il-mument 22 ta' Diċembru 2013

www.maltarightnow.com

Nru 2194 €2

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Dokumenti ji]velaw li Manuel Mallia ilu jaf bit-tix[im fix-xiri ta]-]ejt

Dokumenti ffirmati minn Manuel Mallia b[ala rappre]entant legali talkumpanija Power Plan Limited, sussidjarja tal-kumpanija John’s Group immexxija mill-familja Farrugia, jikkonfermaw li Mallia stess ilu jaf mill-2010 bi prassi li kien qed isir tix[im fil-pro/ess tax-xiri ta]-]ejt.

F’dokument minnhom, Manuel Mallia jirreferi wkoll g[al laqg[a li hu kien pre]enti g[aliha jirrappre]enta lill-klijenti tieg[u u li kienet saret f’Tal-Pietà min[abba kwistjonijiet marbuta ma’ din l-attività illegali.

Id-dettalji li qeg[din ni]velaw huma l-oppost u j;ibu fix-xejn dak li kien qal

Jitwieled mill-;did!

Manuel Mallia fil-kampanja elettorali, meta f’konferenza tal-a[barijiet b[ala esponent ewlieni Laburista kien iddikjara li hu ma kienx jaf dwar dan ittix[im qabel ma qara fil-gazzetti u li kien jimma;ina li x-xiri ta]-]ejt kien isir b’mod regolari. g[al pa;na 2

Jacob Cachia ta’ 15-il sena g[adda parti minn din is-sena f’koma. Illum iqis lilu nnifsu li twieled mill-;did, minkejja li l-feriti tar-trawma g[adhom fondi.

Ara pa;na 8

Ta[ditiet diretti i]da ebda ]blokk

G[ada se ssir laqg[a diretta o[ra bejn Simon Busuttil, il-Kap tal-Oppo]izzjoni u Joseph Muscat, il-Prim Ministru dwar il-kwistjoni tal-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza hekk kif ilbiera[ waranofsinhar ma kienx hemm ]blokk bejn i]-]ew; delegazzjonijiet li [adu sehem fid-diskussjonijiet li saru fl-Uffi//ju tal-Prim Ministru, f’Kastilja.

Fuq il-pa;na personali tieg[u fuq Twitter, il-Kap talOppo]izzjoni qal li min[abba li s’issa g[adu ma ntla[aqx qbil, hu se jkollu mill-inqas laqg[a o[ra mal-Prim Ministru, it-Tnejn li ;ej.

Min-na[a tieg[u, il-Prim Ministru Joseph Muscat qal li s’issa, kemm hu kif ukoll il-Kap tal-Oppo]izzjoni qablu li mhux se ji]velaw id-dettalji tat-ta[didiet, g[alkemm stqarr li kemm hu kif ukoll il-Kap tal-Oppo]izzjoni ilhom ;imag[tejn jg[idu li qeg[din vi/in, waqt li ]ied “...ma nbidel xejn, issa ninsabu lejn ittmiem u rridu nie[du d-de/i]jonijiet.”

Pre]enti g[al-laqg[a tal-biera[, flimkien mal-Kap talOppo]izzjoni Simon Busuttil, kien hemm Jason Azzopardi, ilKelliem g[all-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali u Karol Aquilina, ilPresident tal-Kunsill Amministrattiv tal-Partit Nazzjonalista. g[al pa;na 5

2 Spi]eriji li se jift[u llum VALLETTA: Chemimart Pharmacy, 21#21, Triq ir-Repubblika; IL{AMRUN: The Cross Pharmacy,

859, Triq il-Kbira San :u]epp; SANTA VENERA: Lantern Pharmacy, Misra[ il-Kebbies; BIRKIRKARA: St. Anne Pharmacy, 24, Misra[ Sant’Elena; TALPIETA’: Charing Pharmacy, Triq ilMimosa; SAN :WANN: Lourdes Pharmacy, Triq in-Naxxar; TASSLIEMA: Harley Pharmacy, 1, Triq Nathalie Poutiatin Tabone; {ALLIJA: Iklin Pharmacy, Triq Geronimo abos; IN-NAXXAR: Naxxar Pharmacy, Vjal il-21 ta’ Settembru; IL-QAWRA: El Medina Chemist, Triq il-Maskli; STA. LUCIA: Sta. Lucia Pharmacy, 1, Misra[ Dorell; IL-FGURA: Alpha Pharmacy, Triq Bormla k.m. Vjal ilKottoner; {A}-}ABBAR: St. Peter Pharmacy, Triq is-Sebbelika; BIR}EBBU:A: Brittania Pharmacy, 5, Triq il-Bajja s-Sabi[a; I}}URRIEQ: Bronja Pharmacy, Sonata,Triq il-Bronja; {A}}EBBU:: Brown’s Pharmacy, 47, Vjal il-{elsien; IR-RABAT: Ba[rija Pharmacy, Triq Raddet ir-Roti k#m Triq l-Iskola; VICTORIA: Castle Pharmacy, 2, Misra[ l-Indipendenza; IX-XEWKIJA: St. John Pharmacy, 85, Triq l-Indipendenza.

{inijiet tal-vapur t’G[awdex mill-4 ta‘ Novembru 2013 sal-4 ta’ Mejju 2014

Tluq mill-Im;arr, G[awdex: 1.30, 3.30, 5.00,

6.00, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 9.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 19.15, 20.45, 22.00, 23.45.

Tluq mi/-?irkewwa, Malta: 2.00, 4.00, 5.45, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 20.00, 21.20, 22.35, 00.20.

It-temp It-Temp> Pjuttost imsa[[ab bil-[albiet i]olati tax-xita f’xi waqtiet. Il-Vi]ibbiltà> Tajba minbarra fix-xita. Ir-Ri[> Ftit qawwi mil-Lvant lokalment ftit qawwi g[al qawwi. Il-Ba[ar> Moderat g[al qawwi lokalment qawwi. L-imbatt> Baxx mixXlokk. Temperatura tal-Ba[ar> 19º.

Il-[amest ijiem li ;ejjin

IL-{ADD L-og[la 17˚C L-inqas 13˚C

IT-TNEJN L-og[la 16˚C L-inqas 13˚C

IT-TLIETA L-og[la 16˚C L-inqas 12˚C

L-ERBG{A L-og[la 17˚C L-inqas 11˚C

IL-{AMIS L-og[la 16˚C L-inqas 13˚C

UV

UV

UV

UV

UV

2

2

2

2

2

Lottu 46 – 52 – 81 – 29 – 22 # 18 – 80 – 68

Super 5 27 – 21 – 39 – 10 – 29

Numri importanti Servizz ta’ Emer;enza> 112 Sptar ta’ Malta> 25450000 — Sptar ta’ G[awdex> 21561600 Servizz ta’ direttorju> 1182 — GO> 1187 — Vodafone> 1189

Manuel Mallia ffirma dokumenti u k tal-klijenti tieg[u dwar kwistjoni li d minn pa;na 1

Nhar l-Erbg[a li g[adda, ilPartit Nazzjonalista ppubblika ]ew; siltiet minn konferenza tal-a[barijiet organizzata millPartit Laburista nhar it-23 ta’ Frar li g[adda u li kienet indirizzata minn Manuel Mallia b[ala kandidat tal-Partit Laburista fl-a[[ar elezzjoni ;enerali.

F’dawn is-siltiet, Manuel Mallia, dakinhar esponent ewlieni Laburista, u llum Ministru, jg[id: “U jien ner;a’ ntenni quddiem il-poplu Malti u G[awdxi kollu u quddiemkom sinjuri ;urnalisti li tistg[u tag[mluli kwalsiasi domanda li tridu. Illi jien ma kontx naf qabel ma jiena qrajt fil-gazzetta.”

Manuel Mallia jkompli flistess konferenza tal-a[barijiet: “Jien ma kontx naf li kien hawn tix[im fix-xiri ta]-]ejt f’pajji]i. Jien kont e]att fl-istess sitwazzjoni li probabbilment kont int. ?ittadin f’Malta li kont nimma;ina li x-xiri ta]]ejt qed isir b’mod regolari.”

I]da dokumenti ffirmati minn Manuel Mallia bejn l2010 u l-2011, jikkonfermaw mod ie[or, tant ukoll li Manuel Mallia kien sa[ansitra wissa lil George Farrugia, li jekk il-kwistjoni ma kinetx se tissolva b’mod amikevoli kien se jirreferi l-ka] g[all-investigazzjoni lill-awtoritajiet kon/ernati f’Malta u tintalab lg[ajnuna wkoll ta’ a;enziji tal-infurzar tal-li;i fl-Ewropa u dik internazzjonali. Din kienet meqjusa b[ala theddida serja minn Manuel Mallia, tant li lil George Farrugia tah jiem /ans biex jikkollabora u jiftiehem mal-partijiet li kien qieg[ed jirrappre]enta Manuel Mallia nnifsu.

Anali]i tal-kontenut li fihom dawn id-dokumenti ffirmati minn Manuel Mallia jikkonfermaw ukoll dak li ntqal fixxhieda ta’ nhar it-Tnejn li g[adda minn George Farrugia quddiem il-Kumitat Parlamentari dwar il-Kontijiet Pubbli/i.

Manuel Mallia kien ilu jaf mill-2010 dwar tix[im fix-xiri ta]-]ejt

NIKET

B’niket in[abbru l-mewt ta’ Filippa Cassar, armla ta’ :u]eppi (in-nifs), li mietet ilbiera[ is-Sibt, 21 ta’ Di/embru, fl-età ta’ 95 sena, konfortata bis-Sagramenti Mqaddsa. {alliet jibku t-telfa tag[ha lil uliedha Barbara, Harry u martu Tessie, David u martu Polly, Kathleen u ]ew;ha Rick Park, Publius u martu Kate, Alice u Michael, Charles, Grace u ]ew;ha Jan Remen, Michael u martu Suzanne, Adriana armla ta’ [uha Carmelo, neputijiet, qraba o[ra u [bieb.

Il-funeral se jsir g[ada t-Tnejn, 23 ta’ Di/embru, fid-8.45 a.m. mid-dar tag[ha g[all-knisja parrokkjali ta’ Santa Marija fl-Imqabba, fejn issirilha quddiesa praesente cadavere fid-9 a.m., u wara d-difna fil-qabar tal-familja fi/-?imiterju talImqabba. Hu mitlub li minflok fluri jing[ataw donazzjonijiet lid-Dar tal-Providenza fis-Si;;iewi.

Ag[tiha, Mulej, il-mistrie[ ta’ dejjem.

4

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Lokali

Il-[atra ta’ President ;did... b]onn ta’ kunsens wiesa’ fost il-forzi politi/i

Fid-diskors tieg[u f’Jum ir-Repubblika, il-President George Abela qal li l-President ta’ Malta g[andu jintg[a]el b’kunsens mill-forzi politi/i kollha tal-pajji]. Sej[a tixbah lil din saret ukoll nhar il-{add li g[adda minn Simon Busuttil, il-Kap tal-Oppo]izzjoni li [e;;e; ukoll g[al kunsens fuq kwistjonijiet ta’ importanza nazzjonali. il-mument tkellem ma’ opinjonisti dwar din il-proposta kif ukoll dwar il-[tie;a li jkun hemm kunsens fuq temi nazzjonali.

Alessia Zammit Psaila

alessia.zammit@media.link.com.mt

Prof. Joe Pirotta

“Il-PN qed ikun g[aqli f’dak li qed jag[mel. Jekk ikun hemm qbil qabel ma jittie[du xi passi [add ma jsib ru[u f’po]izzjoni fejn wie[ed ikollu jer;a’ ja[seb mill-;did dwar dak li g[amel min[abba reazzjoni negattiva.”

Prof. Henry Frendo

“Ikun ]ball jekk de/i]jonijiet importanti ma jsirux kemm jista’ jkun b’kunsens nazzjonali. dan ma jfissirx li l-partiti jibdew ja[sbu, jg[idu u jag[mlu l-istess

[a;a imma meta jkun hemm affarijiet ta’ /erta importanza, il-partiti ewlenin kollha g[andhom ifittxu l-kunsens nazzjonali.”

President ta’ Malta mill-kamp Laburista jkun pass lura Il-Professur Joe Pirotta qal li wasal i]-]mien li tibda te]i]ti l-maturità politika biex is-su//essur tal-President attwali jintg[a]el b’kunsens mill-forzi politi/i kollha. “Jekk te]istix il-maturità politika g[al dan jew le, f’dan l-istadju ma nistax ng[id imma wasal i]-]mien li tibda te]isti.” Hu ]ied li tkun [a;a tajba jekk ikollna President maqbul mill-partijiet kollha, il-President i[ossu iktar komdu u huwa sinjal /ar ta’ fejn jista’ jasal il-pajji] meta jkun hemm kunsens.

“Il-kunsens qatt ma g[amel deni lil [add.”

Dwar l-interpretazzjoni li jag[ti g[allpo]izzjoni li qieg[ed jie[u il-Partit Nazzjonalista f’temi ewlenin meta qed isejja[ g[all-kunsens nazzjonali f’materji marbuta mal-immigrazzjoni rregolari, il-bejg[ ta/-/ittadinanza u issa anke fuq l-g[a]la ta’ President ta’ Malta, Joe Pirotta fisser li “l-PN qed ikun g[aqli f’dak li qed jag[mel. Jekk

ikun hemm qbil qabel ma jittie[du xi passi [add ma jsib ru[u f’po]izzjoni fejn wie[ed ikollu jer;a’ ja[seb mill;did dwar dak li g[amel min[abba reazzjoni negattiva. Kellna l-e]empju xejn tajjeb tal-bejg[ tal-passaporti u na[seb li f’oqsma o[ra b[as-sa[[a, l-immigrazzjoni irregolari, fil-qasam so/jali u fledukazzjoni, jkun pass tajjeb [afna jekk il-pajji] jimxi lejn attitudni li jsolvi lproblemi b’kunsens.” Hu ]ied li dak li qal Simon Busuttil f’dan il-kuntest jag[mel [afna sens g[aliex jekk il-pajji] ma jfittix il-kunsens u nibqg[u nargumentaw fuq temi li fl-a[[arnett kul[add jixtieq li ji;u solvuti b’mod li jag[mel ;id lill-pajji], na[seb ma naslu mkien.

Dwar jekk il-Gvern jag[]el persuna mill-kamp tal-Partit Laburista g[allkariga ta’ President, il-Prof. Pirotta spjega li l-Presidenza ta’ George Abela wriet li d-de/i]joni kienet g[aqlija u na[seb li jekk jintag[]el President millkamp Laburista jkun pass lura.

Me[tie; il-kunsens nazzjonali Il-Professur Henry Frendo minna[a tieg[u qal li l-pajji] ftit, ftit qed

Dr. Austin Bencini

“Il-Kap tal-Oppo]izzjoni qed jag[mel sej[a g[al dak li jissejja[ alternanza.

Meta kien hemm ma;;oranza ta’ Gvern Nazzjonalista ntg[a]let figura millkamp tal-Oppo]izzjoni, u l-Kap tal-

Oppo]izzjoni qed jg[id li issa li hemm ma;;oranza Laburista g[andu jkun hemm xi [add mill-kamp politiku talOppo]izzjoni. Jekk din issir g[at-tieni darba, inkunu qed naraw it-twelid ta’ ftehim li bl-Ingli] jissejja[ conventions.”

jimmatura u ma jeskludiex li jkun hemm xi atte;jamenti ;odda u differenti lejn min g[andu jkun l-Kap tal-Istat.

“Il-Kap tal-Istat huwa l-iktar persuna epitomu, ji;ifieri simbolu ta’ dak li jfisser il-poplu tag[na, ;ensa, bl-istorja tieg[u, bil-kultura tieg[u, bit-tradizzjonijiet tieg[u u bl-aspirazzjonijiet tieg[u. Na[seb li jkun ;ust li l-Kap talIstat ikun kemm jista’ jkun rappre]entativ ta’ xejriet varji li jikkostitwixxu lil dan il-poplu.”

Hu fisser li ma tantx tog[;bu l-idea li l-Kap tal-Istat irid bilfos ikun xi [add li [adem fil-qasam politiku parti;;jan.

“Mhux qed neskludi li hemm nies ta’ kalibru li j[addnu dawn il-karigi u li

jistg[u jikkwalifikaw imma l-pajji] huwa ta’ kul[add mhux tal-politi/i biss.

Il-politi/i g[andhom rwol importanti filpajji] g[aliex ming[ajr partiti politi/i u ming[ajr il-politi/i ma jkollnix tmexxija e]ekuttiva tal-pajji] imma na[seb li hemm [afna nies o[ra li kkontribwew g[al ;id tal-pajji].” Hu ]ied li g[andu jkun hemm kemm jista’ jkun kunsens wiesg[a dwar min g[andu jkun ilPresident ta’ Malta però ma nillimitax g[all-politici.

Dwar il-po]izzjoni li qieg[ed jie[u ilPN f’temi ewlenin meta qed isejja[ g[all-kunsens nazzjonali, il-Prof.

Frendo qal li jkun ]ball jekk de/i]jonijiet importanti ma jsirux kemm jista’ jkun b’kunsens nazzjonali. “Il-kunsens nazzjonali, b[ala e]empju, fil-fehma tieg[i, il-pajji] la[qu fil-politika barranija. Na[seb li ftit jew wisq intla[aq kunsens nazzjonali kemm fuq il-politika talMediterran, Ewropea u internazzjonali.

Ji;ifieri l-pajji] kapa/i jil[aq kunsens jekk ikun hemm ir-rieda tajba tal-partijiet kollha.” Hu qal li dan ma jfissirx li lpartiti jibdew ja[sbu, jg[idu u jag[mlu l-istess [a;a imma min-na[a l-o[ra meta jkun hemm affarijiet ta’ /erta importanza, il-partiti ewlenin kollha g[andhom ifittxu l-kunsens nazzjonali.

Mistoqsi jekk il-Gvern jag[]el persuna mill-kamp tal-Partit Laburista g[all-kariga ta’ President, ja[sibx li lpajji] ikun re;;a l-arlo;; lura wara li lamministrazzjoni pre/edenti kienet [atret lil George Abela li kien persuna mill-kamp politiku oppost, Henry Frendo qal li “sa /ertu punt tista’ taraha hekk i]da mill-banda l-o[ra l-[atra ta’ George Abela se[[et meta il-PN reba[ l-elezzjoni b’persenta;; ]g[ir [afna u allura seta’ kien ;est biex juri li g[alkemm il-ma;;oranza kienet restritta, Lawrence Gonzi xorta ried jag[mel xi [a;a li tirrikonoxxi l-parti l-o[ra talpajji].”

Fil-ka] pre]enti, qal il-Prof. Frendo, il-ma;;oranza hija kbira [afna imma li jkollok ma;;oranza kbira, anzi , flopinjoni tieg[i, jfisser li g[andek tifta[ idejk iktar g[aliex tmur lil hinn millparti;;jani]mu li baqa’ qawwi u mhux ne/essarjment ta[tar lil xi [add millpartit tieg[ek. “F’kull partit hemm persuni differenti bi kwalitajiet differenti u fl-a[[ar hija l-persuna li tiddetermina xi kwalità ta’ Presidenza se jkollok kif ;ara fil-ka] ta’ George Abela li huwa persuna sportiva u miftu[a fost kwalitaijiet o[ra. Hija g[a]la diffi/li u g[a]la importanti [afna imma mhux ne/essarjament tkun wa[da parti;;jana an]i flopinjoni tieg[i m’g[andix tkun.”

Mhix [a;a [a]ina li jintg[a]el President mill-kamp oppost tal-Gvern L-Avukat Austin Bencini stqarr li jasso/ja ru[u mija fil-mija mal-appell

tal-President ta’ Malta li l-figura talPresident g[andha tkun figura a//etabbli mhux mill-politi/i biss imma misso/jetà in ;enerali. “Il-President ta’ Malta jirrapre]enta l-Istat ta’ Malta, la jirrapre]enta l-Gvern u lanqas lOppo]i]]joni u billi jirrapre]anta l-Istat, irid jirrapre]enta mhux biss lill-politi/i imma lis-so/jetà in ;enerali u g[alhekk iktar ma jkun hemm qbil fost il-Membri Parlamentari i]jed hemm /ans li jkun hemm a//etazzjoni mis-so/jetà kollha.

Mistoqsi dwar l-appelli tal-Kap talOppo]izzjoni favur politika ta’ kunsens fuq kwistjonijiet ewlenin, l-avukat Bencini stqarr li “l-Kap talOppo]izzjoni qed jag[mel sej[a g[al dak li jissejja[ alternanza. Dak li qed jg[id hu li meta kien hemm ma;;oranza ta’ Gvern Nazzjonalista ntg[a]let figura mill-kamp tal-Oppo]izzjoni. Jekk niftakar sew, il-Kap tal-Oppo]izzjoni li qed jg[id hu li issa li hemm ma;;oranza Laburista g[andu jkun hemm xi [add mill-kamp politiku tal-Oppo]izzjoni.

Jekk din issir g[at-tieni darba, na[seb nkunu qed naraw it-twelid ta’ ftehim li bl-Ingli] jissejja[ conventions.”

Hu wissa wkoll li wie[ed irid ikun attent meta jsir dan id-diskors g[ax filprin/ipju ifisser sew u hemm intenzjoni tajba imma l-mument li persuna issir President ta’ Malta, hu importanti li tinsa l-politika tag[ha. “Kellna [afna Presidenti ta’ Malta, [lief g[all-ewwel President Sir Anthony Mamo, li kien Prim Im[allef, li ;ew mill-kamp politiku. Minkejja li kienu nies prominenti fil-partit tag[hom u okkupaw po]izzjonijiet g[olja fil-Gvern, ilmument li n[atru President ma baqg[ux jirrapre]entaw il-partit politiku tag[hom. S’issa il-Presidenti kollha ta’ Malta rnexxilhom jag[mlu dan il-pass.

Il-President g[andu jkun ta’ kul[add.”

L-Avukat Bencini kompla li “la bdejna qisha tradizzjoni li g[adha mhix tradizzjoni g[ax se[[et darba biss, ma na[sibx li hija xi [a;a [a]ina li jintg[a]el President mill-kamp oppost tal-Gvern, g[ax imbag[ad isse[[ g[attieni darba u ti;ri g[at-tielet, ir-raba’, il[ames u s-sitt darba.”

Madankollu tenna li l-importanti hija l-persuna ji;ifieri li l-persuna tkun wa[da li l-poplu mal-ewwel jidentifika ru[u mag[ha u li tkun persuna a//ettata.

Hu [e;;e; lill-partiti politi/i jsibu persuna li jistg[u jivvutawlha unanimament. “Personalment na[seb li l-appell li jkun hemm President ta’ na[a u Gvern ta’ na[a o[ra mhix xi [a;a [a]ina imma l-importanti li ji;i minn fejn ji;i l-President,i l-mument li jin[atar fil-kariga ma nawrahx jew ma narawhix i]jed bpersuna minn kamp politiku partikolari. “George Abela na[seb irnexxxilu b[al ta’ qablu kollha li jinsew il-politika tag[hom u jaqdu ddover nazzjonali.”

3

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Lokali

kien pre]enti f’laqg[a biex i[ares l-interessi ddur mat-tix[im fix-xiri ta]-]ejt Ix-xhieda li ta George Farrugia ;;ib fix-xejn dak li kien stqarr fi ]mien il-kampanja elettorali Manuel Mallia.

Din ix-xhieda mhux biss tikkonferma li Manuel Mallia kien ilu jaf dwar korruzzjoni u tix[im fix-xiri ta]-]ejt mill2010 i]da wkoll li dak i]]mien kien lest li jirrapporta lil George Farrugia biex issir investigazzjoni, dejjem jekk (George Farrugia) ma jil[aqx ftehim amikevoli.

Fix-xhieda, George Farrugia xehed li Manuel Mallia kien in[atar mill-kumpanija Power Plan, li permezz tag[ha kien sar tix[im g[al numru ta’ snin, biex jintervjeni fiddiskussjonijiet li kienu qeg[din isiru b[ala parti minn investigazzjoni interna li kienet qed tag[mel ilkumpanija. Farrugia spjega wkoll li sal-2003, it-tix[im kien isir permezz tal-kumpanija Power Plan u mill-2004 beda jsir permezz talkumpanija Aikon Limited f’Malta inkella permezz ta’ kont bankarju fl-I]vizzera blisem ta’ Aikon .

Fl-isfond ta’ dan, il-PN fi stqarrija ma[ru;a aktar kmieni din il- ;img[a, qal li ffa/jat bix-xhieda ta’ George Farrugia, il-Ministru Manuel Mallia qieg[ed jipprova jin[eba wara s-sigriet professjonali meta mix-xhieda li ta George Farrugia jirri]ulta li hu qatt ma kien klijent tieg[u.

Dan huwa wkoll konfermat mid-dokumenti li ffirma Manuel Mallia nnifsu mmirati g[al George Farrugia u martu.

Il-PN sa[aq li l-Prim Ministru Joseph Muscat u lMinistru Manuel Mallia g[andhom jerfg[u r-responsabbiltà politika dwar dak li stqarr ta[t ;urament George Farrugia quddiem il-Kumitat dwar il-Kontijiet Pubbli/i.

Fil-kampanja elettorali, Joseph Muscat po;;a lil Manuel Mallia wie[ed mill-esponenti tal-Partit, u f’konferenza tal-a[barijiet, Mallia ddikjara li hu ma kienx jaf b’tix[im fix-xiri ta]-]ejt

MANUEL MALLIA KIEN ILU JAF BIT-TIX{IM FIX-XIRI TA}-}EJT

2010-2011 Manuel Mallia jkollu sehem ewlieni b’korrispondenza u bi pre]enza f’mill-inqas laqg[a

wa[da li saret f’Tal-Pietà b[ala r-rappre]entant legali ta’ John’s Group fil-konfront ta’ [uhom George Farrugia; 23.02.13 Il-Ministru Manuel Mallia jg[id f’konferenza tal-a[barijiet tal-Partit Laburista li ma kienx jaf dwar tix[im fix-xiri ta]-]ejt u li kien jimma;ina li dan ix-xiri ta]-]ejt kien qed isir b’mod regolari; 16.12.13 George Farrugia, li ng[ata ma[fra presidenzjali biex jg[id il-verità fuq it-tix[im fix-xiri ta]-]ejt, xehed fil-Parlament li: • Fl-2010, Manuel Mallia kien madwar il-mejda tad-diskussjonijiet li kienu qeg[din isiru bejnu (George Farrugia) u [utu min[abba l-kwistjonijiet li kien hemm; • Manuel Mallia kien qallu li jirrappurtah (ji;ifieri lil George Farrugia) jekk ma jil[aqx qbil ma’ [utu, sidien tal-kumpanija Power Plan li (Manuel Mallia) kien qieg[ed jirrappre]enta; • Mix-xhieda fil-Parlament jo[ro; /ar li George Farrugia ma kienx klijent ta’ Manuel Mallia, i]da [utu kienu l-klijenti ta’ Mallia li mag[hom kellu d-di]gwid; li kollu jdur mal-flus marbuta ma’ tix[im mix-xiri ta]-]ejt; 17.12.13 Il-Ministru Manuel Mallia jibqa’ jg[id li b[ala avukat fl-2010 hu kien marbut bis-sigriet professjonali. I]da mix-xhieda li ta George Farrugia fis-16 ta’ Di/embru jg[id li dan ma japplikax min[abba li hu ma kienx il-klijent ta’ Manuel Mallia; 18.12.13 Il-PN ifakkar bi stqarrija dak li kien qal fi Frar 2013 il-Ministru Manuel Mallia li ma kienx jaf li qed isir tix[im fix-xiri ta]-]ejt meta x-xhieda ta’ George Farrugia fil-Parlament turi mod ie[or, ji;ifieri li Manuel Mallia kien ilu jaf mill-2010 qabel ma l-ka] fe;; fil-gazzetti ming[ajr ma rrapporta l-ka] b’detriment g[all-Enemalta u l-pajji].

MINISTRU F’?IRKU TA’ VER}JONIJIET DIFFERENTI

Din il-kontroversja li jinsab fiha l-Ministru Manuel Mallia tkompli ma’ sensiela ta’ kontroversji u ]balji li wettaq fid-disa’ xhur li ilu Ministru. Fost l-aktar li tispikka hemm meta Manuel Mallia biddel kemm fela[ mill-ver]joni ori;inali, id-dikjarazzjoni tal-assi: • Qal li ddikjara [a]in id-d[ul finanzjarju tieg[u tant li g[amel o[ra ;dida; • Biddel id-dikjarazzjoni tal-assi wara li qal li kien nesa jni]]el ]ew; ishma li g[andu f’]ew; kumpaniji, f’wa[da minnhom 57.6 fil-mija u fl-o[ra 25 fil-mija; • Iddikjara €500,000 kontanti u meta kien ta[t pressjoni biex jg[id minn fejn kien ;ew, il-Ministru Mallia qal li kien ri]ultat ta’ bejg[ minn proprjetà. Meta saret ri/erka fl-arkivji tar-Re;istru Pubbliku, dan il-bejg[ mill-Ministru Manuel Mallia ma rri]ultax. Iffa//jat minn dan, il-Ministru Mallia biddel il-ver]joni u qal li li l-€500,000 li kienu ;ejjin minn 40 sena ta’ [idma fil-professjonali legali.

Il-ka] tal-Ma;istrat Peralta jinstema’ dil-;img[a

Il-President ta’ Malta George Abela, qal li fil;img[a li jmiss mistenni jlaqqa’ l-Kummissjoni g[all-Amministrazzjoni tal-:ustizzja biex tkun tista’ tinvestiga l-ka] talMa;istrat Carol Peralta.

Dan wara li l-Ma;istrat nhar il-{amis li g[adda organizza festin f’awla talQorti u ordna biex ji;i arrestat ;urnalist li allegatament ipprova jie[u ritratt tal-festin fil-Qorti.

Waqt il-programm Xarabank ta’ nhar il:img[a li g[adda, ilPresident George Abela, li hu wkoll il-President talKummissjoni g[allAmministrazzjoni tal:ustizzja, ikkonferma li l{amis li g[adda r/ieva ittra ming[and Owen Bonnici, is-Segretarju Parlamentari tal-:ustizzja, biex il-Kummissjoni tinvestiga l-ka]. Il-President Abela sostna li l-ittra //irkolaha lill-membri kollha tal-Kummissjoni biex ikunu mg[arrfa b’li qed ji;ri.

L-Oppo]izzjoni Nazzjonalista filwaqt li ddikjarat l-appo;; tag[ha fil-Parlament biex ilMa;istrat Peralta jitne[[a minn Ma;istrat, qalet li lpo]izzjoni tieg[u m’g[adhiex aktar tenibbli u fi/-/irkostanzi ma fadallux triq o[ra [lief li jirri]enja minnufih minn Ma;istrat fl-a[jar interess tal-amministrazzjoni tajba tal-;ustizzja u biex jibqa’ jkun im[ares ir-rispett talpubbliku lejn il-;udikatura ta’ pajji]na

5

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Lokali

“Vi/in.. ninsabu lejn it-tmiem...”

Id-delegazzjoni tal-Gvern (xellug) u dik tal-Oppo]izzjoni fi tmiem it-ta[ditiet tal-biera[ waranofsinhar

L-Oppo]izzjoni Nazzjonalista sa[qet biex jintla[aq kunsens fuq din il-materja tant sensittiva g[all-pajji] minn pa;na 1

F’isem il-Gvern, il-Prim Ministru kien akkumpanjat minn Louis Grech, id-Deputat Prim Ministru, Edward Zammit Louis, is-Segretarju Parlamentari g[all-Kompetittività u tTkabbir Ekonomiku u Owen Bonnici, is-Segretarju Parlamentari responsabbli mill-:ustizzja.

F’dawn l-a[[ar ;img[at, lOppo]izzjoni Nazzjonalista sa[qet mill-Parlament u f’laqg[at politi/i biex jintla[aq kunsens fuq din il-materja tant sensittiva g[all-pajji] u g[allpoplu Malti, bil-Kap tal-Oppo]izzjoni ilu jappella biex anke f’dan il-ka] hu me[tie; li Gvern u Oppo]izzjoni jg[addu minn pro/ess ta’ djalogu veru,

g[all-;id tal-pajji] u l-poplu Malti u G[awdxi. Dan l-appell ta’ Simon Busuttil sar ukoll min-numru kbir ta’ msie[ba so/jali kif ukoll entitajiet o[ra nazzjonali.

Il-Gvern Laburista beda b’dawn illaqg[at mal-Oppo]izzjoni wara pressjoni kbira li kellu mill-istess Oppo]izzjoni Nazzjonalista, misso/jetà /ivili kif ukoll min[abba s-sentiment negattiv li kompla ji]died fost lopinjoni pubblika.

Il-kwistjoni tal-bejg[ tal-passaporti Maltin g[all-prezz ta’ €650,000 ming[ajr ebda rabta ma’ investiment u perijodu ta’ residenza, spi//at a[bar ewlenija fil-gazzetti internazzjonali u fin-networks ewlenin tal-a[barijiet madwar id-dinja kollha.

Fost o[rajn, dawn il-gazzetti barranin qanqlu wkoll mistoqsijiet dwar liskop li l-Prim Ministru Malti jixtieq jil[aq bil-bejg[ ta/-/ittadinanza.

Mistoqsijiet o[ra li tqajjmu kienu dwar min se jkun qed jixtri /-/ittadinanza Maltija u g[al-liema skop se jag[mel dan. Fid-dawl ta’ dan, bosta kienu lpajji]i Ewropej li qanqlu dubji dwar jekk dan il-bejg[ ta/-/ittadinanza

Maltija, li fl-a[[ar mill-a[[ar jimplika wkoll bejg[ ta/-/ittadinanza Ewropea, hux se jkollu effett fuq l-identità Ewropea. Filfatt, il-kwistjoni tant ;ibdet attenzjoni internazzjonali li fil15 ta’ Jannar se tkun diskussa filParlament Ewropew.

Interessanti wkoll il-fatt illi wara li lLi;i g[addiet mill-Parlament, kemm ilPrim Ministru Muscat kif ukoll ilMinistru tal-Finanzi Edward Scicluna, ammettew li saru ]balji fil-mod kif din il-materja ;iet trattata.

Il-Prim Ministru Muscat iddikjara li dwar din il-kwistjoni l-Gvern li jmexxi ma kienx sema’ bi]]ejjed g[all-

oppo]izzjoni u n-nuqqas ta’ qbil li kien qieg[ed jintwera.

Min-na[a tieg[u, Edward Scicluna, il-Ministru responsabbli mill-Finanzi iddikjara “kellna ]ball” meta aktar kmieni dan ix-xahar kien qieg[ed iwie;eb g[al mistoqsijiet quddiem ilKumitat Parlamentari g[all-Affarijiet Ekonomi/i tal-Unjoni Ewropea.

L-iskop tal-Oppo]izzjoni Nazzjonalista hu li fit-ta[ditiet li qeg[din isiru mal-Gvern jintla[aq kompromess li jservi ta’ ;id g[ar-reputazzjoni ta’ Malta u li din l-iskema ma tkunx sempli/iment bejg[ ta//ittadinanza ta’ pajji]na.

6

It-tra;edja tal-immigranti fil-Mediterran nh jwe;bux dwar /irkostanzi serji li waslu biex Investigazzjoni mir-rivista Taljana l’Espresso titfa’ dawl ;did fuq dak li se[[ xahrejn u nofs ilu fl-ib[ra ta’ bejn Malta u Lampedusa meta 268 immigrant Sirjan fosthom 60 tifel u tifla g[erqu. Tliet sej[iet g[all-g[ajnuna b’telefon satellitari ;ew injorati g[al kollox. G[addew sag[tejn ta’ stennija f’nofs ta’ ba[ar sakemm l-immigranti Sirjani nteb[u li l-awtoritajiet Taljani ma [adu azzjoni. I/-/entru ta’ operazzjoni f’Ruma ordna lis-Sirjani jag[mlu kuntatt mal-awtoritajiet Maltin minkejja li kienu eqreb ta’ Lampedusa. Erba’ sig[at mitlufa u d-de/i]joni tal-awtoritajiet Maltin li ma jitolbux l-g[ajnuna immedjata lill-Italja fil-bidu tal-[idma ta’ salvata;;, swew il-[ajja ta’ nies ma[ruba mill-gwerra /ivili fis-Sirja.

Il-patrol boat P61 b’u[ud mill-immigranti Sirja immigranti Sirjani ka;un tad-dewmien fil-[idm g[ajnuna tal-militar Taljan Reem Dahhan ta’ 30 sena u t-tlett uliedha vittmi tal-burokrazija

Ebda intervent mit-Taljani u mill-Maltin Il-bastiment ‘Libra’ tal-Qawwa Navali Taljana kien biss ftit mili ‘l bog[od minn fejn kienu r-refu;jati Sirjani. Bastiment mg[ammar tajjeb [afna, b’[elikopter u ba[rin abbord b’esperjenza kbira f’[idma ta’ salvata;; tal-immigranti. Bastiment li kien bejn 27 u 10 mili bog[od mill-post tattra;edja, madwar sieg[a u nofs ta’ tba[[ir.

I]da ebda intervent mill-awtoritajiet Taljani jew Maltin. {add ma ta ordni. {add ma [a de/i]joni. Id-de/i]joni ttie[det tard u dan wassal g[all-mewt ta’ 268 persuna. Il-bastiment ‘Libra’ kien awtorizzat biex jil[aq l-in[awi fil5.14p.m. F’dak il-[in, id-dg[ajsa blimmigranti kienet ilha seba’ minuti li nqalbet. Dan id-dewmien kollu g[amilha aktar diffi/li g[all-[idma ta’ salvata;; min[abba li kien di;à beda jidlam.

F’dawn i/-/irkostanzi kiber ir-riskju li l-immigranti li rnexxielhom jibqg[u fil-

wi// ma jinteb[ux minn dawk li kienu fil-[idma ta’ salvata;;. Il-konsegwenza li g[exieren tkaxkru mal-kurrent u mietu kaw]a tal-kes[a fil-ba[ar inkella mg[arrqa.

Fatti kru/jali Ir-rivista l’Espresso kkonkludiet kif

se[[ew /erti fatti li setg[u kienu kru/jali [afna biex din it-tra;edja ma kibritx bil-mod kif ]viluppat.

L-ewwel sej[a g[all-g[ajnuna da[let fic-?entru ta’ Koordinazzjoni ta’ Ruma. Id-dg[ajsa mimlija refu;jati Sirjani g[erqet 113 kilometru bog[od

Joud Mustafa li ntilfet flimkien ma’ ommha Fatena ta’ 27 sena

minn Lampedusa u 218 kilomteru bog[od minn Malta.

Il-kaw]a tat-tra;edja: in-numru kbir ta’ nies li t[allew jitilg[u fuqha minn ]ew;t a[wa – Khaled u Mohamed – (traffikanti tal-immigranti minn Zuwara fil-Libja) u min[abba tiri sparati minn armi awtomati/i li laqtu wkoll il-parti t’isfel tad-dg[ajsa.

Il-kaw]a tad-dewmien fil-[idma ta’ salvata;;: tfarfir tar-responsabiltà bejn l-awtoritajiet fl-Italja u Malta b’rabta mal-pro/eduri ta’ tfittxija u salvata;;.

L-ist[arri; li sar minn Fabrizio Gatti jsemmi li r-rikostruzzjoni kronolo;ika tat-tra;edja kien possibbli wara anali]i tal-informazzjoni minn kwazi 13,000 po]izzjoni ta’ bastimenti li kienu qeg[din iba[[ru. Isostnu din l-informazzjoni hemm ix-xhieda mi;bura f’rapport li [a [sieb l-Ammiral Felicio Angrisano u rapporti o[ra ta’ w[ud mill-uffi//jali tal-Qawwa Navali Taljana.

Jg[addu r-responsabbiltà lil Malta wara sag[tejn Fis-1p.m. i/-?entru talOperazzjonijiet f’Ruma kien g[adu f’po]izzjoni li jsalva lill-immigranti.

Minflok trasferixxa s-sej[a g[allg[ajnuna tas-Sirjani biex isir kuntatt ma’ Malta. Dan minkejja li d-distanza bejn id-dg[ajsa mimlija immigranti u Malta kienet id-doppju mid-distanza li kien hemm bejn lejn l-eqreb art, dik ta’ Lampedusa.

L-Ammiral Angrisano spjega l-isfond tad-de/i]joni li ttie[det skont il-li;ijiet internazzjonali: “Is-sekwenza tal-;rajji-

Mohanad Jammo

et hi skont il-kriterji internazzjonali kif inhu stabbilit fir-Regolamenti ta’ Hamburg, fejn kull Stat g[andu rresponsabbiltà tal-koordinazzjoni f’[idma ta’ tiftix u salvata;; f’zoni definiti u dikjarati.”

L-ewwel talba g[all-g[ajnuna Il-Kmandant :enerali tal-Gwardja tal-Kosta jikkonferma x-xhieda li ng[atat minn wie[ed mill-immigranti salvati; Mohanad Jammo ta’ 40 sena g[ajr g[al aspett wie[ed biss.

Jammo, li kien professjonist prim fitTaqsima tal-Kura Intensiva fi sptar f’Aleppo, tilef lit-tfal tieg[u ta’ sitt snin u disa’ xhur f’din it-tra;edja. Hu kien li tkellem ma/-?entru tal-Operazzjoni f’Ruma b’telefon satellitari minn fuq id-dg[ajsa. Hu /empel l-Italja sempli/iment min[abba li l-indikazzjonijiet li kien qieg[ed jag[ti l-GPS

kienu li Lampedusa kienet ftit aktar minn 100 kilometru bog[od waqt li g[al Malta d-distanza kienet ta’ aktar minn 200 kilometru. Mitt kilometru jfissru madwar sieg[a u nofs ta’ tba[[ir g[al bastiment ta’ velo/ità li jintu]a mill-Guardia di Finanza stazzjonat f’Lampedusa. “?empilt l-istess numru tliet darbiet,” qal Jammo: “fil-11 a.m., fin-12.30 p.m. u ftit qabel is-1 p.m.” Dan kien ukoll konfermat minn ]ew; medi/i o[ra li kienu salvati; Ayman Mustafa kirurgu ta’ 38 sena u missier Joud li ntilfet filba[ar flimkien ma’ ommha Fatena ta’ 27 sena , u minn Mazen Dahhan ta’ 36 sena, kirurgu tal-mo[[, li tilef lil martu Reem ta’ 30 sena u lil tliet uliedu.

Jintilfu sig[at prezzju]i Jammo jg[id: “G[amilt kuntatt mal-Italja qabel il-11 a.m. Mara wie;bet it-telefon. Hi tkellmet bl-Ingli] u qalet: ag[tini lpo]izzjoni e]atta. G[alhekk tajtha lpo]izzjoni ;eografika u tlabtha: qeg[din f’nofs ta’ ba[ar, a[na lkoll Sirjani, [afna minnha tobba, [ajjitna hi f’periklu, iddg[ajsa qed teg[req. Jekk it-telefonata ;iet irrekordjata, id-diskors bl-e]att kien: resqin lejn il-mewt, hawn aktar minn mitt tifel u tifla. Jekk jog[;bok, jekk jog[;bok ag[tina l-g[ajnuna.”

G[al sieg[a u nofs ma se[[ xejn. “Er;ajt /empilt, bejn wie[ed u ie[or kienu n-12.30 p.m. Er;ajt tajthom ismi. Wie;bet l-istess mara. Qalet: okay, okay, okay.” Xejn ma se[[. {add ma rritorna t-telefonata. Wara er;ajt /empilt. Issa kienu saru s-1 p.m. Ilmara ]ammet il-linja, u wara ftit [in wie;eb ra;el li qalli: ara, intom qeg[din f’zona responsabbiltà tal-awtoritajiet Maltin. Je[tie; li tag[mel kuntatt mal-qawwa navali f’Malta.

Talbtu bil-[niena: jekk jog[;bok, ninsabu ftit ‘il bog[od milli nitilfu [ajjitna. U r-ra;el wie;eb: jekk jog[;bok /empel lill-awtoritajiet Maltin. Se nag[tik in-numru…Mill-mappa

stajna nikkonfermaw li Lampedusa kienet bejn 100 u 110 kilomteru bog[od biss, filwaqt li Malta kienet 230 kilomteru bog[od.

G[alhekk /empilna lill-awtoritajiet Taljani.”

Jammo jistqarr li r-ra;el qatt ma ta dettalji personali.

L-unika fattur li l-Ammiral Angrisano ji/[ad hu li kien hemm telefonata fil-11 a.m.

Il-kumplament huwa konfermat. “F’12.26 p.m.” jg[id Angrisano, “da[let telefonata, bil-linja ma kinetx /ara, tant li f’xi [inijiet ma kinetx tinftiehem. Wara [ames minuti ta’ tentattivi biex tkun stabbilità l-komunikazzjoni, il-linja tat-telefon kienet maqtug[a.”

Tmien minuti wara tmiem l-ewwel konver]azzjoni, Jammo kien re;a’ /empel. Kien f’12.39 p.m. u t-telefonata baqg[et g[addejja

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Lokali

har il-11 ta’ Ottubru… il-Forzi Armati ma x intilfu mal-278 [ajja inno/enti Il-Maltin talbu g[all-g[ajnuna Taljana wara li d-dg[ajsa bdiet teg[req bit-tfal

ani salvati li dda[[lu Malta wara li raw b’g[ajnejhom il-mewt ta’ g[exieren ta’ ma ta’ salvata;; u fin-nuqqas tad-de/i]joni mill-awtoritajiet Maltin li jitolbu l-

sas-12.56 p.m. Il-vu/i setg[et tinstema’ a[jar. “Tant hu hekk li rnexxielna niksbu ftit tag[rif, in-numru tal-persuni abbord u n-nazzjonalità, minn fejn kien [arbu, li ]ew;t itfal kellhom b]onn il-kura medika, u finalment fejn kienet tinsab id-dg[ajsa, li kellha l-magna wieqfa u bl-ilma ba[ar die[el fid-dg[ajsa” spjega Angrisano.

Jammo jirrakkonta: “kienu s-1 p.m., u bdejt in/empel u n/empel lill-awtoritajiet Maltin. Meta kienu saru t-3 p.m., ilMaltin assiguraw li kienu se jaslu f’45 minuta. I]da fl-4 p.m. qaluli: “okay, issa ninsabu /erti mill-po]izzjoni tag[kom.

I]da g[andna b]onn sieg[a u g[axar minuti o[ra biex naslu. Meta kienu l-5.10 p.m., it-tfal bdew jeg[rqu u dawk li kienu se jg[inu fis-salvata;; kienu g[adhom lanqas waslu.”

L-immigranti setg[u ntla[qu qabel L-investigazzjoni ta’ l’Espresso ssemmi li fis-1 p.m. kien fadal bi]]ejjed [in biex minn Lampedusa jo[ro; bastiment talqawwa navali Taljan, fejn hu stmat li kien jasal g[all-[abta tat-3.30 p.m. fil-post fejn kien hemm l-immigranti ji;ifieri sag[tejn qabel se[[et it-tra;edja. Dan filwaqt li kien hemm il-bastiment ‘Libra’ u l-bastiment ‘Espero’ li kien 96 kilomteru bog[od. Minkejja dan, i/-?entru talOperazzjonijiet f’Ruma g[adda s-sej[a ta’ salvata;; fuq Malta fis-1 p.m. Meta l-

rrekordjat”, jg[id Jammo, “tara li lanqas biss ma ng[atajt [in bi]]ejjed. Qata’ llinja qabel ma spi//ajt nirre;istra nnumru tat-telefon.”

L-Ammiral Angrisano jispjega li r-referenza biex issir t-telefonata mal-awtoritajiet Maltin saret skont il-prattika internazzjonali m[addma f’ka]i ta’ tiftix u salvata;;. Fir-rapport hemm imtenni li “ddg[ajsa kienet f’ib[ra li responsabbli minnhom hija Malta.” Jirri]ulta li kien fis-1.05 p.m. li l-awtoritajiet Maltin, dejjem skont il-Kmandant tal-Gwadja Kostjera, [adu kontroll tal-[idma ta’ tiftix u salvata;;.” Angrisano jg[id ukoll li “flistess [in il-bastiment ‘Libra’ b’[elikopter abbord kien qieg[ed iba[[ar fid-direzzjoni tad-dg[ajsa bir-refu;jati.

