il-mument 15 ta' Diċembru 2013 by maltarightnow dotcom

www.maltarightnow.com

Nru 2193 €1

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

L-a[[ar messa;; ta’ Gaddafi dwar ir-rivoluzzjoni G[arbija lil Lawrence Gonzi Ara pa;na 9

It-80 anniversarju mill-arrest ta’ Nerik Mizzi f’kolp ta’ stat Ara pa;ni 10-11

Illum isir il-funeral tal-eks President tal-Afrika t’Isfel Nelson Mandela Ara pa;ni 14, 17, 20, 21, 41

ESKLUSSIVA

Franco Mercieca jisfida u jibqa’ g[addej bil-prattika privata

Is-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca jikser il-weg[da u jibqa’ jisfida l-kelma li ta lill-Prim Ministru Joseph Muscat billi jibqa’ jirreklama l-prattika privata. Ir-ritratt me[ud fl-a[[ar ;img[a ta’ Novembru li g[adda, sa tmiem din il-;img[a kien g[adu juri li fi spi]erija privata f’G[awdex Franco Mercieca g[adu qed jirreklama biex jara l-pazjenti fil-privat bi ksur tal-Kodi/i tal-Etika. Ara pa;na 7

Propost li l-Kap u l-Vi/i Kapijiet tal-PN jin[atru mit-tesserati

Il-Partit Nazzjonalista lbiera[ nieda t-tieni fa]i tad-diskussjoni dwar ir-revi]joni tal-Istatut talPartit b’seminar g[all-E]ekuttiv tieg[u, li fih i/-Chairman talKummissjoni g[ar-Revi]joni talIstatut Francis Zammit Dimech ippre]enta abbozz ta’ emendi li tfasslu wara e]er/izzju wiesa ta’ konsultazzjoni. L-iskop ewlieni tal-pro/ess, li tnieda wara l-elezzjoni tattmexxija tal-PN, hu li ssir bidla radikali biex l-istrutturi, kumitati u pro/essi fil-PN isiru aktar inklussivi u miftu[in g[al kul[add. Fil-kummenti lill-Kumitat E]ekuttiv fil-bidu tal-pre]entazzjoni, il-Kap tal-PN Simon Busuttil irringrazzja lillKummissjoni, u stqarr li “dawn il-proposti qeg[din jitressqu wara pro/ess wiesa ta’ konsultazzjoni. B’dawn l-emendi, ilPN qieg[ed jibg[at messa;; /ar li jrid jer;a’ jkun il-Partit tanNies.” Fost l-emendi l-aktar sinifikanti qieg[ed ji;i propost li l-Kap u l-Vi/i Kapijiet ji;u eletti mit-tesserati kollha tal-PN wara Konvenzjoni :enerali. Din il-Konvenzjoni :enerali g[andha tibda tissejja[ mill-Kap tal-Partit bl-iskop li tfassal ilpolitika tal-PN bis-sehem tattesserati. g[al pa;na 4

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Lokali

tal-qalba u tal-familja e Coleiro Preca Philip Sciberras, eks Membru Parlamentari Laburista u missier isSindku Laburista Alex Sciberras li kien kandidat ghall-elezzjoni generali ma[tur Chairman tal-Embryo Protection Authority; Alex Sciberras, iben Philip Sciberras u Sindku Laburista n[atar fil-Kumitat ta’ Tmexxija ta’ San Vincenz de Paul, anke jekk ming[ajr [las g[alkemm qieg[ed fuq il-Bord tal-Parole. Ommu Rose hija ma[tura fil-Bord tal-Awtorità tax-Xandir; Ivan Grixti, hu Alfred Grixti, ufficjal g[oli Laburista u Sindku Laburista ta’ Ha]-}ebbug, in[atar membru talBord tal-Awtorità tad-Djar, biex irri]enja wara ftit biex jikkontesta lelezzjonijiet tal-Parlament Ewropew;

Toni Abela, id-Deputat Mexxej Laburista g[andu wkoll konsulenzi ta’ eluf ta’ ewro mal-Ministru Coleiro Preca; Censu Moran, eks ministru Laburista, li n[atar membru fuq ilBord tal-Awtorità tad-Djar; Charles Azzopardi, kandidat Laburista, li n[atar membru Vi/iPresident ta/-Children &Young Persons Advisory Board u membru tal-Kummisjoni Nazzjonali Familja; Richard Matrenza, eks kandidat Laburista, li n[atar Chairman tad-Dar tal-Anzjani Zammit Clapp; Edwin Grech, eks Ministru Laburista, li n[atar membru tal-Bord tad-Dar tal-Anzjani Zammit Clapp;

Rita Law, eks kandidat Laburista li ng[atat ukoll xog[ol fil-Ministeru talFamilja; Geitu Mercieca, l-eks Deputat Segretarju tal-General Workers Union li n[atar membru tal-Kumitat tatTmexxija tar-Residenza San Vincenz de Paul; Helen Mallia, eks President talGWU, li n[atret fuq il-Bord talAwtorità tad-Djar; Steve McCarthy, il-Kap tal-Finanzi tal-GWU li n[atar Kap E]ekuttiv talAwtorità tad-Djar ming[ajr sej[a pubblika; Melanie Magri, li ta[dem mal-media Laburista ;iet appuntata fuq il-Bord talKummissjoni Persuni b’Di]abilità;

Kenneth Busuttil , eks Vi/i Sindku Laburista f ’ {al Qormi u canvasser tal - Ministru Marie Louise Coleiro Preca li n[atar membru fuq il - Bord tal - Fostering ; Generoso Seychell , mi]]ewwe; lil Ruth o[t il - Ministru Coleiro Preco li qieg[ed imexxi t Taqsima tal - Customer Care tal Ministeru ; Maria Grazia Shoults , can vasser ta ’ Marie Louise Coleiro li n[atret membru fil - Kummisjoni Nazzjonali Familja ; Edward Montebello , canvasser tal - Ministru Coleiro Preca impje gat mill - Ministeru ta ’ Marie Louise Coleiro Preca .

Ivan Grixti

Kenneth Busuttil

Philip Sciberras

Toni Abela

Michael Cohen

Randolph Debattista

Renee Laiviera

Yana Micallef Stafrace

Richard Matrenza

Rita Law

Censu Moran

Yana Mintoff

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Lokali

Jikkampanja fid-Dipartimenti tal-Gvern Il-kandidat Laburista g[all-Parlament Ewropew Cyrus Engerer qieg[ed jinjora g[al kollox li d-Dipartimenti u l-Entitajiet tal-Gvern huma pubbli/i u g[aldaqstant m’g[andiex tidda[[al politika g[aliex qieg[ed jikkampanja g[alih personali u g[all-Partit Laburista f’dawn il-postijiet.

Matthew Bonett

matthew.bonett@media.link.com.mt

il-mument g[andu tag[rif li nhar itTnejn, 2 ta’ Di/embru g[all-[abta tat2.30 p.m. il-kandidat Laburista kompla bil-kampanja tieg[u fejn mar fl-uffi/ini ta’ Transport Malta f’Xatt il-Marsa, fejn ing[ata l-awtorità biex mhux biss idur l-uffi//ini u jiltaqa’ mal[addiema, i]da anke jie[u biskuttin mal-istess [addiema. Malli wasal fil-post, Cyrus Engerer ing[ata mer[ba mill-awtoritajiet ta’

Konflitt ta’ interess

Is-Sindku Nazzjonalista talMosta Shirley Farrugia ddikjarat ma’ il-mument li l-kunsillier Laburista Alex Muscat kellu jiddikjara konflitt ta’ interess malli r/ieva l-kopja tallista tal-offerti li ntefg[u g[attender biex il-Kunsill Lokali tal-Mosta jkollu s-servizz ta’ accountancy. G[al dan it-tender tefa’ l-offerta Adrian Muscat, li ji;u hu Alex Muscat. Hi qalet dan b’referenza g[al dak li qal Alex Muscat bi twe;iba g[all-artiklu li deher f’din il-gazzetta nhar l-1 ta’ Di/embru li g[adda. Il-kunsillier Laburista, minority leader fil-Kunsill tal-Mosta, u impjegat fl-Uffi//ju tal-Prim Ministru qal li kien hu li g[arraf lill-A;ent Segretarju E]ekuttiv li min[abba li hu membru fil-Kumitat ta’ A;;udikazzjoni, ma kienx se jattendi g[al-laqg[a min[abba konflitt ta’ interess. Hu /a[ad li ntalab mis-Sindku biex jo[ro; mil-laqg[a tal-Kunsill waqt li kien se ji;i diskuss l-imsemmi tender. “Jien [ri;t mil-laqg[a fuq talba tieg[i stess u l-minuti tal-laqg[a jikkonfermaw dak li qed ng[id.” Is-Sindku tal-Mosta ddikjarat li Alex Muscat [are; millkamra waqt il-laqg[a wara li ntalab mill-Kunsill. Shirley Farrugia qalet li hu ma attendiex g[al-laqg[a tal-Bord tal-A;;udikazzjoni g[ax intalab jag[mel dan. “Il-fatti jibqg[u li hu ma ddikjarax lili l-konflitt ta’ interess. Sirna nafu minn terzi persuni.” Hi ]iedet ukoll li l-kunsillier Laburista kellu jiddikjara konflitt ta’ interess malli r/ieva lkopja tal-lista tal-offerti li ntefg[u. “Baqa’ ma qalx fla;;udikazzjoni u /empilnilu biex ma ji;ix u wara kellimnih biex jo[rog mil-laqg[a tal-kunsill.”

Transport Malta tant li anke kellu post ri]ervat biex fih jipparkja l-karozza. Ilkandidat Laburista dar [afna milluffi/ini ta’ Transport Malta fejn iltaqa’ man-nies u introdu/a lilu nnifsu b[ala kandidat tal-Partit Laburista g[all-elezzjoni tal-Parlament Ewropew. Fi tmiem i]-]jarat tieg[u fl-uffi/ini, Cyrus Engerer ing[aqad ma’ numru ta’ uffi/jali u [addiema f’uffi//ju fit-tieni sular g[al festin, fejn Cyrus Engerer sab ukoll kejk jistennieh. Milli jidher, mhux din il-gazzetta biss waslitilha l-istess informazzjoni g[aliex fl-a[[ar jiem, Cyrus Engerer

g[a]el li jippublika fuq il-pa;na ta’ Facebook tieg[u mistoqsijiet li r/ieva mill-media dwar dan il-ka], xi [a;a li [afna persuni li tkellmu ma’ din ilgazzetta ddeskrivewha b[ala immaturità kbira peress li kull ;urnalist g[andu l-libertà li jag[mel il-mistoqsijiet irid. Fil-fatt it-twe;iba tal-kandidat Laburista kienet biss li kiel il-kejk wara r-reb[a tal-Partit Laburista fl-elezzjoni ta’ Marzu li g[adda, u injora g[al kollox l-abbu] serju ta]-]jara li g[amel fi Transport Malta b[ala parti mill-kampanja tieg[u mal-Partit Laburista.

Cyrus Engerer

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Lokali

Ra;el imut u tnejn fil-periklu tal-mewt

Simon Busuttil, il-Kap tal-Partit Nazzjonalista Simon Busuttil ilbiera[ kellu ta[ditiet ma’ delegazzjoni mill-Gvern tal-Marokk. G[al-laqg[a li saret fl-uffi//ju tieg[u fid-Dar ?entrali kien pre]enti wkoll Trevor Degiorgio, is-Segretarju Internazzjonali tal-PN. Simon Busuttil qal li minkejja li l-Marokk huwa relattivament pajji] vi/in, xorta wa[da hemm aktar lok g[al kooperazzjoni bejn i]-]ew; pajji]i u kompla li jrid iwassal messa;; ta’ kooperazzjoni kemm fuq livell ta’ partiti kif ukoll ta’ pajji]i. Il-membri tad-Delegazzjoni Marokkina qalu li dan huwa pre/i]ament l-istess messa;; li riedu jwasslu lill-Kap tal-Oppo]izzjoni f’Malta u spjegaw kif jista’ jkun hemm aktar koperazzjoni f’diversi oqsma bejn i]-]ew; pajji]i.

Solidarjetà ma’ kunsilliera tal-PN

Il-Kumitat Sezzjonali tal-PN Paola esprima solidarjetà mal-kunsilliera Rita Delezio u kkundanna latte;;jament tal-kantant Renato. Rita Delezio qed issostni li, waqt li kienet qed tistenna biex tilqa’ lil wa[da

mill-kantanti mistiedna fl-attività g[all-anzjani, organizzata millKunsill Lokali nhar il-{amis li g[adda, irrimarkat lill-kantant Renato biex ma jitkellimx fuq politika parti;;jana waqt attività so/jali. Hi

qalet li ;ibditlu l-attenzjoni b’mod edukat, i]da hu beda joffendiha bi kliem mhux xieraq. Dwar dan lin/ident sar ukoll rapport fl-G[assa tal-Pulizija. G[al din l-attività attendew madwar 400 anzjan u anzjana.

Ir-ra;el ta’ 34 sena minn San Pawl il-Ba[ar li nhar it-Tnejn li g[adda ttajjar minn karozza f’Labour Avenue fin-Naxxar tilef [ajtu wara li g[al dawn l-a[[ar jien kien fil-periklu tal-mewt. F’dan l-in/ident, il-vettura kienet misjuqa minn mara ta’ 32 sena min-Naxxar. Sadanittant, ra;el ta’ 32 sena residenti l-Fgura jinsab fil-periklu tal-mewt wara [abta fiz-zona industrijali ta’ Bulebel, i]-}ejtun. Hu kien qed isuq mutur meta g[al xi ra;uni [abat ma’ vettura misjuqa minn ra;el ta’ 34 sena residenti San :wann. F’in/ident ie[or, ra;el ta’ 35 sena minn Marsaxlokk spi//a filperiklu tal-mewt wara li kien involut f’in/ident tat-traffiku fi Triq i]}ejtun Marsaxlokk. Ir-ra;el kien qed isuq vettura meta g[al xi ra;uni tilef il-kontroll u da[al f’[ajt. Membri mid-Dipartiment tal-Protezzjoni ?ivili ssejj[u wkoll fil-post. Il-Pulizija qed tinvestiga ]-]ew; in/identi.

200 sena mit-twaqqif tal-Korp tal-Pulizija

F’g[eluq il-200 sena mit-twaqqif tal-Korp tal-Pulizija, anniversarju li se jkun i//elebrat is-sena d-die[la, fit-12 ta’ Lulju, lbiera[ tnieda logo apposta bit-tema:200 sena min-nies g[an-nies. Peter Paul Zammit, il-Kummissarju tal-Pulizija spjega kif it-tema tfisser li l-Korp tal-Pulizija kien mag[mul min-nies; /ittadini ordinarji, g[as-servizz tal-istess nies. Il-ba]i tad-disinn hu s-Salib ta’ Malta bit-tmien ponot, li nsibu wkoll fuq l-emblema uffi/jali tal-Korp, li ;ie inkorporat fiddisinn biex mill-passat jie[odna g[all-pre]ent u lejn il-futur talKorp tal-Pulizija. Fuq is-salib hemm wkoll /inturin bil-bokkla li jisimbolizza dixxiplina, u inkorporat fis-salib hemm wkoll lemblema ta’ Malta bil-kuluri nazzjonali. Ix-xog[ol artistiku sar minn PC 1342, Ryan Buttigieg, mit-Taqsima tal-Fotografija fi [dan id-Dipartiment tal-Forensika. B’rabta mal-200 anniversarju se ji;u organizzati diversi attivitajiet fosthom seminars u kun/erti mmexxija minn kummissjoni ma[tura mill-Ministeru g[all-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali. Is-sena d-die[la, fis-16 ta’ Marzu se ti;i //elebrata s-60 sena minn meta l-Pulizija bdiet ta[dem mill-bini tad-Depot u l-100 sena mid-delitt ta’ PC Santu Cassar, li baqa’ ma ;iex solvut.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Lokali

Franco Mercieca jirreklama li jara l-pazjenti fi spi]erija privata

Is-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca g[adu qieg[ed jirreklama s-servizzi professjonali tieg[u fil-privat bi ksur tal-ftehim li g[andu mal-Prim Ministru Joseph Muscat u bi ksur tal-Kodi/i tal-Etika tal-Ministri. il-mument llum qieg[ed jippubblika ritratt li juri b’mod sfa//at kif is-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca qieg[ed jirreklama l-professjoni tieg[u g[al servizzi fi klinika ta’ spi]erija privata f’G[awdex. Ir-ritratt ittie[ed fl-a[[ar ;img[a ta’ Novembru li g[adda u sa tmiem din il;img[a kien g[adu mwa[[al mal-vetrina tal-ispi]erija. L-avvi] jikkonferma kif fost il-professjonisti li ja//ettaw appuntamenti f’din l-ispi]erija fir-Rabat, G[awdex hemm is-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca. It-tabella tindika b’mod /ar li fost dawk li qeg[din jag[tu s-servizz tag[hom g[all-kura tal-g[ajnejn hemm “ilkonsulent tal-oftalmolo;ija Mr. Franco Mercieca”. G[al dawn l-a[[ar ftit xhur u ;img[at, is-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca kien qieg[ed jag[ti rendikont filgazzetta tal-General Workers’ Union talg[exieren ta’ pazjenti li kien qieg[ed jara fl-Isptar Mater Dei u fl-Isptar :enerali ta’ G[awdex bi ksur tal-Kodi/i tal-Etika talMinistri. Madankollu hu qatt ma semma li kien qed ikun dispost billi jirreklama sservizzi professjonali tieg[u f’mill-inqas klinika privata wa[da, dik fir-Rabat, G[awdex. Fil-11 ta’ :unju li g[adda, is-Segretarju

Parlamentari Franco Mercieca kien ta kelma lill-Prim Ministru Joseph Muscat li kien se jkun qieg[ed jieqaf g[al kollox mill-prattika privata. Dan wara li kien ]velat, inklu] minn din il-gazzetta, li sSegretarju Parlamentari Franco Mercieca kien qieg[ed jara l-pazjenti billi joffri servizzi ta’ konsulta u jmexxi operazzjonijiet fi sptar privat u fi klini/i privati bi ksur tal-Kodi/i tal-Etika li jirregolaw l-im;iba tal-Ministri u tas-Segretarji Parlamentari. Madankollu, sitt xhur wara, Franco Mercieca re;a’ nqabad minn din ilgazzetta, mhux biss jikser il-Kodi/i talEtika i]da wkoll jikser il-ftehim li g[andu mal-Prim Ministru billi jirreklama sservizzi professjonali fi spi]erija privata f’G[awdex. Dan minkejja li hu stess kien iddikjara f’:unju li g[adda li kien se jtemm il-prattika privata sal-bidu ta’ Settembru li g[adda. Madankollu g[addew kwa]i tliet xhur, u Franco Mercieca xorta baqa’ jirreklama biex jara l-pazjenti fi klinika ta’ spi]erija privata meta sitt xhur ilu ta kelma lill-Prim Ministru li kien se jieqaf mill-prattika privata. Fl-a[[ar ;img[at intbag[tu sensiela ta’ mistoqsijiet lil Franco Mercieca minn ilmument, li min-na[a tieg[u baqa’ jag[]el li ma jwe;ibx.

MISTOQSIJIET LI FRANCO MERCIECA QIEG{ED JA{RAB LI JWIE:EB • Fil-prattika ta’ oftamologista kemm kont tit[allas ta’ kull operazzjoni u kull konsulta li kont tag[mel? • Fejn g[adek taqdi n-nies b[ala tabib? • U kull meta? • Ma ta[sbix li qed tikser il-Kodi/i tal-Etika? • Jekk le, g[aliex? • G[aliex ma tlaqtx mill-professjoni medika, u ma ddedikajtx il[in kollu g[all-politika u g[axxoghol tal-Gvern kif mitlub minnek b[ala Segretarju Parlamentari skont il-Kodi/i tal-Etika?

Is-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca

Il-bejg[ ta/-/ittadinanza… il-Kap tal-Oppo]izzjoni jiltaqa’ mal-Prim Ministru

Il-Financial Times ta’ Londra ddedikat l-ewwel pa;na u editorjal f’]ew; [ar;iet separati tikkritika l-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza kif iridha lGvern ta’ Muscat

Minn meta bdew il-laqg[at bejn ilGvern u l-Oppo]izzjoni dwar il-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija, dik li saret fla[[ar jiem kienet l-ewwel wa[da li fiha [adu sehem b’mod dirett il-Prim Ministru Joseph Muscat u l-Kap talOppo]izzjoni Simon Busuttil. il-mument hu mg[arraf li aktar laqg[at mistennija fil-;img[at li ;ejjin min[abba li g[adu ferm ’il bog[od milli jintla[aq ftehim.

Il-laqg[a tal-{amis li g[adda kienet irraba’ wa[da, u pre]enti kien hemm ukoll ir-rappre]entanti ta]-]ew; na[at li kienu di;à qed jag[tu sehemhom fitta[ditiet. L-Oppo]izzjoni qed tis[aq li //ittadinanza g[andha tintrabat ma’ investiment sostanzjali li jo[loq ixxog[ol fil-pajji], ma’ residenza fuq perijodu ta’ snin u m’g[andhiex tkun bejg[ ta’ /ittadinanza jew ta’ passaport.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Lokali

Minn tolleranza g[al oppressjoni Joseph Mizzi jirrifletti fuq dak li esperjenza fl-Ukrajna fl-eqqel tal-protesti tal-poplu Ukren kontra l-President u l-Gvern tal-pajji] li rrifjuta relazzjonijiet eqreb mal-Unjoni Ewropea u jaqbad triq li tqarrbu aktar lejn ir-Russja. Joseph Mizzi

Il-monument ta’ Lenin fit-tarf tal-Vjal Shevchenko fa//ata tas-suq Bessarabka m’g[adux hemm. Kien l-a[[ar monument ta’ Lenin u simbolu tal-era Sovjetika f’Kiev wara l-indipendenza tal-Ukrajna fl1991. Dan il-monument kien ix-xog[ol talartist mag[ruf Sovjetiku Sergey Merkurov u kien aktar meqjus b[ala bi//a xog[ol tal-arti milli simbolu politiku. Fl-1939 kien ;ie ddikjarat l-isba[ monument taddinja minn esperti tal-arti fi New York. Min[abba f’hekk kienet ;iet salvata millqerda ta’ simboli Sovjeti/i wara l-indipendenza. Ra;uni o[ra kienet li dan il-monument kien ukoll jirrapre]enta parti millistorja tal-Ukrajna, meqjus simbolu ta’ tolleranza meta l-Urkajna kienet ta[t lUnjoni Sovjetika. Il-qag[da fl-Ukrajna hi komplessa ferm. Il-pajji] hu maqsum fi tnejn – il-Lvant, predominantament pro-Russja min[abba li hawn jg[ixu l-bi//a l-kbira tan-nies li waslu mill-Unjoni Sovjetika meta lUkrajna kienet g[adha parti minnha u lPunent li hu pro-Ewropa, u fil-ma;;or parti tieg[u jistmer dak kollu li jirrappre]enta l-passat ri/enti tal-istorja tieg[u min[abba l-[ruxijiet li soffrew misSovjeti/i. Il-battalja psikolo;ika ta’ b[alissa tixbah [afna dik li Malta g[addiet milla[[ar tas-sebg[inijiet sal-a[[ar tas-snin disg[in meta a[na konna nqisu ru[na

Ewropej, filwaqt li kien hemm minn ja[seb mod ie[or. Bl-istess mod, l-Ukrajn i[ossu offi] li ji;i definit b[ala Sovjetiku g[ax psikolo;ikament i[ossu aktar marbut mal-Ewropa milli mal-Unjoni Sovjetika. Fl-era post-Sovjetika, fl-Ukrajna kien qed jipprova jintla[aq bilan/ bejn dak li g[adda minnu l-pajji] minn wara l-gwerra g[al dak li qed jaspira li jkun wara lindipendenza tieg[u. Pro/ess diffi/li ta’ rikon/iljazzjoni storika g[al poplu li sofra oppressjoni kiefra. G[alhekk l-istatwa fit-tarf ta’ Vjal Shevchenko kienet simbolu importanti [afna. Kienet tirrappre]enta l-passat ikrah tal-pajji] f’forma mill-aktar espressiva talarti. Bilan/ dejjaq [afna bejn is-sabi[ talarti u l-kruha tal-politika. Imma fi]-]ew; di/enji wara l-indipendenza, il-pre]enza ta’ dan il-monument tidher baqg[et tberren f’mo[[ [afna. Il-pro/ess ta’ rikon/iljazzjoni g[adu ’l bog[od u g[alhekk it-tolleranza hu kun/ett volatili. Mir-Rivoluzzjoni Oran;jo tal-2004, iddivi]joni fil-pajji] bdiet tin[ass aktar. Ilbelt kapitali Kiev, li tinsab fit-tarf tal-parti tal-pajji] li hi meqjusa mal-Punent, ma ;;erra[x il-[sieb li l-arlo;; jer;a’ jmur lura g[a]-]minijiet Sovjeti/i. Il-monument ta’ Lenin, fl-a[[ar snin re;a’ refa’ rasu. Ta’ sikwit beda jkun ilpost fejn jin;abru n-nostal;i/i Sovjeti/i biex juru l-appo;; lejn il-politika li tressaq

Dimostranti jkissru l-monument ta’ Lenin fi Vjal Shevchenko f’Kiev

lill-Ukrajna mill-;did lejn ir-Russja. F’pajji] li g[addej minn kri]i ekonomika kbira,hu fa/li tkun nostal;iku u t[ares lejn il-passat qares u tg[id li t-tog[ma ma kinetx daqshekk [a]ina. G[alhekk il-poplu Ukrajn infexx irrabja tieg[u f’dan il-monument fil-lejl tat8 ta’ Di/embru. :arrfu, kissru u ;abu bi//iet. Ried jibg[at messa;; /ar lill-gvern li l-Ukrajna ma tista’ qatt ter;a’ tkun parti mill-blokk Sovjetiku. Li s-soluzzjonijiet g[all-kri]i ekonomika qeg[din fil-Punent u mhux fil-Lvant. Jidher li l-gvern tal-President Yanukovych [adu l-messa;;. Fl-a[[ar

sig[at qed insegwu ]viluppi importanti li g[andhom iwasslu biex ji;i ffirmat it-trattat bejn l-UE u l-Ukrajna. Jalla dan ise[[ u l-poplu jer;a’ jmur lura f’daru, ser[an li hu aktar Ewropew milli Sovjetiku. Meta dan ise[[, fit-tarf ta’ Vjal Schevchenko, il-frak u l-bi//iet tat-ti;rif tal-monument ta’ Lenin ikunu tnaddfu. Min jaf x’se jsir minn floku? Nittama li mill-mument li ;;arraf, kull Ukrajn fehem li t-tolleranza mhux biss kun/ett tal-arti imma wie[ed psikolo;iku li g[andu jkun fundamentali biex il-pajji] jin[all mill-passat kiefer, isolvi l-problemi u jimxi ’l quddiem.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

lokali

Gaddafi kien ta messa;; lil Gonzi fl-a[[ar laqg[a qabel ir-rivoluzzjoni Fi Frar tal-2011 kienet saret l-a[[ar laqg[a bejn il-Prim Ministru Malti Lawrence Gonzi u l-Kurunell Muammar Gaddafi. Kienet kes[a xxoqq il-g[adam, bil-laqg[a ssir ta[t tinda tal-mexxej Libjan. Meta saret illaqg[a, il-popli ta’ pajji]i ;irien, kienu di;à qed iqumu g[ad-drittijiet tag[hom. Waqt din il-laqg[a, Gaddafi lissen xi [a;a bl-G[arbi u d-delegazzjoni tieghu [ar;et ‘il barra. Id-delegazzjoni li kienet qed takkumpanja lillPrim Ministru Lawrence Gonzi intalbet to[ro; ukoll g[aliex “irid ikellem lill-Prim Ministru Gonzi wa[du u wa[du biss”. Fil-ktieb Gonzi, and Malta’s Break with Gaddafi. Recollections of a Premier, se ji;i ]velat dak li Gaddafi qal lill-Prim Ministru Gonzi waqt li kienu wa[edhom. Gaddafi ta l-interpretazzjoni tieg[u ta’ dak li kien g[addej fit-Tune]ija. Gaddafi ta wkoll messa;; lil Gonzi. Minn dak li qal Gaddafi lil Gonzi, fil-ktieb jo[ro; x’kien g[addej minn mo[[ Gaddafi dwar il-pajji]i fejn kien beda moviment biex il-popli jiksbu [elsien middittaturi. B’dak li talab Gaddafi lillPrim Ministru Gonzi, kien qed i[oss li t-tmiem tieg[u kien fil-qrib? Gonzi, and Malta’s Break with Gaddafi. Recollections of a Premier, minn Dr Joseph Cassar, sar wara sensiela ta’ intervisti lil Dr Gonzi, u se jitnieda nhar l-Erbg[a li ;ej.

Lawrence Gonzi fl-a[[ar laqg[a ma’ Muammar Gaddafi fi Frar tal-2011. Nhar il-{amis li ;ej, l-eks Prim Ministru Malti se jkun qed jiffirma kotba “Gonzi, and Malta’s Break with Gaddafi. Recollections of a Premier” fil-Kamra tad-Deputati.

L-g[ada l-{amis bejn il-5.00 p.m. u s-7.00 p.m. Lawrence Gonzi se jkun qieg[ed jiltaqa’ mal-pubbliku u jiffirma l-kotba fis-sala tal-Arazzi, li kienet tintu]a b[ala Kamra tadDeputati, fil-Palazz il-Belt. Waqt l-

iffirmar ikunu jistg[u jinxtraw ukoll kopji tal-kotba. Aktar informazzjoni dwar is-sessjonijiet ta’ iffirmar jinksbu minn fuq www.kitegroup.com.mt. Il-ktieb fih aktar minn 170 ritratt bil-kulur li jkopru l-40 sena ta’ relaz-

zjonijiet bejn Malta u l-Libja, i]-]jarat kollha li g[amel Gaddafi f’Malta, ilkonflitt fil-Libja, l-g[ajnuna umanitarja u ritratti esklussivi tal-mirage jets li waslu Malta fil-21 ta’ Frar 2011.

80 sena ilu… Nerik Mizzi arrestat wara 1933 – Kostituzzjoni ti;i sospi]a,, mi]uri ibsin fosthom sospensjoni tal-libertà tal-istampa, Mizzi akku]at b’tixwix, arrestat u l-MALTA, il-;urnal tal-Partit Nazzjonalista ji;i sospi]. ,

Richard Muscat

Seg. Fondazzjoni Fortunato u Enrico Mizzi Is-sena 1933 kienet mimlija avvenimenti stori/i g[al pajji]na u g[all-Partit Nazzjonalista. Il-qofol talkri]i kienu is-sospensjoni talKostituzzjoni li Nerik Mizzi sejj[ilha “kolp ta’ stat”, issospensjoni tal-libertà talistampa u l-arrest ta’ Nerik Mizzi b[ala editur ta’ MALTA. Tajjeb nag[tu kuntest ta’ dak li kien g[addej f’Malta u f’?ipru proprju f’dak l-istess perijodu bejn l-1930 u l-1933. Tajjeb niftakru li l-Gvern Ingli] kien po;;a lil dawn i]]ew; g]ejjer fil-Mediterran tista’ tg[id fl-istess keffa. Biex nag[mel dan, qed inqieg[ed ix-xena f’kuntest b[ala introduzzjoni tarrakkont tieg[i billi kkonsultajt l-opera magna tal-Professur Henry Frendo bit-titlu Europe and Empire. Fil-bidu tas-snin 30, filwaqt li l-Imperu Ingli] kien g[addej bi sforzi biex ikabbar linfluwenza f’pajji]i kbar flAtlantiku u fil-Pa/ifiku, ilgvern Ingli] min-na[a l-o[ra kien jillimita u jra]]an li]]ew; g]ejjer Mediterranji ta’ Malta u dik ta’ ?ipru fejn il[e;;a favur in-nazzjonali]mu ta’ dawn i]-]ew; kolonji kienet dejjem tielg[a. L-Ingli]i g[amlu reazzjoni billi dde/idew li jitfg[u lg[atu fuq il-borma bl-ilma jag[li g[ax [asbu li b’hekk

jikkontrollaw dawn il-movimenti politi/i. Bejn Malta u ?ipru kien hemm karatteristi/i li jixxiebhu u o[rajn li jag[mluhom differenti, u dan kemm internament fil-politika u fi [dan is-so/jetà rispettiva tag[hom, kif ukoll esternament fir-relazzjoni tag[hom mal-Ingli]i, kif ukoll mal-pajji]i ;irien tag[hom. Jixxiebhu b[ala g]ejjer, filkultura u storja Ewropea; kif ukoll kien hemm xebh fil[biberija tal-pajji]i ;irien tag[hom, inklu]a l-affinità tallingwa (l-Italja u l-Gre/ja). Ma kienx hemm xebh firrwol /entrali tar-reli;jonijiet tag[hom. Il-Knisja Ortodossa tippermetti rwol /entali lillIsqof, filwaqt li dik Kattolika ma tag[rafx dan ir-rwol, g[alkemm l-Isqof kellu influwenza mhux ]g[ira fuq poplu s[i[ Kattoliku b[al dak Malti. Min[abba dawn irra;unijiet, [afna kienu j[awdu lil dawn i]-]ew; g]ejjer ma’ xulxin. L-ambjenti Ingli]i kienu jqisuhom “culturally unredeemed Mediterranean islands as the naughty twins of empire.” L-awtoritajiet tal-Knisja Ortodossa f’?ipru kienu jsostnu li poplu skjav ma jilliberax ru[u biss bit-talb i]da s-salvazzjoni tag[hom tinsab filliberazzjoni nazzjonali. F’Malta, il-Knisja kienet aktar tipprova tikkollabora mal-Ingli]i spe/jalment minn meta kienu id f’id biex [elsu mir-rivoluzzjonarji ta’ Bonaparte, u g[alhekk kienu jappellaw g[all-kalma fost il-

Nerik Mizzi, b[ala editur, ;ie akku]at b’sedizzjoni u arrestat waqt li kien qieg[ed jag[ti l-a[[ar noti editorjali fil-;urnal MALTA qabel ji;i pubblikat.

Nerik Mizzi fl-1933, is-sena li fiha kien ;ie arrestat

poplu. Ta’ min ifakkar li lIsqof Mauro Caruana proprju f’dawk is-snin kien ;ie onorat b[ala Sir, u kien mag[ruf li ma j[obbx lit-Taljani. Minkejja dan ix-xebh u differenzi bejniethom, Malta u ?ipru, proprju f’dawk is-snin li semmejna, qasmu flimkien l-istess destin: kollass totali tal-ordni kostituzzjonali li kien intreba[ b’[afna g[araq u sagrifi//ji li nbidlu f’diktat kolonjali.

