Mument 14 ta' Lulju 2013

€0.75

Numru 2,171

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013 L-IMMIGRAZZJONI FIL-MEDITERRAN

G[all-Pulizija “dan trattament uman g[all-a[[ar”

Il-politika ta’ Muscat ti]ola lil Malta ■ Muscat g[ada se jsib fl-Italja Gvern li ma jaqbilx mal-politika tal-push backs

Tarbija Somala li ]barkat il-;img[a li g[addiet t[alliet mill-Pulizija fuq xugaman mitluqa mal-art fid-Depot tal-Pulizija sakemm tlestew il-pro/eduri tal-immigrazzjoni. Xena xokkanti, umiljanti u inumana

Dan ir-ritratt mill-aktar xokkanti juri tarbija Somala ta’ ftit xhur li kmieni dil-;img[a t[alliet mitluqa mal-art b’mod mill-aktar inuman u umiljanti fuq xugaman qrib sprall fil-Kwartieri tal-Pulizija fil-Furjana.

It-tarbija t[alliet f’din il-kundizzjoni degradanti sakemm, skont kelliema uffi/jali g[all-Kummisarju tal-Pulizija li wie;bet mistoqsijiet ta’ il-mument, il-Pulizija talImmigrazzjoni g[amlu l-pro/eduri kollha ne/essarji tal-grupp ta’ 102 immigranti qabel twasslu fi/-/entri ta’ detenzjoni.

Madankollu l-Pulizija naqset milli tg[id kemm damu biex tlestew il-pro/eduri u l-Korp ma we;ibx jekk hux a//ettabbli li immigranti ji;u trattati b’dan il-mod u jekk hux qed issir investigazzjoni biex tistabbilixxi g[aliex u[ud mill-immigranti, partikularment it-tarbija, t[allew mitluqa

mal-art u ag[ar minhekk qrib sprall u fuq art ma[mu;a mimlija ]ejt tal-vetturi.

Minn st[arri; li g[amlet din il-gazzetta, din it-tarbija kienet parti mill-grupp ta’ immigranti li dda[[lu dil-;img[a u li l-Gvern Laburista ried jibg[at lura l-Libja u li qajjem kontroversja u kundanna s[i[a g[all-a;ir talGvern kemm lokalment kif ukoll internazzjonalment.

Minn ritratti o[ra tal-istess grupp ta’ immigranti li din il-gazzetta hi fil-pussess tag[hom jidher ukoll li numru ta’ immigranti minn dan il-grupp t[allew mix[uta mal-art ma[mu;a fl-in[awi fejn kien hemm it-tarbija wara li twasslu fil-Kwartieri tal-Pulizija. I]da bil-kejl tal-Korp tal-Pulizija, “dan il-grupp ta’ immigranti b[al kull grupp ie[or ;ew trattati b’mod uman g[all-a[[ar.” g[al pa;na 3

Il-Prim Ministru Laburista, Joseph Muscat, hekk kif g[ada f’Ruma jkollu ta[ditiet uffi/jali mal-Prim Ministru Taljan, Enrico Letta, fuq l-g[atba ta’ Palazzo Chigi se jsib ma’ wi//u Kap ie[or ta’ Gvern Ewropew, li minkejja li hu mifni mill-problema talimmigrazzjoni, hu assolutament kontra l-politika tal-Gvern ta’ Muscat li jibg[at lura immigranti ;ejjin minn pajji]i mifnija bi gwerer, u fejn il-ksur tad-drittijiet fundamentali tal-bniedem huwa parti mill-[ajja ta’ kuljum.

Dak li kien se jse[[ dil;img[a bil-pjan ta’ Muscat li jibg[at mal-mitt immigrant mis-Somalja lura lejn il-Libja bil-ksur tal-li;ijiet internazzjonali u Ewropej, kompla ji]ola lil Malta politikament dwar kif g[andha tkun indirizzata l-problema tal-immigrazzjoni filMediterran, u li pajji]i ;irien jopponu.

Dil-;img[a, il-Kap talOppo]izzjoni, Simon Busuttil, stqarr li l-Oppo]izzjoni hi favur li d-difi]a tal-interess nazzjonali ssir bil-forza tarra;uni u mhux bil-forza tattheddid, kif a;ixxa Muscat.

G[alhekk fl-a[[ar snin inkisbu 130 miljun ewro g[assorveljanza tal-fruntieri, lg[ajnuna biex ;ew rilokati mat-800 immigrant f’pajji]i

Ewropej, minbarra l-1,300 li [adet l-Istati Uniti u t-80 miljun ewro o[ra li [adna f’g[ajnuna bejn l-2007 u l-2013.

Quddiem Herman van Rompuy, il-President talKunsill Ewropew fi]-]jara f’Malta nhar il-{amis li g[adda, Simon Busuttil, il-Kap tal-Oppo]izzjoni, appella g[al azzjoni li tirrispetta d-dinjità ta’ kul[add hekk kif stqarr li lOppo]izzjoni tappo;;a lillGvern fl-isforzi biex l-UE turi aktar solidarjetà min[abba l-immigrazzjoni, i]da dan sakemm isir fir-rispett s[i[ tal-umanità, id-drittijiet talbniedem u l-valuri li b[ala Maltin u Ewropej in[addnu.

Din hija wkoll politika li l-Gvern Taljan qieg[ed ifittex fil-konfront talimmigrazzjoni, u li tistona mal-po]izzjoni li [a Muscat meta g[a]el il-konfrontazzjoni u t-theddid bil-veto. Dil;img[a stess, Cecile Kyenge, il-Ministru g[all-Integrazzjoni tal-Gvern ta’ Letta, iddikjarat “il-b]onn li tkun riveduta lpo]izzjoni u l-attitudni s[i[a lejn tal-immigrazzjoni u titwarrab g[al dejjem l-indifferenza u tit[addem politika li tiffoka fuq l-g[ajnuna u li tilqa’ lill-immigranti”. g[al pa;na 9

2

Lokali

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

IL-FTEHIM TAL-GVERN LABURISTA MAL-KUMPANIJA CCCC DWAR STUDJU G{ALL-BINI TA’ PONT BEJN MALTA U G{AWDEX

Is-CCCC fil-lista s-sewda mill-Filippini sal-:amajka minn Dione Borg – dione.borg@media.link.com.mt

It-titlu fil-gazzetta ‘South China Morning Post’ li rrappurtat l-akku]i tal-Gvern tal-:amajka fil-konfront tal-entitajiet tal-Gvern ?ini] min[abba abbu]i fuq pro;etti infrastrutturali ta’ toroq. Dan il-ka] kien wassal g[ar-ri]enja tal-Ministru tat-Trasport fil-:amajka. Kontra din is-sitwazzjoni, il-Gvern Laburista a//etta li ja[dem ma’ kumpanija ewlenija ?ini]a li flimkien mal-istess kumpaniji sussidjarji tag[ha involuti fl-iskandlu fil-:amajka huma re;istrati fil-lista s-sewda tal-Bank Dinji.

L-iskandli li fihom hi involuta /-China Communications Construction Company (CCCC) u kumpaniji sussidjarji tag[ha mhumiex limitati biss g[all-ka] spe/ifikat mill-Bank Dinji dwar xog[lijiet ta’ kostruzzjoni ta’ toroq fil-Filippini. Jirri]ulta li permezz ta’ kumpanija sussidjarja tag[ha, ilkumpanija ?ini]a, li kienet proposta lill-Gvern Laburista mill-Gvern ?ini] biex tag[mel studju ta’ 4 miljun ewro dwar il-vijabbiltà ta’ pont bejn Malta u G[awdex, hi kkundannata wkoll dwar xog[lijiet li saru fil-:amajka.

F’Ottubru tal-2012, Omar Davies, il-Ministru tatTrasport, Xog[lijiet u Djar fil-:amajka, ikkonferma li l-kumpanija China Harbour Engineering, sussidjarja tal-kumpanija CCCC kienet kisret irregolamenti fir-rigward tal-bini ta’ ]ew; pro;etti kbar ta’ bini ta’ toroq li kienu jla[[qu investiment ta’ US$468 miljun. I]-]ew; pro;etti – il-Jamaica Development Infrastructure Programme li kien ila[[aq l-US$400 miljun u l-Palisadoes Shoreline Protection and Rehabilitation Works li ammonta g[al US$60 miljun, kellhom finanzjament parzjali ta’ US$340 miljun ma[ru;a mi/-China Export-Import Bank.

Il-Ministru Davies kien ikkwotat jg[id li minn awditjar li kien sar fuq i]-]ew; pro;etti rri]ulta li kien hemm sensiela ta’ fatti li jmorru kontra lpratti/i stabbiliti fi pro;etti b[al dawn, kien hemm ksur fil-linji gwida li laqtu [a]in ir-ri]orsi finanzjarji disponibbli u li fondi g[al dawn il-pro;etti ntu]aw g[al pro;etti o[ra li m’g[andhomx x’jaqsmu.

Dan l-iskandlu kien wassal ukoll biex f’Di/embru li g[adda kien irri]enja Mike Henry minn Ministru tat-Trasport fil-:amajka hekk kif kienet saret kritika kbira g[al dak li kien qed ji;i ]velat.

Minkejja dawn ir-rapporti, il-Gvern Laburista

❝

Kien hemm sensiela ta’ fatti li jmorru kontra l-pratti/i stabbiliti fi pro;etti b[al dawn, kien hemm ksur fil-linji gwida li laqtu [a]in ir-ri]orsi finanzjarji disponibbli u li fondi g[al dawn il-pro;etti ntu]aw g[al pro;etti o[ra li m’g[andhomx x’jaqsmu

Malti [a po]izzjoni li fiha a//etta lil din ilkumpanija biex tag[millu studju dwar il-possibbiltà ta’ pont bejn Malta u G[awdex g[aliex din hi kumpanija proposta mill-Gvern ?ini].

Il-Gvern Laburista g[adu qatt ma kkundanna la;ir kummer/jali ta’ din il-kumpanija u tefa’ rresponsabbiltà fuq il-Gvern ?ini] g[all-g[a]la tag[ha. Jirri]ulta li l-Gvern Laburista m’g[amilx listudji me[tie;a dwar din il-kumpanija jew jekk g[amel u sab li hi ‘fil-lista s-sewda’ internazzjonalment mill-Bank Dinji, dan g[a]el li jibqa’ g[addej.

F’Luju 2011, il-Bank Dinji ddikjara li l-kumpanija China Communications Construciton Company (CCCC) u s-sussidjarji kollha tag[ha kienu kollha inklu]i fil-lista s-sewda min[abba frodi fuq l-ewwel fa]i tal-pro;ett ta’ titjib u mmani;;jar tat-toroq nazzjonali tal-Filippini.

Fid-dikjarazzjoni tieg[u, il-Bank qal li lkumpanija ?ini]a CCCC hi ineli;ibbli li twettaq xog[lijiet ta’ bini ta’ pontijiet u toroq iffinanzjati mill-Grupp tal-Bank Dinji sat-12 ta’ Jannar 2017.

Din l-azzjoni kienet ibba]ata fuq bidliet re/enti fissistema tas-sanzjonijiet tal-Bank Dinji bl-iskop li jkun /ar li kumpaniji jistg[u jkunu inklu]i fil-lista ssewda b[as-CCCC.

❞

Il-kumpanija ?ini]a hi s-su//esssur tal-kumpanija China Road and Bridge Corporation (CRBC) u kienet inklu]a fil-lista s-sewda flimkien ma’ sitt kumpaniji o[ra u individwu. Id-de/i]joni tal-Bank Dinji ttie[det wara investigazzjoni min-National Roads Improvement and Management Project mill-World Bank’s Integrity Vice Presidency (INT). B’ri]ultat ta’ din id-de/i]joni l-ebda fondi mill-NRIMP ma ng[ataw lill-kumpaniji li jkunu mni]]la f’din il-lista.

Il-Bank Dinji kien iddikjara wkoll li kien qed ja[dem mal-Gvern ?ini] bl-iskop li dan isa[[a[ limpenn tieg[u fit-tne[[ija u kontra l-korruzzjoni. Filkummenti tieg[u, il-Bank Dinji qal li fl-2011 ilGvern ?ini] kien bidel il-li;i kriminali tal-pajji] biex reati mwettqa minn kumpaniji ?ini]i u persuni ta’ nazzjonalità ?ini]a li jkunu wettqu frodi fuq uffi/jali governattivi ?ini]i jkunu jistg[u jitpo;;ew ta[t akku]a kriminali.

Madankollu, Ben Wootliff li minn Hong Kong imexxi kumpaniji Ingli]a ta’ konsulenza dwar riskji fl-investiment, kif ikkwotat mill-gazzetta South China Morning Post f’Ottubru tal-2012 kien iddikjara li kumpaniji ?ini]i ;ejjin minn ;urisdizzjoni fejn l-infurzar tal-li;ijiet kontra l-korruzzjoni u tix[im huma dg[ajfa u [afna drabi l-kontroll kontra l-korruzzjoni, il-frodi u t-tix[im huma laxki.

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Lokali

3

IL-FTEHIM TAL-GVERN LABURISTA MAL-KUMPANIJA CCCC DWAR STUDJU G{ALL-BINI TA’ PONT BEJN MALTA U G{AWDEX

Is-CCCC fil-lista s-sewda mill-Filippini sal-:amajka minn Dione Borg – dione.borg@media.link.com.mt

It-titlu fil-gazzetta ‘South China Morning Post’ li rrappurtat l-akku]i tal-Gvern tal-:amajka fil-konfront tal-entitajiet tal-Gvern ?ini] min[abba abbu]i fuq pro;etti infrastrutturali ta’ toroq. Dan il-ka] kien wassal g[ar-ri]enja tal-Ministru tat-Trasport fil-:amajka. Kontra din is-sitwazzjoni, il-Gvern Laburista a//etta li ja[dem ma’ kumpanija ewlenija ?ini]a li flimkien mal-istess kumpaniji sussidjarji tag[ha involuti fl-iskandlu fil-:amajka huma re;istrati fil-lista s-sewda tal-Bank Dinji.

L-iskandli li fihom hi involuta /-China Communications Construction Company (CCCC) u kumpaniji sussidjarji tag[ha mhumiex limitati biss g[all-ka] spe/ifikat mill-Bank Dinji dwar xog[lijiet ta’ kostruzzjoni ta’ toroq fil-Filippini. Jirri]ulta li permezz ta’ kumpanija sussidjarja tag[ha, ilkumpanija ?ini]a, li kienet proposta lill-Gvern Laburista mill-Gvern ?ini] biex tag[mel studju ta’ 4 miljun ewro dwar il-vijabbiltà ta’ pont bejn Malta u G[awdex, hi kkundannata wkoll dwar xog[lijiet li saru fil-:amajka.

F’Ottubru tal-2012, Omar Davies, il-Ministru tatTrasport, Xog[lijiet u Djar fil-:amajka, ikkonferma li l-kumpanija China Harbour Engineering, sussidjarja tal-kumpanija CCCC kienet kisret ir-regolamenti firrigward tal-bini ta’ ]ew; pro;etti kbar ta’ bini ta’ toroq li kienu jla[[qu investiment ta’ US$468 miljun.

I]-]ew; pro;etti – il-Jamaica Development Infrastructure Programme li kien ila[[aq l-US$400 miljun u l-Palisadoes Shoreline Protection and Rehabilitation Works li ammonta g[al US$60 miljun, kellhom finanzjament parzjali ta’ US$340 miljun ma[ru;a mi/-China Export-Import Bank.

Il-Ministru Davies kien ikkwotat jg[id li minn awditjar li kien sar fuq i]-]ew; pro;etti rri]ulta li kien hemm sensiela ta’ fatti li jmorru kontra l-pratti/i stabbiliti fi pro;etti b[al dawn, kien hemm ksur fillinji gwida li laqtu [a]in ir-ri]orsi finanzjarji disponibbli u li fondi g[al dawn il-pro;etti ntu]aw

g[al pro;etti o[ra li m’g[andhomx x’jaqsmu.

Dan l-iskandlu kien wassal ukoll biex f’Di/embru li g[adda kien irri]enja Mike Henry minn Ministru tat-Trasport fil-:amajka hekk kif kienet saret kritika kbira g[al dak li kien qed ji;i ]velat.

Minkejja dawn ir-rapporti, il-Gvern Laburista Malti [a po]izzjoni li fiha a//etta lil din il-kumpanija biex tag[millu studju dwar il-possibbiltà ta’ pont bejn Malta u G[awdex g[aliex din hi kumpanija proposta mill-Gvern ?ini].

Il-Gvern Laburista g[adu qatt ma kkundanna l-a;ir kummer/jali ta’ din il-kumpanija u tefa’ rresponsabbiltà fuq il-Gvern ?ini] g[all-g[a]la tag[ha. Jirri]ulta li l-Gvern Laburista m’g[amilx listudji me[tie;a dwar din il-kumpanija jew jekk g[amel u sab li hi ‘fil-lista s-sewda’ internazzjonalment mill-Bank Dinji, dan g[a]el li jibqa’ g[addej.

F’Luju 2011, il-Bank Dinji ddikjara li l-kumpanija China Communications Construciton Company (CCCC) u s-sussidjarji kollha tag[ha kienu kollha inklu]i fil-lista s-sewda min[abba frodi fuq l-ewwel fa]i tal-pro;ett ta’ titjib u mmani;;jar tat-toroq nazzjonali tal-Filippini.

Fid-dikjarazzjoni tieg[u, il-Bank qal li l-kumpanija ?ini]a CCCC hi ineli;ibbli li twettaq xog[lijiet ta’ bini ta’ pontijiet u toroq iffinanzjati mill-Grupp talBank Dinji sat-12 ta’ Jannar 2017. Din l-azzjoni kienet ibba]ata fuq bidliet re/enti fis-sistema tas-

sanzjonijiet tal-Bank Dinji bl-iskop li jkun /ar li kumpaniji jistg[u jkunu inklu]i fil-lista s-sewda b[as-CCCC. Il-kumpanija ?ini]a hi s-su//esssur tal-kumpanija China Road and Bridge Corporation (CRBC) u kienet inklu]a fil-lista s-sewda flimkien ma’ sitt kumpaniji o[ra u individwu. Id-de/i]joni tal-Bank Dinji ttie[det wara investigazzjoni min-National Roads Improvement and Management Project mill-World Bank’s Integrity Vice Presidency (INT). B’ri]ultat ta’ din id-de/i]joni l-ebda fondi mill-NRIMP ma ng[ataw lill-kumpaniji li jkunu mni]]la f’din il-lista.

Il-Bank Dinji kien iddikjara wkoll li kien qed ja[dem mal-Gvern ?ini] bl-iskop li dan isa[[a[ limpenn tieg[u fit-tne[[ija u kontra l-korruzzjoni. Filkummenti tieg[u, il-Bank Dinji qal li fl-2011 ilGvern ?ini] kien bidel il-li;i kriminali tal-pajji] biex reati mwettqa minn kumpaniji ?ini]i u persuni ta’ nazzjonalità ?ini]a li jkunu wettqu frodi fuq uffi/jali governattivi ?ini]i jkunu jistg[u jitpo;;ew ta[t akku]a kriminali.

Madankollu, Ben Wootliff li minn Hong Kong imexxi kumpaniji Ingli]a ta’ konsulenza dwar riskji fl-investiment, kif ikkwotat mill-gazzetta South China Morning Post f’Ottubru tal-2012 kien iddikjara li kumpaniji ?ini]i ;ejjin minn ;urisdizzjoni fejn linfurzar tal-li;ijiet kontra l-korruzzjoni u tix[im huma dg[ajfa u [afna drabi l-kontroll kontra lkorruzzjoni, il-frodi u t-tix[im huma laxki.

Lokali 5

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

4 Lokali

Il-kundanna lil Muscat …b’ebda dritt ma tibg[at l-immigranti lura

Il-POLITIKA TA’ JOSEPH MUSCAT DWAR L-IMMIGRAZZJONI

Oppo]izzjoni li tiskrutinja u Gvern li ja[bi

Fondazzjoni Aditus – Carla Camilleri, Uffi/jal Legali

L-Oppo]izzjoni Nazzjonalista nhar it-Tlieta li g[adda fil-Parlament resqet ’il fuq minn 80 mistoqsija lill-Gvern Laburista b’rabta mal-pjan li kien fassal biex jibg[at lura lejn il-Libja iktar minn mitt immigrant mis-Somalja wara li aktar kmieni kienu salvati mill-Forzi Armati. Dawn huma l-mistoqsijiet li saru mill-Oppo]izzjoni Nazzjonalista, u li g[alihom il-Prim Ministru Joseph Muscat u l-Ministru tal-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali ma we;bux.

Simon Busuttil Kap tal-Oppo]izzjoni

Il-Gvern fejn se jibg[at lil dawn in-nies jekk se jibg[athom lura? Ta[t liema kundizzjonijiet se joqog[du?

X’arran;amenti g[amel mal-Gvern Libjan? Kif ma jafx il-Gvern li hu inuman li tibg[at in-nies lura spe/jalment wara li din il-prattika ;iet ikkundannata mill-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem? Kif ilGvern qieg[ed jipproponi dawn il-passi meta kien hemm sentenza /ara tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet talBniedem li qalet li l-Italja ma kellha l-ebda dritt li tibg[at lin-nies lura lejn il-Libja u li dan jikser iddrittijiet fundamentali tal-bniedem?

Kif g[andna Gvern li ried jibg[at in-nies lura ming[ajr ma jag[tihom /ans b’umanità s[i[a li japplikaw g[ad-drittijiet tag[hom? Kif il-PM jista’ jmur jorqod b’kuxjenza nadifa wara dak li qal u g[amel? Kif il-membri tal-Gvern jistg[u jkollhom kuxjenza nadifa quddiem dak li qed jag[mel il-Gvern tag[hom stess?

X’pariri legali [a qabel iddikjara li kien qieg[ed jikkunsidra push back biex in-nies je[odhom lura lejn il-Libja? Il-PM qara sew is-sentenza Hirsi tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem li g[amlitha /ara li jibg[at in-nies ming[ajr ma jag[tihom i/-/ans japplikaw g[all-a]il huwa ksur tad-drittijiet talbniedem?

G[aliex g[andu l-[sieb li jisfida u jikser il-ligijiet internazzjonali u Ewropej? Kif il-PM u l-Gvern jikkomtempla azzjoni li tkisser ir-reputazzjoni ta’ Malta quddiem id-dinja u l-UE? X’risposta g[andu g[allg[aqdiet li qed jappellawlu j;ib ru[u ta’ nies?

X’negozjati g[amel madwar mejda, b’mod /ivili malUE qabel ma g[afas din il-buttuna nukleari? Kemm-il laqg[a saret mill-Ministru responsabbli fl-a[[ar erba’ xhur mal-UE fuq dan is-su;;ett? Kemm-il darba l-PM tkellem mal-UE fuq dan is-su;;ett minn meta sar PM?

Deputat Mario De Marco Vi/i Kap PN {idma fil-Parlament X’inhuma l-options li l-Gvern qed jikkonsidra?

Jikkonferma li kieku ma kinetx g[as-sentenza provi]orja tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem kien qed jikkonsidra li dawn in-nies jibg[athom lura lLibja?

Jekk mhux se jibg[athom il-Libja, x’inhuma l-options l-o[ra li qieg[ed jikkonsidra li ma jinkwadrawx ilKonvenzjoni ta’ :inevra fuq ir-refu;jati u lKonvenzjoni Ewropea ta[t id-drittijiet tal-bniedem?

G[aliex l-g[aqdiet mhux governattivi ma ng[atawx a//ess g[al dawn ir-refu;jati?

Dawn ir-refu;jati ng[ataw il-fakultà li japplikaw g[all-istatus ta’ refu;jati jew ta’ a]il? Ing[ataw assistenza sabiex japplikaw g[al dan l-istatus? Sar e]ami individwali ta’ dawn ir-refu;jati sar-ra;unijiet g[aliex telqu mis-Somalja? Staqsewhom jekk dawn humiex qed ji;u persegwitati?

Staqsewhom x’inhi r-ra;uni g[aliex dawn issugraw [ajjithom biex jitilqu minn pajji]hom u jissugraw [ajjithom fil-Mediterran? Fl-a[[ar erba’ xhur xi sforzi saru mill-Gvern mal-UE u man-Nazzjonijiet Uniti dwar il-problema ta’ refu;jati?

Xi sforzi saru mill-PM u mill-Ministru Mallia malpajji]i individwali tal-UE biex jassumu wkoll irresponsabbiltà u jg[inuna nerfg[u wkoll il-pi] billi jie[du wkoll numru minn dawn ir-refu;jati?

Sar kuntatt ma’ pajji]i o[rajn biex naraw kemm huma lesti li jie[du mir-refu;jati? Il-Gvern ta’ Muscat qata’ qalbu li jikkonvin/i iktar pajji]i tal-UE biex jie[du numru ikbar ta’ refu;jati minn pajji]na? Fl-a[[ar ;ranet meta l-problema intensifikat, x’kuntatti saru mill-Gvern mal-Kummissjoni Ewropea?

L-awtoritajiet Maltin g[amlu talba formali malKummissarju Cecilia Malmström g[al iktar assistenza mill-UE? Saru diskussjonijiet mill-Gvern ta’ Muscat mal-Gvern Taljan? Qed isiru tentattivi biex issir po]izzjoni komuni jew bilaterali bejn il-Gvern Taljan u l-Gvern Malti mal-UE? X’kuntatt sar bejn il-Gvern u l-g[aqdiet mhux governattivi li [ar;u dikjarazzjoni kontra l-a;ir tal-

“Dejjem s[aqna li g[andna noffru g[ajnuna lil min hu fil-b]onn irrispettivament mill-kulur tal-;ilda u irrispettivament jekk waslux f’pajji]na b’mod regolari jew le.

Mhux l-iskop li nuru oppo]izzjoni lill-Gvern u l-awtoritajiet imma g[anda /erti obbligi legali.

Malta ffirmat id-Dikjarazzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti dwar id-Drittijiet tal-Bniedem u obbligati nag[tu l-g[ajnuna. Jekk l-immigranti jitolbu stat ta’ refu;jat irridu ng[inuhom u l-Gvern Malti jrid jimxi wkoll ma’ dak li tg[id il-Qorti Kostituzzjonali ta’ Malta.”

Gvern Malti u kontra kwalunkwe attentat ta’ push-back policy?

Deputat Beppe Fenech Adami Vi/i Kap {idma fil-Partit

SOS Malta – Claudia Taylor East, Chairperson

Kif wasaltu biex tidde/iedu lil min kontu se tibag[tu f’nofsillejl b’ajruplan tal-Air Malta fil-Libja? Kif g[amiltu distinzjoni bejn g[al min japplikaw iddrittijiet tal-bniedem u g[al min ma japplikawx?

G[aliex minn tant [inijiet ;ie de/i] li jintbag[tu f’nofsillejl?

Teskludi Prim Ministru li ridtu t[affu l-affarijiet biex forsi d-de/i]joni interim mill-Qrati tad-Drittijiet talBniedem ma jil[qux jing[ataw, imbag[ad tkun fatta laffari? Fejn kontu se tibag[tuhom?

X’arran;amenti kien hemm meta jaslu l-Libja fil-[in tas-12.45 a.m.? X’arran;amenti kien hemm dwar fejn kienu se jitpo;;ew dawn in-nies?

“Nhar it-Tnejn, il-Papa Fran;isku ta e]empju lid-dinja meta qal li g[andha ter;a’ titqajjem il-kuxjenza biex ti;i mi;;ielda l-indifferenza lejn l-immigranti. B[ala so/jetà g[andna nirrea;ixxu billi n[arsu l-obbligi tag[na lejn min hu fil-b]onn; obbligu internazzjonali tad-drittijiet umani u /ivili li kul[add g[andu jgawdi minnhom inklu] limmigranti.

Ma naqblux li l-immigranti g[andhom jintbag[tu lura. Kienet tkun azzjoni talmist[ija mill-Gvern Malti li kieku kien jibg[at lura l-immigranti. Is-solidarjetà g[andha tkun g[alina b[ala pajji] imma anke ma’ dawk li jridu jg[ixu [ajja b’dinjità.”

Kummissjoni Emigranti Maltin – Fr. Alfred Vella, Direttur

Deputat Lawrence Gonzi

F’dawn l-erba’ xhur di;à wasaltu g[al de/i]joni drammatika g[ax qbadtu, [adtu de/i]joni, issa ma rnexxilkomx twassluha. Mhux g[ax idde/idejtu li ma tag[mluhiex, g[ax ma [allitkomx il-qorti, imma ji;ifieri wasalna f’sitwazzjoni li ordni internazzjonali tikkundanna lil pajji]na?

Jekk il-Prim Ministru jidhirlux li hu tassew fl-interess nazzjonali li dan il-poplu Malti bil-lista ta’ valuri li j[addan jibg[at lura grupp ta’ persuni f’/irkostanzi li jidhru perikolu]i g[al [ajjithom? L-interess nazzjonali huwa li a[na mal-komunità internazzjonali u mal-komunità Maltija jkun li nidhru li qed nibag[tu lura lil dawn in-nies ming[ajr ma nafu, ming[ajr m’g[andna garanzija, ming[ajr m’g[andna lanqas [jiel ta’ x’inhi l-istorja tag[hom?

B[ala Prim Ministru u l-Ministru Mallia ma;enbek u l-bqija tal-Kabinett, il-Ministri kollha kompli/i f’din idde/i]joni u ng[id sew li lil dawn in-nies lanqas /ans jag[mlu l-argumenti tag[hom li g[andhom dritt g[al status ta’ refu;jati ma tajtuhom?

X’inhi r-ra;uni, dawn persuni li responsabbli g[alihom a[na, se nitrattawhom b’mod di]uman g[alla[[ar? Huwa fl-interess nazzjonali li nidhru hekk malkomunità internazzjonali? Din l-istampa fil-media internazzjonali hija fl-interess tag[na?

Fl-interess nazzjonali kien li f’daqqa wa[da tippro;etta dan il-paniku kollu madwar id-dinja f’din i/-/irkostanza? Dan se jag[mel u qed jag[mel ;id anke g[all-ekonomija ta’ pajji]na? G[amilt xi pja/ir lil min g[andu l-interess li jiddefendi l-valuri tal-bniedem u ddefendejt il-po]izzjoni? Jew inkella komplejt xg[elt in-ni//a ta’ min g[andu l-po]izzjonijiet tal-lemin estrem li jrid jipprova lil pajji]na jpo;;ih f’ni//a li ma jixraqlux u m’g[andux ikun fiha?

Kif ikkunsidrajt l-options illegali? Kif [adtuha din id-de/i]joni? Tista’ tispjega lill-Kamra tad-Deputati u lill-poplu li qed isegwi din id-drama ta’ persuni umani li l-Maltin, jiena fosthom, idde/idew permezz tal-Prim Ministru tag[hom, jg[idilhom iva, wasaltu lbiera[ billejl, daqqa ta’ sieq ’il barra, er;g[u morru lura minn fejn ;ejtu. /edejnieh?

Deputat Jason Azzopardi

Nitlob lill-Gvern iqieg[ed fuq il-Mejda tal-Kamra lparir legali tal-Avukat :enerali, il-parir legali tal-Legal Section tal-Forzi Armati, il-parir legali tas-sezzjoni legali tal-Pulizija, tal-avukati tal-Air Malta – g[ax hemmhekk hemm kweitjoni o[ra l-liability kbira li se tesponu lill-Air Malta g[aliha – u kull parir ie[or ta’ esperti ta’ dritt internazzjonali.

G[aliex ir-rappre]entant tal-UNHCR f’Malta ma t[alliex ikellem lil dawn in-nies? G[aliex irrappre]entant tal-UNHCR ma t[alliex jid[ol filKwartieri :enerali tal-Pulizija u jkellem lil min hu kon/ernat? X’kien hemm daqstant ta’ [abi?

X’kien hemm daqstant li din l-amministrazzjoni li qed tmexxi bi stil ;did ta’ politika ma ridux li jesponu ru[hom g[alih? X’le;ittimità hi din ta’ de/i]joni li tikser iddrittijiet tal-karta tal-Unjoni Ewropea, l-artiklu 19?

X’le;ittimità ta’ de/i]joni hi din li tikser il-Konvenzjoni ta’ :inevra rikonoxxuta internazzjonalment?

Filwaqt li kul[add jirrikonoxxi li g[andhom isiru aktar sforzi biex Malta ting[ata aktar g[ajununa biex tindirizza l-immigrazzjoni, hu ina//ettabli li immigranti jintbag[tu lura minn Malta min[abba li dawn g[andhom dritt li japplikaw g[all-a]il u l-Gvern g[andu jipprovdi g[ajnuna legali lil dawn il-persuni g[aliex hu dritt tag[hom (Ritratt: Joseph Galea)

X’le;ittimità ta’ de/i]joni hi din li tikser konxjement iddirettivi tal-Unjoni Ewropea li jitkellmu dwar l-importanza li tag[ti d-dritt effettiv li persuna titlob – [alli ma ting[atax – il-possibbiltà li tkun ikkonsidrata g[al ra;unijiet umanitarji?

X’le;ittimità hija din li tikser l-aktar normi ba]i/i tad-dritt internazzjonali? U x’le;ittimità hi din li tikser il-li;i ta’ Malta (artiklu 14) li hija l-li;i tar-refu;jati, lartiklu 14?

Deputat Tonio Fenech

X’garanziji ;ab il-Prim Ministru mill-Gvern Libjan fil-pjan tieg[u li f’nofsillejl jibg[at lil dawn il-persuni ming[ajr ma jing[atalhom id-dritt tag[hom tas-smig[ b’mod xieraq ming[ajr ma jsir assessment tad-drittijiet tag[hom? X’garanziji kien se jie[u dan il-Gvern fuq il[ajja ta’ dawn il-persuni? Dawn kienu jibqg[u [ajjin?

Setg[u sofrew ritaljazzjoni?

X’kienu se jkunu l-konsegwenzi fuq dawn il-persuni?

Jekk dan il-Gvern mhux lest i[ares l-individwi ta’ min ja[seb li m’g[andhomx ikunu protetti, x’garanzija hemm li anke d-drittijiet ta’ individwi wkoll li huma Maltin, li l-Gvern i[oss li m’g[andux jirrispetta, dan ukoll se jikkalpestahom meta hu konvenjenti g[alih?

Deputat Joe Cassar

Il-Kabinett tal-Ministri kien kollu wara din idde/i]joni? Il-Grupp Parlamentari Laburista ltaqa’ b’ur;enza? Il-Grupp Parlamentari Laburista huwa wara din id-de/i]joni? Il-Grupp Parlamentari Laburista kollu ja[sibha b[all-Prim Ministru u l-Ministru g[all-Intern?

G[aliex din l-g[a;la kollha?

G[aliex ma ng[atawx imqar 48 sieg[a /ans biex lil dawn in-nies nil[qu narawahom, inkellmuhom u nag[tuhom id-drittijiet tag[hom qabel jintbag[tu lura lejn il-Libja? Liema parir ing[ata biex dan l-a;ir jittie[ed b[ala li g[andna nag[mluh biex nikkonvin/u lill-Kummissjoni Ewropea?

Deputat Claudette Buttigieg Peress li biddel lil kull min kien ja[dem fis-servizz tal-intelligence, spe/jalment fil-kri]i tal-Libja, issa qed

i[ossu komdu li b’tim ta’ nies ;did g[ax ne[[a lil kull min kien hemm qabel, issa l-affarijiet qed imexxihom tajjeb jew forsi t-tim li kien hemm qabel seta’ tah parir differenti minn dak tal-lum?

Deputat Ryan Callus

X’assigurazzjonijiet kien hemm? Ma’ min saru tta[diddiet fil-Libja? Kif ;ew assigurati li min se jintbag[at lura mhux se ji;i ttorturat? Dan il-Gvern sema’ l-vu/i tal-immigranti li ;ew f’pajji]na? Sema’ lvu/i tal-NGOs li tkellmu f’isem dawn l-immigranti f’pajji]na?

L-estremi]mu ta’ Muscat Fl-2011…

•

Muscat ried li l-Gvern Malti jag[mel b[al dak Taljan wara li mblokka l-port ta’ Lampedusa

• Ma kkundannax lill-Gvern Taljan li rrifjuta ja//etta immigranti f’diffikultà ’l barra minn Lampedusa

•

Muscat talab lill-Gvern Malti jibg[at lejn l-Italja 171 immigrant salvati mill-FAM

Dak li ried jag[mel nhar it-Tlieta Joseph Muscat mis-si;;u ta’ Prim Ministru, li jibg[at lura lejn il-Libja mal-mitt immigrant Somalu ma[ruba mill-gwerra, kien iddikjarah f’April tal-2011 i]da bil-kappell ta’ Kap talOppo]izzjoni.

Fuq l-istazzjon tar-radju tal-Partit Laburista kien iddefenda l-po]izzjoni tal-Gvern Taljan li jkun bully mal-immigranti meta mblokka l-port ta’ Lampedusa u kien iddikjara li b[ala pajji] ]g[ir, Malta kellha ta;ixxi listess.

Joseph Muscat kien talab lill-Gvern ta’ Lawrence Gonzi biex jibg[at 171 immigrant lejn l-Italja wara li kienu salvati mill-Forzi Armati. il-mument qed tippubblika siltiet ewlenin minn dak li kien irrappurtat f’April tal-2011.

“Dr Muscat surprised many on Sunday when he said Malta should do as Italy had done and put its national interest first. He also failed to condemn the fact that Italy had refused to rescue or accept migrants in distress just off the Italian island of Lampedusa last week.”

– It-Tlieta, 12 ta’ April 2011 timesofmalta.com

“The Prime Minister has dismissed a call by the Labour leader to send a group of 171 immigrants rescued by the Armed Forces to Italy, arguing that people should not be treated like cargo. Since when have we been treating human beings as merchandise...?” Lawrence Gonzi said, arguing that Joseph Muscat was suggesting the immigrants should be plucked out of Malta, “packaged” and sent to Italy.

Dr Gonzi rubbished the suggestion yesterday but also took the occasion to tear into other recent comments by Dr Muscat about immigration, when he praised Italy for defending its national interest by blocking the migrants from entering Lampedusa and suggesting Malta should do likewise. “Since when does our country have politicians who think in this inhumane way?” Dr Gonzi said, adding that his rival had insensitively said this, hours after a group of suffering migrants had been rescued at sea and days after a boat had sunk.”

– It-Tnejn, 18 ta’ April 2011 timesofmalta.com

“Naqblu ma’ dak li qal il-Papa u mal-istqarrija tal-Isqfijiet Maltin, nhar il-{add, meta sa[qu li jemmnu fid-dinjità tal-bniedem u fil-mumenti diffi/li, u fuq kollox jemmnu fis-solidarjetà. Veru hemm obbligi li g[andhom i[arsu l-politi/i imma lpoliti/i g[andhom i[arsu dak li tg[id il-li;i internazzjonali. Il-pi] ekonomiku u so/jali li jo[olqu l-immigranti irregolari ma niffa//jawhomx a[na biss imma anke pajji]i o[ra fl-Ewropa.”

KOPIN

– William Grech, Direttur E]ekuttiv “Fil-messa;; tal-Papa meta ]ar Lampedusa kien hemm fatt ba]iku g[aliex kien qed jitkellem fuq drittijiet umani;il-messa;; li rridu nwasslu lis-so/jetà Maltija. Il-Gvern m’g[andux id-dritt li jibg[at lura immigranti u l-NGOs kollha kkontestaw l-po]izzjoni li [a l-Gvern u l-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem ]ammet lill-Gvern Malti milli jibg[athom lura.

Dan meta suppost il-Gvern qed jag[ti a//ess g[as-servizzi lil dawn l-immigranti u jipprovdilhom interpreti u l-informazzjoni s[i[a dwar id-drittijiet tag[hom. A[na irregolati minn regoli u li;ijiet internazzjonali. Nafu li l-pajji] qed jiffa/ja kri]i li ilha g[addejja snin. Min[abba r-ri]orsi u l-qies tag[na g[andna /erti limitazzjonijiet. Fla[[ar [ames snin ir/ivejna mill-UE madwar 130 miljun ewro g[all-immigrazzjoni. Ma ninsewx li hemm pajji]i o[ra li b[alna qed jiffa//jaw problemi simili.”

Fondazzjoni Integra – Dr. Maria Pisani, Direttri/i

“I]-]jara tal-Papa f’Lampedusa ;ibdet l-attenzjoni fuq kwistjoni li ilha ti;i misinterpretata fil-media u anke politikament. Hu g[a]el li jitkellem dwar il-kwistjoni tal-immigranti illegali f’diversi pajji]i Ewropej billi sa[aq fuq id-drittijiet li kull persuna g[andha dritt g[ad-dinjità. G[alhekk il-kwistjoni li nibag[tu lura l-immigranti lanqas biss g[andha tkun su;;ett ta’ diskussjoni. Lanqas biss g[andha tg[addi minn mo[[ il-bniedem.

