il-mument 5 ta' Jannar 2013

www.maltarightnow.com

Nru 2196 €1

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

“Bdejt nirremetti d-demm…

i]da xorta [aduni fid-detenzjoni”

Ara pa;na 4

T[assib dwar il-produzzjoni industrijali … appell tal-ekonomisti g[al vi]joni /ara mill-Gvern

X’fakkar il-Papa lill-Isqof Scicluna dwar l-adozzjoni tat-tfal minn koppji gay

Ara pa;na 5

Franco Mercieca f’ka] ie[or ta’ reklamar fi klinika privata

F’inqas minn ;img[atejn fe;; ka] ie[or fejn is-servizzi b[ala oftalmolo;ista tas-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca g[adhom qeg[din ji;u reklamati fi klinika privata. Dan qieg[ed isir bi ksur tal-weg[da u l-kelma li ta lill-Prim Ministru Joseph Muscat u bi ksur tal-Kodi/i tal-Etika li jorbtu lill-Ministri u lis-Segretarji Parlamentari tal-Gvern.

Dan huwa t-tieni ka], wara dak ]velat minn din il-gazzetta fil-15 ta’ Di/embru li g[adda. Illum, il-gazzetta il-mument qieg[da tkompli ti]vela kif g[adu g[addej reklamar tas-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca dwar meta jara pazjenti fi klinika privata fir-Rabat Malta.

Pazjenta li lejn nofs Di/embru li g[adda marret f’dan il-kumpless mediku biex tag[mel appuntament ma’ spe/jalista, talbet biex ting[ata lista s[i[a tal-konsulenti u spe/jalisti li jservu f’dan il-kumpless. Fost il-21 konsulent u spe/jalista rre;istrati g[adu qed ji;i reklamat Franco Mercieca li b[ala oftalmolo;ista j]omm appuntamenti kull [mistax, nhar ta’ Tlieta.

Madankollu fl-imsemmija lista m’hemmx reklamat il-[in ji;ifieri jekk jarax il-pazjenti fin-nofstanhar ta’ filg[odu jew inkella wara nofsinhar.

g[al pa;na 4

Ara pa;na 6

In/ertezza dwar is-servizz ;did tat-trasport pubbliku Therese Bonnici

therese.bonnici@media.link.com.mt

Dokument dwar appuntamenti ma’ konsulenti u spe/jalisti li ng[atat pazjenta f’nofs Di/embru li g[adda minn klinika privata fir-Rabat juri li g[adhom qed ji;u reklamati s-servizzi professjonali tas-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca.

Dan qieg[ed isir bi ksur tal-Kodi/i tal-Etika tal-Ministri.

Manuel Mallia kien jaf b’dokumenti u evidenza dwar it-tix[im fix-xiri ta]-]ejt

Ara pa;na 3

Hekk kif is-servizz tat-trasport pubbliku mill-{amis li g[adda filg[axija g[adda f’idejn il-Gvern, il-pubbliku qieg[ed jistenna li jkun hemm titjib minnufih fis-servizz tat-trasport pubbliku filwaqt li min-na[a l-o[ra te]i]ti in/ertezza kbira. L-in/ertezza qed ta[kem kemm lill-pubbliku min[abba ttibdil li jista’ jkun hemm u x’se jkunu dawk il-fatturi li g[andhom iwasslu g[al servizz a[jar filwaqt li l-[addiema tat-trasport pubbliku huma m[assba min[abba li ma jafux e]att x’se ji;ri mix-xog[ol tag[hom. il-mument ilbiera[ tkellem kemm ma’ numru ta’ passi;;ieri kif ukoll xufiera li kienu fil-venda tal-Belt. L-atmosfera f’din il-venda /entrali kienet b’numru ta’ nies jistennew it-trasport pubbliku partikolarment f’/erti [inijiet matul innofstanhar ta’ filg[odu. Min-na[a l-o[ra kien hemm ix-xufiera li g[adhom libsin l-uniformijiet tal-kumpanija Arriva filwaqt li u[ud mix-xarabanks tne[[ewlhom kull referenza g[al din il-kumpanija li l-operat tag[ha issa ntemm.

Ix-xufiera li tkellmu ma’ din ilgazzetta kollha kienu fehma wa[da hekk kif esprimew is-sitwazzjoni li jinsabu fiha.

g[al pa;na 6

2

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Lokali

Spi]eriji li se jift[u llum VALLETTA: Empire Pharmacy, 77, Triq it-Teatru l-Antik; IL{AMRUN: Chemimart International

Pharmacy, Triq il-Kbira San :u]epp; {AL QORMI: Tal-{las Pharmacy, Triq il-{elsien; BIRKIRKARA: Mackie’s Pharmacy, Triq L. Casolani, Ta’ Paris; IL-G}IRA: D’Argens Pharmacy, 330, Triq D’Argens; PEMBROKE: Pembroke Pharmacy, 87, Triq Giuseppe Malfeggiani; TAS-SLIEMA: Rudolph Pharmacy, 133, Triq Rudolfu; {’ATTARD: St. Mary Pharmacy, 2, Triq Antonio Schembri; IL-MOSTA: Tat-Tar;a Pharmacy, Plot no. 2, Triq il-Kostituzzjoni; BU:IBBA: St. Simon Pharmacy, 8, Dawret il-G]ejjer; {AL TARXIEN: Sonren Pharmacy, Triq i]-}ejtun; ILBIRGU: Milia’s Pharmacy, Triq ilKottonera; MARSASKALA: St. Anne Pharmacy, Triq il-Qaliet; I}}EJTUN: Green Cross Pharmacy, 8, Misra[ Gregorio Bonnici; LIMQABBA: Kristianne Pharmacy, Triq i/-?avi; {A}-}EBBU:: Santa Marija Pharmacy, 40, Triq l-G[asfura; {AD-DINGLI: Spi]erija Carmen, 1, Triq Misra[ is-Suffara; VICTORIA: Palm Pharmacy, 2, Triq il-Palma; MARSALFORN: Tony’s Pharmacy, ‘Egret Court’, Triq ilWied.

{inijiet tal-vapur t’G[awdex mill-4 ta‘ Novembru 2013 sal-4 ta’ Mejju 2014

Tluq mill-Im;arr, G[awdex: 1.30, 3.30, 5.00,

6.00, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 9.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 19.15, 20.45, 22.00, 23.45.

