Il-Mument il-Ħadd 17 ta' Novembru

www.maltarightnow.com

Nru 2189 €1

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Parlament: Jibda jberraq dwar il-;ejjieni tal-Air Malta

Ba;it 2014: Reazzjoni po]ittiva g[ad-diskors tal-Kap tal-Oppo]izzjoni Ara pa;ni 4-6

Ara pa;na 8

Rabja g[al Muscat fil-Partit Laburista

Il-[sara li qed issofri Malta min[abba l-iskema ta’ xiri ta/-/ittadinanza Maltija li twebbel biha l-Prim Ministru Joseph Muscat [olqot rabja kbira g[alih fil-Partit Laburista.

Il-Prim Ministru u Mexxej Laburista Joseph Muscat ma [assx il-b]onn li jiddiskuti fil-Partit Laburista l-iskema li biha tinxtara u tinbieg[ i/-/ittadinanza Maltija lill-barranin

Sorsi li tkellmu ma’ il-mument ikkonfermaw li Joseph Muscat ma ddiskutiex fil-Partit Laburista l-iskema ta’ xiri ta/-/ittadinanza Maltija minn /ittadini barranin g[all-valur ta’ €650,000 biss. Sitwazzjoni li kif kompliet ti]vol;i fl-a[[ar jiem qed tqanqal rabja u oppo]izzjoni interna g[al Joseph Muscat minn deputati u uffi/jali Laburisti kif ukoll partitarji Laburisti. il-mument g[andu informazzjoni li Joseph Muscat b[ala l-mexxej tal-partit fil-gvern, ma [assx il-b]onn li jressaq g[ad-diskussjoni quddiem l-og[la strutturi ewlenin tal-partit l-iskema ta’ xiri ta/-/ittadinanza Maltija.

Sorsi li tkellmu ma’ din il-gazzetta

qalu li minkejja li l-Prim Ministru Muscat irreklama din l-iskema f’Londra qabel ma biss kienet approvata mill-Parlament, “ma [assx il-[tie;a li jiddiskutiha qabel, la fil-Grupp Parlamentari u lanqas fl-E]ekuttiv Nazzjonali.” il-mument g[andu informazzjoni li deputati Laburisti kif ukoll uffi/jali tal-Partit jinsabu wkoll irrabjati g[all-Prim Ministru Joseph Muscat; il-mexxej tag[hom, min[abba li din l-iskema ta’ bejg[ u xiri ta/-/ittadinanza Maltija li twebbel biha l-Prim Ministru qajmet oppo]izzjoni kbira kemm f’pajji]na kif ukoll barra minn Malta.

Maltija lill-barranin g[al €650,000 biss.

Fl-istess waqt, dan il-Kunsill :enerali se jkun qieg[ed jag[ti direzzjoni biex il-PN waqt li jibqa’ jiskrutinja u jikkritika lill-Gvern Laburista g[alli]balji u n-nuqqasijiet tieg[u, se jkun qieg[ed jibda ja[dem biex jo[ro; bi proposti ;odda g[all-[olqien taxxog[ol meta l-qg[ad qieg[ed ji]died minn xahar g[al xahar u biex jer;a’

jda[[al is-serjetà fil-politika. Dan wara l-ksur sfa//at tal-Kodi/i tal-Etika minn Ministri Laburisti bid-dikjarazzjonijiet tal-assi li g[amlu u bl-iskandli li jinvolvu impjiegi b’salarji fenomenali b[al-mara tal-Ministru Konrad Mizzi u [afna o[rajn qrib [afna tal-Prim Ministru u tal-Ministri Laburisti.

g[al pa;na 3

Diskors importanti llum mill-Kap tal-PN

Fid-Dar ?entrali tal-Partit Nazzjonalista, dalg[odu jkompli jitlaqqa’ lKunsill :enerali tal-PN bit-tema ‘Xog[ol, Serjetà, Identità’, li se jintemm b’diskors importanti u daqstant ie[or mistenni ta’ Simon Busuttil, ilKap tal-Partit Nazzjonalista u Kap talOppo]izzjoni.

F’intervista li ta lil il-mument, Chris Said, is-Segretarju :enerali tal-PN, qal

li dan mistenni jkun “fost l-iktar diskorsi importanti li qatt se jkunu saru f’Kunsill :enerali.” L-indirizz tal-Kap tal-PN mistenni jkun marbut ma’ dak li g[addej minnu l-pajji], partikolarment bl-abbu] tal-poter, nuqqasijiet serji millGvern Laburista f’diversi setturi u l[sara li g[amel Muscat lil Malta bliskema li qieg[ed ida[[al biex bla ebda kundizzjoni tinbieg[ i/-/ittadinanza

Ara intervista f’pa;na 7

2 Spi]eriji li se jift[u llum FLORIANA: Waterfront Dispensary, Forni 2l, Pinto Wharf; IL{AMRUN: Thomas Pharmacy, 796, Triq il-Kbira San :u]epp; {AL QORMI: Pinto Pharmacy, 43, Triq San Bastjan; BIRKIRKARA: {erba Pharmacy,183, Triq il-Kbira; ILG}IRA: Tony’s Pharmacy, 100, Triq Sir Patrick Stuart; PEMBROKE: San

Giorgio Pharmacy, Triq Manwel Buhagiar; TAS-SLIEMA: Drug Store: Anglo Maltese Dispensary Ltd. 382, Triq Manwel Dimech; {ALLIJA: St. Michael Pharmacy, Misra[ tat-Transfigurazzjoni; IL-MOSTA: St. Mary Pharmacy, 14, Pjazza Rotunda; SAN PAWL IL-BA{AR: St. Paul’s Bay Pharmacy, 504, Triq ilKbira; {AL TARXIEN: Tarxien Pharmacy, 59, Triq {al Tarxien; LISLA: Victory Pharmacy, 32, Triq ilVitorja; MARSASKALA: San :wakkin Pharmacy, 1, Triq Sant Anna; MARSAXLOKK: Pompei Pharmacy, Xatt is-Sajjieda; ILQRENDI: Chrysantemum Pharmacy, Triq San Nikola; {A}-}EBBU:: De Rohan Pharmacy, Triq Sant’Antnin; IR-RABAT: St. Anthony Pharmacy, 18, Triq il-Kbira; VICTORIA: Batu Pharmacy, 38, Triq l-Palma; IXXEWKIJA: Gozo Chemists, M;arr Road.

{inijiet tal-vapur t’G[awdex mill-4 ta‘ Novembru 2013 sal-4 ta’ Mejju 2014

Tluq mill-Im;arr, G[awdex: 1.30, 3.30, 5.00,

6.00, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 9.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 19.15, 20.45, 22.00, 23.45.

Tluq mi/-?irkewwa, Malta: 2.00, 4.00, 5.45, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 20.00, 21.20, 22.35, 00.20.

It-temp It-Temp> Xemxi bi ftit s[ab. Il-Vi]ibbiltà> Tajba.

Ir-Ri[> {afif u varjabbli li jsir mix-Xlokk.

Il-Ba[ar> {afif g[al moderat. L-imbatt> Baxx mil-Lvant.

Temperatura tal-Ba[ar> 23º.

Il-[amest ijiem li ;ejjin

IL-{ADD L-og[la 23˚C L-inqas 14˚C

IT-TNEJN L-og[la 23˚C L-inqas 17˚C

IT-TLIETA L-og[la 22˚C L-inqas 18˚C

L-ERBG{A L-og[la 23˚C L-inqas 18˚C

IL-{AMIS L-og[la 22˚C L-inqas 17˚C

UV

UV

UV

UV

UV

3

3

3

3

3

Lottu 71 – 46 – 1 – 53 – 8 # 65 – 54 – 56

Super 5 27 – 17– 41 – 37 – 7

Numri importanti Servizz ta’ Emer;enza> 112 Sptar ta’ Malta> 25450000 — Sptar ta’ G[awdex> 21561600 Servizz ta’ direttorju> 1182 — GO> 1187 — Vodafone> 1189

Muscat jag[mel [sara kbira

L-iskema ta’ xiri u bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija g[all-prezz ta’ €650, kbira lir-reputazzjoni li bniet Malta f’dawn l-a[[ar snin, b’konsegwen minn dawn ir-rapporti mill-media internazzjonali, li w[ud minnhom s Matthew Mamo

matthewmamo@hotmail.com

Blacklisted min[abba l-bejg[ ta//ittadinanza

Fil-jiem li g[addew, ilg]ira ta’ Grenada li hi pajji] fil-Ba[ar Karibew [abbret li kienet se ter;a’ tag[ti l-[ajja lill-programm li jippermetti li investituri minn madwar id-dinja jixtru /-/ittadinanza tag[ha.

Dan il-pajji] di;à kellu skema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza g[al madwar tliet snin, imma kien issospendiha f’Ottubru tal-2001 min[abba li din il-prattika kienet riskju]a [afna u dan fid-dawl tal-attakki terroristi/i li se[[ew fl-Amerika fil-11 ta’ Settembru 2001, meta eluf mietu fl-attakki fuq it-Twin Towers.

F’dak il-perijodu, ilg]ira ta’ Grenada kienet tpo;;iet fil-lista internazzjonali ta’ pajji]i blacklisted meqjusa li ma kinux jikkoperaw fil-;lieda kontra l-[asil tal-flus. Kien wara li rtirat l-iskema li fis-sena 2002 li Grenada kienet tne[[iet mil-lista ta’ pajji]i blacklisted.

Bernard Wiltshire, eks Avukat :enerali ta’ Dominica li hu kritiku prominenti tal-programmi ekonomi/i ta/-/ittadinanza fil-Karibew, qal li kien di]appuntat li l-Grenada se ter;a’ dda[[al l-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza.

Hu jemmem li dawk ilmexxejja tal-pajji]i talKaribew li jag[]lu li jbig[u i/-/ittadinanza, jag[mlu dan g[ax ma jibqag[lhomx ideat di/enti kif isa[[u l-ekonomija.

Bernard Wiltshire qal li f’dawn il-programmi talbejg[ ta/-/ittadinanza, ilpajji]i tal-Karibew kienu qed jipperikolaw is-sigurtà tal-g]ejjer tal-Karibew.

Esperti o[ra qalu li dawn il-programmi tal-bejg[ ta//ittadinanza jistg[u jimminaw l-inte;rità tal-passaporti nazzjonali jekk jin[olqu problemi u jwasslu biex il-kriterji biex min g[andu passaport minn dawn il-pajji]i jikseb visa, ikunu ferm aktar ibsin.

Il Giornale – Skandlu f’Malta. €650 elf g[al passaport Ewropew. Int imprenditur ?ini] lest tag[mel kollox biex taqbe] il-barrieri tal-UE^ Int terrorist internazzjonali de/i] li tisfrutta l-vanta;; tal-moviment [ieles fix-Schengen^ Int traffikant tad-droga li qed tfittex ba]i ta’ appo;; fl-Ewropa^ Tajjeb, Malta l-post ideali g[alik.

Huffington Post - Waqt li l-Istati Uniti u [afna pajji]i Ewropej o[ra qed jag[mlu minn kollox biex isa[[u l-fruntieri tag[hom u jwaqqfu l-influss ta’ immigranti bla dokumenti, g]ira ]g[ira [ar;et b’soluzzjoni “fit for late night TV”. L-iskop hu li tattira /ittadini ;odda u b’valur g[oli lejn il-pajji], li biha l-Prim Ministru jifhem dawk li kapa/i jg[aqqdu kwa]i miljun dollaru.

Yahoo News - Trid issir Malti^ Tiswiek biss €650,000. In-nazzjon ]g[ir ta’ Malta se jibda jbig[ i/-/ittadinanza prattikament bla ebda rekwi]iti.

SBS – Dawn il-passaporti huma l-iktar popolari fil-Lvant Nofsani, g[alkhemm St. Kitts waqqfet il-programm g[allIranjani fl-2011. Dawn il-programmi jqajjmu kontroversja. IlMa/edonja kkan/ellat il-programm ta’ /ittadinanza marbut mal-investiment wara l-kontroversja li qamet meta n[are; passaport lill-eks Prim Ministru Tajlandi] Thaksin Shinawatra.

3

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Lokali

a lir-reputazzjoni ta’ Malta

,000 li twebbel biha l-Prim Ministru Joseph Muscat g[amlet [sara zi li jistg[u jkunu serji [afna fuq livelli politi/i u ekonomi/i kif jidher sa[anistra spi//aw jakku]aw u jirredikolaw lil Malta.

Yahoo News - Trid issir Malti^ Tiswiek €650,000 biss. In-nazzjon ]g[ir ta’ Malta se jibda jbig[ i/-/ittadinanza prattikament bla ebda rekwi]iti.

The Telegraph – Din il-mossa qed isse[[ [ames xhur wara li l-Prim Ministru Malti Joseph Muscat kellu battibekk mal-Unjoni Ewopea fuq in-numru ta’ immigranti irregolari li da[lu f’Malta. Ir-ra;uni g[aliex issa Malta g[andha attitudni li tilqa’ barranin sinjuri hi wa[da prin/iparjament finanzjarja.

La Spia – Fl-Italja nargumentaw fuq l-akkoljenza. F’Malta jbig[u /-/ittadinanza u ssir Ewropew billi t[allas. Il-“Kavallieri” ta’ Malta huma iktar bravi biex jag[mlu kummer/ ma’ Sheik sinjuri, traffikanti tad-droga bla skrupli, kuntrabandisti li jridu jiggarantixxu a//ess g[all-Ewropa, imma m’humiex daqshekk “Kavallieri” meta jkun hemm b]onn isalvaw lil xi [add li jkun qed jeg[req.

We’re London – Il-gvern Malti qed jipprova japprofitta mill-[asil tal-flus tal-eroina> se jbig[ i/-/ittadinanza g[al €650,000. Malta hi fornitur ewlieni tal-eroina g[all-UE.

Deputati Laburisti jopponu imma jib]g[u jitkellmu minn pa;na 1

L-oppo]izzjoni kbira g[al din l-iskema jikkonfermah ukoll st[arri; tal-fehma pubblika li sar mill-gazzetta Malta Today ;img[a ilu.

Minn dan l-ist[arri; jirri]ulta li 53 fil-mija ma jaqblux maliskema ta’ Muscat, u li 29 filmija minnhom huma Laburisti filwaqt li 71 filmija jridu li jixxandru l-ismijiet tax-xerrejja ta/-/ittadinanza Maltija.

Dan l-ag[a li qam f’Malta kompla jikber mal-approvazzjoni tal-iskema ta’ xiri ta//ittadinanza Maltija millParlament bil-voti favur talGvern. Sa min-nhar it-Tlieta li g[adda, anki l-media u opinjonisti internazzjonali partikolarment fl-Ewropa kellhom kliem ta’ kundanna u reazzjoni negattiva [afna fil-konfront tal-Prim Ministru Malti Joseph Muscat g[al mod ir[is li l-Gvern Malti se jkun qieg[ed ibig[ i/-/ittadinanza Maltija, li hija wkoll Ewropea. Il-media internazzjonali kkritikat [afna li din l-iskema ta/-/ittadinanza kienet se tinbieg[ b’mod sigriet lil /ittadini barranin li jibqg[u mistura, sakemm Joseph Muscat beda j/edi g[all-pressjoni, u kellu jag[mel irtirata fuq din nhar il-:img[a li g[adda b’telefonata minn Sri Lanka fejn jinsab g[al-laqg[a g[olja talpajji]i tal-Commonwealth. {afna deputati Laburisti ma jaqblux Is-sorsi li tkellmu ma’ il-

Denik Czech Republic – Passaporti g[all-bejg[. Malta toffri passa;; g[az-zona Schengen blir[is. Il-kuntentizza ma tixtrijiex g[all-flus imma /ittadinza ta’ pajji] tal-UE iva. Huwa mistenni li dan iqajjem interess fost negozjanti Russi sinjuri, li b’dan il-mod jistg[u jiksbu d[ul bla xkiel fiz-zona Schengen.

mument qalu wkoll li g[alkemm hemm numru sostanzjali ta’ deputati Laburisti li huma rrabjati g[al Muscat, huma jib]g[u jitkellmu kontra dak li twebbel bih dwar din l-iske-

ma g[ax jib]g[u li ji;rilhom b[al An;lu Farrugia meta lejn tmiem is-sena li g[addiet, Joseph Muscat idde/ieda li jke//ih sempli/iment b’talba ta’ ri]enja. Id-Deputati Laburisti, l-aktar fattur li kienu qeg[din jopponu kien li min jixtri /-/ittadinanza jibqa’ sigriet.

Marlene Farrugia to[ro; g[onqha Hija biss id-Deputat

Laburista Marlene Farrugia li nhar it-Tlieta li g[adda qabel ittie[ed il-vot fil-Parlament fuq il-Li;i dwar i/-?ittadinanza [ar;et g[onqha u ddikjarat li “se tkun qed tivvota favur il-li;i ta/-/ittadinanza b’diffikultà kbira [afna.”

F’kummenti li tat lis-sit elettroniku ta’ The Malta Independent, Marlene Farrugia qalet li g[aliha se tkun estremament diffi/li biex tivvota favur il-Li;i mressqa mill-partit tag[ha stess. Hi fissret ukoll li qatt ma tista’ tifhem kif nistg[u npo;;u tikketta bil-prezz g[a/-/ittadinanza Maltija.

G[al mistoqsija ta’ ilmument, id-Deputat Laburista Marlene Farrugia qalet “issa li l-Li;i g[addiet se nkun qed insegwi mill-qrib u bir-reqqa l-applikazzjoni tag[ha.” Hi la /a[det u lanqas ikkonfermat jekk qabel li wriet il-fehma opposta tag[ha g[al din il-Li;i pubblikament, l-iskema kinetx diskussa fil-Grupp Parlamentari Laburista. Hi qalet biss li “informazzjoni dwaru x’ji;ri fil-Grupp Parlamentari jista’ jing[ata lilkom biss minn komunikazzjoni uffi/jali li jog[;bu jo[ro; il-Partit filGvern.”

Ara wkoll editorjal f’pa;na 19

4

Id-diskors tal-Kap tal-Oppo]izzjoni milqug[ Josef Vella, Seg. :en. U{M

“Il-Kap tal-Oppo]izzjoni tkellem [afna fuq l-isfidi pre]enti fis-suq tax-xog[ol.”

Paul Abela President tal-GRTU

“Id-defi/it e//essiv mhux a//ettabbli

g[ax inkella jekk nibqg[u ng[ollu d-defi/it xi [add irid i[allas.”

Kevin Borg Dir. :en. Kamra tal-Kummer/

“Il-mira li d-defi/it ikun ta[t it-tlieta fil-mija jiddependi mis-su//ess talimplimentazzjoni tal-Ba;it.”

Lawrence Zammit Ekonomista

“Il-Kap tal-Oppo]izzjoni po;;a iddiskussjoni mhux iktar fuq il-livell ta’ x’qed jintefaq imma x’se nie[du minn dan l-infiq kollu. Dan hu dibat-

titu ferm interessanti u g[andu jitkompla.”

Id-diskors li g[amel nhar it-Tnejn li g[adda Simon Busuttil, il-Kap tal-Oppo]izzjoni fir-replika g[ad-diskors tal-Ba;it kellu reazzjoni po]ittiva ferm inklu] minn dawk li jsegwu x-xena politika kif ukoll imsie[ba so/jali li fissruh “diskors f’waqtu” u li ta’ min jixtarru.

L-Oppo]izzjoni tis[aq fuq it-tkattir tax-xog[ol Josef Vella, is-Segretarju :enerali tal-U{M qal li fid-diskors tieg[u, ilKap tal-Oppo]izzjoni tkellem [afna fuq l-isfidi pre]enti fis-suq taxxog[ol. “Sakemm a[na qeg[din nippruvaw inkabbru l-ekonomija billi ji]diedu l-kwantità ta’ [addiema, allura dak huwa l-frott li wie[ed iktar fa/li jil[qu.”

Josef Vella rrefera g[al setturi ekonomi/i li jista’ jkun li ma jkunux vijabbli u jing[ataw injezzjoni biex isiru vijabbli jew tittie[ed de/i]joni li dawn is-setturi jing[aqlu, u l[addiema jitmexxew lejn setturi o[ra.

“Biex din issir, il-pajji] g[andu sfida kbira sfida kbira u jkun je[tie; li jinvesti fir-ri]orsi umani tieg[u u jkollu flessibilità anke fil-[iliet tal[addiema.” Josef Vella ]ied li biex dan ise[[, je[tie; ukoll li l-pajji] jkun qed jattira investiment flekonomija il-[in kollu. “Dan huwa e]er/izzju li rridu nibdew nag[mluh fil-futur.”

B]onn li l-miri tal-Ba;it jintla[qu Dwar it-tbassir tal-Kummissjoni Ewropea, li d-defi/it se jaqbe] it-tlieta fil-mija, Josef Vella qal li l-U{M qed issegwi l-argument kemm min-na[a tal-Gvern imma anke millKummissjoni Ewropea. “Fil-Ba;it wie[ed irid jag[mel miri li jintla[qu.

Il-Ba;it huwa pjan ta’ azzjoni li l-

milja tieg[u tintla[aq meta jintla[qu it-tragwardji tieg[u.” F’dan il-kuntest, Josef Vella qal li l-U{M se tkun qed tara li dak li hemm fil-Ba;it jissarraf, ise[[ u jintla[aq g[ax hekk jista’ jsir

Simon Busuttil, waqt id-diskors tieg[u nhar it-Tnejn li g[adda fil-Parlament

“Id-diskors tal-Kap tal-Oppo]izzjoni kien tajjeb u f’waqtu. Kellu [afna punti li wie[ed irid jixtarrhom.” progress. “Li tikteb diskors g[allBa;it huwa l-bidu, li timplimentah huwa l-iskop a[[ari ta’ kwalunkwe Ba;it.”

Diskors f’waqtu mill-Kap tal-Oppo]izzjoni u ta’ min jixtarru Paul Abela, il-President talGRTU fisser id-diskors ta’ Simon Busuttil, il-Kap tal-Oppo]izzjoni g[all-Ba;it 2014 b[ala “tajjeb u f’waqtu. Semma [afna punti li wie[ed irid jixtarrhom. Na[seb li overall ing[ataw twe;ibiet tajbin.”

Paul Abela qal li l-GRTU se jkollha l-veduti tag[ha. “Il-GRTU ma da[litx fid-dettall u g[adha qed tanalizza l-impatti kollha. G[adna m’g[amilniex il-kalkoli e]atti dwar kif il-mi]uri se jolqtu lin-negozju.

Irridu naraw kif se jintlaqtu n-nies tag[na.”

Id-defi/it irid jonqos ta[t it-tlieta fil-mija B’referenza g[ad-defi/it, Paul Abela qal li skont i/-/ifri mog[tija filKunsill Malti g[all-I]vilupp Ekonomiku u So/jali, ma rajniex li ddeficit se jaqbe] it-tlieta fil-mija.

“A[na b[ala GRTU na naqblux li ddeficit g[andu jitla’ iktar minn tlieta fil-mija jew inkella jibqa’ f’dawk i//ifri stabbiliti mill-Ewropa.

Ovvjament, g[an-negozju, id-defi/it e//essiv mhux a//ettabbli g[ax inkella jekk nibqg[u ng[ollu d-defi/it xi [add irid i[allas u /ertament li nnegozjanti jkunu minn ta’ quddiem li jkollhom jag[mlu dan.” Paul Abela ]ied li jinqabe] id-defi/it, dan ma jkunx sinjal tajjeb. “A[na nesi;u li ddefi/it g[andu jkun ikkontrollat. IlGRTU tat dokument lill-gvern u

kkonfermajna li ;ew indirizzati xi proposti. “Nemmnu li b’dawk il-proposti nkunu nistg[u nkabbru lekonomija li dan il-pajji] tant g[andu b]onn.”

L-imsie[ba so/jali jridu jkunu parte/ipi fit-twettiq tal-Ba;it Kevin Borg, id-Direttur :enerali tal-Kamra tal-Kummer/ qal li lBa;it li ressaq il-Gvern jinkludi l-

5

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Lokali

[ tajjeb

}ew; kuntratti ta’ konsulenza mill-Gvern lil Toni Abela “Il-Kap tal-Oppo]izzjoni tkellem iktar dwar ir-ri]ultati a[[arija li wie[ed jistenna mill-infiq kollu tal-Ba;it.” a[[arija li wie[ed jistenna minn dan l-infiq kollu. Ji;ifieri hu po;;a iddiskussjoni mhux iktar fuq il-livell ta’ x’qed jintefaq imma x’se nie[du minn dan l-infiq kollu. Dan hu dibattitu ferm interessanti u g[andu jitkompla matul is-sena li ;ejja.”

miri b’rabta mal-i]bilan/ li huma filparametri permessi millKummissjoni Ewropea. Madankollu, hu rrimarka li ftit jiem wara, ilKummissjoni Ewropea [ar;et rapport li jg[id li l-i]bilan/ jista’ jkun ‘l fuq minn tlieta fil-mija. “Il-Kamra tal-Kummer/ ta[seb li hemm mar;inu dejjaq [afna bejn dak li qed tg[id il-Kummissjoni Ewropea u dak li qed jg[id il-Gvern ji;ifieri ftit g[exierien ta’ miljuni ta’ ewro li jistg[u iressquk ‘l hawn jew ‘l hemm minn dak li tippermetti lKummissjoni Ewropea.

Kevin Borg qal li madanakollu kollox jiddependi mis-su//ess tal-implimentazzjoni tal-Ba;it. “Il-Kamra talKummer/ tat parir lill-Gvern biex kemm jista’ jkun il-Gvern jinvolvi limsie[ba so/jali kollha fl-implimetazzjoni tal-Ba;it biex il-miri jintlaq[u g[ax hekk jaqbel lil pajji].”

L-Oppo]izzjoni tistenna ri]ultati min-nefqa tal-Ba;it Lawrence Zammit, ekonomista qal li d-diskors tar-replika g[allBa;it li g[amel il-Kap tal-

Oppo]izzjoni Simon Busuttil kien po]ittiv u differenti minn tas-soltu.

“B[ala Kap tal-Oppo]izzjoni hu tkellem iktar dwar ir-ri]ultati

Mill-Ba;it li jmiss iridu jittie[du mi]uri korrettivi Dwar il-kwistjoni tad-defi/it, Lawrence Zammit qal li “il-fatt li se naqb]u t-tlieta fil-mija, kif qed tg[id il-Kummissjoni Ewropea, mhix xi [a;a po]ittiva minnha nnifisha. Dan ifisser li fis-sentejn jew fit-tliet snin li ;ejjin, ibda mill-Ba;it li jmiss, se jkollna nag[mlu azzjonijiet korrettivi; f’/ertu oqsma l-gvern se jkollu jnaqqas l-ispejje] kurrenti tieg[u.” Hu ]ied li ,a jistax ikun li nnaqqsu lispi]a kapitali g[ax din l-ispi]a hi kkontrollata f’[afna oqsma u qed isir biss dak kollu li hu ne/essarju. Allura jfisser li rridu nnaqqsu l-ispi]a kurrenti tal-gvern.

“Li hu inkwetanti hu li l-ekonomija mhix se tikber b’dak ir-ritmu li forsi wie[ed kien jistenna; kieku l-ekonomija tikber bir-ritmu li kien mistenni, kieku d-defi/it ma kienx jaqbe] it-tlieta fil-mija.”

Lawrence Zammit qal ukoll li l-

Gvern qed jag[mel estimi differenti u b[al dejjem naraw x’se ji;ri: jekk ilGvern kienx ottimist i]]ejjed jew jekk il-Kummissjoni Ewropea hiex pessimista ]]ejjed. “Li rridu napprezzaw hu li jekk se naqb]u t-tlieta filmija, ikun ri]ultat ta’ ]ew; affarijiet: jew l-ispi]a kurrenti tal-gvern tkun g[olja wisq u jista’ jkun g[aliex ittkabbir ekonomiku mhux bl-istess rata ta’ forsi wie[ed kien qed jistenna. Dawn i]-]ew; oqsma g[andhom ikunu indirizzati qabel ma tin[oloq kri]i.”

…bid-deputat Mexxej Laburista jing[ata kuntratt ta’ €17,500 u kuntratt ie[or jin]amm sigriet Id-Deputat Mexxej Laburista Toni Abela ng[ata kuntratt b[ala konsulent tal-Ministeru g[all-Familja u s-Solidarjetà So/jali immexxi millMinistru Marie Louise Coleiro Preca, bi [las ta’ €17,500 fis-sena.

Dan jo[ro; minn twe;iba li tat ilMinistru Marie Louise Coleiro Preca g[al mistoqsija parlamentari li g[amlet id-Deputat Nazzjonalista Claudette Buttigieg.

Sadattant, fi twe;iba o[ra g[al mistoqsija parlamentari, il-Prim Ministru Joseph Muscat qal li lAvukat Toni Abela n[atar ukoll b[ala konsulent dwar affarijiet legali u politi/i mill-Uffi//ju tal-Prim Ministru.

Hu qal li Tonio Abela qed jing[ata s-servizz tal-internet u tat-telefon i]da mhux mag[ruf kemm qed jit[allas g[al din il-kariga.

Il-Brigadier Martin Xuereb ma ja//ettax l-offerta tal-Gvern

Dak li sal-biera[ kien g[adu jokkupa l-kariga ta’ Brigadier tal-Forzi Armati, Martin Xuereb, m’a//ettax limpjieg offrut mill-Gvern Laburista fi Brussell biex imexxi s-sigurtà u ddifi]a bi t[ejjija g[all-Presidenza Maltija tal-UE fis-sena 2017. Martin Xuereb m’a//ettax din l-offerta min[abba numru ta’ ra;unijiet li ma elaborax dwarhom.

Ilbiera[ kienet l-a[[ar ;urnata g[allBrigadier Xuereb bit-terminal leave, i]da issa beda jie[u l-leave li kien akkumulalu mas-snin. Hu qed jirtira wara 26 sena ta’ servizz, allegatament wara li saret pressjoni hekk kif kollox jindika li postu se jittie[ed minn dak li llum hu d-Deputat Kmandant talArmata Jeffrey Curmi. Curmi, li hu [abib kbir tal-familja tal-Prim Ministru Joseph Muscat, ing[ata tliet promozzjonijiet fi tliet ;img[at fla[[ar xhur mill-Ministru Manuel Mallia.

Il-Brigadier Martin Xuereb itemm karriera fl-Armata

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

6

Lokali

-

-

-

-

Il Kap tal Oppo]izzjoni kien korrett dwar it tnaqqis fil Ba;it

7

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Kunsill :enerali PN

Partit Nazzjonalista li jiskrutinja lill-Gvern i]da li se jo[ro; bi proposti ;odda

Is-Segretarju :enerali tal-Partit Nazzjonalista Chris Said f’intervista ma’ din il-gazzetta qal li l-Kunsill :enerali tal-PN li qieg[ed jitlaqqa’ fi tmiem din il-;img[a bit-tema Xog[ol, Serjetà, Identità g[andu importanza kbira min[abba dak li g[addej minnu l-pajji]. Dan hu Kunsill :enerali li jrid iwassal messa;; qawwi li l-PN jikkritika dwar in-nuqqasijiet u l-abbu] ta’ poter tal-Gvern Laburista, imma wkoll partit proattiv li jo[ro; bl-ideat.

Charles Muscat

charles.muscat@media.link.com.mt

Fejn wasal il-PN f’dawn it-tmien xhur mill-elezzjoni ’l hawn?

Kienu tmien xhur importanti [afna li fihom ridna nibdew nibnu lill-Partit u ng[addu minn pro/ess ta’ ti;did. Lewwel parti tat-ti;did saret fl-ewwel xahrejn kif jitlob l-Istatut tal-Partit blg[a]la tal-Kap tal-Partit u ta]-]ew; Vi/i Kapijiet waqt li saret bidla flIstatut g[al dan l-iskop. Wara lKumitat E]ekuttiv g[a]el lAmministrazzjoni kollha. It-tieni fa]i kienet li nsa[[u lill-Partit b’mod organizzattiv u finanzjarju, u nwie;bu g[all-isfidi mhux ]g[ar li kellna u li rridu nkomplu na[dmu biex nindirizzawhom. Sar [afna xog[ol b’mod partikulari matul is-sajf li l-ewwel ri]ultati tieg[u di;à qed jidhru. Kienu tmien xhur importanti li matulhom urejna lg[aqda b[ala Grupp Parlamentari u li qed ja[dem. Il-Grupp Parlamentari hu kollu wara l-Kap tal-Partit u minn issa ’l quddiem nistg[u nkomplu nibnu u mmexxu l-[idma tag[na.

X’tibdiliet iddiskuta l-Partit u x’effett mistenni jkun hemm fuq l-operat tal-Partit^

G[andek tibdiliet li saru di;à fl-organizzazzjoni tal-Partit fejn twaqqfu units u sezzjonijiet ;odda, id-d[ul ta’ numru kbir ta’ voluntiera fejn di;à g[andna ammonti ta’ voluntiera li se jkomplu ji]diedu. Dan hu messa;; qawwi u sinjal po]ittiv g[alina.

Hemm ukoll it-tibdil statutorju fejn kellna Kummissjoni mmexxija minn Francis Zammit Dimech li g[amlet rapport dwar l-emendi li hemm b]onn g[all-istatut u dan issa kien diskuss internament u fil-;ranet li ;ejjin se jitpo;;a g[all-konsultazzjoni malkumitati u mal-ferg[at biex f’Jannar li ;ej nag[mlu Kunsill :enerali li jiddiskuti u japprova dawn l-emendi.

Allura hemm inkunu g[alaqna fa]i o[ra ta’ ti;did biex il-Partit ikollu strutturi li jirrispondu a[jar g[a]]minijiet tal-lum u b’hekk ikun jista’ ja[dem iktar effettiv.

X’mistenni japprova dan il-Kunsill :enerali tal-lum?

Dan hu Kunsill :enerali importanti [afna. Id-diskors tal-Kap tal-lum hu fost l-iktar diskorsi importanti li qatt se jkunu saru f’Kunsill :enerali. Ir-ra;uni g[al dan hi li t-tema diskussa f’dan ilKunsill; Xog[ol, Serjetà, Identità li huma marbuta ma’ dak li g[addej minnu pajji]na. G[alhekk dan hu Kunsill :enerali li jrid iwassal messa;; qawwi li l-PN mhux biss

qieg[ed hemm biex jikkritika u jitkellem dwar in-nuqqasijiet, l-abbu] ta’ poter u dwar dak li qed jag[mel jew mhux qed jag[mel il-Gvern Laburista, imma wkoll biex ikun partit proattiv, li jo[ro; bl-ideat.

G[alhekk fit-tliet oqsma li qeg[din ikunu diskussi ji;ifieri l-[olqien taxxog[ol, inklu] f’oqsma ;odda fejn ilPN se jkun qed jo[ro; bi proposti ;odda; f’oqsma ;odda fejn nistg[u naraw lill-pajji] jo[loq iktar postijiet tax-xog[ol u postijiet tax-xog[ol innovattivi. Fil-qasam tas-serjetà mhux biss qed nitkellmu fuq in-nuqqasijiet serji u gravi, l-abbu] ta’ poter, ksur tal-kodi/i tal-etika ta’ dan il-Gvern fl-ewwel tmien xhur tieg[u, imma qed nitkellmu wkoll dwar x’nifhmu a[na b’serjetà filpoltika u xi jrid il-PN b[ala partit serju fil-politika u li jkun ta’ servizz g[allpoplu kollu. Allura anke hemm no[or;u l-vi]joni tag[na ta’ serjetà u ta’ servizz fil-politika. Dwar ilprin/ipju l-ie[or tal-identità; hemm ilkwistjoni serja tal-bejg[ tal-identità, ta/-/ittadinanza Maltija u l-passaport Malti minn dan il-Gvern.

Din hi skema oxxena, skema immorali, skema li tkisser ir-reputazzjoni ta’ Malta. Rajna x’;ara fl-a[[ar jiem. Il-gazzetti barranin, is-siti elettroni/i tal-media houses li jsegwuhom miljuni ta’ nies, tkellmu b’mod xejn tajjeb fuq din l-iskema u anke fuq Malta g[ax ma’ din l-iskema hemm marbut il-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija.

Allura anke fuq dan latt, m’a[niex qed nieqfu hemm, imma qed ng[idu li l-PN lest li jkompli din il-;lieda anke jekk il-li;i kienet approvata millParlament. G[alhekk dan il-Kunsill :enerali jrid jitkellem anke dwar x’se jkun il-pass li jmiss, fejn se jmur il-PN issa fl-oppo]izzjoni tieg[u g[al din ittip ta’ skema.

Qed nifhem sew li l-kwistjoni talbejg[ ta/-/ittadinanza mhix mag[luqa?

Bla dubju ta’ xejn. Issa din il-li;i tkun iffirmata mill-President ta’ Malta u ti;i ippubblikata u ta[t din il-li;i jridu jo[or;u numru ta’ Avvi]i Legali.

Di;à g[amilna l-intenzjoni tag[na /ara u se nkunu qed nattakkaw dawk lavvi]i legali li se jkunu d-dettalji ta’ kif se tit[addem l-iskema.

Imma mhux biss, l-Oppo]izzjoni mhi qed teskludi xejn. Allura iva se nkomplu bl-oppo]izzjoni tag[na kontra din il-li;i g[ax a[na kontra tag[ha filprin/ipju. Din hi li;i li qed tbig[ dak li [dimna g[alih, missirijietna [admu u missirijietna fil-PN, il-kapijiet tal-PN [admu bla heda biex fis-sena 1964 sirna pajji] Indipendenti, imbag[ad

Il-PN se jibqa’ jissa[[a[ u jkun sod biex fejn g[andu b]onn, jitkellem b’mod qawwi u jie[u l-passi me[tie;a sirna Repubblika u g[axar snin ilu sirna membri tal-UE. Issa g[andna Prim Ministru li jrid ibig[ l-identità tag[na, i/-/ittadinanza tag[na. Dan ma nistg[u naqblu mieg[u qatt u g[alhekk minbarra li l-Kap tal-Oppo]izzjoni kien /ar fid-diskors e//ezzjonali tieg[u nhar it-Tnejn b’risposta g[all-Ba;it dwar x’se nag[mlu fuq din il-li;i, hu qal ukoll li m’a[na neskludu xejn.

X’politika se jadotta l-PN meta hawn Gvern iwettaq aktar affarijiet li ma weg[edx fil-programm elettorali tieg[u?

Se nkunu qeg[din hemm biex nikkritikaw, biex fejn hu tajjeb ng[idu li hu tajjeb imma fejn hemm b]onn, nikkritikaw bil-qawwa. {add u xejn mhu se jag[lqilna [alqna g[alkemm il-Prim Ministru u l-Gvern qed jipprova.

Ipprova bil-mozzjoni ta’ ksur ta’ privile;; li ressaq il-Prim Ministru kontra l-Kap tal-Oppo]izzjoni. Ippruvaw anke b’diversi metodi o[ra u qed jippruvaw fix-xandir tal-Istat. Iva, fix-xandir tal-

Istat qed jag[mlu minn kollox biex jo[onqu l-le[en tal-PN u qed jirnexxilhom fuq ix-xandir tal-Istat. Imma dan mhux se jaqtg[alna qalbna u se nkomplu nitkellmu bil-qawwa kollha fejn g[andna b]onn nitkellmu.

Se nkunu qed nitkellmu fejn il-Gvern ikun qed iwettaq affarijiet li ma wig[edx. E]empju kif il-Gvern fil-programm elettorali tieg[u mkien ma semma l-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza. Il-Gvern fil-programm elettorali tieg[u wieg[ed li mhux se jda[[al taxxi ;odda bl-iswed fuq l-abjad. IlGvern fl-ewwel Ba;it qed ida[[al 72 miljun ewro f’taxxi ;odda, b’kollox €170 miljun f’taxxi i]jed mis-sena lo[ra. Mela allura l-Gvern kiser ilweg[da tieg[u u g[alhekk qed nisfidaw u nikkritikaw lill-Gvern fuq dan laspett. Imbag[ad ukoll nikkritikaw lillGvern fejn ja[seb li jista’ jibqa’ g[addej jirrombla minn fuq kul[add, b’abbu] ta’ poter u ta’ kodi/i ta’ etika, b’[atriet mhux skont il-meritokrazija.

Il-Gvern weg[idna meritokrazija, trasparenza u kontabbiltà. Issa g[addew tmien xhur u xi ssib li dawn il-weg[diet qalibhom rashom ’l isfel, tefag[hom il-ba[ar u rabtilhom ma]]ra biex ]gur li ma jitilg[ux. Il-meritokrazija bil-[atriet li saru lil tal-qalba, ittrasparenza bil-[abi bis-sigriet talbejg[ ta/-/ittadinanza sigrieta u elf [a;a o[ra. Allura l-PN se jibqa’ jissa[[a[ u se jibqa’ jkun sod biex fejn g[andu b]onn, jitkellem b’mod qawwi u jie[u l-passi li jkunu me[tie;a.

Il-Gvern ippre]enta l-ewwel Ba;it... xi skrutinju se tag[mel l-Oppo]izzjoni?

Il-Ba;it, kif iddiskrivejnieh, fih [afna mi]uri u inizjattivi tajbin u dak li hu tajjeb ng[idulu tajjeb u din qalha lKap tal-Oppo]izzjoni. Il-Ba;it fih affarijiet o[ra li Edward Scicluna meta qara l-Ba;it ma qalhomx, b[at-€72 miljun f’taxxi ;odda li mkien ma semmiehom. G[alhekk l-ewwel u qabel kollox id-dmir tal-Oppo]izzjoni hu li tid[ol fid-dettall g[aliex the devil is in the detail kif qal il-Kap talOppo]izzjoni fil-Parlament nhar itTnejn, tistudja sew il-Ba;it u to[ro; fejn hemm il-kontradizzjonijiet, innuqqasijiet.

Insegwu u nappo;;jaw l-inizjattivi tajbin, imma fejn hemm kontradizzjonijiet, nuqqasijiet u fejn hemm il[abi u affarijiet li fil-qari tal-Ba;it jg[idu mod imma fl-estimi finanzjarji huma totalment bil-maqlub, ng[iduhom, nesponuhom u n;ieg[lu lill-Gvern iwie;eb. Apparti minn hekk, irridu wkoll li tul is-sena li ;ejja, in]ommu lill-Gvern il-[in kollu attent biex iwettaq dak li wieg[ed u li hemm fil-Ba;it.

8

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

T[assib dwar il-futur tal-Air Malta

Parlament

L-Oppo]izzjoni Nazzjonalista lbiera[ g[amlet sensiela ta’ mistoqsijiet filParlament dwar il-futur tal-Air Malta, b’referenza g[al manuvri li jitfg[u dubji b’rabta ma’ dak li tista’ tkun il-privatizzazzjoni tal-linja nazzjonali tal-ajru.

Mistoqsijiet dwar il-;ejjieni tal-Air Malta Robert Arrigo, il-Kelliem talOppo]izzjoni dwar it-Turi]mu, ilbiera[ qal li hu inkwetanti li l-mistoqsijiet li jag[mel fil-Parlament dwar l-Air Malta inklu] lill-Prim Ministru qatt ma jitwie;bu. Dan qieg[ed i[asseb ukoll lill-[addiema.

Id-Deputat Nazzjonalista li kien qieg[ed jag[mel l-intervent waqt iddiskussjoni tal-estimi tal-Ministeru tatTuri]mu g[as-sena d-die[la staqsa

wkoll jekk hux se jitnaqqsu xi [addiema, jekk hemmx investitur interessat fl-Air Malta, jekk hux veru li l-Air China hi interessata fl-Air Malta u li uffi/jal tag[ha applika g[all-passaport Malti? Il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni staqsa wkoll x’qed jag[mlu uffi/jali mill-Uffi//ju tal-Prim Ministru fi SkyParks u jekk dawn humiex ja[dmu dwar il-privatizzazzjoni tal-Air Malta.

Fid-diskussjoni, anki Tonio Fenech, il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni dwar ilFinanzi tkellem dwar l-Air Malta. Hu qal li fil-Ba;it, il-Gvern qal biss li se jkompli j[alli lill-management responsabbli mill-Air Malta u li se jg[addilha €15-il miljun skont il-ftehim mal-UE. Hu spjega li skont ir-rapport finanzjarju tal-Air Malta, il-kumpanija mixja mal-pjan ta’ ristrutturar u issa /-/wievet huma f’idejn il-Ministru Karmenu Vella. “It-telf ta’ €30 miljun ni]el g[al €13.7 miljun, u minkejja tnaqqis flajruplani, il-kumpanija ]iedet id-d[ul b’5 fil-mija waqt li n]amm l-istess numru ta’ passi;;ieri.” Tonio Fenech qal li dan ifisser ]ieda fid-d[ul ta’ €15il miljun u aktar effi/jenza fl-ispejje].

“Il-Gvern pre/edenti beda l-pjan ta’ ristrutturar fl-Air Malta biex ilkumpanija baqg[et f’idejn il-poplu u mhux f’idejn il-privat.”

Tonio Fenech qal li fl-2012, il-gvern pre/edenti kien ta €52 miljun lill-Air Malta u beda l-pjan ta’ ristrutturar u ;ab nies b’esperjenza.

