Il-mument 3 ta' Novembru 2013 by maltarightnow dotcom

www.maltarightnow.com

Nru 2187 €1

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Ix-xiri ta/-/ittadinanza Maltija…tista’ ssir [sara lir-reputazzjoni ta’ Malta li ma titkejjilx bil-flus

Ara pa;ni 2-3

“G[amluli [ajti u l-[ajja tal-familja

tieg[i infern min[abba ritratt li ma je]istix”

Ara pa;ni 6-7

Il-preferuta ta’ Joseph Muscat g[al President ta’ Malta

{ames xhur qabel jispi//a t-terminu tal-Presidenza ta’ George Abela, di;à [are; l-isem tal-aktar persuna favorita tal-Prim Ministru Joseph Muscat biex tkun nominata g[al President ta’ Malta. Din hi Miriam Spiteri Debono, l-eks Speaker tal-Kamra tar-Rappre]entanti. Robert Cremona

robert.cremona@media.link.com.mt

Skont sorsi mill-qalba ta’ Kastilja li g[amlu kuntatt ma’ il-mument, Miriam Spiteri Debono hija kwa]i “di;à assigurata” l-post fil-Palazz ta’ Sant’Anton. Din il-gazzetta tinsab f’po]izzjoni li ti]vela kif di;à saru manuvri minn ta[t biex ji;i imbuttat l-isem ta’ Miram Spiteri Debono g[all-Presidenza. Dan minkejja li fl-a[[ar xhur kien qed jissemma l-Ministru George Vella b[ala favorit. Is-sorsi li tkellmu ma’ din ilgazzetta qalu li s’issa ma saret l-ebda konsultazzjoni mal-Oppo]izzjoni dwar din il-[atra tant importanti. Muscat qed i]omm kollox mistur minkejja li allegatament, kif qalulna l-persuni li tkellmu mag[na, “kollox lest bizzilla”. Miriam Spiteri Debono hi persuna li ilha snin twal timmilita fil-Partit Laburista, u f’karigi g[oljin fl-istess partit. In-Nutar Spiteri Debono twieldet irRabat G[awdex fl-1952, u jekk tin[atar hi President tkun it-tieni G[awdxija u ttieni mara f’din il-kariga mill-1964 ’l hawn. g[al pa;na 3

Miriam Spiteri Debono mbuttata g[all-kariga ta’ President ta’ Malta

Fil-pa;ni ta’ ;ewwa, suppliment spe/jali dwar it-ti;ijiet u min qed jippjana u j[ejji li ji]]ewwe;

Ba;it bla konsultazzjoni Il-Ba;it li se jitressaq g[ada millGvern Laburista hu fost l-inqas li sar konsultazzjoni dwaru fil-Kunsill Malti g[all-I]vilupp Ekonomiku u So/jali, l-MCESD. il-mument [a r-reazzjonijiet ta’ diversi rappre]entanti ta’ korpi kostitwiti u unions li stqarrew li l-konsultazzjoni li saret fl-MCESD millMinistru tal-Finanzi Edward Scicluna kienet tikkonsisti biss f’]ew; laqg[at; wa[da minnhom saret sa[ansitra nhar il-:img[a li g[adda, ji;ifieri tlett ijiem qabel il-Ba;it. L-imsie[ba so/jali lmentaw li kontra dak li kien isir fi ]mien lamministrazzjoni pre/edenti Nazzjonalista, il-Gvern Laburista ma kkonsultax bi]]ejjed mag[hom fuq il-proposti li ressqu. U[ud irrimarkaw li fis-snin li g[addew, il-proposti tal-imsie[ba so/jali kollha kienu jid[lu f’dokument wie[ed, kienu jduruhom flimkien mal-Ministru tal-Finanzi ta’ dak i]-]mien, flimkien masSegretarju Permanenti u l-istaff talMinisteru u wara kien ikun hemm diskussjoni dwarhom. Jirri]ulta li l-imsiebsa so/jali u lkorpi kostitwiti ng[ataw [ames minuti biss fil-laqg[a tal-MCESD biex jitkellmu dwar dak li qed jipproponu lill-Gvern g[all-Ba;it ta’ g[ada. O[rajn qalu li kienu jistennew aktar laqg[at biex ikun hemm aktar spjegazzjoni min-na[a talGvern dwar dak li qieg[ed jippjana g[as-sena d-die[la u lil hinn. Ara pa;ni 4-5

2 Spi]eriji li se jift[u llum VALLETTA: Collis Williams Pharmacy, 15, Triq ir-Repubblika; IL{AMRUN: Darwin Pharmacy, 152, Triq il-Kbira San :u]epp; {AL QORMI: Ani/i Pharmacy, Triq Ani/i; BIRKIRKARA: St. Paul’s, Triq Brared; TAL-PIETA’: St. Anthony Pharmacy, 56, Triq San :u]epp; SWIEQI: J.V.’s Pharmacy, Wied is-Swieqi; TAS-SLIEMA: Chemimart Ltd. 4,5,6, il-Piazzetta, Triq it-Torri; {‘ATTARD: M4 Pharmacy, Triq il-Linja; ILG{ARG{UR: Medicine Chest Pharmacy, Triq Demitriju Farrugia; BU:IBBA: Promenade Pharmacy, Triq il-Korp tal-Pijunieri; PAOLA: Fleming Pharmacy, 61 Triq {a]}abbar; IL-BIRGU: Milia’s Pharmacy, Triq il-Kottonera; ILFGURA: Cilia’s Pharmacy, 303 Triq {a]-}abbar; BIR}EBBU:A: Blossoms Pharmacy, Triq il-Gurgier; {AL LUQA: Central Pharmacy, 6, Triq San :u]epp; {A}-}EBBU:: Spi]erija {al Mula, Triq Dun Salv Ciappara; {AD-DINGLI: Santa Marija Pharmacy, Misra[ Fren/ Abela; VICTORIA: Abela Pharmacy, 42, Triq G.P.F. Agius De Soldanis; IN-NADUR: Vella Pharmacy, 15, Triq it-13 ta’ Di/embru.

Ix-xiri ta/-/ittadinanza Ma lir-reputazzjoni ta’ Malta li

Charles Muscat

charles.muscat@media.link.com.mt

L-ekonomista Karm Farrugia qal li hu mhux kontra lprin/ipju tal-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija lil barranin imma wie[ed irid joqg[od attent [afna fil-pro/ess talg[a]la tal-applikazzjonijiet g[ax persuna wa[da biss tista’ tag[mel [sara lir-reputazzjoni tajba ta’ Malta, inklu] fis-settur tas-servizzi finanzjarji u din il-[sara ma titkejjlix bil-flus. F’intervista ma’ il-mument dwar l-iskema msej[a Individual Investment Programme, Karm Farrugia spjega kif skema b[al din fiha

t-tajjeb u l-[a]in tag[ha. Hu qal li hu tajjeb li l-Gvern qal li l-flus li se jid[lu minn din l-iskema se jmorru f’fond biex jintu]aw g[all-investiment u mhux imorru fil-d[ul tal-Ba;it. Dan min[abba li jista’ jkun hemm sena li fiha jkun hemm d[ul sostanzjali mill-iskema u jista’ jkun hemm sena o[ra li matulha ma jkun hemm ebda d[ul. Imma hu stqarr li din l-iskema tista’ to[loq periklu serju g[all-ekonomija ta’ pajji]na jekk persuna wa[da li jkollha passat ta’ terrori]mu, frodi jew [asil ta’ flus, tg[addi millg[arbiel u ting[ata /-/ittadinanza Maltija. “Jekk ji;ri dan, l-investiment f’pajji]na jista’

jitgerrex u dan ifarrak lekonomija.” Karm Farrugia qal li jekk ikun hemm mitt persuna li jkunu ;enwini u jing[ataw i//ittadinanza, imma jkun hemm persuna wa[da li ma tkunx ;enwina u ting[ata /-/ittadinanza Maltija, din tista tirrovina r-reputazzjoni tajba li pajji]na bena matul is-snin li g[addew, l-aktar f’dawk li huma servizzi finanzjarji. Hu qal li din l-iskema tista’ tattira lejn pajji]na nies li jkunu ;ejjin minn pajji]i fejn m’hemmx il-libertà tal-kelma jew tal-moviment [ieles b[alma hi /-?ina li jaraw f’Malta pajji] fejn hawn il-libertà.

Il-PM irid ibig[ i/-/ittadinanza bir-ribass

{inijiet tal-vapur t’G[awdex mit-23 ta’ Settembru sat-3 ta’ Novembru 2013

Tluq mill-Im;arr, G[awdex: 1.15, 3.30, 5.00,

6.00, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 9.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 19.30, 20.45, 22.15, 22.30. Tluq mi/-?irkewwa, Malta: 2.00, 4.00, 5.45, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 20.00, 21.30, 22.50, 00.15.

It-temp It-Temp> :eneralment ftit imsa[[ab u b’/ans ta’ xi [alba xita

i]olata.

Il-Vi]ibbiltà> :eneralment tajba. Ir-Ri[> {afif l-aktar mill-Punent g[all-Majjistral. Il-Ba[ar> {afif. L-imbatt> Ftit li xejn. Temperatura tal-Ba[ar> 25º.

Il-[amest ijiem li ;ejjin

IL-{ADD L-og[la 25˚C L-inqas 17˚C

IT-TNEJN L-og[la 24˚C L-inqas 17˚C

IT-TLIETA L-og[la 24˚C L-inqas 19˚C

L-ERBG{A L-og[la 24˚C L-inqas 18˚C

IL-{AMIS L-og[la 25˚C L-inqas 18˚C

Lottu 83 – 70 – 20 – 87 – 75 # 21 – 77 – 16

Super 5 4 – 33 – 13 – 20 – 22

Numri importanti Servizz ta’ Emer;enza> 112 Sptar ta’ Malta> 25450000 — Sptar ta’ G[awdex> 21561600 Servizz ta’ direttorju> 1182 — GO> 1187 — Vodafone> 1189

Il-PN fi stqarrija sostna li lGvern Laburista jrid akkost ta’ kollox ibig[ i/-/ittadinanza Maltija bir-ribass. Fin-nuqqas tal-Prim Ministru Muscat, ilbiera[ tliet membri talKabinett spi//aw jippruvaw ji;;ustifikaw il-bejg[ ta//ittadinanza b’argumenti fjakki u li jmorru kontra l-interess nazzjonali. Il-PN qal li jo[ro; /ar li lPM Muscat qed iwebbes rasu f’g[a]la [a]ina li se jkollha effetti negattivi u serji g[arreputazzjoni ta’ pajji]na, mhux biss fl-Ewropa i]da fil-bqija tad-dinja. “Il-PM qed jag[]el ukoll li jinjora l-o;;ezzjonijiet kollha tal-professjonisti fisservizzi finanzjarji li qeg[din iwissuh biex ma jibqax g[addej bil-pjan tieg[u.” Il-PN mill-;did wissa li ;aladarba jkun fil-gvern, jirtira kwalunkwè /ittadinanza mib-

jug[a mill-Gvern pre]enti u dan skont dak li jipprovdu lKostituzzjoni u l-Att dwar i/?ittadinanza li jag[tu d-dritt lill-Gvern jirtira /-/ittadinanza. Fil-fatt il-Ministru Mallia lbiera[ ammetta li l-li;i ta//ittadinanza di;à tag[ti poter lill-Gvern jirtira /-/ittadinanza ta’ xi [add barrani. Dan bilkundizzjonijiet li hemm b[alissa fil-li;i jew kif jistg[u jinbidlu b’kull dritt minn kwalunkwè Parlament fil-futur biex gvern ikun jista’ jirtira //ittadinanza ta’ barranin li jkunu kisbuha b’[abi u b’xiri kif inhi l-iskema proposta mill-Ministru Mallia. Il-Ministru Manuel Mallia, ammetta li l-ligi kif inhi tag[ti l-poter lill-Gvern li jista’ jirtira /-/ittadinanza mog[tija lil /ittadin barrani. Dan jista’ jsir bil-kundizzjonijiet li g[andha

l-li;i llum jew kundizzjonijiet li jistg[u ji]diedu millParlament fil-futur. Dan jo[rog minn silta tal-li;i li listess Ministru Mallia qara ilbiera[ waqt il-konferenza tala[barijiet. Fil-Parlament, il-Kap tal-PN Simon Busuttil qal li jekk illi;i proposta mill-Gvern ma tkunx emendata, fil-futur, gvern Nazzjonalista jista’ jirtira /-/ittadinanza li tkun ing[atat permezz talIndividual Investment Programme. Il-Ministru Mallia qal li lGvern mhux se jippubblika lismijiet ta’ min jie[u /-/ittadinanza Maltija min[abba s-sensittività tag[ha u qabbilha mas-Servizz Sigriet. Hu qal li l-ftehim li l-Gvern la[aq fih aspetti ta’ sigurtà nazzjonali u mhux fl-interess nazzjonali li jkun ippubblikat s[i[.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Lokali

altija… tista’ ssir [sara i ma titkejjilx bil-flus

Manuvri favur Spiteri Debono minn pa;na 1

L-iskema tista’ tattira nies minn pajji]i fejn m’hemmx il-libertà tal-kelma jew il-moviment [ieles b[alma hi /-?ina li jaraw f’Malta pajji] fejn hawn il-libertà Karm Farrugia qal li min jixtri /-/ittadinanza Maltija bilfors irid ikun sinjur u dan min[abba li din tiswa’ €650,000 filwaqt li wie[ed irid i[allas €25,000 o[ra g[al kull membru talfamilja tieg[u. “G[alhekk wie[ed irid jara jekk dawn ilpersuni jinvestux f’pajji]na wara li jing[ataw i/-/ittadinanza Maltija.” Dwar il-kumpanija Henley &

Partners li se tippromwovi liskema u tipproponi lil Gvern l-applikazzjonijiet li jid[lu, Karm Farrugia qal li din irid ikollha a//ess s[i[ g[all-informazzjoni dwar min japplika u mbag[ad tkun id-de/i]joni talGvern lil min jag[ti /-/ittadinanza. Hu qal li dan il-pro/ess jie[u x-xhur g[ax irid ikun investigat sewwa l-passat ta’ kull min japplika.

Carmel Cacopardo, Deputat Chairman AD

L-ekonomista veteran Karmenu Farrugia jwissi li l-iskema kif proposta mill-Gvern tista’ to[loq problemi g[all-ekonomija jekk persuna wa[da jkollha passat dubju]

Skema li tqajjem is-suspetti

“Il-fatt li Henley & Partners se tkun qed tag[mel id-due diligence, jitfa’ suspett li d-due diligence hi mbag[bsa”. Dan qalu Carmel Cacopardo, id-Deputat Chairman ta’ Alternattiva Demokratika waqt il-programm Newsbook fuq Radju RTK ilbiera[ filg[odu. Carmel Cacopardo qal li bis-suppost due diligence, il-gvern ma rrealizzax li Shiv Nair kien blacklisted mill-Bank Dinji min[abba l-korruzzjoni. Hu qal li flok il-gvern u]a sistema serja, b[alma

g[amlet l-Awstrija, intg[a]let sistema b[al ta’ St. Kitts u ta’ pajji] ie[or filKaribew, fejn wie[ed jag[ti kontribuzzjoni ta’ $250,000 f’fondazzjoni jew inkella tinxtara proprjetà ta’ ¤400,000. Filwaqt li /-/ittadinanza hi tajba, ilmekkani]mu li ng[a]el hu wie[ed ]baljat. Carmel Cacopardo stqarr li jkun g[aqli [afna li l-gvern ma jg[idx x’qal l-Avukat :enerali, i]da g[andu jkun ippubblikat il-parir tieg[u.

Se jbig[ il-passaporti biex ji;;ieled il-faqar

Il-bejg[ ta’ passaporti biex persuni barranin jikbsu /-/ittadinanza Maltija u dik Ewropea mill-Gvern Laburista qed issir biex il-Gvern ji;;ieled il-faqar u l-problemi ta’ akkomodazzjoni so/jali – jekk ma jag[milx hekk il-Gvern ikollu jg[olli t-taxxi. Dan qalu d-deputat Laburista Chris Fearne waqt il-programm ‘Iswed fuq l-Abjad’ fuq Net TV ilbiera[ filg[axija. Mistoqsi mill-pre]entatur tal-programm, l-avukat Frank Psaila g[aliex fil-

programm elettorali l-bejg[ tal-passaport Malti ma ssemmiet qatt u li mkien ma ntqal fil-kampanja elettorali, li Gvern Laburista se ji;;ieled il-faqar billi jbig[ i/-/ittadinanza, Chris Fearne qal li din kienet parti mir-roadmap Laburista g[all[olqien tax-xog[ol. Mitlub jispjega g[aliex persuna se ting[ata /-/ittadinanza ming[ajr ma jkollha ebda rabta ma’ pajji]na, Chris Fearne qal li l-Gvern se ji;bed l-aqwa Id-deputat Laburista Chris Fearne nies fid-dinja.

Spiteri Debono gradwat fl-1980 b[ala nutar. F’dak i]-]mien kienet di;à attiva ferm fil-Partit Laburista, tant li kienet fundatri/i tal-G[aqda Studenti So/jalisti flUniversità ta’ Malta. Kienet ukoll membru tal-Kumitat Laburista ta’ {al Balzan, fejn tg[ix, u eks membru tal-E]ekuttiv Laburista. Bejn l-1983 u l-1984 in-Nutar Spiteri Debono kienet Segretarju Propaganda tal-Partit Laburista u membru tal-Amministrattiv. Miriam Spiteri Debono kkontestat erba’ elezzjonijiet ;enerali fl-1981, fl-1987, fl1992, u fl-1996. Wara din l-a[[ar elezzjoni tag[ha, Alfred Sant kien [atarha Speaker tal-Parlament. Bejn l-1993 u l-1996 Miriam Spiteri Debono kienet ukoll President tal-G[aqda Nisa Laburisti. Hi waqfet minn din il-kariga e]att malli n[atret Speaker tal-Kamra tar-Rappre]entanti f’Novembru tal-1996. In-nies minn Kastilja li tkellmu mag[na din il-;img[a qalulna li “jekk to[or;u lisem ta’ Miriam Spiteri Debono issa, ]gur li se t[arbtu l-pjani kollha ta’ Muscat”. Il-Gvern qed jelimina g[al kollox ilpossibbiltà li g[al President tintg[a]el persuna mill-kamp politiku oppost. G[alkemm jekk issa “t[arbtu l-pjani kollha ta’ Muscat”, din il-possibbiltà tista’ ter;a’ titfa//a fuq il-mejda. Probabbiltà o[ra, kemm-il darba jisfaxxa l-pjan ta’ Muscat, tista’ tkun li l-Gvern jer;a’ jdur fuq George Vella. Din il-kariga istituzzjonali g[al George Vella, li b[alissa qieg[ed jokkupa l-kariga ta’ Ministru tal-Affarijiet Barranin, ilha tissemma minn dakinhar li Vella [a l-;urament tal-[atra b[ala Ministru tal-Affarijiet Barranin. Joseph Muscat g[andu obbligazzjonijiet kbar lejn George Vella. Fl-2004, Vella kien minn tal-ewwel li nnomina lil Joseph Muscat biex ikun kandidat Laburista g[all-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew. Dakinhar Muscat kien qallu “personalment se nkompli nfittex il-pariri tieg[ek fl-interess tal-pajji].” U fl-2008, George Vella [adem fil-miftu[ biex Joseph Muscat jin[atar mexxej tal-Partit Laburista. L-approvazzjoni g[all-[atra ta’ President ta’ Malta ssir mill-Kamra tadDeputati b’vot li jkun irid jil[aq i]]ew; terzi.

Mhux sodisfatti bil-konsultazzjoni dwar il-B Kenneth Xuereb

kenneth.xuereb@media.link.com.mt

Paul Abela, President GRTU

“Kull assocjazzjoni kellha madwar [ames minuti biex tippre]enta l-proposti tag[ha lill-Ministru.”

Joe Farrugia, Direttur :enerali MEA

“Kienet issir seduta li matulha kienu ji;u spjegati l-proposti tal-Korpi Kostitwiti kollha, din id-darba ma saritx.”

Josef Vella, Segretarju :enerali U{M

“Stennejna li jkun hemm iktar laqg[at li fihom wie[ed jista’ jispjega l-affarijiet.”

L-imsie[ba so/jali kienu jing[ataw aktar widen Paul Abela, il-President tal-Kamra tal-Intrapri]i }g[ar u Medji (GRTU) stqarr li “fil-passat normalment kien ikollna iktar laqg[at ta’ konsultazzjoni qabel il-Ba;it.”Fil-passat, il-proposti tal-

imsie[ba so/jali kollha kienu jid[lu f’dokument wie[ed, konna nduruhom flimkien mal-Ministru tal-Finanzi, isSegretarju Permanenti u l-istaff talMinisteru u jikkummentaw dwarhom.” Hu kompla li din id-darba sar b’mod differenti...kull assocjazzjoni kellha madwar [ames minuti biex tippre]enta lproposti lill-Ministru.” Paul Abela kompla li l-GRTU ressqet proposti ma[suba biex jg[inu lin-negozjanti jkomplu jinvestu g[aliex jekk ilGvern jinvesti fin-negozji ]-]g[ar, ikun qed jinvesti fl-ekonomija u fil-[olqien tal-impjiegi. Ma saritx il-laqg[a g[all-proposti tal-korpi kostitwiti Joe Farrugia, id-Direttur :enerali tal-Asso/jazzjoni ta’ Min I[addem (MEA) ukoll qal li kienu tnejn il-laqg[at ta’ konsultazzjoni mal-Ministru Edward Scicluna dwar il-Ba;it.

Tony Zarb, Segretarju :enerali GWU

“Il-Ministru kien /ar f’dak li qal u na[seb wassal messa;; lis-s[ab so/jali kollha.”

“Fis-snin ta’ qabel, kienet issir seduta li matulha kienu ji;u spjegati l-proposti tal-Korpi Kostitwiti kollha, din id-darba ma saritx,” qal Joe Farrugia. Josef Vella, is-Segretarju :enerali tal-Union {addiema Mag[qudin (U{M) qal li laqg[at ta’ konsultazzjoni diretta mal-Ministru kienu biss tnejn u l-U{M “stenniet li jkun hemm iktar laqg[at li fihom wie[ed jista’ jispjega laffarijiet, i]da issa rridu nistennew x’jo[ro; fil-Ba;it ta’ g[ada” Hu rrefera wkoll g[as-sessjoni ta’ konsultazzjoni fl-MCESD li kienet issir fis-snin ta’ qabel li matulha, ikunu spjegati l-proposti tal-Korpi Kostitwiti kollha. “Din id-darba saret parti mil-laqg[a fejn kul[add tkellem dwar il-proposti tieg[u.” Sadanittant, Josef Vella ilmenta wkoll g[all-fatt li l-PBS m’g[amilx rappurta;; tal-konferenza tal-a[barijiet talU{M li fiha ressqet il-proposti tag[ha g[all-Ba;it. Hu qal li meta staqsa g[aliex ma sarx rappurta;;, it-twe;iba kienet li b[ala policy, ma kienx se jsir rappurta;; tal-proposti li jressqu l-korpi kostitwiti u l-unions. “Allura l-proposti tal-imsie[ba so/jali m’g[andhomx valur?” Il-Ministru kien /ar Tony Zarb, is-Segretarju :enerali tal-General Workers Union (GWU)

kontra g[al dak li qalu imsie[ba so/jali o[ra, qal li saru “mill-inqas tliet laqg[at mal-Ministru bi preparazzjoni g[allBa;it. Il-Ministru kien /ar f’dak li qal (fillaqg[a tal-MCESD tal-:img[a li g[adda) u na[seb wassal messa;; liss[ab so/jali kollha.” Tony Zarb qal li l-Ministru talFinanzi r/ieva il-proposti kollha u “qalilna li qed ja[dem fuqhom.” Hu qal ukoll li fost it-talbiet tal-GWU hemm il-possibbiltà li ]-]ieda tal-g[oli tal-[ajja ting[ata darbtejn fis-sena, f’Jannar u f’:unju.

WEG{DIET EWLENIN TA’ MUSCAT Ekonomija Il-pi] tat-taxxa ma ji]diedx. Edukazzjoni Jing[ata tablet b’xejn lil kull tifel u tifla. It-tablet jing[ata lill-g[alliema u LSAs kollha. Jitkompla l-programm ta’ bini ta’ skejjel ;odda. Ji;i introdott leave bi [las (sabbatical)

g[al g[alliema u LSAs li jixtiequ jkomplu jistudjaw f’oqsma relatati mal-karriera. L-istipendji jibdew ji]diedu bil-kumpens tal-g[oli tal-[ajja pro-rata.

Konsumaturi Nag[tu lill-konsumaturi lura l-flus im[allsa ]ejda tal-VAT fuq it-Taxxa tarRe;istrazzjoni tal-Karozzi g[al vetturi li xtraw bejn Mejju 2004 u l-2008. Sa[[a Il-medi/ini out of stock ikunu [a;a talpassat. Il-medi/ini b’xejn jitwasslu fid-djar talpazjenti. Ener;ija Ro[s fil-kontijiet tad-dawl b’medja ta’ 25 fil-mija u dawk tal-ilma b’5 fil-mija g[allfamilji. Ambjent, Ippjanar u Ri]orsi

Jing[ata water saving kit lil kull familja biex inaqqsu l-u]u tal-ilma fid-djar. Sigurtà

Jing[ata kumpens adegwat lill-pulizija g[all-overtime li g[amlu snin ilu u li tieg[u baqg[u ma t[allsux. So/jetà :usta

Jinbeda pro/ess biex il-Pensjoni Minima Nazzjonali ssir ekwivalenti g[al 60 fil-mija tad-d[ul nazzjonali medju. Xog[ol

Familji jing[ataw l-opportunità li jibag[tu lil uliedhom f’childcare centre bla [las.

Iben is-Segretarju P mwissi mill-Pulizija

L-in/ident li jinvolvi lill-iben is-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca kif ;ie b[al-lum ;img[a mis-sit elettroniku tal-a[barijiet tal-General Workers’ Union

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Lokali

Ba;it...jistennew li jitwettqu l-weg[diet Charles Muscat

charles.muscat@media.link.com.mt L-ekonomija ma tifla[x ]ieda fit-taxxi L-ekonomista Gordon Cordina qal li hu importanti li l-Ba;it ta’ g[ada jwassal lejn bilan/ iktar sostenibbli bejn id-d[ul u l-[ru; tal-Gvern. Dan ming[ajr ma jag[ti skossi, filwaqt li j[alli l-ispazju kollu g[all-inizjattivi u mi]uri mis-settur pubbliku u privat, biex l-ekonomija tkompli tikber. Gordon Cordina qal li s-sostenibbilità fil-finanzi tal-Gvern hija essenzjali biex l-investiment, spe/jalment dak barrani, ikompli die[el. Hu spjega li l-ekonomija g[adha ma waslitx f’qag[da fejn il-Gvern qed ida[[al bi]]ejjed biex ikopri l-ispi]a tieg[u u lanqas fejn l-attività tkun tista’

tkompli ming[ajr ma jkollna investiment minn barra. Fuq kollox, irridu na[sbu fit-tul dwar kif se nsostnu l-ispejje] talpensjonijiet u s-sa[[a, qal Gordon Cordina. Hu qal li ma jkunx hemm skossi huwa importanti g[ax it-tkabbir ekonomiku g[adu mhux bi]]ejjed b’sa[[tu li jifla[ g[al ]idiet sostanzjali fit-taxxi, spe/jalment f’sitwazzjoni fejn l-ekonomiji Ewropej g[adhom dg[ajfa. Hu ]ied li fl-istess waqt, il-Ba;it irid jippermetti li jsir l-a[jar u]u mill-fondi tal-UE, spe/jalment dawk li jridu jintefqu sal-2015. Hu qal li jistenna li dawn iservu ta’ stimolu importanti g[allekonomija, waqt li rrimarka li numru ta’ setturi ma g[adhomx jikbru b[al qabel u dawn g[andhom b]onn jie[du [ajja ;dida, filwaqt li jin[olqu setturi o[ra ;odda g[all-[olqien tal-impjiegi. It-taxxi indiretti huma rigressivi L-ekonomista Lino Briguglio qal li fid-diskors tal-Ba;it li ;ej, jistenna li l-

Ministru tal-Finanzi jirraporta kif ilGvern naqqas id-defi/it g[al ta[t it-3 filmija. Dwar l-a[bar li [ar;et fil-;img[at li g[addew li l-Gvern mistenni j]id it-taxxi indiretti u li se jnaqqas l-ispi]a fuq programmi u in/entivi, Lino Briguglio qal li t-taxxi indiretti huma rigressivi, ji;ifieri jolqtu l-aktar [a]in lill-familji bi qlig[ baxx. Hu qal li g[alhekk wie[ed jistenna li fil-Ba;it ikun hemm mi]uri biex jikkompensaw g[al dan l-i]vanta;;. Dwar i]-]ieda fir-rata tal-qg[ad, Lino Briguglio qal li huwa me[tie; li l-qg[ad jonqos, u dan jista jsir, fost rimedji o[ra, billi tissa[[a[ il-politika attiva fis-suq tax-xog[ol [alli ji]diedu l-[iliet ta’ dawk li qed ifittxu x-xog[ol. Hu rrimarka li lqg[ad xorta g[adu baxx meta mqabbel ma’ pajji]i o[ra Ewropej. B]onn li tikber l-ekonomija u jin[oloq ix-xog[ol Gejtu Vella, konsulent trejdunjonista qal li mill-Ba;it jistenna rendikont tadd[ul u [ru; finanzjarju tal-pajji] fl-a[[ar 12-il xahar i]da aktar minn hekk wie[ed

jistenna tifsila ekonomika u finanzjarja g[all-pajji] g[at 12-il xahar li ;ejjin. “Wie[ed jittama li dan il-programm ekonomiku u finanzjarju ;did isa[[a[ dak li llum issostni l-kwalità tal-[ajja tas-so/jetà.” Gejtu Vella ]ied li jistenna li t-tkabbir ekonomiku, il-[olqien u l-protezzjoni tal-postijiet tax-xog[ol kif ukoll il[arsien s[i[ tal-faxex l-aktar vulnerabbli fis-so/jetà jibqg[u fuq nett tal-a;enda nazzjonali. Hu qal li la darba Malta da[let filPro/eduta ta’ Defi/it E//essiv, il-Gvern obbligat li jie[u mi]uri biex jer;a’ j;ib il-finanzi tal-pajji] ta[t kontroll, kif marbut li jag[mel skond ir-regoli tal-UE. “Fin-nuqqas li l-pajji] jie[u l-passi ne/essarji, il-pajji] jista’ jitlef il-kredenzjali tajba li jgawdi u l-kredibbiltà ma’

diversi istituzjonijiet Ewropej u dawk internazzjonali flimkien ma’ penalitajiet finanzjarji o[ra. “Dan iwwassal biex lekonomija tie[u daqqa l-isfel bil-konsegwenzi koroh kollha li dan i;ib. Gejtu Vella qal li g[adaqstant, il-Gvern jag[mel tajjeb li ja//erta li kull infiq li jag[mel ikun qed jie[u l-valur s[i[ tieg[u kemm f’servizzi kif ukoll prodotti. Gejtu Vella qal li l-livell ta’ qg[ad fost il-[addiema hu kejl li jag[ti ritratt immedjat tas-sa[[a ekonomika u finanzjarja. Hu qal li sfortunatament fl-a[[ar xhur il-qg[ad beda’ jerfa’ rasu u dan g[andu jkun indirizzat minnufih b’mi]uri effettivi fil-Ba;it. “Il-Ba;it g[andu jfittex mi]uri li jag[tu in/entivi kemm lill-investituri lokali kif ukoll barranin biex ikabbru jew jibdew attività ekonomika u g[alhekk jin[olqu postijiet ;odda tax-xog[ol. Gejtu Vella spjega li skond /ifri pubblikati mill-Uffi//ju Nazzjonali ta’ lIstatistika (NSO) in-numru ta’ [addiema qed ji]diedu f’postijiet tax-xog[ol malGvern.” Filwaqt li gradi partikolari huma me[tie;a biex l-Amministrazzjoni Pubblika tibqa’ tag[ti l-a[jar servizz, ikun [a]in li jinfet[u l-bibien ta’ postijiet tax-xog[ol mal-Gvern li ma jkunux produttivi. “L-ispi]a tal-pagi ta’ dawn il[addiema tag[mel pressjoni biex ji]diedu t-taxxi.” Gejtu Vella qal li lejliet li ser jit[abbar il-ba;it, wie[ed jittama li ttnaqqis fl-ispi]a kemm fi programmi kif ukoll in/entivi jkunu mfassla b’mod li ma jolqtux b’mod negattiv faxex ta’ nies fis-so/jeta’ li llum qed jag[mlu u]u minn dawn il-programmi u n/entivi. Marbut ma’ dan, wie[ed irid jie[u kont tad-dikjarazzjoni li se jkun hemm ]ieda fit-taxxi indiretti u li dawn ma jkunux ta’ pi] ;did g[al dawk li g[andhom negozju ]g[ir jew medju fost l-o[rajn.

Gordon Cordina, Ekonomista

“L-ekonomija g[adha ma waslitx f’qag[da fejn il-Gvern qed ida[[al bi]]ejjed.”

Lino Briguglio, Ekonomista

“It-taxxi indiretti huma rigressivi, ji;ifieri jolqtu l-aktar [a]in lill-familji bi qlig[ baxx. G[alhekk wie[ed jistenna li fil-Ba;it ikun hemm mi]uri biex jikkompensaw g[al dan l-i]vanta;;.”

Gejtu Vella, Konsulent Trejdunjonista

“Me[tie;a in/entivi lill-investituri lokali u barranin biex ikabbru jew jibdew attività ekonomika.”

Parlamentari Franco Mercieca a…i]da mhux se jittie[du passi kontrih

Il-Pulizija mhux se tie[u passi kontra iben is-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca wara li kien involut f’in/ident tat-traffiku nhar il-{add li g[adda. F’dan l-in/ident, iben is-Segretarju Parlamentari ma waqafx anzi baqa’ jsuq il-vettura tieg[u, fl-istess waqt li s-sewwieq tal-vettura l-o[ra kien we;;a’ ka;un tal-istess [abta. I]da iben is-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca rritorna fil-post tal-in/ident wara li /emplulu l-pulizija.

rrappurtat

Minn informazzjoni li g[andu ilmument jirri]ulta li mal-[abta, Charles Joseph Mercieca ta’ 19-il sena, iben is-Segretarju Parlamenari Franco Mercieca li kien qieg[ed isuq vettura Mini Cooper baqa’ jsuq minkejja li fin/ident tat-traffiku kien we;;a’ s-sewwieq tal-vettura l-o[ra tal-g[amla Toyota Belta li hu minn {al Qormi. Kelliema g[all-Kummissarju talPulizija qalet lil il-mument li peress li s-sewwieq tal-vettura Mini Cooper mar lura fil-post, dan mhux qieg[ed jitqies hit and run. I]da l-informazzjoni li g[andha din il-gazzetta, iben

is-Segretarju Parlamentari rritorna fi Triq Sant Andrija, fis-Swieqi fejn se[[ l-in/ident wara li sar kuntatt mieg[u mill-Pulizija. Sezzjoni tal-media lokali rrappurtat ukoll dan l-in/ident, u r-rapport tassit elettroniku tal-a[barijiet talGeneral Workers’ Union isemmi li “minflok waqaf, i]-]ag[]ug[ baqa’ jsuq fid-direzzjoni ta’ San Pawl ilBa[ar. Peress li mad-daqqa nqalg[et il-pjan/a bin-numru ta’ re;istrazzjoni tal-karozza, il-Pulizija ma kellix diffikultà li jsiru jafu ta’ min hi.” Dwar dan, din il-gazzetta bag[tet mistoqsija lis-Segretarju Parlamentari

Franco Mercieca u qal li “ma jikkonfermax is-sekwenza ta’ kif ;raw ilfatti hekk kif qieg[ed ji;i allegat.” G[all-mistoqsijiet ta’ din ilgazzetta, il-kelliema g[allKummissarju tal-Pulizija kkonfermat li b[ala parti mill-investigazzjonijiet, iben is-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca kien imwissi mill-Pulizija wara li baqa’ jsuq hekk kif kien involut fl-in/ident tat-traffiku u meta ssewwieq l-ie[or kien midrub. L-istess kelliema qalet li peress is-sewwieq tal-vettura Toyota Belta sofra ;rie[i ta’ natura [afifa, hu jista’ jidde/iedi jekk jie[ux passi kontra iben is-

Segretarju Parlamentari Franco Mercieca. Intant din il-gazzetta staqsiet ukoll lis-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca dwar jekk hux a//ettabbli g[alih li ibnu baqa’ g[addej ming[ajr ma waqaf jara x’danni kien qed isofri s-sewwieq l-ie[or, Franco Mercieca qal li “qatt ma jista’ ja//etta dan latte;;jament u dan mhux biss fil-vesti tieg[u ta’ Segretarju Parlamentari i]da wisq aktar b[ala missier.” Hu ]ied li f’dan l-istadju min[abba li l-ka] qieg[ed ji;i investigat mill-Pulizija, ma j[ossx li g[andu jikkummenta aktar.

“G[amluli [ajti u [ajjet familti infern fuq B[al-lum ;img[a Norman Vella kien arrestat mill-Pulizija fuq akku]i li ;ibed ritratt ta’ ]ew; uffi/jali tal-Gvern f’zona ristretta tal-ajruport, waqt li kienu kkonfiskati t-t ag[mir teknolo;iku li kellu. Nhar l-Erbg[a li g[adda l-Qorti ddikjarat li dak li g[amlet il-Pulizija kien abbu] ta’ poter wara li l-Kummissarju tal-Pulizija kkonferma li l-allegat ritratt qatt ma kien rah.

Clinton Sammut

clinton.sammut@media.link.com.mt

Sodisfatt bis-sentenza li ng[atajt?

Sodisfatt immens g[ax saret ;ustizzja. L-isfortuna hi li kellna naslu s’hawn.

X’tifisra g[andha s-sentenza g[alik u x’g[andu jkun is-sinjifikat g[all-poplu hemm barra?

F’din is-sentenza l-Magistrat g[amlitha /ara li l-Pulizija m’g[andha ebda dritt tikkonfiskalek [wej;ek jekk mhux g[ax ikun hemm suspett ra;jonevoli li stajt wettaqt xi reat. IlQorti qalet /ar u tond li fuq sempli/i rapport il-Pulizija ma tistax taqbad u tid[ollok f’darek u fi [wej;ek. Irid ikun hemm provi o[rajn qabel jittie[ed dan il-pass. U allaj[ares mhux hekk. Kieku jkun mod ie[or, inti tista’ tirraporta lil min trid g[al liema ra;uni vvintata trid u dan ji;i arrestat u m/a[[ad minn [wej;u.

Kif tista’ tiddiskrivi dawn l-a[[ar ;ranet mill-allegat ;bid tar-ritratti sakemm ing[atat is-sentenza? Jien ma ;bidt l-ebda ritratt. Dan irritratt li ;ejt akku]at li ;bidt lanqas biss je]isti. Il-Kummissarju talPulizija stess qal fil-Qorti li hu qatt ma ra dan ir-ritratt. G[amluli [ajti u [ajjet familti infern min[abba ritratt li ma je]i]tix.

Waqt li int kont arrestat sorsi talGvern qalu li kien hemm filmat CCTV tieg[ek qed tie[u dan irritratt. Int rajtu dan il-filmat CCTV? G[andi kur]ità kbira nkun naf min huma dawn is-‘sorsi’ tal-Gvern li gidbu sfa//atament fuqi. Fil-Qorti lKummissarju ppre]enta ritratt wie[ed mis-CCTV li kien juri lili bil-mobile

Il-Qorti qalet /ar u tond li fuq sempli/i rapport il-Pulizija ma tistax taqbad u tid[ollok f’darek u fi [wej;ek…kopja tad-de/i]joni tal-Qorti tpo;;iet fuq l-g[atba tal-uffi//ju tal-Prim Ministru (Ritratt> Roberto Runza) f’idejja ma’ ]aqqi b[al meta tkun qed tikteb jew tfittex numru.

Waqt li kont arrestat g[idt li /empel i/-Chief-of-Staff talMinisteru tal-Intern Silvio Scerri. Tikkonferma?

Nista’ nikkonferma biss li smajt lillIspettura twie;eb telefonata hekk: “Silvio Scerri min hu?” u iktar tard “Jien ma nag[ti informazzjoni lil [add [lief lill-Kummissarju”. Ma nafx ng[idlek ma’ min kienet qed titkellem l-Ispettura.

Silvio Scerri qal li hu /empel biex jistaqsi g[all-informazzjoni g[ax ried iwie;eb lill-;urnalisti li kienu qed jistaqsu x’kien qed ji;ri minnek. X’tikkummenta? Nikkummenta li fil-karriera tieg[i ta’ ;urnalist, ma’ kull media li [dimt,

kull meta kellna b]onn informazzjoni dwar investigazzjoni tal-Pulizija dejjem /empilna lill-Pulizija, biex inkun pre/i] lis-CMRU li hija qisha l-PRO tal-Pulizija. Qatt ma naf li l-;urnalisti /emplu l-Ministeru u ma narax lg[aliex il-Ministeru g[andu jkollu informazzjoni dwar arrest li jkun g[adu kif se[[ dak il-[in.

Issa li t-tablet u l-mobile gew mog[tija lura lilek, g[andek xi suspett li setg[et ittie[det xi data minnhom meta dawn kienu sekwestrati? Il-fatti huma li l-mobile u t-tablet

kienu f’idejn il-Pulizija mill-{add li g[adda filg[axija sal-Erbg[a wara nofsinhar, g[al jumejn u nofs. IlKummissarju tal-Pulizija fi stqarrija qal li dawn kienu mi]mumin il-Qorti. Dan mhuwiex minnu. {wej;i bdew

jin]ammu l-Qorti mill-Erbg[a wara nofsinhar fuq ordni tal-Ma;istrat talG[assa. Ng[id ukoll li g[and ilPulizija kienu ssi;illati f’envelope iffirmat minni u mill-Pulizija.

Fl-istqarrija li inti tajt lill-Pulizija tlabt li ji;u investigati dawk li rrapurtawk li [adt dan ir-ritratt li ma je]istix. Fil-Qorti l-Avukat tieg[ek xehed li dawn m’huma [add [lief ilKap tal-Komunikazzjoni talUffi//ju tal-Prim Ministru Kurt Farrugia u l-kollega tieg]u filMinisteru tal-Intern Ramona Attard.

L-avukat Karol Aquilina irrepeta bil-;urament l-informazzjoni li ng[ata mill-Ispettura li kienet qed tinterrogani waqt l-arrest. Huwa xehed li hi qaltlu li l-Pulizija waslilha rapport minn Kurt Farrugia u Ramona Attard.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Lokali

Ma[suba orfni...il-;enituri jinstabu f’Malta Hija storja ta’ tama qalb it-tra;edja, l-imwiet, id-disperazzjoni u [ajjiet imkissra. Din hija l-;rajja ta’ sitt itfal immigranti Sirjani, tlieta minnhom a[wa, li kienu salvati f’[idma kon;unta bejn Malta u l-Italja qrib Lampedusa fil-11 ta’ Ottubru li g[adda. Kenneth Xuereb

kenneth.xuereb@media.link.com.mt

Ritratt minn diversi li g[en fil-[idma tal-A;enzija tan-Nazzjonijiet Uniti g[ar-Refu;jati u l-awtoritajiet biex ikun hemm tra//i tal-;enituri u wliedhom

Dawn is-sitt itfal ittie[du Sqallija. Kul[add [aseb li, wara l-[arba millkruha tal-gwerra /ivili fis-Sirja u lvja;; perikolu] li fih [elsuha minn [alq il-mewt, il-[ajja tat daqqa kiefra o[ra lil dawn it-tfal li sfaw orfni. Fil-fatt numru ta’ familji Sqallin kienu di;à wrew ix-xewqa li jadottawhom. I]da ftit jiem ilu, [ar;et l-a[bar li tat tama ;dida lil dawn it-tfal u li messet il-qlub tat-Taljani. It-tfal m’humiex orfni. Il-;enituri tag[hom instabu qawwijin u s[a[ f’Malta. It-tfal li l-età tag[hom tvarja minn g[axar xhur sa seba’ snin, infirdu minn mal-;enituri wara li n;abru minn bastimenti Taljani filwaqt li l-;enituri kienu salvati millForzi Armati ta’ Malta. Indeskrivibbli wkoll il-fer[ tal-;enituri li kienu rassenjati li tilfu lil uliedhom mal-a[bar li dawn kienu salvati. Minkejja li l-;enituri g[arfu lit-tfal u vi/i-versa permezz ta’ ritratti, fl-a[[ar ;ranet kienu di;à bdew isiru t-testijiet tad-DNA. Malli jkun hemm ri]ultat po]ittiv, jid[lu fis-se[[ il-pro/eduri legali biex dawn il-familji jer;g[u jing[aqdu milliktar fis possibbli. il-mument hu infurmat li l-awtoritajiet Maltin, f’ka] ta’ ri]ultat po]ittiv, se jo[or;u d-dokumenti me[tie;a biex il-;enituri jkunu jistg[u jsiefru lejn l-Italja. Min-na[a l-o[ra, it-Tribunal talMinorenni f’Palermo fi Sqallija beda bil-pro/eduri [alli dawn it-tfal jing[aqdu mill-;did mal-;enituri.