Tluq mi/-?irkewwa, Malta: 2.00, 4.00, 5.45, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 20.00, 21.20, 22.35, 00.20.

It-temp It-Temp> Ftit jew wisq imsa[[ab li jsir il-bi//a l-kbira msa[[ab b’[albiet i]olati tax-xita.

Il-Vi]ibbiltà> Tajba minn barra f’[albiet tax-xita.

Ir-Ri[> {afif ftit qawwi lokalment qawwi min-nofinhar g[al-Lbi/ li jdur mill-Punent g[all-Majjistral wara nofsinhar.

Il-Ba[ar> Moderat li jsir ;eneralment qawwi.

Imbatt> Ftit li xejn li jsir baxx mil-Lbi/.

Temperatura tal-Ba[ar> 18º.

Il-[amest ijiem li ;ejjin

IL-{ADD L-og[la 16˚C L-inqas 12˚C

IT-TNEJN L-og[la 15˚C L-inqas 11˚C

IT-TLIETA L-og[la 16˚C L-inqas 11˚C

L-ERBG{A L-og[la 16˚C L-inqas 12˚C

IL-{AMIS L-og[la 16˚C L-inqas 11˚C

UV

UV

UV

UV

UV

2

2

2

2

2

Lottu 50 – 13 – 52 – 71 – 16 # 27 – 48 – 47

Super 5 36 – 27 – 7 – 24 – 8

Numri importanti Servizz ta’ Emer;enza> 112 Sptar ta’ Malta> 25450000 — Sptar ta’ G[awdex> 21561600 Servizz ta’ direttorju> 1182 — GO> 1187 — Vodafone> 1189

Ma sse[[x il-weg[da ta’ ro[s fil-gass u l-fuel... minflok jog[lew il-prezzijiet

Waqt li b[al da]-]mien tliet snin, il-Partit Laburista fl-Oppo]izzjoni ng[aqad mal-GWU fi protesta nazzjonali kontra l-prezzijiet tal-fuel, l2014 bdiet b’]ieda f’dawn il-prodotti, li huma og[la minn dawk ta’ Jannar tal-2011. Issa l-Partit Laburista u l-GWU ma jipprotestawx g[al dawn i]-]idiet li se jolqtu [a]in lill-konsumatur u lin-negozji.

Alessia Zammit

alessia.zammit@media.link.com.mt

F’Jannar tal-2011 il-prezz tad-diesel kien 15-il /ente]mu or[os minn dak li t[abbar fl-1 ta’ Jannar li g[adda. G[al dan l-istess perijodu, il-petrol bla /omb fl-2011 kien or[os bi 12-il /ente]mu u /ilindru gass li jikkonsmaw il-familji kien €3.20 or[os. I]da fl-2011, ilMexxej Laburista Joseph Muscat, mill-Oppo]izzjoni kien ing[aqad fi protesta talGWU, u sa[ansitra kien indirizza lil dawk li kienu pre]enti. Joseph Muscat kien qalilhom: “il-prezz tal-gass li wkoll og[la g[al darba, darbtejn, u dawn i[allu effett dirett fuq l-g[oli tal-[ajja, imma j[allu effett indirett g[ax kif i[allsu l-familji j[allsu n-negozji.”

Intant dawn i]-]idiet millbidu tas-sena da[lu fis-se[[ minkejja li ftit xhur ilu, Konrad Mizzi, il-Ministru g[all-Ener;ija kien qal li hemm probabiltà kbira li millbidu ta’ din is-sena Malta tibda tixtri prodotti ta]-]ejt ming[and il-Libja b’rati preferenzjali, Dakinhar il-Ministru Mizzi kien qed jie[u sehem waqt il-programm Persjani fuq l-istazzjon nazzjonali.

Hu kien qal dan ftit jiem wara li l-Gvern ta’ Muscat kien [abbar li Malta u l-Libja kienu ffirmaw memorandum ta’ ftehim dwar provvista ta’ ]ejt mhux ma[dum, petrol, diesel, jet fuel u LPG b’rati preferenzjali. Il-ftehim kien iffirmat mill-Ministru Konrad Mizzi u l-Ministru g[a]-}ejt u Gass Libjan Abdulbari Arousi

fil-pre]enza tal-Prim Ministru i Joseph Muscat u l-Prim Ministru Libjan Ali Zeidan u diversi ministri mi]-]ew; pajji]i.

F’konferenza tal-a[barijiet kon;unta li saret fit-2 ta’ Settembru 2013, il-Prim Ministru Joseph Muscat kien qal li dan il-qafas ta’ ftehim hu pass kbir ‘il quddiem biex Malta tkun inqas vulnerabbli g[a/-/aqliq tal-prezzijiet internazzjonali tal-prodotti talener;ija. Hu kien qal li l-ftehim se jid[ol fis-se[[ hekk kif il-Libja til[aq il-produzzjoni massima, li skont il-Prim Ministru kellha sse[[ fil-futur qrib [afna.

Minkejja dawn id-dikjarazzjonijiet ming[and il-Gvern ta’ Muscat, il-bidu tas-sena bdiet bi stqarrija talKorporazzjoni Enemalta li

ddikjarat li l-prezz tal-petrol bla /omb ]died b’/entezmu kull litru g[al prezz ta’ €1.44c.

Il-prezz tal-pitrolju ]died b’/entezmu ta’ ewro g[al €1.39 filwaqt li l-prezz talgasoil ]died b’]ew; /entezmi kull litru g[al total ta’ €1.04c.

L-Enemalta attribwiet din i]-]ieda fil-prezzijiet g[allprezz internazzjonali ta]-]ejt, min[abba l-kri]i fin-na[a ta’ isfel tas-Sudan u l-problemi fin-Ni;erja u l-Libja.

Fl-istess jum t[abbru wkoll ]idiet fil-prezz tal-gass. Fi stqarrija separata, il-kumpanija Liquigas Malta [abbret li /ilindru ta’ 12-il kilo sar jiswa €19.20 ji;ifieri ]ieda ta’ 90/ fuq il-prezz ta’ qabel. /ilindru ta’ 15-il kilo sar €24, ji;ifieri ]ieda ta’ €1.10 fuq il-prezz tal-a[[ar xhur.