Il-PN jirba[ l-elezzjoni b’ma;;oranza kbira Ng[addi issa g[as-su;;ett ewlieni biex infakkar din il;rajja politika li fiha l-PN u Nerik Mizzi kienu protagonisti. U dan qed nag[mlu blg[ajnuna tal-arkivji tal-

Fondazzjoni Fortunato u Enrico Mizzi. Il-PN kien reba[ l-elezzjoni ta’ :unju tal-1932 b’ma;;oranza kbira, kwa]i plebixxitarja. Tant hu hekk li l-Gvernatur Sir David Campbell fid-diskors mitTron qal li “Fuq programm /ar u espli/itu mressaq formalment quddiem il-poplu ta’ Malta u G[awdex, l-elettorat ta’ dawn il-g]ejjer esprima ru[u bil-qawwa kollha fla[[ar elezzjoni ;enerali u li tat mandat qawwi lill-Kapijiet tal-Partit Nazzjonalista”. Ilmandat kien prin/ipalment itta[didiet mal-gvern Ingli] dwar l-g[otja ta’ Dominion Status g[al Malta. Nerik Mizzi kien sar Ministru tal-Istruzzjoni Pubblika wara l-mewt ta’ Mons. Enrico Dandria, u waqt diskors tieg[u kien sa[aq fuq l-importanza tat-tag[lim tallingwa Ingli]a u Taljana blistess importanza. Din id-dikjarazzjoni qanqlet kontroversja s[i[a. In[olqot kri]i politika meta l-Gvern Imperjali, permezz ta’ proklama tal-20 ta’ Settembru 1933, [a f’idejh il-kontroll tal-pulizija. Dan

kien il-bidu ta’ sensiela ta’ de/i]jonijiet u mi]uri [orox ta’ politika drastika u iebsa min-na[a tal-Gvern Imperjali. Il-PN ipprotesta billi organizza mass meetings madwar Malta u G[awdex biex jag[raf lill-poplu b’dak li kien g[addej u bil-qag[da politika kritika tal-pajji]. Nerik Mizzi kien stqarr li “ma jistax ikun li a[na nilqg[u b’indifferenza, umiljazzjonijiet u impozizzjonijiet b[al dawn, wara li verdett popolari konna nifhmu, u bir-ra;un kollu, li sa fla[[ar dawk li huma responsabbli g[all-politika Ingli]a, se jirrealizzaw, u jkunu i]jed prudenti mag[na.” Komplew il-mi]uri [orox meta l-Gvernatur ordna li ma kellhomx isiru i]jed meetings pubbli/i, u lanqas diskorsi politi/i fil-ka]ini Nazzjonalisti. Dan kien meqjus b[ala pass ie[or lejn id-dittatura kolonjali f’Malta. Kemm l-Istriklandjani u anki l-Laburisti ma naqsux li jag[tu palata biex din il-kri]i politika tkompli tikber. Wara dan kollu, ;ew imposti kundizzjonijiet ina//ettabbli fuq il-Ministri biex dawn jibqg[u jokkupaw il-kariga ministerjali. Nerik Mizzi offra li jirri]enja hu biex isalva lill-ministri s[abu, i]da l-Gvernatur ma laqax ilproposta. Dan wassal biex ilGvernatur permezz ta’ ittra bid-data tat-2 ta’ Novembru 1933, g[arraf lill-Kap talMinistri “illi, billi l-Ministri ma jistg[ux ja//ettaw kif informajtni llum inti, li j/edu g[ax-xewqat tal-Gvern Imperjali, li jiena g[arraftek bihom fil-Kunsill E]ekuttiv tal-31 ta’ Ottubru li g[adda, jien ma nistax nag[mel ie[or, skont ma ordnawli, [lief li jien ng[addi ming[ajr lg[ajnuna tal-Ministri”. Din kienet data storika g[al Malta, meta fl-istess jum deher filGazzetta tal-Gvern avvi] uffi/jali fejn il-poplu ;ie

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Anniversarju

“kolp ta’ stat [abta u sabta”

Il-grupp ta’ persuni li ;ew arrestati u pro/essati waqt dimostrazzjoni ta’ fer[ lil Nerik Mizzi wara s-sentenza tal-Qorti

Ir-rakkont tal-arrest miktub minn Nerik Mizzi

mg[arraf li “l-Gvernatur ta’ Malta sab li hemm il-b]onn li jilli/enzja lMinistri”. Quddiem ir-restrizzjonijiet umiljanti li ried jimponi l-Gvern Imperjali fuq lamministrazzjoni tal-Gvern Malti, ittwe;iba tal-Ministri Maltin kienet wa[da: “A[na ninsabu Ministri talPoplu sostnuti b’ma;;oranza liema b[ala fi]-]ew; Kmamar tal-Parlament, eletti bi plebixxiet popolari f’:unju tal-1932 mill-kotra immensa tal-eletturi ta]-]ew; g]ejjer u li tat prova li g[adha ssostnina, u minn hawn ma nitqanqlux minn rajna.” Nerik Mizzi rrakonta din il-;rajja hekk: “Il-kolp ;ie fuqna [abta u sabta b[al sajjetta fil-bnazzi; u qablu kien ;ara fatt li jien, ng[id g[alija, avolja fittixt kemm stajt li nifhmu, ma fhimtu qatt sewwa. Campbell, allura kien jinsab imsiefer, xi mkien fi Franza fejn kien qieg[ed jg[addi l-vaganzi tieg[u. Kien telaq minn Malta fl-10 ta’ Lulju 1933, u minn dak i]-]mien kien qed jag[mel floku l-logotenent Gvernatur, li kien Sir Harry Luke. G[all-[abta ta’ nofs Settembru, il-Gvernatur Campbell ir/ieva l-ordni mill-Colonial Office biex jinterrompi l-vaganzi tieg[u, jaqbad malajr vapur minn Marsilja u jirritorna immedjatament Malta bla xejn telf ta’ ]mien. Dan il-pubbliku allura ma kienx jafu, imma l-membri tal-Gvern Nazzjonalista kienu jafuh g[ad li, però, ibda minni, ma g[arfniex nispjegawh sewwa. Il-Gvernatur Campbell wasal lura Malta fit-18 ta’ Settembru 1933, u, niftakar, li wie[ed mill-ewwel ordnijiet li ta kif da[al ilPalazz, kien dak li jaraw sewwa jekk il-bibien il-kbar ta’ barra kinux jistg[u jing[alqu bl-akbar g[a;la u bla xejn

dewmien fil-ka] li jkun hemm ilb]onn. Jumejn wara, kienet ;iet emendata l-Kostituzzjoni fis-sens li ttie[ed minn ta[t il-Gvern Malti u ng[ata lillGvern Imperjali l-kontroll tadDipartiment tal-Pulizija. Wara dak ilkolp tal-Istat ni]let fuq il-povru poplu Malti xita ta’ mi]uri le;i]lattivi u amminstrattivi l-aktar odju]i”. {abib ta’ Nerik Mizzi jg[id li “jiena rajtu jibki lil Nerik, meta ssospendewlna l-Kostituzzjoni fl-1933. Jibki filveru sens tal-kelma.” Il-pro/ess penali kontra Mizzi u s-sospensjoni ta’ MALTA Wasal ukoll il-jum li Nerik Mizzi, b[ala editur, ;ie akku]at b’sedizzjoni u arrestat waqt li kien qieg[ed jag[ti la[[ar noti editorjali fil-;urnal MALTA qabel ji;i pubblikat. Flimkien malarrest ta’ Mizzi, ;ie wkoll sospi] il;urnal tieg[u. Il-Gvernatur Campbell [are; warrant li, filwaqt li rrefera g[al-Li;i talIstampa tal-1933, u l-Li;i talPrevenzjoni ta’ Propaganda Sedizzju]a

1932, Enrico Mizzi, editur, ji;i arrestat, u l-;urnal MALTA ji;i sospi] b’effett immedjat. Mizzi ssejja[ jidher quddiem il-Qorti Kriminali fid-19 ta’ Di/embru 1933. L-akku]a ta’ sedizzjoni saret min[abba li kien deher artiklu filMALTA miktub minn Antonio Prestinenza, opinjonista Taljan, fil[arga ta’ jum qabel l-arrest, liema artiklu kien ;ie pubblikat qabel f’;urnal Taljan. Mizzi, wara l-arrest, kiteb hekk: “B’kuxjenza serena u trankwilla, nistenna biex nidher quddiem il-Qorti konvint b’mod assolut li ma ksirt l-ebda li;i talpajji], u nistqarr li dejjem qdejt fedelment dmirijieti b[ala ;urnalist u b[ala patrijott. Is-sospensjoni ta’ MALTA se to[loq dannu kbir g[alina u g[all-kaw]a tag[na b[ala Nazzjonalisti, u nittamaw li din il-qag[da ma ttawwalx i]]ejjed, u li n-Nazzjonalisti jkomplu jag[tuna appo;; f’din is-sieg[a ta’ dieqa li g[addejjin minnha. Illum, aktar minn qatt qabel, inNazzjonalisti huma m[e;;a biex jibqg[u warajna u mag[qudin”

Richard Muscat waqt il-[idma fuq l-arkivji ta’ Mizzi

Nerik Mizzi kiteb ukoll fuq din lesperjenza li g[adda minnha (ara rritratt). “Is-sospensjoni tal-pubblikazzjoni ta’ MALTA saret fuq ordni tal-Gvernatur fil-15 ta’ Di/embru 1933 min[abba artiklu “La leggenda dell’Oro” li deher f’MALTA tat-13 ta’ Di/embru 1933. Enrico Mizzi kien pro/essat mill-pulizija. Fid-29 ta Di/embru 1933 huwa ;ie kundannat mill-Ma;istrat Dr Soler wara li kien ;ie m/a[[ad lilu d-dritt li jipprova l-verità tal-fatti, i]da fl-20 ta’ Jannar 1934 ;ie liberat mill-Qorti Kostituzzjonali tal-Appell (preseduta mill-Im[allef Sir Arturo Mercieca) wara li ppre]enta l-fatti kollha, u pprova l-verità tag[hom. Ir-rapport talpro/ess kien ippubblikat mill-ECO DI MALTA E GOZO, i]da is-sentenza storika li lliberat (lil Mizzi) kienet ;iet pubblikata b’mod integrali f’MALTA tat-22 ta’ Jannar 1934, ji;ifieri flewwel [ar;a tal-;urnal wara li kien ;ie sospi]. Waqt il-pro/ess ;ew arrestati u pro/essati 18-il persuna talli g[amlu dimostrazzjoni favur Enrico Mizzi barra l-Qorti. Ir-rapport s[i[ talpro/ess kriminali tat-18-il persuna arrestati u s-sentenza tal-Ma;istrat Dr E. Bartoli, dehru fil-[ar;iet ta’ ECO DI MALTA E GOZO tat-3, 4 u 5 ta’ Jannar 1934.” Dan il-;uri kien qanqal interess kbir fost il-pubbliku, tant li folol in;abru barra l-Qorti, kif ukoll imlew l-awla fejn kien jinstemg[u x-xhieda ta’ Mizzi u s[abu. It-t[abbir tas-sentenza li lliberat lil Nerik Mizzi ntlaqg[et b’entu]ja]mu kbir. B’hekk fakkarna t-80 sena minn meta Nerik Mizzi ;ie arrestat u lorganu tal-PN imsikket fi ]mien meta l-libertà tal-espressjoni u dik tal-istampa kienu m/a[[din mill-poplu Malti u G[awdxi. I]da kif rajna, is-sewwa reba[, Mizzi ;ie lliberat fost fer[ kbir ta’ poplu rebbie[, u l-;urnal tal-PN kompla bil-battalja tieg[u bla bi]a’.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

A[barijiet mill-UE

L-Ewropa f’idejk Ingrid Brownrigg Opinjonista

Il-Prim Ministru ta x’jifhem li se jsolvi l-problema i]da dak li qed naraw mhu xejn [lief kontinwazzjoni ta’ dak li hemm di;à

Fuq l-immigrazzjoni irregolari – g[adna ma wasalniex! U lanqas se naslu fejn il-Prim Ministru Malti qed ja[seb li se naslu! Il-Kummissjoni Ewropea ppubblikat l-azzjonijiet issu;;eriti mit-Task Force g[all-Mediterran li twaqqfet f’Ottubru li g[adda bl-iskop li ttaffi l-problema tal-immigrazzjoni irregolari fil-Mediterran. F’dawn il-proposti, kif fil-fatt kont qed nistenna m’hemm xejn ta’ barra minn hawn u mhux qed nistenna li jkun hemm xi [a;a ;dida fil-futur qrib. Il-proposti jenfasizzaw fuq aktar kontrolli tal-fruntiera organizzati mill-A;enzija Frontex. Dawn il-kontrolli g[adhom isiru kemm bl-ajru kif ukoll bil-ba[ar u g[andhom jindikaw fil-[in xi dg[ajjes li jistg[u jkunu f’diffikultà u jsalvaw lill-immigranti abbord. Nemmen li din hi proposta tajba biex insalvaw il-[ajja tan-nies. I]da biex naslu g[al din il-proposta, na[seb li ma kienx hemm b]onn xi studju jew anali]i. Il-proposti tat-Task Force jissu;;erixxu li jkun hemm ta[ditiet u negozjati ma’ pajji]i terzi billi jsiru ftehim ma’ dawn il-pajji]i b[alma sar mat-Tune]ija u Azerbaijan u daqt ji;u ffinalizzati ftehim simili ma’ [ames pajji]i o[ra. Dawn il-ftehim differenti g[andhom jidentifikaw mezzi g[allimmigrazzjoni regolari u joffru g[ajnuna lil dawk il-pajji]i biex joffru protezzjonioni fit-territorju tag[hom u j[arsu ddrittijiet fundamentali tal-bniedem. It-Task Force tissu;;erixxi fost l-o[rajn ;lieda kontra l-kriminalità organizzata li qed tittraffika dawn l-immigranti.

Burden sharing mhux propost issa u lanqas fil-futur qrib I]da dwar il-proposta definita b[ala l-aktar importanti mill-Gvern Malti, dik li l-pajji]i jaqsmu l-pi] tal-immigrazzjoni, mag[rufa b[ala burden sharing, m’hemm xejn. M’iniex sorpri]a u nispjega g[aliex. Hemm propost assistenza u solidarjetà mal-pajji]i li jkunu qed jiffa//jaw pressjoni minn numru ta’ immigranti i]da kif dan se jsir mhux spjegat u lanqas hux se jkun fuq ba]i volontarja jew obbligatorja. Dan imur kontra dak li ta x’jifhem il-Prim Ministru Joseph Muscat meta f’laqg[a fi Brussell f’Ottubru li g[adda ta x’jifhem li kien hemm pajji]i li lesti li jg[inu u sa[ansitra sabbat saqajh biex jie[u dak li jrid hu. Il-Prim Ministru ta x’jifhem li se jsolvi l-problema i]da dak li qed naraw mhu xejn [lief kontinwazzjoni ta’ dak li hemm di;à. Min hu saqqajh mal-art u min jaf kif ta[dem l-UE jaf li lburden sharing obbligatorju ma jistax isir realtà. Wie[ed irid jifhem li l-UE hi g[aqda ta’ pajji]i sovrani u mhux federali. Din mhux l-Istati Uniti tal-Amerika, ji;ifieri huma l-pajji]i

membri li jidde/iedu fuq kwistjonijiet nazzjonali u mhux Brussell. L-oqsma fejn il-pajji]i membri tal-UE jidde/iedu lkoll

flimkien huma dawk l-oqsma li g[andhom x’jaqsmu masSuq Komuni, g[alhekk dak li g[andu x’jaqsam ma’ finanzi u ekonomija u /aqliq liberu minn pajji] g[all-ie[or. L-immigrazzjoni hi responsabbiltà tal-pajji]i u mhux talUE. L-immigrazzjoni tag[mel parti mill-politika tal-intern. F’dan il-qasam saru diversi tentattivi biex ikun hemm politika komuni tal-immigrazzjoni i]da ma wasalniex. L-attività li ssir f’dan il-qasam hi ba]ikament g[ajnuna millKummissjoni Ewropea u fuq ba]i volontarja pajji]i membri jag[tu l-kontribut tag[hom. Bla dubju sar [afna xog[ol. B[al aktar kontrolli tal-fruntiera u Malta stess tir/ievi g[ajnuna finanzjarja i]da biex ise[[ dak li qed jistenna l-Gvern Malti dan mhux se jsir. Meta wie[ed jikkunsidra li l-immigrazzjoni hi problema ta’ [afna pajji]i fl-UE u mhux ta’ Malta biss u jie[u dan f’kuntest tal-problemi finanzjarji u ekonomi/i ta’ [afna pajji]i membri, na[seb li wie[ed jasal wa[du g[allkonklu]joni li l-altruwi]mu ma je]istix. Sitwazzjoni ideali hi li l-pajji]i l-o[ra jaqsmu mag[na dan il-pi], anke min[abba l-fatt li Malta hi ]g[ira u g[andna problema ta’ spazju i]da r-realtà hi differenti u la m’hemmx qafas legali ma tistax tobbliga lill-pajji]i membri jg[inuk. Dawn il-proposti se jkunu diskussi fil-laqg[a tal-Kapijiet tal-Istati Membri aktar tard dan ix-xahar i]da mhux qed nistennew xi [a;a ;dida. Issa naraw kif il-Prim Ministru Muscat se ja;ixxi. Jekk irridu l-g[ajnuna hemm b]onn ta’ laqg[at bilaterali mal-pajji]i fejn tintu]a d-diplomazija u mhux l-arroganza...g[ax ma ddardarx l-g[ajn li trid tixrob minnha! L-u]u tal-apparat elettroniku fuq it-titjiriet se jkun esti] Fl-a[[ar a[bar tajba g[al min jivvja;;a spiss hemm li jista’ ja[dem trankwillament matul it-titjira minn meta jitla’ fuq l-ajruplan sa x[in jin]el mill-ajruplan. L-A;enzija g[allAvjazzjoni tal-UE [abbret li l-apparat elettroniku b[al smartphone u tablet li jkunu fuq ‘flight mode’ jistg[u jintu]aw waqt it-tlug[ u l-in]ul tal-ajruplan. Fil-pre]ent dan l-apparat jista’ jintu]a waqt it-titjira u g[alhekk l-u]u ta’ dan l-apparat qed ikun esti]. Il-pass li jmiss wara dan hu l-u]u ta’ wi-fi u blue tooth fuq it-titjira. Hemm xi kumpaniji tal-ajru li jippermettu l-u]u talwi-fi abbord. Fil-fatt f’dak il-ka] il-passi;;ier jikkonettja ru[u man-network provdut mit-titjira stess. Dan ikun /ertifikat mill-kumpanija li hu sigur. Nistennew issa li aktar kumpaniji tal-ajru joffru dan is-servizz billi jinvestu f’dak li hu ne/essarju u joffru lill-passi;;ier kwalità ta’ titjira a[jar billi l-passi;lier ikun qed ju]a dan il-[in g[ax-xog[ol tieg[u. Issa jonqos li l-kumpaniji tal-ajru jag[mlu l-upgrade me[tie;. Sadanittant jekk se taqbad ajruplan fil-;ranet li ;ejjin, isma’ sew ir-regoli biex tkun taf meta g[andek tu]a ttablet tieg[ek... u l-vja;; it-tajjeb!

Grupp ta’ immigranti salvati waqt operazzjoni tal-Frontex fil-Mediterran. Il-proposti jenfasizzaw fuq aktar kontrolli tal-fruntiera organizzati mill-A;enzija Frontex

Il-{add, 16 ta’ Di/embru, 2013

Internazzjonali

It-tebut ta’ Nelson Mandela jin;arr minn membri tal-militar tal-Afrika t’Isfel hekk kif ilbiera[ twassal fil-ba]i tal-ajru ta’ Waterkloof biex jitwassal lejn Qunu, ir-ra[al fejn kien trabba, g[all-funeral tal-lum. (ritratt EPA)

Illum il-funeral ta’ Mandela

Xeni li kien hemm fi Pretoria hekk kif in-nies taw l-a[[ar tislima lil Nelson Mandela wara li l-katavru tieg[u kien espost g[all-pubbliku bejn l-Erbg[a u l-:img[a.(ritratt EPA)

Hu mistenni li dak tal-lum se jkun wie[ed mill-akbar funerali fl-istorja moderna li qatt saru. Dan hekk kif se jindifen l-eks President tal-Afrika t’Isfel Nelson Mandela f’Qunu, ir-ra[al fejn trabba. It-tebut bil-katavru ta’ Mandela lbiera[ ittie[ed lejn Qunu wara li fi Pretoria taw la[[ar tislima mill-Kungress Nazzjonali Afrikan (ANC), ilpartit ta’ Mandela. B’hekk intemmet il-fa]i statali formali tal-funeral ta’ Mandela. Dan wara li kien ilu tlett ijiem espost g[all-pubbliku fil-kapitali Pretoria bejn l-Erbg[a u l:img[a. Hu stmat li madwar 100,000 persuna rnexxielhom imorru jag[tuh l-a[[ar tislima fi Pretoria u mijiet aktar kellhom jintbag[tu lura. Il-funeral tal-lum se jkun aktar wie[ed tradizzjonali skont ir-riti tat-tribù Thembu li tieg[u kien membru. G[all-

funeral f’Qunu, madwar 4,500 persuna kienu mistiedna fosthom Presidenti u Prim Ministri minn madwar id-dinja. Fe;;g[et polemika wara li sar mag[ruf li l-Ar/isqof Desmond Tutu, li kien spalla ewlenija ta’ Mandela fil-;lieda kontra l-apartheid, ma kienx mistieden g[all-funeral. Xi mezzi tax-xandir fl-Afrika t’Isfel qalu li dan sar lil Tutu b[ala tpattija g[all-kritika li qed jag[mel lill-Gvern talPresident Jacob Zuma. Jidher li Tutu kien t[alla wkoll barra mil-lista ta’ mistednin fi/-/erimonja li saret nhar it-Tlieta f’Soweto. Dan minkejja li hu kellu [biberija antika ma’ Mandela u mieg[u kien is-simbolu internazzjonali tal-;lieda kontra r-razzi]mu filpajji]. F’Soweto, Tutu mbag[ad intalab imur ikellem il-folla wara li dawk pre]enti bdew jibbujaw lil Zuma.

FIL-QOSOR…

Missili Russi mal-fruntieri Ewropej IL-:ERMANJA: Rapporti fil-media :ermani]a qed isostnu li r-Russja po;;iet diversi missili tat-tip Iskander-M jew SS-26 Stone li j;orru armi nukleari tul il-fruntiera mal-Unjoni Ewropea. Dan bi tpattija g[al programm g[ad-difi]a minn missili flEwropa. Intqal li dawn il-missili tpo;;ew f’ba]ijiet tul il-fruntiera Russa mal-Polonja, l-Estonja, il-Litwanja u l-Latvja. Tin[araq id-dar ta’ Grande Fratello L-ITALJA: Nar li kien hemm f’Cinecittà qered id-dar li tintu]a g[as-serje popolari Taljana “Grande Fratello”. It-13-il edizzjoni ta’ dan ir-reality show kellu jibda fit-23 ta’ Jannar u issa hemm dubji dwar x’se ji;ri g[al din is-sensiela. Il-Pulizija tat-Tifi tanNar damu diversi sig[at jippruvaw jikkontrollaw in-nirien. Imxejjen attentat L-ISTATI UNITI: Ra;el ta’ 55 sena minn Kansas kien arrestat wara li nkixef li ried jisplodi karrozza bomba fl-ajruport ta’ Wichita. Investigaturi qalu li Terry Lee Loewen jidher li ma kellu ebda rabta ma’ gruppi reli;ju]i u f’ebda mument ma kien hemm periklu g[all-pubbliku. Dan peress li a;enti tal-FBI kienu ilhom ]mien ja[dmu bil-mo[bi beix jaqbdu lil Loewen fil-fatt. In]ul fuq il-Qamar I?-?INA: Ilbiera[ /-?ina ni]]let vettura spazjali fuq il-Qamar – l-ewwel darba li se jsir in]ul simili f’dawn l-a[[ar 37 sena. Ilvettura mlaqqma Yutu ti]en 120 kilogramma. I/-?ina qed timmira li sal-2020 tkun ni]]let persuna fuq il-Qamar u aktarx din ilmissjoni hu l-bidu tal-pro/ess.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Internazzjonali

IL-:ERMANJA> Barnu]a enormi tidher fuq il-kampnar tal-bini tal-kunsill lokali ta’ Schorndorf. Dan sar b[ala reklam g[assuq tal-Milied li qed isir fil-parti storika ta’ din il-belt. (ritratt EPA)

Sparatura fi skola

’

f Colorado

Kien hemm mumenti ta’ paniku kbir fi skola f’Colorado wara li student feta[ in-nar u darab ]ew; studenti o[ra, wie[ed minnhom b’mod serju. Dan qabel l-istudent qatel lilu nnifsu. Jidher li l-istudent mar jixtri senter u mar l-iskola jfittex g[alliem spe/ifiku u hekk kif kien qed ifittxu, kien konfrontat mi]-]ew; studenti li ndarbu. Xhieda qalu li l-istudent li feta[ in-nar kien liebes bi stil militari u ji;ri fil-kurituri. Intqal li l-istudent irnexxielu jsib l-g[alliem li kien qed ifittex u [adu barra l-iskola imma dan irnexxielu ja[rab. L-attakk se[[ hekk kif flIstati Uniti qed ikun imfakkar il-massakru li kien se[[ sena ilu fl-iskola primarja ta’ Sandy

Hook fi Newtown f’Connecticut u li [alla 20 tifel u tifla u sitt adulti mejta. L-isparatura f’Colorado se[[et fl-Arapahoe High School f’Centennal u fil-pront l-iskejjel kollha fil-belt ing[alqu b[ala prekawzjoni. Wara li kien g[adda kollox, il-pulizija sabu wkoll ]ew; bombi tal-petrol mo[bija fliskola. L-iskola g[andha aktar minn 2,200 student u 70 klassi. L-iskola tinsab biss 13-il kilometru minn Columbine High School – il-post fejn kienu nqatlu 14-il student f’April tal-1999. Investigazzjoni kienet sabet li dak li wettaq l-isparatura f’Sandy Hook kien ifissat fuq il-massakru li kien sar f’Columbine.

Tinfirex il kri]i tal petrol fi Tripli Hekk kif parti kbira talbiex jinqdew. Kien hemm itali Libjana. Imma residenti fi pompi tal-petrol fil-kapitali sa[ansitra rapporti ta’ nies li Tripli qalu li ma jistg[ux jifhLibjana Tripli baqg[u nqatlu fil-;lied li nqala’. mu kif ma tistax tkun provduta mag[luqa, il-kri]i tal-fuel filIl-kri]i bdiet wara g[ajdut li sigurtà lill-pompi tal-petrol Libja issa nfirxet lejn bliet l-provista tal-petrol fil-Libja kollha biex jieqaf il-paniku. o[ra Libjani. kienet qed tiskarsa. Sadattant kelliem g[allKjuwijiet twal bdew jidhru Abdulbari Al-Arusi, ilkumpanija nazzjonali talquddiem pompi tal-petrol Ministru ta]-}ejt Libjan, ener;ija, il-GECOL, qal li lf’Khoms u Tarhouna hekk kif insista li kien hemm provista qtug[ tal-elettriku kontinwu fi residenti ta’ Tripli qed isuqu ta’ petrol u diesel g[al diversi Tripli mistenni ji;i ta[t konlejn dawn il-bliet bit-tama li ;img[at u dan kien qed jitqas- troll sal-a[[ar ta’ Di/embru. jixtru l-petrol minn sam b’mod normali lill-pompi. Kelliem g[all-GECOL qal li hemmhekk. Hu qal li l-kri]i qed tkun tul dan ix-xahar xi zoni ta’ Fi sforz li jikkontrollaw isikkaw]ata minn qtug[ kontin- Tripli kienu bla provista talsitwazzjoni, l-awtoritajiet wu fil-provista tal-elettriku li elettriku g[al madwar 12-il f’Khoms qed jissekwestraw dan qed iwassal biex il-pompi sieg[a f’;urnata. Dan qed ji;ri dawk il-vetturi li jintlem[u ma jkunux jistg[u jintu]aw. kemm min[abba infrastruttura b’kontenituri fihom mimlija Barra minn hekk, qal ilbatuta imma anki min[abba petrol diretti lejn il-kapitali Minsitru Libjan, kien hemm interruzzjoni fil-provista talLibjana. Dan wara li tul itka]i fejn il-pompi tkissru f’atti gass mill-impjant ta’ Wafa lejn toroq minn Khoms lejn Tripli, vandali. il-power station ta’ Ruwais. Sadattant fi ]vilupp ie[or qed ikun hemm [afna checkFtit ;ranet ilu l-Gvern points tal-forzi tas-sigurtà lanqas f’/imiterju wie[ed ma Libjan [abbar li kien se jibda Libjani. jkun hemm g[assa mal-pompi jista’ jsib il-pa/i b[alissa. Dan Il-pompi tal-petrol fi Tripli wara li f’Benga]i persuna tal-petrol fil-kapitali Libjana qed jin]ammu mag[luqa nqatlet u [amsa o[ra ndarbu imma f’[afna mill-pompi, ilsakemm l-awtoritajiet ma jip- forzi tas-sigurtà Libjani qatt wara li splodiet karozza bomba provdux sigurtà mag[hom. f’/imiterju. ma dehru u g[alhekk dawn Dan wara li kien hemm [afna in]ammu mag[luqa. Uffi/jali Il-karozza splodiet waqt attakki fuq [addiema talfuneral ta’ uffi/jal tal-Pulizija Libjani qalu li t-truppi kienu pompi minn sewwieqa rrabjati bil-mod il-mod qed jinfirxu li kien inqatel ;urnata qabel li kienu ilhom sig[at jistennew lejn il-pompi tal-petrol fil-kap- f’attentat simili.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Internazzjonali

Nelson Mandela jibqa’ l-ixprun g[al rikon/iljazzjoni anki wara mewtu Il-poplu tal-Afrika t’Isfel qed ji//elebra l-[ajja ta’ bniedem u mexxej straordinarju bil-kant u ]-]fin tradizzjonali (ritratt> EPA)

“Kont dejjem ng[o]] l-ideal ta’ so/jetà [ielsa u demokratika fejn innies kollha jg[ixu spalla ma’ spalla irrispettivament mir-razza u l-kulur... Dejjem emmint f’dinja fejn l-opportunitajiet huma indaqs g[al kul[add u b[ala ideal li dejjem stinkajt g[alih tul [ajti.... ideal li g[alih ninsab lest li nag[ti [ajti.” Dawn huma fost l-aktar kliem sinifikanti ta’ Nelson Mandela, vi]jonarju u demokratiku le;;endarju li l-impatt tieg[u fuq id-dinja hu kwa]i indeskrivibbli u fejn – forsi aktar minn kwalunkwe personalità o[ra fil-qasam internazzjonali – wera l-vera qawwa tal-impenn lejn ir-rikon/iljazzjoni li jitqies b[ala mutur ewlieni lejn itti;did tal-[ajja. Mandela twieled fit-tribù ta’ Thembu, fl-1918, ;o villa;; ]g[ir filCape of South Africa u fejn baqa’ mag[ruf bl-isem tat-tribù ‘Madiba’. Filwaqt li ismu proprju kien Rolihlahla Dalibhunga, hu ing[ata l-isem Ingli] Nelson minn g[alliem tal-iskola u spi//a jitlef lil missieru meta kien g[ad g[andu biss disa’ snin. Intant, dan il-bniedem li kien destinat li jsir l-ewwel President iswed talAfrika t’Isfel (bejn l-1994 u l-1998) kellu jqatta’ sebg[a u g[oxin sena [abs ta[t l-eks awtoritajiet bojod tal-pajji] u fl-ag[ar ]mien tas-sistema tal-apartheid li kienet tibba]a fuq id-diskriminazzjoni sfa//ata bejn il-minoranza talbojod u s-suwed. Madankollu, Mandela – jew ‘Madiba’, kif inhu mag[ruf a[jar malAfrikani – qatt ma wera l-i/ken intenzjoni g[al vendetta u mill-ewwel g[araf is-sa[[a tal-g[aqda, minbarra limportanza li l-Afrikani jimxu ‘l quddiem b[ala poplu wie[ed u ming[ajr ma jibqg[u mxekklin bid-differenzi tal-passat.

Ftit tas-snin ilu, F.W. de Klerk, la[[ar President abjad tal-Afrika t’Isfel – u li, flimkien ma’ Mandela, kien onorat bil-Premju Nobel g[all-Pa/i (fl1993) g[all-isforzi tag[hom biex ilpajji] jorganizza l-ewwel elezzjonijiet miftu[in g[ar-razez kollha – qal li Nelson Mandela ‘kellu jservi b[ala xprun g[all-g[aqda anki wara mewtu’. Intant, dan il-kliem kien tassew profetiku, bil-membri ta’ kwalunkwe komunita, tribu jew razza (fl-Afrika t’Isfel) jing[aqdu f’tislima kommoventi u sin/iera g[al ‘Missier in-Nazzjon’ u bl-osservazzjoni ta’ luttu tul il-pajji] tkompli ]]id fl-intensita minn jum g[al jum mindu t[abbret il-mewt ta’ ‘Madiba’ fl-eta ta’ 95 sena. Illum ir-reazzjonijiet g[at-telfa ta’ Mandela – g[al snin ikonu internazzjonali sinonimu mal-pa/i u lkoe]istenza – jirriflettu sens ta’ rispett u dinjità profonda; bil-President talAfrika t’Isfel, Jacob Zuma, jitkellem g[an-nom ta’ niesu meta qal li ‘l-pajji] tilef l-aqwa wild u bil-poplu jitlef anki missier’. Il-President tal-Istati Uniti, Barack Obama, li tkellem nhar it-Tlieta waqt is-servizz ta’ tifkira nazzjonali g[al Nelson Mandela li kien organizzat flistadium FNB ta’ Johannesburg, tenna ming[ajr tlaqliq li l-eks mexxej Afrikan kien ;gant tal-istorja minbarra li ‘liberatur ta’ poplu’. Fil-fatt, l-ewwel azzjoni politika fil[ajja ta’ Obama kienet protesta kontra l-apartheid li saret bl-ispirazzjoni ta’ Mandela – u bil-President Amerikan, illum, jenfasizza li ‘ma jistax jimma;ina kif setg[et ]vol;iet [ajtu ming[ajr l-e]empju ta’ ‘Madiba’.’ G[alkemm dam [ames snin biss b[ala President tal-Afrika t’Isfel, ilpersonalità ta’ Mandela kellha, ‘u mistennija tibqa’ ssostni’ influwenza

morali kbira mhux biss g[al pajji]u i]da g[ad-dinja kollha. Dan meta Mandela, tul [ajtu, kien effettiv b[ala simbolu ta’ rivoluzzjoni, re]istenza u trijonf fuq is-separazzjoni tal-;nus fuq ba]i ta’ razzi]mu. Nelson Mandela anki kien l-ispirazzjoni ewlieni g[al ;enerazzjoni ta’ attivisti favur id-drittijiet umani filwaqt li kien ammirat minn [afna personalitajiet ta’ livell internazzjonali – inklu]i mid-dinja tal-ispettaklu u showbusiness. Fl-istess [in, hu kien jaf jisfrutta lfama tieg[u b[ala ‘qawwa g[all-;id’ u fejn, fost o[rajn, kien ji;;enera l-flejjes kbar g[all-kaw]i umanitarji. G[aldaqstant, Mandela kattar profil internazzjonali b[ala mexxej mill-aktar kari]matiku u fejn qeda r-rwol tal’aktar ambaxxatur mag[ruf’ tal-Afrika t’Isfel li fost o[rajn g[en ja//erta ddritt ta’ pajji]u biex jorganizza l-edizzjoni tat-Tazza tad-Dinja fl-2010. Hu kien ukoll protagonista finnegozjati g[all-pa/i fir-Repubblika Demokratika tal-Kongo, il-Burundi u pajji]i o[rajn fil-kontinent Afrikan u fi bnadi o[ra. Mandela llum i[alli warajh pajji] – lAfrika t’Isfel – li g[ad irid jiffa//ja u jeg[leb l-isfidi kbar li jvarjaw millinugwaljanzi fis-so/jetà sal-battalja kbira kontra l-marda tal-AIDS u l-korruzzjoni politika. Mandela irtira mill-[ajja pubblika fl2004 u fejn kien spikka l-kumment nofs-/ajtier tieg[u: ‘tikkuntattjawnix g[aliex tisimg[u ming[andi’. Intant, hu kellu jqatta’ [afna ]mien mal-familja tieg[u fil-villa;; ta’ Qunu (filprovin/ja ta’ Eastern Cape) fejn kien trabba. Dan ma jfissirx li Mandela ma baqax attiv wara li spi//a mill-politika u fejn kien jiddedika [afna [in lill-fondaz-

zjoni filantropika tieg[u minbarra li jag[mel id-diskorsi mqanqlin dwar ilpjaga tal-AIDS. Meta g[alaq 89 sena, Mandela kien waqqaf ‘kunsill tal-anzjani’ ( membri tal-Istat, kemm nisa kif ukoll r;iel) minn madwar id-dinja bl-impenn li jippromwovu l-pa/i. Fl-istess [in, hu baqa’ simbolu [aj u dinamiku talAfrika t’Isfel, pajji] li ma waqafx jevolvi mindu se[[ew l-elezzjonijiet multi-nazzjonali stori/i fis-27 ta’ April tal-1994. Fil-fatt, u kif innota Mandela innifsu fl-2003, ‘jekk kien hemm xi [a;a li kienet toqtlu, kienet il-possibbiltà li jqum filg[odu u jsib ru[u f’po]izzjoni fejn ma jkunx jaf x’jaqbad jag[mel’. Madankollu, sa[[tu kienet fra;li wisq fl-a[[ar snin ta’ [ajtu u fis-sajf li g[adda, Mandela kellu jqatta’ kwa]i tliet xhur l-isptar fi Pretorja, fejn kien rikoverat g[al infezzjoni rikorrenti filpulmun. Nelson Mandela, fil-fatt, kien [are; mill-isptar fl-Ewwel ta’ Settembru u bl-uffi/jali jdumu l-;img[at jo[or;u lbullettini fis-sens li ‘hu kien kritiku, i]da stabbli, u fejn f’diversi drabi deher qed jirrea;ixxi tajjeb g[at-trattament’. Dan sakemm – fil-lejl tal-5 ta’ Di/embru – [ar;et l-a[bar ta’ mewtu li ssummat lill-Afrika t’Isfel u d-dinja, anki jekk setg[et kienet, ftit jew wisq, mistennija. Sadanittant, il-luttu u d-diqa g[attelfa ta’ Mandela qed ikunu bbilan/jati bi/-/elebrazzjonijiet spontanji ,fost il-kant u ]-]fin tradizzjonali, tal-[ajja mill-aktar straordinarja ta’ ‘Madiba’. L-Afrika t’Isfel ilha l-a[[ar jiem tosserva programm mimli daqs bajda bl-avvenimenti li jil[qu l-qofol tag[hom illum bil-funeral statali ta’ Mandela li se jsir f’Qunu.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Opinjoni

Minn Milan g[al Malta A[barijiet u kummenti mill-Italja u l-Vatikan

Mons. Charles Vella Opinjonista

Min jikseb il-poter illum jiggverna kif irid, tant li lesti jwarrbu l-valuri morali