Il-Gvern b’[alqu mag[luq jekk hux se jipprivatizza l-Air Malta turist din is-sena tkun re;istrata wkoll is-sena d-die[la biex jintla[qu 1.6 miljun. Hu rrimarka li l-Gvern, l-ewwel g[andu jara x’qieg[ed jir/ievi millEwropa waqt li ]ied li s-swieq ;odda li qed i[ares lejhom il-Gvern b[ar-Russja u /-?ina hemm problemi ta’ visas. IlKelliem tal-Oppo]izzjoni semma li g[andha ting[ata attenzjoni lill-effett fuq l-Air Malta bi]-]ieda ta’ titjiriet minn linji tal-ajru li bdew din is-sena u bl-operazzjoni tal-British Airways.

Hu semma wkoll kif is-sena d-die[la jidher li mhux se jkun hawn cruise liners ;odda li joperaw lejn Malta.

Robert Arrigo ikkritika li ftit li xejn saru pro;etti ;odda fit-turi]mu [lief ilpro;ett tal-Akkwarju Nazzjonali li sar mill-gvern Nazzjonalista u dawk ta’ restawr.

Hu fakkar ukoll fl-appell tas-sidien tal-lukandi biex tonqos ir-rata tal-VAT g[alihom waqt li ppropona biex dawk li jilqg[u l-istudenti barranin fi djarhom g[andu jibda jkollhom li/enzji anke g[al tliet xhur.

Dwar G[awdex, id-Deputat Nazzjonalista qal li jissemma biss ilmoll il-;did g[all-cruise liners li jie[u [afna ]mien biex isir.

Dwar l-a//ess g[all-informazzjoni mit-turisti, appella biex l-uffi//ju informazzjoni fil-Belt jkun fi Triq Repubblika u biex il-mapep u s-sinjali tat-traffiku jkunu wkoll bl-Ingli].

Hu staqsa x’sar minnu l-Kumitat Parlamentari responsabbli minn V18, wara x-xog[ol kbir li sar biex il-kandidatura ta’ Malta tkun a//ettata. Francis Zammit Dimech staqsa x’wassal lillGvern biex jinforma lid-diretturi artisti/i kollha li l-kuntratt tag[hom se jag[laq u mhux se ji;;edded, [lief g[al e//ezzjoni wa[da?

Francis Zammit Dimech tkellem dwar ir-riallokazzjoni tal-Mu]ew talArti, u qal li fi ]mien Gvern Nazzjonalista, il-kuraturi u l-librerija tal-Mu]ew kienu di;à da[lu fil-Ber;a tal-Italja. Hu qal li jekk irid jinstab post ie[or, dan irid ikun g[allMinisteru u mhux g[all-Mu]ew.

Francis Zammit Dimech fakkar f’inizjattivi kbar li l-gvern pre/edenti [a biex sa[[a[ il-kultura b’attivitajiet, bi scholarships fl-arti u bi pro;etti fosthom ittTeatru Miftu[.

Francis Zammit Dimech fakkar li lgvern pre/edenti kellu vi]joni li jsir ilMu]ew tal-Arti Kontemporanja u staqsa jekk il-Gvern hux se jkompli fuq il-politika kulturali tal-Gvern pre/edenti?

Mistoqsijiet dwar l-ITS Joe Cassar, il-Kelliem talOppo]izzjoni g[all-Edukazzjoni staqsa lill-Ministru Vella jekk il-Gvern hux se jkompli bil-pjan ta’ kampus ;did g[allIstitut tal-Istudji Turisiti/i f’Pembroke?

Ba;it bi ftit referenza g[at-turi]mu Id-Deputat Nazzjonalista Robert Arrigo appella biex i]-]ieda ta’ 100,000

Francis Zammit Dimech, il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni dwar il-Kultura u xXandir qal li l-kultura jixraqilha impenn akbar, u m’hemmx qbil bejn id-diskors tal-Ba;it u l-estimi finanzjarji.

Hu staqsa wkoll jekk hux se jitkompla l-pjan li jing[ata laptop lill-g[alliema kollha tal-ITS u jekk ikunx a[jar li din l-istituzzjoni tibqax marbuta malMinisteru tal-Edukazzjoni? Hu semma kif l-istudenti full-time fl-ITS ]diedu bi 30 fil-mija fl-2011/12 u fl-2012/13 il-popolazzjoni ta’ studenti full-time la[qet 646.

Karmenu Vella, il-Ministru g[atTuri]mu waqt li kien qieg[ed jag[laq id-diskussjoni fuq l-estimi tal-Ministeru li jmexxi qal li kien kmieni wisq biex jg[id jekk il-pro/ess ta’ ristrutturar flAir Malta hux se jirri]ulta f’su//ess b’tali mod li l-kumpanija ma tag[milx iktar telf tmiem pro/ess ta’ [ames snin.

Fl-istess waqt stqarr li l-Gvern mhux jinda[al fl-Air Malta g[ax il-pjan miexi tajjeb.

Madankollu naqas li jwarrab kategorikament il-possibiltà li l-Air Malta tkun privatizzata. Hu stqarr li m’hemm ebda investitur barrani li [a passaport Malti b’interess fl-Air Malta.

Dwar il-previ]jonijiet g[all-2014, Karmenu Vella qal li l-mira hi li tturi]mu ji]died b’aktar minn 50,000.

Karmenu Vella qal li r-rwol tat-tour operators hu me[tie; min[abba li g[andhom 45 fil-mija tas-suq waqt li semma kif is-seat capacity f’din ixxitwa ]died.

Hu qal li t-turi]mu kkontribwixxa 30 fil-mija g[at-tkabbir ekonomiku u sa Settembru d-d[ul kien ta’ €1.258 biljun.

Dwar l-industrija tal-cruise liners qal li minn 600,000 passi;;ier fl-2012, din is-sena tnaqqsu g[al 450,000.

Dwar il-Mu]ew tal-Arti, il-Ministru Karmenu Vella qal li lest li jo[ro; mill-

Ministeru biex il-Mu]ew ikun allokat fil-Ber;a tal-Italja.

Josè Herrera, is-Segretarju Parlamentari g[all-Kultura u l-Kunsilli Lokali qal li d-de/i]joni dwar din irriallokazzjoni g[andha tittie[ed fil;img[at li ;ejjin.

Dwar il-vot g[all-Kunsilli Lokali, Herrera qal dan hu daqs tal-2013, g[alkemm inqas mill-2012. Hu qal li lvot ta’ €940,000 g[at-toroq allokati lillKunsilli Lokali hu daqs kemm hu me[tie;. Id-Deputat Laburista qal li lGvern se jibda ja[dem fuq shared taxation g[all-Kunsilli Lokali ming[ajr pi] ]ejjed fuq il-poplu.

Nuqqas ta’ impenn fil-kultura

Il-Gvern b’g[a]liet miftu[a dwar l-Air Malta

€1.7 miljun anqas lill-Kunsilli Lokali Dwar il-Kunsilli Lokali li jaqtg[u ta[t l-istess dekasteru tat-turi]mu, David Agius, il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni dwar il-Kunsilli Lokali ddikjara li l-Oppo]izzjoni taqbel mal-vot ta’ 16-il sena g[allelezzjonijiet lokali fl-2015, g[ax din kienet proposta li g[amel hu stess.

David Agius iddikjara li l-Ba;it hu daqqa ta’ [arta g[all-Kunsilli Lokali g[ax il-Gvern naqqas il-fondi b’€1.7 miljun. Hu fakkar li l-vot g[at-toroq naqas bi 30 fil-mija g[all-Kunsilli Lokali.

Id-Deputat Nazzjonalista ]ied li l-PN jaqbel ma’ aktar awtonomija u responsabbiltà g[all-Kunsilli Lokali, u li g[andu jissa[[a[ ir-rwol tas-sindku u tas-segretarji e]ekuttivi. Hu semma li

g[andu jkun mist[arre; jekk hamlets li kibru g[andhomx ikollhom Kunsill Lokali tag[hom.

David Agius staqsa kif il-Kunsilli Lokali jistg[u jie[du [sieb il-bere; meta m’hemmx fondi allokati u lanqas [addiema. Hu semma wkoll li sal-lum il-Ministru Mizzi g[adu ma ppubblikax l-istudji dwar l-iskema ta’ parke;;i g[ar-residenti fil-lokalitajiet. Tkellem ukoll dwar i-tnaqqis fil-vot g[all-;bir tal-iskart u qal li dan hu l-akbar vot ta’ sfidu/ja g[ax wa[da mill-ewwel responsabbiltajiet tal-Kunsilli kien ittindif fil-lokalitajiet.

Robert Cutajar, Kelliem talOppo]izzjoni g[ar-Ri/erka, lInnovazzjoni, i]-}g[a]ag[ u Sport qal lit-tnaqqis fl-allokazzjoni lill-Kunsilli Lokali sar biss fis-snin tal-gvern Laburista bejn l-1996 u l-199, u issa re;a’ naqqas il-fondi flimkien ma’ tnaqqis fl-allokazzjoni g[at-toroq.

Dwar il-Vot 16 qal li hemm koperazzjoni s[i[a mill-Oppo]izzjoni.

Id-Deputat Laburista Silvio Parnis [e;;e; biex G[awdex igawdi mis-settur tal-cruise liners. Hu qal li tajjeb li jkun hemm aktar fondi mill-UE g[al restawr ta’ wirt storiku u appella biex dak li sar fl-a[a[r snin jitkompla. L-istess g[andhom jag[mlu l-Kunsilli Lokali.

Hu qal li l-Gvern qed ja[dem biex ikun hemm desk ta’ informazzjoni g[atturisti f’lokalitajiet fin-Nofsinhar ta’ Malta.

Il-votazzjoni dwar l-estimi talMinisteru tat-Turi]mu se tittie[ed fisseduta ta’ g[ada filg[axija.

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Lokali

9

JUM DINJI KONTRA D-DIJABETE. L-Asso/jazzjoni Maltija talIstudenti tal-Medi/ina lbiera[ organizzat ]ew; attivitajiet g[allpubbliku dwar il-kundizzjoni tad-dijabete. Simon Busuttil, ilKap tal-Oppo]izzjoni, attenda g[all-attività li saret fi/-/entru kummercjali Daniels fil-{amrun. Hu g[amel it-test mediku offrut mill-istudenti. Pre]enti kien hemm il-Membri Parlamentari Claudio Grech u Joe Cassar, u l-kandidat g[allelezzjoni tal-Parlament Ewropew Stefano Mallia.

FESTIVAL NAZZJONALI TAL-KTIEB. Illum huwa l-a[[ar jum talFestival Nazzjonali tal-Ktieb li qed isir f’Dar il-Mediterran, il-Belt.

Impenn ie[or li kellu lbiera[ il-Kap tal-Oppo]izzjoni kien laqg[a mal-parte/ipanti kollha, pubblikaturi u kittieba f’dan il-festival.

Fost l-istands li ]ar kien hemm dak tal-Pubblikazzjonijiet Indipendenza li qed joffri g[a]la kbira ta’ kotba.

Tnejn fil-periklu tal-mewt }ag[]ug[ ta’ 22 sena min-Naxxar jinsab fil-periklu tal-mewt wara li waqa’ g[oli ta’ ftit i]jed minn sular. Hu kien qieg[ed isuq gaffa ]g[ira f’sit li qieg[ed jinbena fi Triq il-Belt Valletta, {al G[axaq. L-in/ident se[[ fid-9.30 a.m. tal-biera[.

Fl-istess [in se[[ in/ident ie[or f’Bir]ebbu;a li [alla ra;el ta’ 59 sena wkoll fil-periklu li jitlef [ajtu wara li [abat bil-karozza tieg[u ma’ vettura o[ra misjuqa minn ]ag[]ug[ ta’ 20 sena. Issewwieqa huma minn Bir]ebbu;a. L-in/ident se[[ fi Triq i]}ejtun fl-imsemmija lokalità.

10

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Il-Labour ja[firha lilu nnifsu Frank Psaila Avukat

Il-Labour ma ddejjaq xejn jag[mel i/-/ittadinanza ‘for sale’, imma l-Australia Hall ma jrid jiltaqha minn idu b’xejn

Il-Labour jag[ti rigal lilu nnifsu F’Pembroke hemm proprjetà mitluqa g[al kollox. Kienet ing[atat b[ala ‘kumpens’ g[all-art tal-Partit Laburista filMarsa li kienet intu]at mill-Gvern biex ji]viluppa l-Malta Shipbuilding.

L-Australia Hall kienet inbniet fl-1915 u kienet isservi b[ala /entru ta’ rikreazzjoni g[at-truppi Ingli]i bba]ati f’Pembroke.

Din il-proprjetà in]ammet fl-istat ori;inali tag[ha sakemm lqawwiet Ingli]i telqu minn Malta fl-1979 u l-Australia Hall g[addiet f’idejn il-Partit Laburista.

Din il-proprjetà ewlenija f’Pembroke kienet ing[atat b’/ens perpetwu lill-Partit Laburista, i]da l-Partit Laburista kellu lobbligu li j]omm din il-proprjetà f’kundizzjoni tajba.

Meta tela’ l-Labour fl-1996> daqqa o[ra g[all-Australia Hall F’Settembru tal-1996, l-a[[ar xahar ta’ Gvern Nazzjonalista qabel ir-reb[a Laburista tas-26 ta’ Ottubru 1996, l-Awtorità tal-Ippjanar kienet skedat l-Australia Hall fil-livell ta’ Grad 1 ta’ konservazzjoni. Sitt xhur wara r-rebha Laburista – f’April tal-1997, il-grad ta’ konservazzjoni ni]el minn Grad 1 g[al Grad 2, de/i]joni politika li kienet ;abet rabja kbira fost lg[aqdiet ambjentali u ta’ konservazzjoni g[ax issa setg[a jsir xog[ol strutturali ;ewwa l-proprjetà, u tkun biss il-qoxra ta’ barra li ma tintmissx. {adet in-nar fis-satra ta’ lejl xitwi Tliet ;img[at qabel il-Milied tal-1998, fil-lejl xitwi tal-1 ta’ Di/embru, nirien [akmu l-Australia Hall u qerdu g[al kollox is-saqaf u l-intern tal-bini. Issa ta’ min jg[id li f’dan il-bini ma kien hemm ebda sors tal-elettriku, allura n-nirien ma setg[ux ji;u kkaw]ati minn xi short-circuit. G[all-awtoritajiet dan kien ka] ta’ nar li tqabbad apposta. Dakinhar il-Partit Laburista [are; stqarrija jikkundanna l-att vandalu u qal li kien qed jag[mel dak kollu possibbli biex i]omm l-Australia Hall fi stat ta’ preservazzjoni tajjeb. Imma b[al [afna stqarrijiet politi/i, sfortunatament, ma ;ara xejn – u l-Australia Hall abbandunata kienet u abbandunata baqg[et.

Gvern Nazzjonalista jaqbad il-barri minn qrunu Sentejn wara r-rebha tal-Partit Nazzjonalista fl-elezzjoni ;enerali tal-2008, is-Segretarju Parlamentari responsabbli millartijiet pubbli/i, l-avukat Jason Azzopardi qabad il-barri minn qrunu. F’Ottubru tal-2009, il-Partit Laburista ng[ata avvi] mid-Dipartiment tal-Artijiet biex jie[u [sieb il-manutenzjoni ta’ din il-proprjetà. G[addew tliet xhur, u l-Partit Laburista baqa’ ma g[amel xejn. Fil-bidu ta’ Frar tal-2010 Azzopardi [abbar li l-Gvern Nazzjonalista kien qed jie[u l-parir tal-Avukat :enerali biex jinbdew pro/eduri legali kontra l-Partit Laburista wara l-abbandun li [alla fiha l-Australia Hall. IlGvern Nazzjonalista fittex dawn il-passi legali biex ikun xolt il-kuntratt ta/-/ens.

Jitlob lura ‘Freedom Press’ Fil-Qrati l-Partit Laburista wie;eb billi qal li jekk titte[iedlu l-Australia Hall ikun irid lura l-art fil-Marsa li l-Gvern Laburista kien [a biex ting[ata lill-Malta Shipbuilding – mag[rufa b[ala l-Freedom Press. Din ir-reazzjoni tal-Partit Laburista urtat bil-kbir lil bosta – bir-reazzjoni pubblika tista’ tin;abar f’sentenza wa[da, “wara li [alla l-Australia Hall tin-

Anali]i mill-Qorti

bidel f’binja abbandunata, bi ksur ta’ kundizzjonijiet li hu stess kien intrabat bihom fil-kuntratt, issa l-Labour kien qed jikkwota l-istess kuntratt li kiser biex jitlob lura l-art tal-Marsa”.

U mill-Gvern, il-Labour ja[firha lilu nnifsu Tmien xhur wara r-reb[a elettorali Laburista l-g[ajta ta’ “Malta Tag[na Lkoll” ma n]ammitx lanqas fil-konfront talAustralia Hall, g[ax b’de/i]joni tal-Prim Ministru Muscat ilmessa;; kien /ar ‘l-Australia Hall tag[na biss’. F’Novembru ta’ din is-sena, il-Gvern Laburista [afirha lilu nnifsu u rtira lkaw]a li kien feta[ il-Gvern Nazzjonalista biex ikun xolt ilkuntratt ta/-/ens li kellu fuq din il-proprjetà. B’ri]ultat ta’ digriet tal-Qorti Preseduta mill-Im[allef Joseph Azzopardi, ilPartit Laburista ]amm l-Australia Hall u mag[ha binja o[ra li kienet mag[rufa b[ala d-diskoteka Raffles. Il-Prim Ministru Muscat re;a’ b[alma g[amlu l-mexxejja Laburisti ta’ qablu, wieg[ed li se jie[u [sieb il-manutenzjoni u konservazzjoni talAustralia Hall. Weg[da li fi 30 sena, il-Labour ma ]amm qa Il-filosfija Laburista dwar l-art pubblika Meta l-Gvern Nazzjonalista nieda pro/eduri biex l-Australia Hall tg[addi f’idejn il-Gvern g[at-tgawdija tal-poplu Malti din kienet tirrifletti l-politika tal-Gvern Nazzjonalista li jrodd lura lill-poplu Malti dak li hu tieg[u – artu. L-oppo]izzjoni talLabour g[al din id-decizjoni tirrifletti l-filosfija Laburista dwar l-art pubblika – li g[al snin twal, mill-Gvern, [ataf kemm fela[ proprjetà minghand sidien privati biex jag[milha ka]ini tal-Labour jew pro;etti ta’ housing li [afna minnhom marru g[and partitarji Laburisti mag[rufa. Imma ag[ar minn hekk, in[olqot sitwazzjoni mhux ;usta fejn mhux biss sidien ta’ art privata ;ew im/a[[da minn proprjetà tag[hom imma sa[ansitra min bena fuq din l-art, spi//a biex lanqas kellu titlu fuq din l-art b[ala sid. B’hekk, in[oloq limbu li kellha tkun amministrazzjoni Nazzjonalista li fil-legi]latura li g[addiet g[amlet [ilitiha, permezz ta’ Jason Azzopardi, biex is-sidien li lLabour [atfilhom l-art jing[ataw kumpens, u s-sidien il-;odda jing[ataw t-titlu b[ala sidien ta’ djarhom.

Anke llum, meta suppost l-Labour inbidel g[all-a[jar, ilfilosfija baqg[et l-istess u minflok ma [alla lill-pubbliku jgawdi l-Australia Hall kien pront waqqa’ l-kaw]a fil-Qorti biex ikun ]gur li din il-proprjetà ma jitlaqhiex minn idejh.

Ambaxxata ?iniza biswit l-Australia Hall^ il-mument ]vela l-{add li g[adda kif il-Gvern Laburista identifika medda enormi ta’ art fil-limiti ta’ Pembroke li fuqha se jinbena kumpless massi// li se jservi b[ala l-Ambaxxata ?ini]a f’Malta. Il-gazzetta ti]vela kif f’dawn l-a[[ar jiem tmexxew diskussjonijiet bejn uffi/jali ?ini]i g[an-nom talGvern ?ini] u l-Gvern Laburista, bi/-?ini]i jinsistu mal-Gvern Malti biex dan il-pro/ess jit[affef. Fl-2010, meta kien Kap talOppo]izzjoni, il-Mexxej Laburista Joseph Muscat /ar i/-?ina u ltaqa’ mal-Vi/i President ?ini] Xi Jinping. Dakinhar kien iffirmat Memorandum of Understanding g[al aktar koperazzjoni bejn il-Partit Laburista u l-Partit Komunista ?ini]. Skont il-mument, din il-medda art kbira se tkun biswit l-Australia Hall, li hi propjetà tal-Partit Laburista {sieb X’ironija! Il-Labour ma ddejjaq xejn jag[mel i/-/ittadinanza ‘for sale’, imma l-Australia Hall ma jrid jiltaqha minn idu b’xejn.

Il-filosfija baqg[et l-istess fil-Partit Laburista u minflok ma [alla lill-pubbliku jgawdi l-Australia Hall kien pront waqqa’ l-kaw]a fil-Qorti biex ikun ]gur li din il-proprjetà j]ommha f’idejh... rigal ta’ €10 miljun tal-Gvern Laburista lill-Partit Laburista.

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

A[barijiet mill-UE

11

L-Ewropa f’idejk Wara kwa]i g[axar snin fl-UE nbig[u /-cittadinanza Ewropea!

Dak hu dak li ;ara din il-;img[a bil-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija. Malta mhux biss bieg[et i/-/ittadinanza Maltija i]da anke dik Ewropea! Il-fatt li a[na membri fl-UE, tag[mlilna

Ingrid Brownrigg Opinjonista

Malta se sservi tajjeb g[all-interess ta’ terzi persuni, li mhux se nkunu nafu min huma, a[seb u ara x’jag[mlu, li bla dubju ta’ xejn iqanqal [sibijiet []iena

lkoll /ittadini Ewropej bi drittijiet komuni g[al /ittadini kollha Ewropej. Dan il-Gvern li jsejja[ lilu nnifsu “Ewropejista” rikeb fuq il-vanta;; li a[na membri fl-UE u ra skop ta’ ‘kummer/’ billi ju]a’ lil Malta b[ala a//ess dirett fis-suq komuni tal-UE lill-persuni li ;ejjin minn barra l-Ewropa!

Membri fl-UE u membri fi]-]ona Schengen ifisser li b[ala /ittadin Ewropew, wie[ed jista’ jivvja;;a liberalment fil-pajji]i tal-UE u g[andu d-dritt li jkun residenti hemm, ja[dem, jifta[ negozju, jinvesti e//. Fis-suq komuni tal-UE hemm dak li jg[idulu kummer/ [ieles, ji;ifieri l-pajji]i membri fl-UE jistg[u jimpurtaw u jesportaw bejniethom ming[ajr ma j[allsu taxxi addizzjonali, filwaqt li prodotti li jid[lu fis-suq Ewropew huma intaxxati. L-UE dejjem tipprote;i s-suq tag[ha u to[loq in/entivi f’dan ir-rigward. Minbarra l-pajji]i membri tal-UE, jsir ukoll kummer/ [ieles mal-pajji]i membri fil-European Free Trade Association:l-I]vizzera, l-I]landa, in-Norve;ja u Liechtenstein. Dan ifisser li fi ftit kliem il-membri tas-suq kommuni u [ieles huma 32 pajji].

Suq ta’ 500 miljun a[jar minn suq ta’ 415,000!

G[alhekk i/-/ittadinaza Maltija tista’ tissarraf f’[afna opportunitajiet lil dawk il-persuni li mhumiex Ewropej u Malta sservi b[ala short-cut g[ax la g[andek il-flus xi t[allas, Malta issa tifta[lek il-bibien biex issir immedjatament /ittadin mhux biss Malti imma Ewropew u tgawdi jew tisfrutta l-opportunitajiet li ;abet mag[ha s[ubija ta’ pajji]na fl-UE. Niddejjaq nitkellem

fuq sitwazzjonijiet ipoteti/i i]da li kieku Malta mhiex membru fl-UE, il-Gvern Malti kien se jippre]enta din il-proposta hekk kif inhi?! Kien se jkollha l-istess valur? Il-fatt hu li Malta hi suq ]g[ir immens u g[alhekk interess fis-suq tag[ha, ma na[sibx li kienet se tqajjem interess. I]da Malta fl-UE jfisser li nag[mlu parti minn suq mag[mul minn aktar minn 500 miljun persuna...filwaqt li s-suq Malti hu biss ta’ 415,000 persuna!

Na[seb li l-konklu]joni ti;i wa[eda. Bla dubju, Malta se sservi tajjeb g[all-interess ta’ terzi persuni, li mhux se nkunu nafu min huma, a[seb u ara x’jag[mlu, li bla dubju ta’ xejn iqanqal [sibijiet []iena.

Il-Kummissjoni Ewropea x’tista’ tag[mel^^ Huma bosta li kitbuli jew waqqfuni fit-triq jew ka]ini u saqsewni:“l-UE ma tista’ tag[mel xejn, ma tistax twaqqaf dan?’ Nifhem il-preokupazzjoni tan-nies li jirrikorru g[all-istituzzjonijiet tal-UE g[al xi forma possibli ta’ protezzjoni. IlKummissjoni Ewropea ma tista’ prattikament tag[mel xejn. L-

UE hi g[aqda ta’ pajjii]i sovrani u mhux g[aqda federali. Dan ifisser li l-gvern tal-pajji] jie[u d-de/i]jonijiet. Il-li;ijiet li jorbtuna b’mod ugwali, fejn il-Kummissjoni Ewropea g[anda ddritt legali, huma l-li;ijiet li huma relatati mas-suq komuni g[al ra;unijiet imsemmin hawn fuq. G[alhekk bosta drabi nitkellmu fuq integrazzjoni ekonomika aktar milli politika. L-unika politika fejn tista’ tg[id il-pajji]i membri mhumiex sovrani fuqha hija l-Politika Agrikola Komuni. Hija wkoll l-ewwel politika li n[olqot u wie[ed jifhem g[aliex, min[abba li l-kontinent Ewropew kien [iere; minn perjodu kbir ta’ gwerra li [alla impatt fuq il-provvista tal-ikel. Bi]-]mien kibret u min[abba ssuq [ieles u komuni, hemm numru ta’ li;ijiet fuq diversi setturi agrikoli biex ikun ]gurat li l-prodotti li ji//aqilqu minn pajji] g[all-ie[or ikunu lkoll tal-istess kwalità. I]da minbarra din il-politika u forsi dik tas-sajd, sa /ertu punt, m’hemmx politika o[ra fejn il-pajji]i tilfu s-sovranità.

Il-kwistijoni ta/-/ittadinanza hi kompletament responsabbiltà tal-pajji] membru. Il-pajji]i jidde/iedu fuq kif jemendawha jew le. I/-/ittadinanza tag[mel parti mill-politika tal-intern, b[alma hi l-immigrazzjoni. Dawn huma responsabbiltà talpajji] per e]empju g[alhekk fuq l-immigrazzjoni lKummissjoni Ewropea ma tistax tobbliga lil [add g[ax m’g[andhiex qafas legali biex tintervjeni. Fil-fatt ilKummissjoni Ewropea tipprova tqajjem g[arfien biex pajji]i membri, joffru xi tip ta’ g[ajnuna, i]da m’hemmx obbligu li jag[mlu dan.

Din il-;img[a l-MEP Roberta Metsola g[amlet domanda bilmiktub lil-Kummissjoni Ewropea. Hi stqarret li filwaqt li tirrikonoxxi li s-sitwazzjoni hi kif ddiskrivejt hawn fuq, i]da hi qed tinsisti fuq il-fatt li skont il-li;i Maltija emendata, l-ismijiet ta’ dawk li jkunu xtraw i/-/ittadinanza ma jkunux ippublikati. Metsola ffukat fuq x’jistg[u jkunu l-konsegwenzi ta’ /ittadini anonimi li jistg[u ji//aqilqu liberalment fiz-zona Schengen. Hi talbet lill-Kummissjoni Ewropea biex tinvestiga dan il-ka]. Il-Kummissjoni Ewropea hi l-gwardjan tat-Trattati tal-UE, tara li t-Trattati qed ikunu osservati. Il-Kummissjoni Ewropea hi obbligata li twie;eb lil Metsola fil-;img[at li ;ejjin. I]da ma nistennewx xi sorpri]a g[ax ner;a’ ntenni lKummissjoni ma tistax tintervjeni u forsi g[adu prematur biex wie[ed jitkellem fuq il-konsegwenzi u wara numru ta’ snin na[dem mal-Kummissjoni Ewropea, naf li mhux se tinvolvi ru[ha f’xenarji ipoteti/i i]da rigward l-anonimità ta’ dawn i//ittadini tista’ t[asseb lill-Kummissjoni.

Il-fatt hu li din l-iskema ta/-/ittadinanza hi wa[da qarrieqa.

Hemm xi a;enda mo[bija....bi]-]mien forsi jirnexxielna niskopru. Bla dubju ta’ xejn dan il-pajji] g[andu l-aktar Gvern Ewro-xettiku li jista’ jkollu g[ax qed ju]a’ l-is[ubija ta’ Malta g[al skopijiet li bi]-]mien biss se niskopruhom. Intant qed indardru l-g[ajn li rridu nixorbu minnha!

L-iskema ta’ xiri b’mod sigriet minn barranin ta/-/ittadinanza Maltija m’g[andhiex l-appo;; skont st[arri; tal-fehma pubblika u qanqlet protesti fosthom b[al dik li l-M}PN organizza nhar it-Tlieta li g[adda quddiem il-Parlament

12

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Tensjoni fi Tripli Hemm tensjoni kbira filkapitali Libjana Tripli wara li l-:img[a, mill-inqas 31 persuna nqatlu u 235 indarbu waqt protesta kontra l-gruppi militanti li g[adhom i[ufu mas-saqajn fil-kapitali Libjana.

Dan wara li l-militanti, dawk minn Misurata, fet[u n-nar fuq id-dimostranti hekk kif bdew jipprotestaw quddiem ilkwartieri ;enerali tag[hom u bdew jinsistu li dawn jitilqu mill-kapitali. Ftit wara, imbag[ad, grupp ta’ r;iel armati marru fil-post u attakkaw il-bini.

L-in/identi se[[ew fiz-zona ta’ Ghargour ta’ Tripli, Diversi xhieda qalu li hekk kif bdew

jin;abru d-dimostranti, li ma kinux armati, madwar il-bini, il-militnati ;ewwa l-bini fet[u n-nar fuqhom , sa[ansitra b’rocket launchers.

Ftit wara, il-Prim Ministru Libjan Ali Zeidan indirizza lpoplu Libjan minn fuq it-televi]joni u filwaqt li appella g[all-kalma, [e;;e; lill-gruppi militanti kollha biex jitilqu minn Tripli minnufih.

Hu ammetta wkoll li flinkwiet tal-:img[a filg[axija, il-forzi tas-sigurtà Libjani ]ammew pass lura milli jintervjenu biex jevitaw li s-sitwazzjoni tikkomplika ru[ha.

I]da jekk il-gruppi militanti ma jitilqux minn Tripli, hemm

Internazzjonali

dubji kbar x’jista’ jag[mel ilGvern. Dan wara li fil-passat kienu saru appelli simili u lgruppi militanti injorawhom u ma sar xejn. Dan g[aliex ilgruppi militanti huma aktar b’sa[[ithom mill-Armata Libjana.

Il-Gvern [are; deadline biex sal-a[[ar tas-sena dawn ilgruppi jxolju jew isiru parti mill-Armata.

Zeidan qal ukoll li l-istazzjonijiet tat-televi]joni Libjani komplew ikabbru t-tensjoni u [e;;i;hom biex jag[]lu sew lil min i;ibu jitkellem fuq ilprogrammi tag[hom peress li fil-Libja m’hemm sitwazzjoni demokratika stabbli.

IL-FILIPPINI> Ra;el i[ares hekk kif [elikopter Amerikan iwassal l-g[ajnuna lejn Ormoc fil-provin/ja ta’ Leyte. Hekk kif il-[idma umanitarja bdiet taqbad ritmu ;img[a wara li l-pajji] intlaqat minn tifun qawwi [afna.

Rikatt b’email

L-awtoritajiet Ingli]i qed iwissu b’tip ;did ta’ rikatt li qed isir minn fuq l-internet.

In-National Crime Agency (NSA), qalet li gruppi kriminali qed jibag[tu emails b’virus fihom li jimblokka l-kompjuter ta’ dak li jkun.

Dawn imbag[ad jitolbu lil dak li jkun biex i[allas 500 Lira Sterlina biex ine[[ulu l-virus, mag[ruf b[ala ransomware.

Mira ewlenija ta’ dawn lemails qed ikunu kumpaniji ta’ daqs ]g[ir jew medju u spiss lemail tkun tikkon/erna xi twissija dwar pagament suspettu] li sar mill-kumpanija u talba

biex dak li jkun jifta[ attachment mal-email biex jara jekk il-pagament sarx minnu.

Il-NCA wissiet li nies li jintlaqtu minn dan it-tip ta’ rikatt m’g[andhom ebda garanzija li la darba j[allsu, se jkunu jistg[u ju]aw il-kompjuter tag[hom.

In-National Cyber Crime Unit fir-Renju Unit qalet li qed jippruvaw isibu s-sors ta’ dawn l-emails u parir dwar x’wie[ed g[andu jag[mel f’din is-sitwazzjoni jinsab fuq www.getsafeonline.org.uk u insistiet biex min jir/ievi email simili jevita li jifta[ha.

IL-MESSIKU> Mument waqt l-International Hot Air Balloon Festival f’Leon. Dan il-festival hu meqjus l-aktar importanti tax-xorta tieg[u fl-Amerika Latina u fih jie[du sehem mijiet ta’ parte/ipanti minn madwar id-dinja.

Miet l-eks President ?iprijott Clerides T[abbret il-mewt tal-eks President ?iprijott Glafcos Clerides li fl-2004 kien da[[al lil pajji]u fl-Unjoni Ewropea.

Clerides, li kellu 94 sena, serva

]ew; mandati b[ala President bejn l-1993 u l-2003 u kien g[al ]mien qasir President temporanju matul l-inva]joni Torka ta’ ?ipru fl-1974.

Clerides hu wkoll wie[ed mill-a[[ar mexxejja Ewropej li raw servizz attiv fit-Tieni Gwerra Dinjija meta serva mar-RAF.

13

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Internazzjonali

Jiksruha ma’ Berlusconi I/-/entru lemin immexxi mill-eks Prim Ministru Silvio Berlusconi nfirdet wara laqg[a li saret il-:img[a filg[axija.

Fi tmiemha, Angelino Alfano, id-Deputat Prim Ministru u li kien l-id il-leminija ta’ Berlusconi, [abbar li hu u grupp ta’ kollegi kienu se jo[olqu partit ;did ta//entru lemin ming[ajr Berlusconi.

Dan se[[ hekk kif Berlusconi qed ilesti biex iqajjem mill-;did il-partit Forza

L-ISTATI UNITI: Miles Scott ta’ [ames snin liebes ta’ Batman.

Miles, li ilu minn mindu kellu sena marid bil-lewkemja, qatta’ ;urnata jirrexta l-parti tal-karattru favorit tieg[u. Il-fondazzjoni Make-a-Wish ittrasformat parti minn San Francisco f’Gotham City, il-belt fejn jg[ix il-karattru ta’ Batman, bil-kollaborazzjoni tal-Korp tal-Pulizija u s-Sindku u fi tmiem il-;urnata, sa[ansitra l-President Obama bag[at messa;; ta’ ringrazzjament lil Miles.

Qtil makabru f’ra[al Fran/i] Ra;el ta’ 26 sena qed jin]amm mill-Pulizija Fran/i]a wara li qatel ra;el anzjan ta’ 90 sena, [araq il-katavru u mbag[ad aktarx kiel partijiet minnu.

Ir-ra;el, li jg[ix fit-toroq, da[al fid-dar tal-vittma fil-periferiji ta’ Nouilhan il-{amis filg[axija u mbag[ad qabad bi//a [adid u qatel ir-ra;el anzjan bid-daqqiet. Skont ir-ra;el arrestat, li qed isostni li qed jisma’ l-il[na f’rasu, hu [araq ilkatavru u mbag[ad qa//at ilqalb u lsien il-vittma barra biex jikolhom. Fid-dar, il-pulizija sabu platt b’la[am imsajjar fih.

Ir-ra;el imbag[ad ipprova jqabbad id-dar i]da b’dan induna wie[ed mit-tfal talvittma li kien jg[ix fil-qrib.

Sakemm waslu l-pulizija, irra;el la[aq [arab u attakka persuna o[ra u da[al f’dar ta’ o[ra fejn seraq senter.

Wara diversi sig[at i]da lpulizija rnexxielhom isibuh ming[ajr ma offra re]istenza.

Jidher li l-persuna arrestata ma kellhiex passat kriminali [lief g[al arrest g[aliex kien qed isuq waqt li kien xurban u lanqas ma kellu xi passat ta’ problemi psikjatri/i. Jirri]ulta wkoll li hu ma kienx jaf il-vittma.

Italia, il-partit li bih kien tela’ fil-poter 20 sena ilu. F’dawn l-a[[ar ;img[at kien hemm [afna tensjoni fi/-/entru lemin hekk kif Berlusconi qed jissogra t-tke//ija millParlament wara li nstab [ati ta’ frodi.

Dan l-i]vilupp ipo;;i lkoalizzjoni tal-Gvern tal-Prim Ministru Enrico Letta f’vanta;;. Dan peress li Berlusconi kien qed jhedded li jekk jitke//a mill-Parlament, ilpartit tieg[u ta’ b[alissa, ilPopolo della Libertà (PDL),

kien se jirtira mill-koalizzjoni tal-Gvern u Ministri, b[al Alfano, iridu jirri]enjaw u b[ala konsegwenza ta’ dan jikkrolla l-Gvern.

I]da Alfano u o[rajn filGvern ma qablux ma’ dan ilpass u t-tilwim dwar hekk kisser i/-/entru lemin Taljan.

Skont Roberto Formigoni, wie[ed mis-Senaturi li mhux se jkompli jappo;;ja lil Berlusconi, Alfano g[andu lappo;; ta’ 37 Senatur u 23 Membru Parlamentari g[all[olqien tal-partit ;did tieg[u.

15

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Internazzjonali

Inkwiet dwar l-abort selettiv fl-Azerbaijan

L-awtoritajiet li janalizzaw il-karatteristi/i ta’ poplu huma partikolarment allarmati dwar il-pro/essi tal-abort ‘selettivi’ li qeg[din ise[[u flAzerbaijan u fejn, kull sena, leluf tat-trabi bniet qeg[din jisfaw vittma tal-prattika.

Skont ir-rapport li [are; lIstitut ta’ Guttmacher, fl-2012, din l-eks-repubblika Sovjetika g[andha l-og[la rata ta’ abort (fit-total) fid-dinja u fejn innisa jg[addu minn medja ta’ 2.3 ‘pro/essi tipi/i’ tul [ajjithom.

Sadanittant, rapport ie[or ]vela li fl-A]erbaijan u lArmenja, bejn l-2005 u l2009, ma se[[ewx qrib lg[axra fil-mija tat-twelid talbniet ‘potenzjali’ min[abba ‘l-g[a]la tas-sess tat-tarbija’ li kienet iddeterminata minn qabel.

Rekord negattiv L-Azerbaijan – pajji] sinjur fi]-]ejt u li jitmexxa millPresident Ilham Aliyev – g[andu wie[ed mill-ag[ar rekords fejn jid[lu l-pro/essi tal-abort iddeterminati millg[a]la u skont l-istatistika tanNazzjonijiet Uniti.

Fil-fatt, bejn l-2011 u l2012, twieldu 116-il subien g[al kull mitt tifla flAzerbaijan u meta fi//irkostanzi normali l-paragun g[andu jkun ta’ 105 (subien) g[al kull mija (bniet).

Lanqas m’huma rari l-istejjer dwar in-nisa A]eri li jg[addu minn abort wara lie[or ‘u sakemm, sa fl-a[[ar, iwelldu tifel’ – bl-istatistika tindika li l-pro/essi g[allabort selettiv (g[all-iskaptu tas-sess femminili) ]diedu sew fid-disg[inijiet u ladarba t-

testijiet ultrasound saru aktar komuni.

Ommijiet ]g[a]ag[ u lginekolo;isti residenti flAzerbaijan jirrakkuntaw dwar id-diversi reazzjonijiet (kwa]i dejjem negattiv) tal-ir;iel, inklu]i missirijiet li jkunu jistennew l-ewwel tarbija, ladarba huma jsiru jafu li ‘l-fetu huwa ta’ tifla’. Dan ise[[ filparti kbira f’ka]i fejn tkun twieldet tieni tifla lill-familji li jkunu di;a qed irabbu tifla b[ala l-ewwel (u l-unika) wild.

Il-problema dwar ‘is-sess tat-tarbija’ hi anki indikattiva fl-Indja, u fejn l-awtoritajiet ippruvaw isibu soluzzjoni b’li jipprojbixxu t-testijiet li jindikaw is-sess tat-tarbija fittnax-il ;img[a tal-ultrasound.

Madankollu, l-infurzar talprojbizzjoni jibqa’ diffi/li

f’dan l-pajji] min[abba l-kits spe/ifi/i li jag[mluha possibbli biex persuna tiddetermina s-sess tat-tarbija ming[ajr issupervi]joni ta’ tabib.

Sadanittant, il-Parlament ta’ Azerbaijan qed jippjana biex jiddiskuti pakkett ta’ le;islazzjoni ;dida li tirrigwarda ‘ssa[[a riproduttiva’.

Ta[t il-le;islazzjoni proposta, mara li tinsisti g[al abort wara t-tnax-il ;img[a tat-tqala te[tie; li tressaq ilka] tag[ha lil kummissjoni li tidde/iedi jekk l-inizjattiva (tal-mara) g[all-abort tibba]ax fuq ra;unijiet ‘m’humiex medi/i’, inkella ra;unijiet relattati g[as-sess tal-fetu inkwistjoni.

Osservaturi jemmnu li lle;islazzjoni tista’ tkun luniku mezz li ssalva lillAzerbaijan minn ]bilan/ assolut f’termini demografi/i – bil-Population Fund tan-NU iwissi dwar il-konsegwenzi tan-nuqqas ta’ nisa fil-pajji] spe/ifiku.

Dan meta l-abort m’hux luniku sfida fi/-/irkostanzi, meta [afna nisa fl-Azerbaijan qed jissugraw li d-drittijiet tag[hom (b[ala bnedmin) jispi//aw mittiefsa u fost ittheddida li jin[atfu minn traffikanti li mbag[ad jippruvaw ibieg[uhom ‘bl-iskop ta]]wie;’ inkella g[all-iskjavitu sesswali.

F’dan is-sens, ir-riformisti jaqblu li l-awtoritajiet A]eri je[tie;u jindirizzaw il-problemi ‘tar-riproduzzjoni’ b’mod aktar wiesg[a u ;enerali u fejn ma jikkon/entrawx biss fuq l-abort.

Ir-riformisti jinsistu li spinta fit-tag[lim dwar is-sess u lu]u tal-kontra/ettivi – u li minnhom jibbenefikaw l-aktar l-adolexxenti A]eri – jg[inu g[al tnaqqis sostanzjali filpro/essi tal-abort f’din l-eks repubblika Sovjetika.

Pre;udizzji kulturali Madankollu, wie[ed irid jara jekk il-le;islazzjoni ;dida jirnexxilhiex tibdel ilpre;udizzji kulturali li sabu lg[eruq sew fl-Azerbaijan.

Filwaqt li s-sistemi legali tal-Istati fir-re;jun talKawkasu jipprovdu d-drittijiet ugwali g[all-ir;iel u n-nisa, hu anki fatt li ‘kemm in-nisa kif ukoll l-ir;iel’ residenti f’pajji]i b[all-Azerbaijan u l-

Armenja jag[tu importanza spe/ifika lit-twelid ta’ tifel b[ala kap ta’ familja futur u meta jqisu din il-[a;a b[ala kwistjoni ta’ unur.

Sadanittant, il-preferenza

‘g[as-subien’ tant hi profonda li t-tag[lim anti-abort – sewwa min-na[a tal-Kristjani u daqstant ie[or min-na[a talMusulmani – ftit li xejn qed jidher effettiv fil-konfront ta’ din il-’prattika ta’ eliminazzjoni fuq il-ba]i tas-sess tattarbija’.

Fl-istess [in, il-ka] talKorea t’Isfel qed jintu]a b[ala e]empju ta’ kif wie[ed jirristawra l-bilan/ ‘bejn issessi’ fil-pajji]i fejn jispikkaw l-i]bilan/i fil-karatteristi/i talpoplu.

Sa nofs id-disg[inijiet, lhekk-imsejja[ sex ratio mattwelid fil-Korea t’Isfel kien simili g[al tal-Azerbaijan (illum), i]da sal-2007 ilKoreani la[qu jindirizzw iddistakk u sal-punt fejn kienu qed jitwieldu mal-107 subien g[al kull mitt tifla.

Dan ma se[[x b’kumbinazzjoni, bil-Korea t’Isfel tibba]a fuq strate;ija ‘multi-dixxiplinarja’ li [adet l-ispunt minn le;islazzjoni li t[ares kontra lg[a]la pre-determinata tassess tat-tarbija.