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Lokali

“Il-klijenti tieg[i ;abru bi]]ejjed dokumentazzjoni u evidenza…”

3

– Manuel Mallia b[ala rappre]entant legali f’ittra li ffirma f’Settembru tal-2010

Siltiet minn ittra ffirmata minn Manuel Mallia fl-2010 b[ala rappre]entant legali tal-familja Farrugia li ji]velaw aktar kif Mallia, illum Ministru tal-Gvern Laburista, ilu aktar minn tliet snin jaf b’dak li kien qieg[ed isir fosthom kif kumpanija kienet qed tintu]a biex jg[addu flus marbuta ma’ tix[im fix-xiri ta]-]ejt. I]da fi Frar 2013, Mallia b[ala kandidat Laburista qal li hu sar jaf b’dan it-tix[im wara li qara l-gazzetti.

Manuel Mallia, illum Ministru talIntern u Sigurtà Nazzjonali kien ilu jaf mill-2010 b’dak li ]vela George Farrugia f’Di/embru li g[adda quddiem il-Kumitat Parlamentari dwar ilKontijiet Pubbli/i meta fix-xhieda tieg[u kien semma li t-tix[im fix-xiri ta]-]ejt mill-2004 kien beda jsir permezz tal-kumpanija Aikon Limited f’Malta nkella permezz ta’ kont bankarju fl-I]vizzera bl-isem ta’ Aikon.

Ittra ffirmata f’Settembru tal-2010 minn Manuel Mallia stess, li dak i]]mien kien ir-rappre]entant legali talfamilja Farrugia li kienet tmexxi lkumpanija John’s Group, u li kumpanija sussidarja – Power Plan Limited kienet baqg[et tintu]a sal2003 f’ka]i ta’ tix[im – tkompli titfa’ aktar dawl fuq Manuel Mallia li sa mill-2010 kien jaf b’dak li kien qed

ise[[. Dan kontra dak li qal fil-kampanja elettorali fi Frar tal-2013 meta stqarr li hu kien sar jaf biss wara li qara mill-gazzetti.

F’din l-ittra, li siltiet minnha ;ew ]velati nhar il-{add li g[adda, Manuel Mallia kiteb: “il-klijenti tieg[i ;abru bi]]ejjed dokumentazzjoni u evidenza o[ra, kemm lokalment kif ukoll barra, inklu] ammissjoni verbali ta’ George Farrugia li jissostanzjaw t’hawn fuq.”

Manuel Mallia kien qieg[ed jirreferi g[al dak li il-mument ippubblika nhar il-{add li g[adda, meta aktar kmieni fl-imsemmija ittra hu kien talab li ssir laqg[a ur;enti mfissra minn Mallia stess b[ala “ta’ importanza g[al George Farrugia hekk kif l-attivitajiet tieg[u jiksru u huma ekwivalenti mhux biss g[all-ksur tal-Kodi/i Kriminali i]da wkoll g[all-[asil talflus.”

Fl-istess ittra Manuel Mallia ]ied jikteb li la darba dawn l-attivitajiet kriminali kienu qeg[din jitwettqu minn George Farrugia permezz ta’ Aikon Limited”, u kien bg[att kopja talimsemmija ittra lil dawk li kon/ernati biex jirregolarizzaw il-po]izzjoni tag[hom skont il-li;i.

Minn din l-ittra jirri]ulta wkoll li Manuel Mallia kien anki mg[arraf bi vja;; fl-I]vizzera li kien g[adu kemm g[amel George Farrugia. Dan min[abba li kiteb: “miniex /ert jekk George Farrugia rritornax mill-vja;; li g[amel minn Malta lejn l-I]vizzera.”

Fi tmiem din l-ittra, Manuel Mallia rrefera wkoll g[al mart George Farrugia, u kiteb: “minn evidenza dokumentata, anki l-mara ta’ George Farrugia a;;ixxiet jekk mhux b[ala awtri/i, b[ala kompli/i f’dawn l-attivitajiet kriminali.”

Lill-avukat Siegfried Borg Cole, li lilu kienet indirizzata din l-ittra, Manuel Mallia talbu li jekk hu mhux ir-rappre]entant legali ta’ mart George Farrugia, allura jitolbu jinfurmah biex hu (Manuel Mallia) jie[u l-azzjoni me[tie;a fil-konfront tag[ha personalment.

Minkejja li Manuel Mallia ffirma ittra b’dan il-kontenut li jindika li kien ilu jaf dwar it-tix[im li kien qieg[ed isir, fit-23 ta’ Frar li g[adda, Manuel Mallia esponent ta’ Muscat f’konferenzi tal-a[barijiet u kandidat Laburista kien tenna pubblikament waqt konferenza tal-a[barijiet li xxandret dirett mill-media Laburista li hu ma kienx jaf qabel ma qara fil-gazzetti u ddikjara li ma kienx jaf li f’pajji]u kien hawn tix[im fix-xiri ta]-]ejt waqt li kompla li g[alih ix-xiri ta]-]ejt kien qed isir b’mod regolari.

4

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Lokali

“Bdejt nirremetti d-demm… i]da xorta [aduni fid-detenzjoni” It-tra;edja tal-immigranti tal-11 ta’ Ottubru tas-sena li g[addiet g[adha qed tqanqal aktar trawmi li g[addew minnhom l-immigranti li kienu salvati, waqt li qieg[da titfa’ dawl ;did fuq ittrattament tal-immigranti fi/-/entri ta’ detenzjoni f’Malta.

Anas, Sirjan ta’ 17-il sena li salva minn din it-tra;edja ta’ xahrejn u nofs ilu rrakkonta x’kienet il-priorità talawtoritajiet Maltin, wara li dda[[al Malta, hekk kif kien g[adu kemm [elisha milli jmut mal-268 immigrant ie[or fl-ib[ra ta’ bejn Malta u Lampedusa.

Ir-rotta tal-mewt

Jittie[ed f’detenzjoni f’Malta waqt li rremetta d-demm “Domt mi]mum f’detenzjoni g[al tlett ijiem f’Malta. Kont qieg[ed nirremetti d-demm, i]da xorta wa[da [aduni lejn id-detenzjoni. Il-priorità tag[hom kienet li jie[duli l-marki tas-swaba.”

Dan il-ka] ta’ trattament [a]in ing[ata l-attenzjoni mill-organizazzjoni Amnesty International li fis-sit elettroniku tag[ha tfisser il-kri]i tar-refu;jati Sirjani b[ala “falliment internazzjonali.”

Anas huwa ]ag[]ug[ Sirjan li vvja;;a flimkien mal-familja tieg[u; ma’ ommu, [uh, ku;ini kif ukoll mar-ra;el ta’ wa[da mill-ku;ini u l-familja tieg[u.

