2013 11 10 by maltarightnow dotcom

www.maltarightnow.com

Nru 2188 €1

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Ba;it 2014: L-Oppo]izzjoni se tikxef dak li [eba l-Gvern

Imnedija l-bijografija ta’ Alexander Cachia Zammit

Net TV l-uniku stazzjon li j]id l-udjenzi Ara pa;na 7

Ara pa;ni 4-5

Gvern Nazzjonalista jippubblika l-passaporti sigrieti Il-PN jirtira l-iskema li tbig[ i/-/ittadinanza meta jkun fil-gvern Simon Busuttil, il-Kap tal-Oppo]izzjoni u tal-PN lbiera[ iddikjara li meta l-PN ikun fil-Gvern jippubblika l-lista tal-passaporti sigrieti li se jinxtraw bliskema li qed ida[[al il-Gvern Laburista. Din kienet stqarrija /ara tal-Kap talOppozizzjoni wara li lbiera[ filg[odu lGvern wera li mhux lest jil[aq kunsens fuq emendi fil-Li;i ta/-?ittadinanza,

tant li vvota kontra emenda talOppo]izzjoni biex fir-rapport annwali tar-regolatur ta’ din l-iskema jkun hemm l-informazzjoni dwar persuni li ng[ataw i/-/ittadinanza ta[t l-iskema u b’hekk l-ismijiet ikunu mag[rufa. F’seduta parlamentari tul in-nofstanhar ta’ filg[odu ttie[ed vot fi stadju ta’ Kumitat fuq emendi g[al-Li;i ta/?ittadinanza. Il-Gvern ivvota kontra lemendi ewlenin tal-Oppo]izzjoni li kienu jinkludu fost o[rajn emenda biex i/-/ittadinanza Maltija ting[ata lil persuni b’rabta ma’ pajji]na u jkunu investew u g[exu f’Malta. g[al pa;na 2

Ara pa;ni 16-17

Il-Kap tal-PN Simon Busuttil qal li l-Oppo]izzjoni hija kontra l-iskema ta/-/ittadinanza kif ippre]entata mill-Gvern Laburista

Shiv Nair iltaqa’ [ames darbiet mal-Ministru Konrad Mizzi Matthew Bonett

matthew.bonett@media.link.com.mt

Shiv Nair jikkonferma laqg[at mal-Ministru Konrad Mizzi

Shiv Nair, il-konsulent ta’ Joseph Muscat dwar l-ener;ija, tkellem g[allewwel darba dwar ix-xog[ol li jag[mel g[all-Gvern ta’ Muscat, i]da [arab milli jwie;eb kif ]viluppaw ir-rabtiet li bena ma’ Joseph Muscat. Fl-istess waqt, Shiv Nair jikkonferma li ltaqa’ diversi drabi mal-Ministru Konrad Mizzi. Minn twe;iba li bag[at lil il-

mument, Shiv Nair ikkonferma li ltaqa’ mal-Ministru Konrad Mizzi [ames darbiet fl-a[[ar xhur. G[alkemm ma jg[idx li akkumpanjah fil-Qatar, wa[da minn dawn il-laqg[at hija ]-]jara li Nair irran;a g[all-Ministru Mizzi filQatar u li akkumpanjah nhar it-22 ta’ Lulju f’ta[didiet mal-Ministru responsabbli mill-ener;ija tal-Qatar. Shiv Nair qal li hu qatt ma ltaqa’ mal-mara ta’ Konrad Mizzi, li l-Gvern tar-ra;el tag[ha, il-Ministru, qed i[allasha salarju ta’ €13,000 kull

xahar. Min-na[a l-o[ra, il-Ministru Konrad Mizzi g[adu qieg[ed ja[bi x’konsulenza ta Nair lill-Gvern Laburista, u min [allas g[all-ispejje] kollha marbuta ma]-]jara fil-Qatar. Fit-twe;iba tieg[u, Shiv Nair evita milli jikkonferma jekk qattx iltaqa’ ma’ Joseph Muscat u ma’ martu Michelle, u kif ]viluppaw il-kuntatti ma’ Joseph Muscat li mill-informazzjoni li g[andu il-mument dawn imorru g[al qabel l-a[[ar elezzjoni ;enerali. g[al pa;na 3

2 Spi]eriji li se jift[u llum VALLETTA: Rayal Pharmacy, 271, Triq ir-Repubblika; IL-{AMRUN: Thomas Pharmacy, 796, Triq il-Kbira San :u]epp; {AL QORMI: Drugshop Dispensary, Vjal De La Cruz; BIRKIRKARA: St. Helen Pharmacy, Triq Tumas Fenech; LIMSIDA: Regal Pharmacy, 39B, Triq Antonio Bosio; SAN :WANN: Spi]erija Kappara, }bibu Lane; TASSLIEMA: Brown’s Pharmacy,Unit 22, Triq Tigne; {AL BALZAN: Medica Pharmacy, Triq in-Naxxar; LIM:ARR: M;arr Pharmacy, Triq ilKbira c#w Triq Vitale; MELLIE{A: Karizia Drugstore, 69, Triq George Bor; Olivier; {AL TARXIEN: Therese Jo Pharmacy, 3A, Triq Xintill; BORMLA: Verdala Pharmacy, 57, Triq il-Gendus; FGURA: Fgura Pharmacy, Triq ilKoppla; I}-}EJTUN: :erada Pharmacy, 146, Triq Mater Boni Condiglii; {AL LUQA: St. Andrews Pharmacy, 51, Triq San :or;; ISSI::IEWI: St. Nicholas Pharmacy, 1, Triq il-Parro//a; IR-RABAT: Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira; VICTORIA: Palm Pharmacy, 2, Triq lPalma; IL-KER?EM: Sokkors Pharmacy, Triq San Girgor.

{inijiet tal-vapur t’G[awdex mill-4 ta‘ Novembru 2013 sal-4 ta’ Mejju 2014

Tluq mill-Im;arr, G[awdex: 1.30, 3.30, 5.00,

6.00, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 9.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 19.15, 20.45, 22.00, 23.45. Tluq mi/-?irkewwa, Malta: 2.00, 4.00, 5.45, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 20.00, 21.20, 22.35, 00.20.

It-temp It-Temp> Il-bi//a l-kbira msa[[ab b’[albiet i]olati tax-xita possibbilment bir-rag[ad, i]da jkun ftit jew wisq imsa[[ab g[all-ewwel u g[al filg[axija. Il-Vi]ibbiltà> Tajba minbarra fix-xita. Ir-Ri[> {afif g[al moderat mill-Punent Majjistru, gradwalment ji]died g[al ftit qawwi lokalment ftit qawwi g[al qawwi sa tard waranofsinhar. Il-Ba[ar> {afif g[al moderat li jsir qawwi. L-imbatt> Ftit li xejn. Temperatura tal-Ba[ar> 24º.

Il-[amest ijiem li ;ejjin

IL-{ADD L-og[la 24˚C L-inqas 17˚C

IT-TNEJN L-og[la 21˚C L-inqas 17˚C

IT-TLIETA L-og[la 21˚C L-inqas 15˚C

L-ERBG{A L-og[la 22˚C L-inqas 16˚C

IL-{AMIS L-og[la 22˚C L-inqas 16˚C

Lottu 81 – 35 – 73 – 67 – 65 # 3 – 49 – 46

Super 5 13 – 40 – 30 – 31 – 19

Numri importanti Servizz ta’ Emer;enza> 112 Sptar ta’ Malta> 25450000 — Sptar ta’ G[awdex> 21561600 Servizz ta’ direttorju> 1182 — GO> 1187 — Vodafone> 1189

L-g[oti ta/-/ittadinanza g[ minn pa;na 1

Wara s-seduta fil-Parlament, il-Kap tal-Oppo]izzjoni g[amel indirizz lill-;urnalisti quddiem il-Parlament. Hu sa[aq li l-Oppozizzjoni ma taqbilx fil-prin/ipju mal-iskema li qed jippre]enta l-Gvern u tenna li meta l-PN ikun filGvern jippublika l-ismijiet talpersuni li [adu i/-/ittadinanza ta[t din l-iskema filwaqt li jirtira wkoll l-iskema u jda[[al programm marbut mal-investiment u residenza fit-tul. Skema li ma torbotx lil persuni biex jg[ixu jew jinvestu f’Malta Fost l-emendi ewlenin mressqa mill-Oppo]izzjoni

Nazzjonalista kien hemm biex /-/ittadinanza ting[ata lil min ikun g[ex g[al [ames snin f’Malta qabel id-data tal-applikazzjoni g[a/-/ittadinanza, u li jinvesti minn tal-inqas €5 miljun f’pajji]na kif ukoll li jqatta’ minn tal-inqas 30 jum fis-sena jg[ix f’pajjizna. IlGvern ivvota kontra din lemenda bil-Ministru Manuel Mallia jsostni li l-Gvern mhux qed jikkunsidra dan it-tip ta’ investiment. Hu kien qieg[ed iwie;eb g[all-mistoqsijiet tadDeputat Nazzjonalista Jason Azzopardi li talab konferma li l-iskema ma torbotx lil persuni biex jg[ixu jew jinvestu f’pajjizna, imma li j[allsu biss €650,000 g[a/-/ittadinanza Maltija. Il-Kap tal-Oppozizzjoni, Simon Busuttil qal li /-/ittadinanza hija fil-qofol ta’ dak li jag[milna Maltin u tenna li lOppozizzjoni qed titlob li //ittadinanza tkun marbuta ma’ investiment fil-pajji]. Hu sa[aq li dawn huma kriterji ba]i/i f’so/jetà demokratika. Id-Deputat Nazzjonalista Francis Zammit Dimech irrimarka li l-Gvern jista’ jissostitwixxi it-terminu ta’ “investitur” g[all-“xerrej”. Id-Deputati Nazzjonalista g[amlu mistoqsijiet dwar ittifsira tat-terminu “investitur” fl-Abbozz ta’ Li;i li ressaq ilGvern u dwar jekk din hix marbuta ma’ investiment u [olqien ta’ xog[ol. Il-Ministru Manuel Mallia qal li investitur skont l-abbozz li pprezenta lGvern huwa persuna li j[allas €650,000. Il-Vi/i-Kap tal-PN g[all-[idma tal-Parlament Mario de Marco qal li investitur huwa persuna li jinvesti u mhux xi [add li jag[ti kontribuzzjoni. Id-Deputat Tonio Fenech spjega li investitur huwa xi [add li jag[mel investiment f’attività ekonomika li tirrendi. Id-Deputat Laburista Deborah Schembri qalet li

jekk xi [add i[allas €650,000 u jie[u /ittadinanza, wara se jkun qed jag[mel xi [a;a f’pajji]na. G[al dan il-kumment, il-Vi/i-Kap Nazzjonalista Mario de Marco staqsa kif ilGvern se jassigura li dawn ilpersuni veru jinvestu f’pajjizna, bil-Ministru Manuel Mallia jtenni li l-[las ta’ €650,000 huwa investiment. Id-Deputat Nazzjonalista Francis Zammit Dimech rrefera g[all-iskema ta’ /ittadinanza f’?ipru u qal li filwaqt li din il-li;i tinkludi [las ta’ €500,000 g[a/-/ittadinanza, torbot dan il-[las ma’ investiment u titlob li l-persuna tag[mel ukoll investiment ta’ mill-inqas €2 miljun. Hu spejga li skont il-li;i f’?ipru, il[las ta’ €500,000 huwa definit b[ala donazzjoni u mhux investiment, u jekk din ma tit[allasx wie[ed irid ikun investa minimu ta’ €5 miljun biex jing[ata /ittadinanza. Wara dawn il-mistoqsijiet, idDeputat Nazzjonlista Jason Azzopardi ressaq emenda biex it-terminu “investitur” jinbidel f’“donatur” i]da il-Gvern g[al darb’o[ra vvota kontra din lemenda. Segretezza mill-entitajiet tal-Gvern Il-Vi/i Kap Mario de Marco staqsa jekk il-klawsola li tirreferi g[al reat u multa ta’ €20,000, inklu]a fl-Abbozz ta’ Li;i kif ippre]entat millGvern, fuq li persuni individ-

wali jew legali li jag[mlu reklamar, jippubblikaw jew iqassmu informazzjoni dwar liskema ming[ajr l-awtorizzazzjoni, hux qed tirreferi wkoll g[al ditti fis-servizzi finanzjarji jew legali li jippubblikaw

informazzjoni fuq l-iskema fis-sit elettroniku tag[hom u staqsa wkoll jekk ;aladarba dawn di;à g[andhom warrant jew li/enzja biex joperaw filqasam tag[hom jekk hux me[tie;a wkoll awtorizzazzjoni. Il-Ministru Manuel Mallia qal li din il-klawsola tapplika jekk ikun hemm l-elementi kollha tar-reat u tenna li dan ir-reat g[andu jibqa’ flAbbozz ta’ Li;i. Dwar din ilklawsola, id-Deputat Jason Azzopardi ressaq emenda biex kull mandatorju re;istrat u awtorizzat mid-Dipartiment tat-Taxxi Interni jkun awtorizzat li jag[ti informazzjoni u jippubblika kull informazzjoni fuq l-iskema ming[ajr ma jfittex awtorizzazzjoni addizzjonali.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Lokali

[andu jintrabat ma’ investiment

l-klawsola kif imressqa mill-Gvern u li tg[id li r-regolatur “jista’” jinvestiga ilmenti dwar l-iskema tinbidel biex tg[id li “g[andu” jinvestiga ilmenti. Ilkelliema tal-Oppo]izzjoni sa[qu li minkejja din il-klawsola, mhux /ar kif jista’ jkun hemm ilmenti lir-regolatur meta l-pubbliku mhux se jkun jaf min huma l-persuni li ng[ataw /ittadinanza. Mario de Marco staqsa li jekk il-Prim Ministru qed jippromwovi din l-iskema li tattira t-talent allura il-Gvern g[aliex ma jridx jippubblika l-ismijiet? Intant, il-kelliema tal-Oppo]izzjoni sa[qu wkoll li l-Gvern [abbar li se jfittex konsultazzjoni mal-Oppo]izzjoni biex ir-regolatur tal-iskema jkun Dr. Godwin Grima i]da l-Gvern ma g[amel l-ebda konsultazzjoni g[aliex [abbar dan lill-;urnalisti qabel av]a lill-Oppo]izzjoni. In-na[a talOppo]izzjoni staqsiet jekk din hix definizzjoni ;dida g[all-Gvern Laburista ta’ xi tfisser konsultazzjoni.

L-Oppo]izzjoni tenniet li meta l-PN ikun fil-Gvern se jippubblika l-ismijiet ta’ dawk il-barranin li jkunu ng[ataw i/-/ittadinanza b’din l-iskema

L-Oppo]izzjoni ma tridx tkun fl-istess sodda mal-Gvern f’dan l-att ta’ prostituzzjoni ta/-/ittadinanza Maltija Anke g[al din l-emenda, il-Gvern ivvota kontra Intant, qabel id-Deputat Jason Azzopardi ressaq l-emenda li titlob li l-lista ta’ persuni li jie[du i//ittadinanza Maltija tkun inklu]a firrapport annwali tar-regolatur, idDeputat Francis Zammit Dimech talab lill-Ministru Manuel Mallia jaqra lartiklu fil-li;i pre]enti li jg[id li l-lista ta’ persuni li jing[ataw cittadinanza g[andha tkun pubblika kull tlett xhur fil-Gazzetta tal-Gvern. Manuel Mallia qal dan e]ercizzju li tista’ tag[mel lOppo]izzjoni u ma qarax dan l-artiklu. Kien id-Deputat Nazzjonalista Francis Zammit Dimech stess li qara l-artiklu fil-li;i biex spjega lill-Kamra tar-

Rappre]entanti li l-Gvern ressaq abbozz, bi klawsola li tissostitwixxi lpubblikazzjoni kull tlett xhur tal-lista ta’ persuni li jing[ataw i/-/ittadinanza g[al klawsola li ]]omm sigrieta l-ismijiet ta’ min jing[ata /ittadinanza Maltija. Id-Deputat Joe Cassar, sa[aq li din is-segretezza fl-ismijiet tag[milha aktar diffi/li biex ji;u identifikati persuni kriminali jew bi problemi psikjatrici filwaqt li d-Deputat George Pullicino staqsa kif se nkunu nafu li l-persuni li ng[ataw i/-/ittadinanza sar due diligence tajjeb tag[hom wara li l-Gvern kien qal li ma kienx jaf li l-konsulent tieg[u Shiv Nair kien blacklisted millBank Dinji. Hawn, intervjena wkoll ilKap tal-Oppo]izzjoni li appella lillGvern biex tal-inqas f’din il-klawsola jfittex l-kunsens tal-Oppo]izzjoni u jimxi mis-segretazza g[at-trasparenza. I]da l-Gvern ivvota favur ]ew; emendi li ressqet l-Oppo]izzjoni; wa[da li kienet tikkjarifika li min jing[ata /ittadinanza jrid jie[u l-;urament f’pajji]na u o[ra li kienet titlob li

Il-Gvern jinsulta lill-Oppo]izzjoni bi twaqqif ta’ Kumitat Fis-seduta tal-biera[, bil-voti minna[a tal-Gvern ;iet approvata klawsola addizzjonali mressqa mill-Ministru

Manuel Mallia biex jitwaqqaf kumitat ta’ monitera;; mag[mul mill-Prim Ministru, il-Ministru u l-Kap talOppo]izzjoni. Waqt din il-parti tasseduta, Mario de Marco sostna li lOppo]izzjoni tat kull opportunità lillGvern biex issir diskussjoni genwina, i]da l-Gvern irrifjuta li jag[mel dan. Hu sa[aq li pajjizna se jkollu skema ta’ bejg[ ta’ /ittadinanza u tenna li “lOppo]izzjoni ma tridx tkun fl-istess sodda mal-Gvern f’dan l-att ta’ prostituzzjoni ta/-/ittadinanza Maltija.” Simon Busuttil qal li bit-twaqqif ta’ dan il-Kumitat u l-istedina lillOppo]izzjoni, il-Gvern qieg[ed jinsulta lill-istess Oppo]izzjoni, u ma eskludiex li l-Oppo]izzjoni ma ta//ettax li tkun parti minn dan ilKumitat. Hu ]ied ukoll li daqstant ie[or l-Oppo]izzjoni tkun lesta li tippubblika l-ismijiet tal-persuni li jkunu kisbu /-/ittadinanza kemm-il darba jkollha a//ess g[alihom minn dan ilKumitat.

Ja[bi x’konsulenza ta lill-Gvern minn pa;na 1

Fil-Parlament, Muscat qal li hu qatt ma ltaqa’ ma’ Nair, i]da din ilgazzetta di;à ]velat ritratti fejn ilmara tal-Prim Ministru, Michelle Muscat ltaqg[et ma’ Shiv Nair, minn tal-inqas f’attività li l-Konsulat Indjan f’Malta organizza f’April li g[adda, wara l-elezzjoni ;enerali. Fit-twe;ibiet tieg[u, Nair, ming[ajr ma g[amel referenza g[all-kuntratt li offrilu l-Gvern ta’ Muscat u li dwaru tkellem Joseph Muscat, qal li hu ma ffirma l-ebda kuntratt u ma [ax flus, g[aliex i[obb lil Malta u jqisha b[ala d-dar tieg[u u ta’ wliedu. Shiv Nair qalilna li hu ilu jg[ix Malta g[axar snin, u f’dan i]-]mien qatt ma [adem. I]da fl-istess twe;iba, Nair qal li xog[lu jag[ti l-pariri lillgvernijiet u n-negozji fl-Afrika, filLvant Nofsani u l-Amerika ta’ Isfel. Shiv Nair g[andu uffi/ju rre;istrat fuq ismu fi Triq id-Dejqa, il-Belt Valletta, minn fejn imexxi lkumpanija La Vallette Corporation Ltd. Barra minhekk, huwa residenti f’appartament f’Portomaso. Filwaqt li Shiv Nair qal ukoll li g[andu [afna [bieb fil-politika mi]]ew; na[at tal-Kamra, minn st[arri; li g[amlet din il-gazzetta, il-Gvern Laburista ta’ Muscat kien l-ewwel Gvern Malti li offra kuntratt ta’ konsulent lill-istess Shiv Nair. Meta kien mistoqsi mill-;urnalisti biex jag[ti r-ra;unijiet tieg[u wara li offra kuntratt lill-bniedem li kien re;istrat fil-lista s-sewda tal-Bank Dinji fuq korruzzjoni u frodi, Muscat qal li sar il-pro/ess ta’ due diligence dwar Nair i]da ma rri]ultax li dan kien fil-lista s-sewda ta’ din l-istituzzjoni internazzjonali tant awtorevoli fejn jid[ol kummer/ internazzjonali. Fis-sit tal-Bank Dinji, Nair huwa f’din il-lista min[abba akku]i ta’ korruzjoni u frodi li jmorru lura g[as-sena 2000.

L-Oppo]izzjoni se tikxef dak li l-Gvern L-Oppo]izzjoni Nazzjonalista g[ada se tkun qed tikxef it-taxxi u l-mi]ati li l-Gvern Laburista ta’ Muscat [eba b’mod intenzjonat fil-qari tal-Ba;it 2014, u li g[alihom se jkollu j[allas il-poplu Malti u G[awdxi. Tonio Fenech, il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni dwar il-Finanzi qal dan il-Ba;it fih ukoll inizjattivi li m’hemmx flus ivvutati g[alihom waqt li l-Gvern se jkompli jonfoq billi jitfa’ aktar pi]ijiet tat-taxxi fuq il-poplu u jkompli jissellef fin-nuqqas li ma jsemmix pjani kif se jkabbar l-ekonomija u l-postijiet tax-xog[ol. Charles Muscat charles.muscat@media.link.com.mt

Il-Gvern kien wieg[ed li f’dan ilBa;it kien se jippre]enta pjan ekonomiku...x’jirri]ulta g[allOppo]izzjoni?

Il-Ba;it ma jag[tina xejn ;did f’dak li hu l-pjan tal-Gvern g[all-ekonomija. Fil-kampanja elettorali, il-Prim Ministru Joseph Muscat, dak i]-]mien Kap talOppo]izzjoni, qal li g[andu tim ekonomiku, li g[andu roadmap u li kollox hu m[ejji biex jag[tina l-pjan ;did tieg[u. Il-Ba;it imiss biss ftit l-oqsma ekonomi/i u l-uniku [a;a li ssej[ilha ;dida fuq livell ekonomiku hi l-idea li lGvern ibieg[ il-passaporti tag[na biex forsi xi [add ji;i jinvesti f’Malta, g[ax fir-realtà lanqas obbligu jersaq lejn Malta ma jkollu min jixtri /-/ittadinanza, a[seb u ara kemm jinvesti.

L-Oppo]izzjoni qed tg[id li lBa;it se jpo;;i pi] ta’ €170 miljun f’taxxi. Mil-liema oqsma jirri]ultaw u lil min se jaffettwaw?

Fil-Programm Elettorali tal-Partit Laburista, il-weg[da kienet li jnaqqas ilpi] tat-taxxi. Fil-Ba;it, il-Gvern qed i]id il-pi] tat-taxxi b’madwar €400 fuq kull ras. Dawn ji;u minn diversi oqsma, imma jidher /ar li hemm ]idiet sostanzjali fit-tariffi u fir-rati g[al dawk mag[rufa b[ala taxxi indiretti. Dawn huma s-sisa fuq is-sigaretti, l-alko[ol, ilbirra, is-siment, i]-]ieda fil-li/enzji talkarozzi u mi]ati o[ra ;odda, u li lMinistru tal-Finanzi [bihom. G[andna Gvern li be[siebu ji;bor iktar taxxi, waqt li lil poplu jg[idlu li mhux qed jag[mel taxxi ;odda. Il-Gvern serr[ilna mo[[na li l-prezz tal-petrol u tad-diesel mhux se jog[la sa sitt xhur o[ra. Imma l-prezz suppost ro[os min[abba li l-prezzijiet internazzjonali ta]-]ejt qed jor[su. Minflok, il-Gvern da[[al taxxa ta’ ]ew; /ente]mi biex dak li qed ikun iffrankat mill-prezz internazzjonali jie[du l-Gvern f’taxxa, flok jag[tih lill-poplu bi dritt kien qed jistenna ir-ro[s fil-prezzijiet talfuels.

Il-Kummissjoni Ewropea l-g[ada tal-Ba;it [arget rapport li d-defi/it se jkompli jikber g[al 3.5% sal2015...skont l-estimi tal-Gvern dan mistenni jin]el ta[t it-3%. G[aliex din id-diskrepanza^ Malli [are; ir-rapport talKummissjoni Ewropea, il-Prim Ministru g[amel konferenza tal-a[barijiet biex jipprova jbiddel dak li qalet ilKummissjoni. Qal li l-Kummissjoni [ar;et bir-ri]ultati ta’ x’qed tistenna filqag[da finanzjarja g[ax ma tatx ka] ilBa;it. Infakkar lil Joseph Muscat li l-

Ministru tal-Finanzi tieg[u, Edward Scicluna, ippre]enta tliet rapporti lillUE fejn qalilha x’inhu jag[mel din issena u x’se jag[mel fil-Ba;it biex tikkunsidrahom fl-anali]i tag[ha. IlKummissjoni ma emmnitux g[ax irrapporti kollha li bag[at, jew rathom mhux bi]]ejjed, inkella ma emmnitx li l-Gvern hu kapa/i jag[mel dak li qed jg[id. Tant hu hekk li d-dikjarazzjoni tal-Kummissarju din il-;img[a kienet li Malta se tibqa’ fil-Pro/edura ta’ Defi/it E//essiv u li d-defi/it din is-sena mhux se jin]el g[al 2.7 fil-mija, imma og[la minn dak li qal il-Gvern is-sena li g[addiet, ji;ifieri 3.4 fil-mija.

Il-Gvern da[[al taxxa ta’ ]ew; /ente]mi biex dak li qed ikun iffrankat mill-prezz internazzjonali jie[du l-Gvern f’taxxa, flok jag[tih lill-poplu bi dritt kien qed jistenna ir-ro[s fil-prezzijiet tal-fuels Fil-bidu tad-diskors tal-Ba;it, ilMinistru Scicluna jg[id li l-Ba;it jaqbad id-direzzjoni biex jonqos iddejn...i]da skont l-estimi, il-Gvern se jiddejjen aktar din is-sena. F’liema direzzjoni sejrin?

Din hi wkoll ironika. Il-Gvern jg[id daqshekk iktar se naraw lill-pajji] biddefi/it u bid-dejn b’riskju ta’ falliment. I]da, din is-sena l-Gvern se j]id id-dejn nazzjonali sas-sena 2016 b’€550 miljun. Jien ma nafx x’nemmen, lewwel paragrafu li bih introdu/a l-Ba;it, il-Ministru jew it-tabella li ppre]enta fejn qal li se j]id id-dejn ta’ pajji]na? Infakkar li Gvern Nazzjonalista, ilpjan tieg[u kien li sas-sena 2015, pajji]na ma jibqax b’defi/it, imma ji;i b’bilan/. Dan ifisser li l-Gvern se jonfoq iktar. Nafu fejn qed jonfoq iktar, f’[afna aktar Ministeri, f’salarji lin-nies mag[]ula b[all-mara tal-Ministru Konrad Mizzi li qed ting[ata €13,000 fix-xahar, nies li se jo[or;u kandidati g[all-Parlament Ewropew mal-Partit Laburista fosthom Miriam Dalli u Cyrus Engerer li ng[ataw €40,000 minn fuq dahar il-poplu g[all-kampanja elettorali tag[hom. Ta[t il-Gvern pre/edenti, il-policy kienet li jekk wie[ed jiddikjara li se jo[ro; g[all-elezzjoni trid to[ro; mixxog[ol b’unpaid leave. Ing[ataw ukoll [afna karigi ta’ Chairmen u f’bordijiet li kollha huma m[allsin tajjeb mit-taxxi

tal-poplu filwaqt li lin-nies in]idulhom il-pi] tat-taxxi.

Il-Partit Laburista fost l-g[ajtiet qabel reba[ l-elezzjoni kien li jrid jattakka l-faqar...i]da mill-mi]uri talBa;it jidher li min jaqla’ l-aktar se jkompli jiggwadanja aktar waqt li dawk bi d[ul baxx se jibqg[u fl-istess ilma. X’tikkummenta?

Il-Ba;it kellu [afna diskors fuq ilfaqar u fuq il-middle class, imma ftit fih azzjonijiet. Kien hemm xi azzjonijiet li ttie[du bit-tama li aktar nies jid[lu fiddinja tax-xog[ol. Imma [afna minnhom huma biss s[ab fl-arja g[ax meta wie[ed jistaqsi imma x’qed jag[mel, tirrealizza li m’hu jag[mel xejn. B[ala e]empju, biex i[ajru aktar nisa jid[lu fid-dinja tax-xog[ol, qabdu l-iskema tal-Gvern Nazzjonalista li mara li jkun ilha [ames snin ma ta[dimx u tid[ol fid-dinja tax-xog[ol, ikollha sena bla taxxa u l-Ministru tal-Finanzi qal li g[al dawk li jaqb]u l-40 sena, minbarra lbenefi//ju li kien ing[ata mill-Gvern Nazzjonalista, ]ew;hom ikun jista’ jibqa’ jiddikjara d-d[ul tieg[u ta[t ilkumputazzjoni ta’ wie[ed mi]]ewwe; b[ala kon;unt. Hekk kien isir u ma nbidel xejn. Dawn it-tip ta’ mi]uri li jag[tu impressjoni li effettivament dan il-Gvern qed jag[mel xi [a;a, imma qed jag[mel ftit li xejn. Jg[idilna li lil ;enituri se j]idilhom il-faxex tat-taxxa... imiss jmiss biss lill-faxxa ta’ fuq. Ilfamilji bi d[ul baxx bit-tfal, din iddarba ma messhom xejn, g[ax la tahom children’s allowance u lanqas tnaqqis ta’ taxxa. Fejn hi r-ru[ so/jali ta’ dan ilGvern? Imma biex isemmi l-kelma ;enituri u tahom tnaqqis ta’ taxxa ta’ €75 fis-sena, li mhux se jag[mlu d-differenza li pprova jifta[ar biha l-Gvern. Imma l-aktar [a;a serja hi li meta nitkellmu fuq il-faqar, l-uniku [a;a li lGvern se jag[mel hi Green Paper li tfisser li tant ma jafx x’se jag[mel, se jitfa’ l-[sibijiet fuq karta, imbag[ad jara x’jo[ro;. Ma na[sibx li l-faqar se nindirizzawh b’mod serju bl-atte;;jament tal-Gvern.

Fl-a[[ar xhur rajna ]ieda filqg[ad. Il-Gvern fil-Ba;it semma in/entivi imma ta[seb li kien nieqes milli jirreferi kif se jkabbar lekonomija u f’liema oqsma, u kif se jipprote;i dawk l-oqsma li minnhom qeg[din jintilfu l-impjiegi^

Mhux bi]]ejjed li t[e;;e; lin-nies jid[lu fid-dinja tax-xog[ol. Importanti /childcare u mill-ewwel tkellimna li qed nistennewha tid[ol fl-ewwel Ba;it, g[ax dik hi importanti u ur;enti, u konna ftehimna dwarha fuq il-Jobs+. Hemm mi]uri o[ra li w[ud minnhom jista’ jkollhom impatt u o[rajn huma biss ko]metika.

Imma mhux bi]]ejjed li to[ro;ni fit-triq u tg[idli mur sib ix-xog[ol. Irid ikun hemm ix-xog[ol. Xi [add irid jo[olqu dak il-job li jien se napplika g[alih. G[alhekk trid tin/entiva lillindustrija, imma l-Gvern naqqsilha lflus lill-Malta Enterprise, kemm floperat kif ukoll fl-in/entivi li tag[ti lillindustrija. Smajna xi sforzi ;odda li se jag[mel dwar is-settur tat-turi]mu? Isself-employed qalilhom li l-iskema micro-invest li g[al xi ra;uni g[alaqha, se jer;a’ jifta[ha. Irrealizza li ]balja. Imma dak mhux benefi//ju ;did g[asself employed g[ax dawn kellhom xi [a;a, ne[[ejtielhom u se ter;a’ tag[tijielhom. Ma na[sibx li g[ax in/aqalqu lMonti tal-Belt, minn triq g[al o[ra se nqajmu l-ekonomija. Din hi wa[da minn dawk il-famu]i mi]uri li qal li qeg[din hemm biex inqajjmu lekonomija kif g[amlu lista ta’ mi]uri o[rajn li huma biss [sibijiet. IlMinistru qal li se jaqta’ l-burokrazija, fil-programm elettorali qalu b’25 filmija, imma fil-Ba;it lanqas ta /ifra ta’ kemm se jipprova jnaqqas il-burokrazija. Dan il-Ba;it m’g[andux idea ta’ kif se jo[loq post tax-xog[ol ;did, sakemm ma jkunx xi konsulent malGvern.

Settur li l-Gvern iddi]appunta flewwel tmien xhur tieg[u kien dak tas-sa[[a. Taqbel li minn dak li [are; fil-Ba;it se jkompli jbieg[ed ilweg[diet dwar is-sa[[a li kienu saru qabel l-elezzjoni? Hu evidenti minn dan il-Ba;it, li jekk fil-le;i]latura pre/edenti s-sa[[a kienet wa[da mill-pilastri importanti, g[al dan il-Gvern hi cindirella li joqg[od jitkellem sabi[ dwarha. Wieg[ed li l-medi/ini se jwassalhom g[and il-pazjent, i]da ma kinitx filBa;it. Anzi, meta tkellimna fuq ilmedi/ini b’xejn, qalu li se jo[or;u b’rapport u jag[mlu White Paper. Meta fil-kampanja elettorali l-PN da[[al iddubju dwar kemm hi fattibbli, il-Partit Laburista qal li kollox kien lest u kull ma g[andhom b]onn kienu 12-il karozza u jinga;;aw ftit infermiera.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Intervista – Ba;it 2014

Laburista ta’ Muscat qieg[ed ja[bi lukandi u akkomodazzjonijiet o[ra li jinvestu biex itejbu u jg[ollu lprodott u l-kwalita` tas-servizz. Ta[seb li dan hu minnu?

Il-Ba;it tas-sena li g[addiet kien fih numru ta’ inizjattivi li ridna nkomplu fuqhom fis-settur tat-turi]mu, b’mod partikulari fl-effi/jenza tal-ener;ija biex inkomplu nnaqsulhom l-ispejje] u n[e;;uhom jinvestu u jtejbu l-prodott billi nag[tuhom g[ajnuna f’self or[is u mekkani]i o[rajn. Taqra d-diskors tal-Ba;it g[as-sena d-die[la f’dak li jirrigwada t-turi]mu hu di]appuntanti g[ax dan il-Ba;it jipprova jkompli jmexxi l-ekonomija blimbuttatura li taw il-ba;its ta’ gvernijiet Nazzjonalisti pre/edenti. M’hemm xejn ;did b[alma huma ni/e/ ;odda, ilcruise liners li nafu li da[lu f’diffikultajiet. Il-preokkupazzjoni tieg[i dwar dak il-mument meta din l-imbuttatura tispi//a u hemm nibdew naraw ilqg[ad.

■ Il-Gvern [eba li qata’ min-nefqiet ta’ oqsma importanti< ■ Il-Gvern [eba billi qal li qed jinvesti ammont u fl-estimi ssib [afna inqas< ■ Il-Gvern jirreferi g[al inizjattivi li jg[id importanti, u fl-estimi ma ssibx flus g[alihom< ■ L-uniku [a;a ;dida fuq livell ekonomiku hi li l-Gvern ibieg[ il-passaporti tag[na< ■ Il-Gvern qed i]id il-pi] tat-taxxi fuq kull ras b’madwar €400< ■ }idiet sostanzjali fit-tariffi u fir-rati li huma mag[rufa b[ala taxxi indiretti< ■ Il-poplu kien imwieg[ed l-medi/ini b’xejn li jitwasslu lill-pazjenti, u fil-Ba;it ma tidhirx< ■ Il-Gvern naqqas il-flus lill-Malta Enterprise, kemm fl-operat kif ukoll fl-in/entivi lillindustrija< ■ Il-Kummissjoni Ewropea ddikjarat li Malta se tibqa’ fil-Pro/edura ta’ Defi/it E//essiv< ■ Il-Gvern se j]id id-dejn u skont il-pjan tieg[u, sas-sena 2016, id-dejn nazzjonali se jkun ]iedu b’€550 miljun< Ma qalux li hemm b]onn White Paper u li se jkollhom jg[addu tlieta jew erba snin jiddiskutu x’se jag[mlu! Jekk t[ares lejn il-Ba;it, tirrealizza li [afna affarijiet importanti li kellu suppost jidde/iedi fuqhom, tefag[hom White Paper. Fost dawn kien hemm ittablet g[all-istudenti. Kul[add jiftakar kemm kienet ta[raq il-kwistjoni tattablets u qalulna li se jibdew jimplimentawha mill-ewwel. Imma millewwel g[all-Gvern tfisser pro;ett pilota li fih se jkunu investiti €80,000. Tista’

tg[idli kemm se jinxtraw tablets, kemm se jsir ta[ri; u kemm-il student se jgawdi b’somma b[al din. Nittama li dan ilpro;ett pilota mhux pjan di;à ma[sub mill-Gvern biex jg[idilna li l-pro;ett pilota falla, u l-pro;ett tat-tablets mhux se jsir.

Fl-a[[ar [ames snin rajna rekord wara ie[or fit-turi]mu...kontra lamministrazzjonijiet pre/edenti, jidher li l-Gvern Laburista ma [ax inizjattivi li jippermettu lis-sidien tal-

Meta l-poplu jinsab iffa//jat bi problema tat-traffiku...kif tinterpreta l-fatt li f’dan il-Ba;it, il-Gvern ma [ari;x bi pjan konkret ta’ kif i]ewwe; inizjattivi a[jar g[al trasport aktar nadif, titjib fis-sistemi tat-traffiku u investiment konkret li jtejjeb l-infrastruttura?

Dwar dak li hu trasport, dan il-Ba;it hu tad-da[k. F’mument jg[id li jrid itejjeb il-kwalità tal-arja, imbag[ad jg[idilna li se jnaqqas it-taxxa tar-re;istrazzjoni fuq il-karozzi. Wie[ed jistenna li se jara ro[s ;enerali imma ra[[as biss it-taxxa tar-re;istrazzjoni fuq il-karozzi li jid[lu minn barra l-Ewropa, mill:appun. Jiena nistaqsi g[aliex dawn biss intlaqtu? Forsi g[ax huma biss kienu rappre]entati fil-Kabinett fiddiskussjoni? G[aliex il-Ministru talIntern kien il-konsulent tag[hom qabel l-elezzjoni u dak li ma [ax qabel l-elezzjoni ta[t gvern Nazzjonalista, weg[dulhom u issa qed naraw[ filBa;it anke jekk dan jista’ jkollu riperkussjonijiet serji fuq il-karozzi ;odda li di;à hi sfida u anke fuq ilkwalità tal-arja? Li wie[ed i;ib karozza mill-:appun ta’ tmien snin ilu, tista’ tg[idli x’aspirazzjonijiet ta’ kwalità ta’ arja rridu. Mhix ovvja li se ji;u [afna minn dawn il-karozzi bl-ir[is [afna li jfisser li se ji]died it-tni;;i] fl-arja g[ax dawn ilmagni tag[hom huma magni ]g[ar talkan/er, biex nu]a’ l-istess tixbiha li kien ju]a Joseph Muscat fuq il-power station il-;dida li llum m’g[adux jg[idilha fabbrika tal-kan/er, g[ax ilGvern baqa’ j[addimha bil-heavy fuel oil u lanqas qalibha g[all-gass. Tant be[siebhom ikomplu j[addmuha bilheavy fuel oil li f’dan il-Ba;it intaxxa lheavy fuel oil. Mela l-Enemalta m’g[adhiex falluta u tifla[ g[at-taxxi biex t[allas lill-Gvern [alli ssolvilu lproblema tad-defi/it? Ji;ifieri l-problema tad-def/it tal-Gvern illum saret ikbar milli suppost kellu jkun il-falliment tal-Enemalta? Dan juri l-ipokrezija tal-Gvern li f’mument jg[id li lEnemalta falluta u li jrid jib]a’ g[allambjent, imma fil-Ba;it jag[mel proprju bil-maqlub.

Il-familji bi d[ul baxx bit-tfal, din id-darba ma messhom xejn, g[ax la tahom children’s allowance u lanqas tnaqqis ta’ taxxa Nifhem il-pressjoni li kellu millkomunità kummer/jali fil-Belt fuq isCVA, imma issa billi wara s-2p.m. ng[idu lil kul[add jid[ol il-Belt bilkarozza b’xejn – din lanqas qatt ma kienet g[ax almenu qabel wie[ed ried i[allas il-li/enzja g[all-Belt – imma fejn se jipparkjaw il-karozzi li jid[lu lBelt? Se nag[mlu Triq Repubblika b[ala parke;; g[al karozzi g[ax m’hemmx aktar fejn tipparkja. Lanqas neskludi li l-Gvern jasal biex jag[mel hekk g[ax biex ming[alih jirba[ is-simpatija tan-nies, lest li jitfa’ lil pajji]na lura. Filwaqt li fil-pajji]i kollha Ewropej qed jippruvaw jirrestawraw libliet u /erti ]oni jag[mluhom pedonali biex iqajjmu l-kummer/, jo[or;u limwejjed u jkun hemm aktar nies, a[na le, se nkomplu ng[abbu lill-Belt bilkarozzi. Li kieku l-Gvern qal li se jinvesti f’xi car park ie[or, biex jassisti li jid[lu l-karozzi l-Belt imma mhux jipparkjaw fit-toroq, nifhem, imma billi tne[[i s-CVA, veru se tissolva l-problema? Wara ftit xhur kul[add jibda jirrealizza li kull ma ;ara kien li n[oloq [afna traffiku u tni;;i] fil-Belt u lkwalita` tal-[ajja ta’ kull min joqg[od il-Belt se tmur lura, grazzi g[adde/i]jonijiet ta’ dan il-Gvern.

G[ada l-Oppo]izzjoni se twie;eb g[ad-diskors tal-Ba;it...u ilha tis[aq din il-;img[a li se tikxef dak li [eba l-Gvern...x’jirri]ulta mill-estimi li lGvern ma qalx fid-diskors tal-Ba;it?

Hemm [afna affarijiet. Fid-diskors ta’ g[ada tal-Kap tal-Oppo]izzjoni, Simon Busuttil se jg[id dak li l-Ba;it kellu jg[id imma g[a]el li ja[bi[. Hemm affarijiet li [eba b’mod intenzjonat, fost l-o[rajn taxxi u ]idiet ta’ mi]ati li se nitkellmu fuqhom u se nelenkawhom. {eba wkoll il-fatt li lGvern qata’ min-nefqiet ta’ oqsma importanti. {eba wkoll billi qal li qed jinvesti ammont u tmur fl-estimi u ssib [afna inqas. Inizjattivi li jg[id li se jkunu importanti, tmur fl-estimi u ma ssibx flus g[alihom. Il-Ministru Edward Scicluna kien skandalizza ru[u g[ax kien hemm xi €300,000 u qal li ma sabhomx fil-Ba;it li jg[oddhom b[ala allokazzjoni. I]da nassigura[ li din id-darba qed naqb]u mhux it€300,000 imma anke €1 miljun u €2 miljun ta’ affarijiet li jissemmew filBa;it u m’hemmx flus g[alihom. Irrid infakkar li dan il-Ministru tal-Finanzi, hu l-istess Ministru li meta ;ie g[allformula tad-dikjarazzjoni tieg[u tadd[ul, ukoll nesa jiddikjara €150,000 d[ul tieg[u personali. G[alhekk ma nistag[;ibx li ppre]enta Ba;it li nesa [afna affarijiet x’kellu effettivament jiddikjara.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Lokali

Protesta kontra l qag[da

“tra;ika”

fl i]vilupp tal bini Il-Ba;it imressaq mill-Gvern tfisser “fqir” f’dak li huwa tis[i[ ambjentali Disa’ g[aqdiet ambjentali g[amlu attakk qawwi fuq il-Gvern u l-awtoritajiet hekk kif iddikjaraw li t-tibdil propost fil-policy taz-zoni barra milli]vilupp (ODZ) se jo[olqu lok g[al [afna aktar ]vilupp e//essiv ta’ spekulaturi lokali u barranin. Skont lg[aqdiet, dan se jwassal biex jin[olqu problemi akbar ta’ sa[[a.

F’konferenza tal-a[barijiet, lg[aqdiet non-governattivi [abbru li min[abba din is-sitwazzjoni se jkunu qed jorganizzaw protesta nhar it-30 ta’ Novembru li ;ej bl-iskop li ji]died l-g[arfien dwar is-sitwazzjoni tra;ika tas-sitwazzjoni tal-i]vilupp f’pajji]na. Fil-protesta, li se ssir il-Belt, se jing[aqdu aktar g[aqdiet non-governattivi kif ukoll membri tal-pubbliku minn diversi komunitajiet. Il-Professur Edward Mallia minn Friends of the Earth qajjem dubju serju dwar il-figuri li l-awtoritajiet Maltin qed jag[tu lill-Unjoni Ewropea dwar il-livell ta’ ben]ina li jo[ro; mill-fuels tal-karozzi g[al ;ol-

arja, bil-Professur Mallia wera grafika li tikkonferma livell ta’ ben]ina e//essiv, filwaqt li ddikjara li l-NGOs ma jafux x’informazzjoni l-Gvern qieg[ed jag[ti lill-Unjoni Ewropea. Romano Cassar rappre]entant tarRamblers’ Association qal li t-tibdil fil-le;i]lazzjoni dwar iz-zoni ta’ barra mill-i]vilupp jo[loq aktar lok li jsir ]vilupp u kostruzzjoni bl-isku]a talagri-turi]mu. Simone Mizzi minn Din l-Art {elwa ddeskriviet il-permess g[allblokk ta’ 800 appartament fuq l-g[olja tax-Xemxija b[ala “ferita irriversibbli g[al Malta”, filwaqt li kkritikat lillGvern li qed jag[ti e]empju [a]in fil-

waqt li qed i[e;;e; nuqqas kbir ta’ responsabbiltà fil-qasam ambjentali. Astrid Vella rappre]entanta talg[aqda Flimkien g[al Ambjent A[jar fissret li l-g[aqdiet m’humiex kontra l-i]vilupp, i]da kontra l-i]vilupp e//essiv. Hi qalet li g[andhom ji;u addottati prin/ipji li j[arsu ‘l quddiem lejn arja nadifa, aktar spazji [odor u sa[[a tajba g[all-pubbliku. Astrid Vella ddikjarat li l-NGOs m’humiex lesti li jaraw is-sa[[a tattfal tinbieg[ lill-ispekulaturi Maltin u barranin. F’kumment ukoll dwar il-Ba;it b’rabta mal-qasam tal-ambjent, Astrid Vella fissritu “fqir”.