Il-President A]eri, Ilham Aliyev...Pajji]u g[andu wie[ed mill-ag[ar rekords fejn jid[lu l-pro/essi tal-abort iddeterminati mill-g[a]la

16

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Feature

Ta’ spiss nisimg[u u naqraw dwar il-[idma tas-suldati f’re;juni li jinsabu f’konflitt u li waqt il-qadi ta’ dmirijiethom sfortunatament jitilfu [ajjithom. O[rajn jindarbu serjament, u minbarra li dan i[alli marka fi]ika, i[alli impatt psikolo;iku f’[ajjithom Din hija l-istorja tal-Kapural Luke Resson ta’ 25 sena minn Cumbria, l-Ingilterra, li g[al darba darbtejn indarab serjament mit-Taliban waqt missjoni fl-Afganistan.

Flimkien ma’ Jordan Hall li we;;a’ waqt ta[ri; militari fi t[ejjija biex imur l-Afganistan g[adda jiem ta’ btala f’Malta. }jarat b[al dawn f’Malta mistennija jsiru regolarment grazzi g[all-inizjattiva tal-organizzazzjoni REPAT. Charmaine Parnis

charmaine.parnis@gmail.com

Il-Kapural Luke Resson, li rkupra minn ]ew; attakki mwettqa mit-Talibani, fl-a[[ar jiem kien Malta b[ala parti minn programm ta’ appo;; lil suldati li ndarbu fil-konflitti

Eroj tal-gwerra je[lisha darbtejn minn ta[t idejn it-Talibani Mill-Afganistan g[al Malta...

Darbtejn fil-mira tat-Talibani L-ewwel in/ident li jirrakkonta Luke Resson se[[ fl-2010 waqt li kien parti mir-re;iment Duke of Lancaster fil-provin/ja ta’ Helmand.

:urnata minnhom kien fuq xog[ol ta’ rutina, meta erba’ balal kienu sparati fid-direzzjoni tieg[u u laqtuh f’wi//u b’konsegwenza li

ndarab serjament. Minkejja dan u bi tbatija kbira, Luke rnexxielu jimxi tliet mili biex isib assistenza medika.

L-istess xorti [a]ina messitu fl2012, waqt operazzjoni simili meta hu kien qed imexxi grupp ta’ g[oxrin suldat ie[or.

F’[in minnhom ;ew attakkati mit-

Luke flimkien ma’ s[abu fil-militar Ingli] fl-Afganistan

Talibani, u din id-darba ndarab f’saqajh ix-xellugija u bejn kuxxtejh u ]aqqu.

“Niftakar sew l-u;ig[ hekk kif int laqatt mill-balal,” qal Resson, li bejnu u bejn ru[u kien stqarr li dan kien it-tieni attakk fil-konfront tieg[u. “Il-kollegi g[amlu bi//a xog[ol tajba [afna biex [ar;uni

miz-zona fejn konna sfajna fil-mira tat-Talibani. “{aduni b’[elikopter lejn Camp Bastion fejn saritli lewwel operazzjoni. Imbag[ad komplejt il-kura fl-Isptar ir-Re;ina Eli]abetta, f’Birmingham.” B’kollox sarulu [ames operazzjonijiet. g[al pa;na 17

Luke Resson, f’ritratt me[ud fl-Afganistan qabel ma kien fil-mira tal-g[adu fl2010 u fl-2012

17

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Lokali

Maltin f’[idma umanitarja fil-Filippini

It-tifun fil-Filippini [alla aktar minn 3,600 vittma

Tnaqqis fil-Ba;it g[all-persuni b’di]abbiltà “Il-Ba;it g[all-2014 ma jitkellimx dwar il-[olqien ta’ postijiet tax-xog[ol g[all-persuni b’di]abbiltà, u dan minkejja li fil-programm elettorali, il-Partit Laburista wieg[ed li se jissa[[u skemi ta’ supported employment u in/entivi lil min i[addem biex jimpjega u j[arre; persuni b’di]abbiltà.

Dan qalu Stephen Spiteri, ilKelliem g[ax-Xog[ol u lPersuni b’Di]abbiltà meta kien mitlub jikkummenta minn ilmument dwar dak li kienu qeg[din jistennew il-persuni b’di]abbiltà u l-qraba tag[hom biex ikunu produttivi.

Hu ]ied li l-Gvern Laburista ma allokax flus g[all-bini ta’ residenza g[all-persuni b’di]abbiltà f’G[awdex. “Fl2012 ;ew allokati €500,000 biex tinbena l-ewwel dar residenzjali, u dan tni]]el g[al €300,000 f’April li g[adda. Ilpro;ett ma sarx u issa hemm ivvutati €70,000 biss g[assena li ;ejja.”

Stephen Spiteri qal li lweg[da prin/ipali ta’ Muscat kienet li jo[loq djar residenzjali fil-komunità g[all-persuni kollha b’di]abbiltà.

Madankollu, Muscat ma vvutax /ente]mu g[al dan ilpro;ett li jfisser li wara kwa]i sentejn mil-le;i]latura s-sena d-die[la, se jkun g[adu ma feta[x dar wa[da.

Stephen Spiteri stqarr li lBa;it naqqas ukoll l-g[ajnuna lill-Kummissjoni Nazzjonali Persuni b’Di]abbiltà minn €844,000 fl-a[[ar sena talle;i]latura pre/edenti g[al €800,000 illum.

Membri tas-So/jetà Missjunarja ta’ San Pawl fil-Filippini ng[aqdu malKnisja f’dan il-pajji] li jinsab g[arkupptejh wara t-tifun Haiyan li kines kulma sab quddiemu b[al-lum ;img[a. Meta kien intervistat minn ilmument, Fr. Hector Attard spjega li lkomunità missjunarja ta’ San Pawl ta[dem fil-g]ira prin/ipali ta’ Luzon fejn il-maltemp ma affettwax l-in[awi.

Minkejja li la[qet ix-xita ma kienx hemm [sarat.

Din is-sitwazzjoni qed tippermetti lill-missjunarji Maltin imiddu g[onqhom f’[idma umanitarja b’risq ilmijiet ta’ eluf milquta minn dan il-maltemp qalil li b[alu d-dinja qatt ma rat.

Sa minn b[al-lum ;img[a, il-Knisja fil-Filippini bdiet bl-appelli fil-knejjes

g[all-;bir ta’ flus u g[otjiet li qeg[din ikunu koordinati mid-djo/esijiet [alli jag[mlu l-parti tag[hom ukoll.

“A[na b[ala MSSP fil-Filippini qeg[din nag[tu s-sehem tag[na lillAsso/jazzjoni tas-Superjuri Ma;;uri tar-Reli;ju]i li qeg[din ji;bru g[allvittmi biex isir sforz komuni u koordinat,” spjega Fr. Hector. Hu ]ied li dawn huma fondi li l-komunità missjunarja g[andha g[all-karità fosthom anke dawk li ntbag[tu mill-kampanja li ssir fis-sajf f’Malta ‘O[loq Tbissima’ g[al nies fil-b]onn u ghalhekk minnhom qeg[din nixtru affarijiet ta’ ikel biex jintbag[tu fil-post.

Fr Hector kompla li g[alissa lg[ajnuna se tag[mel tajjeb g[all[ti;iet immedjati tal-vittmi b[al ikel u

servizzi ba]i/i. I]da se jkun me[tie; [afna ]mien biex dawn in-nies iqumu fuq saqajhom u jibnu mill-;did [ajjithom. “Ta’ min iqis ukoll li [afna djar hawnhekk mhumiex mibnija b’mod li jifil[u g[al maltemp qawwi.

Biss, biss [afna mis-soqfa huma talpjan/i.”

Fr Hector semma kif l-g[ajnuna di;à bdiet tasal fil-post. “Fiz-zoni milquta [afna nies qeg[din isofru l-;u[ u nuqqas ta’ ilma tajjeb g[ax-xorb u qeg[din bla servizz elettriku.”

Sadanittant, [afna nies li g[andhom qraba fil-post tad-di]astru u li jg[ixu f’na[at o[ra tal-Filippini ma jafux x’sar minnhom. Barra minn dan min[abba n-numru ta’ nies mejta qed isir dfin f’oqbra komuni.

18

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

:img[a bir-ritratti

{add ma we;;a’ f’in/ident li se[[ kmieni l-:img[a filg[odu fi Pjazza San :or;, il-Belt meta trailer ]viluppawlu problemi fis-sistema tal-brejkijiet b’konsegwenza li qa//at bank u railing u g[eleb g[al Triq l-Ar/isqof.

Ambulanza li kienet fi triqtha lejn id-day care centre tal-Isptar Mater Dei, nhar il-{amis [adet in-nar wara [abta ma’ xarabank. L-in/ident beda meta ]viluppat [sara fil-bejkijiet tal-ambulanza.

Tifla vittma tat-tifun li laqat il-Filippini fi tmiem il-;img[a li g[addiet tistenna bil-[erqa l-g[ajnuna umanitarja minn [elikopter militari wara li flimkien ma’ o[rajn kienet evakwata mill-belt ta’ Tacloban.

Studenti ]g[a]ag[ Bulgari jipprotestaw fil-belt kapitali Sofia quddiem il-bini tal-Parlament kontra l-Gvern So/jalista, akku]at b’korruzzjoni u b’rabtiet ma’ negozjanti u nies sinjuri

Pjotr Pavlensky, ta’ 29 sena minn San Pietruburgu, sammar il-parti ;enitali tieg[u mal-art fi protesta fil-Pjazza l-{amra f’Moska kontra dik li sej[ilha apatija, indifferenza politika u l-istat polizjesk li tinsab fih ir-Russja.

Jum l-Indipendenza fil-Polonja kien karatterizzat minn vjolenza fil-belt kapitali Varsavja bi gruppi Nazzjonalisti u o[rajn tal-Lemin estrem jispi//aw f’konfront mal-Pulizija wara li sar tentattiv g[al attakk fuq l-ambaxxata Russa.

It-Tamili fi Sri Lanka organizzaw protesti kontra l-Gvern tal-pajji] li fi tmiem il-;img[a organizza l-laqg[a g[olja tal-pajji]i msie[ba fil-Commonwealth.

Diversi kapijiet ta’ stat g[amlu bojkott lil din il-laqg[a min[abba rekord xejn sabi[ f’dak li hu [arsien tad-drittijiet tal-bniedem f’dan il-pajji]. Pre]enti g[al din il-laqg[a kien hemm il-Prim Ministru Malti.

19

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Editorjal

Xi ntqal dil-;img[a “Budget is dishonest.”

Simon Busuttil, il-Kap talOppo]izzjoni fil-Parlament waqt ir-replika g[all-Ba;it 2014, The Times of Malta, 12 ta’ Novembru “Two years’ work down the drain.”

{addiema tal-Heritage Malta li fla[[ar sentejn kienu qeg[din ja[dmu fuq ir-rilokazzjoni tal-Mu]ew Nazzjonali tal-Arti lejn il-Ber;a talItalja i]da l-Gvern Laburista dde/ieda mod ie[or, The Malta Independent, 12 ta’ Novembru “Il-vot fil-Parlament li bih ;iet approvata l-li;i dwar il-bejg[ ta//ittadinanza wassal biex din il-;urnata titqies b[ala ;urnata sewda g[addemokrazija f’pajji]na.”

Simon Busuttil, il-Kap talOppo]izzjoni fi tmiem is-seduta talParlament ta’ nhar it-Tlieta li g[adda wara li ttie[ed il-vot, In-Nazzjon, 13 ta’ Novembru “Ba;it li ma jindirizzax il-waiting lists, il-medi/ini out-of-stock u l-kura tas-sa[[a primarja.”

Claudio Grech, il-Kelliem talOppo]izzjoni g[as-Sa[[a, In-Nazzjon, 13 ta’ Novembru “When in opposition, Labour, promised us a free health service, it is now asking parents using IVF to pay for the medication that is part and parcel of the treatment.”

Claudio Grech, il-Kelliem talOppo]izzjoni g[as-Sa[[a, The Times of Malta, 13 ta’ Novembru

“Il-Gvern immexxi mill-Prim Ministru Joseph Muscat fil-;ranet li g[addew ta lill-Partit Laburista mmexxi wkoll minn Joseph Muscat, rigal ta’ proprjetà li tqum iktar minn €10 miljun.”

Beppe Fenech Adami, Vi/i Kap talPN f’konferenza tal-a[barijiet dwar ilmod kif il-Gvern Laburista assigura li medda ta’ iktar minn sitt tmien art f’Pembroke tibqa’ f’idejn il-Partit Laburista, In-Nazzjon, 14 ta’ Novembru.

“Jekk nistg[u nwaqqfu l-emissjonijiet mill-ewwel, x’qed nistennew^ G[aliex qed nipposponu^ G[aliex l-impjant tal-BWSC ma ;iex konvertit mill-ewwel g[all-gass^

Marlene Farrugia, Deputat Laburista waqt id-diskussjoni fil-Parlament talestimi vvutati lill-Ministeru talEner;ija, maltarightnow.com, 14 ta’ Novembru

“Il-Kap tal-Oppo]izzjoni kien korrett dwar it-tnaqqis fil-Ba;it”

Referenza g[at-tabella li ppre]enta lKap tal-Oppo]izzjoni waqt il-programm Dissett, In-Nazzjon, 15 ta’ Novembru

Malta mibjug[a, Malta mixtrija Il-li;i li kienet approvata nhar it-Tlieta li g[adda filParlament bil-voti favur tal-Gvern Laburista ta’ Joseph Muscat irridu/a /-/ittadinanza Maltija u Ewropea g[allvalur ta’ €650,000 biss. Daqslikieku din i/-/ittadinanza li tant stinka g[aliha dan il-poplu tul i]-]minijiet, inklu] dawk re/enti, hija offerta spe/jali lil dawk il-barranin li jifil[u j[allsu l-aktar, u li g[alihom ftit aktar minn nofs miljun ewro huma qatra f’o/ean.

Nhar il-:img[a filg[axija f’paniku kbir, il-Prim Ministru Joseph Muscat idde/ieda li jirtira l-klawsola dwar is-segretezza. Dan wara l-g[adab kbir li n[oloq wara li lGvern ta’ Muscat bil-vot fil-Parlament nhar it-Tlieta li g[adda, approva li dawk il-barranin li jing[ataw i/-/ittadinanza Maltija ma jkunux mag[rufa. Jumejn ilu qalulna li ttne[[ija tas-segretezza se taffettwa [a]in id-d[ul tal-Gvern minn din l-iskema! Mela, x’kien l-interess ta’ dawk il-barranin li di;à kienu lesti li jixtru /-/ittadinanza Maltija, basta jibqg[u sigrieti?

Deher b’mod /ar li Joseph Muscat, mis-si;;u tal-poter, ried ikompli ja[dem fuq l-istil politiku li u]a flOppo]izzjoni. Qabel l-a[[ar elezzjoni ;enerali, din ilgazzetta ]velat bil-laqg[at sigrieti li kien ikollu Joseph Muscat ma’ nies b’sa[[ithom finanzjarjament. Joseph Muscat u l-Partit Laburista qatt ma /a[du dan.

Issa, Joseph Muscat mis-si;;u ta’ Prim Ministru, bit-tisbit tas-saqajn qieg[ed ikompli jwebbes rasu biex ibig[ i//ittadinanza Maltija lill-barranin li jifil[u l-aktar li j[allsu biex jaslu g[all-iskopijiet tag[hom. Dan iqanqal t[assib serju li l-Prim Ministru Laburista Malti huwa lest li jag[mel negozju man-nies sinjuri biss.

L-Oppo]izzjoni Nazzjonalista qatt ma kienet kontra li jkun hemm a;;ornament fis-sistema fl-g[oti ta/-/ittadinanza Maltija lill-barranin, madankollu appellat lill-Gvern ta’ Muscat biex i/-/ittadinanza ma ting[atax b’valur li jinsulta lil kull min hu Malti u lil kull min hu Ewropew kif qed jag[mel il-Gvern Laburista. Il-Kap tal-Oppo]izzjoni Simon Busuttil talab li /-/ittadinanza Maltija ting[ata biss

meta l-applikant ikun g[amel numru ta’ snin f’Malta, ikun investa ammont konsiderevoli fl-ekonomija Maltija b’mod ukoll li jkun [oloq postijiet tax-xog[ol g[all-familji Maltin u li s-somma ta’ ¤650,000 tkun reveduta aktar ’il fuq, ji;ifieri li l-kontribuzzjoni finanzjarja ti]died.

I]da l-Gvern ta’ Muscat baqa’ sal-a[[ar jinjora l-appell tal-PN; appell imqanqal mill-Kap tal-Oppo]izzjoni u ddeputati parlamentari Nazzjonalisti li wara kollox qieg[ed jirrifletti sewwa l-polz tal-poplu Malti fuq din il-kwistjoni.

Il-kriterji ba]i/i li l-Gvern ta’ Muscat impona filParlament Malti u fuq il-poplu Malti g[ax g[andu ma;;oranza ta’ disa’ deputati biex barrani jikseb i/-/ittadinanza Maltija fihom infushom imorru kontra l-kun/ett ewlieni tal-istess skema. Din hija skema li fil-lenti internazzjonali di;à dg[ajfet lil Malta u kasbret ir-reputazzjoni li pajji]na bena tul is-snin li g[addew bil-[idma tal-Gvern Nazzjonalista fl-isfera internazzjonali kemm fuq livell politiku kif ukoll ekonomiku.

Id-dehra ta’ Malta se tkompli tog[dos ’l isfel hekk kif bl-iskema ta’ /ittadinanza Maltija li tinbieg[ u li tinxtara.

Fi]-]mien li ;ej, il-konsegwenzi jistg[u jkunu di]astru]i, partikolarment g[all-ekonomija Maltija. Dan jag[mel aktar sens min[abba li l-Prim Ministru Joseph Muscat qieg[ed ikejjel is-su//ess ta’ din l-iskema b’sempli/ement g[otja finanzjarja ming[and persuni sinjuri fid-dinja biex itejjeb biss id-d[ul finanzjarju g[all-kaxxa ta’ Malta u jnaqqas iddefi/it. U issa li g[amel irtirata fuq is-segretezza, finanzjarjament qed jg[id li se jmur ]mer/.

Tmien xhur ilu, il-Gvern Nazzjonalista [alla ekonomija b’sa[[itha li kienet qed tikber, anki grazzi g[all-kontribut permezz ta’ investiment mill-barranin f’pajji]na li g[arfu l-potenzjal tal-Maltin u li ma ddejqu xejn juru l-identità tag[hom li investew flushom f’Malta. I]da tmien xhur wara, Gvern Laburista g[araf biss il-potenzjal tas-sinjuri barranin li mhumiex obbligati li jinvestu u li jo[olqu xxog[ol g[all-Maltin, i]da lesti biss li jag[tu donazzjoni ta’ €650,000 bl-iskema li twebbel biha Joseph Muscat.

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza> mument@media.link.com.mt Editur> Roderick Agius, tel. 25965263 • email> roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar> advertising@media.link.com.mt Stampata> Progress Press, l-Imrie[el

20

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Ferita nazzjonali

1. L-unur ma jinxtarax. Jinkiseb ma]-]mien bl-im;iba tajba kostanti, onestà u retta. Iktar ma’ wie[ed i]omm ru[u marbut mal-prin/ipji tas-sewwa, iktar jikbirlu l-unur. Jikbirlu mieg[u nnifsu li jag[raf li qieg[ed jimxi b’umiltà fit-triq ddritta u t-tieni ma’ dawk li j]ommu ru[hom mal-bnedmin ta’ rieda tajba. Fa/li titlifha. Diffi/li ]]ommha. Taf li hemm min ikun iridlek il-;id u hemm min id-deni. Tal-ewwel jarawk fuq dak li tkun qed tag[mel, tat-tieni jie[du kull okka]joni biex jker[uk.

Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Barranin

Ebda poplu ma jarmi unuru, ma jasal li jbig[ dak li huwa l-iktar g[a]i] g[alih innifsu

2. Dawn huma r-regoli naturali tal-[ajja. Taf di;à li hemm min jg[ir g[alik, jew ja[seb li se jie[u gwadann billi jker[ek però tkun qed ti]balja bil-kbir meta ;;ib l-g[ali fuqek. Meta tkun ka;un int stess tat-tkissir tar-reputazzjoni tieg[ek, allura ma tantx tista’ titkellem. Tag[ti vanta;; lil [addie[or u fl-istess [in tin]el ni]la li tag[mel x’tag[mel tkun diffi/li [afna biex ter;a’ ;;ibha lura. Torbot ma]ra mieg[ek innifsek li iktar ma tissielet mag[ha, iktar tissikkak. Il-;udizzju, lg[aqal u l-prudenza j]ommuk milli taqa’ f’dan il-bir i]da jekk ma tag[tix ka] tag[hom u tiddisprezzhom, allura m’hemmx [lief twa[[al fik innifsek.

3. Il-valuri ta/-/iviltà tag[na huma /ari. Ibba]ati fuq prin/ipji li nbnew ma]-]mien u li bba]aw manifestament fuq dawk insara. Jekk tarmi dawn l-ankri li bihom twettaq ssewwa u tag[mel il-gid lill-proxxmu, tarmi lilek innifsek.

Hemm min irid jisfida sekli s[a[ ta’ esperjenzi umani u jmur l-kontra g[ax jimma;ina li sab triq ;dida. Jista’ però kull ma jkun qieg[ed jag[mel huwa li jid[ak bih innifsu u b’dawk li f’dawh. Mhux biss, imma meta jonqos li jag[raf li dan ittag[lim i]ommok ‘l bog[od mill-i]balji, jispi//a j[ossu komdu ma’ dak li m’huwiex sewwa. L-unur jiddependi wkoll f’kemm trid th[obb l-indafa u kemm t[ossok paxxut ma’ dak li m’huwiex.

4. Il-Li;i dwar i/-?ittadinanza, dik l-emenda li biha issa se nibdew infittxu li nbieg[u /-/ittadinanza tag[na hija ka]

Il-punt hu…

“It is going to be extremely difficult for me to vote it in, because I can never view citizenship as a commodity with a price tag.”

Richard Muscat Opinjonista

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

Hekk qalet lill-;urnali Marlene Farrugia, Membru Parlamentari Laburista, qabel da[let tivvota dwar l-Li;i ta/?ittadinanza.

Hija dikjarazzjoni li turi konflitt bejn il-prin/ipji tal-kuxjenza patrijottika tag[ha u l-konvenjenza politika. Ming[ajr ma rrid niddubita mis-sin/erità tag[ha meta sostniet li hija qatt ma temmen li /-/ittadinanza hija xi o;;ett bil-prezz fuqu, jidher /ar li Farrugia, fl-a[[ar mill-a[[ar, g[a]let li ta;ixxi skont il-konvenjenza politika. Dan huwa ka] ta’ ftira nofsha msajjra u nofsha nejja, u g[alhekk, mhux tajba g[all-ikel.

L-ir;iel u nisa j[allu marka storika ta’ g[emilhom meta ma jilg[abux mal-prin/ipji, u meta juru li jafu jieqfu biex jiddefendu d-dinjità tag[hom.

Farrugia konxjament idde/idiet li ma te]er/itax id-dritt tallibertà u tad-demokrazija.

“Muscat knows this and does not think he will be losing voters over it.”

Michael Falzon, fl-artiklu tieg[u Goodbye ideology, hello populism (Sunday Times of Malta, 11 ta’ Novembru), b’sens

ironiku, sostna li Muscat jaf li l-poplu kollu Malti j[obb ilkun/ett“money-no-problem”, u mhux se j[abbel rasu li din liskema m’g[andhiex prin/ipji; lanqas jimpurtah li hemm kontradizzjoni, fost l-o[rajn, li tissejja[ pjan ta’ investiment meta fil-fatt l-investiment mhux fil-kundizzjoni tal-bejg[ ta/-/ittadinanza. L-importanti g[all-poplu hu li ji;u l-flus b[allikieku lmanna li taqa’ mis-sema.

Falzon jara li Muscat, b[ala mexxej essenzjalment populista, ja[seb li l-Maltin kollha huma b[alu. Li Muscat huwa mexxej populista naqbel perfettament; i]da jekk il-Maltin humiex daqshekk egoisti u jag[mlu g[all-flus, ma na[sibx. Insostni li l-Malti b[ala poplu g[andu dinjità u li jaf jg[o]].

Infatti fl-istess jum li sostna dan l-argument, ;ie pubblikat st[arri; fil-MaltaToday dwar kif ja[sbuha l-Maltin fuq il-Li;i ta/-?ittadinanza, li juri xort’o[ra. Qalu Iva jaqblu 26 fil-mija;

Opinjoni

mill-iktar /ar ta’ dan. A[na fl-Oppo]izzjoni qeg[din u li;i b[al din qatt m’g[amilna jew qatt ma konna se nag[mluha.

Stajna biss nopponu g[aliha u hekk g[amilna billi kull membru tag[na tkellem kontra. L-obbligu, ir-responsabbiltà qieg[ed b’mod qawwi fuq l-Gvern. Huwa [are; b’din il-li;i u g[alhekk irid iwie;eb g[all-effetti []iena tag[ha.

5. Huma []iena g[ax ebda poplu ma jarmi unuru, ma jasal li jbig[ dak li huwa l-iktar g[a]i] g[alih innifsu. B’din il-ligi flus mhux xierqa jistg[u jid[lu imma biha d-dinjità tag[na qieg[da tintrema. Biha l-Gvern feta[ attakk g[as-sens b’sa[[tu tan-nazzjonali]mu tag[na. Mhux dak estremista i]da dak li g[alih a[na kburin, li jag[tina sens ta’ rabta u kburija. Kien hemm ]mien meta kien hemm so/jetajiet antiki u primittivi li kienu jippermettu a;ir kontra n-natura umana.

Kellna dawk li kienu jippermettu familji li sforz il-faqar jbieg[u wliedhom. Biss dan i]-]mien g[adda.

6. Pajji]na m’g[andux b]onn jasal f’dan ix-xifer. Di;à qed nie[du reputazzjoni [a]ina barra minn xtutna biha. Di;à gazzetti barranin qed jirraportaw b’ebda forma ta’ tif[ir g[alina li a[na qeg[din nbieg[u dak li huwa l-iktar g[a]i] g[alina. Di;à qed tidher barra li min se jixtri din i/-/ittadinanza se jag[mel hekk g[ax g[andu b]onn, g[ax g[andu xi [a;a li jrid ja[bi, g[ax g[andu storja passata xejn tajba. U lli;i qed tkompli s-ssa[[a[ din il-konvinzjoni g[ax qed tassigura li l-ismijiet ta’ dawn l-karattri jibqg[u mistura. Dak li ma jo[ro;x g[ad-dawl g[andu ra;uni biex jibqa’ fid-dlam.

7. Din l-li;i qieg[da tmur kontra kull dekorr, kull sens ta’ di/enza, kull ma huwa naturali fil-bniedem. Hija li;i li se tkissrilna r-reputazzjoni g[olja [afna li l-PN ghax huwa proprju nazzjonalist irnexxielu jwettaq. Din hija ferita qawwija.

Biha se nitilfu f’kull settur u se nibdew t-triq tat-tkasbir. Hija ferita mortali, gravissima g[alina lkoll li riedna s-sewwa u [dimna g[aliha. Ferita nazzjonali li biha se nitilfu [afna middemm tal-investiment tag[na lkoll.

Le 53 fil-mija. Dan ifisser li l-ma;;oranza tal-Maltin ma jimpurthomx mill-“easy money” li dan il-Programm i;ib mieg[u.

Jekk nid[lu ftit aktar fid-dettal insibu li 29 fil-mija li qalu Le huma Laburisti; filwaqt li 71 fil-mija jridu li jixxandru l-ismijiet tax-xerrejja ta/-/ittadinanza Maltija.

G[andu ra;un biex ibieg[ il-Kap tal-Oppo]izzjoni Simon Busuttil, isejja[ din il-li;i “tinten”, “tal-mist[ija” u “antidemokratika”. Simon Busuttil i]omm mal-prin/ipju tal-valur ta/-/ittadinanza li m’g[andux prezz; daqskemm hu wkoll konxju minn kif ja[sibha l-poplu Malti u G[awdxi fuq din ilkwistjoni ta’ g[ajb g[all-Prim Ministru Muscat li Saviour Balzan sejja[lu “Mr Fix It” (MaltaToday, 11.11) “Hawn ir-ri[a ta/-?ini]i” Skont Larry X. Wu, konsulent indipendenti fl-investiment, ir-roadmap politika ta/-?ina hija tat-tip “tightening the political grip and loosening economic control,” jew a[jar “politically left, economically right.”

Joseph Muscat mag[ruf li j[obb jinnamra ma/-?inizi. Mhux illum, i]da sa minn qabel l-elezzjoni. Jidher li die[el sew ilkun/ett ta’ “xellug politiku u lemin fl-ekonomija” b[ala roadmap ta’ dan il-gvern. Muscat jikkon/entra [afna fuq kif jikkonsolida l-poter; jiggverna bl-anqas konsultazzjoni possibbli; ja[dem fil-mo[bi u ming[ajr trasparenza; jag[mel il-[atriet f’kull settur/dipartiment/istituzzjoni li jkunu mag[]ulin fuq il-livell ta’ sudditanza lejh aktar mill-[iliet personali; je]er/ita kontroll fuq il-media li g[andu influwenza fuqhom; i[addem sistema mibnija fuq il-klijenteli]mu. Dawn huma kollha sinjali ta’ gvern li jkabbar u jifrex l-awtorità u l-pre]enza tieg[u.

Fl-istess [in Muscat jinkora;;ixxi negozjar ma’ kumpaniji parastatali, lokali u barranin, anki jekk i[allat mag[hom kumpaniji privati li jkunu mag[qudin f’konsorzju.

Mhux qed ng[id li Muscat se jag[mel re;im ri;idu b[a/?ini]i g[ax bl-Ewropa ma saqajh ma jistax jesa;era. I]da, [elu, [elu xorta qed jirrombla fuq kull fejn isib “ostakli”. Fi ftit kliem jinsab i[awwar sistema m[allta ta’ kontroll ta’ poter, flimkien ma’ libertà fl-ekonomija. Hawn fejn tin[ass ir-ri[a ta/-?ini]i. Ejja nift[u g[ajnejna sew qabel ikun tard wisq.

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

1

2

Opinjoni

Diskors onest li kixef l-ingann

T

Beppe Fenech Adami Vi/i-Kap PN {idma fil-Partit

B’dak li qed jag[mel il-Gvern, waqg[et mill-;did responsabbiltà fuq il-PN

ul din il-;img[a fuq fomm kul[add hemm iddiskors e//ellenti tal-Kap tal-PN Simon Busuttil fil-Parlament nhar it-Tnejn li g[adda. Diskors li fih l-Kap spejga u kixef l-ingann tal-ewwel Ba;it ta’ Muscat. Ba;it li jpingilek stampa sabi[a, u fl-istess nifs ja[bi l-ikrah u n-negattiv. Jostor dak kollu li jista’ naqqaslu mill-popolarità.

Kien diskors tal-Kap tal-Oppo]izzjoni li waqqa’ il-maskra li dan kien Ba;it bla taxxi. Hu spejga kif il-Gvern qieg[ed jimponi ]ieda ta’ €400 ras imb’ras f’taxxa u li l-gvern ta’ Muscat determinat li jislo[ minn bwietna €72 miljun f’taxxi indiretti ;odda biex jag[mel tajjeb g[all-kapri//i, g[allinkompetenza u g[all-[ela tieg[u. Il-Kap tal-Partit spejga kif dan huwa Gvern li jag[tik b’id wa[da u jo[odlok bl-o[ra.

Jag[tik ewro u jie[odlok tlieta. Dan huwa Gvern li tela’ blg[ajta li ma j]idx il-pi] tat-taxxi. I]da fi tmien xhur mhux talli ma ]ammx il-kelma, talli g[amel il-kuntrarju. Daqhekk tiswa’ l-kelma ta’ Muscat.

Il-Kap tal-Partit sa[aq li dan huwa Ba;it li ma jo[loqx ixxog[ol, bla pjan g[all-[olqien tal-impjiegi. Simon Busuttil g[amel appell imqanqal lil Muscat biex jibda jiggverna bisserjetà. Fakkru li m’g[adux f’kampanja elettorali. Appellalu biex ipo;;i rasu hemm u ja[seb kif i]-]g[a]ag[ u t-tfal tag[na jista’ jkollhom mo[[om mistrie[ meta ji;u biex jid[lu fiddinja tax-xog[ol. Dan l-appell kien ;enwin u onest. Kien appell ta’ persuna li g[andu jdejh fuq il-polz tal-poplu. Kien appell biex quddiem is-sitwazzjoni xejn sabi[a tal-pajji], ilGvern jirrea;ixxi. G[andna sitwazzjoni fejn fi ftit xhur, ilqg[ad ]died b’aktar minn 700 persuna. }ieda allarmanti fixxhur tas-sajf fejn b[ala regola l-qg[ad jonqos u mhux ji]died.

Fl-istess waqt, il-produzzjoni industrijali qed tonqos. L-istess l-esportazzjoni. Titkellem ma’ min titkellem mas-sidien tal[wienet, kollha kelma wahda. Il-bejg[ mhux sejjer tajjeb. Innegozju stag[;nat.

Il-Kap tal-Partit sa[aq li Muscat ma ]ammx il-kelma fuq ittrasparenza, il-kontabilità u s-serjetà. Spjega kif Muscat rema mit-tieqa l-valur tal-meritokrazija. U anke hawn il-Kap talPartit kien qieg[ed jesprimi is-sentiment tal-poplu. Il-poplu Malti jistmerr l-arroganza li rajna fl-ewwel xhur ta’ dan ilgvern li wriet kif g[andna Ministri li lesti jippre]entaw dikjarazzjonijiet tal-assi tag[hom ming[ajr skrupli, mimlija gideb u ine]attezzi. Arroganza li waslet biex fi ftit xhur rajna l-Korp tal-Pulizija ji;i m]ebblah u umiljat. Ftit xhur li fihom rajna lqtug[ ta’ ras il-Kummissarju tal-Pulizja, tal-Kap tal-Armata, tas-segretarji permanenti u tant nies o[ra. Rajna wkoll lillKummissarju tal-Pulizija jiddefendi l-arrest ta’ persuni u konfiska ta’ o;;etti fuq ba]i biss ta’ allegazzjoni li ttie[ed ritratt.

Rajna lill-Ministri Laburisti u dawk ta’ madwarhom jiffangaw minn fuq il-;id tal-poplu. Ministru ja[tar lil martu ambaxxatur g[al €13,000 fix-xahar. Ministru ja[tar Kap E]ekuttiv lirra;el tat-tifla ta’ Ministru ie[or, Minisitru ja[tar konsulent ilmara ta’ iben Ministru ie[or. Kif jg[idu bl-Ingli] ‘All the family jamboree’. Ministru ja[seb f’sie[bu Ministru ie[or u lMinistru jroddlu lura. Kif ng[idu bil Malti; [okkli dahri biex in[okklok dahrek.

Quddiem dan kollu taqa’ fuqna responsabbiltà kbira li b[ala PN mill-;did insiru t-tarka tal-[addiem. Il-Partit li jipproponi g[all-[olqien tax-xog[ol, li nibqg[u nag[mlu pressjoni fuq ilGvern biex tidda[[al is-serjetà u li niddefendu l-identità tag[na. Konvint li bl-appo;; tag[kom, dan nistg[u nag[mluh.

G[aliex dan hu Ba;it ottimist?

D

Simon Mercieca Opinjonista

Dan il-Ba;it ma jg[id xejn dwar it-taxxi ;odda li se jkun qed ida[[al biex jag[mel tajjeb g[a]-]ieda fl-infiq

an il-Ba;it hu kontinwazzjoni ta’ ba;its o[rajn li kellna fl-a[[ar snin, fis-sens li hu Ba;it ma[sub li jkun po]ittiv kemm jista’ jkun [alli jinkora;;ixxi lin-nies li jonfqu u b’hekk tkompli ddur lekonomija. B[all-ba;its tas-snin ta’ qabel, dan mhux se jkun qieg[ed breaking even f’dak li hu d[ul u nfiq talgvern, anzi se jkompli j]id id-dejn, bid-differenza i]da, li qabel kien jing[ad, g[all-inqas fid-diskorsi uffi/jali. Dan il-Ba;it ma jg[id xejn dwar it-taxxi ;odda li se jkun qed ida[[al biex jag[mel tajjeb g[a]-]ieda fl-infiq. Dan ma jfissirx li mhumiex se jkunu fil-Ba;it, i]da hu biss mezz medjatiku biex titnaqqas il-vi]ibilità ta’ dawk il-mi]uri li n-nies tqis li huma negattivi u b’hekk jibqa’ biss fil-mo[[ il-mi]uri li kul[add iqis b[ala tajbin. Fi kliem ie[or, dan il-Ba;it irid jidher b[ala po]ittiv g[aliex kif se nkun qed nispjega hu Ba;it pre-elettorali.

Hawnhekk ikolli ng[id li dan it-tip ta’ Ba;it qed ikun possibbli min[abba l-flus li Lawrence Gonzi ;ab mill-UE, fejn qed nitkellmu fuq aktar minn biljun ewro. Ftit jissemmew dawn il-flus, i]da kull meta l-Ministru azzarda jg[id li dawn se jit[allsu mill-fondi Ewropej, qag[ad attent li dan it-terminu ju]ah mill-inqas possibbli. Dan jispjega l-kawtela tal-istess Ministru biex ma tantx jirreferi g[al dawn il-fondi, li fil-verità huma r-ra;uni g[ala seta’ jag[mel Ba;it daqshekk ottimist.

Forsi l-aktar [a;a importanti f’dan il-Ba;it hi r-ro[s talkontijiet tad-dawl u tal-ilma. I]da hawn te]isti problema kbira. Din ma tistax tkun sussidjata minn dawn il-fondi Ewropej. Il-problema mhix fir-ro[s ta’ dawn il-kontijiet i]da fuq l-istruttura li dan ir-ro[s ;ie bba]at, li fil-kliem tal-istess Ministru dan se jsir primarjament min[abba l-ftehim li sar mal-Prim Ministru Libjan.

Jalla dan l-ftehim jibqa’ fis-se[[, i]da l-i]viluppi fil-Libja huma aktar ikkomplikati milli jidhru, u dan il-pajji] miexi issa lejn gwerra /ivili, fejn il-provin/ji ta’ Dabra, ji;ifieri /-?irinajka, Fezan u Tripli se jimxu lejn stati indipendenti. Dan rajnieh ise[[ meta ;ew xolti l-Unjoni Sovjetika u l-Jugoslavja fost lo[rajn, u /ertu ;lied li kien hemm bejn stati u provin/ji [adu ssnin biex ikunu ri]olti u xi w[ud ma ;ew ri]olti qatt. Wisq probabbli, dak li g[andna fil-Libja hu preludju g[al sitwazzjoni simili b[alma ;ara fil-pajji]i tal-Lvant tal-Ewropa u allura, jekk dan ir-ro[s qed ikun ibba]at primarjament fuq dan il-ftehim mal-Libja, il-futur hawn jinsab in/ert. Fuq kollox, il-Prim Ministru Libjan li mieg[u sar dan il-ftehim illum, aktar minn qatt qabel, tilef kull awtorità li kellu.

I]da hemm tliet punti li nixtieq li niffoka fuqhom, li huma

relatati ma’ xulxin g[aliex g[andhom sfond urbanistiku. Fidda[la ta’ dan il-Ba;it, il-Ministru tal-Finanzi qal li se jkun qed jag[mel pro;ett pilota fil-Belt Valletta. I]da mbag[ad naqas milli jirritorna g[al dan il-pro;ett meta tkellem dwar il-pro;etti li se jsiru fil-belt kapitali, qisu li mhux konvint minn dan ilpro;ett, jew hemm nuqqas ta’ [e;;a lejh.

Hawn tit[ol ukoll il-preparazzjoni g[all-Belt Valletta b[ala lBelt Ewropea fl-2018, li hu t-tieni punt li nixtieq nitkellem dwaru. Hawn ukoll, l-enfasi se jkun fuq kun/erti u spettakli, i]da li ma jrendu xejn f’termini demografi/i g[all-Belt Valletta, fejn l-ikbar problema hi li l-popolazzjoni f’din il-belt qed tonqos sena wara sena. Sa issa l-ebda pro;ett li sar ma waqqaf din l-emorra;ija. Hu ]gur li dawn l-ispettakli mhux se j;ibu l-waqfien tag[ha.

It-tielet punt hu relatat ma’ G[awdex. Fuq na[a kellna l-proposta li qed isiru studji dwar l-mina ta[t il-ba[ar jew pont bejn Malta u G[awdex. Min-na[a l-o[ra hemm il-[sieb li jsir mitjar f’G[awdex. Dawn l-ideat kollha juru konfu]joni g[aliex wie[ed ma jistax jag[mel kollox i]da jrid jag[]el. Ji;ifieri ma tistax tag[mel pont jew mina u mitjar. Dan kollu ma jag[milx sens f’termini urbanisti/i. Waqt li l-mitjar hu ;ustifikat f’G[awdex min[abba dik li tissejja[ l-insularità doppja ta’ din il-g]ira, fil-ka] li se jsir pont jew mina, il-b]onn ta’ mitjar isir superfluwu, ji;ifieri m’hemmx b]onn g[aliex din l-insularità doppja tispi//a.

Ma hawn l-ebda pajji] fid-dinja li g[andu ]ew; ajruporti /ivili f’arja ta’ 320 kilomentru kwadru – li jkopru lil Malta u G[awdex. Din l-istess konfu]joni re;g[et dehret fil-qasam tattrasport pubbliku g[aliex issemmew [afna mezzi differenti, inklu] l-introduzzjoni ta’ monorail meta wie[ed irid jag[]el x’se jda[[al g[aliex flus kbar qed ikunu mo[lija fuq studji meta dawn jistg[u jkunu u]ati fi pro;etti konkreti.

I]da dawn il-kunsiderazzjonijiet tieg[i huma superfluwi.

Dawn huma ftit [sibijiet li juru ftit mill-konfu]joni li hemm wara l-kliem sabi[, g[aliex dan hu Ba;it li ;ie ma[sub fiddawl tal-elezzjonijiet Ewropej. It-twaqqif ta’ billboards immedjament wara l-qari tal-mi]uri tal-Ba;it jixhed li l-Partit Laburista di;à da[al fl-electoral mode g[al dawn l-elezzjonijiet. Fi kliem ie[or, qed jirrepeti l-istess strate;ija u]ata fit-t[ejjija g[all-elezzjonijiet ;enerali. Il-log[ba politika hi wa[da. IlLabour g[araf li mir-ri]ultat ta’ din l-elezzjoni Ewropea jiddependi r-ri]ultat ta’ erba’ snin o[ra.

Min se jirba[ l-Ewropej f’terminu ta’ voti, g[andu /-/ans tajjeb li jie[u l-elezzjoni ;enerali. G[alhekk dan hu Ba;it preelettorali.

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

22

Opinjoni

Ba;it jurik id-debba i]da jqabbi]lek il-[mara Toni Bezzina Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[at-Trasport u Infrastruttura

Fil-Ba;it ma ssemma xejn dwar l-€1,123 miljun li l-gvern Nazzjonalista ;ab lejn Malta fi tmiem il-legi]latura li g[addiet

A;;ustament fiskali Fil-bidu tad-diskors tal-Ba;it, il-Ministru tal-Finanzi rrefera g[al a;;ustament fiskali li, skont hu, se jo[loq ixxog[ol. G[al din ir-ra;uni, mill-1 ta’ Jannar li gej, il-li/enzji tal-karozzi ]g[ar se ji]diedu b’ €10. Il-qerq tal-gvern f’din il-mi]ura hu li se ji;bor il-flus ming[and kul[add biex jaghti lura il-VAT lil dawk li kienu importaw karozza bejn 2004 u 2008. G[al dak li wieg[ed hu, irridu nag[mlu tajjeb g[alih a[na lkoll. Imbag[ad kellu l-wi// jg[id li ma ]iedx taxxi.

Investiment fl-infrastruttura Ma nistax ma naqbilx mal-Ministru tal-Finanzi meta qal: “il-livell tal-infrastruttura ta’ pajji]na huwa me[ud b[ala indikatur ewlieni tal-kapa/ità tal-pajji] li jkun kompettitiv u jattira l-investimet barrani.” Dan hu /ertifikat mill-aqwa g[all-PN li fl-a[[ar snin irnexxielu jbiddel wi// pajji]na bi pro;etti li g[amel b’finanzjament lokali u Ewropew. I]da bqajt mistg[a;eb kif ma ssemma xejn dwar l-€1,123 miljun li l-gvern Nazzjonalista ;ab lejn Malta fi tmiem il-legi]latura li g[addiet.

Dwar xog[olijiet ta’ toroq, il-Ministru tal-Finanzi qal biss li se jing[ata t-tarmak fiz-zona tal-Blata l-G[olja fil-Mosta.

G[alkemm fil-prin/ipju naqblu li jkompli l-investiment flinfrastruttura tal-lokalitajiet, nittama li l-gvern jimxi bl-istess kejl mat-tax payers kollha.