Hi problema kumplikata u hemm b]onn ta’ [afna diskussjoni nazzjonali u internazzjoniali biex tinstab soluzzjoni li toffri [ajja a[jar g[alihom u li tkun ta’ ;id g[all-pajji].”

Fondazzjoni g[all-Kenn u l-Appo;; lill-Immigranti – Dr. Ahmed Dugri, Direttur

“Persuna li qed tfittex a]il ma tistax tkun penalizzatta g[ax da[let f’pajji] ie[or. Jekk il-persuna tkun qed ta[rab mill-kundizzjonijiet []iena u mill-persekuzzjoni fil-pajji], irridu noffru l-protezzjoni g[aliex hu dritt. Jekk l-immigranti jintbag[tu lura jkun ta’ periklu g[alihom minbarra li tkun azzjoni llegali.

Pajji] b[al Malta ma tistax twaqqaf persuna milli tfittex a]il. Fil-ka] li l-pro/ess biex jing[ata a]il ifalli, il-Gvern jista’ jibg[at lura l-immigrant i]da ]gur li ma jistax jibg[athom lura e]att kif jid[lu fil-pajji].

Malta hi g]ira ]g[ira u nifhmu li ma tistax i]]omm numru kbir ta’ immigranti. Malta trid tir/ievi aktar g[ajnuna mill-UE. Kull pajji] jipprote;i l-fruntieri tieg[u i]da lkwistjoni hi differenti g[aliex meta persuna tfittex a]il hemm kwistjoni totalment differenti g[aliex jid[lu d-drittijiet fundamentali tal-bniedem.”

Organizzazzjoni g[all-{biberija fid-Diversità – Alba Cauchi, Rappre]entatri/i “Dak li kien se jsir hu ina/ettabli u illegali. Ina//ettabli g[aliex l-immigranti g[andhom dritt li japplikaw g[all-a]il u l-Gvern g[andu jipprovdi g[ajnuna legali lil dawn il-persuni g[aliex hu dritt tag[hom. A[na n[arsu l-;id tal-immigranti illegali u fuq kollox tat-tfal u t-trabi g[aliex na[dmu b’mod partikolari mat-tfal ta’ immigranti.

G[andna b]onn nimxu mal-li;ijiet internazzjonali li jirrispettaw lid-dinjità talbniedem.”

6 Intervista

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Dawk li aggredew lill-pulizija gawdew mill-amnestija Laburista Il-;img[a li g[addiet, l-Oppo]izzjoni Nazzjonalista ressqet mozzjoni, li g[ad trid ti;i diskussa fil-Parlament, biex ikun emendat il-Kodi/i Kriminali bl-iskop li jkun hemm ]ieda fil-pieni f’ka] ta’ in;urji, theddid jew offi]i lejn pulizija jew uffi/jal pubbliku ie[or. Jerome Caruana Cilia intervista lil Jason Azzopardi, il-Kelliem Ewlieni tal-Oppo]izzjoni g[all-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali, dwar din il-mozzjoni li tis[aq ukoll fuq il-b]onn li l-uffi/jali pubbli/i kollha jkollhom kull [arsien, ser[an il-mo[[ u rispett fil-qadi ta’ dmirijiethom.

❝ L-istat g[andu l-obbligu li jag[ti l-aqwa protezzjoni possibbli lill-uffi/jali pubbli/i kollha

❞ Permezz tal-Abbozz ta’ Li;i g[al pieni aktar [orox kontra min jin;urja jew jhedded lil uffi/jal pubbliku, l-Oppo]izzjoni Nazzjonalista qed turi l-appo;; tag[ha g[as-servizz tal-pulizija u uffi/jali pubbli/i o[ra, b[al dawk li ja[dmu fis-settur tal-edukazzjoni u s-sa[[a

X’jindika li hemm il-b]onn ta’ emendi fil-Kodi/i Kriminali b’rabta mar-reati ta’ vjolenza fuq uffi/jali pubbli/i^ Meta tara l-istatistika, in-numru ta’ kemm kien hemm ka]i bejn wie[ed u ie[or [ames snin ilu u n-numru ta’ ka]i li kien hemm issena li g[addiet, issib li dawn prattikament irduppjaw. U allura meta tara l-ewwel nett il-b]onn li l-uffi/jali pubbli/i kollha, partikularment il-pulizija, ikunu m[arsa, listat irid jibg[at il-messa;; li jimpurtah li jipprote;i l-uffi/jali pubbli/i.

X’effett jista’ jkollha fuq is-so/jetà u floperat ta/-/ivil, i]-]ieda fil-pieni f’ka]i ta’ offi]i fuq uffi/jali pubbli/i^

L-istat irid imexxi bl-e]empju u allura dan hu l-iskop, li nuru li l-istat g[andu l-obbligu li jag[ti l-aqwa protezzjoni possibbli lilluffi/jali pubbli/i kollha.

Qeg[din nitkellmu fuq setturi li g[addejjin minn taqlib min[abba de/i]jonijiet tal-Gvern pre]enti. Fosthom dawk fis-settur tas-sigurtà pubblika u o[rajn fl-oqsma tal-edukazzjoni u s-sa[[a.

X’differenza tara bejn il-Partit Laburista u l-Partit Nazzjonalista fil-mod kif jittrattaw mal-uffi/jali pubbli/i^ Il-Parit Laburista fil-Gvern lill-Pulizija

jistmahom billi j;eg[elhom jag[mlu xog[ol li mhux tag[hom u jqabbadhom jag[mlu xog[ol ta’ outside catering u ta’ waiters, mhux g[ax dak ix-xog[ol fih xi [a;a [a]ina, imma m’g[andux ikun ix-xog[ol li jag[mlu l-pulizija. B’differenza minn dan, il-Partit Nazzjonalista hu l-partit favur isserjetà u li inti tkun kburi li tilbes luniformi.

Il-pulizija jg[idulek, u[ud minnhom, li llum jist[u u j[ossuhom demoralizzati: x’ji;ifieri nitqabbad nag[mel xog[ol ta’ waiter meta dak mhux xog[li^

Min kien instab [ati ta’ reati b[al dawn, gawda minn amnestija mill-Gvern Laburista. X’tikkummenta^

L-amnestija li ta dan il-Gvern biex ji//elebra l-‘Malta Tag[na Lkoll’, hi amnestija li gawda minnha kul[add prattikament. Gawda minnha kull min g[amel reat, minbarra dawk li g[amlu reat ta’ natura sesswali b[al pedofelija u reati relatati mat-traffikar tal-persuni. I]da minbarra dawn, gawda minnha kul[add, inklu]i dawk li ttraffikaw id-droga, wettqu reati ta’ omi/idju, swat fuq l-anzjani u iva, anke swat fuq uffi/jali pubbli/i, fosthom ilpulizija. Dawn kollha gawdew millamnestija li ta l-Gvern Laburista.

L-Abbozz ta’ Li;i li jemenda l-Kodi/i Kriminali ;ie ppre]entat fil-Parlament mill-Kelliem Ewlieni g[all-Intern u sSigurtà Nazzjonali, Jason Azzopardi u jipproponi li: • Ti[rax il-piena g[al min jin;urja jew jhedded, jew jag[mel offi]a fuq ilpersuna ta’ uffi/jal pubbliku waqt li jkun qed jag[mel, jew min[abba li jkun g[amel, servizz pubbliku, jew bil[sieb li jbe]]a’ jew li jinfluwixxi fuqu kontra l-li;i fl-e]ekuzzjoni ta’ dak isservizz pubbliku; • Ti[rax il-piena g[al min jattakka jew jag[mel re]istenza bi vjolenza jew b’[ebb kontra uffi/jal pubbliku filwaqt li jkun qed ja;ixxi g[all-e]ekuzzjoni tal-li;i, jew ta’ ordni mog[ti skont illi;i mill-awtorità kompetenti; • Ti[rax il-piena g[al min jinstab [ati ta’ dawn l-ewwel ]ew; klawsoli, u ju]a arma; • Ma jkunx aktar possibbli li min jinstab [ati ta’ dawn it-tliet klawsoli jing[ata piena ta[t il-minimu permess mil-li;i jew li jing[ata sentenza sospi]a ta’ pri;unerija jew li ji;i liberat b’kundizzjoni, jew li jing[ata ordni ta’ probation, però tibqa’ l-possibbiltà li lQorti timponi multa flok [abs.

Intervista 7

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

L-akkwist tal-ener;ija u karburanti ... il-Gvern jikkontrolla t-trasparenza Nhar l-Erbg[a li g[adda, il-Gvern Laburista rrifjuta l-appell tal-Oppo]izzjoni Nazzjonalista biex ikun hemm qbil bejn i]-]ew; na[at tal-Kamra dwar il-mod kif jitmexxa l-pro/ess tal-appell fil-ka] tas-sej[a g[al interess g[all-bini tal-power station ;dida f’Delimara. F’diskussjoni dwar mozzjoni mressqa mill-Oppo]izzjoni biex ikun emendat avvi] legali rigward Regolamenti dwar il-Bord tal-Appell dwar l-Akkwist tal-Ener;ija u Karburanti, il-Gvern ;ie mistieden biex ikun hemm qbil bejn i]-]ew; na[at [alli l-pro/ess ta’ appell ikun wie[ed aktar trasparenti. Il-Gvern ma laqax dan l-appell u g[a]el li ju]a l-ma;;oranza li g[andu fil-Parlament biex waqqa’ l-mozzjoni tal-Oppo]izzjoni. Il-mozzjoni tal-Oppo]izzjoni ma g[addietx b’ 26 vot favur u 37 vot kontra.

❝

❝

L-importanti g[all-Gvern huwa li jag[mel dan il-pro;ett akkost ta’ kollox, sa[ansitra jpo;;i f’riskju s-sa[[a u s-sigurtà ta’ dawk li joqog[du fiz-zoni tal-Port ta’ Marsaxlokk bid-de/i]jonijiet li qed jie[u

Il-Gvern qed ine[[i d-dritt li wie[ed jitlob mandat, qed jillimita l-poteri tal-Qorti tal-Appell u l-uniku rimedju li jista’ jitlob hu l-ispejje] li wie[ed ikun g[amel biex ressaq l-appell

❞ X’inhi r-reazzjoni tieg[ek g[ad-de/i]joni talGvern Laburista li jivvota kontra din il-mozzjoni?

Din hi suppervja parlamentari. Dan minkejja l-mod ra;onevoli ta’ kif imxiet l-Oppo]izzjoni rigward din il-mozzjoni, fejn tliet darbiet stiedet lill-Gvern biex jiddiskuti din ilmozzjoni, biex nag[tu //ertezza lill-poplu Malti u G[awdxi, li l-Kumitat li se jisma’ l-appelli minn din lofferta pubblika l-kbira g[al kuntratt li se jorbot lil pajji]na g[al xiri ta’ ener;ija, gass u anke infrastruttura g[al 18-il sena, nassiguraw u nag[tu sser[an il-mo[[ li l-appell ikun bl-iktar mod trasparenti u ta’ livelli li huma xierqa u mistennija f’pajji] demokratiku b[al tag[na.

Kien /ar li l-Gvern ma riedx jag[ti kas dak li qed tg[id l-Oppo]izzjoni g[ax g[andu l-pjani tieg[u. Ma riedx ipo;;i bilqieg[da mag[na jsib dawk l-emendi kif konna nag[mlu a[na meta kien ikun hemm mozzjoni ta’ dan it-tip. IlGvern ma g[a]ilx din it-triq u g[a]el triq o[ra, dik li

❞ Nhar l-4 ta’ Lulju li g[adda, ix-Shadow Ministers Tonio Fenech u George Pullicino ressqu mozzjoni f’isem l-Oppo]izzjoni li fiha sa[qu l-[tie;a ta’ aktar trasparenza fil-pro/ess tax-xiri tal-ener;ija. Il-mozzjoni ;iet diskussa nhar l-Erbg[a li g[adda, bil-Gvern Laburista jinjora g[alkollox il-proposti tal-Oppo]izzjoni u jibqa’ g[addej bil-pjani tieg[u akkost ta’ kollox

jmur g[all-vot. Fil-verità limportanti g[al dan il-Gvern huwa li jag[mel dan ilpro;ett akkost ta’ kollox, jirrombla fuq kul[add, sa[ansitra jpo;;i f’riskju ssa[[a u s-sigurtà ta’ dawk li joqog[du fiz-zoni tal-Port ta’ Marsaxlokk min[abba dde/i]jonijiet li qed jie[u.

G[aliex dak li qieg[ed jipproponi l-Gvern mhux adegwat f’dik li hi trasparenza u pro/ess awtonomu?

Fis-sej[a li g[amel ilGvern ma kienx hemm dritt g[al appell u kien blinsistenza tal-Oppo]izzjoni li l-Gvern qal li se jwaqqaf Bord fuq l-istess linja talBord g[ar-Revi]joni talKuntratti Pubbli/i. I]da filfatt l-avvi] legali qed jag[ti poteri kbar lill-Bord propost.

Id-dritt tal-appell qed ji;i limitat fuq punt ta’ li;i u mhux fuq il-mertu tal-ka].

Ir-rimedji huma limitati u ma jista’ jinbidel xejn minn dak li jidde/iedi l-Bord.

L-Oppo]izzjoni sa[qet li d-dritt tal-appell ikun skont id-direttivi tal-UE. Il-Bord li jisma’ l-appelli g[andu jkun il-Bord li di;à je]isti. Min

jikkontesta g[al dan ilkuntratt li se jiswa mijiet ta’ eluf ta’ ewro, g[andu jkollu l-istess drittijiet b[al min jikkontesta g[al kuntratt ta’ €12,000. Fost kumpaniji li wrew interess, hemm min di;à g[amel pre]entazzjoni lill-Partit Laburista. Allura dan jitlob li jkun hemm aktar trasparenza.

Kellu jkun hemm qbil dwar mod kif isir appell biex ikun b’mod /ar, effettiv u trasparenti. Il-Gvern qed ine[[i d-dritt li wie[ed jitlob mandat, qed jillimita wkoll il-poteri tal-Qorti tal-Appell u l-uniku rimedju li jista’ jitlob hu l-ispejje] li wie[ed ikun g[amel biex ressaq lappell.

X’importanza kellha din il-mozzjoni li tkun diskussa fi ]mien qasir peress li 11-il kumpanija minn 19 li wrew interess ;ew short-listed millGvern?

Il-Gvern kaxkar saqajh [afna. Beda bil-pro/ess ming[ajr ma g[amel bord.

Wara li a[na appellajna li g[andu jkun hemm Bord ta’ Appell, kien biss wara li ng[alaq il-pro/ess ta’ dak li

hu l-ewwel expression of interest, li ;ie fil-Parlament il-Ministru Konrad Mizzi u qalilna li se ja//etta lproposta tal-Oppo]izzjoni u jag[mel Bord ta’ Appell.

L-avvi] legali [are; kwa]i ;img[a u nofs wara li kien di;à g[alaq il-pro/ess u dde/idew min huma lkumpaniji short-listed. Dan ifisser li kienu g[addew xahar u nofs sakemm ilMinistru ;ie bl-avvi] legali.

L-Oppo]izzjoni Nazzjonalista kkoperat [afna i]da l-Gvern kompla jag[mel ta’ rasu. Il-Gvern g[andu jimxi bi trasparenza u kontabbilità.

Lil hinn mix-xiri ta’ gass fuq perjodu ta’ ]mien, ilGvern qed jara li jil[aq ftehim mal-Libja biex jing[ata prezzijiet fissi fuq perjodu ta’ ]mien g[allprodotti ta]-]ejt. Ta[seb li l-Oppo]izzjoni g[andha tindirizza wkoll din ilkwistjoni min[abba li dan ukoll jinvolvi pro/ess ta’ negozjar li jitlob trasparenza?

Il-Gvern jista’ jag[mel ftehim fuq xiri ta’ ener;ija, stat ma’ stat. Dan huwa

permessibbli. Din hi xi [a;a li anke a[na b[ala gvern konna bdejna diskussjonijiet mal-Gvern Libjan fuq dan is-sens.

Madankollu, dak li jikkon/erna lill-poplu hu li dan il-Gvern fis-settur talener;ija qieg[ed ibiddel kontinwament il-lasti.

Il-Ministru Mizzi fta[ar li kollox miexi skont kif ippjanat. Dan ma japplikax biss g[at-terminu ta]-]mien i]da japplika wkoll g[addettalji l-o[ra. Il-pro;ett mhux minnu li jinsab on track. Il-garanzija tal-prezz mitluba mill-Gvern ma g[adhiex ta’ g[axar snin i]da saret ta’ [amsa.

Barra minn hekk, il-[a]na minn ]ew; tankijiet li suppost kellhom isiru fuq lart issa se jsiru sitta fuq vapuri fil-Port ta’ Marsaxlokk.

Jekk verament il-Gvern, irid jg[olli l-livell ta’ trasparenza, g[andu lopportunità li jiddiskuti malOppo]izzjoni biex ikun hemm qbil unanimu. Jekk ilGvern se jibqa’ jwebbes rasu, allura mhux qed jag[ti sinjali veri li jrid ittrasparenza.

8 Lokali

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

tag˙rif Bir]ebbu;a. Illum il-{add 14 ta’ Lulju, is-So/jetà Filarmonika San Pietru Banda Bir]ebbu;a se ttella’ l-attività bl-isem Festa :elati fil-Bajja s-Sabi[a f’Bir]ebbu;a. Kif jixhed l-isem stess din se tkun attività li tippromwovi l-;elat kif ukoll [elu tal-fri]a. L-attrazzjoni prin/ipali se jkun rekord li se jkun mag[mul mill-;elat li jkun verifikat minn ;urija apposta mibg[uta millMalta Records, u li l-qlig[ minnu jmur g[al Puttinu Cares. Apparti minn hekk, l-attività se tkun komposta minn diversi stands u kjosks li jkunu qed jesebixxu jew ibig[u prodotti li jkollhom x’jaqsmu mal-;elati, [elu tal-fri]a kif ukoll affarijiet varji o[ra. Se jkun hemm ukoll palk prin/ipali bi spettaklu kontinwu fosthom :or; u Pawlu, Danica Muscat u Klinsmann Coleiro.

Il-Birgu. Fuq it-Torri talKavallier ta’ San :wann, illum se ssir l-a[[ar rappre]entazzjoni ta’ din l-edizzjoni tal-In Guardia, ta’ qabel is-sajf, li tibda fil-11 a.m.

Matul il-parata storika militari jie[du sehem mas-70 re-enactor tal-MTA ilkoll libsin ilbies talepoka. Fiha l-Gran Balì jispezzjona l-kontin;enti li lkoll juru li huma lesti f’ka] ta’ xi attakk. Ikunu sparati bosta tiri ta’ fer[, ]ew; kanuni u l-kanun colverino. Il-[las tad-d[ul hu €7 g[all-kbar u g[at-tfal u studenti €3. L-In Guardia ter;a’ tibda ssir minn nhar il-{add 29 ta’ Settembru 2013.

Laqg[a ta’ talb. Il-Moviment Interenazzjonali tat-talb Beatu Papa :wanni XXIII se jag[mel is-solita lejla ta’ talb g[all-pa/i u levan;elizzazzjoni ;dida tad-dinja nhar l-Erbg[a 17 ta’ Lulju, filkappella tal-knisja ta’ Sarria, ilFurjana. D[ul mill-kunvent mis-6 sas-7 p.m. Kul[add mistieden jattendi, b’mod spe/jali d-devoti tal-Beatu Papa :wanni XXIII.

Il-Kap tal-PN, Simon Busuttil, u ibnu jag[tu daqqa t’id fil-;bir tal-ikel u g[ajnuna o[ra g[all-[idma li qed twettaq is-So/jetà Missjunarja ta’ San Pawl f’Malta u lil hinn

L-Imsida. Il-parro//a ta’ San :u]epp tav]a lill-Maltin li jinsabu barra minn Malta li mil-lum il{add, il-funzjonijiet ta’ filg[axija b[ala parti mill-festa titulari ta’ San :u]epp se jixxandru permezz talinternet. L-indirizz hu: www.parroccamsida.org. Ilfunzjonijiet jibdew fis-6.30 p.m. [in ta’ Malta u dik ta’ nhar il-festa filg[odu tibda fid-9.30 a.m. Dawn ikunu ripetuti minn [in g[al ie[or.

King’s Own. Fl-okka]joni talfesta ta’ Marija Annunzjata f’{al Balzan, illum il-{add il-Banda Cittadina King’s Own tal-Belt Valletta se tesegwixxi mar/ u programm mu]ikali. Dan is-servizz jibda fis-6.30 p.m. fejn il-Banda King’s Own se tkun ta[t id-direzzjoni tas-Surmast Direttur John Galea.

Donazzjoni ta’ demm. Illum il{add se jsir ;bir ta’ demm bilMobile Blood Donation Unit minn [dejn il-knisja parrokkjali tal-Ibra;;, mit-8.30 a.m. sas-1 p.m. Jekk t[ossok f’sa[[tek u tixtieq tag[ti ddemm, inti ;entilment mitlub tie[u mieg[ek il-karta tal-identità.

it-temp illum It-Temp> Xemxi. Il-Vi]ibbiltà> Tajba. Ir-Ri[: {afif u varjabbli. Il-Ba[ar> {afif. L-Imbatt> Ftit li xejn. L-Og[la Temperatura: 33˚C. Ix-Xita> F’dawn l-a[[ar 24 sieg[a 0.0mm. Ix-Xita> Mill-1 ta’ Settembru 428.2mm.

Ix-Xemx> Titla’ fis-05.56 u tin]el fit-20.20.

In-numri tal-lottu li telg˙u lbiera˙

25 – 32 – 64 – 71 – 52 – 21 – 3 – 26

spiΩeriji li jift˙u llum

VALLETTA: New British Dispensary, 109#110 Triq San :wann; IL-MARSA: San Raffael Pharmacy, 247 Triq {al Qormi; {AL QORMI: Evans Pharmacy, 96#98 Triq San Bastjan; BIRKIRKARA: Rational Pharmacy, 74#75 Triq il-Wied; IL-G}IRA: O’Hea Pharmacy, 128 Triq Manoel; SAN :WANN: Spi]erija Kappara, :bibu Lane; TAS-SLIEMA: Stella Maris Pharmacy, 34, Triq Millner; {’ATTARD: St. Catherine Pharmacy, Triq id-Dielja k#m Triq Santa Katerina; L-IM:ARR: M;arr Pharmacy, Triq il-Kbira k#m Triq Vitale; IL-QAWRA: Euro Chemist, Triq il-Kurazza; PAOLA: De Paola Pharmacy, 36 Pjazza Antoine De Paule; IL-KALKARA: Kalkara Pharmacy, 8 Misra[ l-Ar/isqof Gonzi; {A}}ABBAR: Felice Pharmacy, 95 Triq is-Santwarju; {AL G{AXAQ: St. Philip Pharmacy, Triq iz-Zeppun; I}-}URRIEQ: }urrieq Dispensary, 68 Triq il-Kbira; IS-SI::IEWI: Menelo Pharmacy, Triq it-Tabib Nikol Zammit; L-IMTARFA: Imtarfa Pharmacy, 207 St. David Road; VICTORIA: Castle Pharmacy, 2 Misra[ l-Indipendenza; IX-XEWKIJA: St. John Pharmacy, 85 Triq l-Indipendenza.

Servizz ta’ tobba fi/-?entri tas-Sa[[a fil-{dud u l-Festi Pubbli/i I/-?entri tas-Sa[[a tal-Mosta, Ra[al :did u l-Furjana huma miftu[in 24 sieg[a g[al emer;enzi biss sat-8 tal-g[ada filg[odu.

Il-pubbliku jrid jattendi /-/entru tas-sa[[a tad-distrett tieg[u.

Persuni ming[ajr karta ta’ identità ma ji;ux moqdija.

Maratona li g[andha turi li l-Maltin ja[sbu fl-o[rajn “Wara dak li ;ara dil-;img[a, in[e;;e; lillpoplu biex ju]a din il-maratona biex iwassal ilmessa;; li l-Maltin g[andhom qalb kbira u valuri sodi, u lesti jg[inu lil min hu fil-b]onn.”

Dan sa[qu Simon Busuttil, il-Kap tal-PN, meta lbiera[ ]ar il-maratona ‘O[loq Tbissima’ ta’ 60 sieg[a, li tintemm f’nofsillejl li ;ej.

Il-flus mi;bura se jsostnu l-impenn tasSo/jetà Missjunarja ta’ San Pawl fil-missjoni mal-popli fqar tal-Filippini, il-Perù u lPakistan, kif ukoll lir-residenti f’Dar San :u]epp f’Santa Venera, fejn qed issir ilmaratona.

Il-poplu jirba[ bis-solidarjetà – Simon Busuttil

“Il-poplu Malti jirba[ bis-

solidarjetà u jag[ti e]empju tajjeb lill-[addiehor.” Dan kien il-messa;; tal-Kap tal-PN, Simon Busuttil, meta lbiera[ iltaqa’ ma’ numru ta’ plejers li [adu sehem fil-maratona talvolleyball li saret fid-Dar talProvidenza, fi tmiem il-;img[a li g[addiet. Fi 53 sieg[a, in;abret somma rekord ta’ iktar minn €400,000.

Simon Busuttil semma kif filwaqt li huma kienu qed jilag[bu, Papa Fran;isku kien sejjer lejn Lampedusa, fejn [are; bil-fra]i “ilglobalizzazzjoni talindifferenza”, u stqarr kif dawn i]-]g[a]ag[ g[amlu differenza bis-sehem tag[hom.

Fr Martin Micallef, idDirettur tad-Dar talProvidenza, filwaqt li rringrazzja lill-Kap tal-PN g[a]-]jara tieg[u fil-maratona, qal kif il-poplu kompla juri li japprezza l-[idma ta’ din idDar. Hu rrikonoxxa s-sens qawwi ta’ volontarjat u rringrazzja li]-]g[a]ag[ li qeg[din jg[addu messa;; lisso/jetà li l-persuni b’di]abbiltà huma persuni ndaqs. Pre]enti g[al din i]-]jara kien hemm ukoll Robert Cutajar, ilKelliem tal-Oppo]izzjoni g[arRi/erka, l-Innovazzjoni, i]}g[a]ag[ u l-Isport.

Simon Busuttil fa[[ar is-solidarjetà talMaltin, li dejjem g[a]lu li jg[inu lill-o[rajn. Hu fakkar fi kliem Papa Fran;isku, li sejja[ g[al aktar solidarjetà fost il-popli.

F’kumment lil il-mument, il-Provin/jal tasSo/jetà Missjunarja ta’ San Pawl, Fr Mark Grima, li g[adu kemm ;ie minn missjoni filPerù, qal li hemm b]onn li pajji]na jkompli jisma’ lil min hu fil-b]onn u jevita l-attitudni ta’ indifferenza li qed ta[kem lid-dinja.

G[al xi [in kien hemm ukoll l-eks Kap talPN, Lawrence Gonzi, u l-President tal-Kunsill :enerali tal-PN, Paula Mifsud Bonnici.

10

Lokali

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Manuvri fuq id-dikjarazzjoni tal-assi Sorsi qrib Kastilja li tkellmu ma’ il-mument qalu li l-ka] tas-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca dwar il-qlig[ ta’ g[exieren ta’ eluf ta’ ewro mill-prattika privata u millIsptar Mater Dei bi ksur tal-Kodi/i tal-Etika hi wa[da mir-ra;unijiet ewlenin g[aliex il-Prim Ministru Joseph Muscat u l-Ministri tieg[u g[adhom ma ppre]entawx iddikjarazzjonijiet tal-assi tag[hom quddiem il-Parlament. Dan, minkejja

li suppost skont il-Kodi/i tal-Etika kellhom jitressqu sa mhux aktar tard minn xahrejn mill-[atra tag[hom filGvern, meta s’issa di;à g[addew aktar minn erba’ xhur.

L-istess sorsi qalu li Franco Mercieca ng[ata struzzjonijiet biex ma jwe;ibx mistoqsijiet marbutin mal-prattika medika tieg[u fil-privat u fis-settur tas-sa[[a pubblika. il-mument ilha g[al dawn l-a[[ar tliet ;img[at tistenna twe;ibiet

ming[and is-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca g[all-mistoqsijiet dwar l-operazzjonijiet li g[amel u dd[ul ta’ g[exieren ta’ eluf ta’ ewro li hu qatt ma /a[ad li da[[al fl-a[[ar xhur minn meta n[atar Segretarju Parlamentari.

Nhar il-:img[a li g[adda, il-Prim Ministru Joseph Muscat meta kien ippressat mill-;urnalisti qal biss li dawn id-dikjarazzjonijiet se jitressqu qabel mal-Parlament ja;;orna g[as-

sajf. Is-sorsi li tkellmu mag[na qalu li hu evidenti li dan id-dewmien hu ri]ultat tal-im;iba ta’ Franco Mercieca bil-barka ta’ Muscat, min[abba li d-dikjarazzjonijiet talassi li se jag[mel issa, wara li nkixef kemm kien qed jaqla’ flus millinterventi medi/i minn klinika privata wa[da biss, jistg[u jirriflettu fuq id-dikjarazzjonijiet li g[amel fl-a[[ar snin lill-awtoritajiet tat-taxxi interni.

{sarat f’reattur tal-interconnector Ir-reatturi talinterconnector li se jitqabbad bejn Malta u Sqallija g[adhom ma waslux Malta min[abba [sarat ikka;unati fittrasportazzjoni tag[hom lejn Malta mit-Turkija.

Dan kien ikkonfermat lil il-mument millKorporazzjoni Enemalta, li spjegat kif l-in/ident se[[ waqt it-trasportazzjoni tarreatturi fil-[in li kienu qed ji;u trasportati mill-fabbrika lejn il-port biex imbag[ad jintbag[tu Malta. L-in/ident se[[ wara li t-trakkijiet li kienu qed i;orru r-reatturi kellhom jg[addu minn rotta o[ra min[abba xi tiswijiet li kienu qed isiru fir-rotta li kienet tintu]a s-soltu.

Skont l-Enemalta, xi a//essorji asso/jati mat-tap changer li jkun hemm fuq is-saqaf ta’ wie[ed mirreatturi nkisru u xi pajpijiet tqa//tu. Ir-reatturi ttie[du mal-ewwel fil-fabbrika fitTurkija, fejn saret spezzjoni.

Peress li nstab li l-[sarat ma kinux sostanzjali, lEnemalta qalet li ;ie de/i] li xi tiswijiet ]g[ar isiru fitTurkija biex ikunu jistg[u jintbag[tu r-reatturi lejn Malta mill-aktar fis

Il-Korporazzjoni Enemalta qed tinvestiga l-in/ident li se[[ waqt it-trasportazzjoni fit-Turkija qabel ir-reatturi kellhom jitwasslu Malta

possibbli. Il-kumplament tat-tiswijiet se jsiru f’Malta meta jkun qed ji;i armat irreattur fil-Mag[tab Terminal Station.

L-Enemalta semmiet li ttiswijiet se jsiru kollha blispejje] tal-kuntrattur li mieg[u ffirmat il-kuntratt lEnemalta. Ix-xog[ol tattiswija mhux mistenni li

jdum iktar minn jumejn, u mhux mistenni li jkollu impatt fuq il-pro;ett kollu.

Ir-reatturi mistennija jaslu f’Malta dalwaqt.

L-Enemalta talbet g[al rapport fuq kif se[[ lin/ident, il-[sarat u kif se ji;u evalwati u msewwija.

Sadattant, saret laqg[a fitTurkija biex ji;u diskussi l-

[sarat. L-Enemalta bag[tet rappre]entant espert tag[ha li talab g[al aktar investigazzjonijiet. Dawn fil-fatt saru wkoll u ;ie konklu] li l-[sara li se[[et kienet biss superfi/jali u mhux mistenni li taffettwa bl-ebda mod. Ir-reattur g[andu garanzija g[al [ames snin.

T[assib mill-FMI Il-Fond Monetarju Internazzjonali wera l-preokkupazzjoni dwar in-nuqqas ta’ vi]joni talGvern Laburista g[all-[olqien tax-xog[ol, id-dubji dwar il-[ila tal-Gvern Laburista li j]omm mal-miri finanzjarji, u wera t[assib min[abba ]-]ieda finnefqa tal-Gvern f’salarji – kwistjoni li l-Oppo]izzjoni Nazzjonalista ilha tis[aq fuqha.

Dwar dan tkellem il-PN fi stqarrija, u fl-istess [in laqa’ rrapport tal-Fond Monetarju Internazzjonali b[ala /ertifikat g[all-politika ekonomika u finanzjarja tal-Gvern Malti. IlFMI ikkummenta fuq l-a[[ar [ames snin, u Malta kellha log[la tkabbir ekonomiku fizZona-Ewro fl-isfond tal-ikbar kri]i ekonomika u finanzjarja flistorja ri/enti dinjija. Il-PN qal li r-rapport jikkonferma l-g[aqal tal-Gvern Nazzjonalista, li ta prijorità lill-[olqien tax-xog[ol biex in]ammet fost l-aktar rata baxxa ta’ qg[ad fl-UE. Il-FMI issa qed i[e;;e; lillGvern Laburista jkollu strate;ija ekonomika /ara u jidentifika loqsma ekonomi/i ;odda li jo[olqu l-postijiet tax-xog[ol. IlFond wissa li politika ekonomika li tistrie[ wisq fuq ilproprjetà jista’ jkollha effetti perikolu]i min[abba li l-banek di;à huma esposti [afna f’dan is-settur. Dan g[andu implikazzjonijiet ukoll fuq ilpro;etti tar-riklamazzjoni tal-art li l-Gvern di;à [are; is-sej[a g[all-interess g[alihom.

12

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Opinjoni

REB{A TAG{NA LKOLL It-telfa tal-Partit Nazzjonalista ma hix qabelxejn telfa elettorali… Ir-ra;unijiet ma g[andhomx jitfittxu biss fil-mi]uri politi/i, li kienu su//ess Forsi nsejna di;à li ftit ;img[at ilu biss saret elezzjoni ;enerali f’Malta, filkwiet u bla ebda in/ident, u madankollu tin[ass li qisha saret ]mien twil ilu di;à…

Din hi indikazzjoni tal-grad g[oli ta’ maturità politika li la[qet Malta. Minkejja ddifferenza e//ezzjonali tarri]ultat, Malta bi [;arha laqg[et ir-ri]ultat b’dinjità kbira, u l-g[ada kollox kien normali b[as-soltu. Poplu /kejken ta’ ftit eluf g[andu l[ila jag[ti e]empju lillUnjoni Ewropea kollha.

Elezzjoni li hi reb[a tag[na lkoll.

Il-maltemp post-kolonjali Il-wirt kolonjali tal-Imperu Ingli] kien sikwit sensiela ta’ gwerer /ivili f’kolonji li ma kellhomx il-[ila j[addmu tajjeb il-libertà ;dida li kisbu.

G[all-kuntrarju Malta, hi wkoll mg[obbija bil-konflitti ;ewwiena tag[ha, kellha l[ila tikseb l-Indipendenza, issir Repubblika u tag[laq ilba]i militari b’mod dinjitu].

L-iskontri tas-snin ta’ qabel u ta’ wara l-Indipendenza ma huma xejn [dejn il-gwerer /ivili ta’ stati o[rajn. Kemm

Eddie Fenech Adami u kemm Dom Mintoff kienu kapa/i jag[rfu fejn kellhom jieqfu fil-konfront perikolu] tas-snin sebg[in-tmenin.

Din il-maturità politika spi//at biex intirtet minn ;enerazzjonijiet s[a[, tant li elezzjoni wara o[ra saru b’mod /ivili u kalm li hu e]empju g[ad-dinja demokratika kollha.

Nistg[u ng[idu li din ir-

reb[a storika tal-Partit Laburista hi rifless ta’ ]viluppi li qeg[din ise[[u fi [dan is-so/jetà Maltija anki b[ala ri]ultat tal-politika Nazzjonalista stess. Din latmosfera post-elettorali hi xhieda ta’ sta;un mentali ;did, ]mien /ivili aktar minn qatt qabel, li wassal lill-poplu Malti kollu biex i[oss li hu tassewpoplu wie[ed.

F’dan id-dawl jiftiehem issu//ess personali ta’ Joseph Muscat. Aktar minn qatt qabel, jidher li l-elettorat Malti se jissokta jag[ti lakbar appo;; tieg[u skont iddo]a ta’ rispett murija minn partit lill-partit avversarju tieg[u.

Forsi, minbarra l-mi]uri ekonomi/i ovvji, dan hu lqofol ta’ x’qieg[ed jistenna lpoplu Malti, u qabel kul[add i]-]g[a]ag[, u l-i]jed listudenti. Mill-;did, se tkompli tkun il-per/ezzjoni li tiddetermina l-preferenza.

Il-[akma tal-per/ezzjoni

Ma hix attitudni re/enti u lanqas ma hi attitudni lokali, i]olana. Tie[u l-lewn ta’ partit imma ma hix parti;;jana. L-importanza talimma;ni hi kbira sa[ansitra fil-qasam reli;ju], fejn ixxbieha hi suppost meg[luba mill-fidi fl-ispirtu. U madankollu, anki fir-reli;jon, – Mediterranja u Maltija, u mhux biss – il-mo[[ li jemmen hu wkoll is-sens li jrid jara u jmiss. Hi tag[lima Aristotelika-Tomista li tista’ tinteressa lil ftit biss, imma hi realtà li a[na lkoll su;;etti g[aliha, anki jekk ma nafux

biha. Is-sensi jitimg[u lillmo[[.

L-elezzjoni kienet mibnija fuq ix-xbieha, u l-figuri kbar imxerrdin mal-pajji] kellhom jie[du post il-gazzetti u lkotba u anki l-manifesti. Ilkartelluni kienu kollha differenti, imma kollha setg[u jissarrfu f’messa;; wie[ed: po]ittiv (il-futur), negattiv (l-img[oddi).

Ri]ultat elettorali jindika sitwazzjoni storika fil-pajji], u ma g[andux g[alfejn jaqsam lill-poplu f’rebbie[a u f’telliefa. Atmosfera kalma hi mertu ewlieni tar-rebbie[. Hu fl-interess tag[na lkoll li nirrikonoxxu dan il-fatt spe/jali. Ma huwiex ambjent post-elettorali li g[andu jg[addi ming[ajr ma jing[araf is-sens sottili tieg[u. Hemm grad g[oli ta’ maturità politika fejn irrebbie[a u t-telliefa ma jdumux ma jer;g[u jsiru poplu mag[qud wie[ed.

It-tendenza elettorali taluniku m[allef kompetenti ta’ dan kollu – il-poplu sieket – hi tendenza po]ittiva, apprezzattiva, relattivament kalma. Il-poplu Malti qieg[ed juri li, ikun min ikun fissetg[a, jixtieq jg[ix f’ambjent inqas politi/izzat, inqas parti;;jan, aktar prudenti.

Forsi t-tellieqa elettorali tul din il-le;islatura bejn il-PL u l-PN se tkun f’din ilmog[dija: ;entilezza. Inqas parti;;jani]mu jfisser, qabelxejn, li l-a;enda tinbena fuq l-isfidi so/jali u mhux fuq il-persuni.

L-g[eluq ta’ epoka It-telfa tal-Partit

Nazzjonalista ma hix qabelxejn telfa elettorali.

G[andha g[eruq fondi, g[ammieqa, ta’ epoka kumplessa li titlob li tiftiehem. Ir-ra;unijiet ma g[andhomx jitfittxu biss filmi]uri politi/i, li kienu su//ess. – L-istorja tal-Prim Ministru Lawrence Gonzi hi storja ta’ su//ess. – Irra;unijiet tar-ri]ultat jitfittxu i]jed fl-ambjent kulturali dominanti li ninsabu fih u li jfisser li fa]i kulturali waslet biex tintemm u fa]i o[ra waslet biex tibda.

❝

F’dan id-dawl jista’ jiftiehem il-konfront, pjuttost kalm u e]emplari, bejn Lawrence Gonzi u Joseph Muscat. Ma kinux biss ]ew; mexxejja. Kienu wkoll ]ew; persuna;;i li ltaqg[u wi// imb wi// fil-bieb tal-Istorja: wie[ed miexi biex jo[ro;, u l-ie[or miexi biex jid[ol.

Etajiet u vi]jonijiet u karattri differenti, imma t-tnejn aktarx konvinti li kienu i]jed jaqblu milli ma jaqblux bejniethom.

L-arlo;; kien qieg[ed jimmarka [in differenti g[al kull wie[ed minnhom. Iddistanza bejn il-voti ta’ na[a u ta’ o[ra tiftiehem ukoll f’dan id-dawl.