Il Ministru

tal Finanzi jibda jikkore;i

l Ba;it

B’referenza g[all-mi]ura m[abbra fil-Ba;it li jkun hemm tnaqqis fit-taxxi g[al dawk li se jixtru l-ewwel dar, Tonio Fenech, il-Kelliem talOppo]izzjoni dwar il-Finanzi ]vela ma’ il-mument li lMinistru Edward Scicluna inteba[ li b’dak li [abbar kien se jwaqqaf il-kuntratti g[aliex [afna koppji ]g[ar kienu se j;eddu l-konvenju g[as-sena d-diehla biex jibbenefikaw minn din l-iskema. G[aldaqstant, kompla Tonio Fenech, ilMinistru Edward Scicluna kellu jda[[al numru ta’ kundizzjonijiet u b’hekk g[amel irtirata biex jirran;a s-sitwazzjoni. Tonio Fenech fisser li dan il-ba;it ppre]enta mi]uri li g[all-ewwel jistg[u jidhru po]ittivi i]da meta tid[ol fiddettal tinteba[ li hemm numru ta’ taxxi ndiretti li saru biex ikopru n-nefqa e//essiva talGvern. Hu fisser kif il-Gvern Laburista se jonfoq €200 miljun aktar mis-sena li g[addiet i]da dan mhuwiex se jintefaq f’affarijiet produttivi fl-interess tal-pajji]. “Kien hemm tnaqqis filBa;it tal-Ministeru talEkonomija u b’hekk se jonqsu il-mi]uri biex jin[oloq ixxog[ol ;did li tant g[andha b]onn l-ekonomija Maltija”, fisser Fenech. Hu kompla billi ]ied kif bl-oppost ta’ dan, ilflus se jmorru g[al spejje] li ma jag[tux valur lill-pajji], fosthom i]-]ieda fil-Ministeri hekk kif fuq il-[ames snin li ;ejjin dawn se jiswew mal€120 miljun.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Lokali

Net TV l-uniku stazzjon li j]id l-udjenzi

St[arri; ippubblikat mill-Awtorità tax-Xandir jikkonferma li mill-istazzjonijiet ewlenin tat-televi]joni f’Malta, kien Net TV biss li fl-a[[ar xhur ]ied l-udjenzi tieg[u. Matul il-perijodu tas-sajf, Net TV ]ied l-udjenzi bi 2.2 fil-mija meta mqabbel mas-Sajf ta’ qabel. Kien hemm ukoll ]ieda meta mqabbel mal-perijodu bejn April u :unju ta’ din is-sena.

Filwaqt li Net TV ]ied l-udjenzi fi tliet xhur, ix-xandir nazzjonali naqqas l-udjenzi b’6 fil-mija meta mqabbel mal-perijodu bejn April u :unju filwaqt li l-istazzjon Laburista naqqas b’1.4 fil-mija. L-aktar programmi popolari matul issSajf fuq Net TV kienu Iswed fuq l-Abjad, Sajf Flimkien, Minn Festa g[all-O[ra, l-ahbarijiet ta’ Net News, id-drama Simpati/i, Ma

Tinbidel Qatt u Deja Vu, kif ukoll Indifest u l-programm sportiv ManUp Plus. Mhux biss, Net TV ]ied l-udjenzi tieg[u b’mod qawwi [afna. Anke Radio 101 kabbar in-numru ta’ semmieg[a fejn fl-a[[ar xhur ]ied b’1.25 fil-mija fuq is-sajf tas-sena li g[addiet. L-aktar programmi popolari kienu Radio 101 Breakfast Club u Magazine 101.

L-istazzjonijiet Net TV u Radio 101 i]idu fl-udjenzi u fis-semmieg[a

Ma ji/[adx li negozjanti Laburisti pprotestaw mal-Ministru Anton Refalo

Il-PN b’aktar laqg[at ma’ dawk li joperaw u ja[dmu fit-turi]mu f’G[awdex

Il-PN b’[idma g[at-tis[i[ tat-turi]mu f’G[awdex Robert Arrigo, il-Kelliem talOppo]izzjoni g[at-Turi]mu qal li lPartit Nazzjonalista g[andu l-interessi ta’ G[awdex g[al qalbu u huwa g[alhekk li se jibda jiltaqa’ regolarment ma’ bosta entitjiet f’G[awdex stess. Din kienet it-tieni minn sensiela ta’ konferenzi li qed jorganizza l-Partit Nazzjonalista ma’ dawk mid[la fis-settur turistiku, wara li kienet di;à saret konferenza f’Malta f’Settembru li g[adda. Matul din il-konferenza, id-deputat Nazzjonalista Robert Arrigo tkellem dwar kif il-Partit Nazzjonalista se jkompli j[ares linteressi ekonomi/i ta’ G[awdex. Huwa qal ukoll li l-fatt li il-Partit

Nazzjonalista kien l-ewwel partit li qed jitla’ G[awdex biex jisma’ lillG[awdxin b’tali mod li jkun jista’ jindirizza l-problemi li jolqtu lillG[awdex aktar mill-qrib. G[al din il-konferenza kien hemm interess kbir u dan tikkonfermah lattendenza li kien hemm, b’Robert Arrigo tenna li din hija indikazzjoni po]ittiva biex aktar laqg[at fuq l-istess tema jissoktaw fi]-]mien li ;ej b’mod regolari. Robert Arrigo tenna wkoll li matul din il-konferenza [ar;u bosta aspetti differenti permezz tad-diskussjoni li saret, [a;a li se twassal g[al aktar [idma favur l-interessi ekonomi/i ta’ G[awdex.

Il-Ministeru ta’ G[awdex qieg[ed ikompli jostor tag[rif dwar x’de/i]jonijiet ittie[du fil-konfront ta’ ]ew; canvassers tal-Ministru Anton Refalo dwar allegati abbu]i b’rabta ma’ xiri ta’ g[amara u fuel, Fl-istess waqt il-Ministeru ma /a[adx li negozjanti Laburisti wrew rabja malMinistru Anton Refalo g[al mod kif inxtrat l-g[amara l-;dida tal-Ministeru. IlMinisteru lanqas ma /a[ad li canvassar tal-Ministru Anton Refalo responsabbli minn dan ix-xiri spi//a biex twarrab misSegretarjat Privat hekk kif il-Ministru Refalo kien milqug[ bi protesti kbar minn Laburisti li pretendew li l-Ministru jixtri l-g[amara ming[andhom ukoll. Madankollu dan l-istess canvassar g[adu j[uf mal-Ministru Refalo waqt xog[ol uffi/jali. I]da waqt li l-Ministeru qal li ma kienx hemm abbu]i u irregolaritajiet floperat ta’ ]ew; uffi/jali tal-Ministeru, ilMinistru Anton Refalo ma we;ibx dwar id-direzzjoni li ta biex issir investigazzjoni dwar l-g[amara li Joyce Dimech, is-Segretarju Permanenti qalet instabet nieqsa, x’g[amra nstabet nieqsa, x’irri]ulta mill-investigazzjoni u x’passi ttie[du kif ukoll x’g[amra nxtrat u kemm swiet kull bi//a g[amara, u jekk kienx hemm flus allokati biex tinxtara lg[amara l-;dida. I]da fi twe;iba ffirmata minn Grazio Mercieca, i/-Chief-of-Staff tal-Ministeru g[al G[awdex g[all-artiklu ppubblikat nhar is-27 ta’ Ottubru li g[adda, il-

Ministeru qal biss li “l-uniku g[amara li nxtrat kienet dik me[tie;a g[all-b]onnijiet tal-Ministeru spe/jalment wara li lamministrazzjoni pre/edenti trasferixxiet [afna mill-g[amara li kien hemm qabel la[[ar elezzjoni ;enerali f’sezzjonijiet o[ra.” Intqal ukoll li “ma nkiser ebda regolament tal-Public Procurement biex inxtrat din l-g[amara.” I]da s-Segretarju Permanenti filMinisteru kienet stqarret li fil-ka] talg[amara “kellha tinxtara g[ax l-g[amara li kien hemm ta[t il-gvern ta’ qabel instabet nieqsa.” Fid-dikjarazzjoni tag[ha qatt ma qalet li l-g[amara kienet trasferita f’sezzjonijiet o[ra. Dwar l-allegat abbu] fix-xiri tal-fuel, il-Ministeru ta’ G[awdex evita li jirreferi g[al canvasser ie[or tal-Ministru Anton Refalo li allegatament inxtara fuel u ntefa’ fil-karozza privata tieg[u. IlMinisteru baqa’ ma we;ibx dwar innumru ta’ vetturi mikrija u privata li huma g[ad-dispo]izzjoni tal-Ministeru, min qieg[ed ju]ahom u kemm in[ela fuel fuq kull vettura fl-a[[ar tliet xhur u ming[and min inxtara u g[adu qed jinxtara l-fuel. Il-Ministeru qal li “ix-xiri tal-fuel isir biss g[all-u]u tal-Ministeru, u huwa regolarizzat b’sistema /entralizzata (fleet management system) u g[alhekk il-konsum huwa ta[t monitora;; u skrutinju kontinwu.” Il-Ministeru qal li l-fuel jinxtara minn pompi differenti biex ikun hemm distribuzzjoni ;usta imma ma tax dettalji tal-pompi tal-fuel u tal-ammont mixtri.

Xahar wara mit-tra;edja tal-11 ta’ qraba jitolbu li jittellg[u l-katavri Dawn huma w[ud mill-u/u[ u l-ismijiet tat-tfal Sirjani li g[erqu fil-ba[ar ta’ bejn Malta u Sqallija nhar il-11 ta’ Ottubru li g[adda. Il-qraba tag[hom qeg[din jipprotestaw li l-katavri tal-g[e]ie] tag[hom t[allew f’qieg[ il-ba[ar, daqs li kieku kien ikel tal-[ut. Huma qeg[din jitolbu wkoll li ssir investigazzjoni.

242 katavru abbandunat f’qieg[ il-ba[ar It-tra;edja tal-immigranti Sirjani hi meqjusa b[ala lakbar tra;edja filMediterran, fl-ib[ra ta’ bejn Malta, Sqallija u Lampedusa. B’kollox mietu 268 persuna,

li minnhom 28 katavru biss ittella’ mill-ba[ar fil-[idma ta’ salvata;;. Il-bqija, 242 katavru ta’ missirijiet, ommijiet u tfal, u[ud ta’ ftit xhur, t[allew abbandunati fil-ba[ar qalb it-tifrik tad-dg[ajsa li kienu fiha waqt li qraba tag[hom qeg[din jg[ixu [ajja ta’ disprament. Dawn il-familji [arbu mill-gwerra /ivili fis-Sirja i]da ma rnexxielhom ja[arbu millorrur tat-tra;edja. L-ewwel [idma ta’ salvata;; tmexxiet minn Malta – mill-inqas 230 km bog[od minn fejn se[[et l-g[arqa. Din kien segwita minn [idma ta’ salvata;; tal-militar Taljan, li telqet minn Lampedusa, madwar 110 km bog[od mill-post tat-

tra;edja. Racha Muhriz qalet li lbastimenti militari waslu qrib ix-xena tat-tra;edja sag[tejn wara li kien intbag[at l-ewwel sinjal g[allg[ajnuna. Racha tilfet lil o[tha Taghrid ta’ 31 sena u lin-neputija Cham ta’ [ames snin. Min-na[a l-o[ra waslilha g[al widnejha li [uha tarrispett irnexxielu jsalva minn [alq il-mewt flimkien ma’ wliedu t-twemin, u jinsabu Malta. Minn st[arri; li sar mirrivista Taljana L’Espresso, jirri]ulta li l-fdalijiet talkatavri jinsabu maqbuda filfdalijiet tad-dg[ajsa li kienu fuqu f’fond ta’ bejn 80 u 100 metru. Dan ifisser li b’tag[mir teknolo;iku apposta, il-bug[addsa jistg[u jin]lu f’dak il-fond. Qraba jitolbu li jittellg[u l-katavri u ssir investigazzjoni Mill-I]vezja, minNorve;ja u minn Dubaj,

u[ud mill-qraba ta’ dawk li jinsabu mitlufa fil-ba[ar qeg[din jitolbu li ssir spezzjoni tad-dg[ajsa mg[arrqa, u li l-katavri ji;u lokalizzati. {idma b[al din tista’ ssir f’temp ta’ ftit jiem. L-istess rivista ssemmi li dan hu possibbli billi jintu]a tag[mir robotiku li g[andu l-Ministeru tad-Difi]a Taljan, u li normalment jintu]a biex jidentifika mini ta[t l-art. Dan l-e]er/izzju g[andu jkun l-ewwel pass fl-investigazzjoni li l-qraba talimmigranti mejta qeg[din jitolbu li ssir. Traffikanti Libjani, Tune]in u Sirjan

Skont dawk li rnexxielhom isalvaw, u li w[ud minnhom qeg[din mifruxa f’Malta u fi Sqallija, kien hemm mal-480 refu;jat fuq id-dg[ajsa li kienet fil-mira ta’ tiri minn fuq patrol boat li kienet fi Tripli.

Taghrid Muhriz u bintha Cham

Taghrid Muhriz ta’ 31 sena, sa ftit xhur ilu kienet tg[ix il-Libja flimkien ma’ ]ew;ha u wliedha tewmin, Cham u Lamar ta’ [ames snin. Din il-familja [arbet mis-Sirja fil-bidu tal-gwerra /ivili. Fi Tripli, Taghrid sabet xog[ol f’/entru tas-sbu[ija, u ]ew;ha kien qed ja[dem ma’ furnar. I]da min[abba l;lied kontinwu fost il-milizji u l-instabilità fil-Libja, il-;enituri tat-tewmin idde/iedew li jing[aqdu mal-kumplament tal-familja li jinsabu fin-Norve;ja, fejn hemm residenti [u Taghrid. Il-[arba mil-Libja ;iet g[allg[arrieda hekk kif kienu avvi/inati biex

iba[[ru lejn l-Italja. {uha ma kien jaf xejn b’dan il-vja;;. Kienu biss il-missier u wa[da mit-tewmin, Lamar, li ;ew salvati u n;iebu Malta. G[al diversi jiem, il-missier st[arre; sar minn martu u bintu l-o[ra. Xi [add minn dawk li salvaw qallu li kien ra lil martu u lill-bintu [ajjin f’wi// l-ilma. Ie[or kien qallu li kien ra lil bintu tkun salvata fuq illife raft li kienu tefg[u s-suldati Maltin. I]da fl-a[[ar sar jaf li dawk salvati, ma kinux martu u lanqas bintu. Taghrid kienet ukoll tqila. It-tama tag[ha lit welled fl-Ewropa sfumat fix-xejn u g[ebet ma’ mewtha.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Spe/jali

’ Ottubru f’ba[ar il-mewt…

u ssir investigazzjoni

G[alkemm skont refu;jati o[ra, it-tiri kienu sparati minn dg[ajsa kontrollata mill-milizja Libjana. Fost dan il-grupp ta’ refu;jati kien hemm [afna tobba u in;iniera flimkien malfamilji tag[hom u wliedhom. Kulma kellhom dokumentazzjoni ta’ importanza u xi flus li kellhom b]onn biex i[allsu g[all-vja;; li misSirja kellu jwassalhom lEwropa. Mag[hom kien hemm ukoll mal-mitt refu;jat mill-Afrika. It-traffikanti Libjani mill-port ta’ Al Zuwarah weg[du li ma kinux se jg[abbu d-dg[ajsa daqs is-soltu, u g[alhekk [bew ir-refu;jati Afrikani f’parti o[ra tad-dg[ajsa. Kien g[alhekk ukoll li rrefu;jati ma[ruba mill-gwerra Sirjana intalbu j[allsu prezz og[la; US$3,000

(€ 2,224) minflok (€1,186). :lieda bejn it-traffikanti Skont ix-xhieda

US$1,600

li ng[atat minn dawk li salvaw u li jinsabu Malta, it-traffikanti kienu erba’ b’kollox – tlett ir;iel Tun]ini u ie[or Libjan. Mag[hom kien hemm ra;el minn Aleppo. Is-Sirjan kien il-persuna li g[amel kuntatt mal-familji Sirjani biex ikunu traffikati lejn lEwropa, u li l-pre]enza tieg[u fuq id-dg[ajsa kienet dik li kellha tkun "il-garanzija" li t[ares il-futur tarrefu;jati Sirjani. Tul il-vja;;, beda die[el lilma ba[ar b’konswegenza li l-magna ma baqg[etx ta[dem. F’dak il-mument, ittliet Tune]ini g[amlu sforz biex jirran;aw il-magna, i]da

Missier li tilef lil bintu u lil martu fil-ba[ar jg[id li kienet /erta li kul[add kien se jispi//a jeg[req spi//aw [arquha. F’dan ilmument inqalg[et ;lieda bejn it-Tune]ini u s-Sirjan, b’u[ud mir-refu;jati Sirjani li salvaw qalu li "sparaw ukoll fost l-g[ajjat ta’ disprament tar-refu;jati Sirjani u Afrikani. Ilkoll bdew jibku, g[ax skont missier li tilef lil bintu u lil martu filba[ar, "kienet /erta li kul[add kien se jispi//a jeg[req."

Tinfatam il-[ajja ta’ familja s[i[a

Salah Aldin Sibaei ta’ 45 sena, martu Manal Eyoun u lerbat itfal tag[hom; Bilal ta’ 15-il sena, Yaman ta’ 12-il sena Homam ta’ g[axar snin u Raghad ta’ erba’ snin. Kollha kienu fuq id-dg[ajsa li gherqet 60 mil fin-Nofsinhar ta’ Lampedusa. Qarib tag[hom, professjonist fil-qasam tannewrolo;ija g[adu g[addej bittfittxija tag[hom. I]da g[adu ma jafx xejn dwar il-familja Sabaei u lanqas tal-katavri tag[hom.

Reem Shahada u t-tliet uliedha

Reem Shahada u t-tliet uliedha subien huma mitlufa fil-ba[ar. }ew;ha kien salvar mill-Forzi Armati Maltin u jinsab f’pajji]na.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Intervista

Arafat inqatel “bl-arma tal-be]]ieg[a”

Suha Arafat> “Qed in[ossni rrabjata, emozzjonalment imkissra, iddispja/uta. Din hija arma tal-be]]ieg[a.”

Matul il-;img[a investigazzjoni minn xjenzati }vizzeri wasslet g[all-konklu]joni li l-eks Mexxej Palestinjan Yasser Arafat bi probabilità kbira nqatel minn avvelenament b’materjal radjuattiv. F’intervista esklussiva, l-armla ta’ Arafat, Suha, li g[andha residenza f’Malta, titkellem dwar l-emozzjonijiet tag[ha wara li issa [are; li ]ew;ha bl-akbar probabilità nqatel, il-memorji tag[ha tal-a[[ar mumenti ta’ [ajjet ]ew;ha u dak li se ji;ri minn issa ‘l quddiem.

Nathaniel Attard

nathaniel.attard@media.link.com.mt

dan mija fil-mija. Jg[id li hemm probabilità kbira li nqatel. Qatt kellek xi dubju?

Le, qatt ma ddubitajt. Fil-fatt staqsejt lill-esperti kollha spe/jalX’inhi l-ewwel reazzjoni tieg[ek ment lil David Barclay li kien wara li kienet konklu]a l-invesmag[na u li hu wie[ed mill-aqwa tigazzjoni? esperti forensi/i fid-dinja. Huwa Ninsab iddispja/uta [afna. Qed qalli li l-uniku [a;a li nistg[u nkunu in[ossu l-istess affarijiet kif [assejna nafu mija fil-mija hija d-DNA. Meta wara li miet Yasser. Id-dispja/ir u l- l-esperti forensi/i tkellmu dwar 83 emozzjonijiet kollha li [assejna dak- fil-mija u possibilità moderata ma inhar re;g[u ;ew lura. Imma l-ikbar jfissirx li din ma te]istix. Fil-fatt filemozzjoni hija dik ta’ rabja. Qed konklu]jonijiet tag[hom l-esperti in[ossni rrabjata, emozzjonalment qalu li, wara li jqisu l-limitazzjonijiimkissra, iddispja/uta. Din hija arma et fl-anali]i tag[hom min[abba li tal-be]]ieg[. Meta ma toqtolx perg[adda [afna ]mien li seta’ affettwa suna b[al Yasser Arafat fil-kamp n-natura u l-kwalità ta’ dak li kien tal-gwerra u toqtlu b’din l-arma analizzat, ir-ri]ultat jindika li dan be]]ieg[a li hi biss qatra ta’ sustan- kien konsegwenza ta’ ivvelenar bilza kimika. Din hija l-iktar azzjoni Polonjum 210. be]]ieg[a li tista’ tag[mel fid-dinja. Tista’ tapprezza kemm l-I]vizzeri Sitwazzjoni ta’ dwejjaq kbir. It-tifla huma e]atti. Huma qaluli li lesti jixtieg[i u jien qed ner;g[u ng[ixu hdu fil-Qorti li huwa kien assassinat f’luttu. Niftakru l-a[[ar jiem fl-isp- permezz tal-Polonjum, jekk ikun tar meta ried jg[idli xi [a;a hemm il-[tie;a. Ji;ifieri l-kelma b’g[ajnejn mimlija dmug[. Qisu ried “moderat” ma jfissirx li ma je]istix. jg[idli “Suha, jien mhux marid. L-esperti qaluli li l-anali]i saret Ag[mel xi [a;a. Lili qaltluni.” Hija wara disa’ snin u li kieku stennejna ta’ dwejjaq kbir. Azzjoni stramba sena o[ra, setg[et ma nstabitx [afna. Esperjenza terribli g[alina indikazzjoni. Wara dan i]-]mien b[ala familja. instab 18-il darba iktar mill-ammont normali ta’ Polonju u probabilità ta’ Minn kliemek donnu ma hemmx 83 fil-mija. 83 fil-mija jitqies b[ala dubju li r-ra;el tieg[ek inqatel moderat g[ax-xjenza i]da 83 fil-mija i]da r-rapport ma jikkonkludix hija r-ra;uni g[all-mewt tieg[u.

Niftakru l-a[[ar jiem fl-isptar meta ried jg[idli xi [a;a b’g[ajnejn mimlija dmug[. Qisu ried jg[idli> “Suha, jien mhux marid. Ag[mel xi [a;a. Lili qatluni.” {add ma jista’ jiddubita u l-I]vizzeri huma lesti li jixhdu fil-qorti dwar dan.

In[arsu lejn l-aspett politiku. X’inhu l-impatt politiku ta’ din linvestigazzjoni fuq il-Lvant Nofsani u fuq id-dinja?

Politikament [asbu li hekk kif [elsu minn Yasser Arafat se tikber il-pa/i. U issa qed naraw kemm “kibret” il-pa/i. Fil-Palestina b’iktar qag[diet tal-Lhud, b’iktar presidenti l-[abs, b’iktar serq ta’ artijiet. Qalu li kien ostaklu g[all-pa/i imma llum hawn iktar kumplikazzjonijiet. Ma nafux x’jista’ ji;ri. Gwerra ma[mu;a u sigrieta u ma nafux kemm nies mardu u nqatlu b’din issustanza. Ma jien nakku]a lil [add. G[adni qed nistenna l-;urisdizzjoni

Fran/i]a biex t[abbar ir-ri]ultati biex inkomplu g[addejjin fil-Qorti Kriminali Internazzjonali jew f’Qorti Internazzjonali.

I]da miin ta[seb li huwa responsabbli g[all-qtil ta’ Yasser Arafat?

Ma nista’ nakku]a lil [add imma nista’ ng[idlek li l-Polonjum kien amministrat minn xi [add li kien qed jistenna ordnijiet biex ipo;;i din is-sustanza. Kien [dejh. Tista’ ting[ata b’injezzjoni jew b’modi o[rajn, imma minn xi [add li hu vi/in. Ma nistg[ux nakku]aw g[ax huwa diffi/li immens biex inkunu nafu min g[amilha.

I]rael qed jg[id li ma kellux x’jaqsam ma’ dan il-ka], ikkritika ukoll il-mod kif saret l-investigazzjoni u sej[ilha “soap opera”. X’inhuma l-kummenti tieg[ek?

Lanqas irrid nikkummenta. Iridu jg[addu dawn il-kummenti lill-esperti }vizzeri – l-iktar nies professjonali fiddinja u l-iktar laboratorju importanti fid-dinja. Dawn huma xjenzati li qed jinvestigaw l-iktar atti kriminali importanti fid-dinja. Mhux jien g[andi nwie;eb g[al din il-kritika imma dawn il-laboratorji importanti.

X’inhu l-pass li se tag[mel issa?

Nistenna. Nistenna lill-;udikatura Fran/i]a u nistenna g[al dak li se jg[idu l-avukati lili u lil binti.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

A[barijiet mill-UE

L-Ewropa f’idejk Ingrid Brownrigg Opinjonista

Il-Kummissjoni Ewropea se tara d-diskrepanzi tal-Ba;it u hu kru/jali li d-d[ul tal-Gvern ikun trasparenti g[ax il-pajji] ikun qed jirriskja li jonfoq aktar milli jifla[ u dan iwasslu g[al dejn u defi/it akbar.

Id-defi/it ta’ Malta se ji]died jew jonqos^ Din hi d-domanda misterju]a li qed nistaqsi flimkien ma’ o[rajn! Din il-;img[a smajna d-diskors tal-Ba;it u l-Ministru tal-Finanzi Edward Scicluna b’entu]ja]mu [abbar li d-defi/it ta’ Malta se jonqos g[al 2.7 fil-mija tal-Prodott Gross Domestiku minn livell ta’ 3.3 fil-mija. L-g[ada tal-Ba;it, ilKummissjoni Ewropea [abbret li g[all-istess perijodu, ji;ifieri dak li ninsabu fih b[alissa, id-defi/it ta’ Malta se jog[la g[al 3.4 fil-mija, ji;ifieri ]ieda ta’ 0.1 fil-mija! Il-Gvern Malti jg[id li jonqos u l-Kummissjoni Ewropea tg[id li ji]died. Lil min se temmen? Qabel ma tidde/iedi ejja naraw x’inhuma l-fatti. Skont ir-regoli tal-UE mi;bura fil-Patt Ekonomiku ta’ Stabbiltà u Tkabbir g[all-pajji]i membri fiz-zona ewro, b[al Malta, kull pajji] g[andu jara li j]omm d-defi/it anqas minn 3 fil-mija u d-dejn anqas minn 60 fil-mija tal-Prodott Gross Domestiku tal-pajji] rispettiv. Min jaqbe] din ir-rata, jid[ol f’dak li jg[idulu Pro/edura ta’ Defi/it E//essiv. Min[abba lkri]i finanzjarja u ekonomika, bosta pajji]i ilhom kwa]i ‘permanenti’ f’din il-pro/edura g[al ]mien twil, b[all-Gre/ja u Spanja, i]da anke Malta kienet f’din il-pro/edura g[al ftit ta]]mien. Din hi pro/edura li g[andha diversi fa]ijiet fejn ilKummissjoni Ewropea ssegwi mill-qrib l-azzjonijiet li dak ilpajji] ikun qieg[ed jag[mel biex inaqqas din ir-rata u l-akbar arma li l-Kummissjoni Ewropea tista’ tu]a’, li jag[tiha d-dritt legali skont it-Trattat ta’ Maastricht, huma sanzjonijiet! I]da s’issa dan ma kienx il-ka]. G[alhekk hemm pressjonijiet kbar biex il-pajji]i taz-zona ewro josservaw din ir-regola importanti. Il-Ba;it 2014 g[adu mhux approvat mill-Kummissjoni Ewropea!

Ftit aktar minn sena ilu kien ;ie de/i] biex il-pajji]i membri fiz-zona ewro jibag[tu l-Abbozz tal-Ba;it annwali tag[hom lillKummissjoni Ewropea g[all-approvazzjoni. Dan biex ikun hemm monitora;; li l-pajji] ma jonfoqx i]]ejjed milli jifla[ u jda[[lu f’dejn li ma jkunx kapa/i j[allsu u jibqa’ jakkumula, b[alma ;ara lill-Gre/ja. Sena ilu, meta il-Partit Nazzjonalista kien fil-Gvern, kien l-ewwel darba li saret din il-pro/edura. IlGvern ta’ dak i]-]mien kien stenna lill-Kummissjoni Ewropea tapprova il-Ba;it qabel ma mar jippre]entah fil-Parlament Malti g[ax hekk kellu mo[[u mistrie[ u mexa skont il-pro/edura. Tajjeb li ng[idu li l-Kummissjoni Ewropea g[andha sa[ansitra d-dritt li titlob revi]joni jekk tara li l-Ba;it ma jkunx sodisfa/enti. I]da din is-sena sar mod ie[or! Il-Gvern Malti kien obbligat li jibg[at l-Abbozz tal-Ba;it lill-Kummissjoni Ewropea u kien obbligat li jistenna t-twe;iba tal-Kummissjoni Ewropea, i]da min[abba /erta g[a;la tal-Gvern u arroganza, dan idde/ieda li jag[mel ta’ rasu u g[alhekk il-Ba;it li ;ie ppre]entat dil;img[a, il-Kummissjoni Ewropea g[adha ma tatx l-approvazzjoni. Il-Kummissjoni Ewropea [abbret li r-reazzjoni tag[ha se tag[tiha aktar tard dan ix-xahar. Anke jekk il-Kummissjoni

Ewropea tapprova l-Ba;it, il-Gvern Malta bl-a;ir tieg[u wera kemm hu arroganti u ma jinteressahx li ja[dem b[ala g[aqda flUE. Minkejja [afna paroli ta’ “Gvern Ewropeista”, i]-]mien qed jurina li dawn huma biss a;;ettivi, ji;ifieri sempli/iment kliem biex isebb[u g[ax fis-sustanza dan hu Gvern ewro-xettiku u hu Gvern li jo[loq distanza minn mal-UE. Skont rapport f’;urnal lokali meta kien mistoqsi fuq il-qafas ta]-]mien, kelliem g[all-Prim Ministru kien qal li kollox g[addej skont dak il-qafas ta’ ]mien u kienu qed jistennew lapprovazzjoni tal-Kummissjoni Ewropea qabel id-data talBa;it! I]da fil-verità dan ma sarx! Il-Kummissjoni Ewropea se tapprova d-diskrepanzi fil-Ba;it^ L-Abbozz tal-Ba;it iqajjem [afna mistoqsijiet, l-aktar wa[da komuni hi: minn fejn ;ejjin il-flus? Minkejja li l-Ba;it jinstema tajjeb u sabi[, i]da meta wie[ed janalizza jsib numru ta’ diskrepanzi, b[ad-d[ul tal-li/enzji tal-karozzi, fejn il-Ministru ddikjara li se jdahhal d[ul ta’ €21 miljun mi]-]ieda tal-li/enzja. Skont il-Ministru fil-parti l-kbira ta]-]ieda tal-li/enzji se tkun ta’ €10 u f’/erti ka]i mhu se jinbidel xejn. I]da kalkolu sempli/i, jekk f’Malta hawn madwar 320,000 vettura re;istrata, jekk dawn kollha j[allsu €10 aktar fis-sena (li mhux il-ka]), idd[ul tal-Gvern minn din il-mi]ura ikun €3.2 miljun! G[alhekk wie[ed jistaqsi minn fejn se ji;i l-kumplament. Hemm o[rajn b[ad-d[ul li qed jippjana mill-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija. Il-Kummissjoni Ewropea se tara dawn iddiskrepanzi u hu kru/jali li d-d[ul tal-Gvern ikun trasparenti u juri minn fejn ;ej u kif g[ax inkella l-pajjiz ikun qed jirriskja li jonfoq aktar milli jifla[ u dan jista’ jwasslu g[al dejn u defi/it akbar! Quddiem dawn il-fatti, ma tridx wisq biex tifhem u tirrealizza din l-g[a;la kollha tal-Gvern Malti biex jippre]enta lBa;it, li g[alih qed jag[mel kampanja ta’ informazzjoni blu]u ta’ billboards, qisha ;ejja xi elezzjoni…imma din id-darba int u jien qed in[allsu g[alihom g[ax huma minn flus il-poplu. Imma ]omm wa[da, fil-fatt ;ejja elezzjoni, dik tal-Parlament Ewropew f’Mejju tas-sena d-die[la u l-Partit Laburista hu determinat li s-su//ess li kiseb fl-elezzjoni ta’ Marzu li g[adda j]ommu! U kif jista’ jag[mel dan? Billi jroxx daqsxejn b]ar f’g[ajnejn in-nies [alli ma jarawx ir-realtà. Kont qed nistenna Ba;it tajjeb, li jimpressjona, biex i]omm il-ma;;oranza sa Mejju li ;ej. Hemm erba’ Ba;its o[rajn qabel it-tmiem tal-le;i]latura, li fihom nistg[u n[allsu l-konsegwenzi. G[alhekk din l-g[a;la kollha u ‘injora’ lillKummissjoni Ewropea u baqa’ g[addej! I]da x’ji;ri jekk fi ftit tal-;ranet o[ra l-Kummissjoni Ewropea ma tapprovax ilBa;it? Fit-22 ta’ Novembru fi Brussell, hemm laqg[a importanti tal-Ministri taz-zona ewro, li fiha se jkun diskuss il-pjan nazzjonali g[all-Ba;it! Nittama li sa dik il-;urnata, il-Ministru Scicluna jkun ikkore;a d-diskrepanzi u fissrilna a[jar minn fejn ;ejjin il-flus!

Il-Ministru tal-Finanzi Edward Scicluna g[andu jispjega d-diskrepanzi li fih il-Ba;it u minn fejn ;ejjin il-flus

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Internazzjonali

Filippini fil-belt ta’ Tacloban jimxu minn [dejn is-si;ar tal-palm li nqalg[u mill-g[eruq b’ka;un tal-maltemp, waqt li r-ritratt tal-lemin juri ]ew;t ir;iel qeg[din jerfg[u persuna midruba fl-istess in[awi. (ritratti> EPA)

Il-maltemp kiefer fil-Filippini [alla g[exieren ta’ vittmi It-tifun bl-isem Haiyan li nhar il:img[a straxxna bnadi s[a[ talFilippini, [alla ’l fuq minn mija u g[oxrin mejtin, minbarra li qered numru kbir ta’ bini u kka;una mijiet tal-valangi tal-art f’diversi bnadi. L-elementi ta’ Haiyan kienu fost laktar kiefra fl-istorja u b’uffi/jali, lbiera[, jirrappurtaw dwar talanqas mitt katavru mifruxin madwar il-belt ta’ Tacloban. Dan waqt li tul il-jum komplew de[lin l-istejjer tra;i/i, b[assejba ta’ g[oxrin persuna mejtin ;o knisja fil-belt ta’ Palo.

I/-/ifra tal-mejtin, fil-fatt, tista’ tla[[aq mal-mijiet u meta t-tifun laqat it-territorju b’qilla straordinarja u bilmilitar Filippin, b[alissa, g[addej blisforzi tas-salvata;; fl-ag[ar in[awi milquta. L-a;enziji tal-g[ajnuna qeg[din isibuha diffi/li biex jaslu f’Tacloban, wara li l-ajruport tal-belt ;arrab [sarat kbar ka;un tal-maltemp u fejn g[alissa qeg[din isiru biss it-titjiriet ta’ fejda bl-ajruplani militari. Intant, ma te]isti l-ebda forma ta’ komunikazzjoni mal-bliet u l-villa;;i li

;arrbu l-ag[ar tal-maltemp ta’ Haiyan u jistg[u jg[addu ;ranet s[a[ sakemm l-awtoritajiet Filippini jiddeterminaw lammont spe/ifiku tal-vittmi. L-impatt tat-tifun beda jin[ass filFilippini matul is-sig[at bikrin tal:img[a, fost irwiefen terribbli li xprunaw il-mew; tal-ba[ar sa g[oli ta’ [mistax-il metru u waqt li ni]let sa erba’ mitt millimetru ta’ xita fuq /erti zoni. B’ka;un ta’ dan il-[ajja normali waqfet, bl-iskejjel u l-uffi/ini ma jift[ux u bl-awtoritajiet jipposponu sservizzi tal-ajru u bil-ferry.

Tensjoni min[abba t-titjiriet Il-Kap tal-qawwiet militari Kambodjani qalb iz-zoni tal-fruntiera li l-Kambodja qed taqsam mat-Tajlandja sejja[ laqg[a ta’ emer;enza wara li ajruplan u [elikopter Tajlandi]i dehru jittajjru fil-baxx u fuq territorju qrib it-tempju ta’ Preah Vihear li ilu jo[loq di]gwid bejn il-;irien. It-tensjoni f’din il-fruntiera tinsab g[olja ferm u sakemm l-Og[la Qorti tan-Nazzjonijiet Uniti, proprju g[ada, tiddetermina liema mill-pajji]i g[andu l-jeddijiet xierqa fuq l-artijiet (tal-frun-

tiera) ta’ madwar dan it-tempju antik. Fl-2011 kienu ]bruffaw il-battalji bejn ilqawwiet Kambodjani u Tajlandi]i fiz-zona spe/ifika u fejn mietu ammont ta’ nies fuq i]]ew; na[at, b’eluf ikunu kostretti li jg[ixu b[al refu;jati. Intant. il-:eneral Srey Deuk, li jservi b[ala kmandant re;jonali tal-qawwiet Kambodjani, qed jg[id li m’hux jistenna l-problemi mill-militar Tajlandi] ladarba jo[ro; il-verdett tal-Qorti.

Il-maltemp kompla jkarwat tul lin[awi ta’ Lete, Samar u Cebu (fejn irri]ultaw l-g[exieren tal-vittmi) u bilbelt kapitali ta’ Manila wkoll t[oss ‘itthe]]i]a’ minkejja li ffrankat l-ag[ar elementi. L-Unjoni Ewropea u diversi pajji]i o[ra, fil-pre]ent, qeg[din jibag[tu l-iskwadri g[all-g[ajnuna lejn il-Filippini. Sal-biera[ it-tifun Haiyan deher javvanza fuq ilVjetnam, fejn l-awtoritajiet kienu g[addejjin bl-evakwazzjoni ta’ ’l fuq minn mitt elf ru[.

Tiddiskuti r-riformi wara bibien mag[luqa Il-Mexxejja ta/-?ina qeg[din jiltaqg[u f’Beijing biex, fil-jiem li ;ejjin, jiddiskutu l-a;enda politika u ekonomika g[all-g[axar snin li jmiss u meta t-ta[ditiet qeg[din isiru wara bibien mag[luqa. L-avveniment qed ikun segwit bir-reqqa mill-entitajiet barranin u spe/jalment ladarba Yu Zhengsheng, uffi/jal ewlieni tal-Partit Komunista ?ini], kien g[amilha /ara minn qabel li din il-laqg[a – jew is-sessjoni plenarja talKumitat ?entrali tal-Gvern – kellha tittratta r-riformi ekonomi/i u so/jali li minbarra li huma ‘komprensivi’ m’g[andhom l-ebda pre/edent fl-istorja. Intant, mistenni li l-mexxejja jaslu biex jiddiskutu l-liberalizzazzjoni tas-settur finanzjarju u tal-intrapri]i tal-Istat u fejn anki jkunu identifikati s-

setturi g[al riforma. Mifhum ukoll li f’dawn illaqg[at qed issir referenza g[all-pjan, mag[ruf biss binnumru ‘383’, li jsejja[ biex ilmexxejja ?ini]i anki jinkora;;ixxu l-innovazzjoni u lkompetizzjoni – filwaqt li j]idu fit-trasparenza min-na[a tal-Gvern. Madankollu – u filwaqt li lanalisti ma ja[sbux li l-mexxejja se jiddiskutu xi riformi politi/i ‘kbar’ – l-impatt ta’ din is-sessjoni plenarja jista’ jdum [afna ma jidher, u b’mod partikolari meta llaqg[at qeg[din isiru fis-sigriet. Fl-istess [in, l-analisti jtennu li l-uffi/jali lokali u l-gruppi ?ini]i ‘li jkunu jridu j[arsu l-interessi tag[hom’ jistg[u j]ommu lura milli jimplimentaw it-tip ta’ riformi ekonomi/i u so/jali li kapa/i jintla[aq qbil dwarhom.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Internazzjonali

Apolo;ija g[al rapport ‘]baljat’ dwar Benga]i

Id-direzzjoni tal-programm 60 Minutes li jxandar l-istazzjon CBS talab sku]a talli, f’Ottubru, [are; rapport b’informazzjoni ]baljata dwar l-attakk qattiel li kien se[[ fl-2012 fuq il-kumpless diplomatiku Amerikan fil-belt Libjana ta’ Benga]i, u fejn kienu nqatlu lAmbaxxatur Chris Stevens u tliet Amerikani o[ra. Uffi/jal dwar is-sigurtà identifikat b[ala Dylan Davies kien informa lill-programm li kien pre]enti waqt l-attakk i]da mbag[ad [are; bi stqarrija konfli;;enti meta kellem lill-investigaturi mal-FBI Amerikana. Intant, Lara Logan, ;urnalista mal-programm 60 Minutes, li jittratta l-;rajjiet attwali, qalet li hi u l-kollegi ]baljaw meta, ;img[at ilu, g[amlu kollegament dirett ma’ Davies fejn ammettiet dwar sors li pprovda informazzjoni falza waqt rapport tal-progamm li xxandar fis-27 ta’ Ottubru. Dylan Davies kien tenna, waqt il-kollegament, li kien filkumpless ta’ Benga]i waqt l-

Tra;edja qabel ‘musical’

Persuna tilfet [ajjitha u b’talanqas [mistax jindarbu fi splu]jonijiet ta’ tag[mir pirotekniku li se[[et matul illejl tal-:img[a fl-arena Palais des Sports ta’ Pari;i, fi Franza. Dan se[[ sig[at qabel kellu jibda musical b’tema konnessa mar-Rivoluzzjoni Fran/i]a. Jing[ad li l-midruba kienu membri tal-produzzjoni li jisimha The Lovers of the Bastille jew [addiema ta’ wara l-kwinti, bir-rapporti jtennu li persuna inkarigata mix-xog[ol tekniku x’aktarx li kien ‘qabbad bi ]ball’ il-log[ob tan-nar li kellu jintu]a g[al waqt lispettaklu.

}ieda fil-kan/er

Rapporti mi/-?ina qalu li lka]i tal-kan/er fil-pulmun filbelt ta’ Beijing ]diedu b’aktar minn [amsin fil-mija tul la[[ar g[axar snin. Filwaqt li l-uffi/jali tassa[[a sostnew li t-tipjip hu lakbar kaw]a g[al dan it-tip ta’ kan/er, jammettu wkoll li ttni;;is tal-ajru jinkwadra b[ala ‘fattur ie[or importanti’ – u meta l-Organizzazzjoni Dinjija tas-Sa[[a (WHO) tikkalkula li l-arja mni;;sa qed toqtol ilmiljuni tan-nies kull sena.

attakk tal-11 ta’ Settembru tal2012 u fejn ra b’g[ajnejh x’kien qed isir, minbarra li ;;ieled ma’ aggressur qabel lema[ il-katavru talAmbaxxatur Stevens. Intant, a;enziji o[ra tala[barijiet ]velaw li Davies qal lill-investigaturi tal-FBI li, filfatt, ma kienx fil-kumpless matul il-lejl partikulari u biddirezzjoni ta’ 60 Minutes se tammetti dan ‘l-i]ball’ waqt ixxandira regolari tal-lum. Sadanittant, mifhum ukoll li waqfet il-pubblikazzjoni tal-ktieb li kiteb l-istess Davies rigward ‘lesperjenzi tieg[u’ b’konnessjoni mal-attakk tal-2012. Il-belt ta’ Benga]i g[adha sal-lum i;;arrab l-attakki qattiela minn militanti u I]lami/i radikali fi ]mien importanti li rre;jun ikun stabbli meta l-istess belt tifforma parti importanti mill-infrastruttura ta]-]ejt talLibja. Dan meta xi sittin fil-mija tal-produzzjoni ta]-]ejt ;ejja mit-territorju Libjan tal-Lvant li jinkludi fih il-belt ta’ Benga]i.