Barra min hekk, x’sar mill-iskema tal-Public Private Partnership li kien [are; Gvern Nazzjonalista? Jew issa lGvern se jabbanduna din li skema u se jibda jag[ti t-tarmak fejn jaqbel lilu, basta jiggwadanja l-voti? Nispera li r-ritmu li kien qabad il-gvern pre/edenti, fejn kienu saru madwar 500 triq ;dida residenzjali ma jisfumax fix-xejn.

Pjan g[at-traffiku Kif qal tajjeb il-Ministru tal-Finanzi, “it-traffiku qed isir dejjem problema.” Dan jixhdu kull min jipprova jasal g[axxog[ol jew l-iskola. G[alkemm il-Ministru qieg[ed jipprova jipponta subajh lejn il-Gvern Nazzjonalista g[al dan innuqqas, il-konsulenti li ddisinjaw it-toroq kienu konsulenti :ermani]i kkummisjonati mill-gvern Laburista bejn l-1996 u 1998.

Il-Ministru tal-Finanzi qalilna wkoll li dan il-gvern g[andu l-[sieb jipprojbixxi /-/irkolazzjoni ta’ trakkijiet industrijali kbar mit-toroq arterjali f’/erti [inijiet. Min [are; bl-idea, g[amel studju dwar l-impatt fuq l-industrija tal-kostruzzjoni, bini ta’ toroq, burdnara u setturi o[ra tal-industrija li ju]aw dawn it-tip ta’ vetturi?

Il-Ministru tal-Finanzi semma il-flyover tal-Kappara – pro;ett li tfassal u kien fil-programm ta’ fondi tal-UE minn Gvern Nazzjonalista. I]da fil-verità x’ se jag[mel il-Gvern biex inaqqas il-problema tat-traffiku? Dan il-Ba;it huwa

Dan il-Ba;it ma jindirizzax bi strate;ija l-problemi tat-traffiku u tal-parke;;i

batut [afna fejn jid[lu pro;etti kapitali relatati ma’ xog[ol ta’ toroq u bini ta’ junctions f’toroq arterjali u distributorji.

Il-Ministru tal-Finanzi rrefera wkoll g[all-istudju li qed isir mi/-China Communications Construction Company Ltd – kumpanija li hi sanzjonata milli tag[mel tali xog[ol millBank Dinji wara li g[amlet pratti/i ta’ korruzjoni fuq pro;ett multi-miljunarju fil-Filippini. G[ajjat tant Joseph Muscat li kif ikun il-Partit Laburista fil-Gvern mhux se j[addem mieg[u jew jag[ti tenders lil kumpaniji u individwi li huma fil-lista s-sewda tal-Bank Dinji!

Parke;; u CVA G[alkemm il-Ministru tal-Finanzi fta[ar li se j[abbar diversi inizjattivi biex jin[olqu aktar parke;;i, il-Partit Laburista kif tela’ fil-Gvern issospenda l-pro;ett ta’ parke;; fix-xatt ta’ tas-Sliema. F’dan il-Ba;it m’hemmx flus ivvutati g[all-[olqien ta’ parke;;i u g[alhekk din hija gimmick o[ra tal-Gvern.

Dwar is-sistema tas-CVA, il-Gvern se jda[[al mi]ura li wara s-2 p.m. u s-Sibt, min jid[ol il-Belt ma j[allasx.

G[alkemm fiha nnifisha hija mi]ura tajba, wa[eda mhux se tkun ta’ gwadann g[all-komunità kummercjali tal-Belt. Dan min[abba li fis-2 p.m. il-ma;;or parti tal-[wienet ikunu mag[luqin, u f’dan il-[in il-postijiet ta’ parke;; ikunu kwa]i kollha me[udin. Il-komunità kummercjali, ir-residenti u lKunsill Lokali tal-Belt kienu kkonsultati?

Trasport pubbliku Kul[add jiftakar l-ag[a li kien qajjem il-Partit Laburista flOppo]izzjoni fuq dan is-settur? G[addew aktar minn tmien xhur u dan is-settue mar ag[ar. Issa, il-Gvern qieg[ed jikkunsidra li jonfoq €2 miljun anqas fl-2014 meta mqabbel mal-2013. Nispera li mhux se jigi degradat is-servizz. Forsi g[alekk il-Ministru g[adu ma wasalx mal-operatur tasservizz pubbliku ghax qed jippretendi aktar b’ inqas flus?

Barra min hekk, nispera li l-unions u l-operatur jirnexxielhom jil[qu ftehim biex itejbu il-kundizzjonijiet tal-[addiema li ja[dmu f’dan is-settur.

Kostruzjoni ta’ pro;etti Fid-diskors tal-Ba;it ma ssemma xejn dwar id-Dipartiment tal-Kostruzzjoni u Manutenzjoni fil-Ministeru g[at-Trasport u Infrastruttura. I]da meta jing[ata daqqa ta’ g[ajn lejn l-istimi finanzjarji, wie[ed jinnota li sar tnaqqis ta’ €850,000 g[at-tisbi[ ta’ postijiet pubbli/i, manutenzoni u upgrading ta’ postijiet turisti/i, xog[ol relatat ma’ sistema ta’ water culverts u tnaqqis mill-vot tal-in;enji ta’ dan id-dipartiment.

Dan il-Ba;it li g[adu kemm ippre]enta l-Gvern Laburista, kif jg[id il-Malti, juri lill-poplu d-debba i]da jqabbi]lek il[mara!

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

23

Opinjoni

Il-qasam ambjentali - tellief assolut bi Gvern Laburista

M

Charlo Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni dwar l-I]vilupp Sostenibbli, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima

Il-poplu se jipprotesta g[aliex dan huwa gvern ikkundizzjonat bil-weg[diet li g[amel u ma tistax tafdah, l-anqas bl-ambjent tag[na

inkejja l-libsa moderna li libes il-Partit Laburista, dan g[adu jwerwer lin-nies bla;ir irrazzjonali tieg[u kull meta jkun filgvern. Dan ma japplikax biss g[at-t[addim tad-demokrazija, tal-meritokrazija, ta’ politika trasparenti u g[ar-rispett lejn l-indipendenza tal-istituzzjonijiet. Issa jidher /ar li l-poplu issa mhux qed jafda lil dan il-gvern lanqas fejn jid[ol l-ambjent.

L-ewwel rajna lill-ambjentalisti jibdew sej[a g[al referendum biex titne[[a l-ka//a fir-rebbieg[a malli raw lewwel sinjali ta’ gvern ikkundizzjonat mill-weg[di ta’ qabel l-elezzjoni lill-ka//aturi. Ma fdawhx. G[ax jafu li laffarijiet se jmorru g[all-ag[ar. U komplew ma jafdawhx kif komplejna nisimg[u b’ka]i ta’ ksur lampanti tal-li;ijiet.

Anki jekk malli nteba[ beda jippanikja u ta’ malajr g[adda regolamenti biex i]id il-pieni.

U issa, g[andna lill-ambjentalisti li qed jippjanaw li jipprotestaw fit-toroq, tmien xhur wara li da[al fil-Gvern u wara 25 sena fl-Oppo]izzjoni. Dan rekord assolut u disfatta kbira g[al dan il-gvern partikolarment g[all-Ministru talAmbjent.

G[aliex iridu jipprotestaw l-g[aqdiet ambjentali? Minn dak li daqu s’issa ]gur li jipprotestaw g[ax mhux qed jafdaw lil dan il-gvern g[ax mhux impenjat u m’g[andu ebda [ila u xewqa li jipprote;i lill-ambjent. U anki hawn il-problema hi li g[andna gvern ikkundizzjonat mill-weg[di li g[amel lill-gruppi ta’ ]viluppaturi u negozjanti biex kiseb lappo;; tag[hom fl-a[[ar elezzjoni. Issa, kif jg[idu, the chickens are coming home to roost.

Lill-ambjentalisti qed idejquhom il-permessi sfa//ati li qed to[ro; il-MEPA, imwerwrin bl-implikazzjonijiet tat-tibdil li qed ji;i propost g[al ]vilupp f’zoni barra l-i]vilupp.

Sfidi lokali

I

s-su//ess fil-[ajja jiddependi fuq kemm fil-[ajja ta’ kuljum, jirnexxilna neg[lbu l-isfidi. Hu x’inhu xxog[ol tag[na, g[andna sfidi kbar quddiemna. Hu x’inhu s-sehem tag[na fis-so/jetà, ilkoll g[andna sfidi li jkollna niffa//jaw. Hu naturali li g[al min jipparte/ipa l-iktar fil-[ajja pubblika, l-isfidi li jrid jiffa//ja jkunu differenti minn dawk ta’ min ma jipparte/ipax.

Graziella Galea Kunsilliera

L-iskop veru li g[alih twaqqfu l-kunsilli lokali ma jintilifx u m’g[andux jinbidel f’wie[ed politiku

G[aqdiet lokali Huma bosta l-modi kif wie[ed jista’ jie[u sehem fil-[ajja pubblika. I]da wie[ed mill-modi l-iktar popolari hu dak li tipparte/ipa fuq livell lokali.

F’Malta g[andna mijiet ta’ organizazzjonijiet lokali. Dawn l-g[aqdiet lokali jvarjaw minn ka]ini tal-banda g[al ka]ini tal-futbol, g[al organizzazzjonijiet tal-Knisja u tad-duttrina.

Fl-a[[ar snin twaqqfu wkoll numru ta’ g[aqdiet li jpo;;u ’l quddiem il-kultura lokali, jew inkella twemmin jew ideat differenti mill-ma;;oranza tal-poplu. Insibu wkoll g[aqdiet li liskop tag[hom hu li jwasslu tag[rif fuq diversi aspetti tal[ajja. In-nies kollha li jipparte/ipaw f’dawn l-g[aqdiet g[andhom l-iskop li jimbuttaw ’il quddiem l-g[aqda tag[hom. Dan fih innifsu hu tajjeb, u jekk ikun hemm koperazzjoni bejn lg[aqdiet ta’ dak il-lokal partikulari hemm probabbiltà qawwija li l-komunità ta’ dak il-post tkompli tavvanza.

Hu ferm importanti li dawk li jmexxu l-g[aqdiet lokali jifhmu li minbarra l-g[aqdiet tag[hom fl-istess lokal hemm ukoll g[aqdiet o[ra, u li jkun jag[mel ferm iktar sens g[allokalità li jkun hemm koperazzjoni biex is-su//ess totali jkun wie[ed ikbar.

Il-kunsilli lokali

Minn madwar 20 sena ’l hawn minbarra l-g[aqdiet volontarji g[andna wkoll il-kunsilli lokali. L-iskop tat-twaqqif tal-kunsilli lokali, mill-bidu nett tag[hom, kien li jkunu mezz ta’ servizz u [idma g[all-pubbliku. Permezz tal-kunsilli lokali, g[andna wkoll iktar parte/ipazzjoni tal-pubbliku fl-amministrazzjoni tallokalitajiet.

Dan wassal biex numru ta’ b]onnijiet lokali, li mhux fa/li li

Fir-rigward tal-i]vilupp e//essiv b[al dak fix-Xemxija fejn [are; permess g[all-bini ta’ 800 appartament, ir-rappre]entanti tal-gvern fil- Bord tal-MEPA kellhom opportunità japprovaw pro;ett i]g[ar minn dak propost. Dan kien di;à se[[ fejn il-MEPA talbet tnaqqas id-daqs tal- pro;ett; talba li ntlaqg[et mill-i]viluppaturi. G[aliex ma appo;;awx il-mozzjoni tad-Deputat Nzzzjonalista Ryan Callus li huwa wkoll membru tal-Bord tal-MEPA biex tal-inqas l-i]vilupp fil-Mistra ma jibqax daqshekk massi// kif fil-fatt ;ie approvat? Iva, l-ambjentalisti huma m[assba g[aliex qed jaraw is-sa[[a ta’ wliedna tinbieg[ lill-ispekulaturi Maltin u barranin.

B[alma se ji;ri jekk se nibqg[u g[addejjin bil-pjani li minkejja l-[afna postijiet battala, xorta se nirrikorru g[arreklamazzjoni tal-art li tista’ ;;ib rovina s[i[a f’partijiet mill-isbah ta’ g]irtina u dan ming[ajr ebda qafas ta’ ippjanar imqar ta’ xi development brief. U l-gvern baqa’ g[addej ming[ajr ma kkonsultamal-g[aqdiet ambjentali. Dal-Gvern, g[ax tela’ b’[afna voti, anki hawn irrombla fuq kul[add.

L-istess jista’ jing[ad fuq is-sej[a ta’ interess g[alli]vilupp ta’ marina f’G[awdex. Il-Gvern [alla din il-marina g[all-immaginazzjoni tal-ispekulaturi. X’g[aruka]a! Issa jid[lu l-offerti u l-Gvern irid iqabbel offerti li m’g[andhomx x’jaqsmu ma’ xulxin. Ba]war ftit ‘l hemm u ftit ‘l hawn [alli fl-a[[ar naqdu lil minn hemm b]onn naqdu.

Huwa g[alhekk u aktar li l-g[aqdiet ambjentali u l-poplu se jipprotesta nhar it-30 ta’ Novembru. Se jipprotesta kontra dak li qed jag[mel dan il-gvern fil-qasam tal-ambjent.

Se jipprotesta g[aliex dan huwa gvern ikkundizzjonat bilweg[diet li g[amel lil [afna nies individwali u gruppi ta’ nies. Se jipprotestaw g[ax lil dan il-gvern ma tistax tafdah, l-anqas bl-ambjent tag[na.

wie[ed jag[ti kashom mill-Gvern ?entrali, bdew ji;u m[arsa b’mod aktar konkret. Ir-ra;uni g[al dan nistg[u ng[idu li kienet ibba]ata fuq ]ewg punti; wa[da li r-residenti j[ossuhom iktar komdi li jersqu lejn kunsillier lokali u jispjegawlu lb]onnijiet tieg[hom, u kif ukoll li l-membri u l-amministrazzjoni tal-kunsill lokali joperaw minn lokalità partikolari u g[alhekk b’mod iktar qrib tar-residenti.

B[al kull bidla o[ra, din il-bidla fissret li kien hemm sfidi ;odda, b’mod partikolari fuq ba]i lokali. Fil-bidu tat-twaqqif tal-kunsilli lokali, parti mill-amministrazzjoni pubblika g[addiet g[and nies li kienu qed jipparte/ipaw fl-amministrazzjoni tal-lokalitajiet g[all-ewwel darba. Naturalment, 20 sena wara, huma bosta dawk li taw sehemhom f’dan il-livell. Mijiet ta’ nies ipparte/ipaw fl-amministrazzjoni ta’ lokalità partikolari. Li kieku ma kienx g[al dawn in-nies, diversi pro;etti u xog[ol fillokalitajiet baqg[u ma sarux.

Sitwazzjoni li ]gur g[andna nevitaw hi li dawn il-kunsilli lokali jiddeterjoraw biex jispi//aw mezz ie[or ta’ kif partit politiku jwassal il-messa;; tieg[u.

G[al dan l-iskop hemm mezzi u g[aqdiet o[ra li xog[olhom hu li jwasslu dan il-messa;;. I]da ]gur li mhux ix-xog[ol talkunsilli lokali. Il-kunsilli lokali mhumiex qeg[din hemm biex partit politiku jie[u vanta;; politiku, u g[alhekk l-iskop veru li g[alih twaqqfu l-kunsilli lokali ma jintilifx u m’g[andux jinbidel f’wie[ed politiku.

Konferenza nazzjonali dwar il-kunsilli lokali Dan l-a[[ar t[abbar li l-Partit Nazzjonalista se jorganizza konferenza nazzjonali dwar il-kunsilli lokali, bit-tema ‘20 Sena Kunsilli Lokali - Wellidniehom, Sa[[a[niehom u Issa...’ Din se ssir nhar is-Sibt li ;ej. Forsi hawn min jistaqsi g[ala g[andu l-Partit Nazzjonalista jorganizza konferenza b[al din issa li qieg[ed fl-Oppo]izzjoni. Dan qieg[ed jag[mlu g[ax verament jemmen fl-importanza u t-tis[i[ tal-Kunsilli Lokali.

L-isfidi jibqg[u hemm, ji]diedu u jinbidlu kuljum. Dawk minna li qed jie[du sehem f’dan il-livell iridu jassiguraw li jag[tu sehemhom fl-a[jar interess ta’ dawk kollha li joqog[du fil-lokalità.

24

Il-prezz ta’ Mallia Il-Ministru Manuel Mallia qed jitlob 650,000 ewro g[al kull passaport Malti li jinxtara minn barranin.

Dan hu prezz baxx, anzi, redikolu, g[al [a;a esklussiva b[alma hi /-/ittadinanza Maltija (inklu] mag[ha l-offerta ta/-/ittadinanza Ewropea).

Biex wie[ed jinduna kemm dan hu minnu, kulma g[andu jag[mel hu li mis-650,000 ewro jnaqqas il-kummissjoni lid-ditta li se t[addem din liskema – skandlu, u kulma jifdal hu bejn wie[ed u ie[or lammont li kien qed i]omm fi flus kontanti l-Ministru Mallia fir-residenza tieg[u.

R. Grima

{a]-}abbar

It-tajjeb tajjeb, il-[a]in [a]in Waqt diskussjoni fuq it-televi]joni bejn Jason Azzopardi (PN), Carmel Copopardo (AD) u Edward Zammit Lewis (PL) dwar il-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija lill-barranin, Zammit Lewis qal li mhux sewwa li lPN kien qed jikkritika din linizjattiva.

Hu qal li l-Labour min-na[a

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Ittri lill-Editur

tieg[u kien appo;;ja l-introduzzjoni f’Malta tas-Servizzi Finanzjarji fi ]mien gvern talPN. Il-fatt hu li dik tal-Gvern Nazzjonalista kienet proposta tajba, u l-istorja tirrikonoxxi dan, u l-Labour g[amel sew li appo;;jaha.

Il-proposta ta’ Joseph Muscat hi [a]ina u umiljanti u l-Oppo]izzjoni Nazzjonalista hi fid-dmir li topponiha!

Whistle blower ikkastigat^

G. Cassar

{al Luqa

Silenzju!

Mela l-Gvern Laburista dde/ieda li bi flus ibig[ i//ittadinanza Maltija u mag[ha dik Ewropea li l-Partit Nazzjonalista tant [adem g[aliha u li Muscat tant i;;ieled biex itellifha lill-poplu Malti u G[awdxi.

B’direct order qabbad lil kumpanija barranija biex tippro/essa l-applikazzjonijiet u ta’ dan tit[allas kummissjoni fuq kull g[a]la. Dan huwa konflitt ta’ interess.

Se jkollna wkoll segretezza fuq min japplika u fuq min ji;i a//ettat. Il-Ministru tal-Intern se jkollu l-a[[ar kelma fuq min ji;i approvat biex isir Malti b[ali u b[alek, bid-dritt tal-vot b’kollox.

Dan kollu g[andu xamma ta’ kospirazzjoni tas-silenzju.

M. Abela

Il-Belt Valletta

ment u storikament skorrett!

Nhar it-Tnejn, 21 ta’ Ottubru li g[adda, il-gazzetta tal-GWU kellha editorjal dwar l-iskema tal-mist[ija ta’ bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija lillbarranin. F’dak l-editorjal g[ax il-Partit Nazzjonalista ma qabilx mal-iskema msemmija saret l-akku]a li fil-passat ilPN kien bieg[ ru[u lill-Italja Faxxista ta’ Mussolini.

Ara min irid jitkellem dwar il-bejg[ tal-erwie[! Dawn talGWU li bieg[u ru[hom lillPartit Laburista dejjem u f’kull /irkostanza dan jag[mluh kuljum bil-kontenut u bl-editorjali ta’ dik l-istess gazzetta!

Il-Ministru Manuel Mallia ressaq li;i biex tinxtara /-/ittadinanza Maltija

Il-Faust

Il-Labour ilu s-snin jis[aq dwar it-trasparenza. Imbag[ad ji;i jippre]enta l-proposta talbejg[ ta/-/ittadinanza li hi mistura f’[abi, segretezzi, kastigi u penali g[al min jikxef xi [a;a dwar min applika.

Nistaqsi: jekk ;urnalist isir jaf li xi [add mhux xieraq applika jew ing[ata /-/ittadinanza u jikxef dan kollu, imqar ta[t il-li;i tal-Whistle blower, xorta ji;i kkastigat?

Malta Maltija – Malta mixtrija

Paul Borg Ir-Rabat

Mibjug[in Kul[add konxju li lgazzetta tal-General Workers’ Union li ssejja[ lilha nnifisha indipendenti ilha s-snin tappo;;ja u tapprova totalment dak kollu li jag[mel il-Labour.

Sa[ansitra kienet approvata isserqa tal-elezzjoni fl-1981.

Approva ji;ifieri lil dak ilgvern li skont il-Mexxej pre]enti Laburista kien moral-

{a]-}abbar

Il-Gvern Laburista da[[al mi]ura mill-iktar ta’ ispirazzjoni leminija ji;ifieri dik li wie[ed jista’ jixtri /-/ittadinanza Maltija billi j[allas issomma ta’ 650,000 ewro.

L-aktar [a;a kerha u perikolu]a f’din il-proposta hi segretezza dwar dawk li japplikaw biex isiru b[alna ji;ifieri Maltin bil-vot u bi/-/ittadinanza Ewropea b’kollox. IlMinistru tal-Intern g[andu la[[ar kelma. Hemm il-periklu li se nkunu qed nift[u l-bieb lillkriminali, frodisti, eva]uri tattaxxa, korrompituri u traffikanti ta’ kull xorta!

Billi qed jg[idu li se jag[mlu ddue diligence biex imbag[ad ise[[ kif ;ara lill-Prim Ministru Muscat fil-ka] ta’ Shiv Nair, li ng[idu li wara li g[amilna list[arri; ma rri]ulta xejn u ma

konniex nafu li kien fuq il-lista ssewda tal-Bank Dinji!

In[oss li din hi proposta mer/enarja u indi/enti.

F. Zammit Il-Marsa

Ritratt ta’ konsultazzjoni Il-Gvern ta’ Muscat qabbad lil [abibu jie[u r-ritratti tal-fa//ati ta’ djarna.

Forsi dan g[all-iskop ta’ kontroll? I]da niftakar li lura fi ]mien Gvern Laburista g[ax fotografu tal-Istamperija Indipendenza kien [a ritratt talfa//ata ta’ [anut f’{al Qormi li kien tal-familja ta’ Ministru So/jalista, dan kien ;ie arrestat mill-pulizija tar-re;im ta’ dak i]]mien.

Forsi dan jista’ jkun ta’ konsolazzjoni g[al Norman Vella?

P. Cauchi

{al Qormi

Investigat mhux arrestat Il-Prim Ministru Muscat qal li l-;urnalist Norman Vella ma kienx arrestat i]da investigat millpulizija. Nistaqsi: peress li arrest huwa marbut ma’ 48 sieg[a massimu ta’ detenzjoni, imbag[ad jew iressquk il-Qorti jew jitilquk, allura f’investigazzjoni jistg[u j]ommuk kemm iridu? Jista’ /ittadin jirrifjuta li ji;i investigat u jitlaq fejn irid? Dan ta’ Joseph Muscat log[ob bil-kliem perikolu] fejn jid[lu l-libertà u ddemokrazija.

F. Caruana Il-Marsa

25

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Ittri lill-Editur

Bit-Telf!

Mela l-gvern Laburista g[ollielna l-petrol u d-diesel meta f’[afna pajji]i qed jor[os!

I]jed minn hekk, biddi]astru ta’ traffiku ;;ammjat madwar Malta kollha qed na[lu fuel bla b]onn u b’rata akbar g[ax qed insuqu fuq gerijiet baxxi.

Imbag[ad ji;i Joseph Muscat jag[tina ]ieda mi]era ta’ 3.49 ewro fil-;img[a jew kwa]i 50 /ente]mu ta’ ewro kuljum. G[alija li nu]a [afna l-karozza fix-xog[ol tieg[i din i]-]ieda ta’ 3.49 ewro lanqas biss se tkopri ]-]ieda fil-fuel u fil-li/enzja talkarozza, a[seb u ara kemm se tkopri l-g[oli tal-[ajja li kellna. Anzi b’dak li g[amel il-gvern se jkompli jg[olli l[ajja!

Jos. Farrugia

Birkirkara

G[aliex^ G[aliex il-gvern ta’ Joseph Muscat wara biss ftit xhur fil-poter jinsab f’po]izzjoni li jra[[as ilkontijiet tad-dawl u lilma?

Fir-realtà l-gvern Laburista g[adu ma g[amel xejn f’dan ir-rigward. Il-ftehim mal-Libja g[allprovvista ta’ prodotti ta]-]ejt bi prezz favorevoli g[adu fis-s[ab. Il-power station li jrid jibni Konrad Mizzi g[ad fadlilha biex tibda tinbena.

Allura g[aliex di;à t[abbar ro[s li g[andu jibda minn Marzu li ;ej? (G[alkemm g[ad irridu naraw kemm se jkun fir-realtà).

G[ax il-gvern ta’ Lawrence Gonzi kien bena u lesta estensjoni tal-power station li ta[dem bl-aktar mod effi/jenti tant li Joseph Muscat di;à kiteb lillKummissjoni Ewropea li bilmod kif qed ja[dem dan limpjant ;did tal-BWSC di;à qed jiffranka mal-miljun ewro fil-;img[a fi fuel!

Hawnhekk wie[ed g[andu jinduna x’kien hemm wara l-istrate;ija ta’ Joseph Muscat li g[al sena wara l-o[ra kien jattakka dan il-pro;ett b’akku]i ta’ korruzzjoni. L-iskop kien li l-pro;ett ji;i mxekkel biex jaqa’ lura u b’hekk irri]ultati tajbin [afna possibbilment ma jo[or;ux qabel l-elezzjoni li g[addiet.

Sfortunatament g[al pajji]na bl-g[ajnuna ta’ tradituri, il-pjan ta’ Muscat irnexxa.

M. Pisani {’Attard

Is-sa[[a tal-ewro Meta ftit tas-snin ilu Malta adottat l-ewro, talLabour kienu jziku kull fejn jistg[u li dik il-munita kienet bla sa[[a. Kienu jg[idu, pere]empju, li b’portmoni flus m’g[andek xejn f’idejk. Issa l-gvern, li skont il-GWU ippre]enta ba;it ;ust u b’ru[ so/jali ta ]ieda ta’ kwa]i 50 /ente]mu ta’ ewro kuljum.

Bil-kliem tal-Labour stess allura nistg[u ng[idu dik sa[[a ta’ ]ieda! Min jaf kemm se t[alli effett din i]]ieda li ta l-Gvern ta’ Muscat!

M. Abela

Il-Belt Valletta

tal - vetturi . Dan kollu se jkompli jg[olli l - [ajja li f ’ dawn l - jg[olli l - [ajja .

J. Falzon

Il-Mosta

Il-Ministru Edward Scicluna

G[oli tal-[ajja Il-Partit Laburista u l-GWU qabel kienu jg[idu li meta jog[la l-petrol jog[la kollox g[ax kollox irid jin;arr; u kienet tissemma l-materja prima, prodotti ma[duma, prodotti tal-biedja, it-tabib li ji;i jarak id-dar, dak li ji;i jsewwilek l-appliances iddar u o[rajn. Fl - ewwel Ba;it ta ’ Muscat , m ’ g[oliex biss il - fuel i]da wkoll il - li/enzji

In-nefqa tal-Gvern Qabel l-elezzjoni, Joseph Muscat kien i[anbaq dwar prijoritajiet a[jar fin-nefqa talGvern. Issa li reba[ il-Gvern, wie[ed irid jistaqsi xi prijoritajiet u skont g[al min imma.

G[ax irri]ulta li l-prijorità flinfiq tal-Gvern kienet li j]oqq lil-Laburisti inklu] deputati u kandidati u nieshom.

S. Spiteri

Il-{amrun

White Papers Il-Ba;it Laburista 2014:Dwar il-problema talmedi/ini out-of-stock li tant issemmiet mil-Labour qabel lelezzjoni se ssir White Paper.

Dwar il-proposta u weg[da Laburista ta’ qabel l-elezzjoni dwar i/-childcare centres bla [las se ssir ukoll White Paper.

Dwar il-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija li qatt ma ssemmiet qabel l-elezzjoni, dik se ssir immedjatament. G[al din m’hemmx White Paper imma l-Gvern ta’ Muscat jibqa’ jirrombla!

F. Caruana

Il-Marsa

26

It-Te]ori fil-Knejjes Maltin L-Imdina, l-Imta[leb u r-Rabat fis-16-il volum

Is-sensiela tat-Te]ori fil-Knejjes Maltin \Treasures in Maltese Churches (Pubblikazzjoni tal-PIN) issa waslet fis-16-il volum tag[ha bil-pubblikazzjoni li ti;bor fiha tliet parro//i li huma l-Imdina, l-Imta[leb u r-Rabat. B’kollox f’dan il-volum insibu xejn inqas minn 24 knisja, fosthom tliet parro//i.

Il-Katidral tal-Imdina

Ta’ importanza partikulari f’dan ilvolum hu l-kapitlu dwar il-Katidral talImdina, bir-rikkezzi kbar li jgawdi dan il-Katidral. It-tradizzjoni tg[id li lKnisja Katidrali hi wieqfa fuq l-istess post fejn kien jg[ammar Publju, lewwel Isqof ta’ Malta.

Meta l-Konti Ru;;ieru ;ie Malta fl1090 hu waqqaf knisja bi stil Sikolo Normann. Fl-1680 inbniet l-apside talkor u dan ix-xog[ol sar ta[t it-tmexxija tal-perit Lorenzo Gafà u l-pittur Mattia Preti li pitter in-Nawfra;ju ta’ San Pawl.

Fl-1693 terremot he]]e] lill-g]ejjer Maltin u parti kbira mill-Katidral i;;arrfet. Il-Katidral beda jiffunzjona fil-knisja tal-patrijiet Karmelitani fl-istess belt. Erba’ snin wara beda x-xog[ol

tal-bini tal-Katidral il-;did ta[t ittmexxija ta’ Lorenzo Gafà li fil-pjanta tieg[u g[aqqad l-apside mal-knisja l;dida.

L-ewwel ;ebla tqieg[det mill-Isqof Cocco Palmieri fl-1697. Il-Katidral dam jinbena [ames snin u fit-8 ta’ Ottubru tal-1702 l-Isqof Cocco Palmieri kkonsagra solennement il-Katidral il-;did. Larkitettura tal-Katidral hi kbira u imponenti. Il-koppla hi wa[da mill-aqwa xog[lijiet tal-Barokk f’Malta. Il-pjanta tal-Katidral g[andha forma ta’ salib Latin u hi twila 170 pied u wiesa’ 97 pied.

Opri artisti/i

Meta wie[ed jid[ol f’din il-knisja, lewwel nett jibqa’ impressjonat mill-

paviment, kompost minn numru kbir ta’ lapidi tal-ir[am fejn jinsabu midfuna Isqfijiet, Monsinjuri u nobbli Maltin. Lartali tal-kor, tal-kappella tasSagrament u l-artal ma;;ur fihom ir[am mill-ifjen u rari [afna b[alma hu l-ir[am lapislazzuli.

Il-kwadru titulari, li jirrappre]enta lkonver]joni ta’ San Pawl fit-Triq ta’ Damasku, hu xog[ol il-pittur Mattia Preti li pitter l-apside u l-kwadri laterali li jirrappre]entaw lil San Pawl ifejjaq lil missier San Publju, il-predikazzjoni ta’ San Pawl u l-martirju ta’ San Pietru u San Pawl.

L-istess pittur pin;a g[add ta’ kwadri o[ra.

Pitturi o[ra li [allew xog[lijiet kbar jinkludu lil Pietru Gagliardi, Francesco

Il-Parro//a Kolle;;jata ta’ San Pawl

Matul il - [akma Rumana , l Imdina kienet tespandi ru[ha sa fejn illum tinsab il - Kolle;;jata tar Rabat . It - trun/ieri tal - belt kienu je]istu b[ala oqbra li fihom kienu jindifnu l - abitanti tal - belt , g[aliex skont il - li;i Rumana [add ma kien jista ’ jindifen fil - belt .

Jing[ad li matul il - qag[da tieg[u f ’ Malta San Pawl g[ex f ’ dawn l in[awi u l - grotta ;iet mibdula b[ala l - post fejn kienu jiltaqg[u l ewlenin Insara Maltin . Il - grotta kienet il - bidu tal - parro//a ta ’ San Pawl tar - Rabat , mibnija aktar tard .

Il - Maltin g[o]]ew dan il - post u biddluh fi knisja , i]da bnew ukoll o[ra fuqha . Kull knisja ta[t l - art aktarx li dejjem ikollha o[ra fuqha .

G[alhekk fuq il - Grotta bnew il knisja ta ’ San Pawl , mhux sewwa sew fuqha , i]da ftit lejn ix - xellug tag[ha .

Aktar tard fuq l - istess grotta , in Nobbli Spanjol Juan Beneguas , u warajh il - Kavallieri , bnew knisja o[ra li ddedikawha lil San Publju .

Il - knisja ta ’ San Pawl , bejn l -1 653 u l -1 683 , sabet benefattri/i Rabtija , Guzmana Navarra , li kabbritha , fuq id - disinn ta ’ Bonamico .

Mal - mixja tas - snin , billi l - Maltin u l - barranin kienu spiss jiffrek wentaw din il - grotta , bdiet tinbena knisja fuqha . Nafu li fl -1 555 , g[axar snin qabel l - Assedju l - Kbir , l - Isqof Cubellas ta diversi struz zjonijiet dwar il - bini ta ’ din il knisja . Fl -1 575 l - Ar/ipriet De Agatiis kabbar din il - knisja li saret il - parro//a , wara li kien ittrasferi ha mill - Grotta .

Il - Gran Mastru Alof de Wignacourt waqqaf Kolle;;jata tal - Ordni li kellha d - dmir li

tag[mel is - servizzi litur;i/i rego lari fil - knisja tal - Grotta . Fil - bidu ta ’ dan is - seklu , fl -1 902 , saret id divi]joni : l - Imdina u r - Rabat ;ew mifrudin minn xulxin fil - kura pas torali .

Fl -1 962 il - knisja parrokkjali ta ’ San Pawl u l - grotta saru [a;a wa[da u hekk il - Kolle;;jata ;iet trasferita g[all - parro//a ta ’ San Pawl . Il - knisja l - ;dida ;iet ikkon sagrata mill - Isqof Gori Mancini fil - 2 1 ta ’ Settembru 1 726 . Il - knisja hi mtellg[a b ’ Ordni Doriku f ’ g[amla ta ’ Salib Latin .

Opri artisti/i F ’ dan il - kumpless

kollu ta ’ knis ja u grotta nsibu diversi opri artisti/i . Insibu statwa sabi[a tal ir[am mag[mula bi spejje] il - Gran Mastru Pinto fl -1 743 . Naraw ukoll statwa o[ra tal - ir[am mag[mula minn Melchiorre Gafà , u fuq l - artal naraw medaljun sabi[ , xog[ol ta ’ Algardi . Naraw ukoll statwa ta ’ San Luqa li hi replika tal - istatwa ta ’ Pietro Papaleo .

Fil - knisja ta ’ fuq il - grotta dedikata lil San Publju nsibu l kwadru tal - Madonna , xog[ol Mattia Preti . Insibu kwadri ta ’ Francesco Zahra , Stefano Erardi , Eliodoro Coccoli u :u]eppi Calì , fost l - o[rajn .

L - istatwa titulari ta ’ San Pawl in[admet fl -1 774 minn Giovanni Caruana . F ’ din il - kolle;;jata hu wkoll ikkonservat il - kal/i sabi[ tal - Gran Mastru L ’ Isle Adam .

Fis - seklu li g[adda saru diversi opri artisti/i b[alma huma l - ;iran dola tal - fidda , ventartali tal - fidda u l - gandilabri li jintramaw fuq l - artal ma;;ur fil - festa ta ’ Corpus ; u sett pjaneti tal - lama .

Grandi, Domenico Bruschi, l-a[wa Vincenzo u Antonio Manno, Mario Gaffaro Rore, Garugane u l-Maltin Francesco Zahra u Michele Bellanti.

Il-Katidral hu wkoll attrezzat b’diversi fided b[all-ventartal tal-artal ma;;ur, it-tabernaklu, kapsola, gandlieri u sett Appostli li l-Kapitlu tal-Katidral kien irnexxielu jixtri ming[and Napuljun wara li dan kien seraqhom mill-knisja konventwali tal-Ordni.

Barra l-Katidral fl-Imdina nsibu seba’ knejjes o[ra li huma TalLunzjata mmexxija mill-Patrijiet Karmelitani, San Benedittu tas-sorijiet Benedittini, ta’ San Nikola, isqof, San Pietru, Sant’Agata, il-Vi]itazzjoni u Santu Rokku mag[rufa b[ala ‘TadDawl’.

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

PIN FIL-FESTIVAL TAL-KTIEB

Il-Parro//a ta’ Santa Lu/ija talParro//a -Imtarfa ]g[ira u ]ag[]ug[a hi dik

dedikata lil Santa Lu/ija, li saret parro//a fit-8 ta’ Di/embru 2004. FlImtarfa hemm kappella li tmur lura g[all-1460 dedikata lil San Oswald u li fl-a[[ar snin kienet restawrata.

Knejjes o[ra Fil-firxa tar-Rabat insibu xejn inqas

minn 17-il knisja o[ra. Fost dawn hemm 6 knejjes immexxija minn patrijiet. Dawn huma: Il-knisja ta’ San Duminku – Madonna tal-G[ar immexxija mill-Patrijiet Dumnikani, ilknisja ta’ Santa Marija ta’ :esù, immexxija mill-Patrijiet Fran;iskani Minuri – Ta’ :ie]u, il-knisja ta’ San Mark, tal-Patrijiet Agostinjani, il-knisja ta San Fran;isk tal-Pjagi, immexxija milll-Patrijiet Fran;iskani Minuri Konventwali, il-knisja Tal-Lunzjata, immexxija mill-Patrijiet Karmelitani, u dik ta’ Sant’Agata tas-So/jetà Missjunarja ta’ San Pawl.

Barra dawn hemm knejjes o[ra ]g[ar li fil-parti l-kbira tag[hom huma frekwentati. Dawn huma: il-knisja ta’ San Publiju, il-knisja ta’ San Sebastjan, ilknisja ta’ San Katald, il-knisja tatTwelid tal-Ver;ni Marija – ta’ Qasg[a, il-knisja ta’ Santa Marija Ta’ Duna, ilknisja ta’ San Bert, il-knisja ta’ San Martin tal-Ba[rija, il-knisja tat-Twelid tal-Madonna fl-Imta[leb, il-knisja ta’ San Anton Abbati fil-Buskett, il-knisja ta’ Santa Katerina – Tad-Da[la, u lknisja tal-Kun/izzjoni f’Wied Ger]uma.

Il-prezz ta’ din il-pubblikazzjoni g[al dawk li m’humiex abbonati hu ta’ €46 g[al qoxra iebsa u €41 g[al qoxra ratba.

27

28

29

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Safar

Bis-sa[[a tal-avvanzi li g[amlet matul l-a[[ar snin, il-belt kapitali tal-Ungerija – Budapest – illum il-;urnata saret wa[da mill-bliet prin/ipali fil-kontinent Ewropew. Mhux biss g[al skop ta’ storja, kultura, attrazzjonijiet li ma jispi//aw qatt u l-opportunitajiet g[ax-xiri, imma anki g[all-istil ta’ [ajja li tg[ix din il-belt, kemm jekk wie[ed i]urha matul ix-xhur tax-xitwa meta tkun sabi[a mod, kif ukoll jekk wie[ed jag[]el li j]urha matul ix-xhur tar-rebbieg[a jew is-sajf meta allura din il-belt tilbes dehra kompletament differenti. F’dan il-vja;; ma’ din il-belt, Joe Mikallef, tour leader mal-Euortours, jaqsam mag[na diversi [sibijiet dwar Budapest, in-nies d[ulin ta’ din l-istess belt kif ukoll aspetti partikulari li jag[mluha estinazzjoni partikulari daqskemm intriganti. kamera tar-ritratti jew kamera li Normalment il-lukandi u]ati millQatt mhu bi]]ejjed li wie[ed ti;bed il-filmati flimkien mal-batteriji Eurotours huma fi/-/entru ta’ din iljifhem l-importanza li ma jippakkli jkolli b]onn. Ma’ dawn xi chargers belt sabi[a u g[alhekk il-vi]itaturi ftit jax il-bagalja b’affarijiet ]ejda... it-

toqol ]ejjed m’g[andniex xi rriduh. U dan japplika g[al kull tip ta’ safar.

Imma tajjeb li wie[ed jippjana lvaganza tieg[u b’attenzjoni. Ji;ifieri ]-]mien tas-sena meta jkun se jsiefer.

G[ax jekk se ssiefer fix-xitwa trid /erti affarijiet, i]da jekk se ssiefer fissajf, ikollok b]onn affarijiet o[rajn.

Mal-ippjanar dwar il-vaganzi jien in[obb nirrakkomanda wkoll ftit tarri/erka dwar id-destinazzjoni li nkunu se n]uru. Illum, grazzi g[all-fa/ilitajiet tal-internet, g[andna [afna vanta;;i u kumditajiet biex inkunu nistg[u niffamiljarizzaw lilna nfusna minn qabel mal-belt li nkunu se n]uru.

L-ewwel [a;a li ti;ini f’mo[[i li nippakkja hi bla dubju ta’ xejn

[wejje; tajbin u adattati. }arbun jew tnejn komdi g[all-mixi. Ma’ dawn,

li nista’ ni;i b]onn min[abba l-mobile flimkien ma’ international charger tajjeb.

Min jie[u xi medi/ini g[andu jag[mel l-almu tieg[u kollu biex ma jinsa xejn warajh. Nipprova ma ninsiex ukoll xi numri tat-telefon importanti biex f’ka] ta’ b]onn ikunu fuqi u min g[andu l-Karta tas-Sa[[a, g[andu jassigura li tkun fuqu.

Fuq kollox, il-passaport u dokumenti o[ra li nista’ ning[ata milla;enzija tal-ivvja;;ar.

{afna pajji]i huma pjuttost siguri fejn tid[ol vjolenza kriminali fit-toroq, u Budapest, mill-esperjenza personali tieg[i, hi belt sigura [afna.

Il-pre]enza tal-Pulizija fit-toroq ma ddejjaq lil [add, i]da sservi tajjeb biex tbieg[ed f’zoni mwarrba lil min jista’ jkollu [sibijiet mhux le/ti.

Wie[ed mill-pontijiet ewlenin fil-belt kapitali Budapest li hi maqsuma fi 23 distrett u li huma mifruxin bejn i]-]ew; partijiet – Buda u Pest

li xejn se jiltaqg[u ma’ kriminali.

Madankollu meta mbag[ad in]uru /erti postijiet li jkunu ffullati min[abba li huma ta’ attrazzjoni turistika, dak li jkun irid joqg[od attent u j[ares sew il-basket jew il-portmoni li jkollu.

Sfortunatament il-pick-pocketers issibhom kullimkien g[ax g[alihom ilfolol huma l-a[jar okka]joni minn fejn jisirqu l-flus. Anki meta nu]aw ittrasport pubbliku, li f’Budapest hu komdu [afna, g[andna n[arsu b’attenzjoni l-affarijiet personali li jkollna.

Il-postijiet ta’ interess g[at-turisti, b[all-mu]ewijiet kif ukoll postijiet popolari o[ra huma bil-

bosta f’Budapest. Tajjeb li wie[ed jifhem li aspett mill-aktar distintiv f’din il-kapitali Ungerija hu li din ilbelt hi maqsuma litteralment fi tnejn – ji;ifieri f’Buda u f’Pest. Bejn dawn i]-]ew; partijiet tal-kapitali, il-parti ikkunsidrata b[ala l-antika u l-parti meqjusa b[ala l-;dida, tg[addi xxmara Danubju li minnha jg[addi [afna kummer/ u negozju mhux biss g[all-Ungerija, imma g[all-kumplament tal-Ewropa u lil hinn anki min[abba li din ix-xmara hi wa[da mill-itwal li wie[ed isib fid-dinja.

Imma jekk nitkellmu ftit dwar iddiversi attrazzjonijiet li wie[ed isib f’Budapest ikollna nisseparaw lattrazzjonijiet ta’ valur storiku u kulturali minn dawk ta’ valuri naturali u ta’ divertiment.

Id-diversi pontijiet li tinkludi Budapest jag[mluha tassew wa[da mill-isba[, fosthom ukoll Margarget Bridge li jwassal ukoll g[al Margarget Island fejn matul il-;urnata [afna j]uruha g[as-sbu[ija naturali tag[ha, i]da filg[axijiet din il-belt tilbes libsa kompletament differenti

Dehra mill-aktar su;;estivi tal-bini minn barra tal-Parlament Un;eri] fil-belt kapitali Budapest – binja mill-isba[ ta’ importanza storika li [afna drabi filg[axijiet tinxteg[el ukoll bil-kuluri tal-bandiera Ungeri]a biex ir-riflessi fix-xmara Danubju jkomplu jo[olqu dehra tassew impekkabbli

Budapest... il-belt b’ta[lita ta’ storja, kultura u opportunitajiet g[ax-xiri

min[abba n-night life.