Malta se tie[u sehem fl-EXPO Wara l-elezzjoni ktibt ittra f’;urnal Ingli] lokali, dwar ilfamu]a EXPO u l-gvern Malti. Ma nafx x’sar u issa li di;à da[lu mal-130 pajji], dan l-a[[ar il-:appun, il-Korea u Singapore, ta’ min jibda jistaqsi jekk Malta hix se tid[ol. Nistennew xi azzjoni g[all-inqas mill-Ambaxxata f’Ruma. Il-Prim Ministru Enrico Letto, ftit wara li ;ie Malta qal, “je[tie; li nikbru u l-EXPO se jkun fejn se nikbru”. Na[seb li l-istess nista’ ng[id g[al Malta, g[aliex l-EXPO se jkun suq mondjali. Is-Sindku ta’ Milan qieg[ed jiltaqa’ ma’ bosta Sindki ta’ pajji]i li jridu jie[du sehem fosthom is-Sindku ta’ Tokyo, Beijing, New York u o[rajn. Dawn kollha se jag[mlu stands li wara l-EXPO jibqg[u ji;u u]ati. Wang Anshun, is-Sindku ta’ Beijing qal li jittama li ji;u miljun ?ini] u f’Beijing, l-ambaxxatur Taljan g[adu kemm feta[ /entru ;did biex jo[or;u malajr il-visas li/-?ini]i. Bl-EXPO, Milan se ter;a’ titwieled, minkejja l-kwistjonijiet politi/i u anke l-bi]a’ li l-appostli jispi//aw f’idejn ilmafja. Sfortunatament il-politi/i mhux qed ji;bdu [abel wie[ed, tipikament stil Taljan, g[alhekk hawn ti;rija kontra l-[in. Is-sena 2015 hi qrib qal il-gvernatur Roberto Moroni (Lega Nord). Hemm ukoll interess li jid[ol il-Vatikan, b[alma g[amel issa fil-Bienale ta’ Venezia. Ma na[sibx li l-Papa Fran;isku jkun kuntent li jintefqu l-miljuni, kif g[amel il-Kardinal Ravasi f’Venezja, biex [allas tliet kwadri moderni dwar il[olqien. L-aqwa stand g[all-Knisja hu d-Duomo, li g[andu b]onn 10 miljun ewro biex ji;i restawrat. Fl-a[[ar nett interessanti u attwali hu s-su;;ett talEXPO. Dan se jkun g[all-[arsien tal-pjaneta, ener;ija g[all-[ajja. Anki Malta fi/-/okon u l-limiti tag[ha g[andha b]onn li t[ares il-pjaneta, kif ukoll ti;bed b’tours, b’pubbli/ità u b’kuntatti lill-miljuni li ;ejjin Milan. Na[seb issa t-Taljani jg[idu: “Meglio tardi, che mai!” (A[jar tard, milli qatt). Dan is-su;;ett, qal il-Kardinal Angelo Scola, jista’ jinteressa lill-Papa, li kemm-il darba tkellem fuq l-ikel u l-;u[. Is-Sindku Pisapia u l-Kardinal nhar l-4 ta’ Novembru marru jistiednu lill-Papa Fran;isku biex ji;i g[all-EXPO. Hemm probabbiltà li ji;i. :enitur 1 u :enitur 2

Minn dejjem Bologna kienet [amra u g[alkemm spi//a lPartit Komunista, l-g[eruq g[adhom [omor. Hi belt postsekolarizzata, minkejja li l-Knisja hi [ajja. Madankollu mal-15 fil-mija jiffrekwentaw il-quddies f’Bologna u firre;jun. Bologna kienet wa[da mill-ewwel bliet li [ar;et irre;istru g[all-unjoni /ivili, ji;ifieri dawk li jikkoabitaw u anki g[a]-]wi;ijiet gay. Dan sar fuq ras il-poplu, g[ax kotra sewwa ta’ /ittadini kienu g[adhom kontra. Min jikseb ilpoter illum jiggverna kif irid, tant li lesti jwarrbu l-valuri morali. Saret oppo]izzjoni, anki mill-Kardinal Caffara dwar ladozzjoni ta’ wlied minn koppji gay. Intant mhux biss hekk, imma m[allef idde/ieda li jag[ti tifel biex b’sentenza jing[ata g[all-adozzjoni lil ]ew;t ir;iel mi]]ew;a ta’ madwar 50 sena u benestanti. Dan skont il-qorti, g[all-;id tat-

tifel. Nixtieq naf x’jifhem b[ala “;id” dan l-im[allef. Qisu dan mhux bi]]ejjed. Hemm it-tne[[ija tal-Kur/ifiss fl-iskejjel, it-tne[[ija tal-presepju g[ax joffendi lillMusulmani, lill-ateji, lill-anjosti/i e//. Imma l-bomba kontra l-familja hi d-de/i]joni li jne[[u lkliem “madre” u “padre”. Dawn joffendu lil dawk li jg[ixu f’unjoni gay, g[aliex jistg[u jkunu tal-istess sess. Fl-applikazzjoni biex idda[[al tifel jew tifla fl-iskola, flisptar, f’tim tal-futbol, issib il-kliem “Genitore 1” u “Genitore 2”, g[ax jistg[u jkunu tal-istess sess. Dan ukoll jg[odd g[at-tfal ulied ta’ koppja bejn ra;el u mara. L-Università ta’ Bologna, wa[da mill-eqdem fl-Ewropa, issa qed tag[ti leave bla [las lil dawk li jag[mlu ]wie; gay g[al ;imag[tejn, ]mien qamar il-g[asel. Hekk sar ma’ professur li mar ji]]ewwe; f’Oslo. Tiskantaw xejn g[aliex kif qieg[ed isir f’Bologna, qieg[ed isir f’pajji]i o[ra u jista’ jsir fi kwalunkwe pajji] ie[or. G[alhekk b[ala Maltin, ibda mill-politi/i kif appella lPapa Fran;isku fl-ittra Evangelium Gaudium, ng[o]]u, in[obbu u nsa[[u l-familja biex qatt ma ji;ri xejn li j/ekken l-g[eruq Insara tal-familja Maltija. Simon Busuttil, id-dijabete u San Raffaele G[all-ewwel g[edt ‘x’mar jag[mel Simon Busuttil lAwstralja?’ Meta qrajt on line l-editorjal ta’ John Zammit (4 ta’ Di/embru 2013), (dejjem miktuba b’seng[a u lingwa;; e//ellenti), allura ftakart li hu kien reba[ il-premju tal-Ewroparlamentari tas-Sena g[all-[idma tieg[u bla heda u b’sens umanitarju dwar id-dijabete. Nifra[ lil Simon li jinteressa ru[u f’dan il-qasam, g[ax qed jg[in mhux biss lill-poplu Malti, imma lill-miljuni ta’ morda fid-dinja (inklu] jien). Bosta b[al Eddie Fenech Adami, Louis Galea, John Rizzo Naudi, biex insemmi xi w[ud biss, jiftakkru li l-bidu tal-Isptar San Raffaele f’Malta kellu jkun /entru ta’ e//ellenza ta’ kura u ri/erka fil-Mediterran tad-dijabete. G[ala dan ma sarx, u issa qed infittxu Università Amerikana, hu parti sewda tal-istorja u ta’ dawk li kienu jsostnu li m’hemmx b]onn sptar ie[or u anzi li dan hu kapri//. Wara, bl-g[ajnuna ta’ Alla, mhux biss inbena lisptar, imma l-istess Gvern Laburista rdoppja d-daqs. Imma g[alija l-importanti hu li llum hemm il-Mater Dei flok San Raffaele, imma nfakkar li mhux il-binja, it-teknolo;ija u lir[am jag[mlu sptar, imma n-nisa u l-ir;iel li ja[dmu fih bl-umanità mal-pazjenti. G[andi pja/ir insemmi li San Raffaele, anki llum ta[t tmexxija ;dida, g[adu jag[mel il-kura u r-ri/erka fid-dijabete tant li hu istitut ta’ e//ellenza fuq livell mondjali. Xhur ilu kont [abbart f’]ew; ;urnali lokali, ]ew; skoperti li saru f’San Raffaele dwar id-dijabete. F’Milan hawn tim ta’ tobba, bijologi u o[rajn ta’ professjoni li huma esklussivament dedikati g[ar-ri/erka u fl-isptar, idDipartiment tal-Medi/ina hu spe/jalizzat f’dan il-qasam. Fejn tid[ol is-sa[[a u din il-marda li tolqot mal-45,000 ru[ f’Malta, wa[da mill-aktar rata g[olja fl-Ewropa, m’g[andhiex tid[ol politika g[ax il-marid hu l-la[am ta’ Kristu. }gur li Simon qabad triq sabi[a u ta’ fejda g[allmorda fid-dinja. Din ]gur hi l-“vi]joni” u parti mill-“missjoni” tieg[u.

Il-{add, 1 5 ta’ Di/embru, 2013

B’tifkira ta’ Nelson Mandela

:img[a bir-ritratti

F’Johannesburg, g[exieren ta’ eluf ta’ persuni nhar it-Tlieta li g[adda ng[aqdu mal-mexxejja dinjija f’servizz ta’ tifkira lill-eks President tal-Afrika t’Isfel Nelson Mandela. Din l-attività ta’ tifkira saret fl-FNB stadium, fejn Mandela g[amel l-a[[ar dehra pubblika tieg[u.

Il-President Amerikan Barack Obama fisser lil Mandela b[ala “;gant tal-istorja”

Il-folla g[ajtet “Winnie, Winnie” hekk kif da[let fl-istadium l-eks mara Winnie Madikizela-Mandela

Minn kmieni filg[odu eluf in;abru fid-da[la tal-FNB stadium li jilqa’ fih 95,000 persuna biex jattendu g[as-servizz ta’ tifkira

Graca Machel, l-armla ta’ Nelson Mandela, fil-[in tal-indirizz ta’ Ban Ki-Moon, is-Segretarju :enerali tan-Nazzjonijiet Uniti li qal> “Mandela kien jobg[od il-mibeg[da. U mhux lin-nies. Hu wera sa[[a kbira fil-ma[fra. Tassew rigal uniku.”

Dak li qatt ma kien mistenni, il-President Amerikan Barack Obama jie[u b’idejn il-President Kuban Raul Castro - ]ew; pajji]i li ilhom mi;;ielda aktar minn 50 sena

L-Ar/isqof Emeritu tal-Afrika t’Isfel Desmond Tutu jappella lill-folla biex i]]omm is-skiet...hu ried jisma’ “labra taqa’” f’dak il-mument ta’ /elebrazzjoni

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Editorjal

Xi ntqal dil-;img[a

“Fl-a[[ar ;img[at fil-kwistjoni tal-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija, il-Partit Nazzjonalista wera li hu Oppo]izzjoni li g[amlet u qed tag[mel id-differenza. Il-li;i g[addiet mill-Parlament imma lOppo]izzjoni kienet b’sa[[itha bi]]ejjed biex il-Gvern re;a’ lura g[ad-diskussjonijiet dwar din il-li;i, g[alkemm i]-]ew; na[at g[adhom ’il bog[od.”

Simon Busuttil, Kap tal-PN, InNazzjon, 9 ta’ Di/embru

“Patients will eventually die in this crises… We cannot continue playing with patients’ lives. The situation is fast becoming unsustainable. Nurses and hospital staff are over worked, stressed, frustrated and fed up.”

Paul Pace, President tal-Union talInfermiera u l-Qwiebel, The Times of Malta, 10 ta’ Di/embru

“Madwar 17.3 fil-mija tal-anzjani f’Malta, jew 11,000 anzjan u anzjana huma f’riskju ta’ faqar… dawk bejn il-35 u l-65 sena huma flakbar riskju tal-faqar.” Fr Saviour Grima, Chairperson tal-

Forum Kontra l-Faqar, In-Nazzjon 11 ta’ Di/embru

“L-Oppo]izzjoni qed tipproponi emendi biex juru li l-unjoni /ivili u ]-]wie; huma ]ew; istituzzjonijiet distinti minn xulxin. Huma differenti minn xulxin, u mhux wa[da a[jar jew ag[ar mill-o[ra. LOppo]izzjoni qed tipproponi wkoll li l-Kumitat tal-Parlament g[allAffarijiet tal-Familja g[andu jistudja wkoll l-adozzjonijiet minn koppji tal-istess sess.”

Chris Said, Deputat Nazzjonalista waqt id-diskussjoni fil-Parlament talAbbozz ta’ Li;i g[all-introduzzjoni tal-Unjoni ?ivili g[all-koppji tal-istess sess, In-Nazzjon, 12 ta’ Di/embru

“Our firm gave a car to the Labour Party.”

George Farrugia fix-xhieda li ta quddiem il-Kumitat tal-Parlament g[all-Kontijiet Pubbli/i b’rabta massmig[ dwar ix-xiri ta]-]ejt millKorporazzjoni Enemalta, The Times of Malta, 12 ta’ Di/embru

“While accusing us that we are trying to harm Malta’s reputation, the Labour MEPs did not manage to convince their own group in Brussels about this scheme which is harming Malta’s reputation. If there is someone harming Malta’s reputation it is the Labour government through this badly conceived scheme to sell EU passports.”

David Casa, MEP tal-PN, timesofmalta.com, 12 ta’ Di/embru

“Il-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija hu abbu] /ar ta/-/ittadinanza Ewropea.”

Joseph Daul, il-President tal-Partit Popolari Ewropew, In-Nazzjon, 13 ta’ Di/embru

In-numru 46664… ta tama u tag[lima Illum il-komunità internazzjonali kollha ting[aqad malpoplu tal-Afrika t’Isfel f’tislima li se tkun qieg[da ting[ata lil Nelson Mandela qabel is-servizz reli;ju] u d-difna f’/imiterju ]g[iru f’Qunu, wara li miet fil-5 ta’ Di/embru fl-età ta’ 95 sena li g[adda. I]da din mhix se tkun l-a[[ar tislima lil Madiba. In-numru 46664 li ;ar mieg[u Nelson Mandela tul is-27 sena li g[amel fil-[abs serva biex meta n[eles millpri;unerija fl-1990 ta t-tama u biddel l-istorja tal-poplu flAfrika t’Isfel u daqstant ie[or ta tag[lima lid-dinja. Mandela; il-pri;unier politiku li kif skonta l-piena ma fittix it-tpattija i]da fittex li ja[fer. Mandela li bl-g[emil tieg[u xxokkja lid-dinja hekk kif minn barra l-i]barra [adem g[al transizzjoni pa/ifika f’pajji]u lejn demokrazija multirazzjali. Minn tmiem it-Tieni Gwerra Dinjija sal-jum tal-[elsien ta’ Mandela, l-Afrika t’Isfel kienet xhieda ta’ supremazija “tar-razza l-bajda” - turija tat-twemmin kolonjali Ewropej li kien jag[mel distinzjoni bejn min hu “abjad” u min g[andu karna;;jon “iswed”. Fl-1964, meta Mandela ntbag[at il-[abs kien iddikjara: “Tul [ajti ddedikajt lili nnifsi g[all-;lieda tal-poplu Afrikan. I;;ieled kontra d-dominazzjoni tal-‘bojod’, u ;;ieled kontra d-dominazzjoni tas-‘suwed’. Qsamt it-twemmin ta’ so/jetà demokratika u [ielsa fejn kul[add jg[ix ma’ xulxin f’g[aqda u fejn l-opportunitajiet ikunu ndaqs. Dan hu l-ideal li nittama li rrid inkompli ng[ix g[alih u li niksbu. Imma jekk ikun hemm il-[tie;a, lest li mmut g[al dan l-ideal.” Illum, il-poplu tal-Afrika t’Isfel u d-dinja qeg[din jg[ixu t-telfa ta’ Nelson Mandela. I]da [arsa lura lejn l-a[[ar 23 sena, dak l-ideal li Mandela emmen fih kisbu permezz talma[fra. {afer lil dawk li opponewh min[abba l-kulur tal;ilda, lil dawk li riedu jaqsmu nazzjon, lil dawk li firdu poplu min[abba r-razza u lil dawk li riedu jil[qu l-iskop tag[hom anki permezz tal-vjolenza. Il-ma[fra ta’ Madiba, li waslet g[at-tmexxija li abbandunat il-politika talapartheid, fejn inkitbet Kostituzzjoni ;dida u li tat lillpoplu tal-Afrika t’Isfel l-ewwel President ‘iswed’ blappo;; tal-ma;;oranza ta’ dawk li vvutaw. Hawn g[andha ikona li kull klassi politika u kull /ittadin tad-dinja g[andu x’jitg[allem. L-g[o]]a lejn ir-rikon/iljaz-

zjoni u t-tolleranza i]da ebda post g[ar-razzi]mu u r-rabta mal-poter. G[alkemm Mandela rnexxielu jwassal g[al rivoluzzjoni pa/ifika u pro/ess ta’ rikon/iljazzjoni f’pajji]u, il;lieda g[andha ma ntemmitx. Ir-razzi]mu g[adu qieg[ed jerfa’ rasu, spe/jalment fi ]minijiet ta’ kri]i. Ma mmorrux wisq ’il bog[od. Naraw issentiment jikber kontra l-immigranti irregolari minn sezzjoni tal-poplu Malti hekk kif jibdew ji]barkaw grupp wara ie[or. Sentiment li jkompli sfortunatament jikber kull meta jsiru dikjarazzjonijiet irresponsabbli hekk kif min imexxi b’dak li jg[id u kif ja;ixxi jompli jrewwa[ dan is-sentiment. L-istess fil-Gre/ja, pajji] ie[or fil-Mediterran, li fla[[ar sentejn ra sentiment razzista qawwi kontra l-immigranti, imqanqal ukoll minn politi/i. Illum dan is-sentiment jinsab mifrux sew fejn gruppi estremisti fl-Ewropa qeg[din ikomplu jikbru. I]da mhux biss! Hemm ukoll ir-razzi]mu strutturat, fil[ajja ta’ kuljum, fejn nies ta’ kulur ji;u esklu]i, diskriminati u trattati b[ala nies inferjuri. Jit[allsu l-bil-b/ejje/ jew inkella jag[mlu x-xog[ol u ma jit[allsux tieg[u. Abbu]i li jse[[u fis-so/jetà Maltija. U dan g[aliex? G[ax jikkon/erna persuna b’karna;;jon skur. Daqslikieku d-dinjità tal-persuna titkejjel skont il-lewn tal-;ilda. Il-popli, il-komunità u l-mexxejja internazzjonali; ilkoll i[ossuhom kburin b’dak li g[adda minnu tul [ajtu Nelson Mandela; il-;lieda u s-sagrifi//ji personali biex jinkisbu l;ustizzja u l-ugwaljanza. Rajnihom ilkoll nhar it-Tlieta li g[adda waqt is-servizz ta’ tifkira f’Johannesburg. I]da lpre]enza mhix bi]]ejjed. L-attendenza g[andha tkun segwita bl-azzjoni, bl-e]empju li jkaxkar. E]attament kif g[amel Nelson Mandela wara li n[eles mill-[abs. Ir-razzi]mu g[adu qed ikun esperjenzat min-nies ta’ kulur, inklu] f’pajji]na. G[alhekk in-numru 46664 li ;arr Mandela g[andu jservi ta’ xrara dawl biex inebba[ lil dawk li j[ossuhom privile;;jati min[abba l-kulur tal-;ilda tag[hom, li m’g[adx hemm lok g[al din is-supremazija. It-tama hija li r-razzi]mu jintemm u dan huwa ispirat mill-kliem li [are; minn fomm Mandela nnifsu: “ Dejjem tidher impossibbli sakemmm [a;a titwettaq.” Id-dinja g[andha e]empju kif dan jista’ jintla[aq…grazzi g[al Nelson Mandela li jibqa’ jkun ta tama g[a]-]mien li ;ej.

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza> mument@media.link.com.mt Editur> Roderick Agius, tel. 25965263 • email> roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar> advertising@media.link.com.mt Stampata> Progress Press, l-Imrie[el

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Opinjoni

Gvern nieqes min-nies ta’ kalibru

Kristy Debono Kelliema tal-Oppo]izzjoni g[at-Tkabbir Ekonomiku u l-Kompetittività

Il-bejg[ ta/-/ittadinanza... kawlata ta’ /ifri u tombla ta’ previ]jonijiet finanzjarji li turi kemm il-Gvern ma kellu ebda pjan g[at-tmexxija finanzjarja

l-kumment tal-Ministru Edward Scicluna quddiem Kumitat tal-Parlament Ewropew, fejn qal li Malta hija nieqsa min-nies ta’ kalibru juri bl-aktar mod /ar kemm il-Gvern u l-Partit Laburista ma jistmg[ux lill-poplu u m’g[andhomx rispett lejn pajji]na. L-akbar ammissjoni ta’ kemm dan il-Gvern ma jemminx filpajji] u l-poplu Malti kienet meta Edward Scicluna, il-Ministru tal-Finanzi, stqarr quddiem politi/i barranin li wa[da mir-ra;unijiet g[aliex il-Gvern Laburista jrid ibig[ i/-/ittadinanza hi li pajji]na hu nieqes min-nies ta’ kalibru.

“It was a mistake” Fl-a[[ar kellna Ministru li ammetta li din l-iskema tal-bejg[ tal-passaporti hija ]ball. }ball li g[alih pajji]na [allas prezz g[oli, u g[adu, u se jibqa’ jbati l-konsegwenzi tieg[u. L-ewwel pass ta’ dan il-Gvern kien li tal-anqas wassalnieh b[ala Oppo]izzjoni biex jirrealizza li jinsab fl-i]ball. L-Oppo]izzjoni Nazzjonalista [admet, stinkat u g[amlet pressjoni kemm filParlament kif ukoll fil-media biex lil dan il-Gvern i;;ibu f’sensieh u jirrealizza li qed ji]balja. Il-Gvern Laburista u l-Prim Ministru Muscat riedu jkomplu jisfidaw g[ax dehrilhom li b’ma;;oranza ta’ disa’ si;;ijiet setg[u jag[mlu li jridu. I]da wara li l-Prim Ministru mix-Sri Lanka issospenda l-klawsola tas-segretezza u wara li ssospenda l-iskema e]att kif kien se jitlaq lejn Miami, issa ammetta fi Brussell li kien ]balja. Biss huwa fatt mag[ruf li l-[sara saret u issa rridu ng[addu minn pro/ess diffi/li biex ner;g[u nnislu l-fidu/ja fuq livell Ewropew u dinji. G[idli ma’ min tag[milha u ng[idlek x’int Il-Malti dejjem kien g[aref fi kliemu, biss ma nistg[ux ng[idu listess g[all-Gvern Laburista. Pajji]na illum ri]ultat tal-iskema talbejg[ tal-passaporti tefg[ana f’g[ajnejn il-barranin u l-media barranija mal-pajji]i li jinsabu fl-akbar kri]i finanzjarja u mal-ag[ar pajji]i fuq livell ta’ reputazzjoni fid-dinja. Nafu li fil-media internazzjonali ;ejna rappurtati li Malta qed tbieg[ il-passaporti bir-ribass g[aliex huwa pajji] fallut. Qrajna lkoll ir-rapporti li bdew jid-

Il-punt hu…

“And while I will always fall short of Madiba’s example, he makes me want to be a better man” Dawn l-a[[ar jiem il-media mondjali kienet iddominata minn

Richard Muscat Opinjonista

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

rapport dwar il-figura immensa ta’ Nelson Mandela. Tant qrajna diskorsi, artikli u kummenti li fakkru u fa[[ru lil dan il-liberatur tal-poplu tieg[u, u tant intu]aw a;;ettivi biex iddeskrivew ilkobor tieg[u, li llum qed niddedika spazju ewlieni g[al Nelson Mandela. U dan qed nag[mlu billi nikkwota mid-diskors talPresident Obama f’jum it-tifkira tieg[u. Diskors awtorevoli, umli, minkejja li Obama nnifsu ma jgawdix xi fama kbira b[ala mexxej. Il-kwotazzjoni t’hawn fuq, fil-fehma tieg[i, ti;bor l-aktar [a;a importanti li nistg[u nie[du a[na lkoll mil-legat li [allielna Madiba. Dan qed insostnih g[ax na[seb li l-aktar impressjoni li [alla warajh Mandela, kienet dik ta’ mexxej politiku bi kwalitajiet mhux komuni, kura;;u], u kien kapa/i li jo[loq stabbiltà f’kundizzjonijiet mill-aktar diffi/li biex irnexxielu jsolvi problemi enormi b’mod pa/ifiku g[al pajji]u u l-poplu tieg[u. B’din il-[ila enormi ta’ Mandela, [adu tag[lima minnha flIrlanda ta’ Fuq billi biddlu l-istrate;ija tat-tensjoni u l-vjolenza f’wa[da ta’ negozjati u kompromessi biex jaslu jg[ixu flimkien fil-pa/i. I]da ma kienx i/edi pulzier fejn jid[lu prin/ipji u drittijiet sagrosanti, akkost li j[allas b’27 sena [abs iebes. Sfortunatament is-Sirja ma fehmu xejn minn dan il-legat importanti ta’ Mandela, u g[alhekk g[adna nassistu g[al xeni tal-bi]a’ bil-vjolenza u gwerra bejn l-a[wa. Obama fakkar fil-figura ta’ Mandiba b[ala bniedem aktar milli b[ala mexxej politiku. Huwa minnu li Mandela ma kienx perfett. Nafu li kien mimli dubji, bi]g[at, ]balji, u[ud mhux ]g[ar; dawn kollha ammettiehom hu stess; kien dejjem bi tbissima u ma naqasx li jkun ironiku, g[ax kien bniedem tal-demm u l-la[am, b[alna. U anki g[alhekk Mandela huwa bniedem ma[bub minn kul[add u kul[add g[andu jitg[allem xi [aga mill-e]empju tieg[u. Kien ra;el intelli;enti, persistenti, u w[ud jg[idu li kien bniedem ta’ fidi. Bl-umiltà kollha kien stqarr li “I am not a saint, unless you think of a saint as a sinner who keeps on trying”.

deskrivu u jqabblu lil pajji]na mat-tax havens tal-Karibew. G[alhekk dan kollu minflok mal-a[jar pajji]i tal-Ewropa u fiddinja kif konna mdorrijin sa qabel l-elezzjoni ;enerali, issa spi//ajna mal-pajji]i suspettati u dubju]i. Mhux ta’ b’xejn pajji]na ftit tal-jiem ilu spi//a diskuss fil-Parlament Ingli] u fil-15 ta’ Jannar li ;ej se jkun diskuss fil-plenarja tal-Parlament Ewropew. Bla pjan, bla direzzjoni u nieqes mill-vi]joni Jekk qatt kien hemm konferma kemm dan il-Gvern Laburista hu gvern bla pjan, kienet il-kwistjoni dwar il-bejg[ ta/-/ittadinanza. Il-Gvern kien f’g[a;la sfreneta u spi//a biex imbarazzana b[ala poplu u pajji] kif av]ajnieh li se ji;ri a[na l-Oppo]izzjoni Nazzjonalista. Il-Gvern tant hu bla pjan li b[ala inizjattiva ta’ investiment dirett barrani fil-Ba;it, il-bejg[ tal-passaporti po;;iha b[ala lunika proposta tieg[u. Wie[ed kien jistenna li jekk din il-proposta kienet tant kru/jali g[all-gvern u g[ad-direzzjoni politika, finanzjarja u ekonomika tieg[u tkun valutata u studjata fid-dettall. I]da l-Gvern sal-lum [are; b’erba’ /ifri differenti ta’ kemm se jkun qed ida[[al fis-sena mill-iskema. Il-Prim Ministru Joseph Muscat qalilna li l-pajji] mill-bejg[ tal-passaporti se jkun qed ida[[al mat-€30 miljun fis-sena. IlMinistru tal-Finanzi fil-pre-budget report li pre]enta lillKummissjoni Ewropea kif ukoll fil-Ba;it semma €15-il miljun fis-sena. Il-Ministru Manuel Mallia waqt id-dibattitu Parlamentari semma /-/ifra ta’ €1 biljun f’[ames snin u allura €200 miljun fis-sena. I]da issa skont l-a[[ar ver]joni tal-Ministru Scicluna din i/-/ifra fuq insistenza tal-Kummissjoni Ewropea kellha tkun riveduta ’l isfel g[al €8 miljun fis-sena. Din il-kawlata ta’ /ifri u tombla ta’ previ]jonijiet finanzjarji turi kemm il-Gvern ma kellu ebda pjan g[at-tmexxija finanzjarja ta’ pajji]na. Din l-inkonsistenza fih innifsu tixhed li l-Gvern m’g[andu ebda direzzjoni politika g[al pajji]na. L-imbarazzament tal-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza flimkien mal-fjask tal-Ministru Scicluna aktar kmieni din il;img[a juru bl-aktar mod /ar li dan il-Gvern g[ax “nieqes minnies ta’ kalibru” m’g[andux vi]joni ekonomika.

Mandela kellu fidu/ja g[amja fil-bniedem b[ala [olqien. Kien jemmen li l-bnedmin huma mag[qudin flimkien b’xi mod li ma jidhirx bl-g[ajnejn; li“there is a oneness to humanity, that we achieve by sharing ourselves with others, and caring for those around us.” Wa[da mill-isba[ tag[limiet li [allielna Mandela hija dik li rrikon/iljazzjoni ma tfissirx li tinjora l-passat ikrah li tkun g[addejt minnu, imma “a means of confronting it with inclusion and generosity and truth.” Biddel li;ijiet u riformi, imma biddel l-aktar il-qlub ta’ [afna nies. Laqatni wkoll dan il-kumment ta’ Obama: “There are too many leaders who claim solidarity with Madiba’s struggle for freedom, but do not tolerate dissent from their own people.” Ng[id is-sew, ;ew f’rasi xi ftit ismijiet ta’ mexxejja li jg[idu [a;a u jag[mlu o[ra. Mela ejja nfittxu l-ispirtu ta’ Mandela xi mkien fil-;ewwieni ta’ qalbna. “Pope Francis elected by Time magazine as Man of the Year 2013.” Il-persuna;; tas-sena mir-rivista internazzjonali Time hu l-

Papa Fran;isku. Wara ftit xhur li ;ie elett Papa, il-Kardinal Bergoglio seraq il-qlub ta’ popli s[a[ billi biddel il-wi// talKnisja Kattolika. Time qalet: “Francis’s message of social justice, tolerance, and humility has won over people all over the world, Catholics and others alike.” Il-Papa impressjona lil kul[add bil-[effa kbira li biha seraq limma;inazzjoni ta’ miljuni ta’ nies li kienu qatg[u qalbhom mill-Knisja min[abba l-iskandli u nuqqas kbir ta’ m;iba etika mill-istess prin/pijiet tag[ha. Fi ftit xhur Fran;isku g[olla l-missjoni ta’ kura tal-Knisja, b[ala Knisja serva u konfortatri/i ta’ nies imwe;;g[in f’dinja krudili. Huwa [addiem intelli;enti g[ax jaf jag[mel u]u tajjeb millg[odda moderna. Impressjona bir-ritratti jg[annaq bniedem b’wi// sfigurat, jag[der nisa li jag[mlu abort min[abba l-faqar tag[hom, ma ji;;udikax lill-gay, ja[sel saqajn mara fi/-/erimonja tal-a[[ar /ena. “What Francis is telling us is stop obsessing in your mind and act in the world: help someone, love someone, forgive someone, and meet someone.”

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Opinjoni

Rigali ma jonqsux

. Ma’ kull ;urnata to[ro; wa[da ;dida. Wa[da dejjem ikbar u aqwa minn ta’ qabilha. Dan il-Gvern li qed jag[mlilna pja/ir jg[id li huwa ;did g[adu ma waqafx iwettaq dak li m’g[andux jitwettaq. L-ispi]a nazzjonali tiela’ ming[ajr kontroll. Il-[atriet bla sens g[addejjin biex jag[tu rigali lil tal-qalbha. Il-lista tal-konsulenzi g[al dawk li m’g[andhomx spe/jalizzazzjoni g[addejja. I[allas il-prezz ta’ Gvern li ma jixraqx lil dan l-pajji]. 1

Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Barranin

Ir-rigali ma jonqsux imma mhux il-poplu qed jie[odhom i]da [addiehor. Dan m’hux Gvern li jixraq lil dan l-poplu

. Gvern li mo[[u biex ja[rab minn dawn il-problemi mhux qed jifhem kemm dak li ;ieb fis-se[[ di;à g[amel [afna [sara lilna. Din il-;img[a kellna l-ewwel il-Ministru talFinanzi jitkellem mhux b’tant attenzjoni jew pre/i]joni wara l-gazzetta prominenti Financial Times tqattana bi//iet fuq illi;i bla bidu jew tmiem ta/-/ittadinanza. Qed nitilfu mitte]or ta’ kredibilità li g[andna fix-xejn u l-Gvern komdu j[alli l-affarijiet g[addejja. 2

. Mhux se ng[id li qed niftakar f’dak l-Imperatur Ruman li beda jdoqq l-arpa waqt li l-belt kienet qed tin[araq, biss issitwazzjoni sejra iktar lura milli wie[ed jimma;ina. Imma ng[idu x’ng[idu, minflok jidhru determinati biex dak li fasslu qabel l-elezzjoni jse[[. L-isba[ wa[da kienet din tal-a[[ar marbuta mal-proprjetà tal-poplu – l-Australian Hall. M’hemmx deskrizzjoni aqwa minn dik ta’ skandalu]a. 3

. Kemm g[amlu bi//a xog[ol tajba l-Moviment }g[a]ag[ tal-Partit Nazzjonalista. Ksew l-bini b’/off a[mar kbir. Dekorazzjoni li nafu lkoll nu]aw fil-Festi talMilied. A;ir li kixef b’sempli/ità mill-aqwa u diretta li lGvern Laburista g[adda rigal lill-Partit Laburista. Post li huwa stmat li jiswa’ l-miljuni, tne[[itlu kaw]a minn fuqu.

. Il-Partit Laburista kien jaf li ma kellux /ans jirba[ din l-kaw]a. Kien jaf li g[andu t-tort u skont il-li;i l-poplu kien se jie[u lura f’idejh dak li ;ie abbandunat, traskurat u mkisser minnhom. Post mill-isba[ [allewh hekk g[al snin twal. Dmir il-Gvern serju kellu jkun dak li ma jinda[alx u j[alli l-pro/eduri g[addejja minflok u]a lpoter b’mod mill-iktar arbitrarju.

. :ej i]-]mien tal-Milied meta verament nag[tu lil xulxin rigali ;enwini u mill-qalb. Biss il-Gvern flok g[adda [wejje; tajba, qed jg[addi dak li m’g[andux. Flok jamministra sewwa f’isem il-poplu, qed jag[mel dan g[allvanta;; parti;jan tieg[u. Dak li qed isir, qed jigi nnutat. Il-poplu jaf. Pajji]i o[ra ]gur li raw. U fl-a[[ar tal-jum huwa l-pajji] li jrid i[allas. Ir-rigali ma jonqsux imma mhux il-poplu qed jie[odhom i]da [addiehor. Dan m’hux Gvern li jixraq lil dan l-poplu.