Protagonisti f’:inevra (mix-xellug), il-Ministru Britanniku Hague, il-Ministru g[all-Affarijiet Barranin Iranjan Javad Zarif, il-Ministru g[all-Affarijiet Barranin :ermani] Guido Westerwelle u Catherine Ashton, l-iffi/jal inkarigata mill-Affarijiet Barranin tal-UE (ritratt> EPA)

‘Mument opportun’ g[all-Iran

Is-Segretarju Britanniku g[all-Affarijiet Barranin, William Hague, [e;;e; biex il-pajji]i tal-Punent u l-Iran ‘ja[tfu l-mument’ g[al ]blokk importanti fil-kri]i dwar lambizzjonijiet nukleari tarre;im I]lamiku f’Tehran u meta l-Istati Uniti u l-Iranjani g[andhom l-opportunità biex ja[dmu lejn it-tmiem tal-ostilità re/iproka li ddominat g[alla[[ar tletin sena. Il-Ministri g[all-Affarijiet Barranin tar-Renju Unit, Franza u l-:ermanja ssie[bu

mal-kollegi Amerikani u talUnjoni Ewropea fit-tielet jum tan-negozjati fil-belt }vizzera ta’ :inevra u b’Hague jirrimarka dwar progress fitta[ditiet, anki jekk sal-biera[ kien fadal l-in/ertezza dwar ftehim potenzjali. F’ka] li l-pajji]i ma kellhomx jil[qu ftehim ilbiera[, ilkwistjonijiet pendenti jkunu trattati waqt round ;did ta’ negozjati u meta kien g[adu possibbli ftehim biex l-Iran jiffri]a l-i]vilupp tal-attività nukleari tieg[u biex jittaffew

ftit mis-sanzjonijiet li kienu imposti fuqu mill-komunità internazzjonali. Osservaturi qalu li t-ta[ditiet f’:inevra huma kkumplikati u meta – g[all-ewwel darba fi snin s[a[ – in-negozjati dwar il-programm nukleari Iranjan qabdu ritmu ;mielhom. Dan meta l-mexxejja baqg[u jistinkaw lejn opportunità g[al ftehim fiss mal-Iran, u minkejja li (sal-[in li morna g[allistampa) kien g[ad m’hemmx konferma ta’ konklu]joni sodisfa/enti.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Internazzjonali

L Italja su;;etta

g[all ispjuna;; tal alleati L-Italja hi fost il-pajji]i meqjusin b[ala hub strate;iku fin-network internazzjonali tattelefonati, emails u attività fuq linternet – u ma tonqosx issorveljanza sigrieta fuq kwalunkwe tip ta’ diskursata, inklu] id-diskors ‘bejn l-entitajiet fl-Ewropa u fil-Lvant Nofsani’. Din l-attività sigrieta, illum, aktar minn qatt qabel, qed ting[ata attenzjoni spe/jali fisservizzi tal-a[barijiet ta’ barra, spe/jalment ladarba qed to[ro; l-informazzjoni dwar servizzi

sigrieti li jikkon/entraw fuq laspetti spe/ifi/i ta’ diskursati sensittivi. G[aldaqstant, kien hemm drabi meta l-Italja (b[al pajji]i o[rajn) spi//at ta[t sorveljanza spe/jali u mhux biss b[ala parti mit-tentattivi antiterroristi/i jew biex l-informazzjoni tintu]a [alli timminimizza t-theddida. L-a;enti sigrieti Amerikani u Britanni/i kemm-il darba kellhom lill-Italja ‘fil-mira’ waqt li mexxew il-programmi sigrieti g[all-;bir ta’ informazzjoni. Dawn l-attivitajiet ukoll huma

dettaljati fil-files (dokumenti) li Edward Snowden – l-eks kuntrattur man-National Security Agency (NSA) – wieg[ed li ji]vela lid-dinja bl-iskop li jix[et dawl fuq x’qed isir fil-qasam tal-ispjuna;; elettroniku. Snowden jaf x’inhuma lakbar sigrieti tas-servizzi sigrieti Amerikani u Britanni/i u dan jafuh ukoll l-og[la amministraturi tal-NSA li stiednu delegazzjoni ta’ deputati ma’ COPASIR, il-kumitat talParlament f’Ruma li jissorvelja s-servizzi sigrieti tal-Italja, biex i]]ur lill-Istati Uniti fl-ispirtu tal-[biberija li je]isti bejn lalleati stori/i. L-NSA enfasizzat mas-senaturi u deputati parlamentari Taljani li l-attivitajiet li fihom inter/ettaw /erta informazzjoni fl-Italja kienu limitati biss g[al persuni suspettati dwar terrori]mu i]da mhux irrappre]entanti kollha ta’ COPASIR huma konvinti, spe/jalment ladarba ma kinux ipprovduti l-informazzjoni li tispe/ifika l-limitu tas-sorveljanza g[al telefonati u emails. Kollezzjoni s[i[a Hu mifhum li, fil-fatt,

in;abret kollezzjoni s[i[a ta’ komunikazzjonijiet tat-Taljani u dan kien possibbli permezz ta’ ]ew; programmi rispettivi li huma wkoll disposti g[al ‘kollaborazzjoni kwa]i ming[ajr limitu’. G[al dan l-iskop, l-NSA Amerikana u]at il-PRISM, issensor globali li kien spjegat lillparlamentari Taljani u l-GCHQ (Government Communications Headquarters) Britanniku bba]a fuq Tempora; sistema aktar moderna li kapa/i tinfiltra aktar in-networks tal-informazzjoni. Ing[ad ukoll li s-sistemi sigrieti kkon/entraw spe/ifikament fuq il-peni]ola Taljana – bilBritanni/i jkunu partikularment attenti g[a/-/irkulazzjoni ta’ informazzjoni (data flow) minn zona g[al o[ra tal-Mediterran. Is-servizzi g[al sorveljanza tar-Renju Unit u]aw il-fibre optic cables g[al ta[t il-ba[ar li jistg[u jittra]mettu kollox – minn telefonati, g[a/-/irkolazzjoni ta’ emails u l-a//ess g[allinternet. Sqallija mbag[ad tinkwadra b[ala element mill-aktar importanti f’din l-attività. Il-g]ira inkwistjoni, f’dan ilkuntest, titqies b[ala l-punt ta’ riferiment fejn tid[ol is-sorveljanza tad-diskursati bejn ilLvant u l-Punent – jew a[jar bejn l-Ewropa, l-Afrika, il-Lvant Nofsani u l-Asja. g[al pa;na 15

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Internazzjonali

…u meta r-ra;uni ma tinvolvix it-terrori]mu biss minn pa;na 14

Fil-fatt, is-servizzi sigrieti Britanni/i setg[u jaqbdu lmessa;;i tra]messi anki permezz ta’ tlieta minn fost il-mezzi g[all-komunikazzjoni (communication channels) fejn il-linji tan-network ‘jiltaqg[u’. G[aldaqstant, u grazzi g[as-sistema, il-Britanni/i jistg[u jissorveljaw prattikament kulma jg[addi bejn dawn il-konnessjonijiet. L-ewwel minn dawn il-mezzi g[all-komunikazzjoni g[andu jkun wie[ed mill-hubs f’Mazara del Vallo, bit-tieni mezz – mag[ruf b[ala SeaMeWe4 – ikollu l-hub f’Palermo minn fejn tg[addi d-data tal-FEA (Flag Europe Asia). Is-sistema Tempora ma tippermettix biss li s-servizzi Britanni/i jinter/ettaw il-komunikati lejn l-Italja u lil hinn minnha. Thomas Drake – lewwel e]ekuttiv ewlieni talNSA li rrapporta dwar l-attivitajiet tas-servizzi sigrieti Amerikani – spjega /erti dettalji relevanti lill-;urnal Taljan L’Espresso. {idma sigrieta Skont Drake, te]isti l-possibbiltà g[al [idma sigrieta li ‘tisfrutta s-sistema g[all-komunikazzjoni’ u biex wie[ed jinter/etta d-data flow interna ta’ pajji]. Dan fost ir-re;istrazzjoni tad-diskursati bit-telefon, likkupjar ta’ emails u l-u]u talmezzi li jindikaw il-konsultazzjoni tal-websajts. F’sitwazzjoni b[al din m’g[adx hemm limitu g[allinfiltrazzjoni sigrieta tal-mezzi elettroni/i g[all-komunikazzjoni, u dan hu partikularment relevanti g[ad-diskursati u lkuntatti li jsiru fl-Italja. Filwaqt li m’hemmx il-kalkoli spe/ifi/i g[al dan il-pajji], Edward Snowden ]vela li s-

servizzi sigrieti Britanni/i ‘;abru’ mas-600 miljun diskursata bit-telefon kuljum millcables inkwistjoni, li jirrappre]entaw informazzjoni ekwivalenti g[al aktar minn 200 biljun diskursata fis-sena. Filwaqt li Tempora tintu]a b[ala g[odda g[as-servizzi tassigurtà tar-Renju Unit, id-dokumenti ta’ Snowden jallegaw li lkomunikazzjonijiet g[addew minn tip ta’ pro/ess ‘selettiv’ li ma warrabx il-kriterji ‘ming[ajr skrupli’, fosthom l-intenzjonijiet politi/i ta’ Gvernijiet barranin. Dan kollu jindika kemm lattivitajiet g[all-ispjuna;; kienu intenzjonati, spe/ifikament, g[all-Prim Ministri, il-ministri u l-membri parlamentari madwar id-dinja – inklu]i dawk talItalja. Fost il-prijoritajiet li jissemmew, imbag[ad, hemm l-attività li tevita l-proliferazzjoni tal-armi

nukleari u kimi/i fost il-pajji]i ostili, i]da din is-sorveljanza tista’, fl-istess [in, tikkon/entra fuq il-provvista tat-teknolo;iji avvanzati, inklu]i dawk g[al skopijiet militari – settur li kapa/i jinkludi negozjati kummer/jali le;ittimi bejn il-kumpaniji Taljani u l-pajji]i G[arab. Sadanittant, tibqa’ l-kollaborazzjoni ewlenija bejn l-NSA u l-GCHQ, u tinvolvi l-iskambju kontinwu tal-informazzjoni ‘daqslieku PRISM u Tempora qeg[din iqassmu l-ballun lil xulxin’ f’sitwazzjoni li fet[et g[all-istat ta’ vi;ilanza globali li m’g[andha l-ebda pre/edent flistorja. Filwaqt li pajji]i o[rajn (lItalja inklu]a) kellhom u g[ad

g[andhom sehem f’din ‘illog[ba sigrieta’, dawn kienu kostretti jibqg[u fl-isfond talaffarijiet u ma kellhom qatt irrwol ta’ protagonist. Hu interessanti wkoll li – skont id-dokumenti ta’ Edward Snowden – is-servizzi sigrieti Taljani g[andhom ftehim ‘fuq it-tielet livell’ mal-GCHQ li, b[ala organizzazzjoni, hu involut, esklussivament, fi spjuna;; fil-qasam tal-komunikazzjoni. Fl-istess [in, il-management ewlieni tal-NSA kkonferma mal-parlamentari ta’ COPASIR li l-a;enti sigrieti Taljani kienu ‘konxji’ minn recordings ta’ diskursati u komunikazzjonijiet li n;abru waqt il-programmi g[al kontra t-terrori]mu u

n;ibdet l-attenzjoni tal-istess a;enti rigward informazzjoni spe/ifika li kkon/ernat li/-/ittadini Taljani. I]da jibqa’ l-fatt li s-sehem tat-Taljani fl-impenji sigrieti g[all-;bir tal-informazzjoni ta[t il-programm ta’ Tempora seta’ effettwa [a]in lill-interessi nazzjonali tag[hom – bir-ri]ultat li ‘s-sistema Britannika’ g[andha l-potenzjal biex tispjuna fuq ilMinistri u l-kumpaniji tal-Italja. Sadanittant, id-dettalji sigrieti ]velati minn Edward Snowden, fl-a[[ar jiem, qajmu dibattiti ja[arqu f’pajji]i b[all-:ermanja u Franza bil-konsegwenza li lIstati Uniti qed ikollha to[ro; b’sensiela ta’ spjegazzjonijiet lill-alleati Ewropej.

Edward Snowden... Is-sigrieti tieg[u qajmu d-dibattiti ja[arqu f’numru ta’ pajji]i. (ritratt> EPA)

Il-Kabinett u l-Grupp Parlamentari Nazzjonalista fl-1962 immexxi mill-eks Prim Ministru u eks Kap Nazzjonalista :or; Borg Olivier li t-Tabib Alexander Cachia Zammit kien parti minnu

{are; /ertifikat tal-mewt l-g[ada li sar Ministru u Borg Olivier wissieh li jekk jer;a’ jag[milha jne[[ih Sandy Cachia Zammit in[atar Ministru g[all-ewwel darba fl-1962. Il-Prim Ministru :or; Borg Olivier kien g[amlu Ministru tax-Xog[ol u Servizzi So/jali. Sandy kien l-i]g[ar ministru tal-Gvern Nazzjonalista. Kellu biss 37 sena Id-dekasteri tieg[u kien jinkludi l-Impjiegi, l-Emigrazzjoni u sServizzi So/jali. Dak flimkien malministeri tal-I]vilupp Industrijali u tatTuri]mu, il-Ministeru ta’ Sandy kien liktar importanti g[all-i]vilupp ta’ Malta. L-ewwel reazzjoni ta’ Sandy lil Borg Olivier meta qallu li ried jag[mlu Ministru kienet “xi w;ig[ ta’ ras qabbadtni.” Meta Borg Oliver g[amillu lofferta biex isir ministru ma qallux liema ministeru kien se jag[tih. Meta Sandy staqsieh ta’ xiex se jag[mlu ministru, Borg Olivier [atfu u ]ied “dak jien nidde/iedi.” Sandy kellu g[al qalbu l-pazjenti u g[alhekk ma xtaqx li jinqata’ minn mag[hom [esrem u g[alhekk ma tax risposta lil Borg Olivier mill-ewwel. L-g[ada li Sandy [a l-;urament ta’ Ministru, kien [are; /ertifikat tal-mewt lil persuna li kien it-tabib tag[ha. Kif sar jaf Borg Olivier, tah /amata u heddu li jekk l-istorja ter;a’ tirrepeti ru[ha jke//ih mill-Kabinett. Alexander Cachia Zammit kellu karriera politika mill-iktar interessanti. Kien figura importanti fil-kabinetti ta’ Borg Olivier u ta sehmu biex Malta tikseb l-indipendenza u b’hekk il-pajji] seta’ jimxi g[al stat sovran minn stat kolonjali ming[ajr wisq terremoti.

Alexander Cachia Zammit jindirizza mass meeting Nazzjonalista fl-1962

Il-politiku li g[adda ;uri Il-Gvern Laburista, hekk kif reba[ lelezzjoni tal-1971, kien qabad ma’ dan il-politiku li kien g[amel disa’ snin

Ministru ta[t il-Gvern ta’ :or; Borg Olivier. Ressqu l-Qorti, akku]ah b’serq ta’ dokumenti tal-Gvern, g[addewh ;uri. Dan kien ]mien iebes g[at-Tabib Sandy inniffsu, g[all-familja tieg[u u anki g[all-Partit Nazzjonalista. Il-bijografija tinkludi dan il-kapitlu mqanqal fil-[ajja ta’ Sandy Cachia Zammit li hu affronta u reba[, tant li ;ie liberat. Filktieb ji;u ]velati diversi affarijiet, kif saret it-tfittxija, min kien mar g[andu lejliet il-;uri, x’messa;; tawh u g[aliex? Kif kien jikkomunika malfamilja meta kien mg[asses? X’inhuma r-ra;unijiet li Sandy Cachia Zammit ja[seb li l-Gvern ta’ Mintoff kien qabad mieg[u? Dan il-ka] uniku seta’ fisser li eks ministru jintbag[at il[abs. Il-;urati b’verdett ta’ 9 – 0 illibera lil Sandy Cachia Zammit u lil [uh li kien akku]at mieg[u. “Bniedem konkret li jaf xi jridu n-nies” Fid-da[la tal-bijografija It-Tabib Sandy, il-President Emeritu Ugo Mifsu Bonnici jiddeskrivi r-relazzjoni tieg[u ma’ Cachia Zammit. “Jiena ltqajt ma’ Sandy Cachia Zammit g[al-ewwel darba fl-1938, meta mort, allura tifel ta’ sitt snin, mal-;enituri tieg[i fid-dar ta’ Cachia Zammit f’San :or; ta’ Bir]ebbu;a, u introdu/ewh lili u lil [ija b[ala student bravu li qieg[ed jipprepara biex jid[ol l-Università.

Imbag[ad er;ajt iltqajt mieg[u meta kien Ministru u jiena kont deputat u stajt napprezza fih l-attenzjoni g[al kull dettall. Meta fil-Parlament kien ikun hemm xi materja li tmiss lilu, kont tkun /ert li l-Ministru kien ippreparat u jaf jirrispondi.

g[al pa;na 17

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Spe/jali

Dejjem ta sehmu g[al soluzzjoni minn pa;na 16

Il-qoxra tal-ktieb dwar il-bijografija tat-Tabib Sandy

Minn politiku g[al filantropu

Nhar il-:img[a saret it-tnedija tal-bijografija ta’ Dr Alexander Cachia Zammit, mag[ruf b[ala Sandy. Sandy Cachia Zammit, bniedem rispettat tant li meta kkontesta l-elezzjoni ;enerali hu mal-Partit Nazzjonalista fl-1962, kienu ;ew eletti tliet deputati Nazzjonalisti mi]-}ejtun. Ilu president tal-G[aqda Mu]ikali Beland 54 sena, xhieda tarrispett li jgawdi. Bniedem tannies u li ma g[a]ilx il-[ajja fa/li, kif anki jiddeskrivuh ilPresident Emeritu Ugo Mifsud Bonnici u l-Ministru talAffarijiet Barranin George Vella fid-da[la u l-kelmtejn ta’ qabel fil-bijografija. Il-bijografija tat-Tabib Sandy, il-politiku, it-tabib, il-filantropu u d-diplomatiku hi pubblikazzjoni ta’ Kite Group u hi miktuba minn Sergio Grech li kiteb ilbijografija ta’ Patri Feli/jan Bilocca u kien editur tal-ktieb li kien fih ;abra ta’ artikli dwar Duminku Mintoff u li [are; wara mewtu. Aktar informazzjoni dwar il-ktieb minn fuq info@kitegroup.com.mt jew mill-fiera tal-ktieb li se ssir il;img[a d-die[la.

Sandy ma kienx i[obb jag[mel diskorsi astratti: huwa bniedem konkret. Imur g[as-sod, g[all-fatt. Kien jaf id-dettalji sewwa; kien jaf innies xi jridu u x’g[andhom b]onn. Il-fatt li kien aktarx ikkon/entrat fuq xog[lu, kemm meta kien ministru kif ukoll meta kien tabib, ma jfissirx li ma kienx jag[mel kontribut dwar il-politika ;enerali. Kien i[alli g[al [addie[or id-diskussjonijiet im;ebbda. Meta kien jitkellem, kien, fi ftit kelmiet, jikkontribwixxi g[as-soluzzjoni. Diversi drabi fil-grupp parlamentari, meta konna fl-oppo]izzjoni, g[alkemm dejjem personalment u assolutament leali lejn :or; Borg Olivier, kien jitkellem /ar u b’mod irra;unat, biex iwassal g[al ftehim.”

“Sandy daq minn kollox” Il-Ministru tal-Affarijiet Barranin George Vella, tabib u }ejtuni filbijografija jikteb, li fuq medda ta’ 32 sena u aktar asso/jat mal-politika, Sandy daq u ra minn kollox. Kien ]mien meta l-log[ba politika kienet tintlag[ab, biex ng[id hekk, “aktar bil-goff”. Din il-bijografija titkellem fuq bniedem li seta’ g[a]el il-[ajja komda u fa/li, u l-qlig[ tal-flus, imma minflok g[a]el li jikkontribwixxi g[all-;id tas-so/jetà u biex jg[in lill-fqir u lill-batut. Nispera li din il-bijografija tg[in fix-xettil ta’ mod ;did kif in[arsu lejn min jiddedika ru[u g[as-servizz tal-pubbliku, mhux billi n[arsu lejn il-[a]in biss (li sfortunatament kul[add g[andu) jew it-tajjeb biss (li

sfortunatament mhux kul[add

Sandy u Doris f’Awwissu li g[adda f’g[eluq id-89 sena ta’ Sandy

g[andu) imma billi napprezzaw laltruwi]mu, id-dedikazzjoni, il-missjoni, li w[ud g[andhom, u li biex iwettqu dan kollu jkunu lesti li ta[t it-tikketta ta’ ‘popolari’ jsiru ‘proprjetà pubblika’, u jitilfu l-privatezza tag[hom, u [afna drabi wkoll dik talfamiljari tag[hom. Din il-bijografija hija tislima xierqa, f’[ajtu, lil bniedem li u]a ttalenti li Alla tah, li ta kontribut lisso/jetà, kemm fuq livell lokali kif ukoll dak nazzjonali, u li ]gur naqqax g[alih innifsu post xieraq fl-elenku ta’ personalitajiet li matul i]-]mien, we[idhom, jew flimkien ma’ [addie[or, fi ]minijiet differenti, sawru l-istorja re/enti ta’ pajji]na u anke in/idew il-marka tag[hom filmemorja kollettiva tal-poplu Malti u G[awdxi.”

Il-mag[mudija ta’ John Cachia Zammit fl-1958, iben Sandy u Doris

Dr.Alexander Cachia Zammit liebes dekorazzjonijiet li ng[ata minn diversi pajji]i

It-tessera ta’ Dr Cachia Zammit b[ala ambaxxatur tas-Santa Sede

Sandy Cachia Zammit ;ie liberat meta g[adda ;uri politiku fl-1972

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Spe/jali

Dejjem ta sehmu g[al soluzzjoni minn pa;na 16

Il-qoxra tal-ktieb dwar il-bijografija tat-Tabib Sandy

Minn politiku g[al filantropu

sfortunatament mhux kul[add

Sandy u Doris f’Awwissu li g[adda f’g[eluq id-89 sena ta’ Sandy

Il-mag[mudija ta’ John Cachia Zammit fl-1958, iben Sandy u Doris

Dr.Alexander Cachia Zammit liebes dekorazzjonijiet li ng[ata minn diversi pajji]i

It-tessera ta’ Dr Cachia Zammit b[ala ambaxxatur tas-Santa Sede

Sandy Cachia Zammit ;ie liberat meta g[adda ;uri politiku fl-1972

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Editorjal

Xi ntqal dil-;img[a

“Ebda pjan fil-Ba;it biex jin[oloq ix-xog[ol… u ]ieda ta’ €400 ras g[al ras f’taxxi f’sena fuq il-poplu.”

Simon Busuttil, Kap tal-Oppo]izzjoni, In-Nazzjon, 5 ta’ Novembru “Ba;it sfukat u hemm ftit kliem fuq kollox, bi ftit proposti konkreti u numru ta’ kontradizzjonijiet.”

Arnold Cassola, Chairperson Alternattiva Demokratika, In-Nazzjon, 5 ta’ Novembru “Minkejja s-sej[a biex ir-rata talVAT titnaqqas minn sebg[a fil-mija g[al [amsa fil-mija, dan ma se[[x…lakkomodazzjoni se tbati u se jkun hemm riskju li l-kwalità tal-prodott titbaxxa biex tie[u daqqa ’l isfel.”

L-Asso/jazzjoni Maltija tal-Lukandi u Ristoranti, In-Nazzjon, 5 ta’ Novembru “Il-Ba;it naqas milli jindirizza lproblema ta’ sodod fl-Isptar Mater Dei b’ri]ultat li se jkun hemm ]ieda ta’ sodod fil-kurituri… il-poplu se jibqa’ jsofri kaw]a ta’ diversi nuqqasijiet li ma ;ewx indirizzati.”

Il-Union tal-Infermiera u l-Qwiebel, In-Nazzjon, 5 ta’ Novembru

“G[andna verament b]onn li npo;;u /-/ittadinanza Maltija g[allbejg[^ I/-/ittadinanza hi rabta jew xi [a;a li tinqeda biha^ X’fadal i]jed g[all-bejg[^”

Mons. Charles J. Scicluna, Isqof Aw]iljarju fi tweet personali dwar lAbbozz ta’ Li;i li jemmenda l-Att dwar i/-?ittadinanza li kien diskuss filParlament, In-Nazzjon, 5 ta’ Novembru “This is shameful.” David Agius, il-Whip tal-Grupp

Parlamentari Nazzjonalista hekk kif lOppo]izzjoni sej[et ]ew; kworums min[abba li fuq il-bankijiet tal-Gvern fil-Kamra tad-Deputati kien hemm biss il-Ministru Manuel Mallia, The Malta Independent, 6 ta’ Novembru “Malta will continue to have an excessive deficit over the next two years.”

Il-Kummissjoni Ewropea, The Times of Malta, 6 ta’ Novembru “Is it right that nationality should be traded as though it were a government bond^”

Martin Scicluna, Opinjonista, Times of Malta, 6 ta’ Novembru

“There will be no annual cap on the number of people who can buy Maltese citizenship through the proposed Individual Investor Programme.”

Eric Major, Kap E]ekuttiv Henley and Partners, timesofmalta.com, 7 ta’ Novembru “Il-Gvern se jda[[al ’il fuq minn €97 miljun mit-taxxi fuq il-karozzi, u fl-2014 se jonfoq biss €10.5 miljun f’kostruzzjoni u titjib ta’ toroq.” Stqarrija mill-Malta Automibile Club, In-Nazzjon, 8 ta’ Novembru

Li [eba Muscat, se tikxfu l-Oppo]izzjoni Il-Partit Laburista ta[t it-tmexxija ta’ Joseph Muscat jidher li jrid jibqa’ jkun mag[ruf g[all-fatt li g[alih is-sustanza fil-politika hija biss il-pre]entazzjoni sabi[a tal-pakkett u mhux il-kontenut politiku li jkun fih. G[amel dan millOppo]izzjoni u sa[ansitra sa qabel l-elezzjoni. Kompla f’din id-direzzjoni mill-Gvern, sa din l-a[[ar ;img[a, meta kien ippre]entat l-ewwel Ba;it mill-Gvern ta’ Joseph Muscat. Bid-diskors qal [afna u g[adu jg[id [afna. I]da l-fatti juruna mod ie[or. Minkejja li b[al-lum tmien xhur tela’ fil-Gvern li kellu roadmap g[al kull settur ekonomiku u so/jali biex ikompli jmexxi ’l quddiem lill-pajji] u lil dan il-poplu, nhar it-Tnejn li g[adda wasal l-ewwel Ba;it talGvern ta’ Muscat u g[adna qeg[din infittxu d-direzzjoni biex forsi tinstab din ir-roadmap. Anali]i ta’ dak li qalu l-imsie[ba so/jali u l-korpi kostitwiti b’reazzjoni g[al dan il-Ba;it fa/ilment tikkonkludi li l-kummenti po]ittivi kienu fuq sensiela ta’ inizjattivi li kienet bdiet u o[rajn li kienet di;à fasslet l-amministrazzjoni pre/edenti Nazzjonalista. Fosthom hemm: • it-tnaqqis tal-income tax g[all-[addiema; • /entri g[at-tfal biex il-;enituri jkunu jistg[u jid[lu fiddinja tax-xog[ol; • tnaqqis tat-taxxa g[al dawk li li jibag[tu lil uliedhom f’dawn i/-/entri; • tnaqqis fit-taxxa g[an-nisa li jo[or;u ja[dmu wara numru ta’ snin; • it-tne[[ija tas-sistema tal-perit tal-Gvern fil-valutazzjoni tal-proprjetà; • il-bini ta’ skejjel ;odda u l-bidu tal-g[oti tat-tablets, u • ]ieda fl-istipendji (g[alkemm il-Gvern ta’ Muscat g[a]el li din tkun minima tant li tla[[aq g[al €1.60 fixxahar). I]da l-Gvern ta’ Muscat naqas bil-kbir f’dan l-ewwel Ba;it tieg[u partikolarment f’setturi li f’dawn l-ewwel tmien xhur ta’ Gvern Laburista ma wrewx sinjali po]ittivi fil-mod li qeg[din jitmexxew. L-ewwel hemm is-settur tas-sa[[a, li dan il-Ba;it ma jirreferi g[all-ebda inizjattiva dwar kif il-Gvern se jindirizza lproblema ta’ sodod fil-kurituri fl-Isptar Mater Dei u tal-

medi/ini out-of-stock. Jidher li wara tmien xhur intesiet ilweg[da li l-medi/ini jitwasslu wara bieb id-dar ta’ kull pazjent! Dan in-nuqqas ta’ impenn u ppjanar fis-settur tassa[[a kien ikkritikat ukoll mill-Union tal-Infermiera u lQwiebel (MUMN) tant li ddikjarat li s-settur tas-sa[[a hu destinat g[al aktar xhur ta’ problemi serji b’detriment g[allpazjenti u l-professjonisti. U sadanittant, il-pazjent jibqa’ j[allas g[all-medi/ina li suppost g[andu dritt jie[u bla [las jew jin]amm f’xi kuritur tal-isptar biex jing[ata l-kura. It-tieni, dan l-ewwel Ba;it ta’ Muscat ma qalx kif se jkabbar l-ekonomija u kif se jo[loq postijiet tax-xog[ol ;odda u f’liema setturi ;odda. U kif dan it-tkabbir jista’ jindirizza d-defi/it u d-dejn dejjem jikber tal-pajji]. Huwa kollu ta’ xejn li jkunu pre]entati xi in/entivi biex min i[addem jimpjega aktar nies, jekk il-Gvern jibqa’ ma jo[loqx l-ambjent xieraq billi ma je[ux inizjattivi li jo[olqu postijiet tax-xog[ol ;odda. Dan kien l-aktar mistenni nhar it-Tnejn li g[adda, wara li fi tmiem xhur ta’ gvern Laburista, xahar wara ie[or, kompla ji]died innumru ta’ dawk li huma bla xog[ol, meta suppost kienu xxhur li matulhom l-ekonomija to[loq l-aktar impjiegi ;odda. I]da l-Gvern Laburista huwa konxju li mhux kapa/i jo[loq il-postijiet tax-xog[ol. Waqa’ fil-livell li jrid ibig[ i/-/ittadinanza Maltija lill-barranin f’dak li hu e]er/izzju ta’ malajr biex ida[[al il-flus. Ma’ din, impona pi]ijiet fuq il-[addiema u l-familji b’taxxi indiretti li jla[[qu mal€170 miljun. I]da l-Gvern ta’ Muscat, bejn linja u o[ra fid-diskors tal-Ba;it [eba d-dettalji ta’ kif se ji;bor dawn il-miljuni u kif se jolqtu l-bwiet tal-familji. Il-familji se jinteb[u b’dan meta jibdew i[allsu minn ;img[a g[al o[ra, g[al servizz jew ie[or. U hawn taqa’ l-maskra talGvern Laburista li l-mi]ura ta’ ro[s fit-tariffa tad-dawl u lilma se tiswih €25 miljun, i]da mill-but l-ie[or se jkun qieg[ed je[odlok seba’ darbiet aktar. G[ada, Simon Busuttil, il-Kap tal-Oppo]izzjoni se jkun qieg[ed jitfa’ d-dawl fuq dan l-e]er/izzju finanzjarju ta’ qerq li g[amel il-Gvern ta’ Muscat fuq il-poplu. Il-poplu g[andu dritt li jkun jaf il-verità kif se jintlaqat tul din issena minn dan il-Ba;it u kif u b’kemm se j[allas g[alih.

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza> mument@media.link.com.mt Editur> Roderick Agius, tel. 25965263 • email> roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar> advertising@media.link.com.mt Stampata> Progress Press, l-Imrie[el

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Ba;it elettorali Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Barranin

Il-Kummissjoni Ewropea f’din is-sena baqg[et bl-istess po]izzjoni dwar Malta u dan ifisser li daqt ikollna naffrontaw sej[iet g[al mi]uri ta’ awsterità

1. Waqt li l-Oppo]izzjoni g[addiet din il-;img[a tipprova twassal il-messa;; lill-Gvern li l-emendi minnu huma ]baljati, hu kien mo[[u fil-pubbli/ità, fir-riklami u l-propaganda biex dak li t[abbar fil-Ba;it jin]el tajjeb. Il-Gvern kien mo[[u biss biex jassigura li [add ma jkun jista’ jikkritikah, anzi li jkun hemm min jaqra bi//iet u jasal g[allkonklu]jonijiet ta’ malajr. Fir-realtà meta wie[ed jara dak li nkiteb, il-mod kif ;ie pre]entat jidher mill-iktar /ar li l-forma kienet ferm iktar importanti mis-sustanza. 2. Huwa minnu li l-pre]entazzjoni hija a//ettabbli li ssir b’dan il-mod meta tkun akkumpanjata ma’ pakket ta’ mi]uri li jibdlu u jag[tu verament direzzjonijiet sodi fis-setturi ekonomi/i u so/jali. Issir iktar kru/jali meta dak li jkun hemm, ma jkunx fih dik id-determinazzjoni u allura trid issir b’kemm jista’ jkun karta li tleqq biex taljena minn dibattitu veru ta’ dak li hemm b]onn li effettivament jsir. Ng[idu dan g[ax irridu li l-pajji] jimxi ’l quddiem u mhux jmur lura. 3. Nhar it-Tnejn waqt li kien qieg[ed jinqara d-diskors talBa;it kien /ar g[al diversi minna li servejna b[ala ministri tal-poplu li l-po]izzjonijiet kienu qed jitressqu bi kliem ;enerali u mhux /ari. Dan hu inkwetanti g[ax dan id-diskors partikolari jitlob li l-fatti jing[adu u l-verità tkun hemm mhux mo[bija. Hemm wisq mi]uri li huma miktuba biex jag[tu impressjoni ta’ [a;a waqt li tkun fil-fatt o[ra. Hemm anzi [afna riservi u kundizzjonijiet li meta wie[ed jaqbad illenti jsib li ng[ad [afna imma m’hemmx po]izzjoni vera. 4. Il-[sieb tal-Gvern huwa essenzjalment immarkat minn [a;a wa[da. In;eddu l-weg[diet elettorali g[al sena s[i[a biex l-elettorat li vvutalu jer;a’ jit[ajjar jibqa’ jimmarka flistess sezzjoni. Fir-realtà talab differiment twil [afna ta’ sitt xhur skorruti. Dak li webbel diversi biex jivvutaw g[all-Partit Laburista re;a’ tqieg[ed fuq il-mejda. Kul[add jaf li ebda partit ma jista’ jwettaq kulma hemm f’manifest elettorali mill-ewwel u f’daqqa g[ax kull punt fih prezz, biss dan lGvern qieg[ed jipprova jwettaq l-impossibbli. Itawwal u fl-

Il-punt hu… Richard Muscat Opinjonista

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

“the Budget is a continuation of the economic policy of previous years.” Dan qalitu l-Asso/jazzjoni ta’ Min I[addem fil-kummenti tag[ha b[ala reazzjoni g[ad-diskors tal-Ministru Scicluna. Huwa kumment li jirrifletti prattikament il-feeling ;enerali tal-unions, il-Kamra tal-Kummer/ u ta’ ekonomisti mag[rufin fosthom Gordon Cordina, li hu mag[ruf li jxaqleb lejn il-Partit Laburista. Daqqa t’g[ajn [afifa tal-mi]uri li jolqtu direttament lil kull persuna skont il-lista pubblikata mill-MaltaToday: Top 10 items that will affect your life in 2014, insibu li (1) [ames mi]uri po]ittivi ;ejjin direttament mill-mi]uri li kienu da[lu fil-gvern ta’ Gonzi, li huma tnaqqis fit-taxxa tad-d[ul, tnaqqis fit-taxxa tal-part-timers, tnaqqis ta’ taxxa g[all-;enituri, servizzi b’xejn bi/-childcare, u investment registration scheme g[al dawk li ma ddikjarawx id-d[ul tag[hom; (2) tliet mi]uri ta’ taxxi ;odda da[lu issa mill-gvern ta’ Muscat, li huma s-sigaretti, l-alko[ol u l-petrol; (3) it-tnaqqis tar-rati tad-dawl hu mi]ura li ;iet mill-gvern ta’ Muscat i]da li, kif qalu tajjeb Mario de Marco u George Pullico, din il-mi]ura hija ri]ultat dirett tal-investiment mill-gvern ta’ Gonzi filBWSC fost tant kontroversja mill-Oppo]izzjoni ta’ Muscat qabel l-elezzjoni - De Marco: Labour utility tariff cuts financed by BWSC turbine savings (MaltaToday, 6 ta’ Novembru). Il-Ministru Scicluna pprefera ma jinfurmax lillpoplu kif u g[aliex ittie[du l-mi]uri li jolqtu fil-la[am il-[aj lil kull wie[ed minn; (4) Jonqos biss i]-]ieda tal-g[oli tal[ajja (COLA) li ssir minn kull gvern. Dan il-kwadru t’hawn fuq jikkonferma li t-tajjeb ta’ dan ilBa;it jinsab fil-mi]uri li l-gvern ta’ Muscat li kompla jibni fuq li sab mill-gvern ta’ Gonzi…bil-Kumissjoni Ewropea g[assa tieg[u. Infatti l-Kummissjoni Ewropea [ar;et l-ewwel twiddiba dwar il-projezzjonijiet li jmissu d-defi/it u t-tkabbir tal-ekonomija. I]da dwar dan naraw ftit jiem o[ra meta to[ro; l-opinjoni formali mill-EU. Naturalment il-Ba;it fih ukoll fejn tikkritikah kif mistenni jag[amel g[ada l-Kap tal-Oppo]izzjoni Simon Busuttil fiddiskors tieg[u fil-Parlament. Fost l-o[rajn hemm nieqes issens ta’ direzzjoni fejn jid[ol il-[olqien tax-xog[ol. Ma

Opinjoni

istess [in i]id l-pi] u l-pressjoni fuqu nnifsu. 5. Min hemm bil-[in f’idejh g[andu l-[in jara sewwa laffarijiet jinduna b’dan. Jag[raf li l-linja finanzjarja tal-pajji] hija mi;buda wa[da ]ejjed u fa/li tattakkaha. Di;à l-fatt li lKummissjoni Ewropea mhix qieg[da taqbel mal-figuri talGvern dwar id-defi/it. Il-Gvern jg[id li nie]el 2.7 fil-mija waqt li l-Kummissjoni tg[id li se tibqa’ g[al sentejn 3.4 filmija u anzi titla’ 3.5 fil-mija. Dawn huma figuri ta’ inkwiet mhux biss g[ax qed jing[adu imma l-iktar g[ax mhux qed ji;u indirizzati. Il-Kummissjoni f’din is-sena baqg[et bl-istess po]izzjoni u dan ifisser li daqt ikollna naffrontaw sej[iet g[al mi]uri ta’ awsterità. 6. Biss bl-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew ;ejjin, ilGvern ried jil[aq [a;a wa[da; dik li jipprova j]omm lil kull min weg[du kuntent jistenna. Jistenna mhux biss Marzu imma anki iktar tard. Nafu li l-mi]uri tal-Ba;it parti sostanzjali minnhom iridu li jsiru b’li;i biex jid[lu fis-se[[ u din tie[u ]mienha. Il-weg[di jibqg[u dak li huma anki jekk miktuba imma kul[add jaf li hemm prezz fuq kull wa[da u l-[las tag[ha ti;i mit-taxxi tag[na. Il-bilan/ finanzjarju lkoll nafu kemm huwa delikata. Anzi b’dak li sar, il-Gvern kixef iktar lilu nnifsu f’dan meta baqa’ jinsisti li jrid jin;abar bil-bejg[ ta/-/ittadinanza tag[na. Qieg[ed juri lil kul[add li jekk ma tinbieg[x, jitlef kull possibbiltà li jibbilan/ja. 7. Diskorsi ta’ Ba;it ji;u u jmorru, biss il-poplu jippretendi li dak li jinkiteb jitwettaq mhux biex immorru lura ekonomikament u so/jalment imma ’l quddiem. Kawtela kienet ]gur tkun a[jar iktar u iktar fl-ambjent finanzjarju tallum. Il-ma;;oranza elettorali u parlamentari qieg[da f’idejn il-Gvern. Jaf li [add ma jista’ j]ommu f’dak li jrid jag[mel, biss ma tbiddilx ir-realtà. Ma;;oranza ikbar ma tag[tikx iktar flus. Trid ta[dem g[alihom. Il-propaganda hija [a;a, il-verità o[ra, g[ax il-problemi ssolvihom billi taffrontahom u mhux ta[bihom. Tista’ ttawwal minn din ir-realtà imma g[ada trid tikkonfrontaha inkella tie[dok.

nsibu l-ebda pjan kostruttiv, pere]empju, dwar kif Muscat se jsalva impjiegi mheddin fid-diversi fabbriki li jinsabu fid-diffikultà kif kien sar fil-gvern ta’ Gonzi li salva eluf ta’ impjiegi ta’ kapijiet ta’ familji li kienu destinati li jitilfu [ob]hom. “Do benefits make people lazy^” Dan l-editorjal tat-Times of Malta ddiskuta dwar il-benefi//ji so/jali ta’ dawk li qed ifittxu x-xog[ol. Dan g[amlu b’referenza g[all-mistoqsija kritika ta’ Tony Zahra, President tal-Lukandi u Ristoranti b’reazzjoni g[ad-diskors tal-Ba;it 2014. L-Editur staqsa jekk hux veru li l-benefi//ji so/jali jag[mlu lin-nies g[a]]enin. No[ro; ftit minn dan l-argument li jista’ jwassal g[al sa[na bejn ix-xellug u l-lemin politiku. M’hemmx dubju li labbu] g[andu ji;i mwaqqaf. I]da hija kwistjoni delikata biex nevitaw dejjem li mal-[a]in ma je[ilx it-tajjeb. Il-punt tieg[i hu dwar l-ilment ta’ Zahra li sa[aq li l-industrija tat-turi]mu tinsab f’sa[[itha u tista’ toffri [afna opportunitajiet ta’ xog[ol li mhux qed jinteressaw lil dawk ifittxu x-xog[ol. L-Editur staqsa jekk l-industrija tat-turi]mu, li timpjega eluf kbar ta’ [addiema, tattirax lil dawk ifittxu x-xog[ol. U g[aliex? U x’g[andu jsir? ?ertament l-ETC g[andha rwol x’taqdi. Trid tara g[aliex, ng[idu a[na, gradwati f’korsijiet tat-turi]mu u su;;etti relatati jo[or;u mill-Università u jibqg[u ming[ajr xog[ol meta#jekk tassew hawn offerti u opportunitajiet ta’ xog[ol f’din l-industrija kif sostna Zahra. ?ert li hemm studenti li spi//aw il-kors fit-turi]mu u jinsabu bla xog[ol. Nistaqsi jien g[aliex ma ji;ux identifikati dawn i]-]g[a]ag[ biex ti;i offruta lilhom opportunità ta’ xog[ol fl-industrija tat-turi]mu b[alma kien ji;ri fil-ka] ta’ studenti f’dixxiplini o[rajn li kienu di;à offruti impjieg waqt il-kors stess? Dan minbarra ta[ri; immirat li jista’ dejjem jitjieb u jsir effettiv b’mod li dawk im[ejjijin bitteorija u [iliet ti;i offruta lilhom karriera skont il-[iliet u aspirazzjonijiet personali tag[hom. Il-motivazzjoni hija essenzjali. ?ertament jin[tie; risposta g[all-fatt li minn 7,500 ifittxu x-xog[ol hemm 76 biss li indikaw l-interess tag[hom li jsibu impjieg fl-industrija tat-turi]mu.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Opinjoni

Sorpri]a Marthese Portelli Kelliema tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Ewropej

L-Oppo]izzjoni se tkun qieg[da tg[id dak li ma qalx id-diskors tal-Ba;it

l-Ba;it ta’ nhar it-Tnejn kien l-ewwel opportunità g[all-Gvern biex jurina xi jsarraf. Huwa sew mag[ruf li Muscat kien jg[id li g[andu kollox lest biex jiggverna, li g[andu r-road map. U allura bir-ra;un li kul[add kien qed jistenna lkapulavur li kellu jippre]enta Muscat fil-Ba;it. Dan huwa Ba;it uniku li jinjora l-[olqien tax-xog[ol. Mi]uri biex wie[ed jo[ro; ja[dem fih kemm trid. Imma x’jiswa li wie[ed ifassal mi]uri biex i[ajjar lin-nies jo[or;u ja[dmu, meta mbag[ad jinsa jfassal l-istrate;ija g[all-[olqien tax-xog[ol? Stennejt li dan il-Ba;it se jkollu pjan [olistiku li jag[ti direzzjoni lill-pajji], li se jippre]enta l-istrate;ija ekonomika tal-Gvern g[all-[ames snin li ;ejjin biex jo[loq ix-xog[ol. Stennejt li dan il-Ba;it se jiddentifika ni/e/ u setturi ;odda biex ikompli jikber l-investiment. Imma minn dan ma kien hemm xejn. Proposta wa[da – dik tal-bejg[ ta/-/ittadinanza. Proposta li qieg[da fuq fomm kul[add inklu] professjonisti legali u professjonali, sfortunatament g[al ra;unijiet []iena. Dan il-Ba;it ma tfassalx biex jil[aq l-iskop tieg[u, i]da tfassal b’tali mod biex iservi ta’ e]er/izzju ta’ marketing. I]da lil hinn mill-qari tieg[u, dan il-Ba;it [eba [afna /ifri li Gvern serju kien i[oss li g[andu jispjegahom – Ba;it li meta inqara [eba t-tnaqqis fil-flus li lGvern se jag[ti lil a;enziji so/jali tal-gvern, li se jizdiedu numru ta’ taxxi bla ma nghatat spjega ta’ kif u b’kemm se ji]diedu u li ma ta ebda spjega tal-mi]uri li ma kienux se jintg[o;bu. G[aliex il-Gvern qed jib]a’ milli jkun /ar? G[aliex

qieg[ed jaddotta politika ta’ [abi? G[aliex dan illog[ob? Kellu ra;un, il-Kap tal-PN Simon Busuttil fir-reazzjoni tieg[u g[all-Ba;it jg[id li “the devil is in the detail”. IlGvern g[a]el li jispjega biss dak li seta’ ntg[o;ob. I]da kellu l-obbligu u d-dmir li jispjega l-mi]uri li kienu inqas popolari, b[at-tnaqqis fil-vot finanzjarju g[al numru ta’ oqsma so/jali u [idmiet o[ra tal-Gvern. Dan huwa Gvern li mo[[u biss kif se jidher waqt li ji;i jaqa’ u jqum minn dak li huwa importanti g[all-poplu. Ilpoplu mhux mazzun, u se jinduna, jekk mhux di;à nteba[ b’dan l-a;ir. Anke l-UE mhix qieg[da temmen lill-Gvern ta’ Muscat. Tant ma emmnitux, li l-g[ada tal-Ba;it, l-UE qalet li l-i]bilan/ tal-Gvern Malti g[as-snin li ;ejjin se jkompli fuq it-tlieta fil-mija u bassret ukoll li d-dejn se jkompli ji]died. Totalment l-oppost ta’ dak li qalilna Muscat. G[alhekk qed nistenna bil-[erqa s-seduta parlamentari ta’ g[ada filg[axija g[ad-diskors tal-Kap tal-Oppo]izzjoni Simon Busuttil u s-seduti l-o[rajn fejn l-Oppo]izzjoni se tkun qieg[da tiddefendi l-interess ta’ Malta u tal-poplu. L-Oppo]izzjoni se tkun qieg[da tg[id dak li ma qalx iddiskors tal-Ba;it – b’kemm se j]id id-d[ul mit-taxxi, il170 miljun ewro f’taxxi, li g[al kull ewro li ra[[as filkontijiet il-Gvern, se jkun qed jie[odlok seba’ ewro aktar mit-taxxi, li ]-]ieda fit-taxxi tammonta g[al 400 ewro fuq kull persuna, li ma jissemma xejn dwar is-setturi ;odda li jridu jkunu qed jo[olqu l-impjiegi u li m’hemm l-ebda pjan g[ax-xog[ol waqt li l-qg[ad tiela’.

