u g[alhekk kellu jittella’ isem bix-xorti. U telg[et hi.

‘Problema’ “Xi [a;a hekk iddubbajtha jien. I]da kelli problema g[ax lopra kienet filg[axija u wara lopra, ridt ner;a’ nwassal lit-tfal i]-}urrieq, u wara jien ridt immur lura l-Furjana. Kien hemm ir-riskju li sakemm nasal lura ]-}urrieq, tal-linja kienu jkunu waqfu. L-unika

soluzzjoni kienet lift li ma kellix min jag[tihuli jew taxi.”

Insomma, Emily [adet lit-tfal jaraw l-opra l-{amrun, Waqt l-

Emily u ]ew;ha ArthurBarbaro-Sant

intermission Emily lem[et lil Arthur g[addej fir-Radio City stess i]da ma kellmitux. Meta spi//at l-opra u [ar;et bit-tfal, ratu fuq il-bankina tal-fa//ata tar-Radio City.

“Xejjirli u xejjirtlu, u t-tfal mill-ewwel ittimbrawh b[ala lg[arus tieg[i. Fil-coach kien hemm post g[alih ukoll u tela’ mag[na sa]-}urrieq. Meta wasalna ]-}urrieq u l-;enituri ;abru t-tfal, ;ejna lura b’tallinja g[ax il[aqnieha.”

Minn dakinhar Emily u Arthur baqg[u jo[or;u flimkien.

I]]ew;u fit-13 ta’ Mejju tal1962. Kif kienet il-policy dak i]-]mien, Emily kellha tieqaf minn g[alliema mill-ewwel.

Matul i]-]wie; tag[hom, Emily u Arthur kellhom [ames ulied – tifel u erbat ibniet.

Emily kienet dejjem l-id illeminija ta’ ]ew;ha. {admu dejjem flimkien u Emily kienet ta’ sostenn kbir g[alih anke fittmexxija tan-negozju.

“Kif di;à g[edt, dejjem kont in[obb ix-xog[ol tas-segreterija.

Meta ]]ewi;na, bdejt ng[inu g[ax kien involut f’elf [a;a.

Bosta drabi kien jokkupa lkariga ta’ segretarju u jien kont inkun is-segretarja tas-segretarju, bit-typing, filing u xog[ol ie[or li kien ikun hemm b]onn.

Dejjem konna ta’ spalla g[al xulxin.” Emily tg[id li waqt ittrobbija tat-tfal dejjem kellha lg[ajnuna.

Emily flimkien man-neputijiet

Kellha tfajla mag[ha li kienet tafdaha f’kollox. Lit-tfal kienet t[obbhom u tie[u [sieb ilb]onnijiet tag[hom kollha.

Tkompli tg[id: “Sa[ansitra, kienet issajjar u dan kien solljiev kbir meta kont nasal iddar wara xi nofstanhar il-Belt u nsib l-ikel lest. Arthur kellu razzett tat-ti;ie; u kellu limpjegati mieg[u. Konna nimpurtaw il-;wie], flieles ta’ ;urnata, medi/ini veterinarji u dak kollu konness ma’ dan ilqasam.

“Jiena kelli f’idejja l-li/enzji li ridt ng[addihom minn diversi dipartimenti tal-gvern u kien hemm konnessa mag[hom [afna burokrazija. Kienu ssittinijiet.

Avangardista “Arthur kien avangardista flideat tieg[u fl-agrikultura u kien

i]omm ru[u a;;ornat billi kien jaqra [afna dwar x’isir barra minn Malta f’dan il-qasam.

Mhux l-ewwel darba li g[amel su;;erimenti lill-Gvern ta’ dak i]-]mien, i]da aktar iva milli le, is-su;;erimenti kien jaqg[u fuq widnejn torox. Illum, [afna minn dak li kien jissu;;erixxi, qed isir.

“F’perijodu partikulari, ;arrabna ]ew; serqiet ta’ mijiet ta’ fniek, u anke ;ejna misruqa li/enzja ta’ eluf ta’ day-old chicks mill-Gvern.

g[al pa;na 17

Intervista 17

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Emily u ]ew;ha Arthur Barbaro-Sant mal-Papa :wanni Pawlu II f’Novembru tal-1997

Pinna kritika i]da kostruttiva minn pa;na 16

Min[abba f’hekk, tlifna [afna flus u n-negozju beda jmur [a]in. Kien ]mien diffi/li u Arthur spi//a b’moral baxx [afna i]da qatt ma ddispra jew [adha kontra Alla. Beda jfittex direzzjoni spiritwali.

“Darba minnhom ;ie d-dar u ;ab ktieb bit-Taljan mieg[u pjuttost antik. Issu;;erieli naqrah. Hekk g[amilt wara li staqsejtu min tahulu. Kien ktieb dwar Adeodata Pisani u kienet tathulu l-Badessa tal-Monasteru tas-Sorijiet tal-Klawsura talImdina. Qalli li kienet urietu xxewqa li ja[truh koordinatur g[all-Kaw]a talKanonizzazzjoni ta’ Sr M. Adeodata Pisani”.

Emily tg[id li g[all-bidu ma riditux ja//etta i]da l-affarijiet [adu xejra differenti wara li r/eviet telefonata ming[and Fr Salvinu Galea, il-:i]wita, li kien id-Direttur Spiritwali tag[hom.

Talabha tmur tkellmu u hekk g[amlet. Wara li Emily serr[et rasha minn /erti preokkupazzjonijiet li setg[u jinqalg[u jekk Arthur ja//etta, idde/idiet, kif dejjem g[amlet, li tag[tih l-appo;; kollu tag[ha.

B’hekk, flimkien bdew din ilmissjoni li effettivament wasslet biex il-Papa :wanni Pawlu II jibbeatifika lil Adeodata Pisani fuq il-Fosos tal-Furjana fid-9 ta’ Mejju 2001.

Min[abba dan l-impenn ;did u delikat, Emily, li dak i]-]mien kienet Vi/i President talMoviment tan-Nisa tal-Partit Nazzjonalista (MNPN), kellha twarrab l-impenji politi/i tag[ha. Arthur ma riedx li j[allat il-politika mal-Kaw]a.

Emily tistqarr: “Kien fi ]mien meta l-Moviment beda jipprepara bis-s[i[ g[allKonferenza :enerali u kont impenjata anke b’/erti mozzjonijiet importanti li riedu jitressqu. Ma kienx possibbli u anqas prudenti, li nitlaq f’salt, u bi qbil bejnietna, idde/idejt li nkompli sal-a[[ar tas-sena biex intemm dak li kont bdejt g[allKonferenza, imma ma nikkontestax. U hekk ;ara!”

Parti importanti mill-[ajja ta’

Emily tinvolvi l-kitba, kitba bilan/jata u jekk tikkritika, tag[mel dan b’mod kostruttiv.

Ilha tag[mel dan mis-sittinijiet u waqfet biss fil-perjodu li hi u ]ew;ha kellhom f’idejhom ilpromozzjoni tal-kaw]a ta’ Adeodata Pisani.

Il-pinna u l-im[abba g[allkitba wassluha biex tippubblika ktieb i]da qabel ma se[[ dan, ;rat bidla drastika f’[ajjet Emily… it-telfa ta’ ]ew;ha Arthur.

Il-knisja tal-Mosta kienet imballata bin-nies dakinhar talfuneral u kif qalilha wie[ed mit38 sa/erdot li kkon/elebraw, kienet aktar qisha /elebrazzjoni ta’ festa milli funeral.

Il-mijiet ta’ nies li attendew, riedu juru rispett lejn ra;el fuq lir;iel. Arthur ;ie nieqes fi]]mien meta hu u Emily kienu se jibdlu d-dar. Il-perjodu ta’ wara kien iebes [afna g[aliha. Emily, fil-fatt kienet marret tara l-post il-;did proprju dakinhar li ;ie nieqes Arthur.

Kollox flimkien “Jien u Arthur konna

nag[mlu kollox flimkien Nibdew filg[odu bil-Quddiesa tas-7 a.m. u nkomplu l-jum flimkien. Meta ;ie nieqes, [assejtni qisni sserrata minnofs. I]da ridt nibqa’ ng[ix u nkompli bil-[ajja tieg[i. Life has to go on. Barra hekk, kelli ttfal, li g[all-grazzja ta’ Alla, dejjem konna close [afna mag[hom. Imbag[ad sa dak i]]mien, kelli wkoll disa’ neputijiet, g[ax wara ;iet o[ra.

“I]da, meta sibt ru[i li ridt nie[u de/i]jonijiet importanti wa[di, g[all-bidu [assejtni vojta u mitlufa i]da kont konxja li Arthur riedni nkompli g[addejja u nieqaf fuq saqajja. }gur li ma riedx jarani nintelaq. “{adt il-post il-;did li kif di;à g[edt, Arthur spi//a qatt ma rah, u bil-g[ajnuna imprezzabbli ta’ missier ir-ra;el ta’ wa[da mill-bniet tieg[i li kien g[adu kif irtira mixxog[ol, il-post tlesta fi ]mien tliet xhur.

“Kien joqg[od mal-[addiema ;ranet s[a[ imma meta d[alt filpost u bdejt nissetilja bdejt

in[oss aktar in-nuqqas ta’ Arthur. Kienet iebsa l-[ajja ming[ajru. F’Jannar li g[adda g[alaq 12-il sena mejjet.”

F’Novembru tas-sena 2011, Emily ippubblikat ktieb. Kif qalet hi stess, kien ilu jin[ema madwar erba’ snin jew [amsa.

“Il-[bieb tieg[i kienu ilhom i[e;;uni biex niktbu. Kien hemm persuna partikulari li kienet tg[idli: ‘Ftakar li tispi//a inti, ma hemmx min jiktibhom /erti affarijiet’. Dan g[aliex filkaw]a tal-Beatifikazzjoni ta’ Adeodata Pisani konna l-aktar involuti tlieta.

“Konna jien, Arthur u lBadessa Giustina Bonello.

Madre Giustina llum qieg[da f’Monasteru l-Urbania fejn tmexxi komunità, Arthur ta[t ittrab u baqa’ jiena li naf l-istorja.

Barra hekk, il-Badessa Bonello, billi soru tal-klawsura, g[alkemm kienet tkun infurmata bl-inqas dettall, ma kinitx tkun mag[na f’attivitajiet jew laqg[at barra l-Monasteru.

“Kelli ftit dokumenti mhux [a]in u stajt nibni l-kitba tieg[i fuqhom. F’/ertu ]mien waqaft g[ax il-fatt li mhux kollox kien ward u ]ahar, bdejt ner;a’ ng[addi, anke jekk bil-[sieb biss, minn dak kollu li ;arrabna.

I]da s[abi baqg[u jinsistu mieg[i u jistaqsuni fiex wasalt.

U dan kien i[e;;i;ni biex inkompli.

“Biex il-ktieb ma jkunx tqil u anqas dokumentazzjoni dwar ilKaw]a ta’ Adeodata Pisani biss, idde/idejt li ninkludi fih rakkonti mill-passat tieg[i.

B’hekk [a xejra ta’ awtobijografija.”

Il-ktieb Siltiet mill-Img[oddi ta’ {ajti hu wie[ed mexxej i]da fuq kollox, interessanti. Ktieb miktub bl-akbar lealtà u mibni fuq il-verità u l-fatti.

Il-pinna ta’ Emily BarbaroSant fil-milja tag[ha. Il-karattru u l-personalità tal-awtri/i huma stampati iswed fuq l-abjad.

Ktieb li jnebba[ u jinforma.

Ktieb li jarrikkixxi l-librerija kif g[amel lil tieg[i wara li ;entilment Emily iffirmatli u tatni kopja tieg[u li jien, wara li naqrah, se ng[o]]u fil-librerija tieg[i.

Il-gosti u l-fehmiet ta’ Emily Barbaro-Sant Ktieb favorit: Il-biografiji u n[obb naqra [afna bil-Malti.

Film favorit: M’iniex dilettanta. Irid ikun xi film

interessanti li nkun qrajt fuqu fil-gazzetta biex narah fuq stazzjon Taljan. I/-/inema mhix post li niffrekwenta.

Mu]ika favorita: Klassika u operistika l-aktar.

Lewn favorit: L-a[mar, g[alkemm in[obb kuluri o[ra.

Sta;un favorit: Ir-rebbieg[a.

Il-vaganza ideali: Insiefer. Qabel, meta kien [aj ir-ra;el, sifirna [afna min[abba x-xog[ol. Issa wa[di ma nsifirx. Ittifla li toqg[od mieg[i ma tantx hi dilettanta tas-safar i]da mal-mi]]ew;in ;ieli mort.

Ikollok tg[ix f’epoka mg[oddija liema tag[]el^: L-ebda wa[da g[aliex jog[;obni l-pre]ent. Kieku nista’, in;ib lirra;el lura iva, imma la ma nistax, allura ng[ix il-pre]ent.

L-akbar in;ustizzja g[alik hi... B[ala familja sofrejna [afna in;ustizzi fi ]menijiet o[ra spe/jalment meta jo[dulek [wej;ek.

L-akbar pre;ju: Inqis ru[i b[ala persuna po]ittiva u kul[add jg[id li jien kalma, li fil-verità ma na[sibx li jien.

L-akbar difett: Nid[ak malajr. Il-papà, Alla ja[firlu, kien jg[idli li se n;ib [alqi sa widnejja g[ax kont nid[ak anke meta kien jirrabja mag[na.

L-ikel favorit tieg[ek: L-g[a;in. Ma tantx insajru g[ax it-tifla li g[andi mieg[i ma t[obbux i]da meta jsajruh it-tfal l-o[rajn, dejjem jibag[tuli portion spe/jalment xi bi//a timpana.

X’tixtieq tag[mel li g[adek ma sibtx il-[in tag[mlu^

Ma tantx g[andi daqshekk aspirazzjonijiet. Darba kienu [ajruni nikteb ktieb. ;iet l-okka]joni u g[amiltu wkoll. Biss, meta nitwebbel li nag[mel xi [a;a ;dida, g[alkemm ma tantx g[andi [in, dejjem jirnexxili nag[milha. Forsi aspirazzjoni li g[andi hija li ng[ix fil-pa/i, f’atmosfera serena u li nsalva ru[i.

T[oss li f’dak li wettaqt f’[ajtek, il-fatt li int mara ffavuriek jew [adem kontrik^ Kien hemm ]mien meta

kien deterrent. Qabel i]]ewi;t kont g[alliema. Kif i]]ewwi;t fl-1962 kelli nieqaf bilfors. I]da mill-bqija, dejjem fejn ridt immur mort u qatt ma sibt ostakli g[ax jien mara. Limportanti li dak li jkun i]omm id-dinjità tieg[u. Jiena hekk nirra;una.

Kieku jkollok issib il-lampa ta’ Aladdin u tista’ twettaq xewqa wa[da biss, x’titlob^ In[ossni sodisfatta b’[ajti,

forsi nitolbu [in aktar g[aliex dejjem g[andi x’nag[mel. Il[in donnu qatt ma hu bi]]ejjed. Ma nafx noqg[od ma nag[mel xejn g[ax narah g[a]].

Kwotazzjoni g[al qalbek jew il-motto li tg[ix bih:

Kliem Kennedy – Ara x’tista’ tag[mel int g[al pajji]ek u mhux pajji]ek x’jista’ jag[mel g[alik.

Persuna;; li tammira: Il-Papa :wanni Pawlu II (illum Beatu) li kelli l-opportunità indimentikabbli li niltaqa’ mieg[u u nkellmu darbtejn.

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Attwalità

19

Esperjenzi mill-isba[ madwar id-dinja minn Doris Azzopardi - doris.azzopardi@media.link.com.mt

Min hu Fr Robert Galea

...g[al sa/erdot ]ag[]ug[ Malti Fr Robert Galea hu stabbilit flAwstralja u fil-bidu ta’ dan ixxahar kien mistieden f’Anaheim California biex jitkellem u jkanta fl-L.A. Catholic Education Congress.

Jin;abru 50,000 ru[ f’erbat ijiem. Tul dan il-kungress hu ta kun/ert u mexxa tliet workshops.

“Qatt ma kont nimma;ina li se jkolli laqg[a tant entu]jasta.

Jidher li dan hu l-bidu ta’ xi [a;a kbira f’[ajti u fil-ministeru tieg[i.”

Hu kompla jg[id li waqt li kien l-Amerika kellu lopportunità jqatta’ ftit ta]]mien mal-;enituri tieg[u li telg[u apposta minn Malta

filwaqt li mar ukoll fi studio f’Las Vegas ma’ premo D’Anger (Justin Timberlake u FreeSol).

Aktar kmieni din is-sena Fr Robert kellu esperjenza sabi[a o[ra fl-Art Imqaddsa flimkien ma’ 14-il ]ag[]ug[ u ]ag[]ug[a.

“Dan il-vja;; ukoll [alla impatt fuq [ajti. Minn hemm g[addejt lil Kristu u r/evejt lil Kristu fl-istess postijiet fejn Krsitu mexxa, fejjaq, miet u qam mill-mewt.”

Il-vja;; li jmiss ta’ Fr Rob hu lejn l-Indja f’Mejju li ;ej. Intant, hu [are; single li tant qed tikseb popolarità bl-isem ta’ No Greater Love.

Sakemm imbag[ad hu re;a’ lura lejn il-Parro//a St. Brendan f’Shepparton fid-djo/esi ta’ Sandhurst, f’Victoria, lAwstralja, li hu tant i[obb. Hu re;a’ lura g[all-attivitajiet tarRandan. Aktar quddies, kateke]i, attivitajiet ma]-]g[a]ag[ u ma jonqsux il-funerali, it-ti;ijiet, laqg[at u appuntamenti o[ra.

“Qed in[ejju wkoll b’[e;;a kbira g[all-avvenimenti ta’ Stronger Youth b’rallies, gruppi ta’ diskussjoni u pjan g[all-irtir ta’ din is-sena.”

Din is-sena jittama li jinvesti aktar [in biex ji]viluppa tim b’sa[[tu ta’ leaders. Fr Rob qed i[e;;e; g[at-talb g[al dan liskop.

Fr Robert Galea g[andu 32 sena. Twieled fl-14 ta’ Novembru tal-1981 u trabba f’Tal-Ibra;, Malta, g[all-ewwel 25 sena ta’ [ajtu. Hu mar l-Awstralja g[all-ewwel darba meta b[ala parti mit-ta[ri; li kien qed jie[u mis-Seminarju ta’ Malta kellu jag[mel sena esperjenza barra mis-Seminarju.

Hemm hu dde/ieda li jkompli ja[dem b[ala missjunarju.

Forsi xi ftit differenti g[aliex l-Awstralja, kif jg[id hu stess, ma hemmx faqar materjali i]da nteba[ li hemm [afna faqar spiritwali.

Sar sa/erdot u l-[idma tieg[u b’mod partikulari fost i]]g[a]ag[ intensifikat ru[ha. I]da Fr Rob, kif jafu kul[add, ma jevan;elizzax biss bil-kliem i]da wkoll bil-mu]ika. Ilmu]ika g[alih hi mezz kif iwassal il-messa;; tieg[u. {are; diversi kanzunetti u CDs u l-popolarità tieg[u wasslitu biex idoqq f’diversi okka]jonijiet importanti fosthom quddiem il-Papa Benedittu XVI u folla ta’ 500,000 barra l-udjenza televi]iva ta’ madwar biljun ru[ fl-okka]joni tal-laqg[a li kellu ma]-]g[a]ag[ fl-Awstralja fl-2008.

“Jekk persuna tismag[ni nkanta, issibha diffi/li biex timma;ina li jien kelli tfulija daqstant turbolenti u diffi/li.

Jien ma niddejjaqx naqsam l-istorja tal-passat tieg[i g[ax nemmen li hi storja ta’ rendenzjoni. Hi ;rajja ta’ miraklu.

“Alla [a f’idejh id-dg[ufija tieg[i, meta jien kont qtajt qalbi minni nnifsi u g[amel xi [a;a siewja biha. Nemmen g[alhekk li jekk Alla g[amel dan kollu g[alija, jista’ jag[mel hekk ukoll g[alik u g[al dawk li niltaqa’ mag[hom fi triqti, f’kull kuntatt li jkolli u f’kull kun/ert jew opportunità li jkolli biex nipprietka.”

Hu beda jitg[allem il-kitarra ta’ 17-il sena wara li kien ra lil Andrew Cauchi jkanta u jdoqq waqt il-laqg[at ta’ talb li kien jattendi g[alihom.

“Tg[allimt il-kitarra wa[di u bdejt nirrekordja d-diski wara li ;ie nieqes l-akbar [abib li kelli. Kont ktibt diska g[alih u l;enituri tieg[u riduni nirrekordjaha. Bdiet tindaqq Malta u f’qasir ]mien is-single tieg[i saret best seller.

“Il-mu]ika kollha tieg[i hi talba... talba li esperjenzajt jien stess. Mu]ikalment jien ispirat [afna minn Damien Rice, Jack Johnson, Cat Stevens, U2 u artisti Kristjani b[ala Brooke Fraser, Chris Tomlin u Matt Maher.”

Qabel ma sar sa/erdot f’Novembru tal-2008 Fr Robert kien jaf sewwa x’toffri l-[ajja meta tassew tmiss il-qieg[. I]da rnexxielu jsib triqtu wara [afna saram u l-esperjenza tieg[u llum hi te]or siewi biex permezz tag[ha jista’ jifta[ g[ajnejn ]g[a]ag[ o[ra.

Fr Robert flimkien mal-grupp ta]-]g[a]ag[ li marru l-Art Imqaddsa

20

Televi]joni

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

cable#digital tv televiΩjoni Favourite Ch.

melita 31#108, GO Plus 106

07.00 Kollox ma’ Kollox • 09.30 {in g[al Kollox (r) • 11.00 Belle Donne • 12.30 Teleshopping • 13.00 Bejnietna • 15.00 Sibt Kuntatt • 18.00 Teleshopping • 18.30 Arkivji tan-Nies • 19:45 - News Point • 21.00 }vintura (drama) • 22.00 Il-Prin/ipal (drama).

Iris

melita 176

13.15 Full Metal Jacket. Film ’87 • 15.25 L’uomo che fissa le capre. Film 2009 • 17.10 La moglie del prete. Film ’70 • 19.15 Il commissario Lo Gatto.

Film ’86 • 21.05 Insomnia. Film 2002 • 23.10 Mai con uno sconosciuto.

Film ’95 • 00.50 False verità. Film 2005.

BBC Entertainment

melita 300, GO Plus 301

07.15 3rd & Bird • 07.25 Fimbles • 07.45 Jackanory Junior • 08.00 Tellytales • 08.10 Tweenies • 08.30 Bobinogs • 08.40 Little Human Planet • 08.45 The Weakest Link • 09.30 One Foot in the Grave • 10.00 Keeping up Appearances • 10.30 Gavin and Stacey • 11.00 The Old Guys • 11.30 Dad’s Army • 12.00 Lead Balloon • 12.30 Katy Brand’s Big Ass Show • 12.55 The Weakest Link • 13.40 One Foot in the Grave • 14.10 Great Expectations • 15.00 Doctors • 17.30 The Nativity • 19.00 Royal Variety Performance 2010 • 21.00 Outcasts • 21.50 Waking the Dead • 22.40 Spooks • 23.30 Live at the Apollo.

TCM

melita 310, GO Plus 701

07.40 The People Against O’Hara. Film ’51 (A) • 09.25 Rogue Cop. Film ’54 (A) • 10.55 The Adventures of Robin Hood. Film ’38 (U) • 12.35 Come Fly with Me. Film ’63 (U) • 14.20 The Doctor’s Dilemma. Film ’58 (U) • 16.00 Ride the High Country. Film ’62 (PG) • 17.30 The Seventh Cross.

Film ’44 (A) • 19.25 Forbidden Planet. Film ’56 (U) • 21.00 Wild Rovers.

Film ’71 (PG) • 23.10 Come Fly with Me. Film ’63 (U).

MGM Movies

melita 312, GO Plus 702

08.05 Oleanna. Film ’94 • 09.35 Inspector Clouseau. Film ’68 (U) • 11.10 The Mechanic. Film ’72 (A) • 12.45 Electra Glide in Blue. Film ’73 (X) • 14.35 In the Time of the Butterflies. Film 2001 (12) • 16.05 MGM’s Big Screen • 16.20 The Wilby Conspiracy. Film ’75 (AA) • 18.01 Shadows and Fog. Film ’92 (15) • 19.25 Prime Target. Film ’89 (PG) • 21.00 Inside Out. Film ’86 • 22.25 The Taking of Pelham One, Two, Three. Film ’74 (AA).

Discovery Channel

melita 400, GO Plus 501

07.15 Motor City Motors: Amphibious Motorcycles • 08.10 Mythbusters: Reverse Engineering • 09.05 Destroyed in Seconds • 09.55 Extreme Engineering: Oil Rigs • 10.50 American Guns: Hell’s Angel Luger/D-Day M1 • 11.40 Finding Bigfoot: Baby Bigfoot • 12.35 Auction Kings: Elvis Cadillac • 13.05 Auction Kings: Awesome 80s • 13.30 Dealers • 14.25 Gold Rush: Family Feud • 15.20 Gold Divers: Under the Ice: Leads to an End • 16.15 Jesse James Outlaw Garage • 17.10 Ultimate Survival: Alabama • 18.05 Man, Woman, Wild: Tennessee • 19.00 How It’s Made • 20.00 Man, Woman, Wild: Fire! • 21.00 Ultimate Survival: Red Rock Country • 22.00 Dual Survival: Seca Verde • 23.00 Aircrash Confidential: Take off.

Melita More

melita 802

08.00 Hollywood Buzz • 08.30 Private Practice 12.30 Glee • 13.15 Fringe • 19.15 How I Met Your Mother • 19.40 2 Broke Girls • 20.05 Whitney • 20.30 Dallas • 21.15 SMASH • 22.00 VEEP • 22.30 Suits • 23.15 Person of Interest • 00.00 The Mentalist • 00.45 Alcatraz • 01.30 30 Rock.