Skont il-Qawwa Navali Taljana, fis1.34 p.m., il-bastiment ‘Libra’ kien 27 mil (50 kilometru) bog[od mill-post minn fejn saret is-sej[a g[all-g[ajnuna.

B’velo/ità massima ta’ 37 kilomteru fissieg[a f’ba[ar kalm, il-bastiment ‘Libra’ seta’ la[aq il-post f’sieg[a u nofs ji;ifieri g[all-[abta tat-3 p.m., u minflok wasal

fis-6 p.m. wara li l-awtoritajiet Maltin talbu g[all-g[ajnuna Taljana hekk kif id-dg[ajsa bdiet teg[req bit-tfal. Fil5.14 p.m., meta finalament il-bastiment ‘Libra’ ng[ata l-ordni biex jintervjeni, kien jinsab 18-il kilometru bog[od.

Kien fis-1.34 p.m. li /-?entru talOperazzjonijiet f’Ruma [are; in-notifika ta’ twissija lill-bastimenti kollha li kienu qeg[din iba[[ru biex jag[tu lg[ajnuna lid-dg[ajsa bl-immigranti.

Dan jirri]ulta mir-ri/erkatur Charles Heller tal-Kulle;; Goldsmiths talUniversità ta’ Londra u wie[ed millfundaturi tal-pro;ett watchthemed.net.

“I/-/entru ta’ Koordinazzjoni ta’ Ruma minnufih indika l-pre]enza ta’ ]ew; bastimenti merkantili u bastiment tal-qawwa navali Taljana,” itenni lKmandant tal-Gwardja Kostjera li jkompli: “l-awtoritajiet, li skont irRegolamenti ta’ Hamburg, assumew lamministrazzjoni u l-koordinazzjoni tal[idma ta’ salvata;;, billi dde/iedew fuq il-[inijiet, il-metodu u anki fuq l-eventwalità ta’ talbiet g[all-kooperazzjoni.”

Fi kliem ie[or, ir-responsabbiltà tintrefa’ mill-awtoritajiet Maltin li ma da[lux lill-bastiment ‘Libra’ fil-[idma ta’ salvata;;. G[al din l-akku]a, il-Forzi Armati Maltin g[adhom ma we;bux (ara mistoqsijiet mibg[uta lill-FAM) Fl-4.22 p.m. l-awtoritajiet Maltin g[arfu lil dawk f’Ruma li wie[ed millajruplani tal-Armata Maltija kien identifika d-dg[ajsa bl-immigranti. Fil-5.07 p.m., g[al darb’o[ra minn Malta, intbag[at a;;ornament li d-dg[ajsa kienet inqalbet u kien hawn li l-Maltin sej[u g[all-g[ajnuna tal-Italja.

L-ewwel bastiment ta’ salvata;; waslet fil-post fis-5.51 p.m. Din kienet il-patrol boat P61 li mag[ha ng[aqad ilbastiment ‘Libra’ g[all-[abta ta-6 p.m.

Intant ]ew; patrol boats minn Lampedusa u tnejn o[ra tal-Guardia di Finanza ntbag[tu fl-istess zona. Dan kien li talab Jammo sitt sig[at qabel.

Gwardja Kostjera Taljana g[arfet lil Jammo dwar dawn id-de/i]jonijiet hu ttallab biex jintervjenu: “Jekk jog[;obkom, wasalna biex immutu.”

Il-Maltin ma talbux mill-bidu g[all-g[ajnuna Taljana Il-militar Taljan qal lil Jammo: “jekk jog[;bok /empel lill-awtoritajiet Maltin.

Se nag[tik in-numru tat-telefon li huwa 00356…” “Jekk tisma’ dak kollu li ;ie

Il-bastiment militari Taljan ‘Libra’ stazzjonat f’Lampedusa, madwar sieg[a u nofs tba[[ir lejn il-post tat-tra;edja

7

MISTOQSIJIET MHUX IMWIE:BA MILL-ARMATA ■ L-awtoritajiet militari Taljani

qeg[din jippuntaw subg[ajhom fuq ir-responsabbiltà ta’ Malta g[al din it-tra;edja min[abba li kollox se[[ fl-ibhra fejn il-[idma ta’ tiftix u salvata;; hi responsabbiltà ta’ Malta.

Il-FAM xi jwie;bu g[al din lakku]a?

■ X’]amm lill-Forzi Armati Maltin milli minnufih jitolbu l-g[ajnuna tal-awtoritajiet Taljani fil-[idma ta’ salvata;; b’rabta ma’ dan il-ka], u mhux kellhom ikunu /-/irkostanzi li tinqaleb id-dg[ajsa bl-immigranti biex wasslu lill-FAM jikkomunikaw mal-awtoritajiet f’Ruma g[all-g[ajnuna?

■ Ghaliex il-Forzi Armati taw ]ew; [inijiet differenti lill-immigrant li kien f’komunikat mag[hom - l-ewwel li kienu se jaslu f’45 minuta u t-tieni li kien fadlilhom sieg[a u g[axar minuti biex jil[qu ddg[ajsa li nqalbet bl-immigranti?

Il-PN jitlob lill-Gvern jippubblika l-informazzjoni kollha Il-PN qieg[ed mill-;did jappella u j[e;;e; lill-Gvern u lill-awtoritajiet kompetenti biex ji//araw il-fatti dwar kif se[[ew waqt it-tra;edja ta’ Lampedusa fil-lejl tal-11 ta’ Ottubru li g[adda.

Filwaqt li nhar il-{add il-gazzetta The Malta Independent on Sunday irrappurtat l-investigazzjoni tar-rivista Taljana l’Espresso, il-PN qieg[ed jinsisti wkoll li l-Gvern g[andu minnufih jilqa’ t-talba talgazzetta Maltatoday skont dak li jipprovdi l-Freedom of Information Act, u dan biex ti;i ppublikata linformazzjoni kollha li l-Gvern g[andu f’idejh rigward din ittra;edja.

Il-PN qed jag[mel din is-sej[a flinteress nazzjonali u biex ikun ]gurat li pajji]na jibqa’ dejjem u f’kull /irkostanza jaqdi d-dmirijet tieg[u skont il-li;i u d-dritt internazzjonali. Quddiem sitwazzjoni b[al dik li se[[et fil-11 ta’ Ottubru li g[adda kif ukoll quddiem it-talbiet ripetuti biex ji;u //arati l-fatti kif se[[ew, il-PN jis[aq li l-Gvern ma jistax jibqa’ aktar sieket u huwa fid-dmir li jwie;eb bl-aktar mod wiesa l-mistoqsijiet kollha li qeg[din isirulu.

8

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

I]-]ag[]ug[ li re;a’ beda jg[ix

Lokali

Jacob Cachia huwa ]ag[]ug[ ta’ 15-il sena li [abta u sabta sab ru[u ji;;ieled biex jg[ix. Sarah Cachia, omm Jacob, tirrakkonta kif wara ;img[at twal ta’ qtig[ il-qalb, illum tista’ tg[annqu u tgawdih minkejja li jibqg[u l-isfidi. [allih jg[ix.” G[addejt lejl s[i[ nirrepeti dan il-kliem ma’ kull [oss talmonitor, inbus lil ibni u nittama li Alla jismag[ni. U hekk ;ara. L-g[ada L-istorja ta’ Jacob bdiet lejn l-a[[ar g[ajnejh bdew jirrea;ixxu a[jar u kien ta’ Jannar ta’ din is-sena meta nstab li hemm tama .” qed ibati minn infezzjoni fis-sinus.

Sarah qalet li kemm dam l-isptar, Mad-dijanjosi, Jacob intbag[at g[allkura fid-Dipartiment tal-ENT tal-Isptar huma qatt ma telquh u baqg[u [dejn isMater Dei. Imma wara [amest ijiem ta’ sodda lejl u nhar. “Ittallabna u mhux tlabna lil Alla biex isalvah. Tkellimt kura bl-antibijoti/i, Jacob beda jsofri ma’ Alla minn qieg[ qalbi u minn a//essjonijiet severi u ttie[ed minnufih lejn l-MRI tal-Emer;enza fejn semg[ani!”

Jacob g[eleb il-battalja mal-mewt u it-tobba sabu li l-parti tal-lemin ta’ g[ex . Hu g[adda x-xahrejn u nofs ta’ mo[[ Jacob kienet mimlija bil-materja. wara fl-Isptar Mater Dei, qabel ittie[ed l-Isptar Karen Grech g[ar-riabilitazTliet operazzjonijiet f’mo[[u zjoni u terapija intensiva g[al xahrejn u It-tobba minnufih operaw lil Jacob nofs o[ra. Hawn tg[allem jimxi millfejn parti mill-kranju tne[[a biex ilkirurgu jkun jista’ jnaddaf il-mo[[ mill- ;did, u minkejja l-[sara estensiva li sofra f’mo[[u, rari jkollu b]onn ilmaterja. Waqt dan l-intervent ]vilupwheelchair biex jimxi. paw kumplikazzjonijiet u mo[[ Jacob Jacob da[al lura l-iskola fejn blbeda jintefa[ ri]ultat ta’ embolu (clot) g[ajnuna ta’ Learning Support tant li t-tobba ma setg[ux jer;g[u Assistant qed i[ejji biex is-sena djg[aqqdu l-kranju. die[la jag[mel l-e]amijiet fil-livell “Minn hawn beda l-martirju. Id-dinja kkrollat quddiemna u konna ta[t xokk. ordinarju. L-g[alliema huma kuntenti bil-progress tieg[u u sa[ansitra jg[idu Filli konna qed ng[ixu rutina normali li jinsab a[jar minn qatt qabel. Dwar bl-inkwiet tag[na jkun jekk Jacob hux dan, Jacob ji//ajta li wara l-marda hu [a jg[addi mill-e]amijiet fil-Livell a;;orna l-hard drive tieg[u.

Ordinarju li kien imissu fi ftit xhur, u f’daqqa wa[da sibna nittamaw li jsalFestin ta’ ringrazzjament va,” irrakkontat Sarah Cachia.

Fit-2 ta’ Di/embu li g[adda, il-familIt-tobba kienu taw lil Jacob 50 filja ta’ Jacob organizzat ukoll festin kbir mija /ans li jsalva. It-tobba trattaw lil fl-Inspire f’g[eluq sninu. Pre]enti kien Jacob bl-iktar antibijoti/i qawwija, li hemm madwar 400 persuna biex Jacob filwaqt kienu vitali biex isalva, kienu qed inaqqsulu /-/elloli bojod u fl-istess jirringrazzja lil kull min g[enu. Minflok rigali ng[atat donazzjoni lill-Inspire kif [in jag[mluh vulnerabbli g[al mard ukoll /ekk g[all-Istrina. ie[or. Medi/ina o[ra amministrata lil It-tema tal-festin kienet il-log[ba Jacob kellha l-iskop li traqqaq id-demm Angry Birds, u bi skop. “Meta Jacob bit-tama li jitne[[a l-embolu. “Imma kien f ’ koma , ji;;ieled g[al [ajtu, kont fil-;img[at ta’ wara, l-emora;ija rduppnispjegalu li qieg[ed f’log[ba. Iljat u f’punt minnhom sofra tliet favorita tieg[u Angry Birds, li kien emora;iji fl-istess [in. Kull darba li jilg[abha meta kien qed jistudja g[allsofra minn emora;ija, Jacob kellu ji;i e]amijiet. Kont nispjegalu li hu l-Angry operat biex jitwaqqaf id-demm.

B’kollox Jacob g[adda minn tliet inter- Bird ji;;ieled mal-[nie]er (l-infezzjoni li kellu),” spjegat Sarah li kienet tu]a venti f’mo[[u u g[al darbtejn spi//a fit-Taqsima tal-Kura Intensiva jilg[abha din il-log[ba biex tag[millu kura;; mal-mewt. It-tobba ppreparawna g[all- ji;;ieled u jirba[. Sarah kompliet li ag[ar. Kif tista’ tipprepara g[all-ag[ar “meta qam mill-koma qalli li kien fuq ibnek? Missieru lanqas fela[ jid[ol semg[ani u l-infermiera tal-ITU bdew jirreferu g[al Jacob b[ala l-Angry Bird. fil-kamra. Konna mkissra,” tiftakar G[alhekk dan il-festin kien /elebrazSarah. zjoni tar-reb[a ta’ Jacob fl-itqal livell tal-log[ba – il-[ajja.”

Bieset lil binha minn fuq s’isfel Sarah semmiet li wara l-operazzjoni bieset lil Jacob minn fuq s’isfel. “Kien Aktar terapija Minkejja dan, Jacob g[ad fadallu snin mimli pajpijiet. Il-[sejjes tal-monitor li kien jimmoniterja qalbu g[alija nbidlu ta’ terapija. Min[abba d-danni li sofra, fi kliem: “{allih jg[ix... [allih jg[ix... qed ibati minn sintomi b[al dawk tal-

Matthew Mamo

matthew.mamo@media.link.com.mt

Jacob flimkien ma’ ommu Sarah u missieru Sammy, u o[tu Chloe fi ]mien li kien l-isptar

nieqsa. Ommi tiddeskrivini b[ala eroj; Titanium Man,” kiteb Jacob.

“Xi kultant jaqbduni d-dwejjaq g[ax Il-feriti tat-trawma ma nistax nag[mel dak li kont nag[mel huma fondi u d-dmug[ qabel. Xi kultant inkun se naqta’ qalbi imma ommi tinkura;;ini biex ma g[adhom ni]lin. A[na nag[milx hekk. Tg[idli li issa li wasalt na[dmu ma’ Jacob s’hawn ma nistax in/edi. Dan hu lmessa;; li rrid ng[addilek. Il-kundizbiex flimkien neg[lbu zjoni tieg[ek se tmur g[all-a[jar. Jien d-diffikultajiet ;odda prova ta’ dan. }omm sod,” kompla lmessa;; ta’ Jacob li]-]ag[]ug[.

Ir-rispons g[all-messa;; kien fenompuplesija. Hu tilef is-sensi fil-parti xenali u wassal lil Sarah flimkien ma’ xellugija ta’ ;ismu. Minkejja li qed Jacob biex jo[olqu il-grupp Survivors jag[mel progress, idu x-xellugija Malta bl-iskop li persuni o[ra jsibu g[adha ma ti//aqlaqx u m’hemm l-ebda refu;ju fih u jaqsmu l-esperjenzi garanzija li jikseb il-funzjoni tag[ha. tag[hom u b’hekk ikollhom ispirazzjoni “Imma jien nirrifjuta li nieqaf nemmen u joffru motivazzjoni lil o[rajn. li Jacob xi darba se jieqaf jimpressjonana. Issa li wasal s’hawn, kull [a;a li Id-dmug[ g[adhom ne]lin imma... jirnexxielu jikseb hi addizzjonali,” qalet Sarah qed tikteb ktieb li jirrakkonta lSarah. vja;; tal-familja tul din l-esperjenza. Liskop hu li ji;i ppubblikat is-sena dJg[in lil ]ag[]ug[ ie[or die[la bil-flus imorru g[all-karità. “IlWara li [are; mill-isptar, il-familja [ajja mhix perfetta. Il-feriti tat-trawma ta’ Jacob kienet determinata li taqsam huma fondi u d-dmug[ g[adhom ni]lin. din l-esperjenza biex familji o[ra jsibu Xi kultant Jacob ikun frustrat meta ma appo;; f’sitwazzjonijiet b[al dawn. jkunx jista’ jag[mel dak li kien jag[mel F’Lulju li g[adda, Jacob kiteb messa;; qabel u ji;;ieled biex jaddatta g[a/fuq il-pa;na ta’ ]g[a]ug[ ie[or tal-ist- /irkostanzi ;odda. A[na na[dmu ess età ta’ Jacob li kien g[addej minn mieg[u biex flimkien neg[lbu d-difsitwazzjoni b[alu. Jacob irrakkonta lfikultajiet ;odda. Imma m’a[niex ingeresperjenza tieg[u u semma d-diffikulta- gru. Il-[ajja sabi[a u jien kompluta jiet li g[ad fadallu jeg[leb. “Is-sena d- g[ax il-familja tieg[i hi s[i[a g[al dardie[la ng[addi minn operazzjoni o[ra b’o[ra. Ninsabu flimkien, jien Sarah, irfejn it-tobba se jpo;;uli plate tat-titanju ra;el tieg[i Sammy, Jacob u o[tu Chloe minflok il-parti tal-kranju li g[andi ... u l-kelb tag[na Peanut ukoll!”

9

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

A[barijiet mill-UE

L-Ewropa f’idejk Ingrid Brownrigg Opinjonista

Il-Fond Ewropew g[all-Globalizzazzjoni se jintu]a g[at-telf ta’ postijiet tax-xog[ol min[abba l-kri]i ekonomika u di]astri naturali, li kulma jmur dejjem qed ji]diedu

Il-Fond Ewropew g[all-Globalizzazzjoni – anqas flus i]da aktar prijoritajiet Il-Ba;it annwali g[all-Fond Ewropew g[allGlobalizzazzjoni tnaqqas: minn 500 ni]el g[al 150 miljun ewro. I]da minkejja dan, l-iskop tal-u]u ta’ dan il-Fond se ji]died. Se jibda jinkludi assistenza g[at-telf ta’ postijiet taxxog[ol min[abba l-kri]i ekonomika u di]astri naturali, li kulma jmur dejjem qed ji]diedu min[abba t-tibdil tal-klima.

Dan il-fond se jkun qieg[ed jinkludi wkoll assistenza li]]g[a]ag[ bla xog[ol, li sfortunatament qed ji]diedu. Madwar 23 fil-mija ta]-]g[a]ag[ huma qieg[da fl-Ewropa.

G[as-seba’ snin li ;ejjin, il-Ba;it se jkun [afna anqas milli kien fil-passat filwaqt li se jag[ti l-lok ta’ ]ieda fl-a//ess g[alih. I]da min-na[a l-o[ra, il-Parlament Ewropew kellu sfida biex jivvota favur dan il-fond biex jibqa’ g[addej sal2020 min[abba li xi pajji]i huma kontra dan il-fond. G[axar pajji]i ppruvaw iwaqqfu dan il-fond. Dawn huma l-pajji]i mag[rufa b[ala net contributors, ji;ifieri dawk li jag[tu aktar flus milli jir/ievu fil-Ba;it tal-UE. Dawn il-pajji]i jinkludu lir-Renju Unit, il-:ermanja, il-Finlandja, l-Olanda, l-Awstrija, id-Danimarka u l-I]vezja. Ironikament il-[addiema ta’ w[ud minn dawn il-pajji]i jgawdu minn dan il-fond.

Il-Fond Ewropew g[all-Globalizzazzjoni twaqqaf biex jg[in lil dawk il-[addiema li jitilfu x-xog[ol b’ri]ultat talglobalizzazzjoni, ji;ifieri dawk il-fabbriki li telqu millEwropa u marru fil-pajji]i tal-Lvant b[a/-?ina fejn hemm pagi baxxi, fejn b’dan il-mod, l-industrijalist ikabbar ilmar;ini ta’ profitt filwaqt li l-[addiem Ewropew jitlef xog[lu.

Sfortunatment dawn huma l-effetti []iena tal-globalizzazzjoni li kkontribwew g[al ]ieda fil-qg[ad fil-pajji]i tal-Ewropa.

Jekk pajji] membru fl-UE jara l-[tie;a ta’ dan il-fond, japplika biex jag[mel u]u minnu. Dan il-fond jintu]a fost l-o[rajn b[ala assistenza g[al dawk l-individwi li tilfu x-xog[ol biex jg[inhom isibu xog[ol, parir fuq karrieri, ta[ri;, spe/jalment g[a]-]g[a]ag[ mhux kwalifikati u bla esperjenza. Dan ilfond g[en 15,700 [addiem li tilfu x-xog[ol min[abba l-kri]i ekonomika fl-2012. Fis-sena li g[addiet dan il-fond ipprovda aktar minn 73.5 miljun ewro lill-[addiema fi 11-il pajji] membru tal-UE: l-Awstrija, id-Danimarka, il-Finlandja, Franza, :ermanja, l-Irlanda, l-Italja, l-Olanda, ir-Rumanija, Spanja u l-I]vezja. Fi]-]minijiet diffi/li li qed ng[ixu llum, spe/jalment meta wie[ed jara s-sitwazzjoni drastika tal-qg[ad fost i]-]g[a]ag[, ]gur li wie[ed jg[id li dan mhux bi]]ejjed u jiddi]apunta ru[u li tnaqqas il-ba;it. Min-na[a l-o[ra wie[ed irid jifhem ukoll li hemm b]onn ta’ iffinanzjar qawwi millpajji]i li qed jiffa/jaw il-problemi finanzjarji tag[hom ukoll.

Il-produzzjoni tal-patata ;enetikament modifikata annullata mill-Qorti Ewropea Il-Qorti Ewropea annullat de/i]joni tal-Kummissjoni Ewropea li tippermetti l-kultivazzjoni u l-bejg[ tal-patata ;enetikament modifikata mill-kumpanija :ermani]a BASF. Il-Qorti ddikjarat li l-Kummissjoni Ewropea ma mxietx malpro/edura me[tie;a meta approvat il-produzzjoni tal-patata tat-tip Amflora. Illum mhux qed issir il-produzzjoni ta’ din il-

patata fl-Ewropa wara li fl-2012, il-kumpanija BASF waqfet il-produzzjoni min[abba oppo]izzjoni li r/iviet il-kumpanija.

Il-patata Amflora tqajjem furur fl-Ewropa fl-2010 Meta fl-2010 il-Kummissjoni Ewropea a//ettat il-produzzjoni tal-patata Amflora, kienet qajmet kontroversja s[i[a minn diversi organizzazzjonjiet kif ukoll pajji]i membri talUE. Dak i]-]mien, il-Kummissarju Ewropew responsabbli minn din id-de/i]joni kien il-Malti John Dalli. Niftakar sew kemm kien iddomina diversi titli madwar l-Ewropa fuq dan is-su;;ett tassew kontroversjali. Min[abba li dak i]-]mien kont na[dem mal-Kummissjoni Ewropea fid-Direttorat :enerali ta’ Agrikoltura u }vilupp Rurali, din id-de/i]joni kont segwejtha mill-vi/in u anke a[na fix-xog[ol tag[na ;ejna kkritikati g[al din id-de/i]joni, i]da d-dipartiment u lKummissarju tieg[i ma kellhomx x’jaqsmu ma’ dan.

I]da x’kien li wassal g[al de/i]joni b[al din? Ta’ min jg[id li din il-patata kienet it-tieni prodott li g[aliha l-Ewropa tat lapprovazzjoni tag[ha g[all-produzzjoni ;enetikament modifikata. L-Ewwel prodott (u li g[adu je]isti) hu tip ta’ qam[irum li hu re]istenti g[all-insetti. L-approvazzjoni talproduzzjoni tal-Amflora kienet ibba]ata fuq testijiet po]ittivi li saru fl-2007 mill-A;enzija Ewropea responsabbli mill-Ikel Sikur (EFSA). Madanakollu skont il-Qorti Ewropea dan ma kienx bi]]ejjed.

Diversi studji li saru, jikkonkludu li l-prodotti ;enetikament modifikati huma tajbin kemm g[all-bniedem kif ukoll g[allambjent. L-Istati Uniti tal-Amerika tipprodu/i diversi prodotti b’dan il-mod li wassal anke g[al tnaqqis fil-prezz tal-ikel.

I]da fl-Ewropa hawn oppo]izzjoni kbira, li ;ejja minn diversi

organizzazzjonijiet ambjentali kif ukoll minn /ertu pajji]i b[al Franza, l-Italja, l-Ungerija, il-Polonja u l-Awstrija.

L-Ewropej ifittxu l-kwalità fl-ikel

Niftakar li ftit wara li kienet ittie[det din id-de/i]joni, jiena stess kont esposta g[al din l-oppo]izzjoni. Fuq il-post taxxog[ol tieg[i mal-Kummissjoni Ewropea konna g[amilna pro/ess ta’ dibattitu publiku fuq l-internet fuq ir-riforma talPolitika Agrikola Komuni. Kont il-ko-ordinatri/i ta’ dan iddibattitu u kelli naqra ‘il fuq minn 6, 000 e-mails li r/evejna.

Min[abba li dan is-su;;ett kien g[adu qed ikun diskuss [afna, kienu bosta l-e-mails li r/evejna, bil-parti l-kbira tag[hom kienu ;ejjin minn Franza jo;;ezzjonaw g[all-u]u ta’ din it-teknolo;ia fuq l-ikel tag[na. Madanakollu, dan il-qasam partikolari mhux parti mill-Politika Agrikola Komuni g[ax hu interpretat mill-aspett ta’ sa[[a u g[alhekk il-Kummissarju Ewropew responsabbli mis-Sa[[a hu responsabbli g[al dan il-qasam, ji;ifieri dak i]-]mien kien John Dalli u llum Tonio Borg.

Dan is-su;;ett jibqa’ kontroversjali fl-Ewropa g[aliex a[na nies li nfittxu l-kwalità. Filwaqt li l-Amerikani huma aktar interessati fil-kwantità, a[na propju napprezzaw il-varjetà ta’ ikel u tisjir li g[adna fl-Ewropa u nfittxu l-kwalità. Nawgura li l-Ewropa tibqa’ hekk g[ax fuq kollox anke l-ikel hu patrimonju tag[na!

Il-Fond Ewropew g[all-Globalizzazzjoni twaqqaf biex jg[in lil dawk il-[addiema li jitilfu x-xog[ol b’ri]ultat ta’ fabbriki li g[alqu fl-Ewropa u marru f’pajji]i b[a/-?ina fejn hemm pagi baxxi. B’dan il-mod, l-industrijalist ikabbar il-mar;ini ta’ profitt filwaqt li l-[addiem Ewropew jitlef ix-xog[ol tieg[u.

10

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Internazzjonali

Bojkott g[all-elezzjoni fit-Tajlandja

Il-Partit Demokratiku Tajlandi] fl-Oppo]izzjoni [abbar li se jibbojkottja l-elezzjoni li hi programmata g[at-2 ta’ Frar f’pajji]u – bil-Kap, Abhisit Vejjajiva, jikkonferma li ‘m’humiex se jikkuntestaw ladarba falliet il-politika fuq ba]i nazzjonali’.

Il-Prim Ministru tatTajlandja, Yingluck Shinawatra, sej[et din l-elezzjoni bikrija bl-iskop li jieqfu

l-protesti tal-massa kontra lGvern tag[ha li ilhom g[addejjin g[al ;img[at, u meta lKap tal-Armata Tajlandi]a wissa li d-di]gwid politiku filpajji] kapa/i jirri]ulta ‘fi gwerra /ivili’.

It-Tajlandja qed tiffa//ja lakbar kri]i politika mill-2010, u l-Kap tal-Armata, il-:eneral Prayuth Chan-ocha, ippropona li titwaqqaf ‘assemblea talpoplu’ kostitwita minn /ivili

(u mhux il-mexxejja) ta’ kull

kulur politiku u li jistg[u jsolvu d-differenzi li qed i[allu r-riperkussjonijiet serji.

Intant, u filwaqt li Shinawatra (li xoljiet ilParlament fejn il-partit tag[ha, Pheu Thai, kien qed igawdi lma;;oranza) qalet li trid tag[ti l-poter lura lin-nies, Abhisit insista li l-poplu ‘tilef it-tama fis-sistema demokratika tatTajlandja’.

Lejn tielet pro/ess g[al Morsi

Wa[da mid-dimostranti ta’ kontra l-Gvern waqt rally f’Bangkok (ritratt> EPA)

Il-President imke//i I]lamiku, Mohammed Morsi, g[andu jg[addi mit-tielet pro/ess kriminali fl-E;ittu u li din id-darba hu konness mal’[arba tieg[u mill-[abs’ li kienet se[[et fl-2011.

Morsi, li kien twarrab (b[ala

President) mill-militar f’Lulju li g[adda, hu akku]at dwar ‘ilqtil premeditat ta’ pri;unieri, fizzjali u suldati’ fi]-]mien meta kien illiberat mill-[abs inkwistjoni, fil-Kajr.

Intant, madwar 130 imputati o[ra mistennija li jg[addu

FIL-QOSOR

mill-istess pro/ess ta’ Morsi li anki qed iwie;eb g[al akku]i (fi pro/essi o[rajn) rigward ‘lin/itament g[all-qtil talavversarji’ kif ukoll dwar ‘sehem fil-kumplotti ma’ gruppi ta’ militanti barranin’.

Kritika g[all-istrate;ija tal-:appun

I?-?INA: L-awtoritajiet f’Beijing ikkundannaw l-istrate;ija ;dida tal-:appun inti]a g[as-sigurta nazzjonali u fejn akku]aw lil Tokjo b’li qed ju]a s-sitwazzjoni b[ala sku]a ‘biex i]id il-qawwa militari tieg[u’. Kelliema g[all-Ministeru tad-Difi]a ?ini] qalu li l-pass tal-:appun se j]id it-tensjoni fir-re;jun meta ]-]ew; pajji]i g[adhom jinsistu bil-jeddijiet rispettivi dwar grupp ta’ g]ejjer filBa[ar ?ini] tal-Lvant. Il-:appun, xi jiem ilu, kien ikkonferma li g[andu jixtri tag[mir militari avvanzat u li jinkludu drones minbarra numri ta’ ajruplani tat-tip stealth.

Lejn bidliet kbar g[an-NSA^

L-ISTATI UNITI: Il-President Amerikan Barack Obama ssu;;erixxa li tista’ ssir re-evalwazzjoni tas-sorveljanza min-na[a tan-National Security Agency (NSA) u wara li nkixfu dettalji dwar il-metodi tal-ispjuna;;. Filwaqt li indika li jistg[u, ’l quddiem, ‘jid[lu g[al metodi o[ra’ Obama sostna wkoll li Edward Norton, l-eks-kuntrattur tan-NSA li kixef sensiela ta’ dokumenti sensittivi, ‘ikka;una l-[sara bla b]onn bl-a;ir tieg[u’. Snowden, illum, qed jing[ata l-kenn temporanju fir-Russja, u Obama, filpre]ent, ma jridx jikkommetti ru[u dwar xi offerta potenzjali ta’ amnestija lill-eks kuntrattur tan-NSA.

Sparaturi waqt l-evakwazzjoni

IS-SUDAN T’ISFEL: }ew; ajruplani militari tal-Istati Uniti li kienu qed jevakwaw lin-nies minn dan il-pajji] lejn l-Uganda sfaw mira ta’ sparaturi minn Bor, li hu okkupat mill-qawwiet leali g[all-eks-Vi/iPresident Sudani] Riek Machar u fejn mifhum li indarbu numru ta’ Amerikani. L-ajruplani, intant, irnexxielhom jikkonkludu l-vja;;i lejn Entebbe, u meta s-Sudan t’Isfel ilu g[addej minn taqlib mindu lPresident Salva Kiir, jiem ilu, akku]a lil Machar dwar attentat g[al kolp ta’ stat, fost sensiela ta’ konfronti bejn il-gruppi ta’ armati (Sudani]i) rivali li [allew il-mijiet ta’ maqtula.

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Internazzjonali

11

Imfakkar il-25 anniversarju ta’ Lockerbie L-Istati Uniti u r-Renju Unit fakkru l-[amsa u g[oxrin anniversarju tal-isplu]joni ta’ Lockerbie b’servizzi ta’ tifkira, bid-dinja tieqaf u tirrifletti fuq wie[ed mill-ag[ar attakki terroristi/i ta’ ]minijiet moderni li kien sewa l-[ajja ta’ 270 persuna inno/enti.

Fil-21 ta’ Di/embru tal-1988, Boeing 747 tal-linja Pan Am li kien qed i;orr 243 passi;;ier u ekwipa;; ta’ sittax (ilma;;oranza tag[hom Amerikani) telaq minn Londra lejn New York u fejn nofs sieg[a wara, bomba mo[bija splodiet u qerdet l-ajruplan g[alkollox – bil-bi//iet tieg[u jin]lu g[al fuq il-belt Sko//i]a ta’ Lockerbie fejn mietu [daxil persuna o[ra.

Ra;el wie[ed biss – il-Libjan Abdelbaset al-Megrahi – spi//a kkundannat dwar it-terrur quddiem Qorti Sko//i]a li kienet qed tiltaqa’ fl-Olanda fl2001 u meta issa sar mag[ruf li l-familja ta’ Megrahi qed ta[seb biex tappella kontra lkundanna inkwistjoni.

L-istess Libjan – li miet issena l-o[ra, fi Tripli – kien we[el il-[abs g[al g[omru flIskozja, i]da fl-2009 l-awtoritajiet Sko//i]i dde/idew li je[ilsuh fuq ba]i umanitarja, min[abba li kien qed ibati minn tip ta’ kan/er terminali.

Sadanittant, kelliema g[allfamilja Megrahi qalu li ‘jridu li to[ro; il-verità dwar Lockerbie’ waqt li qed jittamaw li l-Gvern tal-Libja jg[in biex jiffinanzja l-appell fir-rigward tal-kundanna.

Min-na[a tieg[u, Oliver Miles, eks Ambaxxatur Britanniku g[al-Libja, qal li lvera /irkostanzi ta’ Lockerbie jistg[u ma jaraw qatt id-dawl tax-xemx, i]da jekk, fil-fatt, kien hemm protagonista Libjan wara l-azzjoni, ‘dan kellu jkun (l-eks-dittatur Libjan) Muammar Gaddafi’.

Matul il-;urnata tal-biera[ saru numru ta’ avvenimenti biex ifakkru Lockerbie f’Londra, qrib ta’ Washington u fl-Iskozja – fejn spikkaw servizz kommoventi f’Westminster Abbey (f’Londra) minbarra /-/erimonja spe/jali g[all-Amerikani fi/?imiterju Nazzjonali ta’ Arlington, fl-in[awi ta’ Virginia.

L-Ewwel Ministru talIskozja, Alex Salmond, attenda /erimonja ta’ tqeg[id tal-fjuri fi/-?imiterju ta’ Dryfesdale, fil-belt ta’ Lockerbie, u enfasizza l-importanza ‘li s-so/jetà tiftakar fl-u;ig[ tal-familji u l[bieb li tilfu lill-g[e]ie] f’dak il-lejl xitwi terribbli’.

Intant, il-Prim Ministru tarRenju Unit, David Cameron, radd ;ie[ lill-familji tal-vittmi ta’ Lockerbie g[ad-dinjità li wrew tul is-snin u qal li

[aqqhom kull ammirazzjoni; ‘b’mod partikolari g[ad-determinazzjoni tag[hom li jkomplu g[addejjin b’[ajjithom u fejn qed jag[tu e]empju l-ebda azzjoni terrorista m’g[andha tkisser l-ispirtu tal-bniedem’.

Fl-Istati Uniti kien anki organizzat servizz ‘ta’ tama u tifkira’ f’kappella ta’ Syracuse University fi New York, li kienet tilfet 35 student fit-

tra;edja ta’ Lockerbie.

Il-bomba li qerdet l-ajruplan Pan Am tibqa’ l-ag[ar att ta’ terrori]mu li qatt se[[ firRenju Unit, minbarra li t-tieni l-akbar ka] fejn intilfu Amerikani f’azzjoni ta’ dan ittip wara l-famu]i attakki mitterroristi tal-Al-Qaida fuq libliet ta’ New York u Washington, li se[[ew fil-11 ta’ Settembru tal-2001.

Ritratt tal-1988 li juri l-parti ta’ quddiem tal-Boeing, fl-art ta’ Lockerbie

12

-

-

’

Il qarnita daret g[as swaba …

Chang Song-thaek> Tkaxkar ‘il barra minn laqg[a tal-Politburo, fl-eqqel tal-umiljazzjoni tieg[u (ritratt> EPA)

L-a[bar sorprendenti li t-tieni l-aktar uffi/jal prominenti talKorea ta’ Fuq spi//a maqtul fuq id-direttiva spe/ifika ta’ neputih li mhu [add [lief il-mexxej komunista Kim Jong-un fet[et g[al diversi xenarji potenzjali u fost qbil unanimu li l-pajji] jinsab g[addej minn taqlib straordinarju minkejja l-isforzi ta’ Pyongyang biex jag[ti dehra ta’ business as usual.

L-eliminazzjoni ta’ Chang Song-thaek, li g[en imexxi ttran]izzjoni ta’ poter ‘ereditarja’ wara l-mewt (f’Di/embru tal2011) tal-mexxej komunista Kim Jong-il (missier Kim Jongun), kienet brutali daqskemm ma kinetx mistennija u b’rap-

porti mhumiex konfermati jg[idu li Chang ‘spi//a mtertaq b’tiri ta’ machine-gun.

Madankollu, id-de/i]joni tarre;im Korean biex je[les minn Chang mhix nieqsa minn element qawwi ta’ sogru u fejn mhux esklu] li l-qtil se[[ b[ala ‘attentat iddisprat’ ta’ Kim Jong-un biex jinsisti bil-poter politiku minbarra li jikkonsolida riformi lejn sistema ta’ tmexxija aktar personali u /entralizzata.

L-a[[ar manuvri tar-re;im fi Pyongyang, fil-fatt, jidhru sinonimi mal-eliminazzjonijiet ‘tal-g[edewwa tal-Istat’ li kienu pjuttost komuni fil-Korea ta’ Fuq matul is-snin [amsin.

Dan meta g[adhom friski l-filmati ta’ Chang li ttie[du qabel spi//a ;ustizzjat u juruh qed jitkaxkar ’il barra minn laqg[a tal-Politburo, fl-eqqel tal-umiljazzjoni tieg[u.

I]da l-mi]ura ma kinetx wa[da karatteristika ta’ dan ir-re;im awtoritarju, li fis-snin pre/edenti kien aktar dispost li je[les millavversarji tieg[u ming[ajr wisq daqq tat-trombi.

Lanqas m’hu komuni ‘l-katalgu tad-delitti’ li hu asso/jat ma’ Chang Song-thaek, u fejn fost o[rajn jissemmew il-korruzzjoni, il-management [a]in tal-finanzi, it-tgawdija ta’ [ajja kapitalista u – l-aktar serja minnhom kollha – l-ippjanar ta’ allegat kolp ta’ stat bl-intenzjoni li Chang ja[taf ilpoter assolut fil-Korea ta’ Fuq. Fl-istess [in, l-istampa ta’ Pyongyang ma ]ammitx lura milli tixli lil Chang b[ala ‘traditur g[al kull ]mien’ u fejn enfasizzat li hu ‘organizza l-elementi antikomunisti f’impenn biex jaqilbu ttmexxija tal-pajji]’.

Intant, ir-referenza proprja g[al dan il-grupp ta’ avversarji tarre;im, b’a//enn g[all-’elementi barranin li l-Korea ta’ Fuq je[tie; li twarrab’, ]velat /erta ambigwità dwar l-awtorità ta’ Kim Jong-un.

Dan meta l-istampa u l-imkejjen uffi/jali fi Pyongyang qed jidhru aktar disposti li jirreferu g[all-’kollettiv’ aktar milli g[al xi individwu ]leali – f’dan il-ka] Chang Song-thaek — li kien lest biex jopponi lir-re;im.

Il-messa;; implikat fl-istqarrijiet hu li je]isti /irku akbar ta’ individwi li huma ostili g[arre;im u g[al Kim Jong-un u meta l-jiem u l-;img[at li ;ejjin kapa/i jikxfu proprju kemm hi qawwija din l-Oppo]izzjoni – partikolarment jekk it-Tmexxija Suprema Komunista tkompli telimina lpersuni meqjusa b[ala ‘qrib ta’ Chang’.

Fl-istess [in, ir-re;im fi Pyongyang seta’ lag[ab karta perikolu]a [afna bl-insistenza tieg[u li jo[ro; bullettin pubbliku wara l-ie[or dwar ‘in-nuqqas ta’ lealtà ta’ Chang’.

Dan meta l-impatt jista’ jkun negattiv mhux biss g[al Kim Jong-un i]da anki g[all-kult talpersonalità li bnew il-mexxejja komunisti ta’ qablu – f’dan issens, Kim Jong-il u Kim Il-sung; in-nannu ta’ Jong-un u li kien waqqaf il-pajji] Stalinista g[exieren ta’ snin ilu.

L-impenn tar-re;im biex ji]vela n-nuqqas tal-lealtà bl-aktar mezzi drammati/i jqajjem dubji sostanzjali dwar il-po]izzjoni tieg[u li bba]at dejjem ‘fuq l-g[aqda u ssa[[a’ u meta l-mexxejja talKorea ta’ Fuq dejjem stinkaw biex iwasslu dan il-messa;; lillpoplu kif ukoll lill-’avversarji barranin’.

G[aldaqstant, mhux esklu] li r-

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

13

Internazzjonali

’ instabbiltà fil-Korea ta’ Fuq

… Sinjali kbar ta reazzjoni kwa]i isterika ‘g[attradiment ta’ Chang’ kapa/i tqajjem id-dubji fl-im[u[ ta/-/ittadini Koreani komuni rigward l-istabbiltà tat-Tmexxija ;dida (fi Pyongyang) li bilkemm ilha sentejn fil-poter.

Fattur sorprendenti ie[or fleliminazzjoni ta’ Chang Songthaek hu li l-vittma kien membru tad-dinastija suprema tal-Korea ta’ Fuq u fejn kien mi]]ewwe; lil Kim Kyong-hui, li hi o[t Kim Jong-il u z-zija ta’ Kim Jong-un.

Fil-fatt, l-esperti dwar il-Korea ta’ Fuq jemmnu fil-possibbiltà li l-qtil, kiesa[ u biered, ta’ dan luffi/jal influwenti kapa/i ma]]mien inaqqas mill-kredenzjali tat-tmexxija li jibba]aw fuq ilfamilja Kim...Kredenzjali li jsostnu l-le;ittimità tal-og[la struttura tal-Istat li hi wa[da esklussiva g[all-ulied u n-neputijiet ta’ Kim Il-sung.

Kim Kyong-hui, iz-zija talMexxej Korean komunista, ilha ]mien ma tidher fil-pubbbliku u mhux esklu] li ‘anki hi’ setg[et kellha x’taqsam mal-eliminazzjoni ta’ ]ew;ha, li kien separat minn mag[ha.

Sadanittant, id-differenzi dwar il-politika ekonomika tal-Korea ta’ Fuq ukoll setg[u kellhom x’jaqsmu mal-umiljazzjoni u lqtil sussegwenti ta’ Chang Songthaek li kien meqjus b[ala riformista b’rabtiet mill-qrib mal-Gvern ta/-?ina.

Illum ir-re;im fi Pyongyang qed jg[a;;el biex jenfasizza li hu ‘lest u impenjat’ g[ar-riforma ekonomika u fejn qal, fl-a[[ar jiem, li qed jistinka lejn linawgurazzjoni ta’ xi erbatax-il zona ekonomika spe/jali li huma l-frott ta’ le;islazzjoni ;dida li g[addiet din is-sena.

Madankollu, l-implikazzjonijiet tal-qtil ta’ Chang qed ikomplu jidwu, bil-President tal-Korea t’Isfel, Park Geun-hye, qed isegwi bir-reqqa l-i]viluppi fil-Korea ta’ Fuq min[abba /-/irkostanzi li, skont hi, [allew ir-re;jun f’sitwazzjoni gravi u miftu[ g[al kull xenarju.

Il-Korea t’Isfel tinsab b’seba’ g[ajnejn g[all-provokazzjonijiet min-na[a ta’ Pyongyang, bilmilitar ta’ Seoul, kuljum, qed josserva b’attenzjoni kbira lmovimenti mal-fruntiera komuni mal-Korea ta’ Fuq. Filwaqt li l-Korea ta’ Fuq qed tag[mel minn kollox biex tag[ti d-dehra li kollox g[addej normali, il-;irien tag[ha qeg[din isegwu kull ]vilupp g[all-i/ken sinjal li jista’ jindika nuqqas ta’ stabbiltà.

U waqt li Kim Jong-un qed ikompli bi]-]jarat pubbli/i fiddiversi n[awi kif ukoll fiz-zoni industrijali tal-Korea ta’ Fuq, rapporti li ma kinux konfermati rreferew g[al ‘asso/jati ta’ Chang Song-thaek li rnexxielhom ja[arbu mill-pajji]’ u bir-

re;im fi Pyongyang isejja[ lura l-qraba tal-istess Chang – x’aktarx b[ala pass preliminarju qabel /erti mi]uri ‘dixxiplinari’.

Intant, minkejja l-indikazzjonijiet qawwija li l-Korea ta’ Fuq setg[et ]bilan/jat ru[ha fost id-drama ]ejda tal-a[[ar jiem, il-potenzjal g[all-bidla, g[alissa, jibqa’ imprevedibbli u miftu[ g[al kwalunkwe ]blokk.

Kim Jong-un jidher akkumpanjat minn uffi/jali tal-Armata waqt ]jara f’kumpless f’zona tal-Korea ta’ Fuq li ma kinetx identifikata. Ing[ad li dan kien l-ewwel impenn tal-mexxej Komunista wara li zijuh spi//a ;ustizzjat ta[t l-ordnijiet tieg[u (ritratt> EPA)

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

14

Opinjoni

Minn Milan g[al Malta A[barijiet u kummenti mill-Italja u l-Vatikan

M

Po;;u :esù Bambin ?ini] fil-presepju

Mons. Charles Vella Opinjonista

Jiena n[oss li jista’ ma]-]mien li n-nisa ji;u ordnati, imma ]-]mien g[ad mhux matur.

Il-Knisja tkun trid ma]-]mien Fran;isku ie[or

hux biss ir-rivista internazzjonali Time blistorja ewlenija “China’s one-child crisis”, imma talli anki l-gazzetta China Daily (li spiss naqra), daqqet l-alarm dwar il-politika tal-Gvern ?ini] f’dawn l-a[[ar 30 sena tal-kontroll tal-ulied.

F’dan i]-]mien fi/-?ina saru 335 miljuni aborti (daqs kwa]i il-popolazzjoni ta’ Malta) g[ax il-gvern ma riedx li jkun hemm iktar minn wild wie[ed u ma riedx bniet. Kien di]astru g[ax hemm 18 il-miljun iktar subien milli bniet ta[t il-15 il-sena. 88.7 fil-mija tal-popolazzjoni anzjana je[tie;u assistenza. Dejjem skont i/-China News, kif g[adu kemm qal il-Prim Ministru Ingli] David Cameron fi]-]jara tieg[u fi/-?ina, il-politika ta’ wild wie[ed [olqot di]astru demokratiku. :uvni llum ma jsibx mara biex ji]]ewwi;ha.

I/-?ina hi l-Erodi ta’ ]mienna u g[alhekk Napli, famu] g[all-presepju po;;ew :esù Bambin ?ini] biex ifakkar ilmassakru ta’ qtil li sar kont il-[ajja. Ir-rivista Time ddikjarat: “this is a lesson to the world”. Na[seb dan jg[odd g[al Malta. Po;;u :esù Bambin ?ini]!

Papa Fran;isku jrid iktar poter lin-nisa Qisu li l-Papa Fran;isku g[andu soft spot g[ar-rwol tannisa fil-Knisja. Tant li qal li “in-nisa fil-Knisja jiswew iktar mill-isqfijiet u s-sa/erdoti”. Fis-Sinodu dwar ilFamilja hu se jifta[ diskussjonijiet importanti dwar in-nisa fil-Knisja. Dan hu dak li anki xtaq il-Kardinal Carlo Maria Martini, meta fost il-[ames punti li xtaq li ji;u diskussi jkun hemm ir-rwol tal-mara.

Allura l-Papa se jifta[ is-sa/erdozju g[an-nisa? Inkella se jifta[ id-djakonat?