It-tne[[ija ta/-/ittadinanza mixtrija

Simon Mercieca Opinjonista

It-tne[[ija ta/-/ittadinanza li tkun inxtrat bil-flus mhux talli ma tmurx kontra d-drittijiet tal-bniedem, talli ssa[[a[ l-istess drittijiet

d-diskussjoni dwar il-bejg[ tal-passaporti [adet xejra ;dida meta daret fuq jekk il-Gvern ikunx qed jikser id-Drittijiet tal-Bniedem meta jirtira /-/ittadinanza akkwistata bi flus u mhux b’mod naturali. Numru ta’ esperti legali ;ew intervistati dwar dan il-fatt. M’g[andu jkun hemm l-ebda dubju, li kwalunkwa gvern, li jkun qed jirtira /ittadinanza mixtrija bi flus, ma jkun qed jikser ebda dritt fundamentali tal-bniedem. Anzi jkun qed isa[[a[ dawn id-drittijiet. L-anali]i tieg[i mhux se tkun ;uridika i]da storika. Ilkun/ett tad-Drittijiet tal-Bniedem jitlaq mill-fatt tal-“universalità tieg[u”, ji;ifieri biex dritt ikun fundamentali, dan irid ikun jolqot lil kull bniedem l-istess, u kull bniedem jista’ jakkwistah bl-istess mod. F’dan il-ka] din i/-/ittadinanza mhix qed tkun akkwistata minn kul[add bl-istess mod i]da biss minn dawk li jifil[u j[allsu. Kif tista’ /ittadinanza li ;iet akkwistata mill-ftit issir dritt fundamentali? Jekk wie[ed jasal biex ja//etta dan l-argument ikun qed jirridu/i d-Drittijiet talBniedem g[al valur partikolari marbut ma’ klassi so/jali. Il-fundatur ta’ dan il-[sieb filosofiku, Jean Jacques Rousseau ]gur qed jitqalleb fil-qabar meta jisma’ f’liema stat qed ikun ridott l-argument tieg[u. Ix-xiri ta’ “/ittadinanza” kien dritt je]isti f’Ruma talqedem meta persuni mhux Rumani r;iel setg[u jsiru sudditi Rumani billi j[allsu g[aliha. Il-Kristjane]mu kisser dan iddritt u ta/-“/ittadinanza” lil kul[add, sakemm wie[ed ikun Kristjan u b’hekk [oloq ir-Repubblica Cristiana. Ix-xi]ma tal-1517 wasslet biex “i/-/ittadinanza” tibda tkun marbuta mat-territorju amministrat minn monarka aktar milli ma’ xi kun/ett reli;ju], waqt li kienet ir-Rivoluzzjoni Fran/i]a li fformulat g[all-ewwel darba dan il-kun/ett b’mod legali, meta [olqot il-kun/ett ta’ /ittadini u rabtet i/-/ittadinanza mal-art, ji;ifieri /-/ittadinanza saret g[al kul[add, sakemm dak li jkun, ikun twieled fuq l-art Fran/i]a u dan ikun irrispettivament minn fejn twieldu l-;enituri tieg[u. Dan iddritt jissejja[ “droit du sol” u g[adu jg[odd sal-lum. Kien ftit qabel din ir-rivoluzzjoni li fi Franza wkoll ;ie fformulat il-kun/ett tad-drittijiet tal-bniedem u dan ;ie ma[sub minn Jean Jacques Rousseau b[ala kun/ett universali, ji;ifieri kun/ett li jolqot lil kul[add. Il-mistoqsija prin/ipali hija: fejn tinsab l-universalità fix-

xiri ta/-/ittadinanza Maltija mill-barranin? G[all-kuntrarju, hawn g[andna l-applikazzjoni ta’ kun/ett legali li jmur kontra dan l-istess kun/ett ta’ universalità g[aliex Malta qed toffri /-/ittadinanza lill-persuni li g[andhom il-flus, waqt li persuni o[ra mill-istess pajji]i ta’ dawk li qed jixtru din i//ittadinanza, i]da li m’g[andhomx il-flus, qed jit[allew barra minn dan id-dritt g[ax foqra. Mhux talli dan ma jsa[[a[x il-kun/ett tad-Drittijiet tal-Bniedem, talli mi]uri b[al dawn qed idg[ajfuh g[aliex qed jg[idu li dan il-kun/ett tad-Drittijiet tal-Bniedem qed jiddiskrimina bejn min g[andu l-flus u dawk li m’g[andhomx. Kull min jargumenta li jekk titne[[a /-/ittadinanza lil dawk li jkunu xtrawha se jsib l-istituzzjonijiet ;uridi/i kontra tieg[u jkun qed idg[ajjef din l-istess istituzzjoni. IdDrittijiet tal-Bniedem jiddependu mill-;udikanti, i]da lfehmiet tag[hom iridu dejjem isiru fid-dawl ta’ din ilfilosofija ta’ Rousseau u s[abu fl-epoka Illuministika. S’issa g[adu ma kienx hemm ka] fejn i/-/ittadinanza qed tintalab biex tkun irtirata g[ax tkun inxtrat. Kull ka] ie[or li kellna s’issa, kienu ka]i fejn i/-/ittadinanza ntalbet li tkun irtirata wara li kienet akkwistata b’mod universali u g[alhekk kien ;ie mitqies li dan imur kontra d-Drittijiet tal-Bniedem. Din luniversalità hija nieqsa f’din l-g[oti ta’ din i/-/ittadinanza. Meta nisimg[u argumenti b[al dawn li bil-flus tista’ issa tixtri wkoll dritt uman, qed nissugraw li ner;g[u nibag[tu lid-demokrazija akkwistata minn pro/ess twil, g[as-snin ta’ qabel l-istess Rivoluzzjoni Fran/i]a, fejn id-Drittijiet talBniedem ma kinux marbuta mal-kun/ett ta’ universalità tag[hom, ji;ifieri li kul[add igawdihom l-istess, i]da malkun/ett li jistg[u jgawduhom biss dawk li g[andhom il-flus, ji;ifieri l-aristokrati/i. Kont nistenna argumenti o[ra legali, ji;ifieri jekk kun/ett b[al dan imurx kontra l-Kostituzzjoni jew le, inkella jekk dan ji;ri, dawk li [allsu g[andhomx jing[ataw il-flus lura, i]da ]gur li qatt ma kont nistenna argument li dan imur kontra d-drittijiet tal-bniedem g[ax allura tlifna s-sinifikat universali tal-akkwist ta’ dawn id-drittijiet. Hu perikolu] [afna li dawn id-drittijiet jing[ataw sinifikat ;did lil hinn missinifikat storiku tag[hom. G[alhekk it-tne[[ija ta’ din it-tip ta’ /ittadinanza mhux talli ma tmurx kontra d-drittijiet talbniedem, talli ssa[[a[ dawn l-istess drittijiet.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Opinjoni

Kreattiv kif ja[bi t-taxxi

Kevin Plumpton Kandidat tal-PN g[all-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew

Huwa Ba;it li jserra[ fuq il-bejg[ dubju] tal-passaporti g[ad-d[ul tal-Gvern, u ma wera ebda pjan g[al [olqien tax-xog[ol u ta’ industriji ;odda

har it-Tnejn li g[adda, il-Ministru Scicluna ppre]enta dak li nistg[u nikkunsidrawh b[ala l-ewwel Ba;it tal-Partit Laburista fil-Gvern, peress li din is-sena lGvern mexa fuq il-Ba;it li kien ippre]entat mill-Partit Nazzjonalista s-sena li g[addiet. Ba;it li allura serva biex jurina l-vera direzzjoni li fiha lPartit Laburista jrid jie[u lil pajji]na. Dan il-Ba;it kien fih diversi punti po]ittivi. Fosthom il-mi]uri biex i[e;;u l-mara tid[ol fid-dinja tax-xog[ol b’mod spe/jali /-childcare b’xejn u ]-]ieda fil-kreditu ta’ taxxa g[al min jibg[at it-tfal f’childcare privat. Ma’ dawn wie[ed i]id in/entivi biex jibqg[u aktar flus fil-but tan-nies, g[alkemm wie[ed irid jara li ]-]idiet fit-taxxi indiretti fosthom il-li/enzji ma jkunux qed je[dulek i]jed mill-but l-ie[or. Hemm ]idiet li jien nasal infa[[ar b[al dawk fuq lalko[ol u s-sigaretti, g[ax tkun qed ti]died it-taxxa fuq min jag[mel [sara lil ;ismu u lis-so/jetà u allura hemm /ans akbar li jkollu b]onn is-servizzi tas-sa[[a li j[allas g[alihom kul[add, però f’dawn l-oqsma tajjeb li nistabilixxu ‘capping’ g[ax jekk jibqg[u jog[lew sena wara lo[ra wie[ed ikun qed jag[mel is-suq illegali, il-kuntrabandu, aktar attraenti. I]da ta’ min i[ares lejn /ertu punti aktar b’attenzjoni, g[ax dan kien Ba;it jispikka g[al dak li kellna naqraw bejn il-linji u g[al dak li ma ntqalx. Il-Ba;it isemmi l-weg[da li l-Partit Laburista g[amel qabel l-elezzjoni ta’ garanzija ta’ tag[lim, ta[ri; u xog[ol g[a]-]g[a]ag[, però jg[id li din se til[aq biss 350 ]ag[]ug[ ta[t skema tal-Unjoni Ewropea. Ma jg[idx kif se tit[addem u fhiex se tikkonsisti. Nistaqsi: dawn i]]g[a]ag[ [a jag[]lu fejn ja[dmu jew se jkunu m;ieg[la jmorru f’postijiet mag[]ula mill-Gvern? Jekk se jag[]lu huma, se jkun hemm kontabbilità ta’ x’qed jag[mlu, jew se nu]aw flus tal-UE biex jitg[a]]nu aktar u jserr[u mo[[hom minn d[ul garantit? U se jkun hemm performance review? Il-Ministru Scicluna qalilna li se nkunu qed nisimg[u aktar mill-Kumitat Jobs+. Dan

ifisser li s’issa din g[adha biss weg[da fierg[a li filprattika ma tfisser xejn, idda[let inutilment fid-dokument tal-Ba;it biex sempli/iment il-Gvern jidher li qed jag[mel xi [a;a biex jo[loq ix-xog[ol g[a]-]g[a]ag[. Il-Gvern semma wkoll diversi inizjattivi simili g[al dawk li g[amlu amministrazzjonijiet Nazzjonalisti pre/edenti biex jg[in aktar nies jid[lu fid-dinja taxxog[ol, fosthom nies li g[andhom /ertu età u nies neqsin minn /ertu [iliet ba]i/i. Dawn kollha tajbin. Però Gvern ma jistax biss jirrea;ixxi g[ar-realtajiet ta’ b[alissa. Tmexxija g[aqlija hija dik li t[ares ‘il quddiem b’mod proattiv, u mhux tkun biss reattiva. U allura nistaqsi fejnha l-vi]joni tal-Gvern g[all-industriji ta’ g[ada? Gvernijiet Nazzjonalisti b’g[aqal investew fl-MCAST u fl-Università, [e;;ew studenti jag[]lu korsijiet fis-settur finanzjarju, fit-teknolo;ija u fix-xjenza, biex illum g[andna industriji tal-avjazzjoni, tal-farma/ewtika, talgaming, tas-servizzi finanzjarji, tal-informatika, b’sa[[ithom u li qed irendu. G[al liema industriji ta’ g[ada qieg[ed jippjana l-Gvern? Fejn [a jkunu qed ja[dmu g[ada ]-]g[a]ag[ li llum qeg[din fissekondarja? Lejn liema su;;etti u ta[ri; g[andhom i[arsu? Ma jafux, u wisq nib]a’ li [a jibqg[u ma jkunux jafu g[ax il-Gvern jidher li m’g[andu l-ebda vi]joni! Ba;it mag[mul tajjeb biex jag[mel il-headlines (b[a]]ieda insjinifikanti fl-istipendji ta’ €1.50 fix-xahar li mhu [a tfisser xejn g[all-istudent, spe/jalment meta flistess ba;it g[oliet it-taxxa fuq il-petrol). Kreattiv kif ja[bi t-taxxi (inklu] li jitne[[ew il-prezzijiet l-antiki talli/enzji tal-karozzi mill-website tat-Transport Malta waqt il-Ba;it biex wie[ed ma jkunx jista’ jqabbel kemm g[olew). I]da minkejja dan, huwa Ba;it li qed iserra[ fuq ilbejg[ dubju] tal-passaporti g[ad-d[ul tal-Gvern, u ma wera ebda pjan serju u fit-tul g[al [olqien tax-xog[ol u g[all-[olqien ta’ industriji ;odda fis-snin li ;ejjin. U kif qalli ]ag[]ug[ li ltqajt mieg[u din il-;img[a: “jien biex ng[ix mhux il-bejg[ tal-passaporti irrid, imma l-opportunitajiet fejn [a na[dem g[ada!”

Il-Ba;it ta’ Alice in Wonderland

Mario Rizzo Naudi Opinjonista

Ba;it mibni fuq gimmicks li se jkollu impatt negattiv kbir fuq l-ekonomija u l-[olqien tax-xog[ol f’pajji]na

vernijiet Laburisti tal-passat kienu dejjem jag[tuna ba;its qishom xi rumanz b’isem sabi[ li j;ieg[lek timma;ina xi ;enna fl-art. Imbag[ad tispi//a tie[u di]appunt kbir meta tisma’ d-diskors tal-Ministru tal-Finanzi. Tiftakruhom il-Ba;it tar-Rebbieg[a jew il-Ba;it talQawsalla ta’ ]mien Lino Spiteri? Illum il-Gvern Laburista’ ta’ Joseph Muscat u Edward Scicluna, g[alkemm jidher li qed jikkonferma t-tradizzjoni li l-ba;it tag[hom ikun qisu xi rumanz, din id-darba mhux biss inkluda [afna gimmicks imma g[a]el li jxebbhu hu stess mal-[rafa ta’ Alice in Wonderland. L-uni/i mi]uri li t[abbru f’dan il-ba;it li huma sura ta’ nies huma dawk li jkomplu fit-triq mibdija mil-Gvern Nazzjonalista pre/edenti. Il-bqija, sfortunatament, g[andna sensiela ta’ gimmicks iffinanzjati minn ]ieda f’taxxi indiretti li mhux biss ma jo[olqux aktar xog[ol g[all-Maltin imma li se jservu biex i]idu l-ispejje] fin-negozju u rata akbar ta’ inflazzjoni. Fil-qasam so/jali, f’dak edukattiv u f’dak tas-sa[[a, ilgvern ma semma xejn ;did [lief li kompla b’dak li beda gvern Nazzjonalista ta’ qabel u li l-Laburisti kienu dejjem jivvutaw kontrih meta kienu fl-oppo]izzjoni. Fil-qasam fiskali, dan il-ba;it kompla bl-inizjattiva li kien beda l-gvern Nazzjonalista, dik li jnaqqas l-income tax. Kompla wkoll jie[u mi]uri biex i;edded il-li;ijiet fiskali u jg[aqqad id-dipartimenti tat-taxxa f’awtorità wa[da. Dawn il-mi]uri kollha kienu di;à bdew jitwettqu fil-ba;its pre/edenti li kien ressaq l-eks Ministru Tonio Fenech. Ovvjament, kif wie[ed kien jistenna, dan il-gvern kellu jwie;eb g[all-pressjoni li saret fuqu mill-elettorat biex iwettaq il-mi]uri li kienu mwieg[da fil-manifest elettorali, fosthom it-tnaqqis tad-dawl u l-ilma u l-[las lura tal-VAT fuq ir-re;istrazzjoni tal-karozzi. Filwaqt li ammetta li t-taxxa tal-

VAT fuq ir-re;istrazzjoni se ting[ata fuq medda ta’ seba’ snin, il-Ministru Scicluna ma qalx li din il-mi]ura se tfisser li jkollu jag[mel tajjeb g[aliha l-poplu kollu, li l-ma;;oranza kbira tieg[u mhu se jiggwadanja xejn minnha, u dan min[abba l-kapri// ta’ Joseph Muscat. Fil-fatt biex ikompli jag[mel tajjeb g[al dan, il-Ministru kellu jnaqqas minn spejje] o[ra tal-gvern b’detriment g[all[addiema nfushom. Pere]empju, il-Ministru ma qalx li naqqas l-ammont allokat g[as-sahra tal-[addiema tal-gvern matul l-2014 bi 3 miljun ewro minn dak minfuq fl-2012 u 2 miljun ewro anqas mill-estimi riveduti g[al din is-sena 2013. Barra minn hekk, il-gvern naqqas b’mod drastiku lammonti allokati fil-ba;it biex id-dipartimenti tal-gvern jkunu jistg[u joperaw. Naqqas il-voti dwar it-tag[mir u voti o[ra importanti biex jitmexxew id-dipartimenti. U allura kif jippretendi li dawn id-dipartimenti jibqg[u jmantnu leffi/jenza mistennija minnhom? Ma ssemma xejn fil-ba;it kif se jitne[[ew in-nies mill-kurituri tal-isptar, kif se jonqsu l-waiting lists mill-isptar jew kif se jsa[[a[ l-iskema talmedi/ini tal-Ispi]erija tal-G[a]la Tieg[ek. Dal-gvern di;à tana prova kif bi [siebu jra]]an l-infiq fil-medi/ini b’xejn, billi j[alli l-istokk ta’ medi/ini neqsin ikompli jikber. Fil-ba;it smajna wkoll b’diversi studji. Mill-anqas g[oddejt seba’ studji b’kollox. U[ud mill-istudji kienu fuq pro;etti mibdija mill-Gvern Nazzjonalista b[al dwar il-pipeline talgass, meta l-pipeline tal-gass kien di;à pro;ettat mill-Gvern Nazzjonalista. Però l-akbar ]ball li sar f’dan il-Ba;it kienet i]-]ieda fittaxxi indiretti li jammontaw g[al 170 miljun ewro, li jistg[u jkollhom effett negattiv dwar il-[olqien tax-xog[ol. Dan hu ba;it mibni fuq gimmicks li se jkollu impatt negattiv kbir fuq l-ekonomija u l-[olqien tax-xog[ol f’pajji]na. Nistennew u naraw.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Opinjoni

Fejn hi l-prijorità tal-Gvern?

Toni Bezzina Kelliema tal-Oppo]izzjoni g[at-Trasport u l-Infrastruttura

Is-sitwazzjoni tat-traffiku tant ;iet kaotika li tra;itt li normalment ma ji[ux aktar minn kwarta, qieg[ed jitwal g[al sieg[a u nofs, u f’/erti ka]i sag[tejn ukoll

ara diversi ;img[at li matulhom is-sitwazzjoni tat-traffiku fit-toroq qieg[da dejjem tmur g[all-ag[ar, inkun qieg[ed nonqos jekk ma nittrattax ftit dan ilpunt li qieg[ed jifni lis-sewwieqa. Wara li re;g[et bdiet is-sena skolastika, is-sitwazzjoni tattraffiku f’pajji]na tant ;iet kaotika li tra;itt li normalment ma ji[ux aktar minn kwarta, qieg[ed jitwal g[al sieg[a u nofs, u f’/erti ka]i sag[tejn ukoll. Kuljum nir/ievi ammont sostanzjali ta’ emails u smss dwar diversi toroq madwar il-pajji] kollu fejn it-traffiku jg[olli rasu u s-sitwazzjoni fit-toroq tag[na tispi//a intenibbli bis-sewwieqa ffrustrati fil-karozzi tag[hom g[aliex ma jistg[ux ji//aqalqu. Il-frustrazzjoni tassewwieqa aktar tikber meta wie[ed jiftakar li l-Partit Laburista, fil-Manifest Elettorali tieg[u f’Kapitlu 10, qal /ar li se jag[ti: “… prijorità lill-problema tat-traffiku li qed taffettwa l-kwalità tal-[ajja tal-familji u n-negozji Maltin u G[awdxin…” Però, illum, tmien xhur wara li l-Partit Laburista reba[ lelezzjoni u [a t-tmexxija tal-pajji], jidher /ar li l-prijoritajiet tieg[u m’g[adhomx l-istess. Issa dan il-gvern aktar mo[[u biex jippremja lil tal-qalba u lil dawk li silfu wi//hom g[al fuq il-billboards qabel l-elezzjoni li g[addiet milli jwettaq il-weg[diet solenni li g[amel lill-poplu: dik li jnaqqas it-traffiku mit-toroq. Anzi, minflok naqqsu, ;abu ag[ar milli qatt kien qabel. Basta g[amel kampanja s[i[a qabel l-elezzjoni ;enerali j[anbaq li g[andu roadmap lesta ta’ kif se ssolvi l-problemi kollha li qal li kellu l-pajji]. Fejn hi din ir-roadmap? Il-Partit Laburista rnexxielu jid[ak bl-elettorat u issa, tmien xhur wara l-elezzjoni ;enerali, qed i;ib elf sku]a biex ma jwettaqx dak li tant fta[ar bih. Din hi l-ir;ulija ta’ Joe Muscat u s[abu l-Ministri? X’ qed jag[mel il-Ministru Joe Mizzi f’dan ir-rigward?

Meta wie[ed jikkunsidra l - impatt negattiv li t - traf fiku qed i[alli fuq il - kwalità tal - [ajja tal - poplu tag[na ssib li l - i;;ammjar tat - traffiku hu ta ’ pi] kbir ta ’ [in u spejje] fuq il - familji Maltin u G[awdxin . G[alkemm xi jiem ilu l - Ministru Konrad Mizzi [abbar li l - prezz tal - fuel tra[[as bi ftit /ente]mi , dan in[ela fl i;;ammjar tat - traffiku . Dan ikompli j]id mal - pi]ijiet li dan il - gvern g[abba lill - familji Maltin u G[awdxin bihom : dik ta] - ]ieda fil - prezzijiet tal - affarijiet tal - ikel li ]diedu b ’ 7 fil - mija kif wkoll diversi medi/ini li l familji Maltin u G[awdxin issa qed ikollhom jixtru u li qabel kienu jie[du b ’ xejn g[ax issa huma out - of stock . It - traffiku qieg[ed ikollu wkoll konsegwenzi gravi fuq l - ekonomija , fejn min ikun sejjer g[ax - xog[ol irid jew ja[seb sag[tejn qabel jew inkella jasal tard g[ax xog[ol . Dan it - telfien ta ’ [in qieg[ed ikollu effett negattiv fuq il - produzzjoni f ’ diversi stabbilimenti tal manifattura , uffi/ini u negozji o[ra . Hemm ukoll it - tfal tal - iskola , li qeg[din jitilfu l - iskola g[ax jew ix - xara banks mhux imorru g[alihom g[ax jinqabdu fit - traffiku inkella jaslu g[alihom tard . Din is - sitwazjoni qieg[da tkun ta ’ detriment g[all - edukazzjoni ta ’ wliedna . Effett ie[or negattiv li hu ri]ultat dirett tal - i;;amm jar tat - traffiku hu t - tni;;is tal - ambjent . Ri]ultat ta ’ hekk qed ikun hemm ]ieda fil - mard tal - a]ma u mard ie[or . Wie[ed ma jridx jinsa l - effetti []iena psikolo;i/i g[al min ikun qieg[ed imwa[[al fit - traffiku . G[alhekk , il - Ministru Joe Mizzi jrid jerfa ’ r - respons abbiltà ta ’ Ministru , li issa ilu tmien xhur f ’ din il - kari ga . Ma jistax jibqa ’ jitkellem qisu g[adu fl Oppo]izzjoni . Jekk il - Ministru qed jg[id li mhux kapa/i jirranga l - affarijiet , qatt ma messu da[al g[al dan il - pi] .

Tkompli taqa’ l-maskra tal-Prim Ministru Mark Anthony Sammut Kunsillier PN

Is-serjetà titlob li ma jo[or;ux direct orders, imma tender pubbliku, miftu[ u trasparenti kif hu mistenni li jsir dejjem f’kuntratti pubbli/i

Ji;i idu f’idu mill-Ewropa :imag[tejn ilu ntemm is-Summit tal-Kunsill Ewropew. Il-Prim Ministru qalilna li ma kienx se jo[ro; minnu qabel jittie[du de/i]jonijiet fuq il-kwistjoni tal-immigrazzjoni. Imma dan g[adda, u l-Prim Ministru ;ie lura idu f’idu. Mhux talli ;ie lura idu f’idu, imma waqt li kull laqg[a o[ra b[al din li saret qabel kienet tag[mel referenza g[as-sitwazzjoni partikulari ta’ Malta (referenza li kienet twassal biex Malta ting[ata fondi g[al rilokazzjoni ta’ immigranti lejn pajji]i o[ra, g[ar-ripatrijazzjoni ta’ immigranti li ti;i rifjutata t-talba tag[hom g[all-a]il, u €85 miljun ta’ g[ajnuna biex nindirizzaw din il-problema b’mod lokali u ni;u meg[juna fl-operazzjonijiet ta’ salvata;;, fl-a[[ar laqg[a g[olja ma semma xejn minn dan. U fa/li wie[ed jifhem g[ala dan il-Prim Ministru, waqt li jilg[abha tal-bully u tas-sod quddiem il-kameras lokali, qed isib ru[u i]olat u injorat meta jid[ol f’laqg[at malmexxejja l-o[ra Ewropej. Jekk dan il-Prim Ministru, f’intervisti ri/enti qal li “l-Ewropa m’g[andhiex tmexxija”? Jekk f’intervisti o[ra qal li “be[siebna nsabbtu saqajna”? Jekk jhedded li jew kif jg[id hu, inkella ju]a l-veto? Jekk dan ilPrim Ministru be[siebu jbig[ i/-/ittadinanza Ewrope? Mhux ovvja li l-mexxejja l-o[ra issa qeg[din jitilfu kull rispett lejh u lejn pajji]na? Jirra;una b’mod mg[awwe; It-Tnejn li g[adda, waqt l-inawgurazzjoni tal-bini l-;did tas-6PM (kumpanija lokali li qed tag[mel su//ess kbir grazzi g[al politika tal-PN tul is-snin pre/edenti u g[ass[ubija ta’ pajji]na fl-UE), il-Prim Ministru re;a’ wera bi//ar il-mod mg[awwe; ta’ kif jirra;una u jmexxi lil pajji]na. Mistoqsi fuq l-arrest tal-mist[ija ta’ Norman Vella, il-

Prim Ministru wie;eb li mhux se jikkummenta fuq “kwistjonijiet personali”. U dak hu l-punt tal-mist[ija f’din l-istorja kollha: li persuna ;iet arrestata min[abba “kwistjonijiet personali”! L-akku]a li ;ie arrestat fuqha: li [a ritratt ta’ persuna pubblika fl-ajruport, ma tikser l-ebda

li;i. Allura aktar u aktar meta dan ma [a l-ebda ritratt, wie[ed jistaqsi r-ra;uni vera tal-arrest tieg[u. U l-Prim Ministru issa ammetta: ;ie arrestat min[abba “kwistjonijiet personali”. U la l-arrest tieg[u ;ara ftit wara li dan ra lil Kurt Farrugia flimkien ma’ Ramona Attard, u la waqt larrest tieg[u fl-istqarrija ffirmata minnu u ]-]ew; spetturi u pulizija li arrestawh jo[ro; li Silvio Scerri /empel lill-ispettur li kien qed jag[mel l-interrogazzjoni, huwa ovvju min ordna l-arrest tieg[u u min kellu l-“kwistjoni personali” mieg[u. Forsi dawk l-istess nies li allegatament heddewh li “g[al kull mossa li tag[mel kontra l-Partit Laburista npattulek lura, below the belt, fejn twe;;a’”? F’pajji] demokratiku huwa a//ettabbli li l-Pulizija jintu]aw biex issir [sara lil min ikollu “kwistjoni personali” ma’ nies filpoter? U l-Prim Ministru ta risposta o[ra li tikxef l-a;ir bla mist[ija tieg[u. Waqt din l-inawgurazzjoni, ;ie mistoqsi wkoll g[aliex il-Gvern ta direct order g[al software g[allIsptar Mater Dei lil kumpanija o[ra, meta kumpanija b[as6PM tipprovdi software lill-isptarijiet tar-Renju Unit. :ie mistoqsi jekk il-fatt li }aren Vassallo, eks Sindku Nazzjonalista, huwa wie[ed mid-diretturi ta’ din ilkumpanija, kellux effett fuq din id-de/i]joni. Taf x’wie;eb il-Prim Ministru? “G[alhekk qeg[din hawn, biex niddiskutu.” Din hi s-serjetà u t-trasparenza li jemmen fiha l-Prim Ministru ta’ pajji]na? Imur jiddiskuti ma’ kumpaniji jekk jag[tihomx direct order jew le? U x’jiddiskuti mag[hom biex idawwar fehmtu u jag[ti d-direct order lilhom? X’jistenna li jag[tuh lura? Dawn il-mistoqsijiet g[andu jwie;eb il-Prim Ministru. G[al pro;ett kbir b[al dan, is-serjetà titlob li ma jo[or;ux direct orders, imma tender pubbliku, miftu[ u trasparenti kif hu mistenni li jsir dejjem f’kuntratti pubbli/i. Imma fl-era meta t-trasparenza, il-kontabbiltà u l-governanza tajba saru xi [a;u tal-passat, jidher li nkunu qed nitolbu [afna jekk nistennew dan.

Lil Mons. Joe Vella Gauci

Qrajt dan l-a[[ar li Monsinjur Joe Vella Gauci n[atar Ambaxxatur ta’ Malta g[all-UNESCO u smajt ukoll li se jservi ta’ Ambaxxatur ta’ Malta g[all-Portugall. G[andi nifhem li dawn il[atriet flimkien man-nomina tieg[u mill-Vatikan biex jag[mel xog[ol fil-Missjoni Permanenti tan-Nazzjonijiet Uniti j]ommuh okkupat 24 sieg[a kuljum. Filwaqt li nawgura lil Dun Joe Vella Gauci su//ess f’dawn il-[idmiet kollha,

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Ittri lill-Editur

jippermettili li nag[millu mistoqsija. Sa xi snin ilu huwa kien membru tal-Kapitlu talKatidral ta’ G[awdex u b[ala membru ta’ dan il-kapitlu kien i;ib it-titlu ta’ Monsinjur. Illum hu li ilu li [alla l-Kapitlu tal-Katidral, b’liema kriterju j;ib it-titlu ta’ Monsinjur? Nittama li jkollna twe;iba. Lil zijuh Mons. Anton Gauci, xi ]mien ilu, kien hemm min ;ibidlu l-attenzjoni li fin-noti bijografi/i tieg[u li jxandar fil-kotba tieg[u, qatt ma kellu jni]]el li hu huwa f’xi ]mien kien Vi/iRettur tas-Seminarju ta’ G[awdex, g[ax fil-fatt qatt ma kien Vi/i-Rettur tasSeminarju. Dan il-fatt qanqalni biex nistaqwi lil Dun Joe Vella Gauci jekk huwiex verament Monsinjur, u jekk it-twe;iba tieg[u tkun fl-affermattiv, jg[idilna min [atru Monsinjur.

G[awdxi Victoria

Inkwiet fl-g[aqdiet ta’ San Lazzru Dan l a[[ar kien hemm -

]viluppi strambi fost g[aqda li hija attiva f’Malta u G[awdex bl-isem tal-Ordni Militari u Ospitallier ta’ San Lazzru ta’ :erusalemm (MHOSLJ). Filwebsajt uffi/jali ta’ din lg[aqda deher avvi] imsejja[ “importanti” mill-g[ola awtoritajiet ta’ din l-g[aqda f’Malta. Biex inkun fidil g[al kollox se nipprodu/i replika e]atta talavvi] li deher bl-Ingli]: “The following individuals – members assigned to the Commandery of Gozo: Dr. Renald Blundell, Mr Claudio Muscat, Mr Michael Byrne, Rev. Peter Chappell, Ms. Patricia Pace and Dr. Katya De Giovanni –have acted in an individual and collective capacity in a manner that is detrimental to the Order in General and in direct contravention to the Grand Master’s decree. They have also tried to ‘steal the family silver’ appropraiting for themselves property which does not belong to them personally or collectively. They have furthermore plagiarised our webpage design to further cause confusion. These individuals therefore have no further administrative function in the Commandery of Gozo. They have been expelled completely from the Order. Any allegations that the Commandery now pertains to the United Grand Priories are misleading and false. The management of the Commandery has been assumed directly by the Grand Prior with the protempore Commander being Chev. Carmelo Saliba.” L-individwi msemmija hawn fuq mela tke//ew minn dan lOrdni u saru akku]i serji [afna kontrihom. Meta wie[ed jikkonsidra li l-Commandery ta’ G[awdex imsemmija f’dan l-avvi] kienet re;istrata b[ala NGO bin-numru ta’ re;istrazzjoni VO/0435, g[ala l-Ordni ma ppublikax dan l-avvi] b’mod aktar wiesg[a? Ta’ min jifhem li din il-Commandery kienet ti;bor ta’ spiss flus millpubbliku g[all-opri ta’ karità. :ie mg[arraf il-Kummissarju g[all-NGOs b’dan kollu? Ittie[du jew se jittie[du passi legali kontra dawn l-individwi,

jekk dawn l-akku]i huma daqshekk serji? U l-fatt li sa/erdot Kattoliku Ingli] li jqaddes pubblikament f’G[awdex huwa wie[ed millakku]ati, sar rapport lill-Isqof ta’ G[awdex? Dawn huma mistoqsijiet serji li jist[oqilhom risposti bla dewmien. Minn mindu deher dak lavvi] importanti se[[u diversi ]viluppi inkwetanti. Il-grupp li tke//a mill-MHOSLJ issa ;ie a//ettat mill-United Grand Priories (UGP), g[aqda o[ra tal-Lazarjani. Mhux biss, i]da dan il-grupp issa jifforma wkoll Commandery f’G[awdex li naturalment se tikkompeti mal-Commandery talMHOSLJ b’[olqien ta’ konfu]joni fost il-pubbliku. X’serjetà hi li l-UGP a//ettat lil dawk mke//ija qabel malakku]i allegati ;ew ribattuti? Din il-Commandery applikat biex ti;i re;istrata b[ala NGO? Sadanittant il-Commandery ta’ G[awdex tal-MHOSLJ re;g[et ;iet kostitwita b’supervi]joni mill-awtoritajiet Maltin talMHOSLJ. Ftit ;ranet ilu dawn l-istess awtoritajiet wissew li lmembri tal-Commandery il;dida huma dawk li kienu mke//ija mill-MHOSLJ. Il-pubbliku g[andu dritt ikun jaf x’inhu g[addej f’g[aqdiet li huma fdati b’kollezzjoni ta’ fondi g[al kaw]i tajba. Na[seb li tkun [a;a xierqa li l-Kummissarju talNGOs jinvestiga dawn i]-]ew; Commanderies u jg[arraf lillpubbliku b’dak li jirri]ulta. Ilpubbliku g[andu wkoll dritt ikun jaf x’tip ta’ g[ajnuna lCommandery li diversi membri tag[ha kienu mke//ija millMHOSLJ ir/eviet minn fondi pubbli/i jekk dan kien il-ka].

Osservatur

}ebbu;, G[awdex

{atriet u ba]u]li]mu

Lill-mara tal-Ministru Konrad Mizzi impjegawha bla ma [ar;u sej[a g[all-applikazzjonijiet. Qalu g[ax g[andha kwalifiki e//ezzjonali. Fl-armata warrbu lil min g[andu l-aqwa kwalifiki u studja barra, u g[amlu lill-ba]u]li li riedu huma. X’kejl qed jintu]a g[allmeritokrazija?

M.Agius

Ra[al :did

Awditjar tal-iffangar

Nag[mlu “audit” tal[addiema tal-gvern, dawk li ma jkunux tajba bi]]ejjed l-ewwel nag[mlu ta[ri; mill-;did imbag[ad nibg[atuhom f’post fejn jistg[u ja[dmu a[jar. Hekk kien wieg[ed il-Labour permezz tal-kelliema tieg[u Helena Dalli qabel l-elezzjoni ;enerali. Issa dan l-audit, il-Gvern ta’ Muscat messu jag[mlu lil dawk li ng[ataw [atriet gwappi. Ibda millma;;uri logotunenti kurunelli, kurunelli flarmata u spi//a f’ nisa ta’ Ministri Laburisti u nies o[ra qrib tag[hom. I]da l-audit di;à qed jag[mlu l-poplu spe/jalment il-[addiem dwar min qieg[ed jiffanga l-i]jed.

Mario Borg Il-{amrun

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Ittri lill-Editur

Nofs verità ag[ar minn gidba

Nirreferi g[all-artiklu miktub mill-opinjonista tieg[ek Ingrid Brownrigg fil-[ar;a ta’ il-mument tal-{add 27 ta’ Ottubru 2013, intitolat ‘lEwropa f’Idejk’. L-opinjonista tieg[ek ppruvat tag[ti l-impressjoni lill-qarrejja tieg[ek li b’xi mod jien ivvutajt favur ir-ri]oluzzjoni dwar labort fl-a[[ar seduta plenarja tal-Parlament Ewropew. Fuq dan ir-rapport ma ttie[ed l-ebda vot finali – g[al kuntrarju ta’ kif ppruvat tag[ti l-impressjoni hi. L-uniku vot li ttie[ed kien fuq emenda mressqa mill-grupp EFD (European of Freedom and Democracy) emenda numru wie[ed (1), liema emenda d-delegazzjoni Laburista filParlament Ewropew ivvutat favur tag[ha skont kif fost lo[rajn kien su;;erit mill-Gvern Malti. Din l-emenda b’mod /ar titkellem kontra u tikkundanna kull forma ta’ abort. Ninfurmak li g[al kuntrarju ta’ dak li g[amilna l-MEPs Laburisti, l-MEPs tal-PN David Casa u Roberta Metsola, ma qablux bejniethom fuq il-vot g[al din l-emenda. David Casa ivvota kontra u Roberta Metsola astjeniet. Dan ifisser li David Casa, MPE Nazzjonalista, ivvota kontra din l-emenda li tikkundanna kull forma ta’ abort filwaqt li Roberta Metsola ma g[arfitx tasal g[al de/i]joni fuq emenda daqstant /ara u importanti filkontenut tag[ha. Ni;u issa g[al vot biex dan ir-rapport imur lura g[and ilkumitat FEMM. Dan il-vot intalab dak il-[in stess waqt isseduta, liema talba ma tfissirx li

kien se jittie[ed vot favur jew kontra dan ir-rapport dwar labort. Ninfurmak li kien di;à de/i] mid-delegazzjoni Laburista, skont il-kuxjenza u lvaluri kristjani tieg[i u anki kif su;;erit mill-Gvern Malti, li kemm il-darba dan ir-rapport kien ji;i g[all-vot, a[na, inklu] jien, konna se nivvutaw kontra. Sfortunatament, vot finali ma tti[iedx u r-rapport intbg[at lura lill-kumitat imsemmi. Dan ifisser, li huwa qerq, dak li l-opinjonista ppruvat tallega li jien ma vvutajtx kif kont iddikjarajt sa minn qabel. Jien kont naqbel li l-vot fil-Parlament jittie[ed biex inkun nista’ nivvota kontra. Dan i/-/ans ma ing[atax. G[a]ilt li nastjeni biex nibg[at messa;; lill-Parlament Ewropew li la darba ir-rapport in;ieb g[all-vot fil-plenarja, dan l-istess vot kellu jittie[ed. Dan il-fatt ma se[[x g[ax fost l-o[rajn l-MEPs Nazzjonalisti ivvutaw favur li dan ir-rapport imur lura g[and il-kumitat FEMM. Konvint, li kieku l-MEPs ing[ataw i/-/ans li jivvutaw, dan ir-rapport ma kienx ji;i approvat u kien ji;i maqtul. Bilmossa appo;;jata mill-MEPs Nazzjonalisti biex dan ir-rapport imur lura g[and il-kumitat, dan ir-rapport t[alla [aj u g[ad hemm i/-/ans li jer;a’ ji;i quddiem il-plenarja tal-Parlament Ewropa biex ji;i approvat. Ninfurmak ukoll li fuq ittalba appo;;jata mill-Popolari Ewropew biex ir-rapport imur lura g[and il-kumitat, kien hemm 22 MEP tal-PPE li vvutaw kontra l-Grupp tag[hom stess u [amsa li astjenew.

Joseph Cuschieri, MEP (S&D), Kap tad-Delegazzjoni Laburista fil-PE Brussell

}wie; bejn koppji tal-istess sess

Il-Gvern ippubblika l-Li;i dwar l-Unjoni ?ivili, li se tag[ti d-drittijiet u l-obbligi kollha ta]-]wie; lill-koppji tal-istess sess li jid[lu f’unjoni /ivili. L-Abbozz tal-Li;i se jag[ti d-drittijiet li b[alissa japplikaw g[a]-]wie;, lillkoppji tal-istess sess, inklu] ladozzjoni tat-tfal. Il-Kunsill Konsultattiv li fassal l-abbozz se jipproponi wkoll lill-Gvern li jsiru tibdiliet fil-ligi tal-IVF, [alli koppji tal-istess sess ikollhom a//ess g[al din itteknologija. Nixtieq nag[mel ftit riflessjonijiet: 1. Dan l-abbozz ta’ li;i jmur lil hinn minn rispett g[ad-drittijiet fundamentali tal-persuni LGBT. L-abbozz tal-li;i se jag[ti vot favur rikonoxximent u le;i]lazzjoni ta’ koppji talistess sess u aktar ’il quddiem ta’ ]wie; bejn koppji tal-istess sess. 2. L-ugwaljanza fi]-]wie; tal-persuni LGBT ma tag[tix garanzija ta’ rispett lejn iddinjità umana kif iridna nifhmu l-Kunsill Konsultattiv. 3. Il-Kunsill Konsultattiv qed ibiddel l-g[ajta tieg[u g[ad-dritt ta’ rispett g[ad-drittijiet fundamentali li wie[ed ikun differenti, g[al g[ajta ta’ ugwaljanza. M’hemmx lo;ika li wie[ed jitlob g[ad-dritt taddiversità u jistenna wkoll lugwaljanza. 4. Dan l-abbozz se jifta[ ittriq lejn definizzjoni o[ra ta]]wie; li hija ’l bog[od millg[aqda permanenti bejn ra;el u mara, u dan se jbiddel ilmod ta’ kif in[arsu lejn irrealtà ta]-]wie; u l-familjia.

Il-Gvern m’g[andux awtorità jag[ti definizzjoni differenti ta’ ]wie;. I]-]wie; g[andu lg[eruq tieg[u fin-natura u esi]ta qabel kull stat. 5. G[aliex se nillimitaw i]]wie; bejn tnejn min-nies biss? Forsi hemm numru ta’ individwi li g[andhom ukoll sentimenti lejn xulxin. Jekk i]-]wie; mhux marbut mal-prokreazjoni, allura hija [a;a lo;ika li ]“]wie;” ikun miftu[ ukoll g[al numru ta’ possibbiltajiet o[ra. 6. G[andna n[arsu lejn i]]wie; mhux mill-perspettiva

tal-adulti biss imma anke millperspettiva tat-tfal. Dedikati kemm huma dedikati ]ew;t ir;iel biex irabbu tarbija, qatt ma jistg[u jkunu omm. }ew; nisa qatt ma jistg[u jkunu missier. 7. Jidher li min qed jesprimi veduti liberali u sekulari qed ji;i ppremjat. Kuntenti li nakkomodaw is-so/jetà temporali tag[na? X’futur irridu g[alina u g[all-;enerazzjonijiet futuri?

V. Aquilina Il-Fgura

Pubblikazzjonijiet Indipendenza fil-Festival G[al darb’o[ra PUBBLIKAZZJONIJIET INDIPENDENZA se tie[u sehem fil-Festival Nazzjonali tal-Ktieb (eks Fiera tal-Ktieb) li din is-sena se ssir f’Dar il-Mediterran, il-Belt, bejn it-13 u s-17 ta’ Novembru. Din hi d-29 edizzjoni organizzata mill-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb u l-Librerija Nazzjonali. Minn meta l-PIN bdiet tie[u sehem fil-Fiera tal-Ktieb, dejjem [ejjiet programm ta’ kotba ;odda g[al din l-okka]joni unika tas-sena. Din is-sena mhix e//ezzjoni – anzi l-PIN se jkollha erba’ kotba ;odda.

L-Elezzjonijiet f’Malta fl-Isfond Storiku 1800-2013

Ktieb ta’ 1,360 pa;na mimli tag[rif, ri]ultati u statisti/i miktub minn Michael Schiavone

Pubblikazzjonijiet Indipendenza ftit xhur ilu pubblikat dan il-ktieb, ir-raba’ wie[ed f’din is-sensiela, ta’ Michael Schiavone. Il-pubbliku Malti li japprezza l-istorja politika ta’ pajji]na jkun jistenna minn ]mien g[al ]mien pubblikazzjoni simili. Xhieda ta’ dan hu l-fatt li t-tliet volumi dwar l-istorja tal-elezzjonijiet li ppubblika l-istess awtur kienu mfittxijin [afna. F’din il-pubblikazzjoni nsibu l-ewwel nett 27 elezzjoni, b’numru ta’ eletturi limitati g[al diversi forom tal-Kunsill talGvern (1813-1917). Meta ng[atajna lGvern Responsabbli bejn l-1921 u l-1962 kellna 12-il elezzjoni: 1921, 1924, 1927, 1932, (1939 u 1945 Kunsilli tal-Gvern), 1947, 1950, 1951, 1953, 1955, 1962, u mill-Kostituzzjoni tal-Indipendenza sallum kellna 11-il elezzjoni o[ra: 1966, 1971, 1976, 1981, 1987, 1992, 1996, 1998, 2003, 2008, u 2013. F’dawn il-kapitli, apparti l-isfond storiku, insegwu r-ri]ultati kollha, il-formazzjoni tal-Gvern, ritratti ta’ kull deputat elett; inklu]i dawk eletti f’elezzjonijiet ka]wali u koptjati, il-formazzjoni ta’ kull kabinett, u d-dettalji ta’ kull le;i]latura. F’kumment lil din il-gazzetta, l-awtur qalilna li l-istorja politika ta’ pajji]na ilu jsegwiha mill-inqas sa mill-1969, meta b[ala ;urnalist kien ing[aqad mal-media tal-Partit Nazzjonalista u g[al g[oxrin sena kien editur ta]-]ew; gazzetti, InNazzjon Tag[na u il-mument. }ied jg[id li bilfors kellu jinteressa ru[u fil-;rajjiet politi/i ta’ pajji]na, g[aliex fil-fatt kien qed jg[ixhom kuljum fl-ambjent ta’ partit politiku. F’aktar minn 40 sena l-awtur segwa mill-qrib xejn inqas minn g[axar elezzjonijiet. (1971-2013). F’dawn is-snin ippubblika erba’ kotba dwar dawn il;rajjiet ta’ importanza g[al pajji]na. Il-ktieb jinkludi xejn inqas minn 29 bejn statisti/i u tabelli, fosthom il-voti re;istrati, il-voti validi, il-persenta;;i ta’ kull partit ta’ kull distrett 1921-2013, innumru ta’ kandidati f’kull elezzjoni, il-formazzjonijiet tal-gvernijiet 1921-2013, iddeputati li servew aktar minn 25 sena, innisa li kienu eletti, il-membri kollha talkabinett 1921-2013, u lista ta’ 64 pa;na ta’ kull min ikkontesta xi elezzjoni u jekk kienx elett jew le bejn l-1849 u l-2013. Il-ktieb fih ukoll 14-il appendi/i li jinkludu bijografiji tal-mexxejja politi/i, talPrim Ministri u tal-Ispeakers, storja u

ri]ultati tar-referenda 1870-2011, ri]ultati tal-elezzjonijiet g[all-Parlament Ewropew: 2004 u 2009, kif ta[dem is-sistema proporzjonali, dati importanti fl-istorja ta’ Malta, u xi kur]itajiet. F’kelma wa[da kull informazzjoni u dettalji dwar kull elezzjoni jinsab f’dan ilktieb. Volum li jista’ jitqies b[ala manwal tal-elezzjonijiet ta’ pajji]na. Fid-Da[la g[al dan il-ktieb, il-Professur Henry Frendo jg[id li “dan ix-xog[ol ;did, L-Elezzjonijiet f’Pajji]na fl-Isfond Storiku 1800-2103, mhuwiex sempli/ement a;;ornament kronolo;iku ta’ dati u fatti dwar l-istorja elettorali, g[alkemm hu hekk ukoll. Jikkomprendi kummentarju x’aktarx dokumentat dwar listorja politika li hi marbuta mag[hom, kemm matul l-elezzjonijiet infushom kif ukoll bejn elezzjoni u o[ra.” Il-Professur Frendo jikkonkludi u jg[id li ‘hu fatt rikonoxxut minn kull min jifhem li fonti strutturali b[al dawn jikkostitwixxu g[odda indispensabbli u imprezzabbli g[ar-ri/erkatur u l-kittieb, kif ukoll g[all-istudenti u l-pubbliku. G[alhekk xog[lijiet pa/enzju]i u metikolu]i ta’ din is-sura jg[inu biex jiffa/ilitaw ;udizzji i]jed istruwiti u l-elevar tad-diskors pubbliku – inklu] dak ;urnalistiku, li l-awtur sa mill-1970 kien involut fih b[ala l-ewwel editur tal-;urnal In-Nazzjon Tag[na. Dan il-ktieb jista’ jinkiseb mill-Festival tal-Ktieb bi prezz spe/jali.