Il-punt tal-qbil bejn i]-]ew; na[at

Kollox jindika li hemm punt fejn i]-]ew; na[at – tradizzjonalment kuntrarji g[al xulxin f’kollox – jistg[u jiltaqg[u. Malta g[andha tradizzjoni twila ta’ ]ew; po]izzjonijiet politi/i li ma jiltaqg[u qatt, fuq xejn. Hi l-ewwel premessa ta’ kull diskors, ilpunt tat-tluq ta’ na[a kontra l-o[ra: “a[na g[andna ra;un dejjem, u huma ma g[andhom ra;un qatt”.

Dan ir-ritornell nazzjonali, fondamentali, ma jistax jiftiehem jekk mhux g[aliex fil-konfront bejn il-partiti hemm xi [a;a eqdem, wisq akbar minnhom stess. Hi xejra ta’ tribali]mu, anki jekk /ivili, eman/ipat.

Fl-isfond tal-elezzjoni re/enti jista’ jing[ad li qieg[da sse[[ bidla ;enerazzjonali li tara laffarijiet b’mod inqas ri;idu, statiku, de/i].

Il-kwadru ta’ a[na (tajbin dejjem)u huma ([]iena dejjem) ma g[adux jikkonvin/i lil kul[add, anki jekk il-pajji] g[adu jwelled lit-trabi tieg[u fil-benniena tal-partit. I]-]g[a]ag[, ulied i]-]mien teknolo;iku, ma jdumux ma jibdew iterrqu g[al rashom. It-teknolo;ija mhux biss hi brava; hi wkoll ingrata, nieqsa mis-sens talIstorja; t[assar u tinsa malajr.

minn Oliver Friggieri

Fidu/ja fl-avversarju Kull pass li sar fl-a[[ar elezzjoni biex tonqos il-firda u biex tikber it-tolleranza

kien pass tajjeb u li ppremja lil min [adu. Hu l-pass il;did, il-mertu storiku ewlieni li jista’ jinkiseb fil-livell tattmexxija ta’ na[a jew o[ra.

Re;g[et qieg[da tikber ilmoda tad-diskors ‘]g[ir’, ir[is, pettegolu, personali. Lg[eluq tal-[ajja lokali sikwit inessi l-vi]joni internazzjonali li g[andu jkun hemm il-[in kollu.

Minkejja dan kollu, ;enerazzjonijiet s[a[ ta’ Maltin illum ma japprezzawx id-diskors ]g[ir ta’ favurkontra, dejjem prevedibbli.

Lilhinn mill-idea tal-partit mag[luq, parrokkjali, hemm id-dinja miftu[a. Il-buttuna llum tifta[ it-twieqi kollha.

L-elezzjoni wriet li ddomanda g[allparti;;jani]mu mqit qieg[da tonqos, jew g[allinqas qieg[da tkun sodisfatta b’passjonijiet o[ra. Il-[akma tal-argument eleganti, meqjus, u r-rispett lejn po]izzjonijiet diversi, huma xejriet ta’ epoka li ilha li bdiet f’Malta wkoll.

I]-]g[a]ag[ Maltin huma mudelli ta’ dan. I]-]ew; partiti fil-Parlament issa huma mistennija juru li fehmu l-g[eliem ta]-]mien.

Il-vot hu /ekk miftu[.

L-epoka li t[oll ir-rabtiet L-elezzjoni wriet ukoll li kull epoka hi kumplessa u flistess [in hi wa[da, mag[quda, organika. L-istess kwalità tinstab f’oqsma differenti. Fost l-o[rajn, din hi l-epoka tal-g[a;la, tat-telfa tas-sens tal-permanenza, tatta[lil tal-forom li jorbtu g[al dejjem jew fit-tul. g[al pa;na 13

Il-poplu Malti qieg[ed juri li, ikun min ikun fis-setg[a, jixtieq jg[ix f’ambjent inqas politi/izzat, inqas parti;;jan, aktar prudenti

❞

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Opinjoni

13

“Wara l-elezzoni kien imiss li l-Partit Nazzjonalista wkoll ja[tar mexxej ;did u jniedi pro/ess ta’ ti;did li jidher li g[adu fil-bidu tieg[u.

X’hemm isba[ minn hekk^”

L-isem tal-epoka l-;dida> ;entilezza minn pa;na 12

Pere]empju, i]-]wie; dejjiemi jinsab fi kri]i, u lkompjuter jitlob li jkun a;;ornat, jew imbiddel, jew…

It-teknolo;ija ma hix biss mezz ta’ effi/jenza; hi wkoll kaw]a ta’ vi]joni ;dida tal[ajja. Kollox jitlob biss ittag[fisa ta’ buttuna; ‘digito, – mhux cogito – ergo sum’.

Anki jekk il-verità e]istenzjali kienet u se tibqa’ l-istess, in-nu//ali li j[ares lejn dik il-verità tbiddel. Hi tteknolo;ija li biddlitu. ‘Life is now’: mhux veru, imma veru wkoll.

Sa ftit ilu partit kien ibassar u janti/ipa kwistjonijiet so/jali, waqt li llum is-so/jetà tg[a;;el aktar minnu. Hi l-kwistjoni kollha ta’ Mintoff: beda biex g[a;;el aktar mill-poplu, u spi//a biex kellu jara lill-poplu jg[a;;el aktar minnu. L-istess mudell jispjega l-qag[da li kellu jg[addi minnha l-Partit Nazzjonalista fil-millennju l;did: minn ‘religio et patria’ sa lil hinn minnu. Kull a;;ornament jimplika ritmu, bidla fil-pass.

L-g[aqda tag[na lkoll> flimkien kollox possibbli L-g[ajta rebbie[a ta’ Joseph Muscat ‘Malta tag[na lkoll’ hi msie[ba mal-istedina tieg[u

g[all-g[aqda nazzjonali. Hi g[ajta li fl-img[oddi [ar;et minn fomm il-mexxejja Nazzjonalisti wkoll.

Din il-kontinwità bejn ilPrim Ministru Muscat u Prim Ministri Nazzjonalisti g[andha tferra[ lil kull min ibati biex jifhem kif poplu b[all-poplu Malti jista’ jissokta jinfired u jiggwerra sewwasew g[aliex iddemokrazija tinkludi aktar minn partit wie[ed, lill-o[rajn ukoll.

G[all-kuntrarju, ilmodernità titlob li jien nistma lili nnifsi proprju g[aliex je]istu l-o[rajn, li ming[ajrhom ma nistax ne]isti jien. Jien – ji;ifieri lo[rajn; l-o[rajn – ji;ifieri jien.

Is-slogans re/enti ta]-]ew; partiti jimir[u fuq medda tassew dejqa ta’ spazju. Hi medda semantika ]g[ira li turi li jaqblu. It-tnejn iduru madwar l-istess firxa /kejkna ta’ kliem Malti (diwi talvokabularju essenzjali talInnu Malti). Partiti diversi, u mhux opposti.

U x’hemm isba[ minn hekk? Dan hu sinjal ie[or ta’ kemm i]-]errieg[a mix[uta minn mexxejja pre/edenti qieg[da tinbet u se tissokta tikber – minkejja kollox. Hi g[a]la li titlob sogru, umiltà, konvinzjoni u fuq kollox

❝ L-istorja tal-Prim Ministru Lawrence Gonzi hi storja ta’ su//ess

❞ rispett. Mill-bqija, din hi lepoka tar-rispett lejn iddiversità. U f’dan il-ka] hi ddiversità politika, partitarja.

B[alma l-kultura tar-rispett lejn id-diversità da[let f’oqsma o[rajn, hekk ukoll wasal ilwaqt li l-istess progress ise[[ fil-qasam tal-partiti.

Il-Parlament hu l-a[jar post minn fejn tikber u tixtered din l-attitudni. Kodi/i ;entili ta’ [sieb u ta’ diskors.

Reba[ il-poplu Malti kollu Wara sensiela twila ta’ su//essi matul snin twal, u fi ]mien ta’ kri]i e//ezzjonali fid-dinja kollha, il-Prim

MInistru Lawrence Gonzi ma reba[x l-elezzjoni, u tilifha b’vot li juri bidla kbira fil[sieb Malti.

Hi realtà normali; hi storja ta’ su//ess ta’ disa’ snin s[a[ mimlijin maltemp. Ma hux vot kontra l-img[oddi, imma vot favur il-futur. Hu sinjal tal-epoka, li jitlob st[arri; metodiku u dettaljat, u li jispjega fejn u g[aliex kemm il-Partit Laburista li reba[ u kemm il-Partit Nazzjonalista li ma reba[x huma s[ab serji fl-istess esperjenza. Il-figura ta’ Joseph Muscat hi punt ta’ riferiment, kif se tkun dalwaqt il-figura ta’ Simon Busuttil.

Qatt fi ]mienna ma kien hawn ri]ultat elettorali de/i]iv daqs dan. Qatt fi ]mienna ma kien hemm spazju elettorali daqs dan bejn i]-]ew; blokki ewlenin. U madankollu qatt ma kien hawn elezzjoni kwieta, pulita, b[al din li ;iet u saret u g[addiet b[allikieku kienet la[[ar ]iffa tar-rebbieg[a.

Dan ma hux mertu ]g[ir – tag[na lkoll. Il-post ta’ partit hu li jkun f’postu, u mhux bilfors fil-poter.

Poplu tant /kejken fid-daqs, u poplu tant kbir fin-nobbiltà tal-qalb. Matur g[ax antik, dehni g[aliex tg[allem millakbar [akkiema, modern g[aliex jaf ji;;edded. B[al karozza: biex tissewwa trid t[alli t-triq u tidda[[al f’garaxx.

Ftit snin ilu kien il-Partit Laburista mmexxi b’g[aqal kbir minn Joseph Muscat li fehem il-waqt storiku tieg[u, ;edded il-partit b’kura;; u bi [sieb, u l-poplu wie;bu bilmaturità tipika tieg[u. Kellu ideat /ari sa mill-bidu u mexa fuqhom b’mod li interpreta x’qieg[ed jixtieq il-poplu Malti f’din il-fa]i: kalma, rispett, ;entilezza.

Din hi kisba kbira g[al kul[add, anki g[anNazzjonalisti, g[aliex il-PN je[tie; il-kalma tarriflessjoni aktar minn kul[add, illum, aktar minn qatt qabel. Il-problema talPN mhix ir-ri]ultat talelezzjoni imma l-i]vilupp tal-identità tieg[u, kompromess me[tie; bejn limg[oddi (kostanti) u l;ejjieni (varjabbli), bejn TalPietà u Brussell.

Wara l-elezzoni kien imiss li l-Partit Nazzjonalista wkoll ja[tar mexxej ;did u jniedi pro/ess ta’ ti;did li jidher li g[adu fil-bidu tieg[u.

X’hemm isba[ minn hekk?

Liema nazzjon jista’ jkun matur aktar minn hekk? {arsa mill-qrib lejn ilpartiti turi li huma jixxiebhu wisq aktar milli ja[sbu. Fejn hemm ir-rieda tajba, ma hemmx telliefa. L-isem talepoka l-;dida: ;entilezza.

16

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Opinjoni

L-immigrazzjoni Fl-a[[ar jiem re;a’ tqanqal is-su;;ett tal-immigrazzjoni.

Malta pajji] ]g[ir b’qalb kbira li dejjem g[amel minn kollox biex juri solidarjetà u jg[in kemm jista’ lil dawn ilpersuni li jissugraw [ajjithom bit-tama ta’ [ajja a[jar.

Madankollu, Malta ma tistax terfa’ dan il-pi] we[idha min[abba diversi ra;unijiet fosthom i/-/okon tag[ha, irri]orsi limitati u l-problemi demografi/i li fenomenu b[al dan jista’ j;ib lil pajji]na.

Il-PN fil-gvern dejjem insista mal-UE li pajji]na ma jistax ikampa wa[du b’din ilproblema. Niftakar lill-Kap tal-Partit Simon Busuttil filParlament Ewropew jikkritika bil-qawwa kollha g[al diversi drabi lill-UE dwar in-nuqqas ta’ impenn tal-istati membri li juru solidarjetà ma’ Malta f’din il-kwistjoni. U dan meta f’disa’ snin s[a[ il-Partit Laburista qatt ma kellu MEP ja[dem fil-Kumitat tal:ustizzja u l-Intern biex jikkontribwixxi direttament f’din il-kwistjoni.

Infakkar li gvern Nazzjonalista akkwista 130 miljun ewro f’fondi Ewropej biex bihom isa[[a[ linfrastruttura tieg[u kontra lisfida tal-immigrazzjoni. Bissa[[a t’hekk immodernizzajna t-taqsima marittima u xtrajna makkinarju u assi o[ra li qatt ma [lomna li jkollna.

Irnexxielna nakkwistaw ukoll pro;ett ta’ rilokazzjoni li bih pajji]i Ewropej [adu mas-700 persuna minn Malta. 1,300 immigrant ie[or ittie[du millIstati Uniti. Barra minn hekk, gvern Nazzjonalista [adem biex f’kull inizjattiva Ewropea f’dan il-qasam, tidda[[al aktar u aktar solidarjetà.

U peress li l-immigranti ;ejjin mil-Libja, [dimna [afna biex naraw li l-Libja tqum fuq saqajha biex tkun tista’ terfa’ l-obbligi tag[ha malimmigranti. Mhux tort tag[na li l-Libja g[adha mhix fuq saqajha. I]da ]gur li lgvern Nazzjonalista ma qag[adx lura, kuntrarjament g[al dak li g[amel Muscat

minn Mario Rizzo Naudi rizzomar@synapse.net.mt

meta faqqg[et ir-rivoluzzjoni fil-Libja.

Il-gvern Nazzjonalista kien ukoll iebes meta kien hemm b]onn. Meta ;ie ppre]entat ilPatt dwar l-Immigrazzjoni, Malta [adet po]izzjoni b’sa[[itha kontra jekk ma jkunx hemm referenza g[allburden-sharing. U dakinhar g[addiet tag[na. Konna ibsin ukoll dwar il-li;i rigward permessi ta’ residenza fit-tul

g[al dawk li jgawdu minn protezzjoni internazzjonali.

I]da dan dejjem sar dwar issu;;ett tal-immigrazzjoni.

Illum g[andna Prim Ministru li wara 100 jum biss fil-poter qata’ qalbu minn din il-problema. Malli waslet lewwel dg[ajsa bl-immigranti, Muscat g[a]el li jkun populist u jilg[ab bis-sentimenti talpoplu. Minflok ma kompla jibni fuq dak li [alla l-PN filgvern, g[a]el mill-ewwel ittriq tat-theddid kontra l-UE, li ju]a l-veto anke f’materji li mhumiex relatati. Din hi lewwel darba li smajnieha din fl-UE. Mhux hekk biss, imma Muscat hedded li jibda j[addem politika ta’ pushbacks li f’sentenza li tat il-Qorti Ewropea tal-:ustizzja qalet li din il-prattika tmur kontra d-drittijiet tal-bniedem.

Il-PN jifhem is-sentiment tal-poplu Malti f’din ilkwistjoni. Jifhem ukoll li din hi kwistjoni sensittiva imma wie[ed irid joqg[od attent li lMaltin ma jibdewx jirra;unaw bil-passjoni kif qed jag[mel

b[alissa l-Prim Ministru Muscat. I]da r-reazzjoni u la;ir tieg[u mhumiex se j;ibu ri]ultati. Anzi, se jwasslu g[al [sara kbira g[ar-reputazzjoni ta’ Malta fl-UE g[ax nispi//aw i]olati u b’idejna f’idejna, kif ;ralu [addie[or meta pprova jag[mel hekk.

B[allikieku dan ma kienx bi]]ejjed, Muscat kellu wkoll lardir li jg[ajjar u jurta lill-I]vezja permezz tal-kliem li indirizza lejn Cecilia Malmström li juri linesperjenza li g[andu filpolitika internazzjonali. Irridu niftakru li Malta g[andha kummer/ tajjeb fil-qasam tal-igaming u g[andna noqog[du attenti li bl-azzjonijiet tag[na ma nnaffrux dan l-investiment.

Il-PN ma ji[ux gost li jaslu [afna immigranti f’pajj]na imma jemmen f’politika soda u ta’ bilan/ li filwaqt li naqdu lobbligi tag[na li nsalvaw u li nistmaw lil dawn il-persuni, flistess [in nag[mlu dak kollu possibbli b’kull mezz ra;onevoli biex insolvu din il-problema ming[ajr ma nurtaw lil [add u ming[ajr ma ni;u i]olati.

Bejn stilla u o[ra Li tg[ix [ajtek fix-xandir u fl-g[ajn pubblika jfisser li tidra tg[ix bil-qlajjiet, blg[ajdut. B[alma tidra tg[ix fost intervisti, mistoqsijiet mit-triq u attenzjoni talpubbliku.

Waqg[etli ]okorti f’dan listil ta’ [ajja u rajt kemm min jaqla’ qlajjiet frott ilkur]ità, min frott l-g[ira u min anke b’ri]ultat ta’ entu]ja]mu. Il-verità m’hawnx isba[ minnha i]da fil-verità, hawn min ilfantasija u l-ispekulazzjoni jissodisfawh aktar millverità nnifisha.

G[ajdut prin/ipali hu dwar jekk hux se nkun Kandidat g[all-Parlament Ewropew mal-PN. Ili ni;i mistoqsi ]mien i]da issa li qed joqrob i]-]mien wie[ed jix[et aktar attenzjoni. Ili ni;i m[e;;e;

nikkontesta elezzjonijiet g[al dawn l-a[[ar g[axar snin i]da minkejja li [dimt kampanji elettorali u strate;iji g[al kandidati, qatt ma fassalt l-elezzjoni tieg[i qabel ma kkontestajt b’su//ess l-elezzjoni g[allE]ekuttiv tal-PN. Fil-passat dejjem [arist aktar lejn il-politika fuq barra milli dik interna i]da lperkors tal-[ajja mhux dejjem tkun taf fejn se jwasslek. Illum [idmiti hi fi [dan l-og[la ferg[a tal-PN li tidde/iedi l-istess politika g[all-partit. Hu naturali li ng[id li l-prijorità g[allkandidatura tieg[i tkun malPN. ?ertament i]da li kull min irid ikun rappre]entant ta’ Malta fl-Ewropa jrid i;ib l-interess ta’ kull individwu qabel kwalunkwe partit.

jeanclaudemicallef@gmail.com

Sal-lum g[exna lanomalija li l-Partit li kellu l-vi]joni jda[[al lil Malta flUE jitlef l-elezzjonijiet g[all-Parlament Ewropew.

Smajna b’MEPs li jinsew jivvutaw, jivvutaw bilmaqlub g[al pajji]na jew

ji;bdu l-linja tal-Grupp tag[hom anke jekk g[al Malta ma jkunx jaqbel.

Dan irridu naraw li jinbidel. Min hu vu/i ta’ pajji]na jrid jiddjaloga fuq l-istess nota kemm Malta, kif ukoll fi Brussell. Li di;à limitati b’sitt si;;ijiet ma jag[milx ;id li jkollok min ipo;;i fuq xkaffa l-interessi Maltin. Il-politika ta’ perswa]joni teg[leb kull kobor strate;iku u huma lpoliti/i ta’ dan it-tip li ne[tie;u fl-ikbar parlament tal-kontinent.

Li tkun MEP ma takkwistahx b’degree jew dottorat. Li tkun kapa/i tit[addet fl-interess talMalti tag[mlu billi tisma’ u tg[ix mill-vi/in ir-realtajiet Maltin. Sta g[all-kwalitajiet tal-MEP li jkun kapa/i

jadatta rettorika u djalogi li jwasslu g[all-kompromess mal-kollegi Ewropej. Minn dak il-punt, minn vu/i ta’ pajji]ek trid issir dak li jara li l-[idma tibda verament issir g[al gwadann nazzjonali b’valuri Ewropej.

Ma tistax tippretendi rispett minn xi [add li qabel anqas biss ridt tirrelata mieg[u. Ma tistax ikollok triq fa/li quddiemek ta’ negozjar jekk sa ftit snin ilu nnegozjajt biex Malta ma ssirx membru tal-UE. Dwari u dwar it-triq tieg[i lejn l-UE: nibqa’ nsostni li rrid inkun il-Malti flEwropa u l-Ewropew f’Malta. U jalla dan ilkun/ett jespandi anke ma’ dawk li [admu kontra linteress Malti g[ad-d[ul flUE.

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Opinjoni

17

Immorali u illegali Din il-;img[a tqajmet ilkwistjoni dwar il-push back policy li kkunsidra l-Gvern Laburista. Din l-a[bar dwiet mal-Ewropa. Dan g[aliex din il-politika hi kkunsidrata populista, abbinata ma’ partiti estremi, li jfittxu li jintg[o;bu fi]]mien qasir. Ir-reazzjonijiet immedjati millorganizzazzjonijiet volontarji li ja[dmu fost limmigranti irregolari kienu effettivi fil-kundanna.

Dawn l-organizzazzjonijiet irre;istraw mandat ta’ inibizzjoni mal-Qorti Ewropea g[ad-Drittijiet talBniedem fi Strasburgu. Li ma kienx g[al din linizjattiva u d-de/i]joni f’waqtha tal-Qorti Ewropea li imblukkat id-de/i]joni, ilGvern ta’ Muscat kien jiddeporta lil dawn ilpersuni.

Dan kollu kien se jsir ming[ajr ma jing[atalhom i/-/ans li japplikaw g[allprotezzjoni umanitarja… iktar u iktar kemm kien se jing[atalhom i/-/ans li ji;i kkunsidrat dan id-dritt tag[hom. Fuq kollox, kienu sejrin lura ming[ajr ebda assigurazzjoni dwar issigurtà tag[hom fil-Libja.

Jien tlabt matul id-dibattitu fil-Parlament din il-;img[a x’assigurazzjonijiet ing[ataw mill-awtoritajiet Libjani. Naturalment, bqajt ming[ajr twe;iba. Il-verità hi li ma setg[et qatt ting[ata assigurazzjoni tal-ebda tip dwar is-sigurtà tag[hom.

Nistaqsi: ladarba l-Prim Ministru Muscat qalilna li ng[ata assigurazzjoni millawtoritajiet Libjani, g[aliex idde/ieda li ma jibg[atx ilgrupp kollu lura? G[aliex [ass li kellu jag[]el dawk li

minn Ryan Callus ryancallus@gmail.com

huma vulnerabbli? Naraha stramba [afna! Fl-istess waqt, b’liema awtorità dde/ieda min hu vulnerabbli?

B’liema awtorità dde/ieda li dawk li kellhom jinbag[tu lura, ma jing[atalhomx iddritt fundamentali li

japplikaw g[all-protezzjoni umanitarja?

Dak li se[[ dil-;img[a kien verament xokkanti.

Sibtha xokkanti li pajji]na g[andu Prim Ministru li lest jikkalpesta d-drittijiet fundamentali tal-bniedem biex jintg[o;ob. Latte;;jament ta’ cowboy kellu intenzjoni wa[da: li min jag[mlu jidher b’sa[[tu u kapa/i fuq kollox u fuq kul[add.

Madankollu, id-dinja li ng[ixu fiha llum hi moderna, fejn g[andha tirba[ is-saltna tad-dritt, ta’ dak li hu sewwa. Idde/i]joni immedjata talQorti Ewropea g[adDrittijiet tal-Bniedem kienet kru/jali f’din is-saga.

Li ma kinitx il-Qorti Ewropea, il-Prim Ministru Muscat kien jiddeporta lil dawn il-persuni l-Libja.

Din il-;img[a kellna b[ala pajji] u poplu mument ta’ prova. Hu f’dawn il-mumenti li jo[ro; il-veru karattru talpersuna… jekk a[niex tolleranti jew razzisti, jekk napprezzawx il-[ajja, mhux tag[na biss i]da tal-o[rajn ukoll. Stajna b[ala Oppo]izzjoni [ri;na favur il-push back policy g[a//ap/ip, i]da konna nkunu man-na[a tal-in;ustizzja.

Ir-rwol tag[na b[ala politi/i m’g[andux ikun li nintg[o;bu, i]da li nag[mlu s-sewwa. Ilkoll nixtiequ nirb[u elezzjoni, i]da dan m’g[andux isir akkost ta’ kollox. Nittama li b[ala poplu nag[rfu n-na[a tassewwa, anke jekk din tfisser sagrifi//ji. L-immigrazzjoni irregolari hi sfida… i]da dan mhux il-mod kif nindirizzawha.

Bir-ra;uni tasal… bit-theddid iwarrbuk Fil-Parlament Ewropew David Stellini tkellem malMembru tal-Parlament Ewropew fi [dan il-Partit Popolari Ewropew, Roberta Metsola dwar il-qag[da talimmigrazzjoni f’Malta wara li l-Prim Ministru Joseph Muscat ipprova jibg[at limmigranti lura lejn il-Libja. : Kieku inti kont Prim Ministru u b[alissa taf li de[lin aktar dg[ajjes lejn Malta, x’tag[mel?

David Stellini

:

MEP Roberta Metsola

Kien ikun aktar g[aqli kieku l-Prim Ministru eskala din ilproblema fuq livell Ewropew billi jitlob biex issir laqg[a ur;enti mal-Kapijiet kollha tal-Istati Membri tal-UE biex tinstab soluzzjoni g[al Malta.

Pajji]i o[ra g[amlu dan u lIstati Membri semg[uhom u [ar;u bis-soluzzjonijiet. : G[aliex huwa illegali, skont il-Qorti tad-Drittijiet tal-Bniedem fi Strasburgu li tibg[at lillimmigranti lura fil-Libja?

David Stellini

:

MEP Roberta Metsola

Hemm pajji]i li ma ffirmawx li;ijiet internazzjonali li jassiguraw li kull min jid[ol f’dak il-pajji] ikollu ddrittijiet fundamentali tieg[u rrispettati u wie[ed minn dawk il-pajji]i huwa l-Libja.

G[alhekk, l-Istati Membri talUE jkunu qed jiksru l-li;i internazzjonali jekk jibag[tu persuni, ming[ajr ma jkunu g[addewhom mill-pro/ess talapplikazzjoni tal-a]il jew ming[ajr ma raw jekk dawn il-persuni g[andhomx dritt g[all-protezzjoni skont il-li;i internazzjonali, lura lejn ilLibja. Dawn il-persuni jekk jintbag[tu lura jaffa/jaw problem kbar li mhumiex biss problema so/jali i]da huma problemi li jistg[u jiswewlhom [ajjithom. : Il-Qorti tad-Drittijiet tal-Bniedem qed David Stellini

tg[id li fil-Libja jista’ jkun hemm nies li lil dawn limmigranti jistg[u joqtluhom jew jittorturawhom. : IlQorti tad-Drittijiet talBniedem tg[id li jekk hemm possibbiltà li d-drittijiet tieg[ek se jkunu miksura jekk inti ti;i mbuttat lura, allura dak imur kontra l-li;i Ewropea u l-li;i internazzjonali. Dan ikompli ma’ dak li l-Qorti fi Strasburgu qalet fil-ka] talItalja meta mbuttat lura immigranti lejn il-Libja. LItalja tilfitu dak il-ka] u kellha t[allas 15,000 ewro g[al kull persuna li bag[tet lura. : Il-li;i tg[id ukoll li Malta trid bilfors t[alli lill-immigranti lewwel jid[lu f’Malta, imbag[ad tg[addihom millpro/ess tal-applikazzjoni tala]il fejn hemm tanalizza jekk dawn humiex eli;ibbli.

Madankollu, ma tistax tibg[at lill-immigranti lura ming[ajr ma tkun g[addiethom millpro/ess tal-applikazzjoni g[all-a]il.

MEP Roberta Metsola

David Stellini

:

MEP Roberta Metsola

Hemm [afna passi fil-pro/ess.

Mhux kull persuna li tg[addi mill-ba[ar Mediterran biex tg[addi lejn l-Ewropa tg[addi minn Malta. L-ewwel nett, larmata g[andha d-dmir li ti;bor dawk li jkunu filperiklu li jridu ji;u salvati.

Meta ji;u salvati u jin;iebu fi xtutna, allura rridu naraw minn fejn huma biex naraw jekk g[andhomx dritt g[allprotezzjoni. {afna drabi, kollha japplikaw g[allprotezzjoni u f’dak l-istadju ji;u analizzati lapplikazzjonijiet tag[hom.

Min ji;i e]empju minNi;erja jew mill-Ghana m’g[andux dritt g[allprotezzjoni u f’dawn il-ka]i,

minn Roberta Metsola roberta.metsola@europarl.europa.eu

il-Gvern jibg[athom lura.

I]da jekk persuna ti;i misSomalja jew l-Eritrea, hemm ftehim fuq livelli Ewropej u internazzjonali li hemm riskju kbir li jekk dawn il-persuni jintbag[tu lura, dawn ji;u ttorturati u anke maqtula. Issa l-problema ta’ Malta hija g[aliex trid tippro/essa lapplikazzjonijiet kollha g[alla]il.

Minn meta ;ejt eletta u tkellimt fil-Parlament Ewropew, jien mill-ewwel ikkritikajt lill-Kummissjoni tal-UE, spe/ifikament lillKummissarju Malmström li ma kinetx qed tag[mel bi]]ejjed biex tg[in lil Malta.

Il-problema tag[na hija li kull persuna li tapplika g[allprotezzjoni f’Malta, a[na rridu nibqg[u responsabbli g[aliha. Li se nsostni filParlament Ewropew u nistenna lill-Gvern Malti biex bil-galbu kollu jag[mel dan il-punt, huwa li jekk hemm problema g[aliex a[na qed inkunu responsabbli g[allapplikazzjonijiet tal-a]il kollha, il-pajji]i l-o[ra g[andhom jg[inuna biex

nippro/essaw dawn lapplikazzjonijiet u hekk dan il-pi] jinqasam.

Dawn il-persuni iridu jid[lu fl-UE u din hija xi [a;a li lUE trid tifhem. I]da hemm b]onn li nispjegaw dan b’mod galbat u b’diskussjoni malUE. Jekk se noqog[du nsabbtu saqajna, inkunu arroganti u ng[addu kummenti li jinsulentaw b’mod personali lillKummissarji, allura hekk m’a[na se naslu mkien. Jien dejjem staqsejtha lillKummissarju u s[aqt mag[ha biex tg[inna i]da kif qalet hi stess, biex il-Kummissarju tg[inna f’din il-problema, Malta trid ta;ixxi skont illi;ijiet Ewropej u internazzjonali. : Meta lKummissarju tg[id li verament se tg[in lil Malta, ji;ifieri li dawk l-immigranti li qed ifittxu l-a]il f’Malta, eventwalment jitilqu minn Malta u jmorru f’pajji]i Ewropej?

David Stellini

:

MEP Roberta Metsola

Hemm [afna soluzzjonijiet.

A[na qed nitkellmu dwar numru kbir [afna g[al Malta i]da meta dan jitqabbel matterritorju kollu tal-Ewropa billi xi pajji]i jie[du xi immigrant fit-territorju tag[hom, dan lilhom mhux se jag[mlilhom differenza. Din hija xi [a;a li a[na ilna nispjegawlhom li n-numri huma kbar g[al Malta i]da mhumiex kbar g[all-Ewropa.

Hemm ukoll pajji]i li ta[t Gvern Nazzjonalista konna innegozjajna mag[hom u dawn kienu [adu nies minn Malta. Dawk il-pajji]i li s’issa g[adhom ma [aduhomx irridu ni;ru warajhom biex infakkruhom f’dak li kienu kkommettew ru[hom g[alih.

Dawn huma l-punti li ddiskutejt ma’ Robert Visser,

il-Kap E]ekuttiv tal-A;enzija tal-A]il f’Malta; a;enzija li kieku ma kinetx g[all-[idma kbira ta’ Gvern Nazzjonalista, illum mhix topera minn pajji]na. Din l-a;enzija hija konxja [afna tas-sitwazzjoni f’Malta u trid tg[inna i]da jekk Malta timxi skont illi;ijiet Ewropej u internazzjonali. : Il-Prim Ministru Joseph Muscat qal li lest li ju]a l-veto fil-Kunsill tal-UE fuq su;;etti li m’g[andhomx x’jaqsmu malimmigrazzjoni. X’ta[seb?

David Stellini

:

MEP Roberta Metsola

Din hija mossa perikolu]a [afna. Dejjem emmint li bittheddid ti;i mwarrab. Jekk ilPrim Ministru ja[seb li se jmur fil-Kunsill u jhedded li jimblokka /erti de/i]jonijiet, ir-risposta tal-pajji]i l-o[ra se tkun li meta jkollha b]onn xi [a;a Malta, huma se jimblokkaw lilna. Imbag[ad Malta trid tara kif se taffa/ja dawn il-konsegwenzi.

Din hija mossa perikolu]a [afna fejn inti g[andek Gvern li mhux qed jisma’ mill-pariri legali li qed jing[ata. Gvern Nazzjonalista [adem [afna f’dan il-qasam u g[alhekk a[na g[andna [afna esperjenza. Li kieku Lawrence Gonzi kien jhedded fl-UE ]gur li ma kienx jirnexxilu j;ib aktar minn biljun ewro g[al Malta u fost dawn ilflejjes hemm ukoll flus li ng[ataw biex jg[inuna filproblema tal-immigrazzjoni.

Huwa veru li f’Malta g[andna problema ta’ immigrazzjoni u hawn Maltin li qed i[ossuhom li mhu qed jismag[hom [add.

Jien qed nismag[hom lil dawn in-nies u l-vu/i tag[hom qed nirrapre]entaha fil-Parlament Ewropew b’argumenti legali u sodi u mhux bit-theddid u t-tisbit tas-saqajn.

18

Ittri lill-Editur

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Isle of MTV Sur Editur, Nag[mel referenza g[allittra f’sezzjoni o[ra talistampa li ;;ib l-isem ‘Linkonvenjenzi fil-kun/ert talIsle of MTV’ miktuba millkorrispondent Emily BarbaroSant (In-Nazzjon, 25 ta’ :unju, 2013) billi nfakkar, li nhar il-:img[a, 21 ta’ :unju, 2013 fis-sede tal-Kunsill Lokali Floriana fil-5 p.m. saret Laqg[a Pubblika bejn ilKunsillieri Furjani]i, irrappre]entanti talorganizzaturi tal-kun/ert Isle of MTV u r-residenti Furjani]i (li kollha kemm huma kienu av]ati u mistiedna jattendu permezz ta’ ittra KLF 139/13 datata 10 ta’ :unju, 2013) proprju biex, kemm jista’ jkun, jitne[[ew inkonvenjenzi li seta’ jkun hemm.

Eluf kbar ta’ ]g[a]ag[ kienu fost dawk pre]enti g[all-kun/ert mu]ikali annwali Isle of MTV li jsir kull sena fuq il-Fosos tal-Furjana

Edward Torpiano

Kunsillier, Il-Furjana

I/-?entru tas-Sa[[a tal-G]ira Sur Editur, Dawn i/-?entri tas-Sa[[a huma l-post fejn il-pazjenti jsibu dak kollu li jkollhom b]onn. Meta tkun anzjan, ming[ajr ma trid ikollok tiffrekwenta dawn il-postijiet aktar u aktar.

Nisimg[u u naqraw [afna tgergir u tmaqdir kontra l[addiema ta/-?entri tas-Sa[[a tag[na, min igorr g[al [a;a u min imaqdar o[ra, i]da hu ]gur ukoll li hemm [addiema ddedikati li jag[mlu xog[olhom bir-reqqa u bl-im[abba kollha lejn il-pazjenti.

Kemm ili mmur ninqeda fi/-?entru tas-Sa[[a tal-G]ira, sibt diversi g[ajnuniet i]da b’mod spe/jali nixtieq nirringrazzja lil Stephen Tonna li ja[dem b[ala receptionist f’dan i/-?entru tas-Sa[[a.

Kemm jien kif ukoll diversi nies o[ra li ta’ meta mmur ikunu qed jinqdew, ifa[[ru l-impenn u d-dedikazzjoni ta’ dan il-[addiem li jag[mel minn kollox biex jg[in lillpazjent.

Ta’ dan grazzi u jalla jkollna aktar [addiema bilkwalitajiet sbie[ b[alma g[andu Stephen Tonna. :or; Frendo

L-Imsida

Ittri lill-Editur 19

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

X’qala’ l-ba[ar! Fir-Rabat ta’ G[awdex Sur Editur, Dan l-a[[ar kien hawn min qal li l-gvern g[andu l[sieb li jara jekk g[andux isir pont bejn Malta u G[awdex. Dil-mossa mhix xi novità u normalment issir minn xi partit li jkun qed ifittex xi kemxa voti ]ejda.

Min g[andu memorja qasira g[andu mnejn ma jiftakarx li fl-1976, lejlet lelezzjoni ;enerali, il-Gvern Laburista kien [are; bl-idea ta’ pont mi/-?irkewwa g[all-Im;arr ta’ G[awdex.

Min kien jikkappe;;ja qal li jkun forma ta’ causeway (ji;ifieri, jintradam il-fliegu bejn it-tarf ta’ Malta u l-port tal-Im;arr u fuq dar-radam – og[la minn wi// il-ba[ar – issir triq li tg[aqqad i]-

]ew; g]ejjer). Saret lelezzjoni minnufih u waqa’ s-skiet.

Meta bdew [er;in ilkalkoli fuq dan il-pro;ett ‘brillanti’, instab li l-ispi]a tkun tla[[aq malLm5,000,000,000, (madwar €12,000,000,000) u lispejje] ta’ manutenzjoni annwali jibilg[u d-d[ul kollu tal-ba;it tal-pajji].

Kien hemm min induna bilmi]erja li qatt tista’ ti;i misqija mill-politi/i lillpoplu Malti u G[awdxi.

Sibna, dawn l-a[[ar 25 sena, min jerfag[na u jg[ina nimxu ’l quddiem. I]da sibna li malajr ni]olqu u mmorru lura. G[ala?

N.O.L.

In-Naxxar

Glorifikazzjoni tal-arroganza

Sur Editur, Joseph Muscat fuq il-programm Bondi+ qal: “meta ltqajt ma’ Piano g[edtlu, ‘Isma’, hemmhekk x’nistg[u nag[mlu bih?’.” Dan b’referenza g[all-bini tal-Parlament il-;did. Il-Labour dejjem hekk kien, minn mindu n[akem minn Dom Mintoff. Diskors ta’ bully biex ji;u impressjonati /erti nies. Filwaqt li kliem b[al dan jista’ jimpressjona lil /erti ‘msieken’, fil-verità ma hu xejn [lief il-glorifikazzjoni tal-arroganza.

Mario Agius Ra[al :did

Sur Editur, Fir-Rabat ta’ G[awdex, tiela’ lejn il-Pjazza tat-Tokk, hemm roundabout f’salib it-toroq: ittriq ta’ Marsalforn, dik ta’ Putirjal u nofs it-triq mag[rufa b[ala tat-Ti;rija g[ax hawn kienu jin]ammu t-ti;rijiet talbhejjem f’okka]jonijiet ta’ festi b[al dik ta’ Santa Marija. Irroundabout hi tefg[a ta’ ;ebla mill-G[assa Prin/ipali talPulizija f’G[awdex.

Niftakar i]-]mien meta, flok din ir-roundabout kien ikun hemm kuntistabbli tal-Pulizija jidderie;i t-traffiku l-;urnata kollha, avolja t-traffiku dakinhar kien kwa]i xejn [dejn dak tal-lum. Illum lanqas irroundabout kwa]i ma tidher. }ebg[uha darba, snin ilu u ttraffiku g[amel il-parti tieg[u kontra tag[ha.

G[ax Alla hu ta’ [niena kbira ma ji;rux ruxxmata di]grazzji tat-traffiku f’dan ilpunt ta’ Triq it-Ti;rija. Traffiku li jkun ;ej mit-Tokk, trakkijiet u karozzi u xarabanks spiss jevitaw din ir-roundabout meta

b’xejn biex dawn lattivitajiet saru possibbli.

Niftakar l-ewwel attività kienet il-breakfast fejn wie[ed seta’ jinnota li diversi kollegi u benefatturi o[ra wrew li kienu lesti jag[tu l-kontribut massimu tag[hom kemm permezz ta’ g[otjiet kif ukoll permezz ta’ diversi rigali. Dan kien il-bidu li tani ddeterminazzjoni u l-kura;; li ng[in lil Valerie g[ax ilb]onnijiet tag[ha kienu kbar.

Niftakar x’sorpri]a kienet [adet dakinhar tal-festin ta’ g[eluq l-40 sena tjag[ha u x’bi//a xog[ol kienet biex in]ommu kollox sigriet [alli ssorpri]a tirnexxi. U s-sorpri]a rnexxiet g[ax fis-sala kien hemm ’il fuq minn 140 persuna li attendew. Ir-radd ta’ [ajr tieg[i jmur lejn dawk kollha li g[enu f’din il-[idma ta’ ;bir ta’ fondi g[all-[abiba tag[na Valerie.

Minkejja l-problemi li kienet g[addejja minnhom, Valerie kienet dejjem bittbissima. It-tgergir ma kienx parti minnha u wisq aktar ma approfittat mis-sitwazzjoni.