Biography Channel

melita 411

06.00 Channel Close • 10.00 Braxton Family Values: Guess Who’s Coming to Dinner • 11.00 Braxton Family Reunion • 12.00 A Gypsy Life for Me • 20.00 Be the Boss: The Melting Pot • 21.00 Dance Moms: Cheerleader Blues • 22.00 Duck Dynasty: Good Morning West Monroe • 22.30 Duck Dynasty: Samurai Si • 23.00 Be the Boss: The Melting Pot.

Eurosport

melita 600, GO Plus 801

08.30 China Open Snooker: Final (live) • 11.30 Eurosport Top Ten • 12.00 UCI World Tour Cycling: Tour of Flanders (live) • 17.00 The Boat Race (live) • 18.00 World Team Championship Table Tennis • 19.00 World Men’s Championship Curling: Round Robin: Victoria, Canada (live) • 21.00 China Open Snooker.

Eurosport 2

melita 601, GO Plus 802

07.00 Arena Football • 09.00 WATTS • 10.45 UCI Europe Tour Cycling • 11.45 WATTS • 12.30 China Open Snooker • 13.30 China Open Snooker: Final (live) • 16.30 Eurosport Top Ten • 17.00 UCI World Tour Cycling • 18.00 Boxing • 20.00 World Team Championship Table Tennis • 21.00 The Boat Race 21.45 WATTS • 22.30 UCI World Tour Cycling.

NET Television melita 102, GO Plus 102

07.00 NET News 10.00 Quddiesa mill-Belt tal-Vatikan 12.30 Distinti 13.00 U/u[ 14.00 NET News 14.05 Telebejg[ 15.00 NET News 15.05 Simpati/i (r) 16.15 NETWorks 17.20 Flusek 18.00 NET News 18.10 L-Irxoxt mill-Belt Valletta 19.45 NET News, NET Sports, NET Meteo 20.30 L-Irxoxt mill-Belt Valletta 21.30 NET News 21.35 Replay 23.15 NET News.

TVM melita 101, GO Plus 101

07.00 L-G[odwa t-Tajba 08.10 Storjografija 08.40 Malta u Lil Hinn Minnha 10.10 Quddiesa mill-Vatikan 11.45 Urbi et Orbi 12.30 A[barijiet 12.40 {add G[alik 14.00 A[barijiet 14.05 (ikompli) {add G[alik 16.00 A[barijiet 16.05 American Idol 18.00 A[barijiet 18.10 Venere (r) 18.50 Madwarna 19.00 Pjaneta Dinosawri 20.00 A[barijiet 20.45 American Idol 23.15 A[barijiet fil-Qosor 23.40 Malta u Lil Hinn Minnha (r).

TVM 2 07.00 08.20 08.50 09.00 09.45 10.30 11.20 12.45 13.00 13.30 14.00 14.30 15.00 15.30 16.15 16.50 18.00 19.30 19.40

20.10 20.25 20.30 21.00 23.00

melita 104, GO Plus 104

News G[awdex illum Kelma l-{ajja Dinjiet Invi]ibbli Sensilhena Lenti Regata 2013 (r) Madwarna Ruggers GFA Roundup Starboard Ti;rijiet Biss 3 Pointer Paqpaq Mixage Luxdesign Malta u lil Hinn Minnha A[barijiet g[al dawk neqsin mis-smig[ Il-{arsa ta’ Ru]ann (it-XII-il ep.)

Dokumentarji A[barijiet bl-Ingli] Madwarna Kontrattakk Regata 2013 (r).

ONE melita 103, GO Plus 103

08.30 ONE News 09.00 Pur/issjoni tal-Irxoxt minn San :or;, {al Qormi 12.00 Urbi et Orbi 12.35 D[ul tal-Pur/issjoni talIrxoxt, {al Qormi 13.30 ONE News 13.40 Aroma Kitchen (r0 15.15 Bay Music Awards 2012 (r) 17.30 ONE News 17.35 ?erimonja ta’ Jum il{elsien (r) 19.30 ONE News 20.15 Arani Issa 22.35 On D Road 23.15 ONE News 23.45 Bla A;enda (r).

Raiuno melita 150 GO Plus 201

06.30 Unomattina in

PETER O’TOOLE f’xena mill-film bijografiku Ingli] tal-1962 LAWRENCE D’ARABIA (Rete 4, 15.35).

famiglia 09.30 Tg1 L.I.S. 09.45 Mixitalia 10.10 Santa messa celebrata da Sua Santità e messaggio pasquale e Benedizione Urbi et Orbi 12.30 Linea verde 13.30 Tg 1 telegiornale 14.00 Domen ica in 16.30 Tg 1 telegiornale 16.35 Domenica in 18.50 L’eredità 20.00 Tg 1 20.35 Tg Sport 20.40 Affari tuoi 21.30 Un medico in famiglia 8 23.30 Speciale Tg 1 00.35 Tg 1 notte 01.00 Testimoni e protagonisti.

Raidue melita 151, GO Plus 202

06.30 Real School 08.45 Leafie - La storia di un amore. Film 2011 10.00 Culto evbangelico di Pasqua 11.00 Ragazzi c’è Voyager 11.30 Mezzogiorno in famiglia 13.00 Tg 2 giorno 13.30 Tg 2 motori 13.45 Heartbreakers. Film 2001 15.20 Becoming Jane. Film 2007 17.45 Calendar Girls. Film 2003 18.05 Un principe tuto mio 3.

Film 2008 19.35 Squadra speciale Cobra 11 20.30 Tg 2 notizie 21.05 Andrea Bocelli L’avventura di una voce 23.20 Sereno variabile 00.10 Tg 2 notizie 00.30 Protestantesimo 01.10 Himalaya: L’infanzia di un capo. Film ’99.

Raitre melita 11#152, GO Plus 203

07.20 La grande vallata. TF 08.15 La signora scompare. Film ’38 09.50 L’Ispettore Derrick. TF 10.45 Tgr Estovest 11.05 Tgr Mediterraneo 11.30 Tgr Regioneuropa 12.00 Tg 3 12.25 Telecamere salute 12.55 Rai Educational 13.25 Passepartout 14.00 Tg regione 14.15 Tg 3 14.30 In 1#2 ora 15.05 Alla falde del Kilimangiaro 18.00 Per un pugno di libri 19.00 Tg 3 19.30 Tg regione 20.00 Blob 20.10 Zenobia. Film ’39

21.15 23.25 23.35 23.40 00.45 00.55 01.45

Presa diretta Tg 3 Tg regione Gazebo Tg 3 Telecamere Fuori orario.

Canale 5 08.00 08.50 09.40 10.00 10.40 11.50 13.00 13.40 14.00 18.30 18.50 20.00 20.40 21.30

00.20 00.50 01.40

melita 16#154, GO Plus 205

Tg 5 mattina Le frontiere dello spirito Tgcom Tutto sugli annimali Madagascar Melaverde Tg 5 L’arca di Noè Maria Montessori (l-I parti) Due imbroglioni e... mezzo!

The Money Drop Tg 5 Striscia la notizia Karol un uomo diventato papa Tg 5 notte Striscia la notizia Le ragazze della Casa Bianca. Film ’99

Rete 4 07,05 07.55 09.00 10.00 11.00 11.30 12.00 13.05 14.00 14.40 15.35

melita 14#153, GO Plus 206

Tg 4 night news Vita da strega BBC Knowledge Santa Messa Le storie di viaggio a...

Tg 4 Pianeta mare Donnavventura Tg 4 Ieri e oggi in tv speciale Lawrence d’Arabia. Film ’62 18.55 Tg4 Telegiornale 19.35 Il comandante Florent 21.30 Tierra de Lobos 2 23.50 La morte ti fa bella. Film ’92 01:55 - Tg 4 night news.

Italia 1 07.00 07.50 10.35 12.25 13.00 14.00

melita 20#155, GO Plus 204

Coppia di re. Sitcom Cartoons Piccole canaglie. Film ’94 Studio aperto Sport Mediaset L’isola misteriosa. Film 2005 16.30 Avalon High. Film 2010 18.30 Studio aperto 19.00 Così fan tutte. Sitcom 19.25 Il re scorpione. Film 2002 21.25 Wild - Oltrenatura 00.35 2 Broke Girls. TF 01.30 Californication 02.00 - Sport Mediaset.

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Televi]joni#Radju

21

U?U{

Il-qofol tal-fidi Kattolika radju Radio 101

NET Television 13.00

Illum il-Knisja ti//elebra l-G[id il-Kbir, l-akbar festa tal-Knisja g[ax propju fiha hemm il-qofol tal-fidi tag[na. :esù hu l-uniku bniedem Alla li tqajjem mill-mewt. L-ebda

fundatur ta’ reli;jon o[ra ma jing[ad li qam mill-mewt.

Il-programm tal-lum, b[assoltu ppre]entat minn Massimiliana De Martino se jiddiskuti l-Papa Fran;isku u

l-G[id. U dan se tag[mlu billi titkellem ma’ Mons. Charles J. Scicluna, l-Isqof Aw]iljarju ta’ Malta, u ]-]g[a]ag[ li b[al kull ;img[a jkunu mistiedna fl-istudio.

IL_PUR?ISSJONI TAL-IRXOXT

Xandira diretta mill-Belt NET Television 18.10 u 20.30 F’{add il-:[id isir g[add ta’ pur/issjonijiet bl-irxoxt. Dan l-istazzjon se jxandar dik li to[ro; mill-Knisja ta’ :ie]u fil-Belt li fil-fatt issir filg[axija.

L-istatwa (ritratt xellug), hi skolpita fl-injam u g[andha ’l fuq minn 300 sena. Min [adimha mhux mag[ruf fi/-/ert,

g[alkemm hemm min jattribwiha lil Melchiorre Gafà.

NetWorks (NET Television 18.40) - Il-programm tal-lum se jaqbad ma’ numru ta’ su;;etti li huma attwali. Fost dawn insibu l-misteri wara l-mewt ta’ Michael Jackson, il-futur ta’ Silvio Berlusconi, l-istil ;did ta’ Taylor Swift u l-Harlem Shake.

Il-programm hu ppre]entat minn Mark Azzopardi u g[andu produzzjoni tal-pre]entatur innifsu u ta’ Jerome Caruana Cilia.

CALENDAR GIRLS (Raidue 17.45) - Film komiku Ingli] li n[adem fl-2003 b’re;ija ta’ Nigel Cole u li g[andu fost åßl-atturi lll Helen Mirren (fir-ritratt fuq il-lemin), kif ukoll lil Julie Walters, John Alderton u Linda Bassett. Naraw numru ta’ nisa ta’ /ertu età li g[all-benefi/enza jidde/iedu li jippo]aw bla [wejje; g[al kalendarju...

06.00 Fidi u {ajja - Noel Bartolo • 08.30 Mar/i u Bandalori - Joe Chetcuti • 09.30 Focus 101 • 11.00 Mu]ika bla kumment • 12.30 Skor • 18.30 Slowdown - Mark Garrett • 20.30 Allegro Andante Joe Fenech • 22.30 Italomix - Michael Treeby • 24.00 Rajt Malta Tinbidel.

Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 12.00 u 18.00.

A;;ornamenti ta’ l-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00.

Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 08.00, 12.00, 18.00.

A;;ornamenti ta’ l-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00.

Radju Malta

93.7 FM

ONE Radio

92.7 FM

RTK

103 FM

Bay Radio

89.7 FM

07.20 Jum :did • 07.50 Avvi]i ta’ Mwiet • 08.00 Quddies • 09.00 TVAM • 10.30 Nis;a • 11.00 Mar/ifest • 11.50 Mwiet u Angelus • 11.58 Xi Qrajt Xi Smajt • 12.10 Music Express • 14.01 Mu]ika u Sport • 18.15 Lino’s Weekender • 19:50 Avvi]i tal-Mewt u r-Ru]arju 20.05 Ri]ultati Sportivi • 20.30 Maltin Biss • 22.05 Erre Be • 23.30 Xi Qrajt, Xi Smajt • 23.33 Ru]arju • 24.00 Classic Hits.

Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 07.00, 12.00 u 18.00. A;;ornamenti tal-a[barijiet: 10.00, 14.00, 17.00, 20.00 u 22.00. BBC News 15.00 u 21.00.

06.05 ONE Breakfast • 08.00 Igawdu l-{ajja ta’ Dejjem • 08.15 ONE Club • 08.50 Mill-:urnali • 10.30 Pajji] li jixraq lil Uliedna • 14.00 Il-{add fuq ONE • 16.00 Familja ONE • 18.00 Italo Super Hits • 19.30 Sunday ONE • 20.45 Memorji u Nostal;ija • 22.00 Stetoskopju • 00.00 Music Box. Bulletin tal-A[barijiet fis-06.45, 11.45, 17.45, 21.45 u 02.45. A[barijiet fil-qosor 08.45, 09.45, 14.45.

06.30 Tmiem il-:img[a 103 FM • 09.15 Hello Maks! • 10.05 F’Min qed Ta[seb? • 11.55 Fi {dan il-Mulej • Regina Coeli u Messa;; tal-G[id mill-Papa • 12.30 Mu]ika • 13.05 Il-Qanpiena l-O[ra (r) • 14.05 Fil-:nien • 15.05 Intietef • 15.20 Sunday Drive • 18.00 Quddiesa ta’ {add il-G[id • 19.20 Ru]arju • 19.25 L-G[a]la Tieg[i u Tieg[ek • 22.00 Qaddis tal-Jum • 22.05 Ru]arju • 22.25 Nisimg[ek!

A[barijiet: fis-06.00, 07.00, 08.00, 11.00, 12.00, 13.00, 15.00, 17.00 u s-18.00.

BBC: 10.00, 14.00, 16.00.

06.30 Bay Breakfast • 10.30 Bay’s Top 40 • 13.30 Ben Glover • 16.30 Weekend Drive • 18.35 RnB Top 20 • 20.30 Hed Kandi • 22.30 Bimbo Jones • 23.30 Noctural Sunshine.

A[barijiet: 6.30 p.m.

Campus FM

103.7 FM

XFM

100.2 FM

Radju Marija

102.3 FM

09.00 Il-Balomba • 09.30 Djalogu fil-Kon/ilju • 10.00 Verdi - g[ejun ta’ mu]ika • 11.00 Classic FM • 12.00 Laudate Dominum • 14.00 BBC World Service.

07.00 The Weekend Breakfast • The XFM Official Countdown • 13.00 The Xfm Chillout Zone • 18.00 The Weekend Special.

IL RE SCORPIONE

Gwerrier kontra tirann Italia 1 19.25

101 FM

L-istorja te[odna lura fis-snin sew u nsibu lill-gwerrier Mathayus ji;;ieled biex isalva d-dinja mit-tirann Memnon.

Naraw fiex tid[ol sa[[ara sedu/enti g[all-a[[ar (Kelly Hu, fir-ritratt ma’Dwayne Johnson).

Il-film in[adem fl-2002 b’re;ija ta’ Chuck Russell u l-isem ori;inali tieg[u hu The Scorpion King.

07.00 Quddiesa • 08.00 Angelus u Kuntatt • 12.00 Angelus mill-Vatikan u Ru]arju • 12.30 Ru]arju tal-Erwie[ • 13.00 Mill-G]ira tat-3 G[oljiet • 13.30 Mid-Djarju tal-{ajja • 14.00 Il-{add Kumpanij (jinkludi 15.00 Kurunella {niena Divina) • 20.00 Klassi/i u Sagri • 21.00 Magazine • 23.00 {olqa mal-Maltin ta’ Barra • 23.30 A[barijiet Reli;ju]i • 23.50 Kompjeta.

Smash Radio

104.6 FM

Calypso Radio

101.8 FM

07.00 Salvinu Lanzon Magic Moments • 11.00 DJ Frank • 14.00 Non-stop Music.

06.00 Calypso Breakfast - Mario Fenech • 10.00 Dak Kien }mien John Mallia • 13.00 Goldlen Mix - Louis Fenech • 126.00 Mal-Melodija Maltija - Sephora Zammit • 19.00 Let’s Go - Charmaine Vella • 22.00 Night Shift - Chris Aquilina.

22

Internazzjonali

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

IL-KOREA TA’ FUQ

Die[la fi ‘stat ta’ gwerra’ mal-Korea t’Isfel

Xi suldati tal-Korea ta’ Isfel jie[du sehem f’e]er/izzju militari qrib iz-zona demilitarizzata li tissepara lil pajji]hom mill-Korea ta’ Fuq (Reuters)

Il-Korea ta’ Fuq komunista, ilbiera[ qalet li die[la ‘fi stat ta’ gwerra’ mal-Korea t’Isfel u kompliet bid-diskors irrabjat fil-konfront ta’ Seoul u l-Istati Uniti – u bil-Korea t’Isfel tfisser l-istqarrija partikulari b[ala ‘ftit aktar minn kliem iebes’.

Sadattant, il-Korea ta’ Fuq anki qed thedded li se tag[laq iz-zona industrijali ta’ Kaesong, li hi qed tmexxi flimkien malKorea ta’ Isfel u li tinsab qrib il-fruntiera (Koreana) komuni.

Din iz-zona tipprovdi sors ta’ flus ferm me[tie; g[allKorea komunista, u minn fejn kuljum jg[addu l-mijiet ta’ [addiema u vetturi li jkunu qasmu mill-fruntiera armata.

Hu minnu wkoll li ttheddida tal-komunisti ‘biex jag[lquha’ kapa/i tirranka t-

tensjoni sa livelli og[la, g[aliex ikun ifisser l-g[eluq ta’ pro;ett simboliku li jservi ta’ interess komuni g[al dawn ir-rivali tradizzjonali.

Il-Korej ilhom teknikament fi stat ta’ gwerra g[al dawn la[[ar sittin sena, u skont ittermini tal-armistizju li ikkonkluda l-kunflitt tal-195053. Madankollu, u minkejja rrettorika [arxa mir-re;im fi Pyongyang, ftit li xejn talosservaturi ma jaraw indikazzjoni li r-re;im komunista se jissogra li jibda gwerra ;dida ‘totali’ fejn jiffa//ja telfa kwa]i /erta.

Fl-istess [in, Pyongyang, ilbiera[, re;a’ ]ied id-do]a talprovokazzjoni, u sostna li ‘minn issa ’l quddiem, irrelazzjonijiet tieg[u ma’ Seoul se jkunu kkaratterizzati mill-

istat ta’ gwerra u li kull kwistjoni li tqum (bejn ilKorea ta’ Fuq u l-Korea t’Isfel) titmexxa skont i/-/irkustanzi’.

L-istqarrija ng[atat millGvern tal-Korea ta’ Fuq kif ukoll mill-Partit Komunista li jmexxi lill-pajji], u minn organizzazzjonijiet o[ra, u sal-biera[ ma kien hemm lebda sinjali ta’ xi attività mhux tas-soltu u li setg[et tindika aggressjoni imminenti.

Il-Korea ta’ Fuq ilha (dan ix-xahar) thedded kwa]i kuljum li tattakka lill-Korea t’Isfel u lill-ba]ijiet militari tal-Amerikani, bit-theddid jirranka wara li l-militar ta’ Seoul u tal-Istati Uniti bdew le]er/izzji militari kon;unti ta’ rutina, li ilhom isiru g[al g[exieren ta’ snin, ming[ajr in/ident.

Ansjetà u twissijiet dwar il-kri]i Koreana Ir-Russja qed tosserva bi preokkupazzjoni l-kri]i filpeni]ola Koreana u [e;;et g[all-kawtela u biex in-na[at interessati j]ommu kull aspett ta’ kontroll f’din is-sitwazzjoni.

Grigory Logvinov, uffi/jal mal-Ministeru Russu g[allAffarijiet Barranin, qal li pajji]u jittama li l-Korej je]er/itaw ‘il-massimu tarresponsabbiltà’ u li ‘l-ebda na[a ma taqsam il-linja u salpunt minfejn ma tistax tirtira’.

Il-Mexxej tal-Korea ta’ Fuq, Kim Jong-un, nhar il:img[a po;;a taqsimiet missilisti/i fuq standby biex jattakkaw lill-ba]ijiet militari tal-Amerikani fil-Korea t’Isfel u l-in[awi tal-Pa/ifiku, u bir-Russja twissi li l-attività militari b[alissa die[la ‘f’/iklu vizzju]’ li kapa/i jsir inkontrollabbli.

Fl-Istati Uniti, il-kelliema g[all-Kunsill tas-Sigurtà qalu li l-Amerikani qeg[din jie[du t-theddid tal-Korea ta’ Fuq bis-serjetà; huma jinsabu f’kuntatt mill-qrib mal-alleati ta’ Seoul.

Min-na[a tieg[u, Josh Earnest, il-kelliem g[allWhite House f’Washington, sostna li l-a[[ar kliem provokattiv tal-Korea ta’ Fuq iservi biss biex ikabbar l-istat ta’ i]olament g[al dan ilpajji] imprevedibbli.

Sadattant, i/-?ina – alleata antika tar-re;im fi Pyongyang u l-akbar sie[ba kummer/jali tal-Korea ta’ Fuq – kompliet tirrepeti s-sej[a biex ‘inna[at kollha jnaqqsu mittensjoni fil-peni]ola Koreana’.

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013 IL-KENJA

[amsin fil-mija tal-vot kontra t-tlieta u erbg[in fil-mija g[all-Prim Ministru biex evita t-tieni vot dirett bi ftit eluf ta’ voti.

Il-verdett f’Najrobi nqara waqt li n]amm element qawwi ta’ sigurtà, u meta hu mifhum li Kenyatta u sie[bu, William Ruto, g[andhom jie[du l;urament b[ala President u Vi/i President, kmieni x-xahar id-die[el.

L-Im[allef Mutunga minna[a tieg[u sostna li Kenyatta u Ruto kienu ‘eletti b’mod validu’ wara elezzjoni ‘[ielsa trasparenti u kredibbli’ u li rrispettat il-kriterji talKostituzzjoni u l-li;i.

L-AFRIKA T’ISFEL

Titjib fil-kundizzjoni ta’ Nelson Mandela L-eks President tal-Afrika t’Isfel, Nelson Mandela, jinsab ‘komdu’ u kapa/i jie[u n-nifs ming[ajr problemi, bilkundizzjoni tieg[u tidher qed titjieb mindu dda[[al l-isptar wara li re;a’ ;arrab l-effetti tal-pneumonia.

L-eks President g[al kontra l-apartheid, li g[andu 94 sena, qatta’ t-tielet lejl lisptar; hu mifhum li linfezzjoni tieg[u issa tinsab ta[t kontroll.

23

L-ITALJA

Il-Qorti Suprema tidde/iedi favur Kenyatta Il-Qorti Suprema tal-Kenja ikkonfermat ir-reb[a ta’ Uhuru Kenyatta fl-elezzjoni g[all-Presidenza tal-pajji], u fl-istess [in /a[det diversi petizzjonijiet li kienu tressqu b[ala sfida g[all-vot.

L-Og[la M[allef, Willy Mutunga, [abbar din idde/i]joni unanima u sostna li l-elezzjoni inkwistjoni kienet ‘[ielsa u xierqa’ wara li kien ressaq appell il-Prim Ministru Raila Odinga.

Fil-fatt, Odinga kien ir-rival ewlieni ta’ Kenyatta flelezzjoni g[all-Presidenza, li saret dan ix-xahar, u birri]ultati uffi/jali jtennu li Kenyatta kiseb ftit aktar minn

Internazzjonali

L-a[[ar bullettini dwar sa[[tu, intant, sostnew li Mandela qieg[ed jirrea;ixxi tajjeb g[at-trattament, birrapport anki jkun l-ewwel wie[ed dettaljat dwar ilkundizzjoni medika tieg[u mindu spi//a l-isptar.

Mandela, eks avukat, kien sar l-ewwel President iswed tal-Afrika t’Isfel wara li fl1994 reba[ l-ewwel elezzjoni fil-pajji], li kienet miftu[a ‘g[ar-razez kollha’.

Il-President Napolitano ji/[ad li se jwarrab …jiffa//ja l-kri]i politika sal-a[[ar tal-mandat Il-President Taljan, Giorgio Napolitano, /a[ad li g[andu jwarrab biex iwitti t-triq g[al elezzjonijiet ;odda g[allParlament u wara li fallew la[[ar tentattivi lejn it-twaqqif ta’ amministrazzjoni ;dida f’Ruma.

Fil-fatt – u minkejja li lgazzetti Taljani kollha qalu li Napolitano ‘kien qed jikkunsidra li jitlaq’ – ilPresident g[amilha /ara li g[andu jkompli jaqdi lfunzjoni sal-a[[ar tal-mandat tieg[u, li jiskadi fil-15 ta’ Mejju, u qal li se j]id l-isforzi biex i[oll l-ista;nar politiku.

L-Italja ilha fi stat ta’ ‘limbu’ mindu l-elezzjonijiet ;enerali tax-xahar li g[adda ma [allew l-ebda grupp politiku bil-ma;;oranza (u lpoter) me[tie;a biex jiggverna.

Qabel kien ma[sub li ‘irri]enja’ ta’ Napolitano setg[et ti]gi//a l-kriterji talKostituzzjoni, li ma jippermettux li President ixolji l-Parlament u jsejja[ elezzjoni fl-a[[ar xhur proprja tal-mandat.

Meta tkellem fil-Palazz talQuirinale (f’Ruma), Napolitano enfasizza li se jkompli jaqdi dmiru sal-a[[ar jum tal-mandat ‘u ming[ajr ma ja[bi d-diffikultajiet li qed jiffa//ja lill-bqija tal-pajji]’.

Napolitano, nhar il:img[a, iltaqa’ mal-mexxejja tal-partiti politi/i ewlenin biex jipprova j[oll l-ista;nar, u fost l-istat ta’ ansjetà flItalja, li hi t-tielet l-akbar ekonomija fiz-Zona-Ewro.