It-Te]ori fil-Knejjes Maltin L-Imdina, l-Imta[leb u r-Rabat

Is-sensiela tat-Te]ori fil-Knejjes Maltin – Treasures in Maltese Churches issa waslet fis-16-il volum tag[ha bil-pubblikazzjoni li ti;bor fiha tliet parro//i li huma l-Imdina, l-Imta[leb u r-Rabat. B’kollox f’dan il-volum insibu xejn inqas minn 24 knisja, fosthom tliet parro//i. Ta’ importanza partikulari f’dan il-volum hu l-kapitlu dwar il-Katidral talImdina, bir-rikkezzi kbar li jgawdi dan il-Katidral. It-tradizzjoni tg[id li lKnisja Katidrali hi wieqfa fuq l-istess post fejn kien jg[ammar Publju, lewwel Isqof ta’ Malta. Barra l-Katidral fl-Imdina nsibu seba’ knejjes o[ra li huma Tal-Lunzjata mmexxija mill-Patrijiet Karmelitani, San Benedittu tas-Sorijiet Benedittini, ta’ San Nikola, isqof, San Pietru, Sant’Agata, il-Vi]itazzjoni u Santu Rokku mag[rufa b[ala ‘Tad-Dawl’. Parro//a ]g[ira u ]ag[]ug[a hi dik dedikata lil Santa Lu/ija li saret parro//a fit-8 ta’ Di/embru 2004. Fl-Imtarfa hemm kappella li tmur lura g[all-1460 dedikata lil San Oswald u li fl-a[[ar snin kienet restawrata. Matul il-[akma Rumana, l-Imdina kienet tespandi ru[ha sa fejn illum tinsab il-Kolle;;jata tar-Rabat. It-trun/ieri tal-belt kienu je]istu b[ala oqbra li fihom kienu jindifnu l-abitanti tal-belt, g[aliex skont il-li;i Rumana [add ma kien jista’ jindifen fil-belt. Jing[ad li matul il-qag[da tieg[u f’Malta San Pawl g[ex f’dawn l-in[awi u l-grotta ;iet mibdula b[ala l-post fejn kienu jiltaqg[u l-ewlenin Insara Maltin. Il-grotta kienet il-bidu tal Fil-firxa tar-Rabat insibu xejn inqas minn 17-il knisja o[ra. Il-prezz ta’ din il-pubblikazzjoni g[al dawk li m’humiex abbonati huwa ta’ 46 ewro g[al qoxra iebsa u 41 ewro g[al qoxra ratba. • Tag[rif aktar dettaljat dwar dan il-volum ta’ Te]ori fil-Knejjes Maltin jing[ata fil-[ar;a li jmiss ta’ din il-gazzetta.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

KOTBA

l Nazzjonali tal-Ktieb Il-Bambini tal-Milied ta’ Joseph Muscat

Parti so/jali mill-kullana kulturali Maltija tinkorpora l-idea ta’ tradizzjoni reli;ju]a li t[addan fiha d-drawwiet tal-Milied, u fil-kuntest Malti nsibu li fil-Milied dejjem jitfa//a l-Bambin :esù. Fil-g]ejjer tag[na l-Bambini huma komuni g[ax fil-qlub tal-Maltin u lG[awdxin il-Bambin isib cyberspace fejn it-tradizzjoni ting[ata tifsira utiqa. It-tradizzjoni Maltija tal-Bambini filMilied qed tg[id illum li l-Milied g[andu jibqa’ jinvolvi lit-tarbija divina fl-ista;un kummer/jali tal-lum. Iddevozzjoni lejn il-Bambin tal-Milied titma’ u trawwem l-imma;inazzjoni tal-Maltin fin-nattività. Is-sens ta’ reli;jon jibqa’ jitqanqal minn sena g[al o[ra u jibqa’ jintiret minn ;enerazzjoni g[al o[ra. Il-Bambini g[andhom jibqg[u jfakkruna li g[andna nibqg[u n]ommu t-tifsira vera tal-Milied, li hi t-twelid tat-tifel bin Alla, li kellu jifdi d-dinja – ji;ifieri hemm il-vja;; mill-g[ar sassalib. Max-xbieha ta’ Bambin hemm marbutin l-umiltà, il-faqar u l-;ustizzja g[al kul[add g[ax it-t[abbira tattwelid ing[atat lir-rag[ajja (b[ala nnies il-baxxi) u lill-Ma;i (b[ala slaten). U dawn il-kwalitajiet jo[or;u jiddu b[ala parti mill-[sieb li huma elementi li xorta jafu jwassluna g[all-kobor flumanità tag[na. Hekk il-Bambin hu

kenn g[an-Nisrani, g[ani jew baxx, hu min hu, ;ej mnejn hu ;ej. G[ax ilBambin jidentifika ru[u ma’ kul[add. Dan il-volum, mela, jid[ol fis-sensiela Kullana Kulturali u jkompli jkun xhieda s[i[a tal-i]vilupp u l-kisbiet spe/jalizzati tal-mo[[ Malti. Il-Kullana, li b’dan il-volum qed tistag[na fit-tifsir tad-drawwa talBambini, hi skema ta’ [idma fil-bini tas-swar tal-identità Maltija u tag[raf li s-sisien iridu jkunu sammi mhux imtellg[in fuq “tafal morchi”. Ir-ri]orsi g[al dawn is-sisien sammi kulturali, li jridu jwasslu g[all-estensjoni tal-[sieb, iridu ji;u mill-awturi-ri/erkaturi Maltin li jid[lu g[al [idma ta’ ri/erka impenjattiva li tag[ti frott bnin g[ax ;enwin u serju fl-oqsma tal-kultura umana, tal-kultura xjentifika, u tal-kultura so/jali. B’din ir-ri/erka impenjattiva tistag[na l-[ila verbali tal-Malti li jrid, fis-seklu 21 u fid-dawl tal-globalizzazzjoni, jiddeskrivi lilu nnifsu, lewwel u qabel kollox, g[alih innifsu u mbag[ad quddiem [addie[or barrani. Dan hu t-82 volum fis-sensiela Kullana Kulturali b’246 pa;na; sittax minnhom bil-kulur. Dan il-ktieb jinkludi xejn inqas minn 360 bambin differenti, fosthom 60 bil-kulur. L-abbonati huma m[e;;a biex ji;bru l-volumi l-;odda tal-kullana. Il-prezz hu ta’ €18 g[all-abbonati u €22 g[al min mhux abbonat.

Erba’ kotba ;odda mill-PIN ideali biex jing[ataw rigal fi ]mien il-Milied

L-Istorja Bankarja ta’ Malta ta’ John A. Consiglio

Parti so/jali mill-kullana kulturali Maltija tinkorpora l-idea ta’ banking li tag[]el, fost o[rajn, bejn bank kummer/jali u bank /entrali, u tinkorpora fi [danha l-kun/ett elettroniku ta’ servizzi bil-kompjuter b[all-internet banking. Fil-kuntest Malti nsibu banek kummer/jali ]g[ar li jkollhom xi ferg[a jew tnejn u o[rajn kbar l jkollhom bosta ferg[at (kwa]i wa[da f’kull ra[al). It-teorija bankarja tiddilja prin/ipalment mal[idma tal-banek kummer/jali u l-mod kif dik il[idma tinfluwenza l-provvista tal-flus. Bank kummer/jali jipprovdi varjetà s[i[a ta’ servizzi lill-klijenti tieg[u b[al, ng[idu a[na, ja//etta depo]iti g[at-tifdil, i]omm sejf ta’ depo]iti individwali, jaqdi l-funzjoni ta’ amministratur ta’ trust funds, jag[ti loans, jag[mel transfers ta’ depo]iti minn kont g[al ie[or, u jag[mel [lasijiet f’isem il-klijenti tieg[u lil xi korporazzjoni. Dawn l-attivitajiet jimponu responsabbilitajiet kbar fuq il-bank u je[tie;u [iliet ]viluppati u spe/jalizzati. Imma fost l-aktar karatteristi/i distintivi tieg[u l-bank kummer/jali nsibu l-qawwa li jo[loq il-kreditu u b’hekk i]id mal-provvista tal-flus bis-self ta’ somom kbar meta dawn jaqb]u l-cash attwali. Illum, i]da, fid-dinja finanzjarja ma nsibux biss banek kummer/jali; insibu wkoll banek /entrali, itte]or nazzjonali ta’ kull pajji], u istituzzjonijiet

finanzjarji nonbankarji. Ir-relazzjonijiet ta’ dawn kollha ma’ xulxin huma importanti g[all-;rajja bankarja s[i[a tal-g]ejjer Maltin. Dan il-ktieb iwassalna, b’mod indirett, biex nit[assbu dwar jekk bank g[andux jitfa’ l-interess nazzjonali qabel il-qlig[, imma fl-istess [in jittratta l-;rajja bankarja fil-kultura Maltija u b’mod diskret joffri definizzjoni ta’ flus b[ala kull [a;a li hi a//ettata fit-tpartit ta’ o;;etti u servizzi u fit-twettiq ta’ obbligi tal-business u li g[andha prezz fiss flunità tal-kont. Dan il-volum, mela, jid[ol fis-sensiela Kullana Kulturali u jkompli jkun xhieda s[i[a tal-i]vilupp u l-kisbiet spe/jalizzati tal-mo[[ Malti. Il-Kullana hi skema ta’ [idma fil-bini tas-swar tal-identità Maltija u tag[raf li s-sisien iridu jkunu sammi mhux imtellg[in fuq “tafal morchi”. Ir-ri]orsi g[al dawn is-sisien sammi kulturali, li jridu jwasslu g[all-estensjoni tal-[sieb, iridu ji;u mill-awturi-ri/erkaturi Maltin li jid[lu g[al [idma ta’ ri/erka impenjattiva li tag[ti frott bnin g[ax ;enwin u serju fl-oqsma tal-kultura umana, tal-kultura xjentifika, u tal-kultura so/jali. Dan hu l-81 volum fis-sensiela Kullana Kulturali, b’276 pa;na; erbg[a minnhom bil-kulur. L-abbonati huma m[e;;a biex ji;bru l-volumi l-;odda talKullana. Il-prezz hu ta’ €18 g[all-abbonati u €22 g[al min mhux abbonat.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Safar

Il-kastell ta’ Gruyeres hu wie[ed mill-aktar kastelli sbie[ u ta’ presti;ju, u jlaqqa’ lil dawk li j]uru ma’ tmien sekli ta’ arkitettura, storja u kultura

L-I]vizzera… mog[nija bi ;miel li jsa[[ar

Il-muntanja Titlis, g[olja 3,238 metru li biex titla’ fuqha trid tirkeb tliet cable cars, i]da hi garanzija ta’ panorama mill-isba[

Ir-Rhein Falls…wie[ed jista’ jirkeb anke dg[ajsa li tie[du ta[t il-kaskata u din ]gur tkun esperjenza indimentikabbli

Jekk qed tfittex btala li fiha tirrilassa, tara xenarji tan-natura fl-aqwa tag[ha kif ukoll tixtri, l-I]vizzera hi d-destinazzjoni ideali fi/-/entru tal-Ewropa b’titjira li tie[u anqas minn sag[tejn. Dwar din id-destinazzjoni, Chris Muscat, tour leader mal-a;enzija tal-ivvja;;ar Euro Tours spjega li l-I]vizzera toffri wkoll ikel mill-aqwa, b’poplu li jilqa’ tajjeb lit-turist. Importanti li wie[ed jifhem li ma jippakkjax mag[luqin g[all-pubbliku fl-istess ;ranet. F’dan ;obon Gruyere, Emmental u Vaucherin. Flil-bagalja b’affarijiet ]ejda g[ax fl-I]vizzera I]vizzera jispikkaw ukoll ammont varjabbli ta’ il-pajii] il-festa nazzjonali hi fl-1 ta’ Awwissu,

hemm [afna [wienet tal-[wejje; u ]gur li dak li jkun jag[mel xirja tajba, l-aktar fis-sajf meta jkun hemm ro[s sostanzjali fil-prezzijiet. Post b[allI]vizzera jaf joffri erba’ sta;uni f’jum wie[ed u g[alhekk jiddependi liema zona tal-I]vizzera tkun se ]]ur. F’ka] li ]]ur il-muntanji bilfors trid ta[seb biex i]]omm it-temperatura ideali. F’postijiet filwidien u vi/in l-g[adajjar nirrakkomanda [wejje; [fief. L-I]vizzera g[andha ftehim ma’ Malta biex inkunu koperti f’ka] li jinqala’ xi in/ident u dak li jkun ikollu b]onn xi servizz mediku. G[alhekk lewwel [a;a li ti;ini f’mo[[i li n;orr hi l-European Health Card.

F’kull mawra li kelli l-I]vizzera qatt ma

I/-Chapel Bridge, pont tal-injam mibni fl-14-il seklu b[ala parti mill-fortifikazzjoni tal-belt u msemmi g[all-knisja ta’ San Pietru li tinsab quddiemu

ffa//jajt sitwazzjoni fejn xi [add mill-grupp insteraq. Infatti g[adni niftakar /ar li darba minnhom mara fil-grupp insiet basket u meta morna lura biex infittxuh, kien fejn [allietu u ma kellha xejn nieqes. Fl-I]vizzera f’postijiet turisti/i ta’ spiss tara pulizija jew uffi/jali tal-ordni fuq ir-roti, bil-klieb u sa[ansitra anke fuq dg[ajjes ta’ velo/ità fil-lagi lkbar.

Postijiet ta’ interess b[all-mu]ewijiet u o[rajn popolari ;eneralment jift[u jew ikunu

L-I]vizzera mhix /ikkulata biss…i]da wkoll kwantità kbira u g[amliet differenti ta’ ;obon…u festivals li ma jonqsux biex dak li jkun iduq, jixtri u jiekol dawn il-prodotti tradizzjonali

meta jsiru attivitajiet u log[ob tan-nar f’kull belt u ra[al inklu] f’villa;;i remoti qalb il-muntanji. Kull min imur l-I]vizzera ma jistax ma jitlax fuq il-muntanja Titlis, li toffri garanzija ta’ sil; anke fleqqel tas-sajf. L-akbar kaskati fl-Ewropa jinsabu flI]vizzera mag[rufa b[ala r-Rhein Falls jew Schafaussen. F’Lucerne wie[ed jista’ j]ur il-monument tal-gwerra tal-iljun ferut imnaqqax fil-granit naturali - The Dying Lion of Lucerne. Ftit bog[od minnu hemm ukoll i/-Chapel Bridge. Fost [afna kastelli jispikka dak ta’ Gruyeres waqt li wa[da mill-isba[ ba]iliki fl-Ewropa hi dik f’Einsiedeln, famu]a g[all-Madonna s-Sewda. Fil-belt kapitali Berna jispikka t-torri tal-arlo;; mekkaniku. Ma jistax jonqos li wie[ed i]ur l-orsijiet li l-belt hi msemmija g[alihom.

Importanti li f’dan il-pajji] tkun taf u tifhem il-kultura ta’ dan il-poplu partikolari. U fl-ikel ma jonqosx tant li meta tkun f’dan il-pajji] ma tis-

tax ma dduqx jew ma tixtrix xi bi//a /ikkulata li lI]vizzera hi mag[rufa g[aliha. Hemm ukoll ir-rosti li huma bi//iet tal-patata moqlija bil-;obon. Hemm ukoll il-fondue, li hu ;obon imdewweb fl-inbid abjad li jittiekel bil-[ob]. Ma nistax ma nsemmix il-

The dying lion of Lucerne - iddedikat lill-mer/enarji eroj }vizzeri fil-gwerra ta’ Tuileries tal-1792

liqueurs b[al William Pear li hu l-aktar popolari flimkien ma’ brandy mag[mul mill-g[anbaqra. F’din id-destinazzjoni l-lingwa mitkellma hi pjuttost familjari mal-Maltin min[abba li l-lingwa Taljana nzertat mitkellma [afna l-aktar meta ]]ur ilparti tal-I]vizzera li tmiss mal-Italja, b[al Lugano. Dan il-pajji] joffri xalata ta’ g[a]la g[al min i[obb isiefer biex jixtri…minn [wienet bl-aqwa ditti internazzjonali g[al [wienet li joffru kwalità tajba g[al prezzijiet tajbin [afna. Zurich u :inevra huma l-aktar bliet li joffru varjetà. Hemm ukoll ilkapitali Berna, Lucerne, Basel u Lugano li wkoll huma popolari g[ax-xiri g[aliex fl-istess [in joffru xenarji mill-isba[ ta’ lagi u muntanji. Mill-I]vizzera wie[ed g[andu jixtri xi arlo;; mag[mul kollu millinjam u bl-idejn, li dan il-pajjiz hu maghruf g[alihom...il-Coo koo Clocks. L-aktar [a;a li niftakar hi meta nzertajt il-love parade. Din hi parata fejn jin;abru eluf ta’ persuni ta’ kull orjentazzjoni sesswali lebsin [wejje; stravaganti b[al kostumi u l-atmosfera tkun b[al dik talkarnival fil-Bra]il. Bis-sehem ta’ miljuni kbar f’din il-parata, inzerta li persuna mill-grupp li kelli ntilef fost dawk in-nies u l-konfu]joni kollha!

{u [sieb li ma’ nofsinhar tkun quddiem it-torri tal-arlo;; fil-kapitali Berna…hawn tapprezza kif ja[dem dan l-arlo;; mekkanizzat, tradizzjoni o[ra fl-I]vizzera

L-orsijiet huma attrazzjoni ewlenija fiz-zoo ta’ Berna…il-belt kapitali li isimha jfisser e]attament dan l-annimal tant asso/jat mag[ha

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Lokali

GasanMamo i;;edded l-appo;; tag[ha lil Mosta FC Youth Nursery

GasanMamo g[at-tliet snin li ;ejjin re;g[et tat l-appo;; tag[ha lil Mosta Football Club Youth Nursery biex b’hekk tkun l-imsie[ba korporattiva prin/ipali tan-nursery. “A[na b[ala GasanMamo konvinti li ]-]g[a]ag[ jistg[u

ji]viluppaw permezz tal-isport. Il-futbol hu ta’ benefi//ju spe/jalment g[al min jipprattikah g[ax jg[inek i]]omm iddixxiplina u titg[allem tkun parti minn tim,” qal Mark Mamo, General Manager ta’ GasanMamo.

Il-Mosta FC Youth Nursery twaqqfet fl-ista;un 1988#89 minn Ludovico Micallef u Norman Saliba. Dejjem kienet immexxija minn nies professjonali u dejjem kellha tims tajbin, spe/jalment fil-kategoriji ta’ ta[t il-15 u s-17-il sena.

Tim Clark, President ta’ Emirates Airline, waqt il-pre]entazzjoni lid-delegati tal-BIE

70 miljun passi;;ier se jtiru mal-Emirates fl-2020

Emirates qed tistenna li jkollha 70 miljun passi;;ier fl2020, u l-linja tal-ajru flimkien mal-imsie[ba tag[ha f’Dubaj di;à qed ilestu l-pjani biex ja//ertaw li l-infrastruttura li hemm b]onn tkun saret. Dawn il-pjani t[abbru minn Tim Clark, President tal-linja tal-ajru Emirates, waqt pre]entazzjoni g[ad-delegati ta’ Bureau International des Expositions (BIE), li ]aru lEmirati G[arab Mag[quda biex jie[du d-de/i]joni finali dwar il-belt li se tilqa’ fiha lWorld Expo 2020. Il-belt ta’ Dubaj hi kandidat. “Sal-2020 se jkollna aktar minn 250 ajruplan jaqdu madwar 70 miljun passi;;ier fuq sitt kontinenti. Dan se jag[milna l-akbar linja tal-ajru fid-dinja meta tqis l-g[add ta’ passi;;ieri internazzjonali,” qal Clark. San-nofs tal-2020, l-Ajruport Internazzjonali Al Maktoum se jkollu l-kapa/ita li jimmani;;ja 160 miljun passi;;ier u 12-il miljun tunnellati metri/i ta’ merkanzija. Emirates topera erba’ titjiriet skedati fil-;img[a minn Malta g[al Dubaj b’waqfa f’Larnaka, ?ipru, nhar ta’ Tnejn, lErbg[a, l-:img[a u s-Sibt. Nhar ta’ {add, it-Tlieta u l{amis, Emirates topera titjiriet diretti minn Dubaj g[al Malta bit-titjira lura tag[mel b’waqfa fi Tripli.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Teatru

‘Dun :or;: il-Musical’ Musical ;did f’G[awdex fis-16 u 17 ta’ Novembru Ilbiera[ fl-Oratorju Don Bosco ta’ G[awdex ittellg[et l-ewwel rappre]entazzjoni ta’ musical ;did u ori;inali dwar l-ewwel qaddis Malti, Dun :or; Preca. Dan il-musical, kitba ta’ Mark Laurence Zammit u mu]ika ta’ Francesco Grech, qed jittella’ g[allewwel darba b’mod kompletament live fl-Oratorju Don Bosco, fir-Rabat G[awdex. DUN :OR:: IL-MUSICAL hu produzzjoni ]ag[]ug[a. Il-mu]ika se tkun esegwita minn band u orkestra ta[t iddirezzjoni tal-istess kompo]itur, u d-

direzzjoni artistika se tkun f’idejn l-istess awtur. Il-karattri prin/ipali fil-musical se jkunu interpretati minn Stanely Joe Portelli, Marisa Galea, Mark Josef Rapa u Noel Galea, fost l-o[rajn. Ma’ dawn se jie[u sehem ukoll kast ta’ aktar minn mitt persuna. Il-produzzjoni se tittella’ fis-sala tal-Oratorju Don Bosco ta’ G[awdex, nhar is-Sibt 16 ta’ Novembru fis-7.30 p.m. u l-{add 17 ta’ Novembru fis-2 p.m. Se jsiru wkoll xi spettakli o[ra g[at-tfal tal-iskejjel. L-ispettaklu tal-{add 17 ta’

Novembru hu parti mit-Travel Free to Gozo Weekend organizzat millMinisteru g[al G[awdex. G[al dakinhar, kul[add jista’ jaqsam minn Malta g[al G[awdex b[ala passi;;ier jew bil-vettura privata b’xejn biex jara DUN :OR:: IL-MUSICAL. Il-biljetti g[all-musical jistg[u jinkisbu mill-Oratorju Don Bosco ta’ G[awdex, kuljum wara l-5 p.m., jew inkella billi wie[ed i/empel 21556616 jew 99487751. Il-booking jista’ jsir ukoll permezz tal-indirizz elettroniku: dungorgmusical@gmail.com.

Il-biljetti jistg[u jinxtraw ukoll permezz tal-Culture Card. G[al aktar informazzjoni, wie[ed jista’ jid[ol fuq is-sit uffi/jali tal-musical: www.dungorg.com.

Is-si;ar imutu wieqfa

Dramm mill-Atturi Salesjani f’Tas-Sliema Is-Si;ar imutu wieqfa hu dramm b’ta[lita unika ta’ surreali]mu u rumanz, log[ba bejn ir-realtà u lemozzjonijiet. Alejandro Casona jifta[ tieqa g[al fuq ir-ru[ umana, b[alma dejjem g[amel fix-xog[lijiet tieg[u biex anki jikxef dinja ta’ illu]joni kontra lmi]erja u d-di]appunt tar-realtà. Dan ix-xog[ol hu l-aktar wie[ed li ;ie maqlub f’lingwi o[ra u pprodu/ut barra Spanja sakemm dam [aj l-awtur. G[al aktar minn g[oxrin sena, ra;el anzjan kien irnexxielu jikkonvin/i lil martu li n-neputi kriminal tag[hom li kien g[eb g[alkollox, biddel [ajtu u sar professjonist abbli u ra;el talfamilja. Wara xi ]mien isir jaf li n-neputi

miet u jidde/iedi li j]omm sigriet ie[or u jirran;a biex koppja falza tippo]a tan-neputi e]iljat u martu. Waqt li lkoppja falza tid[ol f’darhom jibdew lin/ertezzi. Tg[id jikkonvin/u lil dilmara b’qalbha tturmentata? Dan id-dramm se jsir fit-Teatru Salesjan, Triq :u]é Howard, TasSliema, fit-30 ta’ Novembru u l-1 ta’ Di/embru fis-7.30 p.m. It-traduzzjoni saret minn Joe Fenech u d-direzzjoni hi f’idejn Joe Camilleri. Il-biljetti jinsabu g[all-bejg[ online: www.teatrusalesjan.com jew www.ticketline.com.mt jew mit-ticketbooth tal-Embassy Cinemas, il-Belt Valletta. Parke;; ikun provdut bla [las g[al kull serata.

Kummiedja ta’ Francis Ebejer fit-Teatru Manoel

Fl-okka]joni tal-g[oxrin sena millmewt tad-drammaturgu mag[ruf Francis Ebejer, it-Teatru Manoel, flimkien mal-kumpanija ‘Talenti’, se jippre]entaw il-kummiedja so/jali Meta Morna tal-Mellie[a. Dan id-dramm, li Ebejer kitbu fl1976, se jittella’ mill-:img[a sal{add, 15, 16 u 17 ta’ Novembru, fitTeatru Manoel, fit-8 p.m. (?ert: 14+). F’din il-kummiedja so/jali niltaqg[u ma’ rakkonti ta’ tliet ;enerazzjonijiet, dejjem fl-istess familja. B[alma g[amel f’Il-{add Fuq il-Bejt u f’Imnarja }mien il-Qtil, Ebejer ilaqqag[na ma’ individwi Maltin b[alna, li a[na nistg[u nag[rfu aktar mill-qrib. F’din il-kummiedja so/jali jie[du sehem Theresa Gauci, Michael Tabone, Rita Camilleri, Carlos Farrugia, Simone Debattista, Michael Sciortino, Elaine Saliba u Clive Piscopo, li jidhru fir-ritratt tax-xellug flimkien ma’ Mario Micallef, li g[andu f’idejh id-direzzjoni. Il-booking jinsab miftu[ mill-booking office tat-Teatru Manoel, tel. 21246389. Email: bookings@teatrumanoel.com.mt Jew online: www.teatrumanoel.com.mt.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Lokali

Mix-xellug g[al-lemin> Ic-CEO il-;dida ta’ Vodafone Malta Amanda Nelson, is-CEO ta’ Vodafone Group, Vittorio Colao, Chantelle Pace u Balesh Sharma

Mix-xellug> Il-Kap E]ekuttiv tal-MHRA Andrew Agius Muscat, il-President tal-MHRA Tony Zahra, u l-Kap E]ekuttiv ta’ GO Yiannos Michaelides waqt l-iffirmar tal-ftehim

Impjegata ta’ Vodafone ting[aqad GO i;;edded is-s[ubija tag[ha mal-‘Vodafone Heroes’ f’Londra mal-MHRA fihom Vodafone u jkunu rikonoxxuti Chantelle Mercieca Senior ,

Engineer, Regional Services & Strategy ta’ Vodafone Malta ntg[a]let b[ala l-‘Annual Hero’ ta’ Vodafone Malta g[all-2013 flimkien ma’ Vodafone Global Heroes o[ra minn kumpaniji Vodafone madwar id-dinja li kienu mistiedna jattendu g[all-inizjattiva tal-Global Heroes f’Londra. Il-Vodafone Global Hero hu premju dedikat lil dawk l-impjegati li jil[qu livell g[oli f’xog[olhom, li huma ta’ e]empju u li ja;ixxu bil-Vodafone Way. Kull sena jintg[a]lu Heroes minn madwar l-pajjizi kollha li topera

g[all-kontribuzzjoni siewja tag[hom lejn is-su//ess tal-grupp. Huma jkunu mistiedna g[al VIP Weekend f’Londra b’kollox im[allas, kif ukoll ikollhom l-opportunità li jiltaqg[u mas-CEO ta’ Vodafone Group, Vittorio Colao kif ukoll ji//elebraw mal-Global Heroes l-o[ra minn madwar id-dinja. L-istejjer tal-Heroes ivarjaw minn soluzzjonijiet innovattivi tan-network g[al pro/essi interni u titjib fl-esperjenza tal-klijent. Chantelle Mercieca hi l-punt ta’ referenza fuq il-prepaid ta’ Vodafone fir-rigward tat-teknolo;ija.

GO ;eddedt il-ftehim ta’ s[ubija malAsso/jazzjoni Maltija tal-Lukandi u Ristoranti (MHRA). B[ala sponsor Platinum tal-MHRA, GO se jkompli jipprovdi appo;; finanzjarju u servizzi ta’ klassi dinjija li jkopru l-mowbajl, televi]joni, telefonija u internet lill-MHRA. Dan il-ftehim, li kien iffirmat mill-Kap E]ekuttiv ta’ GO Yiannos Michaelides u mill-President tal-MHRA Tony Zahra, ser jkompli jsa[[a[ ir-relazzjoni ta’ GO malintraprendituri membri tal-MHRA, li [afna minnhom huma klijenti ta’ GO.

Minn mindu twaqqfet, ’il fuq minn [amsin sena ilu, l-MHRA [admet biex toffri appo;; g[at-tkabbir tal-industrija tat-turi]mu. L-Asso/jazzjoni issa tgawdi rispett grazzi g[all-isforzi kontinwi li offriet lill-intraprendituri fl-industrija tal-lukandi u ristoranti li g[andhom rwol ewlieni fl-ekonomija Maltija. B[ala l-Asso/jazzjoni ewlenija fis-settur tat-turi]mu, l-MHRA tirrappre]enta linteressi tal-membri tag[ha ma’ g[add ta’ korpi nazzjonali li jidde/iedu l-policies filwaqt li l-kontribut tag[ha lejn it-titjib tal-industrija jibqa’ ta’ valur u kostanti.

Solvi l-kodi/i u irba[ ma’ ROCS! Il-kapitali Ingli]a Londra se tkun il-belt li se ]]ur il-persuna fortunata li tirba[ l-aktar kompetizzjoni re/enti tal-Grupp ROCS aktar tard dan ix-xahar. B[ala parti minn kampanja ferm ikbar, ROCS qed jistieden lill-ammiraturi tal-pa;na talFacebook tieg[u biex jilloggjaw u jippruvaw isolvu l-kodi/i sigriet – N.E.C.T.W.R.T. Kif issolvi l-kodi/i, dan jag[ti l-isem tal-kampanja li jmiss ta’ ‘ROCS Travel’, u dak l-isem jista’ jipprovdi l-passaport g[al brejk sabi[ fil-kapitali Ingli]a, b’titjiriet g[al Londra u akkomodazzjoni g[al tliet iljieli g[al ]ew; persuni. Premju fantastiku – spe/jalment fi]-]mien ta’ qabel ilMilied! Dawk kollha li jixtiequ jie[du sehem g[andhom i]uru l-pa;na tal-Facebook tal-Grupp ROCS u jikklikkjaw ‘like’. Kuljum, se jing[ataw trufijiet biex jiggwidaw lin-nies [alli jaslu g[at-twe;iba finali. Di;à ;ew ]velati madwar disa’ trufijiet. Tista’ ]]ur il-pa;na tal-

Facebook biex tara t-trufijiet li ng[ataw s’issa. Meta t-twe;ibiet kollha jkunu n;abru fl-a[[ar jum, ikun ]velat l-isem ta’ min reba[. Jekk ikun hemm tnejn indaqs, tittella’ l-polza fost ilparte/ipanti kollha li jkunu ;abu t-twe;iba korretta; jekk ma jkunx /ar min ;ie quddiem nett, f’dak il-ka] il-persuna bl-aktar kelmiet korretti tkun dikjarata rebbie[a. G[al aktar tag[rif dwar il-kompetizzjoni, kif ukoll dwar l-offerti ta’ ROCS fuq vja;;i lejn [afna mill-aktar destinazzjonijiet e//itanti taddinja, /empel 20151515 jew ]ur il-websajt www.rocsgrp.com.

Vja;; mu]ikali mill-1938 fit-Teatru Manoel It-Tlieta 12 ta’ Novembru fit-8 p.m. it-Teatru Manoel jippre]enta Het Collectief f’kun/ert ta’ mu]ika moderna u kontemporanja mill-1938 s’issa. Het Collectief huma ensemble b’fama internazzjonali g[all-interpretazzjonijiet tag[hom talmu]ika tas-seklu g[oxrin. G[all-kun/ert f’Malta l-ensemble, minn Brussell, g[a]lu ]ew; xog[lijiet mir-repertorju tag[hom: Contrasts ta’ Bartók, u Quartet for the End of Time ta’ Messiaen. Ma dawn ix-xog[lijiet ]diedu ‘PAN the Goat-God’ tal-kompo]itur Malti Ruben Zahra. Il-kompo]itur Ungaru Béla Bartók kiteb ‘Contrasts’ g[al kun/ert li tella’ mal-ikbar ]ew;t i[bieb tieg[u: il kompatrijott u vjolinista Joseph Szigeti u l-klarinettist Amerikan Benny Goodman. Il-programm ikompli bi ‘Quartet for the End of

Time’ tal-kompo]itur Olivier Messiaen (19081992) li kitibha fl-1941 meta kien pri;unier talgwerra fil-kamp Stalag IV fis-Silesia. F’dan ixxog[ol hu juri l-fidi kattolika tieg[u. Flimkien mal-mu]ika Fran/i]a ta’ Bartok u lmu]ika Ungeri]a ta’ Messiaen, Het Collectief qed i]idu ‘PAN the Goat-God’ tal-kompo]itur Malti Ruben Zahra, xog[ol f’erba’ movimenti mmexxi minn ritmi kumplessi u melodiji varjati. Het Collectief bdew fl-1998 fimBrussell u s’issa taw kun/erti f’diversi pajji]i. Qabel il-kun/ert hemm talk fis-7.15 p.m. fuq il-mu]ika, il-kompo]ituri u Het Collectief. Hemm skond ta’ 50% g[al studenti, dawk ta[t 25 u kartanzjan. Tfal tal-età tal-iskejjel primarja jid[lu b’xejn. Biljetti minn www.teatrumanoel.com.mt, bookings@teatrumanoel.com.mt jew 21246389.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Kotba

Tlettax-il novella minn Victor Fenech

Sentejn wara l-ewwel rumanz tieg[u Ix-Xitwa ta’ wara s-Sjuf, rebbie[ talPremju Letterarju 2011, Victor Fenech issa [are; it-tieni ktieb tieg[u fil-qasam tal-pro]a bl-isem Rakkonti Inkontri, pubblikazzjoni ta’ Horizons. Il-ktieb fih ;abra ta’ tlettax-il novella miktubin fi stadji differenti ta’ [ajtu, g[ad li l-parti l-kbira kitibhom wara dde/i]joni li j[alli l-kitba tal-poe]ija wara [idma li tawlet fuq l-erbg[in sena. F’da[la qasira g[al Rakkonti Inkontri l-awtur isostni li f’]g[o]itu kienet innovella li, anki qabel il-poe]ija, ;ibditu g[all-kitba letterarja. G[aldaqstant ilkitba ta’ Fenech hi mag[;una fit-tul u hi fu]joni ta’ dawn i]-]ew; ;eneri letterarji. L-istorja ewlenija tas-sezzjoni Rakkonti, kif ukoll l-itwal wa[da, hi ‘Id-Dar tal-Birgu’ fejn permezz ta’ ta[lita ta’ karattri li g[exu f’din id-dar pjuttost makabra#misterju]a, l-awtur jibni g[add ta’ ;rajjiet mifruxin matul erba’ sekli ta’ taqlib, perjodu li fih lawtur i[addan ukoll episodji differenti mill-istorja ta’ Malta.

I]-]ew; novelli l-o[ra jitkellmu fuq temi g[al kollox differenti: ‘Is-Si;ra Tag[na’ dwar ossessjoni ta’ bniedem li jiddefendi akkost ta’ kollox ir-‘roqg[a’ tieg[u f’dinja mi]g[uda parassiti; u nnovella “Korrida” dwar l-ispettaklu kiefer u passjonali tat-toru, tema ;dida fil-letteratura Maltija. Is-sezzjoni Inkontri tinkludi g[axar stejjer qosra li l-awtur isej[ilhom ‘kwadri mill-[ajja’ u li jduru ma’ varjetà ta’ temi, b[all-im[abba, il-politika, ir-reli;jon, is-solitudni, l-eroti]mu, jar;a’ l-ambjent, kif ukoll it-tiftixa perennja g[al skop il-[ajja u lilhinn minnha – riflessjonijiet li jorbtu tematikament mar-rumanz ta’ qabilhom. L-awtur isostni li n-novella m’g[andhiex biss tg[id storja imma anki tifli l-problemi e]istenzjali ta’ [ajjitna, inklu] l-idjosinkraziji partikulari ta’ pajji]na. G[aldaqstant f’din il-;abra Victor Fenech g[al darba o[ra jidher jg[arrex attitudnijiet so/jali u kuxjenzjali li flimkien jitfg[u lenti fuq it-tra;ikummiedja li tinsab fina lkoll.

L-istejjer tan-Nanna Vanna Fl-okka]joni tal-Festival tal-Ktieb 2013, Pubblikazzjoni Preca tal-Blata lBajda g[adhom kemm ippubblikaw ktieb ;did ta’ Carmel G. Cauchi blisem L-Istejjer tan-Nanna Vanna. Il-ktieb ji;bor fih 20 storja qasira g[at-tfal ta’ bejn il-[ames u l-g[axar snin. Kull storja ;;ib mag[ha stampa attraenti bil-kulur, xog[ol tal-artist Frank Schembri. L-istil [afif u mexxej ta’ Cauchi jag[mel il-ktieb a//essibbli g[al tfal ta’ din l-età, u l-istampi sbie[ ta’ Schembri ]gur li jqajmu l-interess talqarrejja ]g[ar. Tfal /kejknin li g[adhom ma jafux jaqraw jie[du gost jiflu l-istampi u jisimg[u xi adult jaqralhom l-istejjer. Din il-prattika g[andha tqajjem l-interess fil-qari sa minn età ]g[ira. G[alliema u katekisti jistg[u jag[mlu u]u minn dawn l-istejjer fil-klassijiet tag[hom kemm g[all-gost tat-tfal kif ukoll b[ala spunt g[al diskussjoni fuq livell [afif u sempli/i

L-Istejjer tan-Nanna Vanna hu mifrux fuq 96 pa;na u qieg[ed jinbieg[ g[all-prezz ta’ 4 ewro l-kopja minn Librerija Preca tal-Blata l-Bajda u minn [wienet o[ra ewlenin.

Ktieb ;did dwar il-Qar/illa

Il-ktieb ta’ Conrad Fenech fuq ilqar/illa (il-kuntratt ta’ ]mien ilKarnival, mag[ruf b[ala ]-}wie; la Maltija) ikompli jibni fuq l-istudji ta’ :u]è Cassar Pullicino u :or; Mifsud Chircop. Ix-xog[ol ta’ Fenech mhux biss jipprovdina bit-test s[i[ tal-qar/illa ta’ Dun Feli/ Demarco, miktuba fl-1760, imma jiddeskrivi wkoll il-[ajja ta’ dan l-awtur mhux mag[ruf wisq. B’din il-pubblikazzjoni dDipartiment tal-Malti (Università) qed jag[ti sehmu biex fil-Karnival ner;g[u nqajmu l-qar/illa, attività essenzjalment letterarja li t-test tag[ha kien jinkiteb mill-;did kull sena. Il-programm tat-tnedija jag[laq blintervent artistiku ta’ Trevor }ahra, g[ax il-pubblikaturi j[ossu li l-a[jar mod kif jitfakkar il-;enju artistiku ta’ Dun Feli/ huwa billi tkun irre/jata lqar/illa mill-;did fi pre]entazzjoni kontemporanja. Il-ktieb, kollu bil-kulur, jiswa 15-il ewro.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Lokali

Nenu jni]]el g[all-a[[ar darba x-shutter tal-[anut tieg[u disa’ snin ilu

L-a[[ar tislima lil ra;el ‘tad-deheb’ Nenu Micallef fil-laqg[a li kellu ma’ Simon Busuttil f’:unju li g[adda

Joe Cassar joe.cassar@media.link.com.mt

Ma nafux personalment. Imma /ert li m’iniex ni]balja li nag[ti dan it-titlu lil din il-kitba qasira tieg[i b’tislima lil Carmelo Micallef, mag[ruf b[ala Nenu, li nhar il-{amis li g[adda [alla din id-dinja biex mar jistrie[ f’wa[da a[jar. Il-knisja kolle;;jata ta’ San Pawl, ippakkjata bin-nies nhar il-:img[a li g[adda biex jag[tuh l-a[[ar tislima filquddiesa funebri, tixhed dan ukoll. G[ax Nenu, kif jafu kul[add il-Belt, kien ra;el twajjeb, missier e]emplari ta’ familja kbira li kienet l-g[o]]a tieg[u.

Hekk kif il-{amis filg[odu ibnu Mario tani l-a[bar tal-mewt tieg[u, [siebi mar fil-pront f’intervista li l-kollega tieg[i Doris Azzopardi kienet g[amlitlu proprju g[al din il-gazzetta. Ftakart anki r-ra;uni g[aliex konna intervistajnieh. F’dawk il-jiem Nenu kien se jag[laq il-[anut tieg[u talmer/a bl-isem Paris Store. Ma kinetx xi [a;a komuni. G[ax dan il-[anut fi Strada San Paolo kien ilu miftu[ 100 sena. Li minnhom Nenu qeda l-klijenti Beltin minn wara l-bank tal-[anut g[al 70 sena s[a[. Fittixtha l-intervista u [adt gost ner;a’ naqraha. L-ewwel [a;a li nnutajt kien li din l-intervista ma’ Nenu kienet pubblikata f’il-mument proprju tas-7 ta’ Novembru tal-2004, disa’

B[ala parti mill-Programm tal-Ilma tal-HSBC, WaterAid se jipprovdu a//ess g[al ilma nadif lil 1.1 miljun persuna u sanità a[jar lil 1.9 miljun persuna matul [ames snin. Ritratt> Andrew Esiebo

Impjegati tal-HSBC j]uru pro;etti tal-WaterAid fil-Gana

Grupp ta’ sitt voluntiera tal-HSBC Malta marru fuq missjoni j]uru pro;etti fil-Gana fejn WaterAid, b[ala parti mill-Programm tal-Ilma talHSBC, qed ta[dem biex ittejjeb la//ess g[al ilma nadif, is-sanità u li;ene. B[ala organizzazzjoni internazzjonali mhux tal-Gvern (NGO), WaterAid ta[dem ma’ komunitajiet fqar madwar id-dinja biex tipprovdi soluzzjonijiet fit-tul dwar l-ilma u ssanità. Matul i]-]jara ta’ ;img[a, it-tim talHSBC se jivvja;;a lejn distretti firre;juni tal-Lvant u it-Tramuntana ta’ fuq tal-Gana. Huma se j]uru pro;etti tal-WaterAid aktar stabbiliti biex jaraw d-differenza li a//ess g[al ilma nadif, sanità u i;ene di;à g[amlu g[all-indi-

vidwi, il-komunitajiet u l-ekonomiji lokali. B[ala parti mill-[idma tag[ha, WaterAid qed timmira li tipprovdi ilma nadif lil 120,000 persuna u sanità lil 80,000 persuna fil-Gana. Il-Kap E]ekuttiv tal-HSBC Malta Mark Watkinson qal li t-tim tal-HSBC hu element importanti tal-inizjattivi tas-sostenibbiltà tal-HSBC g[ax joffri opportunitajiet g[all-impjegati biex jipparte/ipaw u jaraw il-frott taxxog[ol tag[hom.” Il-grupp tar-rappre]entanti tal-HSBC se jkun immexxi mid-Deputat Kap Uffi/jal tar-Riskju Stephen Pandolfino, u se jinkludi l-impjegati tal-HSBC Malta Edward Cachia, Graziella Grech Borg, Paul Curmi, Raymond Cassar u Samantha Hollyoak.

snin bl-e]att qabel mewtu. Fil-kummenti tieg[u t[oss il;enwinità, is-simpatija, l-onestà u l;enero]ità ta’ dan ir-ra;el. Valuri li, kuntrarju g[all-prodotti li Nenu bieg[ g[al snin twal, ma jistg[ux jinti]nu u lanqas jitkejlu. Nenu kellu f’qalbu l-[anut tieg[u. Mhux g[ax rabat qalbu ma’ affarijiet materjali, imma g[ax kien permezz ta’ dan il-[anut li sab il-ma[buba tieg[u. U kien permezz ta’ dan il-[anut li rabba familja ta’ tmien ulied, familja ta’ atturi u sportivi, persuni li [afna mit-talent tag[hom jafuh lilu. Ftit xhur ilu, fl-okka]joni ta’ Jum ilMissier, Nenu ;ie fid-Dar ?entrali talPartit Nazzjonalista f’Tal-Pietà u ltaqa’ mal-Kap tal-Partit Simon Busuttil.

Meta kien mistoqsi mill-;urnalist pre]enti xi jfisser g[alih Jum ilMissier, Nenu wie;eb b’kelma wa[da biss: “deheb”. Meta l-istess ;urnalist staqsieh g[aliex kien u]a din il-kelma, wie;bu: “g[ax it-tfal jag[tu l-fer[ filqalb u nie[u gost inqatta’ din il-;urnata mal-familja. In[obbhom mhux biss g[ax huma demmi imma g[ax juru rispett kbir lejja.” Illum it-tfal u t-tfal tat-tfal, flimkien mal-bosta klijenti tal-[anut tal-mer/a fi Strada San Paolo, i[ossu n-nuqqas ta’ Nenu. U mhux se jinsewh malajr. Il-[ajja tibqa’ g[addejja, vera, imma jkollha tg[addi b’ra;el inqas li forsi ma fadalx [afna b[alu. G[ax Nenu ma kienx ra;el komuni. Nenu kien tabil[aqq ra;el ‘tad-deheb’.