Kienet l-hena tag[ha tie[u [sieb omm fil-[las, minkejja li

kuntistabbli ma tarahx u ma ssibux b’nemes. Forsi ma ji;ix assenjat g[al dmirijiet hawn.

Aktar u aktar. Int u ;ej middirezzjoni ta’ Ta’ Ker/em lejn il-Pjazza ta’ Savina, fil-bidu tat-telg[a hemm l-avvi]i li jg[idu li trakkijiet u in;enji kbar m’g[andhomx permess li jitilg[u minn din it-triq.

Minkejja dawn l-avvi]i, in;enji pprojbiti telg[in kontinwament, wie[ed wara l-ie[or. Kieku xi gwardjan G[awdxi jew Malti hemm, g[ax ;ieli kellna anki gwardjani fuq muturi, imma twissijiet lil min jabbu]a xejn u xejn! :ieli g[al ftit ma ji;rux di]grazzji meta t-trakkijiet ikunu se jo[or;u minn Triq Mons. Lwi;i Vella g[al Pjazza ta’ Savina!

Mhux trakk jew tnejn kuljum, i]da kontinwament telg[in, il-;urnata kollha. Innies, iva, tgerger. Imma sa hawn naslu! Gwardjani, iva.

Twissijiet le, [lief g[al xi pparkjar [a]in!

?ittadin

Il-Belt Victoria

Ir-rati g[oljin tal-elettriku

Sur Editur, Dan l-a[[ar kien hawn ilment li fi knisja parrokkjali G[awdxija jkun hemm mixg[ula 30 spotlight matul il-quddiesa ta’ kmieni filg[odu u dik ta’ filg[axija, kuljum tul is-sena kollha.

Jekk ming[ajr tad-dawl kollu, wie[ed jista’ jitgerbeb u jkorri, hemm ra;un valida, i]da jekk le, hemm u]u esa;erat tal-elettriku, i]jed u i]jed meta tqabblu mar-rati g[oljin li qed ikollu

Tislima mill-qalb...

Valerie Ghigo (1972-2013)

Sur Editur, Sirna [bieb f’Labour Ward fl-Isptar Karen Grech. Dan imur lura 18-il sena, e]attament meta bdejt na[dem b[ala midwife.

G[amilt ]mien na[dem ma’ Valerie fl-istess shift u g[aldaqstant, il-[biberija tag[na bdiet tikber sew.

Madwar [ames snin ilu, Valerie ;iet fuqi u qaltli li kellha l-marda tal-kan/er.

In[sadt mal-a[bar li qaltli u weg[idtha li se nkun mag[ha tul it-triq kollha biex tkun tista’ ti;;ieled din il-marda.

Matul dawn is-snin, kienu diversi l-kollegi tal-post taxxog[ol li flimkien g[amilna dak kollu possibbli biex ng[inu lil Valerie. Niftakar li l-ewwel [sieb kien li norganizzaw attivitajiet ta’ fundraising; minn Breakfasts f’lukandi ewlenin, [ar;iet diversi filg[odu, il-festin f’g[eluq l-40 sena tag[ha li sar fil-Ka]in tal-Banda San Gabriel f’{al Balzan u la[[ar attività kienet il-Party tal-Milied fis-Sala talKappillan fis-Swatar. Dawn is-swali kienu ng[ataw

jkunu se jie[du d-direzzjoni ta’ Putirjal biex imorru lejn Pjazza San Fran;isk jew il-bus terminus. Hekk fa/ilment jg[addu lil dawk l-in;enji li jkunu ;ejjin minn Marsalforn jew mill-parti t’isfel ta’ Triq itTi;rija. Jg[adduhom, iva, imma anki spiss ikunu se ja[btu. G[aliex? G[ax ittraffiku li jkun ;ej mit-Tokk spiss ma jdurx mal-istess roundabout, imma, biex iqassar it-triq, jg[addi min-na[a ta’ fuq tal-istess roundabout. U Alla jbierek, kieku xi darba jitkellem xi [add jew jing[ata xi biljett ta’ kontravenzjoni. La mill-Pulizija u lanqas millgwardjani tat-traffiku!

Aktar. Mur lejn l-istess Tokk, il-pjazza ewlenija ta’ G[awdex.

Sa ftit ]mien ilu, hemm dejjem kont tara kuntistabbli, ;eneralment [dejn il-Banka :uratali. Jidderie;i t-traffiku biex ma jinqalg[ux in/identi spe/jalment bejn traffiku nie]el mi/-?ittadella u traffiku li jkun ;ej mit-Ti;rija jew mill-Pjazza ta’ Savina. Illum spiss lil dan il-

j[allas il-pubbliku g[all-forniment tal-elettriku.

Ta’ min jistaqsi wkoll b’liema ra;uni [afna ;onna pubbli/i – fosthom tal-Gardjola fl-Isla – [afna dwal qawwija jibqg[u mixg[ulin sa tard [afna billejl, meta bil-li;i dawn il-;onna suppost li jkunu mag[luqin.

L.M.N.

Ra[al :did

Apprezzament>

John Gatt

xi drabi ma kinitx b’sa[[itha bi]]ejjed. {a;a li g[allmitni kienet il-mod kif wie[ed g[andu japprezza l-[ajja u ju]a l-[in kollu possibbli kemm fuq il-post tax-xog[ol, kif ukoll id-dar mal-familja.

Kien jin[ass il-vojt tag[ha wkoll meta kienet tkun imsiefra g[at-terrapija u ma’ min kont niltaqa’ li jkun jaf lil Valerie, kien jistaqsini dwarha. {dimna flimkien, [ri;na flimkien, i//ajtajna flimkien u studjajna flimkien ukoll.

G[amilna d-Degree filMidwifery, u re;g[et spikkat id-determinazzjoni ta’ Valerie li minkejja li kienet qed tie[u t-terapija, kienet qed tistudja biex tikseb id-degree. Dan irnexxielha tag[mlu wkoll b’[ilitha kollha.

Diffi/li li wie[ed jispjega lvojt li [alliet Valerie. Il-fidi tag[na tg[inna nifhmu u na//ettaw li Valerie qieg[da f’post a[jar ming[ajr tbatija.

Valerie, minn fejn qieg[da, itlob g[alina [alli g[ada pitg[ada ner;g[u niltaqg[u fil-fer[ li ma jispi//ax.

Doreen Cassar Il-Mosta

Bid-dispja/ir tat-tluq ta’ John Gatt minn {a]}ebbu; g[all-[ajja ta’ dejjem personalment nikkonsidra b[ala t-tmiem tal-era Nazzjonalista ta’ dan il-lokal tal-qatt minsi n-Nutar Philip Saliba (1922-2011) – l-ewwel Deputat Nazzjonalista }ebbu;i. S[abu li mietu qablu kienu prin/ipalment Pinu Bartolo (Bona), :u]i Mercieca, :u]i Cassar, Baldacchino, u o[rajn. I]da mhux l-anqas John Gatt, li kien fost dawn il-galoppini Nazzjonalisti li firxu lideolo;ija Nazzjonalista ta’ religio et patria f’{a]}ebbu;. Dan kollu kien ;ej wara s-sisien sodi li kien [alla :or; Borg Olivier meta g[al ]mien twil kien jo[ro; b[ala kandidat fuq {a]-}ebbu; u s-Si;;iewi mal-PN g[al dan iddistrett.

John Gatt kien fost lewlenin li [abirku mhux ftit biex infeta[ l-ewwel ka]in Nazzjonalista f’{a]}ebbu; f’numru 86 Triq ilKbira. Kien ukoll fost lewwel li stabbilew l-idea

tal-kumitati tan-nisa fi [dan il-PN li wara nfirxet fl-ir[ula u l-bliet tista’ tg[id ma’ Malta kollha.

Ma nistax ma nsemmihomx b’isimhom dawn il-pijunieri: Filippa Sammut, Maria Tanti, Lucia Farrugia, Luckie Abela, Rosina Abdilla, Marie Louise Saliba, Joan Antida Gatt (mart John Gatt) u Carmen Cassar.

John Gatt kien ;ej minn familja rispettabbli [afna f’{a]-}ebbu;. Missieru Adeodato kien g[al ]mien twil Surmast tal-Ka]in talBanda San Filippu. Warajh kien la[aq [uh is-Surmast Philip li lkompo]izzjonijiet mu]ikali tieg[u waslu sa[ansitra s’g[and il-President talIstati Uniti tal-Amerika.

Fl-a[[ar nett irrid inrodd [ajr lil John g[al dak kollu li g[amel g[all-pajji] fixxog[ol tieg[u fis-servizz /ivili u xejn anqas b[ala attivist kbir tal-PN g[al tant snin.

Michael Bonnici {a]-}ebbu;

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Collage

1

Koordinazzjoni: Joe Cassar – mument@media.link.com.mt

LEJN EDIZZJONI O{RA TAL-MALTA JAZZ FESTIVAL Il-Malta Jazz Festival itella’ s-siparju nhar il-{amis li ;ej, 18 ta’ Lulju, f’Ta’ Liesse, fejn l-ewwel serata tilqa’ lil Charles ‘City’ Gatt, eks direttur artistiku ta’ dan ilfestival, flimkien malVibraphone Quintett, Gerald Clayton Trio, Logan Richardson u Robert Glasper Experiment li g[adu kemm reba[ Grammy Award g[alla[jar R&B album ‘Black Radio’.

L-g[ada l-:img[a jdoqq ilkwartett ta’ Walter Vella, Vijay Iyer Trio, u Gregory Porter. L-a[[ar jum, is-Sibt 20 ta’ Lulju, hu riservat g[allmu]ika lokali minn CUSP. Il-kwartett ta’ Gilad Hekselman u Michel Camilo Trio j;ibu fit-tmiem ledizzjoni ta’ din is-sena.

G[all-ewwel darba, b’kollaborazzjoni malAmbaxxata Maltija fi Franza u l-MIA, se jitnieda wkoll ilMalta Jazz Contest. Dan se jsir il-{add li ;ej u hu miftu[ g[as-solisti Maltin tal-jazz sal-età ta’ 35 sena. Ilparte/ipazzjoni hi bla [las u rrebbie[ jie[u sehem filfestival Les Sons d’Une Île f’Pari;i.

Ara wkoll pa;na 5

’

’ ;ewwa

F pa;ni ta

3 Restawrat il volum -

tal-Kantilena

8-9 Qassis li

g[araf jimxi ma]-]minijiet

Charles ‘City’ Gatt, fuq il-palk f’Ta’ Liesse fl-ewwel serata tal-Malta Jazz Festival il-{amis li ;ej

2 COLLAGE

?INEMA

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

The Iceman (KRS – 16)

Din hi l-istorja, il-bi//a lkbira tag[ha vera, dwar qattiel serjali bl-isem ta’ Richard Kuklinski, li kien mag[ruf ukoll b[ala ‘The Iceman’, li eventwalment sar qattiel professjonali m[allas minn gang kriminali.

Dirett b’[ila kbira minn Ariel Vroman, li kellu sehem ukoll fl-iscript, l-istorja proprja u l-kronolo;ija nbidlu, probabbilment biex ikun jista’ jin[adem film.

Vroman jirnexxilu jikseb interpretazzjonijiet mill-aqwa minn Michael Shannon b[ala Kuslinski u Winona Ryder b[ala martu Deborah, biex ma nsemmux lil Ray Liotta flaqwa parti tal-karriera tieg[u.

Minbarra l-[afna delitti li wettaq b’effi/jenza u ming[ajr l-i/ken rimors, il-film jag[ti /erta importanza lir-relazzjoni tieg[u ma’ martu li tant kien i[obb flimkien ma]-]ew; uliedu bniet, li ma kienu jafu assolutament xejn dwar iddelitti li kien iwettaq, g[ax ming[alihom li hu dejjem sar aktar sinjur wara li beda ja[dem fl-istock market.

Il-film hu ma[dum tassew tajjeb u j]ommok, g[alkemm kien hemm min ilmenta millfatt li l-iscript jittratta b’mod delikat wisq il-karattru talkriminal li kien hemm min sejja[lu ‘annimal’, tant li bilkemm ma jridx i;ieg[lek tissimpatizza mieg[u.

Behind the Candelabra (KRS – 18)

Aktar milli bijografija dwar il-pjanist famu] Liberace, dan il-film ma[dum b’seng[a u bi [sieb jirrakkontalna storja ta’ m[abba vera, mhux tas-soltu, b’mod li mhux soltu naraw fil-films: hu umoristikament onest, ;enwin u b’/erta intwizzjoni.

Fl-1977 Scott Thorson (Matt Damon) ta’ 17-il sena sar jaf lill-pjanista ikoniku Liberace (Michael Douglas) ta’ 57 sena, u mill-ewwel xeg[let /erta ;ibda bejniethom (Liberace kien gay li min[abba l-karriera u ]-]minijiet kien ja[bi din ittendenza).

Min[abba li ma kellux familja tieg[u, Scott fl-a[[ar isib lil xi [add li jridu, u

The Internship Id-da[k ma jonqosx f’din ilkummiedja, anki jekk fl-a[[ar mill-a[[ar tin[ass b[ala reklam banali g[al Google. Imma g[allinqas Vince Vaughn u Owen Wilson jer;g[u lura flimkien biex jaljenawna millfatt li ba]ikament m’hemmx karattri jew rakkont ta’ interess partikulari.

Fil-fatt hawn narawhom b[ala Billy u Nick, salesmen li jispi//aw bla xog[ol, meta lferg[a tal-kumpanija fejn kienu ja[dmu ting[alaq.

G[alhekk ikollhom japplikaw g[al kors tas-sajf ma’ Google fejn l-istudenti tal-grupp li jmur l-a[jar jing[ataw impjieg mag[ha.

Il-bu]illis ikun li l-bi//a kbira tal-istudenti l-o[ra jkunu ]g[a]ag[ u hawn tibda to[ro; fi/-/ar il-qasma u differenzi ;enerazzjonali, l-aktar min[abba li Billy u Nick ma kellhomx idea tal-avvanzi teknolo;i/i li ]viluppaw minn ]mien meta huma kienu ]g[a]ag[.

Dan iwassal g[al sitwazzjonijiet farseski, hekk kif student ie[or ikun determinat li jissabota;;ja lisforzi tad-duo u l-grupp ta’ nerds tag[hom.

Billy u Nick huma karattri ridikoli kemm trid, imma xi battuti tag[hom i;eg[luk tid[ak… bilfors.

(KRS – 12)

g[alhekk jibda ja[dem b[ala s-sie[eb#ma[bub ta’ Liberace, f’relazzjoni mqanqla li kellha ttul [ames snin.

Liberace kien jipprova ja[bi wkoll l-età tieg[u permezz tal-kirur;ija plastika mill-kirurgu Jack (Robe Lowe), u j;ieg[el lil Scott jag[mel l-istess biex ji;i jixbah lil Liberace meta kien ]g[ir. Imma dan iwassal lil Scott isir dejjem aktar vittma ta’ drogi varji li jordnalu Jack, filwaqt li r-relazzjoni tibda titkisser.

Id-direttur Steven Soderbergh iwasslilna dik li probabbli hi l-aktar produzzjoni esa;erata, stravaganti, f’dawn l-a[[ar snin.

COLLAGE TAG{RIF 3

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Il-Kantilena – serata spe/jali fl-okka]joni tar-restawr tal-volum Xahar wara s-serata f’;ie[ Ru]ar Briffa fil-Palazz ta’ Sant’Anton, il-President ta’ Malta ospita mill-;did lillAkkademja tal-Malti, din iddarba flimkien mal-Kunsill g[ar-Ri]orsi tal-Arkivju Nutarili, g[al serata flokka]joni tar-restawr talvolum li fih tinsab ilKantilena ta’ Pietru Caxaro – g[anja miktuba bil-Malti medjevali u l-eqdem wa[da li nstabet s’issa.

G[all-Akkademja talMalti, l-Arkivju Nutarili hu santwarju tal-Malti bikri m]ejjen b’g[ejun ta’ kliem li jag[tina [jiel ta’ kif kien mitkellem ilsienna fl-epoki tal-img[oddi. Is-sejba talKantilena minn Patri Mikiel Fsadni u l-Prof. Godfrey Wettinger fit-22 ta’ Settembru 1966 qanqlet ri/erka s[i[a u ispirat lil [afna studju]i biex jiddedikaw [inhom ifittxu f’dan l-arkivju u jirrestawraw il-manuskritti mi;mug[in ;o fih.

Matul is-snin l-Akkademja [adet [sieb torganizza g[add ta’ seminars u ta[ditiet fuq il-Kantilena. Nhar il-5 ta’ Novembru 2008 lAkkademja //elebrat g[eluq l-40 sena mis-sejba talpoe]ija medjevali b’serata fil-Knisja ta’ San Duminku, li fiha l-kelliem ewlieni kien il-Prof. Alexander Borg.

L-Akkademja [adet [sieb ukoll tinnomina lil Patri Mikiel Fsadni g[al :ie[ irRepubblika.

Fit-18 u d-19 ta’ April 2009 organizzat ]ew; seminars f’Palazzo Falson u fl-istess post ukoll, it-ta[dita hemme ard bayda v hemme ard seude et hamyra fuq kif il-:eografija tg[inna nifhmu l-Kantilena minn Dr John A. Schembri li saret fl-24 ta’ Lulju 2011.

Fl-a[[ar attività marbuta mal-Kantilena li saret fl-4 ta’ Lulju fil-Palazz Verdala, imtellg[a bi s[ab malKunsill g[ar-Ri]orsi talArkivju Nutarili, tnieda rrestawr tal-volum li fih tinsab l-g[anja ta’ Pietru Caxaro – xog[ol li sar blakbar reqqa u professjonalità minn Dr Theresa Zammit Lupi u li kien sponsorjat mill-Akkademja.

Matul id-diskors tag[ha, u bil-g[ajnuna ta’ ritratti pro;ettati, Dr Zammit Lupi tat rendikont dettaljat ta’ kif sar ir-restawr fuq ilmanuskritt ta’ Brandanu de Caxario.

Dr Joan Abela, kofundatri/i tal-Kunsill g[arRi]orsi tal-Arkivju Nutarili u wa[da mill-voluntiera [abrieka li ja[dmu fl-arkivju, tkellmet dwar il-;id prezzju] merfug[ f’dan l-Arkivju Nutarili – ;awhra tassew importanti fil-wirt nazzjonali ta’ artna.

Id-diskors ta’ Dr Abela

wkoll kien imsa[[a[ minn g[add sabi[ ta’ ritratti pro;ettati biex l-udjenza setg[et tapprezza l-[idma kbira g[addejja millvoluntiera u r-ri/erkaturi li mill-ftit ri]orsi u finanzi li jir/ievu jkomplu jikkultivaw dan il-patrimonju tant g[a]i].

Is-serata kienet im]ewqa wkoll bil-melodiji ta’ Ruben Zahra li daqq i]-]aqq, ilflejguta u ]-]ummara, imsie[eb ma’ Yuri Charyguine li daqq laccordion. Minbarra li semmg[u melodiji millisba[, Zahra ta tag[rif interessanti dwar l-istrumenti nfushom.

Saru wkoll kummenti minn Olvin Vella li wera kif il-

Kantilena hi xhieda /ara ta’ Malti medjevali u kif g[add ;mielu ta’ [sejjes petrifikati fiha llum tlifniehom. {sejjes li [adu l-[ajja hekk kif Prof.

Martin Zammit qara lKantilena wara li ta linterpretazzjoni tieg[u fuq u[ud mill-kliem li nsibu fiha.

Keith Borg qara silta millktieb Esperjenzi ta’ Kittieb – is-sejba tal-Kantilena – u li biha tfakkar Patri Mikiel Fsadni li [alliena ftit ta]]mien ilu. Lejn tmiem isserata, Carmel Azzopard, ilPresident tal-Akkademja talMalti, ippre]enta tifkiriet talokka]joni lill-President ta’ Malta George Abela u lillProfessur Godfrey Wettinger.

Il-President ta’ Malta George Abela flimkien mal-Professur Godfrey Wettinger waqt is-serata fl-okka]joni tar-restawr tal-volum li fih tinsab il-Kantilena

4 COLLAGE

MU}IKA

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

minn Noel D’Anastas – ndanastas@gmail.com

{add ma jaf jag[tik gost daqs l-iXtruppaw...

L-istennija g[at-tieni album ta’ Xtruppaw kienet kbira, imma issa wasal u wasal bilkbir. G[addew is-snin millalbum debuttanti Is-CD taliXtruppaw li kien tnieda waqt kun/ert fil-Luxol Sports Bar f’:unju ta’ seba’ snin ilu.

Xtruppaw irritornaw b’album ;did, b’materjal tajjeb li jkompli jinjettalek ilvini, probabbli aktar minn dak li kien introdu/iehom mal;enerazzjoni tal-meqrudin.

Tapprezza aktar dak li jipprodu/u Xtruppaw waqt xi dehra tag[hom mimlija [ajja u umori]mu, fejn il-buzz jiddomina l-attrazzjoni, fi kliem ie[or, “[add ma jaf jag[tik gost daqs liXtruppaw...”

U hekk kien il-kun/ert ta’ nhar is-Sibt, 6 ta’ Lulju fil{abs il-Qadim ta’ Kordin fejn attendenza kbira ]ammet lappuntament u kul[add [a gost i[oss il-polz, ikanta u jitla’ ’l fuq mal-[oss u l-grinta offruta, mal-versi sublimi daqs dawk ta’ Dun Karm & d-Romantik Co., miktuba minn Jeff Galea u s[abu, l-iXtruppaw.

Dwar il-launch concert u lalbum il-;did Xtruppo]itorju, li ming[ajr tqan]i[ i;eg[lek tistrie[, tkellimt ma’ Jeff Galea li flimkien ma’ Noel Cuschieri Huy, Ronald Grech Santucci, Marvin Zammit u Dino Mifsud Lepre jiffurmaw din il-meravilja.

Xtruppaw nhar is-Sibt li g[adda kienu fl-aqwa tag[hom, umori]mu mimli [ajja, buzz u spettaklu. Lattendenza kienet tajba.

Anki BNI kienu /elebri. Listennija tat il-prova tag[ha, xi tg[id inti^ L-istennija kemm tal-album ;did kif ukoll tal-kun/ert ming[and l-iXtruppaw kienet wa[da twila, g[alhekk ippruvajna li dan il-kun/ert tat-tnedija ta’ Xtruppo]itorju ikun wie[ed memorabbli, kemm g[all-udjenza kif ukoll g[alina stess b[ala band.

G[alhekk, g[amilna l-almu tag[na biex nag[mlu l-aqwa kun/ert li qatt daqqejna, kemm mil-lat tekniku kif ukoll min-na[a ta’ spettaklu.

Jidher li l-[idma tag[na u ta’ bosta nies involuti kienet apprezzata [afna milludjenza. Dik g[alina hi ta’ sodisfazzjon kbir.

Xtruppaw ilhom mill-2005 fix-xena flimkien. Is-CD taliXtruppaw [are; sena wara.

Kien debutt kbir. G[al dawk li forsi baqg[u lura u ma semg[ux bikom, kif tiddeskrivi l-mu]ika tag[kom^ Il-mu]ika tag[na tikkonsisti

(Xellug)> U[ud mill-membri tal-grupp Xtruppaw waqt il-kun/ert. (Ta[t)> il-cover tas-CD

minn kawlata ta’ stili differenti, minn rock g[al punk, g[al country, g[al disco u [afna o[rajn. Li tg[aqqad dawn l-istili b’mod li jag[mlu sens flimkien hi l-lirika bilMalti li tikkonsisti f’umori]mu u satira li llum il;urnata huma pjuttost sinonimi mal-isem Xtruppaw.

Twasslu xenarju ‘cool’ so/jali b’laqta sottili imma fil-vina. Tu]aw l-ilsien nattiv. Jintlaqa’ tajjeb.

G[ala g[a]iltu l-Malti biex twasslu dan^ G[ala lmu]ika tag[kom tag[ti gost^

Nu]aw il-Malti g[ax hu llingwa li nitkellmu biha kuljum, l-iktar lingwa li n[ossuna nistg[u nesprimu ru[na tajjeb biha u, ng[iduha kif inhi... /ertu lingwa;;, daqs kemm jo[ro; sabi[ bil Malti, ma jo[ro; bl-ebda lingwa o[ra.

Il-mu]ika tag[na probabbli tag[ti gost g[ax ma ni[dux lilna nfusna wisq bis-serjetà.

Il-motto tag[na hu li jekk iddiska ma tpo;;ilniex tbissima fuq wi//na, mela mhux postha fir-repertorju tag[na.

Fl-ewwel album kellkom diski b[al Gloria Tonna, Maltin :ewwa l-Awstralja, Malta, :enerazzjoni talMeqrudin, Diska Cool g[arRadio, Dlam ?appa u ri[a ta’ [...., u l-Innu Mar/ (Viva l-Kbir San ?ipress). Kien fih element ta’ identità Maltija. Xi tg[id dwar dan^

Meta nkunu qed niktbu diska ;dida, dejjem nippruvaw ninkludu xi elementi li s-semmieg[ jista’ jasso/ja ru[u mag[hom, xi [a;a mqar ]g[ira li b’xi mod jew ie[or tolqtok personalment. Jaf tkun xi [a;a fil-lirika, jew xi [a;a fil-

mu]ika, però inevitabbilment [afna drabi tkun iddur madwar il-kultura Maltija li tinfluwenzana anki ming[ajr ma rridu.

It-tieni album wara seba’ snin. G[ala domtu daqshekk ma [ri;tu dan il-materjal^ X’kienu l-aktar mumenti sbie[ fir-recording tieg[u^ G[ala Xtuppo]itorju^

Kienu bosta fatturi li affettwaw id-dewmien tattieni album, fil-ma;;or parti tag[hom kienu affarijiet tal[ajja personali tal-membri talgrupp, sew b[ala karrieri, jew preparamenti g[a]-]wie; u lpost, u elf [a;a o[ra. Kien hemm xi ostakli artisti/i ]g[ar ukoll.

Però na[seb in-nuqqas ta’ [in liberu kien l-ikbar fattur.

Jibqa’ l-fatt li t-tieni album involva [afna iktar xog[ol mill-prede/essur tieg[u, peress li tista’ kwa]i tg[id li [adnieha b[ala sfida personali li niktbu u nirrekordjaw la[jar materjal li stajna.

Wara li lestejna x-xog[ol, idde/idejna li nippakkjaw irri]ultat ta[t l-isem Xtruppo]itorju. G[ala Xtruppo]itorju? Biex jekk ma jog[;bokx, taf x’g[andek tag[mel bih! ([a[a)

F’dan l-album qed tippre]entaw xenarju li millfehma tieg[i hu tajjeb daqs jew a[jar minn ta’ qablu.

Siltiet b[al L-Avventuri Maravilju]i ta’ }aren Elvis Ciappara u {rejjef Simili, Frutsalad, Oraklu Di;itali, {abtu ma’ Rizza u o[rajn li di;à saru popolari. Xi tg[id int^ Hu fatt pjuttost mag[ruf li g[al grupp mu]ikali, it-tieni album tieg[u jkun dejjem iktar diffi/li. Ta’ dan nistg[u nkunu xhieda a[na stess. Però

na[seb li bi Xtruppo]itorju rnexxielna no[or;u prodott li jag[mel ;ie[ lill-ewwel album tag[na u dak kollu li jirrappre]enta.

Esplorajna stili li qatt ma daqqejna qabel u na[seb li, kumbinata mal-lirika umoristika, [admet biex ludjenza bil-mod /kejken tag[na, tkun ippremjata talistennija.

tas-snin 70. Min-na[a l-o[ra, l-iktar diska li li ntg[o;bot s’issa, probabbli hi Frutsalad, peress li ppubblikajnieha permezz ta’ Youtube, i]da hemm siltiet o[ra li ntlaqg[u tajjeb [afna u g[andna kur]ità kbira nistennew biex naraw liema diska se tkun l-iktar popolari.

Liema hi l-aktar diska g[al qalbek u l-aktar diska li ntg[o;bot s’issa minn dan il-materjal il-;did^

A[na qabel kollox [bieb antiki u [bieb kbar... ilkumplament jitfassal b’xi mod jew ie[or.

Jien personalment tog[;obni [afna {afna }liq fid-Diskow g[ax minn dejjem xtaqt nag[mel diska stil disco

Kif tikkombinaw bejnietkom^

• G[al aktar tag[rif dwar Xtruppaw ara www.xtruppaw.com.

COLLAGE MU}IKA 5

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

GERALD CLAYTON> wie[ed mill-protagonisti ewlenin fl-edizzjoni ta’ din is-sena tal-Malta Jazz Festival. Fir-ritratt ta’ isfel jidher ma]-]ew; mu]i/isti l-o[ra Joe Sanders u Justin Brown

Stennija g[all-ewwel lejla tal-Malta Jazz Festival f’Ta Liesse Gerald Clayton jag[tina xhieda tat-talent e//ezzjonali tieg[u fuq il-pjanu minn Melanie Camilleri

Wasal l-avveniment mu]ikali li ta’ kull sena jlaqqag[na ma’ personalitajiet kbar u rinomati filqasam tal-Jazz.

Bejn il-{amis 18 u s-Sibt 20 ta’ Lulju se tittella’ t23 edizzjoni tal-Malta Jazz Festival f’Ta’ Liesse, ilBelt Valletta, fejn il-Port ji;i m]ejjen g[all-okka]joni u jimtela bil-[sejjes sbie[ tal-mu]ika u l-udjenza tkun tista’ tapprezza x-xenarju spettakolari tat-Tlett Ibliet.

Dan l-avveniment sajfi u mu]ikali jkun mistenni minn [afna, b’mod spe/jali minn dawk kollha li g[andhom g[al qalbhom il-Jazz u jsegwu dan il;eneru ta’ mu]ika.

Fost il-personalitajiet li ]aru lil xtutna matul dawn l-a[[ar 22 sena, insibu ismijiet presti;ju]i ta’ w[ud mill-aqwa mu]i/isti li qatt rat id-dinja tal-Jazz, fosthom Wayne Shorter, Joe Zawinul, Michael Brecker, John Scofield, Chick Corea, Herbie Hancock u kif ukoll il-kitarrist Amerikan Al Di Meola, mag[ruf l-aktar g[al dak li hu Jazz Fusion u li s-sena l-o[ra ;ie Malta g[at-tieni darba biex jag[ti spettaklu e//ellenti akkumpanjat mill-pjanist Kuban Gonzalo Rubalcaba.

Din is-sena, pjanist ta’ età ]g[ira i]da ta’ kapa/ità enormi se jie[u sehem f’dan il-festival tal-Jazz matul l-ewwel serata. Gerald Clayton, mu]i/ist ta’ presti;ju li g[ad g[andu biss 29 sena, jikteb u jikkomponi lmu]ika u di;à nieda tliet albums ta’ kalibru g[oli u li jpo;;uh fi/-/entru tad-dinja m]ewqa tal-Jazz fejn il;enerazzjonijiet pre]enti kif ukoll dawk futuri talartisti li j[addnu l-Jazz, jippromovu dak kollu li hu innovattiv u jesperimentaw bi stili ;odda u differenti.

G[al Clayton, l-essenza tat-tradizzjoni u dak kollu li l-img[oddi ;ab mieg[u jista’ jintu]a b’mod kreattiv biex il-mu]ika tal-pre]ent tkun tirrifletti

influwenzi tal-img[oddi, i]da fl-istess [in il-[oss tag[ha jkun wie[ed frisk u innovattiv.

Din il-filosofija hi l-qofol tal-mu]ika ta’ Clayton, li jistinka biex bl-aktar mod onest possibbli jippre]enta mu]ika dejjem dinamika u innovattiva, i]da li flistess [in ma titbig[edx mill-prin/ipji tal-img[oddi li g[ad g[andhom valur mu]ikali fid-dinja tal-lum.

L-a[[ar album tieg[u, Life Forum, li tnieda f’April ta’ din is-sena, hu riflessjoni ta’ esperjenzi differenti li ;arrab Gerald Clayton, u matul l-ewwel

serata tal-Jazz Festival, l-udjenzi se jkollhom lopportunità jisimg[u siltiet uni/i li twieldu minn dan il-pro;ett hekk kumpless u ambizzju].

Fil-fatt, dan l-a[[ar album, Life Forum, kien jirrappre]enta sfida g[al Clayton li kellu jifforma parti minn grupp ta’ disa’ persuni biex iwettaq dak kollu li kellu f’mo[[u. Hu jistqarr li l-artisti li g[a]el g[al dan il-pro;ett g[andhom vi]joni u kapa/itajiet fenomenali fil-qasam tal-mu]ika Jazz, u hu [ass li kellu jag[tihom l-ispazju u l-opportunità biex jidde/iedu dwar id-direzzjoni ta’ fejn kien sejjer l-album.

Clayton ma kellux dubju li bis-sa[[a talkollaboraturi tieg[u, Life Forum kien se jkun su//ess.

Gerald Clayton twieled f’Utrecht, l-Olanda, fl1984, i]da trabba fl-Istati Uniti u beda jitg[allem ilpjanu sa mill-età /kejkna ta’ 7 snin bil-g[ajnuna ta’ missieru, John Clayton, mu]i/ist rinomat li ilu jdoqq id-double bass sa mis-snin sittin.

Clayton studja fil-County High School for the Arts f’Los Angeles kif ukoll fil-USC Thornton School of Music, sakemm idde/ieda li jkompli bittag[lim tieg[u fil-belt ta’ New York, fejn kellu lopportunità li b[ala student jattendi l-Manhattan School of Music biex ikompli jtejjeb it-talenti tieg[u.

Fl-2006, Gerald Clayton reba[ it-tieni premju filkompetizzjoni presti;ju]a tat-Thelonius Monk Institute of Jazz.

Hu se jkun qieg[ed jie[u sehem fil-Malta Jazz Festival flimkien ma’ Joe Sanders fuq il-bass, Justin Brown fuq id-drums u Logan Richardson li se jkun qed idoqq l-alto sax.

6 COLLAGE

TAG{RIF

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Kompetizzjoni g[all-artisti minn Emirates

Ix-xog[ol rebbie[ tal-kompetizzjoni tal-2013

Emirates [abbret it-tnedija tal-kompetizzjoni Emirates Skywards Future Artists biex tlaqqa’ artisti ;odda madwar id-dinja mal-udjenza globali tal-programm rebbie[ talEmirates g[al dawk li jsiefru ta’ spiss.

Il-kompetizzjoni hi miftu[a g[all-artisti kollha madwar iddinja u jistg[u jie[du sehem fiha l-artisti kollha fi tliet

kategoriji ta’ media: fotografija#media di;itali, tpin;ija#illustrazzjonijiet, u 3D (skultura, /eramika u [;ie;).

Finalment jintg[a]lu erba’ rebbie[a li x-xog[ol tag[hom jidher fuq il-cards ta’ s[ubija ta’ Skywards g[all-2014. Lartisti rebbie[a jir/ievu premju ta’ $5,000 u x-xog[ol artistiku mag[]ul jintwera

f’kull komunikazzjoni u materjal ta’ promozzjoni. Lisem ta’ kull artist jidher flimkien max-xog[ol rebbie[.

Il-kompetizzjoni issa hi miftu[a g[as-sottomissjonijiet u d-dettalji jistg[u jinkisbu minn www.skywardsfutureartists.co m. Ix-xog[lijiet iridu jkunu sottomessi sat-23 ta’ Lulju 2013.

Kompetizzjoni fotografika minn Casa Antonia

L-Anzjani – Anzjanità Po]ittiva hi t-tema talkompetizzjoni fotografika li qed tniedi Casa Antonia Nursing and Residential Home f’{al Balzan, b[ala parti mi//elebrazzjonijiet tal-10 anniversarju tag[ha.

Id-dilettanti tal-fotografija huma mistiedna jaqbdu mumenti fotografi/i minn aspett po]ittiv. Ir-ritratti jridu jkunu ori;inali u juru xi karatteristika Maltija b’mod distint.

Is-sottomissjonijiet rebbie[a jkunu mag[]ula fuq ilkreattività tal-awtur, ilkompo]izzjoni tar-ritratt u lkwalità tar-ritratt di;itali.

Il-parte/ipanti se jkollhom lopportunità li jirb[u wie[ed mit-tlettax-il premju skont lg[a]la tal-;urija.

Ir-rebbie[ g[all-iktar ritratt ori;inali jir/ievi €1,000 u trofew. It-tieni u t-tielet post jir/ievu weekend break g[al ]ew; persuni fil-lukanda Qawra Palace Hotel fuq ba]i half board, filwaqt li fir-raba’ sat-tlettax-il post jir/ievu €50 kull wie[ed.

Il-kompetizzjoni hi miftu[a g[ar-residenti kollha ta’ Malta u G[awdex, li jkunu g[alqu t18-il sena sad-data tal-g[eluq tal-kompetizzjoni.

Il-formoli g[allapplikazzjonijiet u kunsens jistg[u jinkisbu mis-sit ta’ Casa Antonia: www.casaantonia.com.mt.

Il-kompetizzjoni tag[laq itTnejn 9 ta’ Settembru 2013.

COLLAGE MEDIA 7

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Cyberspace Kummenti dwar websajts li Ωort minn Albert Spiteri — af.spiteri@gmail.com .....................................................................

Fil-Vatikan L-istil ta’ [ajja li g[a]el il-Papa Fran;isku millbidu tal-Pontifikat tieg[u, po;;a l-Papat fi sfera

* L-im[abba minkejja kollox Il-Papa Fran;isku ]ar Lampedusa din il-;img[a biex ‘jilqa’’ lill-batut u jfakkar lil min jista’ li b’dirg[ajh miftu[in biss g[andu jkun, dejjem. U silet mill-:enesi s-

sej[a li Alla jag[mel lil Adam wara ‘il-waqg[a’: “Fejn Int?”, u lil Eva: “X’inhu dan li g[amilt?” U mbag[ad, aktar tard lil Kajjin: “Fejn hu [uk Abel?”

“Il-vjolenza ma hix biss ilbalal... il-kri]i ekonomika hi vjolenza, il-faqar hu vjolenza, il-fatt li persuna ma jkollhiex biex titma’ ’l uliedha hu vjolenza, l-isfrattu tal-familji hu vjolenza, dejjem vjolenza, u wkoll jekk ma tistax t[allas il-kont tad-dawl u tal-ilma, dan ukoll hu vjolenza. F’dawn l-a[[ar tliet snin kellna mat3,500 suwi/idju. Din hi gwerra.”

Din ix-xhieda ng[atat din il;img[a mill-;urnalist Grieg Manolis Kipreos fil-programm Tg2 Storie – Racconti della Settimana, ta’ Marcello Masi, bi pre]entazzjoni mill-aktar eleganti ta’ Maria Concetta Mattei.

F’dan il-feature ta’ [ames minuti, imsejja[ La Crisi Violenta, Filippo Golia j]ur Ateni, il-kapitali tal-Gre/ja, u jlaqqag[na ma’ dan Manilos li waqt li jkun qed jirrapporta manifestazzjoni popolari u ji;bed ir-ritratti, uffi/jal talPulizija jix[etlu bomba tal[oss u jtarrxu g[alkollox. “IlGriegi huma infeli/i u rrabjati,” jg[id il-;urnalistfotografu lill-pre]entatur. “Ilvjolenza tin[ass ti]died u tikber hawn.”

Fil-Gre/ja, jg[idilna Filippo Golia, hemm iktar minn sempli/ement kri]i ekonomika – g[addejja kri]i so/jali li qieg[da thedded lill-istess demokrazija. Dan qed jirri]ulta f’]ew; fronti – ixxellug estrem u l-lemin estrem. U llum fil-Parlament Grieg hemm rappre]entat dan il-Partit imsejja[ ‘Seb[ Imdieheb’, neo-Faxxista, b’periklu kbir g[addemokrazija fil-pajji]. * Nirriflettu i]jed, ni]olqu inqas G[ax il-bniedem donnu ma jafx jg[ix fil-pa/i. Fil-verità

hu annimal kurju] u jrid dejjem isib il-;did. Dan, jiena nqisu b[ala kwalità aktar milli difett, g[aliex hi l-kur]ità, hi x-xenqa g[all-;did li ]]omm id-dinja ddur u a[na nsibu lkulur f’[ajjitna, bl-inkwiet kollu li dan i;ib mieg[u filpro/ess.

Imma huma [afna d-drabi meta l-bniedem ji]loq – ilgwerra ma tag[mel qatt ;id u ;;ib mag[ha w;ig[ kbir. Dan hu argument antik daqs il-

Angelina Jolie – Ambaxxatri/i g[all-Pa/i f’isem in-Nazzjonijiet Uniti – ma’ tfal Sirjani refu;jati f’kamp militari fil-:ordan

bniedem innifsu; u l-istess bniedem esprima ru[u artistikament dwar is-su;;ett tul i]-]mien. Forsi wa[da millgwerer li [alliet imrar u effetti dejjiema fuq is-so/jetà kienet il-Gwerra tal-Vjetnam. U kanzunetta li tant tolqotni dwar dan is-su;;ett hi dik miktuba mill-mu]i/ist-kompo]itur Ingli], imwieled f’Di/embru tal-1957, Paul Hardcastle, ma[ru;a fil-bidu tal-1985: 19.