Hu jirrakkonta t-tra;edja li se[[et mal-110km bog[od minn Malta. “Meta beda die[el l-ilma ba[ar fid-dg[ajsa, spi//ajt f’kamra jew kompartament, u f’daqqa wa[da kullimkien ;ie dlam /appa. F’daqqa wa[da, rajt dawl ]g[ir.

Bdejt ng[um sakemm wara nba[t li kienet tieqa ]g[ira.

Anas ikompli li meta kienu fl-ilma, u beda jara u[ud mill-immigranti jser[u fuq katavri ta’ immigranti o[ra li kienu fl-istess grupp. “Rajt ir;iel jippruvaw jie[du l-;kieket tas-salvata;; li kienu mlibbsa min-nisa. Nofs in-nies kellhom ;kieket tas-salvata;; min[abba li dawn kellhom jinxtraw mil-Libja, u t-traffikant qalilna li ma kienx hemm b]onnhom min[abba li d-dg[ajsa kienet sigura.”

Ir-rakkont ta’ ]ag[]ug[ Sirjan lill-Amnesty International dwar kif kien trattat mill-awtoritajiet Maltin wara li kien salvat mit-tra;edja tal-11 ta’ Ottubru“ kont qieg[ed nirremetti d-demm… il-priorità tag[hom kienet li jie[duli l-marki tas-swaba.”

Sadattant ]ew; ku;ini minn Damasku, ta’ 17 u 19-il sena, li rnexxielhom isalvaw mit-tra;edja tal-11 ta’ Ottubru spi//aw mifruda, u skont ittestimonjanzi li ;abret l-Amnesty International – wie[ed spi//a Malta u lie[or l-Italja.

Dan huwa r-rakkont ta]-]ag[]ug[ Sirjan li spi//a Malta. “{allasna US$1,000 kull wie[ed u US$200 o[ra lill-a;ent tat-traffikant. Hija ta’ disa’ snin [allas US$500. Jumejn wara [aduna f’dar ]g[ira [afna flimkien ma’ 300 persuna o[ra, fejn kien hemm loki wie[ed. F’din id-dar konna mi]muma g[al disat ijiem. It-traffikanti kienu wkoll isawtu lin-nies meta kienu jaraw li qed ikun hemm xi storbju.”

Hu kompla li meta n[ar;u minn din id-dar, “it-traffikanti g[abbewna ;o van tal-la[am, b[an-ng[a;, u [aduna lejn xatt il-ba[ar. Fuq id-dg[ajsa kien hemm madwar 500 persuna. Wie[ed millir;iel, hekk kif ra d-dg[ajsa mg[obbija, stqarr li ma xtaqx jitla’ fuqha. It-traffikanti qalulu li hu seta’ jg[um, u li kienu se j]ommu l-flus li kien [allashom g[all-vja;;.”

Dwar it-tiri sparati lejn id-dg[ajsa li kienu fuqha, hu qal li hekk kif telqu mil-Libja, minn fuq dg[ajsa Libjana bdew jg[ajjtulna biex nid[lu lura.

“Wissewna li konna qbadna r-rotta talmewt. Il-;enituri bdew i]ommu l’ fuq lit-trabi tag[hom i]da l-Libjani baqg[u jsegwuna sas-seb[. Imbag[ad sparaw, lewwel fl-ajru u wara lejn il-qieg[ taddg[ajsa. Huma kienu qeg[din jippruvaw jolqtu l-mutur.”

Is-Sirjan kompla li “hekk kif iddg[ajsa g[erqet, ma setg[ax isib lil [uh u lill-missieru. Stajt nara lill-ku;in, i]da kull darba li konna nersqu qrib ta’ xulxin, mew;a u o[ra kienu jifirduna u nitbieg[du aktar minn xulxin.”

Dwar missieru u [uh, is-Sirjan ma[rub mill-gwerra /ivili qal “staqsejt lil kul[add dwarhom. {add ma jaf.” U f’dik li titqies b[ala l-a[[ar tama, i]]ag[]ug[ Sirjan lissen: “g[alija huma jibqg[u bejn mewt u [ajja.”

Reklam ie[or li jara l-pazjenti kull ;img[atejn minn pa;na 1

Il-lista li ng[atat din il-pazjenta, u li qeg[din nippubblikaw, hija wkoll a;;ornata. Tant hu hekk, li din ilpazjenta ng[atat kopja bil-lista kkore;uta bi ;ranet u [inijiet ;odda f’ka] ta’ ]ew; spe/jalisti o[ra li j]ommu appuntamenti f’dan ilkumpless mediku. Dan filwaqt li linformazzjoni dwar l-oftalmolo;ista Franco Mercieca baqg[et kif kienet u d-dettalji baqg[u juru “Mercieca Franco Dr. Ophtalmologist – Alternate Tuesdays.”

Fil-15 ta’ Di/embru li g[adda, din il-gazzetta ]velat kif bi prominenza kbira, Franco Mercieca kien g[adu qieg[ed jirreklama l-prattika professjonali fi spi]erija privata firRabat, G[awdex. Sorsi li tkellmu ma’ il-mument qalu li wara din ilgazzetta kixfet dan ir-reklam, ittie[det azzjoni biex l-avvi] li jirreklama l-professjoni privata ta’ Franco Mercieca jitne[[a.

Fil-11 ta’ :unju li g[adda, isSegretarju Parlamentari Franco Mercieca kien ta kelma lill-Prim

Ministru Joseph Muscat li kien se jkun qieg[ed jieqaf g[al kollox mill-prattika privata.

Dan wara li kien ]velat li hu kien qieg[ed jara l-pazjenti billi joffri servizzi ta’ konsulta u jmexxi operazzjonijiet fi sptar privat u fi klini/i privati. {ames xhur ilu il-mument kien ippubblika dettalji dwar e]er/izzju li kien sar fuq ba]i ta’ stima dwar idd[ul finanzjarju ta’ Franco Mercieca mill-professjoni tieg[u kif prattikata fis-settur privat. Din l-istima, li

Franco Mercieca qatt ma /a[ad, kienet issemmi [las ta’ madwar €440 g[al kull operazzjoni tal kataretti, €400 g[al kull intervent bil-laser u €25 g[al konsulta.