Madankollu, jidhru li g[abu l-a[[ar tamiet g[al elezzjonijiet li jift[u possibbiltajiet ;odda g[attmexxija tal-pajji], u bit-tlett gruppi politi/i (rispettivi) filParlament ikomplu jinsistu

Il-President Napolitano jitkellem fil-Palazz tal-Quirinale f’Ruma (Reuters)

bil-po]izzjonijiet partikulari tag[hom, li qeg[din itellfu ma;;oranza fl-Assemblea.

Il-Kap ta/-/entru-xellug, Pier Luigi Bersani – li lpartit tieg[u jikkontrolla lKamra tad-Deputati i]da m’g[andux ma;;oranza fisSenat – naqas milli jikseb bi]]ejjed appo;; minn kwalunkwe partit ie[or [alli jkun jista’ jifforma Gvern, u minkejja ;img[a ta’ ta[ditiet relevanti.

Bersani /a[ad id-domandi tal-Kap ta/-/entru-lemin,

Silvio Berlusconi, rigward ittfassil ta’ koalizzjoni mag[mula mill-partiti, u fejn Berlusconi jkollu sehem millpoter u d-dritt li jidde/iedi ssu//essur ta’ Napolitano.

Kemm il-grupp ta’ Berlusconi u l-Moviment Cinque Stelle tal-eks komiku (illum politiku) Beppe Grillo, ma jridux jappo;;aw gvern teknokratiku ;did b[al dak li mexxa Mario Monti – li wasal biex jispi//a minn Prim Ministru – u g[alqu lbieb g[al ‘soluzzjoni o[ra’.

IZ-ZONA-EWRO

Jinsisti dwar is-sigurtà tal-kontijiet u li ?ipru kien ‘ka] spe/jali’

REPUBBLIKA DOMINIKANA> Atturi u penitenti jie[du sehem f’pur/issjoni tal-Via Crucis waqt il-:img[a Mqaddsa, fil-belt ta’ Santo Domingo. (Reuters)

Il-Ministru tal-Finanzi :ermani], Wolfgang Schaeuble, a//erta dwar ilkontijiet tal-flus imfaddlin fiz-Zona-Ewro u sostna li lka] ta’ ?ipru kien wie[ed ‘spe/jali’ li m’g[andux iservi ta’ ‘mudell’ g[allbailouts li jistg[u jinqalg[u aktar ’il quddiem.

F’intervista mal-gazzetta Bild, Schaeuble warrab ilkummenti li [are; jiem ilu Jeroen Dijsselbloem, b[ala /-Chairman tal-Eurogroup,

fejn kien qal li l-programm g[al salvata;; fiskali miftiehem g[al ?ipru (u li kien l-ewwel li impona levy jew taxxa fuq id-depo]iti talbanek) g[andu jservi ta’ mudell g[all-kri]i ‘fil-futur’.

Fil-fatt, il-Ministru :ermani] qed jg[id li ?ipru hu ‘ka] ta’ darba’ u li mhemm l-ebda ‘theddida’ g[all-kontijiet tal-flus imfaddla fl-Ewropa.

Schaeuble spjega li lproblema ta’ ?ipru kienet

tinvolvi ]ew; banek kbar li effettivament ma setg[ux jiffunzjonaw, u meta l-Gvern ?iprijott ma kellux bi]]ejjed flus biex jiggarantixxi l-flus imfaddlin fil-kontijiet.

Il-Ministru :ermani] sadattant hu fidu/ju] li ?ipru se jkun jista’ j[allas lura ‘bis-s[i[‘ l-g[ajnuna finanzjarja li ng[ata ming[and il-kredituri internazzjonali, u ladarba jer;a’ lura fuq ba]i ekonomika soda.

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Collage

25

Koordinazzjoni: Joe Cassar – mument@media.link.com.mt

’

’ ;ewwa

F pa;ni ta

26

Kotba ;odda

L-arti ta/-/eramika f’esibizzjoni ta’ Anthony Lucian Cauchi Ara pa;na 27

28-29 ?inema

32

Teatru

35 Papa Fran;isku

26 COLLAGE KOTBA

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Storja u imma;inazzjoni f’Karmenu Mallia 1. Il-Baruni ta’ {al Qormi, 2. L-Irvell tal-Qassisin, 3. Dell Napuljun fuq Malta (BDL Publishing, Malta, 2012) minn Charles Briffa

Ir-rumanz storiku jer;a’ jibni l-Istorja u jer;a’ jo[loqha flist[ajjil. U g[al din il-[idma x’aktarx li jkun me[tie; li jidhru kemm karattri stori/i u kemm dawk fittizji.

G[alkemm ikun qieg[ed jikteb xog[ol kreattiv talimma;inazzjoni, ir-rumanzier storiku tas-seng[a jirri/erka lperjodu tieg[u sew u j[abrek g[all-verisimilitudni. Bit-tliet xog[lijiet, 1. Il-Baruni ta’ {al Qormi, 2. L-Irvell talQassisin, u 3. Dell Napuljun fuq Malta, Karmenu Mallia kkompona sensiela kronolo;ika ta’ rumanzi marbutin flimkien storikament.

Huma sekwenza ta’ tliet rumanzi stori/i li jittrattaw ittieni nofs tas-seklu tmintax minn ]mien il-Gran Mastru Pinto sal-inva]joni ta’ Napuljun li ke//a lill-Gran Mastru Hompesch.

F’dawn ir-rumanzi stori/i postmoderni, l-Istorja tid[ol fil-fantasija b’atmosfera li tag[ti perjodu sinifikanti fil;rajja Maltija. Karmenu Mallia jipprova jwassal lispirtu, il-manjeri u lkondizzjonijiet so/jali ta’ din l-era mg[oddija b’dettalji realisti/i u kultant b’fedeltà apparenti lejn ix-xejriet stori/i.

Karattri veri u o[rajn fittizji Mela, fil-[idma tieg[u ta’ rumanzier storiku, Mallia

jittratta karattri stori/i veri u j[allathom ma’ karattri fittizji. B’e]empju ta’ karattri fittizji nsemmu, fost o[rajn, lil Mattew u l-barklor u l-[tif tag[hom mill-furbani (Vol.1, p.211-212), lil Veffa Sufarina u l-papo// spe/jali li xtralha l-Baruni (Vol.2, p.95-96), u lil Ba]ilja, lil Sor Hildegarde kkundannata g[all-[ruq, u lil Pa/ikk li j[arrab lil Hildegarde (Vol.3, 168-173).

Filwaqt li l-karattri stori/i jitlibbsu libsa fittizja, u hekk naraw lill-Gran Mastru Pinto j[oss g[al dik il-mara li kienet qed tbig[ il-;bejniet f’xita qliel; jixtrihom kollha dawk il-;bejniet u mbag[ad narawh jie[u l-kunfidenza fid-dar tal-familja Desos (:o;i u Bastjana) u fl-istess [in jie[u gost meta jilma[ irritratt tieg[u mal-[ajt f’din id-dar (Vol.1, p.26-27).

Aktar tard narawh bl-g[oti ta/-/urkett lill-knisja ta’ {al Qormi jipprova “jixtri kemm ’l Alla kif ukoll ’il San :or;” (Vol.1, p.280). Naraw lil Dun Gejt Mannarino je[odha b’kemm kellu sa[[a malkavallier De Stef “qisu barri fero/i” (Vol.2, p.15), u aktar ’il quddiem insibuh lil Dun Gejt jinterpreta l-arti tal‘babaw’ fil-knejjes (Vol.2,

‘Il-Baruni ta’ {al Qormi’

‘L-Irvell tal-Qassisin’

‘Dell Napuljun fuq Malta’

p.172). Dawn huma ftit e]empji ta’ kif Mallia jinterpreta l-persuna;;i stori/i fix-xog[ol kreattiv tieg[u.

Irridu wkoll in]ommu f’mo[[na li r-realtà tidher ukoll f’dak li hu fantastiku.

Nifhmu li l-fantasija g[andha g[eruqha fir-realtà. Ilprobabbiltà intrinsika, b[allawtenti/ità inerenti ta’ bi//a xog[ol, hi kriterju essenzjali biex titkejjel il-verità mressqa mir-rumanzier. G[ax parti mill-[idma tal-awtur hi li jwassal lill-qarrejja biex jaraw il-frott tieg[u b[ala pre]entazzjoni a//ettabbli tarrealtà.

F’din is-sekwenza ta’ tliet rumanzi stori/i l-;rajjiet huma kredibbli avolja nafu li ma se[[ewx kif pre]entati fihom, u g[alhekk jid[lu flg[alqa tal-verisimilitudni g[ax din tiddependi, fl-a[[ar mill-a[[ar, fuq l-g[erf, lintelli;enza u l-esperjenza talqarrejja daqs kemm tiddependi fuq il-[ila talawtur biex jutilizza r-ri]orsi tieg[u [alli jwassal il-makebelieve.

Che prete!” (Vol.3, p.61) – x[in nisimg[u lil dawn ilkarattri jitkellmu kif nitkellmu a[na llum (illum fil-code-switching tag[na nu]aw l-Ingli] mhux itTaljan), isiru aktar [ajjin u jitwemmnu aktar fid-dinja kuntestwali li g[aliha n[olqu.

ambjent kuntestwali u lavvenimenti stori/i jirtiraw flisfond testwali. Imma lavvenimenti stori/i f’Mallia g[andhom sehem importanti fin-narrattiva g[ax barra li jag[tu l-isfond iressqu g[amla ta’ kumment drammatiku li juri t-ti;rib storiku tan-nazzjon b[ala sentiment fil-mixja ta’ niesna qabilna.

Min[abba f’hekk il-karattri (kemm stori/i u kemm fittizji) kultant jidhru b’sensibilitajiet moderni g[ax ir-rumanz storiku postmodern hu kapa/i biss biex jirrappre]enta x-xejriet ta]]mien ta’ meta jinkiteb.

Donnu mezz ta’ medjazzjoni.

U a[na l-qarrejja rridu nifhmu kif l-Istorja tag[milha ta’ medjatur g[all-kultura li rrumanz jinkiteb g[aliha.

Mallia, f’din is-sekwenza ta’ rumanzi stori/i, qieg[ed joffri mod ta’ kif jinterpreta lIstorja u fl-istess [in qed juri verità importanti li tistqarr li kienu nies veri, reali, li g[exu fi ]mien ie[or – u mhux ismijiet tad-dokumenti uffi/jali li l-img[oddi jag[mluh barrani g[alina tallum. B’elementi talverisimilitudni, Mallia jiffamiljarizzana mal-karattri u nifhmuhom Maltin b[alna biex l-img[oddi jsir aktar tag[na.

Kulur lingwistiku Parti minn din l-apparenza tar-realtà f’Mallia hi l-kulur lingwistiku li jirrifletti lambjent so/jali bit-t[addim tal-kultura lingwistika, bl-u]u tad-djalett re;jonali u konver]azzjonali, u biddrawwa tal-code-switching li

llum nifhmu li minn dejjem kien je]isti fuq dawn ilg]ejjer tag[na.

X[in nisimg[u lil Dun Gejt jg[id, “Pasass, ili seklu nfittex iz-zija biex innaddaflek hawn minn daxxag[ar li qarwi]tli”, imbag[ad il-baruni jg[idlu, “A[na xkupa ng[idu, Dun Gejt [anini” (Vol 2, p.187); lil Bu/aqq jirrabja bil-kliem, “Itlaqha! Lilek min jifok?” lil Fra Mottet talli //ajta mieg[u u messlu l-misluta (Vol.1, p.186); u lill-isqof jg[ajjat ma’ Dun :lormu dwar x’jag[mel b’ommu, “{udha mieg[ek jekk trid, imbe/illi.

Vergine santa! Che carattere!

L-aspetti kulturali

Fattur lingwistiku ie[or importanti firrappre]entazzjoni tar-realtà hu l-per/ezzjoni tal-kliem barrani impurtat fi lsien min hu nieqes mill-edukazzjoni (e]. “Rekjeskart irpa/i”, “Pumpexx” (Vol.3, p.176, 120).

Ma’ dan il-kulur lingwistiku nsibu aspetti kulturali b[all-bigilla (Vol.3, p.74), l-ilbies (g[onnella, /ulqana, sidrija) li jin[are; darba fill g[al xi okka]joni (Vol.3, p.120), il-;arr fuq irras tal-;ewlaq bl-affarijiet iddubbati (Vol.2, p.111), it“tie; bil-fjokki” organizzat b’elementi lokali (Vol.2, p.149f.), il-[u;;ie;a ta’ San :wann (Vol.1, p.222), u listanga ta’ wara l-bieb (Vol.1, p.256) – dawn, u aktar, huma dettalji ta’ kultura lokali li jkomplu jpittru l-kuntest Malti. U kollox jikkontribwixxi g[allapparenza tar-realtà.

L-awtur jinkludi wkoll attitudnijiet kontemporanji, tant hu hekk, pere]empju, li xi w[ud mill-karattri jidhru g[andhom [afna aktar edukazzjoni milli s-so/jetà kienet toffri fit-tieni nofs tasseklu tmintax. Insibu lpoe]ija bil-Malti ta’ tif[ir g[al Hompesch (Vol.3, p.31) u l-interess bir-reqqa flortografija Maltija (Vol.1, p.38) mitejn sena qabel ]mienu, li jixhdu (b[ala elementi barra minn ]mienhom) dan li qeg[din ng[idu.

B[ala rumanzier storiku, Mallia jopera b’[afna libertà: i[allat il-karattri u l-atmosfera stori/i ma’ elementi ta’ fantasija, u jix[et aspetti tallum fl-img[oddi. Bosta drabi l-karattri fittizji jiddominaw l-

G[anijiet differenti Tradizzjonalment ir-rumanz

storiku kellu g[anijiet differenti: biex jippopolarizza l-interess fl-Istorja tal-pajji]; biex iqawwi l-moviment g[an-nazzjonali]mu romantiku; u biex jix[et perspettiva fuq is-so/jetà u fuq il-kondizzjoni umana u flistess [in ja[rab iddepredazzjoni u l-qerda ta//ensura. Is-sensazzjonali]mu u]ah skont il-[tie;a u l-gosti tal-qarrejja.

Imma r-rumanz storiku postmodern hu (kif qed ng[idu) medjatur kulturali li jillokalizza s-sentiment fi]]mien. Fl-istess [in g[andu dinamika stramba g[ax ilqarrejja jafu ji;u attakkati

mid-dubju tat-ta[lit tal-Istorja mal-imma;inazzjoni.

Hawn min ja[seb li jista’ jin[oloq aspett ta’ ansjetà kognittiva fil-qarrejja g[ax ma’ kull silta li jaqraw jibdew jiddubitaw jekk hijiex storika jew st[ajjil, jekk l-awtur huwiex qed jingannahom billi j;ag[alhom jemmnu li kollox hu storikament fattwali.

Imma f’rumanzi o[ra li mhumiex stori/i mhux dejjem hemm g[amla ta’ kuntratt (bejn ir-rumanzier u lqarrejja) li jg[id li x-xog[ol fih ta[lita ta’ verità u st[ajjil?

Il-bi//a hi li f’dan il-ka] (tar-rumanzi mhux stori/i) ilqarrejja jafu x’inhu fattwali u x’inhu imma;inat g[ax irrumanz ikun qed jittratta ]mienhom u l-ambjent tag[hom.

Iva, hemm il-periklu ta’ dan id-dubju fil-qari tar-rumanz storiku (e]. Hompesch kellu tifel? Vol.3), imma l-qarrejja llum g[andhom bosta mezzi biex jivverifikaw il-fatti stori/i u jeliminaw id-dubji.

Ji;ifieri, il-qarrejja jridu jibqg[u attivi tul il-korsa talqari.

Fatti stori/i stabbiliti It-tielet rumanz donnu jispi//a b’tog[ma ta’ tama f’Napuljun u t-“tliet parrinijiet” tar-Rivoluzzjoni Fran/i]a (libertà, ugwaljanza u [biberija – Vol.3, p.73) li allura tassumi (din it-tog[ma) libsa ironika min[abba l;rajja viljakka tal-Fran/i]i f’Malta u l-imblokk li l-

Maltin mexxew kontra dawn il-Fran/i]i sa ma sabu t-tama politika u ekonomika tag[hom fl-Ingli]i – fatti stori/i stabbiliti li ji;u wara din is-sekwenza ta’ rumanzi (g[alhekk g[edt li l-qarrejja jridu jibqg[u attivi fil-qari tag[hom).

It-tama fil-Fran/i]i qatt ma se[[et. Mallia jressaqna lejn dan ix-xifer bl-ironija g[ax nafu x’;ara wara – ji;ifieri nafu bit-trattament [a]in u viljakk li l-Maltin ir/evew mill-Fran/i]i.

Mela l-a[[ar sentenza tassekwenza – bit-tislima ironika g[al “;ejjieni hieni ta[t ilbandiera tricolore” (Vol.3, p.286) – to[loq g[arfien ta’ diskrepanza u inkongruwità bejn dan it-tmiem u l-kuntest storiku Malti, g[arfien li donnu jasal b’element talassurd.

Bil-letteratura nifhmu ;rajjietna b[ala totalità dinamika u kumplessa g[ax b’din l-ironija n-narrattiva letterarja tibqa’ strument validu ta’ verità, strument li jikxef il-verità storika tannazzjon li qatt ma r/ieva libertà, ugwaljanza u [biberija mal-barrani [akkiem.

COLLAGE ARTI 27

Il-{add,31 ta’ Marzu, 2013

Fire Inside Wirja ta/-/eramika b’xog[lijiet ta’ Anthony Lucian Cauchi fis-So/jetà tal-Arti, Manifattura u Kummer/, il-Belt

‘Zuntier’

F’dawn il-jiem, fil-bini tasSo/jetà tal-Arti, Manifattura u Kummer/ fil-Belt Valletta, qed tittella’ wirja ta//eramika b’xog[lijiet tal-artist Anthony Lucian Cauchi. Ilwirja se tibqa’ miftu[a g[allpubbliku sa nhar is-Sibt, 6 ta’ April.

Tlabna lill-artist jag[tina ftit [sibijiet dwar din il-wirja u xxog[lijiet tieg[u esibiti fiha.

“Il-pittura tieg[i dejjem irriflettiet l-osservazzjonijiet tieg[i fuq il-[ajja u n-natura.

L-iskultura tieg[i turi dak li n[oss, l-opinjoni tieg[i u dak li esperjenzajt f’[ajti.

Hi esplorazzjoni talambigwità u d-diformità tal[ajja, kemm estetika u anki mhix estetika. G[alkemm illum a[na ma tantx nag[tu kas, dan nag[mluh g[addetriment tag[na. Nies suppervi jafu jiddejqu b’dan imma l-[ajja fil-fatt hi ffurmata minn ambigwità u diformità kontinwa… tajba jew [a]ina. Xog[lijiet b[al

‘Horse Riding Accident’

‘The Nude’

‘Book’

Anthony Lucian Cauchi

Babylon: Triumph of Ambiguity huma e]empju ta’ dan.

Fi ]mien Alessandru l-Kbir fil-Babilonja, dan kollu kien mhux biss apprezzat imma anki meqjus mistiku u sa[ansitra inkora;;it ukoll.

E]empju f’din il-wirja ta’ dan li qed ng[idu nsibuh fixxog[ol imsejja[ Lady Peacock.

Hemm ambigwità anki firrelazzjonijiet bejn ma[bubin sin/ieri – huma kemm huma sin/ieri. F’dan il-ka] ]gur te]isti l-im[abba mag[;una ma]-]ina f’do]i ]g[ar imma fil-verità qeg[din hemm!

F’L-Im[abba tal-Omm hemm il-kburija u l-fer[ (]ew; ingredjenti differenti) f’dak li g[andu x’jaqsam ittfal, u anki f’im[abbiet o[rajn. E]empju ta’ dan insibuh fix-xog[ol jismu Old man and the Girl, Passion of the Bull, u The Kiss.

Riflessjonijiet fuq il-gwerer u l-vjolenza nsibuhom f’Roman Cap u l-fissazzjoni fuq il-;iri fil-[ajja f’Messenger.

Din il-wirja turi dak li esperjenzajt u n[oss internament jien, emozzjonijiet li xtaqt naqsamhom mal-ispettatur.”

28 COLLAGE ?INEMA

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Jack the Giant Slayer - 3D

(KRS – PG)

Min ja[seb li se jara fantasija banali dwar [rafa klassika, imur imqarraq. Dan hu film ta’ azzjoni b’ritmu tassew mexxej, bi djalogu [afif, anki divertenti, u b’effetti spe/jali spettakolari m]ejjen bi 3D tassew effettiv.

Veru li l-istorja klassika hi fantasija u l-karattri u s-sitwazzjoni huma ridikoli, imma ]-]ew; protagonisti, il-prin/ipessa Isobel (Eleanor Tomlinson) u l-bidwi Jack (Nicholas Hoult), huma simpati/i u jitwemmnu. Dan filwaqt li l-karattru [a]in interpretat minn Stanlkey Tucci huwa [ajjen u ta’ min jistmerru.

Il-;ganti huma mostri (kull wie[ed erba’ darbiet ikbar millbnedmin), ji;ifieri jekk bniedem hu twil sitt piedi, dawn huma u jridu jidhru g[oljin 24 pied!

Dawn huma mmexxija mill-attur Bill Nighy, imma tistennewx li se tag[rfuh, g[ax l-u/u[ ta’ dawn il-;ganti huma mibdula bilgrafika kompjuterizzata.

Ma nistg[ux ma nsemmux ukoll il-mu]ika ta’ John Ottman li ]]omm il-pass mexxej tul is-sag[tejn kollha, filwaqt li impossibbli nsemmu l-mijiet li kienu mda[[la fl-effetti vi]wali u l-irtokk.

Id-direzzjoni ta’ Bryan Singer tkompli tag[mel dan il-film wie[ed divertenti g[all-familja kollha, ideali g[al dawn il-jiem ta’ festa.

So Undercover (KRS – U)

Din il - kummiedja hi ta[lita tas - sensiela Jump Street u l - film Miss Congeniality , u hawn qed isir tentattiv ie[or biex kantanti popolari , jew li kienu popolari mat teenagers , isiru famu]i fil films .

F ’ dan il - film din hija Miley Cyrus , hawn b[ala ditektiv privat li tit[allas biex tie[u ritratti ta ’ persuna;;i f ’ qag[diet kompromettenti . Imma issa hi ta//etta li tibda ta[dem g[all - FBI billi tipprote;i lil studenta , li tkun xhud importanti , minn xi attentat .

Dan kellha tag[mlu billi l - ewwel issib min kien l impostur minn fost l istudenti u anki g[alliema f ’ kulle;; .

Meta tqis li din hija

kummiedja ma[suba g[all adolexxenti , l - iskript mhux daqstant [a]in , g[alkemm tistennewx xi intri//i ta ’ ta[bil il - mo[[ b[al f ’ xi thriller ta ’ azzjoni .

Dwar il - [ila ta ’ Cyrus b[ala attri/i n[ossu li falilha biex til[aq il - livelli mixtieqa , imma probabbli l - fans tag[ha , jew dawk li kienu ja[frulha kull nuqqas , jispi//aw i[ossu li a[jar tkompli tkanta .

The Croods - 3D Dan il-film animat jikkonfermalna kif fil-preistorja wkoll, i]-]g[a]ag[ kienu ribellu]i u dan jitwassal b’mod umoristiku u b’karattri sodi, miktuba u bi tpin;ija u il[na dettaljati.

Grug (Nicholas Cage silfu l-vu/i) jipprote;i l-familja tieg[u billi jbe]]a’ lill-membri tag[ha minn dak kollu barra mill-g[ar fejn iqattg[u l-bi//a l-kbira tal-[in, u g[alhekk iwissihom biex ma jitbeg[dux.

I]da l-aktar wa[da ribellu]a tal-

familja, l-adolexxenti Eep (le[en Emma Strone), lejl wie[ed to[ro; u tiltaqa’ mal-;uvnott Guy, daqsxejn aktar evolut.

Minbarra li skopra n-nar, dan ikollu [afna ideat innovattivi, li simbolikament jirriflettu l-progress li g[amel ilbniedem tul i]-]mien, biex l-umanità g[exet minkejja l-[afna di]astri naturali li kellu jaffronta, hekk kif dejjem adatta g[all-konsegwenzi tag[hom.

Minbarra l-karattri, anki x-xenarji u lpajsa;;i huma mwassla b’animazzjoni

(KRS – 16)

sinjura u b’/erti dettalji, partikularment fl-espressjoni tal-u/u[ li ma temminx li mhumiex tad-demm u l-la[am.

Fil-fatt, dan jg[odd ukoll g[allannimali, mostri u pri]a, minn qtates ;ganteski sa ljunfanti ]g[ar, balieni jimxu u kukkudrilli /kejknin.

Ba]ikament il-film hu dwar il-perikli li wie[ed jie[u de/i]jonijiet motivati mill-bi]a’, u li minflok dak li jkun g[andu jikser ir-rutina u jfittex possibbiltajiet ;odda.

COLLAGE ?INEMA 29

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Rise of the Guardians

Hotel Transylvania

Jum ta/-?inema g[at-Tfal Il-KRS Film Distributors qed t[abbar is-26 edizzjoni tal-Jum ta/-?inema g[at-Tfal li jsir darbtejn fis-sena.

Dan se jkun is-Sibt 6 ta’ April u tul dan il-jum wie[ed se jkun jista’ jsib selezzjoni ta’ 17-il film differenti adattati g[at-tfal li jvarjaw minn avventuri animati, kummiedji, thrillers ta’ azzjoni, kummiedji mimlija azzjoni u films li jittrattaw il-familja, imsejsa fuq il-fantasija.

Il-films se jintwerew fis-swali kollha ta/-/inema mid-9am sas-7pm. Il-prezz g[ad-d[ul ikun ta’ €2.50 g[at-tfal u €4 g[al kull adult li jakkumpanjahom.