Nismag[ha u ner;a’ nismag[ha, u kull darba t[alli fija l-istess effett. Tittratta aspett importanti – l-età tassuldati li ;;ieldu fiha. Filwaqt li fit-Tieni Gwerra Dinjija, letà medja tas-suldati kienet 26 sena, fil-Vjetnam kienet 19. Illirika fiha nfisha digà trieg[xek; imma l-effett tal[oss hu tal-g[a;eb u jibqa’ fik ‘bla ma trid’. Il-kompo]itur jimita l-isparatura tal-machine gun bil-kelma ‘nineteen’.

Hekk, hu qed jag[mel enfasi – li qatt mhi ]ejda – fuq il-fatt (jiena nsejja[lu ‘skandalu]’) li s-suldati kellhom dsatax-il sena u anki inqas, imma wkoll fuq il-kruha ta’ din lesperjenza li idealment ma jg[addi minnha [add.

G[aliex l-effett negattiv talgwerra ma jidhirx biss fl-istess suldati li jipparte/ipaw fiha, imma wkoll fis-so/jetà li jer;g[u lura fi [danha wara li jirtiraw mill-front tal-;lied.

Dan na[seb li jidher b’mod e//ezzjonali fil-film komiktub u dirett minn Michael Cimino fl-1978, The Deer Hunter. Dan ukoll jittratta l-Gwerra talVjetnam.

L-istorja ddur madwar dawn it-tlett i[bieb Russi-Amerikani li jkunu ja[dmu f’fabbrika talazzar u li jispi//aw suldati filgwerra. :miel ta’ xog[ol. Ma jonqosx, meta inti g[andek atturi fih b[al Robert De Niro, John Savage, John Cazale, George Dzundza, Meryl Streep u Christopher Walken.

U dan tal-a[[ar jolqotni b’mod partikulari f’din ix-xena li naraha u ner;a’ naraha u wkoll t[alli dejjem fija l-istess effett – it-tkexkix li nimma;ina li tfisser l-esperjenza tal-gwerra.

Hi x-xena tar-Russian roulette, li l-produtturi

da[[luha fil-film minn skritt ie[or li ma n[adimx.

Christopher Walken jimpressjonani meta f’mument partikulari waqt li fil-karattru tieg[u qed ikun im;ieg[el iqieg[ed il-pistola ma’ rasu, jag[mel espressjoni f’wi//u b[al bejn jibki u jid[aq flistess [in, imkexkex g[ax ma jafx hix se tintemmlu [ajtu f’]g[o]itu, u f’mument wie[ed itella’ idu ma’ [alqu biex b[alkieku j]omm l-g[ajta tatterrur milli to[ro; minn fommu.

Mhux ta’ b’xejn li dan ilfilm kiseb numru kbir ta’ Oscars u awards o[ra. Hu meqjus b[ala wie[ed millikbar films li qatt in[admu. * U a[na llum^ Il-gwerra. A[na li ma g[addejniex minnha, kemm

nistg[u nifhmu xi tfisser din lesperjenza tal-bi]a’?

X’jag[milna superjuri lilna li bil-grazzja kollha ng[ixu liberi u trankwilli f’artna fuq dawk lo[rajn li l-libertà jistg[u biss jo[olmuha?

Fuqna din il-qag[da tqieg[ed responsabbiltà bla qies. F’mumenti ta’ diffikultà u kri]i a[na nsiru awtomatikament issalvauomo, il-Florence Nightingale, is-ser[an talmo[[, it-tama. X’jisku]ana nfittxu l-e[fef triq? Kbir kemm hu kbir in-numru ta’ dawk lu[ud, imsejknin g[aliex g[addew minn qares ikrah fil[ajja tag[hom, li ji;u biex isibu l-kenn g[andna, a[na rridu niggarantuhulhom dak ilkenn.

Forsi jkun f’waqtu li wie[ed ifakkar lil Joseph ta’ Kastilja dwar dak li qal John ta’ Washington (ukoll x’aktarx ]ag[]ug[ fl-età dakinhar) firRice University nhar it-12 ta’ Settembru, 1962: “...a[na nag[mlu l-g[a]liet li nag[mlu mhux g[aliex huma [fief, imma appuntu g[aliex huma diffi/li.”

ASTERISKA, g[aliex hawn jitressqu punti lill-qarrejja biex flimkien nag[rfu aktar kemm dak li ji;ri madwarna hu parti s[i[a minn [ajjitna.

g[alkollox differenti minn dik li konna mdorrijin biha. Dan hu Papa li jrid iqarreb lill-Knisja kemm jista’ jkun lejn in-nies u na[seb li qed jirnexxilu.

Dan jidher li kellu effett dwar il-mod kif il-midja qed tirrapporta kemm lavvenimenti Papali kif minn Salvu Felice Pace ukoll dak li qed ji;ri fil....................................

Vatikan. sfelicep@go.net.mt Il-websajt http:##vaticaninsider.lastampa.it, li tista’ tinqara bit-Taljan, l-Ingli] u l-Ispanjol hi sit tal-;urnal ta’ kuljum La Stampa flItalja. Fiha dawn it-taqsimiet: A[barijiet mill-Vatikan, A[barijiet mid-Dinja Kattolika, Mistoqsijiet u Intervisti, IlVatikan, A;enda u Min A[na. L-a[barijiet mill-Vatikan fil[ar;a li rajt jien kienu ddominati mi]-]jara tal-Papa f’Lampedusa fejn enfasizza s-sog[ba tieg[u tal-Knisja g[arrefu;jati li tilfu [ajjithom waqt il-vja;;i prekarji tag[hom.

Su;;ett ie[or hu l-kanonizzazzjoni aktar tard din is-sena talPapiet :wanni XXIII u :wanni Pawlu II. L-a[barijiet midDinja Kattolika g[andhom tag[rif komprensiv bi statistika internazzjonali dwar il-Knisja Kattolika. A[bar interessanti hi l-mixja lejn il-Beatifikazzjoni tal-Kardinal Van Thuan li kien in]amm il-[abs mill-Komunisti g[al tlettax-il sena.

Hemm ukoll rapporti mill-Knisja Kopta fl-E;ittu u l-Knisja Kattolika fil-Kongo.

Tag[rif dwar il-futur^ Fit-taqsima b’Mistoqsijiet u Intervisti ssibu intervista malKardinal George Pell, Ar/isqof ta’ Sydney, l-Awstralja. Dan hu wie[ed mill-Kardinali li n[atru mill-Papa b[ala konsulenti tieg[u u li f’Ottubru li ;ej se jiltaqg[u mal-Papa b’a;enda ta’ importanza kbira g[all-Knisja.

Fl-intervista l-Kardinal Pell isemmi l-istennija tarrikonfigurazzjoni ma;;uri tal-Kurja Rumana. Il-Papa Fran;isku tkellem b’mod dirett [afna kontra dak li hu sejja[lu ‘l-karriri]mu’ fil-[ajja sa/erdotali. Il-Kurja f’Ruma tag[ti skop wiesa’ [afna g[al dan il-karriri]mu u allura dak li alluda g[alih f’din l-intervista l-Kardinal Pell g[andu sinifikat serju. Kumment ie[or importanti ming[and l-istess Kardinal hu li dan il-Papa ma j[alli lil [add jikkontrollah. IlKurja Rumana fil-passat kienet ;iet ikkritikata bil-kbir minn Kardinali ta’ fama, b[al dak mibki l-Kardinal Basil Hume tal-Ingilterra li kien jirreferi g[aliha b[ala sors ta’ frustrazzjoni. It-taqsima A;enda g[andha diversi rapporti spe/jali, wie[ed dwar il-Li]ar ta’ Turin, ie[or dwar irri]enja tal-Papa Benedittu XVI, il-Konklavi u l-Kon/ilju Vatikan II. Din hi websajt b’;urnali]mu professjonali. Fit-taqsima Min A[na ssibu l-lista tal-;urnalisti li ja[dmu fuq dan is-sit.

M}PN f’G[awdex

Prosit tassew g[all-bidu li ng[ata lill-Moviment }ag[]ag[ Partit Nazzjonalista f’G[awdex nhar is-Sibt li g[adda. Il-[idma ta]-]g[a]ag[ f’G[awdex turi ddeterminazzjoni tag[hom li jag[tu sehemhom fil-bini mill;did tal-Partit Nazzjonalista ta[t it-tmexxija g[aqlija ta’ Simon Busuttil. Kemm kien ;est sabi[ li diversi partitarji anzjani ;ew hemm apposta biex jag[mlu kura;; li]]g[a]ag[. Il-[idma ta’ dawn i]-]g[a]ag[ di;à qed tag[ti lfrott. Awguri.

COLLAGE INTERVISTA 9

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

8 COLLAGE INTERVISTA

{ajja m]ewqa g[al qassis li jaf jimxi ma]-]minijiet Doris Azzopardi tintervista lil Fr Julian Cassar, qassis minn San :iljan li fl-1979 mar New York g[al xahrejn... u g[adu hemm sal-lum Nie[u pja/ir insegwi l-kitba tieg[u fuq il-blog li g[andu u meta qrajt dwar il-[idma tieg[u fil-Katidral ta’ San Fran;isk de Sales f’Baker City, Oregon, l-Amerka, u d-diversi delizzji tieg[u, t[ajjart niktiblu biex niskopri aktar dwaru. We;ibni mill-ewwel u [adt l-opportunità biex inwasslilkom din l-intervista li g[amilt mieg[u bis-sa[[a tal-email, bi premessa li l-ewwel darba li jkun Malta niltaqa’ mieg[u biex nitkellmu ftit aktar fuq il-[idma tieg[u f’parro//a li tkopri zona 25 darba akbar minn Malta.

Trabba fid-dell tal-knisja ta’ San :iljan flimkien ma’ ]ew; a[wa subien u tnejn bniet. B’ziju u ku;in qassisin u bil-fatt li sar abbati meta kellu erba’ snin, kienet fa/li u evidenti li ti;ih il-[ajra li jsir qassis. I]da dawn ma kinux luni/i fatturi li wassluh g[al din il-vokazzjoni.

“Minn dejjem xtaqt ng[in lill-o[rajn u nkun ta’ servizz g[al [addie[or. G[alhekk, mit-Technical tan-Naxxar, filForm 4 spi//ajt fis-Seminarju Minuri. Ming[ajr ma kont naf g[aliex, po;;ewni fl-ewwel bank tal-iskola, u [dejja kien hemm tifel ie[or kwiet, samrani u tal-affari tieg[u, u li g[enni [afna biex ningrana – kien jismu Lawrence Gonzi.

Iva, proprju l-eks Prim Ministru. Qattajna sentejn s[a[ [dejn xulxin.”

Wara li fl-1970 da[al isSeminarju Ma;;uri, f’:unju tal-1977 qaddes ma’ s[abu li kienu 13 b’kollox. Millewwel ing[ata l-kari;a ta’ Vi/i ta’ San :iljan fejn qatta’ erba’ snin. Erba’ snin li fihom g[amel [afna xog[ol pastorali li kien innovattiv u ta’ siwi kbir. “{dimt ma]-]g[a]ag[ u labbatini, g[amilt ]jarat filfamilji u [afna xog[ol ie[or li kwalunkwe parro//a te[tie;.

“Ma]-]g[a]ag[ kont bdejt

norganizza d-discos g[a]]g[a]ag[, im[alltin, xebbiet u ;uvintur. Dan qabel ma beda l-boom ta’ Paceville.

G[alhekk, bejn is-snin 1978 u 1981, kont sirt qisni eroj ta]]g[a]ag[ li bdew ji;u minn Malta kollha, imma bis-sa[[a t’hekk kienu jattendu l-knisja regolarment. Barra min hekk, kont organizzajt ukoll ittimijiet tal-futbol u diversi turnaments.”

Kien fis-sajf tal-1979 li kellu l-opportunità jmur New York g[al xahrejn biex jissostitwixxi qassis ie[or, u din l-opportunità fet[itlu ttriq tal-missjoni li kellha tkun il-kumplament ta’ [ajtu.

“Kont tlabt lill-Ar/isqof Mercieca biex jag[tini permess ner;a’ mmur New York g[al perjodu itwal, u sentejn wara, f’Settembru tal1981, spi//ajt f’parro//a fuq Long Island, fejn qattajt g[axar snin ma’ qassis ie[or li kont iltqajt mieg[u sentejn qabel.”

Sadanittant, Fr Julian dejjem ]amm kuntatt malfamilja tieg[u f’Malta, permezz tal-ittri, xi telefonata, u anki bi]-]jarat li kien jag[mel kull sena.

“Barra minn hekk, kemm il-;enituri tieg[i kif ukoll [uti dejjem ;ew fil-parro//i fejn kont, u g[alkemm g[all-bidu

ma xtaqunix in[alli Malta, meta raw kemm kont kuntent u ma[bub mill-parru//ani tieg[i, malajr a//ettaw idde/i]joni li nibqa’ l-Amerika.

Huma kellhom ukoll lopportunità jag[mlu [afna [bieb matul is-snin u allura lfirda saret inqas kerha.”

Dan ma jfissirx li Fr Julian ma jimmissja xejn minn Malta. Anzi jg[id li aktar ma beda jg[addi ]-]mien, il-lista dejjem kienet ti]died.

“Ovvjament, l-ikel Malti, spe/jalment il-galletti, ilfenek, il-bebbux, it-tin u lfarkizzan, in-naspli, ilqarnita, il-ful u l-figolli.

“Nimmissja t-televi]joni Maltija, avolja dan l-a[[ar bdejt naqbad in-Net TV blinternet, u kont nimmissja listazzjonijiet tar-radju, g[alkemm issa kollha naqbadhom. Nimmissja l-arti fil-knejjes Maltin, u g[alhekk kull meta nkun Malta, nipprova n]ur kemm nista’ knejjes u nispi//a b’eluf ta’ ritratti.

“Nimmissja l-iktar il-mar/i Maltin. Dan hu delizzju li kelli minn dejjem, i]da ]died bil-kbir f’dawn l-a[[ar snin.

G[andi kollezzjoni ta’ CDs mhux [a]in, li nixtri meta nkun Malta. L-istess g[allmu]ika Maltija kollha. ?ertament ma nimmissjax is-

Fr Julian Cassar fil-katidral ta’ Baker City, f’Oregon, l-Amerika, fil-Milied tal-2008

“Ma hemmx limitu g[al dak li bniedem jista’

jag[mel sakemm ma jiddejjaqx li xi [add ie[or jie[u l-mertu” – Fr Julian Cassar s[ana qawwija li tag[mel Malta, u wisq inqas ittraffiku, avolja qatt ma soqt Malta.”

Mal-a[[ar affermazzjoni jkolli ng[id li qabel mija filmija. Intant, Fr Julian g[andu diversi delizzji, li tg[allimhom wa[du. Fost dawn hemm il-fatt li jdoqq ilflawt. Dan l-a[[ar beda jpitter bil-water colours, i[obb ilkalligrafija, dilettant talfotografija u milli rajt, hu

fotografu tajjeb [afna u jsegwi l-mu]ika klassika minbarra l-mar/i Maltin.

“B[ala sport in[obb ilbaseball, il-golf, i/-/ikli]mu u l-futbol. Ovvjament insegwihom permezz tattelevi]joni.”

L-hekk imsej[a social media huma g[al qalb Fr Julian, li jemmen li dawn jista’ ju]ahom mhux biss biex jikkomunika mal-parru//ani tieg[u i]da wkoll biss iwassal messa;; ta’ fejda lil hinn mill-parro//a tieg[u. Proprju g[alhekk hu g[andu blog li sar popolari [afna (www.fatherjulian.blogspot.c om) “Il-kitba wkoll hi g[al qalbi u ili mill-1986 nikteb artiklu fix-xahar f’Le[en is-Sewwa,

Ritratt li jmur lura g[all-1956 meta ta’ 4 snin kien abbati

Fil-Milied tal-2012 mal-Isqof tal-post

minbarra artikli li jitolbuni nikteb g[al diversi ra;unijiet u fuq diversi su;;etti.

F’dawn l-a[[ar [ames snin ukoll irnexxieli nipprepara madwar 35 ta[dita fuq su;;etti varji bil-PowerPoint u nippre]entahom filparro//a tieg[i u f’parro//i o[rajn madwar id-Djo/esi, u dejjem ikolli attendenza tajba.

“In[obb [afna nag[mel irri/erka u nsib ritratti adattati biex nu]ahom filpre]entazzjonijiet tieg[i.

Nie[u pja/ir ukoll insajjar

g[alija u g[all-Isqof, li spiss ji;i [dejja billi jien qieg[ed fil-Katidral.”

Iva, Fr Julian ilu e]attament tmien snin jie[u [sieb il-Katidral ta’ Baker City, f’Oregon, minbarra knisja tal-missjoni li j]urha kull ;img[a g[all-quddies. ’L hemm u lura jrid isuq 110 mili.

Jie[u [sieb li jqaddes ukoll fil-knisja tal-isptar u f’o[ra fil-[abs. Naturalment kollox wa[du g[aliex fl-Amerika m’hemmx il-lussu ta’ sa/erdoti kif g[andna a[na fil-parro//i tag[na.

“Fl-2008 il-Katidral g[alaq 100 sena u mexxejt restawr fuq ;ewwa li ntg[o;ob immens minn kul[add. {afna mix-xog[ol sar millparru//ani u l-voluntieri. Ilparro//a hi kbira, tant li larea kollha ti;i xi 25 darba ikbar minn ta’ Malta.

“Id-djo/esi tag[na g[andha kobor ta’ 66,000 mil kwadru (daqs l-Ingilterra u Wales) u hi mdawra bil-muntanji, li jkunu miksijin bis-sil; bejn Ottubru u :unju – allura anki s-sewqan hu perikolu].

“I]da minkejja dan, rari nimmissja l-quddiesa filmissjoni tieg[i f’Halfway – jidhirli li darba biss tliftha g[ax kien hemm [afna sil;, u

Il-qassis sportiv fi tmiem il-maratona ta’ New York fl-1985

Idoqq il-flawt f’ambjent ta’ pa/i

n-nies kienu /empluli u talbuni biex ma mmurx.”

Filwaqt li x-xog[ol parrokkjali li jwettaq mhux wisq differenti minn dak li tipikament isir Malta, ble//ezzjoni li ma jkollux festi u pur/issjonijiet, hu jkollu [afna xog[ol tad-Djo/esi billi qieg[ed fuq il-Kunsill Presbiterali.

“Il-laqg[at isiru fil-Kurja li tinsab 240 mil ’il bog[od, minbarra l-erba’ sig[at li te[odli l-quddiesa talmissjoni, biex immur, inqaddes u ni;i lura. Dan kollu minbarra laqg[at o[rajn

“Fid-Djo/esi tag[na g[andna qassisin mill-erbat irjie[ tad-dinja, millAr;entina, il-Messiku, lIndja, Sri Lanka, il-Polonja, it-Tanzanija, in-Ni;erja u xi ftit Amerikani. G[andna persenta;; kbir ta’ Messikani, u g[alhekk g[andi quddiesa bl-Ispanjol ukoll. U sakemm jag[tini ssa[[a l-Bambin, nibqa’ g[addej bl-istess ritmu li dejjem g[addejt bih.”

Illum Fr Julian hu /ittadin Amerikan. Kien fil-5 ta’ Settembru tal-2006 meta f’Portland, Oregon, ing[ata

fl-isptar, grupp ekumeniku u kunsilli pastorali, laqg[at dwar finanzi, rehearsals, laqg[at g[ad-Duttrina, u iktar.”

Il-kuntatt ma’ Malta baqa’, minkejja li naqqas xi ftit min[abba l-impenji tieg[u.

Hu ji;i Malta j]ur lil [utu kull sentejn i]da meta kien New York kien ji;i kull sena.

“Diffi/li [afna ssib lil xi [add je[odlok postok. Filfatt, biex stajt ni;i Malta, f’dawn l-a[[ar erba’ snin, ;ibt il-qassis li kont naf minn New York, u [adli posti hu g[al tliet ;img[at.

1987> Fr Julian (it-tieni mix-xellug), f’‘riunion’ ma’ s[abu l-qassisin g[axar snin wara l-ordinazzjoni tag[hom

/-/ittadinanza. B’hekk, minn dakinhar ’il quddiem, hu seta’ jivvota, iservi waqt ;uri u jilmenta dwar kollox u kul[add. Kumment ironiku tipiku ta’ Fr Julian li g[andu sens umoristiku tajjeb u li jie[u l-[ajja b’po]ittività.

Dik il-ponta ta’ ironija li tant hi ne/essarja fil-[ajja tallum. {ajja m]ewqa g[al qassis li jaf jimxi ma]-]minijiet

biex i]omm il-parro//a tieg[u [ajja. Qassis sportiv g[aliex sa[ansitra ;era f’wa[da mill-maratoni ta’ New York fl-1985.

Illum, fl-età ta’ 60 sena, di;à ta d-demm 100 darba.

Fil-fatt, ta l-mitt donazzjoni s-sena li g[addiet. :est ta’ ;enero]ità u altruwi]mu, fatturi li wkoll jikkaratterizzaw lil Fr Julian. ?ertament li wie[ed millaktar mumenti diffi/li f’[ajtu kien il-mewt bikrija ta’ [uh Paul, tliet snin i]g[ar minnu. Kienu abbatini flimkien u ommhom kienet tara li ma jitilfux il-quddiesa tas-6.30 a.m.

I]da Fr Julian ma tilifx lattitudni po]ittiva tieg[u lejn il-[ajja.

G[andu kwotazzjoni g[al qalbu – Ma hemmx limitu g[al dak li bniedem jista’ jag[mel sakemm ma jiddejjaqx li xi [add ie[or jie[u l-mertu. Van;elu, flopinjoni tieg[i, i]da g[andu kwotazzjoni o[ra li jg[o]] – Int ag[mel l-almu tieg[ek u [alli lil Alla jag[mel ilkumplament. Kliem taddeheb li fih x’tomg[od.

Intant, dwar Fr Julian hemm [afna aktar xi tg[id u nittama li jkolli l-opportunità niltaqa’ mieg[u wi// imb wi// biex niskopri aktar.

10 COLLAGE

ARTI

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Tasal tg[id li kull deni trid tie[du b ;id Qed ng[id dan ’

.

g[ax seba’ snin ilu, di]grazzjatament, kienu waqg[u xi bi//iet tal-pittura mis-saqaf tal-kappellun tarRu]arju tal-knisja parrokkjali ta’ {al Balzan.

Ng[id “tie[du b’;id”, g[ax minn dakinhar mhux biss kien restawrat u mog[ti dehra millisba[ dan il-kappellun tarRu]arju i]da wara tkompla rrestawr sa[ansitra tal-kor kif ukoll issa tal-kappellun talKur/ifiss.

Dan grazzi g[all-[e;;a talKappillan Dun Kal/idon Vassallo, dawk kollha li ja[dmu madwar il-knisja g[al dak li hu armar, u fl-a[[ar i]da ]gur mhux l-inqas g[arrestawratur u l-grupp tieg[u Pierre Bugeja. Naturalment grazzi wkoll g[all-parru//ani kollha Balzanin li [ar;u dik ix-xi [a;a minn bwiethom g[al dan il-g[an nobbli.

U issa, g[all-festa talLunzjata ta’ din is-sena, se jkollna lest ukoll ir-restawr ta’ dan il-kappellun tal-Kur/ifiss.

G[aldaqstant [sibt li niltaqa’ fl-istudio tieg[u marrestawratur Pierre Bugeja.

Bdejt biex staqsejt lil Pierre kemm kienet ilha mpittra din il-pittura fis-saqaf ta’ dan ilkappellun tal-Kur/ifiss millmag[ruf pittur Malti Emvin Cremona u x’tirrappre]enta.

Pierre we;ibni li din il-pittura kienet impittra bejn l-a[[ar tal-[amsinijiet u l-bidu tassittinijiet wara li Cremona lesta l-erba’ pitturi ta’ [dejn it-twieqi tal-kor.

Il-pittura, ]ied jg[idli Pierre, f’dan is-saqaf talkappellun tal-kur/ifiss tirrappre]enta l-;rajja tatt[abbira tal-An;lu kif ukoll rappre]entanti tan-nazzjonijiet differenti, San Bernard Abbati u x-xbieha ta’ An;lu masSalib. Dawn l-aspetti, qalli Pierre, huma kollha inklu]i b[ala tifkira tas-sehem li kellha Marija fil-pjan tassalvazzjoni.

Staqsejt imbag[ad lirrestawratur x’valur artistiku g[andha din il-pittura li issa [are; il-;miel tag[ha birrestawr li sar. Din il-pittura ta’ Emvin Cremona hi ta’ valur artistiku g[oli, sew millg[add ta’ su;;ett u ikonografija kif ukoll millmod u stil li dan l-artist Malti hekk importanti rnexxielu jesegwixxi din l-opra ferm interessanti spe/jalment g[allkuluri viva/i u kontrastanti li ntu]aw.

Issa li kienet restawrata din il-pittura, il-valur intrinsiku tag[ha jista’ jkun aktar apprezzat min[abba li kull dettall, flimkien mal-kuluri ori;inali tag[ha, tnaddfu u ;ew restawrati.

Fakkart lil Pierre li din hi ttielet darba konsekuttiva li nkixfet pittura restawrata

Il-pittura ta’ Emvin Cremona fil-knisja parrokkjali ta’ {al Balzan wara r-restawr minn Pierre Bugeja

Pittura ta’ Emvin Cremona ting[ata l-[ajja f’{al Balzan minn George Maggi

minnu u l-grupp tieg[u ta’ restawraturi fis-saqaf talknisja parrokkjali ta’ Marija Annunzjata f’{al Balzan.

Minn darba g[al o[ra xi problemi u differenzi setg[u nqalg[u matul ix-xog[ol delikat tag[hom tar-restawr?

Fir-restawr tal-pitturi tassaqaf tal-kor, ta’ Calì, we;ibni Pierre, fejn ix-xog[ol kien maqsum f’]ewg fa]ijiet, il[sara fuq i]-]ebg[a originali kienet [afna iktar minn dik ta’ Cremona peress li t-teknika hi differenti; dik ta’ Calì hi ]ejt dirett fuq il-;ebla, filwaqt li ta’ Cremona hi ]ejt fuq tila u mwa[[la bil-kolla fuq il-;ebla.

Fi]-]ew; ka]i l-problema prin/ipali kienet linfiltrazzjoni tal-ilma missaqaf. Fl-ewwel ka], l-ilma li da[al mis-saqaf tal-kor g[amel [afna dannu li]]ebg[a peress li meta nixef, il-mel[ li jkollu ;o fih ikkristallizza ta[t i]-]ebg[a ta]-]ejt sakemm bil-pressjoni, dan beda jifqa’ l-pittura.

Filwaqt li fuq it-tieni ka], dak ta’ Cremona, il-mel[ g[amel pressjoni bejn it-tila u l-;ebla bil-konsegwenza li ddistakka t-tila minn mal-;ebla. Allura hawn il-pittura kienet f’riskju kbir li taqa’ g[al isfel b[alma kien ;ara bil-pittura ta’ Cremona stess fil-kappellun tar-Ru]arju fl-2006.

Staqsejt lil Pierre x’kienu lakbar problemi min[abba [sarat, forsi dawk tekni/i, matul dan l-a[[ar xog[ol talkappellun tal-Kur/ifiss filpittura tal-mag[ruf pittur Emvin Cremona.

Iva, fil-fatt, qalli Pierre, il[sarat li kellha l-pittura ftit li xejn kienu jidhru minn isfel.

U dan peress li l-problema prin/ipali kienet id-distakk tat-tila minn mal-;ebla li meta tmiss b’idejk tinduna kemm is-sitwazzjoni kienet inkwetanti.

Pierre ]ied jg[idli li: niftakar, meta g[amilt lispezzjoni kont ftit allarmat li l-pittura kienet f’riskju li seta’ ji;ri b[alma ;ara fil-kappellun tar-Ru]arju. Fil-fatt, iktar minn nofs il-pittura kienet di;à distakkata minn mal-[ajt.

Dan kien kaw]at millpenetrazzjoni tal-ilma u lformazzjoni tal-mel[ flimkien ma’ difetti li seta’ kien hemm fil-preparazzjoni tal-;ebla u fil-kolla li ntu]at.

Dan ir-restawr, g[alhekk, kellu l-g[an ewlieni li jer;a’ jwa[[al it-tila lura f’postha b’konsolidant sintetiku apposta li hu kompatibbli mat-tila u mal-;ebla filwaqt li fl-istess [in stabbli g[al elementi ambjentali. Dan ilpro/ess seta’ jitwettaq wara li t-tila nqalg[et bi//a bi//a fejn

kienet distakkata biex stajna nnaddfu kemm it-tila minn wara kif ukoll biex jitne[[a lmelh minn ;ol-;ebla; pro/ess li [a [afna ]mien. Intu]aw diversi sistemi biex sar ilkonsolidament fosthom injections u controlled pressure supports.

Ir-restawr [a [sieb ukoll li jnaddaf il-pittura mil-lega sewdinija li trabbiet fuq ilpittura kaw]a ta’ pollution flarja mit-traffiku kif ukoll taxxemg[at. Il-pendenti, flimkien mal-pitturi ta’ ma;enb ittwieqi u l-induratura kollha flistess kappellun, kienu wkoll restawrati.

Dwar kemm [adilhom ]mien ir-restawr ta’ dan ilkappellun, Pierre we;ibni li mill-pro/ess tal-anali]i, testijiet tal-materjali, u l-bqija, sa ma ntemm ix-xog[ol kollu, [a ftit aktar minn disa’ xhur.

Staqsejtu mbag[ad x’medium u]aw matul irrestawr. Hu qalli li fir-restawr jintu]aw diversi materjali mhux b[al meta wie[ed ipin;i pittura fejn issir jew bi]-]ejt jew acyrilic fost l-o[rajn. Fittindif tal-pittura pere]empju ju]aw diversi kimi/i li ji;u w]ati u applikati b’metodi differenti skont dak li tkun trid tne[[i, ji;ifieri b[al surface dirt, verni/, irtokki ta’ xi restawr pre/edenti u wkoll

skont l-istat u manufacturing technique tal-pittura.

“X[in ni;u g[all-irtokki finali fejn allura r-restawratur irid jintegra n-nuqqas ta’ kulur ma’ dak l-ori;inali, dan ukoll isir skont it-teknika ori;inali tal-pittura. F’dan ilka] il pittura ori;inali saret bi]-]ejt fuq tila, hawn lirtokki allura saru bil-varnish colours;kuluri puri m[alltin bil-verni/ biex jibqg[u riversibbli; wa[da mill-etika importanti fir-restawr.”

X’jidhirlu issa, staqsejt lil Pierre, mill-knisja parrokkjali ta’ {al Balzan li kompliet tkun mog[nija b’dan l-a[[ar restawr u g[alhekk ixxog[lijiet fil-pittura tas-soqfa huma mitmuma?

Dan ir-restawr, we;ibni Pierre, kompla jassigura lpreservazzjoni ta’ din il pittura hekk sabi[a u importanti. Il-kuluri kontrastanti li u]a Cremona, b[all-vjola u l-isfar, issa li tnaddfu re;g[u taw dawl ;did lil dan it-tempju u gie[ lil dan l-artist li kien ferm kura;;u] meta introdu/a dan l-istil modern u imprezzabbli filknejjes tag[na.

Fl-a[[ar nett staqsejt lil Pierre x’parir xtaq jg[id lillBalzanin, li proprju llum qed ji//elebraw il-festa fir-ra[al tag[hom, biex fil-;ejjieni jkomplu jie[du [sieb din il;ojjell ta’ pittura fil-knisja parrokkjali tag[hom?

L-ewwel nett, we;ibni Pierre, nixtieq ng[id grazzi lill-Kappillan tal-fidu/ja li re;a’ wera fina kif ukoll lil Joseph is-sagristan u lil George Muscat talkoperazzjoni li dejjem tawna.

Ir-restawr, spe/jalment talpitturi li jkunu mas-saqaf, ftit ikun jiswa jekk wie[ed ma jag[tix ka] il-manutenzjoni tal-bejt minn barra. Ji;ifieri hu importanti [afna issa li dejjem ikun assigurat li ssaqaf hu impermeabbli g[allilma tax-xita.

Jiena nittama li issa permezz ta’ dan ir-restawr ilBalzanin jistg[u jammiraw iktar din l-opra sabi[a ta’ Cremona u jid[lu iktar filmessa;; spiritwali tag[ha, fejn permezz ta’ Marija nersqu iktar lejn binha :esù.

Filwaqt li awgurajt aktar su//essi f’dan ix-xog[ol daqstant delikat ta’ restawr lil Pierre u lit-team tieg[u, assigurajtu li l-Balzanin fer[anin u japprezzaw [afna li hu kien li salvalhom dawn lopri imprezzabbli tal-pittura li fa/ilment setg[u ntilfu.

Nissu;;erixxi lil dawk kollha li g[andhom g[al qalbhom l-arti tal-pittura biex illum, proprju f’jum il-festa ta’ Marija Annunzjata, jaslu sa {al Balzan u jammiraw ilpittura, issa lura g[all-;miel ori;inali tag[ha, li [ar;et mill-idejn artisti/i ta’ Emvin Cremona.

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

COLLAGE TAG{RIF 11

L-ALKO{OL U S-SAJF – is-sigriet hu l-moderazzjoni Is-sajf issa da[al sew u wie[ed jista’ j[oss il-buzz madwar il-g]ira li timla lpopolazzjoni Maltija b’sens ta’ [e;;a biex to[ro; barra u tiddeverti b’dak kollu li dan lista;un joffri.

I]da fis-sajf, b’mod partikolari, hemm ukoll mard relatat mas-s[ana li jista’ jkun ta’ riskju meta t-temperaturi jog[lew.

Sit partikolari www.drinkawaremalta.com, imtella’ minn The Sense Group (TSG), joffri pariri siewja f’dan ir-rigward. TSG jimmira li jnaqqas il-[sara relatata mal-alko[ol billi jippromwovi konsum ta’ alko[ol moderat permezz ta’ g[add ta’ inizjattivi.

TSG jenfasizza fuq il-fatt li g[al g[add ta’ attivitajiet, festi fl-ir[ula, festivals u parties, [afna adulti ji//elebraw b’xorb alko[oliku ma’ s[abhom.

Filwaqt li m’hemm xejn [a]in f’dan l-aspett so/jali tal[ajja g[aliex li tixrob lalko[ol hu parti minn dieta u stil ta’ [ajja tajba g[as-sa[[a, TSG qed jenfasizza li konsum e//essiv jista’ jikkontribwixxi g[al deidrazzjoni u e]awriment mis-s[ana, spe/jalment matul ix-xhur s[an tas-sajf.

Meta wie[ed jikkonsma dan ix-xorb hu importanti li jibqa’ idratat billi jixrob ammonti ta’ ilma jew sports drinks qabel, matul u wara.

TSG jispjega li meta jkun ikkunsmat [afna alko[ol fiss[ana dan jista’ jag[mel impatt fuq il-;udizzju ta’ dak li jkun. It-ta[lita ta’ alko[ol u s[ana wkoll tippre]enta riskji serji g[as-sa[[a tal-anzjani u individwi b’/erti kundizzjonijiet medi/i, b[addijabete jew mard tal-qalb.

Il-;udizzju jista’ jkun affettwat ukoll jekk il-persuna kienet qed tixrob i]]ejjed. La[jar [a;a hi li persuna ma ti[ux riskji li jistg[u jwasslu g[al dispja/ir, b[al meta wie[ed jaqbe] jog[dos fl-ilma ming[ajr ma jkun jaf kemm hemm fond, jew /ajt b’mod goff fejn il-pixxini.

Minbarra in/identi bilkarozzi, is-sajf jista’ jkun ]mien perikolu] g[al in/identi bid-dg[ajjes. Jekk hemm [sieb li jkun ikkunsmat lakol[ol, TSG jirrakkomanda li tintg[a]el persuna g[al talapposta biex ikun is-sewwieq g[al dakinhar. Persuna qatt

ma g[andha tid[ol f’karozza jew dg[ajsa ma’ sewwieq li xorob iktar milli suppost.

Hu rakkomandat li persuna tiekol qabel ma titlaq mid-dar, kif ukoll waqt li tkun qed tixrob xorb alko[oliku, g[ax dan jg[in. Stonku mimli jnaqqas l-assorbiment talalko[ol.

Il-pariri ta’ TSG hu li wie[ed g[andu dejjem i]omm f’mo[[u li l-iktar [a;a importanti hi li jixrob b’moderazzjoni. Persuna g[andha tafda fil-;udizzju g[aqli tag[ha, billi tevita li tkun sfurzata li tag[mel xi [a;a li ma tkunx trid tag[mel.

Aktar tag[rif jinsab fuq is-sit

www.drinkawaremalta.com.

Din il-websajt tirrispondi w[ud mill-iktar mistoqsijiet komuni dwar l-alko[ol, fosthom kif wie[ed jiddeverti b’mod sigur u kif l-alko[ol jaffettwa lillpersuna.

Fl-istess sit hemm pariri adattati g[a]-]g[a]ag[, linji gwida g[all-;enituri, u pariri g[al dawk ta[t is-sittax-il sena.

L-g[an ewlieni ta’ The Sense Group hu li titnaqqas il-[sara relatata mal-alko[ol billi jippromwovi g[add ta’ inizjattivi. Fost dawn, hemm kampanji regolari kontra xxorb u s-sewqan, xorb ta[t letà, u xorb e//essiv.

‘L-a[jar [a;a hi li persuna ma ti[ux riskji li jistg[u jwasslu g[al dispja/ir’

12 COLLAGE

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

RELI:JON

Il-Li]ar ta’ Kristu L-ewwel [jiel Ir-relikwa, ji;ifieri l-Li]ar ta’ Kristu, filwaqt li kienet ti;i mi]muma fil-Katidral ta’ Turin, kienet tkun esposta g[al xi sentejn, tlieta, darba kull mitt sena. Qabel l-1898, il-li]ar qatt ma kien fotografat.

Fr Noguier SDB, meta ssu;;erixxa li lil-li]ar je[dulu ritratt, kienu [afna dawk li ma qablux mal-idea tieg[u. I]da r-Re Umbertu

;ie perswa] u lil Fr Nougier ing[atalu l-permess me[tie;.

B[ala fotografu sabu lillavukat mag[ruf minn Turin Secondo Pia li kien espert fil-qasam tal-fotografija.

Pia lil-li]ar [adlu r-ritratt u [a [sieb biex jippro/essa kollox hu, inklu]i n-negattivi (li dak i]-]mien kienu tal[;ie;). {a [sieb ukoll li jkollu negattivi kbar biex ikun jista’ jifli kollox fiddettall. I]da malli [ares lejn in-negattivi, lema[ fil-[;ie;a skura wi// maestu], twil, ta’ ra;el li ma setax ikun g[ajr dak ta’ :esù Kristu.

Bil-mod il-mod hu fehem li jekk ix-xbieha ta’ fuq innegattiva kienet po]ittiva, kif fil-fatt kienet, dan seta’ se[[ biss g[ax hu kien iffotografa negattiva.

Dan il-fatt g[en [afna biex i]id il-provi g[all-awtenti/ità tal-li]ar li hu ta’ Kristu.

G[en ukoll biex i[ott lispekulazzjonijiet li l-li]ar kien xog[ol idejn l-artisti.

Biss dal-fatt wa[du mhux

bi]]ejjed g[ax-xetti/i, g[ax minkejja kollox isostnu li lli]ar hu xog[ol fin ta’ xi artist medjevali.

Xi jg[idu l-esperti “Il-li]ar”, kif qal Dr. Carlo Viale, direttur tal-mu]ew antik ta’ Turin, “hu enigma li tag[ha a[na l-esperti tal-arti m’g[ad g[andna l-ebda soluzzjoni”.

{afna esperti llum ikkonfermaw li, bl-istudji li saru, il-li]ar hu ta’ Kristu.

I]da re/entement Ian Wilson, fl-artiklu li deher f’The Guardian tat-3 ta’ Jannar 1981, ta wie[ed x’jifhem li wara xi studji xjentifi/i li saru fuq il-Li]ar, xi xjentisti kkonkludew li l-Li]ar ;ie ;enwinament impin;i. Dwar dan nitkellmu aktar ’il quddiem.