Fl-2013, Franco Mercieca kien iddikjara biss d[ul ta’ €116,245 fiddikjarazzjoni tal-assi tieg[u. I]da skont l-istima professjonali ma[duma dwar il-[las li jsir fisservizzi tal-oftalmolo;ija, tirri]ulta diskrepanza ta’ € 386,500 li mag[ha hemm mal-€135,275 dovuti f’taxxa.

5

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Lokali

T[assib dwar il-produzzjoni industrijali … appell tal-ekonomisti g[al vi]joni /ara mill-Gvern Statistika ri/enti tal-Kummissjoni Ewropea, il-EUROSTAT kif ukoll statistika tal-Uffi/ju Nazzjonali tal-Istatistika, l-NSO, [abbru li r-rata ta’ produzzjoni industrijali f’Ottubru li g[adda naqqset bi kwa]i 14 fil-mija meta mqabbel ma’ Ottubru tas-sena 2012. Huwa allarmanti aktar il-fatt li Malta kellha l-akbar tnaqqis fost il-pajji]i kollha tal-Ewropa. Statistika o[ra ppubblikata mill-NSO, dwar il-prezz tal-prodott industrijali, li g[andu rabta mad-domanda mis-swieq barranin u r-rata tal-produzzjoni industrjali juri li kien hemm ]ieda mar;inali ta’ 0.5% fuq ix-xahar ta’ Ottubru, il-prezz tal-prodott industrijali ta’ Novembru li g[adda xorta kien 3.5% inqas minn dak ta’ Novembru 2012. Il-produzzjoni industrijali hija indikatur importanti tal-ekonomija. Tnaqqis fiha jfisser li l-industrija qed tbig[ u tesporta anqas u b’hekk qed tag[mel inqas d[ul. L-istess jista’ jing[ad dwar il-prezz tal-prodott industrijali, hekk kif prezz ir[as i;ib inqas d[ul g[all-industrija lokali. L-ekonomisti jqisu xejriet b[al dawn b[ala inkwetanti min[abba li l-esportazzjoni tag[ti sehem ewlieni g[ad-d[ul ekonomiku.

Gabriel Ellul

gjellul@gmail.com

Jonqsu l-ordnijiet minn barra Josef Vella, is-Segretarju :enerali tal-Union {addiema Maqg[udin, ilU{M, fakkar fid-dipendenza ta’

pajji]na fuq l-esportazzjoni min[abba li hija fattur importanti [afna fit-tkabbir ekonomiku. Hu sa[aq li g[alhekk hemm b]onn li Malta ssir iktar kompetittiva.

Vella fakkar kif wa[da mir-ra;unijiet g[al dan it-tnaqqis fil-produzzjoni industrijali hi t-tnaqqis ta’ ordnijiet minn pajji]i barranin. Dan jirrifletti lekonomija Ewropea, li sal-lum g[adha mhix qed tirkupra bir-rata mixtieqa. IsSegretarju :enerali tal-U{M qal li dan kollu mhux qed ikollu l-impatt po]ittiv me[tie; fuq l-ekonomija tag[na.

Meta mistoqsi dwar il-fatt li Malta irre;istrat l-ikbar tnaqqis fil-produzzjoni industrijali meta mqabbla ma’ pajji]i Ewropej, Vella qal li hemm b]onn nag[mlu distinzjoni /ara bejn il[olqien tax-xog[ol u ]-]ieda fin-numru ta’ [addiema. Hu qal li pajji]na g[andu ja[dem fuq il-kompetittività tieg[u, billi jibqa’ jaqdi s-swieq li g[andu b[alissa u jid[ol fi swieq ;odda.

Hu qal li hemm numru dejjem jikber ta’ pajji]i li qed jikkompetu mag[na u dan ikompli j]id mal-ur;enza li pajji]na jkompli jtejjeb il-kompetittività tieg[u.

Xejra ta’ instabbiltà fil-qasam industrijali Kevin Borg, Direttur :enerali talKamra tal-Kummer/ u l-Intrapri]a,

qal li dawn ir-rati qed juru xejra ta’ instabbiltà fil-qasam industrijali li jekk tkompli, taf tag[ti lok g[al t[assib.

Prova o[ra ta’ dawn ir-rati, qal Borg huma l-kummenti tal-manifatturi u sidien ta’ dawn l-azjendi li kull ma jmur, iktar qed jirrappurtaw tnaqqis ta’ ordnijiet minn barra. Skont dawn, lordnijiet li qabel kienu jing[ataw lil

Malta qed jintilfu u jsiru f’postijiet iktar kompetittivi minna.

Din hi kwistjoni serja li je[tie; tkun indirizzata mill-aktar fis, tenna idDirettur :enerali tal-Kamra talKummer/. Malta hija g]ira ]g[ira b’diffikultajiet partikolari. Hu semma l[tie;a tat-trasport bil-ba[ar jew bl-ajru, flimkien mal-prezz tal-ener;ija, fejn Malta baqg[et l-iktar pajji] li g[andu tariffi tad-dawl industrijali g[oljin flEwropa.

Skont il-Kamra tal-Kummer/, dawn huma sinjali li hemm b]onn ta’ titjib industrijali f’pajji]na. Is-sitwazzjoni g[andha tkun analizzata sew u g[andu jkun hemm komunikazzjoni /ara u effettiva bejn ir-rappre]entanti u lGvern. “Din is-sitwazzjoni g[andha tkun indirizzata b’mod serju, g[ax hemm possibiltà li din ix-xejra tibqa’ sejra, bi [sara g[all-ekonomija u xxog[ol f’Malta.

T[assib jekk jippersistu dawn ix-xejriet Gordon Cordina, ekonomista tenna l-problemi ta’ nuqqas ta’ ordnijiet minn barra u l-b]onn ta’ aktar kompetittività. Hu qal li l-[olqien taxxog[ol mhux qed ila[[aq man-numru ta’ [addiema f’Malta u g[alhekk qed ji]died il-qg[ad. Dan minkejja li lfidu/ja fis-settur tan-negozju baqg[et ti]died.

L-ekonomista Cordina qal li dawn i//ifri g[alissa ma jqanqlux iktar mistoqsijiet, g[alkemm hemm il-lok li jkunu ta’ t[assib jekk jibqg[u jippersistu flewwel jew it-tieni kwart ta’ din issena.