Jim Swire: Malta g[andha tnaddaf isimha mill-ka] Lockerbie Charles Muscat

charles.muscat@media.link.com.mt

Malta g[andha tressaq il-ka] ta’ Lockerbie quddiem l-entità Sko//i]a mag[rufa b[ala Scottish Criminal Case Review Commission biex tnaddaf isimha minn kull implikazzjoni dwar latt terroristiku li se[[ 25 sena ilu fuq Lockerbie u li kienu mietu 270 persuna. Dan kien imtenni f’konferenza tala[barijiet minn Jim Swire li tilef lil bintu Fora fl-attakk terroristiku li kien sar permezz ta’ bomba fuq l-ajruplan PanAm 103 li splodiet meta t-tijira kienet fuq il-villa;; ta’ Lockerbie flIskozja, qal dan waqt konferenza tala[barijiet li saret f’St James Cavalier. Jim Swire jinsab f’Malta fejn ilGimg[a attenda g[al play bl-isem The Lockerbie Bomber b’direzzjoni ta’ Herman Grech li saret f’St James Cavalier. I]-]jara tieg[u qed issir blappo;; ta’ The Strickland Foundation. Hu, flimkien ma’ Robert Forester mill-Grupp Justice for Megrahi, il:img[a kellhom laqg[a mal-Prim Ministru Joseph Muscat u malMinistru tal-Affarijiet Barranin, George Vella. Hu qal li l-Gvern Malti

jista’ jag[mel xi [a;a biex isem Malta jitnaddaf u ter;a tikseb ir-reputazzjoni tajba tag[ha. Malta issemmiet fil-ka] b[ala l-pajji] minn fejn il-bomba telqet u g[addiet mill-ajruport ta’ Frankfurt g[al Heathrow minn fejn tg[abbiet fuq ilPanAm. Jim Swire qal li l-ajruport ta’ {al Luqa kellu l-a[jar sistema ta’ sigurtà dak i]-]mien u hu konvint li Malta u Al Megrahi ma kellhom x’jaqsmu xejn mal-ka] ta’ Lockerbie. F’intervista ma’ il-mument, Jim Swire qal fl-a[[ar 25 sena hu [adem b’tali mod li bintu kienet tkun kburija bih. Hu qal li fil-bidu meta raw ix-xena tad-di]astru fuq it-televi]joni, ma setg[u jag[mlu xejn u kienu paralizzati b’dak li ;ara. Hu qal li jirri]ulta li f’dak i]-]mien kien hemm [afna twissijiet li dan kien se ji;ri u l-gvern Ingli] ma kien g[amel xejn. Hu qal li l-bomba tg[abbiet mill-ajruport ta’ Heathrow fejn ma kienx hemm protezzjoni kontra attakk ta’ din ix-xorta. Hu qal li l-awtoritajiet talbu lil jekk jaraw xi tape rekorder f’xi bagalja li seta’ jqajjem suspett, fuq il-magni tal-x-ray, huma kellhom ji]guraw li dan jitpo;;a fl-istiva tal-ajruplan. Hu qal li ftit ;img[at wara sar jaf li l-awtoritajiet kienu ir/ievew twissija li l-bomba li

kienet se tintu]a f’attakk terroristiku kienet awtomatika u jekk kienet se titg[abba fuq ajruplan kienet titpo;;a fl-istiva g[ax ma kellha b]onn lil [add biex tisplodi g[ax kienet awtomatika u kienet tisplodi 38 minuta wara, b[alma kien il-ka] ta’ Lockerbie. Jim Swire qal li dawn huma n-nies li kellhom ir-responsabbilta` tal-[arsien tal-[ajja ta’ bintu u ta’ 269 persuna o[ra u minkejja t-twissijiet li kellhom, ma kinux kapa/i jipprevenu l-attakk u g[alhekk jixirqilhom kull kritika. Matul l-a[[ar 25 sena, Jim Swire mexxa kampanja f’isem il-qraba talvittmi biex to[ro; il-verità kollha dwar dan l-attakk terroristiku. Fil-fehma tieg[u Abdelbaset Al-Megrahi mhux [ati ta’ dan l-attakk u l-;uri tieg[u ma kienx wie[ed ;ust. Hu qal li se jkompli ja[dem biex to[ro; fil-bera[ il-falsità tal-;uri ta’ Al Megrahi u l-verdett jinbidel. Hu jemmen li verità g[ad to[ro; u isem Al Megrahi jitnaddaf. Dwar ixxhieda tal-a[wa Gauci fil-;uri ta’ Al Megrahi, Jim Swire qal fin-nofs kien hemm rigal finanzjarju ming[and lAmerikani permezz ta’ Rewards for Justice. Dwar il-kumpens li ng[ata lill-qraba tal-vittmi minn Gaddafi, Jim Swire qal

Jim Swire

li dan sar biex jieqfu s-sanzjonijiet tanNazzjonijiet Uniti kontra l-Libja u lLibja assumiet ir-responsabbiltà min[abba li Al Megrahi li kien /ittadin Libjan, instab [ati. Jim Swire qal li iltaqa’ ma Al Megrahi ftit qabel ma miet, wara li kien in[eles mill-[abs min[abba ra;unijiet ta’ sa[[a. Hu sejj[alu b[ala [abib g[ax konvint li ma kienx responsabbli g[al qtil ta’ bintu u tal-kumplament tal-vittmi.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Lokali

Il-“b’xejn” ta’ Muscat tfisser pi] ta’ €2,500 fuq koppji li jixtiequ t-tfal bl-IVF Koppji li qeg[din jistennew jag[mlu l-IVF b[ala l-a[[ar tama biex ikollhom tfal jinsabu urtati ferm g[ad-de/i]joni tal-Gvern Laburista li se jkollhom i[allsu bejn €1,800 u €2,500 g[as-servizz wara li qabel l-elezzjoni kien imwieg[ed li se jing[ata bla [las. Clinton Sammut

clinton.sammut@media.link.com.mt Fl-a[[ar ;img[a diversi koppji u qraba tag[hom g[amlu kuntatt ma’ din il-gazzetta fejn urew l-g[adab tag[hom kif issa se jkollhom i[allsu g[al servizz li l-Partit Laburista kien webbilhom se jkollhom a//ess g[alih ming[ajr [las. Fl-istess waqt professjonisti qeg[din juru t[assib li dan se jkompli jitfa’ aktar pi] fuq il-familji Maltin u G[awdxin wara li di;à qeg[din ikunu iffa/jati bi problemi kbar fis-servizzi tas-sa[[a li jvarjaw minn stennija fl-isptarijiet g[al nuqqas kbira ta’ medi/ini li suppost jing[ataw bla [las. Da[aq bina

Dawn huma l-kummenti li waslu g[and din il-gazzetta minn koppji u qraba tag[hom li kienu qeg[din jistennew b’[erqa s-servizz tal-IVF ming[ajr [las. “G[alija Muscat da[aq bina u blaktar persuni g[e]i] tieg[i, g[ax qabel l-elezzjoni wieg[ed li se jag[ti dan isservizz b’xejn i]da issa mhux tali biddel il-ver]joni tieg[u i]da se jkun qieg[ed jaqla’ l-flus minn dan ilpro/ess tant mixtieq minn [afna.” “Kien hemm familjari tieg[i li vvutaw lil-Labour g[all-ewwel darba min[abba din il-pro/edura g[ax Muscat wieg[ed dan is-servizz b’xejn imma issa spi//ajna li xorta wa[da rridu n[allsu. Ninsabu mhux biss iddi]apuntati i]da rrabjati immens.” “L-IVF ;abuh soluzzjoni biss g[al dawk il-persuni li kapa/i j[allsu g[al din il-pro/edura. Minn mhux kapa/i j[allas jkun ikkundannat li jg[ix bla tfal, din in;ustizzja kbira.” Il-Gvern Laburista g[alaq il-bieb f’wi// il-koppji Fl-isptar Mater Dei dan il-pro/ess se jkun bil-[las u meta w[ud minn dawn il-108 koppji saqsew g[aliex pro/eduri

u operazzjonijiet li jiswew aktar flus

jing[ataw b’xejn u g[all-IVF wie[ed irid i[allas, l-awtoritajiet qalulhom li “l-IVF mhix pro/edura bejn [ajja jew mewt.” Claudio Grech, il-Kelliem talOppo]izzjoni dwar is-sa[[a fisser dawn il-kummenti “insensitivi g[alla[[ar u ma j;ib ebda ;ie[ lil minn qalhom spe/jalment meta l-persuna kkon/ernata ta[dem fis-settur tassa[[a u taf kemm ammont ta’ ansjetà hemm involuta matul il-mixja lejn lIVF.” Koppja li jkollhom diffikultà biex ikollhom tfal, l-ewwel reazzjoni tkun li jduru diversi konsulenti spe/jalizzati biex jie[du parir u ;eneralment la[[ar soluzzjoni tkun dik li l-koppja tu]a l-metodu tal-IVF biex ikollhom it-tfal. Pro/ess fejn b’mod artifi/jali l-isperma tar-ra;el u l-bajda tal-mara jkunu mlaqqa’ barra mill-utru f’laboratorju u meta dawn jibdew jiddividu jer;g[u ji;u impo;;ija fil-;uf fejn l-i]villup jie[u l-kors naturali tieg[u. :eneralment pro/ess b[al dan jie[u ]-]mien u jkun hemm sagriffi/ji kbar aparti l-prezz g[oli li wie[ed irrid i[allas b’mod privat. Mistoqsijiet le;ittimi Sorsi fil-qasam mediku li tkellmu ma’ il-mument qalu li jekk l-awtoritajiet qeg[din iqisu s-servizz tal-IVF b[ala servizz tas-sa[[a li mhux bejn [ajja u mewt, mis-servizz tas-sa[[a

pubblika jing[ataw aktar servizzi u jsiru aktar operazzjonijiet f’Mater Dei li m’humiex ta[t il-kappa ta’ [ajja jew mewt u allura l-Gvern Laburista dawn se jag[milhom bil-[las ukoll? L-istess sorsi staqsew jekk hux g[addej xi e]er/izzju mill-awtoritajiet biex jaraw liema servizzi g[andhom jinqatg[u mil-lista ta’ servizzi li jing[ataw b’xejn u b’hekk pazjent ikollu jibda j[allas tal-pro/eduri? Claudio Grech, il-kelliem talOppo]izzjoni dwar is-sa[[a qal li dde/i]joni tal-Gvern Laburista ttie[det ming[ajr ebda konsultazzjoni, la mal-

Il-Prim Ministru Joseph Muscat jinqeda bil-Ministru tas-Sa[[a Godfrey Farrugia biex i[abbar mi]ura kontra dak li kien imwieg[ed mill-Partit Laburista

Oppo]izzjoni u wisq inqas ma’ persuni esperti f’dan il-qasam fuq livell nazzjonali. “G[alhekk l-Oppo]izzjoni qed titlob lill-Gvern biex jirtira din idde/i]joni u jikkonsulta malOppo]izzjoni, kif suppost isir f’pajji] demokratiku.” Hu qal li l-Oppo]izzjoni

se tkompli tistenna mhux biss biex ilGvrn jibda jikkonsulta mag[ha dwar il-pro/edura tal-IVF u kif din se tit[addem i]da li l-Gvern jag[mel pubbliku b’mod trasparenti l-pjan tieg[u fuq dan il-qasam u eventwalment jibdew ji;u mistoqsija mistoqsijiet serji.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Il-Power Station u l-Port {ieles ta[t theddida f’ka] ta’ maremot qrib il-Gre/ja

Lokali

Studju xjentifiku juri li l-mod kif inhu mag[mul qieg[ il-ba[ar, terremot marittimu fl-in[awi tal-Gre/ja jista’ fa/ilment jikkaw]a tsunami li d-direzzjoni tieg[u ti]viluppa lejn il-bajja ta’ Marsaxlokk. Clinton Sammut

clinton.sammut@media.link.com.mt

Ir-rabta bejn il-ba[ar Mediterran u lg]ejjer Maltin tmur id f’id. Minkejja din ir-relazzjoni fil-qrib mal-ba[ar Mediterran, xorta wa[da g[adna nafu ftit dwar dan il-ba[ar. Hu mifhum li kulma nafu dwaru u dwar il-qieg[ il-ba[ar hu biss madwar [amsa fil-mija. {afna kienu ja[sbu li l-qieg[ tal-ba[ar hu wie[ed /at u lixx i]da minn diversi studji li qeg[din isiru, wie[ed isib minn kollox barra qieg[ /at u lixx. F’qieg[ ilba[ar insibu diversi g[oljiet, irdumijiet, [ondoq, vulkani marittimi u elf [a;a o[ra. Xeni mill-isba[ i]da li minkejja li wie[ed jista’ jarahom sbie[ fl-istampi, dawn jistg[u u sa[ansitra qeg[din joffru periklu kbir g[all-g]ejjer Maltin u artijiet o[ra fl-in[awi. Spedizzjoni li saret dan l-a[[ar permezz ta’ vapur tar-ri/erka Fran/i] minn ;eologu Malti fuq dik li tissejja[ il-Malta Scarpment li taqsam il-Lvant millPunent, wie[ed jista’ jiddeskriviha b[ala tar;a kbira li tixbah lil dik li nsibu fitTeg[la ta’ Alla u Ommu fejn il-Victoria Lines. Hawn instabu mas-70 valanga. Il-valangi huma sediment ta’ tajn akkumulat fuq ;enb ta’ [ondoq. Dan is-sediment jibqa’ jin;ema’ fuq xulxin sakemm ji;ri xi [a;a, b[al the]]i] jew t[affir filqrib, u j/edi u jaqa’ fil-qieg[ tal-[ondoq. Il-waqg[a ta’ din il-valanga fil-qieg[ tal-[ondoq twassal biex tin[oloq pressjoni kbira li ttella’ mew; g[oli sitt metri, skont id-daqs tag[ha, mag[ruf a[jar b[ala tsunami. Dan il-mew; jimxi b’sa[[a kbira lejn il-g]ejjer, tant li hu mifhum li jista’ jolqot lill-g]ejjer Maltin f’inqas minn kwarta. Aaron Micallef, ;eologu marittimu, li fl-a[[ar ;img[at kien fuq spedizzjoni fuq vapur tar-ri/erka Fran/i], tkellem dwar dan il-fenomenu. L-ikbar valanga li nstabet kienet dik li

Aaron Micallef, ;eologu Malti fost grupp ta’ esperti barranin li dan l-a[[ar [admu fuq studju dwar is-saffi differenti li fih qieg[ il-ba[ar li jdawwar lill-g]ejjer Maltin

hi kbira daqs il-g]ira ta’ Kemmuna b’madwar 70 metru fond. Aaron Micallef stqarr li hu importanti li nkunu nafu fiddettall qieg[ il-ba[ar min[abba l-fatt li dan jista’ jg[inna mhux biss biex insa[[u l-ekonomija Maltija, i]da meta ni;u biex nag[mlu pro;etti infrastrutturali madwar il-kosta jew sa[ansitra fiha, ikunu jistg[u ji;u evitati /erti problemi. Hu stmat li min[abba dawn il-valangi li qeg[din isiru madwar id-dinja, €300 miljun qeg[din jintefqu kull sena biex jissewwew il-pajpijiet tal-gass li jaqsmu minn pajji] g[al ie[or. G[alhekk Malta hu fid-dmir tag[ha li meta tkun se tag[mel pro;ett b[al dan, tistudja sew qieg[ il-ba[ar u r-rotta minn fejn dan il-

Il-Port {ieles u l-Power Station...fa//ata ta’ xulxin Marsaxlokk. Pro;etti ta’ importanza g[all-ekonomija, li qeg[din f’po]izzjoni ;eografika sensittiva [afna u g[aldaqstant qed isir appell biex jibda jsir investiment f’ri/erka dwar qieg[ il-ba[ar li jdawwar lill-g]ejjer Maltin

pajp tal-gass se jkun ;ej biex wie[ed jevita kull periklu possibbli. Minn studju internazzjonali li sar hu mifhum li terremot marittimu li jista’ jsir qrib il-Gre/ja, jista’ jwassal g[al tsunami li d-direzzjoni tieg[u tkun lejn il-bajja ta’ Marsaxlokk. Bajja li hi ta’ importanza vitali g[all-ekonomija Maltija kemm min[abba l-fatt li hemm il-Port {ieles i]da wkoll min[abba l-fatt li fiha hemm il-Power Station. Hawn min jg[id li bejn Malta u dawn il-pajji]i msemmija hawn distanza kbira u allura mhux se nkunu effettwati, i]da listorja turi xorta o[ra spe/jalment meta kien sar it-terremot f’Katanja, lura fisseklu 17 meta sa[ansitra barra numru ta’ djar kien i;;araf ukoll il-Katidral talImdina. Li tkun taf sew il-qieg[ tal-ba[ar iwassal biex pro;etti ta’ reklamazzjoni tal-art isiru b’g[aqal kbir. Meta jsir bini fuq jew qrib xi wa[da minn dawn il-valangi, jista’ jag[ti l-ka] li dan iwassal biex jin[oloq tsunami meta din il-valanga ti]loq lejn il-[ondoq. E]empju /ar kien dak li ;ara fi Franza meta beda jinbena lajruport ta’ Niece, meta dan inbena fuq wa[da minn dawn u din i]]er]qet u ffurmat tsunami ]g[ir. Problemi o[ra huma dawk relatati mat-t[affir ta]-]ejt. Jekk ma jsirx studju fid-dettall fuq dan il-qasam jista’ jkun li rigg ta]-]ejt jintrabat ma’ wa[da minn dawn il-valangi u meta jkun qieg[ed isir it-t[affir u jittella’ ]-]ejt, din il-valanga ti]]er]aq u ti;bed mag[ha jew tressaq irrigg ta]-]ejt li jwassal biex ikun hemm rimi ta’ ]ejt fil-ba[ar. Dan i]-]ejt iwassal g[al di]astru naturali fil-fawna u [lejjaq

Tsunami b’mew; g[oli sitt metri jista’ jil[aq lill-g]ejjer Maltin f’inqas minn 15-il minuta marittimi kif se[[ re/entement fl-Istati Uniti. Pajji]i Ewropej u lil hinn millEwropa qeg[din jinvestu miljuni kbar fir-ri/erka ta’ qieg[ il-ba[ar mhux biss biex ikunu jafu x’perikli hemm i]da sa[ansitra biex jaraw x’ri]orsi naturali l-ba[ar jista’ joffrilhom fosthom ener;ija alternattiva u nadifa. Fiji di;à qed tag[mel spedizzjonijiet ta[t l-ilma ba[ar biex ti;bor dawn ilminerali u ri]orsi bil-konsegwenza li qieg[da ssa[[a[ l-attività ekonomika. Malta tista’ tag[mel dan ukoll jekk tag[]el li tinvesti fir-ri/erka meta tikkonsidra li d-daqs ta’ ba[ar li g[andha jissupera d-daqs tal-g]ejjer Maltin g[al 240 darba. Barra minn hekk, permezz ta’ tali ri/erka wie[ed jista’ jsib sorsi ;odda ta’ ikel u [lejjaq o[ra li mhux biss jistg[u jintu]aw g[all-ikel i]da anke g[al studju fil-qasam tal-medi/ina. Hawn kumpaniji madwar id-dinja li permezz ta’ dan l-investiment spe/jalment fil-bijoteknolo;ija qeg[din irendu miljuni kbar fl-ekonomija filwaqt li qeg[din joffru g[add kbir ta’ postijiet tax-xog[ol u spazju biex issir irri/erka.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

A[barijiet mill-UE

L-Ewropa f’idejk Ingrid Brownrigg Opinjonista

Pajji] membru fl-UE, ma jitkellimx “a[na” (Malta) u “huma” (l-UE) g[ax a[na niffurmaw parti mill-UE u g[alhekk di;à meta jmur jiddiskuti b’din it-tonalità ta’ vu/i, ikun di;à beda fuq sieq [a]ina.

Is-Summit tal-UE i[alli lill-PM Malti “bla kliem” Fil-veru sens tal-kelma bla kliem g[ax fil-konklu]jonijiet tal-laqg[a tal-Kapijiet tal-Istati tal-UE tal-;img[a li g[addiet ma kien hemm l-ebda kliem ta’ sustanza u azzjonijiet konkreti fuq il-kwistjoni tal-immigrazzjoni irregolari kif stenna u ta x’jifhem il-Prim Ministru Joseph Muscat. Kontra dak li ta x’jifhem Muscat, il-media internazzjonali ma tantx tat wisq prominenza lill-kwistjoni tal-immigrazzjoni. Il-;urnal EU Observer sa[ansitra fi-titolu jikkwota lill:ermanja li wriet ftit simpatija mal-Italja (l-anqas Malta) fuq il-kwistjoni tal-immigrazzjoni. L-immigrazzjoni g[andha tkun prijorità g[all-pajji]na i]da ]gur mhux kif qed ja;ixxi Muscat, li qed jipprova jag[milha ta’ bully biex jigwadanja xi [a;a. Qabel ma mar g[al-laqg[a tal-Kapijiet tal-Istati Membri tal-UE, Muscat g[amel kampanja s[i[a f’Malta ta’ kif se jinsisti bi]]ejjed u jiddiskuti l-immigrazzjoni tul il-laqg[a, anke jekk ma kienx fuq l-a;enda. Hu fta[ar li mhux se jo[ro; mil-laqg[a jekk ma jkollux de/i]jonijiet konkreti ta’ kif sej[ilha hu “solidarjeta ma’ Malta”. Is-solidarjetà mhux ma’ Malta trid tkun i]da ma’ dawk innies li min[abba sitwazzjonijiet ta’ gwerer u perseguzzjoni f’pajji]hom qed ikollhom ja[arbu u jirriskjaw [ajjithom biex jaslu f’art o[ra. S’issa [add mill-Maltin mhu qed ifittex l-a]il, allura m’hemmx b]onn ta’ turija ta’ solidarjetà mal-Maltin. It-tieni [a;a, il-Gvern Malti li fil-bidu tal-mandat tieg[u ddikjara ru[u b[ala Ewropejista, hu fil-fatt Gvern Ewro-xettiku. Pajji] li hu membru fl-UE, ma jitkellimx “a[na” (Malta) u “huma” (l-UE) g[ax a[na niffurmaw parti minn din l-UE u g[alhekk di;à meta jmur jiddiskuti b’din it-tonalità ta’ vu/i, ikun di;à beda fuq sieq [a]ina. It-tielet [a;a, jekk il-PM Malti se jkompli ju]a’ l-argumenti tieg[u foqra fuq il-ka], jista’ jkun li jag[ti l-ka] li l-UE tiffa/ilità d-d[ul ta’ immigranti minn /erti pajji]i, billi ma jibqg[ux ji;u kkunsidrati b[ala illegali, dan ifisser li l-immigranti jkunu jistg[u jitilqu minn pajji]hom b’mod normali u legali ming[ajr ma jirriskjaw [ajjithom fuq bi//a dg[ajsa u b’dan il-mod ma jkunux qed jipperikolaw [ajjithom! Il-Gvern Malti jrid ja[dem fuq argumenti aktar kredibbli fuq is-su;;ett biex tabil[aqq fuq din ilkwistjoni, l-UE ting[aqad. Is-Summit ta’ Brussell kellu fuq l-a;enda tieg[u l-ekonomija di;itali, l-g[aqda ekonomika u monetarja, li kienu jinkludu l-g[aqda bankarja u l-politika so/jali, b’mod partikolari lqg[ad fost i]-]g[a]ag[ fl-Ewropa. Il-laqg[a tal-Kapijiet kienet ukoll iddominata minn tema li ]viluppat ftit tal-[in qabel ma beda s-summit, dik ta’ spjuna;; tal-Amerikani fuq pajji]i Ewropej, li sal-[in tal-laqg[a kienu Franza u l-:ermanja, din tal-a[[ar insistiet li s-summit jiddiskuti dan is-su;;ett. Fil-fatt il-punti ewlenin minn din il-laqg[a g[olja fuq il-media internazzjonali kien proprju l-istorja tal-ispjuna;;. Ovvjament il-laqg[a kkon/entrat fuq l-a;enda li kienet ippreparata u jekk

Il-Prim Ministru Joseph Muscat i]olat fl-a[[ar Summit tal-UE

wie[ed jara l-konklu]jonijiet tas-summit, isib li kontra dak li ta x’jifhem Muscat, fuq l-immigrazzjoni hemm bi//a ]g[ira, li kulma tg[id li t-Task Force li twaqqfet ftit tal-;ranet ilu se tiddentifika l-prijoritajiet fuq dan is-su;;ett u tippre]enthom f’Di/embru li ;ej. I]da d-diskussjoni fid-dettal fuq l-a]il u limmigrazzjoni se tkun f’:unju li ;ej. Il-verità hi xi ftit differenti milli pin;iha Muscat. Filwaqt li hu kanta l-vittorja, [afna media internazzjonali semmew il-fatt li l-konklu]jonijiet fuq l-immigrazzjoni ma joffru xejn ;did u kienu ta’ di]appunt g[al Malta u l-Italja li tanti insistew fuq is-su;;ett, i]da minkejja dan Malta [ar;et “sodisfatta”! Martin Schulz - il-futur President ? Nispera li le! tal-Kummissjoni Ewropea? Martin Schulz hu l-President tal-Parlament Ewropew. Hu membru fil-Grupp So/jalista li qed jipproponi lilu b[ala kandidat g[all-President tal-Kummissjoni Ewropea. Wara li jsiru l-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew f’Mejju tas-sena ddie[la, ji;i nominat il-President tal-Kummissjoni Ewropea mill-Kapijiet tal-Istati Membri u wara jkun approvat millParlament Ewropew. I]da skont it-Trattat ta’ Lisbona, g[allewwel darba l-Kapijiet tal-Istati Membri jridu jikkunsidraw irri]ultat tal-elezzjonijiet Ewropej. Din se tkun l-ewwel darba li se jkun hemm impatt dirett bejn l-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew u l-g[a]la g[all-President tal-Kummissjoni. Minkejja dak li jipprovdi t-Trattat, il-Grupp So/jalista di;à g[a]el il-kandidat prospettiv tieg[u, Martin Schulz. ? Min hu Schulz?

Martin Schulz m’g[andux il-profil g[al din il-kariga g[olja biex jirrapre]enta lill-Kummissjoni Ewropea. Schulz sar popolari meta fil-bidu tal-Presidenza Taljana tal-UE fl2003, waqt dibattitu fil-Parlament Ewropew mal-PM Taljan ta’ dak iz-zmien Silvio Berlusconi, in[olqu tensjonijiet bejn Berlusconi u Schulz. Berlusconi [assu offi] g[all-attakk politiku li g[amel Schulz fuq l-Italja u Berlusconi, b’mod ironiku stiednu biex jie[u sehem fi produzzjoni ta’ film Na]ista li kien qed ikun iffilmjat dak i]-]mien fl-Italja. In/ident simili re;a’ kien se[[ fl-2010, din id-darba ma’ Membru Parlamentari ie[or. I]da dak li ;ara fl-2003 lil Schulz tag[tu popolarità. Wara sar President tal-Grupp So/jalista u fl-2012 sar President talParlament Ewropew. Schulz ilu fil-Parlament Ewropew mill1994 u qabel kien ibig[ il-kotba, skont is-CV tieg[u mill-website tal-Parlament Ewropew. Skont is-sit elettroniku Wikipedia, Schulz l-anqas ekwivalenti tal-e]amijiet ta’ l-A levels m’g[andu! Hu tassew politku b’kumbinazzjoni. L-UE jixraqilha politiku ta’ profil aktar g[oli, b’vi]joni politika u li jkun kapa/i jirrapre]enta l-Ewropa. Ovvjament il-PM Malti, di;à ddikjara l-appo;; tal-kandidatura ta’ Schulz!

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Internazzjonali

Jippruvaw isibu r-ra;uni wara l-isparatura ta’ Los Angeles

Il-Pulizija f’Los Angeles qed tipprova ssib g[aliex Paul Anthony Ciancia ta’ 23 sena (ritratt) feta[ in-nar fl-ajruport internazzjonali ta’ Los Angeles u qatel g[assies flajruport u darab diversi persuni o[ra. It-Transport Security Administration (TSA) qalet li tliet uffi/jali tag[ha ndarbu u wie[ed inqatel. Dan wara li hekk kif kien fl-ajruport, Cianica [are; machine gun u

beda jispara ;ewwa t-terminal tat-tielet l-akbar ajruport flIstati Uniti. Jidher li fil-mira ewlenija Ciancia kellu propju uffi/jali tat-TSA. Ciancia nqabad [aj wara lisparatura i]da hu midrub serjament. Il-Pulizija qalet li kollox qed jindika li Ciancia a;ixxa wa[du. Ciancia kien residenti f’Los Angeles u ftit qabel bag[at messa;; lill-qraba jg[idilhom li kien se jag[mel suwi/idju.

Il-Gvern fl-A]erbaijan ta bidu g[al [idma kbira beix ira]]an l-Oppo]izzjoni u lmedia wara l-elezzjoni Presidenzjali kontroversjali ta’ Ottubru li fiha Ilham Aliyev re;a’ kien konfermat fil-poter. Matul din il-;img[a pulizija g[amlu rejd fl-uffi//ju ta’ osservaturi elettorali independenti fil-kapitali Baku li kienu kkritikaw bil-qawwa l-elezzjoni

ta’ Ottubru. Fir-rejd kienu sekwestrati kompjuters u dokumenti u nfet[et investigazzjoni. Emin Huseynov, chairman tal-Istitut g[as-Sigurtà u lLibertà tal-:urnalisti (IRFS) qal li dan ir-rejd u affarijiet o[ra li qed ji;ru fil-pajji] kienu messa;; lil dawk li qed jikkritikaw il-Gvern u l-elezzjonijiet ta’ Ottubru biex joqog[du kwieti.

Passi biex ira]]nu l-Oppo]izzjoni

Hu ]ied li jidher li l-Gvern tal-A]erbaijan qed imexxi kampanja koordinata u mistura biex idejjaq u jwaddab dubji fuq dawk li jikkritikaw il-Gvern. Barra minn hekk, it-tmexxija tal-;urnal Azadliq, li hi kritika ta’ Aliyev, tressqet ilqorti fuq akku]i varji u l-kontijiet tal-;urnal ;ew iffri]ati min[abba kaw]a ta’ libell.

IL-KOREA T’ISFEL> Stabbiliment kummer/jali ewlieni f’Seoul, din il-;img[a xeg[el it-ti]jin tal-Milied. Fil-Korea t’Isfel hemm 30 fil-mija tal-popolazzjoni li huma Nsara u minkejja li l-ma;;oranza huma Buddisti, Jum il-Milied hi festa pubblika fil-pajji].

Spjegazzjoni wara ]-]ieda fir-rapporti ta’ UFOs Spiss kien jintqal li f’[afna mill-ka]i ta’ UFOs madwar iddinja kien ikun hemm ra;uni sempli/i b[al b]ie]aq li jintu]aw g[all-istudju tat-temp, meterjoriti jew ajruplani. Imma issa jidher li hemm xi [a;a o[ra li g[andha ti]died mallista. Dan wara li studju]i qalu li qed jirri]ulta li [afna mir-rapporti li qed ikun hemm qed ikunu kaw]ati minn drones – lajruplani bla bdot. Dan hekk kif dawn qed jintu]aw dejjem aktar. Apparti dawk li qed jintu]aw mill-militar, id-drones qed jintu]aw anki g[al ;bid ta’ films kif ukoll g[al g[assa u

studji varji. Re/entement fil-Kanada, waqt log[ba baseball f’Vancouver, il-H.R. MacMillan Space Centre bag[at drone biex jag[mel reklam g[a/-/entru dwar lispazju li kien g[adu kemm feta[ u [afna [asbu li kienu qed jaraw UFO. Min-na[a l-o[ra studju]i u dilettanti ta’ dan il-fenomenu ilmentaw li di;à l-affarijeit saru diffi/li biex wie[ed ikun jaf jekk filmat jew ritratt hux awtentiku min[abba l-programmi tal-kompjuter tal-lum, u issa l-affarijiet se jkomplu jikkumplikaw ru[hom bid-drones.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Internazzjonali

Jinstabu immigranti li g[ebu fid-de]ert Libjan

IL-PAKISTAN> :urnal jag[ti l-a[bar tal-qtil ta’ Hakimullah Mehsud, il-kap tat-Taliban fil-Pakistan, li nqatel f’attakk minn drone Amerikan nhar il-:img[a waqt li kien qed jivvja;;a f’karozza. Hu kien ilu jmexxi t-Taliban fil-Pakistan, mag[ruf uffi/jalment b[ala Tehreek-e-Taliban, g[al dawn l-a[[ar erba’ snin u l-grupp kien responsabbli minn eluf ta’ mwiet fil-pajji] u kien fost l-aktar terroristi mfittxija fid-dinja. Il-mewt tieg[u se[[et ;urnata wara li l-Gvern Pakistan [abbar li kienu bdew ta[ditiet mal-grupp.

Tensjoni f’Ateni Hemm tensjoni f’Ateni wara li l-;img[a filg[axija kien hemm attakk fuq il-kwartieri ;enerali tal-partit estemista tallemin, i]-}erniq tad-Deheb. Kien hemm persuna o[ra li ndarbet fl-isparatura fis-subborgi ta’ Ateni. |Dawk li nqatlu kienu g[assa mal-bini u l-attakk se[[ ;img[at wara li diversi uffi/jali g[olja tal-partit, fosthom il-mexxej tieg[u, kienu arrestati fuq is-suspett li kienu parti minn grupp kriminali organizzat. Dan wara li membri tal-partit kienu suspettati li kienu wara l-qtil ta’ mu]i/ist li kien kritiku [afna tag[hom. Il-Pulizija qalet li tal-anqas 12-il tir kienu sparati lejn ilvittmi. Il-qtil tal-:img[a filg[axija se[[ minn ]ew;t ir;iel abbord mutur. Ftit wara l-qtil, fiz-zona ntbag[tu [afna pulizija ta’ kontra l-irvellijiet min[abba bi]a’ li seta’ jinqala’ l-inkwiet. Hemm t[assib issa li partitarji jistg[u jwettqu atti ta’ tpattija g[al dak li ;ara. I]-}erniq tad-Deheb hu ttielet partit l-aktar popolari filGre/ja imma l-partitarji tieg[u huma mag[rufa g[all-a;ir razzista u vjolentit tag[hom. Il-;img[a li g[addiet, ilParlament Grieg issospenda lfinanzjament mill-Istat tal-partit b[ala parti mill-investigazzjoni li qed issir fil-konfront tal-partit.

Il-forzi tas-sigurtà Libjani sabu 48 E;izzjan li g[ebu fidde]ert fil-Lvant tal-Libja. Dan wara li sar mag[ruf li kienu ntilfu waqt li kienu fi triqithom lejn il-Libja. Dan wara li dawk li kienu qed jittrasportawhom it-Tnejn li g[adda abbandunawhom fidde]ert bejn Tobruk u Ajdabija. I]da xi w[ud mill-grupp irnexxielhom isibu l-g[ajnuna u filpront bdiet tfittxija u ntlem[u minn ajruplani Libjani. I]da f’dan il-grupp b’kollox kien hemm 60 persuna, fosthom anki nies mis-Sudan li qed issir tfittxija g[alihom. Sadattant l-awtoritajiet finNi;er ordnaw li g[andhom

jing[alqu minnufih il-kampijiet ta’ immigranti fit-Tramuntana tal-pajji]. Dan wara li 92 persuna, fil-ma;;oranza nisa u tfal, din il-;img[a nstabu mejta fid-de]ert, g[axar kilometri bog[od mill-fruntiera talAl;erija. Il-Gvern tan-Ni;er [abbar ukoll li kien se jie[u passi severi kontra dawk li qed jittraffikaw in-nies lejn l-Al;erija jew il-Libja. Nhar l-Erbg[a nstabu lkatavri fi stat avvanzat ta’ dekompo]izzjoni ta’ 52 tifel u tifla, 33 mara u seba’ r;iel fidde]ert wara li mietu bil-g[atx wara li waqfet il-magna tattrakk li kienu fuqu.

:ellied Libjan waqt ir-rivoluzzjoni Libjana – avveniment li [arbat il-qerda tal-armi kimi/i Libjani

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Internazzjonali

Il-Libja g[adha mhix [ielsa mill-armi

Filwaqt li r-re;im tas-Sirja tenna li se jkollu b]onn talanqas sena biex i]arma l-[a]na talarmi kimi/i, il-pronostiku jista’ jkun bil-wisq aktar ottimist milli ja[sbu u ladarba wie[ed jikkalkula l-affarijiet skont lesperjenza tal-Libja. Il-Gvern tal-President Sirjan Bashar al-Assad ipprovda lillOrganizzazzjoni g[allProjbizzjoni tal-Armi Kimi/i (OPCW) b’lista s[i[a ta’ armamenti kimi/i bl-iskop li jevita attakki fuq is-Sirja mill-qawwiet tal-ajru Amerikani u skont ilkriterji ta’ ftehim kru/jali bejn ir-Russja u l-Istati Uniti. Il-pjan jesi;i biex il-[a]na talarmi ‘Sirjana’ tinqered sa nofs l2014 u fost it-tamiet li l-inizjattiva tixpruna t-ta[ditiet g[allpa/i li jikkonkludu l-konflitt tasSirja li ilha g[al tletin xahar u li fost o[rajn irri]ulta (sal-lum) f’aktar minn 110,000 mejtin I]da waqt li Bashar al-Assad qal li “x’aktarx iridu sena jew ftit aktar biex jil[qu t-tragward (bil-President Sirjan jalludi wkoll g[all-[tie;a ta’ biljun dollaru f’dan il-pro/ess)”, hemm

possibbiltà sostanzjali li dak il‘ftit aktar’ i;ebbed g[al snin, dejjem skont kif ]vol;iet lesperjenza tal-Libja. Illum – disa’ snin wara li Tripli ffirmat il-Konvenzjoni g[all-Armi Kimi/i – l-awtoritajiet ;odda fil-Libja g[adhom qed jippruvaw jeqirdu l-bqija tal-[a]niet (tal-armi) li ‘wirtu’ ming[and l-eks dittatur Libjan Muammar Gaddafi. Il-pro/ess beda kmieni fl2004 meta Gaddafi, fil-[erqa li kellu biex il-Libja ma tibqax meqjusa b[ala Stat i]olat millma;;oranza tal-pajji]i, iffirma g[all-Konvenzjoni u ssie[eb mal-OPCW. Il-Libja kellha tlettax-il tunnellata ta’ mustard gas meta ffirmat it-trattat i]da l-eks re;im, dak i]-]mien, enfasizza li kien qered il-munizzjon me[tie; biex il-gass qerriedi jkollu l-akbar effett g[al waqt offensiva. Fis-snin ta’ wara l-iffirmar, irre;im ta’ Gaddafi qered xi 54 fil-mija tal-[a]niet tal-mustard g[al pa;na 15

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Internazzjonali

{a]na enormi ta’ uranju kon/entrat minn pa;na 14

gas u xi erbg[in fil-mija talkimika li tintu]a g[all-manifattura tas-sustanza. Dan minbarra li elimina madwar 3,500 bomba inti]i biex i;orru l-kimika qattiela. Il-pro/ess – li kien sorveljat mill-esperti tal-OPCW – kellu jieqaf [esrem waqt ir-rewwixta tal-2011 kontra Gaddafi (fejn id-dittatur spi//a maqtul ta[t idejn ir-ribelli), bil-[idma talesperti tkompli fis-sena ta’ wara. Mifhum li l-pro/ess g[alleliminazzjoni tal-kimika filLibja kompla pass wara pass u bil-kelliema g[all-Armata Libjana jtennu li pajji]hom, sallum, irnexxielu jeqred xi 95 filmija tal-[a]niet ta’ mustard gas. Mistenni wkoll li l-isforzi g[alleliminazzjoni tal-kumplament tal-materjal kimiku jkunu konklu]i sal-2016 b[ala ‘l-aktar tard’. L-akbar [a]na ta’ gass velenu] qed tin]amm ;o ma[]en fil-belt ta’ Al-Raogha, li tinsab xi seba’ mitt kilomeatru lejn in-Nofsinar ta’ Tripli. Dan meta jing[ad li s-sustanzi kimi/i fl-im[a]en (tal-Libja) huma segwiti bir-reqqa minbarra li su;;etti g[al kontrolli mill-aktar strett mill-awtoritajiet Libjani u daqstant ie[or mill-komunità internazzjonali. Fl-istess [in, il-Ministru Libjan g[all-Affarijiet Barranin, Mohamed Abdelaziz, sostna li ntla[aq ftehim mal-Istati Uniti rigward g[ajnuna teknika relatata mal-pro/ess biex jinqerdu lbqija tal-armi kimi/i tal-Libja. Mifhum ukoll li l-Istati Uniti se tag[mel tajjeb g[al xi tmenin fil-mija tal-ispejje] involuti g[all-qerda tal-armi inkwistjoni waqt li l-:ermanja tie[u responsabbiltà g[all-kumplament tal-ispejje]. Sadanittant se

L-arma tal-Organizzazzjoni g[all-Projbizzjoni tal-Armi Kimi/i (OPCW)

jintu]aw ukoll l-a[[ar teknolo;iji li jevitaw l-effetti g[all-ambjent mill-[idma dovuta. Lejn l-a[[ar tal-2011, ftit wara r-rewwixta li g[alqet ilkapitlu ta’ Gaddafi, kienet instabet [a]na enormi ta’ uranju kon/entrat – mag[ruf b[ala yellowcake – ;o depot tal-armi filbelt ta’ Sabha, lejn in-Nofsinar tal-Libja. Intant, il-Ministru Abdelaziz qal li l-Libja qed tipprova tiddetermina jekk dan l-uranju jistax jintu]a g[all-;enerazzjoni ta’ ener;ija bi skop pa/ifiku inkella tistax tbig[u lil pajji]i li wkoll jistg[u ju]awh g[al pro;etti ming[ajr intenzjoni aggressiva. Il-[a]na tal-materjal inkwistjoni qed tin]amm ta[t sigurtà qawwija b’kollaborazzjoni mal-ispetturi talInternational Atomic Energy Agency (IAEA), li taqdi r-rwol ta’ osservatur internazzjonali tan-Nazzjonijiet Uniti fil-qasam tan-nukleari. Madankollu, i/-?entru g[allIstudji Strate;i/i fi Tripli talab biex l-awtoritajiet fil-Libja ja//ertaw li l-uranju kon/entrat jintu]a g[all-benefi//ju talLibjani u fejn ‘jiswa ta’ ;id g[all-i]vilupp industrijali u agrikolu, kif ukoll g[all-produzzjoni tal-ener;ija nadifa’.