Il-prezz ivarja ftit g[al dawk il-films li huma bit-3D.

Monsters Inc

Cirque du Soleil

Hu rakkomandat li jsir booking minn kmieni.

Eden – San :iljan – 23710400 – www.edencinemas.com.mt

Empire – Bu;ibba – 21581787 – 2158190 – www.empirecinema.com.mt Embassy – Il-Belt – 21222825 – www.embassycomplex.com.mt Tal-Lira – Il-Fgura – 21808000 – www.tal-lira.com

Wreck-it Ralph

Dawn huma l-films li se jkunu g[all-wiri> The Croods (PG), Life of PI (PG), Parental Guidance (U), Rise of the Guardians (U), Skyfall (PG), Tinkerbell & The Secret of the Wings (U), Sammy’s Great Escape (U), Cirque du Soleil (U), Wreck-it Ralph (U), Oz the

So Undercover

Skyfall

Great and Powerful (TBA), Madagascar 3> Europe’s most wanted (U), So Undercover (PG), Here Comes the Broom (12), Monsters, Inc (U), Hotel Transylvania (PG), u Jack the Giant Slayer (TBA).

COLLAGE MU}IKA 31

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Kun/ert mill-kor The New Choral Singers b’risq missjoni Fran;iskana Laudato Si hu t-titlu mog[ti lill-kun/ert li l-kor The New Choral Singers se jippre]enta nhar il-{amis 11 ta’ April li ;ej. Il-kun/ert se jsirfis-7.30 p.m. filknisja ta’ San Frangisk ta’ Assisi f’Birkirkara.

Il-kun/ert ing[ata tema Fran;iskana peress li qed isir b’risq il-;bir ta’ fondi g[al missjoni ;dida tal-Fran;iskani Konventwali fl-Indja. Laudato Si hi filfatt fra]i mill-Kantiku tal-{lejjaq, poe]ija miktuba minn San Frangisk ta’ Assisi nnifsu matul [ajtu. Matul is-sekli [afna kompo]ituri taw xejra differenti

lil dan il-kantiku permezz tal-mu]ika tag[hom.

Matul dan il-kuncert, il-kor hu kburi li se jkanta dan il-kantiku fuq mu]ika ;dida ta’ Robert Calleja, id-direttur talkor.

Din is-silta kienet pre]entata g[allewwel darba xahar ilu waqt it-tnedija tal-ktieb Exploring the Spirit of Assisi, li ji;bor fih diversi prietki tal-mibki Patri Massimiljan Mizzi, Fran;iskan Konventwali. Dan il-ktieb kien pubblikat biex jitfakkar il-[ames sena mill-mewt ta’ Patri Massimiljan.

F’dan il-kun/ert il-kor se jippre]enta diversi siltiet g[all-ewwel darba.

Fosthom l-Ave Maria ta’ Giulio Caccini fuq arran;ament ;did u differenti g[al kor polifoniku, u l-Ave Verum ta’ Philip Stopford, kompo]itur ]ag[]ug[ Ingli].

Fuq tema Fran;iskana, il-kor se jkanta l-Cantico delle Creature ta’ Robert Calleja u wkoll Fratello sole, sorella luna li kienet miktuba b[ala parti missound track g[all-film fuq [ajjet San Frangisk b’direzzjoni ta’ Franco Zeffirelli li kien sar fis-sena 1972.

Siltiet o[ra li se jitkantaw waqt is-

serata huma Sicut Cervus ta’ Palestrina, Ubi Caritas ta’ Maurice Duruflè u Regina Coeli ta’ Ignaz Reimann, fost o[rajn.

Irina Fedcenko-Carbonaro u Shirley Helleur se jakkumpanjaw lill-kor fuq ilpjanu.

Id-d[ul g[all-kun/ert hu bla [las i]da se ssir ;abra b’risq il-missjoni l-;dida tal-Fran;iskani Konventwali fl-Indja.

Kull offerta tkun apprezzata [afna.

G[al iktar dettalji, tistg[u tid[lu fis-sit elettroniku tal-kor www.thenewchoralsingers.com.

Imut Charles ‘Babyface’ Curmi – promotur tal-mu]ika Maltija fl-Awstralja minn Noel D’Anastas

Charles ‘Babyface’ Curmi miet ftit tal-jiem ilu flAwstralja fl-età ta’ 63 sena. Ilmewta tieg[u [asdet lil bosta kantanti Maltin li marru jkantaw l-Awstralja qalb lemigranti Maltin bis-sa[[a tieg[u.

Imwieled fid-9 ta’ Novembru 1949, Charles ‘Babyface’ Curmi ;ej millfamilja Curmi, familja b’dinastija ta’ mu]i/isti li m’g[andhom b]onn tal-ebda introduzzjoni f’pajji]na. Kien ukoll kantant u dejjem [abb lilsien Malti.

Lil Malta u lill-Maltin kien i[obbhom, kien i[oss il-polz tag[hom u dan jixhdu wkoll ilkliem tal-kanzunetti li kien jinterpreta. Bosta kantanti, fosthom Tony Camilleri, Ludwig Galea, Chiara, Joe Demicoli, George Curmi ilPusè u tant o[rajn jafu lilu b[ala dak li ressaqhom lejn ilqraba Maltin fl-Awstralja bilkun/erti u spettakli li kien jg[inhom iwasslu.

Artiklu miktub minn Lawrence Dimech fis-17 ta’

Charles ‘Babyface’ Curmi jkanta ma’ Chiara u Ludwig Galea fl-Awstralja

Marzu 2008 jg[id li sa dak i]]mien, Charles Curmi kien tella’ lejn l-Awstralja mal-71 esponent fil-qasam taddivertiment.

Hu miet fit-22 ta’ Marzu bisservizz funebri jsir fil-knisja kattolika tat-Trinità Mqaddsa fi Granville nhar il-{amis li g[adda. Il-katavru tieg[u ttie[ed Rookwood Catholic Crematorium, Mary Mother of Mercy, f’Rookwood NSW. George Curmi l-Pusè, li ji;i ku;in ta’ Charles ‘Babyface’

Curmi, b[alissa jinsab idoqq f’Ontario, il-Kanada, u j[ossu kommoss b’din it-telfa.

F’kumment ta’ diqa li kiteb fuq il-pa;na tieg[u tal-facebook qal li g[alih dan kien ifisser b[ala [uh il-kbir.

Fakkar kemm Charles ta kontribut kbir mhux biss lillmu]ika Maltija fl-Awstralja u l-[afna attivitajiet li n]ammu b’risq dawk fil-b]onn. Minn hawn nuru s-sog[ba tag[na u nag[tu l-kondoljanzi lillfamilja.

Kun/ert mill-Istitut Kulturali Malti L-Istitut Kulturali Malti se jippre]enta s-seba’ kun/ert talista;un nhar il-{add 7 ta’ April f’Le Meridien Hotel & Spa f’San :iljan fis-7 p.m.

Il-pjanisti Elaine Mercieca u Maria Elena Farrugia se jdoqqu dwetti fuq il-pjanu.

Il-Ventil Winds Ensemble, mag[mul minn Charles Abela, Raymond Azzopardi u Aaron Borg fuq il-kornu u Henry Fenech fuq il-klarinett, se jdoqq varjetà ta’ mu]ika millBarokk sal-Modern u mu]ika mill-films.

L-artist John E. Grech se jesibixxi wkoll xi xog[lijiet tieg[u ta’ interzjar fuq l-injam.

Aktar informazzjoni tista’ tinkiseb minn fuq in-numru tattelefon 21338923 jew 99800409, jew billi wie[ed jibg[at email fuq maltacultinst@yahoo.com.

32 COLLAGE TAG{RIF

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

L-HSBC Malta u l-KPMG jappo;;jaw lill-membri tal-JCI Malta

TEATRU

Imnedija kompetizzjoni g[all-Aqwa Pjan tan-Negozju f’Malta g[all-2013

L-10 KMANDAMENTI

Kummiedja ta’ Lino Grech fl-Istitut Kattoliku Wara waqfa pjuttost twila min[abba l-elezzjoni ;enerali, l-ista;un teatrali fl-Istitut Kattoliku, ilFurjana, ikompli fil-jiem li ;ejjin meta l-kumpanija Teatru Rjal tippre]enta lkummiedja famu]a ta’ Lino Grech L-G[axar Kmandamenti.

Din se ssir il-{add 7 ta’ April fil-5 p.m. u s-Sibt 13 ta’ April fis-7 p.m.

Flimkien ma’ Mary Rose Mallia (fil-parti ta’ Katrin) jie[du sehem Toni Busuttil, Ina Robinich, Tonio Vella, Simone Zammit, Rodney

Gauci, Bernice Darmanin u Alan Falzon fost o[rajn, b’direzzjoni ta’ Lino Grech u produzzjoni ta’ Pawlu Testa.

Il-kummiedja hi ambjentata f’ra[al ]g[ir f’Malta fejn kul[add jaf lil kul[add.

Il-booking jinsab miftu[ mill-Booking Office (21238429) u l-Bar talIstitut Kattoliku jew Pawlu Testa Travel (21223340).

Jew online fuq www.kumpanijateatrurjal. com – www.istitutkattoliku.com.

‘RI{ TA’ SIEG{A JNADDAF QIEG{A’

Kummiedja fir-Rabat minn Talent Depiro Ri[ ta’ sieg[a jnaddaf qieg[a, miktuba minn Joseph Fenech, hi kummiedja kollha azzjoni u sitwazzjonijiet komi/i.

Il-;rajja tag[ha te[odna fid-dar tas-sinjuri George u Tanja flimkien mat-tifla tag[hom Marija.

Fredu, is-seftur dejjem jeqred li g[andu [afna xog[ol x’jag[mel f’din iddar u jitlob g[al g[ajnuna biex f’din id-dar ikun impjegat seftur ie[or biex jg[innu. U min jispi//a biex jid[ol ja[dem ma’ din il-

familja^ U l-avukat fiex jid[ol^ Tg[id Marija ti]]ewwe; lil min trid^ G[al serata divertenti g[all-familja kollha, tonqsux li tmorru taraw din ilkummiedja li se tittella’ minn Talent Depiro flAuditorium ta’ Sant’Agata, nhar is-Sibt 6 ta’ April fis7.30 p.m. u l-{add 7 ta’ April fis-6.30 p.m. Id-d[ul hu biss ta’ €5 u l-parking hu provdut b’xejn.

Biex tibbukkjaw minn qabel, tistg[u //emplu 21456340 jew 21454530.

Is-sena li g[addiet, Marilù Vella [adet sehem filKompetizzjoni tal-JCI g[allAqwa Pjan tan-Negozju f’Malta, u reb[et bil-pjan tannegozju tag[ha.

Xi xhur wara, il-‘Pastizzi Gourmet’ tag[ha – li tipprodu/i varjetà innovattiva ta’ pastizzi b’inqas xa[mijiet – ]viluppat f’kumpanija ;dida bi prospetti tajbin.

L-istorja ta’ Marilù mhix lunika g[all-JCI. Kien hemm diversi parte/ipanti o[ra li, fis-snin li g[addew, baqg[u ji]viluppaw u welldu lkumpanija tag[hom, permezz tal-ideat innovattivi u talgwida tal-JCI, bl-appo;; talHSBC u l-KPMG. L-g[an ta’ din ilkompetizzjoni hu li j[e;;e; spirtu imprenditorjali, filwaqt li jipprovdi lill-intraprendituri ]g[ar, li jkunu g[adhom jibdew, dak l-g[arfien u esperjenza [alli jdawru l-ideat f’g[anijiet konkreti tannegozju.

Biex tikkwalifika g[al din il-Kompetizzjoni tal-Aqwa

Il-JCI Malta nediet il-Kompetizzjoni tag[ha g[all-Aqwa Pjan tan-Negozju f’Malta g[all-2013 waqt laqg[a mal-HSBC Malta u l-KPMG. Mix-xellug> Gordon Borg, David Caruana, Marilù Vella, Jonathan J. Borg, u Joseph Abdilla

Pjan tan-Negozju f’Malta g[all-2013, je[tie; li persuna jkollha bejn it-18 u l-40 sena.

Tista’ wkoll ting[aqad fi grupp ta’ mhux aktar minn erba’ persuni, u flimkien tippre]entaw idea tan-negozju li biha tkun tista’ tibda intrapri]a.

In-negozji li kienu stabbiliti b’mod legali fl-1 ta’ :unju 2012 jew wara, huma wkoll eli;ibbli biex jipparte/ipaw f’din il-kompetizzjoni.

L-applikazzjonijiet u l-

proposti g[all-pjani tannegozju g[all-Kompetizzjoni tal-JCI g[all-Aqwa Pjan tanNegozju f’Malta g[all-2013, se jibqg[u jintlaqg[u sal-10 ta’ Ottubru 2013.

B[alissa hemm l-applikazzjonijiet miftu[in. Tag[rif ie[or, kif ukoll il-manwal u l-pakkett informattiv talkompetizzjoni jistg[u jinkisbu mis-sit ta’ JCI Malta www.jci.org.mt jew billi tikteb lil lavallette@jci.org.mt.

Vodafone Malta tippubblika r-raba’ rapport dwar is-sostenibbiltà tag[ha Vodafone Malta ppubblikat irraba’ rapport li jiffoka fuq ilprincipji ta’ sostenibbiltà talkumpanija, li g[at-tieni darba konsekuttiva kien awditjat minn PwC Malta.

Ir-rapport, li jkopri l-perjodu bejn April 2010 u Marzu 2012, jiffoka fuq kif Vodafone Malta ta;ixxi b’mod sostenibbli kemm internament kif ukoll mal-klijenti tag[ha u persuni o[ra kon/ernati, filwaqt li ta[dem fuq inizjattivi li jippromwovu [ajja sostenibbli b’mod li tkun ta’ benefi//ju g[all-komunità li ta[dem fiha.

Balesh Sharma, Kap E]ekuttiv ta’ Vodafone Malta qal li “Vodafone hi negozju responsabbli u dan mhux biss jirrifletti ru[u f’dak li niksbu imma anki fil-mod ta’ kif niksbuh. L-g[an ewlieni tag[na hu li nippruvaw

intejbu l-[ajja tan-nies permezz tal-prodotti u sservizzi tag[na.

“Importanti [afna g[alina wkoll l-istakeholders tag[na li mag[hom in]ommu kuntatt regolari.”

L-g[a]la tas-su;;etti firrapport ta’ sostenibbiltà ta’ Vodafone hi ba]ata fuq ix-

xog[ol li jsir minn Vodafone Malta fil-qasam tas-sostenibbiltà u r-responsabbiltà korporattiva so/jali u jiffoka fuq opportunitajiet u xog[ol li sar f’numru ta’ oqsma.

F’dan ir-rapport Vodafone Malta titkellem ukoll dwar inizjattivi introdotti li huma favur l-ambjent b[al uffi//ju bla karti, ri/ikla;;, e-billing u responsabbiltà fil-mod kif ji;i mormi skart ta’ tag[mir elettroniku.

Dan ir-rapport ta’ sostenibbiltà kien miktub g[all-politi/i, uffi/jali, esperti tas-sostenibbiltà, ;urnalisti, NGOs, impjegati, klijenti u persuni li jipprovdu servizz lill-kumpanija.

Ir-Rapport ta’ Sostenibbiltà hu fa/ilment a//essibbli minn fuq www.vodafone.com.mt#sustai nability.

GasanMamo tu]a t-teknolo;ija biex ittejjeb is-servizzi tag[ha GasanMamo Insurance g[adha kif nediet sistema ;dida fejn il-klijenti jkunu jistg[u jibag[tu t-talba tag[hom fuq l-assigurazzjoni talivvja;;ar online permezz tas-sit tag[hom www.gasanmamo.com.

Il-pro/edura l-;dida online hi vera fa/li biex tu]aha u se tippermetti lill-klijenti li jag[]lu lpartijiet li huma jixtiequ li jag[mlu t-talba tag[hom. Se tg[inhom ukoll fil-passi varji li jridu jie[du biex jimlewha u jibag[tuha.

Ladarba timtela u tintbag[at il-formola tir/ievi email li tintbag[at mill-kompjuter flimkien ma’ numru ta’ referenza tat-talba u kopja tal-formola g[ar-rekords ta’ dak li jkun. It-talba mbag[ad ti;i ppro/essata u tkun ikkuntattjat minn GasanMamo sabiex titlesta l-pro/edura kollha.

G[al aktar informazzjoni fuq l-online travel claim il-;dida ]ur wie[ed mill-ferghat ta’ GasanMamo madwar Malta u G[awdex, ]ur www.gasanmamo.com jew /empel 21345123.

COLLAGE MEDIA

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

33

MEDIAFORUM Cyberspace minn Mario Azzopardi – marpardi@maltanet.net

Il-Papa imprevedibbli Fil-;img[at li g[addew kien hemm valanga ta’ a[barijiet dwar il-Papa Fran;isku. Anki

programm li normalment jog[xa fil-politika warrab la;enda normali u ;ab ]ew; mistednin (inklu] l-Isqof Aw]iljarju) f’]ew; programmi differenti, biex jiddiskutu lillPontefice Ar;entin. Bondi+ jidher li kkonverta g[al spiritwalità li qabel qatt ma kellu. Il-mirakli qatt ma jieqfu jse[[u!

Min-na[a l-o[ra, il-programm l-ie[or tal-WE, Xarabank, kompla bit-tradizzjoni li joffri materjal so/jo-reli;ju] g[al Jum id-Duluri, u din is-sena ppre]enta programm su;;estiv dwar il-mi]erji fit-Tanzanija. Ilprogramm kien ilu reklamat minn ]mien il-Milied, u fl-a[[ar waslet is-sieg[a tieg[u.

Fil-media lokali, l-a[barijiet u d-dettalji dwar il-Papa l-;did kienu importanti minn barra u ftit li xejn kien hemm sorsi ori;inali.

Laqatni wkoll il-fatt li dawk li tkellmu kienu fil-ma;;oranza vasta r;iel, kjeri/i jew sekulari.

Ta’ min josserva li fejn jid[lu r-reli;ju]i nisa, dawk huma ;eneralment assenti minn kull dibattitu awdjo-vi]iv, u narawhom biss biex jitkellmu fuq l-istituti. L-assenza ta’ dawn ir-reli;ju]i femminili minn diskors filosofiku-teolo;iku, donnha qed tikkundannahom g[al rwol bil-wisq inferjuri (intellettwalment) g[al dak tassa/erdoti u l-patrijiet. Ma nafx jekk il-Kurja ta’ Malta qattx ikkunsidrat dan l-istat ta’ fatt.

Intant, f’kumment dwar lintroduzzjoni brevissma talPresident ta’ Malta mal-Papa l;did, fejn Fran;isku staqsa jekk f’Malta g[adhiex te]isti l-lifg[a, l-Isqof Aw]iljarju qal li anki dettall /ajtier b[al dan juri kemm il-Papa Ar;entin hu infurmat dwar pajji]na.

M’g[andniex xi ng[idu, forsi ma tistenniex li l-Kap ta’ 1.2 biljun Kattoliku madwar iddinja jibqa’ jiftakar l-episodju tal-lifg[a li San Pawlu ferfer finnar, imma l-kumment lillPresident Abela jikkonferma lelement ta’ sorpri]a li tant qed jimpressjona lill-media internazzjonali.

Fost l-o[rajn, il-kummentaturi barranin qed josservaw lispontanjetà u l-impulsività talPapa Ar;entin, tant li di;à akkwista t-titlu ta’ ‘Papa imprevedibbli’.

Fran;isku fil-{abs Fid-diskors tal-[atra uffi/jali tieg[u, il-Papa [a

spunt minn San Mattew, fejn hemm rekordjat id-Diskors tal-Muntanja u l-opri tal[niena. Dan hu wkoll il-Papa difensur tal-fqar, il-mitluqin u l-vulnerabbli f’kull sens talkelma.

Papa difensur tal-fqar

Jidher li impressjona wkoll lill-media bid-de/i]joni li l{amis li g[adda jmexxi sservizz ta’ {amis ix-Xirka mhux f’San Pietru jew f’San Giovanni Laterano, imma f’[abs g[a]-]g[a]ag[, ilCasal del Marmo, fejn [asel ri;lejn tnax-il pri;unier b[ala att ta’ umiltà. Fl-Ar;entina, Fran;isku kien mag[ruf g[al pratti/i b[al dawn. Kien ja[sel saqajn il-morda blAIDS, u ta’ spiss kien iqaddes fid-djar tal-anzjani, fil-[abs u fl-isptarijiet.

Dawn l-atti kien hemm min ried jissottovalutahom u pprefera li jqanqal diskors differenti dwar il-Papa Ar;entin, inklu]i akku]i sensazzjonali (li l-Vatikan /a[ad minnufih b[ala fabbrikazzjonijiet millg[edewwa tal-Knisja) li kien kompli/i mar-re;im militari.

L-ewwel akku]i [ar;u mill-gazzetta The Guardian fl-Ingilterra. Kien allegat li meta kien g[adu Kardinal u Kap tal-:i]witi, il-Papa Fran;isku seta’, bis-silenzju koxjenti tieg[u fissebg[inijiet, fl-eqqel taddittatura brutali ta’ Videla, wassal g[all-qtil ta’ ]ew; ;i]witi li kienu ja[dmu malfqar u li r-re;im qieshom b[ala “g[edewwa tal-;unta u tal-pajji]”.

Jidher li The Guardian bena l-istorja fuq The Silence, ktieb bil-firma tal-;urnalist marxist Horatio Verbitski.

Ritwal f’{al G[arg[ur Kien xieraq li f’diversi programmi g[at-televi]joni din is-sena kien hemm /ertu a//ent fuq il-[idma teatrali-

reli;ju]a qawwija li jkun hemm fil-;img[at li jwasslu g[all-G[id. Mill-;did, ilpawsa ta’ wara l-kampanja ([afna drabi isterika) elettorali, kellha timtela b’xi mod, u ddjar tal-produzzjoni sabu materjal tajjeb, kemm permezz

tal-Pontifikat il-;did kif ukoll bil-wasla tal-:img[a Sagra.

Segwejt l-intervista li ta Martin Gauci, id-direttur talpro;ett akklamat li jsir kull sena fil-G[arg[ur mill-grupp Dwal :odda. Dan hu pro;ett li jinkludi t-teatru, il-paralitur;ija, il-folklor u s-sehem tal-folla fit-triqat tar-ra[al antik. Il-grupp hu pijunier fitteatru reli;ju] interattiv, u li jipprovoka ‘il-kuxjenza b’mistoqsijiet relevanti g[al ]mienna’.

Il-pro;ett ilu jsir mill-1975, u din is-sena t-tema kienet IrRitwal, i/-/elebrazzjoni (jew l-indizju) dwar kif il-bniedem tal-lum jipprova jag[mel sens minn [ajtu, bilkontradizzjonijiet kollha tag[ha. B[ala e]empju ta’ kif il-grupp jipprova jorbot irreli;ju] mal-kwotidjan, Martin Gauci, li g[andu lfama ta’ filosfu tat-triq, familjari mal-[sieb ta’ xi Descartes jew ir-rumanzi ta’ James Joyce, temm l-intervent tieg[u fuq l-istazzjon nazzjonali billi g[amel mistoqsija mg[obbija b’[afna misteru: “Kif torbot ma;istrat korrott mal-Ort tal:etsemani^” Ir-re;ista teatrali [alla l-mistoqsija mdendla, g[all-iskrutinju tattelespettaturi.

Fl-istess programm kien hemm litigar antipatiku u banali dwar kif g[andu jkun pronunzjat l-isem tar-ra[al, hux Il-G[arg[ur jew {al G[arg[ur. Il-kriterju g[andu jkun l-u]u popolari. L-u]u popolari, pere]empju, jippreferi Il-Furjana minn IlFloriana. U kif jg[id Pierre Portelli, li ma j[obbx ikun patronizzat, jekk trid int g[id {al G[arg[ur u jien ng[id IlG[arg[ur.

Joe Grima> not to worry

The Malta Independent [abbret li Joe Grima, eks Ministru Laburista g[axXandir, qed jilmenta li l-PBS waqg[et fil-muta politika wara t-telfa spettakolari talPartit Nazzjonalista.

Il-politika, qed isostni Grima, sparixxiet minn fuq il-PBS, wara li l-istazzjon nazzjonali tant ikkontribwixxa biex ibezza’ lill-elettorat dwar x’ji;ri jekk jirba[ il-Labour. Grima jimplika li din kienet de/i]joni “editorjali”, me[uda “minn fuq nett”.

Apparti li Grima mhux pre/i] fuq dan il-punt – kif osservawlu pre]entaturi ta’ PBS stess – ]gur li jekk ilPBS kien qed isostni lill-PN matul il-kampanja, irrisposta waslet wa[edha: telfa di]astru]a u umiljanti g[all-Partit li kien fil-Gvern.

Kummenti dwar websajts li Ωort L-G[id Malti Il-websajt popolari www.visitmalta.com tag[ti dettalji dwar kif il-Maltin u l-G[awdxin ji//elebraw lG[id il-Kbir. Naturalment, il-fokus prin/ipali dejjem ikun fuq il-pur/issjonijiet tal-:img[a l-Kbira, li jsiru bejn {add il-Palm u nhar il:img[a ta’ qabel l-G[id, meta nfakkru l-qawmien mill-mewt tas-Sinjur tag[na :esù Kristu.

minn Salvu Felice Pace Hemm tradizzjonijiet li jag[mlu parti mill-G[id sfelicep@go.net.mt Malti, li jixirqilhom ukoll attenzjoni. Il-websajt www.maltabulb.com#easter in malta.html t[ares lejn l-ikel Malti fil-kuntest tal-festi talG[id. Il-kware]imal g[adu popolari [afna fostna. Ikel li ;eneralment jittiekel tul ir-randan. Is-sit isemmi l-kusksu b[ala soppa tradizzjonali Maltija g[al dan i]-]mien. Ilqag[aq tal-appostli g[adhom imfittxija u da[let id-drawwa f’xi parro//i li titqassam wa[da f’kull dar b[ala rigal lillfamilji mill-kappillan.