Dettall mis-sala l-;dida ‘The Diamond’ f’{al Qormi

Catermax g[at-tie; tieg[ek

Catermax hi kumpanija tal-catering li stabbilixxiet ru[ha b[ala wa[da millaktar kumpaniji presti;ju]i f’dan issettur. Il-kwalità tal-ikel u l-pre]entazzjoni huma fost l-aktar fatturi importanti g[al dan it-tip ta’ prodott li, flimkien mas-servizz, jag[mlu d-differenza kollha meta ti;i biex tag[]el caterer minn ie[or. Catermax tipprovdi wkoll g[a]la kbira ta’ swali u postijiet fejn wie[ed jista’ jorganizza t-tie;, jew xi avvenimenti o[ra li jkun qed jipprepara biex jistma lill-mistiedna tieg[u. Fost dawn insibu Castello Zamitello fl-Im;arr, ilCasinò Maltese, mag[ruf ukoll b[ala lKa]in Malti, u Casa Pereira fil-Belt Valletta, il-Maxtura f’Ghawdex, il;onna tal-Alpha f’{’Attard, u dan la[[ar kellna ]ieda o[ra, sala mill-isba[ jisimha The Diamond, li tinsab filLandmark, {al Qormi. The Diamond hi post mill-isba[ fejn

wie[ed jista’ jorganizza l-avveniment tieg[u. Id-dekor ta’ din is-sala jesprimi l-valur tad-djamant, ta’ presti;ju i]da mhux ese;erat fil-pre]entazzjoni. Catermax huma pre]enti waqt l-MFCC Weddings Exhibition u se jkunu qed jesebixxu bosta menus ;odda u uni/i li int tista’ tag[]el g[at-tie; tieg[ek. Min i[alli kapparra waqt il-fiera se jing[ata rigal mill-isba[ minnufih. Ma’ dan ir-rigal se jkollu wkoll il-possibbiltà li jirba[ wie[ed minn tliet premjijiet sbie[ li jittellg[u minn fost dawk li jibbukkjaw it-tie; ma’ Catermax. Il-premjijiet huma tie; ta’ valur ta’ 10,000 ewro; tie; ta’ valur ta’ 8,000 ewro; u l-a[[ar premju, sala jew venue g[at-tie;. Dawn il-premjijiet jittellg[u fost dawk li jibbukkjaw sa Di/embru ta’ din is-sena. L-unika [a;a li jonqos hi li ]]ur lMFCC Weddings Exhibition, illum il{add bejn is-2.30 p.m. u d-9.30 p.m.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Arti

IL-FORZA TAN-NATURA

Dag[jsa fid-Dwejra, 55,0 x 29.0cm

Il-Kappella ta’ Santa Marija Maddalena, {ad-Dingli, 22.5 x 42.0cm

Wirja minn John Hudson fil-Lukanda Cavalieri, San :iljan EV Borg

‘Il-Forza tan-Natura’ hi kollezzjoni ta’ 38 akkwarell, xog[ol John Hudson, wirja pre]entata fil-Lukanda Cavalieri, San :iljan. Il-President Emeritu Ugo Mifsud Bonnici inawgura dan l-avveniment il-{amis 24 ta’ Ottubru u l-wirja tibqa’ miftuha g[all-pubbliku sal-21 ta’ Novembru. Il-wirja hi l-espressjoni personali tal-artist kif jara l-pajsa;; lokali Malti u G[awdxi, interpretat intellettwalment. Bl-espressjoni tieg[u John Hudson juri ;ibda kbira lejn il-pajsa;; lokali, kwa]i ossessjonat li jesprimi burdata u atmosfera tal-post, sens grafiku akut g[ax il-linja tiddomina u x-xog[ol hu monokromatiku u juri x-xewqa li jo[loq l-essenza tar-realtà jew tan-natura. Hi espressjoni profonda, intensa, spontanja, sempli/i u diretta li to[ro; qawwija mill-qalb u mo[[ l-artist. John ja[fen l-ispirtu u ru[ l-post jew l-ambjent trattat qisu biex jippre]ervah fi flixkun, biex jirrendih permanenti, biex jonfo[ fih sens ta’ infinità u eternità. Kon/i] u ekonomiku, il-pajsa;;i tieg[u huma l-ossessjoni ta’ disinjatur kwalifikat mibdul f’arkitett g[aliex jibdilhom f’kompo]izzjoni strutturata, mibnija b’saffi b[alma l-vulkan iqieg[ed il-lava. In/i]i b’linja soda u kontinwa u jg[umu fl-ilwien kontrollati b’ta[lita ta’ fluwidu ]ejtni biex jikseb tessitura partikulari qisa mitbug[a. Il-kulur dejjem ekonomiku u monokromatiku jvarja minn okri sofor, oran;jo u kannella skur li i]jed jintu]a b[ala kjaroskur biex jo[loq dawl u dlam. Il-linja tiddomina g[ax l-arti tieg[u hi purament grafika. G[alkemm ix-xog[ol huwa mentali u intellettwali, hu appassjonat g[ax qatt ma jwarrab kompletament mir-realtà fi]ika u figurattiva senswali u tan;ibbli dominata b’perspettiva in/i]a li tissu;;erixxi spazju, distanza u fond. L-artist g[andu ;ibda g[all-blat u lformazzjoni f’saffi ta’ materjal jew depo]iti sedimentarji mqieg[da mixxmajjar. Huwa j[obb l-art [anina bi skop li j[affer fil-fond fil-materja biex jiskopri l-misteru, il-ma;ija u l-enigma tal-vja;; tal-[ajja billi jaqra l-fossili, lelementi primittivi, il-mod kif in-natura sawret l-art bis-s[ana, pressjoni u stress. L-irdumijiet kif jesprimihom l-artist jitkellmu b’mod elokwenti dwar

pa/enzja u perseveranza, dwar re]istenza sostnuta kontra l-elementi bi sfida g[a]-]mien u spazju, kontinwament jinbidlu i]da stati/i u godlija. L-artist jin/idi l-karattru iebes tag[hom. Il-kuntrast bejn l-art, is-sema u lba[ar hu totali, drammatiku u definit. Ilblat hu iebes waqt li l-ba[ar hu likwidu, is-s[ab artab u s-sema profonda. Ilmonumentalità tal-irdum u l-infinità talispazju huma biss mezz u mhux g[an fihom infushom biex l-artist jesprimi solitudni, silenzju, pa/i u serenità. Hu jevoka id-dwal li jg[ama u jg[ammex, li jippenetra fl-isqaqien tal-Imdina u jo[loq se[er li ]-]mien u l-g[erf biss jistg[u jispiraw fil-bniedem. Kultant jo[loq /par li jissu;;erixxi dwal mitigat qabel xi n]ul jew tlug[ ixxemx li jimla l-qalb b’/erta melankonija sentimentali jew dawl bati li jisparixxi b[al qisu meta nitfu swi// u wara taqa’ dalma b[al kutra li tkeffen l-art. L-artist hu ispirat mill-maltemp, mixxita qawwija, mill-mew; li jibla’ l-art, mill-ilma kalm b’riflessi isba[ millveru, minn si;ar solitarji, dg[ajjes sempli/i, minn silwett, minn irkejjen partikulari u xeni idilli/i li jevokaw spirti jew i[irsa. L-artist jimpurtah dwar valuri emottivi u sentimentali. Ispirat minn g[erf ilbniedem u g[alhekk jissintetizza u jimmira g[all-essenza fil-[ajja u r-realtà. I[oss li l-essenza hi i]jed importanti mid-dettall. B’riflessjoni u kontemplazzjoni, b’poteri alkimi/i hu jittrasforma r-realtà f’sentiment, emozzjonijiet u ideat. Hu jfittex l-essenzjal u jevoka s-serenità u ttrankwillità waqt li fl-istess sforz jammira u jispira ru[u mill-forza dominanti tan-natura, mill-elementi, mill-i[irsa li ji;ru u jittajru fuq din l-art [elwa. John jirridu/i n-natura fl-essenza tag[ha.

}ahar fir-Rebbieg[a, Chadwick Lakes, 29.7 x 35.2

John Hudson hu ‘designer’ kwalifikat b’interess dejjiemi fl-arti, l-arkitettura, il-pajsa;;. Hu artist immaginattiv bl-akwarell, bi stil personali uniku karaterizzat bl-ilwien tal-art [anina: okri. Oran;jo u kannella u]ati f’sens monokromu biex jo[loq kjaroskur. Hu ba]at f’Liverpool, l-Ingilterra, u inizjalment kien jg[ix fl-Istati Untiti u l-Bel;ju u qatta’ perjodi twal f’Malta jistudja l-pajsa;; li pprovdielu ispirazzjoni u entu]ja]mu g[ax-xog[ol tieg[u ori;inali, drammatiku u qawwi fit-tessitura. John se jkun qed juri larti tieg[u wkoll fir-Restaurant Serracino, {’Attard (25 Nov.–23 April 2014), u fis-So/jeta tal-Arti, il-Belt Valletta (25 April – 15 Mejju 2014).

Marsaskala, 29.5 x 36.0cm

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Media

Albert Spiteri

af.spiteri@gmail.com Il-balzmu li tnissel il-[lewwa

Ir-ritratt li x’aktarx laqat l-aktar u li litteralment ;era madwar id-dinja f’g[eluq il-;img[a li g[addiet kien tal-Papa Fran;isku jg[annaq ra;el milqut min-newrofibromatosi. Ir-ras img[addsa f’[o;or dan ir-ra;el liebes l-abjad, li jirrappre]enta lu;ig[ u t-tbatijiet li hawn tant numeru]i fid-dinja, is-solliev, u forsi wkoll is-sens ta’ mist[ija ta’ persuna li taf li qatt f’[ajjitha ma tista’ tidher kif jidher [addie[or – umiljazzjoni u we;g[a kbira fiha nnifisha. In-newrofibromatosi hi kundizzjoni li tippermetti l-i]vilupp ta’ numru ta’ fibromi fil-;ilda madwar il-;isem. Dawn it-tumuri jikbru u jinxterdu bi]-]mien u jikka;unaw ittelf tad-dawl u tas-smig[, linkapa/ità li wie[ed i]omm il-bilan/ fuq saqajh, li allura tikka;una diffikultà fil-mixi, li wkoll tista’ tirri]ulta f’binja sfurmata tal-g[adam u tal-ispina dorsali. Dan imbag[ad jista’ jwassal g[all-kan/er. Christiane Amanpour, li jiena ma niqafx insegwiha, il-{amis ippre]entat [abib antik tal-Papa, Abraham Skorka, Rabbi li ilu jafu g[al dawn l-a[[ar [mistax-il sena. “Dan il-Papa,” jg[idilha r-Rabbi, “jg[ix bi [siebu fis-sema u b’saqajh mal-art.” U jekk hemm kuntrast malprede/essur tieg[u, hu li Benedittu kien “jg[ix fis-sema biss”.

L-isem li jnissel il-pa/i Il-Papa Bergoglio u r-Rabbi Skorka

saru jafu lil xulxin tant snin ilu meta huma t-tnejn – il-wie[ed il-Kardinal ta’ Buenos Aires u l-ie[or Rabbi mag[ruf fl-Ar;entina – bdew konver]azzjoni fuq il-futbol li qarrbithom lejn xulxin hekk li t-ta[dit bejniethom ma waqafx u kiber f’argumenti teolo;i/i. U rri]ultat illum hu ktieb miktub minnhom it-tnejn – On Heaven and Earth. “Mi/-/ajt ta’ bejnietna,” jg[id irRabbi Ar;entin lil Amanpour, “jiena g[araft li hu kien qed jibg[atli messa;;. U fta[t qalbi g[alih.” Ma kienx g[alxejn li l-Papa g[a]el lisem Fran;isku. Bih hu qed jippre]enta figura umli mbieg[da mill-pompa ]ejda. Fran;isku, tg[idilna l-pre]entatri/i, ried sa mill-ewwel ;urnata tieg[u b[ala l-Isqof ta’ Ruma jag[tina papat differenti minn ta’ qablu. Fil-ktieb jissemma l-argument ta//elibat, li Abraham Skorka jg[id li lKardinal Bergoglio dejjem qies b[ala att ta’ dixxiplina aktar milli ta’ fidi. “Darba wa[da qalli, ara, din hi tradizzjoni li qed ting[adda lilna, imma ma hix domma. U g[aliex hi biss tradizzjoni, jiena ma narax g[ala ma tinbidilx fil-futur.” U jkompli jg[id ir-Rabbi, “Dan ilbniedem i]omm dejjem mo[[ miftu[ biex jista’ jag[mel anali]i korretta talaffarijiet. Hu ma jqis qatt [a;a b[ala Tal-Addolorata Ix-xa[ar ta’ Novembru g[al [afna

Cyberspace

Salvu Felice Pace sfelicep@go.net.mt

Kummenti dwar websajts li ]ort

Maltin u G[awdxin ifisser ]jara jew ]jajjar f’xi /imiterju fejn hemm midfuna xi ma[bubin tag[hom. F’Malta g[andna /imiterju li hu xog[ol arkitettoniku brillanti. Il-websajt www.victorianweb.org#art#architecture#galizia#5.html g[andha tag[rif dwar i/-?imiterju ta’ Santa Marija Addolorata . Mibni bejn is-snin 1862 u 1869 fi stil neo-gotiku mill-Perit Emanuel Galizia, dan kien u g[adu lakbar kapulavur ta’ dan l-arkitett. Fis-sit issibu diversi ritratti li juru ssbu[ija tal-binja tal-kappella, il-binja tal-entratura b’parapett imdawwar bil-balavostri, it-torri b’sit na[at tassew uniku u l-arkati fid-da[la prin/ipali ta/-/imiterju. Galizia kien tassew perit b’vi]joni. Fi gzira fejn il-barrokk kien jiddomina l-arkitettura, Galizia ffoka fuq inneo-gotiku mhux biss bil-bini ta’ /imiterju tal-Addolorata, i]da wkoll bil-bini tal-knisja ori;inali talKarmnu fil-Balluta u dik talMadonna ta’ Lourdes li tiddomina lport tal-Im;arr f’G[awdex. Xog[ol ie[or ta’ Galizia hu /-/imiterju tatTorok.

Idejn dan ir-ra;el huma l-im[abba li hemm f’kull wie[ed minna

mag[luqa u li ma tistax tkun diskussa. Hekk iqis l-omosesswalità u l-abort.” Irkejjen mudlama g[all-Knisja^ Christiane Amanpour tag[mel referenza g[al fattur importanti fir-relazzjonijiet bejn i]-]ew; reli;jonijiet li g[en biex da[[al sens ta’ xetti/i]mu mqanqal mill-mistoqsija li jqieg[du lLhud dwar x’sehem seta’ kellu l-Papa Piju XII tul it-Tieni Gwerra Dinjija filkwistjoni tag[hom man-Nazisti.

Element ming[ajr dubju importanti li jo[ro; minn dan il-ktieb ma[ru; minn dawn i]-]ew;t i[bieb hu dwar l-arkivji tal-Vatikan; Bergoglio jag[ti indikazzjoni /ara li hu favur li dawn ikunu miftu[in g[all-pubbliku. “{alli jinfet[u u jitne[[ew iddomandi u d-dubji. Jekk jinstabu xi nuqqasijiet irridu nammettuhom u nistqarru ming[ajr tlaqliq, ‘Iva, ]baljajna.’ Ma g[andniex g[alfejn nib]g[u minn dan; l-iskop tag[na g[andu jkun wie[ed – il-verità.” U r-Rabbi Skorka jemmen li l-Papa Fran;isku ]gur jasal li jag[mel dan li qed jg[id fil-ktieb. Argument ie[or importanti, min[abba li dawn i]-]ew; persuni jori;inaw mill-Amerika Latina, hu sGalizia rnexxielu jirba[ l-ammirazzjoni ta’ persuni awtorevoli kif jixhdu l-kummenti li nkitbu wara mewtu. Dwar Galizia id[lu f’www.victoriaweb.org#art#architecture#galizia#index.html. Din l-Art {elwa Qabel l-a[[ar elezzjoni

kien hemm ]viluppaturi li kienu mwieg[da minn Joseph Muscat li ttali pro;ett jing[ata l-permess meta hu jkun Prim Ministru. Il-mod kif il-MEPA qed tapprova numru ta’ pro;etti qed jikkonferma li wara diversi permessi hemm id mo[bija. Il-pro;ett tal-Mistra Village wera bi/-/ar li dak li kien mhux sewwa qabel l-elezzjoni sar a//ettabli wara. L-g[aqda nazzjonali Din lArt {elwa [ar;et stqarrija interessanti dwar dan il-pro;ett li juri ddupli/ità tal-politika ambjentali ta’ dan il-Gvern. Mela fl-2008 Transport Malta kellha o;;ezzjoni g[a]-]ieda fit-traffiku li dan ilpro;ett kien se jo[loq fiz-zona relevanti, i]da fl-2013 meta l-problemi tat-traffiku di;à kibru [afna aktar, issa tg[id li m’g[andha ebda o;;ezzjoni. Issa nifhmu sewwa g[ala /erti persuni ng[ataw il-kari-

snin tad-dittatorjat militari f’pajji]hom. Bergoglio jikkompara l-Knisja flAr;entina ma’ dik ?ilena, li kienet dejjem lesta tieqaf kontra d-dittatura ta’ Augusto Pinochet. Hu fil-fatt jikkritika lill-Ar;entini min[abba li jidher li xi sa/erdoti Kattoli/i kienu pre]enti fejn xi persuni kienu qed ikunu ttorturati. Ir-Rabbi Skorka jg[id li l-Papa Fran;isku jiddomanda jekk hu stess g[amilx bi]]ejjed f’dak i]-]mien biex iwaqqaf it-torturi. “Illum nafu,” jg[id ir-Rabbi, “li hu g[en u salva [afna nies. “Hu bniedem miftu[ g[ad-dibattitu u ]gur li se jittratta argumenti ja[arqu, b[as-sehem tal-mara fil-Knisja. Jekk hemm x’jinbidel, ]gur li l-Papa se jittrattah.” Il-kumment ta’ Amanpour hu li dan il-Papa ;ab wi// ;did g[all-Knisja Kattolika. Ir-Rabbi Skorka jidhirlu li minn meta beda l-papat tieg[u, Fran;isku qed “jid[aq iktar”. “Jiena dejjem niftakru jitbissem u jid[aq, imma issa narah qed i]id. U jid[aq dik id-da[qa kbira, bil-qalb. U g[alfejn? G[aliex hu jaf li jrid jittra]metti dan is-sens ta’ fidu/ja – li ;ej mill-fond ta’ qalbu – dan is-sens ta’ tama. Id-da[qa tieg[u tg[addi dan kollu a[jar.” Kif tg[addi wkoll dan kollu ttg[anniqa li l-Papa jag[mel b’idejh madwar ras ir-ra;el marid fi [danu f’g[eluq l-Udjenza :enerali ta’ nhar lErbg[a fil-Vatikan. U jwaqqafna n[arsu mg[a;;bin, issummati, g[aliex a[na stess li kontinwament ingergru u neqirdu ma nag[rfux kemm hawn b]onnijiet madwarna, u kemm g[ax a[na b’sa[[itna nistg[u nag[tu lener;ija tag[na g[al dawk li jin[ti;uha. * ASTERISKA, g[aliex hawn jitressqu punti lill-qarrejja biex flimkien nag[rfu iktar kemm dak li ji;ri madwarna hu parti s[i[a minn [ajjitna.

gi li ng[ataw wara l-elezzjoni. Strate;ija biex il-weg[di jin]ammu akkost ta’ kollox. Il-websajt www.dinlart[elwa.org fl-ewwel pa;na tfiehem li l-missjoni tag[ha hu li tipprote;i l-patrimonju li writna g[all-;enerazzjonijiet futuri. Fis-sit issib tag[rif dwar l-g[aqda, dwar il-kampanji li torganizza minn ]mien g[all-ie[or, pro;etti, proprjetajiet f’idejha, a[barijiet u pubblikazzjonijiet. Hemm formula fis-sit g[al dawk li jixtiequ jsiru membri ta’ Din l-Art {elwa. Ja[sbuna b/ie/en

Henley and Partners Holdings plc ja[sbu li a[na twelidna lbiera[. Din il-kumpanija li Joseph Muscat qed jafdalha l-g[a]la ta’ /ittadini prospettivi Maltin qabadha paniku wara l-oppo]izzjoni soda li wera lPartit Nazzjonalista g[al din l-iskema degradanti. Qalulna biex inkunu ]guri li l-istudji dwar min se jixtri /-/ittadinanza se jkunu serji [afna. Tant hu hekk li luffi//ju ta’ dawk li se jmexxu dan l-istudju se jkun f’bini differenti minn dak tal-kumpanija. Mela nserr[u rasna!

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Reli;jon

Il-Kelma u l-Knisja

Il-Bibbja hija [a;a wa[da malKnisja. Ma nistg[ux nifirduhom minn xulxin. Il-fidi tal-Knisja tikkonsisti f’li ta//etta l-Kelma ta’ Kristu b’g[ajnejha mag[luqa g[ax il-kelma ta’ Kristu hi lKelma perfetta li nie]la mis-smewwiet. Min jista’ jinterpreta l-Iskrittura b[all-Knisja fuq din l-art? }gur li [add, altru li [add g[ax il-Knisja hi Kristu fuq l-art. G[alhekk l-istudju talKelma ta’ Alla g[andu jie[u sura reli;ju]a u mhux profana. Min jistudja l-Iskrittura m’g[andux ikollu skopijiet personali jew individwali imma

g[andu jfittex li jo[ro; minnha lmessa;; li l-Mulej ried iwassal permezz tal-awtur sagru. G[andu jkun hemm armonija s[i[a u attiva bejn l-Insara madwar id-dinja kollha fil-Knisja. Il-Ma;isteru tal-Knisja biss g[andu l-awtorità li jinterpreta l-Kelma ta’ Alla. Il-Ma;isteru tal-Knisja g[andu ddmir li jag[ti interpretazzjoni awtentika tal-Kelma ta’ Alla sew jekk filforma tag[ha miktuba u sew jekk filforma tat-tradizzjoni g[ax f’idejn ilKnisja kien t[alla dan ix-xog[ol. Lawtorità tag[ha hi l-awtorità mog[tija minn Kristu.

Il-Kelma parti minn [ajjet il-bniedem

A[na nersqu biex naqraw il-Bibbja mid-dinjità ta’ bnedmin li g[andna llibertà u l-[elsien tag[na. G[aliex b[ala bnedmin a[na g[andna l-libertà tag[na li hi tag[na bi dritt. A[na wkoll b[ala bnedmin nistg[u ng[idu li a[na fina nfusna sinjal f’idejn il-Missier, kelma ta’ Alla li tista’ tag[mel il-;id. G[ax Alla [alaqna xbieha tieg[u biex b[alu nag[mlu l-;id fost il-bnedmin [utna. Din hi s-sej[a ta’ kull wie[ed u wa[da minna. A[na wkoll, minbarra li a[na bnedmin, a[na esseri spiritwali u g[alhekk g[andna d-dmir tag[na lejn Alla li jistedinna biex in;ibu ru[na wkoll b[ala [olqien spiritwali tieg[u. A[na g[andna sehem mid-divintà ta’

Alla g[ax a[na bnedmin ma[luqin minnu. Meta naslu biex niffa//jaw wi// imb wi// is-sitwazzjonijiet diversi ta’ [ajjitna, a[na naslu wkoll biex nirriflettu xi ftit fuq il-[ajja tal-Img[allem Divin tag[na. Importanti [afna hi l-meditazzjoni tag[na fuq il-[ajja ta’ :esù g[ax :esù hu l-Alla-Bniedem li jg[allimna kif ng[ixu u li hu ta’ rivelazzjoni g[alina. G[alhekk je[tie; li nirritornaw g[all[ajja tag[na ta’ kuljum b’sinjal ta’ tama u fer[; ng[ixu ta’ Nsara maturi u nkunu xhieda ta’ Kristu f’[ajjitna. Bi Kristu mag[na, il-[ajja g[andha tie[u xejra o[ra!

:esù, il-Kelma ta’ Alla

“Il-Verb kien ma’ Alla u l-Verb kien Alla... il-Kelma saret la[am; u g[ammar fostna” (:w 1; 1, 14). L-azzjonijiet ta’ :esù u d-diskorsi tieg[u kif ukoll l-im;iba tieg[u malbnedmin l-o[ra, il-mirakli tieg[u, ilmod kif kien i;ib ru[u ma’ tant kategoriji differenti ta’ nies, ilkoll juruna li f’dan :esù kien hemm s[i[a l-pre]enza ta’ Alla. Id-Dei Verbum tg[idilna li Alla kien f’:esù Kristu b’mod s[i[ u komplet. Dak li a[na ]gur li ma konniex nistennew li nsibu fi Kristu, kien jinsab tassew fih. G[ax dan ir-ra;el minn Nazareth li da[al fl-istorja talbnedmin huwa l-misteru fih innifsu.

G[alhekk Kristu hu l-Kelma [ajja, ilVerb mag[mul bniedem. Hu l-uman filmilja tieg[u, il-bniedem fil-qofol tieg[u. Kull bniedem ikun bniedem s[i[ kemm-il darba jsib il-qofol tieg[u fi Kristu g[ax fi Kristu l-umanità tinsab fl-aqwa tag[ha. Dan ifisser li l-[ajja ta’ :esù hi [ajja umana g[al kollox g[alkemm fl-istess waqt :esù hu l-Iben ta’ Alla u Alla flistess [in. Kristu hu l-g[aqda talim[abba. Hu l-im[abba fiha nnifisha. :esù hu Alla li jixtieq ikun Missier tag[na lkoll, Missier li j[oss u li j[obb [afna lil uliedu. Alla jrid li a[na wkoll ikollna sehem mid-divintà tieg[u.

{SIEB

X’ta[seb li tkun qed tikseb meta ma terfax salibek^ Xejn aktar [lief li ]]id it-toqol tieg[ek – Sant’Alfons Marija de Liguori

ILLUM IL-{ADD It-32 {add Matul is-Sena

Alla tal-[ajjin

2 Malakija 7:1-2,9-14; Salm 16; 2 Tessalonkin 2: 16-3,5; Luqa 20:27-38 Fr Charles Fenech, OP Il-{sieb

Ninsabu fix-xahar li fih niftakru fl-g[e]ie] tag[na mejtin. Fix-xahar ta’ Novembru bla ma trid t[oss xi ftit niket. Jorbotna ma’ dawk li ma g[adhomx aktar mag[na, li telqu qabilna fil-vja;; tag[hom g[all-eternità. U min jaf kemm-il darba g[addew [sibijiet minn mo[[na ta’ x’se jsir minn din il-[ajja! Hu fatt importanti li [afna drabi nag[mlu enfasi kbira fuq il-kelma MEJTIN. U g[alhekk noqtlu fina, anki mill-aspett psikolo;iku, kull [jiel ta’ tama g[al [ajja o[ra. :esù llum fil-Van;elu jitkellem /ar — A{NA WLIED IL-{AJJA. Alla tag[na mhuwiex Alla tal-mejtin i]da tal-[ajjin: “g[ax g[alih kul[add jg[ix”. U dan hu l-mument li g[alih irridu na[dmu tul [ajjitna kollha. A[na wlied il-[ajja u g[alhekk irridu, minn din il-[ajja stess, nimpenjaw ru[na u nag[mlu l-investimenti tag[na mhux fuq din l-art i]da fis-sema fejn hu pajji]na. Meta jkollna l-fidi tag[na msa[[a kapa/i naslu g[al dawn il-[sibijiet, i]da ming[ajr il-fidi ma naslu mkien. {afna kumplikazzjonijiet u [sibijiet ]ejda fil-[ajja tag[na nag[mluhom g[ax in[addnu lprin/ipju tas-Saddu/ej li ma kinxu jemmnu fil-qawmien u g[alhekk kollox isir kumplikat u jispi//a fixxejn minn dak kollu li ng[addu minnu f’din il-[ajja. Il-Kelma L-Ewwel Qari tal-lum, me[ud mit-Tieni Ktieb tal-Makkabej, insibu

g[all-ewwel darba fit-Testment ilQadim stqarrija ta’ twemmin filqawmien mill-imwiet. Fi ]mien ilpersekuzzjoni ta’ Antijoku, il-qtil ta’ tant Lhud tajba qajjem fost il-poplu t-tama ta’ dan il-qawmien. Is-Salm Responsorjali hu stqarrija li dawk li jibqg[u fil-li;i tal-Mulej meta jqumu jaraw id-dawl tieg[u. Fit-Tieni Qari g[andna silta mitTieni ittra ta’ San Pawl litTessalonkin fejn San Pawl jissokta jitlob g[all-insara tat-Tessalonkin biex ifehimhom li ma jistg[ux jaslu wa[edhom g[as-salvazzjoni i]da jrid ikun hemm l-g[ajnuna ta’ Alla. Fil-Van;elu me[ud minn San Luqa, g[ad-domanda “hemm tassew qawmien mill-imwiet?” insibu li ttwe;iba ta’ :esù mhix wa[da mibnija fuq ix-xjenza i]da fuq il-fidi. Il-{ajja 1. Inti konvint mill-qawmien wara din il-[ajja? 2. Kif qed tg[ix il-fidi tieg[ek issa? 3. Kemm qed tag[mel investimenti fis-sema? 4. Kemm tassew temmen li lmixja tag[na fuq din l-art se titkompla mal-Mulej g[all-eternità? Kemm tassew qed tg[ix il-Kelma ta’ Alla f’dan id-dawl? 5. Alla tieg[ek hu Alla tal-[ajjin jew tal-mejtin? Id-Djalogu Isma’, Mulej il-kaw]a ;usta tieg[i, ilqa’ l-g[ajta tieg[i, ag[ti widen g[al talbi li ;ej minn xofftejn bla qerq.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

{sibijiet

Biex niftiehmu…

L-aqwa u l-iktar iljunfant mag[ruf tad-dinja, u liktar sabi[ u ;entili wkoll, kien jismu Bozo. Kien l-g[axqa tat-tfal. Imma f’daqqa wa[da, [add ma jaf g[aliex, Bozo inbidel. Sar aggressiv ma’ kul[add, anki mat-tfal u mar-ra;el li kien jie[u [siebu. U sidu dde/ieda li joqtlu. Biex ida[[al il-flus [a jixtri ljunfant ;did, sid i/?irku qatag[ha li jbig[ il-biljetti biex jaraw il-mewt tieg[u. Tlieta min-nies kienu jimmiraw bi xkubetta lejn ras l-annimal. Proprju meta kienu waslu biex jisparaw, ra;el qsajjar, b’kappell kannella f’rasu, resaq lejn sid i/-?irku u qallu: “sinjur, m’hemmx g[alfejn toqtlu. Bozo mhux iljunfant [a]in”. Wie;eb is-sinjur: “afli [a]in! je[tie; noqtluh qabel joqtol hu lil xi [add”. “Ag[tini biss ]ew; minuti fil-ga;;a mieg[u, u nurik li mhux [a]in”. U tahomlu. Imma kellu jiffirma karta li /-?irku mhux responsabbli. Da[al [dejn l-iljunfant, u bla ma [allieh jattakkah, beda jkellmu. In-nies pre]enti bdew jisimg[uh. Imma ma bdew jifhmu xejn, g[ax kien qed jitkellem b’lingwa barranija. Liljunfant beda jikkalma u j/aqlaq rasu b’sens ta’ fer[. Imbag[ad qabdu bit-tromba tieg[u g[ollieh bil-mod u re;a’ ni]]lu [elu [elu [dejn il-bieb tal-ga;;a. Kul[add infexx f’applaws kbir [afna. Ir-ra;el [are; mill-ga;;a, u baqa’ sejjer dritt [dejn sid liljunfant u /-?irku. “Qed tara kif Bozo hu iljunfant tajjeb, Sinjur? Problema wa[da kellu. Hu Indjan, u jifhem b’dik illingwa biss. G[alhekk kien frustrat u konfu]. Ried lil min ikellmu bl-Indjan”. Libes il-kappell, u telaq ‘l hemm. Dak ir-ra;el kien jismu Rudyard Kipling (1865-1936), ilfamu] poeta Ingli], li fl-1907 [a l-Premju Nobel talLetteratura. Imma Kippling kien twieled f’Bombay, kapitali Indjana, u g[ex l-ewwel 5 snin fl-Indja.

Dun Pawl Camilleri Opinjonista pauca43@gmail.com

Id-devozzjoni lejn l-erwie[

Mons. Anton Gauci

Darba qrajt li Papa :wanni Pawlu II issu;;erixxa li t-tag[lim tal-Purgatorju ma jindikax ‘post’, imma pjuttost ‘stat ta’ e]istenza’

insabu fix-xahar ta’ Novembru, ix-xahar li a[na nafuh b[ala Ix-Xahar tal-Erwie[. Mhux fil-;ranet tag[na tal-lum ;ie mog[ti dan lisem lix-xahar ta’ Novembru. Hi t-tradizzjoni li wasslithulna b’dan l-isem. It-tradizzjoni ta’ fidi s[i[a f’[ajja o[ra wara din pre]enti. F’dinja li llum saret materjalista bil-kbir, f’dinja li kwa]i tilfet g[alkollox is-sens tad-dnub, bosta, anki kattoli/i, illum jibnu [afna fuq il-[niena ta’ Alla. {a;a tajba, basta jkun hemm fl-istess [in anki fidi fil-:ustizzja Divina. Jekk napplikaw dawn is-sentimenti jew twemmin g[assu;;ett tal-Erwie[ tal-Purgatorju, naraw li bosta u bosta huma dawk [utna l-insara li, irpo]ati appuntu fuq il-[niena infinita ta’ Alla, ja[sbu li, meta jmutu, huma u nieshom u [biebhom imorru dritt igawdu lil Alla. B”dan il-mod, appuntu g[ax jinsew il-:ustizzja ta’ Alla, huma jag[tu ftit jew xejn importanza lill-Purgatorju u lil [afna erwie[ li jmorru hemm. Fir-realtà, f’din il-[ajja, il-bnedmin g[andhom quddiemhom il-possibbiltà ta’ g[a]la. Jistg[u jag[]lu li jkunu ma’ Alla, b[alma jistg[u jag[]lu li jkunu kontra tieg[u. Dan, anki hawn pajji]na, qeg[din sa[ansitra narawh /ar f’xi ;urnali li g[andna f’Malta u G[awdex, ;urnali ta’ kuljum blIngli] li jag[tu kull libertà lil dawk li ma jemmnux b’Alla li juru dan l-istat tal-biki tag[hom fil-bera[. U l-;urnal, bl-isku]a ta’ dik li tissejja[ ‘libertà tal-istampa’, jg[inhom biex, anki bi skandlu g[al [afna mill-poplu tag[na, iperr/u dak li l-Knisja tqis b[ala stat tal-biki! G[a]la Iva, fuq il-ba]i tad-de/i]joni tieg[u favur jew kontra Alla, il-bniedem g[andu quddiemu l-g[a]la li jg[ix ma’ Alla f’beatitudni eterna jew li jibqa’ bog[od mill-pre]enza tieg[u. Imbag[ad, appunta bejn dawn i]-]ew; estremi, biex nitkellem b’dan it-ton, hemm dawk l-erwie[ li la huma maqtug[a minn Alla u lanqas jiddedikaw ru[hom lilu g[alkollox. Iva, hawn tid[ol id-domanda tal-e]istenza tal-Purgatorju. Hu l-istess Appostlu Missierna San Pawl li hawn jg[allimna. Difatti x’kitbilhom lill-insara ta’ Korintu? Qalilhom: “Jekk il-bini li wie[ed ikun bena j]omm s[i[, min jag[mlu jie[u [lasu; jekk il-bini jin[araq, [lasu jintilef, i]da hu jsal-

Illum [afna jinqdew bl-Ingli]. Imma hawn miljuni kbar li jekk ma tkellimhomx bil-lingwa tag[hom, ma jifhmukx. Din tidher ovvja, imma mhijiex. M’ilux qrajt ktieb meravilju]; jismu The 5 Love Languages, miktub minn Gary Chapman. Nissu;;erixxi li jinkiseb u jinqara minn kul[add, spe/jalment mill-mi]]ew;in. }gur li jag[mel [afna ;id lil kul[add. – Hu jg[id li l-im[abba tista’ ti;i espressa b’5 lingwi: Words of Affirmation, Quality Time, Receiving Gifts, Acts of Service, Physical Touch. Kul[add ikollu l-lingwa ewlenija tieg[u. Importanti li kul[add jiskopri l-lingwa tieg[u u llingwa tar-ra;el#mara tieg[u. Inkella nitkellmu iva, imma niftiehmu le. U jekk ma nkunux qed niftiehmu, inkunu qed ni]vojtaw “it-tank tal-im[abba ta’ xulxin”. – Ag[mel Google Search fuq The Love Languages. Ag[fas Assessments, imbag[ad ag[fas fuq il-kategorija tieg[ek (Wives, Husbands, Singles e//.). Imbag[ad ag[mel il-kwizz li jissu;;erilek, biex issib il-Love Language Profile tieg[ek. Fl-a[[ar jag[tik il-marki, u ssir taf il-Love Language tieg[ek. Jekk int mi]]ewwe;, u l-kwizz tag[mlu n-na[a l-o[ra wkoll, imbag[ad issiru tafu b’liema lingwa titkellmu. U l-im[abba ssir e[fef.

Mulej, g[allimni n[obb tassew. G[alik fa/li, Mulej, g[ax Int tifhem u titkellem il-lingwi kollha tal-bnedmin. G[alina itqal, Mulej. G[inni nwassal l-im[abba tieg[i b’mod li ti;i mifhuma. G[allimni nifhem il-lingwi ta’ min i[obbni biex jikbru l-ftehim u l-g[aqda.

va, imma jkun g[adda minn ;on-nar” (1 Kor, 3,14-15). Iva, San Pawl qed jg[id dan il-kliem, mhux jien jew xi sa/erdot komuni ie[or! Niftakar li darba qrajt li Papa :wanni Pawlu II issu;;erixxa li t-tag[lim tal-Purgatorju ma jindikax ‘post’, imma pjuttost ‘stat ta’ e]istenza’. Stat li fih l-erwie[ li j[allu din il-[ajja fl-istat tal-grazzja ta’ Alla jsofru g[al xi ]mien peress li jkun g[ad g[andhom b]onn li jitnaddfu mid-dnubiet venjali jew li jpattu kastig temporali g[al dawk id-dnubiet mejta li, rigward il-[tija u l-kastig eterna marbut mag[hom, ikunu di;à qalg[u l-ma[fra. B’rabta ma’ dak li Sidna :esù jg[idilna meta jwissina biex inkunu perfetti b[al Missierna tas-Sema, kull fdal ta’ rbit mal-[a]en irid jitne[[a mir-ru[ u kull imperfezzjoni kkore;uta. Il-Qaddisin u d-Dutturi tal-Knisja jg[idulna li s-sofferenzi tal-erwie[ fil-Purgatorju huma wisq aktar milli a[na nistg[u nimma;inaw, u r-ra;uni ewlenija hi l-firda minn Alla. Xewqa wa[da Fil-Purgatorju l-erwie[ xewqa wa[da g[andhom: dik li jkunu ma’ Alla fil-:enna. In-nuqqas temporanju ta’ sodisfazzjon ta’ din ix-xewqa hu g[al dawn l-erwie[ kaw]a ta’ tbatija l-aktar intensa. Huma jafu li l-firda tag[hom mill-im[abba eterna hi dovuta g[all-[tija tag[hom. U din il-[a;a jifhmuha b’mod li qabel, meta kienu f’din id-dinja, ma kienx possibbli. Huma jifhmu x’fer[ setg[u qeg[din igawdu kieku [arbu d-dnub jew pattew aktar g[alih f’din il-[ajja tal-lum hawn fuq l-art.

Hi g[aldaqstant [a;a ra;onevoli li a[na li g[adna hawn fid-dinja, b’rabta mal-Qaddisin tas-Sema, nag[mlu kull ma nistg[u biex ng[inu lil dawn l-istess [utna u membri tal:isem Mistiku ta’ Kristu. Meta jien ng[in lill-Erwie[ tal-Purgatorju, jiena nkun qieg[ed na[dem biex nippromwovi l-glorja ta’ Alla. G[aliex? G[ax Alla jixtieq jara lil dawk l-istess erwie[ fil:enna: fl-a[[ar mill-a[[ar huma destinati biex jg[ixu mieg[u g[al dejjem. Meta a[na nkunu qeg[din ng[inu lil dawk l-erwie[ bittalb u s-sagrifi//ji tag[na, inkunu qeg[din ng[inu lil Alla nnnifsu biex ida[[alhom fejnu aktar malajr.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Kur]itajiet

RISTORANT LI JIMPJEGA TEWMIN BISS. Ristorant f’Moska fir-Russja qed i[addem tewmin biss fil-post bil-[sieb li ji;bed aktar nies lejn il-post. It-Twin Stars jimpjega tewmin li jintlibsu [wejje; e]att b[al ta’ xulxin li jservi kemm l-ikel u anki x-xorb. Is-sid Alexei Khodorovsky qal li l-idea ;ietu minn film tas-snin 60 fejn tfajla tmur f’dinja o[ra bit-tama li ssib it-tewmija tag[ha. Hu ammetta li l-aktar [a;a li qed isibha diffi/li hi li jsib tewmin bi]]ejjed biex i[addimhom fil-post.

Sej[u l-Pulizija g[ax raw brimba fuq l-im[adda

Il-Pulizija tat-tifi tan-nar ta’ Londra qed jittamaw li fix-xhur li ;ejjin ma jkollhomx sej[iet stupidi g[all-g[ajnuna, b[al dik ta’ brimba fuq im[adda jew squirrel li nqabad wara gwardarobba. Dawn il-Pulizija matul l-a[[ar sena r/evew aktar minn 100 telefonata kull ;img[a li ma kienet xejn ta’ emer;enza u kienet biss [ela ta’ [in g[alihom. Fost l-aktar sej[iet banali li r/evew kien hemm [afna li fihom hemm imda[[la lannimali, fosthom ta’ lpup fil;onna u xi [add li talab tag[rif kif ike//i farfett il-lejl li da[al filk/ina. Anzjana /emplet 999 wara li tefg[et tazza ilma lil ]ew;t iklieb li kienu ji;;ieldu quddiem biebha imma nsiet li fit-tazza kien hemm snienha foloz. Ra;el ie[or /empel g[all-g[ajnuna biex i;ibulu ]arbuna li sabet ru[ha fuq il-bejt. Dave Brown, uffi/jal talPulizija, qal li l-parir tag[hom hu wie[ed sempli/i, jekk mhix emer;enza //empilx 999. “Jekk g[andek xi annimal stramb id-dar i//empilx lilna, /empel lill-RSPCA,” qal.

Mara tg[ix ma’ 50 skunk Deborah Cipriani mal-annimal favorit tag[ha

Mara Amerikana li tg[ix ma’ 50 skunk qalet li dawn huma “annimali sbie[ u [elwin.” Deborah Cipriani, ta’ 55 sena minn North Ridgeville, f’Ohio, tmexxi ?entru li jie[u [sieb dawn l-annimali li huma mag[rufa li jintnu [afna. Hi tg[ix mag[hom f’dar b’[ames kmamar tas-sodda, t[allihom imorru fejn iridu u anki jorqdu fuq is-sodda tag[ha. Il-mara qalet li hemm min ja[seb li

hi [a;a stramba u kerha li b[ala pet ikollha skunk. G[alhekk qalet li meta jsaqsuha g[aliex t[obb l-iskunks, hi ssaqsihom, “Intom g[aliex t[obbu lklieb?” Il-mara tg[id li dawn l-annimali huma ta’ min i[obbhom u mhumiex lannimali li jg[idu li jnittnu kull fejn ikunu. Cipriani, li tg[ix mal-[abib tag[ha Kevin ta’ 51 sena, xtrat l-ewwel skunk tag[ha fl-2000 meta mietet ommha.

Minn dakinhar tant in;ibdet lejhom li ddedikat [ajjitha g[all-kura tag[hom u tqum fl-4.30 a.m. biex titmag[hom u tara li huma kollha tajbin. Darha hi mag[rufa b[ala Skunk Haven u saret mag[rufa mal-Istati Uniti kollha u g[andha [bieb ukoll mill-Ingilterra, Franza u mill-Olanda. F’Settembru Cipriani torganizza Skunk Fest li jattendu g[aliha bosta persuni li g[andhom g[al qalbhom dawn l-annimali.

Ipprova jitla’ ajruplan bi skieken, imqassijiet u lighters

L-o;;etti li nstabu fil-bagalja ta’ passi;;ier

Ra;el minn New York ta’ 29 sena ipprova jitla’ fuq ajruplan meta kellu fil-pussess tieg[u mqassijiet, lighters u o;;etti li bihom seta’ jkun ta’ periklu g[as-sigurtà talpassi;;ieri abbord. Timothy Schiavo kellu bagalja li fiha kien hemm 12-il sikkina, [ames imqassijiet, aktar minn 12-il lighter tal-gass fost o;;etti o[ra ta’ distruzzjoni. Qabel ma tela’ fuq l-ajru-

plan ammetta minn jeddu x’kien qed i;orr u kien arrestat mill-ewwel fl-ajruport JF Kennedy ta’ New York. Ir-ra;el ta’ 29 sena minbarra dawn lo;;etti msemmija kellu wkoll il-[adid li jintlibes fl-idejn g[ad-daqqiet ta’ ponn. Meta mistoqsi kellux xi ra;uni g[aliex kellu tant armi, ir-ra;el wie;eb li j;emma’ sskieken.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Passatemp

Mimdudin> 1. Kull xorta ta’ la[mijiet preservati fil-mel[ (6) 3. Mela sax-xifer (6) 7. Ji;i wi// imb wi// (7) 8. Taqli fih (5) 9. Tliet piedi (5) 10. Qfiltna ;ewwa bix-xorb? (9) 11. T[ossha qalb il-folla (5) 13. Rigal ta’ flus li jing[ata fl-1 ta’ Jannar (6) 15. G[andu l-[ila (6) 17. Wa[da minn dawk li kiteb Esopu (5) 21. Kalendarji (9) 23. Daqqa qawwija (5) 24. Miela[ li ma tni]]lux (5) 25. Jinkitbu dwar [lejjaq tal-ba[ar? (7) 26. Tixg[elhom meta jmur id-dawl (6) 27. {afna b[alu flimkien jag[mlu kaxxa nfernali (6)

Weqfin> 1. Rakkont (6) 2. Tilbisha qabel taqbe] il-ba[ar (5) 3. Bi stonku vojt (5) 4. G[amilt xi [a;a tabil[aqq (7) 5. Hekk hi t-tog[ma ta’ lumija (5) 6. Kattoli/i (6) 7. Itella’ mill-art xi [a;a tqila g[al fuq spalltu (5) 12. u 14. Ma marx skola (6) 14. Ara 12. 15. {mistax-il minuta (6) 16. U ra /int b’xi mod, u lema[ dik li kienet tintlibes mall-qadd? (7) 18. Kunjom kollu fibra? (5) 19. Hekk huma, daqs id-dubbien (5) 20. Xengel (6) 22. G[al ftit, g[al daqsxejn (5) 23. Mitt sena (5)

6 8

Soluzzjoni tat-tisliba li dehret nhar il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Xadini; 3. Niskot; 7. Doloru]; 8. Ru]ar; 9. Rabti; 10. Galantomi; 11. Bajja; 13. Mis[ut; 15. Tromba; 17. Qares; 21. Affidavit; 24. Total; 26. Sapuna; 27. Akku]a. Weqfin> 1. Xandru; 2. Nilwi; 3. Ni]el; 4. Siringi; 5. Drago; 6. Artist; 7. Dabra; 12. Jum; 14. Sur; 15. Tpatti; 16. Bidillu; 18. Evada; 19. Stona; 20. Spon]a; 22. Vampa; 23. Dilek.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

IRBAÓ… voucher ta’ 15-il ewro li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[ tat-Tisliba tal-{add 27 ta’ Ottubru hu: Louis Farrugia, 12, ‘Redentur’, Triq ?ensu Decandia, {al Luqa.