Fezzan…tliet tribujiet fejn l-Istat Libjan ma je]istix Tliet tribujiet jg[ixu flimkien fid-distrett ta’ Qaheera f’Sebha. Minkejja dan, fil-Libja tibqa’ in/ertezza kbira fejn il-;lieda g[all-poter u g[at-territorju hija bla tmiem

Il-belt ta’ Sebha fil-Libja hi differenti minn Tripli, Benghazi jew Misrata. Minn meta twarrab ir-re;im ta’ Muammar Gaddafi, ir-re;jun fin-Nofsinhar tal-pajji], iddominat minn tliet tribujiet, qed jitlob aktar sehem fit-tmexxija /entrali waqt li t-tribujiet jinsabu f’taqtig[a g[al aktar kontroll fit-territorju. Amy Borg

amy.borg@media.link.com.mt Ir-re (tar-rejiet tal-Afrika) hu mejjet. {ajja g[al dejjem lill-poplu Libjan! Sa mill-qtil ta’ Muammar Gaddafi, il-kontroll ta’ Fezzan inqasam bejn tliet gruppi etni/i: l-G[arab, it-Tebu u t-Tuareg. Waqt li l-kontroll tal-Istat ma je]istix f’din il-parti tal-Libja, kull wie[ed minn dan il-grupp etniku qieg[ed jipprova jimponi r-regoli tieg[u f’dawk l-in[awi fejn hu l-aktar b’sa[[tu. Sebha, il-kapitali ta’ Fezzan, uffi/jalment tilqa’ mal-150,000 resident, “g[alkemm il-probabbiltà hi li hemm mal-200,000,” skont Ayoub Zaroug, ilPresident tal-Kunsill Lokali. Hawn jg[ixu l-G[arab, it-Tebu u t-Tuareg. B[ala e]empju, fiz-zona ta’ Qaheera, fix-Xlokk ta’ Sebha, l-G[arab, it-Tebu u t-Tuareg jg[ixu fi blokki ta’ appartament g[alihom. “Flimkien qeg[din ng[ixu fil-pa/i. Is-sena li g[addiet it-tribù ta’ Awlad Sulaiman u t-Tebu spi//aw i;;ieldu kontra xulxin, i]da s-sitwazzjoni issa ;iet ikkontrollata. Kul[add qieg[ed jg[ix fil-blokk tieg[u. Il-pulizija ma jridux ji;u lejn Qaheera. Il-kriminali huma mg[ammra a[jar bl-armi milli huma l-pulizija, li issa qed jib]g[u g[al ;ildhom,” ]vela Adam Ahmed Dazi, il-kap fiz-zona mmexxija mitTebu. Madwar 60 ra;el ivvolontarjaw li jkunu parti mill-qawwa tas-sigurtà f’Qaheera. Ri]ultat ta’ dan, is-sit ta’ bini li kien jintu]a mill-Indjani issa ttie[ed mill-kriminali. Is-sit qisu super-

market g[all-bejg[ tad-droga, alko[ol, ]ejt u armi. Ebda pulizija, ebda ;ustizzja, ebda militar f’Fezzan “Nifhem li l-pulizija huma mbe]]g[in. Huma g[andhom il-pistoli, i]da l-kriminali huma mg[ammra b’armi sofistikati. Hemm b]onn li jkollna Gvern b’sa[[tu,” qal Ayoub Zaroug. Il-mexxejja lokali, jistennew minn ]mien g[al ie[or li l-[olma tag[hom issir realtà. L-Im[allfin jirrifjutaw li jressqu lill-kriminali quddiem il-;ustizzja fir-re;jun ta’ Fezzan min[abba li jib]g[u mill-konsegwenzi. Meta kriminal jinqabad, dan jing[ata lill-mexxejja ta’ tribu li jkun jag[mel parti minnu, li jiggarantixxi li xi darba jing[ata l[aqq. Dawk il-kriminali b’sehem f’delitti jin]ammu fil-[abs min[abba li l-im[allef jibqa’ jipposponi l-;uri. Ma ssib ebda pulizija, jew ;ustizzja inkella armata biex ikun hemm kontroll tal-fruntieri. “Sebha mhix b[all-bliet ta’ Tripli, Benghazi jew Misrata. Hawnhekk,

[add qatt ma kien jobsor li Gaddafi jitne[[a. Meta miet, l-uni/i istituzzjonijiet li baqg[u kienu t-tribujiet,” spjega Awlad Sulaiman, ic-Chairman tal-Kunsill Nazzjonali ta’ Fezzan. F’Sebha hemm erba’ tribujiet G[arab differenti: Awlad Sulaiman, Qaddadfa, Magraha u Warfalla. Membri tat-tribù Awlad Sulaiman i[arsu lejn it-tribù Qaddadfa b[ala “inqas minnhom” g[ax huma /ittadini ordinarji fin-Nofsinhar. F’Sebha, dawn isofru minn diskriminazzjoni. Huma lkoll jg[ixu fid-distrett ta’ Manshyia u j]ommu profil baxx – g[alkemm dan ma jg[oddix fil-lejl ta’ bejn il-31 ta’

F’Sebha [add qatt ma kien jobsor li Gaddafi jitne[[a. Meta miet, l-uni/i istituzzjonijiet li baqg[u kienu t-tribujiet

Awwissu u l-1 ta’ Settembru, meta jfakkru l-kolp ta’ stat li kien wettaq Gaddafi 44 sena ilu. Is-sena li g[addiet dawk li baqg[u leali lejn Gaddafi

bdew jisparaw fl-ajru bl-armi kollha li kien g[ad fadlilhom. Dan l-a[[ar, it-tribù Magraha g[amel pressjoni fuq il-Gvern /entrali billi g[alaq l-a//ess hekk kif kien ikkonfermat il-[tif ta’ Anoud Senussi, li hu parti mit-tribù tag[hom. I]da r-rivalità ewlenija f’Fezzan dejjem kienet bejn it-Tuareg u t-Tebu. ItTuareg jikkontrollaw Obari u l-Punent ta’ Fezzan. Filwaqt li t-Tebu g[andhom sa[[a minn Murzuk sa Kufra. E]attament qabel ir-rivoluzzjoni, itTebu u t-Tuareg i;;ieldu biex jirb[u aktar territorju. g[al pa;na 17

It-tribù Tebu g[andhom sa[[a fil-kontroll tat-territorju, minn Murzuk sa Kufra

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Spe/jali

Fil-Libja...diskriminazzjoni fost it-tribujiet u l-immigranti Afrikani minn pa;na 16

I]da issa, g[all-ewwel darba, idde/iedew li jikkollaboraw fil-kontroll tal-fruntiera ta’ Tumu mmexxija mitTebu u l-pajsa;; ta’ Anay li hu ta[t ilkontroll tat-Tuareg. Din hija zona li tkopri l-Libja, in-Ni;er u l-Al;erija, u li hi u]ata mit-traffikanti. Tuareg>> “Huwa razzi]mu!” It-Tuareg jilmentaw li huma diskriminati mill-G[arab. Jeli Ali, membru talKumitat g[ar-Rikon/iljazzjoni f’Obari ilu jistinka u jimmanuvra biex mal14,000 familja jing[ataw id-dokument tal-identità mill-Gvern Libjan. “Dan hu razzi]mu! Min huma l-abintanti ;enwini fil-Libja? Mhux l-G[arab i]da t-Tuareg, it-Tebu u l-Amazigh. A[na g[andna lart, u huma g[andhom bi//a karta i]da kif turi l-istorja, il-minoritajiet dejjem [adu d-drittijiet tag[hom, u jekk ikun hemm il-b]onn, anki fil-forza.” Barra minn hekk, f’Obari hemm ]ew; kunsilli lokali – wie[ed ;ie mag[]ul fi ]mien il-Kunsill Nazzjonali Transitorju, li kien appo;;jat minn Moussa al-Koni (eks membru tatTuareg fil-Kunsill Nazzjonali), u t-tieni Kunsill Lokali huwa dak li ;ie elett. Din is-sitwazzjoni waslet biex l-in[awi ma ]viluppawx, g[alkemm f’Awwissu li g[adda kien hemm de/i]joni talQorti favur il-Kunsill li ;ie elett.

Theddid g[ad-d[ul mi]-]ejt Il-kwistjoni ta’ nazzjonalità hija lakbar preokkupazzjoni g[all-G[arab f’Sebha. Huma jib]g[u li jispi//aw minorità f’Fezzan meta mqabbla matTebu u t-Tuareg. “Hemm riskju ta’ gwerra, jekk il-barranin kollha mi/Chad, min-Ni;er jew mill-Al;erija jing[ataw i/-/ittadinanza Libjana,” qal Slima Naza, ;urnalist lokali. Illi;i tg[id li biex tkun Libjan, trid tressaq provi li l-familja ta’ missieru kienet Libjana sa minn meta l-Libja saret indipendenti fl-1951. Din hija kundizzjoni diffi/i g[at-Tuareg jew it-Tebu li jg[ixu f’nofs de]ert bejn ilLibja, i/-Chad, in-Ni;er u l-Al;erija. Il-kwistjoni tan-nazzjonalità g[at-

Tebu hija inqas importanti min[abba li hemm inqas familji. I]da fuq kollox, it-Tebu huma aktar interessati li jkollhom infuwenza politika u finanzjarja akbar. Il-Kurunell Barca, il-kap tas-sigurtà fiz-zona ta’ Murzuk di;à ressaq tliet talbiet minn Fezzan lill-Gvern ta’ Tripli: rappre]entazzjoni a[jar filGvern, fid-diplomazija u fid-d[ul finanzjarju mi]-]ejt li jittella’ minn Fezzan. L-a[[ar talba hi fost l-aktar sensittivi. Is-sigurtà tas-siti ta]-]ejt f’Fezzan hi kontrollata mill-Gwardji tal-Fa/ilitajiet ta]-}ejt – entità nazzjonali fi [dan il-Ministeru tad-Difi]a

min[abba li jridu li l-Libja tinqasam fi tliet stati. “I]-]ejt ji;i minn Fezzan i]da l-minjieri qeg[din fit-Tramuntana u hi Tripli li tie[u l-benefi//ji mi]-]ejt. IlFederalisti tal-Lvant iltaqg[u anke mal-Kurunell Barca f’Murzuk u riedu jikkonvin/uh biex joffri s-sostenn tieg[u [alli flimkien jiksbu lma;;oranza tas-si;;ijiet filKummissjoni Kostituzzjonali. S’issa lmexxej tat-Tebu j[ossu fidu/ju] bi]]ejed biex jirrifjuta l-proposta millattivisti f’Benghazi.

(u l-Brigata Zintani). “Jekk dawn ittalbiet ma jintlaqg[ux mill-Gvern fi Tripli, allura jkollna na[dmu biex isiru stat federali. U, jekk inressqu din it-talba, ninsabu fidu/ju]i, li lAfrika kollha tappo;;jana,” hedded il-Kurunell Barca. Il-Federalisti tal-Lvant f’Fezzan Ibrahim Yousef, Chairman talAsso/jazzjoni Ulied id-De]ert f’Murzuk, mar Benghazi biex jiltaqa’ mal-Federalisti. Hu wera t[assib TUNE}IJA

LIBJA Tripli

TRIPOLITANJA AL:ERIJA

De]ert ta’ Ubari

De ]e rt

FEZZAN

ilKb ir

?IRINAJKA

E:ITTU

De]ert ta’ Marzuk

SAHARA

G[arab Berberi

De ]e rt

Tuareg Tebu

NI:ER

Bla residenti

Immigranti Afrikani fil-belt ta’ Sebha jistennew biex ja[dmu. Sitwazzjoni li tixbah lil dik fil-Marsa f’Malta

Lib jan

CHAD SUDAN

Argument bejn omm u missier li nqala’ fil-Kalkara, hekk kif l-omm marret twassal lit-tfal g[and missierhom spi//a fi tra;edja. Dan hekk kif Joseph Caruana ta’ 61 sena, missier l-omm ]ag[]ug[a nqatel bi sparatura. Il-Pulizija akku]at lil Godwin Scicluna ta’ 52 sena b’dan id-delitt. (Ritratt> Joseph Galea)

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

:img[a bir-ritratti

Peter Afanassenko u Stazhan Ibraev mill-Kazakhstan, talbu lill-awtoritajiet Maltin jibdew pro/eduri kriminali kontra Rakhat Aliyev, li kien mi]]ewweg lit-tifla tal-President Nursultan Nazarbayev u li jg[ix Malta. Huma qed jis[qu li kienu ttorturati f’pajji]hom fuq ordnijiet ta’ Aliyev meta kien Kap tas-Servizzi Sigrieti tal-Kazakhstan. Aliyev /a[ad l-allegazzjonijiet u tenna li ]-]ew;t ir;iel huma sfurzati jag[mlu kampanja kontrih. (Ritratt> Martin Agius)

Ritratt juri lill-Ministru Konrad Mizzi u li/-Chairman tal-Enemalta Charles Mangion laqg[u delegazzjoni mi/-?ina b’rabta mal-privatizzazzjoni tal-Enemalta minkejja l-isforzi kollha li saru mill-Gvern biex ja[bi lil din id-delegazzjoni (Ritratt> Joseph Galea)

L-awtoritajiet ?ini]i arrestaw [ames suspettati bl-attakk terroristiku permezz ta’ karozza li se[[ fi Pjazza Tiananmen.

L-ewwel [arsa mal-i]bark f’Malta. Grupp ie[or ta’ immigranti, madwar 40 Sirjan fosthom nisa u tfal kienu salvati mill-Forzi Armati Maltin (Ritratt> Martin Agius)

Aktar minn g[axar persuni tilfu [ajjithom fit-Tramuntana tal-Ewropa hekk kif pajji]i n[akmu minn maltemp kbir b’ri[ li kellu qawwa ta’ urugan.

Lil hinn mill-protokoll, tifel jit[alla jdur mal-Papa Fran;isku waqt li kien qieg[ed iqaddes fil-pre]enza ta’ g[add ta’ familji.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Editorjal

Xi ntqal dil-;img[a “L-ekonomija dinjija qed tikber u f’pajji]na l-qg[ad qieg[ed ji]died.”

Chris Said, Segretarju :enerali talPN, In-Nazzjon, 28 ta’ Ottubru

“Minkejja l-fatt li g[andna 320 membru tag[na (impjegati malArriva) huma xorta qeg[din jag[]lu li ma jikkonsultawna f’xejn.”

Martin Caruana, Segretarju tasSezzjoni Port u Trasport tal-U{M dwar it-ta[ditiet bejn il-Gvern u lArriva, In-Nazzjon, 29 ta’ Ottubru

“Filwaqt li lill-Prim Ministru ma jirba[lu [add g[all-kliem, ]gur li ma jistax jg[id l-istess g[arri]ultati…il-Prim Ministru Joseph Muscat qal li ma kienx se jo[ro; mis-summit jekk ma jiksibx ri]ultati. Fil-fatt li ;ie lura ming[ajr ebda ri]ultati.”

Simon Busuttil, il-Kap tal-PN u talOppo]izzjoni fi twe;iba g[all-istqarrija ministerjali tal-Prim Ministru dwar l-immigrazzjoni, wara s-Summit talUE, In-Nazzjon, 30 ta’ Ottubru “David Borg, a former aide of Joseph Muscat, when he was an MEP, landed a full-time consultancy

job with the Government barely five months after being appointed nonexecutive Chairman of Wasteserv.” The Times, 31 ta’ Ottubru

“Prime Minister Joseph Muscat has hired a former BBC journalist as his personal media advisor…Mr (Leslie) Skipper is a paid a retainee fee of 7,000 per annum and can claim for hours worked.”

The Times, 31 ta’ Ottubru

“Fl-a[[ar sena finanzjarja li g[alqet f’Marzu li g[adda, l-Air Malta g[amlet telf finanzjarju ta’ €13.7-il miljun, li jfisser €16-il miljun inqas mis-sena ta’ qabel meta t-telf kien ta’ €29.7 miljun…id-d[ul tal-Air Malta minn operazzjonijiet tal-linja tal-ajru ]died bi €13-il miljun g[al €221 miljun li jfisser €10.5 miljun aktar mid-d[ul minn dawn l-operazzjonijiet fl-2012.”

Rapport finanzjarju tal-Air Malta, In-Nazzjon, 31 ta’ Ottubru

“L-LNG mhux soluzzjoni fit-tul.”

Alan Buxton, Chief Operating Officer ta’ Gasoil, wa[da millkumpaniji li tag[mel parti mill-konsorzju ElectroGas Malta li reba[ ittender tal-gvern biex jibni l-power station tal-gass f’Delimara, In-Nazzjon, 1 ta’ Novembru “This isn’t over.” Marzena Holmes, mart Daniel Holmes hekk kif il-Qorti tal-Appell ikkonfermat piena ta’ g[axar snin u nofs [abs u multa ta’ €23,000 talli kabbar il-[axixa kannabis f’appartament f’G[awdex, The Times, 1 ta’

Novembru

Il-bagalja s-sewda Meta sse[[ tra;edja tal-ajru, fost l-ewwel li tkun fil-mira fil-[idma ta’ tiftix hija dik li tissejja[ “il-kaxxa s-sewda”. Din tag[ti ritratt awtentiku ta’ dak li jkun se[[ u xi kkaw]a t-tra;edja. G[ada l-Gvern Laburista ta’ Joseph Muscat se jkun qieg[ed juri lill-poplu Malti u G[awdxi x’se jkun fiha “il-bagalja s-sewda”. Fiha g[andu jkun hemm ritratt ta’ fejn tinsab l-ekonomija Maltija, il-mi]uri tal-ewwel Ba;it tal-Gvern ta’ Muscat u ’l fejn dan ilGvern irid jie[u ’l-pajji], wara li wieg[ed bidla fid-direzzjoni. Il-Gvern Laburista wiret mill-amministrazzjoni pre/edenti Nazzjonalista ekonomija b’sa[[itha li g[elbet ir-ri/essjoni internazzjonali, qg[ad ta[t kontroll u settur privat jikber b’rekord ta’ nies fis-suq tax-xog[ol. Din issitwazzjoni ppermettiet lill-Gvern ta’ Muscat biex f’April li g[adda ]amm bejn wie[ed u ie[or mal-istess Ba;it g[all-2013 li kien [ejja l-Gvern Nazzjonalista. Il-Ba;it g[all-2014 se jkun l-ewwel wie[ed mo[mi millGvern ta’ Muscat. Il-poplu Malti u G[awdxi qieg[ed jistenna [afna minn dan il-Ba;it. Kul[add jiftakar il-weg[diet kbar ta’ Muscat mill-Oppo]izzjoni. Issa huwa ]-]mien li l-poplu jibda jara li dawn il-weg[diet jibdew ise[[u. S’issa huma dawk ilba]u]li ta’ Muscat u s[abu l-Ministri li bdew i[ossu tassew l-effett “tajjeb” tal-bidla fl-amministrazzjoni talpajji]. Kabinett li se jkun jiswa €100 miljun f’[ames snin, mat-€30 miljun spi]a f’impjiegi fis-segretarjati privati talMinistri u mijiet ta’ eluf o[ra m[allsa f’konsulenzi u f’impjiegi. Intant, il-poplu Malti g[adu qieg[ed jittewweb. Dan ilgvern s’issa naqas milli jg[id f’liema direzzjoni jrid jie[u ’l-pajji]. Dwar dan wissewh ukoll il-korpi kostitwiti u limsie[ba so/jali li qalulu tibqax ta;ixxi u tie[u de/i]jonijiet bla konsultazzjoni li qed jo[olqu biss in/ertezza. I]da hemm ukoll l-istatistika li bil-mod il-mod qed turi ’l fejn sejjer dan il-pajji]. L-a[[ar tmien xhur u nofs, rajna l-qg[ad ji]died sew, l-aktar fi]-]mien tas-sajf, meta suppost fl-aqwa ]mien tal-attività ekonomika, ma jkollokx ]ieda ta’ 300 persuna f’dawk li jirre;istraw g[ax-xog[ol.

Mijiet ta’ [addiema o[ra g[andhom il-post tax-xog[ol tag[hom in/ert, inklu] dawk f’setturi finanzjarji b[allbanek. L-impjiegi ]diedu biss mal-Gvern. }diedu b’elf [addiem. Joseph Muscat u s[abu g[andhom twe;iba g[al dan! I]da hekk kif g[ada jkun ippre]entat il-Ba;it, il-familji u l-[addiema Maltin se jkunu qeg[din ipo;;u fuq il-mi]ien dak li kienu mwieg[da qabel l-elezzjoni, u dak li se[[ u se jsir fi]-]mien li ;ej. Mag[hom ukoll l-Oppo]izzjoni Nazzjonalista li se tkompli tiskrutinja dak li twieg[ed u dak li mhux qieg[ed jitwettaq minn dan il-Gvern. Dan hu Gvern li reba[ l-elezzjoni b’weg[diet li g[adna nistennew li jse[[u. Filwaqt li l-Gvern ilu jtenni li g[andu mira li jnaqqas l-i]bilan/ finanzjarju g[al ta[t it-3 fil-mija, wara li g[abbieha bi spejje] b’de/i]jonijiet []iena li jiffavorixxu lill-ba]u]li, l-Oppo]izzjoni flimkien mal-familji u l-[addiema, g[ada se jkunu attenti li dan ma jibqax isir g[ad-detriment ta’ servizzi u programmi so/jali, edukattivi u tas-sa[[a. Dan il-gvern di;à beda jilg[ab ma’ dawn linizjattivi. Di;à semma tnaqqis ta’ €21 miljun minn dawn il-programmi u ]ieda ta’ €50 miljun f’taxxi indiretti. I]da l-[addiema flimkien mal-familji tag[hom qeg[din jistennew mill-Gvern ta’ Muscat li jwettaq dak li wieg[ed qabel l-elezzjoni b[all-medi/ini jitwasslu g[and il-pazjent f’daru u mhux medi/ini out-of-stock, i/-/entri ta’ matul iljum b’xejn g[at-tfal, i/-/entri g[all-persuni b’di]abbiltà, lg[oti ta’ tablets lit-tfal tal-iskola, bini ta’ skola ;dida kull sena, [las tas-sahra lill-pulizija, rifu]joni tal-VAT fuq vetturi li ;ew importati, servizz bla [las lill-koppji g[asservizz tal-IVF u tant weg[diet o[rajn. Min-na[a l-o[ra, Muscat jg[id li se jra[[as (bi ftit) ilkont tad-dawl (i]da mhux tal-ilma), u min-na[a l-o[ra lftit li jiffrankalek, je[odhulek b’aktar mill-but l-ie[or permezz ta’ taxxi indiretti u de/i]jonijiet li qatt ma kienu mwieg[da. Il-familji Maltin u G[awdxin mhux dan qeg[din jistennew g[ada hekk kif il-Ministru tal-Gvern ta’ Muscat jifta[ il-bagalja s-sewda. Jistennew li jid[lu fis-se[[ il-weg[diet ta’ qabel l-elezzjoni!

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza> mument@media.link.com.mt Editur> Roderick Agius, tel. 25965263 • email> roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar> advertising@media.link.com.mt Stampata> Progress Press, l-Imrie[el

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Opinjoni

Mhux proprju l-aqwa ;img[a . Il-[ajja politika ta’ kull gvern hija mimlija bi tlug[ u n]ul. {add ma jista’ ja[rab minn din is-sekwenza ta’ fatti. U[ud però ji;u minn eventi li ma jkollux kontroll fuqhom, mentri o[rajn ikun ;iebhom fuqu. Fl-a[[ar mill-a[[ar, irid jara hu x’passi g[andu jie[u biex jikkore;i u jbiddel. Jista’ minflok jag[]el triq kompletament differenti: dik li jkompli g[addej, jinjora l-fatti u jaljena lill-pajji] b’passi u direzzjoni o[ra. Tkun xi tkun l-g[a]la, l-elettorat fil-frattemp ikun qieg[ed ji;bed ;udizzju. . Biss, din il-;img[a li g[adna kif tlaqna, kellha tliet ingroppi li min qieg[ed imexxi ma jag[milx tant [a]in jekk jag[rafhom u jibdel triqtu. F’dan il-pajji], l-opinjoni pubblika ma ti;ix iffurmata b[al ta’ o[rajn. Tista’ ta[tfu f’mument, però j[obb jara l-fatti mid-diskors. G[al [afna, il-kliem mattoroq huwa li f’dak li se[[ hemm ]gur lok ta’ /aqliq, iktar trasparenza u akkontabbiltà. Ng[id dan g[ax nifhem li b[alma qieg[ed ji;ri f’dawn ix-xhur, l-istint tal-Gvern se jkun li ja[rab kollox. . Fl-a[[ar sebat ijiem rajna, l-ewwel, in-nuqqas ta’ ri]ultati fis-settur tal-immigrazzjoni; it-tieni, is-sistema ]baljata ta’ kif i/-/ittadinanza tag[na qed tinbieg[ u t-tielet, l-abbu] ta’ poter mill-iktar gravi fil-ka] ta’ impjegat tal-Istat. G[al dawn ittliet punti, il-Gvern [arab kemm seta’ billi jg[id il-kontra ta’ dak li huwa. Il-problemi jridu soluzzjoni, jew almenu pjan lejn tibdil tal-istat tal-affarijiet. Meta jkun hemm il-kontra, allura l-po]izzjoni tikkomplika iktar u iktar ru[ha. . Il-;img[a bdiet [a]in it-Tlieta, meta l-Prim Ministru g[a]el li jag[mel stqarrija dwar dak li kien se[[ fil-laqg[a g[olja tal-UE li kien g[adu kif attenda g[aliha. G[al min isegwi u jaf sew il-fatti, sfortunatament f’dik il-laqg[a pajji]na rre;istra numru ta’ passi lura, telfiet. Irre;istra dan g[ax dak kollu li kien inbena fis-snin ta’ qabel b’[afna diffikultà fil-kamp tal-immigrazzjoni irregolari issa spi//a kwa]i kompletament. Se[[ dan g[ax il-Prim Ministru [a linja 1

Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Barranin

Din il-;img[a ;abet g[ad-dawl tliet komplikazzjonijiet kbar, biss dawn ;ejjin mhux b’kumbinazzjoni, imma min[abba n-nuqqasijiet li g[andu l-Gvern

Il-punt hu… Richard Muscat Opinjonista

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

“20 years of the same faces.” Biex niftakru li dan il-kliem kien qalu l-avukat Robert Abela, iben il-President ta’ Malta mi]]ewwe; lil Lydia Abela, impjegata f’livell e]ekuttiv mal-Partit Laburista. Dakinhar kienet fl-eqqel tal-kampanja elettorali meta Abela indirizza l-Konferenza :enerali Laburista. Robert Abela sostna li l-gvern ta’ Gonzi g[andu jitwarrab g[ax iddejqu bl-istess u/u[ g[al 20 sena! Il-Malta Today [ar;et bi storja “MEPA retains President’s son’s legal firm in unbroken 15-year run” li fiha Matthew Vella kiteb li proprju l-kumpanija legali ta’ iben il-President kellha l-kuntratt mal-MEPA esti] bi tliet snin o[ra, li jfissru total ta’ 15-il-sena…ftit jonqos g[al 20 sena, le? Sku]awni g[ax ma rridx in[alli barra l-fatt li dan il-kuntratt sar ming[ajr sej[a pubblika (illum drajniha g[ax stil ta’ tmexxija tal-Partit Laburista), u l-[lasijiet professjonali lil kumpanija tal-avukat Robert Abela g[all-estensjoni talkuntratt jitilg[u g[al €107,263 li mag[hom ji]diedu minimum ta’ €2,979.55 g[al xog[ol extra. Sal-2011, il-MEPA kienet [allset lill-kumpanija Abela, Stafrace& Associates ” G[al wi// il-karba li l-avukat Robert iddejjaq bl-istess

u/u[ g[al 20 sena…

“Norman Vella Arrest” a heavy handed approach” Dan kien l-editorjal ta’ The Malta Independent (29 ta’ Ottubru 2013). Nistaqsi jien: allura tassew li m’g[andniex nie[du dawn il-ka]i ta’ abbu] ta’ poter b’sorpri]a ta[t il-gvern tal-Partit Laburista? Infatti fi tmien xhur [lief sensiela ta’ ka]i ta’ abbu] ta’ poter u ta’ guffa;ni fl-immani;;jar tal-amministrazzjoni ta’ kuljum mill-Ministri, uffi/jali tal-gvern, pulizija u kapijiet ta’ dipartimenti ma kellniex. U dan mhux xi ]elqa ‘l hemm u ‘l hawn, i]da hija sistema ta’ tmexxija tipika Laburista, li tfakkarna fil-biera[ daqskemm turi li ma biddlux il-karattru tag[hom illum. Il-ka] tal-arrest ta’ Norman Vella huwa e]empju ie[or ta’ guffa;ni, abbu] ta’ poter u ksur ta’ drittijiet fundamentali, kollox f’daqqa. ?ittadin li ma jikser l-ebda li;i, ji;i

politika li mhix se twasslu g[al ri]ultati. Fl-Unjoni Ewropea tirrenja r-ra;uni mhux l-irruwenza. Hemm g[odod li nistg[u nu]aw u li qeg[din g[ad-dispo]izzjoni tag[na. T[addimhom billi tu]ahom sewwa u mhux billi tkissirhom. . Ta/-/ittadinanza kienet it-tieni wa[da. Iktar ma taqra lli;i, iktar ma tisma’ u tara dak li jrid jag[mel il-Gvern, iktar tifhem kemm dan kollu huwa verament ]baljat. Fl-a[[ar 25 sena, il-PN g[andu l-mertu li ;ab pajji] minn wie[ed xejn stmat g[al wie[ed li ji;bed l-g[ira. Fil-pro/ess, ma’ kull sena, i/-/ittadinanza tag[na telg[et fl-og[la livell, iktar u iktar bid-d[ul tag[na fl-UE. Issa li dan il-Gvern sab dan linvestiment f’idejh, flok qieg[ed ikabbar dak li [allejna a[na, qieg[ed minflok i[arbat. ?ittadinanza li fa/li tinxtara titlef kull forma ta’ valur li g[andha. Il-poplu g[andu f’idejh krettu li jidher mill-iktar /ar li daqt se jintilef. . Is-sentenza tal-Qorti fil-konfront ta’ Norman Vella hija t-tielet wa[da. Ma hemmx kliem g[al dak li ;ara. Kien ]baljat mill-bidu nett u baqa’ g[addej hekk, pass wara pass. Lin/ident ma kellux ise[[. Imma mhux talli sar, talli kien hemm min kien komdu bih. L-isfortuna ta’ dan hija proprju li min g[andu responsabbiltà ma [assx li kienet qed issir xi [a;a ]baljata. {ass li dak li kien qieg[ed isir kien tajjeb meta, kif qalet tant tajjeb il-Qorti, kien assolutament ]baljat. Dan il-ka] kompla jing[aqad ma’ kullana itwal ta’ ]balji li bihom il-fidu/ja tal-poplu qieg[da tonqos. . Tul dawn il-jiem er;ajna rajna dak li ma nixtiqux. Hemm kuntrasti li qed jo[or;u kontinwament. Bejn dak li bnejna u dak li dan il-Gvern qieg[ed i[ott. Bejn il-prudenza u l-g[aqal tag[na u l-a;ir u nuqqas ta’ galbu tag[hom. Bejn il-prin/ipji demokristjani tag[na u t-tne[[ija ta’ kull prin/ipju li kellhom. Huwa minnu li din il-;img[a ;abet g[ad-dawl tliet komplikazzjonijiet kbar, biss dawn ;ejjin mhux b’kumbinazzjoni, imma min[abba n-nuqqasijiet li g[andu lGvern. 5

mwarrab minn fuq xog[lu bla ;ustifikazzjoni mill-pulizija, bla ba]i fl-akku]i li g[amlu, itellfuh il-libertà li hi dritt tieg[u, jiksru li;ijiet stabbiliti b[al dik tal-privatezza. Ma ninsewx li hekk kif telg[u fil-poter, il-Partit Laburista waqqfu l-programmi popolari ta’ Norman Vella mill-PBS. Kienet vendikazzjoni /ara daqs il-kristall, spe/jalment wara li Vella, ;urnalist u pre]entatur tat-televi]joni apprezzat minn [afna, feta[ kaw]a lill-Prim Ministru Muscat talli kien u]a kliem ta’ theddid fil-konfront tieg[u qabel l-elezzjoni. Bir-ra;un li kien hawn reazzjoni mifruxa fuq il-media u fost l-opinjoni pubblika g[al dan il-ka] ta’ Norman Vella. Ma nistg[ux nibqg[u siekta quddiem din il-guffa;ni u abbu]. Ma nistg[ux nittolleraw l-ebda a//enn ta’ arroganza u intolleranza minn dawk li jinsabu fil-poter, aktar u aktar meta nafu li din hija tmexxija tipika ta’ mintoffjani]mu li g[adu jserrep madwarna, issa bit-tmexxija makkjavellika u qarrieqa ta’ Muscat. Dan hu gvern li ma jist[ix jikser il-li;ijiet u drittijiet. A[na ma nist[ux nikfulu l-maskra, u nirre]istuh f’isem illibertà u d-demokrazija. “Some ministers use their power as if some newly acquired toy in the hands of a toddler.” Dan kitbu Michael Falzon fl-artiklu tieg[u “Prudence doesn’t live here any more” (Sunday Times of Malta, 27 ta’ Ottubru). Falzon sostna li l-ewwel xhur tieg[u, Muscat tefa’ l-prudenza tant apprezzata fil-landa ta]-]ibel (recycle bin) meta dejjem ]amm u ddefenda l-abbu]i li saru u qed isiru minn membri tal-Kabinett tieg[u u minn uffi/jali fil-Ministeri li lpoter telg[alhom g[al rashom bil-kbir. Michael g[amel argument tajjeb dwar il-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija wara li missierijietna tant t[abut sakemm ilPartit Nazzjonalista akkwista s-sovranità ta’ Malta blIndipendenza fi ;lieda twila u qalila wa[du u bil-partiti politi/i kollha kontra. Il-poter mhux ;ugarell, imma hija g[odda u mezz biex jin[oloq il-;id komuni. ■ Dan l-artiklu nkiteb qabel id-de/i]joni mog[tija mill-Qorti fil-ka] ta’ Norman Vella

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Opinjoni

Muscat ra;el tal-kelma

Beppe Fenech Adami Vi/i Kap PN {idma fil-Partit

Muscat kien assigura lil Norman Vella li g[al kull daqqa li jag[ti lilu u lill-Partit Laburista, hu se jag[tih daqqtejn ta[t i/-/inturin, fejn iwe;;a’ l-aktar

-a[bar li ddominat l-a[[ar ;ranet kienet dik dwar l-arrest ta’ Norman Vella. Norman Vella, il-;urnalist professjonali li fi ftit ;img[at ta’ gvern Laburista safa mwaqqaf milli jkompli jmexxi wie[ed mill-aktar programmi televi]ivi popolari fuq l-istazzjon nazzjonali. Norman Vella, il-;urnalist li ftit tal-;ranet ilu beda pro/eduri kontra l-Prim Ministru u l-Gvern tieg[u talli tke//a minn xog[lu in;ustament. Norman Vella li fi stqarrija li g[amel fl-istess ka] tieg[u ]vela kif Muscat kien assigurah li g[al kull daqqa li jag[ti lilu u lill-Partit Laburist, hu se jag[tih daqqtejn ta[t i/-/inturin, fejn iwe;;a’ l-aktar. Muscat ra;el tal-kelma. Dan l-arrest qajjem kritika qawwija. Qajjem kundanna ;enerali u dan g[al diversi ra;unijiet. F’dan il-ka] er;ajna assistejna g[al azzjoni paniku]a u sproporzjonata min-na[a tal-Pulizija. Assistejna g[all-arrest ta’ persuna sempli/ement fuq lallegazzjoni li twettaq reat kriminali li fil-fatt ma je]istix. Ir-ra;uni uffi/jali li ng[atat kienet li Norman Vella [a ritratti ta’ ]ewg uffi/jali tal-gvern fl-ajruport. Inkredibbli. Ta[t il-gvern ;did u trasparenti ta’ Muscat, li tie[u ritratt ta’ xi [add sar ra;uni valida biex ti;i arrestat g[al aktar minn erba’ sig[at. Sar ra;uni biex jittie[ed it-telefon /ellulari u ttablet li jkollok. Dan hu abbu] kbir ta’ poter. Dan huwa a;ir li jfakkarna filpassat ikrah tal-Partit Laburista. Dan huwa in/ident li g[andu

jifta[ g[ajnejn kul[add u jag[raf li fi ftit xhur in]erg[et i]]errieg[a li tista’ xxettel f’si;ra li tifga l-libertà tal-espressjoni. Norman Vella, min-na[a tieg[u, /a[ad li [a r-ritratti allegati. Min-na[a l-o[ra, il-Pulizija tibqa’ siekta. Ma t[abbarx li minn dak li ssuspettat, ma rri]ultalha xejn. G[aruka]a. Marbut ma’ dan l-incident hemm l-istorja ta’ safar esa;erat min-na[a tal-Ministri u l-uffi/jali tag[hom. IlPulizija arrestat lil Norman Vella g[aliex allegat li kien [a ritratt ta’ Kurt Farrugia u Ramona Attard i[allu pajji]na. Il-{add li g[adda kienet ;urnata li fiha, numru kbir ta’ eks impjegati tas-Super One, li llum lkoll ing[ataw impjiegi fil-Ministeri, siefru minn fuq dahar il-poplu Malti biex jattendu kors f’Londra. Il-Gvern idde/ieda li jonfoq eluf ta’ ewro mit-taxxi tag[na biex jibg[at lil dawn il-ftit tal-qalba g[al divertita f’Londra. B’dan l-a;ir, g[al darba o[ra, il-Gvern wera l-insensittività tieg[u lejn min qed i[allas it-taxxi biex i]omm lil dan ilpajjiz jimxi ’l quddiem. Filwaqt li g[andna Gvern imdawwar mill-ftit tal-qalba li jibqg[u jiffangaw, ja[tfu u jibilg[u kollox, hemm poplu hemm barra li qed jiffa//ja skarsezzi ta’ medi/ini, g[oli tal[ajja u ekonomija li qabdet in-ni]la. Hemm poplu li di;à j[ossu ttradut minn Partit li tela’ bl-g[ajta “Malta Tag[na Lkoll” u fi ftit xhur irrenda ru[u f’partit tal-ftit, g[all-ftit, u g[al ftit biss. M’g[andix dubju li dan, il-poplu Malti jinnutah u jiftakru meta Muscat u dawk ta’ madwaru jer;g[u jiffa//jaw lill-poplu u jag[tu rendikont ta’ g[emilhom.

In-negozji ]g[ar huma l-mutur tal-ekonomija

il-Parlament Ewropew David Stellini tkellem mal-Membru tal-Parlament Ewropew eletta f’isem il-Partit Nazzjonalista, Roberta Metsola dwar ir-rwol importanti tan-negozji ]g[ar u medji. 99 fil-mija tan-negozji f’Malta huma negozji ]g[ar u medji u dan huwa settur li jkopri ]ew; terzi tal-impjiegi f’Malta.

: In-negozji ]g[ar u medji huma meqjusa fl-UE b[ala l-mutur g[at-tkabbir ekonomiku. G[aliex? : In-negozji ]g[ar u medji jiffurmaw pilastru importanti tal-politika tal-PN. Jiena membru filKumitat Parlamentari Ewropew dwar is-suq intern f’isem ilPartit Popolari Ewropew u fost affarijiet o[ra niddiskutu [afna l-impatt tal-li;ijiet Ewropej fuq in-negozji ]g[ar u medji. Dawn in-negozji jiffurmaw l-ikbar parti tan-negozji f’Malta u kull politika u de/izjoni li nie[du, trid tikkunsidra l-impatt li din se jkollha fuq dawn in-negozji. Jiena niltaqa’ ma’ [afna familji Maltin li jsostnu li l-g[ajxien tag[hom jiddependi fuq kumpaniji ]g[ira. O[rajn isemmg[u li huma responsabbli g[al grupp ]g[ir ta’ [addiema li ja[dmu fl-intrapri]a tag[hom. Dawn huma kumpaniji li g[alkemm forsi f’pajji]i o[ra huma rari [afna, f’Malta jiffurmaw il-ma;;oranza assoluta. FilParlament Ewropew dejjem nag[mel l-argument li “one size cannot fit all” ji;ifieri li regola li ta[dem f’pajji] b[all-;ermanja mhux bilfors li ta[dem f’Malta. G[alhekk irridu noqg[odu attenti biex f’kull de/i]joni li nie[du, nikkunsidraw l-impatt li jista’ jin[ass min-negozji ]g[ar u medji. Irridu naraw li nnegozji ]g[ar igawdu mill-inizjattivi li jkunu qed jittie[du. David Stellini

Roberta Metsola Membru Parlamentari Ewropew PN

L-UE qed tiffa/ilità biex negozji ]g[ar u medji jaffa//jaw l-kri]i ekonomika b’aktar in/entivi u a//ess g[al programmi ta’ fondi fuq livell nazzjonali

MEP Roberta Metsola

: In-negozji micro xorta huma importanti g[at-tkabbir ekonomiku f’Malta? : Ming[ajr dubju, dawn ukoll huma kru/jali g[at-tkabbir ekonomiku f’Malta. Ir-rota talekonomija ddur fuq dawn in-negozji g[aliex jipprovdu lg[ajxien ta’ [afna familji Maltin. Jekk wie[ed i[ares lejn G[awdex jew in-Nofsinhar f’Malta jara li f’dawn in-na[at partikolari, wie[ed isib numru kbir ta’ dawn in-negozji ]g[ar. Dawn il-familji jistaqsu dwar kif id-de/i]jonijiet li jittie[du jaffettwaw l-operat tag[hom u e]empju /ar ta’ dan huwa propju dak li sar ri/entament meta ;iet addottata de/i]joni dwar il-prodotti u l-kontroll tag[hom. F’dan ilpunt, nixtieq ukoll nirringrazzja lill-asso/jazzjonijiet u lg[aqdiet li jirrapre]entaw lil dawn in-negozji g[aliex mag[hom in]omm kuntatt kontinwu biex verament inkun nista’ nirrapre]enta l-interessi tag[hom fil-Parlament Ewropew. Il-messa;; prin/ipali li jg[addu dawn l-g[aqdiet David Stellini

MEP Roberta Metsola

huwa biex noqg[odu attenti [afna [alli ma n]idux obbligi burokrati/i fuq dawn in-negozji. Huwa tajjeb li ti]died ittrasparenza u l-kontabilità madankollu rridu naraw jekk dawn in-negozji ]g[ar jifil[ux g[al dawn l-obbligi ming[ajr ma jkollhom jimpjegaw persuni fuq ba]i full-time biex inkunu jistg[u jikkonformaw ma’ dawn ir-regolamenti. G[alhekk, b[alissa g[addejjin diskussjonijiet dwar l-implimentazzjoni ta’ direttiva ntitolata Single Accounting Directive u ta[t din id-direttiva jekk wie[ed ikollu negozju ]g[ir [afna, ikun jista’ ji;i e]entat minn xi regoli li huma aktar iffukati fuq kumpaniji kbar li jimpjegaw [afna nies.

: G[al [afna snin, in-negozji ]g[ar u medji kellhom problema dwar is-self ming[and il-banek min[abba l-kri]i ekonomika. X’qed tag[mel l-UE dwar dan? : Dan huwa parti mill-pjan ta’ [idma li l-Parlament Ewropew u l-istituzzjonijiet l-o[ra talUE g[andhom biex jaffa//jaw l-kri]i ekonomika. Wie[ed mill-iskopijiet tal-UE f’dan ir-rigward huwa li jkunx hemm ostakoli fl-operat tan-negozji ]g[ar u medji u li jing[ataw in/entivi u skemi ta’ g[ajnuna. Wie[ed minn dawn il-programmi huwa l-programm Jeremy li l-[sieb tieg[u huwa li jg[in lil dawk li jixtiequ jibdew in-negozju tag[hom. Kien hemm ]mien fejn wie[ed kien jaqta’ qalbu milli jibda nnegozju tieg[u g[aliex ma kienx ikollu bi]]ejjed kapital. Issa l-UE qed tag[ti in/entivi u fondi biex aktar ]g[a]ag[ ji;u meg[juna jift[u n-negozju tag[hom. B’hekk l-UE qed tag[milha fa/li biex negozji ]g[ar u medji ikunu kapa/i jaffa//jaw l-kri]i ekonomika permezz ta’ aktar in/entivi u a//ess g[al programmi ta’ fondi fuq livell nazzjonali. David Stellini

MEP Roberta Metsola

: L-UE tag[ti wkoll fondi lil kumpaniji ]g[ar u medji li jkunu jixtiequ ji]viluppaw prodotti innovattivi fis-suq u minn Jannar 2014, il-programm Horizon 2020 se jkun qed jag[mel propju dan? : Iva, wie[ed mill-iskopijiet ta’ Horizon 2020 huwa l-investiment fin-negozji ]g[ar u medji. Dan l-investiment se jkun qed jibba]a fuq ri/erka dwar kif ja[dmu n-negozji ]g[ar u medji u hawn huwa importanti [afna li dawk kull min jirrapre]enta lil Malta fuq livell Ewropew jag[mel il-ka] ta’ Malta. Il-kuntest ta’ Malta huwa differenti u negozju ]g[ir f’Malta ma jikkumparax ma’ negozju ]g[ir f’pajji]i b[all-;ermanja. Permezz tal-Horizon 2020 se nkunu qed na[dmu biex nanalizzaw kif joperaw dawn in-negozji f’pajji]i anke b[al Malta. B’hekk il-politika li se nfasslu fil-le;i]latura li jmiss tkun tassew tirrifletti l[ti;iet tan-negozji ]g[ar u medji. David Stellini

MEP Roberta Metsola

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Opinjoni

Ba;it li jag[ti direzzjoni jew bla direzzjoni

Stefano Mallia Kandidat PN g[all-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew

Fis-sa[na tal-kampanja elettorali l-Partit Laburista wieg[ed [afna. Issa waslet is-sieg[a li jibda jag[ti lill-poplu dak kollu li wieg[du.

l-Gvern Nazzjonalista kien da[[al id-drawwa li jippubblika d-dokument ta’ qabel il-Ba;it u jikkonsulta malimsie[ba so/jali. Hi [a;a sabi[a li dawn l-affarijiet komplew. I]da l-iskop tal-Ba;it hu li jag[ti direzzjoni. L-ewwel Ba;it ta’ kull amministrazzjoni ;dida g[andu importanza spe/jali biex il-Gvern jag[ti sinjal qawwi u /ar ta’ fejn jixtieq jara l-pajji] jasal. Dan hu l-ewwel Ba;it ma[sub u mfassal mill-Gvern Laburista. Ta’ qablu kien tal-Gvern Nazzjonalista. L-istorja u lpantomima ta’ kif g[adda dak il-Ba;it ma jintesew qatt. Lewwel m’g[addiex mill-Parlament imbag[ad e]att wara l-elezzjoni g[adda bil-kunsens ta]-]ew; partiti. Mill-ewwel Ba;it Laburista l-poplu qed jistenna [afna. Qed jistenna mhux xita ta’ flus u benefi//ji, ormaj di;à kwa]i nafu x’se jkunu dawn, i]da direzzjoni ta’ fejn il-Gvern irid iwassal il-pajji]. Fis-sa[na tal-kampanja elettorali l-Partit Laburista wieg[ed [afna. Issa waslet is-sieg[a li jibda jag[ti lill-poplu dak kollu li wieg[du. Li nafu fi/-/ert dwar dan il-Ba;it hu li t-taxxi diretti mhux se jinbidlu [afna [lief li se jitwessg[u il-brackets g[al xi kategoriji u li se jkun hemm ]ieda fit-taxxi indiretti. B’xi mod il-Gvern irid jibbilan/ja l-kotba u ma jistax jistampa l-flus biex jag[mel tajjeb g[ad-defi/it. I]da x’inhu l-pjan tal-Gvern biex l-ekonomija tibqa tikber b’ritmu qawwi? Skemi dubju]i b[al dik tal-bejg[ tal-passaporti huma riskju]i [afna g[ax donnhom jag[tu sinjal li l-gvern m’g[andhux pjan, direzzjoni ekonomika soda, u qed iba]war. Minn fejn ;iet din liskema tal-passaporti f’daqqa wa[da b[al sajjetta fil-bnazzi jafu bih dawk li pproponewha, i]da l-konsegwenzi tag[ha jistg[u jkunu negattivi [afna spe/jalment jekk titnaqqar il-kredibilità ta’ pajji]na. Issemma li se jit[abbar tibdil fis-servizzi so/jali biex dawk li ilhom bla impjieg jit[ajru jfittxu x-xog[ol. Naturalment biex tg[aqqad i/-/irku trid ukoll tipprovdi l-impjiegi. T[abbar li se jkun hemm kontroll akbar fuq in-nefqa tal-ministeri u d-dipartimenti tal-Gvern u din [a;a tajba. Imma l-problema tas-servizz pubbliku hi akbar minhekk. Jisimha nuqqas ta’ effi/jenza u nuqqas ta’ [ila f’/erti oqsma kru/jali li l-ind[il politiku u bla sens li se[[ mill-elezzjoni ‘l

hawn kompla g[arraq flok itejjeb is-sitwazzjoni. Kul[add jistenna li f’dan il-Ba;it il-Gvern jag[ti direzzjoni dwar l-g[anijiet ekonomi/i ewlenin li jrid jil[aq fit-tul. Per e]empju kif qed jippjana li j]id l-investiment, isa[[a[ il-kompettitività u ji;;enera aktar impjiegi? Kif se jwettaq il-pjan tieg[u li jkollna sors ta’ ener;ija r[isa u nadfa, stabbli u konsistenti li sserra[ mo[[ kemm il-familji tag[na kif ukoll l-operaturi ekonomi/i biex ikunu jistg[u jippjanaw g[all-futur? Dan il-Ba;it se jsa[[a[ is-solidarjetà so/jali jew forsi anki din saret tinstema xi ftit antikwata f’Partit Laburista li nesa l-a[mar u g[annaq il-blue? Meta l-qg[ad beda jitmattar hemm b]onn li naraw dawn laffarijiet sew. Il-kompettitività dejjem kienet kru/jali i]da issa saret essenzjali biex jibqa’ jinkiseb l-investiment. Ming[ajr dan ma nistg[ux no[olqu l-impjiegi u ming[ajr ix-xog[ol tikber ittbatija. B[alissa qed jidhru sinjali qawwija li l-ekonomija f’diversi pajji]i milquta [a]in mir-ri/essjoni internazzjonali bdiet tirkupra. I]da g[ad fadal [afna x’isir – l-aktar biex jitfittex jittra]]an il-qg[ad li ]gur se jibqa’ g[oli g[al [afna snin. Fortunatament Malta s’issa irnexxiela tilqa’ g[ar-ri/esssjoni u forsi anki tiskappa. I]da dan kollu jista’ jinbidel f’[akka t’g[ajn. Wisq nib]a’ li jekk il-Ba;it ikun sempli/i “accounting exercise” tkun xi tkun il-[tija g[al dan il-Ba;it ikun bla direzzjoni meta l-pajji] aktar minn qatt qabel g[adu b]onn proprju ta’ direzzjoni. Biha biss ikun hawn is-ser[an il-mo[[. Ba;it b’direzzjoni irid jiddistingwi ru[u bi proposti innovativi, kura;;u]i u fl-istess waqt studjati sew. Huma dawn ilkwalitajiet li jwasslu li/-/ittadini biex jistqarru li l-Bagit g[andu vi]joni g[al pajji]na. G[ada se nkunu nistg[u naqtg[u l-kundanna jekk il-Ba;it hux wie[ed li jag[ti direzzjoni jew jekk hux bla direzzjoni, jekk ilGvern g[andux pjan serju g[al Malta biex din taqbad il-fa]i li jmiss jew le. Wasal il-mument tal-verità meta r-retorika talkampanja elettorali tkun tiswa’ ferm inqas u dak li jg[odd hi lazzjoni fid-direzzjoni ;usta.