Is-sitwazzjoni g[andha tkun analizzata sew u g[andu jkun hemm komunikazzjoni effettiva bejn ir-rappre]entanti u l-Gvern

“Malta ma tistax titlef il-ba]i industrijali tag[ha”, spjega Zammit, li kompla li hemm b]onn li wie[ed joqg[od attent u jsegwi kif se ji]viluppaw laffarijiet f’dan is-settur fix-xhur u ssnin li ;ejjin. Hu ddeskriva s-settur industrijali li g[addej minn bidliet kontinwi madwar id-dinja kollha.

“A[na, b[ala pajji], ma nistg[ux inkunu maqtug[a minn dawn il-bidliet. G[alhekk importanti li pajji]na jfittex opportunitajiet ;odda g[all-investiment f’dan is-settur”, wissa Lawrence Zammit.

Josef Vella Seg. :en.

Union {addiema Maqg[udin “Hemm b]onn nag[mlu distinzjoni /ara bejn il-[olqien tax-xog[ol u ]-]ieda finnumru ta’ [addiema. Pajji]na g[andu ja[dem fuq il-kompetittività tieg[u, billi jibqa’ jaqdi s-swieq li g[andu b[alissa u jid[ol fi swieq ;odda.”

Kevin Borg Dir. :en Kamra tal-Kummer/ u l-Intrapri]a “L-ordnijiet li kienu jing[ataw lil Malta qed jintilfu u jsiru f’postijiet iktar kompetittivi minna.... hemm possibiltà li din ix-xejra tibqa’ sejra, bi [sara g[all-ekonomija f’Malta.”

B]onn li jinstabu opportunitajiet ;odda Lawrence Zammit, ekonomista

spjega li dan it-tnaqqis fil-produzzjoni industrijali jirrifletti l-ekonomija Ewropea, li g[adha qed tirkupra mirri/essjoni. Hu qal li hemm b]onn ta’ politika industrijali /ara li tag[ti vi]joni lil dan is-settur.

Lawrence Zammit Ekonomista “Hemm b]onn ta’ politika industrijali /ara li tag[ti vi]joni lil dan is-settur… u g[alhekk importanti li pajji]na jfittex opportunitajiet ;odda g[all-investiment.”

Gordon Cordina Ekonomista “Il-[olqien tax-xog[ol mhux qed ila[[aq man-numru ta’ [addiema u g[alhekk qed ji]died il-qg[ad... hemm il-lok ta’ t[assib jekk jibqg[u jippersistu fl-ewwel jew it-tieni kwart ta’ din is-sena.”

6

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Il-pubbliku jrid titjib minnufih u x-xufiera m[assba minn pa;na 1

“{add g[adu ma qalilna xejn.

M’g[andna l-ebda garanzija fuq ixxog[ol tag[na.” il-mument tkellem mal-pubbliku dwar l-aspettativi li g[andhom g[asservizz il-;did li issa qieg[ed jitmexxa mill-Gvern. {afna qalu li qed jistennew servizz a[jar, spe/jalment f’/ertu lokalitajiet b[a]-}ejtun li g[adhom ming[ajr venda. Kien hemm o[rajn li l-impressjoni tag[hom, mhux biss li sservizz se jitjib imma se jitjib b’mod drastiku [afna. {afna nies qed jistennew ukoll li ji]diedu r-rotot u l-frekwenza tag[hom, i]da huma lmentaw li l-Gvern g[adu ma ta l-ebda informazzjoni dwar dawn ir-rotot ;odda.

Passi;;ieri o[ra wrew t[assib dwar x’se jkun il-prezz ;did g[as-servizz tat-trasport pubbliku biex jag[mel taj-

jeb g[all-ispi]a li da[al g[aliha lGvern.

Min-na[a l-o[ra kien hemm min wera wkoll xetti/i]mu dwar kemm se jkun effi/jenti aktar is-servizz tattrasport pubbliku g[ax skont huma lanqas il-Ministru responsabbli mittrasport pubbliku ma wera /ertezza dwar dak li se ji;ri. Huma stqarrew li g[andhom dubji serji dwar kemm isservizz il-;did se jkun g[all-a[jar.

Jidher li [afna kienu qeg[din jirreferu g[al meta fi programm fuq listazzjon nazzjonali l-Ministru Joe Mizzi wieg[ed servizz effi/jenti li jnaqqas l-ispejje], i]da ma ta l-ebda risposta fuq id-dettalji marbuta ma’ dan it-tibdil u kemm verament se jitfa’ pi] finanzjarju fuq il-gvern dan il-perijodu tran]itorju li matulu se jkun qieg[ed jirregola u jopera t-trasport

pubbliku f’Malta u f’G[awdex. IlMinistru Mizzi f’kummenti pubbli/i li g[adda fl-a[[ar jiem iddikjara “li ma jag[milx mirakli” meta kien mistoqsi kif se jkun hemm titjib fit-trasport pubbliku, issa li huwa kontrollat millGvern.

Ikkuntatjat minn il-mument, Toni Bezzina, il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[at-Transport Pubbliku qal li ma kien hemm ebda ]vilupp fuq is-servizz il;did waqt li tenna l-Oppo]izzjoni se tkun qed tissalvagwardja x-xog[ol tal[addiema u t[ares l-interessi tag[hom matul il-pro/ess kollu. Hu appella wkoll lill-Gvern biex ikun onest fuq ilftehim li g[andu l-[sieb jag[mel maxxufiera.

L-Oppo]izzjoni Nazzjonalista qed tinsisti li jibqa’ jkun hemm trasport pubbliku a//essibli g[al kul[add u li

Lokali

jkompli jintu]aw vetturi effi/jenti u li ma jni;;]ux.

Il-bidla fis-servizz tat-trasport pubbliku ;abet ukoll reazzjoni mhux biss mill-pubbliku i]da anke minn numru ta’ g[aqdiet li esprimew t[assib dwar l-a[[ar ]viluppi. Il-Grupp Universitarji G[awdxin, appella lill-Gvern biex jibqa’ joffri l-istess servizz li kienet toffri l-Arriva f’G[awdex – u li tant irnexxa. Il-Kunsill Studenti Universitarji [are; stqarrija li fiha esprima t-t[assib dwar il-fatt li lkumpanija Arriva se titlaq minn Malta u g[alhekk kien hemm dubji dwar ilftehim li kien hemm bejn i]-]ew; na[at. Stqarrija b[al din in[ar;et ukoll mill-Kunsill tal-Istudenti tal-Junior College li appella lill-Gvern biex i]omm l-istess ftehim li l-kumpanija Arriva kellha mal-KSJC.