Soluzzjonijiet

■ Liema minn dawn l-erba’ [mir numerati fil-kwadru ta’ ta[t g[andu jkun allokat filkwadru vojt fejn jidher il-punt interrogattiv fil-parti ta’ fuq?

Test lo;iku

Il-[mar bin-Nru. 2. Filparti ta’ fuq, f’kull ringiela ta’ tnejn i]-]ew; [mir huma identi/i g[al xulxin.

■ Illum g[andkom erba’ log[biet Sudoku, il-log[ba affaxxinanti li da[let fil-qlub ta’ dawk kollha li jie[du pja/ir iqattg[u ftit [in jew sig[at i[abblu rashom u jilag[bu bin-numri. I]-]ew; log[biet tan-na[a ta’ fuq huma ta’ livell pjuttost sempli/i, imma t-tnejn l-o[ra huma ta’ livell diffi/li. F’kull log[ba qieg[ed in-numri mill-1 sad-9 f’kull linja orizzontali u vertikali tal-kwadru l-kbir. Kull numru g[andu jidher darba biss f’kull linja u f’kull kwadru ]g[ir ta’ tliet kaxxi bi tlieta.

Sudoku g[al kul[add

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Televi]joni # Radju

NET TELEVISION

................................................................................................................................................................................

IN-NIS:A MALTIJA Fost is-su;;etti li se jkunu ttrattati waqt il-programm tal-lum se jkun hemm dwar kif kienu jixtru l-imqarrun (ritratt fuq) dari, kif kienu jsajruh, kif kienu ja[mu[ u kif kienu jiekluh. Naraw x’element Malti g[andha l-focaccia, mnejn ;ejja l-espressjoni ‘g[andu l-fa[am miblul’ u xi tkun l-g[a]]iela (ritratt xellug). Ma tonqosx il-kompetizzjoni.

TVM ........................

07.00 07.30 08.00 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.30 16.00 16.05 17.10 17.30 18.00 18.10 18.40 19.15 20.00 20.45 23.15 23.30

L-G[odwa t-Tajba Extraordinary Animals Pellikola .EU G[awdex Illum Tuffi[at Migduma Mattia Malta u Lil Hinn Minnha A[barijiet {add G[alik Gadgets A[barijiet The Wedding Battle (r) Minn Malta u lil Hinn Minnha Pellikola A[barijiet Madwarna Venere Mixage A[barijiet X-Factor A[barijiet Malta u Lil Hinn Minnha (r).

TVM ..........2..............

08.30 09.00 09.45 10.30 11.00 11.30 12.00 13.00 14.00 15.15 16.15 17.10 18.00 18.30 19.00 19.30 20.00 20.30

20.40 21.00 23.00 23.15

Extraordinary Animals Quddiesa Kurrenti (r) Madwarna Meander (r) Mattia The Wedding Battle (r) Animal Diaries (r) Luxdesign Bijografiji Mixja ta’ Poplu }afira Tuffi[at Migduma G[awdex Illum .EU MEA Extraordinary Animals A[barijiet g[al Dawk Neqsin mis-Smig[ Madwarna Kontrattakk A[barijiet bl-Ingli] Rajt ma Rajtx.

Illum il-{add 07.00 NET News 08.30 Telebejg[ 11.30 Nis;a Maltija 12.00 Accordo (r) 13.30 Premier (r) 14.00 NET News 14.05 (ikompli) Premier 14:30 Mitqlu Deheb (r) 16.30 Iswed fuq l-Abjad (r) 18.00 NET News 18.05 Flusek (r) 18.40 Wheelspin 19.30 NET News 20.15 G[alik fl-Ewropa 20.30 Déjà Vu 21.30 NET News 21.35 Replay 23.15 NET News

ONE ........................ 08.30 09.30 11.00 12.00 12.30 12.35 13.50 14.30 15.30 17.00 17.30 17.40 19.30 20.15 20.45 21.50 22.50 23.30

Breakfast News Aroma Kitchen (r) Aqrali Storja (r) Popcorn ONE News Dak li Jg[odd (r) Love Birds In D House (r) Saturday Express (r) Teleshopping ONE News L-Argument ONE News Joe’s Kitchen It-Tfal Conquest Pezza Kustjoni ONE News.

Macbeth - Raitre

RAIUNO ........................ 07.00 07.10 09.30 10.00 10.30 10.55 12.00 12.20 13.30 14.00 16.30 16.35 18.50 20.00 20.35 20.40 21.10 23.40 01.10 01.50

Tg1 telegiornale Uno mattina in famiglia Tg 1 LIS Paesi che vai A Sua Immagine Santa Messa Angelus Linea verde Tg 1 Telegiornale L'arena Tg 1 Domenica in L’eredità Tg 1 Rai Sport Tg Affari tuoi Un passo dal cielo 2 Speciale Tg 1 S’è fa notte Cinematografo.

RAIDUE ........................ 06.30 07.00 08.30 09.10 09.50 10.30 11.00 11.15 13.00 13.30 13.45 15.40 17.10 18.10 19.35 20.30 21.00 22.40 01.00 01.20

Real School Cartoons Voyager Factor Ragazzi c’è Voyager A come Avventura Il nostro amico Charly. TGF A come avventura Mezzogiorno in famiglia Tg 2 giorno Tg 2 motori Quelli che aspettano Quelli che... il calcio Stadio Sprint 90˚ minuto Squadra speciale cobra 11. TF Tg 2 notizie NCIS - Unità anticrimine La domenica sportiva Tg 2 Protestantesimo.

RAITRE ........................

07.35 La grande vallata. TF 08.30 Ercole contro i figli del sole. Film ’64 09.55 New York New York. TF 10.45 Telecamere salute 11.10 Tgr Estovest 12.00 Tg 3 12.25 Tgr Mediterraneo 12.55 Radici - L’altra faccia dell’immigrazione 14.00 Tg regione 14.15 Tg 3 14.30 In 1#2 ora 15.05 Kilimangiaro 18.55 Tg 3 19.30 Tg regione 20.00 Blob 20.10 Che tempo che fa 21.30 Speciale Elisir 23.15 Tg 3 23.30 Sostiene Bolliani 00.45 TeleCamere salute.

Veronica Rotin - Io canto - Finale - Canale 5

CANALE ................5........ 08.00 Tg 5 mattina 08.50 Le frontiere dello spirito 10.00 The Chef - Scelgo e creo in cucina. Reality 11.30 Le storie di Melaverde 12.00 Melaverde 13.00 Tg 5 13.40 L’arca di Noè 14.00 Domenica live 18.50 Avanti un altro! 20.00 Tg 5 20.40 Paperissima Sprint 21.10 Io canto - Finale 00.20 Smash 01.20 Tg 5 notte 01.50 Paperissima sprint

RETE ..........4 .............. 06.35 07.50 08.20 09.20 10.00 10.50 13.00 14.00 14.40 14.55

17.05 18.55 19.35 21.30 23.35 23.40 01.50

Tg 4 night news Mediashopping Vita da strega Le storie di viaggio a... Santa Messa Pianeta mare I viaggi di Life Tg 4 Donnavventura Il principe e la ballerina. Film ’57 Sella d’argento. Film ’78 Tg4 Telegiornale Tempesta d’amore. soap Oliver Twist. Film 2005 Cinefestival R4 Gone Baby Gone. Film 2007 Tg4 night news.

ITALIA .............1...........

07.00 I maghi di Waverly. sitcom 07.45 Hannah Montana. sitcom 08.45 Spot - Supercane anticrimine. Film 2001 10.45 Moto/ili]mu. GP comunità Valenciana 15.00 Fuori giri 15.50 Ghostbusters Acchiappafantasmi. Film ’84 17.55 La vita secondo Jim. sitcom 18.30 Studio aperto 19.00 Così fan tutte 2. sitcom 19.35 Tutto l’amore del mondo. Film 2010 21.30 Lucignolo 2.0. attwalità 23.50 Californification. TF 01.00 Sport Mediaset 01.55 Uomini senza donne. Film ’95.

Tutto l’amore del mondo - Italia 1

Il-{add, 10 ta’Novembru, 2013

Televi]joni # Radju

X’tista’ tara llum...

................................................................................................................................................................................ REPLAY (NET Television 21.35) Il-mistednin g[all-programm tal-

lum se jkunu George Galea u Redino Apap, il-Presidenti ta’ Mosta u Qormi rispettivament. Naraw anali]i tal-log[ob ta’ tmiem il-;img[a, b’mod partikulari dawk ta’ Floriana v Qormi, Hibernians v Naxxar u ta’ Mosta v Tarxien. Jippre]entaw Chris Micallef u Sarah Agius (it-tnejn fir-ritratt hawn ta[t). Minbarra l-pre]entaturi, it-tim tal-programm hu mag[mul minn Hugh Caruana, Konrad Sultana, Roderick Vella, Jacob Micallef, Kris Scicluna, Matthew Mamo, George Cassar, Elena Muscat, Beverly Abela u Stephen Chircop.

DÉJÀ VU (NET Television 20.30) Wara li fl-episodju tal-{add li g[adda rajna persuna die[la fbieb sigriet fil0villa li g[adu kif xtara s-Sindku, illum naraw dan il-bieb fejn iwassal. Sadanittant l-iffilmjar tal-film li fih hemm involuti kemm numru ta’ eks studenti kif ukoll Josie, g[addej kif ippjanat. Luke i[ossu di]appuntat g[all-a[[ar u kwa]i kwa]i jag[mel in-nervi anki ma’ Beth, li fil-verità ma jkollhiex x’taqsam mal-g[a]la tal-atturi. I]da kollox jinbidel meta, darba fost l-o[rajn, Luke jir/ievi telefonata mhux mistennija, u bl-g[ajnuna ta’ Celine, tinbet tama ;dida.

Jasal g[eluq snin Amber. Jake xejn ma jkun kuntent. I]da l-i]jed [a;a interessanti li ti;ri f’dik il-;urnata partikulari tkun id-déjà vu li jkollha kuntatt fi]iku ma’ Gene, il-[abiba ta’ Amber. F’liema /irkustanzi jiltaqg[u Josie u Gene? Xi tkun il-vi]joni ta’ Josie? Intant x’qed tag[mel mhux tas-soltu n-nanna ta’ Jacob? Fost l-atturi li jie[du sehem insibu lil Mary Spiteri, Mark Haber, Christine Haber, Francesco Catania, Josephine Zammit Cordina, Jürgen Manicolo, Pauline Spiteri, Bernice Camilleri, Sinclair Mifsud, Michael Tabone, Anna Mercieca, Tony Borg u Kyle Sammut.

... u matul il-;img[a

..............................................................................................................................

Illum fuq Radio 101

...............................................

L-ERBG{A PREMIER (NET Television 20.30)

Hermann Bonaci u Frida Cauchi jlaqqg[una ma’ kantanti u mu]i/isti veterani Maltin. Il-mistieden ta’ din il-;img[a se jkun Jope Mallia (li jidher fin-nofs fir-ritratt bejn il-pre]entaturi). Joe Mallia hu mag[ruf b[ala l-kantant tal-JM Cash Band.

IS-SIBT SIBT IL-FAMILJA (NET Television 13.30)

Programm divertenti mtella’ minn Spiteri Lucas Entertainment u ppre]entat minn Ray Attard u Debbie Scerri. Il-programm ikun fih log[ob, intervista, mu]ika u kant live, sketches komi/i, tag[rif dwar diversi su;;etti inklu]i moda u reli;jon, kif ukoll kompetizzjonijiet g[at-telespettaturi.

Simon Busuttil - Intervista

06.00 Fidi u {ajja - Noel Bartolo 08.30 Mar/i u Bandalori - J. Chetcuti 09.30 Focus 101 11.00 Intervista 12.30 Skor - Sergio Carbonaro 18.30 Slowdown - Mark Garrett 20.30 Allegro Andante - Joe Fenech 22.30 Intervista Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 12.00 u 18.00. A;;ornamenti tal-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00. Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 08.00, 12.00, 18.00. A;;ornamenti tal-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Klassifikati

PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{ JEW KIRI G[adira (Tas-Sellum)

Boathouses kbar (60 pied) u o[rajn ]g[ar quddiem ilba[ar. ?emplu lis-sid 21572062 jew 99497887.

Il-{amrun

GARAXX jew store, 115-il pied tul u 24 pied wisa’, bilbit[a, dawl, ilma u toilet. Bil-permess Class B. ?emplu 77200983.

Santa Venera

Triq il-Parilja, Triq ixXarretta, maisonettes u appartamenti ;odda akbar minn tas-soltu fuq pjanti varjati, fi n[awi prestigju]i. ?emplu lis-sid 21572062 jew 994997887. www.savewayproperties.com

Pastizzerija

G{ALL-bejg[, bix-xog[ol u bil-permess lejn in-na[a ta’ fuq ta’ Malta. ?emplu 79305534.

G{ALL-KIRI {a]-}ebbu; ’il barra minn Triq l-Imdina

GARAXX basement 40 pied x 50 pied, jista’ jintu]a g[al gym, store, uffi//ju e//. ?emplu 79211659.

Santa Venera

GARAXX, Triq Carini, 160 pied fond, 21 pied wisa’, 17-il filata g[oli. ?emplu 79212125 jew 21486750.

tal-art u tal-kmamar talbanju. Tindif u tiswijiet ta’ bjar, tik[il u tibjid, gypsum, xog[ol ta’ alterazzjonijiet fuq l-antik, bdil ta’ soqfa, e//. Servizzi bil-high-up. Xog[ol b’esperjenza kbira. ?emplu 79081719 jew 21433352. www.allclearancemalta.com

Ra;el separat

AVVI}I

Ta’ 53 sena jixtieq jiltaqa’ ma’ mara ta’ bejn il-45 u l-50 sena g[al relazzjoni serja. Ikteb P.O. 287, Media.Link, Triq Herbert Ganado, TalPietà.

G[al kull xog[ol

Tiswijiet fil-pront u fil-post

TA’ madum tal-art u tal-[ajt, qlug[ ta’ kmamar tal-banju, plumbing, kisi tal-;ibs, ]ebg[a u gypsum boards, e//. ?emplu 77433390.

Garage sale

FID-9 u l-10 ta’ Novembru f’19 Triq Reggie Miller, ilG]ira. Affarijiet tad-dar, white goods, g[odda, kompressur, magna tal-injam (Kitty) u aktar. Prezzijiet tajbin [afna. {in. bejn it-8am u s-1pm. ?emplu 79294403.

Privat

LEZZJONIJIET minn gradwata fil-Malti. Gruppi ]g[ar, primarja u sekondarja. Il{amrun. ?emplu 79316521.

Mario Colours

G{AL kull xog[ol ta’ kisi u tibjid, kisi bil-;ibs, kisi birramel u siment, kisi u tibjid fuq il-pont u ]ebg[a, tik[il fuq il-fil, tik[il fuq l-antik, graffiato, silicato, gypsum boards, madum u katusi. ?emplu 99468622. Esperjenza ta’ 16-il sena u stima b’xejn.

Ni]barazzaw – trasport – kull xog[ol

ALL CLEARANCE TRANSPORT innaddfu djar, fabbriki e// minn kull tip ta’ skart anke materjal tal-kostruzzjoni. Innaddfu ;onna. Nag[mlu qlug[ ta’ madum

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour. Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

Toilet seats

NAG{MEL xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bilkururi li jaqblu u kif tixtieqhom inti, g[all-kamra talbanju kompluti bil-fittings. G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053

G{ALL-BEJG{ CDs ori;inali

KAXXA tal-plastik li tikkonsisti fi 12-il CD ori;inali mis-sittinijiet sattmeninijiet li kunkludu lil Helen Shapiro, Bay City Rollers, Rubettes Foundations, Ricky Valens, Mary Hopkins Bachelors, Temptations, Supremes, Herman’s Hermits u o[rajn. Kwazi mitejn diska fuq 12-il CD. € 20 biss. Posta b’xejn. Ideali b[ala rigal g[allMilied. ?emplu 796912325.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Klassifikati DVDs ori;inali

WW2 files & DVD collections: kaxxa ta’ 12-il DVD ori;inali, kollha ssi;illati. €70 (Lm 30) biss. Posta b’xejn. Ideali b[ala rigal g[all-Milied. ?emplu 79691235.

Dg[ajsa

BAVARIA 36, 3 Cabin Sailing Yacht f’kundizzjoni tajba [afna, dejjem tat prestazzjonijiet tajbin, mg[ammra sewwa g[al tba[[ir b’iktar minn qlug[ wie[ed, folding prop u deep lead keel, e//. Prezz €55,000. ?emplu 99882615.

Ftu[ ta’ drena;;

BIL-jet power wash (bil-bowser) Prezz minn €25. ?emplu 99282014.

G[amara antika

TINKLUDI twaletta bil-mera, lavaman, komodina, gradenza bil-mera u wi// tal-ir[am u gwardarobba kbira. Jistg[u jinbieg[u separati. ?emplu 99800607.

:riewi

TAL-German Sheperd ta’ tmien ;img[at, il-;enituri ta’ barra. ?emplu 79491077.

Kotba

G{ALL-bejg[. Kwa]i l-kotba kollha ta’ Anton Grasso li jinkludu Enigma, It-Tifla li G[erqet, is-Se[er ta’ Satana, {rafa Msa[[ra, Jid[aq ilLejl, Dinja Perfetta, u o[rajn. Posta b’xejn. ?emplu 79691235.

Libsa ta’ tie;

:DIDA fjamanta, qatt ma ntu]at, mixtrija ming[and Alamango. Prezz negozjabbli. ?emplu 99200354.

Pushchair

NEONATO Reverso Sport - 3 Wheeler f’kundizzjoni perfetta, kwa]i ;dida. ?emplu 79409398.

Pasturi

TAT-tafal, sett fih 20 pastur, stil antik ta’ ]mien il-MUSEUM. Prezz €20 kull sett. Presepji kull daqs ma[dumin kollha g[erien, prezz jibda minn €20. ?emplu 21495253.

Pakkett pre]entabbli

LI jinkludi ktieb bil-fa//ata iebsa u CD ori;inali. Tista’ tag[]el bejn Elvis Presley, Kenny Rogers, The Crooners (Dean Martin, etc,) u Grand Prix Legends DVD. Jiswew €10. Dawn huma ideali b[ala rigal g[all-Milied. Posta b’xejn. ?emplu 79691235.

Tapit

KULUR cream bil-burdura wine, 90 ins (228cms) x 66 ins (168cms) f’kundizzjoni tajba. Prezz €60. ?emplu 21242180.

Tombla sheets

B’numri kbar u kuluri differenti. Kalendarji kbar tat-2014, 29/m x 42/m. Free delivery g[al G[awdex ukoll. Morru g[and PAWLU BONNICI (bonnici printing press)– 3 Triq Melita, il-Belt Valletta. Kif issibuna – min-na[a talBarrakka ta’ Fuq g[al Triq Sant’Ursula. G[al xog[ol ta’ digital printing u offset, inviti tat-tie;, invoices, posters u brochures bil-kulur e// u xog[ol ta’ embossing. ?emplu 21244627 jew 79373700 jew ibag[tu email fuq pbonnici@bonniciprintingpress.com

AVVI}I SO?JALI ROBERT ARRIGO. Il-{bieb ta’ Robert Arrigo se jorganizzaw Coffee Morning, it-Tlieta, 12 ta’ Novembru f’Villa Arrigo, inNaxxar. Prezz 4 ewro u g[allbiljetti /emplu 23285000 jew mill-uffi/ini. CLAUDETTE BUTTIGIEG. Il-{bieb ta’ Claudette Buttigieg se jorganizzaw Coffee Morning, nhar l-Erbg[a, 13 ta’ Novembru fir-Razzett l-Antik, f’{al Qormi. Prezz 7 ewro li jinkludi ttrasport. G[all-biljetti /emplu 79430251, 79276414 jew 99252900. DAVID CASA. Il-{bieb ta’ David Casa se jorganizzaw Wine & Pizza, il-:img[a, 15 ta’ Novembru fil-Lukanda Soreda, il-Qawra. Trasport provdut. Prezz 15-il ewro l-kbar u 8 ewro g[at-tfal. G[all-biljetti /emplu 25965316, 99408199 jew 99839958. IN-NADUR. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza Pizza and Tombla Night nhar it-Tlieta, 19 ta’ Novembru f’Ta’ Kenuna Bar and Restaurant, in-Nadur fis-7pm. Ikun hemm tombla kbira u [afna rigali sbie[ x’jintreb[u. Trapsort provdut. G[allbiljetti /emplu 79562158 jew 99228688.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Avvi]i PN

Prezz 10 ewro. Bookings sa mhux aktar tard minn nhar itTlieta, 19 ta’ Novembru ming[and il-membri tal-kumitat jew billi //emplu 99292192, 77479717. MARIO DE MARCO. Il{bieb ta’ Mario de Marco se jorganizzaw Coffee Morning, nhar il-{amis, 26 ta’ Novembru fil-Lukanda Imperial, Sliema. Trasport jitlaq fit-8.30am millpostijiet tas-soltu. Prezz 6 ewro. G[all-biljetti /emplu 21247049, 99450902 jew 212223911. ROBERTA METSOLA. Il{bieb ta’ Roberta Metsola se jorganizzaw Coffee Morning, nhar il-{amis, 28 ta’ Novembru, fil-Lukanda Vivaldi, f’San :iljan. Trasport provdut. Prezz 7 ewro. G[all-biljetti ming[and ilhelpers tas-soltu jew /emplu 99240514. MARIO GALEA. Il-{bieb ta’ Mario Galea qed jorganizzaw ikla ravjul nhar il-:img[a, 29 ta’ Novembru fl-uffi//ju talPartit Nazzjonalista, }ejtun. Prezz 5 ewro. Mistieden spe/jali l-eks Ministru Nazzjonalista, Alexander Cachia Zammit li se jkun qed jiffirma l-kotba talawtobijografija tieg[u. Biljetti mill-uffi//ji tal-PN tat-Tielet Distrett, ming[and il-helpers tassoltu jew /emplu 99487102, 99465295, 99427673, 99862141.

JASON AZZOPARDI. Il{bieb ta’ Jason Azzopardi se jorganizzaw Coffee Morning nhar il-{amis, 21 ta’ Novembru fil-Lukanda Waterfront, tasSliema. Prezz 6 ewro u t-trasport jitlaq fit-8.30am. Biljetti ming[and il-[elpers tas-soltu jew /emplu 21 666736 jew 99841333.

PAULA MIFSUD BONNICI. Il-{bieb ta’ Paula Mifsud Bonnici se jorganizzaw ri/evment fl-g[eluq sninha, nhar is-Sibt, 30 ta’ Novembru fit-8pm f’The Palms, San :iljan. Prezz 15-il ewro. G[all-biljetti /emplu 21239210, 79797178 jew 99232945.

STEFANO MALLIA. Il-{bieb ta’ Stefano Mallia se jorganizzaw Coffee Morning nhar il{amis, 21 ta’ Novembru fil-Bird Park, il-Qawra. Prezz 5 ewro. Trasport provdut. G[al biljetti /emplu 99242992.

RYAN CALLUS. Il-{bieb ta’ Ryan Callus se jorganizzaw Coffee Morning, nhar it-Tlieta, 3 ta’ Di/embru fil-Lukanda Soreda, il-Qawra. Trasport provdut. G[all-biljetti /emplu 99594197, 79461207 jew 21461002.

IL-G}IRA. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza ikla ravjul, il-:img[a, 22 ta’ Novembru fis-7pm fl-uffi//ju tal-partit. Din l-attività se ssir biex jin;abru fondi g[all-Partit.

CLYDE PULI. Il-{bieb ta’ Clyde Puli se jorganizzaw Coffee Morning, nhar it-Tlieta, 3 ta’ Di/embru. Prezz 6 ewro. Trasport jitlaq fid-9am. Biljetti

ming[and il-helpers jew /emplu 21490643.

ewro g[at-tfal. G[all-biljetti /emplu 21666736 jew 99841333.

ROBERT ARRIGO. Il-{bieb ta’ Robert Arrigo se jorganizzaw ikla f’g[eluq sninu, il-:img[a, 6 ta’ Di/embru fit-8 p.m. filLukanda Dolmen, il-Qawra. Prezz 22 ewro g[all-kbar u 12-il ewro g[at-tfal. G[all-bookings /emplu 23285000.

CHARLO BONNICI. Il-{bieb ta’ Charlo’ Bonnici se jorganizzaw Christmas Buffet nhar il:img[a, 13 ta’ Di/embru filLukanda Cavalieri, f’San :iljan. Il-biljetti jistg[u jinkisbu ming[and il-helpers tas-soltu jew /emplu 21430752 jew 79796667. Trasport provdut.

SAN :WANN. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza ikla, il:img[a, 6 ta’ Di/embru fit8.30pm fil-Lukanda Soreda, ilQawra. Din l-attività se ssir biex jin;abru fondi g[all-Partit. Prezz 20 ewro g[all-kbar, 10 ewro g[al tfal ta[t it-12-il sena. Trasport jiswa ewro. G[all-biljetti /emplu 77805173 jew 99824086. SAN PAWL IL-BA{AR. IlKumitat Sezzjonali ta’ San Pawl il-Ba[ar se jorganizza Buffett tal-Milied b’risq il-Partit, nhar il-:img[a, 6 ta’ Di/embru, filLukanda Canifor, il-Qawra. Prezz 20 ewro g[all-kbar u 10 ewro g[a]-]g[ar. G[all-biljetti /emplu 99824570 jew 99456411. TONY BEZZINA. Il-{bieb ta’ Tony Bezzina se jorganizzaw Get Together is-Sibt, 7 ta’ Di/embru mit-8.30pm ’il quddiem fil-Garden of Eden, fi]}urrieq. Prezz 10 ewro kbar u 5 ewro g[at-tfal ta[t it-12-il sena, bit-trasport inklu]. Jattendi lKap tal-PN Simon Busuttil. G[all-biljetti /emplu 21490826 jew 99430012. TONIO FENECH. Il-{bieb ta’ Tonio Fenech se jorganizzaw Ikla tal-Milied is-Sibt, 7 ta’ Di/embru fit-8pm fil-Lukanda Cavalieri, f’San :iljan. Prezz 25 ewro kbar u 15-il ewro g[al tfal ta[t it-12-il sena, bit-trasport inklu] mill-postijiet tas-soltu. Se jkun hemm parking provdut ;ewwa Portomaso. G[all-biljetti /emplu 79927302 jew e-mail fuq fenechtonio@gmail.com. JASON AZZOPARDI. Il{bieb ta’ Jason Azzopardi se jorganizzaw Ikla Buffet talMilied nhar il-:img[a, 13 ta’ Di/embru fil-Lukanda Martim Antonin, Mellie[a fis-1pm. Prezz 20 ewro g[all-kbar u 10

{AL LUQA. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza serata lejlet il-Milied fl-Uffi//ju talPartit b’open bar u [afna finger food g[all-prezz ta’ 25 ewro. G[all-biljetti /emplu 79259768. AVVI}I O{RA L-ISLA. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-Bar tal-Uffi//ju PN qed jitmexxa minn management ;did. Qed ikun miftu[ kuljum sa tard filg[axija, u sSibt u l-{add jifta[ fid-9 a.m. Qed ikunu servuti wkoll appetizers. IL-KALKARA. Il-Kumitat Sezzjonali PN qed jilqa’ offerti g[at-tmexxija tal-Bar talUffi//ju PN. Dawk interessati huma mitluba jibag[tu l-offerti tag[hom lis-Segretarju, Kumitat Sezzjonali PN Kalkara, Ka]in

PN, Xatt tal-Kalkara, il-Kalkara. Il-Kumitat jirriserva d-dritt li jag[]el kwalunkwe offerta, anke dik l-anqas vanta;;u]a. IL-G}IRA. Il-Kumitat Sezzjonali PN qed jilqa’ offerti g[at-tmexxija tal-Bar talUffi//ju PN. Dawk interessati huma mitluba jibag[tu l-offerti tag[hom indirizzati lisSegretarju Kumitat Sezzjonali PN G]ira, Ka]in PN, Triq irReb[a, il-G]ira. Il-Kumitat jirriserva d-dritt li jag[]el kwalunkwe offerta, anke dik lanqas vanta;;u]a. {AL TARXIEN. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-Bar talUffi//ju PN tal-lokalità issa hu miftu[ ta[t Management ;did. Il-Bar qed jifta[ mit-Tnejn sasSibt mis-7 p.m. ’il quddiem, kif ukoll il-{add filg[odu. Ji;u servuti appetizers. TA’ XBIEX. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-Bar talUffi//ju PN tal-lokalità qed jitmexxa minn Management ;did u b’esperjenza. B[alissa qed ikun miftu[ kuljum bejn il-5 p.m. u l10 p.m. mit-Tnejn sas-Sibt u l{add bejn id-9 a.m. u t-3 p.m. Qed jitqassmu wkoll appetizers. Min jixtieq jorganizza xi fenkata jew ikla, jista’ j/empel 79813505.

L-APAN qed torganizza weekend break, full-board, fil-Lukanda Canifor, il-Qawra. Tliet iljieli, mill-21 sal-24 ta’ Novembru. Prezz €85. G[al aktar informazzjoni u bookings /emplu 21420513.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Lokali

Skopri l-Università llum

L-Università ta’ Malta qieg[da tistieden lil kul[add biex iqatta’ l-;urnata tal-lum jesplora kif ir-ri/erka tag[ha taffettwa l[ajja ta’ kuljum, x’karrieri wie[ed jista’ jsegwi, x’ji;ri meta jkun hemm terremot, u kif kienu jipprodu/u u jesportaw i]-]ejt ta]-]ebbu;a fi ]mien ir-Rumani. It-tfal jistg[u ji]bg[u wi//hom u jattendu g[al klassi tattpin;ija jew jilag[bu board games, filwaqt li l-adulti jistg[u jitg[allmu dwar is-sa[[a, in-nutrizzjoni, it-tikketti fuq il-prodotti tal-ikel, u kif ukoll dwar x’tg[allimna x-xjenza fuq id-dinja. Tista’]]ur il-librerija jew titkellem ma’ awtur jew tour salpaviljun tal-In;inerija. U tinsiex ti;bor t-shirt b’xejn. Se jkun hemm post g[all-parke;; u anki ssib fejn tista’ tiekol. Dan u aktar waqt Skopri l-Università llum il-{add bejn l-10 a.m. u l-5 p.m.

Biex tkun fl-a[jar dehra fit-tie; tieg[ek

Il-;urnata tat-tie; tieg[ek hi wa[da mill-iktar ;ranet importanti ta’ [ajtek. }gur li tixtieq li inti u l-familja tieg[ek tkunu fla[jar ta’ sa[[itkom u fid-dehra tag[kom g[al dan l-avveniment. {afna nies jinvestu [afna fittie; tag[hom u jippruvaw li din il ;urnata tant mistennija tkun wa[da mill-isba[ f’[ajjithom! Investi fis-sa[[a u d-dehra tieg[ek g[al din il ;urnata billi tikkuntattja lit-tim ta’ Stellina’s Lifestyle Changes u nassigurawk li tidhru fl-a[jar mod possibbli. Ir-ritratti tat-tie; tieg[ek se tibqa’ tgawdihom tul [ajtek kollha, u ]gur li inti tixtieq tidher l-a[jar li tista’ g[al dawk irritratti li se jibqg[u tifkira g[al g[omrok kollu ta’ din il-;urnata memorabbli, forsi l-isba[ wa[da ta’ [ajtek. Min jaf kemm ilek tippjana llibsa tieg[ek, u ]gur li tixtieq li d-dehra tieg[ek tkun fl-a[jar mod possibbli biex din il-libsa tidher stupenda fuqek. Stellina’s Lifestyle Changes huwa tim professjonali li jinkludi ]ew; State Registered Nutritionists li flimkien malkumplament tat-tim huma lesti biex jimxu id f’id mieg[ek biex til[aq l-g[an u l-[olma tieg[ek. Dan it-tim ta’ nies professjonali joffri lifestyle change programs li huma tailormade g[alik u g[all-membri kollha tal-familja tieg[ek. L-ewwel pass hu li ti;i tisma’ dik li tissejja[ consultation, li hi bla [las, u hemmhekk tkun spjegata lilek it-triq li inti g[andek issegwi biex tidher tajba kemm jista’ jkun, mhux biss fil-;urnata tat-tie; imma tul [ajtek kollha.. G[al aktar informazzjoni /empel 21678456 jew 79678456. {u l-ewwel pass biex ta//erta ru[ek li meta tasal din il-;urnata mistennija tkun fl-a[jar tieg[ek. Ibda billi tag[mel telefonata fin-numri ta’ hawn fuq u minn hemm ’il quddiem [alli f’idejn it-tim tajjeb ta’ Stellina’s Lifestyle Changes.

Firxa ;dida ta’ korsijiet online /ertifikati

L-Istitut Malti ta’ Servizzi Finanzjarji (ifs Malta) qed iniedi firxa ;dida online ta’ korsijiet ta’ ta[ri; spe/jalizzat g[al professjonisti u studenti fis-settur finanzjarju. Il-korsijiet /ertifikati, li tnedew b’kollaborazzjoni ma’ In markets e-learning solutions, jittrattaw diversi aspetti topi/i talfinanzi, li jinkludu: kontra l-[asil tal-flus, counter terrorist financing, protezzjoni tad-data, prevenzjoni tal-frodi, kontra t-tix[im u

sigurezza tal-informazzjoni. Simon Grech, President ta’ ifs Malta, qal li “l-g[an prin/ipali tag[na hu li nipprovdu l-a[[ar [iliet u ta[ri; finanzjarju, b’enfasi fuq il-li;i u pratti/i Maltin, biex ng[inu lill-kandidati jkollhom vanta;; kompetittiv fis-settur finanzjarju Malti li dejjem qed jevolvi u jsir aktar dinamiku.” Punt ie[or importanti u essenzjali hu li kull kors joffri /ertifikazzjoni b[ala prova tat-ta[ri; li jkun sar.

L-e-shop ta’ ifs Malta joffri wkoll programmi f’pakketti ta’ e-learning fuq il-governanza, riskju u osservanza, mag[mulin spe/ifikament g[al diretturi u managers g[oljin f’istituzzjonijiet finanzjarji. Aktar tag[rif dwar il-firxa ta’ programmi u attivitajiet ta’ ifs Malta tinsab fuq training.ifsmalta.org, jew billi wie[ed i/empel 21240335, jew billi tintbag[at email lil ifs Malta fl-indirizz info@ifsmalta.org.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Sport

IASC

Cospicua St Thomas jumiljaw lil }urrieq }URRIEQ W.........................0 COSPICUA ST......................7

Dan l-a[[ar tkompla l-kampjonat tal-IASC u l-aktar reb[a li spikkat kienet dik li kisbu Cospicua St Thomas fuq }urrieq Wolves. Dawn tala[[ar tilfu 7-0 filwaqt li f’partiti o[ra Mosta Gunners u Floriana Ajax g[elbu lil Marsa Trinity u lil Burmarrad AFC rispettivament. Il-konfront kontra Cospicua kien konfront delikat g[a]}rieraq fejn kienu g[adom bla punt f’dan l’ ista;un. IlBormli]i kienu dominanti u urew /erta aggresivita` millewwel minuti. Fil-fatt, fittmien minuta Cospicua fet[u liskor permezz ta’ Dunstan Vella. Fis-26 minuta irdoppja Clyde Gauci u tefa’ lil Bormli]i 2-0 min fuq. Bir-reazzjoni ta’ }urrieq ma tasalx , tliet minuti wara, Leroy Bonet g[amilhom tlieta u wara tliet minuti o[ra l-istess player tefa’ lil Cospicua St Thomas Rangers erbg[a minn fuq qabel il-mistrie[. Fit-tieni taqsima }urrieq Wolves [argu biex jippruvaw inaqqsu d-distakk imma madanakollu kien kollu g[alxejn. Fl-44 minuta Leroy Bonet g[amilhom 5-0 bit-tielet gowl personali tieg[u. Fl-49 minuta Dunstan Vella re;a’ sab ix-xibka g[allBormli]i. }urrieq Wolves

dehru mifxulin g[al kollox u ftit li xejn urew reazzjoni. Fis60 minuta Dunstan Vella g[alaq il-punte;; tal-log[ba meta g[amilhom sebg[a g[al Cospicua St Thomas Rangers bit-tielet gowl tieg[u. Wara din il-log[ba, }urrieq Wolves jidhru li qeg[din f’naqra inkwiet mhux [a]in. B’din ir-reb[a kbira Cospicua St Thomas Rangers qed igawdu momentarjament l-ewwel post wara erbg[a log[biet. Referee - Dorian Caruana

Reb[a minima MARSA TRINITY................0 MOSTA GUNNERS.............1 Il-log[ba ferm mistennija mill-Ewwel Divi]joni kienet dik bejn Mosta u Marsa fejn Mosta reb[u bi skor minimu ta’ 1-0. Mill-ewwel sekondi tal-log[ba, deher evidenti li llog[ba kienet se tkun ferm kumbattuta. I]-]ew; na[at [ar;u jattakkaw lil xulxin. Wara biss tliet tminuti, Marsa kellhom penalty li kien milqug[ tajjeb mill-goalkeeper avversarju. Mosta dehru iktar konvinti wara li Marsa fallew il-penalty u filfatt fil-15-il minuta fet[u liskor permezz ta’ Carlos Camenzuli. Il-kumplament tal-ewwel taqsima kienet mimlija azzjonijiet mi]-]ew; na[at fejn ittnejn li huma resqu vi/in li

jsibu x-xibka imma sabu oppo]izzjoni ferm attenta. L-andament tal-log[ba baqa` l-istess fit-tieni taqsima u llog[ob kien maqsum fuq i]]ew; na[at. Marsa i;ibu d-draw imma kien kollu g[al xejn u b’hekk il-log[ba spiccat bl-iskor ta’ 10 favur il-Mostin. Ta’ minwiehed isemmi li Mosta ghandhom tliet reb[iet min tliet log[biet. Referee - Lorry Sammut

Ikomplu jirkupraw FLORIANA AJAX................1 BURMARRAD AFC.............0

Fll-a[[ar log[ba tal-;urnata Floriana Ajax g[elbu lil Burmarrad AFC 1-0 biex komplew jirkupraw il-po]izzjonijiet fil-klassifika. Din kienet log[ba bejn ]ew; timijiet li kellhom b]onn il-punti. Fl-ewwel perjodu Floriana Ajax dehru kemmxejn iktar superjuri u fil-fatt fit 13-il minuta wara cross mix –xellug, Joseph Mwema tefa’ fix-xibka avversarja. Burmarrad tefg[u kollox fuq quddiem biex i;ibu il-gowl tad-draw, pero it-timijiet da[lu jistrie[u bil-Furjani]i min fuq. Fit-tieni taqsima Burmarrad [ar;u iktar grintu]i u determinati biex I;ibu l-gowl taddraw. Dan kien kollu g[alxejn g[ax il-punte;; baqa` 1-0 favur Floriana Ajax.

Il-manager ta’ Liverpool Brendan Rodgers qal li jistenna li s-sena li ;ejja l-captain tal-klabb, Steven Gerrard (fir-rtiratt) se jirtira mix-xena internazzjonali biex jiffoka fuq il-klabb biss. Gerrard hu ferm vi/in li jsir it-tielet l-aktar player li qatt libes il-flokk tat-tim nazzjonali Ingli] u mistenni jkun parti mill-iskwadra li se tikkompeti fit-Tazza tad-Dinja li se ssir sena o[ra fil-Bra]il. Wara li titnemm it-Tazza tad-Dinja Gerrard ikollu 34 sena u f’kummenti li ta Rodgers qal, “Nemmen li la darba tg[addi t-Tazza tad-Dinja Gerrard ikun jaf li x’aktarx dik tkun l-a[[ar turnament internazzjonali li jkun [a sehem fih u b’hekk nemmen li jiffoka fuq il-klabb biss.”

Sport lokali g[al-lum MFA Victor Tedesco St. - Prem:

2 p.m. Mosta v Tarxien R., 4.15 p.m. Balzan v Valletta Centenary St. - I Div: 2 p.m. Msida SJ v }ebbu; R, 4 p.m. Zejtun C. v Zurrieq Ch. Abela Stadium - III Div: 2 p.m. M;arr Utd v Xg[ajra T, 4.15 p.m. Sta Venera L. v Sta Lucia Luxol Stadium - III Div: 2 p.m. Attard v Mtarfa, 4.15 p.m. G[axaq v Marsaxlokk Sirens Stadium - III Div: 2 p.m. Ta' Xbiex v Kalkara, 4.15 p.m. Sirens v Qrendi G[arg[ur Grd - Nisa U16: 9 a.m. Kirkop v Tarxien, 10 a.m. B'Kara v Gozo, 11 a.m. Mosta v M;arr Utd, 12 p.m. Hibs v Pembroke A.

3 p.m. Ker/em A. v Munxar F.

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL Marsa - 1.15 p.m.

Programm ta' 10 ti;rijiet li jinkludi l-finali tat-Tazza Johnnie Walker tal-galopp

VOLLEYBALL Kottonera - 1.30 p.m. (N)

Paola H v T. Playvolley, 3.30 p.m.(N) Flyers v FDL Office Universita` - 3.30 p.m. I Div. M;arr v Rabat, 3. 30p.m. Qormi v Mellie[a, 5.30 p.m. II Div. B'Kara v Phoenix YS

BASKETBALL Ta' Qali - 11.15am. Lig

IASC Tarxien Grd - II Div: 8.30

(N). Athleta v Luxol, 1pm. Lig (I). Si;;iewi v Depiro, 2.45pm. Lig (I). Luxol v Athleta, 4.30pm. St James Hospital Shield Finali (II Div) Mellie[a v Sn Suns.

GFA Gozo Stadium - I Div: 1

(S) Aloysians M. v Luxol MR, 12.15 p.m. La Salle T v Swieqi PSC, 1.30 p.m. II Div. (N) La Salle M&M v

a.m. G]ira Utd v Rovers Utd, 9.45 a.m. Luqa Jrs. V Senglea Y., 11 a.m. Bir]ebbu;a T. v Safi AFC p.m. Nadur Y. v Xag[ra Utd,

HANDBALL Universita` - 11 a.m. U17

Kavallieri RS2

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Sport

Reb[a fa/li g[al Billy Corito BOXING

Tard il-:img[a filg[axija lboxer Malti Billy Corito kiseb reb[a fa/li kontra l-boxer millAwstrija Florian Guttmann. Din il-;lieda kienet wa[da minn diversi ;lidiet waqt serata ta’ boxing li saret fil-Monte Cristo Estates f’{al-Farru;. Din is-serata kienet is-seba’ avveniment minn meta ilEuropean Boxing Federation u l-promotur lokali Paul Borg bdew jorganizzaw kompetizzjonijiet tal-boxing bejn boxers dilettanti u semi-professjonali Maltin u barranin kienet esperjenza divertenti o[ra bil-boxers Maltin imorru biss ;lieda a[jar fl-a[[ar tal-ispettaklu. Madankollu l-akbar attrazzjoni g[all-folla numeru]i tasserata kienet il-prestazzjoni dominanti o[ra li kellu Billy Corito li kien qed ji;;ieled ittieni ;lieda b[ala boxer professjonali. Wara biss ]ew; minuti u ]ew; sekondi ta’ l-ewwel rawnd il-’Hit Man’ innokkja lboxer Awstrijaka Florian Guttmann biex ikompli bilwirjiet impressjonanti tieg[u. Il-;lieda li kellha ddum tmien sessjonijiet ta’ tliet minuti kull wa[da kienet ikkontrollata mir-

referee Charlie Cardona. Il;lieda kienet sanzjonata millMalta Boxing Council. Minbarra l-;lieda bejn Corito u Guttmann kien hemm ukoll disa’ ;lidiet o[ra. Fil-kategorija Welterweight, Duncan Callejja reba[ kontra Greg Harwood, Goran Bogdanovic reba[ kontra Rich Davies fil-kategorija Middleweight, Etienne Spiteri reba[ kontra Naheem Chaundry fil-kategorija Welterweight, fil-kategorija Middleweight Renald Tabone reba[ kontra Lawrence Wade, fil-kategorija Super Bantamweight Lyndon Chircop ;ie draw kontra Paul Gubb u dan fisser li Chircop ]amm ittitlu Internazzjonali ta’ din ilkategorija. Fil-Light Middleweight Aiden Whittle reba[ kontra Brandon Borg biex ]amm it-titlu Internazzjonali ta’ din il-kategorija, fil-kategorija Super Middleweight Morgan Jackson g[eleb lil Dione Galea, fil-kategorija Heavyweight Shaun Attard reba[ kontra Scott Curtis u fl-a[[ar ;lieda Heavyweight Michael Carter tilef kontra Reece Jones.