Ma jonqsux il-figolli. Illum, il-forom ta’ dawn ivarjaw [afna – minn g[amliet ta’ friefet, sireni u [rief. Fl-a[[ar nett hemm ukoll il-bajd tal-G[id. Dawn jinsabu g[all-bejg[ sa minn kmieni qabel {add il-G[id u g[alkemm ba]ikament dawn huma /ikkulata, kemm id-disinji kif ukoll id-daqs ivarjaw [afna. {a;a sabi[a li kemm l-iskejjel kif ukoll il-;enituri jsostnu dawn it-tradizzjonijiet g[ax ming[ajrhom il-kultura tag[na tiftaqar.

kappellimaltin – B’libsa ;dida Minn ]mien g[all-ie[or nag[ti titwila f’wa[da mis-siti favoriti tieg[i – www.kappellimaltin.com. G[adu kif sar a;;ornament ta’ din il-websajt, g[alkemm g[ad hemm [afna xog[ol xi jsir biex il-materjal kollu mill-websajt ori;inali jkun jista’ ji;i a//essat direttament.

Il-websajt hi maqsuma f’dawn it-taqsimiet: Mer[ba, Editorjal, Dwarna, il-Kappelli, Kitbiet, Awdjo, Attivitajiet u O[rajn. L-editorjal ifisser x’inhuma l-bidliet li saru fis-sit u g[aliex. It-taqsima ‘Dwarna’ t[ares lejn il-grupp ta’ persuni li b’dedikazzjoni kbira huma responsabbli g[al din il-websajt e//ezzjonali. It-taqsima ‘Il-Kappelli’ g[ad tista’ ti;i a//essata permezz ta’ link mill-websajt il-;dida. ‘Il-Kitbiet’ hi antolo;ija ta’ artikli tassew studjati minn esperti li tassew jid[lu fil-fond tas-su;;etti varji tag[hom – dejjem relatati ma’ temi li g[andhom x’jaqsmu mal-kappelli, o;;etti reli;ju]i u t-tradizzjonijiet li llum tilfu l-importanza tag[hom. ‘Awdjo’ fiha recordings ta’ programmi minn fuq ir-radju u lista ta’ attivitajiet g[ad-dilettanti tal-kappelli. Ittaqsima ‘O[rajn’ t[ares lejn l-arti, l-arti;janat u lejn ilpassatempi. F’din it-taqsima ssibu numru ta’ links tassew interessanti.

Din hi websajt li jixirqilha pubbli/ità wisq aktar milli qed ting[ata. Il-kontenut tag[ha g[andu jappella g[at-turist. }mien it-ti;did

Irridu nammettu li l-elezzjoni bikrija tal-1998, meta kien waqa’ l-gvern ta’ Alfred Sant, kienet waqqfet il-pro/ess ta’ ti;did li kien beda jirriforma l-Partit Nazzjonalista. I//irkustanzi kienu serqulna dik l-opportunità. Partit kontinwament fil-gvern jasal biex jiddg[ajjef. I]da qed nara u nisma’ li l-partit illum jinsab determinat li dak li hemm b]onn isir, se jsir. Nemmen li a[na kapa/i nag[mlu dan.

L-G[id it-tajjeb lil kul[add.

34 COLLAGE RELI:JON

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Il-qawwa tal-qawma Il-qawmien ta’ :esù millimwiet hu l-qofol tal-fidi tag[na fi Kristu. L-appostli, id-dixxipli u l-ewwel komunitajiet insara emmnuha u g[exuha b[ala verità fi/-/entru ta’ twemminhom. Il-fidi firri]urrezzjoni hi fatt storiku li tieg[u kienu xhieda diversi persuni li ltaqg[u personalment ma’ Kristu rxoxt wara /-/ertezza talmewt u d-difna tieg[u.

Dak kollu li :esù g[amel matul [ajtu, jitwettaq f’dan il-mument partikulari. Blqawmien tieg[u mill-mewt ta l-prova definittiva li kien wieg[ed, l-awtorità ta’ Alla.

Dan kien li biddel radikalment il-[ajja ta’ Pawlu Appostlu, u kien l-enfasi prin/ipali fl-appostolat tieg[u. “Imma jekk Kristu ma qamx mill-imwiet, fierg[a hi l-predikazzjoni tag[na u fierg[a wkoll il-fidi tag[kom” (1Kor:15:14).

Il-van;eli kollha jitkellmu dwar dan il-fatt, b’diversi rakkonti ta’ dehriet tal-Irxoxt.

Minn dawn il-kitbiet nistg[u nag[rfu li l-misteru talqawmien ta’ Kristu mill-mewt hu fatt reali, g[ax Kristu rxoxt deher f’diversi okka]jonijiet, f’in[awi u suriet differenti. Dawn iddehriet tieg[u kienu mag[rufa storikament, kif jixhdu lkitbiet kollha tat-Testment il:did.

San Pawl, li kiteb l-ittri tieg[u kollha, qabel ilvan;eli, kien jaf sew b’dawn id-dehriet. Tant li kien ixandarhom fil-predikazzjoni li kien jag[mel. Xhieda ta’ dan hu li meta kiteb lillKorintin qrib is-sena 56, hu jaqsam din it-testimonjanza personali.

“Qabel xejn, jien g[allimtkom dak li tg[allimt jien, ji;ifieri li Kristu miet min[abba dnubietna, skont lIskrittura: difnuh u qam millimwiet fit-tielet jum, skont lIskrittura. U deher lil Kefa u mbag[ad lit-Tnax. Deher imbag[ad lil aktar minn [ames mitt a[wa flimkien. {afna minnhom g[adhom [ajjin sallum; xi w[ud minnhom raqdu.

Imbag[ad deher lil :akbu u lill-appostli kollha. Fl-a[[ar deher lili wkoll wara kul[add.” (1Kor:15:3-8).

Kilna u xrobna mieg[u… wara li qam… Matul il-{dud

li ;ejjin b[ala l-ewwel qari jinqraw diversi siltiet millktieb tal-Atti tal-Appostli. Lawtur tal-ktieb li j;ib l-isem ta’ Luqa jag[tina [jiel talpredikazzjoni kerigmatika talewwel ]mien tat-twaqqif talKnisja.

Dan hu s-simboli]mu talmag[mudija, permezz talimmersjar fl-ilma. Ti;i mg[addas ta[t l-ilma, ifisser t[alli warajk, jew a[jar, tmut g[all-[ajja limg[oddija. Imbag[ad titla’ mill-ilma, mibdul, irxuxtat ma’ Kristu g[all[ajja ;dida. G[alhekk lawtur i[e;;e; lil komunità ta’ Kolossi, biex ja[sbu aktar fil-[wejje; tas-sema li jibqg[u, u mhux fil[wejje; tal-art li jg[addu.

Dan jag[mlu billi jikkomponi diversi diskorsi, bi kwotazzjonijiet importanti mit-Testment il-Qadim, u jpo;;ihom fuq fomm Pietru.

Il-[sieb tal-awtur kien li juri kif minn :erusalemm, minkejja l-persekuzzjoni, irreli;jon nisranija xterdet malmadwar u waslet sa[ansitra Ruma, il-belt imperjali. Illum se nisimg[u wie[ed middiversi diskorsi ta’ Pietru filktieb tal-Atti.

Dan se[[ f’?esarija, firresidenza ta/-?enturjun pagan Kornelju. Luqa jg[arrafna li dan kien persuna li hu u daru kollha, minkejja li kienu pagani, kellhom il-bi]a’ talMulej. Pietru jilqa’ l-istedina u jag[millu ]jara f’daru. F’dan id-diskors ninnotaw li Pietru, b[ala r-rappre]entant talappostli, qed iwettaq il-kmand mog[ti lilu minn Kristu rxoxt, biex iwassal l-A[bar it-Tajba lil kul[add.

“Lilna ordnalna biex inxandruh lill-poplu u nixhdu li dan hu dak li Alla g[amlu m[allef tal-[ajjin u tal-mejtin” (V42). Il-kontenut kollu taddiskors jittratta l-[ajja millbidu nett tal-ministeru ta’ :esù, il-mewt u l-qawmien tieg[u, fil-qosor. Id-diskors jintemm billi jg[id li ssalvazzjoni tinkiseb permezz tal-fidi fih.

“Il-profeti kollha jixhdu g[alih u jg[idu li kull min jemmen fih jaqla’ l-ma[fra tad-dnubiet bis-sa[[a ta’ ismu” (V43).

Infittxu u na[sbu… fil-[wejje; tas-sema… il-

misteru tal-G[id g[andu ]ew; aspetti: a) Bil-mewt tieg[u l-Mulej [elisna mill-madmad taddnub. b) bil-qawmien tieg[u mill-imwiet fet[ilna t-triq g[all-[ajja ;dida. Is-silta li tinqara llum, b[ala t-Tieni Qari, hi me[uda mill-Ittra lillKolossin. Din tittratta l-[ajja ;dida li nkisbet g[alina bilqawmien. Il-perfezzjoni vera niksbuha fi Kristu, li mieg[u qomna mill-[ajja l-qadima, permezz tal-mag[mudija.

Il-Jum Qaddis tal-Qawmien tal-Mulej mill-Imwiet

Da[al hu wkoll… ra u emmen… kull wie[ed

mill-erba’ evan;elisti jiddeskrivi kif il-qabar ta’ :esù nstab vojt. {add minnhom ma jag[ti dettalji ta’ kif se[[ il-qawmien jew ta xi xhieda okulari. Is-silta evan;elika li tinqara llum hi me[uda mill-van;elu skont San :wann. Fiha jirrakkonta kif Marija ta’ Magdala waslet qrib il-qabar u tinduna li l-blata ;iet imne[[ija.

Ikompli jg[idilna li kienet hi, li tat l-a[bar lil Pietru u lil dixxiplu ie[or. G[alhekk telqet ti;ri g[and Xmun Pietru u g[and id-dixxiplu lie[or li kien i[obb :esù u qaltilhom: “Qalg[u l-Mulej mill-qabar u ma nafux fejn qeg[duh?” (V2).

L-awtur f’dan ir-rakkont jenfasizza b’insistenza diversi dettalji ta’ importanza, fosthom il-[in u l-jum. Kien l-ewwel jum tal-;img[a, filg[odu kmieni kif kien g[adu d-dlam, u Marija ta’ Magdala ;iet [dejn il-qabar u rat il-blata mne[[ija millqabar (V1).

Hawn jg[addi biex jag[tina dettall, li permezz tieg[u Pietru kkonkluda li l-katavru ma setax ;ie misruq. Dan jasal g[alih meta nduna kif kien t[alla l-maktur li kellu madwar rasu mitwi u mqieg[ed f’post g[alih (V6).

Interessanti dan id-dettall meta niftakru li g[all-orjentali dak kien messa;; li min [allih qed jirreferi, ‘li re;a’ ;ej’.

Imbag[ad id-dixxiplu lie[or, li kien wasal l-ewwel [dejn il-qabar, da[al u wkoll ra, u emmen (V8). Jien in[obb nistaqsi, mela x’ra? {arsa lura fil-van;elu turina li d-dixxiplu li :esù kien i[obb baqa’ mieg[u sal-a[[ar u assista anki l-waqt tad-difna.

Malajr induna li faxex talg[a]el li bihom keffnu lil :esù, kienu hemm fl-istess post, u fl-istess po]izzjoni bid-differenza, …li :esù kien ‘[are;’ minnhom… Birra;un ra u emmen… li fittielet jum irxoxta… kif kien qal…

{SIEB

F’din id-dinja x-xita tin]el kemm fuq il-;usti kif ukoll fuq l-in;usti.

– Lynne Alpern

Qawmien li jag[ti garanzija Atti 10>34a,37-43< Salm 117< Kolossin 3>1-4< :wanni 20>1-9 Il-{sieb Il-Mulej qam tassew. Il-kliem tieg[u sar ;rajja ta’ fer[ g[allumanità kollha. Is-salvazzjoni fe;;et u ssa[[et bil-qawmien tieg[u fuq il-mewt. Din hi l-akbar ;rajja u garanzija g[alina li l-Mulej qam tassew mill-imwiet biex iqajjem lilna mill-mewt, mid-dnubiet, mill-medjokrità tal-[ajja.

I]da a[na b[ala Nsara, konvinti li dan il-qawmien :esù kisbu mhux g[alih i]da g[alina? Kisbu biex jag[tina garanzija li lkoll kemm a[na nistg[u niksbu l-qawmien wara din il-[ajja permezz tal-g[ajxien u l-fidu/ja tag[na fih?

Kemm tassew a[na nies li qed nemmnu li :esù qam tassew u jimxi mag[na kuljum fil-[ajja tag[na f’dak kollu li nwettqu, u nag[mlu dak li qalilna u li nsibu fil-kelma li tag[ti l-[ajja filVan;elu? Iva, illum hu jum kbir ta’ fer[ g[al dawk kollha li tassew qed jg[ixu l-fidi nisranija fil-[ajja tag[hom ta’ kuljum.

Il-Kelma L-Ewwel Qari tal-lum hu me[ud mill-Ktieb tal-Atti talAppostli. Jirrakkonta l-;rajja tal-predikazzjoni tal-appostlu li hi ba]ata fuq il-passjoni, il-mewt u l-qawmien ta’ Kristu, li fih hu mi;bur il-misteru tal-G[id. Is-Salm Responsorjali, me[ud minn Salm 117, hi g[ajta ta’ fer[ lill-Mulej li fih insibu tjieba li tibqa’ g[al dejjem.

It-Tieni Qari, mill-Ittra ta’ San Pawl lill-Kolossin, g[andna stedina li, jekk a[na rxuxtajna ma’ Kristu fil-[ajja tag[na, irridu nfittxu l-[wejje; tas-sema, u g[alhekk hemm b]onn li ma nintrabtux mal-[wejje; tal-art.

Fil-Van;elu ta’ San Luqa g[andna r-rakkont tad-dehra ta’ :esù lid-dixxipli ta’ G[emmaws. Kienu dixxipli mbe]]g[in i]da malli g[arfu lil :esù fil-qsim tal-[ob] tar il-bi]a’ minn fuqhom.

Il-{ajja 1. Id-dixxipli ta’ G[emmaws ma fehmux l-Iskrittura. Kienu mbe]]g[in. I]da ne[[ew kull bi]a’ kif g[arfu lil :esù fil-qsim tal-{ob]. Possibbli li a[na li mmorru tant quddies nibqg[u mbe]]g[in nuru li tassew a[na nsara?

2. Kemm tassew illum, l-G{ID IL-KBIR, irringrazzjajna lill-Mulej tal-qawmien-garanzija li hu tana li a[na m’a[na se mmutu qatt?

3. :esù jridna nxandru dan il-qawmien lil dawk ta’ madwarna. Kif se timpenja ru[ek mil-lum ’il quddiem biex t[e;;e; u xxandar lill-familja tieg[ek, fuq il-post tax-xog[ol, fl-iskola, li :esù qam tassew?

4. L-G[id hu wkoll il-festa li turina li l-kliem tal-Mulej hu verità assoluta g[al [ajjitna. Nistg[u nag[mlu weg[da mag[na nfusna li nda[[lu aktar il-Kelma ta’ :esù fil-[ajja tag[na?

5. Kif jg[idilna San Pawl fl-Ittra lill-Kolossin: Hemm b]onn ur;enti g[alina li na[sbu u nfittxu l-[wejje; tas-sema u mhux nintrabtu ma’ dawk tal-art.

Id-Djalogu

Grazzi Mulej tal-qawmien li g[o;bok toffrilna. Grazzi Mulej li qajjimtna mieg[ek biex nikbru fil-kura;; ta’ g[ajxien [aj tal-fidi tag[na.

Fr Charles Fenech, OP

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

COLLAGE

{SIBIJIET

35

Il-Papa Bergoglio f’mument ta’ talb b’rasu baxxuta quddiem il-folla kbira li tatu l-ewwel mer[ba fi Pjazza San Pietru ftit mumenti wara t-t[abbira tieg[u b[ala s-su//essur tal-Papa Benedittu XVI

Tg[id San Fran;isk la[aq Papa^ L-g[a]la tal-Kardinal :i]wita u Ar;entin, Jorge Mario Bergoglio, b[ala l-Vigarju ta’ Kristu u s-Su//essur ta’ San Pietru, kienet ta’ sorpi]a kbira g[al [afna, l-iktar g[alija. Issorpri]a kompliet ti]died iktar u iktar meta l-Papa l-;did :i]wita g[a]el g[alih l-isem g[a]i] kbir g[alija ta’ missieri Fran;isku!

L-ewwel nett, min hu lPapa Fran;isku^ Jorge Mario Bergoglio twieled fi Buenos Aires, l-Ar;entina, nhar is-17 ta’ Di/embru tal-1936. :ie ordnat sa/erdot fis-So/jetà ta’ :esù fit-13 ta’ Di/embru 1969. Fl-20 ta’ Mejju tal1992 ;ie ma[tur isqof aw]iljarju ta’ Bueonos Aires, u kif ukoll isqof titulari ta’ Auca. Ir/ieva l-ordinazzjoni episkopali tieg[u nhar is-27 ta’ :unju tal-istess sena.

Fit-3 ta’ :unju tal-1997 ;ie ma[tur b[ala isqof koadjatur ta’ Buenos Aires, filwaqt li nhar it-28 ta’ Frar tal-1998 [a l-ar/idjo/esi f’idejh. Fil-21 ta’ Frar tal-2001 ;ie mg[olli g[ad-dinjità ta’ kardinal u ma[tur kardinal-sa/erdot talKnisja ta’ San Robertu Bellarminu mill-Beatu :wanni Pawlu II. Kif di;à g[edt, l-isem Fran;isku hu sinifikanti g[all-a[[ar. Ismu jfakkarna f’San Fran;isk t’Assisi. Xi ;miel li Papa :i]wita jadotta l-ideal u l-programm ta’ [ajja ta’ San Fran;isk! {a;a minn

ewl id-dinja din! L-ilbies sempli/i tieg[u ta’ Papa juri s-sbu[ija kbira li te]isti f’ru[u! Ta’ barra jaqbel perfettament ma’ dak li hemm ;ewwa!

Meta kkummenta dwar lewwel dehra tal-Papa Fran;isku nhar l-Erbg[a filg[axija, [uh fis-So/jetà, ilPatri :i]wita u direttur taluffi//ju tal-istampa talVatikan, Padre Federico Lombardi, qal, “Il-Papa l;did la libes il-muzzetta l[amra u lanqas l-istola.

“Is-salib ta’ fuq sidru kien l-istess wie[ed li kien jilbes b[ala isqof u Kardinal ar/isqof ta’ Buenos Aires, flAr;entina. L-g[a]la ta’ ismu, Fran;isku, g[al San Fran;isk ta’ Assisi, tfakkar b’mod laktar qawwi l-ispiritwalità evan;elika u l-faqar radikali.”

G[al Fran;isku ta’ Assisi, it-twa[[id tieg[u ma’ Kristu Msallab kien il-waqt talkonver]joni u l-qawmien tieg[u mid-dnub. Is-sej[a wa[danija tieg[u li jsewwi lKnisja ta’ :esù r/evieha millKur/ifiss ta’ San Damjan.

L-istess mandat mog[ti lillFqajjar ta’ Assisi mat-tmien mitt sena ilu hu l-istess wie[ed mog[ti wkoll minn :esù Msallab lill-Papa Fran;isku.

Il-Knisja Kattolika, mifnija kif inhi mill-iskandli sesswali u l-karriri]mu, se tie[u r-ru[ biss jekk tirritorna mill-;did

minn Patri Mario Attard OFM Cap

g[all-umiltà, is-sempli/ità u l-im[abba ta’ Kristu Msallab kif imfissra fil-[ajja ta’ San Fran;isk.

Biex a[na, il-Knisja, nie[du l-[ajja lkoll, minn fuq g[al isfel, irridu mmutu g[ad-dnub tal-egoi]mu li hemm jirrenja fina bil-g[an li fina lkoll tidher il-qawwa ta’ :esù Kristu fqajjar u umli.

Hekk jg[idilna San Pawl: “G[ax il-Lhud jitolbu ssinjali, u l-Griegi jfittxu lg[erf, imma a[na nxandru ’l Kristu msallab, skandlu g[alLhud u bluha g[all-Griegi, i]da g[al dawk li huma msej[in, sew Lhud sew Griegi, Kristu hu l-qawwa ta’ Alla u l-g[erf ta’ Alla” (1 Kor 1:22-24).

Kienx ukoll dan l-istess [sieb li [are; fl-omelija li lPapa Fran;isku nise; filquddiesa tieg[u mal-kardinali

fil-Kappella Sistina, nhar l-14 ta’ Marzu^ “Nibnu. Nibnu l-Knisja. Ilqari jsemmi l-;ebel. Il-;ebel g[andhom konsistenza. Imma huma ;ebliet [ajjin u midluka mill-Ispirtu. Il-bini tal-Knisja, l-G[arusa ta’ Kristu, fuq il-;ebla taxxewka, li hi l-Mulej innifsu.

Il-bini hu forma o[ra ta’ moviment f’[ajjitna...

“Wara dawn il-jiem ta’ grazzja, nixtieq g[alina lkoll li jkollna l-kura;;, pre/i]ament il-kura;; li nimxu fil-pre]enza tal-Mulej bis-salib tieg[u. Li nibnu lKnisja fuq id-demm talMulej li ;ie mxerred g[alina fuq is-salib, u li nistqarru li lunika glorja li te]isti hi Kristu msallab. U, b’dan ilmod, il-Knisja timxi ’l quddiem”.

Din il-karba [ier;a minn qalb kollha kemm hi ffukata fuq :esù Kristu Msallab b[ala s-soluzzjoni tat-tiswija, is-sa[[a u t-tkabbir tal-Knisja ;entilment tfakkarni wkoll f’karba o[ra ta’ fidi li [ar;et minn qalb u fomm mog[tija kompletament g[all-im[abba tal-Imsallab.

Fran;isku ta’ Assisi, mix[ut g[arkupptejh g[allqieg[a tal-art quddiem ilKur/ifiss ta’ San Damjan, b’fidi ferma fil-pjan evan;eliku ta’ Alla g[alih, talbu hekk lill-Imsallab Divin: “O Alla, l-aktar G[oli

u Glorju], dawwal iddlamijiet ta’ qalbi.

U sawwab fija fidi vera, tama /erta u m[abba perfetta.

Ag[tini, Mulej, li n[oss u nag[raf lilek biex nag[mel irrieda vera u mqaddsa tieg[ek.”

Hijiex din ukoll talba ta’ dixxerniment fil-qies tassalib^ Kif jidher minn din ittalba Fran;iskana u Injazjana, huwiex :esù Kristu Msallab l-og[la u l-uniku kriterju biex il-Knisja ta’ Kristu ti;;edded^ Fuq kollox, kemm ;id isir meta d-diversi kari]mi fil-[ajja konsagrata jing[aqdu flimkien biex lG[arusa ta’ Kristu, il-Knisja, tissokta tisbie[ fil-grazzja u lverità tal-Img[allem tag[ha^ Is-sempli/ità, l-umiltà, ilfaqar u l-fer[ huma l-armi li jikkonvin/u l-miljuni biex iduru lejn :esù. Huma lkateke]ijiet li jistg[u jinkitbu fuq il-qlub tal-bnedmin ta’ rieda tajba.

Huma l-pulmuni friski li jo[or;u ’l barra mill-Knisja larja supperva, mi;buda u korrotta, u jer;g[u mill-;did ida[[lu fiha l-arja safja talpersuna ta’ :esù Kristu [aj! :or; Agius, qaddej ie[or umli u sempli/i tal-Mulej, f’taqbila mimlija g[erf, jg[anni: “Il-Papa Fran;isku, g[ax bit-tbissima f’wi//u, innies bil-gzuz qed tfittxu!”

Xi grazzja li San Fran;isk ;ie mag[]ul Papa!

36 COLLAGE KUR}ITAJIET

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

INTERVALL PAWSA QASIRA TA’ MISTRIEÓ

Normali g[al Bojana Danilovic li taqra l-gazzetta rasha ’l isfel

Tara d-dinja rasha ’l isfel b’kundizzjoni rari Mara mis-Serbja g[andha kundizzjoni f’sa[[itha li min[abba fiha tara d-dinja rasha ’l isfel.

Din il-kundizzjoni rari hi mag[rufa b[ala spatial orientation phenomenon u min[abba fiha Bojana Danilovic minn Uzice jkollha taqra gazzetta b’mod mhux tas-soltu.

Il-kundizzjoni tag[ha [awdet bosta m[u[ medi/i u anki spe/jalisti f’dan il-qasam ma jistg[u jag[mlulha xejn biex ti;i b[all-bnedmin normali.

Danilovic, ta’ 28 sena, qalet li g[ajnejha jaraw lid-dinja b’mod normali imma mo[[ha jag[tiha dehra rasha ’l isfel.

Ma jafux e]att kif din ti;ri imma

“hekk jirra;una mo[[i,” qalet ilmara.

Danilovic, esperta fl-ekonomija, ta[dem fuq kompjuter li l-iscreen tieg[u jkun rasu ’l isfel b[alma tkun it-tastiera tieg[u biex tikteb. Hi ta[dem mal-kunsill lokali tal-belt fejn

anki tu]a formoli uffi/jali li ma ssibx diffikultà biex timliehom.

“Jista’ jkun li g[al nies o[ra l-mod kif na[dem jien jidher inkredibbli,” sostniet il-mara. “Imma g[alija din hi [ajja normali. Hekk nara d-dinja. Hekk twelidt.”

Fid-dar fejn tg[ix mal-familja tag[ha hemm ]ew; settijiet tattelevi]joni. Wie[ed minnhom hu rasu ’l isfel, g[aliha.