X’fakkar il-Papa lill-Isqof Scicluna dwar l-adozzjoni tat-tfal mill-koppji gay Il-Papa Fran;isku f’laqg[a li kellu mal-Isqof Aw]iljaru Mons. Charles Scicluna fit-12 ta’ Di/embru li g[adda rrefera g[all-ittra li kien kiteb fl-2010 u li fiha kien wissa lill-poplu u lill-politi/i f’art twelidu dwar “il-periklu” tal-adozzjoni ta’ tfal minn koppji gay.

Matthew Mamo

matthew.mamo@media.link.com.mt

Mindu la[aq Papa f’Marzu li g[adda, Jorge Bergoglio [a l-fama ta’ Papa li jrid i;ib rivoluzzjoni fil-Knisja.

Knisja li trid issir iktar libera fl-ideat tag[ha biex timxi ma]-]minijiet. Imma minkejja li t-tag[lim tieg[u hu ta’ [niena u sensittività, dan ma jfissirx li l-I]vilupp fil-[sibijiet tal-Knsija jmorru kontra d-duttrina tag[ha.

Kien dan il-]sieb tal-;urnal awtorevoli Taljan La Republica li kkwota lillIsqof Aw]iljarju ta’ Malta Mons.

Charles Scicluna meta qal li l-Papa Fran;isku kien ixxukkjat meta sema’ bil-li;i proposta f’Malta li tippermetti koppji omosesswali jadottaw it-tfal.

F’kummenti lil La Republica, Mons.

Scicluna qal li ltaqa’ mal-Papa nhar it12 ta’ Di/embru li g[adda. “[e;;i;ni nitkellem fil-bera[ dwar il-fatt li lfamilja hi ffurmata minn mara u ra;el.

Fakkarni f’ittra dwar l-adozzjoni tattfal minn koppji omosesswali li hu stess kiteb lura fl-2010 lis-sorijiet Karmelitani ta’ Buenos Aires meta flAr;entina kienet qed ti;i diskussa lli;i ta]-]wie; bejn koppji omosesswali.”

F’din l-ittra li Jorge Bergoglio, dakinhar Kardinal, kien bag[at lill-erba’ monasteri fl-Ar;entina kien ikkunsidra din il-li;i b[ala “pass lura” g[ax b’din il-li;i fil-pajji] kienet se “tiddg[ajef istituzzjoni li ssawret f’armonija mannatura u l-antropolo;ija.” Hu fisser il[sieb tieg[u li l-adozzjoni tat-tfal minn

koppji omosesswali hi diskriminzzjoni kontra t-tfal u li permezz tag[ha se ssir [sara kbira lill-familja.

Hu appella biex isir talb ferventi biex il-le;I]laturi jie[du d-de/i]joni tajba.

F’dik l-ittra kien kiteb: “Fil-;img[at li ;ejjin, il-poplu Arlentin se jesperjenza sitwazzjoni li se twassal g[al [sara kbira lill-familji. Hemm riskju li tintilef l-identità tal-familja: missier, omm u t-tfal. Hemm riskju g[all-[ajja tat-tfal li se ji[u diskriminati minn o[rajn, im/a[[da mill-i]vilupp tag[hom kif mog[ti minn ra;el u mara u kif jixtieq Alla. Hemm riskji li nirrifjutaw totalment il-li;i t’Alla.”

“Ejja ma nkunux naive: din mhix biss ;lieda politika, imma attentat biex jinqered il-pjan ta’ Alla. Dan mhux biss abbozz ta’ li;i imma mossa biex wie[ed jipprova j[awwad u jqarraq.”

Il-Kardinal Bergoglio dakinhar kompla li “llum il-;urnata l-pajji], f’din is-sitwazzjoni partikolari, g[andu b]onn assistenza spe/jali mill-Ispirtu s-Santu biex jo[ro; id-dawl tal-verità minn qalb id-dlam tal-i]balji. L-assistenza tal-Ispirtu s-Santu jrid jiddefendina mill-argumenti ta’ min qed jipprova ji;;ustifika din il-li;i u jqarraq b’dawk ta’ rieda tajba.”

Dan it-t[assib kien rifless ukoll fost il-poplu fl-Ar;entina, u mhux biss mill-Kattoli/i. Dan g[aliex i/-/ittadini raw dan l-abbozz tal-adozzjoni b[ala theddida serja fuq il-familja naturali.

Intant f’intervista mal-;urnal Taljan Avvenire, l-Isqof Scicluna qal li mmebru parlamentari ta’ twemmin Kattoliku li jappo;;ja li;I dwar l-

Id-dikjarazzjoni ta’ Mons. Scicluna dwar dak li qallu Papa Fran;isku qanqlet kontroversja fost il-komunità gay lokali u internazzjonali

unjoni /ivili jkun qed iwettaq “att immorali gravi”. Hu ]ied li membru parlamentari Kattoliku g[andu d-dover li jivvota kontra li;i b[al din.

F’intervista o[ra fuq Radju RTK ilbiera[, Mons. Scicluna [e;;e; lillmembri parlamentari biex jisimg[u x’qed jg[id il-poplu Malti. “G[andna n[arsu dejjem lejn il-;id tat-trabi adottivi, l-interess tal-;id komuni u anke jisimg[u lill-poplu Malti li 80% minnhom ma jriduhiex.”

Mons. Scicluna rrefera wkoll g[al konver]azzjoni li kellu mal-Ministru Helena Dalli li mag[ha sa[aq li lKnisja se tibqa’ tmexxi t-tag[lim kattoliku fl-iskejjel tag[ha. Hu ]ied li lKnisja g[andha wkoll responsabbiltà kbira fl-edukazzjoni se tibqa’ ti;;ieled l-omofobija. “Wa[da mill-pilastri talformazzjoni tag[na tkun li ni;;ieldu kull tip ta’ diskriminazzjoni, kull tip ta’ kliem a[rax ta’ omofobija. Dawn huma [utna.”

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Lokali

L-og[la rata ta’ fejqan mill-kan/er tal-prostata u tas-sider Studju ppubblikat fil-;urnal mediku The Lancet Oncology jindika li f’pajji]na kienet irre;istrata l-ikbar ]ieda fir-rata ta’ fejqan mill-kan/er tal-prostata bejn is-sena 2000 u s-sena 2007.