Inkompli billi nikkwota minn dak li jg[id Viale. Hu jg[id hekk: “Ma nistg[ux nissoponu li dix-xbieha ipprodu/iha xi artista medjevali b’dak kollu li nafu fuq il-Po]ittiv u n-Negattiv illum. L-ebda pittur ma seta’ irriprodu/a l-figura umana, partikolarment il-wi//, filwaqt li ppreserva l-espressjoni waqt li qaleb id-dwal, id-dellijiet u l-po]izzjonijiet.”

L-uni/i nies li jistg[u jiddefendu l-awtenti/ità talLi]ar huma n-nies medi/i.

Dawn jg[idulna li anatomikament il-Li]ar jisfida kull ma Michelangelo u Da Vinci [allew lid-dinja, li hu

Ix-xbieha li tidher fuq il-Li]ar ta’ Turin, meqjusa minn bosta b[ala xbieha awtentika ta’ :esù Kristu fuq il-Li]ar li tkeffen fih

imprint ta’ ;isem mejjet uman li d-deskrizzjonijiet tieg[u jaqblu e]attament ma’ dawk imni]]la fit-Testment il-:did.

Dan hu li jg[a;;eb littobba: il-pre/i]joni anatomika u fi]jolo;ika li joffri r-Ra;el tal-Li]ar. Dawn id-dettalji anatomi/i u fi]jolo;i/i jinkludu fost l-o[rajn ilkaratteristi/i ta’ ;isem f’rigor mortis, ukoll il-karatteristi/i ta’ wie[ed li miet imdendel minn idejh kif juru l-qafas tassider miftu[ b’mod anormali u l-lower abdomen esti] talfigura fuq il-li]ar.

Anki l-impressjonijiet taddemm li hemm fuq il-li]ar filfatt ;ew analizzati u nstabu li kien demm tassew. Ukoll, mit-tip ta’ fla;ell li hemm re;istrat fuq il-Li]ar, ;ew rikostruwiti l-fla;elli li w]aw ir-rumani biex iffla;ellaw lil Kristu.

Kontra kull tradizzjoni pitturali, il-Li]ar wera fi/-/ar li l-imsallab ma ;iex imsallab mill-pali ta’ jdejh i]da li limsiemer idda[[lu fil-polz talid. Ukoll il-fatt li d-demm instab im/ar/ar mad-drig[ jissu;;erixxi li l-idejn talImsallab li kienu ’l fuq sew mir-ras, fel[u g[all-pi] ta’ ;ismu.

Dan urieh bi/-/ar Dr Pierre Barbet fl-istudji li g[amel, fejn sostna li hu stess ipprova li ;isem mejjet imdendel millpala tal-id ma j]ommx.

Sejbiet li jg[a;;bu huma lmarki tal-fla;ell, il-pjaga fil;enb (fil-kustat) – il-kaw]a tal-mewt g[ar-ra;el fuq ilLi]ar.

B’rikostruzzjoni millevidenza li joffri l-li]ar, saru jafu li l-lanza tas-suldat g[addiet minn bejn il-[ames u s-sitt kustilja, nifdet ilpulmun tal-lemin u da[let flauricle tal-lemin tal-qalb (ji;ifieri fil-parti ta’ fuq, inna[a tal-lemin tal-qalb). Dan hu l-uniku post fejn g[andu mnejn kien baqa’ xi demm f’/erta kwantità wara l-mewt vjolenti tal-Feddej.

Dr David Willis jg[id: “Jien bdejt nistudja x-xbieha talli]ar b’/ertu xetti/i]mu. Jien kont inkun pront li ni/[ad lawtenti/ità tal-li]ar jekk listudji ma jaqblux mal-verità anatomika. Biss il-fatti xjentifi/i irraggruppaw irwie[hom biex iffurmaw sorra ta’ verità li ]iduli lkonvinzjoni.

“L-ebda fallaz ma seta’ pitter dawn it-tpin;ijiet. Lanatomija tixhed g[allawtenti/ità tag[hom fi qbil e]att mat-testi tal-Van;elu.”

• It-tieni parti tidher il-{add li ;ej

{SIEB Drawwa [a]ina tinqered bi drawwa tajba.

– San :or; Preca

Il-15-il {add matul is-sena

U l-proxxmu tieg[i min hu^ Dewteronomju 30>10-14< Salm 68< Kolossin 1>15-20< Luqa 10>25-37 Il-{sieb

Kemm-il darba fil-[ajja tag[na nkunu nafu x’irridu nag[mlu i]da min[abba tant sku]i li n;ibu mag[na nfusna ma nwettqu xejn! U nkunu di]appuntati li stajna g[amilna ftit ;id u minflok bqajna skantati. Din hi wkoll il-problema li :esù jpo;;i quddiemna llum. Ir-ra;el g[aref tal-li;i – u minn dawn hawn [afna mas-saqajn! – ried i;arrab lil :esù.

Kien jaf :esù x’se jwie;eb i]da ried jara x’se jg[id. Xtaq jistaqsi lil :esù xi jfisser tkun tg[ix tajjeb u xi trid tag[mel. :esù wie;bu /ar li hemm il-li;i ta’ Alla li trid ti;i obduta… u aktar. {obb lil g[ajrek b[alek innifsek. U dan il-proxxmu min hu?

U :esù jurih malajr min kien il-proxxmu tieg[u. Itenni li hemm b]onn li lill-proxxmu tag[na narawh f’dawk li jkunu [dejna u nwettqu azzjoni biex ng[inuhom. G[aliex toqg[od tisma’ l-istejjer u tg[id, ja[asra, jekk imbag[ad inti ma tag[mel xejn biex terfa’ s-sofferenzi tal-batut?

Il-Kelma Fl-Ewwel Qari, me[ud mill-Ktieb tad-Dewteronomju, g[andna silta fejn naraw il-qawwa tal-li;i tal-Mulej u t[e;;i; biex il-poplu j[obb din il-li;i. Il-Kelma ta’ Alla hi qrib ilpoplu u je[tie; li l-poplu stess jag[tiha l-[ajja. Fis-Salm Responsorjali g[andna g[anja lill-Mulej u twissija fl-istess [in: li l-qalb tag[na tg[ix, aktar ma nfittxu r-rieda ta’ Alla.

Fit-Tieni Qari, me[ud mill-Ittra ta’ San Pawl lill-Kolossin g[andna innu ta’ tif[ir lil Kristu g[ax hu l-qofol u l-g[an tal[olqien kollu.

Fil-Van;elu ta’ San Luqa :esù ji;i m;arrab minn g[aref tal-li;i dwar l-ubbidjenza g[all-Kelma t’Alla. :esù jenfasizza, anki bil-parabbola tas-Samaritan it-tajjeb, li lKelma t’Alla tinduna li qed tg[ixha meta tag[tiha l-[ajja blg[emil tieg[ek.

Il-{ajja 1. Kemm tassew tista’ tg[id li taf xi jrid il-Mulej minnek u kemm qed tipprova tg[ix il-kelma tieg[u fil-[ajja tieg[ek ta’ kuljum?

2. Min hu l-proxxmu tieg[ek? Qed tifta[ g[ajnejk sew biex tag[raf min hu?

3. Il-Mulej iridna nkunu familjari mal-kelma tieg[u biex inla[[muha fl-a;ir tag[na ta’ kuljum. Qed tag[mel dan lisforz fil-[ajja tieg[ek?

4. Il-Mulej iridna nkunu nies ta’ [niena u kompassjoni.

Id-Djalogu Mulej, inti tridni n[ares madwari u ng[ix bil-fidi fil-[ajja tieg[i l-mumenti li tippre]entali; ag[mel li ma na[rabx din irrealtà, b’mod spe/jali meta ni;i ffa//jat b’g[ajnuna ur;enti lil dawk ta’ madwari, g[ax inti g[entni kuljum, qabel biss indunajt bik.

Fr Charles Fenech OP

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

ISMA’ DIN

1. Fedeltà u impenn

Ftit ilu kont qed nipprepara /elebrazzjoni ta’ tie; u s-soltu tieg[i, fittixt xi storja [elwa. U sibt din li ;ejja.

It-tie; ta’ Keith u Stephanie kien riesaq ;mielu. Kienu [asbu g[al kollox kmieni. Il-kappillan kien qalilhom biex ;img[a qabel it-tie;, imorru l-knisja f’xi s-7.30 p.m. biex jag[mlu prova. Marru b’[afna e/itament u entu]ja]mu, lestew bla [afna dewmien u kienu sejrin id-dar. Keith, ming[ajr ma semg[etu Stephanie, qal lill-Kappillan li xtaq ikellmu ftit. U g[amlu appuntament g[all-g[ada. Il-kappillan qal f’qalbu: “x’inqala?”

U l-g[ada Keith mar l-Uffi//ju Parrokkjali, qabad 100 ewro, tnejn tal-50, u tahom lill-Kappillan. U qallu: “Sur Kappillan, nixtieqek tag[milli pja/ir kbir. Nixtieq li g[ada, meta tag[mlilna l-mistoqsijiet, lili taqbi]li dik il-wa[da fejn jien suppost inwieg[ed li n[obbha, nonoraha u nobdiha u nkun fidil lejha g[al dejjem. Napprezza [afna.”

Il-kappillan b[al tfixkel x’se jaqbad jg[id u jag[mel. Imma qisu sta[a jg[idlu le. Keith [adha li kienu ftehmu. U telaq.

Il-;urnata tat-tie; waslet. Bdew ;ejjin il-mistednin u xxhieda. Imbag[ad ;iet l-g[arusa u da[let ma’ missierha. U Keith u Stephanie kienu quddiem nett, naturalment. Sar ilQari, saret l-Omelija u Keith u Stephanie, max-xhieda u ring’s bearer telg[u fuq l-artal, wi//hom lejn ilkongregazzjoni. Keith kellu msarnu f’saqajh, jistenna lkappillan hux se j]omm kelmtu.

Il-kappillan staqsieh: “Keith twieg[ed li meta jkun hemm b]onn, tinkina quddiem martek, tobdi kull ordni tag[ha, ittellag[lha l-kafè kuljum fis-sodda u ma t[ares qatt lejn mara o[ra?” Keith ma kellux x’jag[mel [lief iwie;eb iva. Imma ;ibed il-kappillan minn idu u fesfislu f’widnejh: “Mela ma konniex ftehimna?”. Il-kappillan wie;eb: “Hi g[amlitli offerta a[jar”.

COLLAGE

2.

• Dak li ma jsirx waqt i//elebrazzjoni – cioè ttbag[bis mal-Weg[diet –

13

jg[odd minn barra) imma g[andhom ikunu frott ta’ maturità, determinazzjoni u impenn ;ejjin minn im[abba vera g[al xulxin… fi Kristu.

• Apparti mill-

Konsagrazzjoni, meta :esù jag[ti lilu nnifsu lilna, lG[oti tal-Kunsens u lWeg[diet ta]-}wie;, f’dik i/-/elebrazzjoni huma l-iktar mument importanti, g[ax lg[arajjes jag[tu lilhom infushom lil xulxin quddiem :esù. Jien ili 44 sena nqaddes u mmexxi /elebrazzjonijiet ta’ Tie; Reli;ju]. Qatt [add ma sabni qabel mill-g[arajjes, biex naqbe] jew inbiddel xi domanda li hemm firRitwal. Allura x’inhu s-sugu ta’ di/-/ajta?

{SIBIJIET

• Tajjeb li l-mi]]ew;in, kull tant ]mien, il-Weg[diet minn Dun Pawl Camilleri pauca43@gmail.com

di]grazzjatament jista’ jsir wara. U f’dak il-ka] ma tkunx /ajta, imma serjetà kbira. Il-Weg[diet m’g[andhomx isiru biss b[ala formola legali, g[allvalidità ta]-}wie; (biex ikun

3.

Mulej, Kelmtek hi garanzija ta’ verità u fedeltà dejjiema.

Int ma tiddg[ajjifx u ma tg[ajjiex.

Int Alla ta’ Kelmtek.

Ag[ti d-dawl u l-qawwa me[tie;a lill-G[arajjes u l-Mi]]ew;in tag[na

jer;g[u jarawhom u j;edduhom u jaraw kif jistg[u jg[inu iktar lil xulxin biex jg[ixuhom b’fedeltà u entu]ja]mu.

Din b[al tag[na ssa/erdoti: IVA ta’ darba mhix bi]]ejjed. Trid ti;did ta’ veru spiss: b’[afna modi… imma anki b’mod verbali. B[all-Weg[diet tal-Mag[mudija f’kull V;ili tal-G[id.

biex jg[ixu b’konvinzjoni u kura;; il-Weg[diet li jag[tu lil xulxin u Lilek.

Skansahom mill-kultura tal-firda u ag[tihom permanenza fl-g[aqda tag[hom.

Id-Dawl tal-Fidi L-g[odwa tal-:img[a 5 ta’ Lulju seb[et bit-tnedija talewwel Ittra En/iklika tal-Papa Fran;isku, li jisimha Lumen Fidei, bl-ilsien Malti, id-Dawl tal-Fidi.

It-tliet kelliema li varawha lid-dinja kienu l-Kardinal Marc Ouellet, Prefett talKongregazzjoni tal-Isqfijiet, lAr/isqof Gerhard Muller, Prefett tal-Kongregazzjoni g[ad-Duttrina tal-Fidi, u lAr/isqof Rino Fisichella, ilPresident tal-Kunsill Pontifi/ju g[allEvan;elizzazzjoni l-:dida. Ilpre]entazzjoni saret filVatikan.

Lumen Fidei hi xog[ol ta’ ]ew; Papiet, il-Papa Emeritu Benedittu XVI flimkien massu//essur tieg[u, il-Papa Fran;isku. Meta kien qieg[ed ifisser it-tifsira g[anja talen/iklika l-;dida, il-Kardinal Marc Ouellet fisser hekk: “Fit-trilo;ija ta’ Benedittu XVI dwar il-virtujiet teologali kien hemm kolonna nieqsa. IlProvidenza riedet li din ilkolonna nieqsa timtela b’rigal mill-Papa Emeritu u kif ukoll mis-su//essur tieg[u b[ala simbolu tal-g[aqda. Il-fatt li lPapa Fran;isku [a x-xog[ol tal-prede/essur tieg[u u temmu hu xhieda tal-g[aqda fil-fidi. Hekk id-dawl tal-fidi hu mg[oddi minn Papa g[al ie[or, b[al bastun f’ti;rija. U dan, bis-sa[[a tad-don tas-

su//essjoni appostolika.”

Barra minn dan, il-Kardinal Ouellet qal ukoll li Lumen Fidei hi “stqarrija wa[da ta’ fidi fl-g[amla ta’ kateke]i li hi miktuba ‘minn erba’ jdejn’ tas-su//essuri ta’ Pietru”.

L-en/iklika l-;dida hi maqsuma f’erba’ taqsimiet. Lewwel taqsima, li tkopri minn numri 8 sa 22, tit[addet fuq ilfigura biblika ta’ Abraham.

Dan il-persuna;; importanti fil-qasam tal-fidi jurina li lfidi hi ‘smig[’ g[all-istedina ta’ Alla bil-g[an li l-persuna tinfeta[ bera[ g[all-[ajja l;dida u l-weg[da tal-;ejjieni.

Il-fidi tfisser li tiltaqa’ wi// imb wi// mal-paternità ta’ Alla, li hi essenzjalment mag[mula mill-[niena tieg[u, li tilqa’, ta[fer u tirran;a listorja mg[aw;a tag[na lbnedmin. G[alhekk, il-fidi hi l-iva qalbiena tag[na g[all[idma li tbiddel ta’ Alla, u li tinsab g[addejja kemm fil[ajja personali kif ukoll f’dik komunitarja tag[na.

Fil-fatt, fin-numru 14, ilPapa jg[id: “Id-don [ieles ta’ Alla, li minnu nnifsu jitlob umiltà u qlubija li nittamaw u nafdaw, jg[inna biex naraw ilmog[dija mdawla li twassalna biex niltaqg[u ma’ Alla u lumanità, l-istorja tal-fidwa.”

F’dan id-dawl, :esù Kristu hu t-turija u l-inkarnazzjoni definittiva tal-im[abba misterju]a ta’ Alla g[al kull

minn P. Mario Attard OFM Cap

persuna. F’:esù, l-im[abba ta’ Alla hi ta’ min jafda fiha tabil[aqq!

It-tieni taqsima tal-Lumen Fidei, li tkopri minn numri 23 sa 36, tibda billi tis[aq irrealtà li l-pre]enza vera u fidila tal-Mulej tispira lilna lbnedmin biex nemmnu fih.

G[alhekk il-fidi tikber meta tinqasam permezz talim[abba. Il-fidi tg[addi fuq dawk li j[addnuha b[ala ddon sublimi tal-im[abba kbira ta’ Alla li g[andha l-qawwa li tibdel lil min jemmen minn ;ewwa.

B’hekk, il-bniedem tal-fidi jibda jara r-realtà tieg[u nnifsu u ta’ madwaru blg[ajnejn ;odda tal-fidi li tpo;;i l-im[abba b[ala l-punt fokali tag[ha. :aladarba lim[abba Nisranija tfisser qsim il-bniedem ta’ fidi, b’umiltà u

b’rispett kbir jiddjaloga mannies li j[abbat wi//u mag[hom.

Fil-qalba ta’ qalbu, ilbniedem ta’ fidi jag[raf li, kif jg[id il-Papa Fran;isku finnumru 35, “kulmin jibda miexi fit-triq li fiha jag[mel il;id lill-o[rajn, hu di;à riesaq lejn Alla”.

Il-kapitlu jag[laq bil-[sieb profond li l-fidi hi l-mutur li bih ir-riflessjoni teolo;ika je[tie; li ssir. G[aliex la darba t-teolo;ija hi t-tis[ib [aj fittag[rif li Alla g[andu tieg[u nnifsu, hi r-responsabbiltà wa[diena tal-Knisja li, permezz tal-awtorità tag[ha li tg[allem, tiggarantixxi larmonija fir-relazzjoni g[anja bejn il-fidi u l-Kelma ta’ Alla.

Il-qalba tat-tielet taqsima tal-Lumen Fidei, li jkopri minn numri 37 sa 49, hu dak li jg[id San Pawl fl-Ewwel Ittra lill-Korintin: “Jien g[allimtkom dak li tg[allimt jien” (1 Kor 15:3). Il-fidi tin;ieb [ajja meta ti;i mxerrda g[all-o[rajn bis-sa[[a talevan;elizzazzjoni. Il-fidi tifta[ “il-jien” g[all-“a[na” fil-qafas komunitarju tal-Knisja.

Is-sagramenti, id f’id malKredu, mat-talb u mal-G[axar Kmandamenti, huma ‘mezzi spe/jali’ (LF §40) biex il-fidi ti;i mxandra. Il-fidi ha wa[da min[abba “l-uni/ità ta’ Alla, li hu mag[ruf u mistqarr” (LF § 47).

Il-fidi hi wkoll “maqsuma mill-Knisja kollha, li hi ;isem wie[ed u ru[ wa[da” (LF §47). Din l-g[aqda ta’ fidi filKnisja hi m[arsa mill-kari]ma tas-su//essjoni appostolika.

Ir-raba’ u l-a[[ar taqsima li biha ting[alaq l-en/iklika Lumen Fidei, tkopri n-numri minn 50 sa 60.

Dan il-kapitlu jit[addet mirrelazzjoni bejn il-fidi u l-;id komuni. Il-fidi to[loq ilkomunjoni billi taqdi lill;ustizzja, lid-drittijiet talpersuna u lill-pa/i. Meta l-fidi ddawwal lill-familji, li]]g[a]a]g[, lin-natura, lillgvernijiet u, sa[ansitra, littbatija u lill-mewt, hi jse[[ilha tmexxi lis-so/jetajiet tag[na lejn ;ejjieni mimli tama.

It-talb u l-[arsien ta’ Marija, ix-xempju tal-Fidi, ifakkruna li fil-mixja tag[na ta’ twemmin m’a[niex wa[edna. Marija hi lg[alliema tag[na g[aliex tg[inna nag[mlu tag[na lmod ta’ kif Binha :esù j[ares lejn il-[ajja.

Nixtieq nag[ni lili nnifsi?

Nixtieq naqta’ l-g[atx klubi li g[andi g[al Alla? Jekk iva, g[aliex ma naqrax il-Lumen Fidei? {a n]ur is-sit: www.vatican.va/holy_father/f rancesco/encyclicals/documen ts/papafrancesco_20130629_enciclic a-lumen-fidei_en.html.

14 COLLAGE

KUR}ITAJIET

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

INTERVALL PAWSA QASIRA TA’ MISTRIEÓ

Il-ktieb ta’ George Orwell li g[adu relevanti sal-lum

Il-ktieb ‘1984’ jispara ‘l fuq fil-bejg˙ wara l-ka] tal-ispjuna;; Amerikan Il-ktieb ta’ George Orwell ‘1984’ spara ’l fuq fil-bejg[ wara li [ar;et l-a[bar talispjuna;; Amerikan Big li kixef Edward Snowden.

L-edizzjoni li fakkret is-60 sena minn meta kien pubblikat il-ktieb ta’ George Orwell ]diedet fil-bejg[ b’7,005% flAmazon.co skont is-sit fuq l-internet Mover and Shakers in Books li jimmonitorja l-bejg[ talkotba. Il-qab]a fil-bejg[ se[[et mil-lum g[al g[ada fi ]mien 24 sieg[a.

Il-ktieb, li ji;bor i]]ew; novelli ta’ George Orwell, Animal Farm u 1984, ]died bi 314% flistess ]mien.

Fi]-]mien imsemmi kienet g[addejja polemika dwar kif uffi/jali fl-Intelli;enza Sigrieta Amerikani kienu qed jaraw ir-rekords tattelefonati u t-traffiku fuq l-internet biex jaraw jilm[ux possibbiltà ta’ theddid terroristiku fuq lIstati Uniti u bnadi o[ra.

Il-President Barrack Obama kien qal li din issorveljanza kienet tg[in biex i]]omm ’il bog[od attakki kontra l-poplu Amerikan. Imma organizzazzjonijiet li j[arsu l-libertà /ivili kienu kkundannaw dan lind[il mo[bi.

Li hu /ert hu li l-ka] qajjem mill-;did interess e//ezzjonali fil-ktieb famu] ta’ George Orwell.

Bajda ta’ $100,000 Bajda ;ganteska li biedha l-g[asfur mag[ruf b[ala elephant bird inbieg[et g[al $104,482 waqt irkant f’Londra. Dan l-g[asfur m’g[adux je]isti aktar fid-dinja.

Din il-bajda, li hi parzjalment fossilizzata, hi rari [afna u hi aktar minn 100 darba ikbar minn bajda normali ta’ ti;ie;a. Hi wiesg[a 22 /entimetru u 30 /entimetru g[olja.

L-g[asfur, li kien jg[ix fil-Madagascar qabel is-seklu 17, kien jixbah lin-nag[ma u tqies b[ala l-ikbar wie[ed fi ]mienu. Kien ji]en aktar minn 1,000 libbra u nqered g[alkollox mill-ka//aturi.

Il-bajda nbieg[et lil xi [add ma tax ismu u ;abet id-doppju talprezz li kien ma[sub li se ;;ib.

(Xellug)> Il-bajda li nbieg[et fl-irkant u (fuq)> mara tippo]a ma’ skeletru ta’ elephant bird biex wie[ed jikkalkula d-daqs tal-g[asfur

Rekord g[al talk show televi]iv li dam g[addej jumejn s[a[

Rabi Lamichhane (it-tielet mix-xellug) jir/ievi /-/ertifikat g[all-itwal talk show fuq it-tv fid-dinja

Pre]entatur min-Nepal da[al fil-lista tar-rekords ta’ Guinness g[al talk show fuq it-tv li dam g[addej aktar minn jumejn bis-su;;ett ikun Buddha.

Rabi Lamichhane, ;urnalist televi]iv min-Nepal li llum g[andu ristorant f’Maryland fl-Istati Uniti, mar lura f’pajji]u biex jitkellem waqt ix-xandira li damet g[addejja bla waqfien 62 sieg[a u 12-il minuta.

Ir-ra;el qal li mhux tant diffi/li fi]ikament biex tag[mel dak li g[amel imma fl-a[[ar beda jsibha diffi/li

biex jikkon/entra.

Ir-ra;el ta’ 36 sena tkellem ma’ politi/i, artisti, diplomati/i, negozjanti, social workers u ;urnalisti, l-aktar bil-lingwa Nepali, ta[t it-titlu ‘Is-Sinjur Buddha twieled finNepal’.

Ir-ra;el t[alla jie[u waqfa ta’ [ames minuta kull sieg[a.

Waqt it-trasmissjoni hu ma raqad xejn, kiel frott biss, xorob 15-il kikkra kafè kuljum u g[add bla qies ta’ energy drinks.

Li hu /ert hu li [add ma jaf kemm nies segwew ilprogramm kollu!

Jistennew li j[allsu $5,000 g[al katavru fil-;nien tag[hom Sidt id-dar li fil-;nien tag[ha nstab katavru antik ta’ mara abori;ina qed tistenna kont biex t[allsu ta’ $5,000.

Antropologu forensiku kkonkluda li l-g[adam li nstab g[and il-mara fil-;nien tag[ha f’Ontario fil-Kanada hu ta’ mara ta’ anqas minn 24 sena u li mietet bejn l-a[[ar tal-1500 jew il-bidu tas-snin 1600.

Nicole Sauve, sidt id-dar,

qalet li l-kont ma kinitx tistennieh u ma tafx minn fejn se ;;ib il-flus biex t[allas lillantropologu li tqabbad millGvern. Hemm li;i fil-pajji] li tg[id li meta jinstabu fdalijiet umani u jsir st[arri; fuqhom il-kont jintbag[at fuq min tkun l-art.

Madankollu jekk il-persuna li tir/ievi l-kont turi li ma tistax t[allsu, dan jin[afrilha.

L-iskeletru li se jneffaq $5,000 lill-persuna li nstab g[andha

COLLAGE PASSATEMP 15

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013 Mimdudin> 1. Ftit mill-gawwija g[al darbtejn u jitfa//a l-babaw jew ilwa[x? (6) 3. Issokta, ma waqafx (6) 7. Folja ta’ pitazz tinsab quddiem? (7) 8. Leblieba kbira (5) 9. L-ammont ta’ [afna numri mag[duda flimkien (5) 10. Tag[rif ta’ duttrina dwar il-fidi nisranija (9) 11. Pa/enzja (5) 13. Tilbisha, imma fit-tlett ijiem tal-bluha biss (6) 15. Ini]]lu l-merkanzija (6) 17. Tista’ tkun wa[da bla temma, ng[idu (5) 21. Li hu kontra u bil-maqlub (9) 23. :ita (5) 24. Ne/essità (5) 25. S[i[a, bla mimsusa (7) 26. Tag[mel e]att b[alma jag[mel [addie[or (6) 27. Ugwali (6) Weqfin> 1. Dak l-g[ar li n[ejju ftit qabel il-Milied (6) 2. {ut fin u tajjeb fl-anta//oli? (5) 3. I]ra[t bil-bard li [assejt (5) 4. Astuta daqs xadin, ng[idu (7) 5. Mer[ijin g[aliex xejn m’huma ssikkati (5) 6. Strument mu]ikali mimli tuba? (6) 7. Ikla ]g[ira (5) 12. Da[[al idejk fih [alli to[ro; il-flus (3) 14. Titlu ta’ rispett li jfakkrek fil-bastjun? (3) 15. Tlajt fuq dahar i]-]iemel (6) 16. Ir;iel ta’ qalb xierfa (7) 18. G[a;la kbira (5) 19. Assunta titlef l-ewwel tnejn! (5) 20. Qata’ d-djun li kellu (6) 22. {are; bil-pensjoni (5) 23. Drapp sabi[ li tinsa tfassal? (5) Soluzzjoni tat-Tisliba ta’ nhar il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Sunett; 3. Sittax; 7. Metalli; 8. {aw[a; 9. Nemel; 10.

Intrigajt; 11. Kitla; 13. {amsin; 15. }affir; 17. Salvi; 21.

Astinenza; 23. Pagun; 24. A[dem; 25. Flixkun; 26. Xalata; 27.

Sinsla.

Weqfin> 1. Saltna; 2. Total; 3. Skirt; 4. Ta[bila; 5. Elvis; 6. Maltin; 7.

Mimli; 12. Taf; 14. Mil; 15. }jarat; 16. Innamra; 18. Vagun; 19. {alib; 20. Induna; 22. Nefqa; 23. Pakki.

3

2

1

4

5

6 8

7

10

9

11

13

12

14

pin 15

16

PUBLICATIONS

18

17

20

19

21

22

24

25

26

I

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

23

27 IRBAÓ… voucher ta’ €15 li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej.

Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[ tat-Tisliba tal-{add 30 ta’ :unju hu: J. Farrugia, Fl 7, ‘Goel Court’, Cassarino Street, Qawra SPB 1016.

Tista’ ;;ibli l-ballun, jekk jog[;bok^

Soluzzjonijiet

{amsa u g[oxrin differenza

Dawn i]-]ew; xeni jidhru identi/i, imma dik ta’ ta[t tvarja minn dik ta’ fuq f’mhux inqas minn [amsa u g[oxrin differenza. Ara ssibhomx kollha?

”Qabel u wara”

Ir-ritratti ta’ dawn i]-]ew; xeni n;ibdu ftit minuti ta’ distanza minn xulxin. Skont int, dawn in;ibdu fl-ordni kif jidhru, jew dik ta’ ta[t trid tkun l-ewwel wa[da?

{amsa u g[oxrin differenza

Ta’ ta[t suppost li g[andha tkun l-ewwel wa[da. Infatti f’ta’ ta[t, il-buffu bl-umbrella f’idu kien g[ad ma kellux issinjal ta]-]arbun fuq wara tal-;akketta.

“Qabel u wara”

22

Lokali

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Vodafone premjata fil-Cannes Lions International Festival App ;dida Vodafone kienet ippremjata b ]ew; Festival of Creativity li sar bejn is 6 u Film u ie[or g[al Product and Services Lions Awards tal bron] waqt is 60 t 22 ta :unju, kienu pre]entati d[ul Ir reklam ing[ata premju g[all istil minn Seasus edizzjoni tal Cannes Lions rekord ta aktar minn 35,000 /inematografiku tieg[u, mi;bud International Festival of Creativity parte/ipant minn 92 pajji] differenti b kamera tal idejn, u]ata biex jittie[du favur l-g[oti shots close-up tal atturi u jo[olqu l Dan ir rikonoxximent ing[ata lil Ir reklam bil messa;; ‘Good things should last forever’, isegwi tifla u tifel impressjoni li l kamera qed issegwi l Vodafone g[ar reklam il ;did Kiss , mill mument li jag[tu l ewwel bewsa [in kollu l karattri fil film liema reklam kien imniedi b[ala parti tad-demm lil xulxin u jkompli juri l [ajja mill kampanja RED ta Vodafone Kiosks di;itali madwar il festival ’ -

-

-1

-

’

-

-

’

.

. .

-

-

-

-

‘

’

’

-

-

-

f’numru ta’ swieq fejn topera lkumpanija Vodafone, inklu] Malta.

Madwar 11,000 membru internazzjonali mill-komunità kreattiva ng[aqdu flimkien biex attendew g[al Cannes Lions, mag[ruf b[ala attività ta’ ispirazzjoni g[all-komunikazzjoni kreattiva, innovattiva u e//itanti minn madwar id-dinja.

G[as-60 edizzjoni tal-International

-

-

’

-

-

.

-

-

-

-

tag[hom flimkien, sa ma jsiru anzjani.

Il-kun/ett ;ie ]viluppat g[all-a[[ar pjanijiet ta’ Vodafone, ir-RED plans li joffru kun/ett li permezz tieg[u klijent ma jkollux g[alfejn jinkwieta dwar kemm se ti;i tiswieh telefonata, irrilevanti ma’ liema operatur hu lpersuna li jkun qieg[ed i/empel.

Il-premjijiet mog[tija lill-Vodafone jinkludu wie[ed g[al Film Craft and

-

-

.

-

offrew id-delegati l-opportunità li jirrevedu x-xog[ol differenti f’kategoriji diversi. Wirjiet madwar ilfestival urew ix-xog[ol mag[]ul u dan ta l-opportunità lid-delegati li je]aminaw mill-qrib ix-xog[lijiet.

G[al aktar tag[rif fuq is-60 edizzjoni tal-Cannes Lions International Festival of Creativity ]ur www.canneslions.com.

Seasus g[al darb’o[ra qed tkabbar il-portafoll tag[ha talCorporate Social Responsibility billi saret il-manager tal-media socjali tas-Servizz Nazzjonali tat-Trasfu]joni tad-Demm (NBTS) f’Malta.

Immedjatamet Seasus [olqu pre]enza ufficjali online fuq Facebook u issa qeg[din imexxuha ta’ kuljum, blg[ajnuna tal-istaff tal-NBTS. F’temp ta’ ftit ;img[at, b’kontenut regolari, ritratti u a;;ornament dwar dak li qed ji;ri, il-pa;na ;ibdet lejha ’l fuq minn 1000 persuna li kienu interessati jag[mlu like.

Barra minn hekk, nhar il:img[a 14 ta’ :unju – Il-Jum Dinji tad-Donaturi tad-Demm, Seasus inawgurat custom app g[all-NBTS fuq Facebook, fejn fiha wie[ed jista’ jirre;istra b[ala persuna b’interess li ji;i nfurmat u msejja[ kull meta jkun hawn riserva baxxa ta’ demm.

L-app hi a//essibbli minn kulmin jag[mel like linNational Blood Transfusion Service Malta page u tigi f’forma online b’disinn personalizzat. Dawk li ju]awha jistg[u jirre;istraw id-dettalji tag[hom u b’hekk ikunu qed ja//ettaw li ji;u kuntattjati mill-NBTS meta jkun hemm sej[iet g[all-g[oti tad-demm, partikolarment dawk ur;enti [afna, u dan japplika anki g[al dawk ilpersuni li ma jkunux jafu lgrupp tad-demm tag[hom jew qatt ma jkunu taw demm.

Jekk tixtieq tissie[eb id[ol f’www.facebook.com#bloodm alta. Biex tirre;istra fuq l-App. ag[fas: www.facebook.com#bloodmalt a#app.

24

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Feature

Esklussiva> Fi]-}ejtun kien isir l-g[asir tal-g[eneb ❝

❝

Waqt xog[ol fuq is-sit, instab qtug[ fil-blat forma ta’ linji, wiesa’ xi 40 /entimetru fejn kienu jin]erg[u d-dwieli fil-perijodu tal-Karta;ini]i – Dr Nicholas Vella

Dan l-a[[ar instab xi fu[[ar li jmur lura g[ar-raba’ seklu qabel Kristu meta Malta kienet ta[t it-tmexxija tal-Karta;ini]i, qabel ma waslu r-Rumani - Prof. Anthony Bonanno

“Prova /ara li qabel ma waslu r-Rumani f’Malta, lejn l-a[[ar tat-tielet seklu qabel Kristu, f’Malta kien hawn di;à attività qawwija talinbid.” Dan stqarru Dr Nicholas Vella, Kap tadDipartiment tal-Arkeolo;ija fl-Università ta’ Malta li flimkien mal-Professur filFakultà tal-Arti Anthony

Bonanno qeg[din jag[mlu skavar qrib il-Knisja ta’ San Girgor fi]-}ejtun. F’isem lUniversità, huma responsabbli spe/ifikament g[ar-ri/erka arkeolo;ika biss, ji;ifieri t[affir u interpretazzjoni tassejbiet li jkunu jridu ji;u ppubblikati g[al qasam xjentifiku u anke kif ikun jista’ jinftiehem millpubbliku.

Ma’ il-mument, Nicholas Vella ]vela kif fl-a[[ar jiem waqt li kienu g[addejjin bixxog[ol tag[hom fuq is-sit, sabu qtug[ fil-blat forma ta’

❞

❞

linji, wiesa’ xi 40 /entimetru fejn kienu ji;u mi]rug[a ddwieli fil-perjodu talKarta;ini]i. Din hi l-ewwel darba li saret din it-tip ta’ sejba f’Malta u hi wa[da millftit li nstabu fir-re;jun talMediterran.

Il-Prof. Bonanno spjega li kontra postijiet o[ra qatt ma kien hemm [jiel li fl-in[awi ta]-}ejtun kienu se jinstabu fdalijiet ta’ xi binja antika. Fl1961 kien qed isir xog[ol g[all-pedamenti ta’ skola ;dida, dik li hi l-iskola sekondarja fi]-}ejtun vi/in ilKnisja ta’ San Girgor, meta kien instab xi ;ebel kbir, i]da dak i]-]mien ma kien sar xejn g[aliex ma kinux ikkunsidrati validi biex isir xi studju g[ala dawn il-;ebel kienu nstabu hemm.

Fl-1964 re;a’ sar xi xog[ol u din id-darba kien instab aktar ;ebel. Minn dakinhar, id-Dipartiment tal-Mu]ewijiet

Dr Nicholas Vella, Kap tad-Dipartiment tal-Arkeolo;ija fl-Università ta’ Malta li flimkien mal-Professur fil-Fakultà tal-Arti Anthony Bonanno (xellug) qeg[din jag[mlu skavar qrib il-Knisja ta’ San Girgor fi]-}ejtun fejn dan l-a[[ar sabu fdalijiet li taw ]volta tal-img[oddi fi]-}ejtun li jmur lura g[al ]mien il-Karta;ini]i. (Ritratt> Michael Ellul)

kien intervjena u ;ew identifikati xi kanali fost sejbiet o[ra. Dak i]-]mien kienet tpo;;iet anke protezzjoni fuq is-sit.

Fis-snin 70, fuq inizjattiva tal-Gvern, fis-sajf, l-istudenti tal-arkeolo;ija setg[u jkunu impjegati biex jag[mlu xi xog[ol ta’ skavar fis-sit. Linizjattiva bdiet ta[t iddirezzjoni ta’ Frans Mallia (1970-1976), li kien iddirettur tad-Dipartimet talMu]ewijiet u anke ta[t iddirezzjoni ta’ Tancred Gouder li dak i]-]mien kien il-kuratur tal-arkeolo;ija.

Il-Prof. Bonanno spjega kif wara li kienu lestew mixxog[ol li kien sar f’Tas-Sil;, xtaqu ja[dmu fuq xi sit ie[or u kien b’hekk li fl-2006 [adu x-xog[ol tal-iskavar tal-villa Rumana fi]-}ejtun ta[t idejhom, u komplew ja[dmu fuq dak li kien beda fis-snin sebg[in.

Il-ma;;or parti tal-fdalijiet huma ta’ villa Rumana g[alkemm fis-snin 70 kienu nstabu xi muniti tat-tieni u ttielet seklu. “Qatt ma stennejna li se jkun hemm fdalijiet ta’ qabel [lief meta Dr Tancred Gouder kien qal li kienu nstabu xi bjar ]g[ar, [ofor simili b[al dawk ta’ }mien il-Bron] li nsibu b[alhom f’Bir]ebbu;a u nNuffara G[awdex,” qal ilProf. Bonanno.

G[alhekk skont l-iskavi u rri/erka u skont dak li sar flimg[oddi hu /ar li l-villa g[andha fa]i li tmur lura g[al }mien il-Bron] u fa]i ta’ ]mien ir-Rumani. Dan l-a[[ar bdew isibu anke xi fu[[ar li jmur lura g[ar-raba’ seklu qabel Kristu meta Malta kienet ta[t it-tmexxija talKarta;ini]i, qabel ma waslu r-Rumani f’Malta. Jidher wkoll li hemm fa]i tal-bini meta dan is-sit kien u]at fi

]mien Puniku, ji;ifieri perjodu bejn il-Karta;ini]i u r-Rumani.

Il-Prof. Bonanno tkellem dwar kanali li sabu u li qeg[din kull ]ew; metri u kollha qeg[din fl-istess direzzjoni li ja[sbu li kienu jintu]aw g[al xog[ol marbut mal-industrija agrikola fosthom biex jit[awlu si;ar laktar id-dwieli. Din liskoperta tat ]volta o[ra g[arri/erka li wettqu s’issa tul din is-sena. {afna minn dawn ilkanali qeg[din ta[t [itan antiki li jmorru lura g[al ]mien il-Karta;ini]i.

G[adhom ma jafux g[alxiex kienet tintu]a l-villa fi]-]mien Puniku peress li lfdalijiet Puni/i huma mifruxin sew madwar is-sit.

Li jafu ]gur hu li fi ]mien irRumani l-villa kienet tipikament Rumana. g[al pa;na 25

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Feature

25

❝ Parti mill-pro;ett hi l-konservazzjoni spe/jalment tal-kmamar fejn instab madum ta/-/aqquf u li kien jag[mel mal-parti residenzjali tal-villa Rumana

❞

Studenti li qed isegwu kors tal-arkeolo;ija fl-Università ta’ Malta qeg[din ji;bru dokumentazzjoni dettaljata waqt il-pro/ess ta’ skavar (Ritratt> Michael Ellul)

Dawl ;did fuq il-[ajja rurali minn pa;na 24

Hemm ]ew; tipi ta’ vilel Rumani. Hemm tip li kienu purament residenzjali b[allVilla Papiri, u Villa Bosco Reiale (b[alma nstabu fl-Italja madwar Napli, madwar ilvulkan Vessuvju u li ntradmu mil-lava. Mill-fdalijiet li nstabu ta’ dawn il-vilel jidher li r-Rumani kienu ju]awhom biex jg[addu [in ta’ mistrie[ ’il bog[od mill-attività talbelt.