Il-Ministru Scicluna kkonferma l-ebusija tar-ras

Roberta Metsola Membru Parlamentari Nazzjonalista fil-Parlament Ewropew

Il-messa;; li ta l-Ministru Scicluna ma kienx ta’ umiltà, ta’ gvern li ]balja imma messa;; li jiddefendi l-ebusija tar-ras, ifittex sku]a u jitfa’ t-tort fuq [addie[or

n-nuqqas ta’ serjetà u preparazzjoni fit-tmexxija talpajji] kompla jo[ro; fil-bera[ fid-diskors li g[amel il-Ministru tal-Finanzi Edward Scicluna fil-Kumitat tal-Parlament Ewropew. Il-Gvern umilja lil pajji]na bl-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza li ried ida[[al akkost ta’ kollox u l-Ministru Edward Scicluna kompla jimbarrazza lil pajji]na b’dak li qal u bil-mod kif wie;eb waqt li kien qieg[ed jidher fil-Kumitat dwar l-Affarijiet Ekonomi/i u Finanzjarji tal-Parlament Ewropew. Il-Ministru Scicluna aktar milli kien qieg[ed jammetti li lGvern ]balja, kien qieg[ed jiddefendi l-iskema tal-bejg[ ta//ittadinanza u mbag[ad ipprova jfittex sku]a biex jipprova jben;el ir-reazzjoni li kien hemm g[all-iskema tal-bejg[ ta//ittadinanza. Flok refa’ r-responsabbiltà, ipprova jfarfar fuq [addie[or. Il-Ministru Edward Scicluna ma jistax jg[id li nqabad fuq sieq wa[da meta kien qieg[ed fil-Kumitat tal-Parlament Ewropew, g[aliex jaf sew kif ja[dmu dawn il-kumitati. Madankollu hu /ar li ma kienx preparat u beda jimprovizza t-twe;ibiet tieg[u. Flok ammetta bl-aktar mod /ar li l-Gvern webbes rasu u rrombla fuq kul[add, minkejja l-pariri li kellu, ipprova jsib sku]a u wa[[al f’“Henley and something associates”. Fil-Parlament Malti, fl-istqarrijiet li [ar;u, fl-artikli filgazzetti, fil-media internazzjonali li ]]uffjettaw b’Malta bliskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza u fil-kwantità ta’ programmi fuq ir-radju u t-televi]joni kul[add irrefera g[al Henley & Parnters, imma l-Ministru tal-Finanzi, li nassumi li ddiskutieha mal-Prim Ministru u fil-Kabinett, irrefera g[alihom b’mod differenti (Henley and something associates) qisu hu distakkat minn din l-iskema. Qisu ma jafx min huma. Qisu ma kienx involut. Qisu Henley & Partners imxew minn jeddhom. Din turi n-nuqqas ta’ serjetà, minna[a tal-Minsitru Scicluna! Il-[tija li pajji]na spi//a fil-mira tal-kritika u sar ]uffjett s[i[ b’pajji]na hi tal-Gvern Laburista, inklu] tal-Ministru Edward Scicluna li jifforma parti mill-Gvern. L-g[a]la li l-Gvern Laburista jwebbes rasu u jda[[al liskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza b’mod [a]in hi tal-Gvern immexxi minn Joseph Muscat. Daqstant ie[or hi tal-

Ministru Edward Scicluna li jifforma parti mill-Kabinett u fil-Parlament Malti vvota favur il-li;i. G[alhekk ma jistax jag[mel u jg[id mod f’Malta u fil-Parlament Ewropew jipprova jg[id mod ie[or. Donnu l-Ministru Scicluna bil-mod kif wie;eb filParlament Ewropew ma indunax ukoll li wassal il-messa;; li dak li jg[id il-Gvern u hu b[ala Ministru ma jistax jittie[ed bis-serjetà g[aliex jaf illum jg[idlek [a;a u jekk jara li xi [a;a sejra [a]in jipprova jsib sku]a u jwa[[al f’[addie[or. Il-messa;; li ta l-Ministru Scicluna fil-Kumitat tal-Parlament Ewropew ma kienx messa;; ta’ umiltà ta’ gvern li ]balja imma messa;; li ried jiddefendi l-ebusija tar-ras u jfittex sku]a u jitfa’ t-tort fuq [addie[or.

I/-/ittadinanza m’g[andhiex prezz A[na, li ;ejna eletti f’isem il-PN u jiena, b[ala membru tal-Parlament Ewropew eletta f’isem il-PN nag[tu valur li//ittadinanza tag[na. Valur li m’g[andux prezz. Valur imprezzabbli. G[al Muscat, i/-/ittadinanza m’g[andhiex valur imma g[andha prezz. Meta tmur tixtri f’[anut kollox g[andu prezz, kollox ikun g[all-bejg[ – kollox for sale, imma dawk l-affarijiet li jkunu tawna l-;enituri, it-tfal tag[na u l-familja m’g[andhomx prezz. G[andhom valur. U hekk hi l-identità tag[na. Hekk hi /-/ittadinanza tag[na. G[al Muscat i/-/ittadinanza hi ra/an/. Hawn min jg[id li d-differenzi bejn il-partiti spi//aw. Mhux il-ka]. Din ta/-/ittadinanza to[ro; id-differenzi bejn il-Partit Nazzjonalistta u l-Partit Laburista. Mhux ta’ b’xejn li meta Muscat la[aq leader Laburista lewwel [a;a li g[amel kienet li ne[[a l-kelma ‘Malta’ millisem tal-partit tieg[u. Ma kienx b’kumbinazzjoni li mill-arma Laburista ne[[a lbandiera ta’ Malta. Dakinhar li Muscat ne[[a isem Malta u ne[[a l-bandiera mill-arma g[edna affarih, g[ax dawk affarijiet tal-Labour. Illum ma nistg[ux ng[idu affarih fuq i/-/ittadinanza g[aliex i/-/ittadinanzi mhix propjetà personali tieg[u. A[na niddefendu dak li jag[milna Maltin u Ewropej.

JEKK TRID TAG{TI L-ISBA{ RIGAL B’:EST KBIR TA’ ALTRUWI}MU ... AG{TI D-DEMM ILLUM

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Opinjoni

PBS bla valuri

Mario Schiavone Opinjonista

l-fatt li Ministru ewlieni tal-Gvern imur f’Kumitat tal-Parlament Ewropew u jiddikjara li mi]ura me[uda mill-Gvern tieg[u - li sabet spazju f’gazzetti, stazzjonijiet televi]ivi u siti elettroni/i mhux biss f’Malta i]da madwar id-dinja kollha – kienet ]ball, ma g[andu ebda valur ta’ a[bar g[all-istazzjon nazzjonali tax-xandir, mi]mum mit-taxxi tal-Maltin u lG[awdxin kollha. Dan suppost li hu nazzjon Tag[na Lkoll. G[al 23 sena s[a[ il-;urnali]mu kien il-[ob]a tieg[i ta’ kuljum. U g[al 22 sena o[ra bqajt qrib il-;urnali]mu u g[adni nikkontribwixxi g[alih sal-lum. L-esperjenza u t-teorija g[allmuni kif tivvaluta a[bar. Hemm seba’ kriterji ewlenin kif wie[ed jiddetermina jekk ;rajja g[andhiex valur ta’ a[bar jew le. Sa fejn naf jien dawn il-kriterji huma applikati mill-media fid-dinja demokratika kollha. X’jag[mel a[bar? L-Impatt: in-numru ta’ nies li se jintlaqtu jew ikunu inlfuwenzati minn dik il-;rajja; I]-]mien: li fih isse[[ il-;rajja. Aktar ma tkun ri/enti, aktar g[andha valur ta’ a[bar: Il-prominenza: xi [a;a li tg[id jew tag[mel persuna importanti (Ministru) g[andha valur akbar milli kieku saret jew intqalet bniedem normali; Vi/inanza: ;rajjiet li jse[[u fil-pajji] stess fejn wie[ed jg[ix g[andhom valur akbar milli kieku l-istess ;rajjiet se[[ew f’pajji]i o[ra; Stramberija: aktar ma l-;rajja tkun stramba u mhux mistennija, aktar g[andha valur; Konflitt: ;rajja li to[loq konflitt jew nuqqas ta’ ftehim u ;;ib rabja fost il-poplu g[andha aktar valur ta’ a[bar; Attwalità: stejjer fuq kwistjonijiet li dwarhom hi ffukata lattenzjoni pubblika, g[andhom valur ta’ a[bar. It-test Il-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija jolqot lill-Maltin u lG[awdxin kollha. Din hi kwistjoni li g[adha kif g[addiet mill-Parlament u li dwarha issa qed isiru ta[ditiet bejn ilGvern u l-Oppo]izzjoni, g[alkemm il-Gvern g[a]el li ma ssirx laqg[a o[ra f’dawn l-a[[ar ;imag[tejn. Il-Ministru tal-Finanzi Edward Scicluna bla dubju ta’ xejn hu persuna prominenti fil-pajji]. Din hi ;rajja li qed isse[[ f’pajji]na u mhux f’Timbaktu jew xi g]ira fil-Karibew. Ilbejg[ ta/-/ittadinanza aktarx hu l-aktar [a;a stramba li

se[[et f’pajji]na mill-Indipendenza ’l hawn. Mi]ura li qed to[loq konflitt tant li aktar minn nofs il-poplu Malti ma jaqbilx mag[ha. Din hi storja li fuqha qed jitkellem il-pajji] kollu u diversi pajji]i o[ra madwar id-dinja. Mela skont dawn il-kritierji applikati fid-dinja demokratika ta’ dak li jikkostitwixxi valur ta’ a[bar il-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija u dak li qal dwarha fil-Parlament Ewropew ilMinistru Edward Scicluna hi a[bar li messha sabet post filbullettini tal-a[barijiet ta’ kull stazzjon tar-radju u ttelevi]joni u ta’ kull gazzetta f’Malta. Fil-fatt kul[add irrapporta din l-a[bar [lief il-PBS u sSuper One. Dan ifisser li llum il-kamra tal-a[barijiet tal-PBS qed t[addem teorija u kriterji ;odda ta’ x’jikkostitwixxi valur ta’ a[bar. Kriterji im/ajpra. Kriterji antidemokrati/i. L-Awtorità tax-Xandir g[andha tippronunzja ru[ha Mhux mag[ruf jekk l-istqarrija li g[all-Kamra tal-A[barijiet din il-;rajja ma g[andhiex valur ta’ a[bar [ar;itx millBord tal-PBS jew mill-Kamra tal-A[barijiet. Fil-Bord talPBS illum hemm nies li g[andhom esperjenza fix-xandir u tajjeb jg[idulna jekk huma jaqblux mal-kontenut ta’ din listqarrija. Fuq il-PBS hemm l-Awtorità tax-Xandir. Awtorità li suppost qieg[da hemm biex tissalvagwardja l-bilan/ u l-imparzjalità fix-xandir. Biex tassigura li x-xandir tal-Istat jimxi b’mod ;ust u ekwu. L-Awtorità g[andha tippronunzja ru[ha dwar dan il-ka] serju. Minn pass ta’ ;gant g[al pass ta’ gran/ Din il-;img[a d-diri;enti tal-PBS organizzaw ;urnata li fiha l-pubbliku seta’ j]ur il-creativity hub tal-PBS li tlesta fi ]mien l-amministrazzjoni pre/edenti. Il-pubbliku seta’ jara lprogress kbir li l-PBS g[amel f’dik li hi teknika. Il-PBS g[amel passi ta’ ;gant teknikament i]da g[amel passi ta’ gran/ f’dik li hi imparzjalità u o;;ettività. G[alhekk il-Partit Nazzjonalista g[andu b]onn li jkollu mezzi ta’ komunikazzjoni – gazzetti, radju u televi]joni – b’sa[[ithom. Biex jibbilan/ja l-[ni]rijiet u l-imparzjalità taxxandir li sar Tag[hom Biss. PBS li tilef mhux biss il-valur tal-a[bar imma wkoll il-valur tal-verità tal-;ustizzja, talimparzjalità u tal-bilan/. PBS bla valuri.

Ir-responsabbiltà politika g[at-traffiku

Toni Bezzina Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[at-Trasport u Infrastruttura

Is-sitwazzjoni ta’ b[alissa qed twassal biex inqas nies ju]aw it-trasport pubbliku bil-konsegwenza li t-toroq ikunu mblukkati bit-traffiku u kjuwijiet ta’ karozzi li ma jispi//aw qatt

s-sitwazzjoni kaotika tat-traffiku fit-toroq g[adha wa[da mill-aktar issues ja[arqu u fuq fomm kul[add. Meta tibda l-vja;; tieg[ek taf, i]da meta tasal ma tafx. Hemm [afna fatturi li, x[in ti;borhom flimkien, qed iwasslu g[ad-di]integrazzjoni tas-sistema tat-traffiku fil-pajji]. Però l-attitudni talgvern Laburista ma tg[inx biex ji;u solvuti il-problemi; anzi, dawn qed ji]diedu. Wa[da mir-ra;unijiet prin/ipali li qed jikkontribwixxu g[as-sitwazzjoni pre]enti hi n-nuqqas ta’ fidu/ja u in/ertezza li dan il-gvern irnexxielu jo[loq fis-sistema tat-trasport pubbliku f’pajji]na. Imbag[ad ji;i l-Prim Ministru Muscat u f’konferenza stampa li ta’ xi ;img[at ilu jg[idlek li ttrasport pubbliku mhux qed jil[aq l-aspettattiva tal-poplu. Mur obsor! Mela qabel l-elezzjoni kien jifta[ar li kellu pjan kif is-servizz tat-trasport pubbliku kellu jimxi [arir u fil-[in, u appena [akem ta[t idejh il-poter tal-pajji], biex ming[alih jikkonsla lill-poplu, ji;i jg[idilna li t-trasport pubbliku mhux jil[aq l-aspettattiva tal-poplu! X’;ara wara l-elezzjoni? X’sar minnha r-roadmap? Mela l-ewwel kellna lill-Ministru Joe Mizzi li g[amel min kollox biex jitne[[ew il-bendy buses. G[alkemm wara ;img[a kien [are; jg[ajjat li g[ax tne[[ew il-bendy buses it-traffiku naqas drastikament, wara erbat ijiem ;ejna koppi. Li ma rrealizzax il-Ministru kien li meta ;ew sospi]i lbendy buses, kien immedjatament wara l-festi ta’ Santa Marija u g[alhekk kien naturali li f’dawk il-;ranet it-traffiku jonqos drastikament mit-toroq peress li [afna nies ikunu bilbtajjel. Dan ma kienx bi]]ejjed. Re/entement, il-Prim Ministru g[amel dikjarazzjoni li xxukkjat lil kul[add: din kienet li “t-

tne[[ija tal-bendy buses [admet b’mod po]ittiv g[at-traffiku”. Imur staqsi lis-sewwieqa li ju]aw kontinwament ittoroq tag[na jekk it-traffiku naqas jew ]diedx! U xi ng[idu g[all-impjegati tal-operatur? Bl-atte;;jament ta’ dan il-gvern, mal-1,200 [addiem qeg[din f’riskju li jitilfu [ob]hom. X’garanzija g[andhom il-[addiema li jekk loperatur jitlaq bil-kunsens tal-gvern jew jekk tillikwida, dawn ma jitilfux il-[ob]a ta’ kuljum tag[hom? Min se jserra[ ras il-konsumaturi li dan is-servizz tant importanti g[al pajji]na se jibqa’ ji;i pprovdut? X’qed jin[ema mill-gvern, min wara dahar il-konsumaturi u l-[addiema? Il-gvern g[andu r-responsabbiltà politika li dawn u [afna mistoqsijiet o[ra jrid iwe;ibhom biex il-poplu jserra[ rasu. Id-di]integrazzjoni tas-sistema tat-trasport f’pajji]na ;abha b’idejh il-gvern immexxi mill-Partit Laburista. Biex jaqdi lil tal-qalba, il-gvern g[adda r-responsabbiltà ta’ Transport Malta f’idejn persuna li m’g[andu l-ebda kwalifika fit-trasport [lief li hu qrib Muscat imma b’salarju fenomenali barra perka//i lussu]i o[ra li, b[ala Ministru responsabbli mit-Trasport u l-Infrastruttura, qed in[allsuh dawn lg[exieren ta’ eluf ta’ ewro biex ;ab is-sitwazjoni tat-traffiku ag[ar milli qatt kienet qabel. Dan jikkonfermawh dawk kollha li ta’ kuljum ju]aw it-toroq. Il-Prim Ministru, il-Ministru u min qed imexxi Transport Malta jridu j;orru r-responsabbiltà politika ta’ dan; daqskemm ippretendew li ta’ qabilhom i;orru r-responsabbiltà. Is-sitwazzjoni ta’ b[alissa qed twassal biex inqas nies ju]aw it-trasport pubbliku u minflok ju]aw it-trasport privat tag[hom bil-konsegwenza li t-toroq qeg[din ikunu mblukkati bit-traffiku u kjuwijiet ta’ karozzi li ma jispi//aw qatt.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Opinjoni

L-Australia Hall “Tag[na lkoll”?

Kevin Plumpton Kandidat tal-PN g[all-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew

Il-PN talab biex il-ka] tal-Australia Hall ji;i investigat mill-Kumitat Parlamentari tal-Kontijiet Pubbli/i

tit tal-;ranet ilu, b[ala President talMoviment }g[a]ag[ Partit Nazzjonalista, kelli l-pja/ir li nindirizza konferenza stampa ma;enb l-Australia Hall f’Pembroke. Konferenza stampa li fiha, b[ala ]g[a]ag[, mhux biss spjegajna g[ala dan l-iskandlu jag[mel g[ajb lill-Gvern u l-Partit Laburista, imma wrejna dan anke b’mod vi]wali li ]gur mhu [a jinsieh [add. Kien “ta’ pja/ir” li nindirizza din il-konferenza mhux g[ax qed nie[u pja/ir b’dak li qed jag[mel dan il-Gvern, imma g[ax huwa ta’ sodisfazzjon li titkellem u ssemma le[nek g[al dak li hu sewwa. Kien “ta’ pja/ir” ukoll g[ax a[na ]-]g[a]ag[ mhux biss qed inkunu protagonisti u vo/iferi, imma qed nag[mlu dan b’modi kreattivi u ori;inali.

il-Prim Ministru jwaqqa’ kaw]a kontra Joseph Muscat ilmexxej tal-Partit, imma ka] fejn Joseph Muscat jidhirlu li jista’ jidde/iedi hu g[all-Qorti. A[na nemmnu li dan ma kien xejn g[ajr rigal talMilied ming[and Muscat lill-Partit Laburista, u li dan ilka] kellu jit[alla f’idejn il-Qrati biex jidde/iedu lura jekk dan il-bini, fl-a[[ar mill-a[[ar, jer;ax isir “tag[na lkoll”.

Rigal mill-Gvern Laburista lill-Partit Laburista Fil-konferenza stampa spjegajna kif l-Australia Hall huwa rigal mill-Gvern lill-Partit Laburista. Rigal li ng[ata l-ewwel darba fis-sebg[inijiet, b’kundizzjoni li jin]amm fi stat tajjeb flimkien ma’ sitt tomniet ta’ art li lvalur tag[hom jitla’ g[al 10 miljun ewro. Valur [afna ikbar mill-bini tal-Freedom Press li kien ittie[ed millPartit Laburista biex tinbena l-Malta Shipbuilding. Illum l-Australia Hall mhux talli ma n]ammitx fi stat tajjeb, imma talli t[alliet tispi//a fi stat di]astru] ta’ telqa liema b[alha. Kien min[abba f’dan il-ksur fil-kuntratt li dDipartiment tal-Artijiet kien feta[ kaw]a fil-Qrati Maltin biex din il-proprjetà ter;a’ ting[ata lura lill-poplu Malti. Il-Partit Laburista baqa’ jtawwal il-pro/ess tax-xhieda f’din il-kaw]a sa ma jer;a’ jkun fil-Gvern, u infatti malli tela’ fil-Gvern, il-Prim Ministru Joseph Muscat idde/ieda li jwaqqa’ din il-kaw]a kontra l-Partit tieg[u stess. Mhux biss ka] ta’ konflitt ta’ interess /ar, fejn Joseph Muscat

jiggverna u jie[u de/i]jonijiet li minnhom jibbenefika kul[add, u mhux jibqa’ jara kif [a j[allas lura lil min g[enu u kif [a jgawdu tal-klikka bi flus il-poplu. Il-Prim Ministru jrid jieqaf jag[milha ta’ galantom bi flusna.

Gvern li j[allas lura lil min g[enu Jekk hemm xi [a;a li ]-]g[a]ag[ ]gur jafu kemm tiswa hija l-proprjetà. Ilkoll nafu l-valur tag[ha u kemm wie[ed irid jag[mel sagrifi//ji biex jakkwistaha. G[alhekk huwa in;ust li b’sempli/i de/i]joni tal-Prim Ministru, xi [a;a ta’ daqstant valur tittie[ed minna lkoll biex ting[ata lillPartit Laburista. Il-Prim Ministru hemm b]onn li jibda

B]onn ta’ investigazzjoni Il-Partit Nazzjonalista talab biex dan il-ka] ji;i investigat mill-Kumitat Parlamentari tal-Kontijiet Pubbli/i, u hekk g[andu jkun. Nittamaw li dan il-Kumitat, li minkejja li hu mmexxi minn Deputat tal-Oppo]izzjoni g[andu ma;;oranza ta’ Membri Parlamentari tal-Gvern, ja//etta din l-istedina u jag[mel investigazzjoni serja fuq kif ilGvern qed jittratta bi [wejje; il-poplu.

G[alkemm qed issir dejjem aktar diffi/li li wie[ed ila[[aq mal-iskandli u n-nuqqas ta’ etika li qed tintwera kuljum minn dan il-Gvern, na[seb li dan hu ka] serju li je[tie; l-attenzjoni tag[na lkoll g[ax mhux biss imur kontra r-ra;uni, imma jmur ukoll kontra s-sens ta’ ;ustizzja.

Issa xi jmiss?

Mario Rizzo Naudi Opinjonista

Meta gvern ma jag[tix ir-rispett li jixraqlu lil dak kollu li hu nazzjonali, allura kemm jista’ gvern b[al dan juri rispett ;enwin lejn il-poplu?

l-g[axar xhur li ilu fil-poter, dan il-gvern ma rnexxielu jag[mel xejn [lief li beda j]arma lpartimonju nazzjonali ta’ pajji]na. L-ewwel beda bl-idea li jestendi z-zoni ta’ ]vilupp b’detriment g[all-patrimonju ambjentali Malti. Imbag[ad [are; bl-idea li jbig[ il-patrimonju ta/-/ittadinanza nazzjonali. Issa rajnieh ukoll jipprova jfarrak il-patrimonju ta’ :ie[ ir-Repubblika billi j;ib dan l-unur daqslikieku kien xi midalja tar-regatta tal-Vitorja. Din l-istrate;ija, flimkien mal-istrate;ija l-o[ra li j[allas minn flus il-poplu lil kull min g[enu jirba[ l-elezzjoni billi jipprovdilu xog[ol mal-gvern, qed ine]]g[u lil Malta mid-dinjità ta’ pajji] li jirrispetta lilu nnifsu. Illum g[andna Prim Ministru li l-passaport Malti ;abu qisu ;izirana tad-deheb li tmur tixtriha ming[and Henley & Partners. G[andna Prim Ministru li meta kien floppo]izzjoni kien jemmen b’g[ajnejh mag[luqa kull rapport ta’ kull awditur li jikkritika l-operat tal-gvern. Illum g[ax qieg[ed fil-gvern, il-Prim Ministru qed jiddefendi lill-MEPA fl-i]balji tag[ha u jakku]a lill-awditur (Ombudsman tal-MEPA) li g[amel ]balji fattwali. Din x’serjetà hi? Mhux l-istess kien ji;ri mill-gvern Nazzjonalista ta’ Lawrence Gonzi. Dak i]-]mien kull rapport li jikkritika l-operat tal-gvern kien jittie[ed bis-serjetà, ji;u rimedjati l-i]balji u jekk ikun hemm b]onn, kienu jittie[du passi kontra min ikun ]balja, ikun min ikun. Meta gvern ma jag[tix ir-rispett li jixraqlu lil dak kollu li hu nazzjonali, inklu] l-ambjent, allura kemm jista’ gvern b[al dan juri rispett ;enwin lejn il-poplu? Huwa fa/li li fid-deher jing[ad [afna diskors fierag[, b’gimmicks biex g[al ftit tidher sabi[ man-nies. Imma issa ]]mien tal-gimmicks spi//a u dal-gvern irid jibda jwettaq dak li wieg[ed, li jkompli jmexxi lill-poplu u lil pajji]na ’l quddiem. Dan il-gvern irid jibqa’ jiftakar li Malta hija

tag[na lkoll, u li l-ambjent Malti, i/-/ittadinanza Maltija u l-unuri nazzjonali huma tag[na lkoll u tag[na biss. G[aldaqstant il-gvern g[andu d-dmir li jiddefendi dan ilpatrimonju u mhux jiddefendi l-interessi ta’ xi spekulaturi jew persuni li jridu ji;u jista[bew f’pajji]na. Minn gvern b’mentalità b[al din tistenna minn kollox. U g[alhekk li [afna qed jistaqsu:Issa xi jmiss? Tg[id g[ad nisimg[u li l-gvern se jikri jew ibig[ ilmu]ewijiet nazzjonali lil xi istituzzjoni kulturali barranija, bl-isku]a li jda[[al il-miljuni? Jew forsi li jibdew jikru lCaravaggio g[all-esibizzjonijiet barra pajji]na biex minnu jda[[lu l-flus? Jew g[ad jo[or;u bl-idea li jikru jew ibig[u l-art u t-tempji ta’ {a;ar Qim li/-?ini]i g[al ftit miljuni biex ji]viluppawhom [alli jkunu jistg[u jidhru mill-ispazju b[all-[ajt il-Kbir ta/-?ina? Forsi dawn jidhru ideat redikoli, imma sa ftit ilu kienet redikola wkoll l-idea li tbig[ il-passaport Malti. Safrattant kienet idea li l-gvern bena fuqha l-Ba;it tal-pajji]. U mhux qed jist[i jg[idu dan g[ax esponenti ewlenin f’Kastilja qed jg[idu li s-su//ess tal-Ba;it jiddependi direttament mis-su//ess tal-iskema ta/-/ittadinanza. Dak ippjanar ekonomiku serju g[al pajji]na! Illum g[andna gvern li qed jipprova jdawwar ir-rota billi jbig[ dak li hu g[a]i] g[all-poplu minflok i]id il-;id nazzjonali bit-tkabbir tal-postijiet tax-xog[ol g[all[addiema. Illum i]-]g[a]ag[ tag[na, g[all-kuntrarju ta’ kif konna sena ilu, di;à bdew isibuha diffi/li li jsibu impjieg ta[t dan il-gvern. U ladarba dan il-gvern uriena li l-flus bi[siebu j;ibhom mill-bejg[ tal-patrimonju nazzjonali ta’ pajji]na, se jkun il-Partit Nazzjonalista li flimkien mal-poplu se jg[idlu “Le, dawk l-affarijiet ma jintmissux, g[ax Malta mhix talPrim Ministru jew tal-Ministri jew tal-Partit Laburista... Kif kont tg[id int Sur Joseph Muscat... Malta tag[na lkoll.”

Fejn hi l-verità^ Ng[id is-sewwa kelli naqra l-

ittra tal-Prof. Charles SavonaVentura li dehret nhar il-{add, 1 ta’ Di/embru diversi drabi g[ax ma stajtx nemmen dak li kont qed naqra. Il-Professur huwa l-Gran Prijur tal-Ordni Militari u Ospitallier ta’ San Lazzru ta’ :erusalemm (MHOSLJ) f’dawn il-g]ejjer. Kiteb li “il-vera storja dwar issitt membri tal-g[aqda f’G[awdex, li tag[ha huwa responsabbli hi li dawn ippreferew jing[aqdu ma’ Ordni ie[or ta’ San Lazzru.” Konvenjentement il-Professur

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Ittri lill-Editur

[alla barra l-ewwel parti talistorja, ji;ifieri li dawn is-sitt membri kienu mke//ija millMHOSLJ u kienu pubblikament akku]ati minnu li kienu ppruvaw jisirqu l-family silver u li kienu approprjaw lilhom infushom proprjetajiet li ma kinux tag[hom kemm personalment kif ukoll kollettivament. It-tke//ija ta’ dawn is-sitt membri kienet ippubblikata fuq linternet minnu stess f’isem lOrdni. Il-Professur iddikjara wkoll li “huma m’g[andhom lebda dubju dwar l-integrità u lonesta” ta’ dawn it-talin. X’konklu]joni g[andi ni;bed? Li l-akku]i li kienu

saru kontra l-membri mke//ija minnu ma kinux veri jew li ma kinux jistg[u ji;u sostnuti? Listess Professur nhar id-9 ta’ Settembru li g[adda kiteb fuq il-Facebook meta rrefera g[al Dr. Renald Blundell, Mr. Claudio Muscat, Mr.Michael Byrne, ir-Rev. Peter Chappell, Ms. Patricia Pace u Dr. Katya De Giovanni li “milli jidher dawn l-individwi rinnegadi g[a]lu li jing[aqdu ma’ grupp biex b’mod falz jippruvaw jag[tu l-impressjoni li huma jappartjenu lill-g[aqda ori;inali tal-United Grand Priories”. Kien akku]ahom ukoll fuq ilFacebook bi pla;jari]mu. G[ala

jekk dawn l-individwi huma persuni integri u onest ;ew mg[ajra “rinnegadi”? Issa donnu li g[all-Professur l-g[aqdiet ta’ San Lazzru huma kollha ugwali meta r-rivalità ta’ bejniethom ti;i enfasizzata meta jaqblilhom. Il-[afna daqq ta’ trumbetti dwar l-opri talkarità mill-g[aqdiet ta’ San Lazzru mhux f’loku u m’g[andha x’taqsam xejn ma’ din il-korrispondenza. Hemm eluf ta’ persuni u numru kbir ta’ g[aqdiet li jag[mlu l-opri tal-karità b’dinjità u fil-kwiet. Jibqa’ fatt wie[ed, dak li lProfessur Gran Prijur g[andu ddmir li jispjega kif hu g[andu fidu/ja fl-istess persuni li hu ke//a mill-g[aqda tieg[u b’allegati akku]i serji u pubbli/i. Ilmistoqsijiet li staqsejt jien huma relevanti g[ax dawn ilmembri mke//ija kienu ja[dmu fi [dan NGO u allura l-pubbliku g[andu dritt ikun jaf dwar l-attività tag[hom b’risq persuni fil-b]onn. Id-dell ikra[ fuq dawn il-persuni m’g[andu x’jaqsam xejn mal-ittra tieg[i. Jien kulma g[amilt kien li g[arraft lill-pubbliku b’dak li kien qed ji;ri fi [dan NGO. G[adni nemmen li lKummissarju g[all-NGOs g[andu d-dmir li jserra[ mo[[ il-pubbliku dwar dan kollu. Je[tie; li nesi;u im;iba impekkabli mill-NGOs imda[[la fil-;bir ta’ fondi g[all-karità. Il-Professur irid jispara lillmessa;ier g[ax jien g[a]ilt li nikteb b’mod anonimu. Xi ;img[at ilu f’gazzetta o[ra ta’ nhar ta’ {add kien hemm min azzarda jikkritika l-MHOSLJ u b[ala twe;iba kien hemm ittra mill-a[[ar Gran Prijur mimlija theddid u dak kien ;ab ru[u ta’ bully fi kliemu kemm mal-editur kif ukoll mal-korrispondent. A;ir li kien ta ra;un lill-kittieb li ma jurix ismu. Huwa lmessa;; li jg[odd. Jien ni/[ad li b’dak li ktibt i;;enerajt in;ustizzja. L-in;ustizzja n[olqot mill-istess Ordni blavvi] li kienet ippubblikat dwar it-tke//ija ta’ membri millOrdni b’akku]i serji fuq persuni li issa l-istess Gran Prijur qed isej[ilhom integri u onesti.

Osservatur

I]-}ebbu;, G[awdex

Vittmi tal-vjolenza domestika Qed jitqajmu diversi punti u

kummenti fil-mezzi tax-xandir dwar il-vjolenza domestika u lprovvediment ta’ servizzi f’dan il-qasam. L-A;enzija Appo;; tipprovdi servizz fuq ba]i ta’ 24 sieg[a kuljum permezz tasSupportline 179. Dan ilhelpline, amministrata minn numru ta’ voluntiera m[arr;a b’mod professjonali u appo;;jati minn professjonisti fuq sistema ta’ on-call, tipprovdi assistenza lil min i/empel u tirreferi ka]i lejn servizzi spe/jalizzati skont il-[tie;a. LA;enzija tmexxi xelter ta’ emer;enza g[al vittmi nisa ta’ vjolenza domestika u t-tfal tag[hom. Din ir-residenza – G[abex – flimkien ma’ o[rajn li jitmexxew minn diversi NGOs, joperaw fuq ba]i ta’ 24 sieg[a kuljum. G[alhekk professjonisti u vittmi jistg[u jirreferu g[all-g[ajnuna lejn dawn is-servizzi wara l-[inijiet normali tal-uffi//ju. Dawn huma servizzi a//essibbli u lprofessjonisti li jmexxuhom ikunu jistg[u jittrattaw ilkri]ijiet u sitwazzjonijiet o[ra li wie[ed iressaq quddiemhom, b[al sitwazzjonijiet ta’ vjolenza domestika. L-A;enzija toffri wkoll interventi ta’ [idma so/jali lill-vittmi ta’ vjolenza domestika bisServizz ta’ Vjolenza Domestika. Il-vittmi nisa u r;iel ji;u trattati b’mod ugwali meta jirrefru jew ikunu referuti g[al dan is-servizz. Appo;; toffri wkoll il-Men’s Service, li ja[dem ma’ aggressuri r;iel fejn dawn jing[ataw g[ajnuna biex jibdlu l-im;iba aggressiva tag[hom f’wa[da ta’ rispett. Waqt li l-A;enzija tinkora;;ixxi lill-vittmi biex jersqu lejn is-servizzi g[allg[ajnuna, tappella wkoll lillpubbliku biex jirrapporta ka]i ta’ abbu] li jkun jaf bihom.

Sina Bugeja Kap E]ekuttiv Fondazzjoni g[al Servizzi ta’ {arsien So/jali Santa Venera

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Ittri lill-Editur

Apprezzament

Lino Grech

Nistqarr li n[sadt meta nhar it-Tnejn 2 ta’ Di/embru sirt naf li Lino Grech g[adda g[all-[ajja ta’ dejjem. B[all-ma;;oranza talMaltin, kelli ammirazzjoni kbira lejn Lino Grech - attur, direttur u kittieb ta’ bosta drammi televi]ivi. Min jaf kemm paxxa telespettaturi bilbattuti [elwin tieg[u li kienu jnisslu tbissima! Niftakar il-bidu tas-snin 90 meta r-ra;el tieg[i li kien Koordinatur tal-Kaw]a talBeatifikazzjoni ta’ Sr. M. Adeodata Pisani (illum Beata), ;ie[ f’rasu li javvi/ina lil xi [add kapa/i biex jikteb dramm dwar Adeodata Pisani biex wara tittella’ fl-Istitut Kattoliku. U min kien l-a[jar u l-aktar persuna addattata g[al bi//a xog[ol b[al din? {add, g[ajr Lino Grech. Iltqajna mieg[u ftit jiem wara u [allejnilu l-biografija tag[ha. Snin wara stqarr mag[na, li dakinhar li kellimnieh ma qalilniex le, g[ax sta[a minna. Wara, ma setax jorqod bil-preokkupazzjoni li kellu fuqu dwar x’seta’ jg[id fuq soru tal-klawsura! Fuq xewqa tieg[u u bl-approvazzjoni tal-Badessa, g[amel ]jara lill-Monasteru biex jiffamiljarizza ru[u mal-ambjent fejn g[exet Adeodata. Aktar tard, Lino Grech tana l-manuskritt biex naraw x’jidhrilna u g[o;obna. Sab latturi. Saru l-arran;amenti mal-Istitut Kattoliku biex jittellg[u tliet rappre]entazzjonijiet li kienu su//ess. Fuq talba tag[na Lino Grech a//etta wkoll, li jtella’ l-play filMonasteru tal-Imdina g[assorijiet. Ma setax jintu]a

xenarju, imma kienet esperjenza li la s-sorijiet u lanqas latturi ma nsew. Ta’ dan kollu la Lino Grech u lanqas l-atturi ma riedu xi [las. Ftit xhur ilu, kelli lokka]joni li nkellem lil Lino Grech wara li qara l-ktieb tieg[i ‘Siltiet mill-Img[oddi ta’ {ajti’. ?empilli biex jg[idli prosit u kemm g[amilt sewwa li [ri;t il-verità filbera[. Illum, 2 ta’ Di/embru 2013, Lino Grech ;ie msejja[ millMulej fl-età ta’ 83 sena, biex jir/ievi ming[andu l-premju talli g[araf i[addem it-talenti li bih ]ejnu Alla l-Imbierek g[all-;id tal-proxxmu tieg[u. Inwieg[du lill-familjari tieg[u li nibqg[u niftakru fih.

Emily Barbaro Sant Il-Mosta

Ministri Laburisti u d-daqq tal-qniepen Sentejn ilu, il-poplu t’G[ajnsielem ]an]an sett ;did ta’ tmien qniepen filkampnar maestu] tal-knisja parrokkjali wara tant sagrifi/ju u ;enero]ità. Wie[ed kien jittama li dan kien pass ie[or ’il quddiem fil-mixja spiritwali tal-parro//a tag[na, minkejja [afna problemi li b[al donnu waqg[u mis-sema minn ftit tas-snin ilu ’l hawn. I]da donnu l-u]u spiritwali ta’ dawn il-qniepen f’G[ajnsielem m’g[andux limiti tant li dan l-a[[ar bdew anki jintu]aw b[ala akkumpanjament fl-attivitajiet politi/i tal-gvern Laburista! Nhar is-Sibt 7 ta’ Di/embru, kellna ]jara fostna tal-Ministri Karmenu Vella u Anton Refalo, i/Chairman tal-Awtorità tatTuri]mu Gavin Gulia flimkien mal-istaff tag[hom. Huma kienu qeg[din jag[mlu din i]-]jara ftit qabel il-ftu[ uffi/jali ta’ edizzjoni o[ra tal-presepju ‘Betlem f’G[ajnsielem’.