B[ala fehma tieg[u ma na[sibx li jara l-ordinazzjoni tannisa, kif di;à qal. Imma jekk fil-kolle;;jalità tas-Sinodu tal-Isqfijiet ssir din id-diskussjoni, ma niskanta xejn li jkun hemm bosta favur. Jiena n[oss li jista’ ma]-]mien li n-nisa ji;u ordnati, imma ]-]mien g[ad mhux matur. Il-Knisja tkun trid ma]-]mien Fran;isku ie[or.

Dwar id-djakonat iktar possibbli, g[ax di;à l-Knisja flewwel ]minijiet – kif naqraw fl-Atti tal-Appostli – kellha fi [dana d-djakni. Illum n[oss li dawn huma me[tie;a b[ala Djakni permanenti. Jiddispja/ini li Malta s’issa g[ad lanqas ma [asset il-[tie;a ta’ Djakni r;iel.

Il-kwistjoni qamet dwar jekk il-Papa hux se jinnomina mara Kardinal. Min se tkun? Fi ]mien il-Papa :wann Pawlu II kienet issemmiet [afna l-Beata Madre Tere]a.

Kien ikun pass sabi[ u l-gwaj hu li l-Papa “kien jib]a’ jag[mel /erti de/i]jonijiet, g[ax kien ferm prudenti”. Dan stqarru il-Kardinal Stanislaw Dziwisz fil-ktieb “Ho Vissuto Con Un Santo”.

Il-;urnali dan l-a[[ar xandru stqarrijiet ta’ Maria Voce, li llum tokkupa l-post ta’ Chiara Lubich tal-moviment talFocolarini, li hu mxerred mad-dinja. Din il-mexxejja ukoll trid tara li n-nisa jkollhom rwol ikbar fil-Vatikan, naturalment mhux ta’ “Servito” (Qadi) imma ta’ responsabbiltà.

Semmiet il-ka] tal-Pontifi/ju Kunsill tal-Familja. Staqsiet

g[ala g[andu jkun ar/isqof, il-president u mhux koppja mi]]ew;a preparata ta’ [ajja familjari nisranija?

Naqbel [afna, g[alkemm ma nafx jekk il-Papa Fran;isku g[adx jifta[ il-bieb. Kif kiteb it-teologu Hans Kung, flewwel pa;na tal-;urnal La Republica, li l-Papa s’issa g[andu diversi problemi mal-Kurja. Dan g[aliex hemm element konservativ u fl-esperjenza ltqajt ma’ xi prelat mhux ottimist. Il-Papa qalilna kemm il-darba li m’g[andniex nib]g[u mill-;id u mill-bidla.

Kien jg[id sewwa Gandhi:“Change means growth”. Biex il-Knisja tikber u titqawwa mhux bi]]ejjed l-Ispirtu sSantu, g[ax hemm b]onn il-bniedem. Dan il-bniedem hu Fan;isku, dan ta’ Alla!

Stadium ;did flok San Siro Kemm il-Milan kif ukoll l-Inter iridu jitilqu mill-famu] San Siro, it-tempju tal-futbol Taljan, iddedikat lil Giuseppe Meazza. Hawn min jaqbel u min b[all-komiku Teo Teocoli jrid i]omm il-Meazza bil-[amsin sena ta’ tifkiriet.

Il-Milan, kitbu Barbara Berlusconi, bint Silvio, u Adriano Galliani, je[tie; li jkollu il- grawnd tieg[u “blinqas 60,000 post u modern”. Iridu li l-bini jibda wara lEXPO ta’ Milan biex jkun lest fis-snin 2018/2019.

Anki l-Inter, bil-finanzi kbar li g[andu l-President Korean Erik Thohir, iridu il-grawnd tag[hom. L-Inter issa j[ossu li bil-flus tal-President Korean jistg[u jikkompetu ma’ Berlusconi. Dehret karikatura filCorriere della Sera (22 ta’ Novembru 2013) fejn jidher grawnd tal-futbol u l-EXPO, imma f’na[a hemm Barbara Berlusconi liebsa ta’ xitan u fin-na[a l-o[ra, ilKorean Thohir liebes ta’ dragun bin-nar [iere; minn [alqu. La l-Interisti u lanqas il-Milanisti ta’ Milan m’huma kuntenti. Ma nafx dawk il-partitarji Maltin li ji;u g[all-partiti!

Il-kwistjoni mhix wa[da tal-flus, minkejja l-kri]i, imma tal-post fejn iridu jibnu l-grawnd. Fis-sena 2016, San Siro se jilqa’ l-finali ta/-Champions League u l-Coppa Italia li ;eneralment tintlag[ab Ruma, i]da l-CONI dde/idiet li fissena tal-EXPO ssir Milan. Dan jil[aq ix-xewqat tat-turisti li fi st[arri; qalu li meta ji;u Milan iridu jaraw l-opra fitteatru La Scala, il-futbol Taljan, l-A[[ar ?ena u l-ikel Taljan. Dan ]gur li jsibuh!

Wa[da mir-ra;unijiet g[ax irid grawnd tag[hom hi g[aliex il-kiri ta’ San Siro ji;i mal-10 miljun ewro fissena, li jit[allsu lill-Comune ta’ Milan. Jifla[ 81,000 persuna u kull sena fil-Mu]ew jid[lu 250,000 turist kif ukoll Taljani. Meta nbena San Siro (1925-26), in-nefqa kienet [ames miljuni liri Taljani u ng[ata b[ala rigal millPresident tal-Milan Piero Pirelli.

Intant l-arja g[all-bini tal-grawnd il-;did hi dik ta’ RHOPERO u l-iktar interess g[al dan il-post ;ej mill-Inter.

Naraw x’isir u g[alkemm mit-tfulija fil-Kulle;; San Alwi;i kont Interista, meta ;ejt Milan kwa]i 40 sena ilu sirt Milanista. It-tim kollu hu ta[t il-kura ta’ San Raffaele f’ka] ta’ mard, kont g[ammidt it-tarbija ta’ Ruut Gulit u ltqajt ma’ bosta plejers. Din is-sena sfortunatament ilMilan qed jag[tuna [afna delu]jonijiet, imma nittama g[all-a[jar!

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

15

Opinjoni

Mument kru/jali g[ad-difi]a Ewropea Catherine Ashton Rappre]entant G[oli tal-UE g[all-Affarijiet Barranin u l-Politika ta’ Sigurtà, u l-Vi/i President tal-Kummissjoni Ewropea.

Fi ]minijiet ta’ awsterità, ne[tie;u soluzzjonijiet prammati/i: aktar kooperazzjoni bejn il-gvernijiet billi ni;bru flimkien ir-ri]orsi, nikkondividuhom, u nkunu aktar spe/jalizzati

‘Il barra mill-kosta tas-Somalja, ir;iel u nisa mill-Ewropa kollha qed jg[inu biex illum m’g[adniex nisimg[u bl-istejjer tal-piraterija li konna naraw fil-media mad-dinja kollha. Lattakki tul l-a[[ar sena naqsu b’95 fil-mija.

Dan mhux b’kumbinazzjoni. Il-frejgati nazzjonali qed ja[dmu flimkien fl-Operazzjoni tal-UE ‘Atalanta’ biex jipprote;u r-rotot tal-ba[ar me[tie;a g[al [afna mill-kummer/ tal-Ewropa mal-bqija tad-dinja, u g[all-g[ajnuna vitali permezz tal-ikel lis-Somalja. Qed nittrattaw ukoll il-kaw]i talproblema, mhux biss is-sintomi. L-UE qed t[arre; lill-armata Somala, qed tg[in fil-bini mill-;did tal-istituzzjonijiet imkissra tag[ha u qed tipprovdi g[ajnuna g[all-i]vilupp biex tqieg[ed il-pedamenti g[all-prosperità fit-tul.

Is-Somalja tag[tina e]empju ta’ verità usa’. Politika ta’ sigurtà u difi]a effettiva u koerenti hija [tie;a mhux lussu g[all-Ewropa. Huwa essenzjali li jkollna l-kapa/itajiet g[allprevenzjoni tal-kri]ijiet u ]-]amma tal-pa/i jekk irridu nibnu ordni mondjali aktar pa/ifiku.

Ovvjament, in-NATO kienet il-pern tas-sigurtà Ewropea g[al 60 sena. Imma ]-]minijiet qed jinbidlu. Aktar kmieni din is-sena l-a[[ar tank tal-gwerra Amerikan [alla l-kontinent tag[na. Huwa ne/essarju, kif ukoll sewwa, li l-Ewropa tag[mel aktar. Din hi r-ra;uni g[aliex sa mill-2003, l-Unjoni Ewropea b’su//ess ]ammet il-pa/i fil-Bo]nja Herzegovina, [arr;et lill-pulizija fil-Palestina u l-Afganistan, kif ukoll i;;ieldet il-piraterija fl-O/ean Indjan.

Issa a[na g[andna immorru oltrè. Jekk l-Ewropa g[andha tibqa’ attur globali fis-seklu 21, l-Ewropej iridu jikkooperaw aktar mill-qrib. Ir-ra;unament g[al politika tad-difi]a Ewropea aktar b’sa[[itha jimxi fuq tliet binarji: dak politiku, li ji]gura li l-UE tkun tista’ twettaq l-ambizzjonijiet globali tag[ha; dak operazzjonali, li jag[ti lill-Ewropa l-kapa/ità li ta;ixxi fuq il-post; u dak ekonomiku, li ji]gura l-impjiegi u jixpruna l-innovazzjoni fi ]minijiet ta’ awsterità.

Anke jekk l-Ewropa ilha fil-pa/i sa minn tmiem it-Tieni Gwerra Dinjija, il-gwerra u l-konflitt ma huma qatt ‘il bog[od wisq. Sew jekk hija l-gwerra /ivili fis-Sirja jew lattakki /iberneti/i li l-mira tag[hom huma l-ajruporti jew ilgrilji tal-ener;ija tag[na, a[na niffa//jaw theddid /ar u

attwali. Il-faqar u t-tensjonijiet so/jali u etni/i huma motivaturi importanti tal-konflitti.

Din hi r-ra;uni g[aliex g[andna b]onn appro// komprensiv g[all-politika barranija, li tu]a l-ispettru wiesa’ ta’ g[odod li l-UE g[andha g[ad-dispo]izzjoni tag[ha. Hi tlaqqa’ l-missjonijiet /ivili u militari tag[na mad-diplomazija u d-djalogu kif ukoll il-politika tal-i]vilupp biex ji;u indirizzati kiemm is-sintomi kif ukoll il-kaw]i tal-konflitti, b[al fisSomalja.

It-terrori]mu, it-theddid /ibernetiku u l-piraterija ma jistg[ux ji;u mi;;ielda ming[ajr teknolo;ija moderna u forzi ta’ professjonalità g[olja u attrezzati tajjeb. Kooperazzjoni aktar mill-qrib fid-difi]a ti]gura li l-Ewropa tkun tista’ ta;ixxi aktar malajr. Meta ajruplani tal-;lied Ewropej taru fuq il-Libja fl-2011, fi 80 fil-mija tal-ka]i kellhom ifornuhom bil-fjuwil tankers tal-ajru Amerikani. A[na nafu liema kapa/itajiet l-Ewropa hija nieqsa minnhom, u nafu li g[andna b]onn ninvestu biex ni]viluppawhom.

Jekk l-armati Ewropej ikunu attrezzati b’tankers tal-ajru u kapa/itajiet ta’ difi]a /ibernetika moderni, se jkunu wkoll s[ab aktar affidabbli tan-NATO. Dak li l-UE ssejja[ “pooling and sharing” u dak li n-NATO ssejja[ “Difi]a Intelli;enti” huma komplementarji u jsa[[u lil xulxin b’mod re/iproku. Is-swieq tad-difi]a g[adhom wisq frammentati u d-de/i]jonijiet g[adhom jittie[du fi 28 kuntest nazzjonali.

B’ri]ultat ta’ dan, it-tag[mir ;did jinxtara fuq ba]i purament nazzjonali, waqt li spiss ting[ata preferenza lill-industriji nazzjonali, u dan spiss iwassal g[al duplikazzjoni f’xi oqsma u nuqqas ta’ kapa/ità f’o[rajn. Jekk ikollhom su//ess fil-“pooling and sharing”, il-pajji]i tal-UE jistg[u jiffokaw a[jar il-200 biljun ewro li jonfqu kull sena fuq id-difi]a.

Fi ]minijiet ta’ awsterità, ma jkunx ra;onevoli li wie[ed jistenna ba;its akbar g[ad-difi]a. Minflok, a[na ne[tie;u soluzzjonijiet prammati/i: aktar kooperazzjoni bejn ilgvernijiet tag[na billi ni;bru flimkien ir-ri]orsi li g[andna, nikkondividuhom, u nkunu aktar spe/jalizzati; aktar konver;enza fl-ippjanar militari bejn l-Istati Membri u l-UE u n-NATO; u l-konsolidazzjoni tal-industriji tad-difi]a Ewropej.

Il-frejgati nazzjonali qed ja[dmu flimkien fl-Operazzjoni tal-UE ‘Atalanta’ biex jipprote;u r-rotot tal-ba[ar me[tie;a g[al [afna mill-kummer/ tal-Ewropa mal-bqija tad-dinja, u g[allg[ajnuna vitali permezz tal-ikel lis-Somalja.

16

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

:img[a bir-ritratti

IL-:ERMANJA> Parte/ipanti lebsin il-kostumi ta’ Santa Klaws jie[du sehem fit-’Ti;rija tal-Milied’ annwali fil-kwartier ta’ St Pauli, f’Hamburg (ritratt> EPA)

L-INDONE}JA> Mara g[addejja bix-xirja waqt li t[ares lejn ringiela ta’ si;ar tal-Milied f’kumpless kummer/jali ta’ Denpasar, f’Bali (ritratt> EPA)

IL-MALASJA> Ra;el jie[u ritratt ta’ si;ra tal-Milied mixg[ula quddiem il-famu]i Torri ta’ Petronas, fil-belt kapitali ta’ Kuala Lumpur (ritratt> EPA)

IL-PAKISTAN> {addiema ;o [anut, f’Peshawar, jesebixxu l-;ugarelli u l-pupi ta’ Santa Klaws qabel jift[u g[an-negozju (ritratt> EPA)

17

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Editorjal

Xi ntqal din il-;img[a

“L-Oppo]izzjoni qed tkun hi lkatalist g[al kunsens nazzjonali fuq l-iskema kontroversjali tal-bejg[ ta//ittadinanza, u dan biex jintla[aq ftehim biex din l-iskema ma tibqax wa[da ta’ bejg[ tal-identità Maltija, i]da tkun skema ta’ investiment f’pajji]na.”

Simon Busuttil, Kap tal-PN, InNazzjon, 16 ta’ Di/embru

“We did not listen enough.”

Il-Prim Ministru Joseph Muscat dwar l-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza, The Malta Independent, 16 ta’ Di/embru “Manuel Mallia, li llum huwa Ministru tal-Gvern, ilu jaf mill-2010 bil-ka] tat-tix[im fix-xiri ta]-]ejt.”

In-Nazzjon tikkwota lil George Farrugia, li ng[ata ma[fra presidenzjali hekk kif kien qieg[ed jixhed quddiem il-Kumitat Parlamentari tal-Kontijiet Pubbli/i, 17 ta’ Di/embru

“Ix-xandir pubbliku g[andu ddover li juri imparzjalità assoluta u fl-ebda mument ma ja;ixxi b[ala gatekeeper u jag[mel /ensura silettiva biex jg[atti xtur il-Gvern.”

Chris Said, Segretarju :enerali PN dwar l-ilment imressaq mill-PN quddiem l-Awtorità tax-Xandir min[abba lka] tal-ammissjoni tal-Ministru talFinanzi li l-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza kienet ]baljata u li rrappurtaha kul[add g[ajr g[all-istazzjon nazzjonali, In-Nazzjon, 18 ta’ Di/embru “Il-Partit Laburista ma onorax ilkundizzjonijiet tal-kuntratt tal-proprjetajiet mg[oddija lilu.”

Albert Mamo, l-eks Kummissarju talArtijiet Pubbli/i fil-laqg[a tal-Kumitat Parlamentari g[all-Kontijiet Pubbli/i, In-Nazzjon, 18 ta’ Di/embru “A purley political decision… we will be going back ten years.”

Il-Professur Albert Fenech dwar ilpjan tal-Gvern li jaqsam fi tnejn idDipartiment tal-Kardjolo;ija fl-Isptar Mater Dei, The Malta Independent, 18 ta’ Di/embru

“Industrial production decreased by 13.9% over a year in Malta, the highest in the EU.”

The Malta Business Weekly, 19 ta’ Di/embru

“Gonzi qal le lil Gaddafi u dan ilpoplu Libjan qatt m’hu se jinsieh.”

Mustafa Abdul Jalil, Eks Chairman tal-Kunsill Tran]itorju Libjan waqt ittnedija tal-ktieb “Gonzi, and Malta’s Break with Gaddafi – Recollections of a Premier, In-Nazzjon, 19 ta’ Di/embru “The final result would devalue the

countryside for present and future generations.”

Il-Kummissjoni Ambjent tal-Knisja dwar l-abbozz ta’ politika li [are; ilGvern g[all-progetti f’zoni barra li]vilupp, The Times of Malta, 20 ta’ Di/embru

Re;a’ falla u ;ie b’idu f’idu F’Ottubru li g[adda fi tmiem laqg[a g[olja tal-Unjoni Ewropea, il-Prim Ministru Joseph Muscat kien stqarr li lgvern tieg[u kien qieg[ed jistenna “soluzzjonijiet g[allproblema tal-immigrazzjoni irregolari sa Di/embru.”

Wasal Di/embru, u bejn nhar il-{amis u l-:img[a li g[addew saret laqg[a g[olja o[ra tal-UE, u dak li sabbat saqajh dwaru l-Prim Ministru Muscat re;a’ t[alla barra.

L-istrate;ija ta’ Muscat mhux trendi u mhux qed twassal biex jinkisbu r-ri]ultati mixtieqa biex pajji]na jtaffi millproblema tal-immigrazzjoni irregolari. Fl-eqqel tal-i]barki bl-immigranti tul din is-sena, il-Prim Ministru Muscat infexx jhedded lill-UE u sa[ansitra insulta lillKummissarju Ewropew Ceclia Malmstrom responsabbli minn dan il-qasam fl-isforzi baxxi biex ming[alih ji;bed lattenzjoni jew is-simpatija g[all-problema tal-immigrazzjoni li kienet qed tiffa//ja Malta.

Il-punti li fuqhom Muscat qieg[ed jargumenta huma li jkun hemm sistema effettiva fi [dan il-pajji]i tal-UE li permezz tag[ha l-pajji]i kollha jerfg[u l-pi] tal-immigrazzjoni u li jkun hemm ri-allokazzjoni ta’ immigranti irregolari minn pajji]i fin-Nofsinhar tal-Ewropa b[al Malta u lItalja g[al pajji]i o[ra Ewropej. Dwar dawn il-punti, ilPartit Nazzjonalista jaqbel mija fil-mija, tant li amministrazzjonijiet pre/edenti dejjem po;;ewhom fuq quddiem tal-a;enda fid-diskussjonijiet fi [dan l-UE. I]da d-differenza minn kif titwettaq politika minn o[ra hi kru/jali; u din spjegha b’mod /ar Simon Busuttil, il-Kap tal-Oppo]izzjoni fil-kummenti li ta fi tmiem il-laqg[a g[olja tal-UE tal-a[[ar jiem meta qal: “il-Prim Ministru Muscat m’g[andu xejn konkret, spe/jalment fuq il-qsim tal-pi] ji;ifieri li numru ta’ immigranti jittie[du minn Malta f’pajji]i o[ra tal-UE. F’disa’ xhur ta’ Gvern Laburista, [adulna zero immigranti; ji;ifieri lil [add. Ta[t Gvern Nazzjonalista fuq medda ta’ [ames snin ttie[du 700.”

Dan ma jfissirx li dawn is-700 immigrant me[uda minn Malta kienu bi]]ejjed, u l-PN jirrikonoxxi dan. U l-Kap tal-Oppo]izzjoni jag[raf dan. Imma huma ferm a[jar mizzero ta’ Muscat g[ax bil-perseveranza u bil-per]wa]joni fit-ta[ditiet li l-amministrazzjoni Nazzjonalista kienet qed tmexxi fuq livell bilaterali u Ewropew kienet di;a bdiet tikseb ir-ri]ultati. 700 immigrant ittie[du minn pajji]i Ewropej u 1,300 o[ra mill-Istati Uniti.

Madankollu din ix-xejra waqfet [esrem mal-bidla filgvern f’Marzu li g[adda. Il-Prim Ministru Muscat malewwel ]bark tal-immigranti din is-sena, minnufih irrikorra g[at-theddid mal-UE u baqa’ g[addej bl-istess tonn g[al

xhur s[a[. Issa g[andna konferma li din il-politika ta’ Muscat mhu qed twassal imkien. Anzi, konsegwenza t’hekk, il-pajji] kompla jbati.

Il-komunikati uffi/jali ma[ru;a fl-a[[ar ]ew; laqg[at g[olja tal-Kunsill tal-Ministri; ta’ Ottubru u dak re/enti ta’ dan ix-xahar, jikkonfermaw dan. Ma saret ebda referenza g[al [ti;iet ta’ Malta u m’hemmx pjani konkreti dwar riallokazzjoni ta’ immigranti u lanqas dwar il-qsim tal-pi] tal-immigranti fost il-pajj]i kollha Ewropej. G[aldaqstant, f’dawn i/-/irkostanzi, m’hemmx kelma wa[da li tg[odd g[al Muscat, li anki f’din il-kwistjoni ta’ importanza nazzjonali, il-Prim Ministru re;a’ falla. U dan jammettih ilPrim Ministru Muscat stess li f’Ottubru qal li jistenna ri]ultati konkreti mill-UE f’Di/embru, u issa, pjuttost qabel ma [alla Malta lejn Brussel stqarr li mill-inqas se jkollna nistennew sas-sajf li ;ej!

It-tisbit tas-saqajn u t-theddid ta’ Muscat, minflok ;abu r-ri]ultati g[al Malta, servew biex pajji]i o[ra Ewropej qeg[din i]ommu [afna ’l bog[od minn dak li qieg[ed isabbat saqajh dwaru l-Prim Ministru Malti.

Dan qeg[edin naraw ise[[. Pajji]i Ewropej qeg[din i]ommu lura milli jilqg[u refu;jati Sirjani. Hemm imbag[ad min b[all-Prim Ministru Ingli] li sa[ansitra qieg[ed jippjana li jillimita l-a//ess ta’ g[ajnuna so/jali lil /ittadini tal-UE li ;ejjin minn pajji]i fqar b[all-Bulgarija u r-Rumanija hekk kif fl-1 ta’ Jannar li ;ej tiskadi d-deroga dwar il-moviment [ieles ta’ dawn i/-/ittadini minn dawn i]-]ew; pajji]i.

Dawn is-sitwazzjonijiet jispjegaw b’mod /ar kemm hija ferm diffi/li li fl-UE jkun hemm qbil minn lejl g[al nhar g[al dak li trid Malta fuq l-immigrazzjoni. U hija ferm aktar diffi/li meta g[andna Prim Ministru li minflok jirrikorri g[ad-djalogu, jag[]el li jhedded, jinsulta u jirredikola lil min ming[andu l-g[ajnuna.

Muscat qabel l-elezzjoni kien jg[id [afna affarijiet fosthom is-slogan “G[aqal fit-tmexxija”. I]da lanqas f’din ilkwistjoni daqstant sensittiva m’a[na narawha. It-tmexxija g[aqlija titlob li inti tkun /ar f’dak li tkun trid tinnegozja, tiddiskuti b’reqqa u fejn ma tasalx, ter;a’ tispjega biex bilkelma t-tajba tikkonvin/i lil dawk li tkun tridhom jerfg[u parti mill-pi]. I]da minn disa’ xhur ‘l hawn, Malta g[andha Prim Ministru li qabel ma jiltaqa’ ma’ min ikun irid l-g[ajnuna ming[andu, jheddu u jinsultah. Sur Prim Ministru, nittamaw li b’dak li kkonkludiet il-laqg[a g[olja tal-UE ta’ jumejn ilu, qed tag[raf li t-tattika tal-cowboy ma ta[dimx!

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza> mument@media.link.com.mt Editur> Roderick Agius, tel. 25965263 • email> roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar> advertising@media.link.com.mt Stampata> Progress Press, l-Imrie[el

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

18

Opinjoni

Il-messa;; g[as-sewwa mag[na 1. Il-bnedmin fil-politika [afna drabi ja[sbu li kull darba li jitkellmu, kull mument li jidhru, il-pajji] jieqaf ja[seb u jixtar dak li jkunu qalu. Fortunatament r-realtà hija kompletament l-kontra. Anzi aktar ma jg[addu s-snin, aktar bnedmin qed jnaqsu milli j[arsu lejn il-politika b[ala xi forma ta’ priorità assoluta. Qieg[da hemm, hija importanti imma g[andha postha u ma taqbi]x dik tal-familja, ix-xog[ol, ir-reli;jon.

nara li dan m’huwiex minnu. F’dawn is-snin g[as-servizz tal-bniedem nibqa’ mmiss b’idejja li a[na g[adna so/jetà li mo[[na /ar. Nafu x’inhuwa tajjeb u dak li m’huwiex, x’inhuwa ;ust minn dak li m’huwiex. Hemm ]errieg[a tal-mustarda li tnibbet il-[in kollu. Hemm pro/ess li ma jridx jieqaf, irid biss ji;;edded. Dawn huma l-jiem l-iktar fertili, dawk li j[abbtulna fuq qalbna lejn d-direzzjoni t-tajba.

. Dawn huma jiem meta d-dinja ter;a’ tag[raf lilha nnifisha g[al dak li sewwa hi u mhux dak li [oloq minnha lbniedem. Dak li huwa dejjiemi, dak li ma jintilifx, dak li fissewwa je[odna lejn eternità jikkuntrasta ma’ dak li huwa temporanju, jitkisser malajr u m’g[andux fit-tul. Bil-bniedem jibqa’ jfittex f’qalbu x’inhu verament importanti u x’[aqqu li qieg[ed ja[dem u ji;;ieled g[alih, dawn il-jiem g[andhom diversi twe;ibiet g[alih.

. Kull min jersaq lejn is-so/jetà jitkellem bil-kontra talvaluri li ilna n[addnu, jibda jag[raf li l-vu/i tieg[u hija temporanja iktar min-natura tag[ha stess. F’dawn il-g]ejjer g[ad hawn il-kuxjenzi ta’ [afna f’posthom. Hawn min tkaxxar b’e]empji []iena imma jifhem u jrid il-[in kollu jer;a’ lura.

Ifittex l-boxla interna u vera tal-[ajja li Sidna :esù Kristu ;ieb mieg[u g[alina.

2

Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Barranin

F’dawn is-snin g[asservizz tal-bniedem nibqa’ mmiss b’idejja li a[na g[adna so/jetà li mo[[na /ar. Nafu x’inhuwa tajjeb u dak li m’huwiex, x’inhuwa ;ust minn dak li m’huwiex

. G[al dawk li jippruvaw jieqfu mir-rutina ta’ kull ;urnata. Jo[or;u iktar mis-soltu. Jiltaqg[u mill-;did ma’ dawk li jridulhom il-;id, tal-familja, il-[bieb li ma jintesewx. G[al diversi o[ra li jsibu l-[in ja[sbu fir-rabta tag[hom ma’ Min [alaqhom. Hemm l-okka]joni ta’ ti;did. Ta’ bidla interna f’vi]joni tal-[ajja. Lura b’iktar sa[[a lejn il-verità. Lura g[as-servizz tal-forza tas-sewwa.

3

. F’dinja li tidher minbarra li qieg[da titlef ru[ha, g[adni

4

5

. Tbaskat f’din t-triq tal-[ajja, biss dan ma jfissirx li ma nibqax nag[raf dak li huwa minnu minn dak li m’huwiex.

Kull persuna jg[addi u jara iktar madwaru jg[addu, imma dak li huwa sewwa jibqa’ hekk u ebda messa;; ma j/ajpru jew jibdlu. Hemm se jibqa’ /ar, permanenti g[addi]po]izzjoni tag[na lkoll. F’din il-;img[a ddedikata littwelid tas-Salvatur tag[na, mill-qalb nawgura l-Milied t-tajjeb lilek sur editur, lill-[addiema tieg[ek. Kif ukoll lil dawk li jibqg[u jixtru, jiflu din il-gazzetta u dawk li baqg[u madwarna jsostnuna bil-qalb.

6

Bejg[ tal-passaporti g[all-flus biss

N

Adrian Delia Opinjonista

Inwie;bu a[na fejn ma we;ibx il-Ministru tag[na. Flimkien, lkoll flimkien le[en wie[ed: Malta mhiex g[allbejg[. Lanqas g[all-flus kollha tad-dinja

ixtieq li mag[kom nifli u nixtarr bir-reqqa parti mid-diskors li g[amel il-Ministru talFinanzi l-Prof. Edward Scicluna fi twe;iba g[al domanda li saritlu quddiem il-Parlament Ewropew.

Fir-rigward tal-iskema issa mag[rufa u mxandra mad-dinja kollha b[ala cash-for-passports. G[al dan l-iskop se nislet numru ta’ dikjarazzjonijiet li g[amel il-Ministru Scicluna biex nippruvaw nifhmu g[aliex il-gvern g[o;bu jg[addina minn din l-umiljazzjoni u minkejja kollox, u minkejja kul[add g[adu qed jippersisti f’din id-direzzjoni anke wara li issa pubblikament ammetta li ]balja u bil-kbir.

Nirreferi l-ewwel g[all-mistoqsija li saret fejn ;ie dikjarat: “Now it’s possible to buy into Maltese Citizenship....It’s basically selling access to Schengen Zone Citizenship. Just for the Money. This is very unusual. Without having to be in the country, no real tie to the country. Healing the budget should not mean selling citizens rights.”

Mill-ewwel l-osservazzjoni trid tkun wa[da semplici u g[alxejn il-gvern jibqa’ ji/[ad. Din mhiex opinjoni tieg[i, ta’ xi w[ud mill-Maltin jew tal-Oppo]izzjoni. Din qed jg[iduha ;urnalisti, politi/i, osservaturi, regolaturi u investituri minn madwar id-dinja kollha. Dan mhu investiment xejn.

G[alhekk l-isem tal-programm qarrieqi. Dan huwa bejg[ g[all-flus biss. Din mhiex xi [aga li hemm b[ala di;à flEwropa. Din ma titlob ebda rabta ma’ pajji]na. Dan il-programm ifisser bejg[ tad-drittijiet tad-/ittadini Maltin. Fatti /ari, xiljiet serji. Ebda wa[da minnhom ma ;iet mi/[uda mill-Ministru tal-Finanzi Edward Scicluna.

Iwie;eb hekk biss: “This has nothing to do with the deficit and financing, infact we almost wrote it off. Fifteen million, eight million is a token. The budget will stand on it’s own.”

Kwa]i qisha konsolazzjoni li din l-iskema lanqas biss kellna b]onnha. Kwa]i qisu, jekk huwa minnu, li jekk din ma kellniex b]onnha biex nibbilan/jaw il-Ba;it, li allura setg[et saret bil-[sieb, bil-kalma u fir-rispett tal-pro/ess demokratiku tal-promulgazzjoni tal- li;ijiet.

Imma ma sarx hekk. Hu allura sar ]ball. }ball o[xon li beda u g[adu qed jidwi f’pajji]na, fl-Ewropa u g[ajb g[alina madwar id-dinja. Ir-reputazzjoni tag[na ;iet imsewsa bilkbir. Hu dan il-Ministru stqarru u b’mod inekwivoku. Jg[id li kieku hu kien g[adu Membru Parlamentari Ewropew kien jg[id: “For goodness sake I wouldn’t expect that from Malta.

And you would have been right.” Fi ftit kliem, il-Ministru qed jg[id li dak li vvota g[alih kien jaf li Malta ma kienx jixraqilha li tag[mlu. Allura tistaqsu mieg[i: La din l-iskema ma kellniex b]onnha biex nibbilan/jaw il-Ba;it u la konna nafu li Malta ma jixraqilhiex li tbieg[ il-passaporti g[all-flus,

g[aliex da[[alniha? U da[[alniha b’tant g[a;;la, [effa u evidentement traskura;ni kbira [afna. It-twe;iba jag[tihilna il-Ministru stess. Il- Professur Scicluna fl-umli ;udizzju tieg[i huwa persuna onesta u sin/iera. Qal il-verità, u g[alkemm forsi hemm iktar mhux ]gur jaf biha hu. Imma din il-verità hija iebsa u ta’ pi] kbir. Il-verità qed tg[id li lGvern ]balja. }balja meta g[a;;el. }balja meta [alla lill-barranin ta’ “Henley Something Associates” ji;ru bih u jiddettaw li;i li ma tixraqx lil pajji]na. }balja meta ma kkonsultax. }balja meta ma tax widen lill-operaturi kollha tas-servizzi finanzjarji f’Malta, is-so/jetà /ivili u varji konsulenti u esperti ta’ fama u reputazzjoni. }balja meta b’daqqa ta’ pinna [att reputazzjoni ta’ integrità u e//ellenza li kienet ilha tinbena snin. Il-gvern ]balja bil-kbir. U fil-politika serja, wie[ed irrid jag[ti rendikont ta’ g[emilu. L-g[a]liet huma tnejn; jew dan l-i]ball li ;ie ammess u rikonoxxut jissewwa billi ti;i rtirata jew emendata fil-prin/ipju u b’mod integrali l-ligi biex ma tibqax bejg[ ta’ /ittadinanza jew il-gvern iwebbes rasu, jippersisti fil-[a]in u jkollu jqum il- poplu biex isewwi l-[sara hu. F’dak il-kas min kien responsabbli jkollu jwarrab.

Ma nistax in[alli barra, forsi wie[ed mill-ag[ar insulti li a[na /ittadini Maltin soffrejna f’din it-twe;iba notoreja. IlMinistru tal-Finanzi Malti quddiem il-Parlament Ewropew jag[mel stqarrija infami: “Malta being short of certain people of caliber”. Nixtieq na[seb li dan kien ]ball o[xon ie[or.

Nixtieq na[seb li l-Professur Scicluna hawn ma kienx onest u veritier kif kien bl-iktar mod apert u imbarazzanti filkumplament tat-twe;iba. Nixtieq inqum g[ada u nsib apolo;ija lill-Maltin g[al dan l-insult nazzjonali. Imma nib]a’ li xewqti mhix se ssir realtà. G[ax nib]a’ li anke hawn il-Ministru kien sin/ier. Nib]a’ li l-Ministru Scicluna ma ja[sibx li l-Maltin kapa/i. Ma jemminx li a[jar minn o[rajn. Ma jafdax li l-aqwa fid-dinja. Jekk mhux fil- futbol kif semma hu, imma fi sport ie[or fejn iddistingwejna rwie[na, fil-Mu]ika, fil-Medi/ina, fil-Fi]ika, fil-Li;i, fil{sieb, fil-Kummer/. Fejn urejna li l-Maltin mhux talli huma ta’ kalibru imma g[andom talenti kbar. Kisbu su//essi f’kull qasam u kapa/i daqs u iktar minn [addiehor. U g[alhekk mhux qeg[din f’ebda kri]i. U g[alhekk m’hemmx g[alfejn inbig[u l-passaporti.

G[alhekk jekk fuq xejn g[andna nuru maturità politika u b[ala nazzjon ning[aqdu fuq din u nuru lid-dinja li Malta ]g[ira imma kburija. ?kejkna imma qalbiena. {afna fehmiet imma qalb wa[da. Inqumu issa a[wa Maltin u nwie;bu a[na fejn ma we;ibx il-Ministru tag[na. Flimkien, lkoll flimkien le[en wie[ed: Malta mhiex g[all-bejg[. Lanqas g[all-flus kollha tad-dinja.

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Opinjoni

Nopponu l-[a]in u napprovaw is-sewwa Lawrence Gonzi, Malta u r-rivoluzzjoni Libjana Attendejt g[at-tnedija tal-ktieb li jitratta l-involviment ta’ Malta u b’mod partikolari ta’ Lawrence Gonzi fil-;rajjiet li wasslu g[ar-rivoluzzjoni fil-Libja u t-tne[[iija ta’ Gaddafi mill-poter wara tant snin ta’ tiranija.

Smajna u esperjenzajna dawk il-mumenti li fihom Malta,

Beppe Fenech Adami Vi/i-Kap PN {idma tal-Partit

Illum nifta[ar li nag[mel parti minn Partit li jirrikonoxxi l-i]balji li g[amel u jitg[allem minnhom.

Partit li g[andu l-kura;; li jirrevedi u ja;;orna l-politika tieg[u

ming[ajr wisq preavvi] kienet tant vi/in gwerra /ivili li [alliet tant nies mejta. Smajna l-istorja kif Lawrence Gonzi kellu jie[u tant de/i]jonijiet diffi/li fl-interess ta’ Malta i]da fuq kollox fl-interess tal-umanità, ta’ tant nies inno/enti li kienu qed ibatu. Smajna kif Lawrence Gonzi ma /ediex g[ar-rikatt tat-tiranni u a//etta li jilqa’ ]ew; bdoti bil-fighter jets li dde/iedew li ma jibbumbardjawx lil nieshom. Smajna kif Lawrence Gonzi kien protagonist biex jassigura li eluf kbar ta’ persuni fil-Libja jkunu jistg[u j[allu lil dan il-pajji] bi vja;;i bil-linja tal-ajru tag[na u mezzi o[ra li kienu disponibbli. Fhimna, li f’dan il-mument, Malta mmexxija minn Lawrence Gonzi kienet fuq in-na[a tas-sewwa.

Dakinhar isem Malta ssemma mad-dinja fil-glorja tieg[u.

Pajjiz li g[araf x’inhu s-sewwa, li ma be]g[ax jiddefendi ssewwa. Pajji] ]g[ir b’qalb kbira.

Tibdil fil-PN

Wasalna fi tmiem l-2013. Sena ta’ taqlib politiku kbir f’pajji]na. Elezzjoni f’Marzu li wasslet g[all-bidla fil-Gvern u tibdil fil-Partit Nazzjonalista li wassal biex illum g[andna tmexxija kompletament ;dida. Sena li fiha ;ejt elett Vi/iKap tal-Partit flimkien ma’ Mario de Marco u fuq kollox Simon Busuttil b[ala Kap. Ikolli nistqarr li xhur li g[addew kienu ta’ sodifazzjon kbir g[aliha. Esperjenzajt il-kobor talPN. Partit li donnu meta jie[u daqqa ‘l isfel kapaci jsib lener;ija biex jer;a’ jitla’ ‘l fuq. Fix-xhur li g[addew rajna Partit mill-;did jifta[ il-bibien tieg[u g[al kull min irid jer-

Il-punt hu…

Richard Muscat Opinjonista

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

“MPs get taught how to be right honest” Laqatni dan it-titlu ta’ artiklu f’The Sunday Times ta’ Londra (15 ta’ Di/embru). Nifhem li mhux Malta biss g[andna problemi konnessi ma’ im;iba ta’ Ministri fil-gvern li bil-mod kif i;ibu ru[hom fil-qadi ta’ dmirijiethom jag[tu limpressjoni li m’g[andhomx idea ta’ x’inhu tajjeb u x’inhu [a]in.

Infatti nafu li l-poplu Ingli] jinsab di]illu] [afna bl-im;iba tal-politi/i tag[hom li g[addejjin minn skandlu g[all-ie[or.

Tant li l-Kumitat tal-Istandards fil-{ajja Pubblika dde/ieda li jorganizza kors ta’ ta[ri; biex jg[allem lill-politi/i kif i;ibu ru[hom fil-[ajja pubblika. U dan il-kors huwa obbligatorju.

Is-seminars huma inti]i biex jg[ollu “the ethical sensitivity of members of parliament” u j[arr;uhom kif i;ibu ru[hom f’/erti sitwazzjonijiet b[al“accepting gifts from outside bodies and dealing with lobbyists”.

Kien naturali li [siebi malajr mar fuq dak li qed naqraw f’u[ud mill-;urnali Maltin dwar im;iba xejn korretta ta’ diversi membri tal-Kabinett tal-gvern pre]enti li qed jimpressjonaw mhux biss g[all-abbu]i jew indifferenza totali ta’ rispett lejn regoli ta’ etika, imma wkoll g[ax dan il-gvern ta’ Muscat ;ie elett b’mandat tal-poplu li jg[olli l-livell ta’ etika, korrettezza, trasparenza u meritokrazija. Qed naqraw ukoll bil-listi ta’ rigali pjuttost ta’ valur mhux biss lil ministri, i]da wkoll lil uffi/jali tal-amministrazzjoni pubblika. U hawn mhux qed nifhem g[al xi hamper l’hemm u l’hawn.

Regoli ta’ kondotta u etika g[andna kemm trid. I]da dan ma jfisser xejn jekk il-politiku li jkun, ma jag[rafx jimxi b’im;iba korretta, u ma jkunx hemm rieda biex ir-regoli ji;u applikati u nfurzati.

Kemm se ndumu naqraw stejjer b[al “Franco Mercieca jisfida u jibqa’ g[addej bil-prattika privata” (il-mument, 15 ta’ Di/embru) jew “G[anqbuta ta’ [atriet g[al tal-qalba u talfamilja mill-Ministeru ta’ M’Louise Coleiro Preca” (ilmument tal-imsemmija [ar;a) Fil-Parlament Ingli] is-seminars mistennija jfakkru lillmembri parlamentari li g[andhom i;ibu ru[hom fil-[ajja pubblika “with integrity, selflessness and honesty.”

Irridu naraw dan ise[[ ukoll fil-Parlament Malti u spe/jalment fil-membri tal-gvern u l-uffi/jali g[oljin tal-amministrazzjoni. Hekk wieg[ed Joseph Muscat. U g[alhekk ing[ata mandat mill-poplu. Mela azzjoni biex jieqaf l-abbu] hija ur;enti.

19

saq lejh. Partit li llum g[andu Grupp Parlamentari mag[qud li jopponi l-[a]in, japprova dak li huwa sew u kapa/i jo[ro; bi proposti konkreti g[all- ;id tal-pajji]. Illum nifta[ar li nag[mel parti minn Partit li jirrikonoxxi l-i]balji li g[amel u jitg[allem minnhom. Partit li g[andu l-kura;; li jirrevedi u ja;;orna l-politika tieg[u. Partit li jag[raf li s-so/jetà li qed ng[ixu fiha llum tippretendi minna politika a;;ornata u rilevanti g[a]-]minijiet li qed ng[ixu fihom illum.

Irrid f’dan l-a[[ar artiklu tas-sena nirringrazzja lil tant nies li sibnihom mag[na f’dan il-vja;; li bdejna flimkien.

Insellem lill [addiema kollha tal-Partit li mag[na fehmu lbidliet li kellhom isiru. Li [admu u stinkaw, [afna drabi b’sagrifi//ji personali tul s-sena li g[addiet. Insellem lil mijiet ta’ voluntiera fil-Partit, lill-membri fil-kumitati sezzjonali tag[na li, minkejja l-qtig[ il-qalb, illum jifhmu li l-Partit g[andu b]onn l-appo;; u l-[idma tag[hom aktar minn qatt qabel.

Mixja ;dida g[all-Knisja

Nag[laq billi nsellem lil persuna li ftit tal- ;ranet ilu ;iet innominata mit-Time Magazine b[ala l-persuna tas-sena.

Insellem lill-Papa Fran;isku. Il-Papa umli i]da determinat li j;ib il-bidliet li l-Knisja tant g[andna b]onn. Il-Papa li millkliem sabi[ irid Knisja li tg[addi g[al fatti. Papa li jitkellem kontra l-faqar u sistemi ekonomi/i li jwasslu g[al aktar faqar. Papa li jitkellem fuq it-tbatija u jikkundanna dak li jwassal g[at-tbatija. Papa li determinat li jressaq il-Knisja Kattolika, il-Knisja ta’ Kristu vi/in in-nies. Knisja tal-i]g[ar fost i]-]g[ar. Knisja vi/in i]-]g[ir, il-batut, l-emar;inat.

Knisja li g[andha le[en u opinjoni. Knisja li tikkundanna u ti;;ieled l-in;ustizzja, il-korruzzjoni. Knisja li tag[ti le]empju li mbag[ad ikaxkar. Knisja, li bil-Papa Fran;isku, tista’ t[ares ‘il quddiem b’ottimi]mu.

“Lampedusa tragedy – a case of political bravado gone wrong”

Din hija storja tassew kerha u titlob li ssir kjarezza dwar laspetti kollha ta’ din it-tra;edja li fiha Malta qed i//appas idejha bid-demm. Qrajna f’The Malta Independent on Sunday (15 ta’ Di/embru) li Malta kellha sitt alternattivi biex taffronta l-problema gravi ta’ mijiet ta’ persuni li kienu f’nofs ta’ ba[ar resqin lejn Malta u li nbidlet fi tra;edja kbira b’mijiet li g[erqu fost konfu]joni s[i[a fil-11 ta Ottubru li g[adda.

I]da Malta dde/idiet li tirrifjuta kull g[ajnuna o[ra li kienet offruta, u g[a]let li tikkordina kollox wa[edha. Ir-rapport li ;ie pubblikat fil-gazzetta msemmija fih [afna dettalji u informazzjoni li t[ammar wi// Malta b[allikieku l-gvern ried jag[milha ta’ eroj a skapitu tal-[ajja tan-nies u tar-reputazzjoni ta’ pajji]na.

G[ad qed nistennew il-verità biex issir ;ustizzja. “…and while it makes mistakes, it should not continue to do so at the expense of the nation’s reputation.”

Hekk g[alaq l-editorjal ta’ The Sunday Times of Malta (15 ta’ Di/embru) ta[t it-titlu Republic Day ceremony.

Din l-ewwel sena tal-le;i]latura tal-gvern ta’ Muscat g[alqet bl-g[oti ta’ :ie[ ir-Repubblika. I]da mir-reazzjoni tal-fehma pubblika u ta’ w[ud mill-;urnali Maltin ikkonfermajna l-ewwel impressjoni negattiva u s-sinjali /ari ta’ livelli baxxi fl-g[a]la ta’ persuni li ng[ataw dan il-;ie[. Suppost prezzju], i]da ;ie mwaqqa’ g[al [afna ironija, biex ma ng[idx ukoll ]uffjett.

L-g[otja ta’ :ie[ ir-Repubblika suppost huwa unur. Huwa suppost ukoll li jing[ata lil nies li jimmerithom dan l-unur b[ala rikonoxximent mill-Istat. I]da “The Labour government’s approach to last Friday trampled on both these notions…it is an insult to all other deserving recipients when this is not the case.” Laqatni wkoll artiklu ta’ Daphne Caruana Galizia fuq dan is-su;;ett: “Dishonourable honours” (The Malta Independent on Sunday, 15 ta’ Di/embru). Daphne kellha kliem iebes b[ala kritika g[al g[otja ta’ dan il-;ie[ u nsistiet li “Friday’s honours list pointed to the confusion and dishonest in the Labour government’s thinking and propaganda.”

Jekk din l-ewwel sena ta’ g[otja ta’ medalji minn gvern Laburista mmexxi minn Muscat turina xi [a;a, hija konferma ta’ tmexxija nieqsa [afna (jew g[alkollox) minn stil, apprezzament onest u ;ust, [ila u bla boxxla etika.

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

20

Opinjoni

Il-fa//ata bdiet ti;;arraf

Stefano Mallia Kandidat PN g[all-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew

Il-Partit Laburista mhux qed jag[ti kas il-;id komuni imma l-akbar ;id tieg[u qabel kollox

I

l-kwistjoni tal-art u x’fadal mill-Australia Hall f’Pembroke bla dubju kixfet kemm it-tpa/pi/ talPartit Laburista dwar politika ;dida qabel l-elezzjoni kien biss retorika. Nispera li l-Partit Laburista ma jkollux il-wi// jargumenta kif g[amel qabel l-elezzjoni “li hu jinsab minn ta[t”. Mela xi jg[id g[all-avversarji tieg[u?