L-aktar kafè qawwi fid-dinja Jekk trid tixrob l-aktar kafè qawwi fid-dinja g[andek tag[]el il-kafè tat-tikketta Death Wish.

Dan il-kafè, li qed jinbieg[ minn kumpanija fi New York, hu qawwi d-doppju tal-kafè espresso u jinbieg[ bit-twissija li l-kafè ma j[allikx torqod g[al bosta ljieli.

Mike Brown, dak li [are; b’dan il-kafè, kien ja[dem f’[anut ]g[ir tal-kafè u ddejjaq jisma’ lillklijenti jitolbuh kafè aktar qawwi minn dak li seta’ joffrilhom.

Hu kien jispjegalhom li ma setax jag[tihom kafè aktar qawwi minn dak li kellu. Imma mbag[ad ivvinta pro/ess li wassal g[al Death Wish. Brown jg[id li ma jridx jg[id x’inhi r-ri/etta tal-kafè g[ax din xi [a;a rivoluzzjonarja u ma jixtieqx li ji[duhielu.

Dan il-kafè jista’ jinxtara minn fuq Amazon u anki minn fuq is-sit fuq l-internet tal-kumpanija stess.

Wara li [adlu l-mara kixfu ma’ kul[add Ra;el Ingli] mi]]ewwe; beda kampanja ta’ tfig[ tat-tajn biex i[amme; lil ra;el ie[or li qed jallega li [adlu lil martu.

Skont ittra li ppubblika fuq issit Reddit hu sar jaf li martu kienet qed tibdlu g[al sena s[i[a.

Meta r-ra;el wera lil martu li kien jaf x’kien g[addej, hi qaltlu li se taqta’ mill-ma[bub ;did tag[ha. Imma ma kienx il-ka].

Issa r-ra;el applika g[addivorzju imma qabel kiteb ittra u qed iqassamha fost irresidenti tal-lokal li fiha ta ddettalji kollha tar-ra;el l-ie[or, fosthom x’jismu, l-indirizz, in-numru tal-karozza li jsuq u aktar dettalji.

“Irrid nuri lill-pubbliku x’ra;el hu,” qal irrabjat irra;el mu;ug[ b’dak li g[adda minnu. “Basta jilg[abha talqaddis.”

L-ittra li tikxef kollox

Elyse Pasquale, li tiekol kwa]i kollox

Ivvja;;at 100,000 mil f’sena biex issib l-a[jar ikliet Elyse Pasquale, mag[rufa g[al kemm t[obb tiekol ikel tajjeb, ivvja;;at aktar minn 100,000 mil f’sena biex issib u dduq l-a[jar ikel fid-dinja.

Il-mara ta’ 36 sena minn New York dalwaqt se tippubblika ktieb bl-esperjenzi tag[ha u trid turi li wie[ed jista’ jivvja;;a fa/ilment u jiekol tajjeb, ikun fejn ikun f’kull parti tad-dinja.

Il-mara tirrakkonta li ma kilitx biss ingredjenti normali imma ssemmi wkoll li fost l-o[rajn kielet bil-gost l-im[u[ tan-nag[a;, skorpjuni, gambli [ajjin u affarijiet o[rajn li ssoltu ma jittiklux.

Fil-ktieb Off the Beaten Plate hi aktar se tiffoka fuq ilkulturi ;odda li ltaqg[et mag[hom milli fuq l-ikel. Sal-a[[ar ta’ Mejju tkun ]aret 65 pajji].

Hi tg[id li l-ewwel darba li ndunat li kellha g[atx biex idduq l-ikel tajjeb kien meta kellha sitt snin. Dakinhar kielet kustilja ta’ [aruf u tg[id li sal-lum g[adha ma daqet xejn aktar tajjeb minnha.

Fost l-ikliet li ssemmi waqt l-ivvja;;ar tag[ha Pasquale semmiet ras ta’ majjal mg[olli u gambli [ajjin fir-ristorant Noma f’Copenhagen li hu meqjus b[ala wie[ed mill-aqwa postijiet tal-ikel fid-dinja. Li ma tag[milx ]gur hu li tmur tiekol f’xi [anut tal-fast food.

COLLAGE PASSATEMP

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013 Mimdudin> 1. Ku;ina, neputija jew wa[da li ti;i minnek (6) 3. Baxxa l-prezz (6) 7. Jag[tuh il-;urati wara li jiddiliberaw (7) 8. Niket u tbatija (5) 9. Ktieb reli;ju] tal-li;i Mawmettana#Islamika (5) 10. Wie[ed imdorri jisker (9) 11. Dawra mar-ritmu tad-daqq (5) 13. G[andhom il-parti tag[hom fuq il-palk (6) 15. Baqa’ mbellah (6) 17. Uffi//ju ta’ ri/evitur tal-lottu (5) 21. Tiekol mal-familja (9) 23. Ikel mis-sema (5) 24. Tibqg[ux barra, g[addu ;ewwa (5) 25. Il-qalba tal-warda qabel tifta[ (7) 26. Il-maqlub ta’ gidba (6) 27. Balalu (6) Weqfin> 1. Ti;ie;a ta’ fuq il-bajd (6) 2. Kunjom nobbli? (5) 3. Lem[itek f’artek im[arbta? (5) 4. G[annaqt mieg[i (7) 5. Isem din il-mara fost l-in/ensar issibu (5) 6. G[andek tg[idha meta xi [add jikkumplimentak (6) 7. Kompo]itur mag[ruf ta’ diversi opri Taljani (5) 12. Ta’ kwalità mill-a[jar (3) 14. Frott li jidher malli jispi//a l-bajtar (3) 15. {ames tu]]ani (6) 16. Atti brutali, krudili, illum kontra l-li;i (7) 18. Bih jisparaw balal ta’ kalibru o[xon (5) 19. Skappa (5) 20. Dan e[xen [afna i]jed mill-karti (6) 22. Niekol bil-[atfa (5) 23. Bi//a g[odda li biha tfarrak l-iebes (5)

4

5

6 8

7

10

9

11

13

12

14

pin 15

18

17

16

20

19

21

22

24

25

26

Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret nhar il-{add li g[adda Mimdudin> 5. T[obbu; 6. Misra[; 7. Buzzett; 8. Lampa; 9.

Ostja; 10. Skantajna; 11. Passi; 13. Filfla; 15. Dnewwa; 17.

Tikwi; 21. Ikkurajtu; 23. Kiser; 24. Toqba; 25. {ajjata; 26.

Maqtul; 27. Stirat.

Weqfin> 1. Tomxot; 2. Bozza; 3. Mitra; 4. Salotti; 5. Bewsa; 6.

Patata; 7. Batta; 12 . Sew; 14. Lok; 15. Dritti; 16. Wer]aqt; 18.

Wasla; 19. Furja; 20. :ranet; 22. Je[el; 23. Kwart.

3

2

1

37

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

23

27 IRBAÓ… voucher ta’ €15 li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[ tat-Tisliba tal-{add 17 ta’ Marzu 2013 hi: Christine Cassar, ‘Il-Warda’, Triq il-{atab, {’Attard.

— }ew;i ma j[abbel rasu fuq xejn: dejjem jg[id li l-[ajja hi

qasira… U ilu jg[idha erbg[in sena!

Soluzzjonijiet F’din il-log[ba tridu tirra;unaw u ssibu l-isem, il-kunjom, x’inhi l-attività sportiva u t-temp waqt li dawn l-erba’ nisa jkunu qed je]er/itaw ru[hom. Peress li l-[jiel huma bl-Ingli] f’forma ta’ poe]ija, a[na [allejnieha kif inhi.

L-istampa A: Musta//i u disinn fuq quddiem talpedestall; L-istampa B: Denb lg[asfur u l-kappell tatturist.

Sportivi ta’ kull ]mien

Il-Monument Sportivi

I/-/kejken Karlu qed josserva li l-istampi A u B jirriprodu/u x-xena li tinsab fuq ix-xellug b’]ew; partikularitajiet li jvarjaw bejniethom. Liema huma?

Jane Jones: Walking – Rain; Kay Carruthers: Cycling – Fog; Melissa Brown: Golfing – Hail; Sally Hogg: Ponytrekking – Cold; Sue Rolfe: Sailing – Wind.

Il-monument

38 Klassifikati PROPJETA’ G{ALL-BEJG{ Il-Mosta

DIRETT ming[and is-sid, blokka ;dida ta’ tliet appartamenti, 210sqm u penthouse bi tlieta tas-sodda, ensuite, gallarija kbira u washroom area, bil-lift a//essibbli mill-garaxx. Prezz €155,000. ?emplu 99431195.

Marsaxlokk

APPARTAMENT u penthouses bil-veduta talba[ar u tal-kampanja, lesti

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013 minn kollox bi tliet ikmamar tas-sodda, ]ew;t tal-banju, k/ina kbiar u terrazzin 14 ilpied bi 11 il-pied . Kollox ta l-aqwa kwalita, servuti bil-lift sal-garaxx. Prezz €112,000 (Lm48,000). Garaxx ta’ karozza wa[da €16,000(Lm7,000) jew ta’ tnejn €28,000 (Lm12,000). ?emplu 79441869.

k/ina kbira, boxroom, e//.

Prezz €112,000 (Lm48,000).

Tista’ tnifdu ma’ garaxx ta’ karozza wa[da jew tnejn.

Garaxx ta’ karozza wa[da €16,000 (Lm7,000) jew ta’ tnejn €28,000 (Lm12,000). ?emplu 77777521 jew 99466988.

Marsaxlokk

Qajjenza/Bir]ebbu;a

TERRAN b’bit[a kbira lest minn kollox b’affarijiet ta’ kwalità tajba, kemm tid[ol fih. Tliet kmamar tas-sodda, ]ewgt kmamar tal-banju,

G{ALL-KIRI APPARTAMENT ground floor, furnished bi 2 tassodda, salott, k/ina, kamra tal-banju u bil-bit[a. ?emplu 99455207 jew 77455207.

AVVI}I Ftu[ ta’ drena;;

F’tu[ ta drena;; bil-jet power wash (bil-bowzer) Prezz min €25. ?emplu fuq 99282014.

G[al kull xog[ol

TA’ kostruzzjoni ta’ bini, alterazzjonijiet ta’ bini ta’ front gardens, ftu[ ta’ [itan bi travi tal-[adid, ftu[ ta’ bibien u twieqi, [nejjiet, bdil ta’ soqfa tal-konkos u xorok, u nikkavraw travi tal-[adid blinjam, qlug[ ta’ madum tal-art u tal-[ajt. Nag[mlu fa//ati ;ewwa u barra, fuq il-fil, bissejjie[, bil-qoxra, xog[ol ta’ invjar, tik[il u tibjid u rran;ar, u nraqqg[u soqfa tal-konkos, e//. Xog[ol ta’ ilma. Xog[ol b’esperjenza kbira u attenzjoni ta’ xog[ol. B’garanzija ta’ xog[ol fil-pront. ?emplu 99602436.

{adid

XOG{OL ta’ [adid, plumbing u tiswijiet b[al leakages u tiswijiet ;enerali o[ra. ?emplu lil Martin fuq 99279582.

Massage

AG{TI rigal lilek innifsek b’massage rilassanti u spe/jali minn mara terapista attraenti. ?emplu 99051763.

Nixtri

AFFARIJIET antiki, fajjenza antika, g[amara antika u affarijiet ta’ xi kollezzjoni. ?emplu 21675703, 21822703 jew 79451871

Tiswijiet fil-pront u fil-post

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour.

Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

Tiswijiet

MAGNI tal-[jata. G[al service u tiswijiet fil-pront ta’ magni tal-[jata. ?emplu 99422268 jew 21416705.

G{ALL-BEJG{ :riewi

BELGIUM Shepherd bilpedigree u l-;enituri impurtati minn barra, ;enerazzjoni champions. ?emplu 99477265.

G[amara antika

TINKLUDI twaletta bil-mera, lavaman, komodina, gradenza bil-mera u wi// tal-ir[am u gwardarobba kbira. Jistg[u jinbieg[u separat. ?emplu 99800607.

Kamra tal-Pranzu

INJAM tip Messikan: mejda, sitt si;;ijiet u welsh dresser. €1,350 jew l-eqreb. ?emplu 99010176.

Purtieri

PAR purtieri kbar (148ins x 98ins), jistg[u jsiru ]ew; pari, stil klassiku bid-drapp tassunblock. Kulur gold, a[mar u a[dar. Prezz €40. ?emplu 21242180.

Toilet seats

Nag[mel xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bilkuluri li jaqblu u kif tixtieqhom inti, g[all-kamra tal-banju kompluti bil-fittings.

G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053.

39

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

SPORT

KAMPJONAT PREMIER

Valletta jinqatg[u mit-tellieqa Valletta l-biera[ sofrew ittielet telfa konsekuttiva meta kienu meg[a minn Hibernians 4-2, biex issa huma prattikament maqtug[a g[al kollox mit-tellieqa g[ar-reb[ tal-kampjonat premier. Valletta kienu qed jimmiraw li jirb[u ttitlu g[at-tielet sena konsekuttiva i]da t- ta’ Mark Miller il-biera[ abbanduna la[[ar speranzi li jikseb issu//ess din is-sena wkoll.

Issa t-tellieqa hi riservata bejn Birkirkara leaders attwali u l-istess Hibernians fejn ilKarkari]i g[andhom vanta;; ta’ ]ew; punti.

L-Istripes il-biera[ kisbu reb[a minima i]da prezzju]a fuq Tarxien Rainbows biex temmew fl-ewwel post fi tmiem l-ewwel round tat-tieni fa]i tal-kampjonat.

Kif Jinsabu

Championship Pool L R D T F K Pt

Birkirkara Hibernians Valletta Sliema W Tarxien R Mosta

27 27 27 26 27 26

16 7 4 58 21 34 16 3 7 57 30 32 15 8 4 58 24 27 13 6 7 37 22 27 13 6 8 45 35 26 11 1 14 41 51 17

Relegation Pool L R D T F K Pt Floriana Qormi Balzan {amrun S Rabat A Melita

26 26 26 26 26 26

8 10 8 4 11 8 9 9 5 4 17 2 9 15 3 7 16

11

34 34 41 40 42 42 27 67 22 52 21 62

22 22 20 11 10

9

It-Tnejn V. Tedesco St.

6 p.m. Rabat v Balzan 8.15 p.m. Melita v {amrun

It-Tlieta Kordin

6 p.m. Qormi v Floriana 8 p.m. Mosta v Sliema

Ara pa;na 47

TENNIS

Is-sitt titlu g[al Serena f’Miami In - numru wie[ed fid - dinja Serena Williams irkuprat wara li tilfet l - ewwel set biex g[elbet lir - Russa Maria Sharapova u reb[et g[as - sitt darba t - titlu tal - Open ta ’ Miami .

Maria Sharapova reb[et l ewwel set 6 - 4 , i]da Serena Williams reb[et it - tieni set 6 3 u umiljat lir - Russa fit - tielet set fejn reb[ithu 6 - 0 . B ’ din ir - reb[a Serena Williams saret ir - raba ’ mara li rnexxielha tirba[ tournament tal - WTA Tour g[al sitt

darbiet . Qabilha kien irnexielhom jag[mlu dan Martina Navratilova , Chris Evert u Steffi Graf .

Maria Sharapova li tinsab fit - tieni post fir - rankings mondjali ilha ma tikseb su//ess fi [dax - il log[ba kontra Serena Williams fejn l - Amerikana [ar;et rebbie[a fl - a[[ar [dax - il konfront dirett bejn dawn i] - ]ew; tennisti kbar . L - a[[ar reb[a ta ’ Maria Sharapova kontra Serena Williams tmur lura g[as - sena 2004 .

}ew; rekords o[ra g[al Messi Ri]ultati Lokali L-Ar;entin Lionel Messi l-biera[ skorja wie[ed millgoals ta’ Barcelona fi draw ta’ 2-2 kontra Celta Vigo biex bis-sa[[a ta’ dan ilgoal waqqaf ]ew; rekords o[ra.

B’dan il-goal li kien it-43 tieg[u f’dan l-ista;un filLiga, Messi skorja g[ad-19il darba konsekuttiva filLiga, kif ukoll irnexxielu jiskorja kontra l-evversarji kollha tal-kampjonat Spanjol,19 b’kollox, f’dan lista;un fil-Liga.

Football – Premier

Attard v Rabat B’Kara v }ejtun Tarxien v }ebbu; M;arr v M’Xlokk L-iklin v Naxxar Luqa v G[axaq

0-0 9-0 0-2 4-0 0-3 0-9

B’Kara v Tarxien Hibs v Valletta

1-0 4-2

Msida SJ v Fgura U Mellie[a v G[arg[ur

1-0 1-2

St Lu/ija v Mtarfa Luqa v Qrendi Kalkara v Ta’ Xbiex M’Skala v Xg[ajra Sirens v Attard Marsa v Mdina K Swieqi U v G[axaq

1-4 3-1 1-0 0-2 2-2 0-2 2-0

Basketball Finali Kampjonat (1)

Oratory Y v G[ajnsielem

1-1

Phoenix v La Salle Aloysians v Kavallieri

St Patrick v Qormi S :wann v Pembroke

0-2 3-0

Nisa

19-32 16-25

Aloysians v Phoenix Kavallieri v La salle

9-19 18-11

Div II

Div III

GFA – Div II

YFA – Under 15

Floriana v Athleta 111-106 (Wara 3 perijodi ta’ [in barrani)

Handball R;iel

40 Sport

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Jacques Mizzi llum isuq fi Brands Hatch Illum, is-sewwieq ]ag[]ug[ Malti ta’ 20 sena, Jacques Mizzi, se jkun qed jikteb pa;na storika fl-istorja talMotor Racing f’pajji]na meta se jie[u sehem fl-ewwel ]ew; rounds tar-Renault Clio Cup fir-Renju Unit g[al din issena, fi/-/irkwit ta’ Brands Hatch. Din se tkun ti;rija li g[andha ssir qabel ti;rija millKampjonat tat-Touring.

Mizzi [a sehem f’diversi tlielaq tal-karting f’Malta u Sqallija, kif ukoll f’ti;rijiet o[rajn; imma din hi l-ewwel darba li hu se jkun qed jikkompeti f’ti;rija daqstant kompetittiva.

L-ewwel ti;rija g[andha ssir fl-10.20am u t-tieni wa[da fit-3.25pm, li se tkun qed tixxandar ukoll live fuq OTV4 u ITV4 HD, b’live

Jacques Mizzi waqt il-provi bir-Renault Clio fi/-/irkwit ta’ Silverstone, il-;img[a l-o[ra

streaming fuq

http<##www.itv.com#BTCC# . B’kollox se jkunu 23 is-

sewwieqa li [a jie[du sehem, inklu] it-tliet darbiet

champion, Paul Rivett.

Flimkien ma’ ]ew; sewwieqa mil-Litwanja, Mizzi hu l-uniku sewwieq l-ie[or li mhux Britanniku.

Sport lokali g[al-lum YFA Si;;iewi Grd – 8.30 a.m.

U#17 Si;;iewi v M’Xlokk, 10.30 a.m. U#15 Si;;iewi v Mqabba

M’Xlokk Grd – 8.30 a.m.

U#15 Luqa v G[axaq, 10.15 a.m. U#15 Gudja Utd v Msida Sirens Grd – 5 p.m. U#15 M;arr Utd v M’Xlokk, 10.15 a.m. U#15 Sirens v Kirkop Utd. TI:RIJIET TA}-}WIEMEL Marsa – 2.30 p.m. Il-11-il

programm tal-ista;un li jikkonsisti f’[ames finali

Murray u Ferrer fil-final

Il-Britanniku Andy Murray irkupra minn set ta[t biex kiseb reb[a fi tliet sets, 6-7, 61, 6-2, fuq il-Fran/i] Richard Gasquet u g[adda g[all-final, fejn issa jilg[ab kontra lIspanjol David Ferrer.

Murray irkupra wara li g[amel tg[afi;a fl-ewwel set, meta kien qed iservi g[ar-reb[ tieg[u, 5-4 minn fuq, u kkommetta double fault fuq break-point biex spi//a tilfu bit-tie-break.

Gasquet, li kien qed jilg[ab tennis sabi[, kien issuperat fittieni set, u l-Isko//i] qatt ma deher fil-periklu fit-tielet set.

Ferrer temm il-[olma tal:ermani] Tommy Haas milli jasal sal-final b’reb[a, 4-6, 62, 6-3, fis-semi-fianli l-o[ra.

Haas, li g[andu 24 sena, deher fi tmiem il-karriera tieg[u wara serje ta’ injuries u g[eleb lin-numru 1, Novak Djokovic, fi triqtu lejn issemi-finali.

Huwa reba[ l-ewwel set,

Andy Murray

imma Ferrer dawwar kollox fit-tieni set u /a[[ad lil Haas minn final f’Masters series g[all-ewwel darba wara 11-il sena.

Jekk Murray jirba[ din ilfinal, huwa jitla’ fit-tieni post tar-ranking mondjali u jaqbe] lil Roger Federer.

UNDER-17

It-tieni telfa g[al Malta It-tim nazzjonali Malti ta’ ta[t is-17-il sena, ilbiera[ sofra t-tieni telfa konsekuttiva fittournament internazzjonali talG[id. Wara t-telfa kontra lIrlanda ta’ Fuq fl-ewwel log[ba fil-Gozo Stadium, ilbiera[, f’Ta’ Qali, Malta tilfet 3-0 kontra l-Gre/ja. Il-goals tal-Griegi kienu skorjati kollha fit-tieni taqsima minn Karakoutis, li skorja doppjetta, u goal ie[or ta’ Dimitriadis, kwarta mit-tmiem.

Fil-log[ba l-o[ra, ?ipru kisbu t-tieni reb[a konsekuttiva meta g[elbu lill-Irlanda ta’ Fuq, 1-0, b’goal ta’ Christos, fit-38 minuta.

It-tournament jintemm g[ada, l-1 ta’ April, b’]ew; log[biet f’Ta’ Qali, fejn ilGre/ja tilg[ab kontra l-Irlanda ta’ Fuq, filwaqt li Malta ittemm l-impenji tag[ha b’log[ba kontra ?ipru, li huma mistennija jirb[u dan ittournament.

Sport 41

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Ri]ultati Serie A

Atalanta v Sampdoria Cagliari v Fiorentina Chievo v Milan Genoa v Siena Lazio v Catania Palermo v Roma Parma v Pescara Torino v Napoli Udinese v Bologna Inter v Juventus Kif Jinsabu Juventus Napoli AC Milan Fiorentina Lazio Inter AS Roma Catania Udinese Parma Cagliari Sampdoria Bologna Torino Chievo Atalanta Genoa Siena Palermo Pescara

Il-goal tar-reb[a Juventina skorjat minn Matri

SERIE A

Juventus jersqu vi/in it-titlu wara li g[elbu lil Inter Juventus komplew jersqu aktar vi/in lejn ir-reb[ tat-tieni Kampjonat tas-Serie A konsekuttiv wara li reb[u dderby tal-Italja, 2-1, kontra rrivali eterni, Inter, f’San Siro, f’log[ba mimlija emozzjonijiet.

Ir-reb[a po;;iet li/Champions bi 68 punt meta fadal tmien partiti g[at-tmiem disa’ punti vanta;; fuq Napoli li reb[u kontra Torino.

Milan g[elbu lil Chievo 1-0, waqt li Lazio bir-reb[a fuq Catania issa telg[u fil-[ames post fuq Inter.

Sorpri]a kbira wettqu Palermo, li g[elbu lil Roma 2-0, biex inqalg[u mill-a[[ar post.

MILAN – Juventus [adu biss tliet minuti biex fe[tu liskor g[and Inter f’partita ta[raq milg[uba fix-xita. Kien Fabio Quagliarella li b’xutt sabi[ mid-distanza po;;a littim ta’ Conte fil-vanta;; u g[eleb lil Handanovic.

Madankollu, mal-ftu[ tat-tieni taqsima, kien Palacio li kiseb id-draw g[al Inter fl-54 minuta, wara su;;eriment sabi[ ta’ Antonio Cassano, li ;abu wa[du quddiem Buffon.

Imma l-fer[ ta’ Inter dam biss sitt minuti meta Quagliarella xe[et cross perfett lejn Alessandro Matri, li minn ]ew; passi bog[od po;;a lil Juventus aktar qrib lejn dak li jidher it-tieni kampjonat konsekuttiv. Fl-a[[ar sekondi, Inter spi//aw il-partita b’g[axar plejers g[al da[la relattivament kerha fuq Sebastian Giovinco.

RUMA – Lazio approfittaw mit-telfa ta’ Inter biex qab]uhom fil-[ames post talklassifika u telg[u punt ta[t Fiorentina wara li g[elbu lil Catania 2-1, fl-Olimpico.

Kienu Catania li fet[u l-iskor

fil-50 minuta minn Mariano Julio Izco, fil-50 minuta, imma auto-goal ta’ Nicola Legrottaglie feta[ tamiet ;odda g[at-tim ta’ Vladimir Petkovic, li g[amel kura;; qawwi, u ]ew; minuti wara, huma sa[ansitra dawru r-ri]ultat b’penalty skorjat minn Antonio Candreva.

PALERMO – Palermo telg[u fit-tieni post mill-a[[ar meta bl-aktar mod sorprendenti g[elbu lil AS Roma, 2-0. Josip Ilicic fil-21 minuta, u Fabirzio Miccoli fil-35 minuta, taw irreb[a lit-tim Sqalli. B’din irreb[a, Palermo issa jinsabu tliet punti wara Genoa, li qed jokkupaw is-17-il post.

GENOVA – Bosko Jankovic, 20 minuta mit-tmiem salva dak li jista’ jiqies b[ala punt prezzju] ferm g[al Genoa, li setg[u biss jispi//aw 2-2 f’konfront mill-aktar ja[raq kontra r-relegation, kontra Siena, li g[andhom 26 punt.