Flimkien ma’ group imdaqqas ta’ partitarji Laburisti, li [adu l-okka]joni biex jiltaqg[u mal-benjamini tag[hom, g[as-sorpri]a ta’ [afna, ing[aqad ukoll lAr/ipriet Dun Frankie Bajada, li g[amel il-mawra madwar il-presepju flimkien mal-Ministri. Din l-attività ta’ ‘Bethlehem f’G[ajnsielem’ ilha ssir mill-2008. Kif allura f’mawriet simili millMinistri tal-gvern pre/edenti, dan l-ar/ipriet qatt ma kien jersaq u jipparte/ipa? Fosi g[ax issa kollox sar “Tag[na

lkoll”? Is-sorpri]a kompliet tikber meta g[al mistoqsijiet tal-Ministri rigward ilqniepen il-;odda u s-sistema kompjuterizzata tag[hom, dlonk l-Ar/ipriet [arab ji;ri kemm jifla[ lejn il-knisja u fid-daqqa u l-[in, bdejna nisimg[u kull tip ta’ daqq minn dawn il-qniepen, g[attgawdija tal-Ministri Laburisti. Minn ‘Ave Marija’ g[al ‘Jingle Bells’ u finalment sa[ansitra mota twila. Dnub li ma ndaqqux xi innijiet o[ra b[al ng[idu o[ra ‘Madonna Nera’ jew linnu ta’ Santa Marija tal-

Mosta pere]empju. Tid[ak? Tibki? X’taqbad tag[mel? Fosi xi pjan pastorali ;did dan? Forsi xi mod ;did ta’ kif se nibdew in[ajru lillpoplu t’G[ajnsielem jer;a’ lura lejn il-knisja tieg[u? Diffi/li li jkollna twe;iba g[al dawn il-mistoqsijiet tant tqal, hux veru? Min jaf, forsi jkollna risposta mill-uffi//ju g[all-istampa tal-Vatikan li dan l-a[[ar bidel l-indirizz tieg[u u issa nistg[u nsibuh f’Via Gleneagles.

Mis-si;ar ’il ;ewwa G[ajnsielem

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Milied 2013

IL-PRESEPJU NAPLITAN Fost l-attrazzjonijiet relattivament ;odda g[al dan i]-]mien tassena, die[la sewwa f’Malta t-tradizzjoni tal-Presepju Naplitan. Minbarra dak li tradizzjonalment jintrama fil-Konkatidral ta’ San :wann issa bdiet die[la wkoll l-u]anza li dan it-tip ta’ presepju jintrama anki fi djar privati b’a//ess g[all-pubbliku. Din is-sena ]died il-presepju ta’ Robert Cauchi mir-Rabat, li ]gur se jkun fost l-aktar attrazzjonijiet interessanti f’dan il-Milied. Is-sett ta’ pasturi li j]ejnu dan il-presepju waslu minn Napli f’Ottubru tas-sena li g[addiet u minn dak i]-]mien inbeda xxog[ol biex din is-sena l-presepju se jkun jista’ jitgawda minn dawk li j]uruh f’numru 13, Triq il-Konti Ru;;ieru, ir-Rabat. Ix-xog[ol fuq il-presepju sar minn Leli Genovese u Toni Genovese filwaqt li l-[wejje; tal-pasturi n[admu minn Rita Agius Genovese. Il-presepju Naplitan hu miftu[ g[all-pubbliku kuljum bejn id-9 a.m. u nofsinhar u bejn l-4.30 u t-8.30 p.m.

Ritratti minn Joseph Galea

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Milied 2013

Presepju briju] fil-Belt {iemda Presepju Naplitan tas-seklu tmintax fil-katidral tal-Imdina

Rev Dr Edgar Vella G[al ]mien il-Milied se jittella’ g[all-ewwel darba l-Presepju Naplitan fil-Katidral tal-Imdina, li g[alkemm ilu mwaqqaf sekli s[a[, s’issa qatt ma kien g[adu ntrama fih presepju. G[alkemm f’Napli tas-seklu tmintax madwar 400 knisja kienu jarmaw presepji mill-isba[ g[al ]mien il-Milied, jidher li din it-tradizzjoni da[let kemxejn tard fil-knejjes lokali, u li issa jidher li qabdet sew fil-parro//i. Dan il-presepju jinkludi kollezzjoni ta’ pasturi ori;inali Naplitani antiki li sa mill-ewwel espo]izzjoni tag[hom mill-2004 sal-lum ]diedu fin-numru f’;abra li til[aq madwar mitejn bi//a li flimkien jo[olqu spettaklu mill-isba[ ta’ moviment, kulur, drama u briju. Karatteristika partikolari marbuta mal-presepju Naplitan hi li l-episodju tat-twelid tal-Messija nqala’ millPalestina u t[awwel fil-belt ta’ Napli Barokka fil-[ajja ta’kuljum. U fiddawl tal-jum, f’sema ka[lan naraw rappre]entat it-twelid ta’ Gesù Bambin li Hu d-dawl tad-dinja. L-episodju narrattiv fi/-/entru tal-presepju jidher akkumpanjat bi qtajja’ ta’ an;li tal-glorja mtajrin f’movimenti grazzju]i u smewwija li jo[olqu impressjoni ta’ fer[ qaddis. Il-pre]enza tal-Ma;i lebsin bl-i]jed mod rikk u akkumpanjati bil-korteo ta’ persuna;;i Orjentali t[alli fuq l-ispettatur impressjoni ta’ fantasija e]otika fejn il-karattri mill-kontinent Afrikan u Asjatiku j]idu mat-teatralità u l-e/itament tax-xena kon/ernata. F’na[a o[ra tal-presepju naraw irrag[ajja mal-imrie[el tag[hom li b’g[a;eb kbir qed jassistu g[at-t[abbira tal-an;lu li twieled il-Messijja l-Iben

t’Alla. F’dan il-kwadru naraw persuna;;i somor, lebsin kostumi rusti/i f’ambjent rupestri ta’ blat g[oli, ;o wied fond. Ma’ dawn jidhru wkoll irrag[ajja reqdin u tqal biex jistenb[u g[all-a[bar il-;dida. Xena movimentata u kulurita o[ra tipika mal-presepju Naplitan turi dehra briju]a fl-ambjent tat-tverna li toffri kull tip ta’ ikel u divertiment. U allura mal-log[ob tal-karti, id-daqq tal-mandolini u t-tanbur mar-ritmu tat-tarantella l-persuna;;i f’dan l-episodju qajla jag[tu ka] tal-avveniment sagru li qed ise[[ warajhom. Il-presepju Naplitan hu rikk ukoll fis-simboli]mu b[alma naraw fix-xena tal-funtana b’elementi Barokki li jirrenduha tant [elwa. Dan il-kwadru g[andu jfakkar fil-kliem ta’ :esù lisSammaritana meta qalilha: “jiena g[andi l-ilma tal-[ajja ta’ dejjem”. Aspett ie[or hu l-pre]enza tas-sajjied [dejn il-funtana; fl-antik is-sajjieda kienu ja[slu l-bakkaljaw fil-funtana qabel je[duh is-suq u allura jdardru lilma ;ieri bl-imlu[a, u allura l-aspett ta’ purifikazzjoni jfakkarna li l-bniedem fid-dg[ufija tieg[u jidneb u jindem, jaqa’ u jqum fil-mixja tal-fidi. Il-mixja tal-fidi tidher fid-dehra talpont li juri il-passa;; mid-dlam g[addawl, min-nuqqas ta’ g[arfien g[attwemmin fi Kristu. L-episodji kollha huma kumplimentati b’g[add kbir ta’ minjaturi mag[rufa b[ala finimenti ji;ifieri o;;etti ]g[ar b[al per e]empju: qfief bil-frott, u kull tip ta’ ikel, strumenti mu]ikali, o;;etti ta/-/eramika u tal[;ie;, utensili tar-ram, a//essorji talfidda u mitt [a;a o[ra li jirrendu dan it-tip ta’ presepju tant realistiku. Ta’ min jg[id li l-pasturi kollha huma tat-tip ‘snodabile’, ji;ifieri li lqafas ikun mag[mul mill-fildiferru,

miksi bil-qanneb u marbut bl-ispag. Ma’ dan il-manekkin tintrabat ir-ras mag[mula mill-fu[[ar impitter u blg[ajnejn tal-[;ie;, imbag[ad jitwa[[lu l-idejn u s-saqajn tal-injam u jkun lest biex jitlibbes. Il-kostumi kienu jin[admu minn tessuti li jvarjaw minn [arir, brukkat, satin, bellus, xoqqa u o[rajn li jirrappre]entaw kull klassi tas-so/jetà tar-renju tal-Borboni li hu dokument [aj ta’ poplu. Il-presepju Naplitan hu meqjus millistori/i tal-arti applikata b[ala l-i]jed wie[ed spettakolari fejn l-arti presepjali ]viluppat b’vitalità ferrie[a, drammati/ità u imma;inazzjoni li kienet dejjem tbaqbaq fl-ispirtu Naplitan. Il[ajja briju]a u a;itata fit-toroq ta’ Napli tbiddlu fi spettaklu teatrali fejn il-van;elu jinkiteb mill-;did biddjalett. Il-wirja se tkun miftu[a g[all-pubbliku bejn l-14 ta’ Di/embru u s-6 ta’ Jannar fil-Katidral tal-Imdina.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Safar

Il-Palazz Pitti li fl-img[oddi kien ir-residenza tal-Gran Duka tat-Toskana, u aktar tard tar-Re tal-Italja, illum jilqa’ fih kollezzjoni kbira ta’ pitturi, skulturi, por/ellana u xog[lijiet o[ra tal-arti Id-Duoma ta’ Firenza, kif inhi mag[rufa l-Ba]ilika ddedikata lil Santa Maria del Fiore li l-binja Gotika tag[ha tiddomina /-/entru tal-belt kapitali tar-re;jun tat-Toskana mdawra bix-xmara Arno, it-tieni wa[da l-aktar importanti fl-Italja. Il-binja hi sit dinji kif dikjarat mill-a;enzija tan-Nazzjonijiet Uniti l-UNESCO

It-Toskana… ]jara wa[da meqjusa aperittiv li jifta[ l-aptit g[al aktar ]jajjar fir-re;jun

Ir-re;jun tat-Toskana hu mag[ruf [afna g[all-pajsa;; b’[afna g[oljiet u

Il-Gallarija Uffizi hi l-eqdem u l-iktar mu]ew tal-arti famu] fid-dinja tal-Punent u fih wie[ed jista’ jammira xog[lijiet tal-arti mill-isba[. Dan il-post storiku u artisitiku hu l-aktar imfittex mit-turisti li j]uru Firenze

muntanji. Wie[ed isib il-muntanji Tusca-Apennini Emiliano fil-medda mit-Tramuntana san-Nofsinhar b[allmuntanji Prato, Cormoalle Scale u Falterona. Aktar ma wie[ed jin]el lejn in-Nofsinhar tar-re;jun, il-muntanji jibdew isiru g[oljiet b[alChianti, Metallifere u Amiata. Wie[ed allura jsib il-widien u x-xmajjar. Widien kbar jinsabu f’Lunigiana, Garfagnana, Mugello u Casentino. Ix-xmajjar l-aktar importanti huma Arno, Ombrone, Serchio u Sieve.

Dawk li j[obbu l-kampanja, innatura u l-ba[ar ]gur li t-Toskana

Il-Ba]ilika ta’ Santa Croce hi mmexxija mill-Fran;iskani u fiha hemm midfuna /ittadini Taljani mill-aktar popolari fosthom Michelangelo, Galileo u Machiavelli

g[andha [afna x’joffrilhom. F’dik li hi ve;etazzjoni wie[ed isib foresti bissi;ar tal-qastan fir-re;jun muntanju], ar]nu Mediterranju mal-kosta u boskijiet ]g[ar ta’ si;ar ta]-]ebbu; u dwieli jiksu l-;nub tal-g[oljiet. Wie[ed ma jridx jinsa l-kosta fit-Toskana li tibda minn Marina di Carrara u tispi//a f’Ansedonia. Ma’ dil-kosta j[abbat ilBa[ar Terren li hu parti mill-Ba[ar Mediterran. Mal-kosta hemm ukoll ilg]ejjer. L-aktar mag[rufa l-g]ira ta’ Elba fejn kien in]amm pri;unier Napuljun Bonaparti u minn fejn kien

[arab lejn Pari;i fejn dam jirrenja g[al mitt jum, il-g]ira ta’ Montecristo li saret famu]a permezz tar-rumanz ta’ Alexandre Dumas u l-g]ira ta’ Giglio li g[adha tissemma sal-lum min[abba ttragedja tal-cruise liner li nkalja mag[ha. Dawk li j[obbu l-arti, ]gur li rre;jun tat-Toskana jkun fuq l-itinerarju tag[hom bl-ewwel belt li j]uru tkun Firenze – il-belt kapitali tar-re;jun tatToskana – li hija mag[rufa wkoll b[ala “l-Benniena tar-Rinaxximent” jew “Ateni tal-Italja”. Fl-1434 Cosimo de Medici mag[ruf b[ala l-Kbir, [atef ilpoter fil-belt u beda 300 sena ta’ [akma tal-Medici. Kien in-neputi tieg[u, Lorenzo il-Manjifiku, li bil-patruna;; tieg[u g[all-arti beda ]-]mien tarRinaxximent b’xog[lijiet meravilju]i artistici fil-qasam tal-pittura. Il-moviment Rinaxximentali baqa’ g[addej g[al 300 sena b’xog[lijiet artisti/i ta’ skultura u arkitettura f’diversi n[awi tatToskana imma l-aktar f’Firenze li g[adhom ipaxxu l-g[ajnejn sal-lum. Aristi b[al Botticelli, Lippi, Ghirlandio u Paolo Uccello; arkitetti b[al Brunelleschi, Michelozzo u Alberti; u skulturi b[al Michelangelo, Donatello, Verrocchio u Della Robbias. Kwadri ta’

pitturi famu]i mag[rufa mad-dinja kollha nsibuhom fil-Gallarija degli Uffici. Fost il-[afna pitturi nsibu ‘It-Twelid ta’ Venere’ u ‘Rebbieg[a’ ta’ Sandro Botticelli, ‘il-Lunzjata’ ta’ Leonardo da Vinci u ‘Venere’ ta’ Titian. Fil-Palazzo Pitti wie[ed jista’ jitpaxxa bil-Madonna fuq is-Si;;u ta’ Raffaello, ‘IlKonsegwenzi tal-Gwerra’ ta’ Rubens, ‘Marija Madalena’ ta’ Titian u s-‘Sabi[a Simonetta’ ta’ Botticelli. {afna xog[lijiet o[ra mag[rufa nsibuhom f’diversi knejjes imxerrda ma’ Firenze. Fejn tid[ol l-iskultura wie[ed ma jistax ma jsemmix ix-xog[lijiet ta’ Michelangelo li jinsabu fl-Accademia fosthom ‘il-Palestrina Pietà’, ‘i]-}ew; Skjavi’ u l-istatwa meravilju]a ta’ ‘David’. F’dak li g[andha x’taqsam l-arkitettura wie[ed ma jistax ma jistag[;ibx meta jara l-Katidral ta’ Firenze li [admu fuqu Arnolfo di Cambio, Giotto, Andrea Pisano u Brunelleschi. Xi ng[idu mbag[ad g[all-kampnar li beda Giotto fl-1334 u tlesta minn Anfred Pisano u Francesco Talenti. Minn kull triq u pjazza li wie[ed jg[addi ;o Firenze jara madwar bini meravilju] li j[allik tistag[;eb bit-talent ta’ dawk li ddisinjawh u ta’ dawk li [admuh ;ebla ;ebla.

Ir-re;jun tat-Toskana jinkludi wkoll g]ejjer ]g[ar b[al dik ta’ Elba

Jekk imbag[ad in[arsu lejn il-letteratura, wie[ed isib lil Dante Alighieri, Francesco Petrarca, Giovanni Boccaccio, NiccoloMacchiavelli u Francesco Guicciardini li bil-ver]joni letterarja tad-djalett Toskan li u]aw fixxog[lijiet tag[hom [olqu l-lingwa talkultura g[all-Italja kollha. Wie[ed ma jistax ma jmurx i]ur ilknisja ta’Santa Croce. F’din il-knisja barra x-xog[lijiet tal-arti, wie[ed isib loqbra u monumenti ta’ nies mag[rufa fosthom Michelangelo, Alfieri, Machiavelli, Galileo, il-kompo]itur Roaaini u l-poeta Ugo Foscolo. Xog[lijiet artisti/i jinsabu wkoll fl-ibliet u r[ula li nsibu fit-Toskana b[al Fiesola, Vinci, Prato, Pistoia, Lucca, Carrara, Pisa, Livorno, Grosseta, Siena, San Gimignano, Pienza u Arezzo.

Meta wie[ed i]ur ir-re;jun tatToskana m’g[andux jinsa jduq l-ikel

tar-re;jun – il-[ob], i]-]ejt, il-;obon, il[axix, il-frott frisk u fuq kollox il-bistecca Fiorentina. L-inbid tar-re;jun ukoll huwa mag[ruf u tajjeb. L-inbid ta’Chianti, Montalicino u Montepulciano huma bla dubju l-aktar inbid mag[ruf. Wie[ed malajr jinteba[ li ]jara wa[da fir-re;jun hija b[al aperittiv li jifta[lek laptit g[al aktar ]jajjar fir-re;jun!

Il-vinja Chianti tant rinomata g[all-kultivazzjoni tal-g[eneb u l-produzzjoni tal-inbid

Ir-re;un tat-Toskana hu mag[ruf sew g[all-ikel fejn hi mfittxija [afna l-Bistecca Fiorentina fost ikel bnin ie[or

Kantina f’Montepulciano mag[ruf ukoll g[all-produzzjoni tal-inbid imfittex mid-dinja kollha

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Lokali

Milied Mellie[i mill-:img[a li ;ej

Il-Kunsill Lokali tal-Mellie[a qieg[ed jorganizza l-attività annwali Milied Mellie[i bejn il-:img[a li ;ej, 20 ta’ Di/embru, u l-Erbg[a 25 ta’ Di/embru. Din l-attività se tittella b’risq l-Istrina, fejn il-fondi kollha mi;bura mill-bejg[ li jsir matul dawn l-erbat ijiem imorru kollha kemm huma g[al din il-kaw]a ;usta. Il-ftu[ ta’ din l-attività se jsir filKnisja tal-Manikata fejn se jittella’ kun/ert vokali u strumentali nhar il:img[a 20 ta’ Di/embru. G[all-ewwel darba parti minn din l-attività se tkun organizzata fil-Manikata, fejn il-komunità kollha se ting[aqad flimkien g[al dan i]-]mien [elu tal-Milied. Mis-Sibt 21 ta’ Di/embru l-attivitajiet jibdew jittellg[u fil-Pjazza talParro//a tal-Mellie[a ta[t tinda armata apposta g[al din l-okka]joni. Ikun hemm kant u varjetà, fost l-o[rajn bissehem tal-grupp Mellie[i MEL-

BRASS, u l-Kor tal-G[aqda Mu]ikali Imperial. Il-{add 22 ta’ Di/embru l-attività tkun matul il-;urnata kollha, fejn tibda b’attività g[all-anzjani kollha bissehem tal-grupp folkloristiku Mellie[i SIMAR, isegwi festin tal-Milied g[attfal u filg[axija ma tonqosx il-varjetà ta[t it-tinda. Dan bis-sehem tal-iskola ta]-]fin Artemocion u se jittella’ kun/ert millband Melle[ija JAMM, bl-isem ta’ Canzoni vs Songs. Hawnhekk in[e;;u lil dawk kollha li j]ommu mat-Taljani u#jew mal-Ingli]i biex jilbsu l-flokkijiet tat-timijiet favoriti tag[hom u ji;u jag[tu l-appo;; tag[hom lid-diski favoriti tag[hom. It-Tnejn 23 ta’ Di/embru l-pubbliku hu m[e;;e; jing[aqad mal-folla ta[t it-tinda g[al serata mtella’ millJunior Choir & Orchestra tal-Kor u Orkestra Maria Bambina, il-Big

Friends Guggen Musik, Joe Grech (exNew Cuorey) u Alice, u jag[lqu l-Big Band Brothers. It-Tlieta 24 ta’ Di/embru kul[add hu m[e;;e; jattendi g[all-a[[ar serata qabel il-quddiesa ta’ nofsillejl fejn kul[add jing[aqad g[all-pur/issjoni tradizzjonali mtella’ mis-so/jetà talMUSEUM, u kif ukoll kant u daqq bis-sehem tal-Kor Vu/ijiet Vittorjani u kun/ert mill-G[aqda Mu]ikali Imperial. Wara l-quddiesa ta’ nofsillejl ikun servut kolazzjoni tal-Milied ta[t it-tinda. L-attrazzjonijiet ivarjaw minn kant g[al ]fin, esebizzjonijiet ta’ arti, krafts u wirja tal-presepji, bejg[ ta’ kotba, pony rides, area tat-tfal, presepju [aj, u bejg[ ta’ prodotti lokali. Ma jonqosx ukoll il-bejg[ ta’ ikel u xorb varjat mid-diversi g[aqdiet Melle[in li se jkunu qeg[din jag[tu sehemhom waqt din l-attività.

L-g[axar edizzjoni ta’ ‘Christmas with the Musicals’

B[ala parti mit-t[ejjija g[all-musical popolari tal-West End, Joseph and the Amazing Technicolor Dreamcoat, li se jittella’ f’Marzu li ;ej b’risq Puttinu Cares, il-‘Helping Hands Group’, ta[t id-direzzjoni ta’ Mro Joseph Grech, se tippre]enta lg[axar edizzjoni tal-ispettaklu mu]ikali Christmas with the Musicals

nhar il-:img[a 20 ta’ Di/embru fit8pm fil-Grand Hotel, l-Im;arr G[awdex. Din il-lejla pja/evoli se tinkludi siltiet popolari minn g[add ta’ musicals b’a//enn spe/jali g[all-produzzjoni ta’ Marzu li ;ej – Joseph and the Amazing Technicolor Dreamcoat – bis-sehem tal-kantanti popolari

Pamela Bezzina, Ludwig Galea u Fabian Galea flimkien ma’ kor ta’ madwar 80 ru[ mag[mul minn tfal u adulti akkumpanjati mill-orkestra live. Wara l-ispettaklu, wie[ed jista’ jag[]el li jibbukkja (79421611 # 99421611 # email: the helpinghands group@yahoo.com) g[al buffet dinner tal-okka]joni.

L-a[[ar ?irku bl-annimali f’Malta

Dak li probabbilment se jkun la[[ar ?irku bl-annimali f’Malta, Circo Viviana Orfei, se jibda lispettakli tieg[u g[all-pubbliku minn nhar il-:img[a li ;ej, 13 ta’ Di/embru, festa pubblika, sal-{add 5 ta’ Jannar 2014. L-organizzaturi qed iwieg[du sag[tejn ta’ ma;ija, trapezz, bilan/ fuq il- [abel, akrobazija, ekwilibrazzjoni, Jugglers u fuq kollox ilbuffi li flimkien mal-artisti ta/?irku jikkumplimentaw dan lispettaklu meravilju]. I/-/irku jinkludi tigri, ]wiemel, ippopotami, ponijiet, struzzi, ;mula, [mir, zebras, lama, ostrich u emi. Il-prezzijiet tad-d[ul ivarjaw minn €5 g[at-tfal u €10 il-kbar. Il-programm jibda mill-:img[a 13 ta’ Di/embru b’]ew; spettakli kuljum, wie[ed fil-5.30 u l-ie[or fis-7.30, filwaqt li mis-26 ta’ Di/embru ’l quddiem ikun hemm ukoll spettaklu ie[or fit-3.30 p.m. il-G]ira. G[al kull informazzjoni tista’ //empel 21346123 – 77036679 jew 99890724. Biljetti jistg[u jinxtraw mi/?irku fil-G]ira mill-10 a.m. ’ il quddiem jew minn Gelardu Kiosk f’Bieb il-Belt. Il-post hu a//essibbli g[al persuni b’di]abbiltà u parking mhux problema.

10 ijiem g[al Jum il-Milied Filwaqt li mill-;did insellem lill-qarrejja ta’ il-mument, wara waqfa pjuttost twila, illum il-;urnata li g[andi ftit aktar [in li nista’ nutilizza, nittama li minn ]mien g[al ]mien inkun nista’ naqsam mag[kom xi [sibijiet u ng[addilkom tag[rif u su;;erimenti. U billi ninsabu biss g[axart ijiem bog[od mill-Milied [assejt li g[andi nibda din il-kitba tieg[i dwar xi tradizzjonijiet u tag[rif marbut ma’ dan l-isba[ ]mien tas-sena. — Doris Zammit

It-tradizzjoni tal-Avvent L - Avvent hu l - perjodu tal erbat I[dud u l - ;img[at qabel il Milied ( jew xi drabi bejn l -1 ta ’ Di/embru sal - Milied) . Il - kelma ‘ Avvent ’ tfisser ‘ :ej ’ bil - Latin . Din qed tirreferi g[all - mi;ja ta ’ :esù fid - dinja . L - Insara ju]aw l - erbat I[dud u l - ;img[at tal Avvent biex jippreparaw u jif takru fit - tifsira vera tal - Milied . Hemm tliet tifsiriet tal -‘ mi;ja ’ li l - Insara jiddeskrivu bl Avvent . L - ewwel u l - aktar popolari li ;rat aktar minn 2 , 000 sena ilu meta :esù ;ie fid - dinja b[ala tarbija biex jg[ix b[ala bniedem u jmut g[alina . It - tieni tifsira tista ’ ti;ri issa g[ax :esù jrid ji;i f ’ [ajjitna issa . U t - tielet tifsira sse[[ fil ;ejjieni meta :esù ji;i lura fid dinja b[ala Re u M[allef mhux b[ala tarbija . Xi w[ud isumu matul l Avvent biex jikkon/entraw aktar fuq il - preparamenti biex ji//ele braw tajjeb il - mi;ja ta ’ :esù . F ’ diversi knejjes Ortodossi u Kattoli/i tal - Lvant , l - Avvent idum erbg[in ;urnata , jibda fil 1 5 ta ’ Novembru u jissejja[ ‘ is Sawm tan - Natività ’.

Il-kalendarju tal-Avvent

Hemm diversi modi kif wie[ed jibda jg[odd u jnaqqas il-;ranet tal-Avvent, i]da l-aktar popolari huma l-kalendarju tal-Avvent jew ix-xemg[a talAvvent. Hemm tipi differenti ta’ kalendarji li jintu]aw f’pajji]i differenti. Ng[idu a[na, fir-Renju Unit u flAmerika dawn il-kalendarji huma talkarti jew tal-kartun b’25 tieqa. Tieqa wa[da tinfeta[ kuljum mill-1 ta’ Di/embru u ta[t kull wa[da jkun hemm stampa sabi[a relatata malMilied. Meta ;ew introdotti dawn ilkalendarji ta[t kull tieqa kont issib stampa bl-istorja tal-Milied sakemm nhar il-25 ta’ Di/embru ta[t l-a[[ar tieqa ssib it-twelid ta’ :esù Bambin. Illum sirna naraw stampi o[ra b[al xi ra;el tas-sil; (snowman), xi pitirross, jew temi minn xi programmi

televi]ivi tat-tfal. U[ud minn dawn ittipi ta’ kalendarji jkollhom xi /ikkulatina ]g[ira mo[bija wara kull tieqa. Ng[id g[alija, it-tfal tag[na kienu jie[du gost bihom, tarahom min se jifta[ it-tieqa l-ewwel. Illum g[adhom ifittxuhom imma b[ala in/entiv isibu /ikkulatina f’kull tieqa. Diversi pajji]i Ewropej b[all:ermanja ju]aw il-girlanda jew kuruna ta]-]nuber b’24 kaxxa jew bor]a mdendlin mag[ha. F’kull bor]a jkun hemm rigal ]g[ir g[al kull ;urnata. Mill-banda l-o[ra hemm ]ew; tipi ta’ xemg[at li jintu]aw biex tg[odd il;ranet sal-Milied. Tal-ewwel qisha xemg[a normali imma jkollha l-;ranet mill-1 ta’ Di/embru sal-Milied immarkati fuqha. Fl-1 ta’ Di/embru tinxteg[el ixxemg[a u t[alliha ddub sal-ewwel

data, l-1 ta’ Di/embru. Wie[ed jibqa’ sejjer hekk sakemm ix-xemg[a ddub u tasal sal-Milied. Ng[id g[alija kull sena nixtri wa[da minn dawn ixxemg[at u b[ala familja min imissu jixg[el ix-xemg[a sakemm naslu filMilied. Ma nistax ninsa n]id xi [a;a wkoll dwar il-girlanda tal-Avvent li aktarx tintu]a fil-knejjes. Din tkun ta]-]nuber u xi ftit jew wisq kbira, u mwa[[lin mag[ha jkun hemm erba’ xemg[at wa[da g[al kull {add tal-Avvent u kull {add tal-Avvent tinxteg[el xemg[a. Na[seb li nsibu xi familji li ju]aw din it-tip ta’ girlanda fid-djar tag[hom. Ma tkunx idea [a]ina li filfamilji tag[na (spe/jalment dawk bi tfal ]g[ar) nag[mlu din il-girlanda u waqt li nixeg[lu x-xemg[a, inkantaw xi g[anjiet tal-Milied.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Milied 2013

L-istorja tal-mincepies Il-mincepies, b[all-pudina tal-Milied, kienu ori;inarjament mimlija bil-la[am, b[all-[aruf, aktar milli bil-frott niexef kif isir illum. Ori;inarjament kienu wkoll mag[mulin f’forma ovali biex jirrappre]entaw il-maxtura fejn raqad :esù b[ala tarbija, bil-wi// jirrappre]enta l-fisqija. Illum normalment isiru tondi. Jing[ad – u din hija tradizzjoni minn ]mien il-Medjuevu – li jekk wie[ed

Ri/etta tal-mincepies

G[all-mincemeat (f’din ir-ri/etta lmincemeat huwa ming[ajr xa[am) 200g sultana 200g passolina 200g ]bib 200g tuffie[ imqaxxar u mqatta’ rqiq Qoxra ma[kuka ta’ nofs lumija Meraq ta’ nofs lumija Nofs ku//arina mimsu[a mixed spice 2-4 mg[aref brandy (jekk trid)

Metodu

L-g[anjiet tal-Milied f’Malta Ninni la tibkix i]jed Ninni :esù Bambin {allih g[alina l-biki G[ax a[na midinbin Wa[da mill-isba[ g[anjiet tal-Milied Malti. M’hemmx dubju li g[alina lMaltin, Milied ming[ajr din lg[anja mhux Milied. San :or; Preca, li waqqaf isSo/jetà tal-Museum mitt sena ilu, kien determinat li l-Maltin jibdew japprezzaw aktar is-sinifikat talMilied. Kien xeba’ jara l-Maltin ma jafux x’se jaqbdu jag[mlu sakemm jasal il-[in g[all-quddiesa ta’ nofsillejl. Ried li n-nies tin;ema’ u waqt li tkun sejra lejn il-knisja tkanta xi g[anjiet ta’ tif[ir lil Alla. U hekk twieldet l-ewwel pur/issjoni f’lejlet il-Milied li saret fil-{amrun fl-1921 meta Dun :org, flimkien mat-tfal membri talMuseum, imxew matul it-toroq fiddlam biex i]uru l-parro//a tal{amrun. L-idea ntlaqg[et tajjeb [afna u sal-bidu tal-gwerra kienet inxterdet ma’ [afna bliet u r[ula. Dun :or; xtaq ikollu kollezzjoni sabi[a ta’ g[anjiet biex jitkantaw mit-tfal u n-nies li jing[aqdu malpur/issjoni biex ikantaw. :abar g[anjiet li w[ud minnhom lanqas lawtur ma kellhom. Wa[da millg[anjiet saret popolari immens u ]viluppat f’g[anja tipika Maltija tal-Milied. Appuntu l-g[anja li bdejt biha din il-parti, Ninni la tibkix i]jed. Din l-g[anja kienet miktuba minn Fr Andrew Schembri, :i]wita minn {al Luqa, li kien jaqdi l-missjoni tieg[u qalb il-Maltin fl-Afrika ta’ Fuq.

Dun :or; Preca u]a din l-g[anja flewwel pur/issjoni nhar lejlet il-Milied tal-1921 u bi]-]mien bena repertorju ta’ g[anjiet tal-Milied f’Malta. Kien b’dan il-mod li l-g[anjiet tal-Milied saru popolari f’Malta, u llum huma parti strumentali mit-tradizzjonijiet talMilied tag[na wkoll.

{allat l-ingredjenti kollha flimkien. {u nofs it-ta[lita u g[addiha minn blender u wara ]idha mal-kumplament tat-ta[lita. Jekk se ddum ma tu]ah, ippakkja f’va]etti nodfa u xotti u ag[laqhom tajjeb. G[all-g[a;ina Nofs kilo dqiq 375 g mar;erina 125g zokkor Qoxra ma[kuka ta’ lumija Bajda Ftit vanilla

jiekol mincepie kuljum bejn il-Milied u s-6 ta’ Jannar (it-tnax-il jum) wie[ed ikollu hena u risq tajjeb g[at-12-il xahar li jkun imiss. Lejlet il-Milied it-tfal fir-Renju Unit [afna drabi j[allu l-mincepies bilbrandy jew xorb ie[or g[al Santa Klaws kif ukoll karrotta g[a/-/erva. U wara dan it-tag[rif ferm interessanti dwar il-mincepies, na[seb ikun xieraq li ng[addilkom ir-ri/etta tag[hom.

Kif tag[mel l-g[a;ina

}id il-mar;erina mad-dqiq u [addimhom flimkien sakemm itta[lita ti;i qisha frak tal-[ob]. G[aqqad f’g[a;ina ratba bil-bajda. {alliha tistrie[ g[al ftit [in.

Kif tag[mel il-mincepies

{u kwart minnha u erfag[ha g[aliha. Ifta[ il-kumplament tal-g[a;ina. Aqta’ /rieki b’biscuit cutter u iksi lforom tal-mincepies (li tkun dlikt bilbutir imdewweb). Fuq l-g[a;ina po;;i ku//arina mbur;ata mincemeat. Meta tkun lestejt mill-forom kollha ifta[ ilkumplament tal-g[a;ina u aqta’ lg[otjien u iksi l-mincepies. Ag[mel tliet toqbiet fuq kull g[atu. A[mi f’forn moderat g[al nofs sieg[a. Meta jiks[u, ferrex fil-wi// ftit icing sugar li tkun g[addejt minn passatur jew iksi bi/-/ikkulata mdewba. Tradizzjonalment il-mincepies jittieklu waqt il-[in tat-te f’jum ilMilied. Jistg[u jittieklu s[an kif ukoll kes[in.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Kotba

Ktieb li jfakkar il-50 Sena tal-Malta Institute of Management

Il-Malta Institute of Management nieda /-/elebrazzjonijiet tal-50 Anniversarju tieg[u (1964-2014) bi ktieb kommemorattiv bit-tema ‘Twieled Biex Imexxi’. L-MIM jaf il-bidu tieg[u lil inizjattiva ta’ grupp ]g[ir ta’ e]ekuttivi ]g[a]ag[ fil-qasam tan-negozju, immexxija mis-Sur E.T.C. Calascione, fi ]mien l-Indipendenza ta’ Malta (fl1964), meta n-nazzjon kien qed jag[mel il-qab]a kbira tieg[u minn ekonomija sostnuta minn [idmiet ;enerati mis-Servizzi Ingli]i g[al era ;dida ta’ industrijalizzazzjoni. Fis-snin sittin Malta rat l-i]vilupp mg[a;;el tal-oqsma industrijali segwit mill-bini ta’ lukandi de luxe u talewwel klassi, ristoranti u servizzi an/illari. Dan kollu nissel [tie;a kbira ta’ managers f’oqsma differenti. G[aqlin bi]]ejjed biex jag[rfu li flambjent ;did ta’ sfida li kellhom quddiemhom huma riedu jitg[allmu kif jimmani;;jaw l-operazzjonijiet tag[hom b’mod intelli;enti u effettiv, il-grupp tas-Sur Calascione dde/ieda li jxammar il-kmiem, jidentifika l-objettivi, u jibni l-Istitut. Il-mira ba]ika tag[hom kienet li ji]viluppaw il-kwalità u l-istatus talmanagement biex hekk dan ikun jista’ joffri kontribut li jkun jin[ass fit-tkabbir tal-effi/jenza produttiva u r-relazzjonijiet fuq ix-xog[ol. Il-ktieb joffri l-esperjenza tal-bidu tal-Istitut minn fomm il-fundatur, li

llum hu sa/erdot Benedittin, kif ukoll kwadru ;enerali tal-;rajjiet tal-MIM u l-investiment kontinwu tieg[u fil-management professjonali. Il-mixja ta’ Fr Calascione fit-triq talmemorja titfa’ dawl importanti fuq lesperjenza mani;erjali f’Malta fi]]mien meta l-Istitut [a l-[ajja: “Niftakar qisu lbiera[. Flimkien ma’ [bieb tieg[i, iffurmajna Kumitat ta’ Tmexxija biex naraw kif nistg[u nimxu ’l quddiem. Idde/idejna li nag[mlu avvi] ]g[ir f’;urnal, fejn sejja[na laqg[a fil-Ball Room talLukanda Phoenicia, fil-Furjana, g[al kull min kien interessat fl-ideat tag[na. Qatt ma bsarna li se naraw mag[na madwar 110 persuni. Lanqas biss konna nafu li kien hemm tant nies involuti fil-management f’Malta f’dawk i]-]minijiet – qed nitkellem dwar l-ewwel parti tas-snin sittin.” Sa mill-bidu tieg[u, l-Istitut kien meqjus b[ala korp professjonali ewlieni f’Malta, li jirrappre]enta n-nies kollha li kienu fil-linji ta’ quddiem filqasam tal-management, u wkoll biex jassisti u j[ejji nies professjonali [alli jwie;bu tajjeb g[al dak li kien qed jitlob minnhom l-ambjent kummer/jali ta’ sfida li riedu ja[dmu fih Il-ktieb jimra[ fid-diffikultajiet u lisfidi li l-MIM [abbat wi//u mag[hom tul i]-]mien, kif ukoll ir-ri]ultati u lakkwisti tieg[u, anki permezz ta’ evalwazzjonijiet mag[mulin minn Presidenti tal-Istitut tal-img[oddi fi]-

]mien li kienu qed imexxuh huma, spe/jalment f’okka]jonijiet ta’ anniversarji spe/jali. Il-pubblikazzjoni, li tinkludi numru kbir ta’ ritratti, tiffoka wkoll fuq ilpro;etti tal-Istitut mal-Maastricht School of Management u l-Edinburgh Business School, filwaqt li ]ew; taqsimiet o[rajn huma dedikati lillkonferenzi internazzjonali organizzati mill-MIM u ;rajjiet ewlenin addizzjonali fil-[ajja tal-Istitut. Il-ktieb juri wkoll kif l-ewwel di/ennju tat-Tielet Millennju ra lillmembri tal-MIM igawdu miinn a//ess effi/jenti u tajjeb g[al numru ta’ servizzi essenzjali f’erba’ oqsma:

ta[ri; u ]vilupp mani;erjali ffokat u effettiv; informazzjoni a;;ornata, rilevanti u topika; opportunitajiet g[allqsim ta’ ideat, [sibijiet u networking; pariri u appo;; fil-kamp tal-management professjonali. L-Istitut illum g[andu medda wiesg[a ta’ programmi ta’ edukazzjoni u ta[ri; f’livelli akkademi/i differenti u ta’ tul ta’ ]mien li jvarja. Il-possibbiltajiet ta’ tag[lim jinkludu korsijiet ta’ ]vilupp professjonali kontinwat u programmi edukattivi rikonoxxuti internazzjonalment id f’id ma’ s[ab strate;i/i ewlenin fl-edukazzjoni internazzjonali u l-qasam tat-ta[ri;. Fil-messa;; tieg[u fl-okka]joni tal:ublew tad-Deheb, il-President pre]enti tal-MIM, Reuben Buttigieg, li [adem g[all-pubblikazzjoni tal-ktieb kommemorattiv b[ala tribut lill-fundaturi tal-Istitut kif ukoll g[ax-xog[ol ;eneru] u dedikat tal-mexxejja u l-kollaboraturi kollha tal-MIM fil-50 sena li g[addew, jikteb hekk: “Wie[ed mill-objettivi primarji tag[na hu u jrid jibqa’ dak li ni]guraw it-ti;did permezz ta’ demm ;did. G[andna b]onn inkomplu ni;bdu lejn l-Istitut persuni ]g[a]ag[. Hu permezz tag[hom li a[na nistg[u ni]guraw prospetti a[jar u iktar b’sa[[ithom g[all-kontribut tal-Istitut tag[na linnazzjon tag[na, l-ewwel u qabel kollox fil-qasam tal-management professjonali. Il-;enerazzjonijiet il-;odda huma l;ejjieni tag[na.”