Ori;inarjament il-proprjetà f’Pembroke g[addiet f’idejn ilPartit Laburista fl-1979 bi tpartit mal-Freedom Press filMarsa. Fil-fatt fl-1998, il-Partit Laburista bieg[ bi//a millart li kellu g[as-somma sabi[a ta’ 600,000 ewro - ferm aktar minn kemm kienet tiswa’ l-Freedom Press!

L-Australia Hall hu bini storiku mibni mis-So/jetà tasSalib l-A[mar (Red Cross) Awstraljana, g[as-suldati feruti Awstraljani li servew fil-battalja ta’ Gallipoli matul l-ewwel gwerra dinjija. Imbena bil-flus ta’ g[aqda volontarja, filantropika u li ma tag[milx profitti.

Fl-1998, l-Australia Hall [adet in-nar u ftit wara lKummissarju tal-Artijiet talab lill-Partit Laburista biex jonora l-kundizzjonijiet tal-kuntratt u jsewwi l-[sara li saret.

Meta dan ma sarx, il-Kummissarju ma kellux triq o[ra [lief li jifta[ kaw]a biex jirkupra l-proprjetà. Kont tistenna li minn Partit Laburista “modern” li qal li ;enneb il-politika antika tieg[u kienet se tintwera aktar sensittività lejn l-Australia Hall milli fil-fatt intweriet.

Il-Partit Laburista ;ab diversi sku]i g[aliex kellu ra;un ma jirritornax il-proprjetà lura lill-Gvern. I]da flok stenna l-kors tal-;ustizzja biex jag[tih ra;un, idde/ieda li jag[mel ;ustizzja hu b’idejh u jwaqqa’ l-kaw]a li kien hemm fil-qrati. U]a lpoter politiku biex iwaqqaf pro/ess ;udizjarju u b’hekk serra[ rasu minn proprjetà li tista tissarraflu f’miljuni ta’ewro. I]da b’dan, [alla sospi] g[al darba o[ra l-argument dwar jekk hux le;ittimu jew le, li din il-proprjetà tkun f’idejh.

Ma kellhomx g[aliex jie[du g[alihom meta ]-]g[a]ag[ Nazzjonalisti dawru l-bini b’]igarella [amra u tawh id-dehra

ta’ rigal enormi lill-Partit Laburista. G[ax jekk dan mhux rigal kif ikunu r-rigali?

Din tal-Australia Hall turi kemm tassew kienu retorika politika is-slogans ta’ “Malta Tag[na Lkoll”, politika moderna u ;dida, meritokrazija, u [afna weg[diet kollha tlellix u li jkollna nammettu messew il-qalb ta’ [afna nies. Skont st[arrig ta’gazzetta lokali, anqas minn terz tal-Maltin jemmnu li tassew Malta Taghna Lkoll!

I]da je]i]ti nkwiet ie[or dwar jekk il-Gvern hux se ju]a lpoter tieg[u biex ji]gura l-a[jar kundizzjonijiet biex din ilproprjetà ting[ata l-permessi g[all-bini me[tie;a biex tkun tista’ timbieg[ bl-og[la prezz possibli. Meta l-proprjetà f’Pembroke g[addiet f’idejn il-Partit Laburista, na[seb li lewwel intenzjoni kienet li tintu]a g[all-iskopijiet politici talpartit, g[alkemm dan ma sehh qatt. {afna Maltin qed jin[arqu b’dan kollu. G[ax b’ferm anqas mezzi ma kellhomx l-istess x-xorti li messet lill-Partit Laburista meta xtraw l-art, id-dar jew l-appartament tag[hom jew biex [allsu l-edukazzjoni ta’ wliedhom. Minflok stinkaw, i//a[du minn [afna affarijiet u g[amlu s-sagrifi//ji biex jirrealizzaw il-[olm ta’ [ajjitom.

F’din il-kwistjoni, il-Partit Laburista mhux qed jag[ti kas il-;id komuni imma l-akbar ;id tieg[u qabel kollox. Il-flus li jista’ jda[[al minn din il-proprjetà pubblika li ;ietu kwa]i b’xejn se tmil il-mi]ien politiku favur tieg[u. Il-PN u lAlternattiva ;ew ]vanta;;jati.

Forsi mhux [afna /ittadini jag[tu kas dan imma hi turija li l-anki f’dan l-istadju bikri, il-Partit Laburista qed i[ares ‘il quddiem [afna biex jara li jibqa’ fil-poter. Kienu jg[idu li lPN kien imwa[[al mas-si;;u tal-poter!

Li ne]a’ u nesa’ l-a[mar di;à titkellem [afna. Imma li warrab ukoll is-sensittività morali tieg[u hi gravi.

Fl-elezzjoni, il-Partit Laburista bena fa//ata ferm sabi[a li serqet l-attenzjoni tal-elettorat u [afna xaqilbu lejh. I]da bilmod il-mod din il-fa//ata bdiet ti;;arraf u beda jinkixef x’hemm warajha.

Kelmtejn dwar il-politika

P. Karmenu Delia, S.I. Opinjonista

L-Istat m’g[andux poteri assoluti.

Ma jistax jittratta lin-nies [lief b[ala persuni. G[alhekk dawn g[andhom id-dritt li jiddefendu ru[hom u sa[ansitra je[duha kontra l-Istat.

D

emokrazija; dil-kelma tfisser litteralment issetg[a (kratos) tal-poplu (demos). Fil-fatt dan it-terminu jrid jirreferi g[al tip ta’ stat fejn ilpoplu jiggverna lilu nnifsu. Huwa stat fejn ilgvern hu tal-poplu, qieg[ed hemm g[all-poplu, u mag[mul mill-poplu.

A[na poplu, li g[andna l-istess ilsien, nirtu u nag[mlu storja wa[da, nokkupaw l-istess territorji, tradizzjonijiet, kultura. A[na nazzjon, bl-istorja, bil-;eografija, bir-rikkezzi naturali, bil-qag[da ekonomika, bil-politika tag[na. L-Istat huwa s-sede tal-awtorità u tal-poter, jew setg[a ta’ poplu jew nazzjon. L-Istat jista’ jkun monarkiku, b[al ng[idu a[na, irRenju Unit, inkella dittatorjali, jew presidenzjali…komunista b[a/-?ina ng[idu a[na. Inkella demokratiku, b[al dak ta’ pajji]na. L-g[amla ta’ demokrazija tag[na hija “rappre]entattiva”. Il-gvern tag[na huwa nti] u mag[]ul biex jirrappre]enta lill-poplu. Is-setg[a jew setg[at tal-gvern jg[addihomlu l-poplu. G[ax il-poplu huwa l-g[ajn tas-setg[a politika u, biex nibdlu l-metafora, b[allikieku l-g[amara ewlenija tag[ha. Il-poteri ewlenin fl-Istat huma l-poter le;i]lattiv, is-setg[a e]ekuttiva u l-poter tal-;udikatura. Fiddemokrazija, dawn il-poteri huma awtonomi, b’mod li lgvern m’g[andux jie[u la l-poteri kollha f’idejh u anqas inaqqar, inaqqas jew ixejjen il-libertà tal-;udikatura, jew dik tal-poter e]ekuttiv.

Fejn hemm sistema politika u demokratika, huwa l-poplu li jag[]el lil min irid jirrappre]entah fit-tmexxija. Din l-g[a]la g[andha tkun g[al kollox [ielsa. Fl-g[a]la, il-poplu ;eneralment ikollu quddiemu diversi “partiti politi/i” li j[addnu u jmexxu ‘l quddiem vi]jonijiet differenti tas-so/jetà ,ideolo;ija ftit jew wisq differenti, u jipproponu mezzi u modi ta’ tmexxija diversi. Il-fehmiet tal-partiti ji;u mxandra fi “programmi”, [alli l-poplu jkun jaf il-fehmiet tag[hom, u jkun jista’ jag[]el bejniethom, wara li jqis u ji]en is-siwi g[all-pajji] ta’ dawn il-programmi u ideolo;iji. G[ax partit politiku jorbot lilu nnifsu u b[allikieku jag[mel patt sieket (ta/itu) mal-poplu li jekk ikun elett jimxi fuq il-linji u l-kontenut tal-programm elettorali. F’demokrazija b[al tag[na,

jiggverna l-partit li jkun ;ab l-akbar numru ta’ voti u/jew ta’ si;;ijiet. Il-partit jew partiti l-o[ra jg[addu fl-oppo]izzjoni, jekk il-kandidati tag[hom i;ibu bi]]ejjed voti biex jirrappre]entaw lill-poplu fil-Parlament. Dan il-Parlament, jew Kamra tad-Deputati, jirrappre]enta l-poplu kollu kemm hu.

G[andu s-setg[a li jag[mel il-li;ijiet: l-iskop ewlieni talli;ijiet huwa l-;id “komuni” tal-pajji]. Dan ifisser li l-gvern, permezz tal-Parlament, jag[mel u jg[addi li;ijiet li j[arsu jew jimplementaw l-ikbar libertà tal-komunità politika, b’mod li kull persuna tkun tista’ tg[ix [ielsa u ti]viluppa ru[ha, flimkien mal-o[rajn fis-so/jetà.

Is-so/jetà hi mag[mula minn individwi, li huma fl-istess [in persuni. {a;a fundamentali ta’ kull persuna, hi min hi, huma d-drittijiet “naturali” tag[ha, biex insej[ulhom hekk, li ma jing[atawx lilha [lief mill-istess “qalba” tag[ha, minn dak li hi u mill-fatt stess li te]isti. Dawn id-drittijiet huma sagrosanti u g[andhom ji;u rispettati dejjem. G[aldaqstant, il-bniedem huwa res sacra ! L-Istat u l-Gvern, qieg[ed g[a//ittadini u xejn aktar. Ma je]istix g[alih innifsu. L-Istat huwa g[all-bniedem, mhux il-bniedem g[all-Istat! G[alhekk, lIstat m’g[andux poteri assoluti. Ma jistax jittratta lin-nies [lief b[ala persuni. G[alhekk dawn g[andhom id-dritt li jiddefendu ru[hom u sa[ansitra je[duha kontra l-Istat, jekk kemm-il darba dan i/a[[adhom mid-drittijiet tag[hom b[ala persuni jew je[odha kontra tag[hom jew kontra l-;id komuni tas-so/jetà.

Ir-Rumani tal-qedem kienu jg[idu: Salus populi, supremalex! L-og[la li;i hija s-sa[[a tal-poplu. Din is-sa[[a mhix biss fi]ika, il-qag[da ekonomika f’sa[[itha, l-i]vilupp teknolo;iku…Tonqos is-“sa[[a” meta tonqos il-libertà. L-atmosfera ta’ libertà biex kull wie[ed kemm jista’ jkun jil[aq liskopijiet ta’ [ajtu, hija l-aqwa garanzija ta’ so/jetà tassew [ielsa. Il-[arsien tal-eko-sistema, fil-kuxjenza tag[na llum, sa bi//a essenzjali mis-“salus” li l-gvernijiet je[tie; i[arsu, b’kooperazzjon globali bejniethom. Fost id-drittijiet ba]i/i tal-persuna hemm dak g[all-g[ixien, g[ax-xog[ol, g[a]]wie;, g[all-[arsien u l-prattika tar-reli;jon, g[all-[arsien tal-ordni pubbliku…g[all-verità.

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

1

2

Opinjoni

Il-Pulizija u /elebrazzjoni tal-falzità storika

I

Simon Mercieca Opinjonista

Il-Korp tal-Pulizja hu korp sinonimu mal-oppressjoni politika matul i]-]minijiet u g[alhekk tajjeb li ni//elebraw [alli ma ninsewx

l-Pulizija ta’ Malta [abbret li s-sena d-die[la se tkun qed ti//elebra l-200 sena mit-twaqqif tag[ha. Il-motto mag[]ul g[all-okka]joni hu Min-Nies g[an-Nies.

Skont din l-istess stqarrija, il-Pulizija ;iet imwaqqfa nhar it-12 ta’ Lulju 1814, ji;ifieri wara li Malta saret possessjoni Ingli]a permezz tat-Trattat ta’ Pari;i. L-istqarrija tkompli li Sir Thomas Maitland kien Gvernatur ta’ Malta bejn l-1813 u l-1824, u wara li le[aq, beda era ta’ riformi, u wa[da minnhom kienet dik tar-ristrutturar tal-Korp talPulizja.

Fil-kelma ristrutturar tal-Pulizja tinsab l-istorja kollha, wara nbniet din il-fabbrikazzjoni storika. Mhux vera li lKorp tal-Pulizija twaqqaf nhar it-12 ta’ Lulju 1814. Il-Korp tal-Pulizja twaqqaf nhar l-24 ta’ Awwissu 1812. Dan hu ppubblikat u wie[ed jista’ jsibu fil-ktieb Raccolta di Varie Cose Antiche e Moderne Utili ed Interessanti Riguardanti Malta e Gozo, f’pa;na 333 bit-titlu “Primo Magistrato di Pulizia”. L-awtur ta’ dan il-ktieb ifakkarna li kien matul l1814, Thomas Maitland, kien biddel l-impieghi, u dan ma g[amlux g[all-wi// il-Maltin i]da biex isa[[a[ ir-re;im ;did kolonjali f’pajji]na. Fit-12 ta’ Lulju 1814 kien imiss lil korp ;did tal-pulizija li jsir il-kelb tal-but tar-re;im. F’din il;urnata, Maitland re;a’ g[amel riforma, ji;ifieri ke//a lillKummissarju, il-Ma;istrat Salvatore Cassar, li kien ;ie appuntat sentejn qabel biex minfloku jqieg[ed kummissarju Ingli]. Ironikament, waqt il-Ministru pre]enti jrid ifakkar b’tant pompa dawn ir-riformi, junior minister ie[or qed ja[dem biex jer;a’ jibg[at lill-Korp tal-Pulizija u l-;ustizzja fuq linji ta’ prin/ipju g[al qabel dawk li kienu je]i]tu fi ]mien Maitland, ji;ifieri g[ar-riformi progressivi tal-24 ta’ Awwissu 1812.

Dak li ;ara nhar it-12 ta’ Lulju 1814, kien li Thomas Maitland, jew kif kien mag[ruf a[jar mal-Maltin b[ala “King Tom” bl-aktar mod dispotiku ried Korp tal-Pulizja verament min-nies g[an-nies, ji;ifieri li jkun g[all-qadi talImperu Ingli]. B’hekk qa//at lill-Kummissjarju Malti Cassar u b’daqqa ta’ pinna tefa’ lill-Korp tal-Pulizja ta[t persuna Ingli]a. B’hekk [oloq korp ta’ pulizja, ji;ifieri suldati Maltin, immexxijin minn Ingli], biex jispjunaw fuq s[abhom il-Maltin u jaqdu lil tal-qalba.

Wie[ed m’g[andux jistg[a;eb, meta snin wara, din listruttura se tintu]a minn Lord General Strickland lejn la[[ar tas-seklu 19 b[ala arma politika. Strickland kien ilbniedem li da[[al il-vjolenza politika istituzzjonalizzata f’pajji]na. Strickland u]a lill-pulizija b[ala arma politika kontra grupp ta’ dimostranti li kienu qed jag[mlu protesta le;ittima fil-Belt Valletta u wara li l-pulizja taw xebg[a kbira lid-dimostranti, hu ma ddejjaqx jo[ro; fil-gallarija tal-Palazz f’dillirju ta’ sadi]mu jara dan l-ispettaklu kollu.

Dawn huma l-pedamenti tal-Pulizja Maltija. Dak li rajna jsir f’dawn l-a[[ar ;img[at, ma biddel xejn minn dan kollu.

Fejn huma l-allegazzjonijiet li g[amel Evarist Bartolo filktieb dwar il-qtil ta’ Nicholas Azzopardi fid-Depot talPulizija? Issa kollox intesa. Bil-[aqq, il-Korp tal-Pulizja issa sar min-nies g[an-nies. Il-pulizja tal-lum huma min-nies g[an-nies, g[ax ja[dmu ta’ waiters, jie[du lit-trabi tal-membri tag[hom bil-karozza tas-servizz g[and in-nanniet u tg[allmu sew matul din il-karriera twila ta’ storja tag[hom kif jag[mlu affarijiet o[ra.

Dan kollu nafuh lill-bravu Thomas Maitland u r-riforma tieg[u li kkrealna Korp tal-Pulizja li fl-a[[ar 200 sena dan ilkorp serva ta’ struttura ta’ oppressjoni u dak li smajna f’dawn l-a[[ar xhur, ma tantx jawgura tajjeb g[all-futur anzi hu kontinwazzjoni ta’ din it-tradizzjoni. L-uniku [a;a li nawgura lil dan il-Gvern tal-Labour hu li kif kien g[amel fissnin 80, jer;a’ jibdel il-motto tal-Korp u ma j[allix il-motto ta’ Domine Derige Nos, jewAlla Mexxiena Int. }gur li minn din ir-riforma ta’ King Tom ’l hawn ma kienx xi korp mmexxi mis-sapienza ta’ Alla i]da wisq aktar minn dik taxxitan!!! Il-futur tieg[u ma tantx jidher li hu wie[ed sabi[.

Ironikament, waqt li l-Ministru Mallia qieg[ed jipprepara biex ji//elebra dan l-anniversarju b’tant pompa, il-Junior Minister Owen Bonnici qed ja[dem fuq riformi li ja[sbu biex ibiddlu dawn l-istrutturi li [oloq King Tom u jer;a’ jmur g[al strutturi eqdem li l-pedamenti tag[hom kienu tqieg[du f’Awwissu tal-1812. F’dan l-isfond, din i/-/eremonja u dawn i/-/elebrazzjonijiet jmorru tajjeb ma’ dan ilMinisteru g[aliex il-Korp tal-Pulizja hu korp sinonimu maloppressjoni politika matul i]-]minijiet u g[alhekk tajjeb li ni//elebraw [alli ma ninsewx.

Il-Milied it-tajjeb!

Caroline Galea Opinjonista

Il-Milied hu l-isba[ okka]joni biex nag[mlu [in g[al [addie[or.

Ni//elebraw flimkien l-isbu[ija tal-[ajja u nesprimu s-solidarjetà ma’ xulxin

N

har l-Erbg[a l-Milied! Festa tant u tant mistennija minn [afna. G[alija m’hemm xejn isba[ milli tqatta’ l-Milied mal-familja! Hija ;urnata fejn [afna familji jiltaqg[u flimkien biex ji//elebraw mhux biss it-twelid ta’ tarbija spe/jali i]da wkoll biex ji//elebraw dak kollu li g[andha g[alfejn inkunu grati g[alih.

L-ewwel nett ni//elebraw flimkien l-eqdem u l-ikbar storja tat-twelid tal-Bambin :esù u l-imma;ini profonda ta’ dik lOmm u Missier li f’daqsxejn ta’ maxtura f’nofs ta’ lejl kiesa[ kellhom tarbija unika. Storja li titraxxendi ]-]mien, ilkultura, id-drawwiet u tabil[aqq ir-reli;jonijiet. Forsi hu dan il-mument li l-iktar jag[mel il-Milied simbolu b’sa[[tu talfamilja mag[quda u g[alhekk jag[mel din il-festa /-/elebrazzjoni unika tal-[ajja tal-familja.

Iktar mill-ikel u r-rigali (li huma sbie[ ukoll!) dan hu ]mien biex ni//elebraw l-im[abba bejn l-a[wa, ir-rispett u lg[o]]a tal-;enituri u dawk li huma qrib tag[na. G[alkemm ng[ixu fi g]ira daqs nitfa, nibqa’ skantata kif hemm nies jew qraba li lanqas naraw matul sena s[i[a. Forsi dan kollu sforz il-[ajja mg[a;;la u sfrenata li ng[ixu matul is-sena impenjati b’mitt [a;a jew o[ra li ma j[allu [in g[al xejn. U g[alhekk pre/i]ament g[al din ir-ra;uni li l-Milied hu l-isba[ okka]joni biex nag[mlu [in g[al [addie[or. Ni//elebraw flimkien l-isbu[ija tal-[ajja u nesprimu s-solidarjetà ma’ xulxin.

Intant f’eluf ta’ djar madwar pajjji]na g[addejjin bilpreparamenti g[al festa tal-Milied. {afna preparamenti g[al dik l-ikla li ;;ib lill-familja ta[t saqaf wie[ed. ?ans biex nitkellmu u ni//elebraw xi su//ess u kultant xi saram jew sfida li g[andha quddiemna. Dan hu valur li b[ala Maltin g[andna ng[o]]uh u g[andna nibqg[u nib]g[u g[alih. Hu dan il-valur tal-g[aqda li jag[mel minn tag[na so/jetà li tag[der u t[obb u li tkun lesta tkun ta’ wens u solidali mhux

biss ma’ ta’ ;ewwa imma man-nies kollha kemm jista’ jkun.

Appell li xtaqt nag[mel huwa dwar il-moderazzjoni.

Moderazzjoni fil-konsum i]da anke fix-xiri. Naf kemm a[na l-Maltin in[obbu nieklu i]da bl-istatistika alarmanti talobe]ità fit-tfal dejjem ti]died na[seb jkun ideali biex filMilied nag[tu e]empju tajjeb ta’ bilan/ lit-tfal. L-istess jmur g[ar-rigali. Nixtru u nie[du pja/ir ming[ajr infiq ]ejjed li jista’ j;ibilna t[abbil tal-mo[[ f’Jannar. Milied g[aqli huwa Milied hieni!

Nixtieq illum il-{add ta’qabel il-Milied nag[mel ftit awguri. Awguri spe/jali l-ewwel g[all-qarrejja ta’ din ilgazzetta. Grazzi mill-qalb g[all-appo;; tag[kom b’mod spe/jali matul din is-sena. In[e;;i;kom tibqg[u tag[tu lappo;; tag[kom lill-PN bix-xiri tal-;urnali tal-partit u billi ssegwu l-media tal-partit.

Grazzi u awguri lill-kunsilliera u attivisti kollha tal-PN. Kellna sena ta’ impenn fejn il-[idma u l-appo;; tag[kom kien u jibqa’ kru/jali. Grazzi mill-qalb ta’ dan kollu u nawgura Milied hieni tant mist[oqq lilkom u lill-familji tag[kom.

Nawgura wkoll il-Milied it-Tajjeb u Sena ;did mimilja sa[[a u hena lis-Sinjuri Edituri tal-gazzetti il-Mument u nNazzjon u l-[addiema kollha attwali u passati ta’ Media.link li [admu b’tant dedikazzjoni matul din is-sena daqstant diffi/li g[all-PN. Grazzi mill-qalb tal-impenn u l-fidu/ja tag[kom. Il-Milied it-Tajjeb lilkom u lill-familji tag[kom.

L-a[[ar tislima lill-familja u l-[bieb kollha tieg[i. Grazzi tal-im[abba u l-appo;; tag[kom u nawguralkom sena ;dida mimlija dak kollu li tixtieq qalbkom. Din is-sena mhux se nibg[at kartolini tal-Milied i]da se nag[ti donazzjoni lil wa[da mid-djar li jie[du hsieb tfal bla familji. Il-Milied tag[hom ukoll u j’Alla l-ispirtu ferrie[i tal-Milied jasal g[and min qed i[ossu wa[du jew mu;ug[!

Il-festi t-tajba lil kul[add!

22

Prosit!

Er;ajna wasalna fl-a[[ar tassena u g[al darb’o[ra rrid nag[ti prosit lil Joe Chetcuti, pre]entatur tal-programm interessanti Mar/i u Bandalori fuq Radio 101. Imma mhux biss.

Irrid ukoll nirringrazzjah g[ax g[al darb’ohra re;a’ ftakar fija u bag[tli l-kalendarju tas-sena l-;dida. B[al dal-;ranet tiltaqa’ ma’ [afna kalendarji, imma dan huwa veru kalendarju differenti. Mhux goff, pulit, karta [oxna u fina u, kull ;urnata g[andha l-isem talqaddis li tkun il-festa tieg[u.

A[na d-dilettanti tal-festi u tal-knejjes nie[du pja/ir inkunu nafu dawn id-dettalji ]g[ar spe/jalment da]-]mien meta [afna tradizzjonijiet sbie[ qeg[din jinqatghu. Ner;a’ nirringrazzjah u nawguralu dejjem lilu, lit-tim tal-programm u naturalment lill-familja tieg[u.

Giov DeMartino Il-Mosta

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Ittri lill-Editur

Mandela u l-gvernijiet ta’ minoranza Qed nikteb din l-ittra fil-jum li fih t[abbret il-mewt talpatrijott Nelson Mandela talAfrika t’Isfel li [abb lillpajji]u u lil niesu, [allas bil[abs g[all-twemminu u meta la[aq fit-tmexxija ta’ pajji]u, [abb aktar lill-Afrika t’Isfel g[ax impona politika ta’ rikon/iljazzjoni vera. Mandela kien i;;ieled is-sistema infami tal-apartheid li permezz tag[ha l-minoranza ‘bajda’ kienet ta[kem u ta[qar lillma;;oranza ‘sewda’ f’pajji]hom stess.

Ftakart ukoll fis-snin 19811987 meta anke f’Malta, Gvern Laburista ta’ minoranza kien qed ja[kem kontra r-rieda tal-ma;;oranza assoluta talMaltin.

Ftakart ukoll li minkejja lparoli vojta tas-suppost xellu-

G[all-istorja

gin Maltin, dak il-gvern minoritarju kien jixtri millAfrika t’Isfel ta’ ]mien lapartheid, il-qam[ u kien jimporta ukoll il-fa[am li l-iskjavi suwed kienu jtellg[u millminjieri tal-bojod.

Nag[laq billi nirrimarka li rrikon/iljazzjoni hi l-marka talpatrijotti veri u ta’ sa[[a filwaqt li d-diskriminazzjoni hi l-boll tad-dittaturi kbar u ]g[ar.

Il-Proletarju Il-{amrun

{adt gost naqra l-priedka tal-Isqof ta’ G[awdex fil-festa ta’ Kristu Re. Però irid jing[ad li l-fra]i, “il-[alliel ittajjeb” mhiex qeg[da f’postha g[ax [alliel qatt ma jista’ jkun tajjeb. Mhux a[jar ng[idu, “il[alliel ikkonvertit”?

Rigward il-;isem tal-Beatu Papa :wanni XXIII, Charles Butti;ie; eks PRO tal-Kurja qal li dan il-Papa midfun filgrotta tal-Vatikan. Nixtieq ng[id li l-;isem ta’ dan ilPapa jinsab espost fil-Ba]ilika ta’ San Pietru.

John Tonna

Amministratur Knisja Santu Rokku Birkirkara

Xarabank u l-[addiema Nispera li Peppi Azzopardi qed jipprepara biex itella’ edizzjoni tal-programm Xarabank u jiddiskuti s-sensji u l-ka]i ta’ ;img[a xog[ol ta’ erbat ijiem li qeg[din jiffa//jaw numru ta’ [addiema f’numru ta’ kumpaniji.

Fi ]mien ir-ri/essjoni internazzjonali f’edizzjoni minnhom tal-programm Xarabank kien mar il-Prim Ministru Lawrence Gonzi jiffa//ja l-[addiema milquta.

Joseph Muscat se jag[mel listess?

S. Vella

Ir-Rabat

Chris Cardona bla flus^ Il-Union {addiema Mag[qudin kitbet lill-Ministru Chris Cardona biex jintervjeni dwar fabbriki li qeg[din f’diffikultajiet ta’ xog[ol.

Jidher li l-Ministru Cardona ma g[amel xejn dwar dan s’issa. Niftakar i]da meta ftit tassnin ilu Lawrence Gonzi kellu diffikultajiet b[al dawn, kien mill-ewwel intervjena b’ammont sostanzjali ta’ miljuni ta’ ewro biex il-fabbriki milquta

jag[mlu t-tibdil me[tie; biex is-sitwazzjoni tag[hom u tal[addiema titran;a. Il-gvern Nazzjonalista kien irnexxielu jag[mel su//ess kbir fl-intervent dirett li wettaq.

Forsi issa Chris Cardona g[adu ma g[amel xejn g[ax m’g[andux flus biex jag[mel tajjeb g[al dak li hemm b]onn isir?

John Mallia Marsascala

Hekk baqa’ jonqos issa!

Il-gvern Laburista g[adu ma xebg[ax bin-numru kbir ta’ [atriet li qed iqassam u dan bla sej[a g[all-applikazzjonijiet. Qed ji;;ustifika dan kollu billi jg[id li dawn huma nies f’“po]izzjoni ta’ fidu/ja”.

Hekk baqa’ jonqos issa!

Alla[ares ma jkollokx fidu/ja fil-mara, f’tal-familja, [bieb li ilek tafhom is-snin u li [dimt spalla ma’ spalla mag[hom fil-partit, nies li po;;ejt fuq ilbillboards elettorali u attivisti tal-union privile;;jata flimkien ma’ diversi kollaboraturi li swewlu mitqlu deheb qabel l-elezzjoni.

X’ma jkollokx fidu/ja f’dawn it-talin!

Carmel Micallef {a]-}abbar

Banda stunata Dan l-a[[ar donnu li lProf.Edward Scicluna qed jit[ajjar jaqliba lil sie[bu Manuel Mallia f’dak li huma frejje; li jag[mel u [merijiet li jg[id. Fil-verità jonqsu biex jil[aq ir-rekord assolut ta’ negattivita’ li rnexxielu jwaqqaf Mallia.

U Joseph Muscat? Il-Prim Ministru Muscat bejn i/CHOGM, il-bejg[ tal-passaporti u bejn xi ]jara m[assra ta’ xi President Ukren qed jidderie;i l-aktar banda stunata li qatt kellna f’Malta!

L-Aqwa Tim Burmarrad

23

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Ittri lill-Editur

Moralità fiskali u ;ustizzja so/jali Il-Gvern Laburista fl-a[[ar Ba;it bil-kliem qal li se jag[fas fuq l-eva]joni fiskali.

Issa din [a;a li l-poplu qed jg[ixha kuljum u l-ebda gvern ma jista’ jid[ak bih fuqha.

Fir-realtà minn ftit tax-xhur ‘l hawn, id-drabi fejn mhux ting[ata r/evuta fiskali kotru bi kbir.

Forsi l-poplu qed ji;i nfluwenzat mid-dikjarazzjonijiet skandalu]i ta’ w[ud filKabinett Laburista!

Allura se ji;ri issa li l-gvern se jdur i]jed fuq dawk li ma jistg[ux jag[mlu mod ie[or [lief li jiddikjaraw id-d[ul kollu tag[hom ji;ifieri fuq il[addiema, il-pensjonijet u dawk li kienu bil-g[aqal u faddlu xi [a;a fil-bank.

Se ji;ri ukoll li l-gvern jibda jag[fas biex servizzi li kienu jing[ataw b’xejn issa jibda jintalab [las g[alihom. Din la hi moralità fiskali u anqas ;ustizzja so/jali. U dan isejja[ lilu nnifsu Partit Laburista!

Tony Borg

Is-Si;;iewi

Rapport siewi Kellu jkun ir-rapport ta’ John Dalli dwar l-Isptar Mater Dei biex il-[addiema u lg[aqdiet tag[hom ji;ifieri lMUMN, il-UHM, l-MAM u lGWU jindunaw minkejja diffikultajiet li jinqalg[u kemm kienu avvanzaw matul l-a[[ar snin fil-kundizzjonijiet taxxog[ol tag[hom.

Kellu jkun ir-rapport ta’ John Dalli biex il-[addiema fet[u g[ajnejhom li ma jistg[u jie[du xejn b[ala garantit. Ta’ lanqas f’dan ir-rigward ir-rapport ta’ John Dalli sewa’ g[al xi [a;a!

Illupjati Il-G]ira

Safar Il-Prim Ministru Muscat qieg[ed isiefer mhux [a]in. U filli fi New York ipa/pa/ ma’ tan-Nazzjonijiet Uniti u filli fi Sri Lanka g[a/-“cheap holidays” ta/-CHOGM u filli f’Miami biex ifittex ibig[ i//ittadinanza ta’ pajji]na. Dan minn barra safar ie[or fil-vi/in fl-Ewropa. Sie[bu l-G[awdxi ukoll g[adu kemm nefaq ¤7,000 biex mar g[all-laqg[a ta’ kontinwazzjoni fuq g]ira mbieg[da fl-Iskozja.

Qed insemmi dan kollu

g[ax, kul[add g[adu jiftakar kemm matul is-snin li g[addew tal-Labour kienu jitka]aw bis-safar tal-Ministri Nazzjonalisti anke meta dan kellu x’jaqsam max-xog[ol iebes dwar id-d[ul ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea wara li lura fl-1996 gvern Laburista kien iffri]a l-applikazzjoni g[ass[ubija.

Issa però, il-Labour qieg[ed fil-Gvern u f’kollox qed jag[mel bil-maqlub ta’ dak li tant kien jikkritika fis-snin ta’ qabel l-elezzjoni u b[al dejjem tal-Labour jippruvaw ji;;ustifikaw kollox.

Mario Calleja Tas-Sliema

Il-Labour bla sisien Jissejja[ Labour Party, partit tax-xog[ol, partit tal[addiema. Tiftakarhom ikantaw “Ag[tuna x-xog[ol, Ag[atuna l-[idma”. Issa [a naraw fis-sewwa x’;ara matul s-snin meta l-Labour kien filgvern.

Lura fl-1971 kellna 5,500 ru[ biss jirr;istraw g[axxog[ol u dan wara li kien se[[ il-miraklu ekonomiku ta’ :or; Bor; Olivier minkejja r-rundowns li kellu jiffa//ja minn mas-servizzi.

Imbag[ad meta tela’ lLabour bejn l-1971 u l-1987 intilfu xejn inqas minn 11,000 post tax-xog[ol mal-privat.

Bejn nies bla xog[ol u o[rajn fil-Korpi kellna 12,000 ru[.

Wara l-1987 meta l-Partit Nazzjonalista tela’ fil-Gvern, tne[[ew il-Korpi u re;a’ beda ji]died ix-xog[ol, jin[olqu limpjiegi u l-qg[ad kien dejjem nie]el.

Fl-1996 re;a’ tela’ l-Labour ta’ Alfred Sant u l-qg[ad re;a’ beda tiela’ sa ma la[aq is7,000 persuna jirre;istraw.

Fl-1998 meta mbag[ad re;a’ tela’ Eddie Fenech Adami, re;g[u bdew jin[olqu postijiet ;odda tax-xog[ol u lqg[ad re;a’ beda nie]el. Fi ]mien Lawrence Gonzi minkejja ri/essjoni dinjija n[olqu eluf kbar ta’ postijiet taxxog[ol ;odda u l-qg[ad minkejja s-sitwazzjoni [a]ina internazzjonali, kien f’livelli a//ettabbli.

Wara r-reb[a Laburista ta’ Marzu li g[adda, il-qg[ad re;a’ beda ji]died xahar wara xahar.

G[alhekk tennejt li g[andna Partit Laburista bla sisien g[ax konsistentament falla f’dak li hu msemmi g[alih ji;ifieri fil[olqien tax-xog[ol.

F. Caruana

Il-Marsa

Kamra vojta Joseph Muscat fi sforz biex ji;;ustifika l-mist[ija tal-pilloli out-of-stock qal li kienu sabu kamra mimlija pilloli skaduti ta’ ]mien l-amministrazzjoni pre/edenti. Ara issa fi ]mien il-Labour, il-probabiltà li ssib kamra vojta g[ax hawn sitwazzjoni fejn ilva//in tal-influwenza spi//a meta g[ad fadal eluf li riedu jie[duh.

Issa b[alma ;ara fil-ka] talpilloli out-of-stock, l-anzjani u

l-morda qed ikollhom jixtru lva//in minn buthom. U lMinistru Marie Louise Coleiro Preca tredden dwar il-faqar!

M. Agius

Ra[al :did

Esportazzjoni Fix-xahar ta’ Ottubru, lesportazzjoni re;g[et naqset.

Din id-darba bil-kbir, b’36 filmija!

U mhux billi l-Ministru Edward Scicluna joqg[od jip-

prova iben;ilha u jg[id li dan ;ara g[ax naqset ir-riesportazzjoni tal-fjuwils, g[ax meta taqta’ dan in-nuqqas, wie[ed isib li l-esportazzjoni xorta naqset bi 23 fil-mija fuq l-istess perijodu tas-sena li g[addiet.

Dan se jkollu effett [a]in [afna fuq l-impjiegi u fuq ilbilan/ tal-pagamenti. Forsi g[alhekk kull min jista’, fost tal-qalba tal-Labour qed jimpjega ru[u mal-gvern!

Mario Borg Il-{amrun

24

-

-

’

U]anzi tal ikla tal Milied f diversi

Doris Zammit

Wara li l-;img[a l-o[ra wassaltilkom tag[rif u diversi kur]itajiet dwar il-Milied, din il-;img[a xtaqt naqsam mag[kom xi tag[rif dwar u]anzi tal-ikla tal-Milied f’pajji]i diversi madwar id-dinja. Tiskanta kemm ivarjaw, imma fl-istess [in issib ukoll bosta li huma komuni fil-pajji]i kollha.

Il-Perù

Franza Tradizzjonalment servuta wara l-quddiesa ta’ nofsillejl, likla tal-Milied fi Franza hi mag[rufa b[ala Le Revellion.

G[alkemm tvarja minn re;jun g[all-ie[or, fil-parti l-kbira tag[hom dejjem hi servuta bix-xampanja. Foie Gras ( il-fwied tal-papra jew tal-wi]]) huwa appetitizer komuni, kif inhuma l-gandofli, salamun iffumikat u fi Brittany, crepes tal-buckwheat. Il-platt prin/ipali aktarx li jkun wi]]a mixwija mimlija bil-qastan, g[alkemm id-dundjan qed isir aktar popolari, u la[am mixwi ie[or b[a/-/anga u l-[aruf hu wkoll popolari.

Id-de]erta tradizzjonali ta’ La Revellion hi l-buche de noel ( il-log tal-Milied), panedispanja mgerba u mimlija bil-krema, mag[mul forma ta’ zokk, imraxxax bi ftit icing sugar (g[assnow) u xi mushrooms tal-[elu.

Kmieni f’Di/embru l-knejjes Peruvjani jorganizzaw dawk li jissej[u Chocolatadas.

L-organizzaturi ju]aw il-flus mi;bura minnies tal-belt u dawn ja[mu panettone u jag[mlu ktieli kbar bi/-/ikkulata s[una bil-[wawar. Dan il-[ob] u l-kokotina jing[ataw lil dawk anqas fortunati b[ala /elebrazzjoni tal-ista;un. Il-Peruvjani ji//elebraw il-festa tal-Milied tradizzjonali g[all-[abta ta’ nofsillejl tal-24 ta’ Di/embru, kwa]i b[al kull nazzjon ie[or kattoliku. Madankollu fil-Perù, l-ikla mhix ming[ajr la[am. Anzi, id-dundjan huwa //entru, xi drabi m]ejjen bil-frott frisk, u servut b’zalza tat-tuffie[, tamales u insalati varji o[ra. B[ala de]erta xi torta, panettone u pastarjali huma popolari [afna.

Il-Polonja Wara ;urnata ta’ sawm, l-ikla tradizzjonali ta’ lejlet il-Milied fil-Polonja hija xi [a;a milqug[a b’fer[a kbira.

Tradizzjonalment l-ikla, li hija ming[ajr la[am, tibda billi jinqasam il-[ob].

Jing[ad li l-Pollakki j[allu post vojt malmejda f’ka] li jg[addi xi vja;;atur u j[abbat il-bieb. G[alihom din hi forma ta’ xorti tajba. Jisservew diversi platti tal-[ut fosthom herring fi krema qarsa, fish au gratin u pike servut bil-bajd iebes u patata mg[ollija.Christmas Barshch (soppa talpitravi) hija komuni, kif ukoll compotes diversi mag[mula minn frott niexef, ftit jew wisq simili taz-zalza tal-Cranberries.

B[ala de]erta nsibu l-[lewwiet tal-g[asel u ]-]errieg[a tal-poppy, kif ukoll il-babka, tip ta’ [ob] [elu.

Ir-Rumanija L-Italja L-ikla ta’ lejlet il-Milied, mag[rufa b[ala l-Festa tas-seba’ [utiet, filwaqt li hija /ertament ta’ ori;ini Si/iljana, hi drawwa aktar popolari fl-Istati Uniti milli f’Napli u Sqallija.

Madankollu t-tradizzjoni li ji;i servut il-[ut lejlet il-Milied hija popolari fin-na[a ta’ isfel tal-Italja, fejn is-sawm huwa osservat lejlet il-Milied. Ivarja [afna minn ra[al g[al ra[al, il-festi ta’ lejlet il-Milied u tal-Milied huma tradizzjoni komuni fl-Italja kollha. L-Italja hi art twelid il-panettone, [ob] [elu mimli bi]-]bib u m[awwar bil-qxur tal-lumi u llarin; u mqatta’ f’porzjonijiet u xi drabi servut bi]]abaglione jew xi krema [elwa mag[mula mill-mascarpone u frott niexef.

L-ikla ta’ filg[axija fir-Rumanija hija tabil[aqq spe/jali fid-diversi r[ula, u l-aktar li jintu]a huwa l-majjal. Tradizzjonalment fl-20 ta’ Di/embru ji;i maqtul [an]ir ad unur Sant’Injazju. Il-la[am tal-majjal imbag[ad jintu]a b[ala l-ba]i tal-Craciun (l-ikla tal-Milied). Il-brandy tal-g[anjbaqar huwa l-aktar brandy li jintu]a, filwaqt li pikles mag[mul id-dar u diversi tipi ta’ zalzett, is-Sarmale, kabo//a mimlija birross u l-la[am kif ukoll il-pitfie (majjal bil;elatina) huma komuni waqt din l-ikla. {ob] fil-forma ta’ salib mag[ruf b[ala colaci, jin[ema f’diversi familji rurali u wara mqassma g[and il-;irien biex jissimbolizza l-ispirtu li wie[ed jag[ti. B[ala de]erta r-Rumeni jservu l-cozonaci, kejk mimli bi]-]bib u lew].

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

25

Milied 2013

-

pajji]i tad dinja L-Awstralja

.

L-Argentina

G[all-Awstraljani, Di/embru hu wie[ed mill-aktar xhur s[an tas-sena, u l-idea tag[hom tal-ikel tal-Milied tirrifletti dan bil-kbir. Fil-ma;;orparti tag[hom lAwstraljani jorganizzaw barbikjus g[all-Milied, fejn jissajru l-gambli, it-ti;ie;, il-majjal, il-[aruf u /-/anga, li huma popolari [afna. Hemm xi familji li ji//elebraw il-Milied bl-ikla tradizzjonali tad-dundjan, g[alkemm mhix [a;a kbira li anki din l-ikla ssir fuq barra. U anke l-per]ut huwa wkoll servut kiesa[ min[abba ttemp s[un. Il-Pavlova, de]erta mag[mula bl-ixkuma u mimlija bil-krema u frott frisk, hija l-aktar popolari, flimkien mal-panettone.

L-ikla tradizzjonali ta’ lejlet il-Milied /elebrata flAr;entina tvarja xi ftit minn dik tal-;irien tag[ha.

I/-/anga hija komuni [afna kif ukoll il-majjal u ddundjan. Ninos envueltas, steak imqatta’ fi kwadri kbar u mimlija bil-bajd iebes, basal u [wawar u wara mo[mi, huwa ikla favorita f’[afna postijiet.

Ix-xampanja hija popolari waqt l-ikla, flimkien ma’ xi xorb ie[or li jkun im[allat b’bi//iet kbar tal-frott, cider u meraq tal-frott. Pagun mixwi huwa wie[ed mill-favoriti fil-Milied, imma din mhix xi [a;a universali. Il-panettone u pudini [elwin ji;u servuti b[ala de]erta.

Il-Filippini

Il-Filippini kienet xi darba kolonja Spanjola u g[aldaqstant hija pajji] kattoliku fejn i/-/elebrazzjonijiet tal-Milied huma mag[rufa b[ala fost l-aqwa fiddinja. I/-/elebrazzjoni tibda uffi/jalment nhar is-16 ta’ Di/embru bl-ewwel 9 quddisiet konsekuttivi li jsiru mal-g[abex.

Bejjieg[a fit-triq jipparkjaw vi/in il-knejjes u joffru varjetà ta’ ikel tradizzjonali Filippin, fosthom kokotina u puto bumbong (platt li jikkonsisti f’ross kulurit li ji;i mg[olli u servut minn tubu tal-qasab u m[awwar bil-coconut u zokkor ismar).

Wara l-quddiesa ta’ nofsillejl jasal lavveniment ewlieni, in-Nocha Buena. Likel ji;i servut fil-familja, u aktarx jikkonsisti minn xi tu]]ani platti differenti. Aktarx li l-platt prin/ipali hu xi koxxa tal-per]ut jew majjal mixwi. Platti o[ra popolari jinkludu ;obon u stuffat ta’ denb il-gendus.

B[ala de]erta t-torta hi popolari, kif ukoll il-kalamay, mag[mula minn ross, coconut, butir tal-karawett u zokkor ismar.

Il-Messiku

L-ikla tal-Milied fil-Messiku, b[al [afna pajji]i kbar fid-dinja, hija differenti minn re;jun g[al re;jun. Filwaqt li l-[ut huwa popolari f’dawk il-postijiet vi/in il-ba[ar, mhuwiex daqstant popolari f’dawk ir-re;juni li huma fin-na[a ta’ ;ewwa tal-pajji]. Hemm imma diversi platti o[ra li huma popolari g[al [afna familji fil-pajji] kollu. Insalata tal-Milied, li tinkludi, pitravi, lew], [ass u varjetà ta’ frott, hija xhieda tat-temperatura li jkollu l-Messiku fi ]mien ilMilied. Id-dundjan mimli bi]-]ebbu;, kapuljat, lew], ]errieg[a tal-[afur u bajd huwa l-platt prin/ipali g[al diversi familji. Bunuelos (g[a;ina moqlija u mraxxa b’zokkor bit-trab tal-kannella u l-kejk tres leches huma de]erta favorita.

.

Il-Brazil Il-Bra]il, b[all-Istati Uniti tal-Amerika, huwa pajji] mimli b’kulturi differenti u dan il-multikulturali]mu jo[ro; fi/-/elebrazzjonijiet tal-Milied. Id-differenzi minn re;jun g[al re;jun u minn familja g[all-o[ra huma vasti imma hemm ukoll xi drawwiet komuni. L-ikla tradizzjonali tal-Milied, mag[rufa b[ala Ceia de Natal, ti;i servuta wara l-quddiesa ta’ nofsillejl nhar l-24 ta’ Di/embru. Aktarx li d-dundjan hu l-platt prin/ipali, g[alkemm jiddependi mirre;jun, fejn [ut jew majjal jista’ jkun dak prin/ipali.

Ross kulurit huwa platt universali kif ukoll insalata tal-frott u l-Brazil nuts. Id-de]erti huma varji, minn panettone sa kejk ta/-/ikkulata huma popolari [afna.

26

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Mill-Kexxun t’Isfel

Kotba

:abra ta’ kitbiet ta’ Alfred Palma

{ALLIH {A JONFO{ IR-RI{, pubblikazzjoni Bronk Productions, hu ;abra ta’ novelli u l-ewwel xog[ol ippubblikat tal-awtur ]ag[]ug[ Mikiel Camilleri Haber. Din il;abra ta’ stejjer tikkonsisti f’ta[lita interessanti ta’ stejjer.

Kull storja hi individwali – m’hemm l-ebda rabta bejn l-istejjer, la fin-nis;a tar-rakkonti u lanqas fil-karattri. L-uniku element komuni hu l-kuntest – Malta tas-seklu wie[ed u g[oxrin. G[alkemm Mikiel hu isem ;did fix-xena tal-kittieba lokali, l-interess fil-kitba ta’ dan i]-]ag[]ug[ ta’ [amsa u g[oxrin sena ma bediex illum, u lanqas huwa limitat g[allkitba tan-novelli. Fil-fatt, Mikiel, student tal-MCAST, ilu numru ta’ snin jikteb versi komi/i jew satiri/i g[al melodiji popolari u jtellag[hom fuq l-internet. Hu wkoll kittieb ta’ poe]iji, sew bil-Malti kif ukoll bl-Ingli], li wie[ed jista’ jsib fuq il-blog tieg[u (www.mikielpoeziji.blogspot.com#).