Xejn aktar minn arrest illegali

Mario Schiavone Opinjonista

Il-Ministru Manuel Mallia, avukat prim, jaf li dak li sar fuq Norman Vella fil-li;i hu definit biss b[ala arrest. Arrest illegali. Affarijiet tal-mist[ija.

issier iben ta’ ftit xhur jo[ro; mid-dar biex imur g[ax-xog[ol biex jaqla’ l-[ob]a ta’ kuljum g[alih u g[all-familja. Jag[ti l;urnata tax-xog[ol tieg[u. Kif jispi//a middoveri tieg[u u qed i[ejji biex jirritorna lejn id-dar fejn martu u ibnu jkunu qed jistennewh, isib il-pulizija li ma j[allu[x jirritorna lejn id-dar u minflok je[duh mag[hom fl-g[assa. Meta jistaqsi g[aliex ma t[alliex jirritorna lejn il-familja u minflok ittie[ed l-g[assa qalulu li kien qed ikun investigat g[ax allegatament [a ritratti bit-telefon /ellulari tieg[u ta’ ]ew; uffi/jali governattivi, im[allsa tajjeb minn flus ilpoplu, waqt li dawn kienu se jsiefru minn Malta. Il-[addiem ji/[ad li g[amel dan. Il-pulizija tikkonfiskalu t-telefon /ellulari kif ukoll it-tablet (apparat elettroniku ie[or) i]da fihom ma jsibux is-suppost ritratt li [a dan il-[addiema ta]-]ew; uffi/jali governattivi. Minkejja dan, il-[addiem jin]amm g[al erba’ sig[at s[a[ qabel ma t[alla jirritorna lejn id-dar. U rritorna lejn id-dar ming[ajr it-telefon /ellulari u t-tablet. Il-[addiem inzerta li hu Norman Vella. Bniedem li xxog[ol li kien jag[mel qabel ma’ dan il-Gvern Tag[na Lkoll warrbu mill-PBS, g[amlu persuna mag[rufa ma[buba minn [afna filwaqt li o[rajn ma kienux i[arsu lejh b’g[ajn tajba g[ax kien jaqdi dmiru favur il-verità. Importanti li wie[ed i]omm f’mo[[u li ftit tal-;img[at ilu, l-istess Norman Vella, bil-;urament, qal fil-Qorti li l-Prim Ministru Joseph Muscat kien wissieh li g[al kull daqqa li hu (Vella), permezz tal-programmi televi]ivi li kien jie[u sehem fihom jag[ti lill-Partit Laburista, hu (Muscat) kien jag[tih o[ra u jag[tiha fejn twe;;a’. Sal-lum il-Prim Ministru Joseph Muscat ma /a[adx li g[amel din it-twissija. I]da l-Prim Ministru Joseph Muscat, mistoqsi dwar x’ja[seb mill-arrest ta’ Norman Vella fi tmiem il-;img[a li g[addiet qal biss li Norman Vella ma kienx arrestat. U allura l-kuxjenza tieg[u mistrie[a. Nistaqsi: kif jista’ l-Prim Ministru jserra[ ras il-poplu li dan ta’ Norman Vella ma kienx arrest vessatorju. Ma[sub biss biex jipprova jbe]]a’ u jdejjaq lil dan il-[addiem. Forsi

l-pulizija li stennewh kif spi//a mix-xog[ol fl-ajruport, tawh invit biex imur mag[hom l-g[assa, firxulu t-tapit l-a[mar biex jg[addi minn fuqu, lestewlu xi ftit kafè u gallettini sakemm jg[idulu kelma? U allura l-pulizija issa jistg[u ji;u fuq kull /ittadin u jikkonfiskawlu t-telefon /ellulari u t-tablet, hekk, g[al xejn b’xejn? U jibqg[u j]ommu dan l-apparat b’data personali tal-individwu u ma jirritornawhomx qabel i/-/ittadin jag[mel talba formali lill-Qorti biex jing[atawlu [wejj;u lura? L-allegazzjoni hi li Norman Vella, impjegat fit-taqsima talpassaporti tal-ajruport internazzjonali ta’ Malta, [a ritratt b’telefon /ellulari ta’ ]ew; uffi/jali tal-Gvern f’]ona li fiha ma jistg[ux jittie[du ritratti. Norman Vella /a[ad dan kollu u jien nemmen lilu. Jidher li l-post fejn allegatament ittie[ed dan ir-ritratt, mhux veru hu projbit li fih jittie[du ritratti. Fuq it-telefon tieg[u l-pulizija ma sabux is-suppost ritratti. Filfatt hu t[alla jirritorna g[ax-xog[ol qisu qatt ma kien xejn. Allura m’hemm ebda ra;uni li ti;;ustifika l-arrest ta’ dan il[addiem u t-telfien tal-libertà tieg[u g[al erba’ sig[at s[a[. Dan hu abbu] ta’ poter. Din hi tattika ma[suba biss biex tbe]]a’. Gvernijiet Laburisti tas-snin 70 u t-80 di;à w]aw din it-tattika fa[xija fuq numru ta’ /ittadini. Fosthom mieg[i. {afna kienu [asbu u ttamaw li pajji]na mhux se jer;a’ lura g[al dawk i]]minijiet tad-dlam fejn id-demokrazija kienet mhedda kontinwament. Jidher li konna ;eneru]i [afna mal-Gvern ta’ Joseph Muscat. Jidher li l-periklu g[al-libertà u d-demokrazija qed jer;a’ jerfa’ rasu. Irridu nkunu attenti u vi;ilanti l-[in kollu. Illibertà u d-demokrazija rridu ni;;ieldu g[alihom u n[arsuhom kuljum. Is-solidarjetà s[i[a tieg[i hi ma’ Norman Vella u l-familja tieg[u. ?ert li lil Norman dan l-in/ident ta’ min jistmerru se jkomplu jsa[[a[lu d-determinazzjoni li ja[dem favur issewwa. Min ta’ l-ordni biex dan il-[addiem ikun arrestat, imqar jekk g[al erba’ sig[at, g[andu jag[ti kont ta’ g[emilu. Il-Prim Ministru ma jistax ji;;ustifika dan l-a;ir. Il-Ministru Manuel Mallia, avukat prim, jaf li dak li sar fuq Norman Vella fil-li;i hu definit biss b[ala arrest. Arrest illegali. Affarijiet tal-mist[ija. I]da jidher li l-Gvern ma jafx jist[i.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Opinjoni

I/-/ittadinanza Maltija...g[all-bejg[

Sonia Caruana Saydon Opinjonista

Din l-iskema qed turi kemm Muscat ma jimpurtah xejn mill-fama tajba ta’ Malta. G[ax dat-tip ta’ xiri jwaqqa’ lil Malta fil-livell ta’ pajji]i li ji;bdu nies b’[afna dellijiet fuqhom

emmen li/-/ittadinanza Maltija m’g[andhiex tkun g[all-bejg[. I/-/ittadinanza hija l-identità tag[na l-Maltin, però sfortunatament g[al Muscat din l-identità ma fiha lebda sinjifikat. Il-kelma nnifisha turi li min ikollu /-/ittadinanza g[andu jkollu rabta ma’ dak ilpajji] partikolari. Il-PN qed jag[mel sew jg[id li ma jista’ qatt jaqbel maliskema tal-Gvern li qed toffri l-passaport u /-/ittadinanza Maltija lil min g[andu l-flus biex jixtriha. I/-/ittadinanza Maltija g[andha ting[ata biss lil dawk l-individwi li jixirqilhom li je[duha, jew min[abba rabta ta’ ori;ini jew ta’ identità, jew min[abba l-pre]enza u l-impenn tag[hom lejn pajji]na. G[alkemm l-iskema g[andha l-isem ta’ Individual Investor Programme biex taparsi min jakkwistha qed jag[mel xi investiment f’pajji]na, din liskema ma torbotx lil min japplika g[a/-/ittadinanza b’xi forma ta’ investiment ;enwin u sostanzjali li jo[loq ixxog[ol g[all-Maltin u l-G[awdxin. L-iskema m[abbra mill-Gvern g[andha torbot lil min japplika g[a/-/ittadinanza b’xi forma ta’ investiment u li hu ta’ ;id g[al min hu /ittadin. {afna qed jikkummentaw li din l-iskema se sservi biss biex il-Partit Laburista jag[mel tajjeb g[all-[ela u l-g[aruka]a ta’ de/i]jonijiet li qed jie[u. Il-Kap tal-PN Simon Busuttil kien korrettissimu meta waqt djalogu f’Santa Venera stqarr li l-mod kif ]villupat liskema ta/-/ittadinanza turi li l-Prim Ministru Muscat mhux ja[dem fuq livell strate;iku. Muscat sab il-flus biex jimpjega lin-nies vi/in tieg[u, lid-deputati tieg[i f’impjiegi terzjarji u lin-nisa tal-Ministri tieg[u, u issa qed jara kif se ji;bor xi [a;a lura bl-i]jed mod irresponsabbli. Il-PN qed jag[mel sew li jg[id li hemm numru ta’ difetti fl-iskema m[abbra mill-Gvern u li dawn g[andhom ji;u indirizzati. L-iskema li [are; biha Muscat se tag[mel [sara lir-reputazzjoni ta’ Malta. Dan g[aliex l-uni/i pajji]i li sal-lum jag[mlu g[all-bejg[ il-passaport tag[hom bil-

mod kif qed jipproponi l-Gvern, huma dawk li jippre]entaw lilhom infushom b[ala tax havens. L-ebda pajji] tal-UE ma jag[mel g[all-bejg[ il-passaport bil-mod kif irid il-Gvern. Difett serju fl-iskema hu li ma toffri lebda garanziji u m’hemmx g[arbiel sew g[al kull applikant. Dan jo[loq problemi serji g[aliex ifisser li /-/ittadinanza tista’ ting[ata lil nies li ma jixraqilhomx li ting[atalhom jew nies li hemm dubji dwar l-integrità tag[hom. Ag[ar min hekk, l-ippro/essar tal-applikanti g[a/-/ittadinanza mhux se jsir mill-Gvern, i]da se jit[alla f’idejn kumpanija privata li g[andha kunflitt ta’ interess serju, g[aliex filwaqt li se tkun qed tippromwovi l-iskema se tkun ukoll qed tippro/essa l-applikazzjonijiet u tifforma hi rakkomandazzjoni dwar jekk l-applikazzjoni g[andhiex tintlaqa’ jew le. Minbarra hekk, l-iskema t[alli wisq poteri f’idejn il-Ministru fid-de/i]jonijiet ta’ min jing[ata /ittadinanza u min le. U jiena nsaqsi – G[aliex l-ismijiet tal-persuni li jing[ataw i/-/ittadinanza mhux se jkunu pubbli/i? Kieku l-Partit Laburista j]omm mal-weg[di li g[amel, din il-lista jag[milha pubblika ]gur. Wara kollox Muscat wieg[ed li se jkun Gvern trasparenti. Dan huwa nuqqas gravi ta’ serjetà u ta’ trasparenza. Nemmen li l-ismijet g[andhom ji;u ppubblikati jew g[all-inqas ikunu miftu[in g[al skrutinju minn awtoritajiet indipendenti u fuq kollox millOppo]izzjoni biex jigi ]gurat li ma jsir l-ebda abbu] milliskema. X’irid ikollna hu mod kif i/-/ittadinanza mhux tkun mixtrija imma tkun jedd ta’ min jag[mel rabta vera u tajba ma’ dal-pajji] billi jkun residenti f’Malta g[al /ertu ]mien, i[addem il-Maltin u jinvesti f’Malta. Din l-iskema qed turi kemm Muscat ma jimpurtah xejn mill-fama tajba ta’ Malta. G[ax dat-tip ta’ xiri jwaqqa’ lil Malta fil-livell ta’ pajji]i li ji;bdu nies b’[afna dellijiet fuqhom. Ma ninsewx li fama tajba ddum ta[dem g[aliha s-snin, però biex i;;ibha fix-xejn trid ftit ]mien biss.

Nibdew ng[oddu l-kontijiet

Caroline Galea Opinjonista

L-iktar qasam li fih din l-amministrazzjoni waqg[et lura kien il-qasam ekonomiku u dak tax-xog[ol. Waqt li l-qg[ad ]died, rajna ]ieda fil-prezzijiet tal-ikel waqt li l-importazzjoni u l-esportazzjoni majnaw

-editorjal f’gazzetta lokali tal-:img[a 18 ta’ Ottubru li g[adda kien intitolat ‘Reality Check’. L-editorjal kien iffukat fuq dak li g[amel s’issa l-Labour fil-gvern u dak li l-istess gvern jixtieq li a[na nemmnu li g[amel. Bla tlaqliq din il-gazzetta kellha kliem xejn sabi[ g[al kif pajji]na tmexxa f’dawn l-ewwel seba’ xhur ta’ gvern Laburista. Bla tlaqliq l-istess editorjal jistaqsi darba u darbtejn, x’inhi d-direzzjoni vera ta’ dan il-gvern. Gvern Laburista ‘;did’ li wieg[ed tant u tant f’bosta oqsma. Gvern ;did li weg[idna fuq li weg[idna li kellu roadmap /ara fl-ekonomija, fl-edukazzjoni, fil-meritokrazija, fil-pjan ener;etiku u bi]ibilju oqsma o[ra. Tassew f’[in minnhom l-istess editorjal jakku]a lill-Labour li issa b[allikieku nsew x’qalu u ta[t xi forma jew o[ra qeg[din joperaw b[al-lejl min-nhar. F’[in minnhom jiddeskrivi lil dan il-gvern li qieg[ed ibati minn amne]ija! Intant, il-poplu g[adu jistenna l-g[e;ubijiet kbar li kellu lest g[alina hekk kif tela’ fil-Gvern il-Labour. Issa tifhmunix [a]in! Kul[add jifhem li Ruma ma nbientx f’;urnata. I]da fl-istess [in il-qawl Malti jg[id li l-;urnata mill-ewwel turik. Tabil[aqq dawn it-30 ;img[a kienu, [alli ng[idu hekk, pjuttost movimentati. Sar taqlib kbir. Taqlib g[at-tajjeb? Dak ji;;udikah ilpoplu! Ittie[du de/i]jonijiet li [awdu mhux ftit lil kull min isegwi bir-reqqa l-politika. Mill-ewwel bdejna bil-banda hekk kif il-Gvern ta’ Muscat ifforma l-ikbar kabinett li ra pajji]na. Illum g[andna xejn inqas minn 23 deputat li g[andhom xi kariga Ministerjali jew ta’ Segretarju Parlamentari. Kabinett li se jiswa lil pajjizna 100 miljun ewro fuq [ames snin. Il-[atriet mg[a;;lin ta’ diversi individwi f’po]izzjonijiet g[olja u l-iskartar ta’ tant nies b’esperjenza qajmu mhux ftit l-attenzjoni f’pajji]na. Biex tkompli tg[axxaq, issa l-Gvern deherlu li lil dawk id-deputati li ma setax jag[milhom min-

istri g[andu jla[[aqhom Chairpersons jew Kapijiet ta’ xi Awtorità jew o[ra. Fuq livell Ewropew inxteg[let ni//a ta[raq fuq it-tema tal-immigrazzjoni li f’dawn l-a[[ar ;img[at il-Gvern qieg[ed jag[mel minn kollox biex imewwet. Il-po]izzjoni intransi;enti li pprova jrewwa[, ma tantx ni]let tajjeb malimsie[ba tag[na Ewropej. L-a;ir ta’ dan il-Gvern qieg[ed bil-mod il-mod inaqqar mill-kredibbiltà ta’ pajji]na. Kredibbiltà li bnejna wara snin ta’ diplomazija g[aqlija u sens ta’ r;ulija u serjetà. I]da na[seb li l-iktar qasam li fih din l-amministrazzjoni waqg[et lura kien il-qasam ekonomiku u dak tax-xog[ol. Waqt li l-qg[ad ]died, rajna ]ieda fil-prezzijiet tal-ikel waqt li l-importazzjoni u l-esportazzjoni majnaw. Dak li kellu jkun gvern li ma j]idx taxxi issa beda jbiddel id-diska u di;à nafu li fil-Ba;it ta’ g[ada, se jkun hemm ]ieda sostanzjali fit-taxxi li rridu n[allsu a[na kollha kemm a[na. Intant, f’dawn is-seba’ xhur l-unika farka ta’ idea kif in]idu d-d[ul kienet il-famu]a bejg[ ta’ /ittadinazi lill-barranin li jifil[u j[allsu. Stil ie[or li xejn ma jawgura tajjeb hu l-politika ;dida Laburista tal-u-turns. F’dawn is-seba’ xhur konna xhieda ta’ diversi de/i]jonijiet li minn jum g[all-ie[or jinbidlu. B[allikieku l-istrate;ija politika hi b[al xi st[arri; u jekk xi [a;a ma tintg[o;obx inbiddluha ni;ru [alli ma ndejqu lil [add! L-a[[ar e]empju klassiku hu dak dwar l-istima ta’ taxxi li se jidda[[lu fil-Ba;it. F’[in minnhom, il-Gvern iwieg[ed lill-Kummissjoni Ewropea li se j]id 50 miljun ewro f’taxxi, imbag[ad ftit jiem wara jg[id li dan mhux hekk u se j]id [afna inqas! Intant nistennew il-Ba;it li ;ej li forsi jag[tina indikazzjoni tad-direzzjoni li biha pajji]na jkompli jimxi ’l quddiem g[aliex s’issa ftit li xejn g[ad g[andna fuqiex nomog[du!

Aktar dwar Religio et Patria

Ni]]i [ajr lil Simon Mercieca g[all-kummenti po]ittivi tieg[u (il-mument 12 ta’ Ottubru, 2013) g[allittra tieg[i fl-istess gazzetta (6 ta’ Ottubru, 2013). L-a[[ar paragrafu qanqalni biex nikteb ftit ie[or: “Ma na[sibx li hu a//identali li Patri Gejtanu Pace Forno ju]a dan il-motto ta’ Religio et Patria fl-istess sena li jfaqqg[u r-rivoluzzjonijiet tal-1848 malEwropa kollha.” Dan hu dak li ktibt, filktieb li qed in[ejji g[as-sena d-die[la: Marija Santissima u l-Appostlu San Pawl Patruni ta’ Malta u G[awdex. Ktibt, b’referenza g[as-snin 18451850: “Dak li kien qanqal lill-Isqof Sant kien il-bi]a’ minn dak li kien qed ji;ri flEwropa, kwa]i kollha u mhux b’anqas min[abba linkwiet politiku ta’ bejnietna mal-Gvern Imperjali ta’ Malta u Londra.” Kmieni fl-1848, l-Isqof il;did ta’ Malta, Monsinjur Publius Mario Sant (18471857) kien ;ab id-djo/esi (wa[da) ta’ Malta u G[awdex u b’mod kanoniku l-:ie[ Marjan ta’: Marija Santissima Ta[t it-Titlu talAssunta – Patruna Ewlenija ta’ Malta u G[awdex – AD1848. Dan kollu kien se[[ b’reskritt – indult spe/jali g[ad-djo/esi ta’ Malta blisem ta’: Meliten –

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Ittri lill-Editur

Beatissimae Virginis Mariae Cultiem... talKongregazzjoni tar-Riti, datat 18 ta’ Frar 1848, blapprovazzjoni tal-Papa Piju IX u permezz ta’ promulga: Ittra Pastorali tal-Isqof Sant datata 14 ta’ Mejju 1848. Din l-Ittra Pastorali tispi//a hekk: “Amatela Sinceramente (lillMadonna) e voi vedrete nuovi e più abbondati benedizioni Scender copiose, come noi vel desideriamo sulla comune nostra Patria.” Fi tmiem l-Ittra Pastorali tieg[u, l-Isqof Sant ma kienx qal: “nazione”; “isola#isole” jew “djo/esi” jew kien semma ’l Malta tag[na b’isimha, kif tant kien g[amel tul l-Ittra Pastorali tieg[u, imma kien g[a]el in-nom PATRIA! Din il-kelma nkitbet darba biss. Kienet kelma tqila f’dawk i]-]minijiet b’konnotazzjoni politika ta’ nazzjonali]mu. Ma kienx iddejjaq ju]aha meta l-kun/ett politiku ta’ Religio et Patria kien fl-aqwa tieg[u, almenu xhur qabel ma kien twebbel Patri Gejtanu Pace Forno g[all-iskola tieg[u. L-Isqof Sant kien dam Isqof ta’ Malta g[axar snin, 1847-1857, g[alkemm miet fid-29 ta’ Ottubru 1864. U ’l min ta[sbu li kienu g[amlu ku;itur u su//essur ta’ Sant? B’effett mill-10 ta’ Di/embru 1857 kien in[atar Patri Gejtanu Pace Forno b[ala Isqof ta’ Malta!

Walter Camilleri Santa Venera

Xi jfissru dawk it-8,400

Aktar kmieni din is-sena, it-televi]joni xandar li f’pajji]na g[andna 8,400 tifel u tifla li jie[du [siebhom ;enitur wie[ed biss. Xi jfisser tag[rif b[al dan? Aktarx li jfisser li s-so/jetà tag[na, mil-lat so/jali u aktar minn dak reli;ju], marret tassew il-ba[ar! Ma jfissirx li dak in-numru jg[id li hemm daqshekk familji mkissra. G[aliex? G[ax jista’ jing[ata l-ka] li, f’dawk it-8,400, hemm xi ;enituri li mietu jew li huma msefrin biex jaqilg[u l-g[ajxien anki g[al uliedhom. I]da dak in-numru huwa ]gur wie[ed li j[asseb serjament dwar is-sa[[a tal-familja tag[na. Numru kbir [afna ta’ familji mkissra. Tfal b’;enitur wie[ed biss jie[u [siebhom! U l-ie[or jew l-o[ra x’sar minnhom? Fejn qeg[din? Abbandunaw lissie[ba jew sie[eb tag[hom? Qeg[din ma’ sie[ba jew sie[eb ie[or? Fi kliem ie[or, qeg[din jg[ixu [ajja bog[od minn Alla? Ma jimpurtahom xejn millidea ta’ familja u ta’ wlied? Qeg[din jag[tu kwadru ikrah ta’ Malta Nisranija u qeg[din fit-triq tat-telfien etern? Wasal i]-]mien li jsir studju xjentifiku dwar il-qag[da talfamilja Maltija, li minnu jo[or;u rakkomandazzjonijiet biex il-familja b[ala istituzzjoni tissa[[a[. Ng[id g[alija, nie[u gost meta nara lill-poplu tag[na

ji//elebra l-festi. Tant festi reli;ju]i u kemm festi li huma biss so/jali. Meta poplu ji//elebra festi reli;ju]i, barra l-idea so/jali tal-festa, hemm ukoll dik reli;ju]a. Il-[a;a tg[idli li dawk innies kollha, mod jew ie[or, huma mi;buda lejn il-qaddis protettur tag[hom, jistmawh u ji//elebrawlu l-festa tieg[u. Huma mi;buda lejn il-knisja tag[hom, anki jekk forsi ma jmorrux kull meta suppost imorru, u g[andhom sens reli;ju]. Meta ni//elebraw festi li huma biss so/jali, b[alma huma /erti okka]jonijiet li jin]ammu fuq il-Fosos talFurjana, ukoll m’hemm xejn [a]in. Anzi huma okka]jonijiet li juru /erta g[aqda fisso/jetà u /ertu apprezzament ta’ sforzi /ivi/i u kulturali. Naturalment dment li kollox jimxi kif titlob so/jetà edukata u bog[od minn sentimenti kundannabbli u m;iba li tirrifletti [ajja materjali ]]ejjed! Knisja u gvern jag[mlu tajjeb jinkora;;ixxu dawn ilfesti, jie[du huma wkoll sehem fihom u jg[inuhom bilmezzi fid-dispo]izzjoni tag[hom. I]da tant festi reli;ju]i u so/jai, imbag[ad, 8,400 tifel u tifla b’;enitur wie[ed biss jie[u [siebhom! Ma nafx x’naqbad ng[id! {lief li a[na n-nies tal-Knisja, u mhux biss is-sa/erdoti, g[andna responsabbiltà enormi quddiem Alla u s-so/jetà. Responsabbiltà li assolutament ma tridx li nieqfu la biss u lanqas i]]ejjed f’dawk li huma biss festi!

Sa/erdot

G[awdex

Il-lezzjoni ta’ Priebke

Priebke qajjem protesti kbar anki wara mewtu

X’lezzjoni tawna bi Priebke! Priebke kien ;ab ru[u [a]in [afna fit-Tieni Gwerra Dinjija. Issa miet f’g[omor avanzat [afna. F’ebda knisja ma riedu jda[[luh. U g[amlu sewwa [afna, almenu g[ax taw lezzjoni lid-dinja, ji;ifieri lil dawk il-bnedmin li jridu li d-dinja timxi kontra dak li jrid Alla. A[na qeg[din naraw din lim;iba tajba f’pajji]na minna[a tal-awtoritajiet? Tant lawtoritajiet tal-Istat kemm dawk reli;ju]i? Assolutament le! Il-projbizzjoni min-na[a tat-tmexxija l-aktar g[olja talKnisja te]isti, iva. I]da t-twettiq tag[ha lanqas biss nafu kif ikun! Assassini, koppji mhux mi]]ew;a li jg[ixu flimkien fi stat ta’ dnub mejjet, Insara li [ajjithom qatt ma jid[lu fi knisja! Nies tan-negozju [allelin fil-bera[ u bla ebda ra]an (mhux kul[add g[ax hemm l-onesti). U mbag[ad, meta jmutu, jing[ataw funerali reli;ju]i u bl-aqwa solennitajiet fil-knejjes tal-parro//i! Jekk mhux anki knejjes /entrali b[alma huma l-katidrali! Dan l-istess Knisja uffi/jalment tipprojbih. Imma xorta wa[da l-awtoritajiet reli;ju]i u /ivili tag[na j]ommuh u jag[tuhulna! Kienet tipprojbih fil-kanoni 1240 u 1241 talKodi/i tad-Dritt Kanoniku lQadim. U tipprojbih fil-kanoni 1184 u 1185 tal-:did. Dan xi jfisser? Ifisser rispett uman! Ifisser li taqa’ u tqum mill-projbizzjonijiet uffi/jali tal-Knisja. Ifisser li ma tridx tg[allem lill-poplu li g[andu jimxi ta’ Nisrani jekk irid funerali reli;ju]i talInsara! Iva, barra minn pajji]na, ilKnisja tatna lezzjoni fil-ka] ta’ Priebke. Ma [arsitx lejn u/u[ umani. {arset biss lejn Alla u l-ordnijiet tieg[u! Tg[id a[na, anki l-mexxejja reli;ju]i tag[na, g[ad naslu xi darba g[al dan il-komportament?

?ittadin onest G[awdex

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Ittri lill Editur

Bla sej[a

Tal-Labour iddefendew il[atra bla sej[a g[all-applikazzjonijiet ta’ Sai Mizzi (€400 kuljum) g[ax qalu li tant hi kwalifikata. Lil Simon Buttigieg (eks sur;ent tal-pulizija) [atruh A;ent Kap Operations tal[abs ukoll bla sej[a g[all-applikazzjonijiet. Jg[idilna ftit Toni Abela, deputat mexxej tal-Partit Laburista, jekk il-ka] ta’ Simon Buttigieg jaqax ukoll fil-kategorija ta’ “fejn se ssib kwalifiki b[al dawn.” Il-Labour bla mist[ija ta’ xejn qed i[addem nepoti]mu sfrenat! . Caruana Il-Marsa F

Kwalifiki

Fil-ka] tal-[atra tal-mara talMinistru Mizzi ma [ar;itx sej[a g[all-applikazzjonijiet. Qalu li kienet tkun superfluwa g[ax il-kwalifiki li g[andha, tal-g[a;eb, m’hawnx b[alha! Fil-ka] però biex isir xog[ol dwar l-indafa f’xag[ar it-tfal fl-iskejjel kollha tal-gvern ukoll ma [ar;itx sej[a g[allapplikazzjonijiet. Allura, Alan Gatt tal-[wienet Top Brands tal-{amrun b[assinjura Mizzi m’hawn [add kwalifikat daqsu biex ilkumpanija tieg[u tag[mel dan ix-xog[ol fl-iskejjel marbut mas-sa[[a ta’ wliedna? Orwell

I]-}ejtun

Ma jafux

1) Mela l-Ministru Anton Refalo ma jafx g[al liema policy kien qed jirreferi l-Prim Ministru tieg[u meta qal li hu (il-Ministru Refalo) kien ipprova jimxi mal-policy li te]isti fil-Gozo Channel u fejn spi//a sospi] [addiem tal-

kumpanija g[alxejn b’xejn! 2) Mela l-Ministru Chris Cardona stqarr li ma kienx jaf bl-impjieg ta’ Sai Mizzi, ilmara ta’ sie[bu l-Ministru Konrad Mizzi fil-Malta Enterprise. Cardona lanqas ma kien jaf bil-[atra mill-Malta Enterprise ta’ Shiv Nair b[ala konsulent, li hu skwalifikat g[al g[omru mill-Bank Dinji min[abba korruzzjoni u frodi. 3) Mela skont dak li qal ilMinistru Evarist Bartolo hu kien l-a[[ar wie[ed f’Malta li sar jaf li l-Ministeru tieg[u kien waqqaf l-istipendju u lismart card lil /erta kategorija ta’ studenti. Meta ta spjegazzjoni wera li ma kienx jaf blemenda g[all-avvi] legali 327 li da[al fis-se[[ is-sena l-o[ra. 4) Mela l-Prim Ministru issa stqarr li ma kienx jaf li Shiv Nair kien black-listed millBank Dinji. G[amlu d-due diligence u ma rri]ultalhom xejn [a]in! Mhux Gvern g[andna i]da kompetizzjoni ta’ min ma jafx l-aktar! Governanza tajba

Il-Birgu

Negli;enza

Il-Prim Ministru Joseph Muscat stqarr li ma kienx jaf li s-sensar Shiv Nair kien re;istrat fuq il-lista s-sewda tal-Bank Dinji. Imma l-Gvern Laburista qal li g[amlu list[arri; ne/essarju dwar dan l-individwu u ma rri]ultalhom xejn! Nixtieq inkun naf jekk wara kollox hux veru li g[amlu investigazzjoni. Min g[amel din l-investigazzjoni, li b’kulma nafu s’issa tirri]ulta f’negli;enza kbira? Forsi xi uffi/jal fdat tal-gvern jew xi konsulent milli [atru dan la[[ar? Dan g[al ra;uni ta’ accountability kif wieg[ed Joseph Muscat. Mario Calleja

Tas-Sliema

Il-PM u l-Ministri bi prijoritajiet differenti

Mhix

l istess prijorità

Skont it-Times of Malta ta’ nhar l-Erbg[a 23 ta’ Ottubru, il-Prim Ministru qal li l-prijorità tal-gvern tieg[u hi li jo[loq ix-xog[ol g[allG[awdxin f’G[awdex stess. Din hi weg[da elettorali o[ra ta’ Joseph Muscat. Jidher li xi Ministri tieg[u jew ma jafux b’din il-prijorità inkella ma jaqblux mieg[u. Di;à nafu li l - Ministru

tal - Edukazzjoni Evarist Bartolo ppermetta li g[axar g[alliema G[awdxin ji;u trasferiti minn G[awdex g[al Malta . Issa f ’ dawn il jiem smajna li l - Ministru tas - Sa[[a Godfrey Farrugia kellu opportunità li jibg[at minn Malta numru ta ’ ECG Technicians G[awdxin biex ja[dmu fl - Isptar :enerali ta ’ G[awdex fit - taqsima tal - ECG fejn hemm nuqqas kbir ta ’ [addiema . X ’ g[amel ? Minflok g[amel hekk , naqqas kwa]i bin - nofs il [inijiet li fihom kien jing[ata ta ’ kuljum dan is servizz lill - pubbliku biex b ’ hekk naqqas ukoll l opportunità ta ’ “ xog[ol g[all - G[awdxin f ’ G[awdex stess ”. Minn hawn jidher /ar li lprijorità tal-Ministri mhix ilprijorità tal-Prim Ministru. IlMinistri [siebhom biex jixxa[[u mal-poplu G[awdxi. Tant hu minnu dan li qed intenni, li l-Ministru Godfrey Farrugia ppermetta lillMinistru g[al G[awdex jie[u [addiem minn din l-istess taqsima biex ja[dem mieg[u fil-Ministeru tieg[u meta kif

nafu, hemm b]onn kbir tieg[u u ta’ o[rajn fl-ECG. Ma nafux x’inhu jag[mel dan l-ECG Technician inkella x’servizz jista’ jag[ti fil-Ministeru g[al G[awdex. Kien ikun a[jar kieku Anton Refalo g[amel xi [a;a biex jipperswadi lil sie[bu lMinistru tas-Sa[[a jieqaf minn dawn il-mi]uri ta’ awsterità li qed jie[u ta’ spiss fl-Isptar :enerali ta’ G[awdex milli jibqa’ b’[alqu mag[luq, b’idejh marbutin fuq ]aqqu ma jag[mel xejn. Bil[aqq, g[ax kont insejtu li/-Chief of Staff tal-Ministeru g[al G[awdex. Jg[idu li dak po;;ieh hemm Joseph Muscat biex jara li l-programm elettorali dwar G[awdex jitwettaq. Jidher li l-missjoni tieg[u qed tfalli bil-kbir g[ax flok ji]diedu, qed jonqsu s-servizzi minn G[awdex, kif qed ji;ri wkoll fl-impjiegi fis-servizz pubbliku ta’ G[awdex. I]]ieda fis-servizzi pubbli/i u flimpjiegi f’G[awdex, it-tnejn kienu mweg[din filProgramm Elettorali Laburista. Mario Saliba

Ir-Rabat, G[awdex

It-twaqqif tal-Federazzjoni tal-Malta Mixed Il-50 anniversarju ta’ bosta tifkiriet ta]-]g[o]ija – nostal;ija tas-snin sittin Noel D’Anastas

ndanastas@gmail.com ■ L-ewwel parti ta’ dan l-artiklu dehret nhar il-{add li g[adda

B[al dan i]-]mien 50 sena kien in[ass il-b]onn li titwaqqaf Federazzjoni biex tara li l-organizzazzjonijiet fil-clubs ikunu sistemati/i u l-attivitajiet tal-clubs rispettivi ma jin]ammux f’xulxin. L-I.C.E. kien sejja[ g[al g[aqda s[i[a bejn il-clubs fi ]mien meta dawn kienu qed jiffa//jaw oppo]izzjoni kbira mhux biss fil;urnali i]da anki minn xi skejjel talKnisja. It-twelid tal-Federazzjoni tal-Malta Mixed Youth Clubs kien nhar l-24 ta’ Ottubru 1963. Matul is-sitt xhur ta’ qabel, il-[sieb kien qed jhewden f’mo[[ Jean Agius u Tony Cassar Darien biex tit[addan solidarjetà bejn il-clubs u ti;;ieled il-kurrenti ‘medjevali’ fit-theddida tal-libertà moderna. Il-clubs kienu ;ew avvi/inati permezz ta’ ittra i]da [amsa kienu li wie;bu. Dawn kienu I.C.E., Teensville, Jiveland, Gayteens u lValentines. Il-Goodtimers ukoll kienu fost l-ewwel li ng[aqdu. Mag[hom bdew ji]diedu clubs o[rajn. Kien hemm madwar 550 membru. Fit-22 ta’ Ottubru kienet saret laqg[a apposta fil-club tal-Gayteens u twaqqaf l-ewwel kunsill, iffurmat mill-president Jean Agius, segretarju Joe Borg li wara Louis Bonello kien [a postu; te]orier Anton Fiott u lmembri l-o[ra kienu Renald Spiteri, Neville Debono, J. Coleiro u Pace

Asciak. Tony Cassar Darien kien ilPRO. L-arma tal-Federazzjoni kellha sentiment ta’ identità Maltija, bil-kuluri a[mar ta’ Malta, isfar tal-Papa u labjad b[ala sens ta’ g[aqda. L-arma wriet ukoll il-farfett. Nist[ajjel irromanti/i]mu ta’ Anastasju Cuschieri – il-farfett hu sabi[, [afif itir. Fi]-]mien ta’ Malta Kattolika aktar mill-Papa, bilfors kien je[tie; li dawn il-clubs jidhru ‘qaddisa’ jekk wie[ed ried jakkwista l-membri, anki jekk dan forsi kien g[all-bidu biss. Wie[ed ried iqis li l-;enituri kienu jserr[u rashom jekk uliedhom kienu jkunu m[arsa minn xi [add bis-suttana. Fil-fatt, l-ewwel dehra uffi/jali talFederazzjoni kienet is-sehem fil-korteo ta’ Kristu Re, [ajr lil Fr J. Magro, President tal-Kumitat g[all-festivitajiet ta’ Kristu Re u l-PRO tal-Kurja, Fr S. Galea. Kienu mxew fuq quddiem Jean Agius, Joe Borg u Tony Cassar Darien tal-Federazzjoni u warajhom Patrick Farrugia, Joe Gauci u Charles Vella, rappre]entanti o[ra tal-Mixed Youth Clubs. Kien hemm ukoll membri tal-I.C.E., fosthom dawk li kellhom x’jaqsmu mad-Debating Society and Drama Circle mmexxija minn Norman Lowell u Tony B. Barthet. Warajhom, fi tliet ringieli, ;ew ittfajliet u warajhom is-subien imfarfrin lebsin eleganti u g[al darba, serji. {afna qalu li l-korteo kien qisu sfilata tal-moda. Nikkwota lill-artikolist fin-newsletter ICE Clique fil-[ar;a spe/jali taxxitwa tal-1963 li kienet tinbieg[ sitt soldi, li ;ab in-nom de plume Neirad – mhux g[ajr [lief Tony Cassar

Il-Mixed Youth Club I.C.E. li fih kien hemm bosta ]g[a]ag[ membri, fosthom Jon Lukas (Woodenman), [uh Jean Agius, Tony Cassar Darien u anke Norman Lowell

Darien – “Others tried to resemble us beginning from the Beatles to Lola tal-Grocer. There were also some who tried to join us although being over seventy years old...” Kienu impressjonaw g[all-organizzazzjoni, g[as-serjetà u lkoll kantaw l-innu ta’ Kristu Re. I]da g[aqdiet

The Malta Bums, li ori;inarjament kienu jisiimhom The Bums, kien l-ewwel grupp Malti li fis-sittinijiet irrekordja l-ewwel diska bil-Malti – Viva Malta. Hawn jidhru l-membri tal-Malta Bums waqt ir-recording ta’ Viva Malta fil-:ermanja

o[ra, inklu]i dawk reli;ju]i, kellhom il-plakards jew banner li ddefiniehom, i]da l-Federazzjoni l;dida ma t[allietx turi l-identità tag[ha. Matul ix-xhur tat-twaqqif tag[ha, il-Federazzjoni ddeplorat l-in;ustizzji kontra l-membri ta’ dawn il-clubs kif ukoll is-sehem f’attivitajiet varji, fosthom laqg[at ma’ Mixed Youth Clubs barranin u kuntatti ma’ organizzazzjonijiet ta]-]g[a]ag[ minn madwar id-dinja, inkluz il-World Assembly of Youth. Fil-perjodu li Youth Club kien ikun qed jistenna bil-[rara l-permess talftu[ mill-Pulizija, il-Federazzjoni kienet torganizza laqg[a kulturali u dibattitu kif ukoll tinforma lill-media dwar il-club il-;did. Dawk li dak i]-]mien kienu attivi f’xi wie[ed minn dawn il-clubs ]gur jiftakru l-famu] rally fil-pjazza ta’ Fra Diego fil-{amrun. Id-diskors imqanqal kien iffukat g[al g[ajnuna mill-Gvern lill-Mixed Youth Clubs kif kien qed jg[in lil clubs o[ra li kellhom il-privile;; li ma j[allsux taxxa fuq id-divertiment. Fid-19 ta’ Lulju 1964, waqt varjetà fit-teatru tal-Università fil-Belt, kienet qamet ri]oluzzjoni biex dawn il-clubs ikollhom g[ad-dispo]izzjoni l-u]u tas-swali tal-iskejjel. Illum dawn il-clubs ilhom bosta snin li spi//aw – huma biss tifkiriet ta]-]g[o]ija ta’ dawk li llum qab]u ssittin sena. L-età g[amlet tag[ha! I]da dak i]-]mien kien il-preludju tal-progress li n]amm matul dawn issnin. U tismag[hom jg[idu, “konna nie[du gost ta’ veru... u bix-xejn!”