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Kotba

Storja g[at tfal

’ ori;ini

Slovakka

Budulenko hi storja ori;inali [elwa g[at-tfal ta’ ori;ini Slovakka, issa pubblikata minn Horizons. L-istorja ori;inali hi miktuba minn Dr Jozef Jan Matejka, spe/jalist li llum hu residenti f’Malta u ja[dem l-Isptar Mater Dei. Hawnhekk g[andna l-istorja tradotta kemm g[all-Malti kif ukoll g[all-Ingli]. L-awtur jg[id hekk: “Jg[idu li din l-istorja drammatika, se[[et tassew. G[all-inqas hekk ;eg[ilni nemmen missieri. Elf darba rrankkuntahieli. Kont g[adni ]g[ir, u malajr emmintu. Madankollu g[adni nemmen sal-;urnata tal-lum, kif kien jis[aq missieri, li din l-istorja ta’ Budulienko ;rat tassew, imma li ma]-]mien intesiet. Wara kollox, fuq xiex [a jkunu dawn il-ftit vrus li ;ejjin? Naturalment, fuq tifel /kejken, fuq l-avventuri tieg[u, u kif kien jilg[ab. Storja li ;rat fir-razzett ta’ nannietu, u li ma kinetx isse[[ kieku Budulienko obda u kiel il-pòri; kollu. Kieku obda, ma kienx isib ru[u f’dik il-foresta mudlama, u lanqas, biex inkun g[idt kollox u li hu aktar gravi minn hekk, ma kien isib ru[u fil-bejta tal-volpi. Ktieb [elu ideali anki g[al rigal tal-Milied lit-tfal li j[obbu jaqraw kemm bl-Ingli] u kemm bil-Malti.

: Mill-Qalb

Kate Gonzi

Imniedi mill-President ta’ Malta ktieb b’;abra ta’ kitbiet dwar Kate Gonzi Il-President George Abela jqisha b[ala ‘b]onn g[an-nazzjon’; il-Prim Ministru Joseph Muscat jirrikonoxxi l-[ila li g[andha biex tosserva, tanalizza u tikkomunika; l-Isqof Aw]iljari Monsinjur Charles Scicluna japprezza l-valur li tag[ti lill-[ajja u lill-familja; Cherie Blair tikkunsidraha b[ala ‘[abiba’ u Peppi Azzopardi jixtieq jinnominaha g[al President ta’ Malta. ‘Kate Gonzi: From the Heart’ hi ;abra ta’ aktar minn 90 kitba minn nies minn kull qasam tal-[ajja li jaqsmu l-esperjenzi tag[hom dwar Kate Gonzi. Il-protagonista nnifisha tenfasizza aspetti mill-mumenti diffi/li tul l-a[[ar le;i]latura, u kif dawn affettwaw lilha u lill-familja tag[ha. “Il-perjodu wara l-elezzjoni tal2008 kien l-iktar wie[ed iebes. Fid-9 ta’ Marzu tal-2008, jum wara l-elezzjoni ;enerali, beda jitkebbes l-inkwiet minn ;ewwa. Istintivament kont naf li kienet se tkun triq twila,” ti]vela f’intervista esklussiva g[al dan il-ktieb. Il-kri]i fil-Libja, tispjega, kienet l-iktar avveniment tal-bi]a – “Kont naf li peress li a[na

daqshekk qrib il-Libja konna f’riskju ta’ periklu.” Kien 25 sena ilu meta Kate Gonzi da[let g[all-ewwel darba fil-fa]i politika ta’ triqitha, biex tappo;;ja lil ]ew;ha Lawrence. Minn dak i]-]mien ’l hawn, kienet figura /entrali b[ala martu u [alliet marka kull fejn kienet. Il-modi tag[ha umli i]da sodi huma ftit mill-karatteristi/i li ;ibdu tant nies lejha. From the Heart juri stampa /ara ta’ Kate Gonzi; mara Maltija u l-mara taleks Prim Ministru, li ;ejja minn ra[al ]g[ir, i]da rnexxielha timra[ b’su//ess u tat dak kollu li setg[et lill-[ajja politika. G[al Kate Gonzi, kull sfida kienet opportunità. L-impatt li [alliet fuq dawk li ltaqg[u mag[ha kien fil-fond. Id-dedikazzjoni tag[ha lejn dawk filb]onn u vulnerabbli kienet ta’ min jammiraha.

}minijiet diffi/li qatt ma fixkluha milli tkompli tag[mel dak li kienet temmen li kien dmirha – dejjem sabet is-sa[[a biex timxi ’l quddiem. Kliemha li ma qata’ qatt g[at-tama u l-

kura;; lil kull min iltaqa’ mag[ha tul issnin kien sinifikanti. Kate Gonzi g[amlet differenza. Kontributuri g[al dan il-ktieb jinkludu lill-President ta’ Malta, il-Prim Ministru, l-Isqof Aw]iljari, il-Kap talOppo]izzjoni, personalitajiet barranin fosthom Cherie Blair, rappre]entanti ta’ organizzazzjonijiet non-governattivi, ;urnalisti, kantanti, awturi, artisti u nies o[rajn li triqithom iltaqg[et ma’ dik ta’ Kate Gonzi. Il-qlig[ kollu minn dan il-ktieb, li lpubblikazzjoni tieg[u kienet sponsorjata kollha minn Midsea Books, se jmur g[al karitajiet lokali li ja[dmu fissa[[a mentali. Kate Gonzi: From the Heart se tnieda fir-Radisson SAS San :iljan nhar lErbg[a li g[adda ta[t il-patro/inju talPresident ta’ Malta George Abela. Is-

Sinjura Gonzi se tkun qed tiffirma kopji tal-ktieb fl-Agenda Bookshop f’The Point, nhar it-Tlieta li ;ej, 17 ta’ Di/embru, fl-4 p.m. Kopji tal-ktieb jistg[u jkunu ordnati minn qabel fuq KateGonziDec2013@gmail.com.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

?inema

The Hobbit: The Desolation of Smaug (KRS – 12A)

Kontra dak li soltu ji;ri fit-tieni film ta’ xi trilo;ija, dan mhux wie[ed li jin[ass li n[adem biex jag[sar kemm jifla[ ir-rakkont bejn l-ewwel u l-a[[ar wie[ed, i]da wie[ed e//itanti, mexxej [afna u li joffri divertiment sa tmiem drammatiku li j;ieg[lek tistenna b’[erqa l-a[[ar kapitlu ta’ dan ir-rakkont epiku miktub minn JRR Tolkien. Dan g[andu jkun wie[ed mill-aktar films li se jmorru tajjeb matul il-festi tal-Milied, jekk xejn grazzi g[ax-xog[ol kbir li sar fuqu biex in[adem. The Desolation of Smaug ikompli e]att fejn [alla An Unexpected Journey, u nkomplu nassistu g[all-avventuri ta’ Bilbo (Martin Freeman, dejjem aktar tajjeb) u n-nani f’Middle Earth immexxija minn Thorin (Richad Armitage) hekk kif dawn jirsistu biex jie[du lura arthom u ;idhom, u jkollhom jivvja;;aw lejn il-Lonely Mountain biex fl-a[[ar jaffrontaw lid-dragun Smaug, wara li j[abbtuha mal-mostri Orcs u brimb ;ganteski. Nassistu wkoll g[al stunts u akrobaziji inkredibbli minn Bard (Luke Evans) u Tauriel (Evangeline Lilly) ferm kapa/i bilqaws u l-vle;e;, biex jiddefendu lill-eroj, hekk kif in-nani u Bilbo jispi//aw fi kritel jitkaxkru mill-mew; ta’ xmara

Battle of the Year Film ie[or li jimxi fuq il-passi ta’ films ta]-]fin b[al Step Up. Jason (Josh Holloway, Sawyer tassensiela televi]iva Lost) darba kien street dancer u armel, li issa jkun taha g[ax-xorb wara l-mewt ta’ martu u ibnu f’in/ident tat-traffiku. Dan ji;i konvint minn ras kbira talhip hop, Dante (Laz Alonso) biex jikkow/ja tim kollu Amerikan talbreakdance, mag[mul minn 13-il ]effiena differenti minn xulxin, biex jikkompetu f’kampjonat dinji fi Franza, appuntu l-Battle of the Year, li lAmerika ilha ma tirba[ 15-il sena. Bi tliet xhur ]mien g[at-ta[ri;, din tkun bi//a xog[ol xejn [afifa g[al

(KRS – 12A.)

Jason – l-aktar min[abba li tnejn millaqwa ]effiena tat-team, Do Knock u Rooster – huma dejjem ippikati ma’ xulxin. Battle of the Year hu mimli klixejiet ta’ dawn it-tip ta’ films u prevedibbli mill-bidu sal-a[[ar, hekk kif lAmerikani jispi//aw fil-finali kontra … il-Koreani! Mill-banda l-o[ra s-sekwenzi ta]-]fin atletiku inkredibbli (wie[ed biss mi]]effiena jikser saqajh!) huma fantasti/i bit-3D – grazzi g[all-koreografu veru Dave Scott, flimkien ma’ Rich u Tone Talauega. Stennew sequel tal-film, l-istess b[alma kien sar b’dawk ta’ Step Up.

About Time

(KRS – 12A)

Tim (Domhnall Gleeson) jg[ix f’Cornwall ma’ missieru (Bill Nighy), professur irtirat, ommu (Lindsay Duncan) li l-g[axqa tag[ha l-;nien, o[tu i]g[ar minnu Kit Kat (Lydia Wilson) u zijuh (Richard Cordery) li jinsa [afna. Meta jag[laq 21 sena missieru jg[idlu sigriet: l-ir;iel kollha fil-familja wirtu l-kapa/ità li jivvja;;aw fi]]mien, jew forsi fil-ka] ta’ dan il-film, anki fil-[in. Issa dan Tim ikollu problema biex jibda relazzjoni mas-sess oppost, u meta jmur Londra biex jibda jservi ta’ avukat, jibda ju]a din il-kapa/ità biex jaqbad ma’ Mary (Rachel McAdams),

Amerikana li però kienet di;à qed to[ro; ma’ [addie[or. G[alhekk Tim imur lura fi]-]mien biex jil[aq jaqbad mag[ha hu! Il-film jibqa’ sejjer hekk, b‘Tim ikompli ju]a l-kapa/ità superjuri tieg[u, billi anki jmur lura fil-[in biex jirran;a ]balji li jkun g[adu kemm g[amel firrelazzjoni tieg[u ma’ Mary. Ju]aha wkoll biex jg[in lill-membri tal-familja u lill-[abib kittieb tal-plays. Id-direttur u kittieb Richard Curtis, li kien responsabbli g[al kummiedji o[ra b[al Four Weddings & a Funeral u Notting Hill, ju]a l-vja;; biex iwassal lil min jarah japprezza aktar il-mumenti pre]enti.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Mu]ika

Noel D’Anastas – ndanastas@gmail.com

Red Electrick waqt wa[da mill-edizzjonijiet ta’ din is-sena ta’ Teatru Unplugged fit-Teatru Manoel

‘SBIE{ IL-MILIED’

25 sena ilu...

Kwart ta’ seklu ilu, fl-1988, kienet bdiet tinstema’ g[anja tal-Milied li mill-ewwel ni]let tajjeb u llum saret tradizzjoni. Tini Tini }mien il-Milied bdiet tindaqq fuq il-loudspeakers fi Triq ir-Repubblika fil-Belt u f’bosta [wienet. G[al [afna snin kienet ta’ stennija fuq ‘Milied Flimkien’ imxandar fuq it-TVM qabel ma kien tnieda ‘l-Istrina’. Saret parti mill-Milied Malti, spe/jalment g[all-kor ta’ tfal /kejknin. Kienet novità li tara band li kienet qed tgawdi bosta su//essi bi [ru; ta’ diski u vidjos flimkien ma’ sensiela ta’ dehriet fuq l-uniku stazzjon tal-istat. Qed nirreferi g[al dak li kienu g[amlu l-XTend u l-kor tat-tfal ta’ Phyllisienne Brincat. Tini Tini Zmien il-Milied inkitbet minn Charles Dalli, il-preludju f’su//ess g[al dak li kellu ji;ri wara mhux biss fil-kasset ‘Sbie[ il-Milied’ li kien in[are; f’dik is-sena 1988, i]da wisq aktar fis-CD doppju bl-istess isem ma[ru; fl-2001 b[ala kontinwità talkasset. ‘Sbie[ il-Milied’ hu kunsidrat b[ala l-ewwel CD doppju f’pajji]na, l-ewwel CD talMilied kif ukoll l-ewwel wie[ed bl-ilsien Malti. Minnu spikat ukoll Christmas Father :ibli Pupa. I]-]mien g[adda sew! Il-kasset ‘Sbie[ il-Milied’ (Vol.1) kien ;abar 10 tracks Doqqu Qniepen doqqu, Ejjew

Maltin ning[aqdu, medley: Re;a’ wasal il-Milied, Ninu Niiu tal-Milied u o[rajn, Re;a’ wasal il-Milied, Il;rajja tal-Milied, Is-Si;ra talMilied, Kartolina, Tini tini ]mien il-Milied, Pa/i u Sliem (mhux fil-Milied biss) u IlMilied Hieni lil kul[add. Kien ;ie rekordjat fl-istudio ta’ Tony Scott f’{’Attard. Ilkontribuzzjoni fl-arran;amenti ta’ Scott flimkien malvu/ijiet ta’ Phyllisienne Brincat kienu effettivi u flimkien ma’ Charles Dalli u Eric Ace finalment in[ar;et produzzjoni tajba. Fost il-kantanti ]g[ar f’dan il-kor insemmi lil Lawrence Gray, Fabrizio Faniello, Olivia u Marvic Lewis, Miriam Dalli, o[tha Veronique, l-a[wa Stephanie u Maria Lewis (The Starbrights), Alison Ellul u o[rajn li kollha jiftakru dawn is-snin b’tant nostal;ija. Charles Dalli jikkummenta hekk: “Ippruvajt no[loq stampa tal-Milied f’Malta. Qatt ma stennejt li kienet se to[ro; lg[anja li [ar;et u s-su//ess li kisbet man-nies. Fuq kollox [are; il-messa;; ta’ fer[ u tama li j;ib mieg[u l-Milied. G[andi memorji sbie[ [afna ta]-]mien li qattajt na[dem flistudio ma’ Tony Scott u Phyllisienne Brincat, professjonali [afna, li da[lu filpro;ett qisu kien tag[hom u lg[ajnuna li sibt ming[andhom kienet inkredibbli.”

Teatru Unplugged

Fit-tmiem il-;img[a l-o[ra, fitTeatru Manoel ttellg[et is-sittax-il edizzjoni ta’ Teatru Unplugged li bla dubju fiha ng[atat tislima denja lill-kofundatri/i ta’ dan l–avveniment annwali, Nirvana Azzopardi, li tilfet ilbattalja kontra l-kan/er ftit tal-;img[at ilu. Fit-tlett ijiem li ttella’ dan l-ispettaklu mu]ikali akustiku minn talent mag[ruf b’su//ess im[allat ma’ wie[ed promettenti sew, wassal biex g[al edizzjoni o[ra jer;a’ j[alli Teatru mimli u jin;abru mat-€3,000 g[al Hospice Malta. Il-palk, dwal u s-set up kien lussu, [oss pre/i] li mal-akustika sublimi li joffri t-teatru u wisq aktar l-artistrija ta’ Raquela, Stalko, Chris Grech, Red Electrick,.Rachel Fabri, Gianluca Bezzina u The Crowns g[amlu din ledizzjoni wa[da elettrifikanti. Mill-mu]ika ta’ Passangers g[al Lady Gaga, im[allta ma’ numri ori;inali mlibbsa b’arran;amenti kwieti xi kultant sofistikati, l-ingredjent mu]ikali fl-interpretazzjonijiet imwassla kienu versatili. Teatru Unplugged 16 kien pre]entat minn Josef Bonello.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Media

Albert Spiteri

af.spiteri@gmail.com Memorji ta’ g[o]]a biss Nelson Mandela (18 ta’ Lulju 1918 – 5 ta’ Di/embru 2013) – il-bniedem li g[adda minn mumenti ta’ tbatija kbira f’[ajtu, imma ming[ajr dubju ta’ glorja wkoll. Kien rivoluzzjonarju kontra lapartheid, politiku u l-President talAfrika ta’ Isfel bejn l-1994 u l-1999. “Meta rajtu l-ewwel darba, iffri]ajt.

U mbag[ad b[al [adtha mieg[i nnifsi g[aliex wara tant snin li kien ili nixtieq niltaqa’ mieg[u, we[ilt x[in ilma[tu quddiemi g[al g[arrieda.” Hekk jg[id John Dramani Mahama, il-President tal-Gana, lil Christiane Amanpour meta jirrakkuntalha kif meta kien Ministru g[allKomunikazzjoni u kien mistieden g[al konferenza f’Cape Town, waqt li kien die[el lura l-lukanda wara li mar jag[mel xi qadi fi/-/entru tal-belt, g[afas il-buttuna tal-lift, u fid-daqqa u l-[in jinfeta[ il-bieb tal-lift u jo[ro; quddiemu Nelson Mandela. Dan isellimlu, imma Mahama tant jin[asad li ma jirrea;ixxix. Nosservaw u nikkupjaw Matul is-snin, Amanpour intervistat numru ta’ mexxejja dinjin, ukoll lil dawk li jmexxu b’id tal-[adid; dawn, invarjabbilment, dejjem qalu li l-

mexxej li jammiraw kien Nelson Mandela. G[alhekk hi staqsiet lillPresident Mahama g[aliex din l-ammirazzjoni kbira g[al Mandela u jekk id-

dinja g[andhiex x’titg[allem minnu. “Iva,” iwie;eb il-President tal-Gana. “Wara li [are; mill-[abs, Mandela sar il-President ta’ pajji]u u g[amel term wie[ed biss, minkejja li kul[add filpajji] g[amel fuqu pressjoni kbira biex jag[mel term ie[or. Hu ma riedx. Ittag[lima hi,” ikompli jg[id Mahama, “li a[na nid[lu fix-xena, na[dmu lparti tag[na u mbag[ad in[allu g[all;enerazzjoni ta’ warajna biex tkompli. G[aliex ma te]istix dik il-persuna wa[da li g[andha t-twe;ibiet g[ad-diffikultajiet kollha.” Jekk hemm dittaturi li jg[idu li jammiraw lil Mandela imma ma jimxux fuq il-passi tieg[u, jg[id il-President Mahama, hu biss ir-ri]ultat tal-fehmiet varji tan-nies – inti tisma’ t-tag[lim, linformazzjoni, imma x’tag[mel b’dak it-tag[rif se jiddependi minnek biss. Mandela g[andu jing[add mal-kbar fl-Afrika li [admu favur il-libertà. Ilwirt li qed i[alli warajh jibqa’ mag[na g[al ;enerazzjonijiet s[a[. Dan ir-ra;el g[amel l-Istorja, kien l-Istorja, u anki f’mewtu jkompli jkun g[all-kontinent Afrikan ta’ ispirazzjoni biex tin[oloq [ajja a[jar g[al kul[add. “Jiena kelli [ames snin meta hu kellu 45; tefg[uh il-[abs u g[amel hemm 27 sena. {are; fl-età ta’ 72 sena.” Il-President Mahama jg[id li Mandela kien ikona g[alih u g[al ]g[a]ag[ o[rajn b[alu li [admu bla waqfien g[al-libertà. Il-Gana kienet fuq quddiem fil-;lieda g[all-[elsien u g[alhekk huma kienu jorganizzaw dimostrazzjonijiet b[ala sapport g[alih, sakemm in[eles fl-1990. Maratona su//ess

Cyberspace

Salvu Felice Pace sfelicep@go.net.mt

Kummenti dwar websajts li ]ort

Mhux fa/li ddur fuq l-istess nies u titlobhom jag[tuk xi donazzjoni, hi x’inhi l-kaw]a. Il-Maratona li jorganizza l-Partit Nazzjonalista fil-bidu ta’ Di/embru fiha d-diffikultajiet tag[ha wkoll g[ax it-talbiet g[allg[otjiet ji]diedu b’mod tassew qawwi. I]da t-telfa li sofrejna fl-a[[ar elezzjoni swiet biex tikber id-determinazzjoni fost partitarji leali li lil dan ilpartit ikomplu jsostnuh biex meta ji;i l-waqt ikun lest biex jippre]enta ru[u b[ala partit politku, gvern alternattiv. Allura mort in]ur dawk li ftit xhur ilu qaluli biex ner;a’ nkellimhom meta l-partit jag[mel sej[a g[all-fondi. Ma kontx di]appuntat. Nhar is-Sibt 7 ta’ Di/embru kellu l-unur li nie[u ssomma li ;bart u ppre]entajtha lillKap tag[na Simon Bussutil f’laqg[a sabi[a f’Marsalforn. Minn G[awdex sa dak il-[in tal-laqg[a konna ;barna madwar 12,000 ewro. Prosit u naf li hemm [afna donazzjonijiet o[rajn ming[and l-G[awdxin li kienu g[adhom ma waslux. Hekk kif qed nikteb qed insegwi wkoll il-Maratona fuq il-portal tag[na www.maltarightnow.com biex

Nelson Mandela – it-tbissima li tg[allem

Ma jistax ma jkollux [lief ammirazzjoni g[alih g[aliex b[alma hu qed isegwi l-e]empji ta’ Mandela, Mandela nnifsu dejjem mexa fuq il-passi talmexxejja Afrikani ta’ qablu. “Huwa jsegwi tradizzjoni ta’ numru ta’ mexxejja Afrikani li applikaw ilma[fra u l-kumpassjoni biex bnew ilpajji]i tag[hom.” Nag[fsu l-brejk imqar g[al mument wie[ed^ Irrid ng[id li l-kliem /ar u ‘onest’ tal-President John Dramani Mahama laqatni [afna. Fuq Mandela jing[ad

kliem sempli/i imma qawwi u li j;orr mieg[u sinifikat kbir. U ;ibduli l-attenzjoni wkoll xi kummenti li g[amel il-Prim Ministru Ingli], David Cameron, ma’ Amanpour: “Nelson Mandela ta e]empju lil niesu u lid-dinja li b[alu ma kien ing[ata qatt qabel. “Il-poplu tal-Afrika ta’ Isfel – anzi, nistg[u ng[idu tal-Afrika kollha – tassew g[andhom ikona f’Mandela, li jiena ma g[andix dubju jkun qed i[arishom g[all-;ejjieni waqt li huma jerfg[u rashom lejh biex ifa[[ru u jg[o]]u l-memorja tieg[u.” Cameron ixebbah dan mal-politika nara kemm in;abru flus s’issa. La[[ar li [arist is-somma kienet telg[et 125,348 ewro. Prosit tassew. M’hemmx demokrazija ming[ajr partit fl-oppo]izzjoni b’sa[[tu. Iddemokrazija g[andha wkoll prezz finanzjarju. L-g[otjiet tag[kom jg[inu biex id-demokrazija tissa[[a[. Istitut b]onju] [afna

Malta b[ala /entru finanzjarju hi storja ta’ su//ess. Veru li ]-]ew; partiti politi/i ewlenin [admu biex kemm jista’ jkun dan is-settur ma ji//appasx mal-aspetti parti;jani tattaqbida politika. Kien g[alhekk li [afna kummentaturi indipendenti wrew il-frustrazzjoni u d-di]appunt tag[hom bil-pjan infami g[all-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija g[ax din l-iskema se tipperikola dak kollu li nbena tul dawn l-a[[ar snin b’[afna sagrifi//ji. Malta mhux biss g[andha industrija ta’ servizzi finanzjarji li ;;ib l-g[ira ta’ pajji]i ferm akbar minnha, i]da g[andha wkoll sistemi edukattivi serji li jippreparaw studenti biex ja[dmu f’dan is-settur. L-Istitut Malti g[as-Servizzi Finanzjarji li g[andu warajh aktar minn 50 sena ta’ esper-

tal-Gran Britannja: “Meta jkollok persuna;;i kbar, b[al ng[idu a[na Winston Churchill, li inti taf li po;;ew fis-si;;u li issa qieg[ed tokkupa int stess, ma jfissirx sfortunatament li inti se tkun awtomatikament b[alhom, imma jfisser li g[andek l-eroj lil min timita u lejn min trid t[ares ’il fuq.” Jaqbel kul[add li lkoll g[andna x’nitg[allmu minn din il-;rajja ta’ qlubija ming[ajr qies. A[na l-Maltin, li ni;u minn din l-art hekk /kejkna li imma g[andha tant valur g[aliex g[andha l-istorja li g[andha, kemm imissna nirriflettu biex nag[rfu neliminaw il-pika mill-[ajja nazzjonali tag[na u ng[o]]u dejjem lil xulxin g[aliex [lief lil xulxin ma g[andniex – u din mhix /ajta. Kemm hu sabi[ dan il-kliem ta’ Cameron lil Amanpour: “Il-grazzja talma[fra minn Mandela hi x’ta lil dan ilpajji] (l-Afrika ta’ Isfel) i/-/ans biex ikun, na[seb jiena, wa[da mill-istejjersu//ess tas-seklu 21.” * ASTERISKA, g[aliex hawn jitressqu punti lill-qarrejja biex flimkien nag[rfu iktar kemm dak li ji;ri madwarna hu parti s[i[a minn [ajjitna.

jenza ta’ [idma f’dan is-settur edukattiv g[andu l-websajt tieg[u flindirizz www.ifsmalta.org. Fiha tistg[u taqraw dwar l-istorja interessanti ta’ dan l-Istitut li l-g[an tieg[u hu li “jipprovdi kontinwament edukazzjoni fil-qasam finanzjarju u b’korsijiet b’/ertifikati, filwaqt li j]omm ru[u a;;ornat u ppreparat g[all-bidliet mg[a;la li jse[[u f‘dan is-settur kemm f’pajji]na kif ukoll flindustrija internazzjonali tas-servizzi finanzjarji.” Fis-sit issibu tag[rif dwar il-korsijiet li joffri dan l-Istitut u kif tistg[u tag[mlu kuntatt mieg[u. Grazzi u prosit

Bdejt nikteb din il-kolonna g[all-[abta tat-8.30 p.m. l-{add li g[adda. Wasal il[in biex nispi//a l-kitba u nibg[atha lil Joe Cassar. Qed nara fuq l-iscreen ta’ Net Television li s-somma issa hi 360,811-il ewro. Bla dubju se titla’ aktar. Grazzi tassew. Grazzi wkoll lill-voluntiera kollha. Jekk ta[dmu daqs kemm ja[dmu l-voluntiera G[awdxin kull meta l-Partit Nazzjonalista jsej[ilhom, mhux ta’ b’xejn li g[amilna su//ess daqshekk kbir. Bil[aqq prosit tassew lil Chris Said. Tassew g[amilna g[a]la tajba!

Infittxu l-verità

A[na lkoll ninsabu fit-tiftixa tag[na g[all-verità. A[na lkoll nixtiequ nakkwistaw il-verità. Infittxu l-verità u nippretendu li g[andna nsibuha. Kul[add jixtieq li jkun ;enwin quddiem il-Mulej. Ng[iduha kif inhi, quddiem il-Mulej ma nistg[ux ma nkunux ;enwini g[ax il-Mulej jag[raf il-[sieb ta’ mo[[na u ta’ qalbna. Importanti li nkunu ;enwini dejjem. Je[tie; li nfittxu li ng[ixu u li nkunu qrib ta’ Alla f’kollox, f’kull ma nag[mlu. A[na lkoll nfittxu l-verità biex in[addnuha!

Verità li Hi …

Kul[add jinsab ifittex verità li hija b[all-ilma, verità li mhux bilfors ting[ata lili b[all-o[rajn imma li nista’ nfittixha jien. Il-verità hija sabi[a minnha nnifisha, b’mod spe/jali jekk nista’ nfittixha jien u nsibha jien bil[ila tieg[i. Jien infittex verità li hija sempli/i b[all-[ob]; verità li allura nista’ mmissha u li mhijiex komplikata u lanqas tid[ak bija. Verità li hija s[i[a fiha

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Reli;jon

M’hemmx g[alfejn ikun hemm distanza bejnietna. A[na min a[na, jekk a[na ta’ Kristu, a[na a[wa u g[andna n[obbu lil xulxin. Il-Mulej irid jarana nfittxu l-verità tieg[u li hija Hu stess. “Jiena Hu t-Triq, ilVerità u l-{ajja”, jg[id Sidna :esù Kristu. Ejjew induru fuq il-Mulej u ng[idulu; “Mulej, jien qed infittex il-verità li to[ro; b[all-ilma millg[ajn u li hija sempli/i b[all-[ob] u /ara b[ad-dawl u qawwija daqs il[ajja”.

ILLUM IL-{ADD It-Tielet {add tal-Avvent

nnifisha u li ti;bdek lejha. G[ax it-triq tal-verità m’g[andhiex tkun wa[da diffi/li jew iebsa imma anki tkun wa[da sabi[a g[ax il-verità qieg[da hemm biex nag[mluha tag[na. A[na nfittxu verità li hija /ara b[addawl; verità ming[ajr dlam jew dellijiet li jistg[u jostruha u jg[attu bi//a minnha. A[na nfittxu verità li hija qawwija daqs il-[ajja u li tista’ tisboq kull realtà o[ra li tista’ te]isti.

Il-bxara t-tajba waslet

Isaija 35>1-6a,10< Salm 145< :akbu 5>7-10, Mattew 11>2-11 Fr Charles Fenech, OP

“Jiena l-Verità”

Din l-osservazzjoni hi marbuta [a;a wa[da ma’ osservazzjoni o[ra li ltqajt mag[ha fil-ktieb Kateki]mu g[a]]g[ar; Mhux il-{ob] tieg[i biss miktub minn Romano Guardini. F’dan ilktieb iltqajt ma’ fra]i li tg[id hekk: “Il-Verità hija dg[ajfa, [a;a ]g[ira biss tista’ tg[attiha u l-aktar nies stupidi jistg[u jwe;;g[uha”. Il-Verità, mela, hija dg[ajfa. Hi dg[ajfa minnha nnifisha g[ax li/ken [a;a tista’ taljenana minnha. Fuq kollox il-verità qieg[da hemm biex min irid jir/eviha u min irid iwarrabha. Mhix obbligatorja. G[alhekk Kristu qal: “Jiena hu t-triq, il-verità u l-[ajja”. Fa/li li wie[ed jag[laq g[ajnejh quddiem id-dawl. Mhux bilfors g[andu j[ares lejh. L-istess il-Verità. Fa/li li wie[ed jeqred [ajja, jo[noq

bniedem, ma j[allihx jie[u n-nifs, jag[mel embrijo/idju, suwi/idju, omi/idju, abort, ewtanasja. Kollha huma fa/li biex isiru. Daqshekk ie[or huwa fa/li li wie[ed jabbanduna l-verità jew jg[id li ma jafx xi tfisser. Il-Verità hija fra;li b[all-ilma. Fa/li tinxef jekk irriduha tinxef. Il-Verità toqg[od g[alina. Imma g[all-bniedem rett, g[an-Nisrani matur, il-Verità hija t-Triq li g[andha twasslu fejn suppost. G[alhekk fuq xofftejna g[andna npo;;u din it-talba: “Min se jag[tina l-g[ajn tal-ilma li qatt ma’ jaqta’? Min se jag[tina l-ikel li jtaffi l-;u[ g[al dejjem? Min se jag[tina l-qawwa li taf tag[ti l-[ajja? Jiena hu l-{ob] tal{ajja. Jien Hu d-Dawl. Jien Hu lQawmien u l-{ajja. Jiena d-Dawl li jiddi fid-dlam. Kull min jemmen fija, imqar jekk imut, ikollu l-[ajja”.

{SIEB Il-pa/enzja tikseb aktar mill-qawwa.