Il-kumpanija Bronk Productions din is-sena ppubblikat g[add sabi[ ta’ kotba ;odda li, b[all-kotba kollha lo[ra li din il-kumpanija [ar;et s’issa, ]gur li se jolqtu l-gosti kollha tal-qarrejja Maltin u G[awdxin.

Fost dawn il-kotba hemm lewwel ;abra ta’ novelli, stejjer qosra u kitbiet o[ra miktubin minn Alfred Palma bejn is-snin 60 u llum.

Din il-;abra, bl-isem MillKexxun t’Isfel, ti;bor fiha 25 minn dawn il-kitbiet, u[ud minnhom komi/i g[all-a[[ar waqt li o[rajn jafu jnisslu demg[a ta’ diqa.

F’[afna minn dawn il-kitbiet mhux tas-soltu jsaltan l-element satiriku, li l-awtur ju]a bl-aktar mod fin u li jnigge]. F’o[rajn wie[ed isib elementi qawwija ta’ wa[x u ta’ misteru; o[rajn huma /ini/i g[all-a[[ar.

I]da l-aktar element li g[andu jattira lill-qarrejja hu lmod kif Palma, b[alma g[amel fir-rumanzi notorji tieg[u Overdose, A[frilna Dnubietna u Tqanqil, jiddeskrivi [afna mis-sitwazzjonijiet fir-rakkonti tieg[u b’mod mill-aktar skjett, fatt li jrendi dan il-ktieb adattat biss g[al qarrejja maturi.

{ar;a o[ra tar-rivista ‘Think’

Imma;ina tibla’ pillola, u din tiskennjalek l-intern ta’ ;ismek u b’mod awtomatiku tinforma lit-tabib tieg[ek liema partijiet ibatu minn mard. Din mhijiex fantaxjenza i]da realtà li to[ro; mirri/erka li ;ejja mill-Università ta’ Malta.

Ri/erkaturi qeg[din ukoll i]ommu [ajja l-memorja talmu]ika ta’ Malta, jipprote;u lakbar esperiment tad-dinja u jidentifikaw it-tni;;is mittba[[ir. Dan kollu fl-a[[ar [ar;a tar-rivista Think.

Il-pro;ett M3P qed jipprova jsalva l-mu]ika Maltija g[all;enerazzjoni li ;ejja. Dr Toni Sant u grupp ta’ nies waqqfu l-pro;ett biex jistudjaw il-

mu]ika ta’ Malta u jarkivjawha.

Studenti tal-kitba kreattiva taw [arsa wkoll lejn jekk koppji jistg[ux verament jing[aqdu fuq l-internet.

Dr Pierre Schembri Wismayer jaqsam il-[sibijiet tieg[u dwar il-banek ta’ /elluli steminali g[at-trabi tat-twelid.

Ir-rivista tkopri wkoll ri/erka minn studenti dwar iddiversità tax-xtut bil-blat ta’ Malta, ir-realtà awmentata, innanomolekuli u l-prevenzjoni tal-attakki tal-qalb.

Ir-rivista Think tista’ tin;abar b’xejn ming[and illibrara madwar Malta u G[awdex u l-[wienet tal-kotba tal-Agenda.

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Kotba

Il-qofol tat-ti]jin tal-Milied: Il-Bambin

27

(Joseph Muscat> IL-BAMBINI TAL-MILIED. Ktieb fis-sensiela Kullana Kulturali. Pubblikazzjoni PIN, Malta, 2013) Re/ensjoni minn

Charles Magro Lil Joseph Muscat nafu b[ala kuratur tal-Mu]ew Marittimu, li jinsab fil-Birgu. Dakinhar talftu[ uffi/jali ta’ dan il-mu]ew, li jien koprejt g[all-gazzetta Le[en is-Sewwa, Muscat kien sa[[ar lil kulmin kien pre]enti bil-pre]entazzjoni li g[amel.

Minn dakinhar ’l hawn ‘g[adda [afna ilma minn ta[t il-pont’, u fil-ktieb Il-Bambini tal-Milied Joseph jippre]enta ru[u b[ala espert f’su;;ett g[alkollox differenti li, i]da, jirrelata tajjeb [afna mal-[ajja li Muscat g[a]el li jg[ix: dik ta’ so/ju tal-MUSEUM. Kif jirrakkonta tant tajjeb Muscat f’dan il-ktieb, kien San :or; Preca, il-Fundatur tasSo/jetà tad-Duttrina Nisranija, li ta spinta kbira u qawwija biex il-festa tal-Milied tkun /elebrata bis-sempli/ità, i]da bil-pompa kollha kif jixraq, biex to[ro; it-tifsira kollha u s[i[a tal-Jum Qaddis li kien ilbidu tas-salvazzjoni tal-umanità kollha.

Fil-‘Kelmtejn Qabel’, Dr Simone Mercieca kitbet dwar lg[anijiet tal-ktieb, li huma biex l-ispirtu tal-Milied jin]amm [aj f’pajji]na, u biex ting[ata [arsa lejn l-i]vilupp storiku tal-kult tal-Bambini tal-Milied filpajji].

Dawn l-g[anijiet it-tnejn jintla[qu sewwa mill-kittieb. Barra milli g[ex [ajtu b[ala so/ju talMUSEUM (u allura l-festa talMilied tinvolvih wa[da sewwa), Muscat hu espert firrestawr tal-bambini. Minn ta[t idejh g[addew mijiet ta’ bambini li Muscat e]amina bir-reqqa u xtarr id-dettalji kollha qabel ma beda x-xog[ol tar-restawr.

Dak li tg[allem matul din il[idma issupplimentah birri/erka bir-reqqa li g[amel sakemm ;abar l-informazzjoni kollha dwar il-bambini, imwassla lilna f’dan il-ktieb.

Din l-informazzjoni kollha hi frott ir-ri/erka sfiqa fuq bambini moderni u antiki, mi]mumin

fi knejjes u fi djar privati, ta’ kull forma u ma[dumin minn materjali diversi, b[ax-xama’, il-;ips, it-tafal, u sa[ansitra linjam.

Fil-ktieb Joseph Muscat jaqsam din ir-ri/erka tieg[u f’]ew; taqsimiet: ‘Il-Bambini fil-Knisja’ u ‘Il-Bambini f’Malta’.

Fl-ewwel parti jikteb fuq listorja tal-Bambini, li ma bdietx minn kmieni wisq. Fil-bidu l-Knisja Kattolika kienet tikkon/entra fuq il-Passjoni u l-Qawmien mill-mewt ta’ Kristu. Is-so/jetà, imbag[ad, ftit kienet tag[ti valur lit-tfal qabel ir-Rinaxximent (Sekli 15#16). It-tfal kienu aktarx jitqiesu b[ala g[ajnuna potenzjali fid-dar meta jkunu kibru.

Muscat, allura, hawn jirrakkonta kif bdiet it-tradizzjoni tal-bambini fis-seklu 15.

Isemmi u jiddeskrivi bid-dettalji kollha l-bambini l-aktar mag[rufa, li kienu jintramaw fil-knejjes u fil-kunventi talpatrijiet u s-sorijiet g[al ]mien il-Milied.

Fost dawn isemmi l-bambin ta’ Aracoeli u l-bambin ta’ Praga, dan tal-a[[ar mag[ruf aktar minna l-Maltin.

Il-Patrijiet Karmelitani kellhom sehem kbir fit-tixrid tattradizzjoni tal-bambini, li bi]]mien bdew [er;in mill-kunventi u l-knejjes, u bdew de[lin fid-djar.

L-informazzjoni f’dan ilktieb hi mhux biss interessanti, i]da wkoll istruwittiva u edukattiva. Muscat mhux talli jikteb fuq il-bambini, talli jikteb ukoll fuq is-seng[a li biha jin[admu l-bambini, pere]empju dawk tax-xama’.

Fit-tieni parti l-awtur jikteb fuq kif da[let f’Malta t-tradizzjoni tal-qima lejn :esù Bambin. Is-So/jetà tad-Duttrina Nisranija (il-MUSEUM) xerrdet f’Malta mhux biss dan ilkult, i]da introdu/iet ukoll ilpur/issjoni bl-istatwa talBambin ta’ Lejlet il-Milied, kif ukoll in-Novena tal-Milied.

Dawn g[adhom isiru sal-lum.

Illum f’Malta u G[awdex ftit huma dawk id-djar li m’g[andhomx bambin li j]ejnu u jarmaw f’post prominenti. Muscat jikteb li l-isba[ minn dawn ilbambini ;ew minn Lecce. I]da fid-djar tag[na hemm o[rajn li n;iebu minn Spanja, Catania, Bolzano u Ruma. U[ud in[admu f’pajji]na stess.

Il-ktieb fih [afna stampi ta’ bambini, u[ud minnhom bilkulur u o[rajn le. Muscat sab ritratti ta’ bambini ta’ forom diversi, ta’ ]minijiet differenti, ta’ mg[allmin differenti, kemm Maltin kif ukoll barranin.

Il-qoxra tal-ktieb tal-PIN dwar il-Bambini. Fil-kumplament tal-pa;na jidhru w[ud mill-bosta ritratti bil-kulur riprodotti f’dan il-ktieb ;did fis-sensiela Kullana Kulturali

28

29

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Safar

Il-pjazza ta’ quddiem il-katidral f’Katanja tkun mi]g[uda bin-nies, f’[inijiet differenti tal-festa, inklu] ukoll fil-[in tal-log]ob tan-nar fl-isfond tal-katidral

Il-festa ta’ Sant’Agata hija mfittxija mit-turisti fosthom Maltin g[al-log[ob pirotekniku li jiddomina t-tlett ijiem ta’ festa

Sant’ Agata mwielda Katanja u ng[atat il-martirju fl-istess belt madwar is-sena 250 W.K. Hija l-patruna ta’ Katanja u g[andha rabta ma’ Malta lura fl-1551 b’rabta mal-inva]joni Torka. Sant Agata hija l-patruna ta’ dawk li jag[mlu l-qniepen, infermiera u dawk morda bis-sider. Jitolbuha wkoll biex i]]omm ‘il bog[od mit-terremoti, maltempati u di]astri naturali o[ra.

Sant’ Agata: festa ta’ devozjoni u tradizzjoni Tlett ijiem ta’ kult, devozjoni, folklor u tradizzjoni. Dawn jag[mlu l-festa ta’ Sant’Agata li tkun i//elebrata fil-5 ta’ Frar. Anna Vella, tour leader mal-a;enzija Eurotours tistqarr li f’dik li hi festa popolari hi fost l-aktar imfittxija fid-dinja, u g[al tlett ijiem, il-Katani]i u t-turisti, inklu] dawk Maltin, jo[onqu t-toroq ta’ din il-belt fi Sqallija li ssir villa;; wie[ed bi [;aru wara l-qaddisa patruna.

It-ti]jin b’temi reli;ju]i huwa partikolari [afna f’Katanja fl-okka]joni tal-festa ta’ Sant’ Agata

Il-festa ta’ Sant Agata tkun i//elebrata bil-kbir fil-belt ta’ Katanja li g[aliha jmorru [afna u [afna nies, mhux biss Katani]i imma minn madwar id-dinja kollha spe/jalment Maltin. Il-Maltin i[obbu din il-festa u ta’ kull sena mijiet ta’ Maltin jer[ulha lejn din il-belt bi [;arhom biex jassistu g[al din il-festa.

Hija festa li wie[ed ma jarax b[alha mkien. Issir b’/ertu devozzjoni u m[abba.

Minn Jannar, e]att wara l-festi tal-

Milied tibda l-preparazzjoni. L-ewwel b’diversi quddies fil-knejjes ta’ madwar il-belt u wara b’diversi pellegrina;;i organizzati mill-bliet ta’ madwar il-provin/ja, kif ukoll b’diversi pur/issjonijiet bir-relikwa tag[ha.

Lejn l-a[[ar ta’ Jannar jibda t-tridu solenni bi preparazzjoni g[all-;urnata talfesta. Dan jinkludi diversi quddies filkatidral li huwa ddedikat lilha u l-mistiedna spe/jali jkunu nies minn diversi strata

tas-so/jetà b[al mill-armata, mill-pulizija, mill-protezzjoni /ivili, mill-konfreternità, mill-gruppi volontarji u o[rajn. Imbag[ad erbat’ijiem qabel il-festa jsir it-tberik taxxemg[a li f’din il-festa naraw eluf u eluf minnha tin;arr mid-devoti b[ala att ta’ rikonoxximent u ringrazzjament lejn din il-qaddisa g[al xi weg[da li jkunu qalg[u.

Ix-xemg[a tkun ta’ daqs differenti bil-pi] mag[]ul li sa[ansitra anke twassal g[al mijiet ta’ kilos li tin;arr fuq l-ispallejn filpro/essjoni wara l-vara dakinhar tal-festa.

Fil-jumejn ta’ qabel il-festa ma tistax ma ssemmix in-nar pirotekniku mag[mul b’/erta seng[a mid-delettanti tan-nar li g[alih jattendu eluf u eluf ta’ nies. Nar im]ewwaq b’ilwien ikkulurit minsu; malmu]ika tal-kbir kompo]itur Katani] Vincenzo Bellini.

Interessanti li l-vara ma tkunx esposta fin-ni//a tag[ha s-sena kollha fil-katidral b[alma nafuha fil-knejjes Maltin imma merfug[a fis-sotterran tal-istess katidral.

Din ti;i esposta g[all-pubbliku. Id-devoti ji//elebraw quddiesa kbira fil-katidral fost /ap/ip u tif[ir mill-istess devoti kmieni filg[odu lejlet il-festa li jkun il-ftu[ talfesta. Wara, to[ro; il-vara li ddur mal-belt kollha ta’ Katanja g[al tlett ijiem s[a[ billejl inklu], bil-kleru jinbidel kull /ertu

[in. In-nies to[ro; bi [;ara, u l-Katani]i jing[arfu mill-[afna konfratiji bojod li jkunu lebsin - mill-kbar sa]-]g[ar ta’ kull età fost [afna taqbil u tif[ir lill-qaddisa.

Nhar il-festa tid[ol fil-knisja mill-;did g[all-quddiesa pontifikali li normalment tkun immexxija minn xi kardinal. Din tkun g[all-[abta tal-10.30 a.m. biex wara ter;a’ to[ro; mill-;did fit-toroq sal-g[ada filg[odu tal-g[ada tal-festa.

Ma nistax ma nsemmix il-[afna [elu tradizzjonali kif ukoll it-ti]jin ta’ dawl u drapp mal-galleriji spe/jalment Via Etnea - it-triq prin/ipali tal-belt. Il-vara g[alkemm ]g[ira fid-daqs imma hija prezzju]a [afna bid-dehbijiet li fiha.

Jin;arru wkoll qishom statwetti ]g[ar, mag[rufin b[ala Candelori normalment minn erba’ reffieg[a jew aktar, li jirrapre]entaw lin-nies tas-seng[a b[assajjieda, il-furnara, l-bejjieg[a u o[rajn. B’kollox insibu 12. Il-[wienet ukoll ikunu mimlija ti]jin g[allokka]joni u jibqg[u miftu[in aktar [in mis-soltu bi prezzijiet tassew vanta;;ju]i. Festa li tg[aqqad lil kul[add flimkien kemm jekk int Sqalli kif ukoll jekk mintix, b’g[an wie[ed biss - familja wa[da ta[t patruna wa[da.

Devoti Katani]i waqt il-pur/issjoni mifruxa fuq tlett ijiem fejn jiddomina wkoll d-dawl tax-xemg[a

30

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Lokali

Wie[ed mill-istudenti waqt il-pre]entazzjoni lil Banif Bank

Banif jikkummissjona xog[ol GO tintrodu/i Mobile tal-arti minn studenti tal-MCAST Share f’Malta

G[oxrin student tat-tieni sena flIstitut tal-Arti u d-Disinn tal-MCAST kienu kummissjonati minn Banif Bank biex jo[olqu xog[ol tal-arti, fi pro;ett live-case.

Din l-inizjattiva tag[ti l-opportunità lill-istudenti biex jesponu l-arti tag[hom u biex ja[dmu mal-Banif f’simulazzjoni li tixbah [afna d-dinja tax-xog[ol u l-industrija.

Din hi t-tieni sena li Banif qed jikkollabora mal-MCAST. L-istudenti, li qed i[ejju g[an-National Higher Diploma in Fine Art, setg[u jippre]entaw tliet

xog[lijiet, waqt li u]aw siltiet letterarji Maltin b[ala tema u ispirazzjoni.

Ta[t il-gwida tal-g[alliema tag[hom Sarah Mamo u Maxine Attard, l-istudenti [admu fuq kun/etti u ideat, [olqu tpin;ijiet preliminari u x-xog[ol a[[ari ntwera lill-Banif waqt pre]entazzjoni formali.

Il-;urija kellhom bi//a xog[ol iebsa biex jag[]lu tnax-ilpittura g[ad-dijarju tal-Bank.

Huma kkunsidraw numru ta’ kriterji g[al dan, li jinkludu l-[ila teknika, lori;inalità u l-interpretazzjoni tat-tema.

GO hi l-ewwel fornitur f’Malta li qed jintrodu/i l-kun/ett innovattiv ta’ sharing tal-mobile internet bundle fuq ]ew; devices. Il-Mobile Share jag[ti lill-klijenti ;odda jew kurrenti ta’ Limitless35, Limitless60 u Limitless99 Pay Monthly il-flessibbiltà li jaqsmu lmobile internet bundle fuq l-ismartphone tag[hom ma’ device ie[or li jie[u l-internet, b[al per e]empju tablet.

Romina Zammit, Manager – Mobile Residential Segment ma’ GO, qalet li permezz ta’ Mobile Share, ]ew; utenti jistg[u ju]aw mobile internet bundle

wie[ed fl-istess [in u minn ]ew; postijiet differenti. Dan is-servizz hu ideali g[al dawk il-;enituri li jixtiequ jinkludu lit-tfal tag[hom mal-abbonament ta’ kull xahar tal-mowbajl tag[hom billi jaqsmu l-mobile internet bundle li jag[mel parti mil-Limitless Pay Monthly Plan tag[hom.

Mobile Share b[alissa qed ikun offrut bi prezz introduttorju ta’ €2 fix-xahar ma’ Limitless35, Limitless60 u Limitless99. Bundles addizzjonali huma disponibbli b’rati mra[[sa g[all-klijenti ta’ Mobile Share biss.

31

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Lokali

Festa ta’ ;enero]ità mad-Dar tal-Providenza fl-1 ta’ Jannar Ing[ataw dettalji tal-Festa ta’ :enero]ità li ssir fl-Ewwel ta’ Jannar ta’ kull sena organizzata minn RTK4Charity biex primarjament jin;abru fondi [alli d-Dar talProvidenza tkun tista’ tkompli bil[idma tag[ha u ssa[[a[ha.

Dan qalu Fr Martin Micallef, Direttur tad-Dar, waqt konferenza tal-a[barijiet.

“Hi [a;a sabi[a [afna,” qal Fr Martin, “li l-poplu Malti u G[awdxi jibda sena ;dida billi juri min tassew hu, poplu ;eneru], poplu li jaf issarraf is-solidarjetà fil-prattika.”

Fr Martin semma erba’ g[anijiet g[all-Festa ta’ :enero]ità mad-Dar talProvidenza. L-ewwel g[an hu li l-pubbliku jkun jista’ jiltaqa’ mar-residenti tad-Dar li huma wkoll se jkunu pre]enti waqt l-ispettaklu li se jsir ta[t it-tinda

A[seb qabel ma tixrob!

‘Kul[add g[andu jkun konxju tal-konsegwenzi li jikkaw]a l-konsum e//essiv tal-alko[ol’.

Dan hu l-messa;; li qed tg[addi l-A;enzija Sedqa lillpubbliku f’dan i]-]mien ta’ festi. Persuni ta[t l-influwenza tax-xorb jistg[u j[abbtu wi//hom ma’ a//identi tat-traffiku, relazzjonijiet sesswali mhux mixtieqa, tqala mhux ippjanata, ;lied u lista twila ta’ in/identi o[ra.

Il-Milied u l-festi tal-Ewwel tas-Sena tradizzjonalment huma marbuta ma’ ]ieda f’dawn issitwazzjonijiet, g[ax g[al diversi nies dan i]-]mien hu sku]a o[ra biex wiehed jixrob b’mod e//essiv.

Konsum e//essiv tal-alko[ol jista’ j[alli effetti negattivi mhux biss fi ]mien il-Milied imma matul is-sena kollha.

Minbarra l-[sara fi]ika u psikolo;ika li l-alko[ol i[alli fuq kul[add, irrelevanti mill-età, meta wie[ed ikun g[adu ta[t letà, dan ikollu impatt akbar.

Li wie[ed isuq waqt li jkun xurban hu wie[ed mill-aktar aspetti inkwetanti matul ]mien il-festi. Il-messa;; tal-A;enzija Sedqa hu /ar: persuna li se ssuq m’g[andha tikkonsma l-ebda xorb alko[oliku.

Il-messa;; hu wkoll li g[andu jkun hemm sforz akbar milll-partijiet kollha biex ti]died il-kuxjenza dwar il-konsegwenzi negattivi li jista’ j[alli konsum e//essiv tal-alko[ol.

Matul dan i]-]mien ta’ festi, l-A;enzija Sedqa qed ting[aqad ukoll ma’ diversi entitatjiet o[ra biex flimkien jitwassal ilmessa;; li sewqan ta[t linfluwenza tax-xorb mhux tollerat.

fil-carpark tad-Dar. Fil-pre]ent 100 resident jg[ixu fid-Dar bl-etajiet tag[hom huma bejn is-sentejn u t-tmenin sena.

It-tieni skop hu li l-pubbliku jkun jista’ jara xi pro;etti u inizjattivi importanti li saru jew qed isiru fid-Dar biex tkompli titjieb il-kwalità tal-[ajja tarresidenti.

It-tielet skop ta’ din l-attività annwali hu li jin;abru fondi biex is-servizz siewi li tag[ti d-Dar tal-Providenza jkun jista’ jibqa’ g[addej u jitjieb. Lispejje] tad-Dar ila[[qu bejn wie[ed u ie[or mat-€3.5 miljun fis-sena – ji;ifieri madwar €35,000 g[al kull resident fis-sena. Il-miraklu tad-Dar talProvidenza hu li l-Mulej dejjem jipprovdilha dak li g[andha b]onn. Hu g[alhekk id-dmir tal-amministrazzjoni tad-Dar li tassigura li d-donazzjonijiet

mog[tija b’tant ;enero]ità mill-pubbliku jintefqu bil-g[aqal u g[all-iskop li g[alih ing[ataw.

Fr Martin semma g[add ta’ inizjattivi ta’ min ifa[[arhom li jie[u l-pubbliku biex jag[ti appo;; lid-Dar talProvidenza. Din is-sena, per e]empju, id-Dar da[[let ftit aktar minn €30,000 minn donazzjonijiet li jing[ataw flok souvernirs tat-tie;, anniversarji, gradwazzjoni jew okka]jonijiet spe/jali; minn wirtijiet id-Dar din is-sena kellha d[ul ta’ ftit aktar minn €81,000; minn donazzjonijiet minn [addiema li tinqatg[alhom mill-paga tag[hom din issena d-Dar da[[let aktar minn €78,000 u fl-a[[arnett, minn dawk il-persuni li jag[]lu li meta jmut xi [add li jafu jag[tu donazzjoni flok fjuri, id-Dar din is-sena da[[let ftit aktar minn

€53,000 minn 1,990 donatur.

Fr Martin [abbar li sentejn o[ra dDar se tkun qed tfakkar il-50 sena mittwaqqif tag[ha. G[al dan il-g[an twaqqaf kumitat biex jie[u [sieb jorganizza attivitajiet g[al din l-okka]]joni spe/jali.

Fl-awditorju tad-Dar tal-Providenza se jkun hemm irkant, bl-assistenza ta’ Obelisk Auctions, li jinkludi diversi xog[lijiet ta’ pittura minn artisti mag[rufa Maltin. B[alissa qed issir wirja ta’ dawn ix-xog[lijiet li tibqa’ sejra sas-27 ta’ Di/embru fil-Mu]ew Wignacourt fir-Rabat.

Il-wirja hi miftu[a kuljum (barra f’Jum il-Milied) bejn id-9.30 am u l4.30 pm. Kull min jixtieq jie[u sehem fl-irkant jista’ jibbiddja online fuq www.dtpauction.com.

32

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Betlehem bejn is-snin 130 u 325

Milied 2013

Mons. Lawrenz Sciberras L-istorja ta’ kull pajji] tad-dinja hi minsu;a minn bosta ;rajjiet, u[ud minnhom huma sbie[ u li jag[mlu unur, o[rajn huma tassew koroh, u[ud huma ;rajjiet li jag[mlu ;ie[, o[rajn huma ta’ di]unur wa[xi.

Naturalment dan kollu l-ewwel jiddependi mill-istess /ittadini tal-post.

Huma li jiktbu u jins;u l-istorja ta’ pajji]hom. Jiddependi wkoll jekk dak ilpajji] partikulari jkunx ma[kum millbarrani jew le, g[aliex f’dan il-ka] il;rajjiet jintis;u dejjem skont ix-xewqa ta’ min ikun ja[kem fuq il-pajji]. Xi drabi tkun id tassew tqila li ;;ieg[el li//ittadini jbaxxu g[onqhom g[all-madmad tqil tar-rieda tal-[akkiema. }ew; Assedji

Dan li qeg[din ng[idu g[addiet minnu wkoll il-belt /kejkna ta’ Betlehem spe/jalment bejn is-snin 130 u 325. L-Art Imqaddsa, mela hawn qeg[din inda[[lu wkoll lil Betlehem, g[addiet minn ]ew; assedji kbar u mdemmija tassew. Wie[ed kien fis-sena 70 dejjem wara Kristu, u l-ie[or beda matul is-sena 135 wara Kristu.

Kien l-Imperatur Neruni li fi-sena 67 wara Kristu bag[at lill-:eneral Vespazjanu biex jer;a’ j;ib l-ordni filLvant Nofsani. Sadattant i]-}eloti [adu f’idejhom bil-vjolenza l-belt ta’ :erusalemm. Vespazjanu ni]el b’qilla; [a f’idejh it-Tras;ordanja, il-Majjistral tal-Lhudija, l-Idumija, is-Samarija u :eriko. Sadanittant Neruni qatel ru[u b’idejh.

Issa ;ara li kif [addar :u]eppi Flavju fis-sena 69, Vespazjanu sar hu lImperatur. G[alhekk fejn [alla dan issa komplieh ibnu Titu. Dan f’April tassena 70, dawwar lil :eusalemm blarmata u sa Awwissu [adha f’idejh. Din il-;rajja g[adha mfakkra sal-lum f’arkata ta’ Titu li hemm f’Ruma.

Naturalment, il-Lhud bil-mod il-mod re;g[u ssa[[u. Fis-sena 118, la[aq Imperatur ta’ Ruma Adrijanu. Dan g[amel minn kollox biex i]omm kemm jista’ jkun l-imperu tieg[u mag[qud ma’ Ruma.

G[alhekk kull fejn mar kien jisma’ x’g[andhom xi jg[idu n-nies ta’ dak ilpajji] partikulari, kif ukoll joffrilhom irrigali. Ukoll kien i[alli sinjali tan;ibbli warajh, e]empju xi tempju jew arkata tifkira tieg[u. Hekk f’Ateni, Adrijanu bena tempju lil alla }eus, F’Antijokja u Korintu bena akwidott tal-ilma.

Adrijanu f’:erusalemm Meta fis-sena 130 Adrijanu wasal :erusalemm, hu seta’ jkun xhud dirett tal-belt [erba wa[da; kien ilha f’dan listat orribbli ta’ abbandun g[al sittin sena (mis-sena 70 sas-sena 130).

G[alhekk dan l-Imperatur ;eneru]

qatag[ha li jibni belt ;dida dejjem fuq ir-rovini ta’ qabel, belt moderna, bittoroq dritti bi pjanta forma ta’ gradilja, bil-kardu l-kbir (illum dan g[adu hemm f’:erusalemm u qieg[ed fi Triq il-Wied (Tarik al-Wadi), korsa kbira g[at-ti;rijiet ta]-]wiemel, pjazza kbira bil-kolonna fin-nofs minn fejn wie[ed seta’ jqis ilkobor tal-belt, kif ukoll b’diversi

‘Min imur sa Betlehem u mieg[u jkollu gwida serju u li studja l-arkeolo;ija tal-Art Imqaddsa, dan il-gwida jkun jista’ jurih fdalijiet tal-[itan u l-pedamenti tal-ba]ilka li bena l-Imperatur Kostantinu fuq il-G[ar Qaddis ta’ Betlehem’

mqades dedikati lill-allat ta’ Ruma.

Ukoll, l-ewwel [a;a li g[amel Adrijanu, beda biex biddel l-isem talbelt ta’ :erusalemm f’dak ta’ Elja Kapitolina. Hu informa wkoll lis-Senat ta’ Ruma b’dak kollu li kien fi [siebu jag[mel fil-:udea!

Il-pjan ta’ Adrijanu mela wa[da sew lil-Lhud b’rabja. Kif jista’ jkun qatt li fuq il-g[olja qaddisa fejn kien hemm ittempju, issa dan kollu se jintradam u jispi//a mix-xena darba g[al dejjem!?

Hawn ta’ min ifakkar li f’dan i]]mien ;o :erusalemm kien hemm ukoll numru mdaqqas ta’ Lhud Insara.

Dawn naturalment kienu jiffrekwentaw b[ala post l-aktar qaddis u g[a]i], kemm il-Golgota, kif ukoll il-qabar ta’ Kristu. Filwaqt li dawk il-Lhud Insara ta’ Betlehem kienu jqimu u jivveneraw il-G[ar Qaddis fejn twieled :esù.

Meta l-bravu Origene mar u qag[ad fil-Palestina madwar is-sena 300, kiteb li l-insara kienu j]uru l-Betlehem fejn twieled :esù u jaraw ukoll il-maxtura li tqieg[ed fiha. (Armstrong K., “A History of Jerusalem”, pg 171).

G[alhekk kemm fost il-Lhud kif ukoll fost il-Lhud Insara qam ferment tassew kbir u qawwi; dawn assolutament ma setg[ux ini]]luha u ja//ettaw dan it-tibdil radikali kollu. Issa biex inkunu wkoll fair ma’ Adrijanu, dan lImperatur qatt ma g[addielu minn mo[[u li se jkebbes daqshekk ;amar u nar kontra tieg[u stess, nar li wassal g[al [afna tixrid ta’ demm u mibeg[da.

U dan ;ara mhux biss f’:erusalemm imma wkoll fl-im[awi tal-qrib, mela f’Betlehem, f’:eriko, f’Betanja, f’Betfa;e, iz-zona tal-:etsemani e//.

I]da dan kien kollu g[al xejn, g[aliex hu kompla sejjer bil-pjan tieg[u. Limperatur bena ]ew; tempji; f’Betlehem radam bil-[amrija l-G[ar Qaddis, [awwel [afna si;ar, wassal lilma u ddedika dak il-post lil alla Tammu]-Adone. F’:eusalemm imbag[ad, Adrijanu g[amel l-istess [a;a, radam biex bena mill-;did: Tella’ maqdes u ddedikah lil Venera u :ove.

Il-biblista San :irolmu (c.342-420) jg[id li t-tempju fuq il-Golgota kien dedikat lil :upiter. Hekk prattikament l-aktar ]ew; postijiet tant g[e]ie] g[all-Insara, ji;ifieri l-g[ar qaddis ta’ Betlehem, kif ukoll il-Kalvarju u lqabar glorju] ta’ Kristu, t-tnejn li huma ;ew mirduma, biex hekk titne[[a kull tifkira qaddisa marbuta lejhom u mag[hom. Dan kien jinteressa l-aktar lil-Lhud Insara, Lhud li kkonvertew g[all-Kristjane]mu u g[alhekk bdew iqimu dawn il-postijiet qaddisa.

Taqbida [arxa Kull ma jmur, l-ambjent beda jis[on tassew. Il-Lhud bil-mo[bi bdew jin;emg[u u numru ta’ suldati okkupaw bil-mo[bi l-belt ta’ :erusalemm.

Dawn kienu mmexxija minn ra;el jismu Bar Kokba, li tfisser iben ilkwiekeb. It-taqbida kienet wa[da [arxa tassew fejn hemm miktub li mietu 580,000 Lhudi. Sa fl-a[[ar fis-sena 135 ukoll Bar Kokba nqatel.

G[alhekk l-Imperatur Adrijanu bag[at il-:udea wie[ed mill-aqwa ;enerali li kellu, ji;ifieri Sextux :ulius.

Ukoll Adrijanu b’editt l-aktar qawwi ke//a lil kull Lhudi /irkon/i] millPalestina. Dan ifisser ukoll li l-Lhud Insara kellhom jitilqu minn hemm.

Huma sabu kenn f’Pella t-Trans;ordanja.

Dan kien waqt tassew tqil fl-Art Imqaddsa spe/jalment g[al-Lhud Insara. Ukoll il-ftit Lhud Insara li kienu jg[ixu fl-ewwel dar-knisja jew fil‘G[orfa ta’ Fuq’ fuq il-g[olja ta’ Sijon, u li din issa kienet barra mill-[itan ta’ Elja, ji;ifieri :erusalemm, kellhom jitilqu wkoll minn pajji]hom.

Issa meta Adrijanu ra li l-Art Imqaddsa kwa]i tbattlet, hu ;ab nies mill-Gre/ja u mis-Sirja li bi probabbiltà kbira w[ud minnhom kienu Kristjani.

Dan nikkonkluduh g[aliex nisimg[u bil-‘Knisja tal-:entili’ (Ara B, Bagatti, The Church from the Gentiles in Palestine, Jerusalem 1971). G[alhekk dawn l-Insara ming[ajr [afna storbju u

konflitti komplew it-tradizzjonijiet qaddisa marbutin mal-postijiet qaddisa.

Biss dawn l-istess postijiet kienu g[adhom mirdumin kif g[amilhom u [alliehom l-Imperatur Adrijanu. U xxorti tag[hom damet hekk sa madwar is-sena 325, is-snin tal-[akma talImperatur nisrani Kostantinu.

L-era ta’ Kostantinu Kienet is-sena 323, meta Kostantinu reba[ il-famu]a gwerra hekk imsej[a ta’ ‘Ponte Milvio’. L-istoriku tal-Knisja S. Ewsebju onora lil Kostantinu b[al ‘Mosè’ il-;did. G[alhekk dan Kostantinu beda ja[seb, kif fil-fatt g[amel, billi ta l-libertà lill-Insara biex dawn ukoll jipprattikaw fil-bera[ ittwemmin tag[hom.

B’xorti tajba [afna, fis-sena 325 f’Ni/ea sar kon/ilju, u fost it-318-il Isqof kien hemm ukoll dak ta’ :erusalemm, San Makarju. Hemm iltaqa’ mal-Imperatur Kostantinu u ommu Elena. Makarju stieden lil Kostantinu biex imur u j]ur l-Art Imqaddsa [alli jkun jista’ jara b’g[ajnejh huwa stess f’liema stat ta’ meskinità kienu jinsabu l-postijiet qaddisa.

L-imperatur flimkien ma’ ommu Elena hekk g[amlu. Elena meta rat

dak kollu mbuttat kemm fel[et lil binha Kostantinu biex inaddaf u jibni l-ba]ili/i b’tifkira. Kostantinu [are; lamar biex il-;onna flimkien mas-si;ar jitne[[ew kollha u hekk jer;g[u jidhru g[ad-dawl kemm il-Golgota u l-Qabar kif ukoll il-G[ar Qaddis ta’ Betlehem.

Naturalment Kostantinu bena wkoll xi knejjes b[ala tifkira, fosthom f’Betlehem. Min imur sa Betlehem u mieg[u jkollu gwida serju u li studja larkeolo;ija tal-Art Imqaddsa, dan ilgwida jkun jista’ jurih fdalijiet tal-[itan u l-pedamenti tal-ba]ilka li bena Kostantinu fuq il-G[ar Qaddis ta’ Betlehem.

Din kienet u g[adha prova o[ra millarkeolo;ija dwar il-post ta’ fejn twieled :esù, ji;ifieri f’Betlehem.

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

33

Milied 2013

Milied: }ew; sillabi, sitt ittri

G

Joe Cassar Opinjonista

[addew minn fuqi [amsa u sittin. Fi ftit jiem o[ra ;ej ie[or, i[addanni mieg[u, jg[idli xi [a;a, iterraq, imur. Milied wie[ed wara l-ie[or, qablu l-istennija, wara, ftit tad-diqa. Stennejt xi [a;a mhux tas-soltu, almenu ftit tal-bard imsie[eb mal-borra. Aktarx [akem ir-ri[ isfel, ix-xemx sa[[net. Xi trid tag[mel. G[aliex din ix-xewqa? {akmet fuqi l-kultura tal-Ewropa ta’ Fuq, kartolini, rumanzi, novelli, kanzunetti b[al ‘White Christmas’?

L-erba’ ]minijiet, bil-Malti tal-lum, sta;uni, ma jaqblux g[alkollox f’dak li ji;ri fihom ma’ dawk ta’ pajji]i o[ra taddinja. L-Amerikani sabu l-Fall. Nittama wkoll li l-Maltin jibqg[u j[addmu l-kliem ‘xitwa’, ‘rebbieg[a’, ‘sajf’, ‘[arifa’.

Nittama wkoll li l-kelma ‘Milied’ tibqa s[i[a minkejja l-[bit dejjem g[addej mill-kelma ‘Christmas’ meg[juna mixxewqa ta’ ‘happy’.

Il-kultura Ewropea, kemm Nisranija, kif ukoll lajka, t[oss il-fer[ u tistrie[ fil-jum tal-25 ta’ Di/embru, festa li l-Insara [adu ming[and il-pagani u g[amluha l-Milied, kelma li turi li Alla bag[at lil Ibnu fil-;rajja tal-bniedem. Il-bdil fil-;rajja mwelled minn misteru.

Minkejja d-demm li jinxtered fid-dinja ta’ kuljum, drabi l;lied jieqaf g[al erbg[a u g[oxrin sieg[a, sig[at im[axkna mill-g[elt fuq kull na[a. It-terrur ma jafx waqfien.

Ftit [sibijiet li tnissel ‘il-karta anzjan’ jew a[jar ‘it-turija tax-xju[ija’. Il-bniedem jinteba[ i]jed li s-snin qed ji;ru, jg[aqqad tifkiriet, [alli wara j[allihom itiru.

Twelidt f’Jannar. Min jaf fil-Milied tal-1946 kemm kienu fuq ix-xwiek missieri u ommi, jistennew tifel jew tifla. :ie tifel u almenu Cassar kien se jibqa’. Snin wara f’jum il-Milied kont filg[odu mmur il-quddies, filg[axija kienu ji;u xi tfal g[andi jew jien kont immur g[andhom.

Ommi kienet tag[mel il-kejkijiet g[ax hekk kien jitlob iddmir. Bdew ;ejjin kaxex-forn li bdew jie[du post l-ispiritieri li ]ammew is-saltna tal-kafè, brodu u ikel; li kien je[tie; tisjir bil-mod biex ji;i tajjeb, tisjir li g[alhekk ma setax isir ;ewwa forn. {elu kont niekol bil-g[ama. Il-;elu tal-kejkijiet, im]ejjen b’‘bo//i tal-fidda’ kont ni;bru ta’ kuljum ;ewwa xi kaxxa, qabel, ‘dar in-negroids’, pilloli g[as-sog[la. Fl-a[[ar kont nispi//a bi [ruq ta’ stonku, li jitfejjaq bil-bikarbonat.

Rigali Il-presepju kien l-aqwa rigal. Kmieni f’[ajti ;ie wie[ed miz-zija Francesca, o[t ommi, il-kbira, li kienet toqg[od ilKarkara fejn twieldu [utha kollha.

Qaluli li kien tal-kartapesta, im]ejjen b’bambin, Madonna, San :u]epp, xi ftit rg[ajja u nag[a;. Ta’ kull sena missieri kien i]idu b’xi figura o[ra wara mawra sal-Belt Valletta. }mien wara l-pasturi bdew jidhru fil-[wienet tar-ra[al.

Ming[and wie[ed missieri reba[ bambin sabi[ li g[addihuli meta ]]ewwi;t u mort f’dar o[ra. Hekk bqajt niftakar fil-[anut ta’ Johnny tas-Santi. Il-presepju kien ta’ darba, wara ;ew il-bo//i mlewna g[al-log[ob fid-dar jew fit-triq fejn karozzi ma kinux jg[addu. Ta’ tfal konna nifir[u b’kollox.

F’daqqa Saverja, [abiba ta’ nannti, bdiet i;;ib rigali li ma kinux tas-soltu. Fosthom niftakar ]ew; karozzi mwa[[lin ma’ xulxin, sbie[, [omor. Nag[tihom il-[abel, jitilqu ji;ru. :iet xkubetta mdaqqsa, li timtela bl-ilma, g[afsa fuq ilgrillu, l-ilma jo[ro; bis-sa[[a. Saverja kellha r-ra;el u ]ew; ulied ‘L-Amerki’. Skont in-nies, kienu jaslulha d-dollari.

Meta r-ra;el kiber, ;ie lura wara [afna snin ta’ xog[ol. Lulied kienu jag[mlu ]jajjar.

F’karus, qa]qu] isfar, kont nitfa’ xi sold. Fil-jiem talMilied il-karus kien jitqal xi naqra, ]gur ma kienx igerger.

Bit-tfaddil xtrajt xi log[ob, sriep u slielem, karti tal-log[ob ]g[ar, drafts. Snin wara da[al id-dar i/-/ess. Uliedi u nneputijiet di;à wirtu li fadal.

Kull tlieta u g[oxrin ta’ Di/embru, l-a[[ar jum tal-e]amijiet tal-Li/eo, missieri kien jibg[atni g[and ku;inuh tabib, li g[andu matul is-sena kien jie[u lili u lil [uti g[al xi vi]ta, b’rigal. Meta kont insib lilu, kont naqla’ tmintax irbieg[i, te]or kbir, meqjus l-g[oli tal-[ajja ta’ dak i]-]mien. Meta ninzerta lil martu, kont nibqa’ b’idejja vojta. Wara din ilmawra f’Birkirkara ner[ilha lejn il-Bibljoteka tal-Belt Valletta li silfet kotba lill-kbar u li]-]g[ar mill-istess post.

Fost kotba o[ra sibt The Omnibus Sherlock Holmes. Hekk, g[all-btajjel tal-Milied kelli x’naqra. L-im[abba g[all-qari [adet [siebi minn kmieni.

Li ma kienx hekk, illum ma nafx x’naqbad nag[mel, [afna snin wara. Aktarx li lanqas nikteb xi ftit t[a]]i] g[all-qarrejja biex inwasslilhom il-Milied it-tajjeb.

Il-Milied: bejn memorja m/ajpra u realtà virtwali

Joe Friggieri Opinjonista

M

eta nitkellmu fuq il-Milied ta’ tfulitna, g[andna [abta nirrikostruwixxu xeni idilli/i li mhux bilfors kienu hekk, jew konna narawhom hekk, meta konna fihom. Mhux biss g[ax il-memorja hi dejjem selettiva, imma wkoll g[aliex, kif igerbu s-snin, minn dawk it-tifkiriet ftit jew wisq im/ajpra li jibqg[u j[ufu xi mkien f’xi rokna ta’ mo[[na, kapa/i nibnu storja ta’ se[er u ;miel li tkun aktar frott l-ist[ajjil milli rapport ta’ dak li kien ji;ri fil-verità. U aktar ma nist[ajlu, aktar dawk ix-xeni jidhrulna viva/i, tant li nibdew nirrakkuntawhom b[allikieku ;raw tassew.

Illum g[andna sitwazzjoni differenti. Sa ftit ]mien ilu kien hemm tensjoni li ma tin[allx bejn kif nimma;inaw li kien ilMilied meta konna g[adna tfal u l-messa;;i dwar il-Milied li

jaslulna minn kullimkien, li n[abbtu wi//na mag[hom a[na u nsuqu, a[na u nqallbu l-edizzjonijiet spe/jali tal-gazzetti, jew a[na u nsegwu l-programmi tal-Milied fuq it-television, mimlijin reklami tal-ikel u x-xorb, tal-[wejje; u l-g[amara, tar-ristoranti u l-lukandi, tal-valzi ta’ Strauss, jew tal-vaganzi f’xi belt imdawla jew art e]otika.

Sa ftit ]mien ilu kien hemm din it-tensjoni bejn kif konna nimma;inaw li kien il-Milied fl-img[oddi u r-realtà virtwali tal-Milied ta’ ]mienna, bejn kif konna nirrakkuntaw il-Milied ta’ tfulitna u kif ng[ixuh illum. Illum din it-tensjoni m’g[adhiex te]isti. G[al dawk li ma baqag[lhom l-ebda [jiel, tra//a jew tifkira, anki jekk im/ajpra jew rikostruwita, talMilied tal-img[oddi, te]isti biss ir-realtà virtwali tal-Milied tallum, li hi l-unika rappre]entazzjoni tal-Milied li jista’ jkollhom.

‘G[al dawk li ma baqag[lhom l-ebda [jiel, tra//a jew tifkira, anki jekk im/ajpra jew rikostruwita, tal-Milied tal-img[oddi, te]isti biss ir-realtà virtwali tal-Milied tal-lum’

34

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

?inema

The Butler Ba]ikament dan il-film jirrakkonta tletin sena ta’ storja mqallba Amerikana, mis-Snin {amsin satTmeninijiet permezz ta’ ma;;ordom Iswed li serva fil-White House g[al snin twal.

Il-film hu mnebba[ mit-tifkiriet talma;;ordom Eugene Allen li kien bniedem ordinarju, i]da fil-film dan ing[ata l-isem ta’ Cecil, interpretat minn Forest Whitaker, li jipprova jag[ti stampa aktar umana ta’ dak li g[addew minnu s-Suwed sakemm kisbu /erti drittijiet ba]i/i.

Narawh iservi ta[t tmien amministrazzjonijiet, minn Eisenhower sa Reagan, hekk kif hu jirrappre]enta l-

(KRS – 12A.)

esperjenza tas-Suwed kollha Amerikani tul is-snin.

Whitaker jag[tina interpretazzjoni o[ra mill-aqwa u ta’ /erta dinjità – forsi passiv i]]ejjed, li però tibbilan/ja t-tendenza tal-film li jkun sempli/i melodramm, xi soap opera. Oprah Winfrey ukoll tqaxxar il-parti ta’ mart il-ma;;ordom.

Fost dawk li jinterpretaw il-partijiet tal-presidenti hemm Robin Williams, James Marsden, Live Schreiber, Jihn Cusack u Alan Rickman.

F’/erti mumenti The Butler jin[ass manipulattiv u ‘jipprietka’ ]]ejjed, i]da hu salvat mill-bravura ta’ Whitaker, u l-qawwa tal-avvenimenti li juri l-film.

Homefront

B’kitba u produzzjoni ta’ Sylvester Stallone, li però ma jidhirx fih, dan itthriller g[andu l-aqwa tieg[u fil-cast li jinkludi lil Jason Stratham, James Franco, Winona Ryder, Kate Bosworth, Frank Grillo, u d-debuttanti /kejkna Izabela Vidovic.

Biex ja[rab minn img[oddi vjolenti b[ala a;ent paj]an tal-pulizija kontra d-drogi, Broker (Stratham) imur jg[ix ma’ bintu ta’ 10 snin (Vidovic) f’ra[al ]g[ir kwiet. Imma hemm ikollu xi jg[id ma’ koppja li bintu kienet iddefendiet ru[ha daqsxejn bl-a[rax minn binhom.