Sadattant minn dan il-pont wie[ed jista’ jammira s-sbu[ija tal-bini maestu] – ;awhra arkitettonika mill-aqwa – tal-bini tal-Parlament li jaf l-ori;ini tieg[u lura g[all-bidu tas-seklu g[oxrin. Ta’ kull sena dan il-bini mill-isba[ minn barra u mill-isba[ minn ;ewwa, i]uruh eluf kbar ta’ persuni minn kull rokna fid-dinja. Hu meqjus fost l-isba[ binjiet li jilqg[u fihom il-Parlament u l-valur arkitettoniku tieg[u hu imprezzabbli.

Mill-istess pont, ji;ifieri minn Margaret Bridge li jing[araf g[ax hu tassew pont mill-isba[ filwaqt li filg[axijiet ikun imdawwal, wie[ed jista’ jara wkoll is-sbu[ija minn barra tal-Ba]ilika ddedikata lil San Stiefnu.

Il-lista ta’ attrazzjonijiet hi twila mhux [a]in kemm fuq ix-xaqliba ta’ Buda kif ukoll fil-parti ta’ Pest.

Madankollu matul it-tour soltu organizzat mill-Eurotours il-grupp dejjem ikollu [in bi]]ejjed biex igawdi dawn il-postijiet mill-isba[.

Importanti li f’dan il-post tkun taf u tapprezza l-kultura ta’ dan ilpoplu. U fl-ikel ma jonqosx li jo[or;u karatteristi/i ta’ dan il-poplu li g[al

snin twal daq l-imrar tal-[akma Komunista, b’mod partikulari tal-Blokk Sovjetiku. Illum, g[oxrin sena jew ftit aktar, mill-waqg[a tal-Komuni]mu, il;enerazzjoni anzjana u adulta Ungeri]a g[adhom jirrakkuntaw ;rajjiet xokkanti u li jtellg[ulek ;ismek xewk xewk. Il;enerazzjonijiet ;odda huma awgurju po]ittiv g[all-futur ta’ dan il-pajji], b’mod partikulari g[al Budapest li hemm min jipparagunaha b[ala l-Pari;i tal-pajji]i Ewropej tal-Lvant.

U l-ikel f’dan il-pajji] g[andu g[eruq profondi [afna. Hu ikel bnin u tajjeb li g[adu mfittex [afna mill;enerazzjonijiet anzjani u adulti, g[ax bosta drabi je[tie; ftit tal-[in mhux [a]in biex ikun im[ejji, i]da l-;enerazzjoni ta]-]g[a]ag[ jidher li aktar qed tfittex ikel fast-food u ristoranti b’ikel Orjentali.

Fuq kollox dan joffri lit-turist ta[lita ta’ ikel li tajjeb li wie[ed iduq ladarba jkun qed i]ur pajji] b[al dan g[allewwel darba. Jien dejjem nemmen li la nkun qed in]ur belt barranija, allura nduq mill-benna tal-k/ina tal-istess pajji] u nipprova nifhem il-palat u l-karatteristi/i partikulari li jag[mlu dak l-istess platt, ilplatt tradizzjonali ta’ tali pajji].

L-Ungeri]i huma kburin ukoll bl-inbejjed fini tag[hom li jikkompetu tajjeb [afna inbejjed Fran/i]i u Taljani.

[afna ta’ dan il-poplu hi li ;eneralment hu d[uli u dejjem lest li jg[in. Ma niddejjaq xejn nitlob parir dwar xi ristorant tajjeb. Ma niddejjaq xejn nitlob parir dwar xi attrazzjoni u kif nasal g[aliha. :eneralment dejjem sibt g[ajnuna tajba, sa ;ieli ltqajt ma’ nies li litteralment ji;u mieg[ek biex juruk it-triq!

L-Ungeri]i huma nies li batew u batew [afna, imma jidher li llum m’g[andhom g[al [add u anki issa li huma parti mill-Unjoni Ewropea, allura lesti biex ikomplu jintegraw u ftit ftit ikomplu jo[or;u mill-problemi li wirtu u g[andhom.

Dan il-pajji]i joffri g[a]la kbira g[al dawk li j[obbu jsiefru u jabbinaw ix-xiri tag[hom. Minn

[wienet bl-aqwa ismijiet internazzjonali g[al [wienet li joffru g[a]la tajba bi prezzijiet tajbin.

Budapest hi mekka g[al skop ta’ xiri. Kumplessi u [wienet li jinkludu w[ud mill-aqwa ismijiet mill-aktar rinomati fl-Ewropa. Il-vanta;; hu li fi ]mien is-sales, il-prezzijiet ikunu verament ridotti mill-prezzijiet ori;inali.

Madankollu anki fil-perjodu mhux milquta mis-sales ;eneralment dejjem wie[ed isib jag[mel bargains tajbin.

Kumment /kejken dwar il-[wienet li jbig[u souvenirs. Minn dawn wie[ed isib mhux [a]in u ;eneralment ilprezzijiet huma tajbin ukoll.

Tajjeb li wie[ed ma jinsiex li f’Budapest il-munita u]ata hi lHungarian Forint. Madankollu l-muni-

Souvenirs tipi/i Ungeri]i... f’diversi [wienet fil-belt kapitali wie[ed jiltaqa’ ma’ [wienet li jbig[u o;;etti ta’ rikordju ta’ din il-belt u ta’ dan il-pajji]... varjetà ta’ souvenirs mill-isba[ ta’ kull lewn u disinn [afna drabi mag[mulin bl-idejn – l-arti;janat fl-aqwa tieg[u

ta ewro – g[ax l-Ungerija mhix fizzona ewro – hi a//ettata wkoll. Dawk li jkunu jridu jsarrfu xi ewro g[allForint ikollhom kull fa/ilità kemm mill-ajruport kif ukoll minn diversi [wienet fil-belt kapitali.

L-aktar [a;a li niftakar fi]-]jara li g[amilt f’din il-belt hi marbuta mal-

memorji sbie[ ta’ Jum l-Ungerija li hu /elebrat nhar l-20 ta’ Awwissu – jum dedikat lil San Stiefnu. Matul dan iljum fil-belt kapitali jsiru festi kbar kemm filg[odu, kif ukoll filg[axijiet meta minn fuq Margaret Bridge wie[ed jista’ jing[aqad ma’ eluf kbar ta’ nies biex isegwi l-festival ta’ log[ob tan-nar imtella’ minn diversi braken f’bosta postijiet u b’mod sinkronizzat mix-xmara Danubju.

Naturalment, wara, passi;;ata /kejkna sa Margaret Island fejn wie[ed isib night life mill-aqwa bis-sehem ta’ eluf ta’ nies Ungeri]i, Ewropej u anki minn lil hinn mill-Ewropa.

}gur li darb’o[ra meta n]ur dan il-pajji] nassigura li ntenni ]jara firristorant Malti Cafè Jubilee. Dan hu

appuntament kull darba li n]ur Budapest, filwaqt li nie[u gost ukoll, dejjem jekk insib /ans, immur nie[u kafè fil-lukanda Corinthia. Huma ]ew; postijiet fil-qalba ta’ Budapest li lil kull Malti jag[mluh kburi. Huma ]ew; postijiet li minkejja li huma ’l bog[od minn pajji]na, i]da fl-istess [in fihom – anki min[abba l-ambjent fihom b’mod partikulari dak f’Cafè Jubilee, i;eg[luna n[ossuna home.

Meta tkun se ]]ur pajji] fejn il-lingwa hi wa[da li ma tafx, qatt tassumi li n-nies tal-lokal se jkunu kapa/i jikkomunikaw mieg[ek b’ingwa komuni, b[al ng[idu a[na l-Ingli] jew itTaljan.

Il-poplu Ungeri], li g[amel avvanzi kbar fl-edukazzjoni u t-tag[lim, f’dan irrigward hu maqsum fi tnejn. Il-;enerazzjonijiet anzjani jew adulti ;eneralment ibatu biex jikkomunikaw jekk mhux blilsien tag[hom, filwaqt li l-;enerazzjoni ]ag[]ug[a ;eneralment tikkomunika tajjeb bl-Ingli].

Madankollu karatteristika importanti

Dettall ta’ dak li hu mag[ruf b[ala Fisherman-Bastion fil-parti ta’ Buda fejn hemm, b’dehra mill-aktar imponenti, il-Kastell li g[andu valur storiku importanti. Minn din il-parti tal-belt, allura mill-g[oli, wie[ed jista’ jgawdi x-xenarju mill-isba[ tal-belt kif ukoll tad-Danubju

Il-pjazza enormi mag[rufa b[ala Hero’s Square li tag[ti tislima lill-vittmi talGwerra kif ukoll lill-personalitajiet patrijotti/i tal-pajji]... fiha jkunu organizzati l-akbar /erimonji uffi/jali, fosthom parati. Ikunu organizzati wkoll manifestazzjonijiet tal-massa, filwaqt li ta’ kuljum din il-pjazza j]uruha g[add kbir ta’ turisti

30

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Lokali

Gwyneth Paltrow, Lady Gaga u Jennifer Love Hewitt fost l-istilel li se jidhru fuq ‘Lifetime’ GO g[adha kemm [abbret it-tnedija mill-;did tal-BIO channel, issa msemmi Lifetime. Dan l-istazzjon ;did jinkludi drammi ori;inali u divertenti li jie[du sehem fihom u[ud mill-aqwa stilel u /elebritajiet tattelevi]joni.

Il-programmi ewlenin se jinkludu d-drama esklussiv The Client List fejn l-attri/i Jennifer Love Hewitt tirre/ta l-parti ta’ single mother li timmani;;ja l-[ajja familjari tag[ha mal-[ajja sigrieta tag[ha fejn ta[dem ta’ masseuse ma’ grupp ta’ nisa viva/i u imprevedibbli. ?elebritajiet femminili mag[rufa, fosthom Miley Cyrus, Gwyneth Paltrow, Rita Ora u Lady Gaga, se

jkunu l-mistiedna fuq it-talk show Conversation with Amanda de Cadenet’.

Premieres esklussivi o[ra fuq Lifetime jinkludu: ‘Witches of East End’ bis-sehem ta’ Julia Ormond u Jenna Dewan-Tatum fejn insegwu lavventuri tal-misterju]i Beauchamps, li hi familja ta’ s[a[ar li jg[ixu f’belt imwarrba Amerikana.

Drammi o[ra ori;inali tal-istazzjon Lifetime jinkludu: ‘Prosecuting Casey Anthony’, ‘Steel Magnolias’, ‘Talhotblond’, ‘Liz & Dick’ u ‘Betty & Coretta’.

Michele Dandria, il-Manager talContent u Media Di;itali ta’ GO, qalet li Lifetime hu stazzjon li jip‘The

provdi divertiment po]ittiv u sofistikat, u li jinvolvi l-udjenzi emozzjonalment. “Dan l-istazzjon se jkun qed iwassal stejjer ta’ umori]mu u passjoni, rivelazzjonijiet affaxxinanti u kontenut ta’ kura;; u ta’ ispirazzjoni bi stejjer kbar li ji//elebraw lill-mara.”

L-istazzjon di;à qed igawdi su//ess kbir fl-Istati Uniti, u GO tinsab sodisfatta li qed tniedi din il-brand ;dida tat-televi]joni b’lista ta’ talent millaqwa kemm quddiem u kemm wara lkamera.

Lifetime issa jinsab fuq Channel 308 g[al dawk li huma abbonati Gold mal-GO TV jew Channel 304 g[al dawk abbonati mal-IPTV.

Jennifer Love Hewitt> l-attri/i prin/ipali f’The Client List, li qed jintwera fuq ‘Lifetime’ nhar ta’ Tnejn mill-11 p.m.

31

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

?inema

Ender’s Game

Wara attakk devastanti minn aljeni, id-dinja tibda tfittex mexxejja ;odda g[all-flotta spazjali li kellha tilqa’ minn qabel g[al attakk ie[or millaljeni, wara li l-bniedem g[elbu lewwel darba grazzi g[as-sagrifi//ju ta’ pilota kura;;u].

Inkredibbilment il-kurunell anzjan inkarigat minn dan il-pro;ett ida[[alha

f’mo[[u li l-kmandant ideali kellu jkun tfajjel ta’ 12-il sena, Ender (Asa Butterfield) li jifforma parti minn grupp ta’ tfal tal-età tieg[u, ferm intelli;enti, li ji;u m[arr;a sa minn tfulithom.

Ir-rakkont, ori;inarjament miktub mill-kontroversjali Orson Scott Card, kien hemm min qabblu ma’ spe/i ta’

The Counsellor (KRS – 18)

Il-cartel jew gang Juarez hu wie[ed minn ]ew; alleanzi ewlenin rivali ta’ traffikanti vjolenti tad-drogi, l-aktar kokaina, fil-fruntiera bejn il-Messiku u l-Istati Uniti. Huma g[andhom il-fama xejn sabi[a ta’ qtug[-ir ras, immankar u rimì tal-kadavri tar-rivali f’postijiet pubbli/i prominenti, mhux biss biex inisslu bi]a’ fil-pubbliku ;enerali, i]da wkoll fil-pulizija u l-istess rivali tag[hom.

Dan hu s-su;;ett ta’ dan il-film taddirettur Ridley Scott li rnexxielu ji;bor flimkien atturi ta’ kalibru b[al Michael Fassbinder, Penelope Cruz, Cameron Diaz, Brad Pitt u Javier Bardam.

B[alma, g[alhekk tistenna, dan hu thriller ta’ azzjoni vjolenti u mdemmi

(KRS – 12A)

fejn wara introduzzjoni ta’ m[abba bejn Fassbinder, hawn imsejja[ sempli/iment ‘l-avukat’, u l-ma[buba tieg[u (Cruz), insiru nafu li finanzjarjament jinsab f’xifer l-irdum, u allura jispi//a jing[aqad mat-traffikanti Reiner (Bardam), Westray (Pitt) u lfemme fatale (Malkina Diaz) biex jg[inu lil cartel ida[[al kwantità kbira ta’ droga tiswa 20 miljun dollaru flAmerika.

Minn hawn ’il quddiem jibda riefnu ta’ vjolenza li jkaxkar lill-protagonisti mieg[u meta xi [add jisraq din il-kunsinna ta’ droga lill-cartel, u kul[add jissuspetta f’kul[add. Kollox imwassal b’fotografija mill-aqwa, anki tal-aktar sekwenzi koroh.

Full Metal Jacket g[all-pre-adolexxenti, i]da l-azzjoni fil-kamp tal-battalja (f’dan il-ka] fl-ispazju) ma tibdiex qabel nofs il-film.

Minkejja li lejn tmiem il-film jipprova jing[ata [jiel ta’ dubji morali-eti/i mit-tfajjel dwar il-;ustifikazzjoni talvjolenza u l-gwerra, l-istorja tiffoka fuq il-gwerra, anzi l-log[ba tal-gwerra

f’dan il-ka], e]attament xi videogame, g[ax hekk bdejna nist[ajlu dan il-film, videogame li t-tfal jilag[buha fuq screen ;gantesk G[alhekk g[all-udjenza infantili jg[addi. Imma forsi il-kbar i[ossu li qatt ma ji;i spjegat b’mod konvin/enti g[aliex Ender u s[abu huma daqshekk importanti biex isalvaw id-dinja.

You’re Next (KRS – 18-)

Din hi wa[da minn dawk li jissej[u horror-comedies, ma[duma tajjeb dwar gang ta’ qattiela lebsin maskri ta’ annimali, li jattakkaw familja mi;bura f’dar i]olata biex ji//elebraw l-anniversarju ta]-]wie; tal-;enituri, u jibdew jimmassakkrawhom bi vle;e;, imnanar, ximitarri, mazez u diversi daqsijiet ta’ skieken.

Il-film kien [oloq /ertu buzz meta ntwera fit-Toronto International Film Festival sentejn ilu, l-aktar g[al dik li qed isej[ulha slapstick violence, li però mhux kul[add qed ja//ettaha b[ala umori]mu, anzi ddarras lil xi w[ud.

Paul (Rob Moran) salesman irtirat ma’ kumpanija tal-armi, u martu

Aubrey (Barbara Crampton) jaslu ftit wara l-kbir fost uliedhom, il-professur-kittieb Crispian (A.J. Bowen) u leks studenta tieg[u, issa ma[buba, lAwstraljana Erin (Sharnie Vinson).

Malli jaslu [utu l-o[ra, flimkien mal-partners tag[hom, bilkemm ikunu bdew jieklu li ma jibdewx jitlewmu, u jkun hawn meta jibda lassedju mill-qattiela. Imma min huma dawn, u g[aliex qed jag[mlu dan?

Tg[id veru kienet biss ‘bravura’ makabra?

Hekk kif ti]died il-konfu]joni u lqirda, insiru nafu li Erin kienet ferm im[arr;a fl-u]u tal-aktar [wejje; komuni, l-aktar tal-k/ina, biex tirritalja g[all-attakki tal-qattiela.

32

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Kotba

(Fuq)> Alexander Cachia Zammit fis-serata tat-tnedija. Fir-ritratt tal-lemin tidher parti mill-udjenza, fosthom il-President Emeritu Eddie Fenech Adami, ilKummissarju Ewropew Tonio Borg, Kate Gonzi u Alexander Cachia Zammit ma’ martu

Politiku b’e]empju ta’ lealtà u onestà

Imnedija l-bijografija ta’ Alexander Cachia Zammit Nhar il-:img[a, 8 ta’ Novembru, fillukanda The Palace, Tas-Sliema, saret ittnedija tal-ktieb bijografiku It-Tabib Sandy, Bijografija ta’ Alexander Cachia Zammit (1924) miktub minn Sergio Grech u pubblikat minn Kite Publishers.

Is-serata kienet tikkonsisti f’diskors qasir minn Sergio Grech, l-awtur talktieb, imbag[ad intervista mal-President Emeritu Eddie Fenech Adami segwita b’diskors tal-g[eluq minn Alexander Cachia Zammit innifsu, li wara kien dispost jiffirma diversi kotba li nxtraw milludjenza pre]enti.

Cachia Zammit kien figura importanti fil-kabinetti tal-Prim Ministru Borg Olivier u ta sehmu biex Malta tikseb lindipendenza. Hu kkontesta l-ewwel elezzjoni fl-1955 u baqa’ membru parlamentari sal-1987.

Waqt l-intervista, li saret mill-;urnalista Josianne Camilleri, il-President Emeritu Eddie Fenech Adami fa[[ar sehem Sandy fil-politika Maltija u sostna li dan kien politiku li [adem dejjem g[all-;id tan-nazzjon. Iddeskrivieh b[ala bniedem leali, onest u li dejjem kien qrib in-nies.

Eddie Fenech Adami qal li Sandy Cachia Zammit dejjem emmen fil-valur tas-sewwa anki meta kien g[addej minn mumenti diffi/li b[al meta ;ie akku]at ilQorti b’serq ta’ dokumenti tal-Gvern u

g[adda ;uri. Il-;urati kienu lliberaw lil Sandy Cachia Zammit b’verdett unanimu u storiku ta’ 9-0.

Emozzjonat bil-bijografija f’idejh, Sandy Cachia Zammit, li f’Awwissu li ;ej jag[laq 90 sena, qal li tul [ajtu dejjem ipprova ju]a t-talenti u l-ener;ija tieg[u biex itejjeb il-qag[da ta’ [addie[or.

Hu qal li ta’ kuljum isegwi b’reqqa dak li jkun g[addej fil-pajji] u jaqsam ma’ [addie[or l-anali]i u l-interpretazzjoni tieg[u “g[aliex fil-[ajja dejjem hemm x’titg[allem u ta’ din l-età g[adni nitg[allem.”

L-awtur tal-bijografija Sergio Grech qal li din il-bijografija tid[ol f’diversi waqtiet milll-istorja tan-nazzjon Malti.

Imma wkoll tidhol fi sferi o[rajn, b[allistorja tal-medi/ina f’Malta, il-volontarjat, id-diplomazija, i]-}ejtun, il-baned…

Kollha territorji li finalment jibnu l-;rajjiet il-kbar u ]-]g[ar.

Fuq kollox il-bijografija toffri sfida biex nifhmu l-politi/i tal-lum u tal-biera[.

L-etika fil-politika u l-inva]joni tas-sekulari]mu huma kontinwament ]ew; temi li jitilg[u fil-wi//.

Il-bijografija tinsab ukoll g[all-bejg[ waqt il-Festival tal-Ktieb. Aktar informazzjoni jew biex tixtri kopja tal-ktieb tista’ tibg[at ukoll email fuq info@kitegroup.com.mt.

T[ejjija g[al ktieb dwar id-de/i]jonijiet tal-Gvern Malti fi ]mien il-kri]i tal-Libja Gonzi, and Malta’s break with Gaddafi. Recollections of a Premier.

Dan hu ktieb li se jkun pubblikat minn Kite Group, il-pubblikaturi li g[adhom kemm nidew il-ktieb bijografiku dwar [ajjet it-tabib u eks Ministru Alexander Cachia Zammit.

Il-qarrejja ta’ dan il-ktieb se jkunu jistg[u j[ossu t-tensjoni u jaraw idde/i]jonijiet li kienu qed jittie[du minn [in g[all-ie[or tul il-kri]i talLibja.

Malta kienet fi/-/entru ta’ din il-

kri]i. Hekk kif bdiet ir-rivoluzzjoni kienu ;ew Malta ]ew; ajruplani mimlija armi wara li l-piloti rrifjutaw lordnijiet li tahom ir-re;im ta’ Gaddafi.

Id-de/i]jonijiet ma qatg[u xejn – kemm qabel u anki wara. U dan ilktieb se jag[ti d-dettalji tad-de/i]jonijiet u r-ra;unijiet li wasslu g[alihom.

Kopja tal-ktieb tista’ ti;i ordnata online fuq www.kitegroup.com.mt jew inkella mill-Festival tal-Ktieb li jag[laq illejla f’Dar il-Mediterran, ilBelt Valletta.

SERGIO GRECH> “Jalla b[ala pajji] ninvestu iktar fil-konservazzjoni tad-dokumentazzjoni”

EDDIE FENECH ADAMI> “Sandy Cachia Zammit dejjem emmen fil-valur tas-sewwa, anki meta kien g[addej minn mumenti diffi/li”

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Kotba

Ktieb ;did ta’ studji dwar Manwel Dimech Is-Sensiela Kotba So/jalisti (SKS) g[adha kemm [ar;et ktieb ;did dwar Manwel Dimech. Dan hu ;abra ta’ studji ta’ diversi kontributuri dwar il-wirt kulturali u politiku ta’ Dimech.

Il-ktieb il-;did, editjat minn Mark Montebello, i;ib l-isem Manwel Dimech: ilbiera[, illum u g[ada.

Din hi ;abra ta’ kitbiet dwar Manwel Dimech. Il-kitbiet jist[arr;u bosta aspetti mill-personalità, il-[sieb u ]-]minijiet ta’ Dimech. X’edukatur kien? Xi spiritwalità kellu? Kif kien ja[sibha fuq l-identità tal-Maltin u ta’ popli o[ra? X’relazzjoni kellu massetg[a? Kif u]a l-medja ta’ ]mienu?

Kif kien i[ares lejn in-nisa u leman/ipazzjoni tag[hom?

X’so/jali]mu kien i[addan? X’rabta kellu mat-teatru? Kif saret ir-ri/erka dwaru?

Dawn huma w[ud mill-mistoqsijiet siewja li ji;u mwie;ba f’dan ilktieb. Il-kitbiet, li huma kollha xog[ol ta’ persuni esperti fl-oqsma tag[hom, iduru dawra sew ma’ Dimech, u jfittxu li jifhmuh aktar

fil-[iliet u l-limitazzjonijiet li kellu.

Din hi l-ewwel darba li qieg[da ti;i mxandra kollezzjoni b[al din.

L-editur tal-pubblikazzjoni jg[id li din il-;abra fiha nnifisha trid tift[ilna toroq o[rajn [alli l-istudji ta’ Dimech jikbru u jitkattru.

Il-ktieb jinkludi xbieha sinottika illustrata tal-[ajja ta’ Dimech sena b’sena. Tinkludi wkoll bibljografija editorjali tal-istudji Dimechjani sa mill-1926 sal-lum.

Il-Kennies tal-:enna

Il-Kennies tal-Genna, dramm ta’ Tony Cassar Darian, jirrakkonta l-[ajja straordinarja ta’ dan il-:anni Borg li, bi ftehim mal-Kunsill tal-Belt Valletta, matul il-lejl jiknes it-toroq ewlenin tal-kapitali, biex filg[odu meta inti timxi fuqhom, issibhom indaf.

Is-sur John kien uffi/jal g[oli tal-Bank qabel g[adda minn pro/ess terribbli u spi//a kostrett jaqbad l-ixkupa. Forsi wkoll tort tieg[u g[ax baqa’ bla ma tg[allem jitkellem l-Ismacuc, il-lingwa li jaddottaw [afna mill-Maltin biex jikkwalifikaw g[all-[ajja komda.

B’sorpri]a g[al kul[add skopra li l-Belt Valletta u n-nies li jg[ixu fiha g[exu listess esperjenzi koroh li spi//aw biex irrovinawlu [ajtu.

L-importanti g[alik, b[ala qarrej, hu li kemm id-diqa u l-fer[ li sawru [ajjet ilkennies, kemm jekk veru u kemm jekk tal-[olm, bi/-/ajt u l-be]g[at kollha, jg[inuk tag[raf x’jiswa l-aktar g[alik, g[al uliedek u l-proxxmu li tg[ix mieg[u. F’dan l-esperiment Tony Cassar Darien sawwar ;rajja li g[alkemm tinqara b[ala rumanz tista’ tin[adem fuq

33

palk, jew b[ala one-man show jew dramm minn numru ta’ atturi.

Il-Kennies tal-Genna hu pubblikat minn Horizons, u jinsab g[all-bejg[ millibrara ewlenin.

Jien ukoll g[andi storja xi ng[id Charles Casha jippubblika l-awtobijografija tieg[u

Il-qoxra tal-ktieb ;did ta’ Charles Casha

Il-Festival tal-Ktieb jag[laq illum Illum il-{add hu l-a[[ar jum g[all-Festival Nazzjonali tal-Ktieb, li qed isir fi/-?entru tal-Konferenzi, Dar ilMeditterran, il-Belt Valletta, organizzat mill-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb.

S’issa l-Festival ]aruh eluf ta’ nies, li kellhom kummenti po]ittivi g[all-ammont kbir ta’ esibituri u partikolarment g[all-ammont kbir ta’ kotba bil-Malti li kienu pubblikati matul din is-sena u li [afna minnhom kienu mnedija proprju f’dawn il-jiem g[al din lokka]joni.

Illum il-{add il-programm ta’ attivitajiet hu mimli daqs bajda b’inizjattivi mmirati g[al persuni ta’ kull età.

Klabb Kotba Maltin g[adu kemm ippubblika l-awtobijografija ta’ Charles Casha. Pubblikazzjoni ;dida li g[andha tag[ti gost lill-qarrej g[ax se jkollu lopportunità li jg[ix flimkien mal-awtur waqtiet minn [ajtu u waqtiet minn ;rajjiet pajji]u.

Fid-da[la g[al dan ix-xog[ol, Sergio Grech, awtur ie[or, jg[id li l-kwadru ]]g[ir u l-kwadru l-wiesa’ se jsiru mu]ajk wie[ed. “?erti bi//iet millmu]ajk se jin]lu a[jar minn o[rajn u

fil-gosti tieg[u kul[add se jsir jaf bi//a ;dida fuq awtur li tant [adem b’risq illetteratura Maltija u l-ktieb Malti.”

Charles Casha twieled fil-21 ta’ Settembru, 1943 u ilu jikteb g[al dawn l-a[[ar 48 sena li fihom ippubblika numru sabi[ ta’ kotba g[al kull etá, ibda mi]-]g[ar nett, kotba g[alladolexxenti u kotba g[all-adulti. Reba[ diversi premjijiet, l-a[[ar wie[ed bilktieb “L-ewwel darba li [assejtek” filkonkors Kitba g[a]-}g[a]ag[ organiz-

zat mill-Kunsill Nazzjonali tal-Ktieb u A;enzija }g[a]ag[.

F’Ottubru tas-sena l-o[ra hu kien [a sehem fil-festival tal-Letteratura Tanpinar, f’Istanbul, it-Turkija, u f’Di/embru tal-istess sena ng[ata lMidalja g[all-Qadi tar-Repubblika b[ala rikonoxximent tal-kontribuzzjoni tieg[u lejn il-letteratura Maltija.

Charles hu mi]]ewwe; lil Mary née Casingena u g[andhom tlett itfal: Stefanja, Mark u Kristjana.

34

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Mu]ika

It-tmien edizzjoni ta’ KANTANAPOLI

Valletta Dramatic Company se ]]omm l-appuntament annwali tag[ha biex nhar is-Sibt 30 ta’ Novembru u l{add 1 ta’ Dicembru ttella’ l-edizzjoni li jmiss tal-kun/ert Kantanapoli li b[as-soltu se twassal diski Naplitani mill-isba[.

F’din l-edizzjoni se jkunu qed jag[tu sehemhom Joseph Aquilina, Ludwig Galea, Laura Bruno, Debbie Scerri u Angele Cristina, akkumpanjati minn orkestra live ta’ 24 element ta[t iddirezzjoni tas-surmast Arcibald Mizzi bil-leader tal-orkestra tkun Marcelline Agius.

Il-kun/ert g[andu direzzjoni artistika ta’ George Micallef, li se jippre]enta wkoll il-kun/ert. Id-direttur tal-palk hu Joe Brincat u x-xenarju f’idejn Marco Bartolo.

Fost l-o[rajn se jkunu interpretati siltiet Naplitani mill-isba[, u[ud minnhom g[all-ewwel darba f’din issensiela ta’ kun/erti Kantanapoli.

Din l-edizzjoni se tittella’ fit-teatru tal-Istitut Kattoliku s-Sibt 30 ta’ Novembru u l-{add 1 ta’ Di/embru.

G[al aktar dettalji wie[ed g[andu jcempel 21234555, 21582243 jew 99429447, inkella jidhol fis-sit www.istitutkattoliku.com.

Il-kantanti u persuni o[ra involuti fil-kun/ert KANTANAPOLI ta’ din is-sena li se jsir fl-Istitut Kattoliku s-Sibt 30 ta’ Novembru u l-{add 1 ta’ Di/embru

Spaces minn Nat Mahri Noel D’Anastas Andy Hill hu Britanniku b’dixxendenza Maltija, jikteb u jdoqq mal-kantanta brava Nat Mahri. Ftit tal-;img[at ilu [ar;et issingle Better You, Better Me li tista’ tinkiseb b’xejn permezz ta’ download. Issa g[adha kemm [ar;et single o[ra bit-titlu Spaces.

Xi jiem ilu tkellimt ma’ Andy Hill u qalli li kien iltaqa’ ma’ Nat fl-Università ta’ Nottingham meta hu kien qed ja[dem b[ala DJ fuq stazzjon tar-radju g[all-istudenti. Kien sar jaf li g[andha vu/i brillanti u li qatt ma kienet kantat quddiem il-pubbliku u lanqas irrekordjat xi materjal – “sempli/ement g[ax g[andha vu/i sabi[a”.

Jistqarr hekk: “Kont stedintha fi studio biex tirrekordja ftit covers biex imbag[ad tkanthom live waqt l-avvenimenti ta’ kull nhar ta’ :img[a. I]da ma kellhiex min idoqqilha u offrejt jien u bqajt impressjonat.

Fil-fatt dawk ir-recordings g[adhom hawn ta[t l-isem ta’ Nahla Rae – Another Me, Sky u Postcards from Italy.

Wara dan, Nat Mahri u Andy Hill kom-

plew jirrekordjaw covers u kanzunetti ori;inali u jdoqqu f’gigs madwar Notthingham. Nat [admet ukoll ma’ xi producers f’recording ta’ reklami fosthom tal-Coca Cola u 7up g[al messa;;i promozzjonali fil-Polonja u l-Portugall rispettivament kif ukoll g[al programm fuq innatura li xxandar fuq l-istazzjon BBC Asia.

Hill jirrimarka li kien minn hemm li Nat staqsietu biex jiktbilha songs [alli tirrekordjahom u tkabbar ir-ripertorju. “G[all-fatt li a[na t-tnejn na[dmu, illum hi differenti g[ax ikollna nag[mlu vja;;i minn Oxford g[al Londra biex niltaqg[u u niktbu materjal ;did u nipprattikawhom.” Attwalment, Andy u Nat qed jippromovu ]-]ew; songs tag[hom u jiktbu materjal ;did, fosthom reklam g[all-karità.

Mu]ikalment, Nat hi influwenzata minn Norah Jones, Katie Melua, Kings of Convenience, Feist u Yuna filwaqt li g[al dan il-pro;ett Andy Hill i]id ukoll lil Eddie Vedder u Beirut “min[abba li ]-]ew; artisti influwenzawni biex nu]a l-Ukulele f’[afna mis-songs li rrekordjajna s’issa.”

G[al aktar tag[rif dwar Nat Mahri ara http:##natmahri.bandcamp.com.

35

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Mu]ika

Olivia Lewis tinterpreta l-kanzunetta rebbie[a ‘Hawn mill-:did’ fis-serata finali f’Dar il-Mediterran. (Ritratt> JJ Chircop)

Olivia Lewis tirba[ il-Festival Internazzjonali tal-Kanzunetta Maltija Noel D’Anastas

ndanastas@gmail.com

Hawn mill-;did wara 11-il sena, ilFestival Internazzjonali tal-Kanzunetta Maltija rritorna, festival li offra numru ta’ kanzunetti ta’ livell u wisq aktar interpretazzjonijiet tajbin minn u[ud mill-aqwa esponenti lokali mid[la sew f’dan ix-xenarju.

Din l-edizzjoni ntreb[et minn Olivia Lewis, l-ewwel darba tag[ha f’dan ilfestival, li b’Hawn mill-:did, kanzunetta konvenzjonali b’sa[[itha, ikkonfermat ritorn feli/i wara pawsa ta’ sitt snin bl-a[[ar dehra fil-festivals lokali tkun it-trijonf fil-Malta Song for Europe 2007.

Din kienet ukoll l-ewwel darba g[alawtur Joe Julian Farrugia li reba[ dan il-festival. G[all-kompo]itur Paul Abela, l-a[[ar presti;ju tar-reb[ imur g[all-festival tal-1997 meta kien reba[ bil-kanzunetta Min jaf G[alfejn? interpretata minn Catherine Vigar.

Mark Tonna kiseb it-tieni post bilkanzunetta Poeta bla kliem miktuba minn Emil Calleja Bayliss u mu]ika ta’ Mark Scicluna filwaqt li l-a[wa Dario u Grecia Bezzina kienu klassifikati fittielet post bil-kanzunetta b’element patrijottiku u l-lament tradizzjonali f’Solitaire fuq mu]ika tal-istess Dario Bezzina g[al kliem ta’ Rita Pace.

14-il kanzunetta Maltija bi stili varji dominat l-aktar minn element konvenzjonali u ta[lita ma’ dak aktar modern u esperimentali g[amlu dan il-festival interessanti b’u[ud minnhom joffru lpotenzjal li jibqg[u jiddefinixxu din ledizzjoni. Kien versatili bejn kantanti mag[rufa b’tant esperjenza u o[rajn li

bil-mod qed jid[lu sew f’dan l-ambitu.

Personalment inqis li ;ustament ittliet kanzunetti rebbie[a kien jixirqilhom dan l-unur. G[o;buni wkoll l-interpretazzjonijiet ta’ Dorcas u Miriam Christine. Janvil u Hooligan taw spettaklu sabi[ u bejniethom amalgamaw tajjeb l-istili individwali tag[hom mimlija ener;ija.

Min-na[a tieg[u, Roger Tirazona xehed vu/i raffinata. Prosit lill-kantanti kollha.

Kantanti barranin L-ewwel parti ta’ dan il-festival kienet immirata lejn il-kategorija internazzjonali bi 12-il kantant ;ejjin millBelarussja, il-Bulgarija, il-:ermanja, irRenju Unit, ir-Rumanija, l-Italja, ilMoldova, it-Turkija u Spanja.

Kif forsi wie[ed kien jistenna, ilkanzunetta Fremd Aber Doch vertraut – il-ver]joni bil-:ermani] ta’ Sal-A[[ar li g[amlet su//ess lil Fabrizio Faniello, reb[et din il-kategorija. L-interpretaz-

zjoni wasslet armonija vokali [elwa

mill-grupp Bella Vista. Fost dawk li laqtuni kien hemm l-ener;ija ta’ Federica Marinari (Italja) u l-vu/i sofistikata ta’ George Koldun (Belarussja). G[o;buni wkoll Ely Qurbelo (Spanja), Ilona (Renju Unit) u Ray Gligor (Moldova).

Il-banda live iffurmata minn 10 elementi b’direzzjoni ta’ Mro Sigmund Mifsud g[all-kanzunetti Maltin u Mro Aurelio Belli g[as-selezzjoni barranija kienet wa[da kompatta u ta’ livell g[oli.

Il-pre]entazzjoni ta’ Alfred Zammit kienet wa[da mill-aktar mexxejja u mieg[u ing[aqdu l-kantanti popolari Renato, Mary Rose Mallia, Debbie Scerri u Lawrence Gray li qasmu lesperjenzi tag[hom dwar il-parte/ipazzjoni tag[hom fl-edizzjonijiet passati.

Romina Mamo, din id-darba mhux b[ala kantanta i]da b[ala pre]entattri/i wasslet kollegament mal-emozzjoni li kien hemm fil-green room. Is-serata finali kienet wa[da twila li [adet madwar erba’ sig[at u nofs bejn mu]ika u reklami li xxandret b’mod dirett fuq l-

Premjijiet o[ra ng[ataw hekk:

Rebbie[ tat-televoting – Geordie bil-kanzunetta Kura;; (Philip Vella#Joe Chircop).

Rebbie[a tal-premju WAFA – Dorcas bil-kanzunetta Din jien (Minik#Rita Pace).

Premju Mro Anthony Chircop – Fiona bil-kanzunetta G[adek tg[ix (Renato Briffa#Mark Amaira).

Premju tal-a[jar interpretazzjoni – Miriam Christine bil-kanzunetta Stejjer (Andrew Zahra#Joe Julian

Farrugia).

Premju tal-a[jar wirja fuq il-palk – Janvil u Hooligan bil-kanzunetta Mikroko]mu (Augusto Cardinali#Giovann Attard).

Premju mog[ti mill-kumitat organizzattiv – Roger Tirazona bilkanzunetta Int mill-;did (Paul Abela#Joe Julian Farrugia).

Premijiet tal-parte/ipazzjoni – Christian, Domenique Donna u

Lyann Iles.

istazzjonijiet televi]ivi tal-PBS. Il-festival kellu ]ew; selezzjoni ta’ ;urija, dik g[all-kantanti barranin u o[ra g[all-kantanti lokali. Il-votazzjoni kienet wa[da trasparenti fejn kull vot kien muri fuq it-tabella. Ir-rebbie[a internazzjonali kienu mag[]ula minn Noel D’Anastas, Roderick Azzopardi Custò, George Cremona, Josephine Ebejer Grech, David Muscat, Emelda Micallef, Antonella Vassallo u Hermann Bonaci mmexxija minn Robert Cefai, segretarju e]ekuttiv tal-festival ta[t il[arsien tan-nutar Dr Elsa Debono.

Il-;urija g[all-kompetizzjoni lokali kienet ffurmata minn Daniel Falzon, Patrick Vella, Charles Marsh, Clint Bajada, Jackie Mercieca, Alfie Fabri, Salvu Mallia u Renè Monsigneur. Din tmexxiet minn Deo Grech, Uffi/jal g[arRelazzjonijiet Pubbli/i tal-festival ta[t il-[arsien tan-nutar Dr Reuben Debono.

Flimkien mal-vot tal-;urija ng[aqad ukoll il-vot tal-pubbliku permezz tattelevoting li sewa daqs membru wie[ed mill-;urija. Il-polz tal-pubbliku mar g[and Geordie segwit minn Janvil u Hooligan, u Dario u Grecia Bezzina, Mistiedna L-ispettaklu inkluda s-sehem tal-mistiedna barranin. Lisa Portelli, kantanta Maltija residenti barra, kantant ]ew; siltiet mir-ripertorju tag[ha. Kien hemm ukoll il-kwartett Hypnotic li jispe/jalizza fid-daqq tal-vjolin.

Il-festival kien imtella’ misSegretarjat Parlamentari g[all-Kultura u Kunsilli Lokali flimkien mal-WAFA, asso/jazzjoni tal-festivals u kantanti internazzjonali. Il-festival kellu

g[ajnuna wkoll ming[and Bank of Valletta u Hamilton Travel.

36

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Wirja minn 11-il artist dwar il-Belt

Arti

‘A Tale of a City’ fil-Kamra tal-Kummer/ fil-Belt Valletta L-esibizzjoni A Tale of a City, imtellg[a minn [dax-il artist lokali, tiskopri l-karattru veru tal-Belt Valletta u kif din il-belt kapitali sawret l-identità tag[na l-Maltin.

Ix-xog[lijiet fil-wirja jag[;nu l-passat mal-lum, li fuq kollox ma hu xejn [lief dak li jag[milna poplu wie[ed, b’kultura distinta.

L-artisti ;ew ispirati minn dak kollu li ssib fil-Belt – knejjes, karnival, kummer/, monumenti, ;onna, swar, arkitettura, u [afna aktar. Is-sabi[ f’din l-esibizzjoni huma l-istili differenti u linterpretazzjoni tal-artisti, i]da b’xi mod jing[aqdu f’dellierju ta’ kuluri.

Is-su//ess ta’ din il-wirja di;à beda jidher b’attendenza sabi[a fl-ewwel jum tag[ha. L-esibizzjoni se tibqa’ miftu[a sal-21 ta’ Novembru, u tinsab fil-bini tal-Kamra tal-Kummer/, fi Triq ir-Repubblika. Wie[ed jista’ j]ur ilwirja mit-Tnejn sal-:img[a mis-7 ta’ filg[odu sas-7 ta’ filg[axija.

Id-d[ul bla [las. Ix-xog[lijiet kollha u numru limitat ta’ prints ta’ kwalità professjonali huma g[all-bejg[.

G[al aktar informazzjoni id[ol filwebsajt www.ataleofacity.com.

U[ud mix-xog[lijiet fil-wirja ‘A Tale of a City’. (Ta[t)> l-artisti kollha li qed jesebixxu x-xog[lijiet tag[hom

L-artist Joseph Agius fil-laqg[a li jmiss tal-Art Discussion Group E.V. Borg

L-artist Joseph Agius fil-Gallerija Ala b’/eramika bl-istess titlu

Il-laqg[a tal-Art Discussion Group (nru.115) se ssir l-Erbg[a 20 ta’ Novembru fis-7.30 p.m. f’MISCO Office (l-ewwel sular) fix-showroom ta’ Fino, fi Triq Notabile, l-Imrie[el.

L-ADG stieden din id-darba lil Joseph Agius, /eramista u skultur, biex jiltaqa’ mal-membri u l-[bieb tal-ADG fil-preparazzjoni g[allwirja ;dida li se tittella’ l-:img[a 6 ta’ Di/embru fil-Gallerija Ala, lAtrium, 36 Triq Carini, Santa Venera. L-artist lest li jwie;eb mistoqsijiet dwar il-vi]joni, il-kun/ett u l-karriera artistika tieg[u.

Relics, l-a[[ar wirja rappre]entattiva ta’ xog[lu, ittellg[et fil-Belt Valletta, matul April – Mejju 2010. Il-membri u l[bieb tal-ADG g[andhom din lopportunità li jaraw preview permezz ta’ imma;ni professjonali murija fuq screen tal-kollezzjoni re/enti, intitolata ‘ALA’.

L-espressjoni ta’ dan i/-/eramista mhix biss partikulari u unika g[ax is-su;;etti li g[a]el huma univer-

sali. Hu juri li qieg[ed jissielet favur dawk oppressi: ta[t il-madmad. It-tema tieg[u hi manifest favur l-ugwaljanza u l-;ustizzja.

Il-messa;; tieg[u jo[loq pressjoni biex jitjiebu d-drittijiet tal-bniedem. Il-kampanji tieg[u huma universali u g[alhekk mhumiex limitati g[al xi lok, ]mien jew spazju. Huma su;;etti li jolqtu lilna lkoll, li effettwawna lkoll fl-istorja tal-umanità, minn ]mien bikri.

Il-lotta kontra l-oppressjoni hi g[ajta akuta g[al-libertà u d-dinjità.

Joseph Agius (1967) joqg[od Santa Venera u attwalment ja[dem b[ala senior registered nurse filward pedjatriku fl-Isptar Mater Dei, esperjenza li tispirah u tg[inu flespressjoni artistika tieg[u.