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Mu]ika

d Youth Clubs

Il-grupp The Echoes idoqq fit-Teatru tar-Radio City fil-{amrun. The Echoes kien wie[ed mill-gruppi fost l-aktar mag[rufa b[al The Graduates u The Boys

Kienet komuni li fil-kazini tal-baned kien isir dance bis-sehem tal-iskiffle jew beat groups lokali. Hawn jidher il-grupp The Luvers waqt dance li kien sar fil-kazin tal-banda Konti Ru;;ieru fir-Rabat nhar is-7 ta’ Novembru 1965

KUMMENTI TA’ W{UD MILL-PROTAGONISTI Jon Lukas Woodenman

Tony Cassar Darien

Il-clubs prin/ipali kienu t-Teensville u l-I.C.E. u kien hemm daqsxejn kompetizzjoni wkoll mill-Coloradoes, imma lkbar kienu t-Teansville u l-I.C.E. Tony Cassar Darien dejjem kellu f’mo[[u l-ideal ‘to project’. Darba kien ;ie fuqi u qalli: “Inti g[andek talent imma dejjem [allejtu mag[luq, Ift[u.” G[adni sal-lum niftakar dak il-kliem. Tony kien dejjem fid-drama. Jean kien persuna rivoluzzjonarja. Kien dejjem kontra s-sistema. Il-[sieb kien ta’ [ija li jsemmi l-club Institute for Cultural Exchanges imma l-isku]a kienet li biex i[ajjar il-;enituri jer[u ftit lit-tfajliet, min[abba li f’dak i]-]mien ilbniet riedu jkunu d-dar sat-8.30 p.m. u d-9 p.m., allura kien i;ib qassis g[addances. Min[abba f’hekk kienu j[alluhom imorru u forsi jdumu ftit aktar. Kienu jid[lu fit-toilet ibiddlu, jilbsu l-miniskirts, lipstick e//. Meta jkunu sejrin lura d-dar kienu jer;g[u jid[lu fit-toilet ibiddlu g[all-[wejje; li jkunu ;ew bihom u jnaddfu wi//hom. Kien hemm wisq restrizzjonijiet. A[na ma konna nag[mlu xejn [a]in! Konna kontra l-istituzzjoni, ribellu]i. Kont wie[ed minn tal-ewwel li libsu ljeans f’Malta. Niftakar li l-ewwel darba li kantajt f’band kienet ma’ The Fenders, il-band ta’ Louis Grech, illum Ministru. Dan kien wara li l-kantant tag[hom Sunny Monte kien mar lIngilterra.

Jien kont ;ejt involut fl-Institute For Cultural Education (I.C.E.) li kien imexxi n-nutar Maria Vincenzo Pellegrini, bniedem istruwit b’konnessjonijiet validi mal-Arti u t-Teatru. Jean Agius kien qalli li offrielna niffurmaw il-Youth Section tal-moviment li kellu s-sedja tieg[u l-Belt u talabni ng[inu min[abba li kelli xi kuntatti kulturali. Kelli ammirazzjoni kbira g[an-Nutar. Min[abba li sibna oppo]izzjoni ferm akbar milli stennejna (l-aktar min[abba l-element ta’ mixed (boys u girls) mill-bidu [assejt l-importanza li ning[aqdu ;o federazzjoni biex inkunu b’sa[[itna u nuru illi ‘we were here to stay’. L-I.C.E. kien demokratiku tassew fi ]mien meta ddifferenza fil-klassijiet kienet qawwija [afna, l-aktar fl-iskejjel u l-kulle;;i. Meta waqqafna l-Federation, niftakar is-suspetti kbar li kellha lawtorità dwarna. Fil-laqg[at malKummissarju De Gray u l-Ar/isqof Gonzi kont t[ossok ‘accused, tried and found guilty’ qabel ma tg[id kelma wa[da. Imma ma’ kull ;urnata li tg[addi beda jinkiseb appo;; u l-feedback kien ikun tant tajjeb li bdejna nrabbu l-kunfidenza. {assejna l-importanza li nuru li kontra kif kienu ja[sbu lawtoritajiet ma konniex qed nu]aw ilklabbs biex nipprattikaw ‘sex, drugs & rock n roll’. Insistejna fuq l-element kulturali b’debating society,

Jon Lukas Woodenman hu asso/jat ma’ din ir-rivoluzzjoni ]ag[]ug[a tas-sittinijiet. Hu kien mar l-Ingilterra u rrekordja d-diska Can’t afford to lose li g[amlitlu tant su//ess f’diversi pajji]i fil-bidu tas-snin sebg[in

Tony Cassar Darien b[ala atturi fi ]mien ]g[o]itu

[ar;iet kulturali e//. U ridna nipparte/ipaw f’kull issue li [assejna kienet tolqot [ajjet i]-]g[a]ag[. L-I.C.E. konna norganizzaw dances (Regina Hall u Alhambra Tas-Sliema u o[rajn) bi stil uniku. Kien il-bidu tal-bands (l-aktar kitarri u perkussjoni) differenti mill-ensembles ta’ Oscar Lucas, id-Dowlings, Vinnie Vella li kienu komposti minn strumenti tal-wind, il-brass u xi pjanu. Ilmu]i/isti fil-bands tag[na kienu setg[u ji//aqalqu a[jar mar-ritmu mu]ikali ta’ songs popolari fil-Hit Parade u kienet tin[oloq intimità u atmosfera mal-membri tag[na. Kont ninsisti fuq tip ta’ stagemanagement li jinkora;;ixxi l-membri jipparte/ipaw bl-aktar mod possibbli. U dawn id-dances tag[na kienu hit. Il-pulizija b’mod paj]an ma kinux jonqsu jittawlu biex jaraw x’qed nag[mlu.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Safar

L-Arc de Triomphe mibnija fuq stil Neo-Klassiku hi fost l-aktar monumenti mfittxija f’Pari;i. Il-monument kien ikkummissjonat mill-Imperatur Napuljun fl-1810 u tlesta bejn l-1833 u l-1836.

I/-/entru kummer/jali La Fayette mog[ni bis-sbu[ija waqt li joffri g[a]la kbira ta’ [wienet imfittxija minn turisti u nies tal-lokal

Versailles jibqa’ stampat f’mo[[ kul[add b[ala l-akbar palazz fl-Ewropa, bil-parti /entrali tieg[u armata bil-;miel u b’dik l-arti li kien rama r-Re Lwi;i XIV, li jixhdu l-kobor, il-qawwa u l-kultura ta’ dan ir-re

Il-Katidral ta’ Notre Dame hu wie[ed mill-akbar e]empji ta’ arkitettura Gotika u fost l-aktar mag[rufa fid-dinja bi storja ta’ aktar minn 800 sena

Pari;i…sinjura fil-kultura, fl-ikel u xalata g[ax-xiri

Fit-Tramuntana ta’ Franza… Pari;i hija vetrina ta’ storja li tmur lura s-snin, kif jixhdu l-monumenti li tilqa’ fiha. F’dan il-vja;;, Euchar Mizzi, tour leader mal-Eurotours, ilaqqg[ek mal-postijiet l-aktar imfittxija minn miljuni ta’ turisti li j]uru din il-belt mog[nija b’kollox. jata ta’ xiri ta’ kwalunkwe ;eneru. Xiri minn tip ta’ ]g[a]ag[ delinkwenti. attrazzjonijiet li jift[u l-;img[a kollha Importanti li dak il-post li tkun se qatt tassumi li n-nies tal-lokal se Qatt mhu bi]]ejjed li wie[ed ta’ [wejje;, xiri ta’ apparat teknolo;iku, Anke z-zona ta’ Montmarte, in-na[a b[all-Eiffel Tower, Arc de Triomphe, ]]ur, tkun taf il-kultura tal-poplu jkellmuk b’lingwa komuni, u dan jifhem l-importanza li ma jippakkjax affarijiet tad-dar, o;;etti kosmeti/i, ta’ Molin Rouge, tista’ tkun xi ftit Sacrè Coeur u Notre Dame de Paris. partikulari. U fuq l-ikel ma jonqosx jg[odd g[al Pari;i. Franza hija rikka il-bagalja b’affarijiet ]ejda g[ax importanti li jin]amm il-pi] baxx kemm jista’ jkun biex ikollok bi]]ejjed spazju u pi] g[al xi souvenirs, [wejje; jew xi o;;etti o[ra li tkun tixtieq tixtri, partikolarment meta tkun f’belt b[alma hi Pari;i.

Turisti jiffullaw jie[du r-ritratti tal-pittura bix-xbieha ta’ Mona Lisa, xog[ol Leonardo da Vinci, fil-mu]ew ta’ Louvre

It-Torri Eiffel, li j]uruh miljuni ta’ nies fis-sena, [a l-isem tal-in;inier Gustav Eiffel, li l-kumpanija tieg[u bniet dan it-torri twil 324 metru fl-1889

{afna pajji]i huma pjuttost siguri fejn tid[ol vjolenza kriminali fittoroq u dan japplika wkoll g[al Pari;i;

belt [ajja 24 sieg[a kuljum. I]da hu talparir li individwi, l-aktar tas-sess femminili, m’g[andhomx jo[or;u we[edhom tard billejl, f’/erti postijiet xi ftit di]abitati jew inkella frekwentati

perikolu]a.

Postijiet ta’ interess g[at-turist b[all-mu]ewijiet u postijiet popolari ;eneralment jift[u jew ikunu mag[luqin g[all-pubbliku fl-istess ;ranet i]da dan ma jg[oddx wisq g[al

Pari;i g[ax ivarja minn post g[allie[or. Il-Louvre f’Pari;i jifta[ il;img[a kollha minbarra nhar ta’ Tlieta. Il-monument maestu] u kbir, lInvalides, kif ukoll il-Palazz ta’ Versailles ma jifta[x biss nhar ta’ Tnejn. L-istess il-Musèe d’Orsay ma jifta[x nhar ta’ Tnejn. Hemm imbag[ad

Pari;i… m’hemmx isba[ minn ikla romatika fuq ix-xmara Seine

G[alhekk importanti li min ikun qed jippjana ]jara f’Pari;i jag[ti ka] ta’ dawn l-affarijiet billi jag[mel ftit ri/erka qabel. G[al min hu daqsxejn sofistikat, nissu;;erulu jasal wasla sa ChampsÈlysèes, in-na[a ta’ fuq ta’ Arc de Triomphe. G[al dawk inqas sofistikati, nirrakkomanda li jaslu wasla sa Montmartre, ta[t is-Sacrè Coeur, fejn hemm zona kollha [wienet u monti armat fuq il-bankini. F’kelma wa[da, xalata ta’ xiri g[all-gosti ta’ kul[add u g[all-konvenjenza ta’ kull but.

g[ax f’Pari;i ssib k/ina meqjusa b[ala l-aqwa fl-Ewropa, sa[ansitra tg[addi lil dik Taljana. Il-Fran/i]i ta’ Pari;i huma delikati [afna g[all-ikla tajba u bnina filg[axija g[ad-dawl tal-qamar i[arsu fuq ix-xmara Seine. G[al min hu dilettant ta’ ikel ie[or mhux Fran/i], f’Pari;i mhi problema ta’ xejn g[ax hawn issib minn kollox. L-istess nistg[u ng[idu g[all-prezzijiet li jvarjaw minn tajjeb [afna, g[al tajjeb u g[al fenomenali.

Meta tkun se ]]ur pajji] jew belt fejn il-lingwa hi wa[da li ma tafx,

[afna fil-kultura tag[ha. G[andha storja movimentata u anke sinjura. Kburija [afna bil-lingwa tag[ha. Hawn l-ebda turist m’g[andu jassumi li l-Fran/i]i se jkellmuk b’lingwa komuni b[all-Ingli] jew it-Taljan. Però llum it-turi]mu, li huwa sostenn kbir tal-ekonomija dinjija, ;ieg[el anke lill-Fran/i]i biex ibaxxu ftit rashom u jkunu [elwin mat-turist.

Dan il-pajji] joffri xalata ta’ g[a]la g[al min i[obb isiefer biex jixtri.

Pari;i hi l-belt kapitali ta’ pajji] hekk kbir u ]viluppat b[al Franza, g[alhekk ma tistax ma toffrix g[a]la kbira u var-

insomma dak kollu li wie[ed ji;i b]onn g[all-[ajja u g[ad-dar issibu mhux fi kwalità jew ditta wa[da imma f’mija. Hawn ma nistg[ux ma nsemmux idDepartment Stores mag[rufa u enormi ta’ La Fayette. Insibu wkoll ditti internazzjonali mill-aktar mag[rufa u rinomati mxerrdin ma’ din il-belt kbira.

L-aktar [a;a li laqtitni f’din i]]jara kienet l-ambjent sinjur u nadif tal-

qalba tal-belt, kif ukoll il-mod kif huma mi]muma dawk il-monumenti maestu]i ffullati bit-turisti, kollha jitg[axxqu bil;miel u l-istorja tag[hom.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Teatru

Snits b[ala Pinokkjo fil-Pantomima tal-Milied

Bla dubju s-Snits hu wie[ed mill aktar atturi#komi/i bravi li g[andna f’pajji]na. Beda l-palk meta kellu biss g[axar snin fitTeatru tas-Salesjani f’Tas-Sliema. Minn hemm kompla jie[u sehem f’diversi attivitajiet ma’ Politeatru. Snits kien involut ukoll fit-televi]joni fi programmi tat-tfal u talfamilja. Fl-a[[ar 12-il sena kien wie[ed mill-komi/i ewlenin fissatira BLA KONDIXIN. F’din is-sitt pantomima talMilied li qed jie[u sehem fiha, minbarra l-parti pri/ipali ta’ Pinokkjo g[andu wkoll sehem filkitba tal-Pantomima flimkien ma’ Toni Busuttil, li g[at-tieni sena g[andu l-parti tad-Dama f’din ilPantomima li l-kumpanija Teatru Rjal qed ittella’ g[at-13-il sena konsekuttiva fit-teatru tal-Istitut Kattoliku, il-Furjana. L-ewwel rappre]entazzjoni tkun fit-22 ta’ Di/embru b’]ew; rappre]entazzjonijiet fl-10 a.m. u l-4 p.m. Ir-rappre]entazzjonijiet ikomplu fis-26, 27, 28, 29 u 30 ta’ Di/embru u fit-3, 4, 5 u 11 ta’ Jannar 2014. Il-booking g[all-pantomima Pinokkjo jinsab miftu[ online minn www.istitutkattoliku.com jew www.kumpanijateatrurjal.com kif ukoll ming[and Pawlu Testa Travel (21223340 jew 99476468) jew booking office (21238429) u bar tal-Istitut Kattoliku.

U[ud mill-atturi li se jie[du sehem fil-kummiedja tal-kumpanija Talenti

Meta morna tal-Mellie[a

Kummiedja so/jali fit-Teatru Manoel mill-15 sas-17 ta’ Novembru It-Teatru Manoel, flimkien malkumpanija ‘Talenti’, fl-okka]joni talg[oxrin sena mill-mewt tad-drammaturgu mag[ruf Francis Ebejer, se jippre]entaw il-kummiedja so/jali tieg[u Meta Morna tal-Mellie[a. Ebejer kien kiteb dan ix-xog[ol fl1976. Dan se jittella’ fil-15, 16 u 17 ta’ Novembru, fit-Teatru Manoel, fit8.00 p.m. (?ert: 14+). F’din il-kummiedja so/jali niltaqg[u ma’ tliet ;enerazzjonijiet, dejjem flistess familja. F’dan ix-xog[ol jo[ro; /ar il-bidla li saret fil-[ajja so/jali talpoplu Malti matul l-a[[ar snin. Irrelazzjonijiet ta’ bejn il-bnedmin, laktar b[ala individwi li jg[ixu flimkien, to[ro; tant tajjeb f’dan ixxog[ol. B[alma g[amel f’Il-{add Fuq ilBejt u f’Imnarja }mien il-Qtil, Ebejer ilaqqag[na ma’ individwi Maltin b[alna, li a[na nistg[u nag[rfu aktar mill-qrib. F’dar fil-Mellie[a, niltaqg[u manNanna ?ens, mara xi[a tal-kampanja li g[exet il-[ajja tar-raba’, flimkien

ma’ ]ew;ha. {ajjithom qattg[uha flg[alqa li kellhom biswit id-dar tag[hom. G[alqa li, bix-xog[ol iebes u ta’ tbatija u bid-dedikazzjoni tag[hom, kienet tag[ti l-frott mixtieq, u kienet l-g[ajxien tal-familja tag[hom. I]da ]-]mien jg[addi minn fuq kul[add, u wasal ]mien meta min[abba l-mewt ta’ ]ew;ha, u min[abba li hi kibret sew fl-età, ixxog[ol tar-raba’ ma baqax jg[odd g[aliha, u kellha tin;abar f’darha flimkien ma’ wliedha Rikkard u Maria. L-g[alqa, li kienet il-minni t’g[ajnejha, t[alliet ]dingata u abbandunata, u ming[ajr ebda [ajja. Kien hemm min t[ajjar jixtri lg[alqa g[all-i]vilupp. Imma n-Nanna ?ens qatt ma riedet tbig[ha. Dejjem ittamat li permezz tan-neputi tag[[a Mario, l-g[alqa g[ad ter;a’ tie[u rru[ u ter;a’ tibda t[addar b[alma kienet qabel. Rikkard, iben in-Nanna ?ens, huwa g[a]eb, mo[[u fl-i]balji ta’ [addiehor. Maria, o[tu, ikollha ]ew;t

itfal, Louise u Mario, il-fessud tanNanna ?ens. It-tama tan-nanna kienet fih li ter;a’ tara l-g[alqa tag[[a tibda t[addar. Imma Mario g[a]el l-iskola, milli x-xog[ol iebes tar-raba’. X’kienet ir-ra;uni tal-wasla ta’ Pawlu u wliedu Yvette u :or;, fiddar tan-nanna? X’messa;; kellha din i]-]jara? L-iskop ta’ Pawlu rnexxa? U x’kienu jfissru t-ti;ie; bojod g[al Maria? U, fuq kollox, innanna qatg[etha xewqitha li qabel tag[laq g[ajnejha darba g[al dejjem, ter;a’ tara l-g[alqa tag[ha tie[u l[ajja? F’din il-kummiedja so/jali jie[du sehem Theresa Gauci, Michael Tabone, Rita Camilleri, Carlos Farrugia, Simone Debattista, Michael Sciortino, Elaine Saliba u Clive Piscopo. Id-direzzjoni hi f’idejn Mario Micallef. Il-booking jinsab miftu[ mill-booking office tat-Teatru Manoel, tel. 21246389. Email: bookings@teatrumanoel.com.mt Jew online:www.teatrumanoel.com.mt.

Lydia Caruana f’kun/ert il-Palazz ta’ Sant’Anton

Is - sopran Lydia Caruana u l pjanista Yvette - Maria Galea se jtellg[u kun/ert klassiku fil - Palazz ta ’ Sant ’ Anton nhar il - :img[a 8 ta ’ Novembru fis - 7 p . m . Il-kun/ert hu parti mill-festival ItTliet Palazzi – Ni//elebraw il-Mu]ika, organizzat mill-President ta’ Malta bilkollaborazzjoni tas-Segretarju Parlamentari g[all-Kultura u l-Gvern Lokali bejn l-4 u l-10 ta’ Novembru. I]-]ew; artisti se jtellg[u xog[ol ta’ Handel, Mozart, Haydn u Rossini, fosthom il-favolu]a Ch’io mi scordi di te? K. 505 ta’ Mozart, l-intriganti La Regata Veneziana ta’ Rossini u l-inimitabbli Prélude inoffensive ta’ Rossini.

Is-sopran Lydia Caruana bdiet ilkarriera tag[ha bl-opra La Boheme fl1995 u minn dak i]-]mien uriet varsatilità intriganti fuq il-palk kemm flopra kif ukoll fil-kun/erti. Studjat ilvu/i mas-sopran Maltija ta’ fama kbira Antoinette Miggiani. Caruana kantat f’bosta bliet kbar Ewropej kif ukoll f’Washington DC u Toronto. Lydia kantat ma’ Josè Carreras u Andrea Bocelli g[al udjenzi kbar f’Malta u kantat ukoll ma’ Joseph Calleja f’Regensburg, il-:ermanja, g[as-serje Rathauskonzerte. Yvette-Maria Galea daqqet flIngilterra u l-:ermanja. L-ewwel avveniment tag[ha kien f’Londra fil-

Barbican Centre fl-1983, b[ala parti mill-Melitensis Trio. Fl-1998, [adet sehem f’kun/ert f’St James, Piccadilly. Fl-1993, fil-:ermanja, daret mal-Amadeus Chamber Choir, li kienet tag[mel parti minnu b[ala korista, kif ukoll akkumpanjat u daqqet wa[edha. Iktar re/enti fl-2012, Yvette daqqet ukoll f’Modena, lItalja, b[ala parti mid-dwett ta’ flawt u pjanu. F’Malta daqqet f’diversi okkazjonijiet.. L-attendenza g[al dan il-kun/ert hi biss bl-invit. Dawk li jixtiequ jkunu mistiedna jistg[u j/emplu 2559 5563#4. L-inviti huma fuq ba]i ta’ min jil[aq l-ewwel.

Is-sopran Lydia Caruana

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Letteratura

Ritwali u drawwiet marbuta mal-mewt Emanuel Micallef Kull nieqa sehemha l-qabar. Il-bniedem jixjie[ kemm jixjie[ irid xi darba jew o[ra jo[ro; minn din l-art. Ta’ kull sena f’Ras ir-Randan is-sa/erdot ifakkarna meta fuq rasu stess u fuq ras il-fidili nsara jroxx daqsxejn irmied, filwaqt li jlissen il-kliem “Ftakar li trab kont u trab ter;a’ ssir”. A[na nsara u nemmnu b’fidi ferma li wara mewtna ru[na tibqa’ tg[ix ma’ Kristu, imma ;isimna jitpo;;a ;o tebut, jitbierek mis-sa/erdot u jittie[ed i//imiterju. Fil-[emda ta’ din l-g[alqa qaddisa twapet ta’ rji[at i[irsa jg[annu l-jasar tal-mejtin u /-/ipressa bekkejja twaqqa’ werqitha niexfa fuq il-kaptelli tal-Oqbra. Il-mejtin jitwennsu fi skeletri mherrija, kollha wi// wie[ed jittewbu. Jispjega dan kollu f’versi l-poeta G[awdxi Patri Mattew Sultana OFM Cap fil-poe]ija tieg[u Il-Midfen. Fik tistkenn [arbet il-[ajja Kenn a[[ari tal-bnedmin Lejk be]g[an i[ares l-g[omor, Lejk isuqu x-xhur u s-snin. Fik kull [oss ira]]an le[nu Kul[add jer;a’ trab kif kien, Ming[ajr [arsa bla tbissima G[ax ma[sud b’min;el i]-]mien. Ta[t l-g[otjien tal-oqbra tieg[ek Jitbaxxew l-irjus merfug[a Ta’ min [abb bluhat il-[ajja Ta’ min g[ex b’ikel il-frug[a. Matul i]-]minijiet kien hemm bosta ritwali marbuta mal-mewt. Rigward iddifna tas-Sinjur tag[na :esù Kristu naqraw fil-passju skont San :wann: “:u]eppi minn Arimatea u Nikodemu [adu l-:isem ta’ :esù u dellkuh b’ta[lita ta’ morr u sabbara, ti]en xi mitt libbra. Dawn [adu l-;isem ta’ :esù u ge]wruh fl-g[a]el bil-fwejja[, kif soltu jag[mlu l-Lhud qabel id-difna”.

Ritwali o[ra asso/jati mal-mewt kienu jsiru mill-hekk imsej[a Newwie[a li bdew fi ]mien l-Ordni ta’ San :wann. Ix-xog[ol tan-newwie[a kien li jmorru jibku u jixhru fid-dar talmejjet. Kienu jilbsu l-iswed minn fuq s’isfel, jibdew jag[tu fuq wi//hom, iqattg[u xag[arhom u jix[tu troffi taxxag[ar fuq il-mejjet b[ala rispett u qima. Kienu jduru dawra mal-kmamar ikissru qnanet u ;arar, u xi bi//a mobbli wkoll. Jo[or;u fil-;nejna jew fil-bit[a j]arrtu l-frieg[i tad-dwieli. Kienu l-[in kollu jixhru u jwer]qu biex jo[olqu atmosfera malinkonika u ta’ dwejjaq fid-dar. Kienu jishru wkoll ma;enb ilkatavru u jakkumpanjaw il-funeral. Aktar ma kienu jg[a;;buha aktar kienu jistennew [las tajjeb. Il-biki u rritwali tan-newwie[a ma kinux ;enwini imma biex idabbru lira minn din iddrawwa li llum twa[[det mal-folklor tag[na. L-imwiet bil-pesta Il-pesta kienet fla;ell ie[or li [alla bosta mwiet. Wie[ed mill-aktar ir[ula li ntlaqat mill-fla;ell tal-pesta kien {al Qormi. L-ewwel vittma tal-pesta f’{al Qormi kien :or; Grech, tifel ta’ tnax-il sena. Hu stmat li madwar 16% talpopolazzjoni Qormija mietet bl-ag[ar pesta li laqtet lill-Belt Pinto fl-18131814. Matul l-imxija tal-pesta erba’ gwardjani tas-sa[[a kienu jakkumpanjaw ilkaxxa u l-karettun li fiha kienu jin;abru l-i;sma tal-mejtin. Il-;arr tal-mejtin kien isir minn erba’ [absin lebsin

jliet, peress li ma kien ikollhom x’jag[mlu xejn, l-g[ors tag[hom kien li jittawlu u jittantaw lil ?ensu li kien ja[dem it-twiebet. Kienu jg[idulu “?ens g[amilhuli sabi[”. U min jaf kemm-il darba t-twiebet ta’ ?ensu laqg[u fihom il-;isem ta’ dawk it-tfajliet li l-jum ta’ qabel qalulu biex “jag[milhulhom sabi[”.

Il-fratellanzi Il-fratellanzi l-antiki kellhom flIstatut tag[hom li l-imse[bin li jmutu ji;u akkumpanjati mill-fratellanza u jindifnu fil-qabar tag[ha. L-Imsie[ba filFratellanza ta’ Santa Liena, tas-snajja’ tal-Orefi/i u l-Ar;entiera tal-knisja ta’ San Pawl il-Belt Valletta kellhom lobbligu li jakkumpanjaw fil-funeral talMastru taz-Zekka tal-Ordni, konslu, orefi/i u ar;entiera. Min kien jonqos li jag[mel dan kellu j[allas piena ta’ erba’ tari, li kienu jmorru favur il-kappella ta’ Sant’Elena.

Kien hemm imbag[ad fratellanzi o[ra li kienu jo[or;u ji;bru g[all-i;;ustizzjati tal-forka biex jipprovdulhom ittebut flimkien ma’ talb u quddies b’suffra;ju g[al ru[hom. Dawn kienu lFratellanza tar-Ro]arjanti ta’ San Duminku l-Belt Valletta, tal-An;lu Kustodju, Karmelitani tal-Belt Valletta u l-Ar/ikonfraternita ta’ San :u]epp, ir-Rabat, Malta. Drawwiet o[ra marbuta mal-mewt kienu l-Kaldarun tal-Erwie[; l-aktar li kien mag[ruf kien dak li jsir mill-patrijiet kapu//ini tal-Furjana, il-Karrijiet tal-Mejtin bi skultura sabi[a li kellhom li kienu jidhru f’kull mewt sas-snin sebg[in tas-seklu g[oxrin. Drawwa o[ra fl-antik kienet li t-tfal tal-istituti jattendu g[al xi funerali fuq talba tal-familjari tal-mejjet biex jissodisfaw ir-rieda tal-mejjet kif dikjarata fittestment.

barnu] a[mar kbir u ingwanti kbar ukoll. Dawk li kienu ji;bru l-i;sma kienu ttie[du bil-pesta u mietu wkoll. Fl-img[oddi minflok il-Mu]ew talIstorja Naturali fl-Imdina, kien hemm il-Connaught Hospital li kien sptar tattuberkulo]i u [afna tfajliet fil-fjur ta’ ]g[o]ithom kienu f’dan l-isptar g[allAktar drawwiet Drawwiet o[ra kienu t-tubru li kien kura ta’ din il-marda. It-twieqi ta’ dan lIsptar kienu ji;u g[al ;o pjazza u t-tfa- jintrama fin-nofs tal-knisja, l-ilbies

iswed, it-tisjir ming[and il-;irien, il{an]ira tal-Erwie[, l-g[adam tal-[elu li g[adu isir sal-lum. Ma jonqsux ukoll i]]jajjar mill-poplu tag[na fi/-/imiterji, laktar tal-Addolorata f’Ra[al :did fejn g[alkemm issaltan il-mewt, issaltan ukoll l-arti b’monumenti tassew sbie[. Hu tassew impressjonanti monument tal-bron] qrib il-kappella ta/-/imiterju l-kbir li juri ra;el g[arkupptejh qieg[ed jg[annaq lix-xwej[a ommu li sabha qieg[da tmut mix[uta fuq pultruna – opra famu]a li tirrakkonta storja vera tas-seklu dsatax. Hemm bosta drawwiet o[ra li jiena ma semmejtx min[abba nuqqas ta’ spazju. I]da l-vera riflessjoni fuq ilmewt li kull bniedem qieg[ed jistenna li j[abbat wi//u mag[hom huma nNovissimi: Mewt, :udizzju, Infern u :enna, li l-akbar predikatur tag[hom fil-g]ejjer Maltin kien San :or; Preca. L-G[aqda li waqqaf dan il-Qaddis Malti (il-M.U.S.E.U.M) imxiet ’il quddiem g[ax g[araf isejjisha fuq il-[sieb tal-mewt billi ta’ sikwit kien jie[u mieg[u l-ewwel ‘segwa/i’ tieg[u j]uru /-/imiterju. Riferenzi>

J. Vella Bondin: L-G[anja Mnikkta ta’ J. Alfred Obses dwar [ajtu; Il-Polz G[add nru 21, Jannar-:unju 1972. J.J. Camilleri: Mewt. {ajja Il-Polz Jannar:unju 1972. Patri M. Sultana ofm cap: Il-Midfen fi {sieb u {ajja 1955, Union Press. Mir-Rakkont tal-Passju skond San :wann. Prof. Galea: In-Newwie[a, f’Xog[ol u Snajja tal-Img[oddi, 1973. J.F. Grima: L-Ag[ar Pesta li laqtet lil {al Qormi 1813-1814, Bejnietna Festa San :or; Martri 2003. G. Lanfranco: Medi/ina Popolari talImg[oddi tal-G]ejjer Maltin, KKM 2001. B. Galea: L-Imdina ta’ Tfuliti, it-tieni edizzjoni, Pubblikazzjoni Bu;elli,1989. M. Galea: Il-Fratellanza ta’ Sant’Elena filKnisja Kolle;;jata ta’ San Pawl Nawfragu, Valletta. Programm tal-Festa San Pawl ilBelt, 2008. R. Bonnici Calì: Kitbiet Im]ewqa Malta, Pubblikazzjoni Le[en is-Sewwa 1987.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Kotba

‘:ENN FL-AQWA TIEG{U’

Horizons jippubblikaw it-52 ktieb ta’ Anton Grasso

G[adu kemm ;ie ppubblikat ilktieb il-;did ta’ Anton Grasso. :ENN FL-AQWA TIEG{U ji;bor 28 storja ;dida mill-pinna tal-awtur. Dan hu s-27 volum ta’ stejjer tieg[u f’karriera ta’ 40 sena. Anton Grasso twieled Ra[al :did fl-1952. Attenda l-iskola primarja tal-Gvern u temm l-istudji tieg[u sSeminarju. G[al sitt snin g[allem irReli;jon, il-Malti u l-Ingli] fl-iskola tas-snajja’ tal-Isla u l-Kalkara. Beda jikteb ta’ età ]g[ira u kellu biss 22 sena meta ppubblika l-ewwel ktieb tieg[u ILJIELI BLA QAMAR fl-1974 u mill-;did fl-1997. Jista’ jissejja[ l-ewwel ktieb ta’ stejjer talbi]a’ moderni bil-Malti. Minn dak i]-]mien sal-lum il-[idma tieg[u filqasam letterarju ma waqfitx. Bosta mill-kotba tieg[u nbieg[u kollha u re;g[u ;ew ippubblikati. Ilkotba ta’ Grasso jinkludu rumanzi, traduzzjonijiet ta’ rumanzi u stejjer, esejs, poeziji, studji dwar il-paranormali, awtobijografija u 27 volum ta’ stejjer. Fost xog[lijietu, ENIGMA, ippubblikat fl-1987 u darbtejn o[ra fl-1994, kiseb su//ess kbir b[ala

sensiela televi]iva. Fl-1978 Grasso beda jaqra l-istejjer tieg[u fuq Radju Malta fil-programm STEJJER TAL-WA{X, li baqa’ popolari g[al aktar minn g[oxrin sena. G[al xi xhur, Grasso qara wkoll l-istejjer tieg[u fuq ittelevi]joni. Fl-1981 beda ja[dem b[ala direttur tal-programmi malistazzjon televi]iv nazzjonali sakemm irtira fl-2004. Grasso jistqarr li f’dan il-volum ta’ stejjer, li jista’ jkun ukoll l-a[[ar ktieb tieg[u, l-istejjer huma forsi inqas xokkanti minn o[rajn ta’ volumi bikrija. Xi ftit jew wisq l-element makabru jin[ass, kultant imsie[eb ma’ tbissima li teg[leb id-dehxa. {afna j[obbu jaqraw il-kotba tieg[u g[ax i[obbu jib]g[u, o[rajn ma jaqrawx wie[ed g[ax ma j[obbux jib]g[u. U f’karriera li Grasso j[ossha riesqa lejn tmiemha, x’hemm [a]in li kultant storja tal-wa[x tnissel tbissima…insomma…jew kwa]i…? Min jixtieq jikkuntattja lil Anton Grasso jista’ jag[mel dan permezz tal-email: grassowahx@gmail.com.

Trilo;ija ta’ kotba dwar Juann Mamo

It-trilo;ija SENSIELA JUANN MAMO li se tkun imnedija waqt il-Festival Nazzjonali tal-Ktieb aktar tard dan ix-xahar

Is-Sensiela Juann Mamo (Pubblikazzjoni SKS) hi trilo;ija ta’ kotba ta’ u dwar Juann Mamo li se tkun imnedija uffi/jalment waqt ilFestival tal-Ktieb f’nofs Novembru. It-tliet kotba huma edizzjoni ;dida tar-rumanz Ulied in-Nanna Venut fl-Amerka, b’da[la kritika u glossarju estensiv, ktieb dwar il-Persona;;i f’dan ir-rumanz, u ktieb li ji;bor flimkien, g[allewwel darba, u f’edizzjoni kritika, Il-poe]iji ta’ Juann Mamo. It-tliet kotba se jkunu mnedija waqt l-ewwel konferenza nazzjonali dwar Juann Mamo, awtur, studju] u attivist kulturali straordinarju li twieled fl-1886 u miet ta’ età ]g[ira, u f’/irkostanzi misterju]i fl-1941. Fid-dawl tal-fatt li Mamo kellu [afna interessi, talenti u esperjenzi, u li dawn jidhru sew filpoe]iji, fir-rumanz u fil-firxa ta’ persona;;i li jissemmew fih, il-Konferenza Juann Mamo se tist[arre; il-personalità u l-istrate;iji lingwisti/i u letterarji ta’ Juann Mamo minn angoli differenti. L-edizzjoni l-;dida tar-rumanz Ulied inNanna Venut fl-Amerka, b’da[la kritika u tifsir il-kliem ta’ Adrian Grima meg[jun mill-konsulenti lingwisti/i, hi ba]ata fuq l-edizzjoni ori;inali li [ar;et b[ala faxxikli bejn Frar tal1930 u Ottubru tal-1931. F’dan ix-xog[ol kellu sehem ukoll Stefano Farrugia, g[alliem li hu gradwat tal-Malti fil-livell ta’ MA, li ttajpja rrumanz mill-;did mill-ori;inal ta’ Mamo.

It-tieni ktieb hu PERSONA::I f’Ulied inNanna Venut fl-Amerka li ji;bor firxa

tassew kbira ta’ persona;;i Maltin u barranin li jissemmew fir-rumanz ikoniku ta’ Mamo. Hemm persona;;i mag[rufin fl-ibliet u lir[ula Maltin ta’ ]mien Mamo u hemm awturi, artisti u xjenzati barranin. Dan il-ktieb hu xog[ol il-;urnalist u awtur veteran Anton Cassar. Mal-kitba tieg[u ]diedet ir-ri/erka estensiva ta’ Olivia Borg u Adrian Grima, u l-indi/i ta’ Claire Grech. Cassar jag[ti l-perspettiva personali tieg[u fuq numru ta’ persona;;i li kien jafhom mill-qrib. It-tielet ktieb fis-Sensiela Juann Mamo, blisem ta’ T[e;;i;a lill-Kittibin – Il-Poe]iji ta’ Juann Mamo, hu ;abra kritika tal-poe]iji kollha ta’ Mamo minn Annalise Vassallo, gradwata tad-Dipartiment tal-Malti. L-isem tal-;abra hu me[ud minn wa[da mill-iktar poe]iji rappre]entattivi ta’ Mamo, sej[a mqanqla biex l-awturi Maltin jimpenjaw ru[hom favur il-[ti;iet tal-poplu. L-editur ;enerali tas-Sensiela Juann Mamo hu Dr Adrian Grima, li jg[allem il-letteratura Maltija fid-Dipartiment tal-Malti tal-Università ta’ Malta. Il-konsulenti lingwisti/i ta’ din irraba’ edizzjoni tar-rumanz huma l-Prof. Manwel Mifsud u Olvin Vella, li wkoll jg[allmu fid-Dipartiment tal-Malti talUniversità.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Thor: The Dark World Mit-tliet films li g[amlu realtà limma;inazzjoni tal-artisti li pin;ew tant komiks tal-Marvel, ji;ifieri Thor, Marvel Avengers Assembly u dan li beda jintwera din il-;img[a, Thor: The Dark World, hu ]gur dan l-aktar wie[ed mi]g[ud b’effetti spe/jali li jimpressjonawk u wkoll b’sekwenzi mudlama, b[alma wara kollox jixhed ismu. Fil-fatt hawn insibu lil eroj popolari, l-alla Nordiku Thor (Chris Hemsworth), ji;;ieled g[adu antik daqs i]-]mien, li qed jippjana li jix[et lill-univers kollu fid-dlamijiet. Filwaqt li Thor iwassal lil [uh Loki (Tom Hiddleston) arrestat lura filpjaneta Asgard – min[abba li, kif rajna f’Avengers, kien dar kontra missieru, ommu u Thor bi pjan li kien jinkludi l-[tif tad-dinja tag[na,

?inema

(KRS – 12A)

naraw lill-ma[buba ta’ Thor, Jane (Natalie Portman) ikun ilha sentejn tistennieh ji;i lura b[alma weg[idha, u sadanittant qed tinvestiga x’jifred dinja minn o[ra. Dan ikun importanti g[ax Loki kien ipprova j;ib mostri ;ganteski tal-azzar biex jinvadi l-pjaneta tag[na, u issa /ertu Malekith (Christopher Eccleston) kien se jipprova jag[mel l-istess biex ja[kem lunivers kollu. Fil-fatt, nofs il-film hu dedikat g[at-tfittxija ta’ toqba, jew wormhole li tg[aqqad lil Asgard mad-dinja, pre/i]ament Londra, fejn fil-;lieda spettakolari ta’ tmiem il-film naraw lil Thor u l-g[edewwa tieg[u ;ejjin u sejrin mid-dlam ta’ Asgard g[addawl tal-kapitali Ingli]a qed ti;;arraf min[abba dan il-;lied.

Cloudy with a Chance of Meatballs 2

Film definittivament ma[sub g[at-tfal ta’ bejn is-7 u l-10 snin, b’kuluri jg[ajtu u teknika bit-3-D li twassal b’konvinzjoni, g[alihom, id-dinja fantastika li jo[loq dan is-sequel, wara s-su//ess talewwel film. Il-films kollha tat-tfal fihom millinqas lezzjoni wa[da x’jitg[allmu u dan mhux e//ezzjoni. Din tkun li g[andek

tkun sin/ier u fidil lejn il-[bieb. Hemm tag[lima o[ra mill-istorja nnifisha. Dik li wie[ed irid joqg[od attent mill-periklu tal-kult tal-personalità. {a;a li dehrilna li hi unika fi storja sempli/i b[al din, li lit-tfal tog[;obhom u l-;enituri ma jiddejqux g[alkollox jarawha. G[alkemm mhux inventiv daqs l-

ewwel wie[ed, dan g[andu pass aktar mg[a;;el, tant li g[all-ewwel jista’ jkun li t-tfal ma jaqbdux mill-ewwel x’qed ji;ri, apparti li permezz talmagna li jkun ivvinta Flint mill-ilma kien jipprodu/i banana jew meatballs, i]da issa din tkun qed tag[mel ikelmostru, li jie[u l-[ajja u jibda jattakka lill-bnedmin.

(KRS – U)

Dawn jibdew jheddu li mhux biss jeqirdu l-g]ira ta’ Flint, imma sa[ansitra jinvadu d-dinja. G[alhekk flimkien ma’ missieru u s[abu jmorru fi Swallow Falls biex iwaqqfu dan kollu. B[alma kien lewwel Cloudy dan ukoll hu festa g[allg[ajnejn, mhux ta]-]g[ar biss, b’/ajt img[a;;el u karattri [elwin.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Mu]ika

Ir-ritorn tal-Festival Internazzjonali tal-Kanzunetta Maltija Noel D’Anastas ndanastas@gmail.com

Wara snin ta’ stennija, il-Festival Internazzjonali tal-Kanzunetta Maltija qed jirritorna. L-a[[ar edizzjoni kienet saret fl-2002 bir-rebbie[ ikun Lawrence Gray bil-kanzunetta Eklissi miktuba minn Godwin Sant u Philip Vella. Minn dak i]-]mien ’l hawn, kienet ix-xewqa tal-kantanti, kompo]ituri u awturi li jer;a’ jkun hawn festival talkanzunetta bl-ilsien Malti fuq dimensjoni nazzjonali, ’il barra minn xi organizzazzjoni ta’ natura politika jew ta’ element folk b[al dak ta’ L-G[anja talPoplu. Wara l-laqg[a g[all-kantanti u ssostenituri mu]ikali li kienet in]ammet f’Lulju li g[adda fejn kien t[abbar uffi/jalment ir-ritorn ta’ dan il-festival, ftit tal-jiem wara kien tnieda l-logo g[al din l-edizzjoni li wera l-kun/ett u l-identità tal-festival (ara fuq). Il-final ta’ dan il-festival se jsir nhar is-Sibt li ;ej, 9 ta’ Novembru, f’Dar ilMediterran, il-Belt. Il-festival hu maqsum f’]ew; kategoriji, dik g[allkanzunetti bil-Malti u l-kategorija lo[ra g[all-kantanti barranin li se jkantaw kanzunetti bl-ilsien uffi/jali ta’ pajji]hom. Panel ta’ ;urija komposta minn tmien esperti fil-qasam tal-mu]ika kif ukoll il-vot tal-pubbliku permezz tattelevoting li g[andu jservi daqs id-disa’ membru fil-;urija, se jag[]lu l-

kanzunetti rebbie[a. Seperatament mirri]ultat, ir-rebbie[ mit-televoting se jing[ata l-award tal-opinjoni pubblika. :urija differenti se tag[]el l-a[jar element barrani. Fil-lejla finali, il-kanzunetti kollha se jkunu interpretati live akkumpanjati minn band ta’ disa’ mu]i/isti ta[t iddirezzjoni tas-surmast Sigmund Mifsud. Barra l-kanzunetti parte/ipanti interpretati minn kantanti Maltin kif ukoll dawk barranin, il-festa ta’ kant u mu]ika se jinkludi wkoll xi mistiedna spe/jali. Il-Festival se jkun imxandar dirett fuq l-istazzjonijiet televi]ivi TVM u TVM2 b’diversi ripetizzjonijiet murija fuq stazzjonijiet lokali u dawk tal-pajji] ori;ini tal-parte/ipanti barranin. L-g[a]la tal-kanzunetti L-gha]la g[all-kanzunetti finalisti tqassmet f’]ew; fa]ijiet, bl-ewwel wa[da l-;urija ffurmata minn Frederick Zammit, Noel D’Anastas, Tony Micallef, Melda Micallef, Charlò Lautier u George Cremona jag[]lu la[jar 30 kanzunetta minn fost it-62

L-14-IL KANZUNETTA FINALISTA

kanzunetta li ;ew sottomessi. Ftit jiem wara, it-30 kanzunetta ;ew interpretati live bil-mu]ika rekordjata quddiem ;urija o[ra f’panel mag[mul minn Antoinette Falzon, John Bundy, Joyce Grech, Etienne Schembri,

Josephine Ebejer Grech, Madeline Farrugia, Siro Camilleri u David Muscat. Minn dawn it-30 kanzunetta ;ew mag[]ula l-14 il-kanzunetta li se jkunu fil-finali ta’ nhar is-Sibt li ;ej.

Kantanti barranin

13-il kantant barrani se jipparte/ipaw f’din l-edizzjoni. Dawn gejjin millBelarussja, il-Bulgarija, il-Gre/ja, il-:ermanja, l-Italja, il-Moldova, ir-Renju Unit, ir-Rumanija, Spanja u t-Turkija. Fost dawn se jkun hemm Aleksandra & Konstantin li kienu rrappre]entaw lill-Belarussja fil-Eurovision Song Contest tal-2004, kif ukoll Christos Kaliatsas, rebbie[ tal-Xfactor’08 tal-Gre/ja. Aurelian Temisan mir-Rumanija se tkanta l-ver]joni Ingli]a ta’ Kad zaspu andeli li biha Goran Karan kien irrappre]enta lill-Kroazja fil-Eurovision Song Contest tal-2000 u kien klassifikat fiddisa’ post. Interessanti li l-kanzunetta Sal-A[[ar li kienet kisbet su//ess lil Fabrizio Faniello se tkun interpretata bil-:ermani] minn Bella Vista.

Kumitat organizzattiv

Il-kumitat organizzattiv hu kompost minn Josette Grech Hamilton (Chairperson), Ignatius Farrugia (deputat Chairperso), Robert Cefai (Segretarju E]ekuttiv), Deo Grech (PRO u relazzjonijiet g[all-media), Ray Falzon (ko-ordinatur tal-festival), Simone Bugeja (ko-ordinatri/i g[all-ospitalità), Pierre Cachia (ko-ordinatur tekniku. Norman Hamilton se jservi b[ala konsulent artistiku, Anton Attard konsulent tekniku g[all-PBS u s-surmast Sigmund Mifsud b[ala konsulent mu]ikali.