Hemm imbag[ad il-vilel Rumani li jissej[u rusti/i u li huma mifruxa madwar dak li kien l-imperu Ruman. Huma vilel aktar komuni mill-o[rajn u kienu jintu]aw g[al attività agrikola fejn kienu j[awlu dwieli u si;ar ta]-]ebbu;.

Parti mill-bini kien ddedikat g[all-g[asir ta]-]ebbu; u talg[eneb. Kien ikun hemm parti residenzjali wkoll.

Parti mill-pro;ett g[andu x’jaqsam mal-konservazzjoni spe/jalment tal-kmamar fejn instab madum ta/-/aqquf u li kienu jag[mlu mal-parti

residenzjali tal-villa Rumana fejn g[ad hemm ukoll tik[il mal-[ajt ori;inali.

Ix-xog[ol ta’ konservazzjoni, spjega Dr Bonanno, qed isir bis-sa[[a ta’ Din l-Art {elwa u HSBC Malta Foundation li offrew fondi biex isir ir-restawr ta’ dawn il-partijiet. Xog[ol li jie[du [siebu nies midDipartiment tal-Built Heritage.

Il-fdalijiet ta’ tik[il mal[itan kienu impittra mhux figurittivament imma bissinjali [omor u sofor fost kuluri o[ra, li sfortunatament bix-xita u bil-[axix li kien jitla’ kienu qed jitfarrku. Dr Bonanno kompla li biex jipprote;u dik il-parti talpro;ett, madwar tliet snin ilu g[amlu pro;ett li ma rnexxiex g[aliex bil-maltemp f’Settembru li g[adda listruttura kellha ti]]arma.

Dr Vella qal li g[alkemm instabu [afna vilel Rumani rusti/i, ftit huma dawk li ;ew ippreservati min[abba diversi ra;unijiet inklu] il-fatt li

[afna minnhom inqerdu.

U[ud minnhom kienu nstabu madwar mitt sena ilu. F’dan il-ka] tal-villa Rumana fi]}ejtun is-sit kien protett anke min[abba li nstab vi/in skola.

“G[alkemm l-iskavar beda fis-snin sebg[in tlifna [afna informazzjoni u qed nippruvaw insibu linformazzjoni a[na. Tag[rif li jista’ jitfa’ dawl fuq l-istorja ta’ dan l-istabbiliment rurali Ruman,” qal Dr Nicholas Vella.

Ix-xog[ol kollu ta’ skavar ta’ din il-villa Rumana qed isir kollu mill-istudenti talkors tal-Arkeolo;ija flUniversità ta’ Malta. Parti mix-xog[ol tal-istudenti hu li jiddokumentaw kull pass jew sejba li jag[mlu.

Wara disa’ xhur ta’ studju fl-Università, Dr Vella spjega li g[all-istudenti jkun a[jar li jit[ar;u fil-prattika biex jifhmu kif jiskavaw u kif ikollhom dokumentazzjoni /ara. “L-istudenti jridu j[affru b’delikatezza, josservaw ilkulur ta’ dak li a[na

ng[idulha [amrija u jiddokumentaw permezz talfotografija jew tpin;ija kif ukoll bil-miktub, kull saff ta’ [amrija li tinstab.”

Staqsejt lill-Professur Anthony Bonanno x’inhu lvalur storiku ta’ din il-villa Rumana fi]-}ejtun. Hu spjega li g[andha valur storiku kbir mhux biss fuq livell nazzjonali imma anke lokali g[aliex is-sejba ikkontribwiet [afna g[al aktar g[arfien li ]}wieten g[andhom ikollhom dwar il-patrimonju tag[hom u l-asso/jazzjoni li l-lokal g[andu ma]-]ejt u li minnu ;ej l-isem ‘}ejtun’.

Prof. Bonanno kompla li din is-sejba li issa tmur lura g[al diversi snin turi kemm pajji]na hu mog[ni b’wirt b[al dan, u g[alhekk l-istorja qed tikkonferma li fi]-}ejtun kien jing[asar i]-]ebbu; hekk kif il-pi] ta’ ;ebel kbir kien jag[fas ’l isfel travu orizzontali li jag[fas fuq i]]ebbu; u jag[sru.

La jitlesta x-xog[ol kemm il-Professur Bonanno u Dr

Vella, jixtiequ li jkun hemm xi [add li jie[u [sieb dan issit storiku u li jkun jista’ jinfeta[ g[all-pubbliku. Lentità responsabbli hi sSovrintendenza g[all-Wirt Kulturali u je]istu g[add ta’ ftehim li jassenja rresponsabiltà ta` wirt storiku lil xi g[aqda jew entità b[allKunsill Lokali tal-lokalità rispettiv inkella f’dan il-ka] lil xi g[aqda b[al Wirt i]}ejtun li tie[u [sieb il-wirt kulturali tal-lokalità.

Nhar it-Tlieta 16 ta’ Lulju li ;ej, il-pubbliku se jkun jista’ j]ur is-sit fejn qed isir liskavar tal-villa Rumana. Dr Vella qal li l-pubbliku g[andu dritt ikun jaf x’inhu jsir mill-wirt storiku u kif qed ju]aw fondi pubbli/i talUniversità. Is-sit se jkun miftu[ bejn it-8.30 a.m. u 12 p.m.

Kull min jattendi se jkollu l-opportunità li jifhem a[jar ir-relevanza tal-arkeolo;ija li tg[inna nifhmu l-img[oddi tag[na, minn fejn ;ejna u min kienu l-antenati tag[na.

26

Lokali

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

I/-/iklisti ta’ ALIVE [erqanin g[all-isfida f’Londra, Brussell u Pari;i

St John Fisher Ensemble, kun/ert nhar l-Erbg[a f’San Pawl il-Ba[ar

Beach Concert b’differenza f’San Pawl il-Ba[ar B[as-snin img[oddija anki dan is-sajf f’San Pawl il-Ba[ar se jsir beach concert b’differenza minn ensemble ta’ 40 studenti ]g[a]ag[ g[a]-]iffa ta’ filg[axija nhar l-Erbg[a 17 ta’ Lulju.

Is-St John Fisher Ensemble minn Leeds flIngilterra se jag[tu dak li nistg[u nsej[ulhom tliet avvenimenti f’wie[ed, hekk kif is-St John Fisher hu banda, orkestra tal-Jazz u kor, fost o[rajn, mis-St John Fisher Catholic High School g[al studenti ta’ bejn il-11 u

t-18-il sena.

Ir-repertorju tag[hom jinkludi Eve of War (Wayne), Pirates of the Caribean (Zimmer), Padstow Lifeboat (Arnold), Another Opening, Another Show (Porter), Evening Show (Kodaly) u Jump (Marsalis).

Dan il-beach concert b’differenza fil-bajja ‘TalG[a]]elin’ (Simenta) f’San Pawl il-Ba[ar jibda fid-8.45 p.m. u hu bla [las, i]da ta’ min wie[ed jibbukkja seating billi j/empel 2158 5161.

Fid-19 ta’ Lulju, 38 /iklist se jitilqu minn Malta lejn Londra fejn se jmorru Brussell, qabel ma jispi//aw f’Pari;i – rotta iebsa ta’ 720 kilometru.

I/-/iklisti se jkunu qed jie[du sehem fil-Malta Airport ALIVE 2013 Cycling Challenge for Cancer biex ji;bru fondi g[all-pro;etti ta’ ri/erka dwar il-kan/er tassider g[all-Fond ta’ Ri/erka, Innovazzjoni u }vilupp (RIDT) tal-Università ta’ Malta.

Grupp ta’ residenti u /iklisti Maltin fi Brussell se jing[aqdu mat-tim ta’ ALIVE fi triqithom lejn il-belt.

Il-Malta Airport ALIVE

2013 Cycling Challenge for Cancer hi kollaborazzjoni bejn il-Fondazzjoni ta’ Karità ALIVE li hi mag[mula minn /iklisti li permezz tal-isport favorit tag[hom ji;bru fondi g[al kaw]i ;usti, ilFondazzjoni ta’ Azzjoni g[all-Kan/er tas-Sider (ABCF) li ;;ib flimkien diversi nies li fiequ millkan/er tas-sider, pazjenti u nies o[rajn, u l-Fond ta’ Ri/erka, Innovazzjoni u }vilupp (RIDT) tal-Università ta’ Malta.

L-Alegria Dance Company offriet li tippre]enta spettaklu ta’ flamenco matul ilfundraising dinner li se jsir fis-17 ta’ Lulju fix-Xara

Lodge, ir-Rabat, fit-8.30 p.m.

Matul din l-attività, numru ta’ pitturi minn g[add ta’ artisti minn Malta se jinbieg[u b’irkant u rigali o[ra jittellg[u f’lotterija.

Il-biljetti ta’ €30 l-wie[ed jinkisbu minn: alivecyclingchallenge@gmail. com, tel. 99463882; Action for Breast Cancer Foundation: info@actionforbreastcancer.c om, tel. 99221835, jew RIDT: info@ridt.org.mt, tel.

99880077.

Donazzjonijiet lil ALIVE 2013 jistg[u jsiru permezz ta’ SMS fuq 50617364 (€2.33); 50618081 (€4.66); 50618913 (€6.99), u 50619208 (€11.65).

Informazzjoni dwar attivitajiet kulturali Il-Kunsill Malti g[allKultura u l-Arti (KMKA) qed ji;bor informazzjoni dwar attivitajiet kulturali li se jsiru f’Ottubru, Novembru u Di/embru 2013.

Organizzaturi ta’ attivitajiet kulturali jew artisti/i huma

mitluba jibag[tu l-iskedi ta’ dawk l-attivitajiet li se jittellg[u matul dawn ix-xhur.

L-organizzaturi huma mitluba jibag[tu wkoll deskrizzjoni ta’ tliet linji dwar kull attività. L-organizzaturi huma mitluba jindikaw iddata, [in u l-post fejn se tittella’ l-attività kon/ernata.

L-informazzjoni mitluba g[andha tasal fl-uffi//ju talKunsill Malti g[all-Kultura u l-Arti, 230, Triq irRepubblika, il-Belt (attenzjoni Ms Isabelle Gatt) jew b’email: isabelle.gatt@maltaculture.co m sa mhux aktar tard mill:img[a 9 ta’ Awwissu.

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Lokali

27

L-appo;; ta’ GO g[all-Istrina 2012 jaqbe] i/-/ifra ta’ €87,000 L-appo;; ta’ GO lejn LIstrina 2012 tela’ g[al €87,533.50.

Dan t[abbar mill-Kap E]ekuttiv ta’ GO, Yiannos Michaelides, waqt ]jara millPresident ta’ Malta George Abela lill-uffi//ju ewlieni ta’ GO fil-Marsa.

Dan l-appo;; lejn ilkampanja ;bir ta’ fondi b’risq il-Community Chest Fund kien jinkludi donazzjoni fi flus b’valur ta’ €20,000 flimkien ma’ €67,533.50 f’servizzi ta’ komunikazzjoni li GO tipprovdi b’xejn matul ilmaratona ;bir ta’ fondi – lIstrina – li ssir kull sena lg[ada tal-Milied.

Matul i]-]jara tieg[u lil GO, il-President George Abela kellu l-opportunità j]ur il-bini u jiltaqa’ mal-[addiema.

Hu qal li kien rikonoxxenti [afna lejn dawk il-[addiema kollha li ta’ kull sena jag[]lu li ji//a[[du mill-festi talMilied biex jappo;;aw lisforzi u l-[idma biex ikunu meg[juna dawk l-inqas ixxurtjati tal-komunità.”

I/-Chairman ta’ GO Deepak Padmanabhan ikkonferma li lkumpanija kienet se tkompli tappo;;ja lill-Istrina.

“A[na kburin li GO hi luniku fornitur tattelekomunikazzjoni bir-ri]orsi u l-infrastruttura adekwati biex nag[tu appo;; lil dan l-

Studenti mill-iskola }abbar Primary A waqt li qed jipprattikaw l-Ingli] permezz ta’ kanzunetta u ]ifna mag[rufa b[ala l-Animal Boogie

HSBC Malta Foundation tappo;;ja l-English-Speaking Union Il-Fondazzjoni HSBC Malta estendiet l-appo;; tag[ha g[all-programm Arm of Support tal-English-Speaking Union (ESU) ta’ Malta. Dan il-programm g[at-tfal talkindergarten u tal-ewwel sena primarja jippromwovi ttag[lim tal-Ingli] permezz ta’ log[ob edukattiv.

“L-ESU Malta qed tag[mel differenza tan;ibbli billi toffri lit-tfal f’Malta opportunitajiet edukattivi, ri]orsi u gwida professjonali li g[andhom b]onn biex jikkomunikaw blIngli] kif ukoll bil-Malti,”

qalet i/-Chairperson talFondazzjoni HSBC Malta Catherine Gonzi.

Ms Gonzi ng[aqdet ma’ klassi tal-ESU fil-Kulle;; Santa Margerita, Primarja A }abbar, flimkien ma/Chairperson tal-ESU John de Giorgio li min-na[a tieg[u qal li “l-isponsorship ;eneru] talFondazzjoni HSBC Malta se jg[in [afna dan il-programm li qed joffri wkoll pjattaforma esperimentali g[allimplimentazzjoni aktar estensiva fl-iskejjel f’Malta u f’G[awdex.

avveniment daqshekk presti;ju] u fuq skala hekk vasta li timmani;;ja ’l fuq minn 35,000 telefonata u aktar minn 10,000 messa;; blSMS.” “L-implimentazzjoni talinfrastruttura u s-sistemi kollha me[tie;a g[allorganizzazzjoni tal-Istrina hu ekwivalenti g[at-twaqqif ta’ sistema kompluta me[tie;a f’lukanda ta’ 5 stilel.

G[alhekk in[oss li tassew g[andi nirrikonoxxi u nesprimi l-gratitudni tieg[i lill-membri kollha tat-tim tekniku ta’ GO li jie[du [sieb l-installazzjoni tal-apparat f’[in limitat [afna,” temm jg[id is-Sur Padmanabhan.

(Mix-xellug)> I/-Chairman ta’ GO Deepak Padmanabhan, il-President ta’ Malta George Abela u l-Kap E]ekuttiv ta’ GO Yiannos Michaelides

28

Televi]joni

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

cable#digital tv televiΩjoni Favourite Ch.

melita 31#108, GO Plus 106

07.00 Niltaqg[u • 09.00 Malja • 11.00 Belle Donne • 12.30 Best Deal • 13.00 {in g[al Kollox • 15.00 Nintrefa ’il Fuq • 16.00 Ipokriti • 18.00 Teleshopping • 18.30 Bejnietna l-{bieb • 20:30 - News Point • 21.00 }iffa • 23.00 Newspoint.

Iris

melita 176

11.05 In fuga col malloppo. Film ’98 • 12.55 Confidence - La truffa perfetta.

Film 2003 • 14.45 Hollywood Ending. Film 2002 • 16.50 La leggenda di Bagger Vance. Film 2000 • 19.10 La rivincita di natale. Film 2003 • 21.00 La leggenda del pianista sull’oceano. Film ’98 • 23.50 Havana. Film ’98.

BBC Entertainment

melita 300, GO Plus 301

06.55 Fimbles • 07.15 Buzz and Tell • 07.20 Nuzzle and Scratch: Frock and Roll • 07.40 Balamory • 08.00 The Large Family • 08.10 Fimbles • 08.30 The Weakest Link • 09.15 My Family • 10.45 The Café • 11.05 As Time Goes By • 11.35 After You’ve Gone • 12.05 Walk on the Wild Side • 12.35 Gavin and Stacey • 13.05 Come Fly with Me • 13.30 Twenty Twelve • 14.00 Show Me the Funny • 14.50 Doctors • 17.20 A Farmer’s Life for Me • 18.10 Upstairs Downstairs • 19.05 King George & Queen Mary: The Royals Who Rescued the Monarchy • 20.00 As Time Goes By • 20.30 Saxondale • 21.00 Single Father • 21.55 Spooks • 22.50 New Tricks • 23.40 King George & Queen Mary: The Royals Who Rescued the Monarchy.

TCM

melita 310, GO Plus 701

07.40 The Glass Bottom Boat. Film ’66 (U) • 09.25 Anna Karenina. Film ’35 (U) • 11.00 The Adventures of Robin Hood. Film ’38 (U) • 12.45 2001: A Space Odyssey. Film ’68 (U) • 15.00 Rio Bravo. Film ’59 (U) • 17.20 Operation Crossbow. Film ’65 (PG) • 19.15 Mildred Pierce. Film ’45 (PG) • 21.00 Brass Target. Film ’78 (AA) • 22.50 Something of Value. Film ’57 (X).

MGM Movies

melita 312, GO Plus 702

07.35 How to Succeed in Business Without Really Trying. Film ’67 (U) • 09.35 Full Moon High. Film ’81 (15) • 11.10 The Hound of the Baskervilles. Film ’59 (A) • 12.40 Hidden Agenda. Film ’90 (15) • 14.30 MGM’s Big Screen • 14.45 Bound for Glory. Film ’76 (A) • 17.10 Bananas.

Film ’71 (AA) • 18.35 Solomon and Sheba. Film ’59 (A) • 21.00 Kings of the Sun. Film ’63 (U) • 22.45 Firestarter. Film ’84 (15).

Discovery Channel

melita 400, GO Plus 501

07.15 American Loggers: The Big Push • 08.10 Mythbusters: Dodge a Bullet • 09.05 X-Machines: Gemini, Black Marlin, Viper • 09.55 Extreme Engineering: Floating City • 10.50 American Guns • 11.40 Finding Bigfoot: Indonesia’s Little Bigfoot • 12.35 Auction Kings: Dinosaur Tooth # Victorian Furniture • 13.05 Auction Kings: Hot-Air Balloon # Woolly Mammoth Tusk • 13.30 Baggage Battles • 14.25 Auction Hunters: Ton’s Got a Gun • 14.55 Auction Hunters: Strat’d for Cash • 15.20 Dual Survival: Into the Frying Pan • 16.15 Ultimate Survival: Jungle • 17.10 Ultimate Survival: Georgian Republic • 18.05 Fast N’ Loud: Apache: Road to Chopper Live • 19.00 How It’s Made • 20.00 River Monsters: Lair of Giants • 21.00 Swimming with Monsters with Steve Backshall: Anaconda • 22.00 Bugs, Bites and Parasites: Tropical Diseases Uncovered • 23.00 Body Invaders: Danger Outside.

Melita More

melita 802

08.00 Hollywood Buzz • 08.30 Private Practice • 12.30 Glee • 13.15 Fringe • 19.15 How I Met Your Mother • 19.40 2 Broke Girls • 20.05 Whitney • 20.30 Dallas • 21.15 SMASH • 22.00 VEEP • 22.30 Suits • 23.15 Person of Interest • 00.00 The Mentalist • 00.45 Alcatraz • 01.30 30 Rock.

Biography Channel

melita 411

10.00 Parking Wars • 12.30 Billy the Exterminator: Roadkill • 13.00 Billy the Exterminator: Bobcat Battle • 13.30 Billy the Exterminator: Backyard Swarm • 14.00 Billy the Exterminator: Swamp Monster • 14.30 Billy the Exterminator: Hole of Horror • 15.00 Parking Wars • 17.30 Billy the Exterminator: Roadkill • 18.00 Billy the Exterminator: Bobcat Battle • 18.30 Billy the Exterminator: Backyard Swarm • 19.00 Billy the Exterminator: Swamp Monster • 19.30 Billy the Exterminator: Hole of Horror • 20.00 Grave Trade • 21.00 Dance Moms: When Stars Collide • 22.00 Shipping Wars: Cash for Tanks • 22.30 Shipping Wars: Bullship • 23.00 Grave Trade.

Eurosport

melita 600, GO Plus 801

Eurosport 2

melita 601, GO Plus 802

08.30 Rally • 08.45 Auto GP Motor Racing • 09.15 Tour de France Cycling • 10.45 The Ride • 11.15 FIA European Touring Car Cup: Italy: Race 1 (live) • 11.45 Auto GP Motor Racing: World Series, Mugello: Race 1 (live) • 12.30 FIA European Touring Car Cup: Italy: Race 2 (live) • 13.00 Tour de France Cycling • 13.30 The Ride • 14.00 Tour de France Cycling: Stage 15: Givors - Mont Ventoux (live) • 17.45 UEFA European Women’s Championship Football: Group B: Norway v Netherlands (live) • 20.00 UEFA European Women’s Championship Football: Group B: Iceland v Germany (live) • 22.30 Universiade.

08.00 Rally • 08.15 Universiade: Canoe Sprint (live) • 10.00 Universiade • 11.30 The Ride • 12.00 Tour de France Cycling • 13.00 Universiade: Canoe Sprint (live) • 14.00 Universiade • 14.30 Universiade: Canoe Sprint (live) • 16.00 Universiade • 19.00 Tour de France Cycling • 20.30 Australian Goldfields Open Snooker • 23.00 Tour de France Cycling.

NET Television melita 102, GO Plus 102

07.00 NET News 08.00 NEToons 09.00 Maratona O[loq Tbissima 10.00 Telebejg[ 13.00 Indifest (r) 14.00 NET News 14.05 (ikompli) Indifest (r) 15.00 NET News 15.05 Maratona O[loq Tbissima 17.00 4 Given (r) 18.00 NET News 18.10 Flusek (r) 18.40 Maratona O[loq Tbissima 19.30 G[alik fl-Ewropa 19.45 NET News, NET Sports, NET Meteo 20.30 Maratona O[loq Tbissima 21.30 NET News 21.35 Maratona O[loq Tbissima 24.00 NET News.

TVM 07.00 08.30 09.00 09.15 09.45 10.30 12.00 12.10 14.00 14.05 15.05 16.00 16.05 16.55 17.40 18.00 18.10 19.15 20.00 20.40

22.30 23.00

melita 101, GO Plus 101

L-G[odwa t-Tajba Extreme Animals Madwarna Mill-Im[a]en tal-Festi Sensilhena Malta u Lil Hinn Minnha A[barijiet X Factor A[barijiet Teleshopping World’s Worst Disasters A[barijiet Merlin Sinbad Madwarna A[barijiet Mixage Atlantis A[barijiet Scorpion King 3 - Battle and Redempiton. Film Spies of Warsaw A[barijiet fil-Qosor.

TVM 2 melita 104, GO Plus 104

07.00 08.30 09.00 09.45 10.30 11.15 12.00 12.30 13.00 13.30 14.15 15.00 15.50 16.00 17.00 19.15 19.30

News Lonely Planet Quddiesa Sensilhena Maratona O[loq Tbissima G[anafest Mill-Im[a]en tal-Festi G[awdex Illum Swim Up Is-Sajf ma’ Salv Mixage World’s Worst Disasters Doc Aqta’ Kemm Michael Jackson tribute Mdwarna A[barijiet g[al dawk neqsin mis-smig[ 19.40 G[anafest 20.30 A[barijiet bl-Ingli] 20.40 Maratona O[loq Tbissima.

ONE 07.00 08.30 08.45 09.00 10.00 12.30 12.40 13.45 15.00 17.30 17.40 18.40 19.30 20.15 23.30

melita 103, GO Plus 103

Maratona O[loq Tbissima ONE News Teleshopping Folji Konsultazzjoni Pubblika ONE News Mad-Daqqa t’G[ajn (r) Teleshopping Maratona O[loq Tbissima ONE News Sajf ma’ Gaffiero (r) Ikoni ONE News (ikompli) Ikoni ONE News.

Raiuno 07.00 07.05 08.20 08.45

melita 150 GO Plus 201

Tg 1 14˚ Distretto Mixitalia Quark Atlante

Xena mill-film IN LINEA CON IL PASSATO (Canale 5 23.30), film thriller li fih naraw tfajla li g[adha kif tilfet lil ommha g[ax mietet u li ssib mezz kif tag[mel kuntatt mag[ha

09.00 Tg 1 Telegiornale 09.05 Dream Road 2012 09.55 Linea verde orizzonti estate 10.30 A sua immagine 10.55 Santa messa dal Santuario San Camillo DeLellis in Bucchhianico (Chieti) 12.00 Recita Angelus 12.20 Linea verde estate 13.30 Tg 1 telegiornale 14.00 Quando torna l’amore.

Film 2006 16.25 QB - All’estero quanto basta 17.00 Tg 1 telegiornale 17.05 Nero Wolfe 18.45 Reazione a catena 20.00 Tg 1 20.40 Techetechete, vista la rivista 21.15 Una grande famiglia 23.15 Speciale Tg 1 00.20 Tg 1 notte # Che tempo che fa 00.45 Testimoni e protagonisti.

Raidue melita 151, GO Plus 202

06.30 Real School 10.00 Voyager Factory: Inside the World 10.45 Il nostro amico Charly. TF 11.30 La nave dei sogni Viaggio di nozze a Madeira. Film 2008 13.00 Tg 2 giorno 13.30 Tg 2 motori 13.45 Delitti in paradiso. TF 14.45 Il commissario Herzog.

TF 15.45 Squadra omicidi Istanbul.

La pietra dei guerrieri.

Film 2010 17.15 Squadra Speciale Lipsia.

TF 18.00 Tg 2 L.I.S. 18.05 Ogni libro ha i suoi segreti. Film 2008 19.35 Lasko. TF 20.30 Tg 2 notizie 21.05 Hawaii Five-O. TF 21.50 Under the Dome. TF 22.40 NYC 22. TF 23.30 La domenica sportiva estate 00.35 Tg 2 notizie 00.55 Sorgente di vita 01.25 Close to Home. TF.

Raitre melita 11#152, GO Plus 203

07.10 La grande vallata 08.05 Policaro, ufficiale di scrittura. Film ’58 09.45 La spiaggia. Film ’53 11.30 Tgr Regioneuropa 12.00 Tg 3 12.25 Telecamere 12.55 Prima della prima.

Artaserse 13.25 Passepartout 14.00 Tg regione 14.15 Tg 3 14.30 Tour de France 17.30 Tour Replay 18.10 Squadra speciale Vienna 19.00 Tg 3 19.30 Tg regione 20.00 Blob 20.20 The Defenders. TF

21.05 Kilimangiaro - Serie d’estate 23.15 Tg 3 23.30 La classe - Entre les murs.

Film 2008 00.35 Tg 3 01.50 TeleCamere.

Canale 5 melita 16#154, GO Plus 205

08.00 Tg 5 mattina 08.50 Tg com 09.05 Le dieci vite del gatto Titanic. Film 2007 10.55 Bye Bye Cindirella. sitcom 11.30 Arrampicatori sociali 12.00 Melaverde 13.00 Tg 5 13.40 L’arca di Noè 14.00 Sangue caldo 16.00 Belli dentro 16.30 Fratelli benvenuti 18.50 The M oney Drop 20.00 Tg 5 20.40 Paperissima sprint 21.10 Le inchieste dell’Ispettore Zen 23.30 In linea con il passato.

Film 2010 01.30 Tg 5 notte 02.00 Paperissima Sprint.

Rete 4 08.15 09.20 10.00 11.00 11.30 12.00 13.00 14.00 14.40 15.20 17.00 18.55 19.35 20.30 21.30 24.00 01.50

melita 14#153, GO Plus 206

Vita da strega Le storie di... Viaggio a...

Santa Messa Pianeta mare Tg 4 Pianeta mare Slow Tour Tg 4 Donnavventura Superfantagenio. Film ’86 IGlu uomini della terra selvaggia. Film ’58 Tg4 Telegiornale Tierra de Lobos Tempesta d’amore. soap Il castello. Film 2001 United ’93. Film ’2005 Tg 4.

Italia 1 melita 20#155, GO Plus 204

07.00 Buona fortuna, Charlie 07.40 Cartoons 10.45 Moto/ikli]mu. GP :ermanja 12.00 Studio aperto 12.15 Moto/ikli]mu. GP :ermanja 13.00 Sport Mediaset XXL 13.40 Moto/ikli]mu. GP :ermanja 15.00 Fuori giri 15.50 Doc Hollywood - Dottore in carriera. Film ’91 18.00 MrBean. sitcom 18.30 Studio aperto 19.00 Così Fan Tutte 19.35 Scuola di polizia 4 Cittadini in guardia. Film ’87 21.25 Archimede - La scienza secondo Italia 1 24.00 Street Food Heroes 00.55 Sport Mediaset 01.20 Studio aperto 01.35 Camerieri. Film ’95.

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Televi]joni#Radju LA LEGGENDA DEL PIANISTA SULL’OCEANO (Iris 21.00) Tim Roth (fir-ritratt) jinterpreta l-parti ewlenija ta’ pjanist fuq cruise liner li jkun tista’ tg[id qatta’ [ajtu dejjem abbord. Dan g[all-fatt li

meta kien g[adu tarbija kien safa abbandunat fejn kien wieqaf l-SSVirginian, u spi//a trabba fuq dan il-bastiment. Meta kiber kien joffri d-divertiment permezz tad-daqq tal-pjanu, u jkun jippreferi jibqa’ dejjem fuq il-vapur, anki meta dan ikun wieqaf f’xi port.

Insiru nafu aktar dwar kif kienet il-[ajja tieg[u.

29

radju Radio 101

101 FM

06.00 Fidi u {ajja - Noel Bartolo • 08.30 Mar/i u Bandalori - Joe Chetcuti • 09.30 Focus 101 • 11.00 Mu]ika bla kumment • 12.30 Skor • 18.30 Slowdown - Mark Garrett • 20.30 Allegro Andante Joe Fenech • 22.30 Italomix - Michael Treeby • 24.00 Rajt Malta Tinbidel.

Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 12.00 u 18.00.

A;;ornamenti ta’ l-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00.

Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 08.00, 12.00, 18.00.

A;;ornamenti ta’ l-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00.

Radju Malta

93.7 FM

ONE Radio

92.7 FM

RTK

103 FM

Bay Radio

89.7 FM

07.20 Jum :did • 07.50 Avvi]i ta’ Mwiet • 08.00 Quddies • 09.00 Notti magiche • 10.30 Mar/ifest • 11.50 Mwiet u Angelus • 11.58 Xi Qrajt Xi Smajt • 12.10 Music Express • 14.01 Mu]ika u Sport • 18.15 Lino’s Weekender • 19:50 Avvi]i tal-Mewt u r-Ru]arju 20.05 Ri]ultati Sportivi • 20.30 Maltin Biss • 22.05 Erre Be • 23.30 Xi Qrajt, Xi Smajt • 23.33 Ru]arju • 24.00 Classic Hits.

Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 07.00, 12.00 u 18.00. A;;ornamenti tal-a[barijiet: 10.00, 14.00, 17.00, 20.00 u 22.00. BBC News 15.00 u 21.00.

06.05 Bon;u ONE • 09.00 Mill-:urnali • 10.30 Qawsalla l-{add • 14.30 Il-{add fuq ONE • 15.00 ONE Weekend • 15.25 Djarju Kulturali • 16.00 Familja ONE • 18.00 Italo Super Hits • 19.30 Sunday ONE • 20.30 Charmy Time • 22.00 Music Mix • 24.00 Music Box • 02.00 Early Mix. Bulletin tal-A[barijiet fis-06.45, 11.45, 17.45, 21.45 u 02.45. A[barijiet fil-qosor 08.45, 09.45, 14.45.

LA CLASSE - ENTRE LES MURS (Raitre 23.30) - Film Fran/i] li n[adem fl-2008 u li g[andu b[ala protagonist lil Francois, g[alliem fi skola fil-periferija ta’ Pari;i li jkun responsabbli minn klassi li l-istudenti tag[ha ;ejjin minn pajji]i diversi. Il-mentalità tal-kultura li trabbew fiha spiss i;;ib lil dawn l-istudenti f’kunflitt u nuqqas ta’ ftehim. I]da naraw x’jag[mel l-g[alliem biex dak li g[all-ewwel jidher b[ala ]vanta;; jinbidel f’[a;a tajba.

QUANDO TORNA L’AMORE (Raiuno 14.00) - Film mu]ikali

Indjan li n[adem fl-2006 b’re;ija ta’ Raj Kanwar.

Durga tkun tfajla nieqsa mid-dawl u li tkun daqet g[all-ewwel darba xi tfisser l-im[abba.

Tag[mel operazzjoni f’g[ajnejha li tirnexxi, i]da proprju fl-istess jum il-ma[bub tag[ha jinqatel.

Issib min lest li jnessiha din l-esperjenza billi joffrilha m[abbtu, i]da..

06.30 Tmiem il-:img[a 103 FM • 08.30 Quddiesa tal-{add • 09.15 Hello Maks! • 10.05 Kull {add g[all-Frisk • 11.55 Fi {dan il-Mulej • 12.00 Regina Coeli • 12.15 Kotba lil Waslulna • 13.05 Frak mill-Istorja ta’ Malta • 14.05 Fil-:nien • 15.05 Memorji tal-Gwerra • 15.30 Sunday Breeze • 19.00 Ru]arju • 19.25 Ribalta • 22.00 Qaddis tal-Jum • 22.05 Ru]arju • 22.25 Nisimg[ek! • 24.00 Bir-Rispett Kollu.

A[barijiet: fis-06.00, 07.00, 08.00, 11.00, 12.00, 13.00, 15.00, 17.00 u s-18.00.

BBC: 10.00, 14.00, 16.00.

06.30 Bay Breakfast • 10.30 Bay’s Top 40 • 13.30 Ben Glover • 16.30 Weekend Drive • 18.35 RnB Top 20 • 20.30 Hed Kandi • 22.30 Bimbo Jones • 23.30 Noctural Sunshine.

A[barijiet: 6.30 p.m.

Campus FM

103.7 FM

XFM

100.2 FM

Radju Marija

102.3 FM

09.00 Ikoni Mu]ikali Taljani • 10.00 Kordi Spanjoli • 11.00 Classic FM • 12.00 Allegro ma non troppo • 14.00 BBC World Service.

07.00 The Weekend Breakfast • The XFM Official Countdown • 13.00 The Xfm Chillout Zone • 18.00 The Weekend Special.

LE DIECI VITE DEL GATTO TITANIC (Canale 5 09.05) -

Film Norve;i] li n[adem fl-2007. Liv tkun tifla ta’ 11-il sena li tg[ix f’Oslo f’appartament pjuttost fi stat [a]in. Fi ]mien qasir tkun se tag[laq 12-il sena, u g[all-okka]joni jweg[duha li flimkien mal-membri l-o[ra talfamilja se jo[duha vja;; fuq cruise liner. Tg[id kollox se jmur kif ippjanat?

07.00 Quddiesa • 08.00 Angelus u Kuntatt • 12.00 Angelus mill-Vatikan u Ru]arju • 12.30 Ru]arju tal-Erwie[ • 13.00 F’:ie[ il-Qaddisin • 15.00 Kurunella {niena Divina • 15.30 Bejn {sieb u Armonija • 16.30 Mill-G[anja tal-Poplu • 17.00 Kuntatt • 20.00 Klassi/i u Sagri • 21.00 Magazine • 23.00 {olqa mal-Maltin ta’ Barra • 23.30 A[barijiet Reli;ju]i • 23.50 Kompjeta.

Smash Radio

104.6 FM

Calypso Radio

101.8 FM

07.00 Salvinu Lanzon Magic Moments • 11.00 DJ Frank • 14.00 Non-stop Music.

06.00 Calypso Breakfast - Mario Fenech • 10.00 Dak Kien }mien John Mallia • 13.00 Goldlen Mix - Louis Fenech • 126.00 Mal-Melodija Maltija - Sephora Zammit • 19.00 Let’s Go - Charmaine Vella • 22.00 Night Shift - Chris Aquilina.

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Televi]joni#Radju LA LEGGENDA DEL PIANISTA SULL’OCEANO (Iris 21.00) Tim Roth (fir-ritratt) jinterpreta l-parti ewlenija ta’ pjanist fuq cruise liner li jkun tista’ tg[id qatta’ [ajtu dejjem abbord. Dan g[all-fatt li

meta kien g[adu tarbija kien safa abbandunat fejn kien wieqaf l-SSVirginian, u spi//a trabba fuq dan il-bastiment. Meta kiber kien joffri d-divertiment permezz tad-daqq tal-pjanu, u jkun jippreferi jibqa’ dejjem fuq il-vapur, anki meta dan ikun wieqaf f’xi port.

Insiru nafu aktar dwar kif kienet il-[ajja tieg[u.

29

radju Radio 101

101 FM

06.00 Fidi u {ajja - Noel Bartolo • 08.30 Mar/i u Bandalori - Joe Chetcuti • 09.30 Focus 101 • 11.00 Mu]ika bla kumment • 12.30 Skor • 18.30 Slowdown - Mark Garrett • 20.30 Allegro Andante Joe Fenech • 22.30 Italomix - Michael Treeby • 24.00 Rajt Malta Tinbidel.

Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 12.00 u 18.00.

A;;ornamenti ta’ l-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00.

Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 08.00, 12.00, 18.00.

A;;ornamenti ta’ l-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00.

Radju Malta

93.7 FM

ONE Radio

92.7 FM

RTK

103 FM

Bay Radio

89.7 FM

07.20 Jum :did • 07.50 Avvi]i ta’ Mwiet • 08.00 Quddies • 09.00 Notti magiche • 10.30 Mar/ifest • 11.50 Mwiet u Angelus • 11.58 Xi Qrajt Xi Smajt • 12.10 Music Express • 14.01 Mu]ika u Sport • 18.15 Lino’s Weekender • 19:50 Avvi]i tal-Mewt u r-Ru]arju 20.05 Ri]ultati Sportivi • 20.30 Maltin Biss • 22.05 Erre Be • 23.30 Xi Qrajt, Xi Smajt • 23.33 Ru]arju • 24.00 Classic Hits.

Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 07.00, 12.00 u 18.00. A;;ornamenti tal-a[barijiet: 10.00, 14.00, 17.00, 20.00 u 22.00. BBC News 15.00 u 21.00.

06.05 Bon;u ONE • 09.00 Mill-:urnali • 10.30 Qawsalla l-{add • 14.30 Il-{add fuq ONE • 15.00 ONE Weekend • 15.25 Djarju Kulturali • 16.00 Familja ONE • 18.00 Italo Super Hits • 19.30 Sunday ONE • 20.30 Charmy Time • 22.00 Music Mix • 24.00 Music Box • 02.00 Early Mix. Bulletin tal-A[barijiet fis-06.45, 11.45, 17.45, 21.45 u 02.45. A[barijiet fil-qosor 08.45, 09.45, 14.45.

LA CLASSE - ENTRE LES MURS (Raitre 23.30) - Film Fran/i] li n[adem fl-2008 u li g[andu b[ala protagonist lil Francois, g[alliem fi skola fil-periferija ta’ Pari;i li jkun responsabbli minn klassi li l-istudenti tag[ha ;ejjin minn pajji]i diversi. Il-mentalità tal-kultura li trabbew fiha spiss i;;ib lil dawn l-istudenti f’kunflitt u nuqqas ta’ ftehim. I]da naraw x’jag[mel l-g[alliem biex dak li g[all-ewwel jidher b[ala ]vanta;; jinbidel f’[a;a tajba.

QUANDO TORNA L’AMORE (Raiuno 14.00) - Film mu]ikali

Indjan li n[adem fl-2006 b’re;ija ta’ Raj Kanwar.

Durga tkun tfajla nieqsa mid-dawl u li tkun daqet g[all-ewwel darba xi tfisser l-im[abba.

Tag[mel operazzjoni f’g[ajnejha li tirnexxi, i]da proprju fl-istess jum il-ma[bub tag[ha jinqatel.

Issib min lest li jnessiha din l-esperjenza billi joffrilha m[abbtu, i]da..

06.30 Tmiem il-:img[a 103 FM • 08.30 Quddiesa tal-{add • 09.15 Hello Maks! • 10.05 Kull {add g[all-Frisk • 11.55 Fi {dan il-Mulej • 12.00 Regina Coeli • 12.15 Kotba lil Waslulna • 13.05 Frak mill-Istorja ta’ Malta • 14.05 Fil-:nien • 15.05 Memorji tal-Gwerra • 15.30 Sunday Breeze • 19.00 Ru]arju • 19.25 Ribalta • 22.00 Qaddis tal-Jum • 22.05 Ru]arju • 22.25 Nisimg[ek! • 24.00 Bir-Rispett Kollu.

A[barijiet: fis-06.00, 07.00, 08.00, 11.00, 12.00, 13.00, 15.00, 17.00 u s-18.00.