L-ikbar xog[ol tal-artist, l-i]jed monumentali, hu ‘Ethnic Groups’ li j]ejjen il-lobby jew l-entratura talIsptar Mater Dei waqt li dan l-a[[ar ta b[ala rigal xog[ol ie[or, g[oli tliet metri, biex jitqieg[ed fil-;nien tal-iskultura fil-picnic area ta’ :nien is-Serenità, Santa Lu/ija.

37

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Media

Albert Spiteri

af.spiteri@gmail.com * Il-misteri limitati tal-bniedem Nafu lkoll kemm l-assassinju ta’ John Fitzgerald Kennedy ;ab stejjer, ma[luqa u mhumiex, dwar x’kien li wassal g[al dan il-qtil u kif fil-verità kien assassinat il-President Amerikan.

Kienu l-11.30 ta’ filg[odu ta’ nhar it22 ta’ Novembru, 1963.

Pat Shannon hu l-awtur ta’ ktieb inti-

tolat The JFK Assassination and the Unsencored Story of the Two Oswalds.

G[andu librerija mdaqqsa, magazins u g[exieren ta’ videos minn Di/embru ta’ dik is-sena. Fil-fatt hu ilu jistudja l-ka] tal-qtil ta’ JFK minn mindu dan se[[.

L-awtur jg[id li hemm verità mo[bija madwar dan id-delitt li [alla warajh tant mistoqsijiet mhux-imwe;bin. Hu jakku]a lis-CNN u lill-History Channel li qed jibqg[u jippubblikaw stejjer li ma jurux l-affarijiet kif tassew ;raw, la filka] tal-President Kennedy u lanqas filkwistjoni tan-9#11.

Dwar min seta’ qatel lil Kenndey hemm lista s[i[a – skont lil min tkun qed taqra, jg[id Shannon: is-CIA jew lI]rael, il-bankiera jew in-negozjanti ta]]ejt, Fidel Castro, il-Mafja, ir-Russi, ilVatikan... imma anki l-istess Lyndon B. Johnson, il-Vi/i President, li [a l-[atra ta’ President biss ftit minuti wara li Kennedy kien iddikjarat mejjet.

Hemm ritratti li juru li mal-ewwel kolp – li ma tantx instema’ min[abba la;itazzjoni li kien hemm fit-triq – [add ma g[amel xi mossa partikulari, [lief li forsi kien hemm min [ares fid-direz-

zjoni mnejn kien ;ej il-[oss. Imma Lyndon Johnson, li kien fil-karozza li kienet qieg[da ssegwi lil dik talPresident, jidher jitbaxxa biex b[alkieku jilqa’ kontra aktar sparar. Din il-mossa hawn min iqisha li turi li l-Vi/i President kellu sehem dirett fl-assassinju. * Nibqg[u nispekulaw

Shannon jg[id li b[alissa qed jin[admu mill-anqas ]ew; films – ilwie[ed g[at-televi]joni bl-attur Rob Lowe fil-parti ta’ JFK, u l-ie[or g[a//inema b’Tom Hanks b[ala l-protagonista. L-awtur Shannon jg[id li dawn i]-]ew; films ukoll se jkomplu jsa[[u ‘il-gidba’ li kien il-Marxista Lee Harvey Oswald li spara fuq u qatel lil Kennedy minn tieqa ta’ bini f’Dallas, Texas, [amsin sena ilu.

Hemm xhieda, imma, ta’ /erta Julia Ann Mercer li kienet wieqfa fit-traffiku dakinhar tat-22 ta’ Novembru, li tg[id li rat ra;el nie]el minn karozza j;orr bagalja bir-rifle ftit metri biss ’il bog[od mit-Texas School Book Depository – dan kien dak li hu mag[ruf b[ala Lee Harvey Oswald, u s-sewwieq tal-karozza kien Jack Ruby, li aktar tard joqtol lill-istess Oswald filkwartieri ;enerali tal-Pulizija.

Aktar qabel, Oswald joqtol fit-triq lill-pulizija ta’ xi erbg[in sena, JD Tippit, li kien arrestah xi 45 minuta wara l-qtil ta’ Kennedy. Il-Pulizija tarresta lil Oswald, u jkun f’dan il-waqt li Ruby jisparalu u joqtlu. Ruby, minna[a tieg[u, jinstab mejjet fi/-/ella qabel ma jkun hemm i/-/ans li jitressaq il-qorti.

Pass rivoluzzjonarju fil-Knisja

Cyberspace

Salvu Felice Pace sfelicep@go.net.mt

Kummenti dwar websajts li ]ort

Xi [a;a straordinarja g[addejja fil-Knisja Kattolika. Bi preparazzjoni g[as-Sinodu tal-Isqfijiet li mistenni jsir f’Settembru 2014, ilVatikan qed jag[mel st[arri; dettaljat [afna fost il-Kattoli/i kollha.

Il-kwestjonarju li qed jintbag[at lill-Konferenzi kollha tal-Isqfijiet jist[arre; dwar kif ja[sbuha l-insara kollha kattoli/i dwar il-familja, i]]wie;, il-koabitazzjoni, i]-]wie; bejn l-istess sessi, il-koppji separati u o[rajn li jg[ixu flimkien b[ala mizzew;in i]da mhux marbuta bissagrament ta]-]wie; u [afna aspetti o[rajn. Issibu dan il-kwestjonarju f’www.thetablet.co.uk#article#164901. (Jista’ jkun li tkunu tridu tirre;istraw biex taqraw dan lartiklu.) F’artiklu fl-istess rivista Ingli]a ssibu wkoll editorjal u kummenti dwar dan il-pass rivoluzzjonarju li qed jittie[ed bla dubju frott tal-impenn innovattiv tal-Papa Fran;isku. Hawn issibu punt ta’ riflessjoni ba]at fuq fatt tassew lampanti. Dan l-artiklu ssibuh f’www.thetablet.co.uk#article#164907. Dan il-fatt hu li eluf kbar ta’ tfal u ]ag[]ag[ mag[ammdin b[ala Kattolici qatt

It-t[abbira tal-qtil tal-35 President u t-tlug[ tas-36 wie[ed – Johnson [a l-;urament tal-[atra immedjatament mal-konferma tal-mewt ta’ Kennedy

Pat Shannon jg[id li fit-triq fejn inqatel Tippitt instabet kartiera bil-karti talidentità ta’ ]ew; persuni – Alek Hidell u Lee Harvey Oswald. U meta Oswald kien arrestat mill-Pulizija, instabu fuqu wkoll ]ew; karti tal-identità bl-istess ritratti. * X’distinzjoni bejn il-[ajja reali u rumanz^

Shannon jg[id li kien hemm ]ew; Oswaldijiet li kienu jixtiebhu immensament – il-wie[ed kien ]ag[]ug[ li trabba jitkellem ir-Russu u l-ie[or kien [u a;ent tas-CIA. L-a;enti qatg[uha li b’xi mod, xi darba waqt il-Gwerra lBierda riedu ju]awhom lil dawn ittnejn. Dan kien fl-1954.

Xi sentejn wara, Lee jitlaq mill-iskola u jid[ol fin-Navy. Kellu 17-il sena.

Mar jitg[allem ir-Russu u kien jitkellmu tajjeb, hekk li meta fl-1959 mar irRussja u ltaqa’ ma’ Marina, li aktar tard saret martu, hi [asbitu nattiv Russu.

Dan it-tag[rif jo[ro; minn ri/erka ta’ John Armstrong, li fid-disg[inijiet tin[are; b[ala ktieb ta’ xi elf pa;na, intitolat Harvey and Lee. X’jo[ro; minn dan it-tag[rif hu li Alek Hidell hu l-isem li kien ju]a Oswald fir-Russja.

Hekk ipprodu/ew dawn i]-]ew; ritratti – Alek Hidell u Lee Harvey Oswald – billi qasmu l-u/u[ vertikalment u qieg[du n-nofs tal-wie[ed man-nofs talie[or biex [ar;u ]ew; persuni separati. ma raw lill-;enituri tag[hom jitqarbnu. Fatt li jirreferi g[all-istat li jsibu ru[hom fihom ir;iel u nisa kattoli/i wara l-falliment g[al xi ra;uni tal-ewwel ]wie; tag[hom li kien sar bil-forma sagramentali.

Lura u ’l quddiem

{afna minna trabbejna fi klima g[al kollox differenti fi [dan ilKnisja mill-klima tal-lum. Dawk li b[ali jiftakru l-Kon/ilju Vatikan II, jiftakru wkoll is-sens ta’ aspettattiva li kien hemm fost l-insara Kattoli/i i]da wkoll fost [afna ssens ta’ nuqqas ta’ /ertezza, g[ax dak li lbiera[ kien donnu miktub fil-;ebla, kien qed jidher jikkrolla.

Qed nara l-istess sens ta’ aspettattiva llum.

F’wie[ed mill-artikli li semmejt hawn fuq hemm referenza interessanti [afna. Miktuba mill-Kardinal John Henry Newman, illum Beatu, turi kemm dak li qed ji;ri llum filKnisja Kattolika kien se[[ ukoll fissnin bikrija tal-Knisja. F’kitba ta’ Newman bl-isem On Consulting the Faithful on Matters of Doctrine insibu dan: “It-tradizzjoni appostolika timmanifesta ru[ha b’modi differenti fi ]minijiet differenti. Xi

Imma fl-a[[ar mill-a[[ar, din talassassinju ta’ President Amerikan tag[mel storja sabi[a f’idejn kittieb tajjeb.

Brad Meltzer hu awtur mag[ruf u pre]entatur fuq il-History Channel.

G[adu kemm [are; il-ktieb: The 10 Greatest Conspiracies of All Time.

Jg[id, “G[amilna anali]i tal-fatti li kellna f’idejna m[abbtin mal-g[ajdut li dejjem jinqala’.” Il-[sieb ta’ kumplott dejjem jag[mel l-affarijiet aktar e//itanti. “G[ala?” jistaqsi Meltzer. “G[aliex [add ma jasal li ja//etta li l-Gvern jista’ jkun imminat minn bniedem li qajla jaf jikteb ismu.”

Hu jislet g[axar aspetti b’rabta malqtil ta’ Kennedy. Wie[ed minnhom jirreferi g[at-tieqa mnejn hu ma[sub li spara l-assassin – is-sitt sular tat-Texas Book Depository f’Dallas. Il-:eneral D. Harold Byrd, dakinhar il-proprjetarju ta’ dan il-bini, qala’ t-tieqa u dendilha b[ala tifkira fid-dar tieg[u. Imma ;ara li din ma kinetx it-tieqa proprja, skont la[[ar proprjetarju tal-bini, Aubrey Mayhew. X’g[amlu? Qeg[duhom ittnejn g[all-bejg[ fuq l-eBay. L-awtur Meltzer jidhirlu li t-tieqa l-proprja kienet din l-a[[ar wa[da, ta’ Mayhew. * ASTERISKA, g[aliex hawn jitressqu punti lill-qarrejja biex flimkien nag[rfu aktar kemm dak li ji;ri madwarna hu parti s[i[a minn [ajjitna

drabi permezz tal-episkopat, drabi o[ra permezz tad-dutturi, xi drabi permezz tal-poplu, drabi o[rajn permezz ta’ litur;iji, riti, /erimonji u drawwiet, tilwim u movimenti.

Allura l-ebda parti mit-tradizzjoni m’g[andha ti;i mormija.”

Kumment dwar dan. Il-Papa Fran;isku qed jirrispetta t-tradizzjonijiet kollha. {arsa lura kultant taf tmexxik ’il quddiem.

Issibu l-istudju tal-Kardinal Newman f’www.newmanreader.org/works#ra mbler#consulting.html. Jalla kliem u xog[ol dan il-Papa jsib fil-Knisja f’Malta u G[awdex art fertili.

Muscat qabel mieg[i Il-Prim Ministru f’intervista f’The

Sunday Times of Malta qabel mieg[i li s-sentenza fil-ka] ta’ Norman Vella kellha ti;i rispettata, irrispettivament jekk ing[atatx minn qorti tal-Ma;istrati jew wie[ed aktar superjuri. Issa li Muscat qabel ma’ dak li ktibt jien f’In-Nazzjon dwar il-Kummissarju tal-Puli]ija flisfond tal-ka] Norman Vella, se jkun hemm apolo;ija min-na[a tal-Kummissarju? Nistennew u naraw.

38

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Reli;jon

X’qalu fl-a[[ar nifs San :wann Krisostmu: Meta kien

fl-e]ilju qal: “Ag[tuni l-isba[ ilbies g[ax wasal is-Salvatur li ilni nistennieh [ajti kollha.”

Kardinal Newman: Qisni b[al boarder f’kulle;; li se jitlaq g[allvaganzi.

It-Teologu Suarez: Qatt ma bsart li se tkun tant [a;a [elwa li tmut.

Il-poeta Fran/i] Paul Claudel:

Wara li r/ieva l-vjatku qal, “Issa [alluni mmut fil-kwiet, m’g[adnix be]g[an. Iva veru li Alla je]isti. Hu qieg[ed hawn [dejja.

A[seb u xtarr

Padre Kolbe: Mewta tajba ma tiksibhiex bl-addo// u b’kumbinazzjoni.

Mewta tajba timmeritaha b’[ajja tajba.

Sertillanges: Kontra l-mewt, rimedju wie[ed hemm, tg[ix [ajja immortali,

Kardinal Bevillaqua : Sema ’ lil

ILLUM IL-{ADD

xi [add [dejn is - sodda jg[idlu “ Miskin ” u qallu : “ La tg[idlix miskin g[ax tg[idx kemm jien kuntent . Jien sejjer g[and Kristu .”

Blaise Pascal : Alla tieg[i , la titlaqni qatt .

It-33 {add matul is-sena

Santa Tere]ina tal - Bambin :esù : Alla tieg[i , jien in[obbok .

Papa :wanni lill - familjari tieg[u : Issa kura;; ! Dan mhux

mument li toqog[du tibku . Dan hu mument ta ’ fer[ u glorja .

[ajja li biha tikseb l-eternità.

San Robertu Bellarmino: Il-grazzja tal-perseveranza rridu nitolbuha kuljum. Dakinhar li ma nitlobx, dakinhar naqa’.

Jobog[dukom min[abba f’ismi!

Malakkja 3>19-20a< Salm 97<2 Tessalonkin 3, 7-12< Luqa 21> 5-19 Fr Charles Fenech, OP Il-{sieb

Il-mewt: min;el jew muftie[^

San Karlo Borromeo g[ex aktar minn 400 sena ilu. Billi kien ir/ieva [afna unuri , xtaq i]omm il - mewt quddiem g[ajnejh . Talab lil wie[ed pittur mag[ruf biex fis - sala tal - ikel ipittirlu ritratt tal - mewt .

Il - pittur b[as - soltu pitter il - mewt bil - min;el f ’ idejha .

Karlu : G[aliex pin;ejt il - mewt bil - min;el ?

Pittur : G[ax il - mewt ta[sad il [ajja , mhux hekk ?!

Karlu : Sa /ertu punt veru . Imma l - mewt tifta[ ukoll il - bibien tas saltna tal - :enna . Kun af li l - mewt tifta[ il - bieb g[al [ajja a[jar .

G[alhekk jekk jog[;bok [assar il min;el u floku po;;i muftie[ tad deheb . Hekk irrid in[ares lejn il mewt .

Skrizzjonijiet fuq l-oqbra Skrizzjoni fuq l-oqbra: “Dak li kelli nfaqtu, dak li nfaqt tliftu; dak li tajt sibtu”.

“La tibkux fuq qabri. Jien m’iniex hemm”.

(G[ax jemmen li hu fi [dan il-Mulej).

Fuq il-qabar tal-pittur hemm din is-sentenza: “Vive Moriturus” li tfisser: “G[ix dejjem qisek se tmut illum.”

Passaport ]gur: JEKK NITOLBU SEW, NG{IXU SEW. JEKK NG{IXU SEW, IMMUTU SEW. JEKK IMMUTU SEW, KOLLOX SEW.

{SIEB Fit-ti;rib kollu tal-[ajja jien g[andi dejjem ng[id “Mulej tkun mag[mula r-rieda tieg[ek.” – San :eraldu Maiella

Li tg[ix ta’ nisrani mhuwiex fa/li.

Tista’ tirre/ta ta’ nisrani, tista’ tilg[abha ta’ nisrani, i]da li verament tg[ix ta’ nisrani mhix [a;a fa/li. Fil[ajja kollox jintemm, jitfarrak u jispi//a. Kull [a;a li [sibna li fl-istorja tal-bniedem se tibqa’: ideolo;iji, persona;;i, monumenti, kollox qdiem, intemm. I]da Kristu baqa’: ilfidi tibqa’. Hu g[alhekk li :esù llum jistedinna biex l-ewwel nett nirriflettu ftit fuq kemm il-fidi tag[tina l-kura;; kif in[arsu lejn il-[ajja tag[na ta’ kuljum u wkoll kif tassew a[na. Dan biex ilkoll nindunaw li rridu ng[addu minn persekuzzjonijiet i]da li mo[[na g[andu jkun mistrie[ li l-Mulej qatt mhu se j[allina wa[edna, “g[ax jien nag[tikom diskors u g[erf.” :esù jtenni li sa[ansitra dawk li nafdaw fihom iduru kontrina, dawk li qatt ma stennejna li se je[duha kontrina.

G[ax kif inti ma tibqax taqdi l-kompromessi ta’ dawk ta’ madwarek li jkunu g[asruk bi]]ejjed, g[ax ma jqisux ilvaluri tal-persuni umani, jitfg[uk ’il barra u jwarrbuk. :esù g[alhekk jisfidana biex nibqg[u s[a[ sal-a[[ar.

M’a[niex se nkunu wa[edna f’din ilmixja ta’ fidi u impenn fuq dak li g[allimna hu stess. Dan hu {add li jift[ilna g[ajnejna i]da fl-istess [in jimliena kura;; meta nkunu mimlija niket min[abba dak li jkun qed ji;ri madwarna u li [afna drabi jkunu ;rajjiet li ma nistg[ux nifhmu.

Il-Kelma Fl-Ewwel Qari, me[ud mill-Ktieb tal-Profeta Malakija, g[andna lillProfeta jwissi lill-kburin u l-midinbin waqt li jqawwi l-qalb ta’ dawk li g[andhom il-bi]a’ ta’ wlied g[allIsem ta’ Alla. Is-Salm 97 li ntennu fis-Salm Responsorjali hu g[anja ta’

tif[ir lil Alla g[ax ;ej biex jag[mel [aqq bil-;ustizzja mill-popli tieg[u, ;ustizzja li tkun fuq il-mod li a[na mxejna fid-dawl ta’ kliemu.

Fit-Tieni Qari, me[ud mit-Tieni Ittra ta’ San Pawl lit-Tessalonkin, g[andna twissija tal-Mulej li s-salvazzjoni u l-istennija tat-tieni mi;ja talMulej ma tridx tkun fil-g[a]] u wkoll b’idejna fuq ]aqqna. Hemm b]onn li na[dmu u nimpenjaw ru[na sew fil[ajja ta’ kuljum fejn trid to[ro; filbera[ il-fidi tag[na.

Fil-Van;elu ta’ San Luqa g[andna lil :esù li ma jwig[edx su//ess i]da persekuzzjoni. Fl-istess [in, i]da, :esù jwieg[ed l-g[ajnuna tieg[u u li qatt mhu se nkunu wa[edna fl-isfida biex nibqg[u s[a[ sal-a[[ar fi kliemu.

Il-{ajja 1. Il-Mulej qed jurina bi/-/ar illum xi tfisser tkun nisrani. Trid ta[dem, ma tib]ax mill-persekuzzjoni u

]]omm g[ajnejk u widnejk miftu[a sew g[al dak li jg[idlek hu filmumenti ibsin.

2. :esù jridna nibqg[u s[a[ sala[[ar. Kif? Billi nisimg[u l-messa;; tal-Kelma tieg[u u nag[tuh il-[ajja flambjent tag[na.

3. San Pawl itenni l-importanza taxxog[ol fl-istennija tal-Mulej. Il-post tax-xog[ol u dmirijiet tag[na rridu nifhmuhom sew, g[ax huma parti mill-vokazzjoni u l-impenn nisrani ta’ kuljum.

4. F’dan il-Van;elu tal-lum :esù jurina li fil-mument diffi/li, meta a[na nkunu qed nag[mlu g[a]liet g[alih u nimxu fuq kliemu, l-ispirtu tieg[u se jdawlilna d-de/i]jonijiet u lkliem li ng[idu.

5. Illum irridu nwieg[du lil :esù li nimxu fuq kliemu ming[ajr kompromessi.

Id-Djalogu Mulej, dawwal il-fehma tieg[i, biex nifhem aktar dak li trid minni, u g[inni n[oss il-pre]enza u d-dawl tieg[ek f’kull de/i]joni li nie[u fil[ajja, biex dejjem tkun fuq kliemek.

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

39

{sibijiet

Ti;;udikax bl-addo//

Edward induna li kellu puncture. Kien ilu sig[at isuq. Kien liebes pulit. Kien qed jidlam, kien filkampanja, u l-mowbajl ma [adimlux. {are; lg[odda biex jipprova jibdel ir-rota, li kienet in-na[a talkarozzi. G[addew [afna karrozzi. {add ma ni]el jg[inu. Fla[[ar waqfet karozza warajh. “Skomdu, na[seb, hux?” qal il;uvnott. Edward be]a’, g[ax i]-]ag[]ug[ kellu msielet [er;in minn kullimkien, u kien kollu tpin;ija. “Tridni ng[inek? Fi ftit minuti nibdluh”. U [allieh jg[inu.

G[alkemm iktar be]a’ meta ra persuna o[ra fuq quddiem talkarozza ta]-]ag[]ug[. Biex i]]id ma’ kollox, bdiet nie]la xxita bil-qliel, u l-operazzjoni kellha tieqaf. Edward qal li]]ag[]ug[: “[abib, a[jar tmur. Meta tieqaf ix-xita, inkompli jien”. {a ng[inek idda[[al l-g[odda, imbag[ad ejja filkarozza tieg[i – nistennew hemm. Imbag[ad ne[odlok [sieb kollox. U qabdu minn idu, u da[[lu fuq wara tal-karozza.

Beda jberraq u jrieg[ed. Edward iktar twerwer.

Il-persuna ta’ quddiem daret u staqsietu: “int kollox sew?”

Edward [asibha omm i]-]ag[]ug[. Imma kienet ;ara ta’ Jeff. “Jeff mill-ewwel idde/ieda li jieqaf jg[inek”. “Jien grat [afna lejh”. “Anki jien! Kull nhar ta’ Tnejn, nhar ta’ Erbg[a, u nhar ta’ :img[a, je[odni nara lil ]ew;i f’dar tal-anzjani”.

“Qisna d-di u d-do, qal Jeff. Jeff, qatt ma kont nimma;inak tag[mel dal-;est inkredibbli”. “{add ma jemmen li jien nag[mel hekk”, qal Jeff.

Ix-xwej[a Beatrice kompliet tg[id dwar Jeff: jg[in lit-tfal fi slum area, voluntier fil-knisja u l-bqija. Edward irrealizza li kien g[amel ]ball ta’ ;udizzju, g[ax i;;udikah fuq dak li kien jidher mad-daqqa t’g[ajn. Ix-xita waqfet, u Jeff biddel ir-rota ta’ Edward. Ma riedx jie[u l-flus li offrielu. Edward [adlu b’idu u beda se jisku]a ru[u g[all-istupida;ni tieg[u.

Jeff qallu: “spiss nosserva din l-attitudni. Spiss inkun se nibdel id-dehra. Imma nkun qed nitlef i/-/ans li nag[ti tag[lima lil min ji;;udika bl-addo//.”

1.

Dun Pawl Camilleri Opinjonista pauca43@gmail.com

2.

Kemm ng[addu ;udizzji mg[a;;lin! :ieli nindunaw a[na stess. Mhux l-ewwel darba li g[idna: “kemm kont nag[mlu supperv, imma kellimtu, u vera d[uli!” Jew “kemm kont nag[mlu duttur, veru jaf ikompli man-nies”. Alla[ares konna kapa/i naqraw mo[[ xulxin, g[ax tg[idx kemm inwe;;g[u a[na stess lil xulxin. U lag[ar mhux biss li nu;;idikaw [a]in, imma li nikkomunikaw il-;udizzji tag[na lill-o[rajn.

G[andna tendenza li n[allu l-ikrah mal-[a]in, u s-sabi[ mat-tajjeb. U nafu nkunu ]baljati fi]-]ew; ka]i. Alla biss, fil-fatt, kapa/i jag[mel ;udizzji veri u korretti, g[ax Hu biss jaf lil kull bniedem minn barra u minn ;ewwa. U g[alhekk iktar ma nkunu mimlijin b’Alla u bl-ispirtu tieg[u, iktar inkunu kapa/i nag[mlu ;udizzji maturi u bilan/jati.

Ma rridux ninsew li :esù qalilna:“ti;;udikawx u ma tkunux i;;udikati”, u iktar u iktar “tikkundannawx u ma tkunux ikkundannati.. g[ax bl-istess kejl li tkejlu intom jitkejjel lilkom” (Lq 6, 37-38). Alla[ares il-Mulej jittrattana kif nittrattaw a[na lil xulxin f’mo[[na. M’g[andniex inkunu boloh, imma g[andna nevitaw l-inklinazzjoni g[al ;udizzji negattivi mg[a;;lin.

3.

Mulej, alla[ares ti;;udikani kif ni;;udika jien!

Naqta’ l-irjus malajr wisq.

Inpin;i ikrah b’fa/ilità kbira.

Neskludi o[rajn bla wisq [sieb.

Fejjaqni, Mulej, minn dil-marda tieg[i li nag[milha tal-im[allef meta jien ukoll g[andi l-[tijiet tieg[i.

Imlieni bi [sibijiet po]ittivi biex nag[raf it-tajjeb fl-o[rajn anke jekk mo[bi.

Santu Wistin u jien quddiem l-Iskrittura

N

Patri Mario Attard OFM Cap

Ta[ditiet tal-Kardinal Malti Prospero Grech dwar kif Santu Wistin qara l-Iskrittura

har it-Tlieta 29 u l-{amis 31 ta’ Ottubru lEminenza tieg[u, il-Kardinal Prospero Grech OSA, ta ]ew; ta[ditiet mill-isba[ dwar kif Santu Wistin qara l-Iskrittura Mqaddsa. Id-diskors informattiv, formattiv u m[e;;e; tieg[u ;ieg[el lilna, li kellna l-grazzja nisimg[uh, biex nag[mlu tag[na ssej[a li r/ieva Wistin rigward l-Iskrittura fil-bidu talkonver]joni tieg[u: “{u f’idejk u aqra!” Hawnhekk se nillimita ru[i g[al xi punti teoreti/i u pratti/i li fhimt mid-diskors g[aref tal-Kardinal Grech dwar kif Santu Wistin qara l-Iskrittura.

L-attitudni ta’ dan il-qaddis lejn il-Kelma ta’ Alla tinsab mi;bura fit-trattat tieg[u msejja[ It-Tag[lim Nisrani (De Doctrina Christiana) li beda jikteb ftit wara li ;ie konsagrat Isqof ta’ Ippona, ji;ifieri mis-sena 396 ’il quddiem.

Wistin issokta dan ix-xog[ol g[oxrin sena u ssokta jirfinah sa mewtu. Santu Wistin u]a t-traduzzjoni Latina tal-Bibbja msej[a Itala. Hu jg[id li l-Itala “tersaq i]jed lejn it-test ori;inali u tfiehem il-[sieb tieg[u malajr. G[all-korrezzjoni tal-manuskritti latini, huma ta’ min huma, wie[ed g[andu ju]a t-testi griegi. Fosthom, g[at-Testment il-Qadim, ittraduzzjoni tas-Sebg[in hi l-aqwa wa[da min[abba lawtorità tag[ha” (2,15,22).

It-traduzzjoni hekk imsej[a tas-Sebg[in tat-Testment ilQadim, g[aliex ;iet maqluba mil-Lhudi g[all-Grieg minn sebg[in ra;el, hi dik it-traduzzjoni tal-Bibbja li l-Appostli u]aw biex biha [abbru l-Bxara t-Tajba. Fuqha jistrie[ ittag[lim kollu tal-Knisja tal-ewwel ]minijiet qabel ma beda jifforma t-Testment il-:did.

G[al Santu Wistin biex din it-traduzzjoni tal-Bibbja tkun parti mis-sensiela ta’ kotba li jsawru l-Iskrittura kien me[tie; li tinqara fi/-/elebrazzjonijiet litur;i/i ta’ [afna mill-Knejjes jew g[allinqas minn dawk il-Knejjes li kellhom l-iktar awtorità b[al Ruma, Karta;ni, Alessandria, :erusalemm, Antijokja u Korintu.

Fit-trattat It-Tag[lim Nisrani Santu Wistin jg[id: “Filkotba kanoni/i tal-Iskrittura (il-qarrej) g[andu jimxi fuq lawtorità tal-bi//a l-kbira tal-Knejjes Kattoli/i, fosthom dawk li st[aqqilhom ikunu mwaqqfin minn xi appostlu jew ir/evew xi ittra minn g[andu. G[alhekk dwar il-kotba kanoni/i tal-Iskrittura g[andu j;ib ru[u b’dan il-mod, ji;ifieri, jag[]el dawk li huma a//ettati mill-Knejjes kollha

qabel dawk li mhumiex a//ettati minn xi w[ud minnhom” (2,8,12).

Wara li Santu Wistin fisser liema traduzzjoni tal-Iskrittura wie[ed g[andu ju]a u kif ukoll fuq liema kriterju l-Knisja g[a]let u[ud mill-kotba u mhux o[rajn u qisithom b[ala lKelma ta’ Alla, Santu Wistin jg[allimna xi [a;a g[al kollox prattika. Hu jg[idilna li a[na naqraw il-Bibbja biex nikbru flim[abba. G[ax x’jiswielna li naqrawha jekk imbag[ad ma ng[ixux dak li naqraw?

It-trattat It-Tag[lim Nisrani jag[tina kliem sod u bla kantunieri dwar dan. “Mela min ja[seb li jkun fehem l-Iskrittura Mqaddsa jew parti minnha bla ma jtella’ l-bini tal-im[abba doppja ta’ Alla u tal-proxxmu jkun g[adu ma fehem xejn minnha. I]da hemm min jifhimha b’tali mod li ssir tiswielu biex jibni din l-im[abba, u b’danakollu l-fehma tieg[u ma tkunx taqbel mas-sens li fehem l-awtur tal-kliem li jkun qara; f’dan il-ka] l-i]ball tieg[u ma jag[millux [sara, u ma jkunx qieg[ed jigdeb tassew” (1,36,40).

Mela, fid-dawl tat-tag[lim ta’ Santu Wistin, hi verità kbira li ng[ixu gidba meta naqraw jew nippritkaw [a;a millBibbja u nag[mlu xorta o[ra. {add ma g[andu jazzarda jakku]a lil [add g[ax dak stess li jipponta subg[ajh lejn g[ajru malajr jinteba[ kemm g[andu swaba’ ppuntati lejh!

Madankollu l-Isqof ta’ Ippona jistedinna nid[lu fil-mo[[ tal-Mulej, l-awtur primarju tal-Kelma ta’ Alla, billi ntellg[u l-bini tal-im[abba. G[ax iktar ma n[obbu lill-Mulej fil-proxxmu iktar se ng[ixu fil-verità mag[na nfusna g[aliex iktar se nimtlew bid-dawl ta’ Alla.

Barra minn hekk f’dawk il-passa;;i Bibli/i fejn jit[addtu mill-im[abba tal-proxxmu g[al Santu Wistin is-sens tag[hom hu litterali, ji;ifieri dak li hemm miktub! Mela jekk il-Bibbja tg[idli a[fer [a na[fer. Jekk tg[idli ma nfittixx ;ustizzja b’idejja imma n[alli lill-Mulej jag[milha [a nag[mel hekk. Jekk t[e;;i;ni biex in[enn [a n[enn u lbqija.

Il-mod ta’ kif Santu Wistin qara l-Bibbja jurini li m’g[andi l-ebda dritt li l-Kelma ta’ Alla nnaqqsilha, in]idilha, jew nag[]el x’naqra minna skont dak li jaqbilli. G[all-kuntrarju g[andi n[alliha tifli u ti;;udika g[emili. Min jimxi mala[[ar regola jitqaddes. I]da min iwarrabha jispi//a jqarraq bih innifsu u bl-o[rajn!

40

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Kur]itajiet

Jack Nicholson be]]a’ l-aktar nies f’‘The Shining’

‘The Shining’ bl-aktar xena tal-bi]a’

Xena minn film The Shining b’Jack Nicholson kienet ivvutata minn st[arri; li sar fost 10,000 ru[ li hi laktar wa[da tal-bi]a’ li qatt dehret f’film. Il-film kien sar fl-1980, biddirettur Stanley Kubrick ibba]at fuq ktieb ta’ Stephen King. F’din ix-xena’ Nicholson jg[id “Here’s Johnnie!”.

L-ist[arri; sar mis-sit Play.com biex jinstabu l-aktar 10 films tal-bi]a’ li qatt in[admu. Ix-xena f’The Shining jidher li werwret l-aktar lill-udjenza, bi 28.2 punt. Fit-tieni post, b’26.7 punt kien hemm xena mill-film A Nightmare on Elm Street. F’din ix-xena l-qattiel Freddy Krueger jasal fid-dinja vera wara li jkun jg[ix biss fil-[olm.

It-tielet l-aktar xena tal-bi]a’ hi millfilm The Exorcist meta l-karattru ta’ Christine McNeil titla’ fir-raff biex tara min kien qed jag[mel [sejjes strambi.

Din ix-xena kella 24.8 punt.

Imma meta n-nies staqsewhom liema film s[i[ l-aktar li jbe]]ag[hom, ilpo]izzjonijiet inbidlu. Fil-fatt The Exorcist spi//a fil-qu//ata waqt li The Shining waqa’ fit-tielet post.

Brooke Greenberg ta’ 20 sena, it-tfajla li ma kibret qatt

Mietet ta’ 20 sena b’dehra ta’ tarbija

Mara mietet ta’ 20 sena tbati minn kundizzjoni li ma jafux x’inhi u li biha baqg[et tidher qisha tarbija g[ax ma kibret qatt. Brooke Greenberg, minn Reisterstown, f’Maryland fl-Istati Uniti, kienet twieldet ta’ erba’ libbri biss qabel i]-]mien imma qatt ma kibret b[all-adulti.

Min[abba f’hekk it-tobba u x-xjenzati t[assbu u affaxxinaw irwie[hom g[ax g[al xi [in fiha raw kif forsi jsibu twe;iba g[all-mistoqsija jekk wie[ed setax jikber

fl-età ming[ajr ma jixjie[.

Il-qassis li g[amel il-prietka waqt ilfuneral tag[ha qal li waqt li n-nies raw biss l-istatura /kejkna tag[ha, hi ;abet fer[ kbir u m[abba lill-familja tag[ha.

Il-familja ta’ Brooke indunaw li kien hemm xi [a;a mhux tas-soltu fit-tifla meta o[tha i]g[ar minnha g[addietha fittul. G[ad li [aduha g[and bosta professuri [add minnhom ma tahom twe;iba g[all-kundizzjoni tag[ha.

Ipin;i komik fuq idu kuljum

Wie[ed li jpin;i bidel lilu nnifsu f’komik [aj wara li g[amel tpin;ija ta’ kaxxi vojta fuq idejh biex joqg[od ipin;i fuqhom kull jum. Patrick Yurick xtaq li jg[aqqad flimkien xewqtu li jkollu tpin;ija u l-im[abba li g[andu lejn il-komiks.

L-opportunità perfetta waslitlu meta jum minnhom ra offerta r[isa biex jag[mel tpin;ija. Ir-ra;el Amerikan minn San Diego qal li kien ilu 10 snin itella’ u jni]]el xi tpin;ija kellu jag[mel imma qatt ma dde/ieda.

“Ridt nag[mel xi [a;a li tibqa’ g[al dejjem u g[alhekk kelli noqg[od attent x’nag[mel,” qal ir-ra;el. “Imma billi n[obb il-komiks idde/idejt li nag[mel erba’ kaxxi fuq idi u naqta’ xewqti li npin;i komik ukoll,” kompla jg[id.

Yurick jg[id li ;ieli jkollu aktar minn

Komik [aj fuq l-id

idea wa[da kuljum x’jista’ jpin;i u xi drabi ma jkollu xejn.

Il-[sieb tieg[u hu li fl-a[[ar nett ji;bor l-a[jar 50 komik li jkun pin;a

fuq idu u jippubblikahom fi ktieb ta’ kwalità g[olja. Min irid jara l-comic strips ta’ Yurick jista’ jmur fis-sit www.myarmthecomic.tumblr.com#

It-tobba kemm-il darba qalulhom li ttifla ma kellhiex [ajja twila u g[alhekk kien ilhom li g[a]lu t-tebut u l-[wejje; li kellhom ikeffnuha fihom g[all-funeral.

Missierha Howard qal li jekk toqg[od ta[seb ftit tirrealizza li t-tifla kienet funtana ta]-]g[o]ija.

Meta kibret fl-età kellha identità individwali u kienet t[obb min jg[annaqha u kellha m[abba kbira g[al [utha u l-;enituri tag[ha.

Waqg[et u mietet fil-qabar ta’ ]ew;ha

Armla Taljana anzjana mietet waqt li kienet tnaddaf il-qabar ta’ ]ew;ha mejjet. Antonietta Testa, ta’ 75 sena, kienet fuq l-ir[ama tal-qabar meta din inqasmet u l-mara waqg[et u spi//at fil-qieg[ tal-qabar wara waqg[a ta’ 12-il pied.

G[all-ewwel il-mara ma mititx fuq il-post. Issej[et ambulanza u l-mara ttellg[et mill-qabar. Imma mal-wasla tag[ha l-isptar sabu li kienet mietet waqt li kienet qed tittie[ed l-isptar.

Testa mietet b’attakk tal-qalb wara l-qatg[a li [adet.

41

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Passatemp

Mimdudin> 1. {arab minn ta[t idejn xi [add (6) 3. Il-Kajr hi l-belt kapitali tieg[u (6) 7. B’HABI LE (Anagramma 0 (7) 8. R;ejjen bir-rix (5) 9. Skont din, i]-]ifna, ng[idu (5) 10. Preokkupati mal-artali? (9) 11. {ut ]g[ir ileqq [afna tajjeb g[allftajjar (5) 13. Issara, issielet jew ;ie fl-idejn (6) 15. Bi tnejn quddiem u tnejn o[ra wara ma baqax hawn (6) 17. Fet[a aktarx tonda (5) 21. Strument tad-daqq (9) 23. Ne/essità (5) 24. Tajn samrani li dari minnu kienu jag[mlu l-pasturi (5) 25. Mur fis-sala b’xi mod, g[ax mielha mmens? (7) 26. Tilg[ab il-flus ta’ [mar fiha? (6) 27. Sempli/i g[ax xejn m’hi tqila (6)

Weqfin> 1. …… Forni, fil-Belt (6) 2. Il-kapitali ?eka (5) 3. Kunjom (5) 4. Jid[ak bik (7) 5. Balalu (5) 6. Il-festa tat-twelid ta’ :esù Bambin (6) 7. Plural ta’ seqer (5) 12. Dak li jikkmanda (3) 14. Jg[in [afna fil-kunvent (3) 15. {axixa ta’ ta[t l-art (6) 16. La rabtu, b’xi mod jinsab wieqaf (7) 18. F’elezzjoni, kandidat irid jil[aqha bil-voti biex jakkwista s-si;;u (5) 19. Fuq stonku ta’ xi [add issibha, jew f’kanun g[al-lest! (5) 20. Id-dar t’Alla (6) 22. Tqum il-flus (5) 23. :agaga jew qmis twila bajda ta’ fuq kollox (5)

3

2

1

4

5

6 8

7

10

9

11

15

13

12

16

pin

14

18

17

20

19

21

22

24

25

23

Soluzzjoni tat-tisliba li dehret nhar il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Salami; 3. Fawwar; 7. Jiltaqa’; 8. Ta;en; 9. Jarda; 10. Sakkartna; 11. Rassa; 13. Strina; 15. Kapa/i; 17. {rafa; 21. Almanakki; 23. Sabta; 24. Tosku; 25. Artikli; 26. Fanali; 27. Murtal.

Weqfin> 1. Storja; 2. Malja; 3. Fjakk; 4. Wettaqt; 5. Qarsa; 6. Insara; 7. Jerfa’; 12. u 14. Skarta; 15. Kwarta; 16. ?intura; 18. Fabri; 19. Fitti; 20. Bandal; 22.

Kwa]i; 23. Seklu.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

26

27

IRBAÓ… voucher ta’ 15-il ewro li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[ tat-Tisliba tal-{add 3 ta’ Novembru hu: Alfred Monreal, 200, ‘Ritmon House’,

Triq Mater Boni Consilii, Fgura.

I]-]ew; sajjieda

Min jaqbad [uta u min jaqbad ]arbuna! Liema parti, 1, 2, 3 jew 4 trid tiffittja max-xena bl-ittra ‘A’ biex tasal g[ax-xena mmarkata bl-ittra ‘B’?

Tiftakruh l-iskuter^

G[aqqad it-tikek bin-numri mill-1 sal-41 u jkollok quddiemek xi [add qed jie[u ;irja bl-iskuter.

Soluzzjonijiet

Differenzi I]-]ew; sajjieda

Dawn i]-]ew; xeni jidhru identi/i, imma dik fuq il-lemin tvarja minn dik fuq ix-xellug f’mhux inqas minn g[oxrin differenza. Ara ssibhomx kollha?

Il-parti bin-Nru. 3

Differenzi

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

42

Televi]joni # Radju

NET TELEVISION

................................................................................................................................................................................

IN-NIS:A MALTIJA Qabelxejn tajjeb li t-telespettaturi jinnotaw li, g[al din il-;img[a biss min[abba li hemm il-Kunsill :enerali tal-Partit Nazzjonalista, il-programm se jkun f’[in differenti minn tas-soltu. Naraw dwar it-tra;edja tal-MV Bancinu (fir-ritratt hawn fuq) li kienet ;rat f’Jannar 1957. Naraw kif tippriserva l-ikel bil-metodu tradizzjonali Malti. Se jkun hemm ukoll dwar is-soppa tal-armla u dwar is-seba’ tifsiriet differenti tal-kelma ‘tromba’. Ma tonqosx il-kompetizzjoni.

TVM ........................

07.00 07.30 08.00 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.30 16.00 16.05 17.10 17.30 18.00 18.10 18.40 19.15 20.00 20.45 23.15 23.30

L-G[odwa t-Tajba Extraordinary Animals Pellikola .EU G[awdex Illum Tuffi[at Migduma Mattia Malta u Lil Hinn Minnha A[barijiet {add G[alik Gadgets A[barijiet The Wedding Battle (r) Minn Malta u lil Hinn Minnha Pellikola A[barijiet Madwarna Venere X-Factor - Meet the 12 A[barijiet X-Factor A[barijiet Malta u Lil Hinn Minnha (r).

TVM ..........2..............

08.30 09.00 09.45 10.30 11.00 11.30 12.00 13.00 14.00 15.15 16.15 17.10 18.00 18.30 19.00 19.30 20.00 20.30

20.40 21.00 23.00 23.15

Extraordinary Animals Quddiesa Kurrenti (r) Madwarna Pellikola Mattia The Wedding Battle (r) Animal Diaries (r) Luxdesign Bijografiji Mixja ta’ Poplu }afira Tuffi[at Migduma G[awdex Illum .EU MEA Extraordinary Animals A[barijiet g[al Dawk Neqsin mis-Smig[ Madwarna Kontrattakk A[barijiet bl-Ingli] Rajt ma Rajtx.

ONE ........................

08.30 09.35 11.00 12.00 12.30 12.35 13.45 14.30 15.30 17.00 17.30 17.40 19.30 20.30 21.30 22.00 22.50 23.30

Breakfast News Aroma Kitchen (r) Aqrali Storja (r) Popcorn (r) ONE News Dak li Jg[odd (r) Love Birds In D House (r) Saturday Xpress (r) Teleshopping ONE News L-Argument ONE News It-Tfal Joe’s Kitchen Conquest Pezza Kustjoni ONE News.

Verdetto finale - Raidue

RAIUNO ........................

07.00 07.10 09.30 10.00 10.30 10.55 12.00 12.20 13.30 14.00 16.30 16.35 18.50 20.00 20.35 20.40 21.10 23.35 00.40 01.05

Tg1 telegiornale Uno mattina in famiglia Tg 1 LIS Paesi che vai A Sua Immagine Santa Messa dal Santuario Madonna del Granato in Capaccio (Salerno) Angelus Linea verde Tg 1 Telegiornale L'arena Tg 1 Domenica in L’eredità Tg 1 Rai Sport Tg Affari tuoi Un passo dal cielo 2 Speciale Tg 1 Tg 1 notte Cinematografo.

RAIDUE ........................