TAQSIMA KANTANTI BARRANIN

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Arti

Anthony Mahoney, pittur fis-servizz tar-Reli;jon Norbert Ellul-Vincenti

Il-Knisja ma tista’ tirtira minn ebda qasam ta’ attività umana. G[alhekk, barra minn f’dak kollu li g[andu x’jaqsam mal-familja u x-xog[ol, insibuha minn ta’ quddiem fl-arkitettura, pittura, mu]ika, letteratura, palk, u f’kull qasam ie[or, fejn [afna, fejn ftit. Missjunarju Fran;iskan, pere]empju, [abib tieg[i, b[alissa qed jibni grawnd tal-futbol, g[an-nies tieg[u filHonduras, biex i]-]g[a]ag[ ikollhom post de/enti g[ar-rikreazzjoni. Dan l-a[[ar, b’[idma tal-Kardinal Ravasi, is-Santa Sede [adet sehem filBiennale ta’ Venezja b’wirja fuq listorja tal-:enesi. B’hekk, Il-Kunsill Pontifikali tal-Kultura qed ifittex toroq biex jistimola djalogu bejn il-Knisja u l-kultura artistika kontemporanja. L-a[[ar ]ew; papiet insistew [afna li l-Fidi g[andha b]onn l-artisti. Illum l-arti nqatg[et mhux [a]in mit-twemmin, g[ax il-bnedmin qishom iridu jwarrbu lil Alla. G[alhekk il-Knisja tifra[ meta xi artist juri fidi fl-opra tieg[u. Kas b[al dan hu l-pittur Anthony Mahoney, li g[adu kemm pin;a kwadru li jsejja[lu ‘Ikona’, g[ax hu frott ta’ meditazzjoni u talb, barra minn [ila artistika. Mahoney hu pittur mag[ruf sewwa hawn Malta u anki barra. Il-kwadru hu frott tar-Randan li g[adda, bi spunt a[[ari tieg[u filPentekoste. Il-kwadru semmieh ItTwelid tal-Knisja. Fih avventura verament azzardata, ftit astratta, imma mhux tant li ma ti]velax is-sens tag[ha lil min jersaq lejha b’mod intelli;enti u bi spirtu ta’ talb u umiltà. Il-kuluri huma delikati. Mahoney ju]a ]-]ejt, fuq din it-tila 2 piedi bi 3. Irid juri kif l-Ispirtu s-Santu, meta jin]el fuq xi [add, ja[kmu wa[da sewwa b’qawwa kbira, b’mod li jqa//tu minn fejn ikun, qisu uragan li

‘It-Twelid tal-Ichtus’

‘It-Twelid tal-Knisja’

minflok jeqred, ji;;enera [ajja ;dida. Il-kwadru g[andu unità, imma jinqasam fi tlieta, il-Kro/ifissjoni, ittwelid tal-Knisja u :erusalemm tasSema, kollha temi ta’ ]mien il-G[id u G[id il-{amsin. Naraw is-sema kiebi tal-:img[a lKbira, kif ukoll sema glorju] ta’ :erusalemm /elesti. Hemm il-mewt ta’ Kristu fuq is-Salib u l-Mewt bil-mantell iswed qed jaqag[lha l-min;el minn idejha. Minn ;enb Kristu mejjet jo[ro; demm u ilma, simboli tat-twelid talKnisja, donnu qlug[ u donnu kal/i u donnu dg[ajsa. Id-dg[ajsa ta’ Pietru (il-Knisja) tinsab isfel, tit[abat fil-maltemp, u tag[ti kenn lil kulmin jitla’ fuqha. L-isem ta’ Maria, miktub f’tislima ta’ Ave, kif instab f’Nazaret re/entement, ifakkarna li Marija hi omm ilKnisja. Hemm ba[ar imqalleb imma hemm ukoll il-frott tas-sajda mirakolu]a g[all-kmand ta’ Kristu, meta l-Appostli qabdu 153 [uta, wara li ma kienu qabdu xejn, qabel ma ltaqg[u ma’ Kristu.

Hemm it-Trinità, l-Ewkaristija u forma ta’ Kal/i ta[tha. Fuq lEwkaristija hemm l-Ispirtu s-Santu forma ta’ [amiema, g[ax hu jwettaq ilbidla tal-[ob] u nbid fil-:isem u dDemm tal-Mulej tag[na. L-Appostli jidhru qed jir/ievu lIspirtu s-Santu fi b]ie]aq qishom ilsna tan-nar, flimkien mal-Madonna, li kienet pre]enti fi/-?enaklu meta huma lkoll twettqu b’din il-mi;ja qawwija tal-Ispirtu li ni]el mis-sema ta[t forma ta’ ilsna tan-nar. Fix-xellug titfa//a Gerusalemm tassema, li tistenniena lkoll, sabi[a daqs il-gaspru, b[alma jiddeskrivi l-ktieb tar-Rivelazzjonijiet (Apokalissi) f’Kapitlu 21. Ta[t kollox hemm tarbija ;dida g[adha titwieled u se tibda l-mixja avventuru]a tag[ha f’din id-dinja, bilmag[mudija u l-grazzja ta’ Alla. Fil-Van;elu, l-artista dejjem sab la[jar ispirazzjonijiet tieg[u biex jo[loq kapulavuri. Hekk ;ara fil-kas talkwadru ;did ta’ Anthony Mahoney. Jekk in[arsu lejn it-tieni pittura, It-

Twelid tal-Ichtus, min jaf l-istil ta’

Anthony Mahoney ma jsib ebda diffikultà biex jag[rafha b[ala tieg[u. G[andha xejra [alliema, qisek qed t[ares minn ;o velu, mistika, donnha qed tadura ’l Alla fuq ponot subg[ajha bejn dawl li jg[ammxek u dlam li jostor fil-misteru. Mahoney mhuwiex biss spiritwali imma reli;ju] g[all-a[[ar. Dan il-kanvas ji//elebra t-twelid tas-Salvatur taddinja, bix-xena prin/ipali tat-twelid ;o g[ar tradizzjonali. Dan l-g[ar hu mdawwar minn ]ew; kurvi kbar li jiffurmaw is-sinjal tal-Icthus, li bil-Grieg tfisser [uta, u li tirriferi g[all-ewwel ittri tal-kliem bil-Grieg, :esù Kristu Iben Alla, Salvatur. Ma jonqsux l-an;li kullimkien, bilmovimenti u l-;wiena[ tag[hom imxerrdin mal-Kanvas. Fuq l-g[ar issib Knisja, g[ax :esù u l-Knisja huma inseparabbli. It-Tarbija :esù qed jipponta sebg[u lejn rose window fuq rasu, li tfisser Marija, Ommu, ir-Rosa Mistika tar-Ru]arju. Imma fl-istess direzzjoni hemm is-Salib fuq il-Knsija, il-forka mfamja minn fejn :esù salva l-bnedmin bil-mewt tieg[u. Imma jekk tg[arrex sewwa tilma[ ukoll ilKewkba ta’ Betlem li twassal lid-dinja, l-a[bar it-tajba. Fl-isfond hemm villa;; /kejken, /kejken, rieqed fil-pa/i bil-kuluri tallejl. Il-kuluri huma apposta kes[in, g[ax il-villa;; jikkuntrasta mal-fer[ tal-g[ar fejn miraklu kbir g[adu kemm ise[[. F’dan l-g[ar g[andna kuluri msa[[nin, g[elm tal-im[abba kbira ta’ Alla li ried jitwieled b[ala bniedem minn mara, biex jag[mel patt ;did mal-umanità. Wara li ssib dak li g[andek issib f’dan il-kwadru, tkun tixtieq tieqaf fisskiet u riverenza, biex tixtarr l-esekuzzjoni artistika ta’ veritajiet infiniti. Miraklu kbir ife;; quddiem l-g[ajnejn interni tieg[ek, x[in tikkunsidra kif tant profondità tista’ to[ro; b’tant ekonomija ta’ kulur, minn xog[ol bissikkina (g[ax Mahoney ma ju]ax pniezel qatt) minn artist li jridek tin]el g[arkupptejk quddiem il-kwadru tieg[u.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Media

Albert Spiteri

af.spiteri@gmail.com It-tag[rif jedukana Fil-programm

GPS din il-;img[a, Fareed Zakaria kellu mistieden lil Malcolm Gladwell min-New Yorker, li ppubblika numru ta’ kotba. Kull meta jidher fuq it-televi]joni hu jitkellem dwar xi su;;ett kontroversjali, jew inkella dwar xi kontroversja li hu jkun qed jo[loq. Il-mistoqsija li jqeg[edlu Zakaria hi dwar il-;rajja ta’ David u Gulija, me[uda minn 1Samwel 17. G[alfejn, qed jistaqsih, [assejt li kellek tirrakkonta mill-;did din l-istorja? U Gladwell, b’dak xag[ru nnukklat merfug[ ’il fuq u bil-movimenti kontinwi ta’ jdejh, b’nu//ali tond f’wi//u, trasparenti, li jag[tih dehra ‘ferrie[a’, kwa]i komika – imma li wkoll turi li hu persuna intelli;enti – jg[idilna li qed nifhmu din il-;rajja, li tant ilna nisimg[uha sa minn /kunitna, [a]in. Il-Filisti qam u resaq lejn David; malli dan, David mar jg[a;;el filpost tal-;lied jiltaqa’ mal-Filisti. Da[[al idu fil-[or;a, [a minnha /ag[qa, waddabha bl-i]bandola, u laqat il-Filisti fi ;binu: i/-/ag[qa da[let fi ;binu u hu waqa’ g[al wi//u fl-art. Hekk David reba[ lill-Filisti bi ]bandola u b’/ag[qa; laqtu u qatlu, bla xabla f’idu. David qabe] fuq ilFilisti, u waqaf fuqu, [adlu x-xabla mill-g[ant, qatlu u qatag[lu rusu biha (1Samwel 17, 48-51).

L-isfida li tqanqal il-mistoqsija “Ikolli ng[id,” jibda l-intervent tieg[u l-mistieden, “li esa;erajna ftit dwar kemm David kien fil-verità li]vanta;;at fil-konfront ma’ Gulija. U dan dejjem [oloq g[alina linja ta’

[sieb perikolu]a g[aliex qisna tlajna nifhmu li l-uniku mod kif min hu dg[ajjef jista’ jirba[ u jintrefa’ ’l fuq hu permezz ta’ miraklu x’aktarx improbabbli.” Il-ktieb li Gladwell ippubblika xxahar li g[adda hu intitolat: David and Goliath – Underdogs, Misfits and the Art of Battling Giants. L-awtur qed jiddiskuti kif id-di]abbiltajiet u l-ostakli fil-[ajja ta’ kuljum, b[al fin-negozju, jistg[u jsiru vanta;;i. Malcolm Gladwell jg[id li hu tkellem dwar dan is-su;;ett ma’ xi endokrinolo;isti, ma’ xi rabbini u ma’ xi persuni militari I]raeljani, li qalulu li l-i]bandola li kellu f’idu David ma kinitx xi [a;a tal-log[ob, u li f’idejn im[arr;in din kienet arma perikolu]a sew. Ji;ifieri Malcolm Gladwell qed jikkontendi li David kellu f’idu arma avvanzata sew, anki g[aliex kien jaf ju]aha tajjeb. L-awtur qed jivvinta biex ji;bed l-attenzjoni^ Mill-banda l-o[ra, il-:gant Gulija ma kien xejn dak li jidher mad-daqqa t’g[ajn. Ma kienx, ng[idu a[na, il-

gwerrier a[rax li dejjem kien ma[sub li San Odilo

Cyberspace

Salvu Felice Pace sfelicep@go.net.mt

Kummenti dwar websajts li ]ort

Kemm hawn minna li qatt semg[u bl-isem t’hawn fuq? Ilbiera[ iddinja Kattolika //elebrat it-tifkira tal-Erwie[ Qaddisa. Kien San Odilo, Abbati ta’ Monasteru fi Cluny, Franza, li da[[al din il-festa fost ilpatrijiet tal-komunità tieg[u Ftit ftit din il-festa nxterdet. Lewwel fost il-monasteri li [ar;u minn dak ta’ Cluny, imbag[ad xterdet ma’ Franza kollha. Il-Knisja Kattolika approvat din il-kommemorazzjoni fis-seklu 14. Tag[rif dwar din il-festa g[a]i]a fostna l-Maltin u G[awdxin jinsab f’websajt interessanti li tag[ti l-istorja tal-festa sa mill-bidu tag[ha, kif ukoll kif insara o[rajn mhux kattoli/i josservaw din il-festa. Hemm ukoll referenzi dwar kif il-knejjes Insara tal-Lvant flok ma j]ommu ;urnata wa[da b[ala kommemorazzjoni g[andhom diversi ;ranet matul is-sena. G[alina lKattoli/i l-festa tiddomina x-xahar ta’ Novembru g[ax dan ix-xahar niddedikawh g[all-mejtin. Il-websajt g[andha dan l-indirizz: www.catholic.org#saints#allsouls#. Naturalment din il-festa hi relatata mat-twemmin nisrani fi stat tar-ru[ wara l-mewt li nirreferu g[alih

David issokta jg[id> “Il-Mulej li [elisni minn [alq l-iljun u l-ors, je[lisni minn id dan il-Filisti.” “Mur,” wie;eb Sawl, “u l-Mulej ikun mieg[ek.”

kien. Ikollu mieg[u assistent li jwasslu isfel sal-wied, u hu jimxi tassew bilmod. U jdum ma jifhem li David ma jkunx bl-intenzjoni li ji;;ilidlu bixxabla. Allura, sewwasew, kif ti]vol;i l;rajja ta’ David u Gulija? Huwa jg[id li x’;ara kien li dan Gulija kellu tumur f’rasu, fil-glandola pituwitarja, skont l-ispe/jalisti (imsej[in endokrinolo;i), li [oloqlu kundizzjoni li tikka;una l-;isem jikber b’mod esa;erat u sproporzjonat (lakromegalija). Din il-kundizzjoni ;;ib effetti negattivi o[ra, b[at-telf tad-dawl tal-g[ajnejn. Mela allura, skont dan li qed jg[id Malcolm Gladwell, Gulija kien jara ftit li xejn. U qed jasal g[al din il-konklu]joni: David hu daqsxejn ta’ tfajjel rag[aj, li imma g[andu f’idejh arma ‘sofistikata’, u li qed je[odha kontra dan il;gant li ma jiswa xejn, li lanqas hu kapa/i jara sa tul drieg[u. Mela, qed jg[id Gladwell, dan David ma hux li]vanta;;at li qed ji;;ieled malfavorit, kif dejjem ing[ad. U jg[idilna kemm din is-‘sejba’ te//itah. Imma [afna telespettaturi li raw lintervista fil-programm ;rew jiktbu fuq il-blog ta’ Fareed Zakaria. Akku]aw lil b[ala Purgatorju. Fil-websajt www.catholic.com#tracts#purgatory issibu artiklu twil dwar dan it-twemmin nisrani. Gvern li g[andu x’ja[bi^ Ir-rivoluzzjoni li ;abet mag[ha xxjenza tat-teknolo;ija tal-informatika ;abet mag[ha wkoll il-mezzi ta’

ri/erka kemm dwar individwi kif ukoll dwar istituzzjonijiet. Illum, kif ]gur li tafu, jekk idda[[lu isem ta’ persuna jew g[aqda malajr issibu minjiera ta’ informazzjoni dwarhom. Din hi g[odda importanti g[alina b[ala /ittadini g[ax tag[tina l-poter li nindagaw it-tajjeb u l-[a]in dwar persuni li g[andna d-dritt inkunu nafu dwarhom. Il-Gvern Laburista mmexxi minn Joseph Muscat irid jillimita dan id-dritt g[a/-/ittadini Maltin. Il-proposta, li s kemm tidher din il-kolonna jista’ jkun li tkun g[addiet mill-Parlament dwar lg[oti ta/-/ittadinanza Maltija, tistipola li l-ismijiet ta’ dawk li jing[ataw i/-/ittadinan]a ta[t din liskema jibqg[u mistura billi isimhom ma ji;ix ippubblikat filGazzetta tal-Gvern. Ma ninsewx li dawn it-talin se jkollhom id-dritt li jivvutaw fl-elezzjonijiet ;enerali.

Malcolm Gladwell li qed jimmanipula l-istorja g[all-finijiet tieg[u. Hu dejjem tajjeb li min ikun f’qag[da ta’ ]vanta;; jag[mel ilkura;; u ma jib]ax, u bil-g[aqal ju]a dak l-i]vanta;; biex jeqilbu favurih. Imma ma hemm xejn fil-;rajja talBibbja li juri lil David b[ala persuna ta’ sa[[a kbira. Fir-rakkont, David imur g[and Sawl u jg[idlu li ma kien hemm xejn g[alfejn ibe]]a’ lil [add minn dan Gulija. “Jien, il-qaddej tieg[ek, immur ni;;ieled ma’ dan ilFilisti” (32). U Sawl wie;eb lil David: “Int ma tistax tmur quddiem dan il-Filisti u ti;;ieled mieg[u, g[ax int g[adek ]ag[]ug[, u hu ra;el tal-;lied sa minn ]g[o]itu” (33). Dan, qed jg[idu l-kummentaturi filblog, juri li l-;gant kien ra;el b’sa[[tu u ;ellied im[arre;. Fil-fatt, vers 51 jag[laq hekk: Malli l-Filistin raw li miet il-bniedem kampjun tag[hom, [arbu. Wie[ed mill-kummentaturi fil-blog, li jiffirma b[ala O Joe, jikteb: “IlBibbja hi l-kelma ispirata minn Alla. U g[alhekk l-istejjer kollha fiha g[andhom jitqiesu f’dan id-dawl. Ma jkunx korrett min jittanta jinterpretaha b’modi o[rajn. David qed jafda f’Alla, u dan hu l-qofol tal-;rajja kollha.” Jiena ma nikkundannax lil dan lawtur, li fl-a[[ar mill-a[[ar qieg[ed jo[loq id-domanda u jqanqal l-argument. Il-kittieb ma g[andux jittie[ed superfi/jalment g[aliex inkella nkunu qed neqirdulu l-iskop tal-e]istenza tieg[u. U x’tag[mel is-so/jetà ming[ajr il-kittieb, ming[ajr il[assieb, ming[ajr l-artist? * ASTERISKA, g[aliex hawn jitressqu punti lill-qarrejja biex flimkien nag[rfu iktar kemm dak li ji;ri madwarna hu parti s[i[a minn [ajjitna.

Kif jista’ jkun a//ettabbli li l-partiti politi/i jistg[u jressqu o;;ezzjonijiet dwar ismijiet li jidhru fir-re;istru elettorali imma l-ismijiet ta’ xi w[ud privile;;jati ma jaqg[ux ta[t l-iskrutinju tal-partiti? X’g[andha xi tg[id il-Kummissjoni Elettorali dwar dan? Nistaqsi: jaqaw kien hemm xi weg[diet qabel l-elezzjoni li issa jridu ji;u attwati? Hu x’inhu, inti u jien qed ni;u m/a[[da milli nu]aw l-internet biex inkunu nafu dak li g[andna driit inkunu nafu b[ala /ittadini Maltin. Nirre]istu Din il-kolonna g[andha d-dmir tinsisti dwar id-dritt tal-adulti li

jkollhom a//ess online ming[ajr xkiel. Gvernijiet Nazzjonalisti [allew warajhom Malta fl-og[la q/a/et fil-qasam tal-informatika elettronika. {add ma g[andu d-dritt li jxekkel dan l-a//ess bil-[abi ta’ ismijiet ta’ /ittadini Maltin li ma jidhru mkien. Min jifta[ar li jrid Malta l-aqwa fl-Ewropa m’g[andu jag[mel xejn biex iwaqqaf lilek u lili milli nag[mlu dmirna u nfittxu online dak li rridu fuq min jidhrilna.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Reli;jon

Halloween – festa anti-Kristjana

Fil-gazzetta OSSERVATORE ROMANO, li hi l-gazzetta uffi/jali tas-Santa Sede, deher artiklu bl-isem ‘Il-messa;;i perikolu]i ta’ Halloween’. Min kiteb l-artiklu kkwota lill-espert tal-Litur;ija Juan Maria Canals li qal: ‘Il-festa tal-Halloween g[andha kurrenti ta’ okkulti]mu u hi assolutament anti-Kristjana’. Father Canals, li hu membru filKummissjoni tal-Litur;ija Spanjola, [e;;e; lill-;enituri biex: “ikunu konxji minn dan il-fatt u biex jag[mlu l-almu kollu tag[hom [alli jindirizzaw din ilfesta mhux lejn il-bi]a’ u l-mewt, imma lejn is-sbu[ija.”. L’Osservatore Romano fa[[ret idde/i]joni li [adet wa[da mill-komunitajiet Spanjoli li fil-lejl ta’ bejn l-a[[ar ta’ Ottubru u l-ewwel ta’ Novembru g[amlet velja ta’ talb u organizzat log[ob g[at-tfal li fihom setg[u jirb[u diversi o;;etti reli;ju]i u edukattivi. B’hekk din il-lejla, minflok semmewha Halloween, tawha l-isem ta’ HOLY WINS. Il-konferenza Episkopali Taljana wkoll [ar;et stqarrija fil-gazzetta AVVENIRE li fiha wissiet lill-;enituri dwar il-perikli li jinsabu marbuta ma//elebrazzjoni u mal-prattika tal-festa tal-Halloween. Huma ddeskrivew ilfesta b[ala “/elebrazzjoni perikolu]a tal-bi]a u tal-makabrità.” F’dawn l-a[[ar snin anki hawn Malta, il-festa tal-Halloween qed ti;i //elebrata bil-kbir. U b’dispja/ir ng[idu li qed tkun /elebrata f’[afna ambjenti ta]-]g[a]ag[: skejjel (anki tal-Knisja!), /entri ta]-]g[a]ag[ (anki f’dawk fir-responsabbiltà tal-parro//i), postijiet ta’ divertiment u postijiet taxxog[ol. Din il-festa hi meqjusa b[ala l-bidu tas-sena tal-ma;ija (capodanno magico). U ;iet ma[luqa biex tie[u post il-festa tal-Qaddisin kollha. IlKnisja f’Malta, permezz talKummissjoni Djo/esana dwar l-Okkult u s-Satani]mu, fil-5 ta’ Ottubru 2005, wara li ntalbet tag[ti l-pariri tag[ha minn diversi ;enituri u Youth Centres dwar jekk i/-/elebrazzjoni tal-festa talHalloween hijiex kompatibbli jew le ma’ min jixtieq jie[u bis-serjetà limpenn tas-sej[a nisranija tieg[u, ma qag[ditx lura milli ssemma’ le[inha dwar dan. Hi [ar;et stqarrija li tg[id: “g[alkemm hemm xi w[ud li ji//elebraw din il-festa biss biex ikissru rrutina ta’ kuljum, imma din il-festa hi ta’ ori;ini pagana u ssib l-g[eruq tag[ha fi twemmin li mhux imdawwal

ILLUM IL-{ADD Il-31 {add Matul is-Sena

mill-misteru ta’ :esù Kristu l-Iben t’Alla. Ma’ din il-festa ntrabtu diversi tradizzjonijiet superstizzju]i u o[rajn li g[andhom x’jaqsmu mad-dinja talispiriti]mu u l-okkult fis-sens l-aktar wiesa’ tieg[u. G[alhekk ma jixraqx li gruppi Kattoli/i ji//elebraw din ilfesta anki jekk ming[ajr ebda intenzjoni [a]ina. “Din i/-/elebrazzjoni ssir sinjal ta’ ftu[ lejn kultura neo-pagana u tlaqqim fil-kultura tal-okkult li hi komuni [afna fi ]minijietna. Ikun sabi[ jekk fil-festi tal-Qaddisin kollha (1 ta’ Novembru) u tal-mejtin kollha (2 ta’ Novembru), wie[ed ji//elebra l-fidi tieg[u u fuq l-e]empju tal-Qaddisin, jifhem li g[an-nisrani, il-fer[ veru jinsab f’relazzjoni ta’ [biberija vera u [ajja ma’ Kristu :esù, il-Feddej talbniedem.” 1. Il-Halloween hi festa pagana //entrata fuq ir-reb[a tal-mewt fuq il[ajja, dlam fuq id-dawl. 2. Din il-festa hi okka]joni g[al dawk li jipprattikaw l-okkult, ma;ija, spiriti]mu jew satani]mu biex jag[mlu ir-riti tag[hom. Peress li din hi l-festa tal-mewt, [afna jippruvaw jikkomunikaw mal-mejtin permezz tal-ispiriti]mu, tant li din il-festa ;iet mag[]ula b[ala l-ewwel festa fis-sena tal-ma;ija. 3. Il-Kristjani ma jistg[ux jissie[bu f’attivitajiet ta’ okkult u riti o[ra. Ara Ktieb tad-Dewteronomju Kapitlu 18. 4. Dawk li jipprattikaw l-okkult jg[allmu li f’dak il-lejl, spirti u i[irsa jo[or;u mill-oqbra u jmorru fid-djar ta’ nieshom. In-nies, g[aliex jib]g[u li jidhrulhom xi erwie[, jilbsu ta’ skeletri, s[a[ar u erwie[ biex ibe]]g[uhom [alli ma ji;ux i]uruhom. I[allu wkoll xi ikel fuq l-g[atba talbibien tag[hom biex l-erwie[ ma jis[tuhomx. Din hi r-ra;uni vera g[aliex it-tfal ji;u mlibbsa l-kostumi. 5. Id-drawwa li jonqxu wi// filqarg[a [amra hi wkoll mod kif ‘igerrxu’ l-erwie[ li jkunu se j]uruhom. 6. Mhix [a;a stramba li filwaqt li lEwropa qed tipprova tne[[i kull tifsira reli;ju]a mill-Milied (winterfest) u mill-G[id (Spring break), imma xorta qed tippromwovi /-/elebrazzjoni talHalloween meta din g[andha g[eruq okkulti u pagani? Ejjew a[na b[ala nsara ma n[allux min jisirqilna l-fer[ li l-Mulej ipo;;i f’qalbna meta niftakru f’dawk li ‘tqabdu t-taqbida t-tajba, temmew il-;irja u [arsu l-fidi’ u issa kisbu l-kuruna li lMulej [ejja g[alihom.

{SIEB Il-[ajja f’din id-dinja hi mimlija tbatija. I]da t-tbatija li hi oppost tal-pja/ir mhux bilfors l-oppost tal-hena jew il-fer[. – Thomas Merton

Tixtieq tara l-Mulej^

G[erf 11,22-12,2; Salm 144; 2 Tessalonkin 1, 11-2,2; Luqa 19:1-10 Fr Charles Fenech, OP Il-{sieb

Tixtieq tara l-Mulej? G[andek g[atx biex tara l-Mulej? }akkew hu e]empju tal-bniedem tal-lum li, minkejja kollox, ifittex biex jara lMulej, ji;ifieri ming[ajr ebda kuntatt i]da b[ala spettatur, kif nag[mlu a[na meta mmorru l-Quddiesa tal{add, immorru biex nissodisfaw lobbligu. Naraw il-Mulej i]da ftit li xejn nag[mlu kuntatt mieg[u. Naraw, nibqg[u naraw ming[ajr ma nkellmuh, u nibqg[u spettaturi talfidi u mhux protagonisti tal-fidi tag[na. Lil }akkew i]da l-Mulej lem[u, kif jilma[ lilna lkoll. Lem[u u sejja[lu, [a l-inizjattiva Hu. Anzi stieden ru[u b’idejh u ma qag[adx jag[ti kas ta’ xi jg[idu n-nies. U araw x’ji;ri kif nift[u qalbna bera[ g[al :esù. Nie[du l-inizjattiva a[na kif [adha }akkew hekk kif :esù da[al f’daru, inizjattiva ta’ umiltà u ma[fra g[ax nafu li quddiem l-inizjattiva ta’ m[abba li jie[u :esù fadlilna biss li nitolbu ma[fra. Il-Kelma Fl-Ewwel Qari, me[ud mill-Ktieb tal-G[erf, insibu kemm il-Mulej jie[u pa/enzja bil-poplu tieg[u. Lim[abba ta’ Alla tisboq bil-bosta lakbar tamiet tal-bniedem. Alla mhux talli ma la[aqx il-mewt i]da hu Alla tal-[ajjin. Fis-Salm 144, li ntennu fis-Salm Responsorjali, g[andna g[anja ta’ tif[ir g[ax il-bniedem jag[raf kemm Alla j[obbu.

Fit-Tieni Qari mit-Tieni Ittra litTessalonkin, San Pawl je]ortana li ttieni mi;ja ta’ Kristu, tkun meta tkun, ma g[andhiex ti]ra’ fina [sibijiet ta’ bi]a’ i]da sens kbir ta’ m[abba li Alla g[andu g[alina. Fil-Van;elu ta’ San Luqa g[andna r-rakkont tal-istedina li :esù g[amel lil }akkew il-pubblikan u kif }akkew g[amel konver]joni s[i[a u dar lejn il-Mulej. Il-{ajja 1. B[al }akkew a[na kurju]i, i]da mill-fidi nag[mlu biss tfittxija ta’ spettaturi b’assenza kompleta ta’ parte/ipazzjoni. 2. Il-konver]joni tibda mit-tfittxija i]da wkoll mill-qalb miftu[a li rridu n[allu g[all-Kelma ta’ Alla li tid[ol fina biex tibdilna. 3. Kemm a[na lesti li tassew in[allu l-Mulej ji;i u jid[ol fid-dar tag[na? 4. Kemm kapa/i nag[mlu b’umiltà stqarrija serja u sin/iera ta’ [tijietna? 5. Il-Mulej irid li a[na nkunu salvi. Irid li fil-qalb tag[na ssaltan il-grazzja u s-salvazzjoni. G[aliex nirrifjutaw il-grazzja? Id-Djalogu

Mulej, b[al }akkew [afna drabi jien kurju] g[al xi spettaklu anki talfidi. Ag[mel li b[al }akkew nilqg[ek fid-dar tieg[i u nweg[dek li nimxi warajk minkejja d-dg[ufija tieg[i.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

{sibijiet

Tista’ ttir int ukoll

“Qabel xejn, g[alfejn tlajt s’hawn fuq”, staqsiet ilbrimba “Id-dinja tieg[i hemm isfel kienet ]g[ira wisq. Ridt nara x’qed nitlef,” wie;eb id-dudu tal[axix. “U issa kull ma trid hu li ter;a’ tin]el?” “Iva”. “Jien kont hemm ilbiera[. Kull ma rrid jien, biex nin]el hemm isfel, hu li nitkaxkar mal-g[anqbuta tieg[i,” qalet il-brimba. Id-dudu wie;eb: “Il-[ajja naraha in;usta. Hemm min g[andu [afna i]jed mill-o[rajn. Jien kelli ndum [afna biex nasal sa hawn fuq... biex iddi]appuntajt ru[i. Meta kont hemm isfel stajt immur fejn irrid, u niekol li rrid. F’dis-si;ra m’hawnx fejn tmur, u dal-weraq kollu l-istess tog[ma. I;ri nin]el isfel!” Il-brimba qaltlu jin]el mas-si;ra. “Le, domt wisq tiela’”, u ma baqag[lix wisq [ajja. {ajjitna qasira. “Mhux se jkolli [in ner;a’ lura u ngawdi l-[ajja”, qal id-dudu. “Allura x’se tag[mel?”, wie;bet il-brimba! “Ma nafx. Se mmur ta[t dik ilwerqa, u mmut hemm”. “G[aliex qed tie[u dik l-attitudni! Int baqag[lek [afna x’tag[ti u xi ssir. {ares ;o fik, u hemm issib kull ma g[andek b]onn.” “Jien m’g[andi xejn tajjeb, lanqas kuluri. G[ajjejt, [abib. Mur g[al xog[lok, u [allini wa[di”. U d-dudu da[al f’werqa kbira. Il-brimba ddispja/iha tara l-[abib tag[ha jing[alaq fih innifsu u jinqata’ mid-dinja. Kuljum kienet tmur [dejh, tara jekk qamx mir-raqda profonda. Kienet tpespislu f’widnejh: “int g[andek iktar milli taf”. Wara li sewwiet l-g[anqbuta tag[ha, darba wa[da l-brimba re;g[et marret i]]ur lid-dudu [abib tag[ha. Imma fil-werqa ma rat xejn: kienet miftu[a bera[. Kien telaq. “Brimba, [ares hawn fuq. Jien id-dudu tal-art. Kellek ra;un”. Il-Brimba [arset ’il fuq u lem[et par ;wiena[ itiru fil-fusk. “Ara x’sirt. Sirt farfett meravilju]. Nista’ mmur fejn irrid”. “Kont ng[idlek li fik hemm iktar milli ta[seb int”. “Veru”, qal iddudu. “U issa nista’ anki ntir”.

Hawn ftit li ssibhom pa/enzju]i. Imma na[seb li lma;;oranza hi bla pa/enzja. Mhux tant li kultant jitlg[alna u nirrabjaw, imma g[ax nippretendu kollox mal-[a;ra t-tajn. Jekk it-tabib qalilna nie[du kors ta’ pilloli, nippretendu li mal-ewwel wa[da jg[addilna kollox. G[all-kuntrarju, jekk mal-ewwel ftit pilloli jibda jg[addilna dak li jkollna, aktarx li l-kors ma nkompluhx sal-a[[ar. Mg[a;;lin wisq. Din l-attitudni tkompli tkabbarhielna l-kultura tal-media, li biex tbig[ tirreklama kollox b[ala istantanjament mirakolu]. Anki l-kompjuter u mezzi elettroni/i o[ra jkomplu j]idu ddo]a, billi jag[tuna ri]ultati immedjati. Imma l-[ajja mhux kollha hekk. Mur irran;a mill-ewwel, pere]empju, relazzjoni li tkun ilha tkisser snin. Trid pa/enzja kbira. {afna kisbiet huma frott ta’ pro/ess twil. Ma tistax tiggradwa malli tid[ol l-Università. Ma ssirx footballer l-ewwel darba li tin]el g[at-training. Premju kbir (kien jg[id Dun :or; g[all-:enna) jitlob xog[ol kbir. “Imma min jibqa’ j]omm s[i[ sal-a[[ar, dan isalva” (Mt 24, 13). U “jekk tibqg[u s[a[ sal-a[[ar issalvaw [ajjitkom” (Lq 21, 19).

Dun Pawl Camilleri Opinjonista pauca43@gmail.com

M’g[andix b]onn ra;;iera! M Patri Mario Attard OFM Cap

M’g[andix b]onn ra;;iera biex nitqaddes. Kulma g[andi b]onn huma par widnejn miftu[a, mo[[ li jrid jifhem u qalb li t[obb sa ma twe;;a’!

inn dejjem sa[[ritni. Daqqa tkun tad-deheb. Drabi o[ra, jekk in-nies tal-parro//a li tkun buthom ma tantx iwassal, taf tkun tal-fidda. :ieli sibtha wkoll tal-[adid ibbanjat bil-bron]. Issibha mwa[[la fuq xi ras. Inkella ma’ xi dahar. U dawn it-tnejn x’aktarx li jkunu jew tal-injam inkella tal-kartapesta. Qieg[ed ng[id g[ar-ra;;iera! Ir-ra;;iera tqajjimli ;ismi xewk xewk. Mhux g[aliex hija xi [a;a ;ejja minn barra din id-dinja. Kieku g[al daqshekk pa/i u fer[ i;;ibli. I]da tfakkarni li biex ikolli wa[dairrid inkun qisni statwa. Ma ni//aqlaqx! B[all-qaddis jew il-qaddisa tar-ra[al! Xi ra;;ieri, g[alkemm jixeg[lu, xorta wa[da ma tawx il-[ajja lill-istatwi li huma mwa[[lin mag[hom. G[alhekk ibe]]g[uni. G[aliex, ming[ajr ma rrid, ikollha bilfors taqbi]li l-karba ta’ swied il-qalb: “Mela biex inkun qaddis irrid inkun qisni statwa? Mejjet?” G[amilt [abta na[seb hekk. Forsi l-g[aliex f’dar ommi kelli turrun statwi. U kelli statwi tafux! Mela xi snin ilu kelli x-xorti nistrie[ g[and familja [bieb tieg[i. Kif imteddejt fuq is-sodda u fettilli nag[ti titwila lejn l-ixkaffa n-na[a tal-lemin tieg[i emmnuni li ksa[t! Aqtg[ux x’rajt? Rajt xkaffa mimlija sa ru[ ommha bl-istatwi! Imgeddsin! Ommimà! Lanqas irrid no[lomha! Issa li kieku dawk ir-ruxmata statwi ni]lu fuqi b[al sajjetta? X’kien se ji;ri minni? ?erti statwi fuq din l-ixkaffa g[adhom iwa[[xuni sal;urnata mqaddsa tal-lum! L-aktar dik ta’ Madre Tere]a! Statwa tal-lava b’idejha mi;bura u kollha qima fit-talb! Issa kieku din l-imbierka ta’ statwa kellha tin]el fuq imnie[ri minn dak l-g[oli kollu? G[idli int jekk i;;eg[ilnix nara lan;li! Inkella li kieku Sant’Antnin fettillu je[odha g[al rasu u ji;i fuq il-kpiepel t’g[ajnejja g[idli int jekk kienx i;enninni bl-u;ig[! {bieb, din l-esperjenza qarsa g[allmitni li l-qdusija m’g[andhiex x’taqsam la mal-istatwi u wisq inqas marra;;ieri! {a nag[milha /ara minn issa ... ]gur li m’g[andix xi ra;;iera fuq rasi! Jekk nerfa’ abti malajr insib xi nxomm! Mela serra[ rasek g[aliex mhux [a ni;;udikak! Ma jaqbillix! Mela jien iblah li mmur kontra kelmet l-Img[allem li tg[id “bl-istess kejl li tkejlu intom jitkejjel lilkom?” (Lq 6:38).

Mulej, qed ng[ixu f’kultura ta’ ;iri u ;enn u ri]ultati mistennija malajr. T[alliniex niskru b’dil-kultura b’tali mod li nnaqqsu fina il-pa/enzja u l-perseveranza. G[allimna bil-pa/enzja li [adt Int biex trawwem u tikkonvin/i dixxipli lesti li jg[allmu tag[limek u jmutu g[alih, wara li jg[ixuh.

{a n[addem mo[[i! Jekk nisku]ak Hu jisku]a lili! Imma din in;ustizzja? U x’in;ustizzja in;ustizzja, min jisimg[ek! Ftakar naqra meta l-Img[allem kien minxur mal-g[uda tasSalib x’qallu lil Missieru? Mhux “a[frilhom g[ax ma jafux x’inhuma jag[mlu” (Lq 23:34)? Allura ma taqbilx mieg[i li sku]a l-g[emil barbariku tag[hom billi qal lil Missieru li ma kinux f’sensihom? U liema li;i se ]]omm lil xi [add [ati jekk ma jkunx f’sensih? U mhux b’hekk li l-avukat jo[or;ok liberat! U min qallek li l-Img[allem :esù ma jo[ro;nix liberat? Daqskemm ja[firli? Ni;i sku]at kemm trid! Imma sakemm nisku]a lil [addie[or. Mhux hekk g[allimni: “G[ax jekk intom ta[fru lill-bnedmin il-[tijiet tag[hom, Missierkom li hu fissmewwiet ja[fer lilkom ukoll. Imma jekk intom ma ta[frux lill-bnedmin il-[tijiet tag[hom, lanqas Missierkom ma ja[fer lilkom il-[tijiet tag[kom” (Mt 6:14-15). Hawn hu l-bu]illis! Jekk na[fer ni;i ma[fur. G[ax “b[alma tridu li l-bnedmin jag[mlulkom, ag[mlu l-istess lilhom!” (Lq. 6:31). Mela patta ma’ patta? Iva. U dan hu li //elebrajna nhar l1 ta’ Novembru fis-solennità tal-qaddisin kollha! G[aliex il-qaddisin kienu dawk l-g[aqlin li rra;unaw hekk: “Jiena jaqbilli na[fer g[aliex se nsib min ja[firli. Jaqbilli nirrispetta d-dinjità ta’ [addie[or g[ax [a nsib min jirrispettani. Jaqbilli nisma’ u nfarra; g[aliex se nsib min jismag[ni u jfarra;ni. Fi ftit kliem, jaqbilli nag[mel il-;id g[ax se nsib min jag[mel il-;id mieg[i.” Mela mhux veru li kienet tg[allimni ommi, li nag[ti bilward u naqla’ bix-xewk! G[aliex anki jekk ma nsibx min ja[firli jew jirrispettani, il-Mulej ]gur li se jibg[at lil min se jag[mel [afna ;id mieg[i. X’aktarx lil xi [add lil hinn minn dawk ta’ madwari! Barra minn hekk hemm lest g[alija “dak li g[ajn qatt ma rat u widna qatt ma semg[et, dak li qatt ma tnissel f’qalb il-bniedem, u li Alla lesta g[al dawk li j[obbuh” (1 Kor 2:9). M’g[andix b]onn ra;;iera biex nitqaddes. Kulma g[andi b]onn huma par widnejn miftu[a, mo[[ li jrid jifhem u qalb li lesta t[obb sa ma twe;;a’! Tib]ax ... ir-ra;;iera wa[edha ti;i!

Il-{add, 4 ta’ Novembru, 2013

Passatemp

Mimdudin> 1. Mammali b ’ ;isimhom miksi xag[ar ( 6) 3 . Nieqaf u ma nitkellimx i]jed ( 6) 7 . Ta ’ ksur ta ’ qalb ( 7) 8 . …… Briffa , poeta Malti ( 5) 9 . Imwieled ir - Rabat ( 5) 1 0 . :eneru] u j]omm kelmtu ( 9) 11. Wesg[a f ’ xatt fejn jid[ol il ba[ar ( 5) 1 3 . Skumnikat ( 6) 1 5 . Kannukkjali ( 6) 1 7 . B[al - lumi , ng[idu a[na ( 5) 21. Dikjarazzjoni miktuba u ma[lufa biex tintu]a b[ala xhieda (9) 23 . Issib [afna ming[and il - [ajjat ( 5) 24 . Ammont ( 5) 25 . {olqa li minnha taqbad biex tifta[ ( 7) 26 . Ti;i b]onnha biex tin[asel ( 6) 27 . Xela ( 6)

Weqfin> 1. Ippubblikaw f’gazzetta biex ikun jaf kul[add (6) 2. Ng[awwe; (5) 3. Tbaxxa (5) 4. U]ati g[all-injezzjonijiet u g[atte[id tad-demm (7) 5. Kunjom li jfakkrek fid-draguni? (5) 6. Dejjem hu jirba[ fil-films tal-;lied (6) 7. Tebg[a (5) 12. Erbg[a u g[oxrin sieg[a (3) 14. Bastjun mo[bi g[and il-konfessur? (3) 15. Tivvendika ru[ek (6) 16. Partatlu xog[lu l-purtinar? (7) 18. Skappa milli j[allas id-dazju (5) 19. Xejn ma kanta tajjeb! (5) 20. Din tixrob l-ilma meta timsa[ biha (6) 22. Din titla’ minn ;on-nar (5) 23. Kesa parti mill-;isem b’xi ]ejt jew b’ingwent (5)

Soluzzjoni tat-tisliba li dehret nhar il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Imxija; 3. Xa[[am; 7. Sammart; 8. Rassa; 9. Qabla; 10. San :u]epp; 11. Armla; 13. Fakkar; 15. Trossu; 17. Evada; 21. Purtinara; 23. Abbu]; 24. Nef[a; 25. Pre]ent; 26. Pa/ikk; 27. Stonku. Weqfin> 1. Iraqqa’; 2. Jimla; 3. Xitan; 4. {arruba; 5. Pawsa; 6. Kappar; 7. Sabar; 12. u 14. Maskra; 15. Ta’ Pinu; 16. Stinati; 18. Dabet; 19. Qares; 20. E]ilju; 22. Appik; 23.

A;ent.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

6 8

IRBAÓ… voucher ta’ 15-il ewro li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[ tat-Tisliba tal-{add 20 ta’ Ottubru hu: Joseph Fenech, 69, Victory Street, Birkirkara.

Soluzzjonijiet 1. Il-motiv ta[t l-emblema fuq i/-/umnija u l-ftit [axix bejn i]-]ew;t idjar. 2. Il-parti t’isfel tal-ixkubetta u l-antenna televi]iva. 3. Id-dabra sewda fil-parti t’isfel ta/-/umnija u ttoqba tal-injama li fuqha tqatta’ l-[ob]. 4. Il-parti interna tal-fjamma tax-xemg[a u /-/off tal-maktur imge]wer m’g[onq il-mara. 5. Il-maqbad tal-bu;ija u /-/irku f’wa[da millfa//ati tad-dada.

X’g[andhom in komun^ X’g[andhom in komun^

Dawn i]-]ew; xeni g[andhom in komun sitt partikularitajiet. E]: Il-madumiet ]g[ar fuq il-kolonna fix-xena ta’ fuq u t-tieqa tad-dar fuq ix-xellug. Baqa’ [amsa u dawn g[alik!

Differenzi

Dawn i]-]ew; xeni jidhru identi/i, imma dik ta’ ta[t tvarja minn dik ta’ fuq f’[amsa u g[oxrin differenza. Ara ssibhomx kollha...