– Edmund Burke

Il-{sieb Iva. Il-Bxara t-Tajba waslet u qed tit[abbar lil kul[add, anki lilek u lili. Il-Mulej ;ie b’mod spe/jali g[al dawk li g[andhom b]onnu. Hu g[al dan il-g[an li din il-preparazzjoni tal-Avvent irridu ne[duha bisserjetà. L-isfortuna tag[na tista’ tkun li jg[addi dan il-mument u nibqg[u fejn a[na. Biex naslu g[all-bxara t-tajba rridu ng[addu mid-de]ert, anki jekk ne[duha kontra l-kurrenti li jdawruna. Huwa g[alhekk li rridu ntennu kull [in ilfra]i tas-Salmista: “Ejja Mulej [a ssalvana”. Il-Kelma Il-fer[ tal-[elsien mill-jasar tadde]ert hija t-tema /entrali talEwwel Qari tal-lum me[ud millktieb tal-Profeta Isaija. Huwa l[elsien li se jikseb g[alina lMessija, f’dan il-Milied. Il-Messija se jfejjaqna mill-[a]en tal-[ajja: huwa g[alhekk f’waqtu li fis-Salm

Responsorjali ntennu EJJA MULEJ {A SSALVANA. Salvazzjoni li se ti;i b’mod spe/jali g[all-foqra, kif

itenni San :akbu fit-Tieni Qari tallum filwaqt li San Mattew filVan;elu jsemmi kemm ix-xog[ol tal-Mulej fit-t[abbira t-tajba kif ukoll il-[idma ta’ preparazzjoni li wettaq :wanni l-Battista. Il-{ajja 1. Dan il-{add huwa l-{add ta’ fer[: kelma ta’ kura;; g[ax lA{BAR IT-TAJBA hi fil-qrib. 2. G[ax [abbar din il-Bxara tTajba :wanni l-Battista qafluh fil[abs. Lilek g[andhom /ans jaqfluk g[ax ixxandar il-Bxara t-Tajba? 3. Kemm tassew nifhmu li lMilied hija l-festa tal-fqir u l-batut? Kemm se tg[in f’dawn il-;ranet lil min hu fil-b]onn? 4. Kemm tassew qed tnaddaf qalbek f’dawn il-;ranet u mhux timlieha bi proposti ta’ rigali u xalar bla ra]an? Id-Djalogu

Mulej :esù, grazzi tal-fer[ li trid ti]ra’ ;o qalbi. Ag[mel li nkun xandar ta’ din l-A{BAR ITTAJBA b’g[emili.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

{sibijiet

I]-}ew; ?ag[qiet

F’ra[al ]g[ir, ]mien ilu, bidwi kellu jag[ti somma kbira lil ra;el ie[or, li kien mill-ag[ar, u li kien jiffansja lil bint il-bidwi. Il-bidwi ma kellux mnejn i[allas, u r-ra;el g[amillu proposta: “jekk ni]]ewwe; lil bintek, na[firlek id-dejn”. Il-bidwi u bintu tkexkxu bilproposta. Ir-ra;el induna, u qalilhom biex i[allu l-Providenza tidde/iedi hi. Il-proposta kienet din: ir-ra;el iqieg[ed /ag[qa bajda u /ag[qa sewda f’bor]a vojta. Jekk it-tifla ttella’ /-/ag[qa ssewda f’bor]a sewda, issir martu, u d-dejn ta’ missierha jin[afer kollu. Jekk ittella’ /-/ag[qa l-bajda, ma jkunx hemm g[alfejn ti]]ew;u, u d-dejn ta’ missierha jin[afer xorta. Imma jekk tirrifjuta li tag[]el /ag[qa, missierha ji;i mitfug[ il-[abs. Dak il-[in tal-proposta, kienu qeg[din f’roqg[a mimlija /ag[aq, fl-g[alqa tal-bidwi. Kif kienu qed jitkellmu, ir-ra;el ni]el ji;bor ]ew; /ag[qiet. It-tifla, attentissima g[alkollox, innutat li hu kien ;abar u tefa’ fil-bor]a ]ew; /ag[qiet suwed. Imbag[ad stedinha ttella’ /ag[qa mill-bor]a. X’kont tag[mel int kieku kont fl-g[alqa flok it-tfajla? Jew x’parir kont tag[tiha? Tirrifjuta li ttella’ /ag[qa? Tg[idlu li tella’ ]ew; /ag[qiet suwed, u allura tiddikjara li r-ra;el kien qarrieq? Ittella’ /-/ag[qa, sewda naturalment, u tissagrifika ru[ha, biex te[les lil missierha mill-[abs? Hemm xi soluzzjoni o[ra? X’g[amlet it-tfajla? It-tfajla da[let idejha fil-bor]a, u tellg[et /ag[qa. Ming[ajr ma [arset lejha, [allietha taqa’ minn idejha, proprju firroqg[a fejn kien hemm [afna /ag[aq. “Kemm jien ta]]ufjett”, qalet. Imma tib]ax, jekk naraw liema baqa’ filbor]a, inkunu nafu liema /ag[qa tellajt. “Naturalment, filbor]a kien baqa’ /ag[qa sewda. Mela kienet tellg[et il-bajda. Ir-ra;el ma riedx jammetti li kien qarraq. U t-tfajla ma ]]ew;itux, u missierha evita l-[abs.

Dun Pawl Camilleri Opinjonista pauca43@gmail.com

Forsi mhux dejjem ikunu tra;i/i daqs il-;rajja ta’ din t-tfajla. Imma ]gur li nsibu ru[na f’sitwazzjonijiet li j;eg[luna neg[rqu l-g[araq tad-demm, g[ax is-soluzzjoni ma tkunx fa/li. Taqta’ fejn taqta’ jo[ro; id-demm. }gur li wie[ed m’g[andux jippanikja, g[ax ilpaniku jikkomplika dak li jkun ;a komplikat. Importanti li wie[ed ji]en sew l-implikazzjonijiet tal-g[a]liet possibbli. Jara je]istux alternattivi differenti minn dawk li jidhru tant ovvji. Kultant tiskanta ftit lateral thinking kemm jg[in. – In-nisrani m’g[andux jittraskura d-dawl li ji;i millMulej, u l-g[ajnuna fih. Qalilna hu stess: “meta jer[ukom f’idejhom, tinkwetawx ru[kom kif se titkellmu, jew x’se tg[idu, g[ax dak il-[in stess jing[atalkom xi jkollkom tg[idu” (Mt 10, 19). U hekk i;ib ru[u mag[na f’sitwazzjonijiet o[ra imbarazzanti. G[in ru[ek, veru, imma Alla jg[inek. – Meta jkollna /ans, tajjeb ukoll nie[du l-parir ta’ nies maturi, g[aqlin, u ;enwini. {afna drabi, il-grazzja t’Alla ma taslilniex direttament ming[andu imma jibg[athielna ma’ bnedmin o[ra. {afna nies inqalg[u minn sitwazzjonijiet diffi/li, g[ax [adu pariri tajbin f’waqthom.

Mulej, ag[tini fidu/ja kbira fik u fl-im[abba tieg[ek li ma t[allinix wa[di fil-mumenti diffi/li tal-[ajja. G[allimni ng[in lili nnifsi bit-talb u riflessjoni. G[allimni ng[in lil [addie[or fil-mumenti tad-dlam tieg[u biex jag[raf jimxi fit-triq li tag[tih fejqan u fara;.

Iridna g[arus u g[arusa tieg[u!

Patri Mario Attard OFM Cap Opinjonista

-Ittra Pastorali tal-Isqfijiet tag[na, Mons Pawlu Cremona O.P., Ar/isqof ta’ Malta; Mons. Mario Grech, Isqof ta’ G[awdex, u Mons. Charles J. Scicluna, Isqof Aw]iljari u Vigarju :enerali ta’ Malta, g[all-Avvent ta’ din is-sena, g[andha titlu mill-aktar interessanti: Il-Milied Festa tal-G[erusija tal-Mulej mal-Poplu Tieg[u. Ma jidhirli qatt li kellna xi Ittra Pastorali mill-Isqfijiet li tafferma b’daqshekk qawwa r-relazzjoni tag[na l-Insara mal-Mulej b’ton daqshekk bibliku u personali. G[alhekk ilmod kif ;iet miktuba l-Ittra mill-ewwel tg[idlek, “aqrani!” “iflini!” u “Tg[allem minni!” Il-Mulej hu rappre]entat b[ala l-G[arus. Imma x’tip ta’ g[arus? G[arus li jitg[axxaq b’g[arustu! U min hi lg[arusa? Il-poplu tieg[u, ji;ifieri int u jien! Mela, il-Mulej huwa l-G[arus tieg[i u tieg[ek li jitg[axxaq bina! Kif jg[id Isaija: “B[alma g[arus jitg[arras xebba, hekk jitg[arrsek ilBennej tieg[ek; u b[alma l-g[arus jitg[axxaq b’g[arustu, hekk jitg[axxaq bik Alla tieg[ek” (Isaija 62, 5). Il-Mulej huwa l-G[arus ittradut. Tiftakar kemm int u jien neqilbuhielu? Issa mal-flus, imbag[ad ma’ persuna, inkella mal-karriera. U, bil[aqq, anki meta nag[mlu l-kburija tag[na fuq pedistall inkunu qeg[din nittraduh. F’kelma wa[da nag[mlu e]att b[al dik il-mara ]ienja li jsemmi lprofeta Hoseg[a li, g[ax tbellhet wara t-tlellix ta’ r;iel o[ra bla ;ie[, spi//at telqet lil min [abbha tassew u mlieha bil;id! “G[ax ommha ]niet. Dik li welldithom waqg[et fil-g[ajb g[ax hi qalet: ‘Jiena mmur wara [biebi g[ax huma tawni likel u l-ilma, is-suf u l-g[a]el, i]-]ejt u x-xorb tieg[i.’ G[alhekk nag[lqilha triqitha bix-xewk, nibnilha [ajt madwarha, biex ma ssibx mog[dija. Tmur ti;ri wara [biebha, u ma til[aqhomx; tmur tfittixhom u ma ssibhomx. U tg[id: ‘Ner;a’ lura g[and l-ewwel ]ew;i, g[aliex kont a[jar f’dak i]-]mien minn issa.’ Hi ma g[arfitx li kont jien li tajtha lqam[ u l-inbid u ]-]ejt, u kattartilha l-fidda u d-deheb li bihom g[amlu ’l Bag[al” (Hos 2:7-10). G[alkemm qalbu maqsuma g[ax ittradut, l-G[arus jag[mel minn kollox biex ire;;a’ lura g[andu lili u lilek, bil-g[an li jissewwa kollox bejna u bejnu u hekk ir-relaz-

zjoni tag[na mieg[u ter;a’ lura g[alli kienet qabel. B[alma g[amel lil I]rael hekk jag[mel lilna: i[enn g[alina! Idawwar kollox favur tag[na [a ni;u f’sensina! Jinqeda b’kull /irkustanza possibbli biex ifakkarna li hu qalbu maqsuma ming[ajrna. Jurina li biex a[na nkunu tassew fil-pa/i f’qalbna hemm b]onn li ner;g[u nag[tuh idejna mill-;did. U hekk, fil-mard, fil-mewt jew f’xi inkwiet, nisimg[u listedina tieg[u fis-sitwazzjoni tg[idilna: “G[al dejjem ng[arrsek mieg[i, ng[arrsek mieg[i fis-sewwa u l-[aqq, flim[abba u l-[niena, b’rabta fidila jiena ng[arrsek mieg[i, u int tag[raf lill-Mulej” (Hos 2, 21-22). Anki jekk, ta’ bnedmin li a[na, ner;g[u ni;;ennulu wara xi alla falz minn dawk li semmejna aktar ’il fuq, ara ta[sbu li se jitlag[lu, isabbat, u ma jkellimnix aktar! Dak int u jien nag[mlu hekk l-g[aliex mo[[na biss li nibnu fuq ir-ramel u mhux fuq l-G[arus! Imma Hu le! Kif tg[idilna t-Tieni Ittra lil Timotju: “Jekk nonqsu mill-kelma li tajna, hu jibqa’ j]omm kelmtu; g[ax hu ma jistax iqarraq bih innifsu” (2 Tim 2,13). B’g[aqal kbir l-Isqfijiet tag[na g[allmuna kif int u jien nistg[u n]ommu [ajja din l-g[erusija sabi[a mal-G[arus tag[na, il-Mulej! Isma’ ftit x’kitbulna: “Relazzjoni [ajja, i]da, trid tibda mill-qalb u tisfida lillqalb biex tinfeta[ dejjem aktar [alli tfur bl-im[abba ta’ Alla. Relazzjoni [ajja titlob li l-bniedem jag[ti [in biex jisma’ lle[en ta’ dak Alla li j[obbu. Relazzjoni [ajja titlob li l-bniedem jag[mel g[a]la biex jimxi biss wara dan il-le[en, filwaqt li j[alli il[na o[rajn. Relazzjoni [ajja titlob minn kull persuna t-ti;did kontinwu tal-memorja ta’ dak kollu li Alla wettaq fil-[ajja u fl-istorja tal-bniedem. Relazzjoni [ajja titlob ukoll de/i]joni /ara minn kull wie[ed u wa[da minna li ma naljenawx ru[na wara [bieb foloz li fil-fatt huma [akkiema li jassru lill-bniedem bl-ideolo;iji u bil-weg[diet foloz tag[hom.” Qalbi miftu[a g[all-Mulej jew mag[luqa bl-istanga? Qieg[ed insib [in biex nitlob jew naqla’ elf sku]a biex ma nitlobx? Nag[]el il-valuri tal-Mulej jew dawk tal-kultura mgerfxa ta’ ]mienna? Rikonoxxenti ta’ dak li l-Mulej jag[mel mieg[i jew ma napprezzahx? Nidde/iedi favur ilMulej jew nag[mel li jg[iduli l-[bieb qarrieqa li g[amilt?

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Passatemp

Mimdudin> 1. Hekk g[amel biex fiehem (9) 3. Dawk li ma j[ossux id-daqqiet ta’ sieq! (6) 7. Il-familja [adet b[ala binha jew bintha (7) 8. Annimal b’[otba jew tnejn fuq dahru (5) 9. Flus russi (5) 10. Piena tal-Knisja li ma t[allix aktar min jinqeda mill-funzjonijiet ekkle]jasti/i (9) 11. Jekk tkun fuq in-nar, ftit wara tibda tag[li (5) 13. Kilba g[atxana wara l-injama? (6) 15. X’g[andu jkun mit[addet f’kumitat (6) 17. Ma;enb xi [add jew xi [a;a (5) 21. Lita lesta biex tinbidel fi pjaneta li ddur ma’ o[ra akbar minnha? (9) 23. Provvista g[al meta ti;i b]onn (5) 24. Lem[itek (5) 25. Il-[uta qalb i/-/omb, Rina! (7)

26. IL-MUTI (Anagramma) – Ma jibqax jg[ix g[alija! (6) 27. Il-bard tieg[u jxoqq l-g[adam (6) Weqfin> 1. {uta li tpassi mal-lampuki (6) 2. Qattiel ta’ [afna subien inno/enti (5) 3. Mag[kus wa[da sew (5) 4. Iddifferixxa (7) 5. Ener;iku (5) 6. Telg[et fl-elezzjoni (6) 7. Pilastri (5) 12. Frott sajfi (3) 14. Bena l-arka (3) 15. Bla sens (6) 16. Dak tè li bilkemm tista’ tmissu? (7) 18. I[awwel (5) 19. Munita antika f’g[ajnejk? (5) 20. Il-Konti Drakula, per e]empju (6) 22. Jadurawhom il-pagani (5) 23. Ma jkollux minnha l-inno/enti (5)

Soluzzjoni tat-tisliba li dehret nhar il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Karità; 3. Baruni; 7. Tkabbar; 8. Feta[; 9. Jaqta’; 10. Bi]]ejjed; 11. Siker; 13. Issara; 15. Blokki; 17. Solvi; 21. Injoranza; 23. Fer[a; 24. Fatat; 25. Ru]arju; 26. Indrat; 27. Espert. Weqfin> 1. Koppja; 2. Traba; 3. Boro]; 4. Rifless; 5. }biba; 6. ?[adna; 7. Taqli; 12. Kok; 14. Sol; 15. Briffa; 16. Kuritur; 18. Virtù; 19. Kaw]a; 20. Qasmet; 22. Niret; 23.

Fares.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

6 8

IRBA{… voucher ta’ 15-il ewro li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[ tat-Tisliba tal-{add 1 ta’ Di/embru hu: Paul Gauci, 42, Triq l-Isqof Labini, Birkirkara.

Log[ob bis-sil;

■ Xi tfal kienu jilag[bu jwaddbu blalen tas-sil; lil xulxin. Laqtu f’wi//ha lil wa[da mara. Ir-ra;el mimli rabja qalilhom: “Irringrazzjaw lissema li ma lqattux lili!”

Soluzzjonijiet

1. Il-qrun xellugi talmuntun u disinn fil-[adid tal-kan/ell. 2. Il-parti ta[t id-denb taliljunfant u l-fjamma flistemma. 3. G[ajnejn ir-ra;el u g[asfur qed jittajjar. 4. Il-profil estern taddrieg[ tar-ra;el u l-parti ta’ fuq tal-muntanja fuq illemin. 5. Il-parti ta’ fuq ta’ lixkupa u l-bo//a fuq lelmu. 6. Il-but tal-;akketta u lparti t’isfel fuq il-lemin tal-karozza. X’g[andhom in komun^

Dawn i]-]ew; xeni jidhru identi/i, imma dik ta’ ta[t tvarja minn dik ta’ fuq f’mhux inqas minn g[oxrin differenza. Ara ssibhomx kollha?

X’g[andhom in komun^

Dawn i]-]ew; xeni g[andhom in komun seba’ partikularitajiet. E]: Ftit [axix mis-si;ra fix-xena ta’ fuq u s-s[aba fix-xena ta’ ta[t. Baqa’ sitta u dawn g[alik!

G[oxrin differenza

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Televi]joni # Radju

NET TELEVISION

................................................................................................................................................................................

Illum il-{add 07.00 NET News 08.30 Telebejg[ 11.30 Nis;a Maltija 12.00 Accordo (r) 13.30 Premier (r) 14.00 NET News 14.05 (ikompli) Premier 14:30 Mitqlu Deheb (r) 16.30 Iswed fuq l-Abjad (r) 18.00 NET News 18.05 Flusek (r) 18.40 Wheelspin (r) 19.30 NET News 20.15 G[alik fl-Ewropa 20.30 Déjà Vu 21.30 NET News 21.35 Replay 23.15 NET News.

NIS:A MALTIJA Fil-

programm tal-lum naraw xi jkunu t-torta tal-kavatella (fir-ritratt), il-gawgaw, il-bambini ta’ San :or; Preca u l-irwiegel. Dawn u o[rajn huma tradizzjonijiet marbuta malMilied f’pajji]na. Naraw dwarhom u o[rajn...

TVM ........................

07.00 07.30 08.00 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.30 16.00 16.05 17.10 17.30 18.00 18.10 18.40 19.15 20.00 20.45 23.15 23.30

L-G[odwa t-Tajba Extraordinary Animals Pellikola .EU G[awdex Illum Tuffi[at Migduma Mattia Malta u Lil Hinn Minnha A[barijiet {add G[alik Gadgets A[barijiet The Wedding Battle (r) Minn Malta u lil Hinn Minnha Pellikola A[barijiet Madwarna Venere Mixage A[barijiet X-Factor A[barijiet Malta u Lil Hinn Minnha (r).

TVM ..........2..............

08.30 09.00 09.45 10.30 11.00 11.30 12.00 13.00 14.00 16.00 17.10 18.00 18.30 19.00 19.30 20.00 20.30

20.40 21.00 23.00 23.15

Extraordinary Animals Quddiesa Kurrenti Madwarna Mixage Mattia The Weding Battle Animal Diaries (r) Football. BOV PL. B’Kara v Mosta Bijografiji L-Akbar Fenomeni tan-Natura Tuffi[at Migduma G[awdex Illum .EU MEA Extraordinary Animals A[barijiet g[al Dawk Neqsin mis-Smig[ Madwarna Kontrattakk A[barijiet bl-Ingli] Rajt ma Rajtx.

ONE ........................

08.30 09.35 10.50 12.00 12.30 12.35 13.45 14.25 15.30 17.00 17.30 17.40 19.30 20.30 21.30 22.00 22.50 23.30

Breakfast News Aroma Kitchen (r) Aqrali Storja (r) Popcorn (r) ONE News Dak li Jg[odd (r) Love Birds In D House (r) Saturday Xpress Teleshopping ONE News L-Argument ONE News It-Tfal Joe’s Kitchen Conquest (r) Pezza Kustjoni ONE News.

Questi fantasmi - Raitre

RAIUNO ........................ 07.00 07.10 09.30 10.00 10.55 12.20 13.30 14.00 16.30 16.35 18.50 20.00 20.35 20.40 21.30 23.40 00.40

Tg1 telegiornale Uno mattina in famiglia Tg 1 LIS Q8 – All'estero quanto basta Santa Messa Linea verde Tg 1 Telegiornale L'arena Tg 1 Domenica in L’eredità Tg 1 Rai Sport Tg Affari tuoi L’eredita Speciale Telethon Speciale Tg 1 Tg 1 notte.

RAIDUE ........................ 06.30 Real School 07.00 Cartoons 08.30 Voyager Factor Speciale Telethon 09.10 A come Avventura 09.50 Ragazzi c’è Voyager 10.30 Il nostro amico Charly. TF 11.15 Mezzogiorno in famiglia 13.00 Tg 2 giorno 13.30 Tg 2 motori 13.45 Quelli che aspettano 15.40 Quelli che il calcio 17.10 Stadio Sprint 18.10 90˚ minuto 19.35 Squadra speciale Cobra 11 20.30 Tg 2 21.00 NCIS - Unità anticrimine 21.45 Hawaii Five-O. TF 22.40 La domenica sportiva 01.00 Tg 2 notte 01.20 Sorgente di vita.

Hook - Capitan Uncino - Canale 5

CANALE ................5........ 08.00 08.45 08.50 10.00 11.30 12.00 13.00 13.40 14.00

16.40 18.50 20.00 20.40 21.10 21.15

Tg 5 mattina Tgcom Le frontiere dello spirito Fashion Style Le storie di Melaverde Melaverde Tg 5 L’arca di Noè Hook - Capitan Uncino. Film ’91 Mrs Miracle. Film 2009 Avanti un altro! Tg 5 Paperissima Sprint Aspettando Adriano Il segreto.

RETE ..........4 ..............

ITALIA .............1...........

16.40

16.20 18.20 18.30 19.00 19.15

06.35 07.50 08.20 09.25 10.00 10.50 13.00 13.30 14.00 14.40 18.55 19.35 21.30

23.50

Tg 4 night news Mediashopping Vita da strega Le storie di viaggio a... Santa Messa Pianeta mare Magnifica Italia Donnavventura Tg 4 Sogni mostrosamente proibiti. Film ’82 Two Minute Warning. Film ’76 Tg4 Telegiornale Walker Texas Ranger The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring. Film 2001 World Trade Centre. Film 2006.

07.35 08.35 10.30 12.25 13.00 14.00

21.30 23.30 01.30 01.55

Hannah Montana Leave It to Beaver. Film ’97 Big Fat Liar. Film 2002 Studio aperto Sport Mediaset Save the Last Dance. Film 2001 Golden Skae Awards Life Bites Studio aperto Così fan tutte. sitcom The Santa Clause 2. Film 2002 The Santa Clause 3: The Escape Clause. Film 2006. Ricomincio da natale. Film 2006 Sport Mediaset Studio aperto

The Santa Clause 2 - Italia 1

RAITRE ........................ 06.55 08.00 08.15 09.55 10.45 11.10 11.30 12.00 12.25 13.10 14.00 14.15 14.30 15.05 19.00 19.30 20.00 20.10 22.35 22.50 23.55

La grande vallata. TF Il mattatore del calcio Questi fantasmi. Film ’67 New York New York. TF Telecamere salute Tgr Estovest Tgr regioneuropa Tg 3 Tgr Mediterraneo Radici - L’altra faccia dell’immigrazione Tg regione Tg 3 In 1#2 ora Kilimangiaro Tg 3 Tg regione Blob Che tempo che fa Tg 3 Masterpiece Tg3

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Televi]joni # Radju

X’tista’ tara llum...

................................................................................................................................................................................ REPLAY (NET Television 21.35) Il-panel g[all-programm tallum se jkun kompost minn rappre]entanti ta’ tliet klabbs talPremier – Clive Mizzi ta’ Tarxien Rainbows, Marlon Galea ta’ Vittoriosa Stars u Mario Micallef tal-Mosta.

Se jkun hemm servizz interessanti dwar l-aqwa plejers Bra]iljani minn fost dawk li f’xi ]mien jew ie[or lag[bu lfootball ma’ xi tim Malti. Fost dawn wie[ed jista’ jsemmi lil Camilo Da Silva Sanvezzo (firritratt hawn ta[t) li kien jilg[ab ma’ Qormi. Jippre]entaw Chris Micallef u Sarah Agius.

DÉJÀ VU (NET Television 20.30)

Maggie ma tkunx trid tipperikola lill-o[rajn li jkunu ilhom jg[ixu ta[t il-villa tas-Sindku. Tony ma jaqtax qalbu u jibqa’ ji;ri wara kull tra//a li tista’ twasslu biex isib lil martu u lil bintu. Mr Preston jitlob somma konsiderevoli ta’ flus lis-Sindku bil-premessa li se jespandi l-produzzjoni u jag[ti i]jed importanza lir-ra[al. I]da meta l-krew u l-atturi ji;u g[ax-xog[ol u jsib id-desk tieg[u ]barazzat, i[ossu li hemm xi [a;a stramba g[addejja.

Is-Sindku jifta[ qalbu ma’ Josie u jg[idilha li dde/ieda li jer;a’ ji]]ewwe;, i]da ma jag[tihiex dettalji.. B’sempli/i g[afsa tal-idejn Josie mill-ewwel tifhem li Eric ikun se jitlobha biex ti]]ew;u. Naraw ukoll f’ji;ri fid-dar tas-Sindku. F’dan l-episodju, li hu l-a[[ar wie[ed, ti;;edded il-memorja ta’ Mario Ellul li kien [adem il-parti tal-[otbi fil-musical Il-{otbi ta’ Notre Dame imtella’ mill-Bronk bosta snin ilu, bil-kanzunetta Esmeralda li naraw lil Chris Cauchi jkantaha.

... u matul il-;img[a

..............................................................................................................................

Illum fuq Radio 101

...............................................

IT-TLIETA Mieg[ek (NET Television 21.35) Wara li l-programm tat-Tlieta li g[adda

bosta telespettaturi /emplu u rrakkuntaw il-memorji li g[andhom tal-Milied ta’ tfulithom, illum il-programm uikoll se jkun dwar il-Milied, i]da minn lenti differenti. Spiss in[arsu lejn il-Milied b[ala l-festa tat-twelid ta’ :esù, i]da naqg[u fl-i]ball li ninsew il-parti importanti ta’ Marija f’din l-istorja. G[alhekk il-programm illum se j[ares lejn l-istorja tal-Milied mil-lenti tal-omm li welldet lil binha fil-maxtura. Bis-sehem ta’ Leontine, u xi atturi o[rajn, il-programm se jkollu wkoll re/ta li tfakkar l-iktar mumenti importanti ta’ Marija fil-;rajja tal-Milied.

IT-TLIETA Chit Chat (NET Television 15.45) It-tfal dalwaqt ikunu aktar [in id-dar waqt il-btajjel tal-Milied.

G[aldaqstant Janice Darmanin [asbet biex id-diskussjoni g[al-lum tkun dwar sigurtà fid-dar, anki g[all-fatt li jkollna aktar dwal mixg[ula b[ala parti mit-ti]jin li jsir g[al din il-festa.

Simon Busuttil - intervista llum

06.00 Fidi u {ajja - Noel Bartolo 08.30 Mar/i u Bandalori - J. Chetcuti 09.30 Focus 101 11.00 Intervista ma’ Simon Busuttil 12.30 Skor - Sergio Carbonaro 18.30 Slowdown - Mark Garrett 20.30 Allegro Andante - Joe Fenech 22.30 Intervista ma’ Simon Busuttil Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 12.00 u 18.00. A;;ornamenti tal-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00. Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 08.00, 12.00, 18.00. A;;ornamenti tal-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Klassifikati

PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{

Ni]barazzaw – trasport – kull xog[ol

MAISONETTE (33, Triq San Pietru) l-ewwel pjan bejn tliet toroq, erba’ kmamar, soqfa bit-travi talinjam, madum antik u bejt. Bla /ens. Prezz €50,000, negozjabbli.

ALL CLEARANCE TRANSPORT innaddfu djar, fabbriki e// minn kull tip ta’ skart anke materjal talkostruzzjoni. Innaddfu ;onna. Nag[mlu qlug[ ta’ madum tal-art u tal-kmamar tal-banju. Tindif u tiswijiet ta’ bjar, tik[il u tibjid, gypsum, xog[ol ta’ alterazzjonijiet fuq l-antik, bdil ta’ soqfa, e//. Servizzi bil-highup. Xog[ol b’esperjenza kbira. ?emplu 79081719 jew 21433352. www.allclear-

G{ALL-BEJG{ JEW KIRI

Tiswijiet fil-pront u fil-post

{al Qormi

HOUSE of character kbira fi/-/entru, 966 sqm. Prezz € 815,000. ?emplu 21448119.

{al Qormi

Il-{amrun

GARAXX jew store, 115-il pied tul u 24 pied wisa’, bilbit[a, dawl, ilma u toilet. Bil-permess Class B. ?emplu 77200983. AVVI}I

Ftu[

TA’ drena;; bil-jet power wash (bil-bowser). Prezz minn €25. ?emplu 99282014.

Mario Colours

G{AL kull xog[ol ta’ kisi u tibjid, kisi bil-;ibs, kisi birramel u siment, kisi u tibjid fuq il-pont u ]ebg[a, tik[il fuq il-fil, tik[il fuq l-antik, graffiato, silicato, gypsum boards, madum u katusi. ?emplu 99468622. Esperjenza ta’ 16-il sena u stima b’xejn.

ancemalta.com

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour. Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront. G{ALL-KIRI

{a]-}ebbu; ’il barra minn Triq l-Imdina GARAXX basement 40 pied x 50 pied, jista’ jintu]a g[al gym, store, uffi//ju e//. ?emplu 79211659.

I]-}urrieq

{ANUT bil-permess Class 4 fi Vjal l-Indipendenza. Ideali g[al uffi/ini, hair salon e//. ?emplu 79306052 jew 79431926.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Klassifikati

G{ALL-BEJG{

Fniek tal-mejda

?EMPLU 21809761 wara l4pm jew 27807314 wara t8pm.

German Sheperd

:RIEWI b’;enituri ta’ barra. €200. ?emplu 79491077 jew 21445443.

G[amara antika

TINKLUDI twaletta bil-mera, lavaman, komodina, gradenza bil-mera u wi// tal-ir[am u gwardarobba kbira. Jistg[u jinbieg[u separati. ?emplu 99800607.

Kamra tal-pranzu

TAL-kawba mastizz, antika, b’mejda u sitt si;;ijiet tal;ilda, vetrina bi [;ie; immullat, sideboard u vetrina ]g[ira. Kundizzjoni tajba. ?emplu 21242180.

Libsa ta’ tie;

:DIDA fjamanta, qatt ma ntu]at, mixtrija ming[and Alamango. Prezz negozjabbli. ?emplu 99200354.

Messa;;i

TRID tnaqqas mill-u;ig[ jew l-istress ta’ kuljum. ?emplu g[al messa;;i rilassanti totali minn terapista mara fuq 77865583. T[ossok a[jar ]gur.

Pasturi

TAT-tafal, sett fih 20 pastur, stil antik ta’ ]mien il-MUSEUM. Prezz €20 kull sett. Presepji kull daqs ma[dumin kollha g[erien, prezz jibda minn €20. ?emplu 21495253.

Pushchair

NEONATO Reverso Sport 3 Wheeler f’kundizzjoni perfetta, kwa]i ;dida. ?emplu 79409398.

Saqqu

U sodda tat-trabi €60, f’kundizzjoni tajba, bedspread ikkulurita ta’ double bed beige €120, u typewriter €15. ?emplu 21222891 jew 99255352.

Tombla sheets

B’numri kbar u kuluri differ-

enti. Kalendarji kbar tat2014, 29cm x 42cm. Free delivery g[al G[awdex ukoll. Morru g[and PAWLU BONNICI (Bonnici Printing Press) – 3 Triq Melita, ilBelt Valletta. Kif issibuna – min-na[a tal-Barrakka ta’ Fuq g[al Triq Sant’Ursula. G[al xog[ol ta’ digital printing u offset, inviti tat-tie;, invoices, posters u brochures bil-kulur e// u xog[ol ta’ embossing. ?emplu 21244627 jew 79373700 jew ibag[tu email fuq pbonnici@bonniciprintingpress.com

Toilet seats

NAG{MEL xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bilkuluri li jaqblu u kif tixtiquhom intom, g[all-kamra tal-banju kompluti bil-fittings. G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053.

Wallunit

SOLID oak, 270cm x 42cm. ?emplu 79436225.

JEKK TRID TAG{TI L-ISBA{ RIGAL B’:EST KBIR TA’ ALTRUWI}MU – AG{TI D-DEMM ILLUM

AVVI}I SO?JALI IN-NAXXAR. Il-Kumitat

Sezzjonali se jorganizza ]jara g[al Betlem f’G[ajnsielem illum il{add, 15 ta’ Di/embru. Prezz ta’ 12-il ewro u li jinkludi trasport min-Naxxar g[a/-?irkewwa u lura, i]-]jara f’G[ajnsielem u pizza f’restaurant fl-Im;arr. G[al

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Avvi]i PN

aktar informazzjoni wie[ed g[andu j/empel 79603401.

IN-NADUR. Il-Kumitat

Sezzjonali se jorganizza Pizza and Tombla Night g[ada t-Tnejn, 16 ta’ Di/embru f’Ta’ Kenuna Bar and Restaurant, Nadur. G[al aktar informazzjoni /emplu 79562158 jew 99228688.

STEPHEN SPITERI. Il- Il-

{bieb ta’ Stephen Spiteri se jorganizzaw ri/eviment nhar il:img[a, 20 ta’ Di/embru filGarden of Eden, i]-}urrieq fit8pm. Jattendi l-Kap tal-Partit, Simon Busuttil. Prezz 8 ewro g[all-kbar u tfal b’xejn. Trasport b’xejn. G[all-biljetti tistg[u //emplu 99424827, 99886394 jew 77424828.

IL-MARSA. Il-Kumitat

Coffee Morning organizzat mill-APAN nhar it-Tlieta 17 ta’ Di/embru fi Spash and Fun Park. Prezz: 7 ewro G[all-biljetti /emplu 79040544 jew 21420513

Sezzjonali se jorganizza Christmas Dinner nhar il:img[a, 20 ta’ Di/embru f’Sirens Bistro, San Pawl ilBa[ar fit-8pm. Prezz 18-il ewro g[all-kbar u t-tfal ta[t it-12-il sena 10 ewro. G[al aktar informazzjoni kelmu lill-membri talkumitat.

{AL LUQA. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza [ar;a g[al G[awdex nhar il-{add, 22 ta’ Di/embru fejn in]uru lMu]ew ta’ Karmni Grima lG[arb, il-Presepju [aj ta’ Betlehem f’G[ajnsielem kif ukoll ikla fir-restaurant Lantern, f’Marsalforn. Prezz 20 ewro kollox inklu] g[ajr g[all-biljett talvapur. Biljetti ming[and il-membri tal-Kumitat Sezzjonali jew /emplu 79069228 jew 79056068.

SANTA LU?IJA. Il-Kumitat

Sezzjonali se jorganizza Ikla talMilied nhar il-{add, 22 ta’ Di/embru fil-Lukanda Dolmen, ilQawra fin-12.30pm. G[all-biljetti tistg[u //emplu 99890773. Prezz 22 ewro g[all-kbar u 12-il ewro g[at-tfal. Jattendi l-Kap Simon Busuttil.

{AL LUQA. Il-Bar fl-uffi//ju tal-Partit f’{al-Luqa se jorganizza serata lejliet il-Milied fl-uffi//ju tal-partit b’open bar u [afna finger food g[all-prezz ta’ 25 ewro. G[all-biljetti /emplu 79259768. IN-NADUR. Il-Kumitat

Sezzjonali se jorganizza ri/eviment g[at-tesserati tal-Partit tanNadur nhar il-:img[a, 27 ta’ Di/embru fil-Ka]in tal-Partit fis7pm.

{A}-}EBBU:. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza festin g[al tfal ta[t it-tnax-il sena nhar il-:img[a, 27 ta’ Di/embru filKa]in tal-Partit fil-5.30pm. D[ul b’xejn. BORMLA. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza Christmas Dinner

nhar is-Sibt, 28 ta’ Di/embru filLukanda Euro Club, il-Qawra fit8pm. Prezz 23 ewro g[all-kbar u

10 ewro g[at-tfal. Trasport inklu]. G[all-biljetti /emplu 79914618

jew 27895262 jew g[amlu kuntatt dirett ma’ xi membru tal-Kumitat.

{AL SAFI. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizzaw ikla tal-Milied, nhar il-Sibt 28 ta’ Di/embru fluffi//ju tal-partit fit-8pm. Jattendi il-Kap Simon Busuttil. Prezz 15-il ewro. G[all-biljetti /empel jew ibg[at SMS fuq 79051529.

{A}-}EBBU:. Il-Kumitat

Sezzjonali se jorganizza ikla talMilied nhar is-Sibt, 28 ta’ Di/embru fil-Lukanda Cavaliieri, f’San :iljan fit-8pm. Prezz 20 ewro g[all-kbar u 10 ewro g[attfal. Trasport 2 ewro min [dejn ilPosta u jitlaq fis-7.30pm. Jattendi l-Kap Simon Busuttil. Biljetti mill-Ka]in, ming[and il-membri tal-Kumitat Sezzjonali jew /emplu 99892179 jew 79273849.

M’SCALA. Il-Kumitat Sezzjonali

se jorganizza bibita nhar il-{add, 29 ta’ Di/embru ;ewwa l-Ka]in bejn l-10am u 12.30pm. Din lattivita’ se ssir sabiex il-Kumitat jiltaqa] mat-tesserati, g[aqdiet lokali kif ukoll b[ala ringrazzjament g[al kull min jag[ti sehmu b’mod volontarju. Jattendi l-Kap Simo Busuttil.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Lokali

Villa;; tal-Milied f’{al Tarxien

Rappre]entanti ta’ ROCS Group jir/ievu l-Lufthansa Travel Agents’ Award

ROCS Travel onorata bil-Lufthansa Travel Agents’ Award 2013

ROCS Group hi kumpanija li f’erbg[in sena saret sinonima mal-kwalità u sservizz li jist[oqq lill-klijenti, partikolarment fil-qasam tal-ivvja;;ar fejn aktar minn 20,000 klijent [ar;u sodisfatti bis-servizzi li ng[ataw. Din kienet bla dubju wa[da mir-ra;unijiet g[alfejn din is-sena waqt ilLufthansa Agents’ Awards Ceremony, ROCS Travel ;iet pre]entata bil-Lufthansa Travel Agents’ Award for achievement in Leisure Travel sales, quality assurance and committed customer care. Il-Lufthansa Travel Agents’ Award, hu rikonoxximent li jigi mog[ti

lill-kumpaniji li jag[tu servizz tal-aqwa kwalità u li jassiguraw li l-klijent dejjem jo[ro; sodisfatt. ROCS Travel hi kburija li rnexxielha tkompli ttejjeb is-servizzi tag[ha u g[al dan kollu lkumpanija tixtieq tirringrazzja kemm lil Lufthansa g[al dan il-premju presti;ju], ittim kbir wara l-grupp ROCS u kif ukoll lill-20,000 klijent li g[amlu u]u mis-servizzi tag[ha. Biex issiru tafu aktar dwar ROCS Group u ROCS Travel, ]uru l-uffi//ji filFurjana u l-Mellie[a, INGLOT f’Tas-Sliema u Perfumes&more il-{amrun u Tas-Sliema jew /emplu 20151515.