Omm dan tal-a[[ar titlob l-g[ajnuna ta’ [uha Gator (Freanco), gangster li

Walking with Dinosaurs 3D

Din il-passi;;ata mad-dinosawri mhix l-istess wa[da li xi 15-il sena ilu kienu [aduna l-BBC-TV f’sensiela ta’ dokumentarji li kienu j;ibu l-istess isem u li kienet reb[et g[add ta’ premjijiet, fosthom tliet Emmy Awards (lOscar televi]iv), wie[ed minnhom g[all-effetti spe/jali. Dan fi ]mien meta ]gur li s-CGI (computer generat-

ed graphics) ma kinux ]viluppati daqs illum.

G[alhekk ]gur li dan il-film minn dan il-lat hu superjuri, mhux biss g[as-sensiela tal-BBC (li g[andhom sehem ukoll fil-produzzjoni tieg[u, i]da anki ta’ ]ew; produzzjonijiet o[ra li kienu ttrattaw il-[ajja tad-dinosawri, The Land Before Time u Dinosaur ta’ Disney.

(KRS – 15)

kien ukoll jipprodu/i u jittraffika ddrogi. Dan isir jaf min verament kien Broker u jqabbad lill-[abiba tieg[u Sheryl (Ryder) biex tikkuntattja lillg[edewwa ta’ Broker.

Jidher li banju tad-demm kien se jkun imminenti. Imma [add ma jag[raf il-[iliet super umani tieg[u.

Gary Fleder jidderie;i l-film bi stil u ritmu tajjeb, u, b[alma bdejna ng[idu, il-cast i]ommok tara l-film matulu kollu. X’aktarx li l-karattru ta’ Franco hu l-aktar wie[ed ]viluppat, hekk kif lil Gator narawh jibdew jid[lulu dubji jekk dak li kien qed jag[mel kienx ;ust. Xi [a;a li f’film b[al dawn rari niltaqg[u mag[ha.

(KRS – U.)

Dan li [are; din il-;img[a mhux dokumentarju, i]da avventura animata fejn l-annimali jitkellmu. F’dan il-ka] il-protagonisti huma tip partikulari ta’ dinosawri li ftit smajna bihom, e]attament il-Pachyrhinosaurus.

Dawn insiru nafuhom permezz ta’ tlett ifrie[ li mal-familji tag[hom ikollhom jibdew vja;; twil biex isibu art

inqas kies[a minn fejn kienu fi/-?irku Artiku, min[abba li hemm kienet riesqa xitwa kiefra.

Tul il-vja;; ikollhom i[abbtu wi//hom mal-attakki ta’ annimali o[ra karnivori, u wkoll ir-rivalità bejn la[wa Patchi Scowler dwar min se jmexxi lil s[abu u jirba[ l-im[abba ta’ Juniper.

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Mu]ika u storja

}mien il-Milied fi Strada Stretta fis-Snin Tletin tas-Seklu l-ie[or

35

... skond l-okkorrenzi tal-Pulizija

:img[a l-Kbira. Bla dubju, lispirtu tat-divertiment kien ikun mixg[ul aktar fi ]mien il-Milied, il-Karnival u l-festa ta’ San Duminku ta’ Gu]man.

Pawlu Curmi ‘l-Pampalun’, fl-intervista li kien ta lil George Cini g[all-ktieb tieg[u fuq Strada Stretta, jg[id li filMilied il-ba[rin kienu ji;u ndaf pupa u mal-berita kienu jwa[[lu jew g[asfur jew fjura “...u tara Strada Stretta kollha bl-g[asafar u hekk... u xi ;miel eh!”

Ikompli jiftakar li l-[wienet kienu jkunu kollha ppakkjati “... u kul[add ikanta s-songs tieg[u. {afna waltzes, imma mu]ika li ;;ennek. Mu]ika kollha tal-widna u tie[u pja/ir mag[hom.”

Noel D’Anastas

ndanastas@gmail.com

Strada Stretta jew ‘The Gut’, kif kienet mag[rufa mal-flotot navali u r-re;imenti li fittxew l-g[ajn espli/itu tad-divertiment f’dak offrut fir-Red District tal-kapitali, kienet wa[da notorja mhux biss biex iddawwar lira tajba minn fuq is-sakra ma tarax art tal-ba[rin, i]da wkoll g[all-istejjer frivoli, l-intri/i tal-barmaids, tlajjar u prostituzzjoni, storbju, ;lied, tkissir u anki mwiet li ]ewqu din l-arena f’wa[da kulurita.

B’danakollu, ma tistax tix[et lil kul[add f’keffa wa[da g[ax minn din it-triq [ar;u wkoll il‘qaddisin’. {afna minn dawk attivi f’[idmiethom kienu talaffari tag[hom.

Paul Arnaud, il-kompo]itur ta’ ‘?etta from Valletta’, jirrimarka li fi Strada Stretta u filmusic halls ta’ Strada San Nicola, dik ta’ San Duminku u San Cristoforo fil-Belt u f’Balzunetta fil-Furjana, sabu skola fejn il-mu]i/isti Maltin setg[u jipprattikaw il-mu]ika jazz.

Kienet il-benniena li minnha [ar;u bosta mu]i/isti ta’ klassi, fosthom Wi;i Fiteni, Jimmy Dowling, Frank Camilleri, :u]eppi Azzopardi, :u]eppi Xerri, Freddie Mizzi, Oscar Lucas, Vinny Vella, il-vjolinisti :i;i Xerri, :u]eppi Fiteni, :u]eppi ‘i/-/ombin’, Carmelo Curmi, Duminku Murgo u o[rajn li w[ud minnhom baqg[u fix-xena anki wara ssittinijiet.

Qabel it-Tieni Gwerra Dinjija, il-manifest fi Strada Stretta u l-in[awi kien aktar kontrollat g[alkemm xorta kien wie[ed [aj u s[un. Jimmy l-Irish, illum mejjet, li kellu numru ta’ [wienet, bars u night clubs fi Strada Stretta, jg[id li wara t-Tieni Gwerra Dinjija nqaleb kollox ta’ ta[t fuq, u l-ordni u d-dixxiplina marru l-ba[ar.

Id-divertiment fil-Music Halls Fis-snin tletin, i]-]mien tadDipressjoni l-Kbira, l-atmosfera ta]-]fin fil-Belt kienet ibba]ata l-aktar fil-music halls li kienu j;ibu l-ismijiet talVictoria, Morning Star, Cambridge, Eldorado, United Services, John Bull, Springfield, New Life,

L-evidenzi mill-okkorrenzi L-okkorrenzi mi]muma flg[ases tal-Pulizija tal-lokal jag[tu l-evidenza ta’ dak li ;ie rappurtat kontra l-li;i. Illum, [afna minn dawn ir-re;istri qed jin;abru g[all-preservazzjoni u prosperità fl-Arkivju Nazzjonali. Minn dawn id-

Dehra ta’ parti minn Strada Stretta fis-snin 30

Egyptian Queen, Bull & Bush u o[rajn, bl-ispirtu ballabbli li ddefinixxa l-identità Britannika f’Malta f’xenarju b[al dak li kien hemm finna[a ta’ Fuq u l-Midlands talIngilterra.

Fil-ktieb editjat minn Peter Bailey, Music Hall: The Business of Pleasure, jiddeskrivi dawn il-pubs kollha mirja, banketti u mwejjed, f’dehra bilqieg[da miftu[a u fluwida, bi ftit distanza bejn lartist u l-udjenza filwaqt li likel u x-xorb jibqa’ g[addej matul il-prestazzjoni, bix-xorb ikun il-forte tal-ekonomija talmusic halls. L-ispettaklu kien jinkludi kant, ]fin, akrobazija u kummiedji.

Kellek ukoll pre]enza qawwija ta’ artisti ;ejjin millIngilterra, l-Italja u Franza, filwaqt li ‘xantusi’ (chanteuse) aljeni Ungeri]i, Awstrijaki, Fran/i]i u :ermani]i, u[ud minnhom Lhud, kienu evidenti l-aktar bejn l-1935 u l-1937.

F’dan l-ambjent ta’ rifu;ju, ‘artist’ kienet il-kelma pulita w]ata minn dawn. Wara prova

‘Strada Stretta kienet il-benniena li minnha [ar;u bosta mu]i/isti ta’ klassi’

kienet tin[ar;ilhom li/enzja.

Il-midalja li kienu jilbsu kienet differenti minn dik li kienet ting[ata lill-barmaids u lillwaiters. U[ud minn dawn lartistes kienu wkoll koristi fitTeatru Rjal.

Strada Stretta u l-[wienet tax-xorb u l-music halls talin[awi ma kienu jorqdu qatt [lief forsi fid-Duluri u l-

dokumenti awtenti/i se nislet xi episodji li ;raw fi ]mien ilMilied tas-snin tletin.

Giuseppa Bird, ta’ 123, Strada Stretta, il-Belt, kellha fuq isimha l-li/enzja tal-[anut li jbig[ l-inbejjed u spirti.

Nhar il-Milied tal-1930 fissag[tejn u nofs ta’ waranofsinhar kienet ;iet im[arrka li flistabbiliment tag[ha kellha jazz band iddoqq ming[ajr illi/enzja. Il-ka] kien tressaq

quddiem il-Kummissarju talPulizija.

Jidher li f’lejlet il-Milied ta’ dik is-sena l-istorbju ta’ daqq tad-diski li dak i]-]mien kienu tal-fa[am, ma naqasx, anki f’residenti privati. F’dak illejl, /ertu Emmanuele Catania li kien joqg[od f’115 Strada Mercanti, il-Belt, kellu gramaphone li l-mu]ika li kienet [ier;a minnu kienet qed iddejjaq lil Giuseppe Spiteri li kien joqg[od fl-istess binja.

Fil-Milied tal-1937, ilpjanista Jimmy Dowling kien qed idoqq fil-John Bull Bar. Fil-kwarta ta’ filg[odu kien aggredit bi strument bil-ponta minn Saviour Grech mill-Belt.

Grech ji;i m[arrek u jittella’ lqorti u fost ix-xhieda kien hemm Rosaria Zahra, Vincent Zahra, Emmanuele Dowling u Joseph Attard, li kellu l-istabbiliment.

Fis-27 ta’ Di/embru 1938, fil-11.15 ta’ bil-lejl, l-avukat George Borg, residenti f’106 Triq l-Ar/isqof, il-Belt, i/empel lill-Pulizija u jinfurmah li d-daqq tal-istrumenti [iere; mis-sala ta]-]fin ta’ John Fiteni li kien hemm f’112 Strada Stretta kien qed jiksirlu l-pa/i pubblika.

L-Ispettur C.M. Saliba akkumpanjat mis-Sur;ent 84, J. Demicoli, ]aru l-post – xi [a;a li kienet ta’ rutina – u sabu li kollox kien skont ilkundizzjonijiet tal-permess, bl-e//ezzjoni li l-bieb tal-gallarija u t-tieqa li tag[ti g[al Strada Stretta kienu t[allew miftu[a meta l-orkestra kienet qed iddoqq.

It-tieni u l-a[[ar parti tidher il-{add li ;ej

36

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Teatru

llum jibda r-renju ta’ PINOKKJO...

Kollox Kollox lest lest g[al g[al pantomima pantomima o[ra o[ra spettakolari spettakolari fl-Istitut fl-Istitut Kattoliku Kattoliku

L-Istrina – l-g[ada tal-Milied fit-Teatru Astra

Din is-sena l-ispettaklu L-Istrina – lG[ada tal-Milied f’G[awdex se jsir fit-Teatru Astra. Il-Kumitat tas-Socjetà Filarmonika La Stella, il-Malta Community Chest Fund u l-Uffi//ju tal-President ta’ Malta ilhom ja[dmu fuq l-organizzazzjoni tal-ispettaklu li se jinkludi s-sehem spe/jali tal-kantanta popolari Ira Losco u tal-Banda ?ittadina La Stella.

G[al din l-okka]joni l-banda se tkun ta[t id-direzzjoni tal-Assistent Surmast Sigmund Mifsud. Matul is-serata se jkun hemm kollegamenti live waqt ilmaratona l-Istrina 2013 fuq ittelevi]joni.

Parte/ipanti o[ra jinkludu l-bands popolari The Tramps, Cash & Band, Melanie & Band u diversi skejjel ta]-

]fin fosthom Yada Dance Company, Centre Stage Academy, Powerhouse u Dance Cradle.

Se jkun hemm il-parte/ipazzjoni wkoll tal-kor Laudate Pueri, il-kor tattfal Piccole Stelle u La Stella Dramatic Company.

L-attivitajiet fit-Teatru Astra se jibdew mit-3 p.m. b’diversi attivitajiet fil-foyer tat-teatru fosthom divertiment g[at-tfal, Mini Christmas Market u affarijiet o[ra.

L-ispettaklu ta]-]fin, drama, mu]ika u kant ikun bejn il-5 p.m. u d-9 p.m.

Presepju life size ma[dum mill-artist G[awdxi Adonai Camilleri Cauchi, se jkun attrazzjoni o[ra g[al dawk kollha li se j]uru t-Teatru Astra nhar l-Istrina.

Id-d[ul g[all- ispettaklu se jkun b’xejn. Din l-inizjattiva, li se ssir b’kollaborazzjoni mal-Community Chest Fund, g[andha l-g[an nobbli li ti;bor fondi biex aktar ’il quddiem tkun tista’ tqassamhom lil diversi g[aqdiet u nies li jkollhom b]onnijiet partikulari u li qeg[din f’diffikultà.

Il-management tat-Teatru Astra j[e;;e; lill-G[awdxin u lil dawk kollha li se jkunu fil-g]ira tat-tliet g[oljiet l-g[ada tal-Milied, biex jaslu wasla satTeatru Astra u minbarra li jie[du gost jassistu g[al xi wa[da mid-diversi attivitajiet ikunu wkoll qed jg[inu biex is-serata tkun su//ess.

G[al aktar informazzjoni ]uru s-sit www.lastella.com.mt jew www.l-istrina.org.

Propju illum il-{add Pinokkjo jie[u l[ajja u jibda r-renju tieg[u fl-Istitut Kattoliku b’]ew; rappre]entazzjonijiet, wa[da fl-10 a.m. u l-o[ra fl-4 p.m.

Ir-rappre]entazzjonijiet ikomplu kif ;ej: f’Di/embru: il-{amis 26 (Boxing Day) fis-2.30 p.m. u 7.30 p.m., il:img[a 27 fis-7 p.m., is-Sibt 28 fis-7.30 p.m., il-{add 29 fis-2 u 6.30 p.m. u tTnejn 30 fis-7 p.m.

F’Jannar isiru dawn ir-rappre]entazzjonijiet: il-:img[a 3 fis 7.30 p.m., isSibt 4 fis-7 p.m., il-{add 5 fis-2 p.m. u 6.30 p.m., u s-Sibt 11 fis-7 p.m.

Il-Cast jnklud atturi stabbiliti b[al Toni Busuttil b[ala d-dama, Snits b[ala Pinokkjo, Ina Robinich, Brian Farrugia, Simon Curmi, J Anvil, Felix Busuttil, Julie Pomorski, Guido Fenech, Franky Borg, Alan Falzon, Bernice Darmanin u o[rajn.

Il-band b[as-soltu tkun live u dis-sena se tkun ta[t id-direzzjoni ta’ Abigail Brown b’arran;amenti mu]ikali ta’ Joe Brown. Il-koreografija kemm tal-Yada Dance Company kif ukoll tal-College of Dance Students hi ta’ Felix Busuttil.

Pinokkjo g[andu script ori;inali ta’ Toni Busuttil u Snits. Id-direzzjoni hi ta’ Ray Abdilla bil-produzzjoni tkun b[assoltu f’idejn Pawlu Testa.

Biljetti jinkisbu ming[and Pawlu Testa Travel: 21223340 # 99476468, Booking Office Istitut Kattoliku tel: 21238429, Bar tal-Istitut Kattoliku: tel. 2124255.

Wie[ed jista’ jibbukkja online minn www.kumpanijateatrurjal.com jew www.istitutkattoliku.com.

Ira Losco – fost l-attrazzjonijiet mu]ikali fl-attivitajiet

37

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Media

Albert Spiteri

af.spiteri@gmail.com Xandir serju

Ma na[sibx li nkun qed ni]balja jekk ng[id li l-BBC hu l-eqdem u l-ikbar xandar fid-dinja. U din l-esperjenza tidher sewwa fil-produzzjonijiet kemm tar-radju u tat-televi]joni. Il-pre]entaturi huma ppreparati fis-su;;etti li jippre]entaw u fl-u]u tal-lingwa – in/identalment, din il-;img[a nqala’ largument dwar l-u]u fostna tal-ilsien Malti u tal-Ingli]... issa kwa]i kwa]i qed naslu biex ne[duha b[ala [a;a mag[duda li l-Ingli] qed jintilef u li lMalti la hu mitkellem u wisq anqas miktub sew. Jiena nqieg[ed [afna mill[tija ta’ dan fuq il-mezzi tax-xandir tag[na u fuq is-sistema tal-edukazzjoni.

Ix-xandir g[andu jkun biss paxximent – g[all-widna u g[as-sentimenti tag[na. Dak kollu li nisimg[u u naraw irid ikun biss ta’ pja/ir, ta’ tag[lim, anki (u forsi fuq kollox) fil-mod kif ting[ad il-kelma.

Il-gost li nie[u meta nisma’ jew nara stazzjon serju b[all-BBC hu kbir. Din il-;img[a, fis-sensiela The Why Factor, il-produttur u pre]entatur Mike Williams iddiskuta: G[aliex hawn ir;iel li j[obbu jilbsu ta’ mara?

Storja umana

Hu jippre]enta l-istorja ta’ Peter, li ilu mi]]ewwe; lil Alison 25 sena.

Peter i[obb ikun Penny g[al jumejn jew tlieta fil-;img[a u martu ftiehmet mieg[u li meta hu jkun Penny hi ssir Lou. Mike Williams jikkummenta li dan hu fenomenu kumpless u li jinsab kul-

limkien – ir-ra;el li mhux biss jin;ibed lejn il-[wejje; tal-mara, imma li jkun jixtieq jilbishom hu stess. U jippre]entalna lill-psikjatra u kap talUK National Gender Identity Clinic, li jsemmi kif din tal-‘passa;;’, biex insej[ulu hekk, minn ra;el g[al mara ma setg[et qatt tintlaqa’ mis-so/jetà g[aliex kienet ipprojbita fil-Bibbja.

Imma din l-esperjenza hi antika daqs il-bniedem innifsu – hu jirreferi g[al Enriku III ta’ Franza mill-Medjuevu li qatta’ parti sew minn [ajtu jiggverna b[ala re;ina, hekk li n[olqot taqbila g[al din is-sitwazzjoni: ‘In-nies qatt m’g[arfu sew dak li raw, Re;ina-re jew Re-re;ina... [wejje; ta’ barra minn haw’.

Mike Williams jg[id li ra;el jista’ jie[u pja/ir jilbes ta’ mara sempli/ement g[all-gost estetiku; imma hemm min b’dan jitqanqal sesswalment. Hemm o[rajn li j[ossuhom fin-nofs bejn ra;el u mara, jew li psikolo;ikament i[ossu mod waqt li lfi]iku tag[hom jag[milhom jidhru mod ie[or.

It-trasvestit: dak (normalment ra;el) li j[obb jilbes il-[wejje; tas-sess oppost; it-trans-sesswali: dak li jfittex li jg[ix [ajtu b[ala persuna tas-sess oppost u jfittex li jbiddel ;ismu biex kemm jista’ jkun ji;i jixbah lis-sess oppost; it-trans;eneru: dan it-terminu, jg[id il-psikjatra, ma jfissirx wisq, imma jista’ jinkludi lil dawk li j[obbu jilbsu ta’ mara jew li jkollhom fihom elementi trans-sesswali.

Dawn il-persuni jmorru kontra rregoli so/jali, u min jg[ix din ix-xorta

Cyberspace

epp.eu

Salvu Felice Pace sfelicep@go.net.mt

Kummenti dwar websajts li ]ort

Aktar ma joqorbu l-elezzjonijiet Ewropej, meta b[al pajji]i o[rajn membri tal-Unjoni Ewropea se nele;;u l-membri Maltin filParlament Ewropew, aktar se nisimg[u dwar l-EPP – il-Partit Popolari Ewropew.

L-EPP hi organizzazzjoni pan Ewropea li twaqqfet fl-1976 u li llum g[andha fi [danha 70 partit politiku minn erbg[in pajji] differenti. Ilwebsajt tag[ha hi www.epp.eu. Hi g[aqda li kienet ispirata mill-;ganti politi/i demokrati/i kristjani b[al Robert Schuman, Alcide De Gaspari u Konrad Adanauer. Temmen filbniedem fit-totalità tieg[u, fil-libertà li ;;ib mag[ha r-responsabbiltà, fiddinjità tal-bniedem, fil-;ustizzja, firrispett tal-ambjent, fis-sussidjarjetà u fid-diversità. L-EPP ta[dem flEwropa fil-Parlament Ewopew b[ala l-akbar blokk ta’ politi/i u fl-istituzzjonijiet kollha tal-Ewropa. Ta[dem ukoll fl-Organizzazzjoni g[as-Sigurtà u g[all-Kooperazzjoni fl-Ewropa u fin-NATO fejn parlamentari tal-EPP i]ommu skrutinju kontinwu fuq loperat tag[ha.

“B’hekk qed ni]vela mieg[i stess il-persounalità vera tieg[i – mhux ra;el, mhux mara, imma persuna o[ra li ti;i xi mkien bejn dawn i]-]ew; realtajiet”

ta’ [ajja jg[addi minn passjoni s[i[a, jikkummenta l-pre]entatur.

Test g[al kull wie[ed minna^

Peter idde/ieda li jg[arraf lil martu bil-[ass sigriet tieg[u xi tlettax-il sena ilu permezz ta’ ittra. Waqt li Alison qratha lil Mike Williams, Peter kien bilqieg[da [dejha liebes dublett u top, butz ila[[aq sa rkupptejh u parrokka bjonda: “...Na[seb li f’din l-a[[ar sena g[araft li ridt inkun jiena nnifsi, ng[ix skont twemmini u na;ixxi iktar kif jiddettawli xewqati...” Hekk taqra mart Peter lill-produttur tal-programm millittra li kitbilha ]ew;ha tant snin ilu.

“Tlettax-il sena ilu wasalt f’punt f’[ajti meta ma stajtx inkompli na[bi dan il-[ass ta’ ;o fija; ridt no[or;u minni. U allura ktibt din l-ittra twila biex spjegajt x’kien il [ass tieg[i. U Alison po;;iet bilqieg[da u qratha.” “...dejjem [assejt li ridt nilbes u nkun a//ettat b[ala mara.”

U x’kienet ir-reazzjoni ta’ Alison g[all-ittra ta’ Peter? “In[sadt [asda g[all-mewt. Na[seb li [adt xokk kbir.

Qatt f’[ajjitna ma kien ;ara xejn jew }jara f’din is-sit tag[tik tag[rif dettaljat tal-punti li semmejt. Kull membru tesserat fil-Partit Nazzjonalista g[andu j[ossu kburi bil-parte/ipazzjoni tag[na f’din l-g[aqda.

A[na u huma fil-PE

Trid tkun very ba[nan biex tie[u bis-serjetà dak li kitbu l-membri Parlamentari Laburisti fil-Parlament Ewropew dwar David Casa u Roberta Metsola. {adu g[alihom g[ax dawn i]-]ew; politi/i Ewropej tal-Partit Nazzjonalista rnexxielhom iqajmu kuxjenza dwar il-li;i infami li g[adda l-Parlament Malti b’g[a;la dwar il-bejg[ tal-passaport Malti u allura Ewropew.

Fil-websajt www.eppgroup-website@europarl.europa.eu ssibu stqarrija kon;unta mi/-Chairman tal-EPP Joseph Daul u David Casa. Fiha ttnejn ifakkru li /-/ittadinanza tfisser drittijiet u obbligi li g[andhom ji;u rispettati minn kull stat membru talUnjoni Ewropea. Issibu wkoll stqarrija ta’ Roberta Metsola fejn tispjega li t-t[assib serju tal-membri Parlamentari hu mifrux mhux biss fost il-275 membru tal-EPP i]da anki

ma kien hemm indikazzjonijiet li setg[u [ejjewni g[al dan. Kienet [asda kbira. U minn dak il-[in ridt na[seb u nara x’kelli nag[mel biex nikkontrolla din il-qag[da ;dida. Kienet tfa//at f’[ajjitna t-tielet persuna. Imbag[ad [adt de/i]joni importanti – anki bilg[ajnuna ta’ persuni o[rajn. Kienet ;ietni l-opportunità li nidde/iedi jiena l-affarijiet. Jekk Penny xtaqet li tibqa’ f’din it-triq, allura kellha timxi skont kif ng[id jien. Ng[idu a[na, ma ridtx li Peter jilbes ta’ mara qrib id-dar tag[na, g[ax ma xtaqtx li l-;irien joqog[du jistaqsu [afna mistoqsijiet.”

U Penny twie;eb: “Mhumiex il[wejje; li j;eg[luni nag[mel dan. Qed inkun jien. Ma nafx g[aliex. Imma hekk hu. Jiena fi]ikament ra;el kollni kemm jien. Imma, fil-verità, intix ra;el jew mara ma hix [a;a ta’ abjad u iswed. Din hi [a;a li ta[sibha f’mo[[ok inti. I[oll u jorbot il-[ass tieg[ek.” * ASTERISKA, g[aliex hawn jitressqu punti lill-qarrejja biex flimkien nag[rfu iktar kemm dak li ji;ri madwarna hu parti s[i[a minn [ajjitna.

fost membri tal-partiti tax-xellug. U hawn to[ro; il-banalità tal-istqarrija tal-membri Parlamentari Ewropej.

Membri so/jalisti b[alhom urew irrabja tag[hom g[all-pjan ta’ Joseph Muscat li jbig[ i/-/ittadinanza Ewropea.

Ji;ri x’ji;ri, kif argumenta Joseph Daul, l-i]balji li saru minn Joseph Muscat bl-appo;; tad-deputati Laburisti fil-Parlament Malti u dak Ewropej jimmeritaw diskussjoni filParlament Ewropew g[ax i/-/ittadinanza Ewropea mhijiex konvenjenza g[all-bejg[.

Il-Milied it-tajjeb

Wasalna biex ni//elebraw ilMilied. Festa li g[andha tg[aqqadna b[ala familja wa[da. Tarbija f‘maxtura li biddlet il-mod kif l-umanità g[andha t[ares lejn kull min isib ru[u b[ala ;ar tag[na. Tarbija mwielda biex tmut g[alija u g[alik. Il-firdiet tag[na, x’aktarx kosmeti/i, frott talg[a]liet li nag[mlu b[ala bnedmin [ielsa, g[andhom jitwarrbu hekk kif in[arsu lejn din it-tarbija. Awguri lillEditur, kollegi kittieba u qarrejja.

Il-Milied it-Tajjeb.

38

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Il-Milied huwa l-Kelma ta’ Alla

Il-Milied huwa l-Kelma ta’ Alla g[alina daqskemm kien il-Kelma ta’ Alla g[ar-rg[ajja, g[al Marija, g[al :u]eppi u g[al [afna o[rajn. :esù ma jinbidilx. Il-;rajja tal-Milied ma tinbidilx. Hija dejjem l-istess, dejjem lesta li tg[allimna affarijiet ;odda!

Il-Kelma li niltaqg[u mag[ha fil;rajja tal-Milied hija Kelma li tg[odd g[alina l-Insara. Je[tie; biss li nifhmu s-sens tag[ha g[ax inkella ma tkun tiswa xejn! It-twelid ta’ :esù, il-[ajja

Reli;jon

ILLUM IL-{ADD Ir-4 {add tal-Avvent

tieg[u, il-mewt tieg[u u l-qawmien tieg[u huma lkoll frott ta’ din ilKelma. G[ax il-Kelma hija Kristu nnifsu – Kristu [aj, Kristu tarbija, Kristu Msallab, Kristu Rxuxtat – l-istess Kristu.

Il-kapa/ità ta’ Alla li j[obb hija laqwa fost il-kapa/itajiet kollha tieg[u.

Kristu jg[allimna li l-mewt, in-niket u d-diqa lkoll jistg[u jintreb[u bis-sa[[a tal-Kelma, ji;ifieri bil-qawwa tieg[u li huwa l-Iben ta’ Alla.

Fer[, [elsien u sliem L-akbar u l-a[[ar xewqa tal-bniedem hi ]gur li j[ossu ma[bub minn kul[add u [ieles biex itejjeb is-sitwazzjoni tieg[u u jg[ix [ajja libera u [ielsa kif jixtieq hu, fis-sliem u l-pa/i. It-twelid u t-tfulija ta’ :esù jg[allmuna [afna dwar din l-esperjenza.

Din ix-xewqa mimlija tama hi xxewqa li tg[inna naqsmu ma’ xulxin dak li g[andna. Anki jekk minn barra nuru li a[na rrabjati g[al kul[add u rridu niksruha ma’ kul[add, hemm ta[t hemm xi [a;a o[ra – hemm ix-xewqa g[as-sliem u l-im[abba, it-tama li xi darba nikkomunikaw flimkien b[al a[wa. It-tfajjel li ;ej jitwieled fostna hu dak li jifta[ it-triq g[al din il-[ajja.

G[alhekk a[na, l-istess b[ar-rg[ajja, irridu nkunu minn tal-ewwel li na//ettaw u nilqg[u din it-tarbija tassema. Irridu nsiru nafu dwar it-tarbija li g[adha titwieled. Irridu nil[qu post qrib tieg[u. Dan nag[mluh g[ax nix-

tiequ li t-tfajjel ta’ Betlem inissel fina xemg[a tixg[el, xorta wa[da d-dawl tag[ha jiddi fl-aktar dalma tal-lejl.

G[ax id-dawl minnu nnifsu jdawwal madwaru u jo[loq ambjent differenti.

Id-dawl li jiddi fid-dlam mhuwiex b’kumbinazzjoni. Minnu nnifsu jidher ma’ kullimkien. Id-dawl huwa seb[ minnu nnifsu g[ax huwa realtà [ajja li tassew te]isti. Mieg[u nistg[u norbtu l-akbar realtà, li :esù Kristu huwa Iben Marija u l-Iben ta’ Alla.

Marija kienet dik li fehmet sewwa li :esù huwa d-Dawl tassew li jsebba[ kollox u kullimkien. Anki fit-twelid tieg[u, idda d-dawl ma’ kullimkien.

Id-dlam ma kellux il-qawwa li jirba[ fuq id-dawl g[ax :esù twieled fiddawl b[ala Sultan tad-Dawl li jiddi ma’ kullimkien. Minkejja kull dlam li jista’ je]isti, Alla ta’ :esù Kristu huwa Alla tad-dawl li jag[ti sens lil [ajjet ilbniedem.

Il-Milied huwa kelma g[alina

Ix-xena tal-Milied li a[na nikkontemplaw hi wa[da ming[ajr kliem. Ma tkellimniex wa[idha. Naraw lil Marija, lit-tarbija u lil :u]eppi. Hi ;rajja li naraw isse[[ fis-silenzju. Meta narawhom ma nilm[uhomx ikellmuna.

Anki storikament, il-Bibbja u t-tradizzjoni ma jg[idulniex li f’dan il-mument kien hemm xi konversazzjoni. Lanqas kelma wa[da ma taslilna! Hi xena siekta minn kull aspett.

Imma t-tarbija li naraw titwieled hi lKelma nnifisha. It-tarbija ta’ Betlem hija l-kelma ta’ dejjem, il-Kelma li minnha jitkellem :wanni l-Evan;elista fl-Evan;elju tieg[u. Marija wkoll ]ammet f’qalbha dak kollu li rat u dak li ntqalilha. Marija kienet tat il-[ajja lil din il-kelma. G[ax Kristu huwa lKelma tal-{ajja.

Il-Milied hu l-;rajja li tkellimna. IlKelma li hija Kristu. Il-Kelma to[ro; minn fomm Alla biex tibqa’ fost ilbnedmin. Jiddependi mill-bnedmin jekk jilqg[uhiex jew le!

{SIEB

Na[seb li g[alhekk il-pazjenti huma msej[a pazjenti – hi me[tie;a l-pa/enzja – Bowie Kuhn

Marija u :u]eppi: obdew Isaija 7>10-14< Salm 23< Rumani 1,1-7< Mattew 1,18-24 Fr Charles Fenech, OP Il-{sieb Ir-riflessjoni tag[na fuq :u]eppi u Marija m’g[andhiex tkun biss dik ta’ persuna;;i importanti fil-;rajja ta’ Betlem, i]da rridu n[arsu lejhom b[ala nies li, minkejja li t[awdu quddiem il-proposta ta’ Alla, [adu rriskju u qalu iva. Iva li g[exuha kull [in… F’dan id-dawl irridu nag[mlu riflessjoni personali tag[na f’dan irraba’ {add tal-Avvent. Il-Milied wasal u jintemm jekk fil-fond ta’ qalbna ma nag[mlux is-Sejba ta’ {ajjitna — dik li niskopru x’inhi rrieda t’Alla. Skoperta li trid tag[mel minna appostli [ajjin ta’ din il-bxara t-tajba.

Il-Kelma It-twelid minn xebba, ta’ iben min-nisel ta’ David, li se jkun G[immanu-El, li tfisser Alla mag[na, insibuh fl-Ewwel Qari tallum me[ud mill-Ktieb tal-Profeta Isaija. U g[alhekk g[andna nilqg[u lill-Mulej kif itenni s-Salm 23 — “{a jid[ol il-Mulej; Hu s-Sultan tal-

Glorja”, kif insibu wkoll fil-bidu tal-Ittra ta’ San Pawl lir-Rumani fejn g[andna ;abra tat-tag[lim talInsara tal-ewwel ]minijiet, fejn ilVan;elu hu t-twettiq tar-Rabta lQadima. Fil-Van;elu ta’ San Mattew insibu lil Marija, l-G[arusa ta’ :u]eppi Bin David, li twelled lil :esù.

Il-{ajja 1. :u]eppi u Marija obdew irrieda ta’ Alla. Kemm tassew qed nag[mlu hekk a[na?

2. G[immanu-El — Alla mag[na.

Temmen inti dan?

3. Alla jwettaq dak li wieg[ed permezz tat-twelid ta’ Ibnu. Kemm

t[ossok li inti tifforma parti [ajja mill-pjan tas-Salvazzjoni?

4. Ma nib]g[ux mill-mumenti iebsa. Qabel qalu IVA, Marija u :u]eppi kienu m[awda.

Id-Djalogu

Mulej :esù, g[allimni nirba[ ilbi]a’ u ng[idlek IVA kuljum.

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

39

Opinjoni

Il-Pageant tal-Milied Ron Hutchcraft jirrakkonta: G[ar-ra[al ]g[ir ta’ Cornwall, il-lejl tal-Pageant tal-Milied kien ikun l-ikbar lejl tas-sena. Il-Pageant kien ikun tassew kbir g[at-tfal tar-ra[al, l-aktar min[abba li kienet issir lg[a]la g[al min se ja[dem xiex. Kul[add irid parti.

Di]appunt kbir g[al min ma ji;ix mag[]ul, u stennija kbira g[al kif se jitqassmu l-partijiet. U hawn tibda l-problema ta’ Harold.

Harold ukoll kien qed jistenna li jkollu parti fil-Pageant tal-Milied. Imma miskin kien tifel sempli/i u tqil biex jitg[allem. Id-diretturi kienu inkwetati. Kienu jafu li Harold kien se jitkisser jekk jit[alla barra g[alkollox. Imma kienu qed jib]g[u li jekk jag[tuh parti, kien i[assar il-mument ma;iku mistenni mir-ra[al kollu. Fl-a[[ar idde/idew li jag[tuh il-parti ta’ sid ta’ lukanda – dak li ma sabx post g[al Marija u :u]eppi fil-lejl li fih twieled :esù. Kellu jg[id vers wie[ed biss qasir: “jiddisja/ini, m’g[andniex post”. Xejn tqil u kumplikat.

Fil-lejl tal-Pageant, il-knisja kienet ippakkjata. L-istorja tal-Milied bdiet ti]vol;i tajjeb. Kul[add fer[an. Fla[[ar waslu :u]eppi u Marija fil-bieb tal-lukanda ta’ Betlem. Kienu jidhru tassew g[ajjenin. :u]eppi [abbat fuq il-bieb tal-lukanda, u Harold kien hemm, lest biex jifta[. :u]eppi staqsa: “g[andek xi kamra g[al dal-lejl?” Harold kesa[. Wara pawsa twila, Harold qal: “jiddispja/ini, m’g[andniex post”. U, kif kienu g[allmuh, g[alaq il-bieb.

Id-diretturi [adu r-ru[. Imma kif :u]eppi u Marija sparixxew fid-dlam tal-lejl, il-bieb tal-lukanda b[al beda ji;i skussat. Re;a’ [are; Harold. Mar ji;ri wara l-koppja, u g[ajjat: “Stenna. Tmurx :u]eppi. :ib lura lil Marija.

Tistg[u tie[du l-kamra tieg[i”.

1.

Dun Pawl Camilleri Opinjonista pauca43@gmail.com

2.

Fis-sempli/ità u l-inno/enza tieg[u, Harold fehem ilqofol tal-messa;; tal-Milied: is-sens ta’ g[otja.

Spjegah :esù nnifsu, meta qal: “Alla tant [abb iddinja li ta lil Ibnu l-Wa[dieni” (:w 3,16). U San Pawl kompliha: “tah g[alina lkoll” u “jag[tina kollox mieg[u” (cfr Rum. 8, 32). Kieku :esù ried jitkellem malli twieled, ]gur li fost l-o[rajn kien jg[idilna: “dan hu :ismi li jing[ata g[alikom” (Lq 22, 19).

U ma ninsewx, :esù qalilna: “kif [abbejtkom jien hekk g[andkom t[obbu lil xulxin” (:w 13, 34). “B’xejn [adtu, b’xejn ag[tu” (Mt 10,8). “M’hemmx im[abba akbar minn din, li wie[ed jag[ti [ajtu g[al [biebu” (:w 15,13). Mhux ilkamra tieg[i biss, b[al Harold, imma [ajti stess. B[arRag[aj it-Tajjeb li “jag[ti [ajtu g[an-nag[a; tieg[u” (:w 10,11). Dan l-ispirtu ta’ g[otja personali g[all-o[rajn hu /entrali fit-tag[lim ta’ :esù.

Ir-rigali tal-Milied ftit jag[mlu sens, jekk ma nag[tux ftit minna nfusna g[all-o[rajn. X’se tag[mel dal-Milied biex tag[ti lilek innifsek g[as-servizz tal-o[rajn? Se ]]ur xi xju[ jew nies wa[edhom? Se ;;ib xi fqir jew orfni d-dar? Se //empel lil persuni li m’g[andhomx min jismag[hom?

3.

Mulej, int l-g[otja tal-Missier lilna.

Mieg[ek tana kollox.

Kif nista’ jien, spe/jalment fil-Milied, ning[alaq fija nnifsi u ngawdi bla ma na[seb bis-serjetà kif se ning[ata lill-o[rajn?

T[allinix ni//elebra Milied egoist kon/entrat fuq il-pja/ir li nie[u jien imma g[allimni nag[ti b’;enero]ità ir-rigal tieg[i nnifsi lil min je[tie;u.

{lewwiet Agostinjani g[all-Milied

I

Patri Mario Attard OFM Cap Opinjonista

Meta ni;u ittentati biex ma n[obbux lill-o[rajn [a niftakru ftit kemm Alla [abb lilna billi sar bniedem b[alna

l-Milied mag[na g[al darb’o[ra! X’fer[! Xi grazzja!

F’dan l-ista;un tas-sena addio d-dieta! Veru?! Kemm nieklu [elu! Almenu jien! U malajr ninduna tafux lg[aliex meta nitla’ fuq dak l-imbierek mi]ien millewwel nie[u qatg[a nobis! Mill-ewwel jibda’ jimmarkali kemm inkun [xint!

Imma l-[elu tar-ru[ mod ie[or. Jekk dak tal-;isem i]idli lpi] bl-addo// dak tar-ru[ ine[[ili t-toqol li j;ibu mag[hom il-kotra ta’ dnubieti. U, iktar ma niekol mill-[elu tar-ru[, iktar in[affef il-mixja tieg[ lejn is-Sema! Il-progress ta’ ru[i jaqbad ritmu tassew mg[a;;el! Kos hux! Mela jaqbilli niffanga fih! G[ax, kuntrarju g[all-ikel tal-;isem li jispi//a, i]jed ma niekol mill-[elu tar-ru[ iktar nirqaq. Barra li dan ittip ta’ [elu ma jispi//ax iktar jg[inni nid[ol b’i]jed [effa mill-bieb id-dejjaq tal-:enna! :erusalemm tas-Sema!

B[alma l-festa materjali tal-Milied hemm marbuta mag[ha /ertu [lewwiet tradizzjonali, b[al ng[idu a[na l-pudina talMilied, hekk ukoll il-festa spiritwali tal-Milied g[andha marbuta mag[ha g[add ta’ [lewwiet spiritwali. G[ajn interessanti fejn dawn il-[lewwiet jinstabu u jistg[u ji;u mikula minna mir-ru[ hi dik misjuba fil-kitbiet ta’ Santu Wistin.

G[alhekk, g[al dan il-Milied, be[siebni nissu;;erilkom ftit riflessjonijiet fuq il-Misteru tat-Twelid ta’ Alla mag[mul bniedem skont kif [adimhom u sajjarhom Santu Wistin. G[al dan il-g[an dawn il-[lewwiet qieg[ed insej[ilhom apposta “[lewwiet Agostinjani g[all-Milied”.

L-ewwel [elwa li g[amel Santu Wistin fuq il-Milied jisimha l-umiltà ta’ Alla. L-Isqof ta’ Ippona jikteb: “Il-kburija tal-bniedem, li hi l-ikbar tfixkil biex insiru [a;a wa[da ma’ Alla, tista’ tifta[ g[ajnejha u ti;i mfejqa b’umiltà daqshekk kbira”. Altru li trid tkun l-umiltà tal-Mulej, li sar bniedem g[alija, biex lili tifdini mis-suppervja kbira li hemm ;ewwa fija! Meta niftakar kemm Alla //ekken billi sar tarbija u salvani kif nista’ nibqa’ nag[mel lili nnifsi /-/entru ta’ kollox? Kif ma nindenjax ru[i ni//ekken [alli jikber hu fija?

Issa Alla sar bniedem f’:esù Kristu g[alija biex jiena, bissa[[a tal-grazzja tieg[u, insir b[alu! Fi ftit kliem nissie[eb f’dak li hu Hu! It-teolo;i tal-Lvant isej[ulha teo]i. Santu Wistin jg[id li “Alla ;ie mag[mul bniedem biex il-bniedem isir Alla”. Xi privile;; hu dan! Nista’ nid[ol fil-qdusija ta’ Alla

nnifsu l-g[aliex Hu sar wie[ed minna l-bnedmin! Ja[asra!

X’inkun qieg[ed nitlef meta ma ni[ux din il-[elwa! Mhux ta’ b’xejn li meta ninqata’ minnu bid-dnub ikolli tog[ma tant morra f’mo[[i, f’qalbi, f’sa[[ti u f’ru[i! Jekk Alla sar bniedem b[ali f’:esù x’inhu j]ommni milli nkun b[alu?

It-tbissima tieg[ek g[araftha g[aliex b[ali int taf xi j]ommok milli tkun b[alu: Id-dnub! Iva [abib. G[aliex iddnub inawwar, i/ajpar, itellef, sa[ansitra joqtol dik id-dinjità divina li Alla ta darba g[al dejjem lilek u lili meta sar bniedem g[alina. Issa biex din id-dinjità n]ommuha sabi[a, ferrie[a u vera, je[ti;ilna nevitaw id-dnub akkost ta’ kollox!

Kien g[alhekk li Santu Wistin jg[allimna li meta Alla sar bniedem b[alna “g[allimna kemm hi kbira d-dinjità tal-bniedem.”

U g[ax din id-dinjità, mog[tija lilna minn Alla meta sar bniedem g[alina, hi daqshekk importanti, je[tie; li “ma n[amm;uhiex bid-dnub”! F’dan Santu Wistin mexa pass pass ma’ dak li jg[allem il-Papa San Ljun fl-omelija tieg[u fuq it-twelid ta’ :esù meta jg[idilna: “Tg[allem, O Nisrani, id-dinjità tieg[ek. U issa li ;ejt mag[mul sie[eb tan-Natura Divina i/[ad li tmur lura lejn l-g[emejjel []iena, lejn ilmi]erja tieg[ek ta’ qabel”.

Id-dinjità li l-Mulej tani bi twelidu titkabbar u tissa[[a[ fija meta “n[e;;i;ha b’qawwa” bl-im[abba. G[al dan ilg[an Santu Wistin jikteb “X’ra;uni ikbar hemm g[all-mi;ja tal-Mulej milli wie[ed juri l-im[abba ta’ Alla g[alina?” Issa l-im[abba ta’ Alla mhijiex fis-s[ab! Anzi turi ru[ha meta n[obbu lil xulxin b’g[emejjel ta’ m[abba konkreta. Meta int u jien ni;u ittentati biex ma n[obbux lill-o[rajn [a niftakru ftit kemm Alla [abb lilna billi sar bniedem b[alna!

It-twelid ta’ :esù hi tama kbira g[alina lkoll! Santu Wistin jg[idilna: “Xejn ma kien daqshekk ne/essarju biex ikabbar it-tama tag[na daqs dak li wriena l-fond tal-im[abba ta’ Alla g[alina. U xi prova iktar qawwija g[andna i]jed minn din li l-Iben ta’ Alla jsir sie[eb mag[na fin-natura tag[na?” Jekk Alla sar wie[ed minna g[aliex sar tarbija [elwa, g[alfejn int u jien m’g[andniex in[alluh ifejjaq il-morr ta’ [ajjitna bil[elu tieg[u tal-umiltà, il-qadi ta’ [utna l-bnedmin u l-[arba mid-dnub? G[aliex f’dan il-Milied ma nibdewx nitfg[u dan il-[elu Agostinjan fil-[luq ta’ ru[na tul is-sena kollha?

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

40

Kur]itajiet

,

4 000 Santa Claus ji;ru

’

f Sydney

Aktar minn 4,000 ru[ ;rew fit-toroq ta’ Sydney fl-Awstralja lebsin ta’ Santa Claus biex ji;bru l-flus g[al dar tal-karità li tie[u [sieb it-tfal.

Din ma kinetx l - ewwel darba li saret din il - ;irja li ma] - ]mien jid her li qed issir aktar popolari fost il - poplu Awstraljan . Fil - fatt , min barra f ’ Sydney , it - ti;rija saret ukoll fi Brisbane , f ’ Melbourne u f ’ Canberra .

It-tama tas-Santa Claus kollha hi li sal-a[[ar jiem ta’ qabel il-Milied ikunu ;abru s-somma ta’ $A215,000.

Is-Santa Claus f’Sydney> mhux libsin biss l-a[mar!

Rekord dinji

: 502,165 bozza

-

tal Milied

Familja Awstraljana g[at-tieni darba re;g[et kisret ir-rekord tad-dinja g[allakbar numru ta’ bozoz li dendlet g[al ]mien il-Milied. Il-familja minn Canberra fl-Awstralja kellha 502,165 bozza madwar id-dar u fil-;nien.

David Richards, avukat, beda ja[dem fuq il-pro;ett f’Ottubru meta lesta 48 kilometru ta’ wire. Hu kien tilef irrekord tad-dinja minn familja minn New York li kellha aktar mit-330,000 li hu kellu fl-ewwel rekord.

Meta ftit tal-jiem ilu kien qed jag[ti intervista ma’ gazzetta f’Canberra, hu qal li g[adda xhur s[a[ f’kull tmiem il-

;img[a ja[dem fuq il-pro;ett. Il-[sieb tieg[u kien li jer;a’ jikseb lura r-rekord tad-dinja.