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Televi]joni # Radju

NET TELEVISION

................................................................................................................................................................................

IN-NIS:A MALTIJA Fost is-su;;etti li se jkunu ttrattati waqt il-programm tallum se jkun hemm l-g[onnella u l-lift tal-Barrakka – kemm dak attwali kif ukoll dak li kien hemm qabel. Naraw ukoll kif issir il-kunserva tipika Maltija ma’ Joseph Spiteri, u nsajru t-toqlija ma’ Steve Mallia. Ma tonqosx il-kompetizzjoni.

TVM ........................

07.00 07.30 08.00 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.30 16.00 16.05 17.10 18.00 18.10 18.40 19.15 20.00 20.45 21.50 23.15 23.30

L-G[odwa t-Tajba Extraordinary Animals Pellikola .EU G[awdex Illum Tuffi[at Migduma Mattia Malta u Lil Hinn Minnha A[barijiet {add G[alik Gadgets A[barijiet The Wedding Battle (r) Minn Malta u lil Hinn Minnha A[barijiet Madwarna Venere Mixage A[barijiet X-Factor My Boss’s Daughter. Film A[barijiet Malta u Lil Hinn Minnha (r).

TVM ..........2..............

08.30 09.00 09.45 10.30 11.00 11.30 12.00 13.00 14.00 15.15 16.15 18.00 18.30 19.00 19.30 20.00 20.30

20.40 21.00 23.00 23.15

Extraordinary Animals Quddiesa Kurrenti (r) Madwarna Meander (r) Mattia The Wedding Battle (r) Animal Diaries (r) Luxdesign Bijografiji Football PL: Floriana v Birkirkara Tuffi[at Migduma G[awdex Illum .EU MEA Extraordinary Animals A[barijiet g[al Dawk Neqsin mis-Smig[ Madwarna Kontrattakk A[barijiet bl-Ingli] Rajt ma Rajtx.

Illum il-{add 07.00 NET News 08.30 Telebejg[ 11.30 Nis;a Maltija 12.00 Accordo (r) 13.30 Premier (r) 14.00 NET News 14.05 (ikompli) Premier 14:30 Mitqlu Deheb (r) 16.30 Iswed fuq l-Abjad (r) 18.00 NET News 18.05 Flusek (r) 18.40 Wheelspin 19.30 NET News 20.15 G[alik fl-Ewropa 20.30 Déjà Vu 21.30 NET News 21.35 Replay 23.15 NET News

ONE ........................ 08.30 09.30 11.00 12.00 12.30 12.35 13.50 14.30 15.30 17.00 17.30 17.40 19.30 20.15 20.45 21.50 22.50 23.30

Breakfast News Aroma Kitchen (r) Aqrali Storja (r) Popcorn ONE News Dak li Jg[odd (r) Love Birds In D House (r) Saturday Express (r);None: Teleshopping ONE News L-Argument ONE News Joe’s Kitchen It-Tfal Conquest Pezza Kustjoni ONE News.

Sostiene Bolliani - Raidue

RAIUNO ........................ 07.00 07.10 10.00 10.30 10.25 12.00 12.20 13.30 14.00 16.30 16.35 18.50 20.00 20.35 20.40 21.10 23.40 01.10 01.20

Tg1 telegiornale Uno matina in famiglia Paese che vai A Sua Immagine Santa Messa Angelus Linea verde Tg 1 Telegiornale L'arena Tg 1 Domenica in L’eredità Tg 1 Rai Sport Tg Affari tuoi Un passo dal cielo 2 Speciale Tg 1 S’è fa notte Milleunlibro - Scrittori in tv.

RAIDUE ........................

06.30 07.00 09.40 10.00 11.00 11.30 13.00 13.30 13.45 15.40 17.05 17.10 18.10 19.35 20.30 21.00 22.40 01.00 01.20

Real School Cartoons Art Attack Culto evangelico A come avventura Mezzogiorno in famiglia Tg 2 giorno Tg 2 motori Quelli che aspettano Quelli che... il calcio Tg 2 LIS Stadio Sprint 90˚ minuto Squadra speciale cobra 11. TF Tg 2 notizie F1 GP Abu Dhabi La domenica sportiva Tg 2 Sorgente di vita.

Io canto - Canale 5

CANALE ................5........ 08.00 09.10 10.00 11.30 12.00 13.00 13.40 14.00 18.50 20.00 20.40 21.10 00.20 01.30 02.00

Tg 5 mattina Le frontiere dello spirito Elisa di Rivombrosa Le storie di Melaverde Melaverde Tg 5 L’arca di Noè Domenica live Avanti un altro! Tg 5 Paperissima Sprint Io canto Smash Tg 5 notte Paperissima sprint

RETE ..........4 .............. 06.35 08.15 09.20 10.00 11.00 13.00 13.40 14.00 14.40 14.55 17.00 18.55 19.35 21.30 23.15

Tg 4 night news Vita da strega Le storie di viaggio a... Santa Messa Pianeta mare I viaggi di Life Donnavventura Tg 4 Donnavventura Come September. Film ’61 Un esercito di 5 uomini. Film ’69 Tg4 Telegiornale Il comandante Florent Tempesta d’amore. soap Romanzo criminale. Film 2005.

ITALIA .............1........... 07.00 08.05 08.35 10.25 12.25 13.00 14.00 18.30 19.00 19.25

21.3 01.00 01.35 02.00

Super Partes Hannah Montana. sitcom Ed. Film ’96 Angels in the Outfield. Film ’94 Studio aperto Sport Mediaset - XXL Merlin’s Apprentice Studio aperto Così fan tutte 2. sitcom Lara Croft: Tomb Raider. Film 2001 Lucignolo 2.0. attwalità Californification. TF Sport Mediaset Studio aperto.

Lara Croft> Tomb Raider - Italia 1

RAITRE ........................ 07.30 08.20 09.55 10.45 11.10 12.00 12.25 12.55 13.25 14.00 14.15 14.30 15.05 18.55 19.30 20.00 20.10 22.35 22.50 00.15

La grande vallata. TF Le furie di Ercole. Film ’62 New York New York. TF Telecamere salute Tgr Estovest Tg 3 Tgr Mediterraneo Prima della prima Passepartout Tg regione Tg 3 In 1#2 ora Kilimangiaro Tg 3 Tg regione Blob Che tempo che fa Tg 3 Sostiene Bolliani TeleCamere salute.

Il-{add, 3 ta’Novembru, 2013

Televi]joni # Radju

X’tista’ tara llum...

................................................................................................................................................................................

REPLAY (NET Television 21.35) Il-programm tal-lum se jkollu tliet mistiedna – Paul Spiteri – Vi/i President tal-Valletta FC, Dione Borg – Segretarju ta’ Floriana FC u Malcolm Licari ta’ Rabat Ajax. Mag[hom naturalment se jkun hemm il-mistednin residenti – Hugh Caruana u Konrad Sultana. Il-programm se jiddiskuti l-log[ob li sar fi tmiem il-;img[a, b’mod partikulari dik bejn Floriana u Birkirkara. Se jag[ti [arsa wkoll lejn il-partita tal-I Divi]joni bejn Pietà Hotspurs u St Andrew’s, i]-]ew; timijiet li jinsabu fil-qu//ata tal-klassifika.

Jippre]entaw Chris Micallef u Sarah Agius

(fir-ritratt hawn ta[t).

DÉJÀ VU (NET Television 20.30)

Fl-a[[ar episodju rajna bniedem die[el f’bieb misterju] fil-villa tas-Sindku. Min hu dan il-bniedem? X’da[al jag[mel hemm ;ew? Fejn iwassal dan il-bieb? Jacob jiffa//ja lil Beth biex jara xi sku]a se ;;ib din id-darba wara li [biet minnu li kienet se titlaq mill-iskola I[ossu ttradut u dispja/ut fl-istess [in. I]da din id-darba jer;a’ ja[frilha jew le? Luke ukoll iddispja/ut li g[al dan il-film li se jin[adem hawn Malta, hu ma ;iex mag[]ul u ;iet mag[]ula Beth. Allura Luke ukoll jiksirba ma’ Beth?

Tony jsir aktar skifu] ma’ martu u fin-nofs tal-;lied tag[hom te[el Gene. Tg[id it-talb tag[ha biex il-Bambin jibg[at li xi [add biex jg[inhom se jwassal g[al xi [a;a? G[al Josie tasal l-ewwel ;urnata tax-xog[ol tag[ha fuq is-sett. U jibdew l-intoppi!! Fost l-atturi li jie[du sehem insibu lil Mary Spiteri, Mark Haber, Christine Haber, Francesco Catania, Josephine Zammit Cordina, Jürgen Manicolo, Pauline Spiteri, Bernice Camilleri, Sinclair Mifsud, Michael Tabone, Anna Mercieca, Tony Borg u Kyle Sammut. Kitba u direzzjoni ta’ Eileen Montesin.

... u matul il-;img[a

..............................................................................................................................

Illum fuq Radio 101

...............................................

L-ERBG{A PAPRATI (NET Television 22.00) Il-ver]joni Maltija ta’ candid camera

fejn naraw ir-reazzjoni ta’ dak li tkun saret i/-/ajta fuqu jew fuqha. Kien jingad li l-Maltin ma tantx jafu jid[qu bihom infushom. I]da tg[id il-qag[da qed tinbidel?

IS-SIBT ELLE (NET Television 17.30)

Claudia Calleja

(fir-ritratt)

tippre]enta dan il-programm li dejjem joffri pariri ta’ esperti ta’ kif wie[ed jista’ jidher dejjem a[jar. Fost dawk li jag[tu s-sehem tag[hom hemm Diane Nikolic, Marielle u Sue Caruana.

Angelo Micallef - A[barijiet

06.00 Fidi u {ajja - Noel Bartolo 08.30 Mar/i u Bandalori - J. Chetcuti 09.30 Focus 101 11.00 Djalogu 12.30 Skor - Sergio Carbonaro 18.30 Slowdown - Mark Garrett 20.30 Allegro Andante - Joe Fenech 22.30 Djalogu Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 12.00 u 18.00. A;;ornamenti tal-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00. Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 08.00, 12.00, 18.00. A;;ornamenti tal-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00.

Il-{add, 3 ta’Novembru, 2013

Klassifikati

PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{

17-il filata g[oli. ?emplu 79212125 jew 21486750.

I]-}urrieq

VETTURI#DG{AJJES

DAR fuq u isfel bi tliet kmamar tas-sodda, tliet kmamar bis-sufanijiet, ]ew; kmamar tal-banju, bit[a kbira fuq wara u o[ra interna, study room, designer kitchen ;dida fjamanta bl-appliances u air condition, terrazzin fuq wara u bejt bl-arja tieg[u, inklu] fil-prezz hemm garaxx ta’ ]ew; karozzi li jinfed mad-dar. Bla /ens. €320,000. ?emplu 99422082.

3 Cabin Sailing Yacht f’kundizzjoni tajba [afna, dejjem tat prestazzjonijiet tajbin, mg[ammra sewwa g[al tba[[ir b’iktar minn qlug[ wie[ed, folding prop u deep lead keel, e//. Prezz €55,000. ?emplu 99882615.

Pastizzerija

Garage sale

BIX-xog[ol u bil-permess (manifattura) in-na[a ta’ fuq ta’ Malta. ?emplu 79305534. G{ALL-BEJG{ JEW KIRI

Il-{amrun

GARAXX jew store, 115-il pied tul u 24 pied wisa’, bilbit[a, dawl, ilma u toilet. Bilpermess Class B. ?emplu 77200983.

G{ALL-KIRI {a]-}ebbu; ’il barra minn Triq l-Imdina

GARAXX basement 40 pied x 50 pied, jista’ jintu]a g[al gym, store, uffi//ju e//. ?emplu 79211659.

Santa Venera

GARAXX fi Triq Carini, 160 pied fond x 21 pied wisa’ u

Bavaria 36

AVVI}I

FID-9 u l-10 ta’ Novembru f’19 Triq Reggie Miller ilG]ira. Affarijiet tad-dar, white goods, g[odda, kompressur, magna tal-injam (Kitty) u aktar. Prezzijiet tajbin [afna. {in: bejn it-8am u s-1pm. ?emplu 79294403.

{adid

KAN?ELL, po;;aman, bieb ta’ garaxx, tara;, strutturi o[ra u tiswija. Injam – xkaffar, tiswija ta’ gallariji u ]ebg[a. Plumbing – geyser tank e//. Alterazzjonijiet fil-bini. ?emplu 99279582.

Mario Colours

G{AL kull xog[ol ta’ kisi u tibjid, kisi bil-;ibs, kisi bir-ramel u siment, kisi u tibjid fuq il-pont u ]ebg[a, tik[il fuq il-fil, tik[il fuq l-antik, graffiato, silicato, gypsum boards, madum u katusi. ?emplu 99468622. Esperjenza ta’ 16-il sena u stima b’xejn.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Klassifikati

G[al kull xog[ol

TA’ madum tal-art u tal-[ajt, qlug[ ta’ kmamar tal-banju, plumbing, kisi tal-;ibs, ]ebg[a u gypsum boards, e//. ?emplu 77433390.

Tiswijiet fil-pront u fil-post

TA’ drena;; bil-jet power wash (bil-bowser). Prezz minn €25. ?emplu 99282014.

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour. Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

Nixtri

Toilet seats

Ftu[

KAROZZI g[all-iscrap, ram isfar u a[mar, stainless steel, cable wire, bibien u twieqi talaluminju, kull tip ta’ [adid g[all-iscrap b[al bibien, twieqi u magni. Nixtri statwi, fajjenza u affarijiet antiki. ?emplu 21430185 jew 99469467.

NAG{MEL xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bil-kuluri li jaqblu u kif tixtiquhom intom, g[all-kamra tal-banju kompluti bil-fittings. G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053.

Ni]barazzaw – trasport – kull xog[ol

PRIVAT

ALL CLEARANCE TRANSPORT innaddfu djar, fabbriki e// minn kull tip ta’ skart anke materjal tal-kostruzzjoni. Innaddfu ;onna. Nag[mlu qlug[ ta’ madum tal-art u talkmamar tal-banju. Tindif u tiswijiet ta’ bjar, tik[il u tibjid, gypsum, xog[ol ta’ alterazzjonijiet fuq l-antik, bdil ta’ soqfa, e//. Servizzi bil-highup. Xog[ol b’esperjenza kbira. ?emplu 79081719 jew 21433352. www.allclearancemalta.com

Malti

LEZZJONIJIET minn gradwata fil-Malti, gruppi ]g[ar, primarja u sekondarja fil{amrun. ?emplu 79316521. G{ALL-BEJG{

Garigor

TAL-[adid bl-injam €900, sink tal-k/ina stainless steel €10, folding beds bla saqqu €8 u molol ta’ sofa bed €8. ?emplu 21385726, 21576267 jew 79871962.

G[amara antika

TINKLUDI twaletta bilmera, lavaman, komodina, gradenza bil-mera u wi// talir[am u gwardarobba kbira. Jistg[u jinbieg[u separati. ?emplu 99800607.

Griewi

TAL-German Sheperd ta’ 8 ;img[at, il-;enituri ta’ barra. ?emplu 79491077.

Libsa ta’ tie;

:DIDA fjamanta, qatt ma ntu]at, mixtrija ming[and Alamango. Prezz negozjabbli. ?emplu 99200354.

Pushchair

NEONATO Reverso Sport 3 Wheeler f’kundizzjoni perfetta, kwa]i ;dida. ?emplu 79409398.

Pasturi

TAT-tafal, sett fih 20 pastur, stil antik ta’ ]mien il-MUSEUM. Prezz €20 kull sett. Presepji kull daqs ma[dumin kollha g[erien, prezz jibda minn €20. ?emplu 21495253.

Tapit

KULUR cream bil-burdura wine, 90 ins (228cms) x 66 ins (168cms) f’kundizzjoni tajba. Prezz €60. ?emplu 21242180.

Tombla sheets

B’numri kbar u kuluri differenti. Kalendarji kbar tat2014, 29/m x 42/m. Free delivery g[al G[awdex ukoll. Morru g[and PAWLU BONNICI (bonnici printing press)– 3 Triq Melita, ilBelt Valletta. Kif issibuna – min-na[a tal-Barrakka ta’ Fuq g[al Triq Sant’Ursula. G[al xog[ol ta’ digital printing u offset, inviti tattie;, invoices, posters u brochures bil-kulur e// u xog[ol ta’ embossing.

?emplu 21244627 jew 79373700 jew ibag[tu email fuq pbonnici@bonniciprintingpress.com

JIN{TIE:U Tower Aluminium Ltd

TE{TIE: [addiema b’esperjenza biex ja[dmu full-time fuq xog[ol tal-aluminju u [;ie;, bil-li/enzja tassewqan. ?emplu 99457965 jew 99470635 lil Tower Aluminium Ltd, {a]}ebbu;.

L-g[oti tad-demm m’g[andux vaganzi. Ag[ti d-demm illum

SERVIZZI TA’ CUSTOMER CARE MILL-KUMITATI SEZZJONALI MARSA. Kull nhar ta’ Tnejn bejn il5 p.m. u s-7 p.m. fl-Uffi//ju PN. MELLIE{A. Kull nhar ta’ {amis bejn il-5 p.m. u s-7 p.m. fl-Uffi//ju PN. G[al appuntament /emplu 79990757. {AL TARXIEN. Kull nhar ta’ Tnejn u :img[a bejn il-5 p.m. u t-8 p.m. flUffi//ju PN. G[al appuntament /emplu 77771529, 79704491 jew 99262634.

AVVI}I SO?JALI PAULA MIFSUD BONNICI. Il{bieb ta’ Paula Mifsud Bonnici se jorganizzaw Coffee Morning, l-Erbg[a, 6 ta’ Novembru fil-Buskett Road House. Prezz 5 ewro bit-trasport provdut. G[all-biljetti /emplu 21239210, 79797178 jew 9924294. IR-RABAT. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza Coffee Morning, l-Erbg[a, 6 ta’ Novembru fl-uffi//ju tal-partit fid9.30am. G[al aktar informazzjoni /emplu fuq 79306420. SAN :ILJAN. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza ikla ravjul, il-:img[a, 8 ta’ Novembru fis-7.30pm fl-uffi//ju tal-partit. Din l-attivit`A se ssir biex jin;abru fondi g[all-partit. Prezz 12-il ewro.

TA’ SANNAT. Il-Kumitat

Sezzjonali se jorganizza BBQ, il:img[a, 8 ta’ Novembru, fis-7pm filbit[a tal-uffi//ju tal-Partit. Prezz: 12-il ewro. G[all-biljetti /emplu 79562158 jew 79557050. GEORGE PULLICINO. Il-{bieb ta’ George Pullicino se jorganizzaw [ar;a,

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Avvi]i PN

is-Sibt, 9 ta’ Novembru. In]uru erba’ Kappelli fil-Buskett, Dingli u s-Salini. Wara jkun hem mil-kafè fil-Bird Park. Tluq fis-2pm. Prezz 5 ewro. G[al aktar informazzjoni /emplu 79536857. ROBERT ARRIGO. Il-{bieb ta’ Robert Arrigo se jorganizzaw Coffee Morning, it-Tlieta, 12 ta’ Novembru f’Villa Arrigo, in-Naxxar. Prezz 4 ewro u g[all-biljetti /emplu 23285000 jew mill-uffi/ini. CLAUDETTE BUTTIGIEG. Il{bieb ta’ Claudette Buttigieg se jorganizzaw Coffee Morning, nhar l-Erbg[a, 13 ta’ Novembru fir-Razzett l-Antik, f’{al Qormi. Prezz 7 ewro li jinkludi ttrasport. G[all-biljetti /emplu 79430251, 79276414 jew 99252900. IN-NADUR. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza Pizza and Tombla Night nhar it-Tlieta, 19 ta’ Novembru f’Ta’ Kenuna Bar and Restaurant, in-Nadur fis-7pm. Ikun hemm tombla kbira u [afna rigali sbie[ x’jintreb[u. Trapsort provdut. G[all-biljetti /emplu 79562158 jew 99228688. STEFANO MALLIA. Il-{bieb ta’ Stefano Mallia se jorganizzaw Coffee Morning nhar il-{amis, 21 ta’ Novembru fil-Bird Park, il-Qawra. Prezz 5 ewro. Trasport provdut. G[al biljetti /emplu 99242992. MARIO DE MARCO. Il-{bieb ta’ Mario de Marco se jorganizzaw Coffee Morning, nhar il-{amis, 26 ta’ Novembru fil-Lukanda Imperial, Sliema. Trasport jitlaq fit-8.30am millpostijiet tas-soltu. Prezz 5 ewro. G[allbiljetti /emplu 21 247049, 99450902 jew 21 2223911. RYAN CALLUS. Il-{bieb ta’ Ryan Callus se jorganizzaw Coffee Morning, nhar it-Tlieta, 3 ta’ Di/embru filLukanda Soreda, il-Qawra. Trasport

provdut. G[all-biljetti /emplu 99594197, 79461207 jew 21461002. CLYDE PULI. Il-{bieb ta’ Clyde Puli se jorganizzaw Coffee Morning, nhar it-Tlieta, 3 ta’ Di/embru. Prezz 6 ewro. Trasport jitlaq fid-9am. Biljetti ming[and il-helpers jew 21 490643. ROBERT ARRIGO. Il-{bieb ta’ Robert Arrigo se jorganizzaw ikla f’g[eluq sninu, il-:img[a, 6 ta’ Di/embru fit-8 p.m. fil-Lukanda Dolmen, il-Qawra. Prezz 22 ewro g[all-kbar u 12 ewro g[attfal. G[all-bookings /emplu 23285000. TONY BEZZINA. Il-{bieb ta’ Tony Bezzina se jorganizzaw Get Together is-Sibt, 7 ta’ Di/embru mit-8.30pm ’il quddiem fil-Garden of Eden, fi]}urrieq. Prezz 10 ewro kbar u 5 ewro g[at-tfal ta[t it-tnax-il sena, bit-trasport inklu]. Jattendi l-Kap tal-PN Simon Busuttil. G[all-biljetti /emplu 21490826 jew 99430012. TONIO FENECH. Il-{bieb ta’ Tonio Fenech se jorganizzaw Ikla tal-Milied is-Sibt, 7 ta’ Di/embru fit-8pm filLukanda Cavalieri, f’San :iljan. Prezz 25 ewro kbar u 15-il ewro g[al tfal ta[t it-12-il sena, bit-trasport inklu] millpostijiet tas-soltu. Se jkun hemm parking provdut ;ewwa Portomaso. G[allbiljetti /emplu 79927302 jew email fuq fenechtonio@gmail.com . JASON AZZOPARDI. Il-{bieb ta’ Jason Azzopardi se jorganizzaw Ikla Buffet tal-Milied nhar il-:img[a, 13 ta’ Di/embru fil-Lukanda Martim Antonin, Mellie[a fis-1pm. Prezz 20 ewro g[allkbar u 10 ewro g[at-tfal. G[al-biljetti /emplu 21 666736 jew 99841333. CHARLÒ BONNICI. Il-{bieb ta’ Charlò Bonnici se jorganizzaw Christmas Buffett nhar il-:img[a, 13 ta’ Di/embru fil-Lukanda Cavalieri, f’San :iljan. Il-biljetti jistg[u jinkisbu

ming[and il-helpers tas-soltu jew /emplu fuq 21 430752 jew 79796667. Trasport provdut. AVVI}I O{RA

L-ISLA. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-Bar tal-Uffi//ju PN qed jitmexxa minn management ;did. Qed ikun miftu[ kuljum sa tard filg[axija, u s-Sibt u l-{add jifta[ fid-9 a.m. Qed ikunu servuti wkoll appetizers. IL-KALKARA. Il-Kumitat Sezzjonali PN qed jilqa’ offerti g[attmexxija tal-Bar tal-Uffi//ju PN. Dawk interessati huma mitluba jibag[tu lofferti tag[hom lis-Segretarju, Kumitat Sezzjonali PN Kalkara, Ka]in PN, Xatt tal-Kalkara, il-Kalkara. Il-Kumitat jirriserva d-dritt li jag[]el kwalunkwe offerta, anke dik l-anqas vanta;;ju]a. IL-G}IRA. Il-Kumitat Sezzjonali PN qed jilqa’ offerti g[at-tmexxija tal-Bar tal-Uffi//ju PN. Dawk interessati huma mitluba jibag[tu l-offerti tag[hom indirizzati lis-Segretarju Kumitat Sezzjonali PN G]ira, Ka]in PN, Triq ir-Reb[a, il-G]ira. Il-Kumitat jirriserva d-dritt li jag[]el kwalunkwe offerta, anke dik l-anqas vanta;;ju]a. {AL TARXIEN. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-Bar tal-Uffi//ju PN tallokalità issa hu miftu[ ta[t Management ;did. Il-Bar qed jifta[ mit-Tnejn sas-Sibt mis-7 p.m. ’il quddiem, kif ukoll il-{add filg[odu. Ji;u servuti appetizers. TA’ XBIEX. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-Bar tal-Uffi//ju PN tallokalità qed jitmexxa minn Management ;did u b’esperjenza. B[alissa qed ikun miftu[ kuljum bejn il-5 p.m. u l-10 p.m. mit-Tnejn sas-Sibt u l-{add bejn id-9 a.m. u t-3 p.m. Qed jitqassmu wkoll appetizers. Min jixtieq jorganizza xi fenkata jew ikla, jista’ j/empel 79813505.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Lokali

Rigali sbie[ kuljum ma’ GO

Klijenti GO mobile g[andhom i//ans li jipparte/ipaw f’kompetizzjoni ta’ trivia tal-SMS u jirb[u premjijiet mill-isba[. GO4Mini tag[ti lill-klijenti GO mobile l-opportunità li jittantaw xortihom biex jirb[u iPad Mini kuljum, sett tat-TV ta’ 42 pulzier, voucher b’valur ta’ 500 ewro fuel u, a[jar minn hekk, karozza ;dida fjamanta tat-tip MINI One. Il-kompetizzjoni tibda fl-4 ta’ Novembru u tibqa’ sejra sas-17 ta’ Novembru – i]-]ew; dati inklu]i. Il-kompetizzjoni hi miftu[a g[all-klijenti kollha ta’ GO mobile li g[andhom 18 il-sena u aktar u li huma abbonati ma’ kwalunkwe tariffa ta’ Pay As You GO jew GO Pay Monthly. Biex jipparte/ipaw, il-klijenti jridu biss jibag[tu SMS lejn 50700300 bil- kelma ‘MINI’. Parte/ipanti mbag[ad jir/ievu ]ew; messa;;i inizjali. L-ewwel messa;; jinkludi tag[rif dwar il-premjijiet u l-ispi]a ta’ kull SMS. It-tieni messa;; jikkonsisti f’mistoqsija ta’ trivia. Il-parte/ipant irid jag[ti twe;iba korretta billi sempli/ement jibg[at ‘1’ jew ‘2’. Kull SMS li jibg[at parte/ipant jiswa €1.20.

Matul il-kompetizzjoni, ilparte/ipanti jistg[u ji;bru l-punti billi jwie;bu b’mod korrett g[all-mistoqsijiet. Kull mistoqsija g[andha ]ew; twe;ibiet – twe;iba korretta u o[ra ]baljata. Kull twe;iba korretta ti;i ppremjata bil-punti.Il-punti huma mg[oddija minn jum g[all-ie[or. iPad Mini se jintreba[ kuljum, inklu] il{add. Parte/ipanti li jibag[tu millanqas SMS wie[ed lejn 50700300 matul il-;urnata huma eli;ibbli li jirb[u l-premju li jittella’ kuljum. Karozza tat-tip MINI One se tkun pre]entata fl-a[[ar jum tal-kompetizzjoni. Il-parte/ipanti kollha huma eli;ibbli biex jirb[u l-MINI. L-g[add ta’ punti akkumulati permezz ta’ twe;ibiet korretti jag[ti aktar /ans lillparte/ipanti biex jirb[u xi premju. Il-parte/ipanti se jkunu jistg[u jwie;bu g[al massimu ta’ 30 mistoqsija ta’ trivia kuljum. Jekk ikun hemm xi parte/ipanti li jidde/iedu li jo[or;u mill-kompetizzjoni, huma jistg[u jag[mlu dan billi jibag[tu SMS bil-kelma “STOP” lejn 50700333 – servizz bla [las.

HP tg[in lil DreamWorks fil-produzzjoni tal-film Turbo

L-HP [abbret li DreamWorks Animation u]at it-teknolo;ija tal-HP biex ti]viluppa animazzjonijiet talog[la livell g[all-a[[ar film tag[ha, ‘Turbo’, li qed jintwera b[alissa fi/-/inema lokali. It-teknolo;ija tal-HP Converged Infrastructure li tkopri servers, fa/ilitajiet tal[a]na, networks u software g[as-servizzi u l-immani;;jar; l-HP Converged Cloud; u lWorkstations u l-printers talHP intu]aw minn DreamWorks Animation flippro/essar ta’ ammonti kbar

ta’ data, u [olqu livelli ;odda ta’ grafika innovattiva bilkompjuter (CG) u tekniki talanimazzjoni. Derek Chan, il-Kap talOperat Globali tatTeknolo;ija ta’ DreamWorks Animation qal li bis-s[ubija strate;ika ta’ DreamWorks Animation mal-HP “a//ertajna ru[na li jkollna teknolo;ija mill-aqwa, b’sa[[itha u konformi biex stajna ni]viluppaw e]att kif xtaqna l-[olma li kellna g[al Turbo b[ala l-aktar ;errej velo/i tad-dinja.

Mix-xellug> Ir-rebbie[ tal-iMdina Grand Prix Zak Matten pre]entat bl-aktar kronografu re/enti Mille Miglia minn Annabelle Bonello Lowell u Miguel Bonello, f’isem Edwards, Lowell Co. Ltd.

Su//ess g[all-iMdina Grand Prix L-edizzjoni ta’ din is-sena tal-iMdina Grand Prix, li saret bejn il-11 u t-13 ta’ Ottubru, kienet g[al darb’o[ra vetrina mill-isba[ g[al karozzi antiki u tellieqa mimlija e/itament. L-edizzjoni ta’ din is-sena kienet appo;;jata minn Chopard u Edwards, Lowell Co. Limited. Chopard g[andha storja illustri fl-appo;; li tag[ti lil attivitajiet motoristi/i, inklu]a lfamu]a tellieqa Mille Miglia. Chopard hi kburija li hi l-isponsor uffi/jali taliMdina Grand Prix u t[ares ’il quddiem g[al kollaborazzjoni fit-tul ma’ din l-attività u mal-Valletta Grand Prix Foundation. L-edizzjoni ta’ din is-sena tal-iMdina Grand Prix kellu ftu[ eleganti b’ri/eviment minn Edwards, Lowell Co. Limited li sar fil-Bajja ta’ Spinola, San

:iljan. Il-weekend ta’ wara kienu organizzati serje ta’ esbizzjonijiet u tlielaq kumbattuti fl-Imdina. Zak Maten kien ir-rebbie[ u kien pre]entat bl-aktar kronografu re/enti Mille Miglia. Joe Said, Deputy Chairman talValletta Grand Prix Foundation, iddeskriva l-edizzjoni ta’ din is-sena b[ala su//ess. “Grazzi g[all-kollaborazzjoni ma’ Chopard and Edwards, Lowell Co. Limited, li a[na kburin li huma ssie[ba tag[na, dan kien g[alina l-ikbar su//ess s’issa. G[alina kien ikun fa/li norganizzaw attività anki ikbar minn din – madankollu, l-g[an ewlieni tag[na jibqa’ l-kwalità tal-karozzi li [adu sehem, aktar milli l-kwantità,” qal Joe Said.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Sport

RUGBY

Double g[at-tim nazzjonali Malti

It-tim nazzjonali Malti tarRugby mmexxi minn Damien Neill ]amm [ajjin it-tamiet tieg[u li jibqa’ jilg[ab fidDivi]joni 2A wara reb[a ferm importanti 13-10 filLitwanja mill-Kampjonat Ewropew tal-FIRA-AER g[all-2015. Ir-reb[a kienet drammatika u waslet b’kick e//ellenti ta’ James O’Brien minn 40 metru sekondi biss qabel irreferee saffar tmiem il-partita wara li l-Litwanja kienu wettqu rimonta u g[amlu l-iskor 10-10 meta f’mument minnhom it-tim Malti kien 10-0 minn fuq. It-tim Malti kien ;ej minn telfiet konsekuttivi 19-10 kontra l-I]vizzera u 48-10 kontra t-tim qawwi Olandi]

liders tal-grupp. Ir-reb[a tal-Maltin [alliet lil-Litwanja fl-a[[ar post li jfisser li mistennija jkunu relegati g[al Division 2B lista;un li ;ej waqt li t-tim Malti probabbilment ikollu jilg[ab fi play-off. Dan id-double wasal wara li f’Kordin it-tim Malti kien g[eleb ukoll lil-Litwanja 3417 f’wirja o[ra konvin/enti. Malta issa ter;a’ tkun flazzjoni b[al-lum ;img[a filground ta’ Kordin kontra lKroazja, f’dik li hi meqjusa b[ala partita o[ra kru/jali g[at-tim immexxi minn Damien Neill qabel imbag[ad f’April jilqa’ lillOlanda u ;img[a wara jag[laq l-impenji flI]vizzera.

Webber jissupera lil Vettel FORMULA 1

Mark Webber kiseb it-tieni pole position tieg[u dan lista;un biex issupera lil sie[bu erba’ darbiet Champion tadDinja Sebastien Vettel fuq irRed Bull l-o[ra u se jkun qed jibda mill-ewwel post filGrand Prix ta’ Abu Dhabi l{add. Webber g[amel l-a[jar [in bl-a[[ar dawra tieg[u biex temm kwa]i sekonda a[jar minn Vettel li ddomina ssessjoni libera ta’ filg[odu. Nico Rosberg u Lewis Hamilton tal-Mercedes se jibdew mit-tieni filliera wara li Hamilton tilef il-kontroll ming[ajr konsegwenzi koroh, fl-a[[ar dawra meta kien qed jipprova jtejjeb il-[in. Kimi Raikkonen tal-Lotus se jibda mill-[ames post [dejn Nico Hulkenberg tas-Sauber.

Mark Webber fl-azzjoni f’Abu Dhabi

Il-Fran/i] Romain Grosjean fuq il-Lotusd l-o[ra se jibda mis-seba’ post quddiem Felipe Massa tal-Ferrari li re;a’ kien a[jar minn Alonso li se jibda

mill-11-il post. Sergio Perez tal-McLaren u Daniel Ricciardo ta’ Toro Rosso huma l-a[[ar ]ew; sewwieq flewwel g[axar postijiet.

Sport lokali g[al-lum MFA Victor Tedesco St. - Prem:

p.m. Valletta SP v Valletta S.

IASC Tarxien Grd – I Div: 8.30

2 p.m. Naxxar L. v Vittoriosa S., 4.15 p.m. Floriana v Birkirkara Centenary St. - I Div: 2 p.m. Pieta` H. v St. Andrews, 4 p.m. }urrieq v {amrun S. Charles Abela St. - II Div: 2 p.m. Kirkop Utd v Mellie[a, 4.15 p.m. Mqabba v Marsa Sirens St. - II Div: 2 p.m. G[arg[ur v Pembroke, 4.15 p.m. Si;;iewi v Senglea A. Ker/em Grd – Nisa: 11 a.m. Gozo v Hibernians G[arg[ur Grd – Nisa U16: 9 a.m. M;arr Utd v Kirkop Utd, 10 a.m. Pembroke A. v Raiders

a.m. White Hart v Qormi, 11 a.m. Sliema HS v Rabat

Oratory Y. v Victoria H., 3 p.m. Nadur Y. v Xewkija T.

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL Marsa – 1.45 p.m.

GFA Gozo St. - I Div: 1 p.m.

MAFA Sta Margerita: 9.30 a.m.

Marsa SM v }ejtun RS, 11.15

p.m. Marsa T. v Mosta G., 9.45 p.m. }urrieq v Cospicua ST, 11 a.m. Floriana A. v Burmarrad AFC

BASKETBALL Ta’ Qali –SF St James

Hospital Shield (N): 11.15am. Depiro v Starlites, 12.45pm. (I). Floriana v Starlites, 2.45pm. (N) Luxol v Athleta, 4.30pm. (I). Athleta v Luxol

HOCKEY Kordin – Challenge Cup: 9

Programm ie[or ta’ ti;rijiet b’]ew; tlielaq bejn sewwieqa Maltin u Olandi]i.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Sport

Id droga u l isponsors fl isport Wie[ed jifhem li fid-dinja sportiva moderna [afna jiddependi mill-isponsors. Veru li dawn huma b]onnju]i i]da veru wkoll li dawn ma jag[mlu xejn g[al xejn. Hi [a;a /arissima li l-isponsor u l-atleta jiddependu minn xulxin. L-atleta ta’ livell g[andu ttim tieg[u li jinqasam f’]ew; setturi,... dak tekniku u dak amministrattiv, b’[afna avukati biex jiksbu l-a[jar kuntratti u kummissjoni tajba g[alihom ukoll. Meta kumpannija tonfoq tant miljuni u tag[]el dak li jidhrilha li hu l-a[jar biex ilprodott ikun mag[ruf, din tistenna ri]ultati e//ellenti. I]da ma nifhimx li b’hekk titnissel pressjoni fuq it-tim kollu madwar l-atleta u dak tekniku. Ftit ikun jimpurtahom x’ditta qed jirreklamaw! Nifhem li l-imma;ini kif ukoll il-prestazzjoni ma tiddependix mill-isponsor [lief g[al xi premjijiet finanzjarji. Ma hemmx dubju li l-atleta ma g[andu l-ebda [ajja privata. Irid jidher li hu atleta komplut, serju, dedikat u li jipprova jservi ta’ idolu spe/jalment gha]-]g[a]ag[ li huma minn tal-ewwel li jimitawh f’kollox. Meta Beckham irre;istra ma’ Real Madrid, f’jum wie[ed inbieg[u mitt elf flokk. Il-[idma minn wara lattur tkun kbira. {idma li ma’ tidhirx i]da ferm effettiva, produ/enti u ta’ kummer/ kbir. I]da meta il-prestazzjoni tkun fqira, l-imma;ini tonqos, id-d[ul mill-bejg[ ta’ flokkijiet u affarijiet o[ra jibda jonqos b[alma tonqos il-popolarita`. Dan /ertament li jkollu

Tony Formosa eks kow/ Nazzjonali

effett kbir anki fuq l-isponsor li jippretendi dejjem l-a[jar g[all-kummer/.Wie[ed irid isemmi li kumpanniji kbar ta’ manifatturi ta’ o;;etti sportivi, jonfqu miljuni kbar f’reklami tal-prodotti tag[hom, spe/jalment meta jkollhom kompetizzjoni serja minn kumpanniji o[ra. B]onn xulxin Wie[ed ma’hemmx b]onn li jkun xi ;enju biex jifhem li lisport, l-atleti u l-kumpanniji

kummer/jali g[andhom b]onn xulxin. Jekk tipprodu/i u ma tbieg[x tista’ ma tipprodu/i xejn. Hemm malizzja u oxxenita` mill-kumpaniji li jfasslu l-materjal sportiv. Nifhmu li l-a[jar suq g[al dawn il-kumpaniji huma dawk g[at-tfal ta’ l-iskola. Billi ttfal ikunu jridu jidhru dejjem l-a[jar, il-kumpaniji jibdlu ddisinn u bejn li t-tfal ikunu qed jikbru fi]ikament u aktar u aktar ma jkunx iridu jidhru li l-flokkijiet li qed jilbsu llum huma tas-sena l-o[ra, il-kummer/ jirdoppja. U naturalment il-qlieg[ talfabbrika u tal-[anut dejjem jikber. Kul[add da[kan, kul[add fer[an. Barra l-;enituri! G[al [afna snin, il-produzzjoni kienet issir fil-pajji]i tal-

Kultant l-atleti biex jibqg[u fil-qu//ata jie[du sustanzi pprojbiti

Lvant spe/jalment fi ]mien ilkomuni]mu u jo[or;u ferm or[os bejn bil-materjal kif ukoll il-pagi tal-[addiema. U wie[ed ma jridx jinsa li barra l-uniformi hemm il-[wejje; g[all-edukazzjoni fi]ika (PE) u l-ilbies g[all-arti u tpin;ija. Bir-rebbieg[a l-;dida llum il;urnata l-affarijiet inbidlu. Kien hemm ]mien fejn e]ista dibattitu jekk it-tfal talprimarja u sekondarja g[andhomx b]onn ta’ uniformi. Largument favur hu li kul[add l-istess inaqqas il-possibilita` li jkollok anqas fanfaruni jew o[rajn ma tantx f’qag[da finanzjarja fluwida. Ir-ragunament kien li bl-uniformi g[andek soluzzjoni komuni g[al kul[add. Tgawdi d-ditta, tal-[anut li ;ieli jkollu l-monopolju fuq ilbejg[, l-iskejjel li xi kultant nifhem li jie[du kumissjoni u l-klabbs li ji;u sponsorjati b’numru konsiderevoli ta’ flokkijiet u qliezet, u xi somma

flus kull sena. I]da l-istudent u l-atleta jservu biss biex jag[mlu riklam u xejn aktar. Jista’ jkun li kieku ma hemmx l-isponsors dawn ittfal ikollhom i[allsu anki xi ftit aktar g[all-istess ilbies. L-g[ajta nofs il-bejg[. Irriklamar fuq il-flokkijiet hu aktar minn g[ajta. Trid tqis li r-riklam fuq il-flokkijiet li jintu]aw f’avvenimenti sportivi jer;g[u jidhru filfilms li l-istazzjonijiet televi]ivi juru g[al diversi

drabi. Ma tinsiex il-fatt li kull so/jeta` jkollha eluf ta’ flokkijiet xi tqassam. Meta jsir kuntratt bejn irrappre]entanti tad-ditta u dawk tal-klabb dawn jinkludu klawsoli li ma’ jitwemmnux minn dawk li mhumiex talmistier. L-arran;amenti jikkuntentaw li]-]ew; na[at. Tad-ditta jistennew l-a[jar u kultant l-atleti biex jibqg[u fil-qu//ata jie[du sustanzi pprojbiti. Dik il-[asra.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Sport

Treve imserr[a g[al ftit xhur TROTT U GALOPP

Kenneth Vella

Wara li ftit tal-jiem ilu id-debba Treve reb[et il-Prix de l’Arc de Triomphe fil-korsa ta’ Longchamp fi Franza issa t[abbar li din id-debba se ting[ata ftit xhur ta’ mistrie[ u mistennija tirritorna g[all-;iri kompetittiv fil-bidu tas-sena d-die[la. Sid id-debba, ix-Sheikh tal-Qatar Al Thani, ikkonferma dan u fakkar li hu kien xtara din id-debba Fran/i]a ta’ tliet snin spe/ifikament biex jirba[ lArc. Hu ]ied jg[id ukoll li l-objettiv tieg[u jibqa’ dak li din id-debba ter;a’ tisfida biex is-sena d-die[la ter;a’ tirba[ din it-ti;rija presti;ju]a. Min-na[a tieg[u, il-jockey Thierry Jarnet sa[aq li jekk Treve tibqa’ ]]omm il-forma li wriet fl-a[[ar ;img[at g[andha ter;a’ tkun fost ilprotagonisti fil-bidu ta’ sta;un ;did is-sena d-die[la. Kritika lill-Gvern so/jalista ta’ Hollande

B[alissa fi Franza mijiet ta’ persuni nvoluti fl-isport tat-ti;rijiet huma ferm irrabjati g[all-gvern so/jalista mmexxi minn Francois Hollande. Skont rapporti li dehru fil-gazzetti internazzjonali, jidher li dawn il-persuni (fi Franza dawk involuti fl-isport jaqb]u s-7,000) huma rrabjati g[ax Hollande ma ]ammx kellmtu u ma opponiex, kif wieg[ed, b’mod qawwi, de/i]joni tal-Kummissjoni Ewropea li tg[olli r-rata tal-VAT fuq l-im[atri fuq ti;rijiet minn 19,6% g[al 20%.

Treve, li wara li reb[et l-Prix de l’Arc de Triomphe se titwaqqaf mill-;iri sal-a[[ar tas-sena.

Is-sidien, is-sewwieqa u uffi/jali Fran/i]i qed jib]g[u li de/i]joni b[al din taf twassal g[al telf finanzjarju kbir. Id-de/i]joni mistennija ti;i

attwata sa minn Jannar u hemm possibilita` li taffettwa wkoll pajji]i o[ra fiz-zona ewro fejn isiru m[atri fuq ti;rijiet Fran/i]i (inklu] ukoll Malta).

Qed jintqal li fil-;img[at li ;ejjin dawk involuti fl-isport fi Franza jista’ jkun li jorganizzaw xi protesti kontra din id-de/i]joni.