BBC: 10.00, 14.00, 16.00.

06.30 Bay Breakfast • 10.30 Bay’s Top 40 • 13.30 Ben Glover • 16.30 Weekend Drive • 18.35 RnB Top 20 • 20.30 Hed Kandi • 22.30 Bimbo Jones • 23.30 Noctural Sunshine.

A[barijiet: 6.30 p.m.

Campus FM

103.7 FM

XFM

100.2 FM

Radju Marija

102.3 FM

09.00 Ikoni Mu]ikali Taljani • 10.00 Kordi Spanjoli • 11.00 Classic FM • 12.00 Allegro ma non troppo • 14.00 BBC World Service.

07.00 The Weekend Breakfast • The XFM Official Countdown • 13.00 The Xfm Chillout Zone • 18.00 The Weekend Special.

LE DIECI VITE DEL GATTO TITANIC (Canale 5 09.05) -

Film Norve;i] li n[adem fl-2007. Liv tkun tifla ta’ 11-il sena li tg[ix f’Oslo f’appartament pjuttost fi stat [a]in. Fi ]mien qasir tkun se tag[laq 12-il sena, u g[all-okka]joni jweg[duha li flimkien mal-membri l-o[ra talfamilja se jo[duha vja;; fuq cruise liner. Tg[id kollox se jmur kif ippjanat?

07.00 Quddiesa • 08.00 Angelus u Kuntatt • 12.00 Angelus mill-Vatikan u Ru]arju • 12.30 Ru]arju tal-Erwie[ • 13.00 F’:ie[ il-Qaddisin • 15.00 Kurunella {niena Divina • 15.30 Bejn {sieb u Armonija • 16.30 Mill-G[anja tal-Poplu • 17.00 Kuntatt • 20.00 Klassi/i u Sagri • 21.00 Magazine • 23.00 {olqa mal-Maltin ta’ Barra • 23.30 A[barijiet Reli;ju]i • 23.50 Kompjeta.

Smash Radio

104.6 FM

Calypso Radio

101.8 FM

07.00 Salvinu Lanzon Magic Moments • 11.00 DJ Frank • 14.00 Non-stop Music.

06.00 Calypso Breakfast - Mario Fenech • 10.00 Dak Kien }mien John Mallia • 13.00 Goldlen Mix - Louis Fenech • 126.00 Mal-Melodija Maltija - Sephora Zammit • 19.00 Let’s Go - Charmaine Vella • 22.00 Night Shift - Chris Aquilina.

30 Klassifikati

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013 PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{ In-Nadur, G[awdex

APPARTAMENT kbir f’post /entrali, erba’ kmamar tassodda, tnejn minnhom doppji, k/ina, dining, living combined, tnejn tal-banju u bit[a. Prezz €155,000. ?emplu 99446734 jew 99221450.

G{ALL-KIRI In-Nadur

{ANUT tal-mer/a, in-Nadur, G[awdex, bi klijentela stabbilita. ?emplu 99246143 jew 99832209.

Marsalforn

FLAT g[all-ville;;jatura [dejn il-ba[ar, komplut blg[amara u TV, u x-Xag[ra, maisonette l-ewwel sular bilbejt. Prezzjiet moderati. ?emplu 21551097, 99269053 jew 99221449.

Marsalforn

FLATS moderni g[allville;;jatura bil-veduta talba[ar u TV socket. Prezzijiet moderati. ?emplu 21896768, 27896768 jew 21558861.

G{ALL-BEJG{ JEW KIRI Il-{amrun

GARAXX jew store, 115-il pied tul u 24 pied wisa’, bilbit[a, dawl, ilma u toilet. Bilpermess Class B. ?emplu 77200983.

AVVI}I Alterazzjonijiet residenzjali

DRAINS, geysers, tankijiet, [sarat fis-sistema tal-ilma, mixers, qoxra tal-;ebla fuq ilfil fuq ;ewwa, e//. ?emplu 99034743.

Ftu[ ta’ drena;;

BIL-jet power wash (bilbowser). Prezz minn €25. ?emplu 99282014.

G[al kull xog[ol

TA’ bini ;did, alterazzjonijiet fuq l-antik, ftu[ ta’ arkati u bibien, bdil ta’ soqfa, xog[ol ta’ membrane, kisi u tibjid, kontrabjut u tqeg[id ta’ katusi. Offerta spe/jali fuq illiquid membrane. ?emplu 79407292.

G[al kull xog[ol

TA’ kostruzzjoni ta’ bini, alterazzjonijiet ta’ bini ta’ front gardens, ftu[ ta’ [itan bi travi tal-[adid, ftu[ ta’ bibien

u twieqi, [nejjiet, bdil ta’ soqfa tal-konkos u xorok, u nikkavraw travi tal-[adid blinjam, qlug[ ta’ madum tal-art u tal-[ajt. Nag[mlu fa//ati ;ewwa u barra, fuq il-fil, bissejjie[, bil-qoxra, xog[ol ta’ invjar, tik[il u tibjid u rran;ar, u nraqqg[u soqfa tal-konkos, e//. Xog[ol ta’ ilma. Xog[ol b’esperjenza kbira u attenzjoni ta’ xog[ol.

B’garanzija ta’ xog[ol filpront. ?emplu 99602436.

Messa;;i

TRID tnaqqas mill-ugig[ jew l-istress ta’ kuljum. ?emplu g[al messa;;i rilassanti totali minn terapista mara fuq 77865583. T[ossok a[jar ]gur.

Nixtri

RAM, bron], ram a[mar u isfar, cable wire, stainless steel, bibien, twieqi talaluminju u batteriji, in[allas fil-pront. ?emplu 21430185 jew 99469467.

Ni]barazzaw#Trasport

NI}BARAZZAW djar, garaxxijiet, ;onna, bjut u fabbriki minn kull tip ta’ skart goff u ]g[ir. Tindif ta’ ;onna u front gardens minn [axix, si;ar, ;ebel e//. Trasport ta’ kollox, g[amara, e//, naqilg[u kmamar tal-banju minn madum, e//. www.allclearancemalta.com. ?emplu 21433352 jew 79081719.

Tiswijiet fil-pront u fil-post

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour.

Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

Tiswijiet

MAGNI tal-[jata. G[al service u tiswijiet fil-pront ta’ magni tal-[jata. ?emplu 99422268 jew 21416705.

Toilet seats

Nag[mel xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bilkuluri li jaqblu u kif tixtieqhom inti, g[all-kamra tal-banju kompluti bil-fittings.

G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053.

Klassifikati 31

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013 G{ALL-BEJG{ G[amara antika

TINKLUDI twaletta bil-mera, lavaman, komodina, gradenza bil-mera u wi// tal-ir[am u gwardarobba kbira. Jistg[u jinbieg[u separati. ?emplu 99800607.

Stainless steel fridge

MINN ;ewwa u minn barra, 6x6 piedi u 2 piedi fond.

Prezz ori;inali €4,000, prezz fiss €1,000. ?emplu 99034743.

Tombla sheets

B’numri kbar u kuluri differenti. Free delivery g[al G[awdex ukoll. Morru g[and PAWLU BONNICI (bonnici printing press) – 3 Triq Melita, il-Belt Valletta. Kif issibuna: min-na[a talBarrakka ta’ Fuq g[al Triq Sant’Ursula. G[al xog[ol ta’ digital printing u offset, inviti tat-tie;, invoices, posters u brochures bil-kulur e// u xog[ol ta’ embossing. ?emplu 21244627 jew 79373700 jew ibag[tu email fuq pbonnici@bonniciprintingpres s.com

PRIVAT Malti

A-Level jew Intermediate, g[alliem gradwat u b’esperjenza, il-{amrun qrib il-Junior College. ?emplu 21472561 jew 99891548.

O-Level#Forms 1-4

MALTI, Matematika, Taljan, Ingi] u Physics. Postijiet: Marsaskala, il-Kalkara, il{amrun jew Birkirkara. ?emplu 21660812, 21472561, 99458791 jew 99891548.

Pure Maths u Physics

Housekeeper

BIEX j#ta[dem full-time f’uffi/ini tal-Melita, lImrie[el. Biex tie[u [sieb tikkoordina l-indafa u lambjent tal-uffi/ini tal-Melita.

Ibag[tilna s-CV tieg[ek fuq careers@melitaplc.com jew ;ib is-CV tieg[ek fl-uffi/ini tal-Melita, l-Imrie[el.

Nies

BIEX ja[dmu b[ala shutterers, full-time fuq sit ta’ kostruzzjoni. ?emplu 99803542.

Nurses

A-Level jew Intermediate, g[alliem gradwat u b’esperjenza, Marsaskala, ilKalkara, Birkirkara u l{amrun qrib il-Junior College. ?emplu 21660812 jew 99458791.

BIEX ja[dmu fi klinika talFirst Aid. Nurses kwalifikati, irtirati, jistg[u japplikaw.

Ibg[at CV fuq cv4vacancy1@gmail.com – Community Servicers Ltd 79492748.

JIN{TIE:U {addiema

Persuna

TOWER Aluminium Ltd te[tie; [addiema b’esperjenza biex ja[dmu full-time fuq xog[ol tal-aluminju u [;ie;, b’li/enzja tas-sewqan. ?emplu 21465156 jew 99457965 Tower Aluminium Ltd, {a]-}ebbu;.

RESPONSABBLI biex timmani;;ja staff rosters talimpjegati. Importanti li jkollha kapa/ità ta’ komunikazzjoni tajba kemm mal-istaff kif ukoll malklijenti. Paga tajba. Ibg[at CV fuq cv4vacancy1@gmail.com – Community Servicers Ltd 79492748.

32 Avvi]i PN

AVVI}I SO?JALI BORMLA. Il-Kumitat

Sezzjonali PN se jorganizza Barbecue, il-:img[a, 19 ta’ Lulju fit-8 p.m. fil-Lukanda Euro Club, il-Qawra. Prezz €18 g[allkbar u €8 g[at-tfal ta’ bejn il-5 u t-12-il sena. Trasport provdut g[all-prezz ta’ €2. G[allbookings jew biljetti /emplu 79914618 jew 99490149 jew mill-Uffi//ji PN tat-tieni distrett.

Mistieden ewlieni l-Kap tal-Partit Simon Busuttil.

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

MARIO DE MARCO. Il-{bieb ta’ Mario de Marco se jorganizzaw Barbecue flokka]joni tal-[atra tieg[u b[ala Vi/i Kap tal-PN, is-Sibt, 20 ta’ Lulju fit-8.30 p.m. fil-Lukanda Seabank, il-Mellie[a. Tluq bilprivates fis-7.30 p.m. millpostijiet tas-soltu. Prezz €20 u l-biljetti ming[and il-helpers jew /emplu 21444437, 21247049 jew 99450902.

JASON AZZOPARDI. Il{bieb ta’ Jason Azzopardi se

jorganizzaw Barbecue, il:img[a, 2 ta’ Awwissu fit-8 p.m. fil-Mellie[a Holiday Centre (Danish Village). Biljetti ming[and il-helpers jew /emplu 99841333 jew 21666736.

{AL TARXIEN. Il-Kumitat

Sezzjonali PN se jorganizza Attività So/jali g[al G[awdex, is-Sibt, 3 ta’ Awwissu. Ittrasport jitlaq minn {al Tarxien fl-4 p.m. Prezz €20 u €18 g[at-Tesserati tal-Partit, li jinkludi t-trasport u ikla

f’Marsalforn. Il-programm jinkludi wkoll mixja g[al [in ta’ n]ul ix-xemx u ]jara g[allfesta tal-Qala. G[al aktar informazzjoni /emplu 99237700 jew ibag[tu email lil pntarxien@gmail.com.

AVVI}I O{RA

{AL TARXIEN. Il-Kumitat

Sezzjonali PN jixtieq jav]a li lBar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità issa hu miftu[ ta[t management ;did. Il-Bar qed jifta[ mit-Tnejn sas-Sibt mis-7 p.m. ’l quddiem,

kif ukoll il-{add filg[odu. Ji;u servuti l-appetizers.

TA’ XBIEX. Il-Kumitat

Sezzjonali PN jixtieq jav]a li lBar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità qed jitmexxa minn management ;did u b’esperjenza. B[alissa qed ikun miftu[ kuljum bejn il-5 p.m. u l-10 p.m. mit-Tnejn sas-Sibt u l-{add bejn id-9 a.m. u t-3 p.m.

Qed jitqassmu wkoll l-appetizers.

Min jixtieq jorganizza xi fenkata jew ikla, jista’ j/empel 79813505.

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

33

SPORT Prezz rekord g[all-Mercedes Benz W196 Karozza rari tal - Mercedes saret l - aktar wa[da li qatt swiet flus fid - dinja meta kienet mibjug[a b ’ irkant u nxtrat minn persuna anonima g[al 1 9 . 6 - il miljun sterlina ( $29 . 6 miljun) waqt bejg[ li sar f ’ Berlin .

Il - Mercedes Benz W 1 96 tal -1 954 , li biha l - [ames darbiet Champion tad - Dinja Juan Manuel Fangio reba[ ]ew; grand prix , saret ukoll l - aktar Mercedes Benz li qatt inbieg[et bi prezz g[oli , qalet l - a;enzija tal irkant Bonhams . “ G[adna kif rajna l istorja tinkiteb ,” qal id direttur ta ’ Bonhams Motoring , James Knight , waqt l - irkant fil - Goodwood Festival of Speed li sar l Ingilterra .

Ir - rekord pre/edenti b ’ irkant kien ta ’ karozza Ferrari 250 Testa Rossa tal 1 957 , li nbieg[et $ 1 6 . 39 - il miljun fl - 20 11.

Il - Mercedes Benz 2 . 5 litre straight - 8 misjuqa minn Fangio , di;à kellha storja .

Ir - reb[iet tas - sewwieq fl 1 954 fil - Grand Prix tal :ermanja u l - I]vizzera kienu l - ewwel reb[iet su//essivi minn tim tal Mercedes - Benz fil - Formula 1 fir - ritorn mit - tim :ermani] wara t - Tieni Gwerra Dinjija .

Il - karozza kienet misjuqa f ’ [ames ti;rijiet GP g[all kwalifika mill - kampjonat

Il-karozza Mercedes Benz W196 2.5 litre straight-8 li kienet misjuqa minn Manuel Fangio

mondjali u wara s - su//ess ta ’ Fangio biha fil - GP }vizzeru , il - W 1 96R kienet irtirata fil - mu]ew tad Daimler - Benz .

L - ewwel karozza ta ’ John Lennon – Ferrari GT Coupè tal -1 965 – ukoll kienet mibjug[a f ’ dan l - irkant g[al 359 , 000 sterlina .

L - eks kantant tal - Beatles kien xtara l - Ferrari ta ’ lewn ik[al wara li ;ab il - li/enzja fl -1 965 u bieg[ha tliet snin wara . Il - karozza kienet stmata li kellha ;;ib 220 , 000 sterlina .

FUTBOL LOKALI

Cassar vi/in li jsie[eb lil G]ira Utd L-eks plejer ta’ Floriana FC, Christian Cassar, fis-sig[at li ;ejjin mistenni jiffirma kuntratt ma’ G]ira United fl-Ewwel Divi]joni.

Sorsi vi/in il-klabb qalu li Cassar kien offrut kuntratt ta’ sena b’g[a]la li j;eddu g[al sena o[ra, u fl-a[[ar jiem kien qed jit[arre; mal-Maroons.

Intant, il-klabb G[awdxi ta’ SK Victoria Wanderers jidher ferm vi/in li jikseb isservizzi tal-eks goalkeeper tal-istess G]ira

United, Simon Agius, wara li ntemmlu lkuntratt li kellu.

Il-klabb tal-Premier Balzan FC akkwista lil-eks goalkeeper ta’ {amrun Spartans u Swieqi United, Michael Falzon. Dan lista;un Balzan FC [atru b[ala kow/ talgoalkeepers lil Edward Bartolo, li g[amel perijodu twil fl-istaff tekniku tal-MFA. Din is-sena, Balzan huma mmexxija mid-Direttur Tekniku Riccardo Tumiatti u mill-assistent kow/ Silvan Ciscaldi.

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013

Sport 35

Dasho u Michael Sultana b’su//ess fi Sqallija Minn Kenneth Vella

Misjuq mill-Malti Michael Sultana, i]-]iemel ta’ propjeta` Maltija, Dasho l:img[a filg[axija reba[ itti;rija ewlenija fil-korsa talMediterran f’Sirakuza fi Sqallija. Din it-ti;rija, mag[rufa b[ala Premio Internazionale d’Italia, saret fuq distanza qasira ta’ 1100m.

Dasho ta’ [ames snin, u propjeta` tal-istess Sultana u Jonathan Borg, [alla kollox g[all-a[[ar metri u qasam illinja finali wara sprint qawwi u quddiem Class Life (Antonio Cannella) u Assedio (Giuseppe Gentilesca).

B’kollox, sebg[a kienu ]]wiemel miktuba f’din itti;rija u mitlub jikkummenta dwar dan is-su//ess, Michael Sultana li kien ferm sodisfatt qal, “Dasho kellu wirja kbira u memorabbli u wara li tlift ftit metri fil-bidu, xorta rnexxili nirkupra fl-a[[ar biex spi//ajt rebbie[.”

Michael Sultana ]ied jg[id ukoll li Dasho kien [aqqu jirba[ din it-ti;rija. “Meta wie[ed janalizza din it-ti;rija jinnota li g[al Dasho din kienet reb[a mist[oqqa,” ikkonkluda l-jockey Malti.

Sultana u Borg irringrazzjaw lil Mark Cuschieri, Malti u sid ewlieni ta’ ]wiemel tal-galopp fi Sqallija g[all-g[ajnuna u lko-operazzjoni tieg[u.

Jirtira Noel Chance

It-trainer rebbie[ darbtejn ta/-Cheltenham Gold Cup, Noel Chance, [abbar li rtira mill-isport. Chance g[andu 61 sena u beda l-karriera tieg[u 38 sena ilu f’pajji]u l-Irlanda.

Hu jibqa’ mfakkar g[ar-reb[ tal-Gold Cup permezz ta’ Mr Mulligan, su//ess li wasal fl1997, bi]-]iemel ikun misjuq minn Tony Mc Coy u b’Looks Like Trouble fis-sena 2000. Dan tal-a[[ar kien misjuq minn Richard Johnson.

Mistoqsi dwar il-karriera tieg[u, Noel Chance qal li ma jiddispja/ih xejn minn dak li g[amel fil-passat u ]ied jg[id li kieku kellu jmur lura fissnin kien jer;a’ jag[mel listess xog[ol f’[ajtu. }wiemel o[ra im[arrga minnu u li kellhom reb[iet ewlenin kienu Flagship Uberalles, River City u Murphy’s Cardinal. Hu kkonferma li rtira mill-isport min[abba l-kri]i finanzjarja li laqtet lill-Irlanda i]da qal ukoll li jixtieq ikompli jkun involut f’dan l-isport.

Commander Crowe b’su//ess ie[or

Misjuq minn Franck Ouvrie, il-popolari }vedi] Commander Crowe reba[ ti;rija nternazzjonali li saret il-{add fil-korsa ta’ La Capelle fi Franza. Din itti;rija, mag[rufa b[ala Prix Ville La Capelle saret fuq distanza qasira ta’ mil u

kellha bidu bil-karozza tattluq.

Commander Crowe ]ied fil;iri matul l-a[[ar 300m u [are; rebbie[ fa/ilment b’distakk ta’ aktar minn ]ew; tulijiet minn ]iemel Fran/i] stabbilit Reve De Beylev misjuq mill-Bel;jan Domini Locqueneux filwaqt li tTaljan Main Wise As (Thierry Levesque) da[al fit-tielet post.

Paladin Bleu (Franck Nivard) temm ir-raba’. Commander Crowe kellu medja impressjonanti ta’ 1.11.1” filkilometru.

Illum Commander Crowe g[andu g[axar snin u ji;i iben il-Fran/i] Juliano Star u ddebba }vedi]a Somack. Sallum ;era fi 53 ti;rija, reba[ 27 u kellu 19-il pjazzament.

Total ta’ premijiet ta’ ¤3.206,187. Attwalment, Commander Crowe hu im[arre; fi Franza stess millbravu Fabrice Souloy.

Timoko fost l-aktar velo/i fi Franza

Attwalment il-Fran/i] Timoko hu kkunsidrat fost laktar ]wiemel velo/i filpajji], spe/jalment wara li ftit tal-:img[at ilu impressjona lil kull min pre]enti fil-korsa ta’ Enghien u rawh jittrijonfa fil-Prix de Washington li saret fuq distanza ta’ mil. F’idejn il-Bel;jan Joseph Verbeeck, Timoko qasam il-linja finali lewwel quddiem Reve De Beylev u The Best Madrik.

Timoko kellu medja e//ezzjonali ta’ 1.10.5” filkilometru.

Intant g[al Joseph Verbeeck din kienet reb[a wara 14-il sena fil-Prix de Washington.

L-a[[ar darba li Verbeeck kien reba[ din it-ti;rija kien fl-1999 b’Remington Crown.

Min-na[a l-o[ra g[al Timoko din kienet it-tieni reb[a ewlenija fuq distanza ta’ mil.

F’Mejju kien ittrijonfa wkoll fil-Gran Criterium De Vitesse li sar fil-korsa ta’ Cagnes Sur Mer.

peninsula Taljana huma Pascia’ Lest (rebbie[ tal-85 edizzjoni tad-Derby tal-Italja), Lisa America, Napoleon Bar, Lord Capar, Nadir Kronos, Olona Ok, Idole di Poggio, Merisi Font, Princess Grif u Ruty Grif. {afna minn dawn i]-]wiemel twieldu fi/-/entru tat-tag[mir il Grifone f’Vigone fit-Tramuntana talpajji], /entru immexxi minn Dottor Roberto Brischetto.

Certament, Varenne jibqa’ ]iemel li jaf jimpressjona mhux biss fil-;iri u anki fittag[mir. Niftakru li meta kien g[adu ji;ri, dan i]-]iemel iben Waikiki Beach irnexxilu jirba[ l-aktar ti;rijiet importanti organizzati flItalja, }vezja, Franza, :ermanja, Fillandja, Stati Uniti u Kanada.

Varenne kien strumentali wkoll biex jistabilixxi fixxena internazzjonali mhux biss lis-sewwieq tieg[u Gian Paolo Minnucci i]da anki littrainer Fillandi] Jori Turja u lveterinarju tieg[u Dr Pio Iannarelli.

Dasho misjuq minn Michael Sultana li kellu reb[a tajba fil-korsa tal-Mediterran fi Sqallija l-Italja

Commander Crowe, b’su//ess ie[or ewlieni fi Franza

Varenne fost l-aqwa staljuni fl-Italja

Attwalment, l-istaljun popolari Taljan Varenne jew kif inhu mag[ruf b[ala “il Capitano”, ikkunsidrat l-aqwa ]iemel trottatur ta’ kull ]mien, jinsab ukoll fl-ewwel post fost l-aqwa staljuni fil-pajji]. Dan min[abba li sal-lum ]wiemel ulied Varenne reb[u 31 ti;rija tal-kategorija Grupp wie[ed.

Fost i]-]wiemel ulied il Capitano li qed i[allu impressjoni fil-pajji] insibu lil Remo Gas, li g[adu kemm reba[ il-Gran Premio Nazionale f’Turin, Idole di Poggio li ttrijonfa fil-Gran Premio Oaks fl-2006 u Lana del Rio. }wiemel o[ra ulied Varenne li huma wkoll fuq fomm id-dilettanti fil-

Pascia’ Lest, ikkunsidrat wie[ed mill-aqwa ]wiemel ulied il-le;;endarju Varenne

Sport 37

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013 CONCACAF GOLD CUP

Claros ipo;;i lil Honduras fil-K#F Goal skorjat fil-[in mi]jud minn Jorge Claros ta reb[a, 1-0, lil Honduras fuq ir-rivali antiki, El Salvador, u po;;iehom fil-kwarti talfinali tal-CONCACAF Gold Cup. Honduras jinsabu fl-ewwel post fi Grupp B b’punti massimi wara ]ew; partiti, b’Haiti li g[elbu lil Trinidad & Tobago 2-0, fit-tieni post bi tliet punti.

El Salvador u Trinidad g[andhom biss punt kull wie[ed qabel l-a[[ar round ta’ partiti.

28,000 partitarju attendew g[al-log[ba u dawk talHonduras marru f’dellirju ta’ fer[ fil-21 minuta meta Mario Berrios ikkontrolla tajjeb, dar mad-difensur u xe[et firrokna ta’ fuq tax-xibka.

Imma r-referee Amerikan Jair Marrufo [assar il-goal g[al offside tal-plejer u b’hekk ma kkonvalidax dak li s’issa kien l-isba[ goal tatturnament.

Tliet minut mit-tmiem, El Salvador marru vi/in il-goal tar-reb[a meta s-sostitut Kevin Santamaria laqat illasta. Dan wassal biex ilHonduras jix[tu kollox fuq l-

Jorge Claros Juárez (nofs) ta’ Honduras, u sie[bu Alexander Lopez Rodriguez (lemin) ji//elebraw quddiem Rodolfo Zelaya Garcia ta’ El Salvador, li jidher iddisprat wara li Juarez skorja l-goal de/i]iv fit-92 minuta

attakk u fil-[in mi]jud El Salvador /edew meta kien hemm free-kick imtajjar, Eder Delgado re;a’ xe[et filkaxxa u Claros dar u skorja.

Aktar qabel, l-attakkant ta’ Haiti Jean-Eudes Maurice skorja darbtejn biex ta reb[a,

TOUR DE FRANCE

Trentin jag[ti r-raba’ reb[a lil Omega Pharma It-Taljan Matteo Trentin ta r-raba’ reb[a fit-Tour de France din is-sena lil Omega Pharma-Quick Step meta reba[ l-14-il tappa wara tmiem b’[arba bikrija.

Trentin issupera bi sprint finali lill-I]vizzeru Michael Albasini u lill-Amerikan Andrew Talansky, li da[lu fit-tieni u t-tielet post.

Il-Britanniku Chris Froome ta’ Team Sky, li l-:img[a ra lvanta;; tieg[u jispi//a, ]amm il-flokk l-isfar b[ala leader meta da[al mal-grupp prin/ipali u issa g[andu 2.28min fuq l-Olandi] Bauke Mollema u 2.45min fuq l-Ispanjol Alberto Contador qabel it-tappa tal-lum ta’ 242.5km, li hi l-itwal wa[da din is-sena u tintemm f’Mont Ventoux.

INGILTERRA

I[e;;e; lill-partitarji ta’ Fulham ikunu wara l-proprjetarju l-;did Mohamed Al Fayed, ilmo[[ wara t-twelid mill-;did tal-klabb ta’ Fulham f’Londra, talab lill-partitarji sabiex ikunu wara l-proprjetarju l-;did, Shahid Khan, waqt li ddeskriva x-xiri tal-klabb b[ala ‘era ;dida’.

Al Fayed fittex li jikkalma lill-partitarji wara li t-tim minn Londra issa jidher li g[amel pass fl-injot wara 16-il sena titjib u stabbli ta[t innegozjant E;izzjan.

Khan, prorpjetarju talJacksonville Jaguars NFL franchise, xtara “il-100 filmija tal-klabb li mil-lum m’g[andux dejn”, qal il-klabb fi stqarrija.

Al Fayed, li tella’ lil Fulham mit-tielet kategorija ta’ futbol g[all-Premier, kien jattira serje ta’ managers bi profil

g[oli u wassal ukoll il-klabb g[all-ewwel finali Ewropea.

Huwa sa[aq li fil-klabb se jkun hemm kontinwità.

“I]-]mien tieg[i b[ala kustodju ta’ Fulham FC xi darba se jispi//a, u na[seb li dak i]-]mien wasal. Issa hu ]]mien ideali g[aliex sibt ilpersuna adatta f’Shahid Khan biex ja//etta rresponsabbiltajiet u lprivile;;i li gawdejt jien sa mill-1997. Fulham se jkunu flidejn tajba ma’ Shahid, li ssu//ess tieg[u fin-negozju u lpassjoni li g[andu g[all-isport huma evidenti.”

Khan, li g[andu 62 sena, u hu biljunarju li jimmanifattura partijiet tal-karozzi, kien imwieled il-Pakistan imma mar l-Istati Uniti ta’ 16-il sena.

2-0, lit-tim tieg[u fuq Trinidad & Tobago.

Maurice, li jilg[ab fi Franza ma’ Le Mans, skorja fis-16-il minuta u mbag[ad kienu Trinidad li marru vi/in minn daqqa ta’ ras ta’ Kenwyne Jones, li spi//at mal-lasta.

Fit-53 minuta, Maurice skorja t-tieni goal u a//erta rreb[a minn cross ta’ Desmarets.

Fl-a[[ar round minn dan ilgrupp, El Salvador jilag[bu kontra Haiti, u Honduras kontra Trinidad & Tobago.

TRASFERIMENTI

Blanc jistenna lil Cavani Il-kow/ il-;did ta’ Paris St. Germain, Laurent Blanc, qal li qed jistenna li l-klabb jikkonkludi l-ftehim ma’ Napoli dwar l-attakkant Edinson Cavani.

L-internazzjonali talUrugwaj kien qed jissemma bil-qawwi ma/-Champions Fran/i]i hekk kif kulma jmur jidher li l-klabbs l-o[ra interessanti fih b[al Real Madrid, Chelsea u Manchester City, mhux se jirnexxilhom jakkwistaw ilfirma tieg[u. Blanc qal li jinsab fidu/ju] li l-plejer ta’ 26 se jkun qed jilg[ab fi Franza l-ista;un li ;ej.

LAUDRUP – Il-Manager ta’ Swansea City, Michael Laudrup, qal li mhux bi[siebu jag[mel aktar akkwisti minn Spanja. Ilklabb minn Wales issa g[andu kontin;ent Spanjol wara l-akkwisti ta’ José Canas, Jordi Amat u Alejandro Pzuelo, u d-Dani] qal li issa g[andu seba’ Spanjoli u huma bi]]ejjed.

Ilbiera[, Swansea g[elbu lil Den Haag tal-Olanda 1-0 b’goal tad-debuttant millIvory Coast, Wilfried Bony.

Sport 39

Il-{add, 14 ta’ Lulju, 2013 WATERPOLO – TURNAMENT TA’ KWALIFIKAZZJONI G{ALL-KAMPJONATI EWROPEJ

Wirja qalbiena mhix bi]]ejjed minn Stewart Said

Ukrajna..............................10 Malta....................................8 (1-3),(1-2),(4-2),(4-1)

Wirja qalbiena tat-tim Malti ma kinitx bi]]ejjed meta t-tim ta’ Karl Izzo tilef ;arrab ittieni telfa fil-grupp 10-8 kontra l-Ukranja. It-tim Malti g[amel partita s[i[a filvanta;; i]da fl-a[[ar sessjoni l-Ukranja [adu l-okka]jonijiet li kellhom u kisbu reb[a o[ra.

G[at-tim Malti kellu wirja tajba Matthew Zammit awtur ta’ erba’ gowls filwaqt li g[al darba o[ra ddi]appunta Steve Camilleri.

Malta reb[u l-ewwel sessjoni 3-1. Niki Lanzon po;;a lit-tim Malti fil-vanta;; u Steve Camilleri irdoppja.

Shylin naqqas id-distakk g[allUkrajna i]da Michele Stellini skorja t-tielet gowl.

Id-difi]a Maltija kompliet tkun soda fit-tieni sessjoni u reb[et it-tieni sessjoni wkoll b’gowls minn Lanzon u Zammit b’Ratkov jag[milhom 5-2.

L-Ukrajna irkupraw fit-tielet sessjoni u sa[ansitra rnexxilhom i;ibu d-draw i]da gowl ie[or ta’ Matthew Zammit re;a’ po;;a lit-tim Malti fil-vanta;;.

I]da fl-a[[ar sessjoni nbidel kolox. L-Ukranja marru g[allewwel darba fil-vanta;; u ]ammewh sa tmiem il-partita.

It-tim Malti kellu lopportunita` li jmur filvanta;; i]da Steve Camilleri falla l-penalty u minuta mittmiem l-Ukranja skorjaw ilgowl tal-vanta;; u ]iedu ie[or sat-tisfira finali.

Malta: A. Borg Cole, N.

Lanzon (2), J. Gabarretta, M. Stellini (1), M. Meli, M. Zammit (4), S. Camilleri (1), J. Camilleri, J. Brownrigg, S. Gravina, T. Sullivan, D. Zammit, D. Camilleri Ukrajna: V. Petrov, O. Tsvirkun, T. Shylin (4), M. Ratkov (5), O. Dyadyura, S. Hrishyn, O. Abramov, D. Alyeksyeyev, V. Sytnyk, V. Voitenko, Y. Obedinsky (1), V. Babaienko, D. Volonchuk Referees: Daniel Rozman (SLO), Lukasz Krol (POL)

Bla storja

Belarus.................................7 :or;ja................................24 (2-6),(1-6),(2-6),(2-6)

:or;ja kisbu t-tielet reb[a tal-grupp meta f’partita bla storja u fit-tieni log[ba tag[hom fil-;urnata g[elbu lil Belarus 24-7 u baqg[u b’punti massimi. G[al :or;ja kienet prattikament sessjoni ta’ ta[ri; bil-kow/ jag[ti ftit struzzjonijiet filwaqt li lag[ab il-partita kollha l-gowlkiper riserva Kapanadze. Fattur interessanti g[al :or;ja kien li l-plejers kollha ni]]lu isimhom fost l-iskorers. G[al Belarus din kienet l-a[[ar

Jordan Camilleri jipprova xutt g[al-lasta tal-Ukrajna issikkat minn Sytnyk waqt il-partita tal-biera[ (ritratt> Martin Agius)

partita tal-grupp bl-unika reb[a tkun dik kontra Malta. :or;ja reb[u l-ewwel sessjoni 6-2 u la[qu marru f’vanta;; komdu ta’ 4-0 sakemm Belarus naqqsu ddistakk f’[inijiet mill-partita. :or;ja skorjaw sitt gowls o[ra fit-tieni sessjoni u kabbru l-vanta;; tag[hom u marru 12-3 minn fuq.

Bir-ri]ultat tal-partita de/i], il-log[ba waqg[et f’livell medjokri b’:or;ja jkomplu jiskorjaw u l-attakki talBelarus ikunu rari.

L-a[[ar sessjoni kienet listess b[all-o[rajn u :or;ja komplew jiksbu aktar punti g[all-kwalifikazzjoni.

Belarus: K. Kavalevski, P.

Khrypachov, R. Kapatsevich, A. Kharlap (1), T. Shapurav, S. Mihutski, V. Ivanov, I. Tumas (1), M. Chupryna (2), D. Charbashan (3), A. Fedaruk, V. Shantur :or;ja: Z. Chumburidze, M. Jelaca (2), D. Tsrepulia (4), M. Elez (3), G. Laitadze (1), B.Kavtaradze (1), G. Khvedeliani (2), M. Baghaturia (2), Z. Rurua (2), K. Gegelashvili (4), T. Nikoleishvili (2), M. Franichevic (1), B. Kapanadze Referees: Luis Santos (POR), Karel Dvoracek (CZE)

:or;ja reb[u l-ewwel sessjoni 5-3, b’Marko Jelaca jispikka b’]ew; goals, u komplew ikabbru l-iskor fittieni sessjoni meta skorjaw tliet darbiet ming[ajr risposta, u sal-mistrie[ kienu 8-3 minn fuq.

It-tim ta’ Popovic g[alaq ilpartita fit-tielet sessjoni meta reba[ din is-sessjoni u kompla jiddomina lill-avversarji, blUkrajna jwie;bu biss bejn xi goals ta’ :or;ja. L-a[[ar sessjoni kienet formalità, bilpartita di;à de/i]a, u g[alkemm is-sessjoni spi//at fi draw 3-3, kienu :or;ja li reb[u l-partita, 15-8. :or;ja: Z. Chumburidze, M.

Jelaca (5), D. Tsrepulia (2), M. Elez (2), G. Laitadze, B. Kavtaradze (1), G. Khvedeliani (1), M. Baghaturia, Z. Rurua (1), K. Gegelashvili (1), T. Nikoleishvili (2), M. Franichevic, B. Kapanadze Ukrajna: V. Petrov, O. Tsvirkun, T. Shylin (1), M. Ratkov (1), O. Dyadyura, S. Hrishyn (1), O. Abramov, D. Alyeksyeyev, V. Sytnyk (2), V. Voitenko (2), Y. Obedinskyy (1), V. Babaienko, D. Volonchuk Referees: Luis Santos (POR), Daniel Rozman (SLO)

Jirkupraw tajjeb Punti massimi

:or;ja................................15 Ukrajna...............................8 (5-3),(3-0),(4-2),(3-3) :or;ja kisbu t-tieni reb[a minn daqstant partiti f’dan ilgrupp meta f’konfront meqjus bejn l-a[jar ]ew; timijiet kienu huma li [adu vanta;; minn kmieni u baqg[u jkabbruh sat-tmiem, biex issa tag[hom hu l-uniku tim li g[andu punti massimi.

Belarus.................................3 I]rael..................................16 (0-3),(0-6),(1-6),(2-1)

L-I]rael kisbu l-ewwel reb[a fil-grupp u irkupraw tajjeb mittelfa kontra Malta meta f’partita ming[ajr storja g[elbu lill-Belarus 16-3. L-I]rael iddominaw lill-avversarji kompletament, bit-tim talBelarus ikollu biss 11-il plejer u tlieta minnhom tke//ew biex prattikament baqg[u jilag[bu

Kif Jinsabu

L R D T F K :or;ja 3 3 0 0 52 23 Ukrajna 3 2 0 1 31 28 Malta 3 1 0 2 29 25 I]rael 3 1 0 2 28 27 Belarus 4 1 0 3 26 63

Pt 9 6 3 3 3

Illum

9.30 a.m. I]rael v Ukrajna 10.45 a.m. Malta v Georgia l-a[[ar sessjoni bl-istess plejers. Wara dawn ir-ri]ultati, hija verament [asra li l-a[jar wirja tag[hom s’issa l-Belarus [allewha g[al kontra Malta.

L-I]rael bdew jiddominaw mill-bidu u reb[u l-ewwel sessjoni 3-0. It-tim ta’ Elkana g[alaq il-partita fit-tieni sessjoni b’sitt goals ming[ajr risposta, u sal-mistrie[ kienu 9-0 minn fuq.

Belarus irnexxielhom jiskorjaw l-ewwel goal tag[hom kmieni fit-tielet sessjoni, i]da xorta ;ew iddominati u sofrew sitt goals o[ra biex l-I]rael kellhom 14-il goal vanta;;.

L-a[[ar tmien minuti ma ddeterminawx il-partita, blI]rael jibqg[u fil-kmand tallog[ba u jikisbu l-ewwel reb[a.

Belarus: K. Kavalevski, P.

Khrypachov, R. Kapatsevich, A. Kharlap, T. Shapurav, S. Mihutski, V. Ivanov, I. Tumas, M. Chupryna, D. Charbashan, A. Fedaruk (1), V. Shantur I]rael: G. Katzir, O. Polatsek (2), I. Keren, G. Strugo (1), I. Goldschmidt (2), O. Keren (1), D. Eros (2), E. Shoham, R. Yuval (1), Y. Murvitz Lahav (4), Y. Zonanstern (1), I. Peled (1), N. Cohen Referees: Karel Dvoracek (CZE), Lukasz Krol (POL)

MOTOGP

Marquez jibda mill-Pole Se jkun l-Ispanjol Marc Marquez li se jibda millpole-position waqt ilMotoGP tal-:ermanja.

Is-sewwieq tal-Honda irnexxielu jissupera lillBritanniku Cal Crutchlow u t-Taljan Valentino Rossi, it-tnejn tal-Yamaha, li kisbu t-tieni u t-tielet la[jar [in.

Il-:ermani] Stefan Bradl fuq Honda u l-Ispanjol talAprilia, Alexis Espargaro, se jibdew mir-raba’ u l[ames post, hekk kif iddistakk bejn l-ewwel [ames kompetituri hu anqas minn minuta.

Intant, il-leader talMotoGP, Dani Pedrosa, ittie[ed bil-[elikopter fi klinika g[all-e]amijiet medi/i wara li kellu waqg[a kerha u ni]el [a]in fuq g[onqu waqt sessjoni tal-prattika.

L-Ispanjol deher itir minn fuq il-Honda tieg[u wara l-ewwel kantuniera f’Sachsenring.

Huwa se jie[u sehem fittellieqa u jibda mit-12 ilpost.

Il-:img[a Jorge Lorenzo, Champion renjanti, tal-Yamaha li din is-sena jinsab it-tieni filklassifika wara sebg[a minn 18-il ti;rija, mar Bar/ellona g[al operazzjoni o[ra fuq spalltu x-xellugija wara li waqa’ fil-provi liberi.