Il-familja minn New York kienet reb[itlu bi 15,000 bozza aktar u hu deherlu li seta’ fa/ilment jg[addihom.

Richards, missier ta’ tlieta, qal li hu xtaq jag[mel 500,000 bozza g[ax hu numru sabi[.

It-ti]jin ta’ Richards imorru jarawh eluf kbar ta’ nies u l-flus li j[allulhom meta j]uruh jg[addihom kollha g[allkarità. It-ti]jin tieg[u tant kiseb fama li s-sena l-o[ra kien hemm koppja li ]]ew;et ta[tu.

REKORD DINJI> 502,165 bozza f’din id-dar fl-Awstralja

-

L I]vedi]i jipprote;u

-

-

l Mog[]a tal Milied

Gävlebocken, jew il-Mog[]a talMilied, din is-sena se tkun im[arsa sew kontra l-[ruq fil-belt ta’ Gävle flI]vezja peress li hi mag[mula mit-tiben u fl-img[oddi kienet il-mira ta’ bosta vandali li tawha n-nar.

Hi drawwa li f’xi bliet fil-pajji] jag[mlu mog[]a tat-tiben kbira g[allperjodu tal-Milied. L-aktar wa[da famu]a hi dik li ssir f’Gävle. Din issena l-mog[]a ti]en tliet tunellati u nofs, g[olja seba’ metri u nofs u twila

seba’ metri. It-tiben ikun provdut millfabbrika }vedi]a tal-whisky Mackmyra.

Din is-sena l-uffi/jali tal-belt xarrbuha b’likwidu kontra n-nar biex anki jekk jag[tuha sulfarina ma taqbadx. Issena l-o[ra xi vandali qabbduha fit-12 ta’ Di/embru u ma wasslitx sal-Milied.

Kien hemm anki min ipprova jisraqha permezz ta’ [elikopter.

Il-mog[]a f’Gävle ilha ssir mill-1966 u matul is-snin aktar in[arqet milli salvat sal-Milied.

Is-Si;ra tal-Milied mixg[ula

-

-

Is Si;ra tal Milied qattiela

’

re;g[et lura f postha

Is-Si;ra tal-Milied qattiela li saret issena l-o[ra mill-kunsill lokali ta’ Stanley fl-Ingilterra u li tne[[iet wara li nxteg[let biss g[al sieg[a, issa re;g[et sabet postha lura ... imma din id-darba m’g[andhiex g[ax tbe]]a’ lin-nies.

Is-si;ra kellha tkun il-qu//ata ta//elebrazzjonijiet li saru mill-kunsill fl2012. Swiet mal- £10,000 imma malajr

tne[[iet meta rrealizzaw li kienet potenzjalment qattiela g[al min ikollu kuntatt mag[ha.

Din is-sena re;g[et tpo;;iet b[ala lattrazzjoni prin/ipali mill-istess kunsill li issa bidlulha l-wiring kollu meta nstab li s-si;ra kienet taqbe] b’10 darbiet aktar l-istandard me[tie; biex tkun bla periklu g[an-nies.

Il-Mog[za tal-Milied… se ssalva din is-sena^

41

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Passatemp

Mimdudin> 1. Applawdew (6) 3. Isuq il-karozza tal-linja (6) 7. F’[alq il-mewt (7) 8. G[ajnejhom marru bihom (5) 9. L-art tag[na (5) 10. Tintbag[at bl-isba[ xewqat (9) 11. Ellitiku, forma ta’ bajda ta’ ti;ie;a (5) 13. Post fejn wie[ed ideffes rasu (6) 15. Titla’ f’karozza (6) 17. Kull ikel bnin li jdub f’[alqek (5) 21. Fil-qorti jaqta’ s-sentenzi (9) 23. Intopp (5) 24. In-na[a tad-dritta (5) 25. Re;ina vi/in i]-]bib u l-passolina?

(7) 26. Bi//a xog[ol tal-vavi? (6) 27. Wie[ed imda[[al fi]-]mien (6) Weqfin> 1. B[alma g[amel id-dmug[ u ;elben ta[t il-[addejn (6)

2. In-na[a ta’ quddiem ta’ dg[ajsa (5) 3. Mag[ad sewwa, fela bir-reqqa (5) 4. Lukkett (7) 5. Asso/jazzjoni (5) 6. Isa… taqtax qalbek! (6) 7. {abrieki (5) 12. Fra (3) 14. Si;ra tifta[ fi [ru; ix-xitwa b’weraq bajdani minn ta[t ileqq qisu fidda miftu[ b’[ames ponot (3) 15. Log[ba b’90 pedina (6) 16. Jg[idu li tinsab fil-fliexken i]-]g[ar (7) 18. Ikel mag[mul minn g[a;ina u [axu msajjar fil-forn (5) 19. Strixxa tad-drapp li jilbes f’g[onqu fuq l-ispellizza s-sa/erdot (5) 20. G[asfur li jixbah lil pappagall ]g[ir ta’ bosta lwien (6) 22. Bi//a g[odda tal-brix (5) 23. Il-landiera bih kienu ja[dmu (5)

3

2

1

4

5

6 8

7

10

9

11

15

13

12

16

pin

14

18

17

20

19

21

22

24

25

23

Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Fisser; 3. Blalen; 7. Adottat; 8. :emel; 9. Rubli; 10. Interdett; 11.

Kitla; 13. Manija; 15. A;enda; 17. {dejn; 21. Satellita; 23. {a]na; 24. Ratek; 25.

Ombrina; 26. Imutli; 27. Jannar.

Weqfin>1. Fanfru; 2. Erodi; 3. Batut; 4. A;;orna; 5. Attiv; 6. Eletta; 7. Arbli; 12.

Tin; 14. Noè; 15. Assurd; 16. Delikat; 18. Ji]ra’; 19. {abba; 20. Vampir; 22. Idoli; 23. {tija.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

26

27

IRBA{… voucher ta’ 15-il ewro li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[ tat-Tisliba tal-{add 8 ta’ Di/embru hu: Gabriel Bonanno, 2#3, ‘Ta’ Benjamina’, St James Alley, }urrieq }RQ 1300.

Soluzzjonijiet Va]uni identi/i ■ Il-va]un tan-nofs fl-ewwel ringiela.

■ L-a[[ar va]un fit-tielet ringiela.

■ L-a[[ar va]un fir-raba’ ringiela.

:o vetrina f’irkant kien hemm dawn it-tnax-il va]un. Xi [add induna li tlieta huma identi/i. Osservahom tajjeb u ara ssibx liema huma.

Invenzjon tal-in;inier

Dan l-in;inier ivvinta apparat li x’[in idawwar il-manku fiddirezzjoni tal-vle;;a, jitilg[u ’l fuq tnejn mill-pi]ijiet filwaqt li t-tnejn l-o[ra jin]lu. Liema?

Va]uni identi/i

B u ? jitilg[u A u D jin]lu

Invenzjoni tal-in;inier

42

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Klassifikati

PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{

Il-G]ira

APPARTAMENT semi furnished fl-ewwel sular fi blokk ta’ tnejn biss. Qieg[ed kantuniera fl-in[awi ta’ Stella Maris College. Fih tlett ikmamar tas-sodda, kamra talbanju kompluta u spazju]a u k/ina bil-breakfast area. G[al aktar informazzjoni /emplu fuq 79747000 jew 21582290.

{al-Qormi

HOUSE of character kbira fi//entru, 966sqm. Prezz €815,000. ?emplu 21448119.

{al-Qormi

MAISONETTE (33 Triq San Pietru) L-ewwel pjan bejn tlett toroq, erbg[a kmamar, soqfa bit-travi tal-injam, madum antik u bejt. Bla /ens. Prezz (€50,000) negozjabbli G{ALL-KIRI

{a]-}ebbu; ’il barra minn Triq l-Imdina

GARAXX basement 40 pied x 50 pied, jista’ jintu]a g[al gym, store, uffi//ju e//. ?emplu 79211659.

I]-}urrieq

{ANUT bil-permess Klassi 4 fi Vjal l-Indipendenza, huwa

ideali g[al uffi/ini, hair salon e//. ?emplu 79306052 jew 79431926.

G{ALL-BEJG{ JEW KIRI

Il-{amrun

GARAXX jew store, 115-il pied tul u 24 pied wisa’, bilbit[a, dawl, ilma u toilet. Bilpermess Class B. ?emplu 77200983.

AVVI}I

Ftu[

TA’ drena;; bil-jet power wash (bil-bowser). Prezz minn €25. ?emplu 99282014.

Mario Colours

G{AL kull xog[ol ta’ kisi u tibjid, kisi bil-;ibs, kisi birramel u siment, kisi u tibjid fuq il-pont u ]ebg[a, tik[il fuq il-fil, tik[il fuq l-antik, graffiato, silikato, gypsum boards, madum u katusi. ?emplu 99468622. Esperjenza ta’ 16il sena u stima b’xejn.

Ni]barazzaw – trasport – kull xog[ol

ALL CLEARANCE TRANSPORT innaddfu djar, fabbriki e// minn kull tip ta’ skart anke materjal tal-kostruzzjoni.

Innaddfu ;onna. Nag[mlu

43

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Klassifikati

qlug[ ta’ madum tal-art u talkmamar tal-banju. Tindif u tiswijiet ta’ bjar, tik[il u tibjid, gypsum, xog[ol ta’ alterazzjonijiet fuq l-antik, bdil ta’ soqfa, e//. Servizzi bil-highup. Xog[ol b’esperjenza kbira. ?emplu 79081719 jew 21433352. www.allclearancemalta.com

Tiswijiet fil-pront u fil-post

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour.

Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

G{ALL-BEJG{

G[amara antika

TINKLUDI twaletta bil-mera, lavaman, komodina, gradenza bil-mera u wi// tal-ir[am u gwardarobba kbira. Jistg[u jinbieg[u separati. ?emplu 99800607.

German Sheperd

:RIEWI ;enituri ta’ barra prezz. €200 ?emplu 79491077 jew 21445443.

Kamra tal-pranzu

TAL-kawba mastizz, antika, b’mejda u sitt si;;ijiet tal;ilda, vetrina bi [;ie; immullat, sideboard u vetrina zg[ira.

Kundizzjoni tajba. ?emplu 21242180.

Libsa ta’ Tie;

:DIDA fjamanta, qatt ma intu]at, mixtrija ming[and ALAMANGO. Prezz negozjabbli. ?emplu fuq 99200354.

Massa;;i

TRID tnaqqas mill-u;ig[ jew l-istress ta’ kuljum. ?emplu g[al massa;;i rilassanti totali min terapista mara fuq 77865583. T[ossok a[jar ]gur.

Pasturi

TAT-tafal, set fih 20 pastur, stil antik ta’ ]mien il-MUSEUM. Prezz €20 kull set.

Presepji kull daqs ma[dumin kollha g[erien, prezz jibda

minn €20. ?emplu 21495253.

Saqqu

U sodda tal-baby – €60 f’kundizzjoni tajba, bedspread ikkulurita tad-double bed beige – €120 u typewriter €15. ?emplu 21222891 jew 99255352.

Toilet seats

NAG{MEL xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bil-kuluri li jaqblu u kif tixtiquhom intom, g[all-kamra tal-banju kompluti bil-fittings. G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053.

Tombla sheets

B’numri kbar u kuluri differenti. Kalendarji kbar tat2014, 29/m x 42/m. Free delivery g[al G[awdex ukoll. Morru g[and PAWLU BONNICI (Bonnici Printing Press) – 3 Triq Melita, ilBelt Valletta. Kif issibuna – min-na[a tal-Barrakka ta’ Fuq g[al Triq Sant’Ursula.

G[al xog[ol ta’ digital printing u offset, inviti tattie;, invoices, posters u brochures bil-kulur etc u xog[ol ta’ embossing. ?emplu 21244627 jew 79373700 jew ibag[tu email fuq pbonnici@bonniciprintingpress.com.

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

44

Televi]joni # Radju

NET TELEVISION

................................................................................................................................................................................

DÉjÀ VU

Illum il-{add 07.00 NET News 08.30 Telebejg[ 11.30 Nis;a Maltija 12.00 Accordo (r) 13.30 Premier (r) 14.00 NET News 14.05 (ikompli) Premier 14:30 Mitqlu Deheb (r) 16.30 Iswed fuq l-Abjad (r) 18.00 NET News 18.05 Flusek (r) 18.40 Wheelspin (r) 19.30 NET News 20.15 G[alik fl-Ewropa 20.30 Déjà Vu (r) 21.30 NET News 21.35 Replay 23.15 NET News.

Ripetizzjoni tal-a[[ar episodju, li ntwera l-ewwel darba l-{add li g[adda. Fost o[rajn naraw x’se jsir fil-villa li xtara sSindku. X’jg[id li Josie, u dan x’ta[seb li qalilha. Is-Sur Preston, li kien hawn Malta biex ji;bed film, x’sar minnu? U x’sar mill-flus li rnexxielu jislo[?

TVM ........................

07.00 07.30 08.00 08.30 09.00 09.30 10.00 10.30 12.00 12.10 15.30 16.00 16.05 17.10 17.30 18.00 18.10 18.40 19.15 20.00 20.45 23.15 23.30

L-G[odwa t-Tajba Extraordinary Animals Pellikola .EU G[awdex Illum Tuffi[at Migduma Mattia Malta u Lil Hinn Minnha A[barijiet {add G[alik Gadgets A[barijiet The Wedding Battle (r) Paqpaq on test Pellikola A[barijiet Madwarna Venere Mixage A[barijiet X-Factor A[barijiet Malta u Lil Hinn Minnha (r).

TVM ..........2..............

08.30 09.00 09.45 10.30 11.00 11.30 12.00 13.00 14.00 15.00 16.00 18.00 18.30 19.00 19.30 20.00 20.30

20.40 21.00 23.00 23.15

Extraordinary Animals Quddiesa Kurrenti Madwarna Mixage Mattia The Wedding Battle Animal Diaries (r) Luxdesign Bijografiji Football. Hibs v B’Kara Tuffi[at Migduma G[awdex Illum .EU MEA Extraordinary Animals A[barijiet g[al Dawk Neqsin mis-Smig[ Madwarna Kontrattakk A[barijiet bl-Ingli] Rajt ma Rajtx.

ONE ........................

08.30 09.35 10.50 12.00 12.30 12.35 13.45 14.25 15.30 17.00 17.30 17.40 19.30 20.30 21.30 22.00 22.50 23.30

Breakfast News Aroma Kitchen (r) Aqrali Storja (r) Popcorn (r) ONE News Dak li Jg[odd (r) Love Birds In D House (r) Saturday Xpress Teleshopping ONE News L-Argument ONE News It-Tfal Joe’s Kitchen Conquest (r) Pezza Kustjoni ONE News.

Pinocchio - Raiuno

RAIUNO ........................

07.00 Tg1 telegiornale 07.10 Uno mattina in famiglia 09.30 Tg 1 LIS 10.00 QB – All'estero quanto basta 10.30 A Sua Immagine 10.55 Santa Messa 12.00 Angelus 12.20 Linea verde 13.30 Tg 1 Telegiornale 14.00 L'arena 16.30 Tg 1 16.35 Domenica in 18.50 L’eredità 20.00 Tg 1 20.35 Rai Sport Tg 20.40 Affari tuoi 21.30 Pinocchio. Film 2002 23.40 Speciale Tg 1 00.45 Tg 1 notte 01:10 - Milleeunlibro - Scrittori in tv.

RAIDUE ........................

06.30 07.20 08.35 09.15 09.55 10.35 11.20 13.00 13.30 13.45 15.40 17.10 18.10 19.35 20.30 21.00 21.45 22.40 01.00 01.20 02.00

Real School Cartoons Voyager Factory A come Avventura Ragazzi c’è Voyager Il nostro amico Charly. TF Mezzogiorno in famiglia Tg 2 giorno Tg 2 motori Quelli che aspettano Quelli che il calcio Stadio Sprint 90˚ minuto Squadra speciale Cobra 11 Tg 2 NCIS - Unità anticrimine Hawaii Five-O. TF La domenica sportiva Tg 2 notte Protestantesimo Una storia vera.

Dennis colpisce ancora - Italia 1

CANALE ................5........

08.00 08.45 08.50 10.00 11.30 12.00 13.00 13.40 14.00 18.50 20.00 20.40 21.10 23.30 01.30 02.00

Tg 5 mattina Tgcom Le frontiere dello spirito Fashion Style Le storie di Melaverde Melaverde Tg 5 L’arca di Noè La sacra famiglia Avanti un altro!

Tg 5 Paperissima Sprint Il segreto Il peccato e la vergogna Tg 5 Paperissima Sprint.

RETE ..........4 ..............

06.50 07.40 08.20 09.25 10.00 10.50 13.00 13.30 14.00 14.40 16.40 18.55 19.35 20.30

24.00 02.00

Tg 4 night news Super partes Vita da strega La bellezza e la carne Giovanni Testori Santa Messa Pianeta mare Magnifica Italia Donnavventura Tg 4 Cane e gatto. Film ’82 Obiettivo Brass. Film ’78 Tg4 Telegiornale Walker Texas Ranger The Lord of the Rings: The Two Towers. Film 2002 Joyeux Noel - Una verità dimenticata dalla storia. Film 2005 Tg 4 Night News.

ITALIA .............1...........

07.00 Super Partes 07.35 Friends 08.50 Dennis colpisce ancora. Film ’98 10.25 Merry Christmas, Drake & Josh. Film 2008 12.25 Studio aperto 13.00 Sport Mediaset 14.00 Un principe tutto mio. Film 2004 16.10 Un principe tutto mio Ii - Un matrimonio da favola Film 2006 18.10 Life Bites 18.30 Studio aperto 19.00 Così fan tutte b2. sitcom 19.30 Mr Magorium e la bottega delle meraviglie. Film 2007 21.30 Il miracolo della 34˚ strada.

Film ’47.

23.55 The Family Holiday. Film 2007 01.45 Sport Mediaset

Un principe tutto mio - Italia 1

RAITRE ........................

06.55 07.50 08.05 09.55 10.45 11.10 11.30 12.00 12.25 12.55 14.00 14.15 14.30 15.05 19.00 19.30 20.00 20.10 22.35 22.50 23.55 00.55

La grande vallata. TF Cinema d’oggi Cronaca familiare. Film ’62 New York New York. TF Telecamere salute Tgr Estovest Tgr regioneuropa Tg 3 Tgr Mediterraneo Radici - L’altra faccia dell’immigrazione Tg regione Tg 3 Miniritratti Kilimangiaro Tg 3 Tg regione Blob Che tempo che fa Tg 3 Masterpiece Tg3 TeleCamere.

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

45

Televi]joni # Radju

X’tista’ tara llum...

................................................................................................................................................................................

NIS:A MALTIJA (NET Television 11.30) Il-programm tal-lum se jag[ti tislima lill-attur Josie Coppini (fir-ritratt hawn ta[t), li sfortu-

natament ma g[adux mag[na u li kien twieled mitt sena ilu. Ukoll fil-programm tal-lum se mmorru lura diversi ;enerazzjonijiet u naraw kif kienet issir it-torta Maltija tal-marmurat. U x’[elu nistg[u nag[mlu dan il-Milied b’laqta Maltija? Ma tonqosx ukoll ir-rokna bit-titlu Kellma Kelma.

REPLAY (NET Television 21.35)

Il-preogramm tal-lum se jfakkar it-30 sena millog[ba li [alliet tebg[a fuq il-futboll Malti fil-qasam internazzjonali, dik li saret fil-21 ta’ Di/embru 1983 u li fiha t-tim nazzjonali Malti tilef bl-iskor kbir ta’ 12-1 kontra Spanja (ritratt hawn fuq). Naraw dokumentarju dwar din il-partita li t[ejja minn George Micallef.

Ukoll fil-programm tal-lum se jkun hemm l-irkant ta’ Gowl g[all-Istrina. It-telespettaturi se jkunu

jistg[u jag[mlu l-pledges tag[hom fuq memorabilia li huma konnessi mal-log[ba tal-football.

Ronald Briffa se jwassal [ames rigali lil [ames personalitajiet tal-football. Naraw min se jkunu dawn il-personalitajiet u g[aliex intg[a]lu proprju huma.

B[ala mistednin g[all-programm tal-lum, minbarra l-panel residenti, se jkun hemm Matthew Paris u Antvin Monsigneur.

... u matul il-;img[a

..............................................................................................................................

Illum fuq Radio 101

...............................................

Sibtilfidi (NET Television 10.50)

Massimiliana De Martiono (fir-ritratt) tippre]enta edizzjoni spe/jali ta’ dan il-programm fl-okka]joni ta’ Jum il-Milied.

L-ERBG{A Movies in Concert (NET Television 20.30) Spettaklu mtella’

minn Spiteri Lucas Entertainment b’kant, mu]ika, koreografija u diversi effetti o[ra.

Fost il-kantanti li jie[du sehem hemm Pamela Bezzina, Nadine Axisa, Eleonor Spiteri, Amelia Hope, Debbie Scerri, Ivan Spiteri Lucas u l-kor ta’ Neville Refalo li hu kompost minn 40 tifel u tifla.

Joe Fenech - Allegro Andante

06.00 Fidi u {ajja - Noel Bartolo 08.30 Mar/i u Bandalori - J. Chetcuti 09.30 Focus 101 11.00 Mu]ika 12.30 Skor - Sergio Carbonaro 18.30 Slowdown - Mark Garrett 20.30 Allegro Andante - Joe Fenech 22.30 Mu]ika Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 12.00 u 18.00.

A;;ornamenti tal-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00.

Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 08.00, 12.00, 18.00.

A;;ornamenti tal-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00.

46

AVVI}I SO?JALI

{AL LUQA. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza [ar;a g[al G[awdex illum il-{add, 22 ta’ Di/embru fejn in]uru l-Mu]ew ta’ Karmni Grima lG[arb, il-Presepju [aj ta’ Betlehem f’G[ajnsielem kif ukoll ikla fir-restaurant Lantern, f’Marsalforn. Prezz 20 ewro kollox inklu] g[ajr g[all-biljett tal-vapur. Biljetti ming[and il-membri tal-Kumitat Sezzjonali jew /emplu 79069228 jew 79056068.

SANTA LU?IJA. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza Ikla tal-Milied illum il-{add, 22 ta’ Di/embru filLukanda Dolmen, il-Qawra fin12.30pm. G[all-biljetti tistg[u //emplu 99890773. Prezz 22 ewro g[all-kbar u 12-il ewro g[at-tfal. Jattendi l-Kap Simon Busuttil. {AL LUQA. Il-Bar fl-uffi//ju talPartit se jorganizza serata lejliet ilMilied fl-uffi//ju tal-Partit b’open bar u [afna finger food g[all-prezz ta’ 25 ewro. G[all-biljetti /emplu 79259768.

IN-NADUR. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza ri/eviment g[at-tesserati tal-Partit tan-Nadur nhar il-:img[a, 27 ta’ Di/embru fil-Ka]in tal-Partit fis-7pm.

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Avvi]i PN

{A}-}EBBU:. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza festin g[al tfal ta[t it-tnax-il sena nhar il-:img[a, 27 ta’ Di/embru fil-Ka]in tal-Partit fil5.30pm. D[ul b’xejn.

BORMLA. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza Christmas Dinner nhar isSibt, 28 ta’ Di/embru fil-Lukanda Euro Club, il-Qawra fit-8pm. Prezz 23 ewro g[all-kbar u 10 ewro g[at-tfal. Trasport inklu]. G[all-biljetti /emplu 79914618 jew 27895262 jew g[amlu kuntatt dirett ma’ xi membru tal-Kumitat. {AL SAFI. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizzaw ikla tal-Milied, nhar il-Sibt 28 ta’ Di/embru fl-uffi//ju tal-partit fit8pm. Jattendi l-Kap Simon Busuttil.

Prezz 15-il ewro. G[all-biljetti /empel jew ibg[at SMS fuq 79051529. {A}-}EBBU:. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza ikla tal-Milied nhar is-Sibt, 28 ta’ Di/embru filLukanda Cavaliieri, f’San :iljan fit8pm. Prezz 20 ewro g[all-kbar u 10 ewro g[at-tfal. Trasport 2 ewro min [dejn il-Posta u jitlaq fis-7.30pm.

Jattendi l-Kap Simon Busuttil. Biljetti mill-Ka]in, ming[and il-membri talKumitat Sezzjonali jew /emplu 99892179 jew 79273849.

M’SCALA. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza bibita nhar il-{add, 29 ta’ Di/embru ;ewwa l-Ka]in bejn l-10am u 12.30pm. Din l-attivita’ se ssir sabiex il-Kumitat jiltaqa] mat-tesserati, g[aqdiet lokali kif ukoll b[ala ringrazzjament g[al kull min jag[ti sehmu b’mod volontarju. Jattendi l-Kap Simon Busuttil. {A}-}EBBU:. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza ri/eviment g[at-tesserati nhar il-:img[a, 3 ta’ Jannar fil-Ka]in tal-Partit fis-7.30pm.

D[ul b’xejn. {AL TARXIEN. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza [ar[a g[allG[awdex nhar il-{add, 5 ta’ Jannar.

In]uru l-presepju [aj ;ewwa G[ajnsielem. Tluq min [dejn il-Ka]in fil12.15pm u ni;u lura mal -vapur tas 7.15pm. Il-prezz , li jinkludi l-ikel u t-trasport huwa ta’ 15-il ewro.

G[all-booking /emplu 99237700 jew 99409549 jew g[amel kuntatt ma’ xi membru tal-Kumitat Sezzjonali. {AL LUQA. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza Coffee Morning nhar it-Tlieta, 7 ta’ Jannar fil-Ka]in tal-Partit fid-9am. Biljetti

ming[and il-membri tal-Kumitat Sezzjonali jew /emplu 79069228 jew 79056068.

I}-}URRIEQ. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza Tombla Party g[all-anzjani, nhar it-Tlieta, 7 ta’ Jannar fluffi//ju tal-partit, Dar Carmelo Caruana, i]-}urrieq mis-2pm ’il quddiem. Biljetti b’xejn. {A}-}EBBU:. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza Coffee Morning nhar it-Tlieta, 7 ta’ Jannar filKa]in tal-Partit fid-9.30am. Prezz 5 ewro.

I}-}URRIEQ. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza Get Together g[anNazzjonalisti ta]-}urrieq u l-[bieb nhar is-Sibt, 18 ta’ Jannar fl-Aida Hall, i]}urrieq mis-7.30pm ’il quddiem. Prezz 3 ewro. Tfal min 3 sa 1- snin b’xejn.

Jing[ataw rigali lit-tfal kollha li jattendu. Biljetti ming[and il-membri talkumitat. {AL LUQA. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza Coffee Morning nhar il{amis, 30 ta’ Jannar fil-Ka]in tal-Partit fid-9am. Biljetti ming[and il-membri tal-Kumitat Sezzjonali jew /emplu 79069228 jew 79056068.

47

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Lokali

Vodafone tmiss il-qlub f’dan il-Milied

L-impjegati tal-HSBC Malta jiddiskutu l-benefi//ji ta’ arran;amenti ta’ xog[ol flessibbli matul attività tat-ta[ri; favur id-diversità u l-inklu]joni

L-HSBC Malta jevalwa arran;amenti ta’ xog[ol aktar flessibbli Arran;amenti ta’ xog[ol flessibbli joffru diversi benefi//ji kemm g[an-negozji kif ukoll g[all-impjegati.

Dawn kienu evalwati waqt sessjoni ta]-]vilupp g[allimpjegati organizzata b[ala wa[da mill-attivitajiet matul ix-xahar tad-Diversità u Inklu]joni tal-HSBC. Din issessjoni tmexxiet mill-psikolo;i u l-konsulenti tat-ta[ri; Patrick Psaila u Dr Beverly Cutajar minn ThinkTalent Ltd li indirizzaw diversi benefi//ji ta’ xog[ol aktar flessibbli.

“Il-kun/ett ta’ xog[ol flessibbli rri]ulta mill-b]onn ta’ aktar bilan/ bejn il-[ajja tax-xog[ol u l-[ajja privata li hu kru/jali g[all-impjegati,” qal is-Sur Psaila.”

Aktar u aktar kumpanniji qed jirrealizzaw li jaqbilhom ikollhom arran;amenti ta’ xog[ol flessibbli. B[ala strate;ija, il-flessibbiltà tag[ti aktar valur lillkumpaniji u jippermettilhom jiksbu u j]ommu l-aqwa talent disponibbli.”

Benefi//ji o[rajn g[allkumpaniji u g[all-impjegati jinkludu inqas ;ranet ta’ mard u inqas mard relatat ma’ stress, ]ieda fle]er/izzju fi]iku u l-ener;ija, u aktar kontroll fuq ixxog[ol.

Il-parte/ipanti raw video dwar kumpaniji kbar li japplikaw il-kun/ett ta’ xog[ol flessibbli u jibbenefikaw mit-teknolo;ija fl-iffa/ilitar ta’ arran;amenti ta’ xog[ol aktar flessibbli.

Dr Beverly Cutajar mexxiet focus groups mal-impjegati biex jiddiskutu d-diversi modi kif ix-xog[ol flessibbli jista’ jkun ta’ benefi//ju g[all-Bank. Ir-rispons minn dawn l-e]er/izzji mbag[ad kien diskuss b[ala grupp.

Ix-xahar ta’ ‘Diversità u Inklu]joni’ tal-HSBC Malta, organizzat kull sena, jinvolvi programm estensiv ta’ attivitajiet u inizjattivi li jippromwovu aktar diversità u linklu]joni fil-Bank.

Iktar tag[rif issibu fuq www.hsbcmalta.com.

Membri tal-Finance Team ta’ Vodafone warrbu l-computers u n-numri g[al ;urnata biex iqattg[u ;urnata memorabbli.

Armati bil-pniezel, xkupi u [afna spirtu tal-Milied, it-tim qatta’ ;urnata f’Dar Fra Diego fil-{amrun g[al ]mien ilMilied.

Immexxi bl-im[abba misSorijiet Fran;iskani tal-Qalb ta’ :esù, Fra Diego jilqa’ tfal u ]g[a]ag[ minn familji differenti. Ir-residenti huma mag[quda mill-esperjenzi tag[hom ta’ vjolenza domestika, negli;enza serja u esposti g[all-abbu] mentali u psikolo;iku.

Id-disat itfal li b[alissa jg[ixu fi Fra Diego ng[ataw nofstanhar ta’ divertiment b’kortesija wkoll tal-Eden Super Bowl. Dan kien il-bidu

ta’ jum ta’ sorpri]i li beda b’kalzetta ta’ Santa kull wie[ed u akkumpanjata b’rigal fid-dar li g[adha kif ;iet rinnovata g[all-ista;un tal-Milied.

It-tim qieg[ed madum ;did fil-kmamar tal-banju, u taw il;ibs u ]-]ebg[a fir-residenza kollha. Dan u [afna aktar ;ab fer[ u tbissima lit-tfal. Fla[[ar tal-;urnata l-kmamar ;ew organizzati, tlestiet librerija ;dida u kamra tal-computer

minn Vodafone.

“Meta rajna g[ajnejn it-tfal ileqqu ndunajna li dak li g[amilna kien ferm importanti g[alihom li joqog[du fid-Dar Fra Diego,” qalet Roberta Pace minn Vodafone Malta Foundation. “Stajna naraw ittbissima fuq u/u[ it-tfal meta xeg[ilna d-dawl tal-Milied filbini li kien g[adu kif ;ie rran;at. Il-kliem ma jistax jesprimi l-fer[ tag[hom.”

Apprezzament minn GasanMamo lejn l-arti u l-mu]ika

B[ala parti mill-isforz tag[ha biex tkompli tippromwovi u tappo;;ja l-arti u l-mu]ika filkomunità, GasanMamo dan l-a[[ar appo;;jat workshops tal-arti u l-mu]ika g[at-tfal organizzati mill-Ars Vitae Ensemble b[ala parti mill-pro;ett :gantija 2013.

“Il-workshops kienu su//ess kbir mat-tfal,” qal Julian Mamo, Direttur Mani;erjali ta’ GasanMamo. “Li tara lit-tfal jitg[allmu u jiddevertu permezz tal-arti u l-mu]ika hu dak li jag[milna tant kburin. Minbarra li nuru lappo;; kontinwu tag[na lejn artisti lokali f’Malta qed ng[inu wkoll fil-priservazzjoni u lpromozzjoni tal-wirt straordinarju tag[na spe/jalment ma’ persuni li huma l-;enerazzjonijiet tal-futur.”

B[ala parti mill-pro;ett :gantija 2013, Heritage Malta flimkien ma’ Ars Vitae Ensemble organizzaw numru ta’ workshops fil-Mu]ew tal-Arkeolo;ija fil-Belt Valletta u fil-:gantija Interpretation Centre fix-Xag[ra, G[awdex.

Pakketti ;odda ta’ rigali ta’ edizzjoni limitata tal-Ballantine’s Finest

Il-Ballantine’s, il-wiski Sko//i] nru 2 fid-dinja, nieda ]ew; disinji kontemporanji g[all-pakketti ta’ rigali ta’ edizzjoni limitata tal-Ballantine’s Finest.

Dan sar biex il-marka tkun mag[rufa aktar u fl-istess [in dal-Milied il-Ballantine’s jispikka aktar fuq lixkafef tal-[wienet.

I]-]ew; disinji l-;odda – wie[ed bi]-]ipp u ie[or f’landa, u li t-tnejn fihom flixkun tal-Ballantine’s Finest, jinsabu g[all-bejg[ f’Malta.

Id-disinn kontemporanju u l-g[amla innovattiva tal-pakkett bi]-]ipp mistennija jappellaw l-aktar g[all-;enerazzjoni ]ag[]ug[a. Dal-pakkett hu mag[mul minn materjal o[xon u b’sa[[tu tannajlon.

Il-pakkett g[andu l-g[amla u t-tikketta stabbilita tal-Ballantine’s, kif ukoll l-ittra rinomata “B” li tidher b’mod prominenti mal-wi// tal-pakkett.

It-tnedija ta]-]ew; pakketti l-;odda talBallantine’s Finest qed issegwi t-tnedija l-o[ra, li saret f’Ottubru 2013, tal-po]izzjoni globali l-;dida tal-Ballantine’s – ‘Stay True, Leave An Impression’.

Il-Ballantine’s hu impurtat, irreklamat u mqassam minn Farsons Beverage Imports Co. Ltd. (FBIC), membru tal-Grupp Farsons.

Impjegati ta’ Vodafone i]ejnu g[all-Milied wa[da mill-kmamar f’Dar Fra Diego fil-{amrun

48

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Sport

Sport lokali g[al-lum MFA Ta’ Qali – 2pm. BOV

Premier. Floriana v Rabat A., 4pm. BOV Premier. Hibs v B’Kara Luxol Std – 2pm. I Div. Lija A v Msida SJ., 4.15pm. I Div. St Andrews v Gudja Utd Victor Tedesco Std – 2pm. I Div. Pieta` H v Birzebbuga SP., 4.15pm. I Div. {amrun S. v St George’s

YFA Rabat Grd – 9am. U17.

Attard v Mqabba, 10.45am.

U15 KO. {amrun v B’Kara, 12.30pm. U15 KO. Paola v Floriana }ebbu; Grd – 9am. U17. }ebbu; v St Lucia., 10.45am.

U15. Si;;iewi v Xg[ajra, 12.30pm. U15. }ejtun v St Venera Sirens Grd – 1pm. U17.

Sirens v G[axaq, 2.45pm. U15 KO. Pietà v Kirkop, 4.30pm.

U15. Naxxar v }ebbu;

GFA Sannat Grd – 1pm. I Div.

Munxar F v Oratory Y. , 3pm.

I Div. Xag[ra Utd v SK Victoria W

IASC Msida Grd – 8.30am. Lig.

Marsa T v Cospicua ST , 9.45am. Lig. M;arr F v Msida RS 11am. Lig. }urrieq W v {amrun L

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL Marsa – 10am. Festival

Ekwestru li se jinkludi sitt finali g[al ]wiemel tat-trott u ti;rija g[al ]wiemel tal-galopp

HOCKEY Kordin - 9am. Lig. Floriana

YS v Qormi

Busuttil u Farrugia ikomplu jirb[u

IBBURDJAR - KAMPJONAT EUROMED MALTA 2013

Busuttil u Neil Farrugia komplew bil-wirjiet tajba hekk kif fit-tieni jum tal-Kampjonat tal-EuroMed baqg[u fuq quddiem fil-Klassi rispettivi tag[hom, ji;ifieri dik Klassi Radial u Klassi Optimist. Neil Farrugia reba[ il-Klassi Optimist tan-Novizzi.

Il-Klassi Optimist talKadetti intreb[et minn Demetrio Sposato tal-Italja filwaqt li Fenella Bennett tarRenju Unit reb[et il-Klassi

Optimist. Il-Klassi Laser 4.7 intreb[et minn Robbie King.

B’kollox, f’dawn il-kampjonati qed jie[du sehem total ta’ 145 ba[ri li qed jikkompetu f’[ames kategoriji.

L-avveniment, l-14-il wie[ed fis-sensiela u din issena b’parte/ipazzjoni rekord, qed ikun organizzat mill-Malta Young Sailors Club bil-kooperazzjoni tal-Kunsill Malti g[all-iSport u l-Kunsill Lokali tal-Mellie[a.

49

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Sport

Melbourne Heart jitilfu d-derby b’10 players A-LEAGUE

M. HEART.........................................1 M. VICTORY....................................3 Skurjaw: Nick Kalmar (H) 80’,

Mitch Nichols (V) 38, 63’, James Troisi (V) 60’ Referee: Ben Williams

Melbourne Heart tilfu d-derby kontra r-rivali Melbourne Victory bi skor ta’ 3-1 biex b’hekk baqg[u ankrati fla[[ar post tal-klassifika tal-A-League.

Minn na[a tag[hom, Victory telg[u fit-tielet post b’19-il punt.

Melbourne Heart kellhom jilag[bu g[al [afna [in twil b’10 players meta tke//a Kisnorbo fil-21 minuta u dan [alla impatt negattiv fuq it-tim li mieg[u jilg[ab il-captain internazzjonali Malti Michael Mifsud li beda ilpartita mill-ewwel minuta.

Din it-telfa ]gur li se tkompli ]]id ilpressjoni fuq il-kow/ ta’ Melbourne Heart, Aloisi min[abba l-fatt li fi 11-il partita dan l-ista;un il-Hearts g[adhom ma reb[ux log[ba. B’kollox, dawn ilhom ma jirb[u 16-il log[ba sa minn Frar li g[ada.

Il-Hearts kienu l-aktar tim aggressiv fl-ewwel minuta u kien fil-fatt Michael Mifsud li kellu l-ewwel /ans fit-12-il minuta imma Nathan Coe salva tajjeb.

Minkejja li kellhom bidu tajjeb Melbourne Heart, dawn spi//aw jilag[bu b’10 meta tke//a d-difensur Kisnorbo wara li g[amel da[la kera fuq Connor Pain. Fis-26 minuta Mifusd ;ie mibdul.

Fit-38 minuta Melbourne Victory marru fil-vanta;; meta Mitch Nichols

It-tke//ija ta’ Kisnorbo [alliet impatt negattiv fuq Melbourne Heart

sab ix-xibka u l-sikor sa tmiem lewwel taqsima baqa` dak ta’ 0-0. Liskor seta’ kien akbar imma Pain kien sfortunat meta laqat il-lasta.

Hekk kif bdiet it-tieni taqsima Harry

Kewell kien vi/in li j;ib id-draw g[al Melbourne Heart imma x-xutt tieg[u g[adda j[akkek minn mal-lasta. Massieg[a log[ob James Torisi g[amel liskor 2-0 u bir-reazzjoni tal-Hearts ma

tasalx erba’ minuti wara re;a’ kien Mitch Nichols.

Troisi, bil-gowl kontra Heart tela’ flewwel post tal-klassifika tal-aqwa skorers b’total ta’ seba’ gowls.

50

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Sport

Reb[a o[ra g[al Maharajah fl-I]vezja Is-Sibt li g[adda, fil-korsa ta’ Aby flI]vezja, il-popolari Maharajah, ta[t il-gwida ta’ Orjan Kihlstrom, irnexxilu jirba[ ti;rija ewlenija bi premju ta’ 400 elf krona }vedi]a, fuq distanza qasira ta’ 2140m u bilbidu bil-karozza tat-tluq.

Maharajah ittrijonfa f’medja ta’ 1.12.8” fil-kilometru u quddiem it-Taljan Oasis Bi misjuq minn Claes Svensson. Id-Dani] Politiken, misjuq minn Morten Friis temm it-tielet. Dani] ie[or, Obi Wan (Fleming Jensen) temm fir-raba’ po]izzjoni.

Fi tmiem it-ti;rija, it-trainer ta’ Maharajah, Stafen Hultman, ikkummenta li g[alkemm i]-]iemel tieg[u [are; rebbie[ f’[in tajjeb, xorta kellu jit[abat biex g[eleb l-isfida tatTaljan Oasis Bi. Maharajah ji;i iben listaljun Taljan Viking Kronos u issa mistenni ji;ri f’ti;rija o[ra importanti li ssir filkorsa ta’ Solvalla fil-11 ta’ Jannar. Wara dik it-ti;rija tittie[ed id-de/i]joni jekk i]-]iemel g[andux ji;i trasferit lejn Franza biex jipparte/ipa fil-Prix d’Amerique li ssir fil-korsa ta’ Vincennes fl-a[[ar {add tal-istess xahar.

St Nicholas Abbey u Binocoular fl-a[barijiet Fl-Ingilterra [ar;et l-a[bar li ]-]iemel popolari St Nicholas Abbey m’g[adux filperiklu li jmut. Dan wara li ftit tal-;img[at ilu kien intqal li seta’ jmut min[abba li we;;a’ sew u kellu ksur serju f’wa[da minn saqajh ta’ quddiem. Barra dan, i]-]iemel kien qed ibati serjament minn marda o[ra ta’

colic u kellu wkoll wie[ed minn difrejh maqsum. Intqal li ]-]iemel, rebbie[ ukoll tal-Epsom Derby fil-passat, kellu [ajtu salvata grazzi g[all-intervent tal-veterinarji ta//entru ta’ Coolmore. Fil-karriera tieg[u, St Nicholas Abbey, ta’ sitt snin, reba[ fost lo[rajn il-Coronation Cup tliet darbiet. Hu m[arre; mill-popolari Aidan O’Brien.

Mir-Renju Unit fl-istess jiem [ar;et la[bar li ]-]iemel tat-ti;rijiet bl-ostakli, Binocoular, ;ie rtirat min[abba problemi talqalb. L-a[bar ing[atat mit-trainer ta]-]iemel stess Nicky Handerson, ftit jiem wara li Binocular g[eleb bi 28 tul lill-istilla Hurricane Fly fil-finali ta/-Champion hurdle. Fil-karriera tieg[u, Binocoular reba[ 11il ti;rija u b’hekk reba[ aktar minn 797,648 lira sterlina fi premjijiet.

Maharajah (Orjan Kihlstrom) fost l-aqwa ]wiemel b[alissa fl-I]vezja.

St Nicholas Abbey, li skont il-veterinarji qed jirkupra sew minn in/ident serju li kellu ftit tal-;img[at ilu.

Illum il-Festival Ekwestru fil-Marsa LOKALI

Fil-korsa tal-Marsa llum se jsir ilFestival Ekwestru, festival li jibda g[al habta tal-10 am u li jinkludi diversi attivitajiet spe/jali. Fost dawn insemmu t-tberik ta]-]wiemel, ti;rijiet talponijiet, turnament tal-polo, show jumping, dressage, ti;rija bi xrieret blinvolviment ta’ ;urnalisti sportivi u sitt finali g[al ]wiemel tat-trott fuq distanza ta’ mil u ti;rija tal-galopp li tkun finali ghat-Tazza Coronation.

Fil-festival tal-lum se jie[du sehem membri mill-Malta Racing Club, ilMalta Polo Club u l-Malta Equestrian Federation. Din se tkun it-tielet edizzjoni ta’ dan il-festival, attivita` li twaqqfet tliet snin ilu mill-bord amministrattiv pre/edenti tal-Kunsill Malti g[all-iSport u s-Segretarjat Parlamentari g[a]-}g[a]ag[ u Sport ta’ dak i]-]mien bil-ghan li tressaq

flimkien lil dawk kollha nvoluti flisport ekwestru f’pajji]na.

Mill-finali tal-lum, l-aktar mistennija se tkun il-[ames ti;rija, il-finali talklassi Premier li tibda fl-4.10pm. Wara l-karozza tat-tluq se jibdew Totti T Dream, Madam Di Poggio, Absolut Spender, Vejby Boom, Vanmaker Limburgia, Oran, Sultan November, Made In Hoff u Zilver Boko. Din g[andha tkun finali bilan/jata u akkanita sat-tmiem. Jibdew l-aktar kwotati Totti T Dream (Charles Degiorgio) u Sultan November (Noel Baldacchino) it-tnejn ;ejjin minn su//ess fis-semi finali.

Fl-uniku ti;rija tal-galopp, g[allfinali tat-Tazza Coronation se tkun ittielet wa[da u tibda fit-2.55pm. Millga;;a tat-tluq se nsibu lil Kimberley Downs, Timolin, Enthrall, id-debuttant

Amerikan Barbegal, Darielli, Diamante Grande u Gold As Good. Misjuq minn Michael Sultana, Kimberley Downs jibda favorit li jirre;istra l-[ames reb[a konsekuttiva u tas-sena. Ftit tal-jiem ilu, dan l-Amerikan kien anki reba[ itTazza Johnnie Walker fuq distanza twila.

Il-finali l-o[ra li jsiru llum ikunu g[al ]wiemel tal-klassi Gold, Silver, Bronze u Copper, bl-ewwel finali talklassi Copper tibda fis-1.30pm.

Tbassir

I Ti;rija. Finali Festival Ekwestru.

Klassi Copper. Dist – 1640m. Win – Above Roland. Place – Icare De Jemma, Ballad Ribb.

II Ti;rija. Finali Festival Ekwestru.

Klassi Bronze. Dist – 1640m. Win – Caddie Drink. Place – Dealer Arriba,

Lass John.

III Ti;rija. Finali Tazza Coronation.

Klassi Galopp. Dist – 1250m. Win – Kimberley Downs. Place – Timolin, Gold As Good.

IV Ti;rija. Finali Festival Ekwestru.

Klassi Gold. Dist – 1640m. Win – Reader JYL. Place – Zandina Boshoeve, Charm Hammering.

V Ti;rija. Finali Festival Ekwestru.

Klassi Premier. Dist – 1640m. Win – Totti T Dream. Place – Sultan November, Absolut Spender.

VI Ti;rija. Finali Festival Ekwestru.

Klassi Silver B. Dist – 1640m. Win – Megiddo. Place – Frisco PE, Nasdaq Du Closet.

VII Ti;rija. Finali Festival Ekwestru.

Klassi Silver A. Dist – 1640m. Win – Foot Stompin Music. Place – Queen Du Sablier, Damita.

51

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Sport

Kif Jinsabu I Divi]joni }ebbu; R Pieta H Melita Lija A G]ira U Birzebbuga SP St.Andrew’s St.George’s Gudja U }ejtun C }urrieq Msida SJ {amrun S

L R D T F K Pti

7 9 6 10 5 9 5 10 3 10 4 9 3 9 3 9 3 10 3 10 2 9 1 9 1 11

2 2 26 3 0 20 2 3 15 1 3 17 5 2 10 2 4 16 3 3 17 3 3 14 2 4 14 1 6 14 2 6 13 2 6 10 4 4 13

16 23 8 21 11 17 10 16 9 14 19 14 18 12 15 12 19 11 24 10 17 8 16 5 17 -1

Ri]ultati lokali

MFA BOV Premier

Mosta v Balzan Qormi v Vittoriosa Tarxien v Sliema W Naxxar L v Valletta

0-2 1-2 0-0 2-1

Melita v }ebbu; R }ejtun C v G]ira Utd

1-2 1-2

Sliema v Mosta Valletta v St Andrew Melita v Rabat San :wann v Zabbar (5-4 wara l-penalties)

1-0 1-0 2-1 1-1

B`bugia v Lija-Iklin

0-3

Luqa v Xg[ajra Naxxar v Fgura Rabat v M;arr Mtarfa v Dingli Gzira v Marsa

5-0 1-0 2-0 1-8 1-0

Lija-Iklin v }urrieq Sta Venera v B`bugia

1-0 1-2

}ebbu; R v Sannat L St Lawrence SP v G[ajnsielem

3-0 3-2

Valletta SP v Senglea G

3-2

I Div

YFA Under 15ko Azzjoni mill-partita bejn }ejtun u G]ira fejn G]ira reb[u 2-1

FOOTBALL – L-EWWEL DIVI}JONI

G]ira jirritornaw g[ar-reb[

Christopher Cassar

}EJTUN C. …………............…….. 1 G}IRA U. …………............……… 2 }ejtun C – E. Aga, R. Previ, D.