LOKALI

}ew; sfidi bejn sewwieqa Maltin u Olandi]i Laqg[a o[ra fuq tmien ti;rijiet kollha g[al ]wiemel tat-trott issir illum wara nofsinhar fil-korsa talMarsa. Dawn se jag[mlu parti mit-42 programm tal-ista;un u minnhom laktar importanti se jkunu ]ew; ti;rijiet internazzjonali, mag[rufa b[ala l-Malta-Alkmaar Amateur Races li fihom i]-]wiemel se jkunu misjuqa minn sewwieqa Maltin u o[rajn dilettanti Olandi]i mill-korsa ta’ Alkmaar fuq distanza qasira ta’ 2140m u ti;rija normali tal-klassi Premier fuq distanza twila ta’ 2640m. I]-]ewg ti;rijiet internazzjonali qed ji;u organizzati fuq inizjattiva me[uda mis-sewwieqa Anton Pace u Shawn Formosa. Matul is-Sajf li g[adda numru ta’ sewwieqa Maltin kienu di;a` ]aru l-Olanda fejn sfidaw lil dawn is-sewwieqa Olandi]i fil-korsa tag[hom stess. Intant is-sewwieqa Olandi]i li se jsuqu llum huma : Peter Veldink - imwieled fis-17 ta’ April 1976 u sal-lum reba[ biss ti;rija wa[da

Willem Brouwer - imwieled fil-5 ta’ Awwissu 1964 u reba[ 141 ti;rija Peter Wisker - imwieled fl-14 ta’ Mejju 1949 u reba[ 46 ti;rija Henk Sas - imwieled fis-26 ta’ Mejju 1945 u f’pajji]u reba[ 16-il ti;rija f’livell ta’ dilettanti Paul Wals - imwieled fit-22 ta’ Novembru 1948 u li sal-lum reba[ 94 ti;rija. Dawn i]-]ew; ti;rijiet internazzjonali se jkunu t-tielet u l-[ames ti;rija u mistennija jibdew g[al habta tas-2.35pm u t-3.25pm rispettivament. Is - sewwieqa Maltin f ’ din it ti;rija se jkunu g[axra . Dawn huma Julian Farrugia , Kurt Saliba , Toni Tanti , Tony Demanuele , Charles Farrugia , Mark Tanti , Brian Hili , Anton Pace , Shaun Formosa u Eugenio Bondin . Mitluba jikkummentaw dwar lorganizzazzjoni ta’ dan l-avveniment, Pace u Formosa sostnew li huma se jag[mlu minn kollox biex jag[tu mer[ba tajba lil dawn issewwieqa Olandi]i.

“Is-sewwieqa Olandizi mistennija ji;u ppre]entati lill-pubbliku wara lewwel ti;rija tal-programm u se jing[ataw ukoll tifkira talokka]joni. Dan barra li se jindaqqu wkoll l-innijiet nazzjonali ta]-]ew; pajjizi,” tennew Formosa u Pace. Min-naha l-o[ra, it-ti;rija normali tal-klassi Premier se tkun is-seba’ wa[da u tibda fl-4.25pm. 16 se jibdew wara l-karozza tat-tluq. Dawn huma l-]did }vedi] Tap Dance, Mark de Chamant, Poppes Fighter, Arnie Sensation, Ofackevo, Versace Boko, Shakira Trot, TX Zoogood, Lady de Vindecy, True Q, Mars, Start Brodde, Nabab du Chatelet, Brave Duo, Oran u Nevaio Des Bordes. Ta[t il-gwida tal-G[awdxi Shawn Portelli, True Q jipprova jie[u ttieni reb[a nfila quddiem Nabab du Chatelet (Charles Camilleri) u Oran (Carmelo Farrugia). Il-kumplament tat-ti;rijiet se jkunu riservati g[al ]wiemel millklassijiet Silver u Bronze, bl-ewwel ti;rija tal-klassi Bronze tibda fis1.45pm.

Tbassir

I Ti;rija. Klassi Bronze. Dist – 2640m. Win – Poete De La Sarthe. Place – Principessa Caf, Obscur de Busset. II Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2640m. Win – Orio De Marancourt. Place – Ogor, Prince Brilliance. III Ti;rija. Malta – Alkmaar Amateur Race. Klassi Open. Dist – 2140m. Win – Buckens Stjarna. Place – Nerlo Villetot, Fuoco Nel Fuoco. IV Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2640m. Win – Pared An Hoel. Place – Podium, Udice Boko. V Ti;rija. Malta – Alkmaar Amateur Race. Klassi Open. Dist – 2140m. Win – Side Spin. Place – Queen Streamline, Pirate d’Urzy. VI Ti;rija. Klassi Gold. Dist – 2640m. Win – X Ray Hornline. Place – Naja In Blue, Nophenio De Lune. VII Ti;rija. Klassi Premier. Dist – 2640m. Win – True Q. Place – Nabab du Chatelet, Oran. VIII Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2640m. Win – Milano du Gite. Place – Lime Casted, Quatre De Coeur.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Sport

Melita jdawru telfa f’reb[a FOOTBALL – L-EWWEL DIVI}JONI

Christopher Cassar MELITA .................................2 LIJA A .....................................1 Melita: P. Schranz, M. Borg,

I. Tufegdzic, M. Sierra Camacho, L. Bianco, J. Cueto Rodriguez, N. Rizzo (J.P. Attard), K. Micallef (A. Borg Olivier), J. Galea, L. Micallef, K. Coleiro (L. Sammut) Lija A: K. Calleja, C. Giordemaina, M. Fleri Soler, D. Scerri, R. Sell (F. Zammit), D. Vukovic, A. Grabowski, E. Briffa (T. Fleri Soler), J.P. Scerri, B. Antignolo (K. Aleksandrov), A. Ige. Referee: Glenn Tonna Melita telg[u fil-qu//ata talklassifika meta g[elbu lil Lija 21, fejn il-log[ba qamet sewwa fit-tieni taqsima wara l-ewwel 45 minuta deludenti. Lija kien jist[oqqilhom xi [a;a a[jar g[aliex wara li marru minn ta[t assedjaw il-lasta ta’ Melita i]da kien kollu ta’ xejn. Fit-32 minuta infeta[ l-iskor bl-isba[ goal li rajna s’issa f’dan l-ista;un. Korner mog[ti minn Ryan Sell lejn il-qalba talkaxxa ta’ Melita, u ANDRE GRABOWSKI b’rovexxata spattakolari spara fir-rokna ta’ fuq tax-xibka. Il-vanta;; ta’ Lija dam biss seba’ minuti u minn gowl spettakolari g[addejna g[al paprata kbira tal-goalkeeper ta’ Lija Kris Calleja, meta xutt /entrali minn distanza kbira ta’ KANE MICALLEF [asdet lil Calleja li kompla l-ballun g[al ;ewwa huwa stess. }ew; minuti mill-ftu[ tattieni taqsima Melita marru minn fuq b’azzjoni tajba ta’ Nigel Rizzo li qassam lejn KURT COLEIRO li ]amm il-ballun tajjeb u g[eleb lil Calleja b’xutt fil-baxx. Reazzjoni tajba ta’ Lija u Schranz wettaq save millaqwa fuq xutt ta’ Evano Briffa u mas-sieg[a log[ob freekick ta’ Ige g[adda ftit barra. Lija komplew jinsistu u Schranz salva r-ri]ultat fuq xutt bomba ta’ Giordemaina i]da fil71 minuta kienu Melita li setg[u g[alqu l-log[ba meta freekick ta’ Cueto Rodriguez [abat mal-mimduda. Lija komplew jattakkaw sa la[[ar sekonda i]da Schranz u ddifi]a ta’ Melita ma /edewx. Goodlip jidde/iedi log[ba medjokri BIR}EBBU:A SP .............. 1 MSIDA SJ ...............................0 Bir]ebbu;a SP: C. Cassar, J. Briffa, P. Grima, P. Camilleri, D. Baldacchino, F. Peplow, C.

Kif Jinsabu

L R D T F K Pt

Melita 6 Pieta H 5 St. Andrew’s 5 Lija A 6 Bir]ebbu;a SP 6 St. George’s 5 G]ira U 5 }ebbu; R 6 }urrieq 5 Gudja U 5 }ejtun C 5 Msida SJ 5 {amrun S 4

4 3 3 3 3 2 2 2 2

9 4 13 0 11 3 11 0 10 6 11 3 12 8 9 3 9 9 9 1 7 6 8 1 4 3 8 2 11 13 8 2 8 6 7 3 3 9 4 3 5 12 4 4 5 10 1 3 4 9 -7

1 1

2 2 0 0 2 2 2

1 1 1 1 1 0 1 0 1

Calleja, K. Borg (D. Grech), R. Celeste (M. Deanov), G. Goodlip (G. Caruana), J.C. Da Silva Msida SJ: J. Mallia, A. Laudisi, S. Magro, L. Cassar (Lincoln Micallef), D. Attard, D. Cachia (M. Borda), O. Bouagba (M. Tape), I. Schembri, M. Caruana, P. Albanese, Lydon Micallef. Referee: Malcolm Spiteri Gowl ta’ Glanville Goodlip qrib in-nofs sieg[a log[ob kien bi]]ejjed bix Bir]ebbu;a kisbu t-tielet reb[a tal-ista;un, reb[a li biha telg[u f’po]izzjoni ferm komda fil-klassifika. G[all-kuntrarju Msida sofrew ir-raba’ telfa konsekuttiva u jinsabu filpost ta’ qabel l-a[[ar b’punt wie[ed biss. Il-log[ba kienet verament medjokri bi ftit azzjonijiet fejn Bir]ebbu;a prattikament reb[u l-log[ba bl-uniku xutt li taw fillasta. L-ewwel taqsima kienet kwieta. Kienu Msida li [adu iktar linizjattiva fl-ewwel minuti u kellhom freekick ta’ Laudisi li kien salvat ming[ajr tbatija minn Cassar. F’azzjoni o[ra kross ta’ Albanese quddiem ilgoalkeeper ma sab lil [add minn s[abu biex jikkonkludi. Fis-27 minuta fl-ewwel periklu tag[hom Bir]ebbu;a fet[u liskor meta freekick fil-baxx ta’ Kevin Borg ma kienx ikklerjat mid-difi]a ta’ Msida u GLANVILLE PEPLOW sab ilballun f’saqajh u mill-vi/in spara fil-baxx fix-xibka. G[at-tieni taqsima Msida da[[lu lil Tape minflok Bouagba u ]iedu l-isforzi flattak. Daqqa ta’ ras /entrali ta’ Tape kienet salvata minn Cassar u Laudisi spara g[oli minn qag[da ideali. Fit-72 minuta l-a[jar azzjoni ta’ Msida meta Shaun Magro ta lejn Laudisi li da[al tajjeb filkaxxa u mpenja lil Cassar u mir-rebound l-istess Cassar salva ix-xutt mill-vi/in ta’ Tape. Id-d[ul ta’ Deanov ftit biddel l-andament tal-log[ba ta’ Bir]ebbu;a li baqg[u jamministraw il-vanta;; prezzju] sattmiem.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Sport

Ri]ultati u klassifiki Premiership

Newcastle v Chelsea Fulham v Man Utd Hull v Sunderland Man City v Norwich Stoke v Southampton West Brom v Crystal Pal West Ham v Aston Villa Arsenal v Liverpool

2-0 1-3 1-0 7-0

1-1 2-0 0-0 2-0

Illum

Everton v Tottenham (14.30) Cardiff v Swansea (17.00) Kif Jinsabu L R D T F K Pti

Arsenal v Liverpool 2-0> Santi Cazorla (lemin) jiskorja l-ewwel goal ghall-Gunners minkejja li ssikkat mid-difensur tar-Reds, Martin Skrtel (ritratt> EPA)

Arsenal jift[u vanta;; ta’ [ames punti FOOTBALL FIR-RENJU UNIT

Arsenal fet[u vanta;; ta’ [ames punti fuq l-eqreb rivali f’ras il-klassifika talPremiership wara li g[elbu lil Liverpool 2-0 fl-Emirates Stadium u fejn komplew juru ttip ta’ konsistenza li kienet nieqsa fl-ista;uni pre/edenti. Arsenal kienu kemmxejn a[jar mill-avversarji u meritatament marru fil-vanta;; permezz ta’ Santi Cazorla, li fl-ewwel taqsima ra t-tentattiv tieg[u ja[bat mal-lasta u fejn baqa’ jsegwi l-azzjoni biex jitfa’ ;ewwa mill-vi/in. Liverpool [ar;u tajjeb wara l-mistrie[, i]da re;g[u kienu Arsenal li sabu x-xibka, b’Aaron Ramsey jissi;illa rreb[a b’xutt mill-bog[od li ma ta l-ebda /ans lill-goalkeeper Simon Mignolet. Il-Gunners, issa, g[andhom 25 punt minn g[axar log[biet – b’Liverpool u Chelsea jibqg[u isegwuhom b’20 punt kull wie[ed u wara listess ammont ta’ konfronti. Sadanittant, Newcastle United wettqu s-sorpri]a tal;urnata meta g[elbu lil Chelsea f’St James Park u li jfisser li l-manager tal-Blues, Jose Mourinho, g[adu qed jistenna l-ewwel reb[a tieg[u f’dan il-ground. Ir-reb[a ta’ 2-0 g[allMagpies pattiet mhux ftit g[attelfa li huma sofrew ;img[a ilu kontra Sunderland fid-derby tan-North-East, b’goals ta’ Yoan Gouffran (68 minuta) u Loic Remy (89) iwaqqfu s-sensiela po]ittiva tal-Blues, li qabel din il-log[ba kienu ;ejjin minn sitt reb[iet konsekuttivi, u g[al ri]ultat li jtella lil Newcastle fid-disa’ post. Manchester United komplew fit-triq tar-reb[ fi Craven Cottage u fejn prattikament

g[alqu l-log[ba kontra Fulham fl-ewwel tlettax-il minuta b’goals ta’ Antonio Valencia, Robin Van Persie u Wayne Rooney. Fulham setg[u jiksbu biss konsolazzjoni minn Alex Kacaniklic li x-xutt tieg[u, f’nofs it-tieni taqsima, ixxellef g[al ;ewwa ma’ difensur u g[al ri]ultat finali ta’ 3-1. Sadanittant Manchester City splodew ma’ Norwich flEttihad Stadium fejn skurjaw seba’ darbiet ming[ajr risposta biex enfasizzaw il-kredenzjali b[ala sfidanti g[at-titlu. Illog[ba mal-Canaries ma kellhiex storja bil-goals ta’ City jaslu regolarment wara li Bradley Johnson tefa’ fix-xibka tieg[u stess – b’David Silva, Matija Nastasic, Alvaro Negredo, Yaya Toure, Sergio Aguero u Edin Dzeko kollha jsibu l-bersall g[all-akbar reb[a tal-ista;un. Sunderland sofrew it-tmien telfa minn g[axar konfronti talPremier League u fejn din iddarba kellhom ibaxxu rashom ma’ Hull City li reb[ulhom b’awtogol ta’ Carlos Cuellar li wasal fil-25 minuta. I]da l-aktar mumenti drammati/i waslu ftit qabel l-ewwel taqsima meta tke//a Lee Cattermole g[al foul fuq avversarju u b’sie[bu Andrea Dossena wkoll ji;i muri l[amra g[al da[la xejn kumplimentu]a fuq David Meyler. Illog[ba tal-Black Cats kompliet g[at-telg[a anki fit-tieni taqsima u b’Hull japprofittaw millvanta;; numeriku biex jikkontrollaw ir-ri]ultat sal-a[[ar. Il-log[ba bejn Stoke u Southampton spi//at fi draw ta’ 1-1, bil-goalkeeper talPotters, Asmir Begovic, jiskorja goal straordinarju wara biss

tlettax-il sekonda meta l-ballun twil tieg[u ‘l fuq qarraq b’kul[add, qabel [abat mal-art u g[ola fuq ras il-goalkeeper avversarja Artur Boruc u g[al ;ox-xibka. Il-goal [asad lis-Saints, li madankollu wettqu reazzjoni qalbiena u fejn irnexxielhom jiksbu l-parita minn Jay Rodriguez minuti qabel il-mistrie[.

West Bromwich Albion

ikkundannaw lil Crystal Palace g[as-seba telfa konsekuttiva fil-league b’goals ta’ Saido Berahino u Gareth McAuley waqt li West Ham United temmew sekwenza ta’ tlett telfiet konsekuttivi f’Upton Park bi draw ta’ 0-0, f’darhom, ma’ Aston Villa.

Arsenal Liverpool Chelsea Man City Southampton Tottenham Everton Man Utd Newcastle Hull City West Brom Swansea Aston Villa West Ham Fulham Stoke Cardiff Norwich Sunderland Crystal P

10 10 10 10 10

9 9 10 10 10 10 9 10 10 10 10 9 10 10 10

8 6 6 6 5 6 5 5 4 4 3 3 3 2 3 2 2 2 1 1

22 2 2 17 2 2 16 1 3 28 4 1 11 1 2 9 3 1 14 2 3 17 2 4 14 2 4 8 4 3 10 2 4 12 2 5 9 4 4 8 1 6 10 3 5 7 3 4 8 2 6 6 1 8 7 0 9 6 1 1

9 25 20 8 20 11 19 4 19 5 19 10 18 13 17 16 14 10 14 10 13 10

11 11 12 11 8 10 15 10 11 9 13 9

20 8 22 4 21 3

League One

Bristol City v Oldham Coventry v Notts Co Crawley v Brentford Crewe v Bradford Gillingham v Carlisle MK Dons v Walsall Peterboro v Leyton Orient Preston v Tranmere Rotherham v Colchester Shrewsbury v Sheff Utd Swindon v Port Vale Wolves v Stevenage

1-1

3-0 0-1 0-0 1-0 1-0 1-3 1-1

2-2 2-0 5-2 2-0

League Two

Accrington v Wycombe Burton v Morecambe Bury v Torquay Cheltenham v York Chesterfield v Scunthorpe Fleetwood v Newport Hartlepool v Dag & Red Oxford v Bristol Rovers Plymouth v Northampton Portsmouth v Exeter Rochdale v Wimbledon

1-1

0-1 1-3 2-2 1-1

4-1 2-1 0-1 1-0 3-2 1-2

The Championship

Watford v Leicester Birmingham v Charlton Blackburn v M’boro Bournemouth v Bolton Doncaster v Brighton Leeds v Yeovil Millwall v Burnley Notts Forest v Blackpool QPR v Derby Sheff Wed v Reading Wigan v Huddersfield Kif Jinsabu

0-3 0-1 1-0 0-2 1-3 2-0 2-2 0-1 2-1 5-2 2-1

L R D T F K Pti

Burnley 14 10 Leicester 14 10 QPR 14 9 Blackpool 14 7 Reading 14 6 Nottingham 14 6 Watford 14 6 Leeds Utd 14 6 Blackburn 14 5 Wigan 13 5 Derby C. 14 5 Brighton 14 4 Ipswich 14 4 Huddersfield 14 4 Bournemouth 14 5 M’brough 14 3 Charlton 13 3 Millwall 14 3 Bolton 14 2 Doncaster 13 3 Sheffield 13 1 Birmingham 14 3 Barnsley 14 2 Yeovil 14 2

3 2 4 6 5 5 4 2 4 4 4 6 5 5 2 6 5 5 7 3 8 2 4 3

26 2 24 1 16 1 17 3 22 3 21 4 25 6 18 5 20 4 16 5 26 4 15 5 20 5 18 7 20 5 23 5 10 6 17 5 13 7 12 4 17 9 14 8 16 9 9 1

9 33 32 7 31 11 27 17 23 16 23 18 22 16 20 16 19 12 19 23 19 14 18 18 17 16 17 29 17 22 15 14 14 28 14 20 13 23 12 20 11 21 11 31 10 21 9 13

Premier Sko//i]

Celtic v Dundee Utd 1-1 Hearts v St Johnstone 0-2 Inverness CT v Kilmarnock 2-1 St Mirren v Ross Co 2-0 (abbandunata)

Illum

Motherwell v Hibernian Tazza Sko//i]a

Culter v Berwick Forfar v East Fife Elgin v Dunfermline Stranraer v Auchinleck Alloa v Inverurie LW Ayr v Queens Park Dumbarton v Cowdenbeath Arbroath v Brechin Stenhousemuir v Annan Fraserburgh v Montrose Turriff Utd v Stirling A Albion R v Deveronvale Clyde v Brora Rangers Queen of South v Hamilton

1-1 2-1 3-5 2-2 3-0 3-2 2-1 0-2 2-2 2-1 0-3 1-0 2-1 1-0

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Sport

Valletta j]ommu l-pass b’doppjetta ta’ Denni Jacob J. Micallef Tarxien .............................................0 Valletta .......................................(1) 3 Valletta: Y. Cini, J. Caruana, R.

Fenech, E. Agius, L. Dimech, A. Nyang, S. Bajada, J. Vandelannoite, R. Briffa , A. Nafti, D. Rocha Dos Santos Sost: 16min J.P Mifsud Triganza flok A. Nafti. 73Min S. Borg flok J. Vandelanoite. 86Min L. CremonaFlok R. Fenech Tarxien: N. Vella, M. Potezica, F. Lopez Alcantara, A. Agius, L. Martinelli, R. Caiheira Seara, M. Ciantar, E. Souza Santos, J. Mifsud, S. Bonnici, J. Santos Silva Sost: 45min K. Pulo flok E. Souza Santos, 66min A. Curmi flok M. Ciantar, M. Caruana flok A. Agius 79min Skurjaw: Denni 44 min, pen 67 min. Nyang 90 min. (V) Tke//a: N. Vella (TR) Imwissija: M. Potezica Referee: Kevin Azzopardi. Il-mument Plejer tal-Log[ba: Deni Rocha Dos Santos Xejn inqas minn [ames plejers neqsin g[all-formazzjoni ta’ Mark Miller, i]da fuq nota aktar po]ittiva jirritorna wara nuqqas ta’ aktar minn sena, il-kolonna Steve Borg. Clive Mizzi, min-na[a l-o[ra kellu jg[addi ming[ajr l-imwe;;a’ Carlo Mamo. Fit-

Ri]ultati lokali Premier

Qormi v Rabat A Tarxien R. v Valletta Hibernians v Balzan Mosta v Sliema W.

0-0 0-3 1-0 3-2

Bir]ebbu;a SP v Msida SJ Melita v Lija A.

1-0 2-1

San :wann v Fgura Zabbar SP v Marsaskala Mdina K. v Dingli S.

2-4 0-0 3-2

Qrendi v G[axaq Swieqi Utd v Attard Marsaxlokk v Xg[ajra T Sta Lucia v M;arr Utd

1-4 2-1 2-1 2-2

Vassallo Grp v Methode

1-9

SK Victoria W. v Munxar F. Xag[ra Utd v Ker/em A.

6-1 0-4

Sannat L. v G[arb R. G[ajnsielem v Qala S.

3-1 5-4

Tal-Qroqq V. v San :wann K G[arg[ur B. v Valletta SP Senglea G. v }ejtun AFC Dingli E. v Lija-Iklin

2-2 0-4 3-1 0-0

Mqabba v Tarxien C Ba[rija AFC v Fleur de Lys

0-3 0-0

I Div

I Div.

III Div

ISA

GFA I Div

II Div.

SWAN I Div

II Div

WATERPOLO

Malta v Renju Unit

RUGBY Kampjonat Ewropew Litwanja v Malta

10-13

SayitMalta v Luxol Aloysians VT v La Salle Kavallieri v Swieqi

22-19 24-33 24-20

HANDBALL

Roderick Briffa ta’ Valletta ostakolat minn Ryan Sammut ta’ Tarxien

tim Tarxieni]. Wara diversi battalji f’nofs ilgrawnd, bi]-]ew; timijiet anzju]i biex ja[sdu lit-tim avversarju, kienu Valletta bl-ewwel /ans ta’ skor. Xutt /entrali tal-eks Hibs u Qormi Vandelannoite u triangolazzjoni tajba ma[duma bejn Nyang, Agius u Briffa ntemmet b’ xutt b’sa[[tu ta’ Roderick Briffa li g[adda ftit g[oli. Tkompli l-pressjoni Beltija u Nicky Vella g[al Tarxien kien providenzjali b’]ew; titjiriet f’xulxin fejn l-ewwel tajjar kif seta’ daqqa ta’ ras ta’ Denni u

mill-istess azzjoni, minn mal-art qam b’[effa, tar minn tulu u tajjar f’korner biex ]amm l-iskor indaqs. Il-formazzjoni ta’ Miller kienet laktar offensiva u kienu l-Beltin li ddettaw il-partita hekk kif id-difi]a Tarxieni]a re;g[et [elsitha [afif wara azzjoni perikolu]a o[ra din id-darba permezz ta’ korner mog[ti minn Ryan Fenech, Denni ra d-daqqa ta’ ras tieg[u tistampa mal-mimduda. Ftit minuti wara, Valletta marru filvanta;;. Aziz Corr Nyang, waqqa’ birras lil Ryan Fenech u b’pass pre/i] sab

lil DENNI ROCHA DOS SANTOS li wara li kkontrolla, avvanza, evita lil Fernando Alcantara u xe[et wara Vella. Fit-tieni taqsima Valletta komplew jag[fsu u kienu vi/in li jiskurjaw aktar minn darba. Tarxien ipprovaw iwettqu reazzjoni i]da d-difi]a Beltija kienet dejjem organizzata u g[ajr g[al gowl im[assar g[al Tarxien fuq senjalazzjoni ta’ offside, g[arfu jikkontrollaw il-pressjoni ta’ Tarxien. Fis-66 minuta ir-referi Kevin Azzopardi saffar g[al penalty favur Valletta u ke//a lill-goalkeeper Nicholas Vella wara fawl fuq Mifsud Triganza. Mill-11-il metru DENNI ROCHA DOS SANTOS jirdoppja g[all-Beltin. Tarxien ipprovaw iwettqu reazzjoni permezz ta’ Santos Silva li kellu partita tajba i]da l-isforzi tieg[u ma kienux bi]]ejjed. Hekk kif il-log[ba dehret li se tintemm 0-2, ilBelt g[amlu l-a[[ar assalt biex fla[[ar [inijiet tal-partita, il-[afif AZIZ CORR NYANG ikkontrolla u xxuttja bis-sa[[a u tefa’ wara s-sostitut Curmi. Valletta ]ammew il-pass ma’ Hibernians b’reb[a konvin/enti li minkejja li lag[bu b’10 plejers fit-tieni taqsima, xorta offrew re]istenza u pprovaw iwettqu reazzjoni aktar minn darba. Valletta kienu fil-kontroll matul il-partita kollha u g[arfu jikkontrollaw l-attakki ta’ Tarxien biex komplew bilpass li qabdu u baqg[u vi/in l-ewwel post.

Draw f’log[ba li ddi]appuntat Rabat. ...................................................0 Qormi. ..................................................0 Rabat: J. Azzopardi, S. Gauci, D.

Azzopardi, I. Carapic, D. Falzon, C. Gauci, J. Bajada, D. Pelaez Bellido, M. Avila Perez, D. Carrillo Pendas, A. Smeir. Sost: M. Licari flok J. Bajada 70min, Z. Tanti flok A. Smeir 90min Qormi: M. Farrugia, A. Effiong, G. Bellucci, R. Bajada, T. Caruana, O. Bugeja, C. Terrible, J. Bondin, R. Innocenti, R. Sammut. G. Nucera, Sost: L. Grech flok C. Terribile 50min, D. Pisani flok R. Innocenti. 60min L. Del Giudice flok R. Bajada. 75min Imwissija: Clifford Gauci, Jonathan Bondin, David Azzopardi, Shaun Gauci, Leighton Grech Tke//a: Shaun Gauci (R) Referee: Marco Borg Il-mument plejer tal-log[ba: Owen Bugeja Nuqqas ta’ futbol sabi[ u [afna log[ob traskurat f’nofs il-grawnd ikkaratteristikaw din il-partita fejn i]]ew; timijiet deheru neqsin mill-grinta u l-ispirazzjoni. Rabat da[lu f’din il-partita bit-tama li jaqb]u lil Floriana u Qormi bit-tama li joqorbu lejn l-ewwel nofs talklassifika. F’taqsima monotona g[all-a[[ar fejn i]-]ew; timijiet rari resqu lejn il-lasti avversarji, kellna nistennew g[al aktar min-nofs sieg[a biex naraw l-ewwel xutt fil-lasta. Wara [afna log[ob traskurat f’nofs il-grawnd u nuqqas ta’ ideat mi]]ew; timijiet, kien Moises Avila Perez

Pelaez ta’ Rabat fl-azzjoni ma’ Alfred Effiong ta’ Qormi

g[al Rabat li mill-vi/in naqas milli jikkonkludi tajjeb. Qormi kellhom ]ew; tentattivi mill-bog[od permezz ta’ Ricardo Innocenti u Triston Caruana i]da xejn ma kienu ta’ periklu g[al Jonathan Azzopardi. L-istess tkompli t-tieni taqsima, bi]]ew; formazzjonijiet stati/i u ming[ajr sistema. Il-kow/ ta’ Qormi malajr induna li kien hemm b]onn ta’ bidla filpjan tattiku u g[amel ]ew; tibdiliet. Ftit mumenti wara, Rabat ipprovaw jie[du r-riedni f’idejhom u kienu perikolu]i diversi drabi lejn l-a[[ar nofs tat-tieni taqsima. Darbtejn setg[u marru filvanta;; wara azzjonijiet perikolu]i i]da

d-darbtejn naqsu milli jkunu pre/i]i filkonklu]jonijiet tag[hom. Qormi wie;bu u l-partita [adet ftit tal[ajja fl-a[[ar [ames minuti meta f’azzjoni velo/i, wara li r/ieva u avvanza, Alfred Effiong sab lil Jonathan Azzopardi attent u salva lil Rabat milli jo[or;u minn din il-partita b’idhom vojta. Qormi u Rabat, ]ew; timijiet bog[od ferm mill-aqwa forma tag[hom jiddi]appuntaw li]-]ew; settijiet ta’ partitarji. Draw ;ust li ma kkuntenta lil [add u [alla lil Rabat ankrati fl-a[[ar post u Qormi li issa jinsabu punti daqs Balzan, Vittoriosa u Tarxien.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Sport

Hibernians jer;g[u jaqbdu r-ritmu Matthew Mamo Hibernians ......................................(1) 1 Balzan ...................................................0 Hibernians: M. Muscat, J. Pearson,

R. Soares, M. Dias, A. Cohen, B. Kristensen, C. Failla, J. Lima, Z. Levnaic, E. L. Dos Santos, J. P. Farrugia Sost: R. Camilleri flok R. Soares 44 min., M. Bartolo flok M. Dias 68 min., O. Obiefule flok E. D. Dos Santos 81 min. Balzan: J. Cipriott, S. Bezzina, G. Calabretta, A. Scicluna, D. Grima, F. Vignaroli, L. Sciberras, J. Dosreis Santos, E. Beu, L. Micallef, R. Darmanin Sost: G. McKay flok E. Beu 76 min., J. L. Armaro Negrin flok J.Dosreis Santos 80 min. Imwissija: J. Lima 15 min. (H), D. Grima 68 min, A. Scicluna 90 min. (B) Skurja: B. Kristensen 44 min. Referee: Andre Arciola

Il-mument Plejer tal-Log[ba:

Clayton Failla Wara ]ew; draws infila kontra Sliema u Floriana, Hibernians irritornaw g[arreb[ meta g[elbu lil Balzan 1-0 u waqt li g[adhom bla telfa re;g[u qabdu rritmu. Balzan lag[bu bit-tielet gowlkeeper tag[hom Jacob Cipriott ta’ 20 sena, wara li l-dak regolari Michael Falzon, tke//a fl-a[[ar log[ba kontra Naxxar u Dani Miguélez jinsab imwe;;a’. Ta’ min jirrimarka li lejliet din il-partita, lMFA ma a//ettatx ir-re;istrazzjoni tal-

goalkeeper ;did ta’ Balzan Matthew Camilleri. G[al mument, fis-16-il minuta tallog[ba, Balzan anke ssograw li jispi//aw anke ming[ajr Cipriott meta [are; g[al cross shot ta’ Failla lejn Dias, [abat ma’ dan tal-a[[ar u ntelaq mal-art i]omm spalltu. Hibs kienu l-[in kollu fuq l-attakk imma ftit li xejn kienu perikolu]i. Huma bdew kontinwament imexxu l-ballun b’passes qosra imma bdew isibuha bi tqila jippenetraw id-difi]a. Min-na[a tag[hom Balzan, li kienu ;ejjin minn telfa ta’ 3-0 kontra Naxxar, u li fiha spi//aw b’disa’ plejers, qattg[u il-log[ba kollha fid-difi]a, jtajru l-fuq fejn Ryan Darmanin, li kien l-uniku attakkant tag[hom, ma seta’ jag[mel xejn kontra d-difensuri ta’ Hibernians. L-ewwel taqsima kienet monotona bi tliet azzjonijiet biss, kollha minn Hibernians. Fil-25 minuta, kross ta’ Lima lejn Tarabai li bir-ras tefa’ g[oli minn ta[t il-lasta. Fil-41 minuta Hibernians appellaw g[al penalty meta Cipriott [are; g[al ballun u waqqa’ lil Andrew Cohen wara ta[wida fil-kaxxa ta’ Balzan. Tliet minuti biss wara, wasal il-gowl ta’ Hibernians meta minn korner ta’ Failla Bjorn KRISTENSEN g[ola tajjeb u g[eleb lil Cipriott. Fit-tieni taqsima Hibernians komplew jattakkaw. Fid-49 minuta Cipriott dawwar f’korner freekick ta’ Failla, u fit-53 minuta, g[amel l-istess fuq xutt ta’ Cohen. Fl-64 minuta Balzan kienu se ja[sdu lil Hibernians meta Lydon Micallef qabe] numru ta’ plejers u b’x-

Jean Paul Farrugia ta’ Hibs isegwi lil Calabretta ta’ Balzan (ritratti> Alex De Gabriele)

utt tajjeb impenja lil Mario Muscat. Minn hawn il-log[ba kompliet b’ritmu baxx sakemm da[al Obinna Obiefule li deher jag[ti [ajja ;dida lill-attakk ta’ Hibernians u fit-83 minuta kien hemm xutt mill-isba[ ta’ Lima li [abat malmimduda. B’din ir-reb[a Hibernians kabbru ddistakk tag[hom fuq Valletta li jinsabu fit-tieni post waqt li Balzan irre;istraw it-tieni telfa infila u l-[ames wa[da dan l-ista;un.

Kif Jinsabu

Premier

Hibernians Valletta Birkirkara Sliema W. Mosta Naxxar L. Tarxien R. Vittoriosa S. Qormi Balzan Floriana (-6) Rabat A.

L R D T F K Pt

10 10

9 10 10 9 10

8 8 6 5 5 4 2 2 2 2 3

2 0 2 3 0 1

2 2 2 2 3

Mosta jiddominaw u jissorprendu lil

Mosta ...............................................(2) 3 Sliema W. .......................................(1) 2 Mosta: G. Piccione, Y. Messias, C.

Martins Fernandes, R. Ekani, A. Dos Santos, K. Farrugia, M. Micallef, M. Brincat, T. Farrugia, A. Cini, O. Borg Sost: F. Calcagno flok A. Dos Santos 58 min., I. Grech flok M. Micallef 68 min., K. Zammit flok K. Farrugia 85 min. Sliema W: H. Bonello, A. Muscat, J. Mintoff, M. Scerri, A. Bello-Osagie, C. Gatt Baldacchino, T. Cilia, A. Navarra, P. Barbetti, M. Muchardi, S. Bianciardi Sost: P. Gueye flok A. Navarra 59 min., J. Borg flok T. Cilia 79min., A. Xuereb flok M. Scerri 83 min. Imwissija: M. Micallef 7 min., A. Cini 86 min., C. Martins Fernandes (M) P. Barbetti 19 min., M. Muchardi 43 min., M. Scerri 57 min. (S) Skurjaw: A. Dos-Santos 8 min, M. Muchardi 70 min. (S) T. Farrugia 28 min, G. Piccione 37 min, G. Piccione 55 min. (M) Referee: Philip Farrugia Il-mument Plejer tal-Log[ba: G. Piccione (S) Wara tliet telfiet infila kontra Hibernians, Floriana u Qormi, Mosta rritornaw g[ar-reb[ f’wirja qalbiena kontra Sliema. Il-log[ba mill-ewwel dehret wa[da e//itanti hekk kif fit-tmien minuta lassistent referee ndika penalty favur Sliema wara li Manolito Micallef deher imiss il-ballun b’idu fil-kaxxa. Mill-

penalty, BELLO-OSAGIE g[eleb lil Omar Borg u feta[ l-iskor g[al Sliema. Imma dan il-gowl, iktar ta kura;; lil Mosta li rrispondew fit-28 minuta meta Dos Santos fajjar xutt b’sa[[tu minn barra l-kaxxa b’Henry Bonello jdawwar f’korner. Mill-istess korner Messias sab lil Tyron FARRUGIA li g[ola fuq iddifi]a u b’daqqa ta’ ras g[eleb lil Bonello. Wara dan il-gowl Mosta komplew jattakkaw u fis-37 irnexxielhom idawru llog[ba favurihom meta taw freekick malajr, il-ballun wasal g[and PICCIONE li t[alla wa[du, avvanza u b’xutt bid-dawra g[eleb lil Bonello. Fit-tieni taqsima Sliema [ar;u fuq lattakk u f’temp ta’ minuta kienu perikolu]i, l-ewwel fid-49 minuta meta minn freekick, Muchardi ta lejn Alex Muscat li qassam lejn Trevor Cilia li xxuttja ftit barra. Ftit wara, Barbetti da[al fil-kaxxa imma x-xutt tieg[u kien dirett lejn Omar Borg li dawwar f’korner. Pronta r-risposta ta’ Mosta meta minn freekick ta’ Fernandes, mid-daqqa ta’ ras ta’ Piccione l-ballun g[adda ftit barra. Imma fil-55 minuta Mosta komplew jimpressjonaw meta wara [arba, Messias sab lil PICCIONE wa[du u dan tefa’ ;ewwa g[at-tieni gowl personali tieg[u u g[amilhom 3-1. Fis-70 minuta, kontra x-xejra tallog[ob, xutt minn tarf il-kaxxa ta’ Matias MUCHARDI g[eleb lil Borg u

0 25 10 26 2 21 7 24 1 12 6 20 2 18 12 18 5 19 16 15 4 13 12 13 6 13 22 8 5 10 17 8 6 12 18 8 6 9 16 8 3 12 11 6 8 5 22 4

Muchardi ta’ Sliema ji;bed mill-flokk lil Cristiano Martins Fernandez ta’ Mosta

Sliema re;g[u da[lu fil-log[ba. Imma Mosta, minflok intefg[u jiddefendu komplew jattakkaw u Piccione kompla jag[mel [erba mid-difi]a ta’ Sliema hekk kif fis-77 minuta b’xutt imdawwar minn tarf il-kaxxa laqat illasta. Bi tmiem il-log[ba qrib, Sliema bdew jattakkaw bl-iktar azzjoni perikolu]a sse[[ fid-89 meta Alex Muscat ra l-lasta

//a[du l-gowl tad-draw. Sliema dehru jbatu n-nuqqas ta’ Ohawuci fl-attakk wara li we;;a fla[[ar log[ba kontra Vittoriosa hekk kif minkejja li spiss ippruvaw jattakkaw, spiss naqsu milli jikkonkludu. Min-na[a tag[hom Mosta iddominaw il-log[ba b’attakki konsistenti u ]gur li [adu tliet punti meritati li jpo;;uhom fil-[ames post tal-klassifika.

Il-{add, 3 ta’ Novembru, 2013

Lokali

Il-fotografu ta’ Muscat responsabbli mit-te[id tar-ritratti tal-fa//ati tad-djar L-Awtorità Maltija g[all-Ambjent u l-Ippjanar, il-MEPA, qabdet lil Joseph Camenzuli, il-fotografu uffi/jali talPartit Laburista b[ala l-fotografu responsabbli biex jittie[du ritratti talfa//ati tad-djar kollha f’Malta u G[awdex. Joseph Camenzuli huwa lfotografu uffi/jali ta’ Joseph Muscat u ilu numru ta’ snin l-fotografu uffi/jali tal-Partit Laburista. Fl-a[[ar jiem, fil-Parlament, il-Prim Ministru qal li b’kollox hemm 31 fotografu li qed jie[du r-ritratti talfa//ati tad-djar kollha, i]da l-informazzjoni li g[andu il-mument ti]vela li l-bniedem responsabbli minn dan ilpro;ett huwa l-fotografu li hu wkoll im[allas mill-Partit Laburista. It-te[id ta’ dawn ir-ritratti li ntqal se jintu]aw mill-MEPA, se ji;i jiswa’ b’kollox €240,000. Din i/-/ifra ;iet ]velata mill-Prim Ministru aktar kmieni fil-Parlament. Minkejja l-kobor ta’ din i/-/ifra, ilBord tal-MEPA lanqas biss kien infurmat dwar din id-de/i]joni, i]da fi kliem il-Prim Ministru Muscat, din idde/i]joni taqa’ ta[t id-diskrezzjoni talKap E]ekuttiv wa[du. Il-Kap E]ekuttiv Johann Buttigieg tpo;;a fil-kariga mill-Gvern e]att wara l-elezzjoni. Dan ifisser li l-Prim Ministru tefa’ id-de/i]joni fuq Johann

Buttigieg, bla mal-Bord tal-MEPA kien jaf li se tintefaq is-somma ta’ €240,000 biex jittie[du r-ritratti talfa//ati kollha tad-djar f’Malta u f’G[awdex. Fl-a[[ar jiem, il-mument bag[at sensiela ta’ mistoqsijiet dwar dan ilka] kemm lill-MEPA kif ukoll lisSegretarju Parlamentari Michael Farrugia li hu politikament responsabbli mill-MEPA. Madanakollu, l-mistoqsijiet li bag[tna lil Michael Farrugia baqg[u mhux imwie;ba. Min-na[a lo[ra, il-mistoqsijiet li bag[tna lillMEPA ;ew imwie;ba nofshom, i]da tnejn mill-erba’ mistoqsijiet li g[amilna baqg[u ma ;ewx imwie;ba. Fost l-o[rajn, il-MEPA naqset milli twie;eb kif ing[ata l-kuntratt lillfotografi biex jittie[du r-ritratti kemm f’Malta kif ukoll f’G[awdex. Din ilmistoqsija lanqas ma ;iet imwie;ba mis-Segretarju Parlamentari Michael Farrugia. Il-MEPA kkonfermat li t-te[id tarritratti tal-fa//ati ta’ djar ma kenitx idea tal-MEPA nnifisha, i]da qed isir fuq ordni tal-Gvern, u g[andu jitlesta fl-iqsar ]mien possibli. Fil-fatt, irritratti kollha g[andom ikunu ttie[du sa Jannar li ;ej. Interessanti l-fatt li fl-ewwel twe;iba mog[tija lil din il-gazzetta, u anke ;iet ]velata fil-Parlament, i/-/ifra tale]er/izzju kollu kienet se ti;i tiswa’ €75,000, i]da din i/-/ifra ]diedet tliet

Chris Cilia, il-kandidat Laburista

Aktar ma jg[addu ;ranet, aktar il[atriet li qed isiru f’entitajiet tal-Gvern qed iqajjmu sitwazzjonijiet ta’ konflitti kbar ta’ interess konsegwenza ta’ de/i]jonijiet me[uda minn Ministri jew nies qrib tag[hom. Ka] ri/enti se[[ fi Transport Malta, b’aktar konflitti ta’ interess min[abba persuni li qed jin[atru f’karigi partikolari. Fost l-o[rajn, kif ;ie ]velat minn twe;iba li l-Ministru Joe Mizzi ta fil-Parlament, g[al mistoqsija li saritlu minn Toni Bezzina, il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni

Matthew Bonett

matthew.bonett@media.link.com.mt

...bil-Gvern i[allas €240,000 darbiet aktar; €240,000 f’temp ta’ ftit jiem. L-ewwel mistoqsija parlamentari li saret minn Ryan Callus, il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Ippjanar, u huwa wkoll membru tal-Bord talMEPA, ;iet imwie;ba mill-Prim

Ministru fil-21 ta’ Ottubru li fiha qal li l-pro;ett kollu se ji;i jiswa’ €75,000. Madanakollu, ;img[a wara, fit-28 ta’ Ottubru, il-Prim Ministru qal li l-ispi]a g[al dan il-pro;ett, f’daqqa wa[da ]diedet g[al €240,000.

dwar it-Trasport u l-Infrastruttura, wa[da mill-kumpaniji li qed tit[allas minn Transport Malta hija Cilia & Associates, li hi l-kumpanija legali ta’ Chris Cilia, li kkontesta l-elezzjoni ;enerali ta’ Marzu li g[adda mal-Partit Laburista. Ilkumpanija tal-kandidat Laburista t[allset mill-Gvern g[al konsulenza dwar ittrasport tal-art f’pajji]na. Din il-gazzetta hi nfurmata li l-istess kumpanija legali tirrapre]enta wkoll lis-sidien tal-Mini Buses, xi [a;a li tpo;;i lil Chris Cilia f’konflitt ta’ interess.

Mill - istess twe;iba parlamentari jo[ro; ukoll li l - Perit Odette Lewis t[allset g[al konsulenza li tat dwar l-infrastruttura, il-bini tat-toroq u l-policy tat-trasport. F’ka] li hu simili b[al dak tal-Ministru Konrad Mizzi u l-mara tieg[u, Odette Lewis ti;i lmara tas-Segretarju Organizzattiv talPartit Laburista William Lewis. Minkejja li kien mistoqsi millMinistru Joe Mizzi biex jag[ti d-dettalji tal-kuntratti li ng[ataw kemm ilkumpanija tal-kandidat Laburista Chris Cilia kif ukoll il-mara tasSegretarju Organizzativ tal-Partit Laburista Odette Lewis, Joe Mizzi m’g[amilx dan, i]da qal li l-informazzjoni hija kummer/jalment sensittiva.

Konflitti ta’ interess f’konsulenza minn Transport Malta

media•link COMMUNICATIONS