Siena kienu marru minn fuq b’goals ta’ Innocent Emeghara u penalty ta’ Alessandro Rosino wara li Marco Boriello kien feta[ l-iskor g[al Genoa bi free-kick imxellef wara sitt minuti.

SARDINJA – }ew; goals minn Mauricio Pinilla g[enu lil Cagliari jiksbu reb[a relattivament komda kontra Fiorentina, 2-1, li qed ifittxu post fi/-Champions League. Ilpartita re;g[et intlag[bet fi stadium vojt hekk kif l-Is Arena g[adu meqjus b[ala stadium mhux-sigur g[allispettaturi u t[alla mag[luq g[al ra;unijiet ta’ sigurtà. Xi partitarji mi;bura barra listadium i//elebraw meta Pinilla skorja fil-11-il minuta u irdoppja minn penalty fid-39 minuta biex a//erta li t-tim minn Sardinja se j]omm postu

fis-serie A sta;un ie[or. Juan Guillermo Cuadrado naqqas liskor g[all-Vjola fit-73 minuta.

PARMA – Parma telg[u fil11-il post tal-klassifika u po;;ew lil Pescara fl-a[[ar post u f’periklu imminenti tarrelegation wara li re[bulhom, 3-0 f’darhom, quddiem 13,000 spettatur. Yohan Benalouane fit-18-il minuta, Gabriel Paletta fit-52 minuta, u Amauri fil-65 minuta skorjaw g[al Parma.

UDINE – Draw ming[ajr goals bejn Udinese u Bologna f’partita li fiha Antonio Di Natale falla penalty g[al Udinese u tellfilhom i/-/ans milli jil[qu lil Catania.

Bologna b’dan il-punt ]ammew il-pass ma’ Sampdoria.

BERGAMO – Draw ie[or ming[ajr goals kien dak bejn Atalanta u Sampdoria. F’din ilpartita – li ftit emozzjonat – Atalanta lag[bu l-a[[ar g[axar

minuti bi plejer anqas meta tke//ielhom Stefano Lucchini fit-80 minuta.

VERONA – Milan komplew isa[[u t-tielet post fil-klassifika b’reb[a importanti kontra Chievo. Milan kien jimmerithom ir-reb[a li waslet grazzi g[al goal skorjat minn Montolivi fit-28 minuta.

TURIN – Napoli ]ammew it-tieni post b’reb[a ta’ 5-3 kontra Torino f’log[ba spettakolari. Dzemaili feta[ liskor wara g[axar minuti u Barreto kiseb id-draw fit-30 minuta. Kif bdiet it-tieni taqsima Dzemaili re;a’ po;;a lil Napoli minn fuq i]da Torino dawwru r-ri]ultat b’penalty skorjat minn Jonathas u l-goal tal-vanta;; ta’ Meggiorini.

I]da ftit minuti wara Dzemaili g[aqqad il-hat tirck, biex is-sostitut Cavani skorja doppjetta g[al reb[a Naplitana ferm prezzju]a.

0-0 2-1 0-1 2-2 2-1 2-0 3-0 3-5 0-0 2-1

L R D T F K Pt

30 21 30 17 30 17 30 15 30 15 29 14 30 14 30 13 30 10 30 10 30 10 29 10 30 10 30 8 30 10 30 10 30 6 30 8 30 4 30 6

5 8 6 6 5 5 5 6 12 8 8 7 6 12 5 6 9 8 12 3

4 5 7 9 10 10

11 11

8

12 12 12 14 10 15 14 15 14 14 21

59 55 53 54 39 45 60 40 38 39 37 35 39 37 31 30 31 31 25 21

19

29 32 37 36 39 51 38 38 39 49 33 38 41 45 42 47 42 43 61

68 59 57 51 50 47 47 45 42 38 38 36 36 35 35 34 27 26 24 21

Log[ob li jmiss L-Erbg[a 3-4-13 Sampdoria v Inter Is-Sibt 6-4-13

Juventus v Pescara Bologna v Torino Il-{add 7-4-13 Fiorentina v Milan Catania v Cagliari Udinese v Chievo Sampdoria v Palermo Siena v Parma Inter v Atalanta Napoli v Genoa

L-aqwa skorers

22 goal – Edinson Cavani (Napoli) 16-il goal – Stephan El Shaarawy

(AC Milan) 15-il goal – Antonio Di Natale (Udinese) 13-il goal – Giampaolo Pazzini (AC Milan),Erik Lamela (AS Roma) 12-il goal – German Denis (Atalanta), Stevan Jovetic (Fiorentina) 11-il goal – Pablo Osvaldo (AS Roma), Francesco Totti (AS Roma), Marco Sau (Cagliari), Alberto Gilardino (Bologna) 10 goals – Rodrigo Palacio (Inter), Miroslav Klose (Lazio),Amauri (Parma) 9 goals – Marco Borriello (Genoa), Diego Milito (Inter), Marek Hamsik (Napoli), Mauro Icardi (Sampdoria) 8 goals – Gonzalo Bergessio (Catania), Antonio Cassano (Inter), Fabio Quagliarella (Juventus), Hernanes (Lazio), Rolando Bianchi (Torino)

Sport 43

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Black Caviar tkompli timpressjona minn Kenneth Vella

Id-debba Awstraljana Black Caviar kompliet timpressjona.

Dan wara li fil-korsa ta’ Mooney Valley f’pajji]ha stess u quddiem attendenza ta’ aktar minn 25000 spettatur, [adet l-24 reb[a konsekuttiva tag[ha u minn daqstant ti;rijiet fil-karriera tag[ha. B’hekk sal-lum, din id-debba ta’ sitt snin reb[et 14–il ti;rija ta’ livell ta’ grupp wie[ed u l-fuq minn 7.9 miljun dollaru Awstraljan fi premijiet.

“Illum ukoll re;g[et kienet impressjonanti, kellha ti;rija tajba, kienet konsistenti tul itti;rija kollha u kkonfermat li hi fost l-aktar ]wiemel velo/i fid-dinja,” ikkummenta ljockey tag[ha Luke Nolen. Listess jockey ]ied jg[id li hu ta’ privile;; u unur g[alih li kien il-jockey ta’ debba li naqqxet isimha fl-istorja talgalopp mondjali.

Wara ftit metri mill-bidu tat-ti;rija, Black Caviar kienet di;a’ [adet kontroll assolut u rnexxilha taqsam il-linja finali l-ewwel b’vanta;; ta’ erba’ tulijiet. Intqal ukoll li ma kienx fa/li g[ad-debba biex to[ro; rebbie[a, spe/jalment min[abba li g[al tmien xhur s[a[ kienet qieg[ed tbati minn u;ieg[ fil-muskolu ta’ wa[da mis-saqajn ta’ wara.

Min[abba f’hekk fl-a[[ar xhur ing[atat kura bil-laser u [afna ta[ri; fil-ba[ar.

It-trainer ta’ Black Caviar, Peter Moody, ma ridtx jikkummenta dwar il-futur tad-debba u qg[ad lura milli jitkellem dwar jekk hux minnu li fi tmiem l-ista;un din id-debba se tkun irtirata g[al kollox mit-ti;rijiet. Dan spe/jalment wara li fl-a[[ar jiem dehru wkoll xi rapporti li sostnew li din id-debba kienet se tkun mg[ammra malle;;endarju Frankel, ]iemel ie[or li hu kkunsidrat fost laktar velo/i ta’ kull ]mien.

Issa Black Caviar mistennija li ti;ri fit-TJ Smith Stakes li se ssir fil-korsa ta’ Randwick fit-tlettax ta’ April li ;ej.

Black Caviar li dan l-a[[ar fl-Awstralja [adet l-24 reb[a nfila u minn daqstant ti;rijiet

Danedream tqila minn Frankel

Debba o[ra tal-galopp li tinsab fl-a[barijiet hija Danedream. Fl-2011, din iddebba Germani]a kienet reb[et il-Prix de l’Arc de Triomphe fil-korsa ta’ Longchamp fi Franza. Issa, wara li ;iet irtirata, Danedream ;iet mg[ammra mal-istaljun Frankel u l-mohor tag[hom mistenni jitwieled flewwel xhur tas-sena d-die[la.

Is-sena li g[addiet, Danedream naqset milli tiddefendi t-titlu mirbu[ minnha fil-korsa ta’ Longchamp min[abba li ;iet irtirata wara li nstab li kienet marida bid-deni.

Hi tinsab stazzjonata f’/entru fil-periferija ta’ Cologne filGermanja. Minn na[a l-o[ra, Frankel kien ;ie rtirat f’Ottubru li g[adda wara karriera brillanti li tixbah lil dik ta’ Black Caviar.

Dan i]-]iemel ;era f’14–il ti;rija fil-karriera tieg[u u reba[

it-ti;rijiet kollha.

Hu beda jintu]a g[at-tag[mir ix-xahar li g[adda u jinsab stazzjonat f’/entru apposta fi Newmarket. Ta’ min wie[ed jinnota li dan i]-]iemel ta’ [ames snin, li meta kien g[adu ji;ri kien im[arra; minn Sir Henry Cecil, hu stmat li jiswa mitt miljun lira sterlina. Kull tag[mira minn Frankel tiswa //ifra impressjonanti ta’ 125,000 lira sterlina.

Minn na[a tag[ha, meta kienet g[adha ti;ri, Danedream mhux biss reb[et l-Arc De Triomphe i]da anki l-King George VI and Queen Elizabeth II Stakes fil-korsa ta’ Ascot issena li g[addiet. Hi reb[et ilfuq minn tliet miljun lira sterlina fi flus fil-karriera tag[ha. Intqal ukoll li l-mohor li se jitwieled minn Danedream mistenni jiddebutta fit-ti;rijiet b[ala ]iemel ta’ sentejn f’nofs l2016.

LOKALI

Jispikkaw erba’ finali Fl-okka]joni tal-festa tal-G[id il-kunsill tal-Malta Racing Club se jkun qieg[ed jorganizza programm ta’ ti;rijiet millaktar interessanti. Dan se jkun it-tieni wie[ed tar-Rebbieg[a fuq tmien ti;rijiet. Tlieta minn dawn se jkunu finali ta’ Condition Races fuq distanza qasira ta’ 2140m u finali tat-Tazza Chukkas g[al ]wiemel tal-galopp fuq distanza twila ta’ 1750m.

Il-finali tal-galopp se tkun is-sitt wa[da u tibda fl-4.25pm.

Mill-ga;;a tat-tluq se jibdew Timolin, Privileged Boy, Royal Fleece, Henderlik u Four Richer. Din g[andha tkun finali fost laktar bilan/jati b’Timolin (Ramon Grima) jibda favorit li jie[u t-tieni reb[a konsekuttiva minn Royal Fleece (Oliver Briffa) u Henderlik (Demis Zammit).

It-tliet finali ta’ Condition Race se jkunu riservati g[al ]wiemel mill-klassi Gold u Silver. Fi]-]ew; finali tal-klassi Gold, attenzjoni spe/jali trid ting[ata lil Orage du Pont (Charles Camilleri), Charm Hammering (Gilbert Farrugia) u Skars Hanna (Jeffrey Said). Minn na[a l-o[ra, Wonderofyou (Julian Farrugia), Ackaturbo (Shawn Portelli), Octobre En Fete (Cliferty Calleja) u Mint Condition (Jason Vassallo) jibdew favoriti fil-finali Silver.

L-uniku ti;rija tal-klassi Premier se tkun il-[ames wa[da u fiha l-Fran/i] Ohime Mag jipprova jie[u t-tieni reb[a konsekuttiva u f’Malta ta[t il-gwida ta’ Ronald Cassar. L-ewwel ti;rija, li tkun wa[da tal-klassi Copper fuq distanza twila, tibda fis-2.30pm.

Tbassir.

Id-debba Germani]a Danedream li t[abbar li s-sena d-die[la mistennija twelled mohor iben il-le;;endarju Frankel

I Ti;rija. Klassi Copper. Dist – 2640m. Win – Lemon Solo.

Place – Marathon d’Isques, Monte Cinto Mag. II Ti;rija. Klassi Bronze. Dist – 2640m. Win – Orgeat. Place – Judon du Cap Vert, Willesden Hanover.

III Ti;rija. Finali Condition Race. Klassi Silver. Dist – 2140m. Win – Wonderofyou. Place – Ackaturbo, Pile Ou Face.

IV Ti;rija. Finali Condition Race. Klassi Silver. Dist – 2140m. Win – Octobre En Fete. Place – Prince November, Mint Condition.

V Ti;rija. Klassi Premier. Dist – 2640m. Win – Ohime Mag. Place – Normand d’Oger, Magic de Assigny.

VI Ti;rija. Finali Tazza Chukkas. Klassi Galopp. Dist – 1750m. Win – Timolin. Place – Royal Fleece, Henderlik.

VII Ti;rija. Finali Condition Race. Klassi Gold. Dist – 2140m. Win – Orage du Pont. Place – Skars Hanna, Charm Hammering.

VIII Ti;rija. Klassi Gold. Dist – 2640m. Win - Ollico Pellois.

Place – Loverboy Index, Reado November.

44

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Sport

BUNDESLIGA

Lewandowski jipposponi l-festi ta’ Bayern I]da Bayern jumiljaw lil Hamburg, 9-2

Goetze ta’ Borussia Dortmund jipprova janti/ipa lil Georg Niedermeier ta’ Stuttgart

Goal ta’ Robert Lewandowski, tmien minuti minn tmiem illog[ba, ta reb[a lil Borussia Dortmund kontra VFB Stuttgart, reb[a li tfisser li Bayern Munich ma setg[ux ji;u ddikjarati champions talBundesliga. Minkejja dan, Bayern xorta wa[da i//elebraw, fejn umiljaw lil Hamburg b’reb[a ta’ 9-2.

Bayern kienu qed jittamaw li ji//elebraw ir-reb[ talBundesliga qabel l-impenn ta/-Champions League kontra Juventus, nhar it-Tlieta; i]da rreb[a ta’ Borussia Dortmund g[amlitha impossibbli li Bayern jag[mlu dan, u issa huma jkollhom jistennew sal;img[a d-die[la.

Kontra Stuttgart kien Lukasz Piszczek, li feta[ l-iskor fid-29 minuta, u Stuttgart kellhom jistennew sat-63 minuta biex kisbu l-goal tad-draw, skorjat minn Maxim. Sitt minuti wara, daqqa ta’ [arta g[al Stuttgart, li kellhom lil Georg Niedermeier imke//i; biex tmien minuti mit-tmiem kien il-Pollakk Robert Lewandowski li skorja l-goal tar-reb[a ta’ Borussia Dortmund u [assar il-festi anti/ipati ta’ Bayern.

Bayern kisbu reb[a fantastika ta’ 9-2 fuq Hamburg, u dan, minkejja li huma serr[u g[add ta’ plejers min[abba l-log[ba kontra Juventus. G[al Bayern skorjaw erba’ goals Pizarro, doppjetta Robben u goals ta’ Shaqiri, Schweinsteiger u Ribery.

F’log[biet o[ra, Hannover kisbu reb[a ta’ 2-0 barra minn darhom kontra Augsburg b’doppjetta ta’ Konstantin Rausch fil-61 u fil-91 minuta.

Schalke kellhom reb[a tajba ta’ 3-0 f’darhom kontra Hoffenheim, bil-goals kollha jaslu fl-a[[ar 20 minuta tallog[ba. Kien Marco Hoeger li feta[ l-iskor fil-71 minuta,

Ri]ultati

Augsberg v Hanover Schalke v Hoffenheim Mainz v Werder Fortuna v Leverkusen Freiburg v B. M’bach Stuttgart v Dortmund Bayern v Hamburg Illum Wolfsburg v Nurenberg Greuther v Frankfurt Bayern Dortmund Leverkusen Schalke Mainz Frankfurt Freiburg B. M’bach Hamburg Nuremberg Stuttgart W. Bremen Wolfsburg Dusseldorf Augsberg Hoffenheim Greuther

L

R

D

T

27 23 3 1 27 15 7 5 27 14 6 7 27 12 6 9 27 10 9 8 26 11 6 9 27 10 9 8 27 9 11 7 27 11 5 11 26 8 10 8 27 9 5 13 27 8 7 12 26 8 7 11 27 7 8 12 27 5 9 13 27 5 5 17 26 2 9 15

0-2 3-0 1-1 1-4 2-0 1-2 9-2

F

78 62 50 46 34 39 35 35 32 29 29 43 30 33 23 30 16

K Pt

13 72

32 52 35 48 43 42 30 39 37 39 33 39 37 38 43 38 32 34 46 32 52 31 40 31 40 29 40 24 52 20 42 15

Raffael g[amilhom tnejn fid79 minuta u Teemu Pukki skorja t-tielet u l-a[[ar goal fit-83 minuta.

Draw ta’ 1-1 bejn Mainz u Werder Bremen fejn Mainz marru fil-vanta;; wara minuta log[ob permezz ta’ Adam Szalai, u Werder Bremen kisbu l-goal tad-draw fid-69 minuta permezz ta’ Aaron Hunt.

Bayer Leverkusen kisbu reb[a kbira barra minn darhom kontra Fortuna Dusseldorf, 41. Stefan Kiessling skorja doppjetta g[al Bayer Leverkusen minn penalty fit22 minuta u ie[or ]ew; minuti minn tmiem il-log[ba. Il-goals l-o[ra ta’ Bayer Leverkusen ;ew minn doppjetta ta’ Andrè Schuerrle fit-62 u 84 minuta.

Il-goal tal-konsolazzjoni ta’ Fortuna Dusseldorf kien skorjat minn auto-goal ta’ Daniel Schwaab. Freiburg g[elbu lil Borussia Moenchengladbach, 2-0, b’doppjetta ta’ Max Kruse fid69 u 92 minuta.

}WIEMEL

Reb[a g[al Animal Kingdom f’Dubai I]-]iemel Animal Kingdom misjuq minn Joel Rosario reba[ it-tellieqa g[ad-Dubai World Cup fuq il-korsa Meydan, li g[andha wi// sintetiku. Il-premju abbinat ma’ din it-tellieqa presti;ju]a hu ta’ 10 miljun dollaru, liktar tellieqa bi premjijiet g[oljin fil-kalendarju mondjali tat-ti;rijiet ta]]wiemel.

I]-]iemel Red Cadeaux, misjuq mill-;errej Gerald Mosse, kiseb it-tieni po]izzjoni, segwit minn

Planteur, misjuq minn Ryan Moore.

Animal Kingdom hu m[arre; mit-trainer Ingli] Graham Motion, u sentejn ilu reba[ il-Kentucky Derby.

Animal Kingdom bena vanta;; tajjeb u minkejja rritorn qawwi ta’ Red Cadeaux fl-a[[ar parti tattellieqa, hu ddefenda tajjeb dan il-vanta;; biex [are; rebbie[.

Animal Kingdom kien ikkwotat 11-2, Red Cadeaux 28-1 u Planteur 10-1.

Sport 45

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013 FOOTBALL FIR-RENJU UNIT

Man United i]ommu l-vanta;; komdu qabel id-derby Manchester United ]ammew il-vanta;; ta’ [mistax-il punt f’ras ilPremiership wara li g[elbu lil Sunderland barra minn darhom, waqt li Manchester City umiljaw lil Newcastle bliskor ta’ 4-0, anki jekk mhumiex jistennew daqstant g[al xi ]elqa minn United, li qeg[din juru konsistenza kbira f’din l-a[[ar fa]i talkampjonat.

Ir-reb[a tar-Red Devils flIstadium of Light qarrbithom lejn l-g[oxrin titlu fl-istorja u l-[ames wie[ed tag[hom fla[[ar seba’ sta;uni – b’Robin Van Persie jiskorja l-goal li dde/ieda log[ba delikata kontra tim li jinsab f’inkwiet serju tar-relegation, i]da li filverità rarament kien ta’ xewka g[al-leaders.

Van Persie sab ix-xibka wara 27 minuta meta [arab u xxuttja lejn il-lasta minn angolu diffi/li, u bil-ballun jixxellef ma’ sieq id-difensur ta’ Sunderland, Titus Bramble, biex qarraq g[al kollox bil-goalkeeper Simon Mignolet.

Dan kien id-dsatax il-goal g[al Van Persie fil-league dan l-ista;un, u bir-ri]ultat finali ta’ 1-0 ikun is-seba’ trijonf konsekuttiv g[ar-Red Devils fil-kampjonat, u li jfisser il[amsa u g[oxrin reb[a g[al United minn tletin konfront tal-Premiership (numru rekord ta’ reb[iet fl-og[la divi]joni g[al dan l-istadju tal-ista;un mindu beda jintlag[ab ilfootball fl-1888).

Fit-8 ta’ April, United jilqg[u lil Manchester City f’Old Trafford g[al konfront li jista’ jag[laq kull diskors dwar il-kampjonat, u meta proprju g[ada, ir-Red Devils anki g[andhom ir-replay talkwarti-finali tal-FA Cup kontra Chelsea fi Stamford Bridge.

Sadattant, Manchester City ma sabux diffikultà biex iwarrbu l-isfida ta’ Newcastle, b’]ew; goals skurjati minn Carlos Tevez u David Silva, bejn il-41 u l-45 minuta, jiddemoralizzaw g[al kollox lill-Magpies, li rarament kellhom twe;iba g[al-log[ob velo/i tal-avversarji, li anki ddominaw it-tieni taqsima u skurjaw ]ew; goals o[ra minn Vincent Kompany u Yaya Tourè.

Qabel il-log[ba, il-manager ta’ City, Roberto Mancini, sostna li l-;lieda g[at-titlu hi kwa]i ‘konklu]a’ (favur United) u bit-taqtig[a g[allewwel erba’ postijiet talPremiership issa tie[u ]volta interessanti, b’Tottenham Hotspur jeg[lbu lil Swansea u jaqb]u lil Chelsea (li tilfu ma’

Southampton) fit-tielet post, u b’Arsenal jersqu vi/in [afna tal-Blues b’su//ess ta’ 4-1 fuq Reading.

Fil-log[biet l-o[ra: EMIRATES STADIUM: Arsenal komplew jissieltu g[al post mat-Top Four’talPremiership, b’reb[a kbira fuq Reading, li ni]lu fil-qieg[ nett tal-klassifika b’differenza ta’ goals inferjuri. GERVINHO feta[ l-iskor g[al Arsenal wara [dax-il minuta, u b’Santi CAZORLA jirdoppja fit-tieni taqsima, qabel Olivier GIROUD skorja t-tielet goal b’xutt fil-baxx. Reading wettqu reazzjoni minn Hal ROBSON-KANU, i]da lGunners mill-;did fet[u vanta;; ta’ tliet goals meta Mikel ARTETA ikkonverta penalty g[al foul fil-kaxxa fuq Alex Oxlade-Chamberlain.

ST MARY’S STADIUM:

It-tamiet ta’ Chelsea li jikkwalifikaw g[a/Champions League sofrew daqqa ta’ [arta b’telfa g[and Southampton, li komplew jitbieg[du miz-zona l-[amra grazzi g[al dan ir-ri]ultat. IsSaints fet[u l-iskor meta Jay RODRIGUEZ ikkonkluda xog[ol tajjeb ta’ Steven Davis, i]da Chelsea wie;bu minn John TERRY wara azzjoni ta’ corner – b’Southampton jer;g[u jmorru fil-vanta;;, b’Rickie LAMBERT jiskorja ;miel ta’ free-kick, li ma ta l-ebda /ans lill-goalkeeper Petr Cech. Ilgoals kollha waslu fl-ewwel 35 minuta, u bir-ri]ultat ta’ 21 ifisser li Chelsea issa tilfu la[[ar tliet konfronti tag[hom fil-kampjonat barra Stamford Bridge.

LIBERTY STADIUM:

Tottenham kisbu reb[a importanti ta’ 2-1 fuq Swansea, li tellg[ethom ittielet, u fejn jidhru li re;g[u qabdu ritmu wara li kienu tilfu ]-]ew; impenji pre/edenti talleague. Jan VERTONGHEN po;;a lil Spurs fil-vanta;; wara biss seba’ minuti, u b’Gareth BALE jag[milhom tnejn b’xutt qawwi fil-21 minuta. Swansea wettqu rimonta, b’Nathan Dyer jolqot il-mimduda u b’Miguel MICHU inaqqas id-distakk, g[oxrin minuta mit-tmiem; i]da minn dak il-[in, Spurs g[arfu jiddefendu r-ri]ultat prezzju] ming[ajr wisq affann.

UPTON PARK: West Ham United g[elbu lil West Bromwich Albion biex serr[u rashom mill-;lieda lejn inna[a t’isfel tal-klassifika, u

Sunderland v Man Utd (0-1)> Robin Van Persie (fin-nofs, flokk skur) jixxuttja lejn il-lasta tal-Black Cats waqt li ssikkat minn ]ew; difensuri (Reuters)

meta l-eroj tag[hom kien Andy CARROLL, li skorja darbtejn f’din ir-reb[a ta’ 3-1.

Carroll feta[ l-iskor wara kwarta log[ob, u bit-tieni wie[ed personali tieg[u jasal wara li Gary O’NEILL kien irdoppja g[all-West Ham. West Brom kisbu biss konsolazzjoni mill-penalty ta’ Graham DORRANS, skurjat ]ew; minuti mittmiem, u bil-Baggies jispi//aw il-log[ba b’g[axar players wara li tke//ielhom il-midfielder Youssouf Mulumbu.

DW STADIUM: Goal uniku skurjat minn Arouna KONE g[axar minuti mittmiem ta reb[a kru/jali lil Wigan g[all-ispejje] ta’ Norwich City, u bil-Latics issa jinqalg[u mill-a[[ar tliet postijiet tal-klassifika. Wigan kienu [olqu sensiela ta’ azzjonijiet perikolu]i sakemm Kone ]marka ru[u fuq il-pass perfett ta’ Jordi Gomez, u fejn fajjar xutt tremend li g[eleb lil Lee Camp fil-lasta tal-Canaries, li issa jinsabu erba’ punti biss ’il fuq miz-zona l-[amra.