06.30 07.00 08.30 09.10 09.50 10.30 11.15 13.00 13.30 13.45 15.15 16.50 18.00 18.50 19.00 19.55 22.00 22.45 23,00 00.30 00.50 01.20

Real School Cartoons Voyager Factor A come Avventura Ragazzi c’è Voyager Il nostro amico Charly. TF Mezzogiorno in famiglia Tg 2 giorno Tg 2 motori Verdetto finale. Film 2009 Omicidi di coppia. Film 2011 Il commissario Herzog. TF 90˚ minuto Tg 2 Pole Position GP F1 Stati Uniti NCIS - Unità anticrimine Tg 2 La domenica sportiva Tg 2 notte Sorgente di vita Il Clown.

Colpevole d’innocenza - Rete 4

CANALE ................5........

08.00 Tg 5 mattina 08.50 Le frontiere dello spirito 10.00 The Chef - Scelgo e creo in cucina. Reality 11.30 Le storie di Melaverde 12.00 Melaverde 13.00 Tg 5 13.40 L’arca di Noè 14.00 Domenica live 18.50 Avanti un altro!

20.00 Tg 5 20.40 Paperissima Sprint 21.20 Sharm El Sheikh - Un’estate indimenticabile. Film 2010 23.30 X-Style. attwalità 00.40 Smash 01.40 Tg 5 notte.

RETE ..........4 ..............

06.35 07.40 08.20 09.20 10.00 10.50 11.30 13.00 14.00 14.40 14.55 17.00 18.55 19.35

21.30 23.35 23.40 02.00

Tg 4 night news Superpartes Vita da strega Le storie di viaggio a...

Santa Messa dal Duomo di Napoli Pianeta mare Tg 4 I viaggi di Life Tg 4 Donnavventura Soldato Giulia agli ordini.

Film ’80 Il pirata dell’aria. Film ’72 Tg4 Telegiornale Il comandante Florent. Film 2000 Colpevole d’innocenza. Film ’99 Cinefestival R4 La sconosciuta. Film 2006 Tg4 night news.

Illum il-{add 07.00 NET News 08.00 Telebejg[ 09.00 Nis;a Maltija 09.30 Kunsill :enerali Partit Nazzjonalista 12.30 Telebejg[ 13.30 Premier (r) 14.00 NET News 14.05 (ikompli) Premier 14:30 Mitqlu Deheb (r) 16.30 Iswed fuq l-Abjad (r) 18.00 NET News 18.05 Flusek (r) 18.40 Wheelspin (r) 19.30 NET News 20.15 G[alik fl-Ewropa 20.30 Déjà Vu 21.30 NET News 21.35 Replay 23.15 NET News

ITALIA .............1...........

07.00 Superpartes 07.35 Hannah Montana. sitcom 08.30 Due gemelle a Londra. Film 2001 10.30 Due gemelle a Roma Un’estate da ricordare. Film 2002 12.25 Studio aperto 13.00 Sport Mediaset 13.40 Dragon Hunter - Il cacciatore di draghi. Film 2011 15.45 I goonies. Film ’85 17.55 La vita secondo Jim. sitcom 18.30 Studio aperto 19.00 Così fan tutte 2. sitcom 19.15 Yes Man. Film 2008 21.30 Lucignolo 2.0. attwalità 23.50 Californification. TF 01.00 Sport Mediaset 01.25 Studio aperto 01.55 The Million Dollar Hotel.

Film 2000.

Yes Man - Italia 1

RAITRE ........................

07.10 08.00 09.55 10.45 11.10 11.30 12.00 12.25 12.55 14.00 14.15 14.30 15.05 18.55 19.30 20.00 20.10 22.35 22.50 23.55 00.05

La grande vallata. TF Arrivano i Titani. Film ’61 New York New York. TF Telecamere salute Tgr Estovest Tgr regioneuropa Tg 3 Tgr Mediterraneo Radici - L’altra faccia dell’immigrazione Tg regione Tg 3 In 1#2 ora Kilimangiaro Tg 3 Tg regione Blob Che tempo che fa Tg 3 Masterpiece Tg3 TeleCamere salute.

Il-{add, 17 ta’Novembru, 2013

43

Televi]joni # Radju

X’tista’ tara llum...

................................................................................................................................................................................

REPLAY (NET Television 21.35) Il-mistednin g[all-programm tal-lum se jkunu Adrian Delia (ritratt ta[t), il-Vi/i President ta’ Birkirkara FC u Chris Bonett, wie[ed mill-Vi/i Presidenti tal-MFA. Mag[hom se jkunu diskussi temi kurrenti tal-football lokali.

Jippre]entaw Chris Micallef u Sarah Agius.

DÉJÀ VU (NET Television 20.30) Il-villa l-;dida li fiha mar joqg[od is-Sindku tibda to[loq is-suspetti, spe/jalment wara li Josie tkun f’wa[da mill-btie[i interni u tara xi [a;a li ta[sadha. U dak li tara jkollu x’jaqsam ma’ dawk li qed jg[ixu ta[t din il-villa bil-mo[bi?

Louise tkompli tinfiska meta ssir taf li s-Sindku qed jinqeda bil-po]izzjoni tieg[u biex ida[[al lin-nies ja[dmu f’dan il-film li jkun qed jin;ibed b[alissa u tippretendi li hi jkollha l-istess kapa/ità.

Ir-relazzjoni ta’ Maggie ma’ dak li suppost hu r-ra;el tag[ha, tasal fit-tarf nett. U l-qofol jintla[aq meta

Tony jg[idilha li jrid jie[u lil bintu g[and o[tu l-:ermanja. Naturalment din Maggie mhux lesta li ta//ettaha u tag[mel minn kollox biex tevitaha.

Fost l-atturi li jie[du sehem insibu lil Mary Spiteri, Mark Haber, Christine Haber, Francesco Catania, Josephine Zammit Cordina, Jürgen Manicolo, Emma Cutajar, Bernice Camilleri, Sinclair Mifsud, Michael Tabone, Romina Bonello, Salvu Caruana, Anna Mercieca, Tony Borg u Kyle Sammut.

Kitba u direzzjoni ta’ Eileen Montesin.

... u matul il-;img[a

..............................................................................................................................

Illum fuq Radio 101

...............................................

IT-TLIETA Miss Model & Best Male Model of the World (Malta) 2013 & Teen Model Malta (NET Television 21.35) Xandira editjata tat-13-il edizzjoni ta’ dan il-konkors organizzat minn Vogue (Malta) li saret ftit tal-jiem ilu. B[alma jindika t-titlu tal-konkors, ikun hemm tliet kategoriji. Ir-rebbie[a tal-Miss Model u tal-Best Male Model

jirrappre]entaw lil Malta f’konkorsi internazzjonali li din issena se jsiru fi/-?ina u fil-Bel;ju.

L-ERBG{A Rafiki (NET Television 22.00)

Evelyn Vella Brincat (fir-ritratt tidher ma’ ]ew;t iklieb, Wookie u Tito, dan tal-a[[ar il-kanella li jkun pre]enti fl-istudio waqt il-programm) qed twassal lit-telespettaturi programm dwar l-annimali u l[ajja tal-ba[ar. Ikollu diskussjonijiet minn nies professjonali jew volontieri ma’ xi wie[ed mis-santwarji tal-annimali li nsibu fil-g]ejjer Maltin. Ilpubbliku hu m[e;;e; ukoll jipparte/ipa.

Paula Mifsud Bonnici- Kunsill :enerali Partit Nazzjonalista

06.00 08.30 09.30

Fidi u {ajja - Noel Bartolo Mar/i u Bandalori - J. Chetcuti Kunsill :enerali Partit Nazzjonalista 12.30 Skor - Sergio Carbonaro 18.30 Slowdown - Mark Garrett 20.30 Allegro Andante - Joe Fenech 22.30 Diskors mill-Kunsill :enerali Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 12.00 u 18.00.

A;;ornamenti tal-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00.

Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 08.00, 12.00, 18.00.

A;;ornamenti tal-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00.

44 PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{

L-G[adira (Tas-Sellum)

BOATHOUSES kbar (60 pied) u o[rajn ]g[ar quddiem il-ba[ar. ?emplu lissid 21572062 jew 99497887.

Il-Mosta

APPARTAMENT 180 mk, lest minn kollox, minbarra lbibien ta’ ;ewwa u l-kmamar tal-banju, bi tliet kmamar tassodda, b’u]u ta’ parti mill-bejt u garaxx ta’ karozza wa[da inklu], bil-lift jin]el sal-livell tal-garaxxijiet. Prezz €188,000 . ?emplu 99431195.

G[awdex

TA’ ?en/ u Ta’ Sannat.

Offerta spe/jali fuq penthouses, maisonettes u appartamenti kbar [afna, bil-lift u garaxxijiet. Plots g[allbejg[ ukoll. ?emplu 79891819.

Pastizzerija

G{ALL-bejg[, bix-xog[ol u bil-permess, lejn in-na[a ta’ fuq ta’ Malta. ?emplu 79305534.

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Klassifikati

Santa Venera

TRIQ il-Parilja, Triq ixXarretta, maisonettes u appartamenti ;odda akbar minn tassoltu fuq pjanti varjati, fi n[awi presti;ju]i. ?emplu lissid 21572062 jew 994997887. www.savewayproperties.com G{ALL-BEJG{ JEW KIRI

Il-{amrun

GARAXX jew store, 115-il pied tul u 24 pied wisa’, bilbit[a, dawl, ilma u toilet. Bilpermess Class B. ?emplu 77200983.

G{ALL-KIRI

Il-{amrun

{a]-}ebbu; ’il barra minn Triq l-Imdina

GARAXX basement 40 pied x 50 pied, jista’ jintu]a g[al gym, store, uffi//ju e//. ?emplu 79211659.

Santa Venera

GARAXX, Triq Carini, 160 pied fond, 21 pied wisa’, 17-il filata g[oli. ?emplu 79212125 jew 21486750.

AVVI}I

Ftu[

TA’ drena;; bil-jet power wash (bil-bowser). Prezz minn €25. ?emplu 99282014.

G[al kull xog[ol

}EW: garaxxijiet semi basement 24 pied x 10 piedi g[all-kiri f’Mater Politana Court, Triq il-Lo;;a, il{amrun. ?emplu 79892806 jew 21487556.

TA’ madum tal-art u tal[ajt, qlug[ ta’ kmamar talbanju, plumbing, kisi tal-;ibs, ]ebg[a u gypsum boards, e//. ?emplu 77433390.

Il-Mosta - Triq Vallettta

G{AL kull xog[ol ta’ kisi u tibjid, kisi bil-;ibs, kisi birramel u siment, kisi u tibjid fuq il-pont u ]ebg[a, tik[il fuq il-fil, tik[il fuq l-antik, graffiato, silicato, gypsum boards, madum u katusi. ?emplu

SEMI-BASEMENT tajjeb g[al xi uffi//ju, store jew klinika. 40 pied u fih ukoll kamra b’shower u toilet. ?emplu 21420299 jew 79458945.

Mario Colours

99468622. Esperjenza ta’ 16-il sena u stima b’xejn.

Ni]barazzaw – trasport – kull xog[ol

ALL CLEARANCE TRANSPORT innaddfu djar, fabbriki e// minn kull tip ta’ skart anke materjal talkostruzzjoni. Innaddfu ;onna. Nag[mlu qlug[ ta’ madum tal-art u tal-kmamar tal-banju. Tindif u tiswijiet ta’ bjar, tik[il u tibjid, gypsum, xog[ol ta’ alterazzjonijiet fuq l-antik, bdil ta’ soqfa, e//. Servizzi bil-high-up.

Xog[ol b’esperjenza kbira. ?emplu 79081719 jew 21433352. www.allclearancemalta.com

Nixtri

KAROZZI g[all-iscrap, ram isfar u a[mar, stainless steel, cable wire, bibien u twieqi tal-aluminju, kull tip ta’ [adid g[all-iscrap b[al bibien, twieqi u magni.

Nixtri statwi, fajjenza u affarijiet antiki. ?emplu 21430185 jew 99469467.

Ra;el separat

TA’ 53 sena jixtieq jiltaqa’ ma’ mara ta’ bejn il-45 u l-50 sena g[al relazzjoni serja.

Ikteb P.O. 287, Media.Link, Triq Herbert Ganado, TalPietà.

Tiswijiet fil-pront u fil-post

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//.

B’sitt xhur garanzija fuq ilparts u labour. Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

Toilet seats

NAG{MEL xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bilkururi li jaqblu u kif tixtieqhom inti, g[all-kamra talbanju kompluti bil-fittings.

G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053

45

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Klassifikati

G{ALL-BEJG{

CDs ori;inali

KAXXA tal-plastik li tikkonsisti fi 12-il CD ori;inali mis-sittinijiet sattmeninijiet li jinkludu lil Helen Shapiro, Bay City Rollers, Rubettes Foundations, Ricky Valens, Mary Hopkins Bachelors, Temptations, Supremes, Herman’s Hermits u o[rajn. Kwazi mitejn diska fuq 12-il CD. €20 biss. Posta b’xejn. Ideali b[ala rigal g[all-Milied. ?emplu 796912325.

DVDs ori;inali

WW2 files & DVD collections: kaxxa ta’ 12-il DVD ori;inali, kollha ssi;illati. €70 (Lm 30) biss. Posta b’xejn.

Ideali b[ala rigal g[all-Milied. ?emplu 79691235.

Fniek tal-mejda

?EMPLU 21809761 wara l4pm jew 27807314 wara t-8pm.

:riewi

TAL-German Sheperd ta’ tmien ;img[at, il-;enituri ta’ barra. ?emplu 79491077.

G[amara antika

TINKLUDI twaletta bilmera, lavaman, komodina, gradenza bil-mera u wi// talir[am u gwardarobba kbira.

Jistg[u jinbieg[u separati. ?emplu 99800607.

Kotba

KWA}I l-kotba kollha ta’ Anton Grasso li jinkludu Enigma, It-Tifla li G[erqet, Is-Se[er ta’ Satana, {rafa Msa[[ra, Jid[aq il-Lejl, Dinja Perfetta, u o[rajn.

Posta b’xejn. ?emplu 79691235.

Libsa ta’ tie;

:DIDA fjamanta, qatt ma ntu]at, mixtrija ming[and Alamango. Prezz negozjabbli. ?emplu 99200354.

Pakkett pre]entabbli

LI jinkludi ktieb bilfa//ata iebsa u CD ori;inali.

Tista’ tag[]el bejn Elvis Presley, Kenny Rogers, The Crooners (Dean Martin, etc,) u Grand Prix Legends DVD. Jiswew €10. Ideali b[ala rigal g[all-Milied.

Posta b’xejn. ?emplu 79691235.

Pasturi

TAT-tafal, sett fih 20 pastur, stil antik ta’ ]mien ilMUSEUM. Prezz € 20 kull sett. Presepji kull daqs ma[dumin kollha g[erien, prezz jibda minn € 20. ?emplu 21495253.

Pushchair

NEONATO Reverso Sport 3 Wheeler f’kundizzjoni perfetta, kwa]i ;dida. ?emplu 79409398.

-

Tombla sheets

B’numri kbar u kuluri differenti. Kalendarji kbar tat2014, 29cm x 42cm. Free delivery g[al G[awdex ukoll.

Morru g[and PAWLU BONNICI (Bonnici Printing Press)

– 3 Triq Melita, il-Belt Valletta. Kif issibuna – minna[a tal-Barrakka ta’ Fuq g[al Triq Sant’Ursula. G[al xog[ol ta’ digital printing u offset, inviti tat-tie;, invoices, posters u brochures bil-kulur e// u xog[ol ta’ embossing. ?emplu 21244627 jew

79373700 jew ibag[tu email fuq pbonnici@bonniciprintingpress.com

Wallunit

SOLID oak, 270cm x 42cm. ?emplu 79436225.

46

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Apprezzament

Illum l-a[[ar tislima lil Mons. Anton Gauci Jibqa’ mfakkar g[all-predikazzjoni u l-kitbiet tieg[u

Francesco Pio Attard Nhar it-Tnejn 11 ta’ Novembru, filg[axija, miet fl-Isptar :enerali ta’ G[awdex Monsinjur Anton Gauci, sa/erdot g[aref li jibqa’ mfakkar l-i]jed g[all-predikazzjoni u l-kitbiet tieg[u, fost l-o[rajn bil-kolonni regolari tieg[u f’din il-gazzetta g[al dawn l-a[[ar snin.

Hu twieled il-Belt Victoria fil-15 ta’ Awwissu 1925, bin Vitor u Ewkaristika Grech, u kien mg[ammed fl-istess jum fil-knisja parrokkjali ta’ San :or;. Izziju ta’ ommu kien il-mibki Ar/idjaknu Mons. Luigi Vella, appostlu kbir talEwkaristija, u mill-familja tieg[u saru sa/erdoti ]ew; [utu o[ra, ]ew; neputijiet u pro-neputi. {a l-edukazzjoni fisSeminarju ta’ G[awdex u fl-Università ta’ Malta. :ie ordnat sa/erdot fil-Katidral ta’ G[awdex mill-Isqof :u]eppi Pace nhar is-16 ta’ April 1949. Hu kompla l-istudji fl-Università Gregorjana, Ruma, minn fejn kiseb Dottorat fit-Teolo;ija, u flUniversità tal-Lateran, fejn [a Dottorat fil-Li;i Kanonika. G[amel ukoll kors ta’ sentejn fid-Diplomazija fl-Akkademja Pontifi/ja Ekkle]jastika Lura G[awdex, g[allem l-Ingli], itTaljan u t-Teolo;ija Dommatika fisSeminarju u, g[al xi ]mien kien anki Vi/i-Rettur u E]aminatur fil-Li;i Kanonika. Sar kanonku ku;itur filKapitlu Katidrali fis-sena 1958 u kanonku effettiv fis-sena 1965.

Fl-1996 ing[ata d-dinjità ta’ Kantur; u fit-12 ta’ :unju 2005 dik ta’ Dekan talKapitlu Katidrali.

Fl-1972 in[atar Acting Assistant Head

u iktar tard Kap tal-Iskola Sekondarja Ninu Cremona fil-Belt Victoria. Kien ukoll Assistent Direttur tal-Edukazzjoni g[al G[awdex, waqt li g[amel xi ]mien Ambaxxatur ta’ Malta g[all-UNESCO. Sa mill-1960 kien President talKoperattiva G[awdxija tal-{alib u lBiedja, kif ukoll membru tal-Kunsill Presbiterali g[al G[awdex bejn is-snin 1970 u 1973. Fl-1970 in[atar membru tal-Accademia del Mediterraneo, kif ukoll Kavallier tal-Ordni Sovran ta’ :erusalemm.

Il-[sieb ewlieni u kostanti ta’ Mons.

Gauci f’[ajtu kien li jg[allem bil-kelma u bil-pinna, spe/jalment tal-veritajiet tadduttrina Nisranija; f’dan kien /ar u skjett, u min[abba f’hekk mhux l-ewwel darba li ;ie meqjus kontroversjali. {alla b’wirt g[add ta’ kotba fuq su;;etti differenti, fost l-o[rajn gwida ta’ G[awdex g[at-turisti li baqg[et imfittxija [afna sa ]mienna; g[ajnuna g[at-traduzzjoni mit-Taljan; kotba fuq l-istorja reli;ju]a u so/jali ta’ pajji]na; [ajjiet ta’ persuna;;i qaddisa kemm lokali u kemm universali; kif ukoll g[add ta’ kotba ta’ natura teolo;ika u dottrinali.

Minkejja l-età anzjana tieg[u, Monsinjur Gauci baqa’ attiv sal-a[[ar.

Il-{add li g[adda, 10 ta’ Novembru, qaddes u pprietka b[as-soltu l-Quddiesa tat-7.45 a.m. fil-Katidral ta’ G[awdex.

Miet l-g[ada fl-9.45 p.m.

Il-funeral tieg[u se jsir il-lum il-{add fil-Katidral ta’ G[awdex: il-korteo funebri jitlaq mill-knisja ta’ Savina u lQuddiesa tibda fl-4.30 p.m.

B’mewtu, anki dawk li f’[ajtu ma kinux tal-istess fehmiet tieg[u, ]gur jaqblu li G[awdex u l-Knisja tilfu g[aref kbir.

Mons. Anton Gauci waqt i/-/elebrazzjoni tal-Quddiesa. (Ritratt> JJP Zammit)

Niltaqg[u, Monsinjur!

Joe Cassar

joe.cassar@media.link.com.mt

Illum il-{add, fil-Katidral ta’ G[awdex, [utna l-G[awdxin se jag[tu la[[ar tislima lil Monsinjur Anton Gauci, Dekan tal-Kapitlu Katidrali ta’ G[awdex.

Minkejja l-età sabi[a ta’ 88 sena, la[bar tal-mewt [esrem ta’ Monsinjur Gauci, nhar it-Tlieta li g[adda, [asditni.

U nikktitni. Ma stajtx nemmen li kien [alliena. G[ax proprju jumejn qabel /empilli u kellimni b’tant [e;;a u entu]ja]mu fuq l-a[[ar artiklu li kien bag[atli g[al din il-gazzetta, li kien pubblikat ;urnata biss qabel miet. Qalli kemm xtaq li ji;i jarana, lili u lill-editur Roderick Agius. Qalli li ried jirringrazzjana personalment “tal-;id li qed tag[mlu.”

Illum, proprju mill-gazzetta li kien jikteb fiha, ng[idlu li jekk ma ltqajniex f’din id-dinja, xi darba forsi niltaqg[u f’dinja o[ra, fejn ma jsaltnux it-timbri, lingratitudni u l-in;ustizzji li jikkaratterizzaw id-dinja li [alla.

Fil-verità kien hu, u mhux a[na, li kien jag[mel il-;id. B’kitbietu fil-gazzetta

tag[na b[ala kontributur regolari g[al dawn l-a[[ar tliet snin, Monsinjur Gauci baqa’ jiddefendi bil-qawwa kollha lKnisja Kattolika u t-tag[lim tag[ha b’kitbiet reli;ju]i imma b’enfasi fuq l-aspett so/jali.

Baqa’ konsistenti sal-a[[ar nifs ta’ [ajtu. Ra;el li miet kif g[ex [ajtu kollha, jiddefendi b’sa[[a dak li jemmen fih, b’determinazzjoni u b’konvinzjoni.

Dejjem attent g[ad-dettall f’kull kelma li jikteb, f’kull [sieb li jwassal. Professur u g[alliem, imma fuq kollox sa/erdot, li lill-Knisja ta’ Kristu [abbha b’qalbu kollha u ddefendiha sal-mewt.

Imwieled f’Victoria, G[awdex, proprju f’Jum Santa Marija tal-1925, u ordnat sa/erdot fl-1949, Monsinjur Gauci [alla warajh g[add kbir ta’ kitbiet, mhux biss b’kontribuzzjonijiet f’diversi gazzetti imma anki bil-pubblikazzjoni ta’ numru ta’ kotba bil-Malti u bl-Ingli], fosthom it-tliet volumi bl-awtobijografija tieg[u {wejje; li Rajna.

F’isem l-editur u l-qarrejja kollha ta’ din il-gazzetta, inwassal il-kondoljanzi lill-familjari kollha ta’ Monsinjur Anton Gauci.

Atturi popolari Russi jiffilmjaw f’Malta

Mument waqt il-preparazzjoni ta’ ;bid ta’ xena g[all-film Russu ‘The Divers’

Fl-a[[ar snin l-industrija tal-films f’Malta kibret b’mod sostanzjali. Xeni ta’ pajji]na dehru f’films popolari f’diveri kontinenti. Iktar diretturi tal-films qed jag[]lu lil Malta b[ala wie[ed mill-pajji]i fejn fih isir iffilmjar g[al pro;etti tag[hom. Film Corporation Ltd., li tifforma parti minn U-Group, g[adha kif temmet produzzjoni ta’ film Russu bl-isem The Divers.

Il-produtturi huma Sergey Melkumov u Alexander Rodnyansky.

Mill-2007 sal-lum, Film Corporation Ltd. (www.filmcorporation.com.mt) kibret b’pass img[a;;el u [admet fuq diversi produzzjonijiet.

Din il-kumpanija tat kontribuzzjoni unika lill-industrija permezz ta’ apparat ta’ kwalità g[olja ferm. Dan l-apparat jinkludi sottomarin li minnu jsir filming fil-ba[ar sa 300 metru fond.

Dan is-sottomarin mag[ruf b[ala Cexplorer hu proprjetà ta’ U-Group. Ilfilm The Divers mistenni jibda jin-

twera fis-swali ta/-/inema f’nofs issena d-die[la.

The Divers kien ma[dum ta[t iddirezzjoni tal-direttur Russu Konstantin Buslov. Dan il-film mimli avventura n;ibed f’iktar minn g[oxrin lokalità differenti madwar Malta fosthom filBelt Valletta (Bibljoteka Nazzjonali u l-Palazz tal-Granmastru), il-Bajja ta’ San Tumas, Marsaxlokk u l-Birgu.

The Divers hu dwar ka//a g[al te]or im[allta ma’ relazzjonijiet intriganti bejn il-karattri prin/ipali li jinkludu wkoll element tal-istorja Maltija. Il-kittieb Russu Denis Rodimin, mag[ruf g[al kitbiet ferm popolari b[all-film Boomer, kiteb l-iscript.

Fost l-atturi nsibu lil Konstantin Khabenskiy u Svetlana Khodchenkova, meqjusa ta’ livell g[oli ferm fir-Russja kif ukoll l-istilla emer;enti Denis Shvedov.

Il-produzzjoni tinkludi wkoll xi talent lokali.

47

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Lokali

G[ada jibda }igu}ajg

Festival internazzjonali g[at-tfal u ]-]g[a]ag[

Mix-xellug, Roderick Abela (ReCoop), Fr Gino Gauci (Konsulent Artistiku tal-Fran;iskani Minuri) u Charlene Vella (Università ta’ Malta) jiddiskutu t-testijiet dianjosti/i sponsorjati mill-Banif

Jibda x-xog[ol fuq ]ew; pitturi Rinaxximentali, grazzi g[al Banif Bank G[al darb’o[ra Banif Bank qed jikkollabora mall-Programm ta’ Ri/erka g[all-Istudju tal-Arti u l-Arkitettura Medjevali u Rinaxximentali, fidDipartiment tal-Istorja tal-Arti flUniversità ta’ Malta, billi jalloka fondi g[al testijiet dianjosti/i u g[ar-restawr ta’ ]ew; pitturi Rinaxximentali importanti, mis-snin 1510-1515.

Il-pitturi li se jkunu studjati u restawrati huma tnejn minn [dax-il pittura jew aktar, minn polittiku dokumentat ta’ Antonio de Saliba, kummissjonata millKnisja Fran;iskana ta’ Santa Maria di Gesù tar-Rabat (Ta’ :ie]u).

Din il-kummissjoni turi e]empju interessanti ta’ patruna;; Fran;iskan li wasal g[and il-famu] segwa/i ta’ Antonello da Messina, li kellu reputazzjoni soda fil-lvant ta’ Sqallija

WIRJA TAL-G{ASAFAR TAL-G{ANA. Song Bird

Association Malta (SBAM) se jtellg[u s-seba’ wirja spe/jalizzata tal-g[asafar tal-g[ana li jinkludu Vrieden, Griedel, Ekri, Ta]-}ebbu;, Kru/jati u Kardinali fost l-o[rajn, kif ukoll mutazzjonijiet u bg[ula tag[hom. Il-ftu[ g[all-pubbliku se jkun is-Sibt 23 ta’ Novembru mid-9 a.m. sat-8 p.m. u l-{add 24 ta’ Novembru mit-8.30 a.m. sal-5 p.m. Din il-wirja qed tittella’ fit-Teatru taI-Isptar Monte Karmeli, {’Attard, bilkollaborazzjoni mal-Mount Carmel Hospital Sports and Culture Club u lOccupational Therapy Department li se jkun pre]enti bi stand informattiv.

fis-snin bikrin tas-Seklu Sittax. Din ilkummissjoni hi wkoll prova li filg]ejjer Maltin kienu je]istu xog[lijiet kbar ta’ arti Rinaxximentali qabel ilwasla tal-Kavallieri fl-1530.

Banif Bank u l-Programm tar-Ri/erka di;à kkollaboraw fuq pro;ett ie[or ta’ restawr – dik tal-pittura ‘Ver;ni fuq Tron tikkontempla lil Binha’ fil-knisja parrokkjali ta]-}ejtun. Wara testijiet dijanjosti/i l-pittura kienet restawrata minn ReCoop Laboratories. “Malta g[andha pitturi ta’ valur kbir g[allistorja tal-arti,” qal il-Professur Mario Buhagiar, li jmexxi l-Programm ta’ Ri/erka, bl-assistenza ta’ Charlene Vella. “A[na grati lejn Banif Bank li rrikonoxxa l-importanza ta’ dan le]er/izzju u g[all-appo;; ;eneru] li g[al darb’ o[ra qed jag[tina.”

G[ada t-Tnejn 18 ta’ Novembru jifta[ }igu}ajg, il-festival internazzjonali tal-arti ta’ Malta g[attfal u ]-]g[a]ag[ bi programm artistiku b’sa[[tu u varjat li hu a//essibbli ming[ajr [las g[all-etajiet kollha.

Din hi t-tielet sena li qed ji;i offrut dan il-festival u l-edizzjoni ta’ din issena tinkludi tletin attività differenti minn aktar minn 150 artist Malti u internazzjonali.

Filwaqt li }igu}ajg joffri talent minn diversi pajjizi, il-festival joffri wkoll l-aqwa talent Malti artistiku.

Din hi opportunità unika g[al dawn lartisti Maltin peress li dan il-festival ta’ kull sena jikkummissjona g[add ta’ xog[lijiet ;odda.

L-g[an a[[ari hu li jkun ]viluppat repertorju nazzjonali li jitgawda mhux biss minn udjenzi Maltin tul is-sena kollha, imma wkoll li jag[ti lopportunità lil artisti Maltin li jesponu x-xog[ol tag[hom barra minn xtutna.

Xog[lijiet li kienu kummissjonati minn }igu}ajg fil-passat daru kull rokna tad-dinja.

Wa[da mill-produzzjonijiet teatrali immirata g[a]-]g[a]ag[

Se jsiru attivitajiet immirati g[al tfal sa erba’ snin u diversi attivitajiet o[ra g[al tfal bejn il-5 snin u l-11-il sena.

Servizz ;did g[all-vi]itaturi mill-HSBC Merchant Services Dynamic Currency Conversion

(DCC) hu servizz konvenjenti pprovdut mill-HSBC Merchant Services Ltd, li hi sussidjarja kollha kemm hi ta’ Global Payments Inc. Permezz ta’ dan is-servizz ;did, dawk li se j[allsu bil-cards g[al servizzi jew xiri ta’ o;;etti issa g[andhom l-g[a]la li j[allsu fil-munita ta’ pajji]hom inkella fl-ewro permezz ta’ Point of Sale Terminals.

Klijenti li ju]aw il-Visa u l-

MasterCard credit cards u debit cards internazzjonali issa se jkunu offruti dan is-servizz ;did u iktar konvenjenti ta’ [las, li jwassal g[al amministrazzjoni aktar fa/li tal-kontijiet personali talklijenti.

DCC hi s-soluzzjoni ideali kemm g[all-cardholders, kif ukoll g[al dawk fin-negozju. M’hemm l-ebda tariffi mo[bija u d-DCC hu fa/li [afna biex jintu]a.

Meta Point of Sale Terminal ikun wie[ed li ja//etta s-sistema DCC, dan jibg[at messa;; lin-negozjant rispettiv li l-card li tkun qed tintu]a dak il-[in g[andha l-fa/ilità tal-kambju tad-DCC. In-negozjant imbag[ad jista’ joffri lillklijenti l-g[a]la li jew i[allsu fil-munita tal-pajji] tag[hom, inkella fl-ewro.

Permezz ta’ dan is-servizz ;did, dawk li j[allsu bil-cards issa g[andhom lg[a]la li j[allsu fil-munita ta’ pajji]hom inkella fl-ewro

In-negozjanti huma obbligati li jinfurmaw lill-klijenti tag[hom dwar lg[a]liet ta’ muniti li bihom jista’ jsir il-[las, filwaqt li l-prekawzjonijiet kollha tas-soltu g[al tran]azzjonijiet bil-cards jibqg[u japplikaw kull meta lcardholders jippreferu li j[allsu permezz tad-DCC.

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013 48

Sport

WARA L-ABBANDUN TA’ LOG{BA MIL-LEGA PRO

-

-

Il futbol Taljan jinsab fil periklu Hemm riskju li l-klabbs ji;u rikattati mill-partitarji tag[hom stess Matul din il-;img[a il-kow/ nazzjonali Taljan Cesare Prandelli tkellem dwar il-possibilta` ta’ sanzjonijiet mill-FIFA u l-UEFA kontra l-Italja u l-isport favorit tag[ha wara dak li se[[ il-{add li g[adda wara nofsinhar f’Salerno.

Il-log[ba bejn Salernitana u Nocerina mil-Lega Pro inbidlet kwa]i mill-ewwel minn partita g[al farsa.

Nocerina g[amlu tliet sostituzzjonijiet wara biss ]ew; minuti mil-log[ba u mbag[ad [ames plejers allegaw li kienu mwe;;g[in u [ar;u mil-log[ba. Wara 20 minuta, kien fadal biss sitt plejers filground mit-tim ta’ Nocerina u g[alhekk ir-referee skont ir-regolamenti kellu jabbanduna l-partita.

Dan ix-xenarju ta’ din il-pantomima kien miktub sig[at biss qabel il-log[ba meta madwar 200 partitarju ultras ta’ Nocerina, marru j]uru lill-plejers fillukanda f’Mercato San Severino, li tinsab anqas minn 20km bog[od minn Salerono u Nocerina.

Huma talbu lill-plejers biex ma jilag[bux bi protesta kontra sospensjoni li l-partitarji ta’ Nocerino ma setg[ux jattendu g[al-log[ba fuq ordni tal-prefett ta’ Salerno min[abba t[assib dwar issigurta` pubblika.

“It-tim kellu pressjoni biex jibbojkottja din il-log[ba u l-plejers kienu mhedda b’[ajjithom, ritaljazzjoni u tpattija,” qalet La Gazzetta dello Sport. Fi stqarrija pubblika, l-ultras /a[du dawn lallegazzjonijiet u qalu, “Qatt ma heddidna lil xi plejer. Wara laqg[a pa/ifika li kellna mag[hom tlabnihom biss juruna r-rispons tag[hom g[al din l-in;ustizzja

li sofrejna.”

Madankollu, l-attakkant ta’ Salernitana Matteo Guazzo tkellem dwar “plejers jibku qabel il-partita” f’intervista li ta fuq Rtl 102.5, stazzjon tarradju Taljan.

Hu ]ied jg[id, “Rajt plejers fit-tunnel jibku qabel [ar;u fil-pitch. Lanqas dak li g[amlu ma riedu jag[mlu. Wara llog[ba qalulna li kienu mhedda millpartitarji tag[hom stess li ma riedux li llog[ba tintlag[ab.”

Il-pulizija talbu lil Nocerina biex jilag[bu xorta wa[da imma l-kow/ Gaetano Fontana qal li l-plejers rawha b’mod differenti. “Qaluli, kif jistg[u lpulizija jipprote;una t-22 li a[na g[al sena s[i[a jekk nilag[bu?”

L-attakkant Sloven Krios Jogan ma qabilx ma s[abu u g[all-ewwel idde/idea li mhux biss jitlaq mid-dressing room imma anke mill-istadium.

Madankollu s[abu kkonvin/ewh jibdel fehemtu fejn insistew li kellu jibda llog[ba mag[hom inkella kien qed jissogra li ji;i mwarrab mill-plejers kollha.

Il-pulizija ta’ Nocerina arrestaw 22 partitarju ultras tat-tim, u[ud minnhom b’rekord kriminali waqt li mponiet ukoll dak imsejja[ b[ala ‘Daspo’ li hi projbizzjoni milli jattendu fi kwalunkwe attivita` sportiva. Wie[ed minnhom kien Pino Alfano, kunsillier fil-belt ta’ Nocera.

Salernitana ing[ataw walkover waqt li Nocerina qed jissograw li jitke//ew mill-kampjonat. Il-plejers jistg[u ji;u skwalifikati g[al tliet snin jew aktar.

Il-{add filg[axija wara l-log[ba farsa, kemm il-kow/ Fontana kif ukoll id-

Plejer ta’ Nocerina taparsi we;;a’ [iere; mill-ground

Il-kow/ ta’ Nocerina jag[mel tliet sostituzzjonijiet wara biss ]ew; minuti kontra Salernitana

direttur sportiv ta’ Nocerina offrew irri]enja tag[hom li ma kinitx a//ettata.

Nocerina qalu li se jie[du passi legali kontra kull persuna li tista’ titqies responsabbli g[all-azzjonijiet tag[ha li g[amlu [sara l-imma;ini tal-klabb.

Imma kuljum, is-sitwazzjoni fl-Italja qed issir aktar kumplessa.

Il-Ministeru tal-Intern iddikjara tt[assib tieg[u dwar dak li sejja[ “relazzjoni malizzju]a bejn u[ud mill-klabbs u gruppi ta’ kriminali,” kif ukoll jinsab inkwetat g[al affarijiet illegali fil-futbol “li qed jie[du post il-vjolenza u lin/identi”.

Il-President Giancarlo Abate tkellem dwar “ir-rwol kru/jal tal-gangs li kapa/i jag[mlu pressjoni fuq il-klabb u l-plejers.”

“F’era ta korruzzjoni u tix[im dan hu

ka] kritiku: Kif inhu possibli li ]]omm il-kredibbilta` tal-log[ba jekk 200 ultras jistg[u jidde/iedu jekk log[ba tintlag[abx jew le?

Il-moviment ultras fl-Italja b[alissa g[addej minn wie[ed mill-aktar perjodi kaoti/i fl-e]istenza tieg[u.

L-Im[allef tas-Serie A Giampaolo Tosel, g[adu kemm idde/ieda li sezzjoni mill-istadium ta’ Juventus tkun mag[luqa g[all-partiti kontra Udinese u Sassuolo g[al kant abu]iv immirat lejn Napoli u l-partitarji tag[hom.

Kastig simili di;a` ng[ata lil Roma, Napoli, Milan u Inter u r-regolamenti flItalja jg[idu li klabb jista’ jitlef il-punti min[abba m;ieba [a]ina tal-partitarji tag[hom.

Ir-riskju issa hu li l-klabbs ji;u rikattati mill-partitarji tag[hom stess.

Partitarji jistennew barra l-ground lill-plejers ta’ Nocerina

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013 49

Sport

Tyson

– Kont ni;;ieled ta[t l-effett

-

tal kokaina u nag[ti urina falza L-eks-Champion tad-Dinja tal-Heavyweight Mike Tyson ]vela affarijiet xokkanti dwar il-karriera tieg[u. Fil-ktieb il;did li j;ib l-isem ‘Il-verita mhux disputata’.

Tyson jallega li kien ji;;ieled meta kien ta[t l-effett qawwi tad-drogi u kien ju]a’ organu ;enitali falz tal-urina biex iqarraq b’dawk li jkunu se jag[mlulu l-e]ami tad-doping.

“Kont ta[t effett qawwi talkokaina,” qal Tyson fl-awtobijografija tieg[u. L-eks-re talheavyweight jg[id li g[amel perjodu twil fil-karriera fejn ma setax jg[addi ming[ajr ilkokaina u l-marijuana.

Tyson li g[andu 47 sena ammetta li [a d-drogi qabel ittelfa sorprendenti kontra lIngli] Danny Williams f’Louisville f’Lulju tal-2004.

Huwa jsostni li l-ewwel darba li pprova l-kokaina kellu 11-il sena u kiteb hekk: “Listorja tal-gwerra hi l-istorja tad-drogi. Kull ;eneral kbir u kull gwerrier sa mill-bidu ta]]minijiet, kien iddrogat b’xi [a;a jew o[ra.”

Il-bniedem minn New York li rtira fl-2005 ammetta wkoll li g[amel u]u minn parti ;enitiali fittizja biex jevita li jinqabad po]ittiv waqt e]ami taddoping.

Tyson qal li din l-ideja ;ietu qabel i;;ieled kontra Lou Savarese f’:unju tas-sena 2000 f’Hampden Park u qabel kull ;lieda, wie[ed mill-membri tat-tim tieg[u kien jipprovdilu dan l-apparat.

Tyson jammetti li kien [a lkokaina u l-marijuana qabel il;lieda u mela l-apparat ;enitali fittizju bl-urina ta’ [addie[or biex iqarraq birri]ultat tad-doping.

F’dik l-istess sena Tyson instab po]ittiv g[all-marijuana

u kien immultat $200,000.

Huwa jsostni li kien inqabad g[aliex it-test sarlu qabel la[aq kellu l-apparat falz – “ilmembru tat-tim li kellu j;ib dan l-apparat ma setax jil[aq jg[addihuli fil-[in.”

Tyson isostni wkoll li kien [a l-Kokakina qabel il-konferenza tal-a[barijiet ma’ Lennox Lewis fi New York f’Jannar tal-2002 meta ]-]ew; boxers ;ew fl-idejn quddiem il-cameras u Tyson gidem saqajn l-Ingli].

“Tlift il-kontroll. {arist lejh u ridt insawwat lil dak il-.....,” jg[id Tyson fl-awtobijografija.

Meta ltaqa ma’ Frank Bruno g[all-ewwel darba fi Frar tal1989 f’Las Vegas jg[id li tant kien f’kundizzjoni [a]ina li Bruno “messu tani xebg[a u [eles minni.” Imma Tyson reba[ f’[ames rounds.

It-tnejn re;g[u ltaqg[u fl1996 meta Bruno kien Champion tad-dinja u Tyson – li reba[ fit-tielet round – qal li “l-Ingli] kellu ri[a ta’ bi]g[a.”

Tyson, l-i]g[ar boxer li qatt reba[ it-titli tal-heavyweight tal-WBC, WBA l-IBF, irtira mill-boxing u ilu snin fi programm ta’ riabilitazzjoni.

Dan l-a[[ar kellu parti filfilm li kiseb popolarita` kbira – ‘The Hangover’ kif ukoll fil-‘One-man broadway show’ u anke kanta u ]ifen fuq ilpalk waqt it-‘Tony Awards’.

Dan is-sajf li g[adda waqt li kien qed jitkellem mal-media b’tattoo kbira fuq wi//u, qal li kien ferm vi/in il-mewt min[abba l-problema kbira li g[andu bl-alkohol.

“Jien ra;el [a]in. G[amilt [afna affarijiet []iena u rrid li jin[afruli. Irrid nibdel [ajti.

Irrid ng[ix [ajti f’sensija. Ma rridx immut. Imma ninsab vi/in il-mewt g[aliex jien alko[oliku qawwi,” qal Tyson.

Mike Tyson meta ]ar lil-le;;endarju Mohammed Ali

Mike Tyson stqarr li kien jinsab ferm vi/in il-mewt

50

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Sport

Tony McCoy jaqbe] l-4,000 reb[a Il-Fran/i] Timoko li falla milli jirba[ il-Gran Premio Delle Nazioni f’Turin l-Italja.

Kenneth Vella Ftit tal-jiem ilu, il-jockey popolari Irlandi] Tony McCoy reba[ l-4,000 ti;rija fil-karriera tieg[u. Rekord impressjonanti g[al dan il-jockey ta’ 39 sena. Ir-reb[a tant importanti g[alih waslet bi]-]iemel Mountain Tunes waqt ti;rija li saret fil-korsa ta’ Towcester.

Fi tmiem it-ti;rija, McCoy ma setax ma jurix il-fer[ mist[oqq tieg[u. Sal-lum, fil-karriera, rebah ittitlu tal-aqwa jockey ta’ ti;rijiet blostakli 18-il darba u kollha konsekuttivi.

Dan ifisser ukoll li fl-a[[ar snin, Tony McCoy reba[ aktar minn 35 miljun lira sterlina fi premjijiet u rikeb il-fuq minn 15,000 ]iemel filkarriera. McCoy kellu l-ewwel su//ess b[ala jockey fl-1992 meta kien ghad kellu 17-il sena. Fost itti;rijiet importanti li Tony McCoy reba[ matul is-snin insibu /-

Cheltenham Gold Cup, I/-Champion Hurdle, il-Queen Mother Champion Chase, il-Kong George VI Chase u ledizzjoni 2010 tal-Grand National permezz ta’ Don’t Push It. Fl-2010, hu kien anki vvutat il-personalita` sportiva tas-sena mill-istazzjon televi]iv BBC.

Marielles ta[sad lil Timoko Il-{add li ghadda fil-korsa ta’ Turin fl-Italja saret l-edizzjoni 2013 tat-ti;rija nternazzjonali Gran

Premio delle Nazioni fuq distanza ta’ 2100m u bil-bidu bil-karozza tattluq.

Din is-sena din it-ti;rija rat su//ess Taljan permezz ta’ Marielles li kienet misjuqa minn Roberto Andreghetti u f’medja ta’ 1.13.7” filkilometru. Fl-a[[ar metri tat-ti;rija, dan i]-]iemel ;ab fix-xejn l-isfida tal-favorit nett, il-Fran/i] Timoko (Joseph Verbeeck). G[al Andreghetti kien it-tieni su//ess personali f’din it-ti;rija wara li fl-2009 kien reba[ha

Il-jockey Irlandiz Tony Mc Coy li dan l-a[[ar qabe] l-4000 reb[a fl-Ingilterra.

wkoll permezz ta’ Opal Viking.