Nhar is-Sibt 21 ta’ Di/embru, proprju erbat ijiem qabel il-festa tat-Twelid tal-Bambin, {al Tarxien se jxidd il-libsa festiva tal-Milied g[all-attività FER{ IL-MILIED F’{AL TARXIEN. Fer[ il-Milied f’{al Tarxien se jamalga laspetti kollha tal-fer[ /elebrattiv tal-Milied mat-tradizzjonijiet u l-[ajja so/jo-kulturali Maltija. B’dan il-mod {al Tarxien joffri l-aqwa ambjent li jag[ti nifs ;did lill-Milied ra[li li ma]-]mien tilef [afna mill-identità tieg[u. Matul l-attività se titlesta l-akbar roly poly tal-Milied, grazzi g[al Dolceria Primavera bilqlig[ kollu minnha se jmur g[all-Istrina u lMalta Community Chest Fund. Ir-roly poly se tkun qed tni]]el rekord ;did g[al Malta permezz tal-evalwazzjoni ta’ Malta Records. Matul Fer[ il-Milied f’{al Tarxien se jkun stabbilit rekord ie[or, dak tal-aktar si;ra [ajja m]ejna b’dekorazzjonijiet tal-Milied, evalwata minn Malta Records. It-tfal tal-iskejjel primarji ta’ {al Tarxien ;ew mistiedna biex jo[olqu dekorazzjonijiet differenti b’materjal ri/iklat. Ilpubbliku se jkun mistieden jag[ti donazzjoni g[al kull dekorazzjoni li jag[]el biex i]ejjen issi;ra ta/-/ipress mi]rug[ha quddiem il-knisja parrokkjali. Il-flus mi;bura se jmorru b’risq LISTRINA u l-Malta Community Chest Fund. Intant il-knisja parrokkjali tal-Lunzjata, im]ejna g[all-okka]joni, se tospita festival ta’ g[anjiet u kant tal-Milied minn bosta korijiet madwar :esù Bambin, kif ukoll wirja artistika ta’ ganutell fis-sagristija, fosthom il-fjuretti li g[adhom kemm i]]an]nu g[all-festa talLunzjata. L-g[aqdiet [adu [sieb li jorganizzaw presepju [aj, anzi g[al wie[ed tnejn. Presepju [aj minnhom se jkun ambjentat f’Betlem ta’ elfejn sena ilu b’persona;;i Bibli/i waqt li l-presepju [aj l-ie[or se jag[ti l-[ajja lit-tradizzjoni popolari Maltija b’persona;;i tal-presepju tipiku Malti bl-ilbies u s-snajja’ Maltin.

Dawk li j]uru l-presepji se jkollhom i/-/ans li jie[u sehem dirett fih mill-kitba ta/-/ensiment sal-maxtura tal-Bambin. Il-vi]itaturi se jkollhom il-possibiltà li jimir[u f’suq tal-Milied u arti;;janat b’g[a]la kbira ta’ rigali u snajja’, prodotti tal-Milied u [lewwiet g[at-tfal u kull min taqag[lu ]aqqu. Qastan, qag[aq tal-g[asel, /ikkulata s[una u xi xarba s[una. Ma jonqosx lanqas l-ispettaklu u d-divertiment flimkien ma’ Spiteri Lucas Band bilparte/ipazzjoni tal-kantanti popolari Chiara u Neville Refalo, kif ukoll diversi kantanti o[rajn u kumpaniji lokali ta]-]fin. Dan l-ispettaklu mu]ikali se jittella’ fuq tliet palkijiet mifruxa tul l-attività, b’dak ewlieni fil-misra[ tal-knisja parrokkjali. Ma’ dan l-ispettaklu ta’ mu]ika, kant u ]fin ser ting[aqad ukoll il-Big Friends Guggen Musik Band b’daqq ta’ mu]ika tal-Milied animata bir-ritmu partikolari li huma biss jafu joffru. L-attivitajiet jibdew fis-6 pm u kollox jibqa’ g[addej sa tard billejl.

Ma’ Vodafone l-iPhone ja[dem aktar velo/i u a[jar

B[ala l-unika bejjieg[a awtorizzata li tbig[ l-iPhone f’Malta, il-kumpanija Vodafone hi kburija li ;abet it-3GS, 4, 4S u l-a[[ar mudelli 5, 5S u 5C f’Malta. Il-persuni li g[andhom iPhone huma partikolarment mi;buda lejn l-iPhone tag[hom u r-ra;uni hi wa[da valida. L-iPhone 5 jag[tihom esperjenza mill-aqwa. Vodafone trid tag[mel lesperjenza tal-iPhone a[jar. Bl-introduzzjoni tal-4G u r-

roll out gradwali biex tkopri lmedda ta’ Malta u G[awdex, l-iPhone 5 verament se ja[dem bl-a[jar mod possibbli. Wie[ed jista’ jkollu karozza sportiva u jsuq madwar ittoroq ta’ Malta u G[awdex i]da bi//a twila ta’ awtostrada jew inkella track li se turi lpotenzjal u l-velo/ità talkarozza hi ferm a[jar. Il-klijenti ta’ Vodafone li g[andhom wie[ed millmudelli tal-iPhone li

‘Christmas on Campus’

L-Università ta’ Malta nediet uffi/jalment ‘Christmas on Campus’, attività ta’ ;bir ta’ fondi b’risq l-Istrina, id-Dar talProvidenza u r-Research, Innovation and Development Trust talUniversità ta’ Malta, bil-[sieb li fondi jmorru g[al ri/erka fuq ilkan/er tas-sider. Fost l-g[add ta’ attivitajiet hemm bejg[ ta’ ikel u o;;etti talMilied fis-sala ta/-Chaplaincy, donazzjoni ta’ €1 mill-iSmart Card, kompetizzjonijiet, serata ta’ films u kun/erti qosra. Attivitajiet o[ra jinkludu ‘Pumpiera’ li se ssir nhar it-Tlieta 17 ta’ Di/embru fejn b’donazzjoni ]g[ira l-parte/ipanti jit[allew jilbsu l-ilbies tal-pumpiera u jirkbu fuq fire engine. Attività o[ra tinkludi car free day il-{amis 19 ta’ Di/embru fejn il-karozzi kollha li jid[lu fil-kampus joffru donazzjoni ta’ ewro. I/-Chaplaincy tal-Università se torganizza n-Novena g[allMilied, il-V;ili lejlet il-Milied u quddiesa fl-a[[ar tas-sena. Il-programm s[i[ jinsab fuq www.um.edu.mt#

jappo;;ja l-LTE issa jistg[u jaqbdu man-network 4G ta’ Vodafone. Ir-RED plans ta’ Vodafone se jag[mlu dan billi juru lpotenzjal s[i[ tal-iPhone 5, liPhone 5S jew l-iPhone 5C. Jekk inti parti minn din il;enerazzjoni tal-iPhone irran;a s-settings tal-iPhone tieg[ek u /empel 247 minn linja Vodafone jew 9999 9247 minn xi linja o[ra, ]ur is-sit ta’ Vodafone fuq www.vodafone.com.mt#4 jew ]ur wie[ed

mill-[wienet ta’ Vodafone biex tixtri l-4G plan. Il-4G jing[ata b’xejn lillklijenti tar-RED Premium. Klijenti fuq RED u RED Basic jistg[u jgawdu mill-4G bi [las kull xahar ta’ €5 u €10 rispettivament. Vodafone tie[u l-prestazzjoni tal-iPhone 5 fuq livell ;did. Il-4G network ta’ Vodafone hu disinjat biex jipprovdi lill-klijenti a//ess g[all-internet aktar velo/i u fa/li permezz tal-iPhone.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Sport

Sport lokali g[al-lum MFA Ta’ Qali – 2pm. BOV Premier.

B’Kara v Mosta, 4pm. BOV Premier. Valletta v Qormi Centenary Stadium – 2pm. I Div. }ebbu; R v St Andrews, 4pm. I Div. G]ira Utd v {amrun S Victor Tedesco Std – 2pm. I Div. Bir]ebbu;a SP v Melita, 4.15pm. I Div. Gudja Utd v }ejtun C Charles Abela Std – 2pm. III Div. Mtarfa v Xg[ajra T., 4.15pm. III Div. Attard v Sirens Luxol Std – 2pm. III Div. Santa Lucia v Luqa SA., 4.15pm. III Div. Qrendi v Marsaxlokk Sirens Std – 2pm. III Div. St Venera L v Ta’ Xbiex, 4.15pm. III Div. M;arr v Kalkara

GFA Sannat Grd – 1pm. I Div.

Victoria H v Ker/em A., 3pm. I Div. Nadur Y v S.K Victoria W.

IASC Msida Grd – 8.30am. II Div.

G]ira Utd v B’Kara SJ, 9.45am. II Div. Luqa J v Safi AFC, 11am. II Div. B’Bugia T v Rovers Utd

YFA Rabat Grd – 9am. U15.

Qrendi v Mtarfa, 10.45am. U17. M;arr v Mtarfa, 12.30pm. U15. St Venera v Attard }abbar Grd – 1pm. U17. }ebbu; R v B’Bugia, 2.45pm. U15. B’Bugia v Marsa, 4.30pm. U15. }abbar SP v Kirkop Utd Ker/em Grd – 11am. U15. Gozo v B’Kara

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL Marsa – 1.30 p.m. Il-51

laqg[a tal-ista;un b’10 ti;rijiet g[al ]wiemel tat-trott

BASKETBALL Ta’ Qali – 11.15am. Louis

Borg Cup (N). II Leg. Luxol v Phoenix, 2.45pm. Depiro v Athleta, 1pm. Louis Borg Cup. II Leg. Floriana v Starlites, 4.30pm. Si;;iewi v Mellie[a, 6.15pm. Athleta v Depiro ASMK

M;arr – 10 a.m. It-tieni ti;rija mill-Moto-Enduro filbarriera Torri Falka

Somma rekord g[all-medalja ta’ Jessie Owens

Wa[da mill-erba’ medalji mirbu[a minn Jesse Owens fl-Olimpjadi ta’ Berlin fl-1936 inbieg[et g[as-somma rekord ta’ miljun u 60,000 ewro waqt ikrant f’Kalifornja. Il-medalja nxtrat mill-biljunarju Ron Burkle li hu wkoll il-proprietarju ta’ Pittsburgh Penguins. Dan l-ammont li parti minnu se jmur g[allFondazzjoni Jesse Owens, huwa bil-bosta akbar mis-600,000 ewro li kienet t[allset g[at-tazza tal-fidda li fl-Olimpjadi tal-1896 kien reba[ il-maratoneta Spiridion Louis. Mill-erba’ medalji li Owens kien reba[ f’Berlin, il-100 metru, il-200 metru, r-relay u l-long jump, tlieta minnhom g[al xi ra;uni m’g[adhomx je]istu filwaqt li r-raba’wa[da li nbieg[et b’irkant, kienet ing[atat minn Owens lil Bill Bojagles Robinson, il-bniedem li wara l-Olimpjadi kien sab xog[ol lil Jesse Owens. Din tpo;;iet g[all-irkant minn bintu Elaine Plaines Robinson. Jesse Owens miet fl-1980 fl-eta` ta’ 66 sena u bintu Marlene Owens Rankin tittama li l-medalja ta’ missierha xorta tibqa’ tidgawl-medalja ta’ Jessie Owens da mill-poplu Amerikan. Thomas Bach President tal-Kumitat Olimpiku Internazzjonali wera d-di]appunt f’irkant. Bach qal li diffi/li ja//etta dtieg[u g[all-mod kif medalja ta’ wie[ed de/i]joni ta’ min po;;a g[al irkant medalja mill-aqwa atleti ta’ kull ]mien kellha tispi//a ta’ presti;ju b[al dik.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Sport

Talba g[al kwa]i 1.2 miljun biljett fl-ewwel 24 sieg[a TAZZA TAD-DINJA

Fl-ewwel 24 sieg[a mill-ftu[ tat-tieni fa]i tal-bejg[ tal-biljetti g[all-finali tatTazza tad-Dinja fil-Bra]il, kien hemm talba g[al 1,179,363 biljetti fuq is-sit uffi/jali tal-FIFA www.FIFA.com. Madwar 86 % minnhom kienu talbiet minn partitarji Bra]iljani u dan jag[mel il-Bra]il il-pajji] bl-akbar numru ta’ talbiet quddiem l-Istati Uniti (38,009), lAr;entina (30,659), /-?ile (23,014), ilKolombja (12,103), il-Messiku (11,580), l-Awstralja, (8,064), il:ermanja (6,556), l-Ingilterra (6,469) u Franza (6,006). Il-partitarji g[andhom sa nofsinhar tat-30 ta’ Jannar 2014 biex japplikaw g[all-biljetti. Matul il-perjodu ta’ bejg[, il-partitarji kollha g[andhom /ans ugwali li jiksbu biljett, immaterjali middata tal-biljett mitlub, peress li t-talbiet kollha se jkunu amalgamati fi tmiem ilfa]i u pro/essati flimkien. F’ka] li n-numru ta’ talbiet g[al xi log[ba partikolari je//edu l-biljetti disponibbli, issir lotterija biex ji;u determinati dawk li jkollhom il-biljett.

$35 miljuni g[a/-Champions tad-Dinja Ir - rebbie[ tat - Tazza tad Dinja tal-2014 se jkun qed jir/ievi $35 miljuni . Dan t[abbar uffi/jalment millFIFA. Din is - sena l - kontribuz zjoni totali g[at - 32 parte/ipant fit - turnament ]diedet b’37 fil-mija fuq dik tal-2010 bi/-Champions mistennija jda[[lu £5 miljuni aktar milli [adu Spanja wara s-su//ess tag[hom fl-Afrika t’Isfel. L-a[bar ta]-]ieda fil-premju ta’ flus t[abbret misSegretarju :enerali tal-FIFA Jerome Valcke wara laqg[a tal-Kumitat E]ekuttiv qabel it-tlug[ tal-poloz u se tfisser total ta’ $576 miljuni m[allsa lit-timijiet parte/ipanti minn $420 miljuni fl - edizzjoni pre/edenti fl-Afrika t’Isfel. Il-finalisit telliefa se jkunu qed jir/ievu $25 miljuni u dawk li jispi//aw fit-tielet u r-raba’ post rispettivament se jie[du £22 miljuni u $20 miljuni rispettivament. Dawk li jaslu sal-kwarti talfinali se jkunu qed jir/ievu $ 1 4 - il miljun kull wie[ed waqt li dawk li jag[mluha g[al mal - a[[ar 1 6 se jing[ataw £9 miljuni. It-timijiet eliminati fil-fa]i tal - gruppi se jkunu qed ida[[lu $8 miljuni kull wie[ed. Barra dan kull wie[ed mit32 fianlista se jing[ata $1.5 miljuni biex jag[mlu tajjeb b[ala spejje] tal - preparaz zjoni.

Barra dan kien hemm talba ta’ 29,913 minn asso/jazzjonijiet membri parte/ipanti, liema bejg[ ukoll beda fit8 ta’ Di/embru imma se jibqa’ miftu[ sas-7 ta’ Frar 2014. Anke hawn it-talbiet kollha huma trattati b’mod ugwali u dawn il-biljetti jinbieg[u ming[ajr sekwenza. Dan ifisser li l-partitarji mhumiex ta[t pressjoni ta’ ]mien biex jag[mlu t-talba tag[hom lill-asso/jazzjoni. F’/ertu ka]i b[all-Ingilterra, dawn il-biljetti jinbieg[u biss lil supporters klabbs membri tal-asso/jazzjoni. Il-FIFA rriservat 16% tal-biljetti ta’ kull log[ba g[all-partitarji ta]-]ew; timijiet (8% kull log[ba) inklu] biljetti g[all-partitarji Bra]iljani u Kroati g[all-ewwel log[ba tat-turnament flArena Corinthians f’Sao Paulo fit-12 ta’ :unju 2014. Biex ikunu eli;ibbli g[al dawn il-biljetti tal-asso/jazzjoni membri, l-applikanti jridu jkunu jg[ixu jew huma /ittadini ta’ dawk il-pajji]i li tag[hom iridu jattendu l-partiti.

L-Arena Corinthians Stadium f’Sao Paulo li g[adu mhux lest. F’dan l-istadium se tintlag[ab il-partita tal-ftu[ fit-12 ta’ :unju bejn il-Bra]il u l-Kroazja, kif ukoll il-partiti Olanda v ?ile, Urugwaj v Ingilterra u Bel;ju v Korea t’Isfel

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Sport

Triode De Fellier tirba[ il Bourbonnais Kenneth Vella

Misjuqa minn Arnold Barrier , id - debba Fran/i]a Triode De Fellier, reb[et ittieni ti;rija bi prova g[allPrix d ’ Amerique tax - xahar id-die[el. It-ti;rija saret fuq distanza 2700m, kellha bidu bil-waqqaf u saret fil-korsa ta ’ Vincennes f ’ Pari;i fi Franza. Triode De Fellier, debba Fran/i]a ta’ sitt snin, reb[et f’medja ta’ 1.14.6” fil-kilometru u bi ftit quddiem Uhlan du Val ( Cedric Megissier) li kien ;ej minn su//ess fl - ewwel ti;rija bi preparazzjoni g[all Amerique , il - Prix De Bretagne. Soleil Du Fosse (Thierry Duvaldestin) u t - Taljan Marielles (Matheu Abrivard) temmew flimkien fit - tielet post . Id - debba rebbie[a hi propjeta ` ta ’ Jean Paul Marmion u hi m[arr;a millistess Marmion. Il - popolari Ready Cash ( Franck Nivard) rebbie[ darbtejn fil - passat tal Amerique temm fis - seba ’ po]izzjoni . Dan kien qed jibda b’distakk ta’ 25 metru

u g[alkemm ma [ari;x rebbie[ xorta irre;istra l-a[jar medja ta ’ 1.1 4 . 2 ” fil - kilo metru. Tmut il-popolari Queen L Fl-I]vezja t[abbret il-mewt tad-debba popolari Queen L, l - ewwel debba fl - istorja li naqqxet isimha fuq il - Prix d ’ Amerique fl -1 993 . Fi stqarrija , l - istalel Broline , [abbru l-mewt ta’ Queen L, li kienet ikkunsidrata fost laqwa ]wiemel ta’ kull ]mien fl - Iskandinavja . Din id debba mietet fl-eta’ ta’ 27 sena u g[al dawn l-a[[ar 12il sena kienet stazzjonata fi//entru tat - tag[mir Broline .

Meta kienet g[adha ti;ri kienet dejjem im[arr;a millpopolari Stig H Johansson u kienet propjeta ` ta ’ Tore Larsson. Fil - karriera , Queen L reb[et mhux biss l-Amerique i]da anki d-derby }vedi], ilPrix de France f’Vincennes u tliet darbiet il - Prix De Belgique fl - istess korsa Pari;ina. Fl-I]vezja, Queen L kienet anki reb[et l-Aby

Ready Cash (Franck Nivard), g[alkemm ma reba[x il-Prix De Bourgogne irre;istra l-a[jar [in.

Stora Pris u l-Olympiatravet fl-1993. Fl-a[[ar ti;rija filkarriera , kienet temmet it tieni fil-Prix De Paris li saret f ’ Vincennes ukoll fl -1 995 meta kellha disa’ snin. Filkarriera tag[ha , Queen L reb[et 46 ti;rija minn 82 u aktar minn 17,5 miljun krona }vedi]a fi premjijiet.

LOKALI

Jispikkaw il finali

tal Fran/i]i

Illum fil-korsa tal-Marsa se ssir il-51 laqg[a tas-sena fuq 10 tigrijiet tat-trott, fejn se jispikkaw l-aktar is-sensiela ta’ [ames finali minn kampjonati diversi g[al ]wiemel Fran/i]i fuq distanza twila ta’ 2640m. Dawn il-kampjonati g[al darba o[ra ;ew organizzati blg[ajnuna tal-asso/jazzjoni Fran/i]a Societe` du Cheval Francais. L-aktar finali importanti tal-lum se tkun dik riservata g[al ]wiemel tal-klassi Premier, li tkun id-disa’ wa[da u tibda fil-5pm. Wara l-karozza tat-tluq se jibdew Original Blue, Ohime Mag, Okilaibo, Oltedo De Rieux, Pacha De La Frette, Orion Du Vaumicel, Nevaio Des Bordes, Orgueil De Nganda, Quelino d’Amour u Ourasi Diams. Okilaibo, ta[t il-gwida tal-G[awdxi Julian Farrugia, g[andu jibda l-aktar kwotat f’din il-finali. Dan i]]iemel ;ej minn reb[a fis-semi finali u f’:unju li g[adda kien reba[ finali simili fuq distanza qasira ta’ 2140m. }wiemel o[ra li nistennew protagonisti llum ikunu Ohime Mag (Ronald Cassar) li wkoll temm rebbie[ f’semi finali ta’ dan ilkampjonat u Orgueil De Nganda (Noel Baldacchino). Il-finali l-o[ra li jsiru llum ikunu l-Prix d’Enghien g[al ]wiemel tal-klassi Gold, il-Prix De Cabourg tal-klassi Silver, il-Prix De Cagnes Sur Mer talklassi Bronze u l-Prix De Caen tal-klassi Copper. L-ewwel ti;rija tal-programm, li tkun heat mill-festival ekwestru talklassi Bronze tibda fis-1.30pm.

Tbassir

I Ti;rija. Heat Festival Ekwestru. Klassi Bronze. Dist – 1640m. Win – Pema. Place – Hawkear, Ouraki Du Drochon. II Ti;rija. Heat Festival Ekwestru. Klassi Bronze. Dist – 1640m. Win – Paco. Place – Sjohultets Tigra, Lass John. III Ti;rija. Heat Festival Ekwestru. Klassi Gold. Dist – 1640m. Win – Premier Avril. Place – Zandina Boshoeve, Rica Rico. IV Ti;rija. Heat Festival Ekwestru. Klassi Bronze. Dist – 1640m. Win – Jet Starline. Place – Quick Et Rare, Rybo Juvel. V Ti;rija. Finali Prix De Caen. Klassi Copper. Dist – 2640m. Win – Nylan De Mouloire. Place – Minou De Perdriat, Loulou De La Rose. VI Ti;rija. Finali Prix De Cagnes Sur Mer. Klassi Bronze. Dist – 2640m. Win – Polytain. Place – Oscar Des Racques, Or Noir Mabon. VII Ti;rija. Finali Prix De Caboug. Klassi Silver. Dist – 2640m. Win – Quozak Prior. Place – Quipson, Pirate d’Urzy. VIII Ti;rija. Finali Prix d’Enghien. Klassi Gold. Dist – 2640m. Win – Pepito Flash. Place – Nitesco d’Antony, Rapide Du Matin. IX Ti;rija. Finali Prix De Vincennes. Klassi Premier. Dist – 2640m. Win – Okilaibo. Place – Ohime Mag, Orgueil De Nganda. X Ti;rija. Heat Festival Ekwestru. Klassi Gold. Dist – 1640m. Win – Command Coger. Place – Charm Hammering, Chippen Bob.

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Sport

Jispikkaw Sultan November u Totti T Dream TI:RIJIET TA}-}WIEMEL

Kenneth Vella

Il-50 laqg[a tas-sena fuq g[axar ti;rijiet kollha g[al ]wiemel tat-trott saret ilbiera[ wara nofsinhar fil-Marsa. Dawn it-ti;rijiet kienu kollha heats minn diversi kampjonati abbinati mal-festival ekwestru fuq distanza qasira ta’ mil. Laktar ]ew; heats mistennija kienu dawk tal-klassi Premier li ntreb[u minn Sultan November u Totti T Dream. Mi]-]ew; heats tal-klassi Premier g[axar ]wiemel g[addew g[all-finali. Flewwel wa[da, it-Taljana Madam Di Poggio (Shawn Portelli) okkupat l-ewwel post sakemm i]-]wiemel qabdu d-dritta finali. Kien f’dan li il-mument li din iddebba naqqset mill-pass u nqab]et mill:ermani] Sultan November (Noel Baldacchino) li rnexxilu jie[u t-tielet reb[a sta;jonali bi ftit mid-Dani]a Made In Hoff (Jesmar Gafa’). Oran (Carmelo Farrugia), Madam Di Poggio u

I Ti;rija. Heat Festival Ekwestru. Klassi Bronze. Dist – 1640m. 1. Caddie Drink (C. Camilleri) {in – 2.04.5” (1.15.9”) 2. Onwards Star (E. Zerafa) 3. Take Out Blue (P. Galea) 4. Navaroso De Khepri (J. Gafa’) II Ti;rija. Heat Festival Ekwestru. Klassi Gold. Dist – 1640m. 1. Reader JYL (N. Baldacchino) {in – 2.02.4” (1.14.6”) 2. Paleo Des Cascades (R. Magro) 3. Quarborandum (P. Calleja) 4. Quintet Du Vivier (C. Camilleri) III Ti;rija. Heat Festival Ekwestru. Klassi Silver B. Dist – 1640m. 1. Nasdaq Du Closet (C. Debono) {in – 2.04” (1.15.6”) 2. Novak (T.

Vanmaker Limburgia (Charles Camilleri) ukoll ikkwalifikaw g[all-finali. Attakk mibdi 500m mil-linja finali wassal lil Totti T Dream misjuq minn Charles Degiorgio biex jakkwista lewwel reb[a tas-sena tieg[u b’distakk ta’ ]ew; tulijiet u nofs quddiem Absolut Spender (Mark Desira) u Zilver Boko (Matthew Sammut). Il-;did }vedi] Vejby Boom (Noel Baldacchino) u Nabab du Chatelet (Charles Camilleri) kienu l-a[[ar ]ew; ]wiemel li g[addew g[all-finali. Ir-reb[a ta’ Totti T Dream waslet f’medja impressjonanti ta’ 1.13.1” filkilometru, ftit bog[od mir-rekord nazzjonali ta’ 1.13”, fuq l-istess distanza. Ta’ min wie[ed jinnota li Degiorgio g[andu li/enzja ta’ trainer u sewwieq professjonali ma[ru;a mill-asso/jazzjoni }vedi]a, i]da b[alissa jinsab Malta g[al ftit xhur.

Il-:ermani] Sultan November (N. Baldacchino) li reba[ il-Heat tal-Festival Ekwestru g[all-Premier quddiem Made In Hoff (J. Gafa’) (ritratt> Trevor Sollars)

Ir-ri]ultati kollha

Demanuele) 3. Vasterbo Diego (E. Cassar) 4. Simb Groovy (K. Sciberras) IV Ti;rija. Heat Festival Ekwestru. Klassi Gold. Dist – 1640m. 1. Nagano Phedo (M. Fenech) {in – 2.01.7” (1.14.2”) 2. Niky De Memartin (R. Gatt) 3. Phenix De La Roque (N. Baldacchino) 4. Energy Launcher (O. Bonello) V Ti;rija. Heat Festival Ekwestru. Klassi Bronze. Dist – 1640m. 1. Quadrige De Mai (M. Ghigo) {in – 2.04.2” (1.15.7”) 2. Rally Simb (J. Briffa) 3. Siderant (I. Stivala) 4. Stormy Sand (J. Pace) VI Ti;rija. Heat Festival Ekwestru.

Klassi Silver B. Dist – 1640m. 1. Megiddo (C. Camilleri) {in – 2.05.2” (1.16.4”) 2. Wonderofyou (J. Farrugia) 3. Noli De Marray (P. Spiteri) 4. Andri Boko (C. Zahra) VII Ti;rija. Heat Festival Ekwestru. Klassi Premier. Dist – 1640m. 1.Sultan November (N. Baldacchino) {in – 2.01.3” (1.14”) 2. Made In Hoff (J. Gafa’) 3. Oran (C. Farrugia) 4. Madam Di Poggio (S. Portelli) 5. Vanmaker Limburgia (C. Camilleri) VIII Ti;rija. Heat Festival Ekwestru. Klassi Silver B. Dist – 1640m. 1. Valles Emile (M. Borg) {in – 2.02.2” (1.14.5”) 2. Janitor (M. Cauchi) 3.

Reveal Champ Blanc (T. Cauchi) 4. Pilote De Nganda (J. Carabott) IX Ti;rija. Heat Festival Ekwestru. Klassi Premier. Dist – 1640m. 1. Totti T Dream (C. Degiorgio) {in – 1.59.9” (1.13.1”) 2. Absolut Spender (M. Desira) 3. Zilver Boko (M. Sammut) 4. Vejby Boom (N. Baldacchino) 5. Nabab du Chatelet (C. Camilleri) X Ti;rija. Heat Festival Ekwestru. Klassi Bronze. Dist – 1640m. 1. Napolitano Sun (D. Ellul) {in – 2.05.3” (1.16.4”) 2. Quatrain De Retz (M. Ellul) 3. Natif De Monsures (J. Cordina) 4. Qualou Chouan (E. Bezzina)

Il-{add, 15 ta’ Di/embru, 2013

Lokali

Servizz bi tbissima minn Dr Klown Fl-Isptar Mater Dei, ilbiera[ filg[odu saret attività li matulha l-pubbliku seta’ jixtri pastini bil-figura tal-buffu u biex jinkitbu u jinbieg[u kartolini tal-Milied [alli jing[ataw lit-tfal li huma rikoverati fl-Isptar Mater Dei fi ]mien il-Milied. L-inizjattiva kienet xog[ol lg[aqda volontarja Dr Klown li twaqqfet is-sena li g[addiet bl-iskop li tqajjem atmosfera ferre[ija fis-swali tal-isptar, spe/jalment dawk li fihom ikun hemm it-tfal g[all-kura. Madwar 30 voluntier ;did qed jit[arr;u biex jag[tu dan is-servizz utli. Biex persuna tkun Dr Klown, trid tg[addi minn ta[ri; spe/jalizzat, fosthom fl-appo;; psikolo;iku u fil-[iliet artisti/i.

Muscat iwissi lil Marlene Farrugia Il-Prim Ministru Joseph Muscat wissa lid-Deputat Laburista Marlene Farrugia min[abba dikjarazzjonijiet pubbli/i li g[amlet kontra de/i]jonijiet tal-Gvern tieg[u, u ta wkoll g[a]la, f’ka] li tibqa’ g[addejja bil-kritika tag[ha. Matthew Bonett

matthew.bonett@media.link.com.mt

Sorsi li tkellmu ma’ ilmument qalu li wara diversi dikjarazzjonijiet fejn Farrugia ikkritikat fil-miftu[ lill-Gvern Laburista, il-Prim Ministru u Mexxej Laburista g[amel kuntatt dirett mag[ha fejn fost lo[rajn wissieha biex ma tkomplix bl-atte;;jament tag[ha ta’ kritika fil-pubbliku g[al de/i]jonijiet li qieg[ed jie[u lGvern tieg[u. Wara din ilkomunikazzjoni bejn Muscat u Farrugia, id-Deputata Laburista [ar;et tg[id, f’intervista ma’ gazzetta lokali nhar it-Tnejn li g[adda, li mhux be[siebha tikkontesta l-elezzjoni ;enerali li jmiss. L-ewwel disa’ xhur ta’ Gvern Laburista mmexxi minn Joseph Muscat kienu ddominati minn skandli, kontroversji u de/i]jonijiet li xejn ma ni]lu tajjeb mhux biss mal-poplu jew mal-Oppo]izzjoni, i]da sa[ansitra ma’ Deputati tal-Gvern. Fost dawn hemm Marlene Farrugia li f’bosta /irkostanzi kkritikat

de/i]jonijiet tal-Gvern ta’ Muscat, b’dikjarazzjonijiet /ari ta’ kif [afna mill-weg[di li g[amel qabel l-elezzjoni ma kinux qed jitwettqu. Lejn l-a[[ar ;img[a ta’ Novembru li g[adda, Marlene Farrugia f’intervista fuq Radju Malta g[amlet kritika diretta fuq it-tmexxija tal-Prim Ministru Joseph Muscat. Hi semmiet diversi /irkustanzi fl-a[[ar disa’ xhur li fihom ma qablitx madde/i]joni tal-Prim Ministru Muscat u l-Gvern tieg[u. Fost l-o[rajn, hi semmiet ilka] ta’ Norman Vella, li lewwel tne[[a mill-PBS u ntbag[at l-Uffi//ju talImmigrazzjoni fl-Ajruport, imbag[ad ;ie arrestat g[aliex allegatament u]a t-telefon /ellulari tieg[u waqt il-[in taxxog[ol. Dwar dawn il-ka]i, Marlene Farrugia fakkret li qabel l-elezzjoni, il-Partit Laburista kien wieg[ed li “kul[add g[andu jil[aq il-milja tieg[u fil-pajji]”, u allura staqsiet g[aliex Norman Vella, li fi kliemha kien wera ru[u li hu kapa/issimu fil-;urnali]mu, tne[[a u tpo;;a f’uffi//ju ie[or.

I]da wa[da mill-aktar dikjarazzjonijiet importanti ta’ Marlene Farrugia kienet dik meta rreferiet g[all-weg[diet li g[amel il-Partit Laburista qabel l-a[[ar elezzjoni, u qalet “ g[aliex g[andna ma;;oranza ta’ disa’ si;;ijiet m’g[andniex immorru lura minn dak li weg[idna.” Dawn id-dikjarazzjonijiet saru fl-isfond li anke dwar ilkwistjoni ta/-/ittadinanza, Marlene Farrugia kienet g[amiltha /ara li vvutat favur il-li;i b’diffikultà kbira, g[aliex kienet qalet li ma tistax tifhem kif il-Gvern jista’ jpo;;i tikketta bil-prezz g[a/-/ittadinanza Maltija. Tema o[ra li Marlene Farrugia tkellmet b’mod vo/iferu dwarha, sa[ansitra filParlament, kienet l-ener;ija, meta f’nofs Novembru appellat lill-Gvern ta’ Muscat biex minnufih, kif kien wieg[ed qabel lelezzjoni, jaqleb il-Power Station ta’ Delimara biex tibda ta[dem bil-gass u mhux bi]]ejt. Joseph Muscat kien wieg[ed fil-programm elettorali li malli jsir Prim Ministru jie[u de/i]joni biex il-Power Station

ta’ Delimara tibda ta[dem minnufih bil-gass, i]da mhux talli ma [ax dik id-de/i]joni i]da talli ordna biex jibqa’ jintu]a ]]ejt sa Marzu tas-sena 2015. Fid-diskors tag[ha, Marlene Farrugia kienet irreferiet ukoll g[all-fra]i li kien i[obb ju]a Joseph Muscat qabel l-elezzjoni biex jiddeskrivi Power Station li ta[dem bi]-]ejt, ji;ifieri “fabbrika tal-kan/er”. Il-;img[a li g[addiet u ta’ qabel tkellmet favur il-protesta mill-ambjentalisti li saret min[abba d-de/i]jonijiet talGvern ta’ Muscat li qeg[din jimminaw l-ambjent. Minn fuq Facebook, id-Deputat Laburista [e;;et lin-nies biex jo[or;u jipprotestaw u stqarret li kieku setg[at, kienet tattendi g[al din il-protesta. Fuq Facebook, Marlene Farrugia kienet /ara fi kliemha:“{a nwettqu dak li weg[idna, jew [a noqog[du nilag[bu bil-fidu/ja tan-nies?” F’Lulju li g[adda, tliet xhur biss wara li Muscat [a ttmexxija tal-Gvern f’idejh, meta Muscat kien idde/ieda li jibg[at lura lill-immigranti minn fejn ;ew, Marlene Farrugia kienet tkellmet fil-

Id-Deputat Laburista Marlene Farrugia

bera[ kontra din id-de/i]joni. F’kummenti lil ;urnal lokali, Farrugia kienet qalet li tinsab iddispja/uta [afna li l-Gvern tag[ha kkunsidra l-possibbiltà li jibg[at lura lill-immigranti minn fejn ;ew, tant li qalet b’mod /ar li hi kienet kontra li l-immigranti jintbag[tu lura. IdDeputata Laburista tant kienet imwe;;a’ bid-de/i]joni talGvern tag[ha, li dakinhar [abbret li kienet lesta tressaq mozzjoni fil-Parlament biex jitwaqqaf Kumitat Parlamentari g[all-Immigrazzjoni.

media•link COMMUNICATIONS