GOODISON PARK: Goal

stupend minn Kevin MIRALLAS wara azzjoni personali kien bi]]ejjed g[al Everton biex jeg[lbu l-isfida ta’ Stoke City u j]ommu [ajjin it-tamiet tag[hom li jikkwalifikaw g[all-Ewropa fl-ista;un li ;ej. Il-goal ta’ Mirallas wasal fit-28 minuta tal-ewwel taqsima, u minuti biss wara li Stoke kienu laqtu l-mimduda mill-attakkant Irlandi] Jonathan Walters.

Ri]ultati u klassifiki Premiership

Sunderland v Man Utd Arsenal v Reading Man City v Newcastle Southampton v Chelsea Swansea v Tottenham West Ham v West Brom Wigan v Norwich Everton v Stoke

0-1 4-1 4-0 2-1 1-2 3-1 1-0 1-0

Illum

Aston Villa v Liverpool

G[ada

Fulham v QPR

FA Cup G[ada

Chelsea v Man Utd Kif jinsabu Man Utd Man City Tottenham Chelsea Arsenal Everton Liverpool West Brom Swansea Fulham West Ham Southampton Stoke Norwich Newcastle Sunderland Wigan Aston Villa QPR Reading

L 30 30 31 30 30 30 30 31 31 29 30 31 31 31 31 31 30 30 30 31

R D 25 2 18 8 17 6 16 7 15 8 13 12 12 9 13 5 10 10 9 9 10 6 8 10 7 13 7 13 9 6 7 10 8 6 7 9 4 11 5 8

T F K Pti 3 70 31 77 4 55 26 62 8 53 38 57 7 59 32 55 7 59 33 53 5 47 35 51 9 57 39 45 13 41 41 44 11 41 40 40 11 40 44 36 14 35 44 36 13 44 53 34 11 27 36 34 11 28 47 34 16 41 56 33 14 33 43 31 16 36 56 30 14 31 56 30 15 26 48 23 18 36 61 23

FUTBOL SKO??I}

Premier

Aberdeen v Hearts Dundee v Motherwell Hibernian v Inverness Ross Co v Kilmarnock

2-0 0-3 1-2 0-1

Illum

G[ada

St Johnstone v Dundee Utd Airdrie Utd v Falkirk Cowdenbeath v Partick Hamilton v Dumbarton Livingston v Dunfermline Raith Rovers v Morton

Charlton v Bolton Ipswich v Leeds United Nottm For v Brighton Peterboro v Cardiff Sheff Wed v Barnsley Wolves v M’boro Huddersfield v Hull Kif jinsabu Cardiff Hull City Watford Crystal Pal Notts For Brighton Leicester Bolton M’boro Birmingham Leeds Derby Co Burnley Charlton Millwall Ipswich Blackpool Blackburn Huddersfield Sheff Wed Peterboro Wolves Barnsley Bristol C

0-1 1-2 2-3 2-2 2-1

L 38 39 39 39 39 39 39 39 39 39 39 39 39 39 37 39 39 38 39 38 39 39 38 39

R D 23 6 22 5 20 7 18 11 16 13 15 15 17 8 14 12 17 3 13 13 14 10 13 12 13 11 13 11 14 8 13 10 11 14 11 14 12 11 13 7 13 6 12 9 12 8 11 6

3-2 3-0 2-2 2-1 2-1 3-2 0-1

T F K Pti 9 61 40 75 12 56 45 71 12 75 51 67 10 67 53 65 10 58 50 61 9 56 40 60 14 59 35 59 13 57 53 54 19 57 61 54 13 54 59 52 15 49 57 52 14 57 54 51 15 53 54 50 15 49 54 50 15 47 52 50 16 39 55 49 14 54 53 47 13 46 49 47 16 40 65 47 18 43 53 46 20 57 65 45 18 48 56 45 18 48 60 44 22 54 70 39

League Two

Plymouth v Exeter Bristol Rovers v York Burton v Chesterfield Fleetwood v Gillingham

II Div

Ayr v East Fife Forfar v Arbroath Queen of Sth v Brechin Stenhousemuir v Albion Stranraer v Alloa

III Div

St Mirren v Celtic

I Div

The Championship

Montrose v Rangers Clyde v East Stirling Peterhead v Annan Ath Queen’s Park v Elgin Stirling v Berwick

1-0 0-0 0-1 2-2

2-1 2-4 2-1 0-1 1-2 0-0 2-0 2-0 0-1 1-0

46

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Sport

L-ewwel li/enzji g[al g[aqdiet sportivi tan-nisa fl-G[arabja Sawdija G[all-ewwel darba, lG[arabja Sawdija [ar;et lewwel li/enzji biex ikunu jistg[u ji;u mwaqqfa klabbs u g[aqdiet sportivi tan-nisa.

Dan kien im[abbar mill;urnal ‘Watan’.

Is-sena l-o[ra, g[all-ewwel darba fl-istorja ta’ dan ir-

renju I]lamiku, intbag[at kontin;ent ta’ atleti nisa flOlimpjadi ta’ Londra wara pressjoni internazzjonali mill-g[aqdiet internazzjonali favur id-drittijiet tan-nisa.

Sal-lum, kull attività u anki fa/ilitajiet sportivi g[an-nisa riedu l-permess

tal-ministeru tas-sa[[a, u dawn il-fa/ilitajiet kienu jkunu msej[in ‘fa/ilitajiet tas-sa[[a’. Sena ilu, fl-istess ;urnal tal-propjetà ta’ Prin/ep tal-G[arabja Sawdija, kien intqal li lgvern waqqaf kummissjoni ministerjali biex ikunu

mwaqqfin g[aqdiet sportivi g[an-nisa. Dan, g[aliex lG[aqda g[all-:id ta]}g[a]ag[ tie[u [sieb biss asso/jazzjonijiet sportivi talir;iel.

Fl-2009, wie[ed mill-og[la reli;ju]i tal-pajji] sa[aq li nnisa ma jistg[ux jie[du

sehem f’attivitajiet sportivi g[aliex jitilfu l-ver;inità tag[hom. Fil-fatt, anki liskejjel tal-istat ma jsirux lezzjonijiet ta’ edukazzjoni fi]ika fil-klassijiet tal-bniet.

Skont il-;urnal ‘Watan’, ilMinistru tal-Intern idde/ieda li j[alli so/jetajiet sportivi g[an-nisa. F’Awwissu li g[adda, ]ew; atleti nisa, judoka u sprinter, saru lewwel atleti nisa li rrappre]entaw lill-pajji]hom fl-Olimpjadi.

Fl-G[arabja Sawdija, innisa ma jistg[ux jiksbu li/enzja tas-sewqan, u jridu permess spe/jali ming[and il-missier, ir-ra;el jew [uhom, biex ikunu jistg[u isiefru barra l-pajji], ji]]ew;u, jift[u kont bankarju, ja[dmu, jew jag[mlu xi operazzjoni biex itejbu d-dehra tag[hom.

F’Jannar, ir-Re Abdullah innomina 30 mara g[allKunsill Shura, kunsill rikonoxxut li jiddibatti u jipproponi l-le;i]lazzjonijiet futuri. Dan il-kumitat jag[ti wkoll pariri lill-gvern.

Abdullah – li jing[ad li g[andu 90 sena – qed jinsisti g[al iktar drittijiet favur innisa minkejja oppo]izzjoni iebsa mill-g[aqdiet reli;ju]i fil-pajji], li g[ad g[andhom poter kbir fir-renju. ?IKLI}MU

Cadel Evans se jie[u sehem fil-Giro d’Italia

Cadel Evans, li qed jipprova jsib l-aqwa forma tieg[u, [abbar li se jie[u sehem filGiro d’Italia, bi preparazzjoni g[at-Tour de France. Evans, rebbie[ tat-Tour de France sentejn ilu, se ju]a s-sehem tieg[u fil-Giro b[ala preparazzjoni g[at-Tour.

Evans, li g[andu 36 sena, spi//a biss fis-seba’ post fitTour is-sena l-o[ra; hu qal li r-ri]ultat miksub kien min[abba virus li affettwalu la[jar kundizzjoni tieg[u. Lg[a]la ta’ Evans li jie[u sehem kemm fil-Giro u anki fit-Tour ma hix xi [a;a normali, u jkunu ftit dawk i//iklisti li jag[]lu li jie[du sehem f’dawn i]-]ew; kompetizzjonijiet verament impenjattivi.

I]da Evans qal li hu jrid jirkupra peress li s-sena l-o[ra tilef [afna tlielaq, u b’hekk se jie[u sehem fi]-]ew; tlielaq.

Ir-rebbie[ tat-Tour tas-sena lo[ra, Bradley Wiggins, ukoll se jie[u sehem fil-Giro u fitTour, i]da qal li l-mira prin/ipali tieg[u din is-sena hi r-reb[a fil-Giro u b’hekk ilfavorit prin/ipali g[ar-reb[ tat-Tour din is-sena se jkun Chris Froome.

Sport 47

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

Goal wa[dani j[alli lill-Istripes fil-qu//ata minn Simon FARRUGIA

Goal skurjat minn Jhonnattann Benites f’nofs ittieni taqsima kien bi]]ejjed sabiex B’Kara kisbu tliet punti biex bihom sa[[ew lewwel post tal-klassifika. Din kienet log[ba li ftit li xejn offriet interess, u kemm Tarxien kif ukoll B’Kara naqsu milli juru l-log[ob li rajna minnhom f’dawn la[[ar ;img[at.

Tarxien kienu ;ejjin minn reb[a storika kontra Valletta u draw ma’ Sliema Wanderers, filwaqt li B’Kara kisbu tliet reb[iet konsekuttivi, u l-a[[ar wa[da kienet kontra Valletta.

G[al din il-log[ba, Manuel Caruana kien sospi] g[arRainbows, filwaqt li Anonam u Sadowski kienu barra g[ax ma jifil[ux. Mill-banda lo[ra, l-Istripes bdew bl-istess formazzjoni tal-a[[ar konfront.

Matul dan l-ista;un, B’Kara dejjem [ar;u fuq in-na[a rrebbie[a meta g[elbu lil Tarxien, 4-1 u 5-0 rispettivament, filwaqt li eliminaw lill-istess Rainbows sa[ansitra mill-U*Bet FA Trophy.

0

CHAMPIONSHIP POOL

TARXIEN R.

N. Vella, C. Mamo, A. Agius, A. Reinaldo de Souza Esposito, R. Bajada, L. Da Silva Almeida, J. Grioli, R. Sammut, D. Mariano Bueno, B. Timotic, S. Bonnici Sostituzzjonijiet – M. Tanti flok J. Grioli 58min, D. Fenech flok A. Agius 82min, C. Fenech flok A. Reinaldo de Souza Esposito 90min

B’KARA (0)

1

J. Haber, E. Herrera, N. Vukanac, A. Mendoza, J. Zerafa, R. Pereira, R. Muscat, G. Sciberras, P. Fenech, J. Benites, J.P. Mifsud Triganza Sostituzzjonijiet – R. Scicluna flok G. Sciberras 21min, S. Haruna Doda flok R. Pereira 63min, Z. Muscat flok J.P. Mifsud Triganza 83min

Imwissija – Fenech (B), Agius, Mamo, Bajada (T) Skurjaw – Benites 66min (B) Referee – Esther Azzopardi il-mument Player tal-Log[ba – J. Benites (B’Kara) Fit-2 minuta, kienu Tarxien li resqu vi/in meta minn cross ta’ Andrezinho minn fuq illemin kien Bueno li ra ddaqqa tar-ras tieg[u tg[addi t[akkek mal-wieqfa. IrRainbows komplew ikunu insidju]i, fejn fit-12-il minuta, kien Bueno li sab lil Grioli, b’dan tal-a[[ar jitfa’ cross, li g[adda tul il-lasta, u Andrezinho ma’ la[aqx fil[in.

Fit-32 minuta, cross ie[or

ta’ Bueno minn fuq il-lemin, bid-daqqa tar-ras minn Andrezinho tfalli l-mira g[al ftit. Biex it-taqsima g[alqet b’xutt mid-distanza ta’ Bajada, li g[adda ftit g[oli.

Mal-bidu tat-tieni taqsima, xutt ta’ Benites kien salvat mill-goalkeeper Vella. Biex B’Kara irrispondew fit-62 minuta b’xutt angolat ta’ Esposito, li g[adda ftit barra.

B’Kara fet[u l-iskor fis-66 minuta meta kien Mifsud

Dwell bejn Steven Bonnici ta’ Tarxien u Jean Pierre Mifsud Triganza ta’ Birkirkara (Ritratt> Brian Grech)

Triganza li b’pass pre/i] ;ab lil JHONNATTANN BENITES wa[du f’posizzjoni dubju]a ta’ offside, u dan bilkalma kollha g[adda l-ballun minn ta[t il-goalkeeper Vella.

Inkora;;iti minn dan ilgoal, B’Kara ]iedu lpressjoni, u fis-70 minuta, minn cross ta’ Shodiya kien Mifsud Triganza li b’konklu]joni akrobatika

xe[et kemxejn g[oli. U ]ew; minuti wara, kien Shodiya li qassam g[al nofs il-kaxxa lejn Jhonnattann Benites, bixxutt tieg[u ji;i mblukkat minn fuq il-linja minn Sammut.

Fil-[in mog[ti ]ejjed, b’Tarxien kollox fuq l-attakk, B’Kara f’kontrattakk resqu vi/in li jirduppjaw, i]da Jhonnattann ikkonkluda g[oli.

Pass importanti minn Hibernians Hibernians kisbu reb[a importanti fil-konfront dirett kontra Valletta biex komplew isegwu lil-leaders, B’Kara.

Kienet log[ba li fiha l-Pawlisti kienu aktar diretti, organizzati u ikkon/entrati. Mill-banda lo[ra dehret il-pressjoni fuq ilplayers Beltin, li issa qed jaraw li t-tamiet tag[hom li jiksbu lkampjonat g[at-tielet sena konsekuttiva qeg[din jintemmu.

Valletta kienu ;ejjin minn ]ew; telfiet kontra Tarxien u B’Kara, li min[abba f’hekk ni]lu fit-tielet post tal-klassifika. Mill-banda l-o[ra, Hibernians wara telfiet konsekuttivi kontra B’Kara u Sliema, g[elbu lil Mosta fl-a[[ar dehra tag[hom bl-iskor ta’ 3-1.

Hibernians kellhom lil Kardeck Dos Santos sospi], u g[al din il-log[ba delikata laqg[u lura lil Jackson Lima, li t[alla fuq il-bank flimkien ma’ Marcelo Dias. G[al Valletta sospi] Luke Dimech, bil-kow/ Mark Miller jag[]el li j[alli lil Joao Gabriel Da Silva fuq ilbank.

Diversi log[biet bejn Hibernians u Valletta dan lista;un, fejn qabel il-bidu talkampjonat kien hemm reb[a kull na[a. Il-Pawlisti [ar;u rebbie[a fil-Euro Cup bl-iskor ta’ 1-0, filwaqt li l-Beltin kisbu reb[a ta’ 3-1 fis-Super Cup. Biex fil-kampjonat kienu Valletta li reb[u l-konfronti diretti, 1-0 u 4-1 rispettivament.

Kienu Hibernians li appena [ames minuti fet[u l-iskor.

4

CHAMPIONSHIP POOL

HIBERNIANS (3)

M. Muscat, R. Camilleri, J. Pearson, R. Soares, M. Dias, A. Cohen, B. Kristensen, C. Failla, Z. Levnaic, E.L. Dos Santos, J. P. Farrugia Sostituzzjonijiet – J. Lima flok M. Dias 62min, A. Azzopardi flok E.L. Dos Santos 83min, D. Balzan flok J.P. Farrugia 90min Jean Paul Farrugia jiskorja t-tielet goal ta’ Hibernians (Ritratt> Brian Grech)

Kien free-kick ta’ Cohen minn nofs ground, b’Vandelannoite idawwar il-ballun fil-lasta tieg[u stess wara nuqqas ta’ ftehim mal-goalkeeper Bartolo.

Ma[sudin minn dan il-goal, Valletta irrispondew fl-10 minuta b’xutt dijagonali minn tarf il-kaxxa ta’ Tourè, li falla lmira. Fl-14-il minuta, kien Dos Santos li qassam lejn Farrugia, i]da x-xutt tal-attakkant ta’ Hibernians kien fjakk f’idejn ilgoalkeeper Bartolo.

Minuta wara, Hibernians g[al darb’o[ra insidju]i b’xutt ta’ Farrugia, li g[adda barra g[al ftit. Biex fis-17-il minuta, kien Kristensen li qassam lejn Dos Santos, bix-xutt ta’ dan tala[[ar ikun imblukkat minn Caruana f’corner.

Hibernians irduppjaw fil-25 minuta, meta wara [arba ta’ Dos Santos dan twaqqa’ f’tarf il-kaxxa minn Vandelannoite,

bir-referee jordna penalty u wara konsultazzjoni malassistent referee, ike//i lil Vandelannoite. Mill-[dax-il metru, CLAYTON FAILLA irdoppja.

Biex man-nofs sieg[a log[ob, l-iskor sar 3-0. Kien Dos Santos li bit-takkuna qassam lejn Dias, bix-xutt talBra]iljan ji;i salvat parzjalment minn Bartolo, b’JEAN PAUL FARRUGIA mill-vi/in ma’ ja[firx.

Id-dominju tal-Pawlisti kien evidenti [afna, u fl-34 minuta, Failla sab lil Dos Santos, bilcross ta’ dan tal-a[[ar isib lil Farrugia, i]da x-xutt tieg[u kien iddevjat f’corner minn Agius. Valletta raw xaqq ta’ dawl [ames minuti minn tmiem l-ewwel taqsima, meta wara li Failla ]amm xi ftit lil Mifsud fil-kaxxa mill-penalty, kien WILLIAM BARBOSA li

2

VALLETTA (1)

M. Bartolo, R. Briffa, J. Caruana, J. Vandelannoite, I. Azzopardi, E. Agius, W. Barbosa, D. Rocha Dos Santos, D. Tourè, R. Fenech, M. Mifsud Sostituzzjonijiet – D. Falzon flok E. Agius 46min, A. Bello-Osagie flok W. Barbosa 73min, J. Gabriel Da Silva flok D. Rocha Dos Santos 73min

Imwissija – Camilleri, Failla (H), Azzopardi, Fenech, Tourè, Briffa, Caruana (V) Tke//ew – Vandelannoite (V), Muscat (H) Skurjaw – o.g. Vandelannoite 5min, Failla pen. 25min,

Farrugia 30min, Lima 80min (H), Barbosa pen. 40min, Tourè pen. 90min (V) Referee – Malcolm Spiteri il-mument Player tal-Log[ba – Edison Luis Dos Santos (Hibernians) g[eleb lil Muscat. ta’ Bello-Osagie. BilFl-a[[ar mumenti tatHibernians jirrispondu ]ew; taqsima, xutt ta’ Farrugia wara minuti wara, meta minn cross pass ta’ Dias kien salvat tajjeb ta’ Lima kien Kristensen li mill-goalkeeper Bartolo. ;ieg[el lil Bartolo jsalva.

G[at-tieni taqsima, Valletta Dan kien il-preludju g[ar[ar;u aktar aggressivi, u fis-47 raba’ goal ta’ Hibernians, li minuta xutt ta’ Mifsud ;ie wasal fit-80 minuta b’xutt ilmblukkat f’corner minn ;miel tieg[u ta’ JACKSON Pearson. U fil-50 minuta, Deni LIMA. B’Valletta jag[mlu lDos Santos qassam lejn Tourè, iskor aktar rispettabbli madi]da x-xutt angolat tieg[u disg[in minuta, meta ng[ataw g[adda barra. it-tieni penalty wara foul ta’ Bl-ewwel azzjoni ta’ Muscat fuq Bello-Osagie. IlHibernians fit-tieni taqsima goalkeeper ta’ Hibernians safa tasal fid-69 minuta, meta freemke//i, b’DEMBA TOURÈ kick ta’ Failla minn barra lma jfallix – ri]ultat li bieg[ed kaxxa g[adda ftit barra. Fis-77 aktar lil Valletta mill-qu//ata minuta, Tourè xe[et g[oli cross tal-klassifika.

48

Lokali

Il-{add, 31 ta’ Marzu, 2013

IL-FIGOLLA TAG{NA KOLLHA ... U TAG{NA BISS

Il-festi b[ala mera

Jekk hawn festa wa[da f’Malta li ;;ieg[el lillmezzi tax-xandir jimlew ilpa;ni u l-filmati bix-xbihat dwar ‘it-tradizzjoni Maltija’, dil-festa hi talG[id il-Kbir... u naturalment, l-okka]jonijiet tal-:img[a Mqaddsa – l-Irxoxt, il-;iri bih, ilpur/issjonijiet, l-imwejjed bl-A[[ar ?ena...

Ma tg[addix sena li lmezzi tax-xandir ma jag[mlux st[arri; biex jaraw jekk it-tradizzjonijiet ‘g[adhomx’ [ajjin. U mhawnx sena meta lkonklu]joni ma tkunx li, “Iva, il-Maltin g[adhom jg[o]]u t-tradizzjonijiet...”

Il-punt li rrid naqbad mieg[u hu dan: Dawn irrapporti, is-soltu jissoponu li Malta hi maqsuma f’]ew; kulturi, u ]ew; kulturi biss.

Hemm dawk li jg[o]]u ttradizzjoni, li g[adhom i[addnuha, u hemm dawk li abbandunawha. U jista’ jkun li din id-divi]joni hemm min i[ossha anki fih innifsu – ix-xewqa li jg[o]] it-tradizzjoni u l-;ibda li, kif ng[idu, jimxi ’l quddiem.

Fi kliem ie[or, b[allikieku

t-tradizzjoni u l-moderni]mu huma ]ew; affarijiet li huma kontra xulxin.

I]da l-fatti juru mod ie[or.

Spe/jalment jekk in[arsu lejn il-festi.

Kien Jeremy Boissevain, l-antropologu li beda jistudja l-festi Maltin fissnin sittin, li wera li hemm xi [a;a ]mer/ fl-idea li lfesti (hu kien qed i[ares lejn il-festa tar-ra[al, mhux biss tal-:img[a Mqaddsa) jag[mlu parti minn xi tradizzjoni li g[andna nistennew li se tbatti filpopolarità aktar ma’ Malta timmodernizza ru[ha.

Beda ja[seb dwar dassu;;ett proprju g[aliex g[amel l-istess ]ball hu stess.

Fil-bidu tas-snin sebg[in kien ippreveda li l-festi kienu se jibdew jonqsu – filparte/ipazzjoni, fin-numru tal-vari u fl-infiq, e//. I]da sal-a[[ar tad-de/enju kellu jammetti li kien [a ]ball. Innoti metikolu]i tieg[u stess kienu juru li n-nefqa fuq ilfesti, in-numru tal-vari, innies li kienu qed jie[du sehem... kollox kien kiber sew fuq kif kienu l-affarijiet g[axar snin (u iktar) qabel.

Id-differenza kienet wa[da sostanzjali, mhux biss ta’ inflazzjoni.

Boissevain inteba[ li lfesta kienet qed tie[u importanza aktar, proprju min[abba l-modernizzar talpajji]. In-nies li kienu marru joqog[du barra r-ra[al, issa bdew jag[tu importanza ;dida lill-festa, b[ala [olqa importanti fl-identità tag[hom.

Il-punt li wie[ed je[tie; ja//enna hu dan: Il-festi [adu importanza ;dida mhux g[aliex in-nies ma nbidlux, i]da g[aliex... inbidlu. Bdew jifhmu l-festa b’mod ie[or: b[ala xi [a;a li tirrappre]enta r-ra[al kollu, mhux bi//a minnu biss; b[ala xi [a;a li tirrappre]enta kontinwità f’[ajja mimlija tibdil.

Illum, wie[ed jista’ jara bidliet o[rajn fis-so/jetà li huma rappre]entati f’bosta festi. Pere]empju, is-sehem akbar tan-nisa fis-so/jetà wie[ed jista’ jarah fis-sehem dejjem jikber tan-nisa li jie[du sehem fil-pur/issjoni tal-:img[a l-Kbira.

Jista’ jarah ukoll fissehem fil-briju tat-tfajliet fil-festi tar-ra[al.

media•link COMMUNICATIONS

It-tibdil wie[ed jarah fil-fatt li l-festi tar-ra[al g[andhom spirtu akbar tal-karnival (ibda bl-u/u[ mi]bug[in). Din mhix bidla superfi/jali. Il-festa flantik kienet tippre]enta lidentità tan-nies; festa bi spirtu karnivalesk mhux tant tippre]enta l-identità, daqskemm tilg[ab biha – hemm spirtu aktar ironiku.

Fuq kollox nissuspetta li n-numru kbir ta’ nies li jipparte/ipaw fil-festa b[ala ‘konsumaturi’ hu [afna akbar minn dawk li jag[tu sehem fil-preparamenti g[all-festa, tant li xi ka]ini jkollhom b]onn l-g[ajnuna min-nies barra r-ra[al.

Jekk g[andi ra;un, din hi bidla importanti wkoll, li turi li l-festa, fil-kontinwità tag[ha, t[addan fiha nnifisha bidliet kbar.

Il-kuntrast bejn Malta tradizzjonali u dik moderna hu falz. It-tradizzjoni stess hi [ajja u dinamika. Tirrispekkja l-moderni]mu.

Il-festi – ibda bl-G[id li qed ni//elebraw illum – ma jkellmuniex dwar “x’g[andna nag[mlu” minkejja kollox. Anzi, huma mera ta’ kif ninterpretaw il[ajja l-;dida tag[na.

minn Ranier Fsadni ranierfsadni@europe.com

Il-festi [adu importanza ;dida mhux g[aliex in-nies ma nbidlux, i]da g[aliex inbidlu