Marielles g[andha seba’ snin u hi m[arr;a fi Franza minn Fabrice Soulouy. Debba Taljana o[ra, Linda Di Casei (Alessandro Gocciadoro) temmet it-tielet minn Napoleon Bar

(Enrico Bellei).

L-a[[ar darba li din it-ti;rija

presti;ju]a kienet intreb[et minn ]iemel Taljan kien fl-1999. Dan meta f’dik is-sena kien ittrijonfa lle;;endarju Varenne.

Aktar heats g[al ]wiemel Fran/i]i LOKALI

Il-45 laqg[a tas-sena li se ssir illum wara nofsinhar fil-korsa tal-Marsa se tkun tikkonsisti minn disa’ ti;rijiet kollha g[al ]wiemel tat-trott fuq distanza twila ta’ 2640m. Dawn it-ti;rijiet se jkunu kollha heats minn kampjonati diversi g[al ]wiemel Fran/i]i.

Minn dawn, l-aktar erbg[a mistennija se jkunu heats mill-kampjonat Prix d’Enghien g[al ]wiemel tal-klassi Gold. Minn dawn il-heats 16-il ]iemel iridu jikkwalifikaw g[as-semi finali.

Fost i]-]wiemel kwotati nsibu lil Pitchpin Des Bois (Keith Grima) flewwel heat u Niky du Donjon (Joe Vella) li ;ej minn ]ew; reb[iet infila fit-tieni heat. Fit-tielet wa[da nistennew

taqtieg[a bejn Player du Mirel (Brian Hili) u Quartz Clayettois (Carl Caruana), it-tnejn friski minn su//ess fla[[ar [ar;a tag[hom. Oeillet de Phens jipprova jirre;istra t-tieni reb[a konsekuttiva u f’Malta fl-a[[ar heat ta’ din il-klassi Il-kumplament tat-ti;rijiet se jkunu heats mill-Prix de Cabourg g[al ]wiemel tal-klassi Silver u mill-Prix de Cagnes Sur Mer g[al dawk tal-klassi Bronze. L-ewwel, ti;rija tal-programm, heat tal-klassi Bronze, tibda fis-1.15pm.

Tbassir

I Ti;rija. Heat Prix De Cagnes Sur Mer. Klassi Bronze. Dist – 2640m. Win

– Qualou Chouan. Place – Kaki de Peyrahout, Nox Blue.

II Ti;rija. Heat Prix d’Enghien.

Klassi Gold. Dist – 2640m. Win – Pitchpin Des Bois. Place – Nacarat Campbell, Niky de Memartin.

III Ti;rija. Heat Prix De Cagnes Sur Mer. Klassi Bronze. Dist – 2640m. Win – Kiton de Bouere. Place – Poete de la Sarthe, Navaroso de Khepri.

IV Ti;rija. Heat Prix d’Enghien.

Klassi Gold. Dist – 2640m. Win – Niky du Donjon. Pan de Couperies, Premier Avril.

V Ti;rija. Heat Prix de Cabourg.

Klassi Silver. Dist – 2640m. Win – Ostheo d’Havetot. Place – Pared An

Hoel, Pile Ou Face.

VI Ti;rija. Heat Prix De Cagnes Sur Mer. Klassi Bronze. Dist – 2640m. Win – Quintin Malin. Place – Paradise Begonia, Quick Et Rare.

VII Ti;rija. Heat Prix d’Enghien.

Klassi Gold. Dist – 2640m. Win – Quartz Clayettois. Place – Player Du Mirel, Onyx Lucernais.

VIII Ti;rija. Heat Prix de Cabourg.

Klassi Silver. Dist – 2640m. Win – Ocean Brillouard. Place – Petrus du Vivier, Lys De l’Oasis.

IX Ti;rija. Heat Prix d’Enghien.

Klassi Gold. Dist – 2640m. Win – Oeillet de Phens. Place – Nophenio de Lune, Regent de Tillard.

51

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Sport

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL

Absolut Spender u Shakira Trot jirb[u fil-Premier Il-programm jitwaqqaf [esrem qabel l-a[[ar ti;rija L-44 programm tas-sena li sar il:img[a filg[axija fil-korsa tal-Marsa kellu jkun wie[ed mill-aktar interessanti, i]da sfortunatament kellu jitwaqqaf [esrem qabel il-bidu tal-a[[ar ti;rija min[abba l-kundizzjoni tal-korsa, li []ienet ferm min[abba x-xita qliel li ni]let ftit minuti qabel.

Issa t-ti;rija posposta se ssir illum u tkun l-a[[ar wa[da tal-;urnata. Intant ilprogramm mhux biss inkluda ]ew; ti;rijiet normali tal-klassi Premier fuq distanza qasira ta’ 2140m, ti;rijiet li ntreb[u minn Absolut Spender u Shakira Trot i]da matulu ng[ata wkoll il-bidu g[al ]ew; kampjonati g[al ]wiemel Fran/i]i. Dawn qed isiru fuq distanza twila ta’ 2640m u kienu l-Prix de Cabourg g[al ]wiemel tal-klassi Silver u l-Prix de Cagnes Sur Mer g[al dawk il-Fran/i]i mill-klassi Bronze.

Fl-ewwel ti;rija tal-klassi Premier, iddebuttanta Taljana Madam di Poggio (Julian Farrugia) kellha l-kmand g[al parti twila tad-distanza, i]da fid-dritta finali ma setg[et tag[mel xejn quddiem il-qawwa ta’ Absolut Spender (Brian Hili). Dan tal-a[[ar mar quddiem u ma naqasx milli jie[u r-raba’ reb[a tas-sena b’Orion du Vaumicel (Frencu Cassar) u Ygor Of Pass (Tony Demanuele) jtemmu fit-tielet u r-raba’ post rispettivament.

Start Brodde kien i]-]iemel li qasam il-linja finali l-ewwel fit-tieni ti;rija Premier li saret f’xita kontinwa. I]da aktar tard il-;urija skwalifikat lil dan i]]iemel biex ir-reb[a ng[atat lil Shakira

Absolut Spender misjuq minn brian Hili jidher jirba[ l-ewwel Heat tal-Premier quddiem Madam di Poggio ta’ Julian Farrugia (ritratt> Mike Orland)

Trot (Rodney Gatt) li kienet temmet fittieni po]izzjoni. B’hekk din id-debba }vedi]a irre;istrat t-tielet reb[a sta;jonali minn Vanmaker Limburgia (Charles Camilleri) u Oltedo de Rieux (Noel Baldacchino). Sultan November (Shawn Portelli) da[al ir-raba’.

B’kollox saru [ames heats mill-kampjonati tal-Fran/i]i li g[al darba o[ra qed ikunu organizzati bl-g[ajnuna talasso/jazzjoni Fran/i]a Societe’ du Cheval Francais. Fl-ewwel wa[da talklassi Silver, Partisan de Bouere (Brian Hili) kien g[al [afna metri quddiem u g[alkemm dan qasam il-linja finali lewwel, spi//a skwalifikat.

B’hekk ir-reb[a ng[atat lit-tieni pjazzat Petit Pierricais (Raymond Schembri) quddiem Quio de Nappes (Julian

Ritratt tal-photo-finish ta’ tmiem it-tmien ti;rija li kienet Heat mill-Klassi Premier u fiha temm l-ewwel Start Brodde bin-nru 13 li i]da ;ie skwalifikat u r-reb[a ng[atat lil Shakira Trot (R. Gatt) quddiem Vanmaker Limburgia (C. Camilleri), Oltedo De Rieux (N. Baldacchino) u Sultan November (S. Portelli)

Farrugia), Milano du Gite (Clint Vassallo) u Queops de Retz (Emmanuel Fenech) li kollha g[addew g[as-semi finali. G[al Petit Pierricais din kienet lewwel reb[a fi xtutna.

Attakk mibdi meta ]-]wiemel daru g[ad-dritta finali waqt it-tieni heat

Silver, wassal lil Quaroldo (Brian Zammit) jirre;istra l-[ames reb[a tassena fa/ilment b’distakk ta’ tul u nofs minn Pirate d’Urzy (Eugenio Bondin).

Pittacos (Christian Xerri) u Orio de Marancourt (Frencu Cassar) ikkwalifikaw ukoll ghall-fa]i li jmiss.

Ir-ri]ultati kollha

I Ti;rija. Klassi Copper. Dist – 2140m. 1. Claude Carnevale (C. Camilleri) {in – 2.46.6” (1.17.9”) 2.

Marathon d’Isques (J. Farrugia) 3.Minou de Perdriat (C. Farrugia) 4.

Hotcehmin (W. Spiteri) II Ti;rija. Heat Prix de Cagnes Sur Mer. Klassi Bronze. Dist – 2640m. 1.

Sir Malouin (K. Saliba) {in – 3.26.9” (1.18.4”) 2. Norfolk de Gouerie (C. Calleja) 3. Qumran de la Motte (F. Cassar) 4. Lys des Etroits (B. Hili) III Ti;rija. Heat Prix de Cagnes Sur Mer. Klassi Bronze. Dist – 2640m. 1.

Polytain (N. Baldacchino) {in – 3.23.6” (1.17.1”) 2. Quivan de Visais (B. Zammit) 3. Oscar des Racques (C. Camilleri) 4. Quitus Beauregard (P. Calleja) IV Ti;rija. Heat Prix de Cabourg.

Klassi Silver. Dist – 2640m. 1. Petit Pierricais (R. Schembri) {in – 3.23” (1.16.9”) 2. Quio de Nappes (J. Farrugia) 3. Milano du Gite (C. Vassallo) 4. Queops De Retz (E.

Fenech) V Ti;rija. Heat Prix de Cagnes Sur Mer. Klassi Bronze. Dist – 2640m. 1.

Petit Veinard (N. Baldacchino) {in – 3.28.5” (1.19”) 2. Lorenz De Noyelles (R. Gatt) 3. Mezio Josselyn (V. Fenech) 4. Quimper de l’Iton (T. Demanuele) VI Ti;rija. Klassi Premier. Dist – 2140m. 1. Absolut Spender (B. Hili) {in – 2.43.6” (1.16.4”) 2. Madam Di Poggio (J. Farrugia) 3. Orion Du Vaumicel (F. Cassar) 4. Ygor Of Pass (T. Demanuele) VII Ti;rija. Heat Prix de Cabourg.

Klassi Silver. Dist – 2640m. 1.

Quaroldo (B. Zammit) {in – 3.23.8” (1.17.2”) 2. Pirate d’Urzy (E. Bondin) 3. Pittacos (C. Xerri) 4. Orio De Marancourt (F. Cassar) VIII Ti;rija. Klassi Premier. Dist – 2140m. 1. Shakira Trot (R. Gatt) {in – 2.43.1” (1.16.2”) 2. Vanmaker Limburgia (C. Camilleri) 3. Oltedo De Rieux (N. Baldacchino) 4. Sultan November (S. Portelli)

52

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Sami Khedira j/arrat il-ligamenti

Il-:ermani] Sami Khedira mistenni jag[mel perjodu twil barra mil-log[ba wara li /arrat il-ligamenti ta’ rkobbtu fid-draw 1-1 mal-Italja f’partita ta’ [biberija.

Il-midfielder ta’ Real Marid we;;a’ wara [abta ma’ Andrea Pirlo u kien sfurzat jinbidel wara 67 minuta.

Dan ifisser li l-involviment ta’ Khedira fit-Tazza tad-Dinja li jmiss filBra]il issa jinsab fid-dubju g[alkemm it-tabib tat-tim :ermani] HansWilhelm Muller-Wohlfahrt jinsab fidu/ju] li l-plejer ta’ 26 sena jil[aq jirkupra fil-[in.

Khedira lag[ab 15-il log[ba ma’ Real Madrid dan l-ista;un u skorja gowl.

Pirlo mhux mg[a;;el

Intant Andrea Pirlo ]vela li qed i]omm kull g[a]la miftu[a fejn jid[ol il-futur tieg[u. Il-kuntratt tal-plejer Taljan ta’ 34 sena ma’ Juventus jintemm fl-ista;un 2013-14 imma mhux mg[a;;el biex jiffirma kuntratt ;did.

“Ma Nafx jekk hux se jkun ma’ Juventus jew ma’ xi klabb ie[or. Imma ninsab ottimist li se nibqa’ nilg[ab,” qal Pirlo wara d-draw mal-:ermanja.

Pirlo tkellem ukoll dwar min ja[seb li g[andu jirba[ il-ballun tad-deheb li g[alih hu wkoll hu nominat.

“Na[seb li Franck Ribery li din issena reba[ kollox, jist[oqqlu l-unur,” qal Pirlo.

Szczesny ma’ Arsenal

Wojciech Szczesny ffirma kuntratt ;did u twil ma’ Arsenal. Il-gowlkiper Pollakk ta’ 23 sena issa stabilixxa

ru[u b[ala n-numru 1 tal-Gunners fejn beda f’kull wa[da mill-11-il partita fil-Premiership dan l-ista;un u issa se jibqa’ fl-Emirates Stadium g[al perjodu twil. Madankollu ma kienx ]velat e]att kemm hu twil ilkuntratt il-;did.

Il-manager ta’ Arsenal Arsene Wenger qal li jinsabu ferm kuntenti li Szczesny iffirma dan il-kuntratt.

Tottenham ming[ajr Eriksen Christian Eriksen jista’ jag[mel aktar

minn xahar barra wara li [are; izappap fir-reb[a 2-1 tad-Danimarka fuq inNorve;ja f’partita ta’ [biberija.

L-attakkant ta’ Tottenham [are; bi problema fl-g[aksa fil-41 minuta tallog[ba.

Eriksen lag[ab 12-il log[ba ma’ Tottenham sa minn meta ng[aqad mag[hom ming[and Ajax fis-sajf.

Din l-injury tista’ t[allih barra millpartit importanti kontra Man City (24 Novembru) u Man Utd (1 Di/embru).

Capello jibqa’ mar-Russja Il-kow/ Taljan Fabio Capello mis-

tenni li jiffirma kuntratt ;did li se jarah ikompli jmexxi lit-tim nazjonali tarRussja sal-2018.

Capello ilu jmexix lir-Russja sa minn Lulju tas-sena l-o[ra u issa jista’ jibqa’ fit-tmun sat-Tazza tad-Dinja tal2018 li se tkun organizzata fir-Russja stess.

Il-ministru tal-Isport Russu Vitaly Mutko qal li l-ftehim jinsab lest u issa jonqos biss li iben il-kow/ ta’ 67 sena, Pier Filippo Capello, jiffirmah f’Moska din il-;img[a.

Sami Khedira fl-azzjoni mal-:ermanja kontra t-Taljan Marchisio qabel we;;a’

Problemi g[al Bresciano L-Awstraljan Mark Brresciano jinsab fil-periklu li jitlef it-Tazza tad-Dijnja fil-Bra]il min[abba sospensjoni ta’ erba’ xhur li ng[ata g[al trasferiment irregolari mal-Al Gharafa.

Bresciano kien immultat $1.8 miljun u qed jiffa//ja erba’ xhur barra mil-

Lag[ab il-mara u l-karozza li jirb[u Man Utd ... u reba[ id-dar ta’ sie[bu B[al-lum ;img[a kien jum millaktar ikrah fil-[ajja tal-partitarju ta’ Arsenal Henry Dhabasani li mhux biss assista g[at-telfa tat-tim tieg[u 1-0 kontra Manchester United imma sa[ansitra tilef anke d-dar tieg[u wara l-log[ba.

Kif kien rappurtat minn ;urnal flUganda din il-;img[a, l-Iganga Observer, Henry Dhabasani u l-[abib tieg[u Rashid Yiga g[amlu m[atra qabel din il-partita tal-Premiership fejn tal-ewwel po;;a d-dar tieg[u b’]ew; kmamar li kienu se jirb[u l-Gunners

Sport

waqt li l-ie[or lag[ab il-mara u lkarozza biex ]amm lil Manchester United.

It-tnejn min-nies g[amlu din lim[atra bil-kitba fejn hu mifhum li kien hemm pre]enti b[ala xhieda bosta persuni o[ra hekk kif it-tnejn dehru kunfidenti g[all-a[[ar li t-tim tag[hom kien se jirba[ dan il-konfront tant mistenni.

Manchester United [adu r-reb[a f’Old Trafford b’gowls tal-eks-plejer tal-istess Arsenal, Robin Van Persie minn corner ta’ Rooney.

Ir-reb[a ta’ United a//ertat li t-tim ta’ David Moyes inaqqas id-distakk minn mal-liders Arsenal g[al [ames punti waqt li l-Gunners fallew i/-/ans li jift[u 11-il punt vanta;; fuq i/Champions renjanti.

Rigward Henry Dhabasani, tilef i//ans li jirba[ mara o[ra flimkien ma’ Toyota Premio, u minflok issa jinsab bla dar b’[amest’itfal u t-tliet nisa li g[andu.

Il-;urnal Iganga Observer qal ukoll li Dhabasani tah [ass [a]in meta Arsenal spi//aw telliefa 1-0.

log[ba jekk l-appell tieg[u ma jintlaqax.

Il-klabb tal-Qatar Al Gharafa, li lista;un li g[adda kellu lil Harry Kewell, g[andu sena projbizzjoni milli jag[mel kwalunkwe trasferiment.

Bresciano kien fuq il-kotba ta’ Al Nasr u kien fasdallu sentjen o[ra kuntratt mal-klabb fl-Emirati.

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL

Uhlan du Val jirbah il-Bretagne

Misjuq mit-trainer tieg[u stess, Cedric Megissier, il-Fran/i] Uhlan du Val reba[ l-ewwel ti;rija bi preparazzjoni g[all-famu]a Prix d’Amerique tas-sena d-die[la. Din kienet il-Prix De Bretagne u saret ilbierah wara nofsinhar fil-korsa ta’ Vincennes f’Pari;i fi Franza fuq distanza twila ta’ 2700m u bil-bidu bil-waqqaf.

Uhlan du Val temm rebbie[ f’medja tajba ta’ 1.12.9” fil-kilometru u quddiem tliet Fran/i]i o[ra, Up And Quick (Franck Nivard), Tiego d’Etang (Christian Bigeon) u Treskool du Caux (Tony Le Beller).

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

53

Sport

FORMULA 1

-

-

Vettel u r Red Bull jer;g[u fil pole I/-Champion tad-dinja renjanti Sebastien Vettel tar-Red Bull re;a’ kiseb il-pole position quddiem sie[bu Mark Webber bl-a[[ar sforz tieg[u fil-kwalifiki uffi/jali waqt ilGrand Prix tal-Istati Uniti.

Romain Grosjean tal-Lotus se jkun qed jibda mit-tielet post quddiem Nico Hulkenberg tas-Sauber u Lewis Hamilton tal-Mercedes.

Fernando Alonso tal-Ferrari issi;illa l-a[jar post fuq il-grid f’erba’ ti;rijiet meta se jibda mis-sitt post quddiem Sergio Perez tal-McLaren.

Is-sewwieq l-ie[or talMcLaren Jenson Button kiseb it-12-il post imma se jibda mill-15-il post wara penalita` talli njora l-bandiera [amra waqt il-provi tal-;img[a.

Heikki Kovalainen ta wirja mpressjonanti u se jibda mit-

tmien post fuq Lotus fl-ewwel minn ]ew; ti;rijiet tieg[u minflok Kimi Raikkonen li temm l-ista;un kmieni u min[abba operazzjoni li g[amel f’darhu l-:img[a. It-tobba qalu li loperazzjoni kienet su//ess kbir.

Valtteri Bottas tal-Williams kisb id-disa’ l-a[jar [in, l-a[jar prestazzjoni tieg[u fil-karriera fl-ewwel sta;un tieg[u filFormula 1 b’Esteban Gutierrez tas-Sauber fl-10 post.

Il-:ermani] tal-Mercedes Nico Rosberg kien eliminat fittieni sessjoni ta’ kwalifika fejn kien l-14-il sewwieq fejn tid[ol velo/ita`. B’ri]ultat talpenalita` ta’ Button se jkun qed javvanza po]izzjoni.

Il-:ermani] Vettel illum jista’ jwaqqaf rekord ta’ tmien reb[iet konsekuttivi fi sta;un wie[ed jekk jirba[ dan il-GP.

Sebastien Vettel illum g[andu /ans iwaqqaf rekord

AWSTRALJA Telfa o[ra g[al Melbourne Heart

Penalty ta’ Alessandro Del Piero fl-ewwel taqsima u gowl ie[or mill-vi/in ta’ Joel Chianese taw l-ewwel reb[a fl-istorja tag[hom lil Sydney FC 2-0 kontra Melbourne Heart ta’ Michael Mifsud hekk kif qed tkompli tikber il-pressjoni fuq il-kow/ ta’ Melbourne John Aloisi.

Kienet ukoll l-ewwel reb[a g[al Sydney sa minn Di/embru tal-2012u po;;iet provi]orjament lit-tim ta’ Frank Farina fit-tielet post tal-A-League.

Heart issa jinsabu fl-a[[ar post ming[ajr reb[a wara sitt partiti u issa ilhom 11-il partita ming[ajr reb[a sa minn Frar li Radek Stepanek (xellug) u Tomas Berdych wara r-reb[a ta/-?eki

TAZZA DAVIS

-

Ir Repubblika

-

?eka fil vanta;;

Thomas Berdych u Radek Stepanek a//ertaw mir-reb[ taddoubles fuq Ilija Boazoljac u Nenad Zimonjic tas-Serbja biex po;;ew lir-Repubblika ?eka log[ba wa[da bog[od milli j]ommu t-titlu tat-Tazza Davis.

I]-]ew; plejers tilfu biss break point wie[ed fir-reb[a 62, 6-4, 7-6 li po;;iet li/-?eki 2-1 minn fuq fil-finali.

Dan ir-rizultat ifisser li /?eki tilfu biss darba fi 15-il log[ba b[ala koppja.

Illum jintlag[bu r-reverse singles fejn Novak Djokovic jiltaqa’ kontra Berdych u Dusan Lajovic kontra Stepanek.

g[adda.Me Sa minn meta [a t-tim f’Mejju tal-2012 Aloisi mexxa lil Heart lejn tmien reb[iet fi 33 log[ba u mistenni jkun ta[t pressjoni kbira.

Michael Mifsud falla /ans tajjeb kmeini fil-partita wa[du quddiem il-gowlkiper Janjetovic u mbag[ad Del Piero laqat il-lasta minn frikik sakemm l-istess Taljan skorja minn penalty fil-25 minuta u Chianese rdoppja qabel il-mistrie[.

It-tim ta’ Aloisi issa ilu 390 minuta ma jsib ix-xibka avversarja u l-captain Malti g[adu jfittex l-ewwel gowl.

54

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Sport

Ri]ultati o[ra Ingilterra League One

Brentford v Crewe Carlisle v Crawley Colchester v Swindon T. Leyton O. v Preston NE Notts C. v Wolves Port Vale v Shrewsbury Sheff Utd v Gillingham Stevenage v Rotherham Tranmere v Bristol C.

5-0 1-1 1-2 0-1 0-1 3-1 1-2 0-3 1-1

League Two

Wimbledon v Portsmouth 4-0 Bristol R. v Bury 1-1 Dagenham v Burton A. 2-0 Exeter C. v Southend Utd 0-2 Mansfield T v Oxford Utd 1-3 Morecambe v Rochdale 1-2 Northampton v Fleetwood 1-0 Scunthorpe v Accrington 0-2 Torquay v Chesterfield 0-2 Wycombe v Cheltenham T.1-2 York C. v Plymouth A. 1-1

Championship Sko//i]

Alloa A. v Raith R. 1-0 Cowdenbeath v Hamilton 2-4 Dundee FC v Falkirk 1-1 Livingston v Dumbarton 1-3 Queen of S. v Morton 2-0

League One

Hogg jirritorna fl-iskwadra finali G{ALL-PARTITA KONTRA FAROE ISLANDS

Aidrie v Dunfermline 0-3 Brechin C. v Ayr Utd 1-1 East F. v Stranrear 1-2 Stenhousemuir v Arbroath 3-2

Il-kow/ Nazzjonali Pietro Ghedin sejja[ l-iskwadra finali g[all-partita ta’ [biberija kontra Faroe Islands nhar itTlieta f’Ta’ Qali.

F’din l-iskwadra jispikka rritorn tal-gowlkiper ta’ Kalloni Andrew Hogg li kien preferut minn Nicky Vella ta’ Tarxien u Henry Bonello ta’ Sliema biex jing[aqad ma’ Justin Haber. Hogg kien ilu nieqes mill-iskwadra g[alla[[ar ]ew; partiti ta’ kwalifikazzjoni li lag[ab it-tim Malti fi Grupp B tat-Tazza tad-Dinja fil-Bra]il.

Fid-difi]a, Ghedin ne[[a biss lil Andrew Scicluna ta’ Balzan imma ]amm lil Steve Bezzina tal-istess Balzan waqt li mill-midfielders, milliskwadra provi]orja tilef postu Rowen Muscat ta’ Birkirkara li mhux mija fil-mija.

Wie[e dirid isemmi wkoll li Ghedin di;a` kien ming[ajr Gareth Sciberras, Paul Fenech u Shaun Bajada ta’ B’Kara li kollha qed jirkupraw minn injury waqt li l-veteran Luke Dimech ukoll kien [abbar li kien wasal i]-

]mien li jieqaf mill-futbol internazzjonali.

L-iskwadra kollha hi din: Goalkeepers: Justin Haber, (Birkirkara), Andrew Hogg (Kalloni) Defensuri: Anderi Agius (Sassari), Steve Bezzina (Balzan), Jacob Borg (Sliema), Jonathan Caruana (Valletta), Ryan Camilleri (Hibernians), Clifford Gatt Baldacchino (Sliema), Alex Muscat (Sliema), Clayton Failla (Hibernians), Justin Grioli (Balzan) Midfielders: Roderick Briffa (Valletta), Ryan Fenech (Valletta), Edward Herrera (Birkirkara), Mark Scerri (Sliema), John Mintoff (Sliema) Andrew Cohen (Hibernians) Attakkanti: Andre Schembri (Omonia Nicosia), Michael Mifsud (Melbourne Heart), Terence Vella (Birkirkara).

Faroe Islands se jkunu Malta bi skwadra ta’ 19-il plejer li parti kbira minnhom jilag[bu fil-kampjonat domestiku. Madankollu fl-

Andrew Hogg re;a’ kien inklu] fl-iskwadra finali

iskwadra ta’ Lars Olsen jispikkaw l-ismijiet tal-midfielders Hallur Hansson ta’ Alborg Rene Joensen ta’ Brondby, Sonni Ragnar ta’ Midtylland u Daniel Udsen ta’

Sport lokali g[al-lum MFA Ch. Abela Stadium – 2pm.

II Div. Mdina K v Senglea A, 4.15pm. II Div. San :wann v Mellie[a Luxol Stadium – 2pm. II Div. Kirkop Utd v Marsa, 4.15pm. II Div. }abbar SP v Dingli S Sirens Stadium – 2pm. II Div. Si;;iewi v Pembroke A, 4.15pm. II Div. Marsaskala v Fgura Utd

YFA Victor Tedesco Std – 9am.

U15. Paola v Valletta, 10.45pm. U15. Pieta v Qormi, 12.30pm. U15. Kalkara v Si;;iewi Rabat Grd – 9am. U15.

Mosta v St Andrew, 10.45pm.

U15. San :wann v {amrun,

12.30pm. U15. St Venera v St Lucia Pembroke Grd – 1pm.

U17. Pembroke v Mosta, 2.45pm. U17. Mtarfa v Luqa, 4.30pm. U15. Naxxar v Qrendi }ebbu; Grd – 1pm. U17. }ebbu; v Marsaskala, 2.45pm. U17. Xg[ajra v Dingli, 4.30pm. U15. Balzan v Kirkop Gozo Stadium – 1pm.

Gozo U19 v Tim nazzjonali U17. 3pm. Gozo Cup. Semi Finali. 5pm. Finali

MAFA Sta Margerita – 9.30am.

Lig. Mqabba RA v Marsa SM, 11.15am. Lig. Valletta SP v Marsa WS

Helsingborg li kollha jilag[bu fid-Danimarka flimkien malgowlkiper ta’ Motherwell flIskozja Gunnar Nielsen u ddifensur Baldvinsson li jilg[ab fin-Norve;ja ma’ Bryne BK.

IASC Msida Grd – 8.30am.

{amrun L v M;arr F., 9.45am. Marsa T v }urrieq W, 11am. Mosta G v Msida RS

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL Marsa – 1.15 p.m. Il-45

laqg[a tas-sena fuq disa’ tigrijiet kollha g[al ]wiemel tattrott

BASKETBALL Ta’ Qali – 11.15am. Lig

(N). Hibs v Depiro, 1pm. Lig (I). Si;;iewi v Floriana, 2.45pm. Lig (N). Starlites v Athleta, 4.30pm. Lig (I).

Luxol v Starlites

HANDBALL Universita` - 1.30pm. II

Div (N). La Salle v Kavallieri

Ri]ultati lokali III Div.

}ejtun v Attard Mqabba v B’Bu;a Marsa v Xg[ajra G[axaq v Dingli G]ira v Mtarfa

4-1 1-1 1-4 4-2 1-2

Gozo v Sliema Valletta v Hibs

0-1 5-3

Sta Lucia v Attard Mtarfa v Swieqi Utd Qrendi v Ta’ Xbiex Luqa SA v Kalkara G[axaq v M;arr Utd Xg[ajra T v St Venera L Mqabba v G[arg[ur Marsaxlokk v Sirens

1-1 0-1 2-0 4-1 1-1 2-0 0-2 1-7

GFA Gozo Cup

Kirkop v Melita Sirens v Naxxar

0-2 1-3

Floriana v Gozo Pembroke v Zebbug

4-1 2-1

Senglea G v G[arg[ur B 2-1 }ejtun AFC v Tal-Qroqq 1-1 San :wann K v Lija-Iklin 2-3 Dingli E v Valletta Mint 0-4

YFA U17 U15

SWAN I Div.

II Div.

Ba[rija AFC v Tarxien

5-1

Mqabba v Cospicua D.

2-0

Vassallo v Trelleborg Actavis v Toly P.

1-3 6-3

ISA

BASKETBALL St. James H. (Nisa) Luxol v Phoenix

120-17

Athleta v Depiro

82-76

I Div. (Ir;iel) HANDBALL I Div (N)

Swieqi v Aloysians Z 8-26 La Salle ZT v Luxol D. 23-20

II Div (I)

Swieqi P H v Swieqi PG23-15 SayitMalta v Luxol SA 33-23

55

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Sport

TAZZA TAD-DINJA PLAY-0FFS

In-Ni;erja u l-Ivory Coast fil-finali tal-Bra]il In-Ni;erja u l-Ivory Coast kisbu kisbu post fil-finali tat-Tazza tad-Dinja fil-Bra]il.

In-Ni;erja reb[u 2-0 fuq l-Etijopja u Ivory Coast ;ew 1-1 mas-Senegal.

Wara li reb[u l-ewwel leg 2-1 f’Addis Ababa x-xahar l-ie[or, penalty ta’ Victor Moses fl-20 minuta u frikik lejn it-tmiem tas-sostitut Stephen Keshi tawhom reb[a 4-1 aggregate u a//ertahom minn post fil-finali g[all-[ames darba f’sitt tentattivi.

In-Ni;erja kienu favoriti netti qabel il-partita bil-gowls vanta;; li kisbu flewwel leg u meta Hanalem Hailu ;ie ;udikat li mess il-ballun b’idu filkaxxa, Moses skorja mill-11-il metru.

L-Etijopja qatt ma kienu fil-log[ba u meta Obinna, li kien da[al flok Moses, skorja minn 25 metru tmien minuti mittmiem, a//erta reb[a komda g[anNi;erjani.

L-Ivory Coast g[addew g[at-tielet finali konsekuttiva tag[hom wara draw 1-1 kontra s-Senegal b’penalty ta’ Moussa Sow fis-77 minuta g[asSenegal u Kalou i;ib id-draw g[allIvorjani f’Casablanca g[al 4-2 agg.

Il-log[ba ntlag[bet fil-Marokk b[ala kastig g[al in/identi li kienu nqalg[u bejn it-tnejn waqt log[ba ta’ kwalifikazzjoni mit-Tazza tad-Dinja Afrikana s-sena l-o[ra.

Intant il-Kamerun illum jilqa’ li tTune]ija fit-tieni leg tal-play-off wara draw 0-0 fl-ewwel leg.

Ri]ultati

Ni;erja v Etijopja Senegal v Ivory Coast Illum Kamerun v Tune]ija

2-0 1-1 (0-0)

Bolt u Fraser-Pryce Atleti tas-Sena Shelly-Ann Fraser-Pryce u Usain Bolt

L-isprinters :amajkani Usain Bolt u Shelly-Ann Fraser-Pryce kienu mag[]ula b[ala atleti tas-sena g[all2013 mill-Federazzjoni Internazzjonali tal-Atletika (Iaaf) waqt serata gala li saret f’Monaco lbiera[. Pre]enti fost lo[rajn il-President tal-IAAF Lamien Diack u l-Prin/ep Albert ta’ Monaco.

Il-:amajkan Bolt li g[andu 27 sena Champion tad-Dinja tal-100m u l200m kif ukoll tar-relay, kien favorit

minn Bohdan Bondarenko tal-Ukrajna u l-Britanniku Mohamed Farah waqt li Fraser-Pryce g[elbet l-isfida ta’ Valerie Adams ta’ New Zealand li tispe/jalizza fit-tfig[ tax-shot u ta’ Zuzana Hejnova tar-Repubblika ?eka.

Bolt reba[ ukoll dan l-unur is-sena lo[ra u din kienet il-[ames darba g[alih.

Shelly-Ann Fraser-Pryce reb[et lunur tan-nisa wara li wkoll kellha tliet

midalji tad-deheb fil-kampjonati taddinja fir-Russja f’Awwissu. Akta rkmeini din il-;img[as l-atleta ta’ 27 sena kienet qalet li mhux se tie[u sehem aktar f’avvenimenti kbar jekk lawtoritajiet :amajkani ma jkunux ta’ appo;; g[all-atleit tag[hom.

Sadanittant waqt laqg[a tal-E]ekuttiv qabel is-serata finali kienu approvati 12-il atleta o[ra fil-Hall of Fame li kienet introdotta s-sena l-o[ra.

Rimonta qawwija mill-:appun PARTITI TA’ {BIBERIJA

L-Olandi] Arjen Robben jiskorja t-tieni gowl kontra l-:appun waqt log[ba ta’ [biberija f’Genk fil-Bel;ju

Il-:appun wettaq rimonta nkredibbli biex salva draw 2-2 kontra l-Olanda f’partita ta’ [biberija fil-Bel;ju.

Rafael van der Vaart po;;a lillOlanda fil-vanta;; wara 12-il minuta u Arjen Robben irdoppja sitt minuti qabel il-mistrie[.

Madankollu t-tim immexxi mitTaljan Alberto Zaccheroni wettaq reazzjoni qawwija u sas-sieg[a log[ob kien kiseb id-draw b’gowls ta’ Yuya Osako u Keisuke Honda.

Ir-ri]ultat tawwal is-serje po]ittiv talOlanda g[al 16-il log[ba bla telfa waqt li l-:appun waqqaf serje negattiva ta’ telfiet konsekuttivi.

Van der Vaart u Nigel de Jong kienu fost [ames plejers li dda[lu fost lewwel 11 wara l-log[ba ta’ kwalifikazzjoni g[at-Tazza tad-Dinja kontra tTurkija bl-attakkant Robin Van Persie jirtira min[aba injury.

L-Ar;entina u l-Ekwador spi//aw fi draw 0-0 f’partita internazzjonali filMetLife Stadium fi New Jersey.

Fl-ewwel log[ba ta]-]ew; timijiet sa minn meta spi//aw il-partiti ta’ kwali-

fikazzjoni mill-CONMEBOL, lEkwador u l-Ar;entina dehru nieqsa mill-[e;;a g[alkemm l-Ekwador laqtu l-lasta minn Valencia u ]ew; minuti mit-tmiem kien Maxi Rodriguez li laqat il-lasta g[all-Ar;entina li kienu ming[ajr Messi.

F’Cardiff gowl ta’ Riku Riski fil-91 minuta /a[[ad lil Wales minn reb[a f’partita o[ra ta’ [biberija. Wales kienu marru fil-vanta;; minn King fit-58 minuta wara azzjoni ta’ Robson-Kanu.

L-Ingilterra ming[ajr Jones L-Ingilterra se tkun ming[ajr Phil Jones g[all-partita ta’ [biberija ta’ nhar it-Tlieta kontra l-:ermanja.

Il-plejer ta’ Manchester United beda l-log[ba li l-Ingli]i tilfu 2-0 kontra /-?ile l-:img[a imma kien mibdul fis-57 minuta min[abba li we;;a’ l-groin.

Ri]ultati

Ekwador v Ar;entina Olanda v :appun Wales v Finlandja

0-0 2-2 1-1

56

Il-{add, 17 ta’ Novembru, 2013

Lokali

Minn medi/ini out-of-stock g[al medi/ini b’data skaduta Meta l-pazjent mar lura l-ispi]erija, l-ispi]jara nteb[et li kellha aktar medi/ini skaduti Pazjenti li g[andhom dritt li jing[ataw il-medi/ini b’xejn millGvern, issa qed ikollhom problema o[ra, hekk kif qed ikunu fornuti b’medi/ini skaduti.

Fl-a[[ar jiem numru ta’ pazjenti tkellmu ma’ il-mument jilmentaw min[abba n-nuqqas ta’ attenzjoni li qed jing[ata f’dan is-servizz b’detriment g[all-istess pazjenti b’konsegwenza li fl-ispi]eriji tal-Gvern qed ikun hemm medi/ini li meta jing[ataw lill-pazjenti g[all-perijodu ta’ tliet xhur ma jkunux koperati bilperijodu adegwat f’dik li hi skadenza.

Wie[ed mill-pazjenti li jbati b’rata g[olja ta’ kolesterol fid-demm tkellem ma’ il-mument qal li meta dan l-a[[ar mar fl-ispi]erija tal-Gvern bir-ri/etta tat-tabib, il-medi/ina Luvinsta li ng[ata g[all-perijodu bejn dan ix-xahar u Jannar tas-sena ddie[la, fil-verità tiskadi f’Di/embru ta’ din is-sena. Meta mar lura lispi]erija u wera l-kaxxa (ara ritratt) lill-ispi]jara, inteb[et li din ma kinitx l-unika kaxxa tal-medi/ina li tiskadi i]da kien hemm o[rajn.

Il-pazjenti li tkellmu ma’ il-mument

Il-kaxxa tal-medi/ini Luvinsta li ng[atat lill-pazjent g[al tliet xhur meta tiskadi x-xahar id-die[el

qalu li din hi sitwazzjoni ;dida li qed jiltaqg[u mag[ha, minbarra l-problema ta’ medi/ini out-of-stock, g[ax qabel il-medi/ini li kienu jing[ataw kien ikollhom id-data tal-iskadenza b’medja ta’ 12-il xahar.

Dawn is-sitwazzjonijiet qeg[din ikomplu jg[arrqu s-sitwazzjoni flg[olti tal-medi/ini b’xejn lill-pazjenti, min[abba li wara li jirritornaw bilmedi/ina skaduta, qed ikollhom jispi//aw jistennew aktar jiem biex jing[ataw b’xejn dak li tassew [aqqhom bid-dritt ming[and il-Gvern min[abba l-kura li jkunu je[tie;u.

Sadanittant, Godfrey Farrugia, ilMinistru tas-Sa[[a lbiera[ qal li lproblema tal-medi/ini out-of-stock mhux allarmanti, u li tirri]ulta min[abba l-pro/ess tal-procurement, ji;ifieri il-pro/ess ta’ xiri ta’ medi/ini, u sakemm dawn jaslu Malta u jitqassmu lill-pazjenti.

Il-Ministru Farrugia kien qieg[ed jindirizza konferenza tal-a[barijiet li matulha ppre]enta White Paper dwar il-medi/ini u l-problema tal-out-ofstock. Fil-White Paper hemm numru kbir ta’ proposti marbuta malkwistjoni tal-medi/ini out-of-stock.

Hu naqas milli jag[ti indikazzjoni /ara dwar meta se jid[lu fis-se[[ numru ta’ proposti tant mistennija mill-poplu Malti, fosthom il-proposta Laburista li l-medi/ini jibdew jitwasslu fid-djar tan-nies.

Il - pro/ess ta ’ konsultazzjoni dwar din il - White Paper se jibqa ’ g[addej sas -1 7 ta ’ Jannar li ;ej . Il konferenza tal - a[barijiet saret f ’ San :wann , fejn qed ti;i rinovata fab brika biex tibda sservi b[ala ma[]en /entralizzata g[allmedi/ini tal - iskema tal - Ispi]erija tal - G[a]la Tieg[ek .

Il-Presidenza: L-isem ta’ Miriam Spiteri Debono [oloq kaos fil-kamp Laburista L-a[bar li ppubblikat din il-gazzetta ;imag[tejn ilu li Miriam Spiteri Debono hija l-favorita tal-Prim Ministru Joseph Muscat g[all-kariga ta’ President ta’ Malta [olqot kaos fil-kamp Laburista, b’nies qrib il-Ministru George Vella rrabjati ferm g[all-mossi tal-Prim Ministru.

Robert Cremona

robert.cremona@media.link.com.mt

G[al [afna kienet sorpri]a li [ames xhur qabel jispi//a tterminu tal-Presidenza ta’ George Abela, di;à [are; lisem tal-aktar persuna li hija lfavorita biex ti;i nominata g[al President fejn mill-informazzjoni li g[andu il-mument, hi kienet kwa]i “di;à assigurata” l-post fil-Palazz ta’ Sant Anton. Dan minkejja li fla[[ar ;img[at kien qed jissemma l-Ministru George Vella b[ala favorit.

Huwa proprju min[abba f’hekk li l-isem ta’ Spiteri Debono ;ab mieg[u inkwiet kbir fost ]ew; fazzjonijiet fi [dan il-Lejber – il-fazzjoni ta’ dawk li jridu President b’dehra aktar newtrali, u l-

o[rajn aktar akkaniti li jridu “Laburist b[alhom” f’din ilkariga.

Ir-ra;unament li qieg[ed isir fil-kamp Laburista hu dan; “biex nag[mlu lil Spiteri Debono, allura nag[mlu lillMinistru Vella President g[ax [aqqu aktar minnha u t-tnejn Laburisti kbar”, qalu ma’ ilmument sorsi qrib il-Partit Laburista. Fl-istess waqt, qamu o[rajn aktar moderati li ma jridux persuna “sfa//atament Laburist” b[ala President ta’ Malta.

Apparti minn dan, ilmument jinsab infurmat li anke persuni mill-Kabinett ta’ Muscat esprimew ir-rabja tag[hom g[al dawn il-mossi tal-Prim Ministru. Dan g[aliex, fil-ka] li jin[atar ilMinistru George Vella b[ala

President, allura jkun qed jin[oloq vojt li se j;ib re-shuffle fil-Ministeri.

Joseph Muscat g[andu obbligazzjonijiet kbar lejn George Vella. Fl-2004, Vella kien minn tal-ewwel li nnomina lil Joseph Muscat biex ikun kandidat Laburista g[all-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew. Dakinhar Muscat kien qallu “personalment se nkompli nfittex il-pariri tieg[ek fl-interess tal-pajji].”

U fl-2008, George Vella [adem fil-miftu[ biex Joseph Muscat jin[atar Mexxej talPartit Laburista.

Is-sorsi li tkellmu ma’ din il-gazzetta ;img[a ilu qalu li s’issa ma saret l-ebda konsultazzjoni mal-Oppo]izzjoni dwar din il-[atra tant importanti. Fl-istess waqt Muscat

qed i]omm kollox mistur minkejja li allegatament “kollox lest bi]]illa”.

Anke fil-programm Dissett tal-;img[a li g[addiet, il-Prim Ministru kwa]i skarta g[al kollox domanda li saritlu dwar dan is-su;;ett sensittiv.

Miriam Spiteri Debono hija persuna li ilha snin twal timmilita fil-politika, u f’karigi g[oljin fil-Partit Laburista. Jekk inNutar Spiteri Debono tin[atar hi President tkun it-tielet G[awdxija u t-tieni mara f’din il-kariga mill-1974 ‘l hawn.

Miriam Spiteri Debono kkontestat erba’ elezzjonijiet ;enerali fl-1981, fl-1987, fl1992, u fl-1996. Wara din la[[ar elezzjoni tag[ha, Alfred Sant [atarha Speaker talParlament. Bejn l-1993 u l1996, Miriam Spiteri Debono

kienet ukoll President talG[aqda Nisa Laburisti.

Min-na[a l-o[ra, l-isem ta’ George Vella, ilu jissemma minn dakinhar li Vella [a l;urament tal-[atra b[ala Ministru tal-Affarijiet Barranin.

L-approvazzjoni g[all-[atra ta’ President ta’ Malta ssir mill-Kamra tad-Deputati billi jittie[ed vot li jkun irid jil[aq i]-]ew; terzi.

media•link COMMUNICATIONS