Bonnici (A. Cekulajevs), K. Risholt, K. Abela, A. Farrugia, J. Spiteri, E. Vella (D. Zarb), M. Scicluna (C. Micallef), A. Carabott, G. Tanti.

G]ira U – K. Gerada, A. White, E. Polanco, S. Meilaq (J. Francica), J. Pace, N. Tasic, Y. Tonna (R. Forace), C. Cassar, M. Kotyza (J.J. Ogunnupe), S. Shead, R. Deguara.

Referee – Jude Amin Utulu

G]ira United irritornaw g[ar-eb[ wara [ames log[biet ming[ajr reb[a, meta f’log[ba missielta g[elbu lil Zejtun 2-1. G]ira ddominaw il-log[ba fl-ewwel sieg[a tag[ha u setg[u skorjaw iktar mi]-]ew; goals skorjati, biex fla[[ar nofs sieg[a kellhom isofru rritorn qawwi ta’ Zejtun li minkejja lisforzi qalbiena tag[hom ma rnexxielhomx isalvaw il-log[ba.

Bidu tajjeb ta’ G]ira li wara sitt minuti fet[u l-iskor meta SIMON SHEAD bir-ras anti/ipa l-[ar;a talgoalkeeper u xe[et fix-xibka. Zejtun kellhom reazzjoni u xutt ta’ Carabott kien salvat b’diffikulta minn Gerada.

Wara din il-konklu]joni kienu G]ira li komplew jattakkaw fejn beda jidher /ar li Zejtun qed isibuha bi tqila biex jikkontrollaw lill-avversarji. Fil-21 minuta ma kinitx sorpri]a li G]ira rduppjaw meta MARTIN KOTYZA skorja direttament minn freekick bilballun jispi//a fir-rokna ta’ fuq taxxibka. }ew; minuti wara /ans tad-deheb g[al Scicluna li wa[du quddiem Gerada naqas milli jeg[leb lill-goalkeeper ta’ G]ira li [are; tajjeb jag[laq l-angolu. Fl-34 minuta /ans ie[or tajjeb g[al Zejtun meta Josuel Spiteri dar tajjeb ma’ ]ew; plejers u x-xutt tieg[u g[eleb lil Gerada i]da Pace tajjar kwa]I minn fuq il-linja.

Fit-38 minuta freekick ta’ Kotyza u daqqa ta’ ras ta’ Shead salvata b’diffikulta minn Aga, u fil-41 minuta Aga re;a’ salva xutt fil-baxx ta’ Deguara wara ;irja tajba tal-captain ta’ G]ira.

Fl-a[[ar sekondi tat-taqsima minn azzjoni ta’ korner Polanca bir-ras anti/ipa lil Aga i]da Previ tajjar minn fuq il-linja.

Kif bdiet it-tieni taqsima G]ira milewwel perikolu]i b’daqqa ta’ ras millvi/in ta’ Tonna salvata minn Aga u }ejtun wie;bu bi freekick ta’ Elton Vella li mar ftit g[oli. Fil-71 minuta naqqsu l-iskor meta CEKULAJEVS [ataf in/ertezza tad-difi]a ta’ G]ira u spara fix-xibka.

Zejtun xe[tu kollox fl-attakk i]da kien il-goalkeeper tag[hom Aga li ]ammhom fil-log[ba b’g[add ta’ interventi mportanti.

}ebbu; jitilg[u fl-ewwel post

MELITA …………..........………… 1 ZEBBU: R. ………………............. 2 Melita – P. Shranz, M. Borg, L.

Bianco (M. Mamo), I. Tufegdzic, M. Sierra Camacho, J. Cueto Rodriguez, M. Valenzia (J.P. Attard), L. Micallef, J. Galea, K. Micallef, K. Coleiro (L. Sammut). }ebbu; R – J. Farrugia, L. Camilleri (J.C. Camilleri), K. Vella (M. Francica), R. Mandic, L. Galea, M. Farrugia, T. Paris, A. Tabone, A.M. Ribeiro, O. Rababah (B. Chetcuti), M. Rodrigues Britto Referee – Clayton Pisani

Anki jekk b’mod temporanju g[aliex lag[bu ]ew; log[biet iktar minn Pieta, sodisfazzjon g[al }ebbu; Rangers li g[elbu lil Melita 2-1 biex kisbu l[ames reb[a konsekuttiva u telg[u flewwel post tal-klassifika.

Kontra avversarji diretti b[al Melita, }ebbu; iddominaw il-log[ba g[al [inijiet twal u kien biss fl-a[[ar minuti li Melita verament da[lu fil-log[ba meta naqqsu l-iskor u g[afsu gad-dro, i]da forsi l-isforzi tag[hom waslu tard wisq. }ebbu; kien jimerithom ir-reb[a minkejja li l-kow/ tag[hom Jesmond Zammit kien kostrett jag[mel tliet bidliet sfurzati min[abba li tliet plejers tieg[u we;;g[u waqt il-log[ba. }ebbu; kienu a[jar fl-ewwel taqsima u kellhom supremazija territorjali bit-tim ta’ Melita jiddefendi g[al [ini-

jiet twal. L-ewwel azzjoni kienet ta’ Alan Tabone li g[adda tajjeb fuq ixxellug bix-xutt finali tieg[u jmur ftit barra.

Fl-20 minuta minn freekick ta’ Tabone l-ballun wasal g[and Rababah li x-xutt bomba tieg[u kien imblukkat minn Shranz u mir-rebound l-istess Rababah xe[et barra. Ftit minuti wara minn azzjoni ta’ korner daqqa ta’ ras ta’ Ribeiro kienet imblukkata middifensur Luke Micallef.

Fit-28 minuta azzjoni mill-isba[ ta’ kontrattakk ta’ Melita fejn Luke Micallef ;ab lil Julian Galea wa[du li b’xutt sabi[ impenja lil Farrugia. }ebbu; kienu sfortunati li fl-ewwel nofs sieg[a kellhom jag[mlu ]ew; bidliet wara li we;;g[u Keith Vella u Omar Rababah, i]da kien wie[ed minn dawn is-sotituti li feta[ l-iskor fis-37 minuta meta minn kross mil-lemin ta’ Ribeiro kien BJORN CHETCUTI li b’daqqa ta’ ras stupenda xe[et il-ballun fix-xibka g[al vanta;; meritat.

Erba’ minuti wara }ebu; vi/in ittieni gowl meta minn kross ta’ Alan Tabone, id-daqqa ta’ ras ta’ Mandic g[addiet t[akkek mal-mimduda.

Tliet minuti mil-ftu[ tat-tieni taqsiam s-sostitut l-ie[or MIGUEL FRANCICA skorja t-tieni gowl b’daqqa ta’ ras wara kross ie[or ta’ Alan Tabone. }ebbu; kienu kostretti jag[mlu t-tielet bidla meta da[al Jean Claude Camilleri minflok Leone Camilleri.

Melita hawn wettqu reazzjoni u xutt ta’ Julian Galea kien imblukkat, u daqqa ta’ ras ta’ Sierra Camacho kienet salvata b’diffikulta minn Farrugia. Fit-72 minuta f’azzjoni ta’ kontrattakk ta’ }ebbu; Britto kompletament ]market llobbja barra biex falla /ans tad-deheb. Minuti wara l-istess Britto falla banalment minn ta[t illasta.

Tnax-il minuta mit-tmiem Melita da[lu mill-;did fil-log[ba meta minn freekick ta’ Cueto Rodriguez kien SIERRA CAMACHO li kompla g[al ;ewwa mill-vi/in. Fl-a[[ar mumenti Melita assedjaw lill-avversarji i]da lgowl tad-dro ma wasalx minkejja xi /ansijiet f’ta[widiet quddiem il-lasta ta’ }ebbu;.

Under 15-C1

Under 17-C1

Under 17-C2 GFA II Div

SWAN Finali Christmas Cup HANDBALL

Aloysains Von Taine v HMS 28-19 Luxol v Kavallieri RS2 32-34 La Salle BHS v Swieqi Phoenix32-12 Ri]ultati o[ra

Bundesliga

B. Dortmund v H. Berlin 1-2 E. Braunschweig v Hoffenheim 1-0 Hamburg v Mainz 05 2-1 Freiburg v Hannover 2-3 W. Bremen v B. Leverkusen 1-0 Nürnberg v Schalke 04 0-0

Illum

B. Mon’bach v Wolfsburg

?IPRU

}ew; gowls g[al Andre Schembri

Il-player internazzjonali Malti Andre Schembri skurja ]ew; gowls fir-reb[a ta’ 3-2 li kiseb it-tim tieg[u Omonia Nicosia kontra Anorthosis f’partita talkampjonat ?iprijott. Fil-45 minuta Schembri g[amel l-iskor 1-1 b’daqqa ta’ ras mill-isba[ u 10 minuti mittmiem Schembri skurja gowl iehor bittakkuna.

B’din ir-reb[a Omonia qeg[din fittielet post b’27 punt u bid-doppjetta tieg[u Andre’ Schembri la[aq it-tmien goals personali dan l-ista;un u issa jinsab fit-tieni post tal-aqwa skorers flog[la divi]joni ?iprijotta.

52

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Sport

TAZZA TAD-DINJA TAL-KLABBS

Bayern champions tad-dinja

Il-players ta’ Bayern ji//elebraw wara li g[elbu lil Raja Casablanca

Bayern Munich ;ew inkurunati champions tad-Dinja meta g[elbu lil Raja Casablanca fil-finali tat-Tazza tad-Dinja tal-Klabbs li intlag[bet fil-belt ta’ Marrakech fil-Marrokk. Minkejja li Casablanca kienu qed jilag[bu f’pajji[hom stess dawn ma setg[u jag[mlu xejn kontra l-

qawwa ta’ Bayern li tul l-2013 reb[u [ames titli. Din is-sena Bayern reb[u t-tazza domestika, l-Bundesliga, /-Champions League ta[t it-tmexxija ta’ Jupp Hyenckes filwaqt li minn meta Pep Guardiola [a post Heynckes Bayern reb[u sSuper Cup tal-UEFA u t-Tazza tad-Dinja tal-Klabbs. L-uniku titltu li ma reb[ux Bayern din is-sena kienet is-Super Cup :ermani]a meta dawn, f’Awwissu li g[adda tilfuha kontra Borussia Dortmund.

Wara seba’ minuti Bayern fet[u l-iskor permezz ta’ DANTE. Fit-22 minuta ALCANTARA g[amilhom tnejn u l-iskor baqa` hekk sala[[ar.

Minn 10 edizzjonijiet ta’ din il-kompetizzjoni din kienet biss it-tieni darba li fil-finali kien hemm tim minn barra lEwropa jew minn barra lAmerika t’Isfel. Minn dawn l10 edizzjonijiet din kienet isseba’ darba li reba[ha tim Ewropew.

Intant, fil-partita g[at-tielet u r-raba’ post Atletico Mineiro tal-Bra]il g[elbu lil Guangzhou Evergrande 3-2.

FUTBOL TALJAN

Napoli mi]muma minn Cagliari Napoli ;ew mi]muma fi draw ta’ 1-1 barra minn darhom kontra Cagliari u issa qeg[din seba’ punti ta[t illeaders Juventus li g[andhom log[ba anaqas. Wara disa’ minuti NENE po;;a lil Cagliari fil-vanta;; u HIGUAIN ;ab id-draw minn penalty 10 minuti wara.

Fl-ewwel log[ba Udinese reb[u 2-1 barra minn darhom kontra Udinese. Dawn tala[[ar reb[u b’gowls ta’ LOPEZ u HEURTAUX.

Ri]ultati Serie A

Livorno v Udinese Cagliari v Napoli

Illum

1-2 1-1

Bologna v Genoa Atalanta v Juventus Verona v Lazio Roma v Catania Sampdoria v Parma Sassuolo v Fiorentina Torino v Chievo Inter v Milan

Serie B

Brescia v Varese Carpi v Palermo Cesena v Reggina Cittadella v Bari Crotone v J. Stabia Novara v Empoli Siena v Latina Spezia v V. Lanciano

Illum

Avellino v Modena

4-2 1-0 3-1 1-1 1-1 0-1 1-0 2-0

53

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Sport

FOOTBALL FIR-RENJU UNIT

Ikompli l-mument ma;iku g[al Liverpool Liverpool komplew juru forma millaqwa biex telg[u b[ala leaders ;odda tal-Premier League b’reb[a f’Anfield fuq Cardiff City u fejn b[alissa qed igawdu punt vanta;; fuq Manchester City u Arsenal – bil-Gunners se jkunu impenjati g[ada kontra Chelsea flEmirates Stadium.

Intant, Liverpool taw twissija lil kul[add li din is-sena jridu jitqiesu b[ala sfidanti serji g[at-titlu, blattakkant Luis Suarez ji//elebra lkuntratt ;did tieg[u mar-Reds b’]ew; goals o[ra li temmew kull [jiel ta’ dubju dwar id-destinazzjoni tal-punti fil-konfront mal-Bluebirds.

Cardiff jinsabu fi kri]i lejn in-na[at t’isfel tal-klassifika u meta hemm kull probabbilta li din kienet l-a[[ar log[ba g[al Malky Mackay b[ala manager wara li kisirha bil-kbir ma/Chairman tal-klabb, Vincent Tan – tant li l-istess MacKay intalab biex ‘jirri]enja jew isofri l-umiljazzjoni tattke//ija’.

Il-battibekk li ilu g[addej il-jiem ]gur ma serviex b[ala l-a[jar preparazzjoni g[al Cardiff li temmew l-ewwel taqsima f’Anfield 0-3 minn ta[t u wara li Suarez sab ix-xibka g[at-tmintax u d-dsatax-il darba f’dan l-ista;un (bejn il-25 u l-45 minuta), bil-goal l-ie[or jasal minn Raheem Sterling.

Il-log[ba minn dak il-[in kienet mitlufa u mirbu[a, b’Liverpool jikkontrollaw ir-ri]ultat u b’Cardiff inaqqsu d-distakk minn Jordon Mutch fit-58 minuta, g[al goal li ma serviex g[ajr konsolazzjoni.

Sadanittant, Manchester City telg[u fit-tieni post tal-Premiership b’reb[a tajba ta’ 4-2 g[and Fulham u wara li l-Cottagers irnexxielhom jiksbu parita minkejja li kienu da[lu jistrie[u b’]ew; goals minn ta[t.

City fet[u tajjeb, b’Yaya Toure jiskorja ;miel ta’ freekick u b’Vincent Kompany jirdoppja fit-43 minuta, i]da Fulham [ar;u determinati g[at-tieni taqsima u da[lu fil-log[ba minn Kieran Richardson u bl-iskor malajr isir 2-2 wara awtogol ta’ Kompany.

Minn dak il-[in, City [adu r-riedni u marru mill-;did fil-vanta;; minn Jesus Navas; bl-a[[ar kelma tkun ta’ James Milner li re;a skorja mill-vi/in biex a//erta mir-ri]ultat importanti.

Manchester United irritornaw g[ar-reb[ f’Old Trafford fejn kienu tilfu l-a[[ar ]ew; konfronti tal-league (ma’ Everton u Newcastle, rispettivament) u fejn ;abu fix-xejn l-isfida ta’ West Ham United, li issa jinsabu punt biss ‘il fuq miz-zona l-[amra.

L-ewwel goal ta/-champions wasal minn Danny Welbeck u b’United ikomplu jiddominaw lill-avversarji, b’Adnan Januzaj jag[milhom tnejn fis-36 minuta. West Ham rari kienu fil-log[ba u fit-tieni taqsima United re;g[u sabu x-xibka mis-sostitut Ashley Young, b’West Ham jiskorjaw il-goal uniku minn Carlton Cole, li da[al jilg[ab b[ala sostitut, minflok Matt Jarvis.

Newcastle United kisbu s-sitt reb[a mill-a[[ar tmien log[biet g[all-

Man Utd v West Ham 3-1> Adnan Januzaj (lemin) jevita t-tackle ta’ James Tomkins biex jiskorja t-tieni goal tar-Red Devils (ritratt> EPA)

ispejje] ta’ Crystal Palace u minkejja li l-Eagles kienu qed juru titjib fla[[ar [ar;iet tag[hom. Il-Geordies la[qu fet[u vanta;; doppju sa tmiem l-ewwel taqsima minn Yohan Cabaye u b’awtogol ta’ Danny Gabbidon waqt li Hatem Ben Arfa skorja penalty fittieni taqsima g[al ri]ultat finali ta’ 3-0.

Mill-banda l-o[ra, Aston Villa tilfu t-tielet log[ba konsekuttiva fil-league fejn kellhom ibaxxu rashom ma’ Stoke City fil-Britannia Stadium.

Wara li l-ewwel taqsima spi//at ming[ajr goals, Charlie Adam ]blokka r-ri]ultat g[al Stoke, b’Libor Kozak japprofitta minn ]ball difensiv g[all-goal tad-draw momentarju, u qabel Peter Crouch (eks Villa) skorja dak li kellu jkun il-goal rebbie[ wara li l-goalkeeper tal-Villains, Brad Guzan, kien [are; [a]in g[all-cross ta’ Geoff Cameron.

L-uniku konfront tal-programm li spi//a ming[ajr goals kien dak fisStadium of Light bejn Sunderland u Norwich u li jfisser li l-Black Cats se jid[lu g[all-impenji tal-Milied fla[[ar post tal-Premiership wara li kisbu g[axar punti biss minn sbatax-il log[ba.

Intant, il-konfront kien nieqes millkwalita u l-azzjonijiet denji ta’ nota, b’Sunderland jispi//aw jilg[abu b’g[axar players wara li tke//a Wes Brown fl-a[[ar [inijiet.

Goal skurjat tard fil-log[ba millattakkant ?ek, Matej Vydra, salva punt g[al West Bromwich Albion fil-konfront ma’ Hull City u meta dan kien l-ewwel impenn g[al Keith Downing b[ala caretaker manager talBaggies. Qabel l-intervent drammatiku ta’ Vydra, Hull dehru vi/in li jiksbu s-sitt reb[a tal-ista;un u wara li kienu g[alqu l-ewwel taqsima filvanta;; grazzi g[all-goal stupend ta’ Jake Livermore, fuq kontra-attakk velo/i.

Ri]ultati u klassifiki

Premiership

Liverpool v Cardiff Crystal Pal v Newcastle Fulham v Man City Man Utd v West Ham Stoke v Aston Villa Sunderland v Norwich West Brom v Hull

3-1 0-3 2-4 3-1 2-1 0-0 1-1

Illum

Southampton v Tottenham (14.30) Swansea v Everton (17.00)

G[ada

Arsenal v Chelsea (21.00)

Kif Jinsabu Premiership Liverpool Man City Arsenal Chelsea Everton Newcastle Utd Man Utd Tottenham Southampton Stoke City Swansea City Hull City Aston Villa Norwich City Cardiff City West Brom West Ham Utd Crystal Palace Fulham Sunderland

L R D T F K Pti

17 17 16 16 16 17 17 16 16 17 16 17 17 17 17 17 17 17 17 17

11 11 11 10

3 4 3 3

8 1 9 5 8 5 8 5 6 4 5 6 5 6 5 7 5 8 5 8 4 8 3 7 3 9 4 1 12 4 1 12 2 4 11

League One

Crewe v Shrewsbury Leyton O v Crawley MK Dons v Port Vale Notts Co v Bristol C Oldham v Colchester Peterboro v Bradford Preston v Brentford Rotherham v Wolves Stevenage v Sheff U Swindon v Coventry Walsall v Carlisle

League Two

3 2 2 3 7 3 4 3 6 6 5 5 4 4 5 7 5

Bristol R v Portsmouth Dag & Red v Torquay Fleetwood v Cheltenham Hartlepool v Burton Mansfield v Accrington Newport v Wimbledon Northampton v Wycombe Plymouth v Bury Scunthorpe v Morecambe York v Oxford Utd

42 51 33 32 27 24 28 15 20 17 22 14 17 15 13 18 14

19

20 17 18 15 22 20 21 15 21 21 20 23 29 25 23 22 11 27 17 34 12 30

36 35 35 33 31 30 28 27 24 21 20 20 19 19 17 16 14 13 13 10

1-1

2-3 3-0

1-1 0-2 2-1 0-3 3-3 0-0 2-1 2-0

2-0 0-1 0-2 1-1

2-3 posp 1-4 2-1 2-0 0-0

The Championship

QPR v Leicester Birmingham v Notts For Bolton v Charlton Brighton v Huddersfield Burnley v Blackpool Derby v Doncaster Ipswich v Watford Leeds v Barnsley Reading v Wigan Sheff Wed v Bournemouth Yeovil v Blackburn Millwall v M’boro

0-1 0-0 1-1

0-0 2-1 3-1 1-1

0-0 1-2 1-2 0-1 0-2

Kif Jinsabu The Championship Burnley QPR Leicester City Derby County Leeds Utd Reading Nottingham Brighton Ipswich Town Blackpool Blackburn Wigan Huddersfield Watford Bournemouth Birmingham Middlesbrough Bolton Millwall Doncaster R Charlton A Sheffield W Yeovil

L R D T F K Pti

21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 21 20 21 21 21 21 21 21 21 21 21 20 21

12 12 13 12 10

9 8 8 8 8 8 8 7 6 7 6 5 5 5 5 4 3 4

Premiership Sko//i]

7 6 3 4 4 7 9 8 7 7 6 4 6 8 4 6 8 8 6 5 7 8 5

2 3 5 5 7 5 4 5 6 6 7 8 8 7 10 9 8a 8 10

33 24 33 45 32 30 29 25 31 24 26 24 25 31 26 26 31 23 25 11 18 10 17 9 22 12 17

15 11

22 27 23 24 22 18 25 25 24 23 24 29 39 26 31 27 41 37 26 31 28

43 42 42 40 34 34 33 32 31 31 30 28 27 26 25 24 23 23 21 20 19 17 17

Celtic v Hearts Dundee Utd v Ross Co Hibs v St Johnstone Kilmarnock v Partick Motherwell v St Mirren Inverness v Aberdeen

2-0 1-0 0-0 2-1 3-0 0-4

Alloa v Dundee Dumbarton v Hamilton Morton v Falkirk Queen of Sth v Livingston Raith v Cowdenbeath

0-1 2-1 0-2 2-2 3-3

Arbroath v Dunfermline East Fife v Brechin Forfar v Ayr Stenhousemuir v Airdrie

0-3 1-3 0-1 1-1

Clyde v Albion Elgin v East Stirling Peterhead v Stirling Queen’s Park v Berwick

2-2 0-1 3-1 0-4

Championship Skocci]

I Div

II Div

54

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Sport

Reb[a importanti g[al Balzan KAMPJONAT BOV PREMIER

Stewart Said

MOSTA...............................................0 BALZAN.......................................(1) 2 Mosta: O. Borg, K. Farrugia, T.

Farrugia, M. Brincat, M. Micallef, R. Grech, R. Faria, A. dos Santos, Y. Messias, C. Martins, G. Piccioni Sost- B. Kaljevic flok A. dos Santos 46’, A. Cini flok M. Micallef 67’ Balzan: G. Lorenzi Schelski, J. Grioli, S. Bezzina, G. Calabretta, A. Scicluna, F. Vignaroli, D. Grima, L. Micallef, L. Sciberras, J.L. Amario Negrin, A. Agius Sost- G. Mckay flok Grima 74’, F. Aboulezz flok G. Mckay 81’, M. Spiteri flok G. Calabretta 90’ Imwissija: A. Agius 5’, J. Grioli 6’ (B), R. Grech, A. dos Santos, G. Piccioni 45’, T. Farrugia 68’ (M) Skorjaw: J.L. Amario Negrin 17’, L. Micallef 66’ (B) Referee: Marco Borg il-mument Player tal-Log[ba - Dylan Grima (Balzan) Balzan kisbu reb[a importanti meta g[elbu lil Mosta 2-0. Balzan lag[bu log[ba difensiva fejn bdew jistennew lill-avversarji filwaqt li joperaw bilkontrattakki. Mosta minn na[a tag[hom sofrew it-tieni telfa konsekuttiva wara

l-partita ta’ kontra Birkirkara u din ittelfa tpo;;ihom f’po]izzjoni kritika b’Naxxar u Floriana vi/in tag[hom.

B’din ir-reb[a Balzan issa jinsabu b’16il punt u re;g[u da[lu b’/ans li jisfidaw g[al post mal-ewwel sitta.

Il-kow/ Danilo Doncic wettaq tliet bidliet mill-a[[ar partita b’Ricardo Faria u Armando dos Santos jie[du post Ekani u Duriska filwaqt li Mark Brincat irritorna mis-sospensjoni u [a post is-sospi] Ishmael Grech. Minn na[a l-o[ra wara t-telfa kontra Sliema, Jesmond Zerafa g[amel ]ew; bidliet b’Gianluca Calabretta u Aaron Agius jibdew minflok Ryan Darmanin u Rodrigo Pereira rispettivament.

L-ewwel azzjoni waslet fid-9 minuta meta minn korner ta’ Messias, daqqa ta’ ras ta’ Mark Brincat g[addiet barra.

Balzan marru fil-vanta;; fis-17-il minuta meta Dylan Grima ta passa;; pre/i] lil JOSE LUIS AMARIO NEGRIN li avvanza bil-ballun u g[alkemm issikat g[eleb lil Omar Borg b’xutt fil-baxx.

Ir-reazzjoni ta’ Mosta waslet fil-21 minuta b’xutt ta’ Christian Martins li g[adda barra. Fis-27 minuta xutt middistanza ta’ Mano Micallef g[adda g[oli. Fil-31 minuta xutt /entrali ta’ Lydon Micallef ;ie salvat fa/ilment minn Borg. Mosta marru vi/in id-dro meta fit-32 minuta free-kick ta’

Balzan g[elbu lil Mosta bi skor ta’ 2-0 u telg[u fit-tmien post tal-klassifika

Piccioni ;ie mdawwar f’korner minn Schelski.

It-tieni taqsima ]ammet l-istess ritmu u kienu Balzan li kellhom l-ewwel periklu meta fil-50 minuta xutt ta’ Calabretta g[adda g[oli. Fit-62 minuta minn korner ta’ Martins, daqqa ta’ ras ta’ Piccioni ;iet mdawra f’korner minn Schelski. Minuta wara Mosta laqtu llasta meta minn konfu]joni fil-kaxxa ssostitut Kaljevic minn quddiem il-lasta ra x-xutt tieg[u jistampa mal-mimduda.

I]da ta’ din l-opportunita’ mitlufa Mosta pattew qares meta fis-66 minuta f’kontrattakk rari, Justin Grioli pin;a ballun perfett minn nofs il-grawnd lejn LYDON MICALLEF li b’xutt millewwel g[eleb lil Borg. Fid-79 minuta minn free-kick ta’ Ryan Grech, daqqa ta’ ras ta’ Kaljevic ;iet salvata fa/ilment minn Schelski. Balzan setg[u skorjaw it-tielet gowl fis-86 minuta i]da x-xutt ta’ Lydon Micallef spi//a ftit g[oli.

Vittoriosa jiksbu tliet punti b’wirja qalbiena QORMI..........................................(1) 1 VITTORIOSA S...........................(0) 2 Qormi: M. Farrugia, A. Effiong, R.

Sammut, G. Bellucci, L. Grech, R. Bajada, G. Da Silva, E. Vella, O. Bugeja, J. Bondin, A. Isakka Sost- T. Caruana flok R. Bajada 69’, G. Nucera flok E. Vella 73’, D. Pisani flok L. Grech 81’ Vittoriosa: S. Cini, S. Ousmane, A. Spiteri, M. Pereira, C. Spiteri, J.F. Aguiar, G. Martin, M. Buttigieg, O. Guerrero, S. Bamba, S. Arab Sost- F. Mella flok S. Bamba 33’, M. Barbara flok G. Martin 72’, R. Mifsud flok S. Arab 82’ Imwissija: S. Arab 22’, S. Ousmane 40’ (V), G. Bellucci 48’, G. Da Silva 59’ (Q) Skorjaw: R. Bajada 27’ (Q), G. Martin 52’, M. Pereira 54’ (V) Tke//a: J.F. Aguilar 27’ (V) Referee: Trustin Farrugia Cunn il-mument player tal-log[ba: Oscar Guerrero (Vittoriosa Stars)

B’wirja mill-aqwa Vittoriosa Stars g[elbu l-isfida ta’ Qormi bl-iskor ta’ 21 biex spi//aw is-sena fuq nota po]ittiva. It-tim tal-Birgu g[alkemm g[amel iktar minn 60 minuta b’ra;el anqas, lag[ab log[ba b’karattru kbir u talisforzi li g[amlu kien jimmeritahom irreb[a. B’hekk Vittoriosa kisbu t-tieni reb[a sta;jonali fuq il-Qriema u b’din ir-reb[a resqu vi/in it-timijiet l-o[ra.

Minn na[a l-o[ra Qormi kienu ma[suda b’]ew; gowls fi spazju ta’ ftit [in u g[alkemm g[amlu l-a[[ar [inijiet jattakkaw, sabu d-difi]a ta’ Birgu soda.

Qormi kellhom lil Josef Mansueto b[ala kow/ temporanju wara li fost il;img[a tne[[a l-kow/ Tommaso Volpi.

Mansueto g[amel erba’ bidliet mit-telfa ta’ kontra Valletta b’Roderick Bajada irritorna mis-sospensjoni filwaqt li Alfred Effiong, Roderick Sammut u

Id-difensur ta’ Vittoriosa Clive Spiteri (lemin) isegwi avversarju ta’ Qormi

Emerson Vella bdew mill-bidu minflok Duncan Pisani, Triston Caruana, Santaguida u Del Giudice. Vittoriosa kellhom skwadra qasira g[al din il-partita b’Siraj Arab ikun sospi] flimkien man-nuqqas ta’ barranin.

L-ewwel azzjoni tal-partita waslet wara 16-il minuta meta Farrugia salva tajjeb fuq xutt ta’ Aguilar u mill-istess azzjoni Guerrero g[adda tajjeb bejn ]ew; difensuri u g[adda lejn Gilbert Martin li i]da kellu x-xutt mxellef.

Qormi wie;bu fil-21 minuta meta minn kross ta’ Leighton Grech krossja lejn Isakka i]da d-daqqa ta’ ras tieg[u g[addiet barra.

Qormi ing[ataw penalty fis-27 minuta meta Gabriel da Silva g[adda lil Isakka li f’po]izzjoni dubju]a avvanza

u twaqqa’ fil-kaxxa minn Aguilar birreferee Farrugia Cunn jordna penalty.

Mill-11-il metru RODERICK BAJADA g[eleb lil Cini b’xutt pre/i].

Wara l-mistrie[, Vittoriosa Stars [ar;u a[jar u kisbu d-dro fit-52 minuta meta xutt bix-xellug minn barra l-kaxxa ta’ GILBERT MARTIN qarraq b’Matthew Farrugia bil-ballun jid[ol bilmod fix-xibka. It-tim ta’ Oliver Spiteri dawwar l-iskor ]ew; minuti wara meta minn korner ta’ Guerrero, Pereira laqat il-mimduda i]da mirrebawnd, l-istess MARCELO PEREIRA tefa’ fix-xibka.

Qormi g[al ftit ma g[amlux l-iskor indaqs meta Leighton Grech ir/ieva ballun tajjeb u ;ie wi//imwi// ma’ Cini i]da l-lob tieg[u ;ie salvat fuq il-

linja b’mod mirakolu] minn Clive Spiteri. Vittoriosa g[al darba o[ra perikolu]i fil-75 minuta meta Pereira bidel il-ballun ma’ Guerrero bix-xutt tal-a[[ar ji;i mdawwar f’korner minn Farrugia.

Birgu fit-82 minuta g[al darba o[ra perikolu]i meta b’azzjoni personali, ixxutt finali ta’ Guerrero ;ie salvat minn Farrugia b’saqajh. I]da fl-a[[ar tentattivi Qormi kienu sfortunati meta fis-87 minuta xutt kanunata ta’ Triston Caruana rieg[ed il-mimduda. L-istess Caruana fid-90 minuta kellu free-kick li g[adda /entimetri barra. B’Qormi jitfg[u kollox fuq l-attakk, Vittoriosa setg[u g[alqu l-partita meta f’kontrattakk Guerrero kellu tentattiv li g[adda ftit g[oli.

55

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Sport

L-iljun Naxxari jeg[leb lil dak Belti KAMPJONAT BOV PREMIER

George Cassar

NAXXAR L..................................2 (2) VALLETTA.................................1 (0) Naxxar L - J. Azzopardi, A.

Buhagiar, V. Bellia, R. Cassar, Gilmar, A. Decesare, P. Doffo, Thiago, A. Da Silva, T. Scerri, Evaldo 76, M. Del Negro flok T. Scerri, 85, J. Ani flok A. Da Silva Valletta - Y. Cini, S. Borg, J. Caruana. L. Dimech, E. Agius, J. Mifsud Triganza, O. Sanchez, R. Bakare, A. Nafti, Denni, R. Fenech 56, S. Bajada flok R. Bakare, 70, I. Zammit flok J. Mifsud Triganza, 80, H. Barry flok E. Agius Skurjaw - T. Scerri (22 min.), Thiago (38 min), R. Fenech (88min.)

Ammoniti - A. Decesare, Thiago, V. Bellia, A. Da Silva, Evaldo (N), L. Dimech, R. Bakare, S. Borg Imke//i - S. Borg (58 min.)

Referee - Mario Apap il-mument player tal-Log[baGilmar Da Silva Ribeiro (Naxxar L.)

Thiago (bin-numru 4) jag[mel l-iskor 2-0 favur Naxxar. Wara li skurja Thiago libes barnu]a tal-Milied (Ritratt> Josef Galea)

Naxxar Lions kisbu reb[a impressjonanti kontra Valletta b’]ew; gowls fl-ewwel taqsima biex b’hekk re;g[u ma [allewx is-sitt post ja[arbilhom minn idejhom. Dan ifisser li Valletta waqqfu l-mixja ta’ disa’ partit bla telfa u m’g[arfux japprofittaw mill-fatt li llum Birkirkara u Hibernians [a jtellfu l-punti lil xulxin.

Valletta, li kienu ming[ajr Roderick Briffa, [ar;u b’sa[[ithom u wara sitt minuti kellhom xutt ta’ Denni mdawwar f’corner minn Azzopardi.

Mill-korner li segwa, l-Ispanjol Sanchez tefa’ g[oli bir-ras mill-vi/in.

Fuq in-na[a l-o[ra, Cini [are; jim-

blokka fil-[in azzjoni velo/i ta’ Gilmar. Naxxar ]iedu fl-attakki velo/i tag[hom u fet[u l-iskor fit-22 minuta.

Azzjoni ma[duma bejn i]#-]ew; muturi tag[hom Andre Da Silva u Gilmar b’dan tal-a[[ar ta l-ballun g[an-nofs lejn Terrence Scerri li tefa’ ;ewwa mill-vi/in u re;a’ fakkar lill-partitarji Beltin fil-gowls tieg[u.

Man-nofs sieg[a log[ob, Nafti kien sfortunat li laqat il-lasta l-mimduda minn freekick. I]da Naxxar baqg[u la[jar tim u ma kinitx sorpri]a li re;g[u skorjaw. Minn azzjoni ta’ corner, l-ewwel tentattiv lejn il-lasta jkun imblukkat, i]da kien pront Thiago li

kompla g[al ;ewwa minkejja l-isforz ta’ Cini biex isalva. Il-Bra]iljan ji//elebra billi jilbes f’rasu l-barnu]a l[amra tal-Milied bil-partitarji Naxxarin f’ewforija g[al dan ir-rigal tal-Milied bla mistenni ming[and ilbenjamini tag[hom.

Fit-tieni taqsima, Valletta [ar;u b’iktar determinazzjoni li jaqilbu rri]ultat i]da sofrew daqqa ta’ [arta o[ra meta fis-58 minuta tke//a Steve Borg wara li ta bis-sieq lil Evaldo u r/ieva t-tieni karta safra fit-8 minuti.

F’dan il-mument inqala’ argument s[un bejn plejers u uffi/jali ta]-]ew; na[at tant li tke//a wkoll minn fuq il-

bank l-assistant coach Gilbert Agius.

Bi plejer inqas, Valletta xorta baqg[u jippruvaw. Minn corner tassostitut Shaun Bajada, Luke Dimech ikollu xutt b’sa[[tu mill-vi/in imblukkat minn Ryan Gilmour Cassar. ]ew; minuti mit-tmiem, Valletta jkollhom xaqq ta’ tama, meta xutt ta’ Ryan Fenech spi//a fir-rokna taxxbka. I]da dan kien tard wisq biex idawwar ir-ri]ultat g[ax in-Naxxarin baqg[u jirre]istu bi qlubija u kisbu reb[a o[ra prezzju]a li fit-tentattiv li jilag[bu fi/-championship pool malewwel sta;un fir-ritorn tag[hom filPremier.

Sliema jiddi]appuntaw kontra Tarxien Kif Jinsabu

TARXIEN R...................................... 0 SLIEMA W....................................... .0 Tarxien R - N. Vella, S.Sadowski,

Birkirkara Valletta Hibernians Sliema W. Mosta Naxxar L. Floriana (-6) Balzan Qormi Tarxien R. Vittoriosa S. Rabat A.

F. Alcantara, A. Agius, M. Potezica, Ronallie, M. Ciantar, C. Hevia, K. Pulo, S. Bonnici, J. Silva 29, L. Zahra flok A. Agius, 92, Everton flok Ronallie Sliema W. - H. Bonello, A. Muscat, A. Rapino, J. Mintoff, M. Scerri, C. Gatt Baldacchino, S. Biancardi, P. Barbetti, S. Ohawuchi, T. Cilia, I. Woods 29, M. Muchardi flok M. Scerri, 60, P. Gueye flok A. Rapino, 77, J. Borg flok I. Woods Ammoniti - S. Bonnici, F. Alcantara, S. Sadowski, K. Pulo, Ronallie, M. Potezica (T), P. Barbetti, M. Muchardi, I. Woods, S. Ohawuchi (S) Referee - Kevin Azzopardi il-mument player tal-log[ba - Jorge Santos Silva (Tarxien R.)

Sliema taw wirja mill-iktar fqira kontra Tarxien f’konfront nieqes millazzjonijiet u li m’offra l-ebda gowl.

Minkejja n-nuqqas ta’ bosta plejers, Tarxien kellhom prestazzjoni sodisfa/enti u [adu punt prezzju] wara tliet telfiet konsekuttivi.

Ir-Rainbows kellhom jg[addu fost lo[rajn ming[ajr Josef Mifsud li kien sospi], Luca Martinelli li hu mwe;;a’ u l-captain Carlo Mamo li kien ma jifla[x in/identalment it-tlieta li huma ex-Slimi]i. Fuq kollox kellhom nieqes

Matias Muchardi ta’ Sliema fi dwell g[all-ballun ma’ Gorge Santos Silva ta’ Tarxien (Ritratt> Josef Galea)

ukoll minn fuq il-bank lill-kow/ Clive Mizzi li kien qed jiskonta l-ewwel partita sospensjoni. Fuq in-na[a l-o[ra, Sliema re;g[u kienu ming[ajr Abubaker filwaqt li Muchardi beda lpartita fost is-sostituti.

L-ewwel azzjoni perikolu]a tkun ta’ Tarxien. Pulo da[al fil-kaxxa, ta g[annofs lejn Jorge Silva, li xxuttja tajjeb i]da daqstant ie[or ikun tajjeb Bonello

li dawwar f’corner. L-ex-Slimi] re;a’ kien perikolu] din id-darba b’azzjoni personali wara kwarta log[ob li Bonello re;a’ waqqaf.

Man-nofs sieg[a log[ob i]-]ew; na[at ikunu kostretti jag[mlu l-ewwel bidla wara li Mark Scerri u Andrew Agius [abtu ras ma’ ras u ma setg[ux ikomplu l-partita. Hawnhekk il-kow/ ta’ Sliema Alfonso Greco introdu/a fil-

L R D T F K Pt

15 16 15 16 16 16 15 16 16 16 16 15

12 2 1 12 1 3 11 2 2

8 7 6 7 4 4 3 3

1

5 3 1 8 3 7 3 5 4 8 2 10 4 9 3 10 2 12

28 37 39 31 31 22 23 17 20 17 18 11

12 11 16 19

30 24 18 25 31 32 36 40

38 37 35 29 22 21 18 16 14 13 12 5

partita lil Muchardi biex iqajjem ftit lit-tim li donnu kien g[adu ma bediex jilg[ab.

Fit-tieni taqsima l-affarijiet ftit li xejn inbidlu hekk kif Stanley g[al Sliema u Ronallie g[al Tarxien, li s’issa kienu fost l-a[jar barranin ta’ dan lista;un, baqg[u ine]istenti fl-attakk.

Alfonso Greco prova j/aqlaq ftit lilma u da[[al fl-attakk lil Pape Gueye u proprju kien il-plejer mis-Senegal li fit-68 minuta ta cross mil-lemin i]da Woods tefa’ barra bir-ras.

Fuq in-na[a l-o[ra, kwarta mittmiem, Pulo ta ballun fil-baxx lejn Ronallie li laqat kompletament [a]in mill-vi/in.

G[axar minuti mit-tmiem, minn freekick ta’ Cilia, Vella fil-lasti ta’ Tarxien salva d-daqqa ta’ ras ta’ Biancardi.

Il-partita tintemm kif bdiet biex b’hekk Sliema komplew jinqatg[u lura mit-tliet timijiet ta’ fuq u r-reb[ talkampjonat di;à sar tragward kwa]i impossibli.

56

Il-{add, 22 ta’ Di/embru, 2013

Lokali

Kien ;ej Malta b’10 kilogrammi droga

Ingli] ta’ 49 sena li kien ;ej Malta biex jg[addi l-btajjel tal-Milied f’pajji]na kien arrestat mill-pulizija fl-Italja wara li filkarozza tieg[u kellu mal-10 kilogrammi droga.

Ir-ra;el twaqqaf mill-uffi/jali ta’ Ponte Chiasso u dawk tad-dwana fl-autostrada bejn Como u Brogeda. Wara tfittxija fil-karozza Audi A2 li kien qed isuq, l-uffi/jali sabu 55 bor]a b’iktar minn ]ew; kilogrammi u nofs marijuana, ftit iktar minn kilo Mdma, 540 gramma ketamina u iktar minn sitt kilogrammi ecstasy mo[bija ta[t is-seats tal-karozza.

Total ta’ madwar g[axar kilogrammi droga b’valur ta’ iktar minn €500,000.

Kemm il-vettura tar-ra;el kif ukoll iddroga ;ew sekwestrati. L-Ingli] qed ji;i akku]at bi traffikar internazzjonali tad-droga.

L-arrest bi ]ball ta’ Darryl Luke Borg... il-konklu]jonijiet tal-inkjesta se jin]ammu mistura Matthew Bonett

matthew.bonett@media.link.com.mt

Minkejja li fit-3 ta’ Settembru li g[adda, ilKummissarju tal-Pulizija wieg[ed iswed fuq l-abjad li se jippubblika l-konklu]jonijiet tal-inkjesta interna li kienet saret dwar il-ka] tal-arrest bi ]ball ta]-]ag[]ug[ Darryl

Luke Borg, il-Kummissarju stess issa qieg[ed imur lura minn kliemu u fi twe;ibiet g[all-mistoqsijiet ta’ din ilgazzetta, qal li l-inkjesta li saret hi interna li timpin;i fuq il-‘modus operandi’ ta’ investigazzjoni kriminali u g[alhekk il-konklu]jonijiet ta’ tali inkjesta m’g[andomx ikunu ppubblikati g[ad-dominju pubbliku.

Din id-dikjarazzjoni tikkon-

tradixxi dak li kien qal l-istess Peter Paul Zammit fit-3 ta’ Settembru li g[adda ma’ ;urnal lokali, meta kien sostna li se jkun qed jippublika dawn il-konklu]jonijiet biex iserra[ mo[[ il-poplu Malti u G[awdxi. Mhux mag[ruf g[aliex il-Kummissarju g[a]el li jbiddel il-po]izzjoni tieg[u dwar dan il-ka].

Fit-twe;ibiet tieg[u, Peter Paul Zammit qal li l-inkjesta

interna ;iet konklu]a fis-16 ta’ Settembru, u li hu, “wara li ra r-rapport u s-sottomissjonijiet e]awrijenti ta]-]ew; spetturi in kwistjoni, ikkonkluda li m’hemmx ba]i li jittie[du xi pro/eduri fil-konfront tag[hom.”

F’kummenti ma’ ;urnal lokali, il-Kummissarju kien ikkonferma li l-inkjesta li kienet tmexxiet mill-Assistent Kummissarju Neville Aquilina kienet ikkonkludiet u ssu;;eriet azzjoni dixxiplinarja kontra l-Ispetturi Joseph Mercieca u Carlos Cordina, li kienu arrestaw lil Darryl Luke Borg. Hu kien iddeskriva la;ir tag[hom b[ala “qattusa g[a;;elija, frie[ g[omja tag[mel”, i]da minkejja li kien g[adda dawn id-dikjarazzjonijiet, xorta wa[da, ma’ ilmument qal li mhux se jitt[iedu passi kontra dawn luffi//jali mid-Dipartiment tal-Investigazzjoni Kriminali.

Is-serqa kienet saret fl-4 ta’ Awwissu li g[adda mill-[anut The Convenience Shop f’Birkirkara. L-Ispettur Elton Taliana kien li arresta ]]ag[]ug[ li kien wettaq isserqa, i]da kien hemm ]ew; spetturi o[ra li kienu arrestaw li]-]ag[]ug[ Darryl Luke Borg bi ]ball, li bla tort ta’ xejn spi//a g[amel ;ranet arrestat.

L-investigazzjoni li kienet saret fuq ordni tal-Prim Ministru mill-Bord talPulizija, li kien iddominat minn persuni li n[atru f’dan il-bord b’mod kontroversjali, kienet sabet lill-Ispettur Elton Taliana [ati, u mhux li]-]ew; Spetturi li kienu arrestaw lil Darryl Luke Borg.

Mhux se jittie[du passi dixxiplinarji kontra min arresta l-persuna ]baljata b’rabta mal-hold-up Dak i]-]mien, ilKummissarju tal-Pulizija Peter Paul Zammit kien [ass li lBord tal-Pulizija ma da[alx f’dettalji importanti li kienu wasslu g[all-arrest ]baljat min-na[a tad-Dipartiment talInvestigazzjoni Kriminali u g[alhekk kien talab li ssir inkjesta interna, li i]da ma jridx jippubblika r-ri]ultati tag[ha.

Sorsi li tkellmu ma’ din ilgazzetta qalu li qed isir kull mezz possibli biex ma jintefax dell ikrah fuq id-Dipartiment tal-Investigazzjoni Kriminali li titmexxa mill-Assistent Kummissarju Pierre Calleja.

Dan peress li [afna milluffi//jali fl-istess Dipartiment waslu g[al promozzjoni, u jekk xi [add minnhom ji//appas b’dan il-ka], ma jkunx jista’ jing[ata l-promozzjoni, inklu] Pierre Calleja li mistenni jin[atar Deputat Kummissarju fil-;img[at li ;ejjin.

media•link COMMUNICATIONS