TAZZA TAD-DINJA 2022

Blatter irid li l-edizzjoni ssir f’Novembru Il-President tal-FIFA, Sepp Blatter stqarr li jixtieq li tTazza tad-Dinja tal-2022 filQatar issir fix-xahar ta’ Novembru u tibqa’ sejra sa Di/embru. Minn meta l-Qatar reba[ id-dritt li jorganizza tTazza tad-Dinja ta’ disa’ snin o[ra, kien hemm kontroversja kbira dwar f’liema perjodu tas-sena ssir. Blatter u diversi kapijiet ta’ diversi Federazzjonijiet huma kontra l-idea li din issir fis-Sajf u ri/entament Blatter stqarr li se titwaqqaf task force biex tidde/iedi x-xhur li fiha se

tintlag[ab l-edizzjoni tal2022. It-task force se t[abbar id-de/i]joni finali wara tTazza tad-Dinja tas-sena li ;ejja li se ssir fil-Bra]il. F’kummenti li ta Blatter qal li skond hu, l-a[jar xhur biex waqthom issir it-Tazza tadDinja huma dawk ta’ Novembru u Di/embru. L-istess Blatter qal li ma jridx li ledizzjoni ssir f’Jannar u Frar. Il-fatt li t-Tazza tad-Dinja se ssir fix-Xitwa jfisser li l-kampjonati doemsti/i se jkollhom jieqfu g[al perjodu ta’ ]mien u dan jaf jo[loq kaos s[i[.

Billy Corito gheleb lil Florian Guttmann il-:img[a filg[axija

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Sport

Fiorente misjuq minn Damien Oliver (nofs) imur quddiem fl-a[[ar parti tat-ti;rija biex reba[ il-Melbourne Cup

Fiorente jirba[ il-Melbourne Cup TROTT U GALOPP

Kenneth Vella

Il-favorit nett Fiorente, kwotat 6-1, ma falliex milli jirba[ l-edizzjoni 2013 tal-famu]a Melbourne Cup li saret nhar it-Tlieta fi Flemington Park f’Melbourne l-Awatralja. Dan i]]iemel is-sena li g[addiet kien temm fit-tieni post u din is-sena, f’idejn Damien Oliver, fl-a[[ar metri xejjen lisfida ta’ Red Cadeaux u Mount Athos. B’kollox 24 ]iemel bdew din it-ti;rija. Sentejn ilu Red Cadeaux kien ukoll spi//a fit-tieni po]izzjoni. Il-fuq minn 100,000 spettatur kienu pre]enti g[al din it-ti;rija li hi mag[rufa b[ala ‘tti;rija li twaqqaf nazzjon’ u din is-sena da[let fil-153 edizzjoni tag[ha. Itti;rija kienet sponsorjata mil-linja talajru tal-Emirati G[arab Mag[quda, lEmirates Airlines. Fiorente hu m[arre; mill-eks attrici tas-sensiela televi]iva tas-snin sebg[in, Dr Who, Gai Waterhouse. Waterhouse

ti;i bint it-trainer TJ Smith li fil-karriera kien ukoll reba[ din it-ti;rija presti;ju]a. B’hekk din ukoll saret lewwel trainer mara li reb[et ilMelbourne Cup filwaqt li Oliver kien qed jirritorna wara sospensjoni ta’ g[axar xhur min[abba li kien instab [ati ta’ m[atri llegali. }iemel ie[or li beda kwotat ferm, Brown Panther, taleks plejer internazzjonali Ingli] Michael Owen, seta’ biss jispi//a fittmien post. Fi tmiem it-ti;rija Owen ikkonferma li ]-]iemel we;;a’ [afif wara [abta ma’ ]iemel ie[or waqt itti;rija. I]-]iemel im[arre; l-Irlanda Simenon temm ir-raba’ quddiem lIngli] Dandino. Sfortunatament, ilFran/i]a Verema, proprjeta` tal-istalel Aga Khan, kellha titraqqad min[abba li kisret saqajha. G[al Damien Oliver dan kien ittielet su//ess fil-Melbourne Cup wara r-reb[iet li kellu b’Doriemos fl-1995 u b’Media Puzzle fl-2002. Fiorente huwa

]iemel li twieled l-Irlanda u fl-ewwel snin tieg[u ta’ ;iri kien stazzjonat fi//entru tat-ta[ir; tal-Ingli] Sir Michael Stoute.

Mucho Macho Man jirba[ il-Breeders’ Cup Bi premju ta’ [ames miljun dollaru Amerikan, fil-korsa ta’ Santa Anita flIstati Uniti sar il-programm presti;ju] tal-Breeders’ Cup. Din is-sena t-ti;rija

ewlenija ntreb[et minn Mucho Macho Man li kien misjuq mill-jockey veteran Gary Stevens li llum g[andu 50 sena u li fil-karriera kien g[adu qatt reba[ ilBreeders’ Cup. Dan l-a[[ar dan il-jockey kien qed ja[sibha serjament li jirtira mill-isport min[abba problemi fi]i/i. Mucho Macho Man, ta’ [ames snin, ]ied fil;iri fl-a[[ar metri u temm rebbie[ quddiem Will Take Charge u l-Irlandi] Declaration Of War. “Din hija esperjenza indimentikabbli, qatt ma stennejt li fl-eta` tieg[i se nirba[ il-Breeders’

Cup Classic,” qal Stevens fi tmiem itti;rija. Mucho Macho Man hu m[arre; minn Catherine Ritvo li g[aliha dan ukoll kien l-akbar su//ess fil-karriera tag[ha.

Uncle Peter, b’rekord ie[or Meta dan l-a[[ar fil-korsa ta’ Hooisier fl-Istati Uniti saret il-finali tat-ti;rija Centauro Trotting Classic, li kellha premju ta’ $230,000, i]-]iemel Amerikan ta’ erba’ snin Uncle Peter kiser ir-rekord ta]-]wiemel anzjani flIstati Uniti. G[amel medja ta’ 1.10” fil-kilometru fuq distanza ta’ mil. Uncle Peter ji;i iben l-istaljun

Amerikan Cantab Hall u kien misjuq mis-solitu David Miller. Uncle Peter hu m[arre; minn Jimmy Takter. Ta’ min wie[ed jinnota li matul dan lista;un, s’issa, Uncle Peter reba[ [ames ti;rijiet mit-tlettax li [a sehem fihom. B’hekk tella’ total ta’ 377.732 ewro fi premjijiet.

LOKALI

Illum il-finali tat-Tazza Johnnie Walker L-aktar ti;rija mistennija illum wara nofsinhar fil-korsa tal-Marsa se tkun il-finali tal-galopp g[at-Tazza Johnnie Walker fuq distanza maratona ta’ 2250m. Din se tag[mel parti mit-43 laqg[a tal-ista;un fuq g[axar ti;rijiet. Il-finali tal-galopp se tkun id-disa’ wa[da u tibda fl-4.25pm. Mill-ga;;a tat-tluq se jibdew Kimberley Downs, Timolin, Alto Monte, Ollie Fliptrik u Friarscourt. Misjuq minn Michael Sultana, lAmerikan Kimberley Downs jibda favorit li jie[u t-tielet reb[a konsekuttiva quddiem Ollie Fliptrik (Sarah Borg) u Timolin (Ramon Grima). Il-laqg[a se tinkludi wkoll ti;rija normali tat-trott tal-klassi Premier ukoll fuq distanza twila ta’ 2140m.

Din se tkun is-seba’ ti;rija u tibda fit-3.35pm. 16 se jkunu ]-]wiemel f’din it-ti;rija. Dawn huma Ohime Mag, The Bad Rock, il-;did }vedi] Cloria Victis, Arnie Sensation, Nevaio des Bordes, True Q, iddebuttant Taljan Gently di Poggio, Mars, Orcas Bac, Okilaibo, Ourasi Diams, Oran, Wiss Night Hawk, Zilver Boko, Nino De Saintho u Orgueil De Nganda. Din g[andha tkun ti;rija mill-aktar bilan/jata u diffi/li tbassar favorit /ar. }gur i]da li attenzjoni spe/jali se ting[ata lil Orcas Bac (Rodney Gatt) li ;ej minn reb[ tal-finali Cassar Petroleum f’medja rekord fuq din listess distanza. Okiliabo (Julian Farrugia), rebbie[ ta’ ]ew; kampjonati g[al ]wiemel Fran/i]i aktar

kmieni dan l-ista;un u Ohime Mag (Ronald Cassar) li wkoll g[addej minn forma tajba ukoll mistennija jkunu kwotati. L-ewwel ti;rija, li tkun tal-klassi Copper u tibda fis-1.15pm. Tbassir

I Ti;rija. Klassi Copper. Dist – 2140m. Win – Monticello. Place – Monte Cinto Mag, Libre Echange. II Ti;rija. Klassi Copper. Dist – 2140m. Win – Buckens Stjarna. Place – Owens Kin, Louise Wood. III Ti;rija. Klassi Bronze. Dist – 2140m. Win – Max Advice. Place – Pema, Andri Boko. IV Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2140m. Win – Sandrone. Place – Matador Knick, Insomnia Grif.

V Ti;rija. Klassi Gold. Dist – 2140m. Win – Charm Hammering. Place – Zandina Boshoeve, Mind Your Head. VI Ti;rija. Klassi Bronze. Dist – 2140m. Win – Royal Qui. Place – Maiden Flash, My Gentleman. VII Ti;rija. Klassi Premier. Dist – 2140m. Win – Orcas Bac. Place – Okiliabo, Ohime Mag. VIII Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2140m. Win – Command Coger. Place – Magnific As, Wonderofyou. IX Ti;rija. Finali Tazza Johnny Walker. Dist – 2250m. Win – Kimberley Downs. Place – Oliie Fliptrik, Timolin. X Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2140m. Win – Missionimpossible. Place – Zeta Jones A, Baronello.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Sport

Ewurun jag[mel id-differenza FOOTBALL – L-EWWEL DIVI}JONI

ST. GEORGE’S..................................2 GUDJA UNITED................................3

St. George’s - R. Marmara, R. Vella, E. Amaira, A. Ellul (A. Bonello), K. Tanti, M. Abudl Razak (V. Caushi), D. Sammut, J. Beruardo Mapiano, E. Sevasta, J. Emeka, J. Farrugia Gudja - M. Xerxen, R. Buhagiar, C. Farrugia, F. A Scozzese, A. Scigliano, K. Azzopardi, D. D’Agostino, M. Brincat (B. Saliba), R. Dalli, S. Agius (G. Chircop), A. Ewurun(M. Groves) Referee - Stefan Pace

L-eks attakkant ta’ St. George’s, inNi;erjan Anthony Ewurun kien id-differenza bejn i]-]ew; timijiet fejn mhux biss dan il-player prolifiku skorja doppjetta, imma wkoll reba[ il-penalty li g[amel l-iskor 3-1 u prattikament ta rreb[a lil Gudja.. Gudja marru fil-vanta;; wara biss ]ew; minuti meta l-ex attakkant Bormli], ANTHONY EWURUN skorja b’xutt fil-baxx wara cross mill-lemin ta’ Ranier Buhagiar b’xutt fil-baxx. St.George’s wettqu reazzjoni immedjata u tliet minuti wara ;abu l-goal taddraw meta JHONATAN BERUARDO MAPIANO g[ola tajjeb biex bin-na[a ta’ wara ta’ rasu ifflikkja l-ballun ;ewwa wara free-kick ta’ Dylan Sammut.

Fit-72 minuta John Emeka ]marka tajjeb bix-xutt tieg[u jga[ddi ftit barra meta ]gur li seta’ jag[mel a[jar. Fis-77 minuta ANTHONY EWURUN b’xutt b’nofs dawra wara pass ta’ Clint Farrugia g[eleb lil Marmara filwaqt li ]ew; minuti wara Anthony Bonello, li kien ilu fil-grawnd g[al ftit minuti waqqa lil Ewurun fil-kaxxa u ;ustament ing[ata penalty, li minnu MAURO BRINCAT MA falliex. L-istess Brincat seta’ g[amilhom 4-1 fittielet minuta tal-[in mi]jud i[da wa[du quddiem Marmara dam wisq, bilgowlkiper Bormli] jimblokka. Minuta wara JOHN EMEKE naqqas il-mar;ni g[al Bormli]i. Pieta isa[[u l-ewwel post MELITA..............................................1 PIETA H.............................................2

Melita - Ph. Schranz, M. Borg, I.

Tofegdzic (M. Kimmo), M.R. Sierra Camacho, L. Bianco J. Cueto Rodriguez, N. Rizzo (M. Valenzia) K.Micallef, J. Galea, L. Micallef, K. Coleiro (T. Terpougoff) Pieta H - M. Montfort, C. Cassar, O. Anonam, C. Grech, A. Spiteri, Q. Refalo, M. Borg, J. Pisani (G. Busuttil, C. Attard), T. Agius, R. Vellude Varella (K. Cesare), R. Kooh Sohna Referee - Matthew Degabriele

Pieta Hotspurs irre;istraw il-[ames reb[a tal-ista;un wara li g[elbu lil Melita, t-tim li qed jokkupa t-tieni post. Pieta komplew juri l-qawwa tag[hom dan l-ista;un fejn g[adhom l-unika tim li g[adu ma sofra l-ebda telfa. Melita deher li kellhom aktar millpusses, i]da t-tim ta’ Noel Coleiro ma qag[adx lura, u kien i]jed dirett fillog[ob tieg[u. Fil-fatt Pieta marru filvanta;; fit-12-il minuta meta MATTHEW BORG zmarka ru[u tajjeb fil-kaxxa u xe[et il-ballu ;ewwa wara fri-kik ta’ Jurgen Pisani. Pieta rrispondew permezz ta’ Vellude Varella li x-xutt bid-dawra tieg[u jispi//a ftit g[oli wara cross ta’ Cleaven Cassar. Pieta g[amluhom 2-0 [ames minuti qabel il-mistrie[ metra RAPHEL KOOH SOHNA reba[ dwell f’nofs il-grawnd, telaq ji;ri bil-qawwa kollha, qiesu qed jie[u sehem f’xi kompetizzjoni tal-atletika, u minkejja t-tentatttiv tad-difensuri ta’ Melita, kien [afif wisq biex baqa’ die[el fil-kaxxa u g[eleb lil Schranz. Melita [ar;u g[at-tieni taqsima fuq lattakk u fl-47 minuta minn kross filkaxxa Christian Grech mess il-ballun b’idu u ma kienx hemm dubju dwar l-

In-Ni;erjan Anthony Ewurun (fin-nofs) kien strumentali fir-reb[a ta’ Gudja kontra l-eks klabb tieg[u, St. George’s (Ritratt> Joseph Galea)

g[oti tal-penalty. JOSE JAIRO CUETO RODRIGUEZ ma falliex biex Melita re;g[u da[lu fil-partita. Melita tefg[u kollox fuq l-attakk i]da qatt ma kienu perikolu]i u l-iskor baqa 2-1.

MOTOGP

Marquez se jibda minn quddiem

Il-leader tal-Honda Marc Marquez se jibda mill-ewwel post illum waqt il-Grand Prix ta’ Valencia, l-a[[ar Grand Prix tal-ista;un li se jidde/iedi min se jirba[ it-titlu. Marquez g[andu vanta;; ta’ 13-il punt fuq i/-champion renjanti Jorge Lorenzo tal-Yamaha. Lorenzo se jibda mit-tieni post. Jekk Marquez jispi//a rraba’ dan jirba[ it-titlu proprju fl-ewwel sena li jkun qed jikkompeti fil-MotoGP. La[[ar darba li t-titlu ;ie de/i] fl-a[[ar tellieqa kien fl-2006. Dakinhar Nicky Hayden reba[ it-titlu, anke jekk qabel it-tellieqa kien beda tmien punti ta[t Valentino Rossi. Seba’ snin wara, l-istorja se tirrepeti ru[ha u se tkun l-a[[ar tellieqa li tidde/iedi kollox.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Sport

Liverpool jimpressjonaw... Chelsea mi]muma f’darhom FOOTBALL FIR-RENJU UNIT

Liverpool pattew bl-a[jar mod g[at-telfa tal-;img[a l-o[ra ma’ Arsenal b’reb[a ta’ 4-0 fuq Fulham u g[al ri]ultat li jsostni l-isfida tag[hom g[all-unuri prin/ipali – b’Chelsea jisfaw mi]muma f’darhom minn West Bromwich Albion f’konfront li ]gur ma kienx nieqes mill-kontroversja. Intant, Liverpool kienu favoriti netti li jikbsu l-punti ma’ Fulham, u fejn ma ddi]appuntawx, b’Luis Suarez jiskorja ]ew; goals o[ra biex ja//erta mir-ri]ultat u wara li l-Cottagers sofrew daqqa ta’ [arta inizjali bl-awtogol ta’ Fernando Amorebieta fuq il-cross ta’ Steven Gerrard. Liverpool irduppjaw l-iskor tlett minuti wara minn daqqa ta’ ras ta’ Martin Skrtel u bi Suarez i]omm l-appuntament mal-gol b’]ew; azzjonijiet personali, fis36 u l-54 minuta u li g[alqu kwalunkwe diskors. Wara din it-telfa, l-futur talmanager ta’ Fulham, Martin Jol, inxte[et f’aktar dubju u meta lCottagers jinsabu fis-sbatax-il post tal-klassifika talPremiership, b’g[axar punti biss minn [dax-il log[ba. Jekk ir-reb[a ta’ Liverpool kienet enfatika, Chelsea kienu sekondi ‘l bog[od milli j;arrbu t-tieni telfa konsekuttiva filleague u fejn salvaw draw ta’ 22 ma’ West Brom grazzi g[al penalty diskutibbli skurjat minn Eden Hazard u li wasal fir-raba’ minuta tal-[in mi]jud wara li se[[ kuntatt minimu fil-kaxxa bejn Steven Reid u l-midfielder

ta’ Chelsea Ramires. B’hekk Chelsea ]ammew irrekord tal-imbattibilta fi Stamford Bridge, bl-ewwel goal tag[hom jasal minn Samuel Eto’o, e]att mal-mistrie[, u b’West Brom jo[or;u determinati g[at-tieni taqsima fejn waslu qrib ferm ta’ reb[a memorabbli meta Shane Long u Stephane Sessegnon sabu xxibka fi spazju ta’ sitt minuti – u sakemm ir-referee Andre Marriner idde/ieda dwar il-penalty kontroversjali g[all-Blues. Aston Villa, li kienu ilhom ma jiskurjaw fil-league g[al seba sig[at u nofs, re;g[u sabu t-triq it-tajba b’reb[a ta’ 2-0 fuq Cardiff City, li naqsu milli juru l-istess grinta li pprodu/ew kontra Swansea fid-derby ta’ Wales. L-ewwel goal talVillains wasal kwarta mittmiem meta Leandro Bacuna skorja free-kick spettakolari u b’Libor Kozak jer;a’ jsib ixxibka bir-ras fis-86 minuta. Il-;urnata kienet anki po]ittiva g[al Crystal Palace li kisbu l-ewwel punt minn tmien konfronti fil-league, wara draw ta’ 0-0 ma’ Everton f’Selhurst Park. L-a[jar azzjonijiet tul illog[ba kienu tal-Eagles, b’Kagisho Dikgacoi, Jerome Thomas u Marouane Chamakh jitilfu /ansijiet tajbin u b’Phil Jagielka jfalli l-bersall g[al Everton b’daqqa ta’ ras li stampat mal-mimduda. Southampton komplew jimpressonaw u telg[u fit-tielet post tal-Premiership wara reb[a konvin/enti fuq Hull City f’St

Mary’s Stadium. Is-Saints fet[u l-iskor minn Morgan Schneiderlin wara [mistax-il minuta, b’Rickie Lambert jirdoppja minn penalty wara nofs-sieg[a log[ob u b’Adam Lallana jiskorja goal inkredibbli wara ;irja twila fejn ]gi//a numru ta’ difensuri qabel g[eleb lill-goalkeeper Steve Harper. Fit-tieni taqsima Hull kisbu konsolazzjoni minn Yannick Sagbo u qabel Steven Davis g[aqqad il-’poker’ g[al Southampton fit-88 minuta. Norwich City kisbu reb[a prezzju]a fuq West Ham United biex tellg[u ftit il-moral wara l-umiljazzjoni li sofrew il;img[a l-o[ra ma’ Manchester City. Il-Hammers ]blukkaw irri]ultat minn Ravel Morrison fl34 minuta i]da wara l-mistrie[, il-Canaries kisbu l-parita meta Gary Hooper skorja l-ewwel goal tieg[u fil-league minn penalty u b’Robert Snodgress u Leroy Fer i]idu ]ew; goals o[ra fl-a[[ar kwarta. Il-konfront l-aktar mistenni tal-programm jintlag[ab illum f’Old Trafford fejn i/Champions Manchester United jilqg[u lil Arsenal, illeaders attwali tal-Premiership u meta r-Red Devils, g[alissa, g[andhom ]vanta;; ta’ tmien punti mal-Gunners. Fil-log[biet l-o[ra tal-;urnata, Manchester City jilg[abu g[and Sunderland, bi Swansea jilqg[u lil Stoke City u b’Tottenham ikunu impenjati ma’ Newcastle f’White Hart Lane.

Chelsea v West Brom 2-2> L-attakkant tal-’Blues’ Samuel Eto’o (lemin) f’taqtig[a g[all-ballun ma’ Youssouf Mulumbu (xellug) u Claudio Yacob (ritratt> EPA)

Ri]ultati u klassifiki

Premiership Ingli]

Aston Villa v Cardiff Chelsea v West Brom Crystal Pal v Everton Liverpool v Fulham Southampton v Hull Norwich v West Ham Utd Kif Jinsabu Arsenal Liverpool Southampton Chelsea Everton Tottenham Man City Man United West Brom Aston Villa Newcastle Hull Cardiff Swansea Norwich West Ham U. Fulham Stoke Sunderland Crystal Palace

FA Cup

2-0 2-2 0-0 4-0 4-1 3-1

L R D T F K Pt

10 8 1 1 22 9 25 11 7 2 2 21 10 23 11 6 4 1 15 5 22 11 6 3 2 18 10 21 11 5 5 1 14 10 20 10 6 2 2 9 5 20 10 6 1 3 28 11 19 10 5 2 3 17 13 17 11 3 5 3 12 12 14 11 4 2 5 11 12 14 10 4 2 4 14 16 14 11 4 2 5 9 14 14 11 3 3 5 9 15 12 10 3 2 5 12 12 11 11 3 2 6 9 21 11 11 2 4 5 9 11 10 11 3 1 7 10 19 10 10 2 3 5 7 11 9 10 1 1 8 7 22 4 11 1 1 9 6 21 4

Grimsby v Scunthorpe 0-0 Boreham Wood v Carlisle 0-0 Accrington v Tranmere 0-1 Braintree v Newport 1-1 Brentford v Staines Town 5-0 Bristol City v Dag & Red 3-0 Bury v Cambridge posp Chesterfield v Daventry T 2-0 Colchester v Sheff Utd 2-3 Corby Town v Dover Ath 1-2 Gillingham v Brackley T 1-1 Gloucester City v Fleetwood 0-2 Hartlepool v Notts Co 3-2 Hednesford T v Crawley 1-2 Kidderminster v Sutton Utd 4-1 Leyton O v Southport 5-2 Lincoln v Plymouth 0-0 Macclesfield v Swindon 4-0 MK Dons v Halifax 4-1 Morecambe v Southend 0-3 Oldham v Wolves 1-1 Oxford Utd v Gateshead 2-2 Peterboro v Exeter 2-0 Preston v Barnet 6-0 Rotherham v Bradford 3-0 Salisbury v Dartford 4-2 St Albans v Mansfield 1-8 Stevenage v Portsmouth 2-1 Stourbridge v Biggleswade T 4-1 Tamworth v Cheltenham 1-0 Torquay v Rochdale 0-2 Walsall v Shrewsbury 3-0 Welling v Luton 2-1 Wrexham v Alfreton 3-1 Wycombe v Crewe 1-1

The Championship

Reading v QPR Barnsley v Doncaster Blackpool v Ipswich Bolton v Millwall Brighton v Blackburn Burnley v Bournemouth Charlton v Leeds Derby v Sheff Wed Huddersfield v Birmingham Leicester v Notts Forest Middlesbrough v Watford Kif Jinsabu

1-1

0-0 2-3 3-1 3-0 1-1

2-4 3-0 1-3 0-2 2-2

L R D T F K Pt

Burnley 15 10 Leicester 15 10 QPR 15 9 Blackpool 15 7 Nottingham 15 7 Reading 15 6 Watford 15 6 Derby 15 6 Brighton 15 5 Ipswich 15 5 Leeds Utd 14 6 Wigan 13 5 Blackburn 15 5 Bournemouth 15 5 Huddersfield 15 4 Middlesbrough 15 3 Bolton 15 3 Charlton 13 3 Birmingham 15 4 Millwall 15 3 Doncaster 14 3 Sheffield 14 1 Barnsley 15 2 Yeovil 14 2

4 2 5 6 5 6 5 4 6 5 2 4 4 3 5 7 7 5 2 5 4 8 5 3

27 10 3 24 15 1 17 8 2 19 14 3 23 16 3 23 18 4 27 20 5 29 23 4 18 14 5 23 20 6 18 16 4 16 12 6 20 19 7 21 30 6 19 19 5 25 24 5 16 21 5 10 14 9 17 22 7 18 31 7 12 23 5 17 23 8 16 31 9 9 21 1

Premier Sko//i]

Ross Co v Celtic Aberdeen v Hearts Hibs v Inverness CT Motherwell v Dundee Utd Partick v St Mirren St Johnstone v Kilmarnock

Championship Sko//i]

Cowdenbeath v Alloa Dundee v Raith Falkirk v Livingston Morton v Dumbarton Queen of South v Hamilton

34 32 32 27 26 24 23 22 21 20 20 19 19 18 17 16 16 14 14 14 13

11 11

1-4 1-3 0-2 0-4 0-3 3-1

0-2 2-0 4-1 2-0 0-1

I Div

Arbroath v East Fife 2-2 Dunfermline v Stenhousemuir 3-2 Forfar v Brechin 2-0 Rangers v Airdrieonians 2-0

II Div

Albion v Annan East Stirling v Stirling Elgin v Peterhead Queen’s Park v Clyde

2-0 2-2 2-4 1-1

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Sport

Ir-raba’ reb[a konsekuttiva g[al B’Kara KAMPJONAT BOV PREMIER

Roderick Vella

BIRKIRKARA… ….....................(2) 2 VITTORIOSA S. … …......................0

B’Kara - J.Haber, E.Herrera, A.Mendoza, Jhonnattan B., R.Scicluna, J.Zerafa, F.Temile, D.Zerafa, Shola S, T.Vella, Z.Muscat Sost- 64 R.Camenzuli flok Temile, 77 K.Zammit flok T.Vella, 77 D.Toure flok Shola Vittoriosa S - S.Cini, Samir Arab, M.Buttigieg, M.Teruel, M.Pereira, C.Spiteri, Siraj Arab, O.Guerrero, R.Dos Santos, J.Aguiar, C.Brincat Sost- 63 M.Barbara flok Teruel. 72 Ebiesuwa flok Siraj Arab, 87 R.Mifsud flok C.Spiteri Imwissija - D.Zerafa, Z.Muscat (B) R.Dos Santos (V) Skurjaw - 23min, 25min Jhonnattan (B) Referee - Paul Caruana il-mument player tal-log[ba - Jhonnattan (B)

Azzjoni mill-partita Birkirkara u Vittoriosa, partita li /-champions reb[u 2-0

}ew; gowls f’]ewg minuti, f’nofs lewwel taqsima, g[alqu l-partita. Din kienet l-a[[ar log[ba tal-ewwel rawnd g[al Birkirkara u Vittoriosa Stars. F’nofs il-grawnd Paul Zammit, apparti Sciberras, kellu nieqes ukoll lil Muscat, b’Paul Fenech li jkun biss fost ir-riservi. Jibda g[all-ewwel darba, mal-ewwel [dax bil-flokk Karkari], i]-]gha]ug[ Daniel Zerafa, bir-referee Paul Caruana li ma ja[firlux il-karta s-safra wara biss [ames minuti g[al fawl f’nofs ilgrawnd. Spiteri, kow/ ta’ Vittoriosa

jibda mill-bidu lill-a[wa Arab, b’Vella Critien u l-goaler Vella li rritornaw, almenu, fuq il-bank tas-sostituti. Vittoriosa ma bdewx [a]in, anzi [olqu l-ewwel attakki b’]ewg freekicks mg[otija minn Teruel fl-ewwel g[axar minuti, bit-tieni wie[ed, spe/jalment, li kien in]idju] u Haber kellu jitfa f’korner. L-ewwel konklu]]joni Karkari]a lejn il-lasta difi]a minn Cini tasal fil-21 minuta, xutt fa/li ta’ Herrera li llum rrittorna bil-[arbiet tipi/i tieg[u fuq il-linja

xellugija. Fit-23 minuta proprju Herrera g[amel dak li hu kapa/i jag[mel l-a[jar u wera l-importanza tieg[u gha/Champions, ]marka ru[u u krossja lejn JHONNATTAN li b’xutt fil-pront [alla lil Cini j[ares lejn il-ballun li da[al flanglu baxx tax-xibka. Partita li nfet[et u ng[alqet inqas minn ]ewg minuti wara. Minn fuq il-lemin, xxuttja Shodiya, Cini salva b’diffikulta, u fa/li g[al JHONNATTAN biex rdoppja. Gowls li [assdu lill-Istars, li telg[u fl-attakk biss

Hibs jirb[u b’g[axar players Jacob J. Micallef HIBERNIANS………................…(2)4 NAXXAR........................................(1)1

Hibernians: M. Muscat, R. Camilleri , J. Pearson, J. Lima, R. Soares, M. Dias, A. Cohen, B. Kristensen, C. Failla, , J P. Farrugia. E. Dos Santos. Sost: 69min Obiefule flok J P. Farrugia, 78min M. Bartolo flok C. Failla. Naxxar: J. Azzopardi, A. Decesare, R. Cassar, T. Lopes De Souza, V. Bellia, P. Doffo, A. Rocha Da Silva, G. Da Silva Ribeiro, J. Ani, D. Bonnici. Sost:. 62minT. Scerri flok J. Ani, 75min D. Falzon flok D. Bonnici, 78min O. Zongo flok A. Da Silva Skurjaw: Duane Bonnici, Jackson Lima, Clayton Failla. Edison Luis Dos Santos. Imwissija: J. Pearson Hibs, Andrew Decesare Naxxar, Ryan Cassar Naxxar, Duane Bonnici Naxxar, Bjorn Kristensen Hibs. Andre Rocha Da Silva Naxxar. Marcelo Dias Hibs. T. Lopes De Souza Naxxar. Evaldo Silva Dos Santos Naxxar. Tke//a: J. Pearson 25 Referee: Kevin Azzopardi Il-mument Plejer tal-Log[ba: M. Dias (H)

Hibernians offrew spettaklu ta’ futbol b’wirja konvin/enti kollettivament kif ukoll individwalment bi plejers b[al Dias, Lima u Failla li ddistingwew ru[hom b’azzjonijiet personali. Minkejja s-superjorità numerika g[al madwar sieg[a, Naxxar ma rnexxilhomx jinfdu ddifi]a ta’ Hibernians anzi kienu Hibs li g[arfu jag[lqu tajjeb l-ispazzji u bi pressjoni kmieni ma [allewx lil Naxxar jilag[bu l-log[ba tag[hom tant li g[al [inijiet twal kienu mi]muma fin-nofs talgrawnd difi] minnhom. Hibernians bdew mill-ewwel fuq loffensiva u kienu vi/in li jmorru fil-

Edison Luis Dos Santos (fin-nofs) mg[asses minn diversi avversarji ta’ Naxxar (Ritratt> Alex Degabriele)

vanta;; kmieni fil-partita aktar minn darba b’azzjonijiet insidju]i i]da l-a[[ar pass dejjem kien xi ftit traskurat. Malkwarta log[ob, Tarabai ittanta xortih fejn b’azzjoni personali, g[adda tajjeb bejn ]ew; difensuri ta’ Naxxar i]da xxutt tieg[u ;ie mtajjar minn Julian Azzopardi. Naxxar kienu kuntenti jilqg[u u jiddefendu f’nofs ta’ grawnd difi] minnhom u pprovaw joperaw bilkontrattakki velo/i tag[hom tant li fl-20 minuta, minn azzjoni li bdiet minn saqajn Gilmar Da Silva Ribeiro li g[adda lejn Jeremaiah Ani, avvanza mal-linja, krossja fil-kaxxa u mill-vi/in DUANE BONNICI mattar saqajh u xe[et wara Muscat biex tefa’ lin-Naxxarin f’ewforija. Ftit minuti wara l-affarijiet gew ag[ar g[all-

Hibs meta fuq it-tieni karta safra, Jonathan Pearson mar jin[asel qabel kul[add u [alla lil s[abu jilag[bu b’g[axar plejers. Din it-tke//ija qanqlet aktar kura;; u grinta fil-formazzjoni ta’ Nisevi/ tant li mill-azzjoni sussegwenti, wara li r/ieva m’g[and Kristensen, b’xutt mill-ewwel, JACKSON LIMA venven xutt vjolenti fl-anglu u ma ta l-ebda /ans lil Julian Azzopardi. Kompliet ilpressjoni ta’ Hibernians u ftit mumenti wara r-referi jara fawl fuq Tarabai u jordna penalty kontra Naxxar. L-espert, CLAYTON FAILLA jag[mel l-iskor tnejn b’wie[ed b’penalty pre/i] fir-rokna tax-xibka. It-tieni taqsima tkompli kif [allietna lewwel wa[da u kienu t-tim ta’ Nisevic li

fil-minuti finali tal-ewwel taqsima, b’Guerrero, li sab lil Haber janti/ipalu f’korner u minn free-kick ie[or ta’ Teruel devjat f korner. Fit-tieni taqsima, e]attament kwarta mit-tmiem, il-log[ba setg[et re;g[et infethet minn Vittoriosa, li i]da kienu sfortunati li minn free-kick mg[oti minn Buttigieg, Brincat ra d-daqqa ta’ ras tieg[u ta[bat mal-lasta. Mill-bqija Birkirkara ikkontrollaw u pruvaw jag[lqu l-log[ba fi tliet okka]]jonijiet denji ta’ nota li setg[u sarrfu f’gowl. L-ewwel wa[da tkun fit-53 minuta missolitu Jhonnattan, li ;ustament reba[ ukoll il-plejer tal-log[ba, xutt b’sa[[tu minn barra l-kaxxa li salva f’korner ilgoaler Cini. Fit-80 minuta, kien imiss lil Karkari]i jolqtu l-lasta, b’xutt vjolenti tas-sostitut Camenzuli mid-distanza, li stampa mal-mimduda. Minuta mittmiem l-Istripes, vi/in [afna t-tielet gowl tag[hom u t-tripletta personali g[al Jhonnattan li i]da kien altruist u qassam lil Kurt Zammit biex jiskurja l-ewwel gowl tieg[u fil-Premier, li i]da difensur tal-istars /a[[du minn dan. G[al darba o[ra Birkirkara wrew la[jar tag[hom fl-ewwel taqsima u b’mod konvincenti, ming[ajr ma’ soffrew gowl, [adu r-raba’ reb[a tag[hom infila biex g[alqu bl-a[jar mod g[alihom l-ewwel rawnd.

re;g[u [olqu l-aktar azzjonijiet perikolu]i sa mill-bidu tat-tieni 45 minuta. Dias, b[al ferrovija [arab mal-linja leminija, xe[et kross li qata’ l-kaxxa kollha i]da minn qag[da komda, Andrew Cohen spara g[oli. Azzjoni wara l-o[ra g[al Hibs [alliet lill-partitari Pawlisti fuq saqajhom il-partita kollha fejn kienu ]vinturati aktar minn darba permezz ta’ Failla, Kristensen u Tarabai li sabu lil Julian Azzopardi attent u g[araf iwie;eb tajjeb g[ax-xuttijiet kontinwi. Naxxar provaw iwettqu reazzjoni permezz ta’ Doffo bill-freekick ja[bat mal-minduda wara li ddevjah Mario Muscat. Lejn la[[ar tal-partita kienu donnhom Naxxar li qed jilag[bu bi plejer inqas u Hibs g[alqu l-partita g[axar minuti mit-tmiem fejn l-ewwel kien Cohen li seqa b’pass fit-tul lil EDISON LUIS DOS SANTOS biex b’xutt mill-ewwel g[eleb lillinkolpevoli Azzopardi. Erba’ minuti wara, re;a’ kien il-makakk Cohen li bi kross pre/i] sab lil Obiefule u mill-vi/in g[eleb bir-ras lil Azzopardi li ]gur ma kellu tort fl-ebda mill-gowl. Ftit li xejn kienu perikolu]i Naxxar f’partita li Hibs iddominaw minkejja linferjorità numerika. Xejn ma deheru konvinti d-difensuri /entrali ta’ Naxxar f’;urnata li donnu xejn ma seta’ jmur tajjeb g[all-formazzjoni Naxxarija. }gur li Naxxar iridu jinsew kemm jista’ jkun malajr din il-prestazzjoni u jibdew ja[dmu sabiex itejbu l-prestazzjoni tag[hom fil-[ar;a li jmiss. Hibs minna[a l-o[ra re;g[u sabu l-forma li bdew biha fl-ewwel [ar;iet tag[hom u sa[[ew il-po]izzjoni tag[hom f’ras il-kassifika.

Il-{add, 10 ta’ Novembru, 2013

Sport

Ri]ultat giddieb f’partita medjokri KAMPJONAT BOV PREMIER

Jacob J. Micallef

SLIEMA........................................(1) 4 RABAT...............................................1

Rabat - P Velimivoric, S. Gauci, D. Azzopardi, I. Carapic, D. Falzon, C. Gauci, J. Bajada, D. Pelaez Bellido, M. Avila Perez, D. Carrillo Pendas, M. Licari. Sost -Aidan Azzopardi flok Jonathan Bajada 35min. Chris Vella flok Patrick Borg 73min Jonathan Azzopardi flok Sliema - H. Bonello, A. Muscat, J. Mintoff, M. Scerri, A. Bello-Osagie, C. Gatt Baldacchino, T. Cilia, P. Gueye, P. Barbetti, M. Muchardi, S. Bianciardi. Sost - 78min Andrea Navarra flok Pape Gueye. Imwissija - Diego Carrillo Pendas Rabat, Paltemio Barbetti Sliema, Daniel Pelaez Bellido. Dylan Falzon Rabat Skurjaw - S. Biancardi, M. Muchardi, M. Licari Rabat, Andrea Navarra Sliema Referee - Malcolm Spiteri il-mument plejer tal-partita -Abubaker Bello-Osagie (S)

Bello-Osagie ta’ Sliema (fin-nofs) segwit minn Jonathan Bajda ta’ Rabat (xellug) (Ritratt> Alex DeGabriele)

Din il-log[ba kienet ferm differenti minn dik ta’ qabilha bejn Hibs u Naxxar fejn fl-ewwel taqsima, barra lgowl bikri ta’ Sliema ftit li xejn kien hemm azzjonijiet denja ta’ nota. Erba’ bidliet fil-formazzjoni ta’ Steve Damato mill-a[[ar dehera tag[hom filwaqt li kollox jibqa’ l-istess g[al Sliema.

Taqsima kwieta g[all-a[[ar ikkaratterizzata b’[afna futbol di]organizzat u b’nuqqas ta’ sistema mi]-]ew; timijiet. Sliema [ar;u ftit aktar offensivi u wara biss tmin minuti marru filvanta;;. Minn Free kick ta’ Barbetti, STEFANO BIANCIARDI g[ola ma’ Pavle Velimivoric u xe[et fix-xibka bir-ras. Wara l-gowl il-partita b[al

donnha mietet u ma kien hemm ebda azzjoni o[ra perikolu]a. Mat-tletin minuta log[ob, Carrillo Pendas jipprova ja[sad id-difi]a Slimi]a b’azzjoni personali meta minn mal-linja xellugija, ;ibed g[an-nofs, ixxuttja i]da xxutt tieg[u kien nieqes mill-pre/i]joni. G[alkemm kien hemm erba’ gowls fit-tieni taqsima xorta kompliet in-

nixfa ta’ azzjonijiet u er;ajna assisstejna g[al 45 minuta ta’ futbol medjokri fejn ajr g[all-gowls li erbg[a minnhom kienu skurjati bir-ras, ma kienx hemm aktar azzjonijiet perikolu]i. I]-]ew; timijiet qasmu l-log[ob f’nofs ilgrawnd g[alkemm kienu Sliema li kienu ftit a[jar mill-formazzjoni ta’ Damato. L-ekx Valletta u Qormi Bello-Osagie da[[al lil John Mintoff fil-log[ob, dan avvanza, krossja u MATIAS MUCHARDI tar minn tulu biex xe[et wara Velimivoric bir-ras. Rabat dehru li jistg[u jid[lu fil-partita fis-sebg[in minuta meta minn free kick ta’ Pelaez, il-veteran MALCOLM LICARI g[eleb lil Bonello bir-ras biex ;ab l-iskor 2 – 1. Sliema wie;bu permezz tal-barranin tag[hom Muchardi u Bello-Osagie li kienu fost l-a[jar plejers fil-grawnd fejn wara kross tal-Argentin Muchardi, BELLO-OSAGIE jolqot bir-ras u g[alaq il-partita. Hekk kif kollox deher li se jintemm, wara in/ertezza banali fid-difi]a Rabtija, minn free kick Rabti, ANDREA NAVARRA japprofitta u minn po]izzjoni favorevoli jix[et wara s-sostitut Azzopardi li da[al flok l-imwe;;a’ Velimivoric.

Floriana jirb[u u jaqb]u lill-istess Qormi

Roderick Vella

Kif Jinsabu L Hibernians 11 Birkirkara 11 Valletta 10 Sliema W. 11 Mosta 10 Naxxar L. 11 Vittoriosa S. 11 Floriana (-6) 11 Tarxien R. 10 Qormi 11 Balzan 10 Rabat A. 11

FLORIANA................................. (1) 3 QORMI.............................................. 0

Floriana - D.Hanford, A.Scicluna, E.Ibok, S.Pisani, C.Caruana, I.Coronado, D.Pinheiro, C.Borg, B.Farrugia, G.Muir, S.Borg. Sost - 64 L.Casha flok S.Pisani, 84 Tabone flok Coronado Qormi - M.Farrugia, A.Effiong, R.Sammut, L.Grech, R.Bajada, T.Caruana, O.Bugeja, J.Bondin, R.Innocenti, M.Petrassi, F.Santaguida. Sost - 32 D.Pisani flok Bondin 73 L.Gabrieli flok Santa Guida, 81 S.Sultana flok Innocenti Imwissija - Ibok, Scicluna, Farrugia (F), Effiong, Bugeja (Q) Skurjaw - 16min Coronado, 82min G.Muir, 83 D.Pinheiro Tke//ijiet - 71 O.Bugeja, 78 M.Farrugia Referee - Clayton Pisani il-mument player tal-log[ba - I.Coronado (F)

F’partita nervu]a, b’log[ob konfu] f’nofs il-grawnd u ming[ajr wisq azzjonijiet denji ta’ nota, Floriana [adu t-tliet punti li riedu biex bihom rrittornaw g[ar-reb[ u qabb]u lil-istess Qormi fil-klassifika. Il-Greens kienu la[jar tim, skurjaw kmieni fil-log[ba u kellhom l-a[jar mill-ftit okka]]jonijiet tal-partita. Fuq in-na[a l-ohra, ilma;;oranza tas-supporters ta’ Qormi xe[[tu [afna mill-[tija tat-telfa fuq irreferee Clayton Pisani, li fit-tieni taqsima saffar penalty u ke//a ]ew; plejers minn tag[hom. Imma fil-verita, ilproblemi ta’ Qormi huma o[rajn u huma evidenti, spe/jalment fl-attakk. Fin-nuqqas ta’ Jorginho, il-Qriema ftit g[andhom ideat jew plejers li jistg[u jag[mlu d-differenza u l-pi] tal-attakk dejjem jaqa’ fuq Effiong. Anki llum in-Ni;erjan beda tajjeb, kellu /ans tad-

Gary Muir ta’ Floriana (xellug) mg[asses minn Federico Santaguida ta’ Qormi

deheb li fis-seba’ minuta jitfa lit-tim tieg[u fil-vanta;; meta qabbe] il-ballun fuq il-goaler Hanford, imma g[adda ftit barra. Dak, fil-bidu, kien la[jar mument ta’ Qormi, g[ax fi ftit minuti f’nofs l-ewwel taqsima, l-ewwel qalg[u l-gowl, u ftit wara l-kow/ Volpi kellu jbiddel lil Bondin li rega’ we;;a. Ghal Floriana irritorna b’log[ba tajba fid-difi]a Ibok Edet, waqt li beda mal-ewwel [dax u sab ukoll ix-xibka Diogo Pinheiro. Floriana ikkonfermaw li l-Ingliz Gary Roberts

m’g[adhux plejer tag[hom, li [abba ra;unijiet personali [alla pajji]na. Mill-a[[ar log[ba il-Yellows ikollhom lil Terribile, Bellucci u Nucera neqsin, minflokhom bdew ]ewg Taljani o[ra, Santa Guida u Petrassi, flimkien ma’ Grech. L-ewwel gowl Furjaniz wasal fis-16il minuta, meta is-solitu Coronado, mhux kuntent bl-unur tar-reb[ talaqwa plejer tax-xahar t’Ottubru, re;a sab ix-xibka b’xutt fil-baxx. Finalment reba[ ukoll l-aqwa plejer tal-partita. I-

R D T F K Pt 9 8 8 6 5 4 2 4 2 2 2

2 2 0 3 0 2 3 3 2 2 2

0 29 1 17 2 21 2 22 5 19 5 15 6 11 4 16 6 13 7 12 6 9 9 6

7 7 13 16 17 20 14 22 21 16 26

29 26 24 21 15 14 9 9 8 8 8 4

reazzjoni Qormija tkun biss f’daqqa ta’ ras /entrali ta’ Effiong li salva Hanford. ;a lejn tmiem l-ewwel taqsima Floriana marru vi/in it-tieni gowl, bix-xutt ta’ Diogo li [akkek mal-wieqfa. F’nofs it-tieni taqsima, b’Qormi qatt perikolu]i, ing[alqet il-partita u beda nervo]i]mu, meta f’temp ta’ minuta, lex Pisani [a ]ewg karti sofor u tke//ija. G[addew inqas minn seba’ minuti, u fit-79 minuta, l-goaler Farrugia ta’ Qormi [are; fuq Casha u g[ar-referee Pisani ikun penalty u tke//ija o[ra. Qormi b’disa’ plejers u mill-[dax-il metru MUIR g[eleb lissostitut Sultana biex g[amilhom 2-0. Il-vanta;; ]died g[al tlieta meta Caruana u DIOGO biddlu l-ballun bejnithom, b’dan tal-a[[ar dar malgoaler u skurja. G[at-tielet darba dan l-istagun, Floriana reb[u u ma soffrewx gowl, b’mertu tag[hom u wkoll b’nuqqas tal-avversarji. Reb[a li biha ;ew [ames punti biss ‘l bog[od missitt post ta’ Naxxar, li huma l-avversarji li jmiss tag[hom.