Dan hekk kif f’Malta kien hawn ]ieda ta’ 10.2% fir-rata ta’ fejqan f’[ames snin g[al pazjenti adulti milquta minn din il-marda l-iktar kan/er komuni fost l-ir;iel Maltin. Pajji]na kiseb su//ess ukoll fir-rata ta’ nisa li fiequ millkan/er tas-sider mill-inqas g[al perijodu ta’ [ames snin. Kien hemm ]ieda ta’ 7% fir-rata ta’ fejqan minn din il-marda; li tpo;;i lil Malta fit-tieni post minn 29 pajji], wara l-I]landa li rre;istrat rata ta’ fejqan millkan/er tas-sider b’]ieda ta’ 7.3%

Claire Mifsud

claire.mifsud@media.link.com.mt A//ess fa/li u investiment g[al dijanjosi iktar bikrija Dr. Stefan Laspina, Clinical Chairperson Pathology – Haematology fl-Isptar Mater Dei fisser kif kien hemm numru ta’ fatturi li kkontribwew g[al dan ir-ri]ultat. Fost dawn huwa semma l-a//ess ekwu u fa/li g[as-sistemi kollha tas-sa[[a spe/jalment fejn jid[lu dawn il-kundizzjonijiet li jista’ jwassal g[al dijanjosi iktar bikrija.

Huwa rrefera wkoll g[at-titjib sostanzjali fil-fa/ilitajiet tal-X-rays u talLaboratorji u g[all-introduzzjoni ta’

Screening Programmes g[al diversi tipi ta’ mard tal-kan/er.

Fost ir-ra;unijiet o[ra msemmija g[al din i]-]ieda fir-rata ta’ fejqan mill-kan/er hemm l-introduzzjoni ta’ metodi multi-dixxiplinarji m[addna mill-professjonisti, li jikkontribwixxu lejn dijanjosi mag[mula b’iktar reqqa, b’konsegwenza li t-trattament li jir/ievi l-pazjent ikun iktar spe/ifiku u b’hekk titjieb il-pronjosi.

Fattur ie[or li kompla g[en g[al dan ir-ri]ultat, kien il-fatt li Malta g[andha tobba u professjonisti o[ra m[arr;in sew u li huma kollha esperti fl-

7

L-amministrazzjoni pre/edenti tat bidu g[all-bini ta’ sptar li jispe/jalizza fil-kura tal-kan/er. Dan l-investiment ta’ 60 miljun jikkumplimenta investiment fl-iscreening g[all-kan/er tas-sider fl-2009 u meta fl-2012 nieda l-iscreening g[all-kan/er tal-musrana.

ispe/jalità tag[hom. Ra;uni o[ra hija dik tal-u]u ta’ medi/ini moderni ta’ kimopterapija u immunoterapija.

Dwar l-isptar il-;did tal-Onkolo;ija, Dr. Stefan Laspina qal li dan g[andu jag[ti kontribut g[at-tis[i[ tar-ri]ultati miksuba f’dan l-istudju. “Dan min[abba li se jkun hemm titjib konsiderevoli fit-teknolo;ija tar-radjuterapija li qed tigi ma[suba g[al dan i//entru.” Hu ]ied li se ji;i introdott ukoll is-servizz tal-High Dose Rate (HDR) Brachytherapy li jista’ jintu]a g[at-trattament ta’ diversi tipi ta’ mard tal-kan/er. Is-servizzi e]istenti talkimoterapija se jkomplu jissa[[u.

Hemm possibilità wkoll li eventwalment ji;u introdotti sistemi avvanzati ta’ radiosurgery.

Hu spjega li d-disinn ta/-/entru huwa di;à ma[sub biex jilqa’ fih dawn is-sistemi ;odda. Se jkun hemm ukoll ]ieda fin-numru ta’ professjonisti li jkunu qeg[din ja[dmu fi [dan dan lisptar.

Dan i/-?entru tal-Onkolo;ija hu ma[sub li jkun /entru ta’ riferiment fiz-zona tal-Mediterran bl-g[ajnuna ta’ siner;iji li se jin[olqu kemm malUniversità ta’ Malta kif ukoll mal-Life Sciences Park li tnieda fl-2012. Dawn il-pro;etti g[andhom jipprovdu servizz li jixraq lill-poplu Malti u li se jkompli

jtejjeb ir-ri]ultati li qed jinkisbu.

Hu qal li ra;uni o[ra hija ]-]ieda flinformazzjoni dwar dawn il-kundizzjonijeit fost il-poplu Malti, ri]ultat ta’ kampanji mmexxija kemm minn entitajiet pubbli/i b[a ma huwa dDipartiment tal-Promozzjoni tas-Sa[[a u l-Prevenzjoni tal-Mard u kemm min[abba [afna organizzazzjonijiet mhux governattivi li qeg[din jag[tu sehem ferm siewi.

L-iscreening g[all-kan/er tas-sider g[en biex jinstabu ka]i fil-bidu nett Esther Sant f’isem l-organizzazzjoni

Action for Breast Cancer qalet li g[al dawn l-a[[ar snin il-kan/er tas-sider [a pre/edent fil-kura min[abba li huwa l-iktar kan/er qattiel fin-nisa. Hija qalet li l-programm ta’ screening g[allkan/er g[en biex jinstabu ka]i fil-bidu nett. Hija rrimarkat li l-Gvern kompla fuq il-[idma li saret mill-Gvern pre/edenti f’dan il-qasam. Hija qalet li g[alkemm matul dawn l-a[[ar snin kiber l-g[arfien dwar din il-marda, dan qatt m’hu bi]]ejjed. “L-Action for Breast Cancer b[ala NGO se tkompli tis[aq biex in-nisa jag[mlu e]ami huma stess ta’ sidirhom, jaqraw kull materjal relatat ma’ din il-marda u li jista’ jkisser il-bi]g[a.

I]-]ieda fil-fejqan hi dovuta g[al metodi multi-dixxiplinarji li jikkontribwixxu f’dijanjosi b’iktar reqqa u kura iktar spe/ifika Hija fakkret fit-telfa ta/-Chairperson tal-g[aqda Helen Muscat u qalet li lorganizzazzjoni u]at din it-telfa biex tkompli twassal il-messa;; fuq l-importanza li dak li jkun je]amina lilu nnifsu u li mara tkun konxja mit-tibdil li jkun g[addej f’;isimha. Esther Sant qalet li sfortunatament hawn tipi ta’ kan/er li ma jitfejqux u g[aldaqstant huwa dmir li tissokta r-ri/erka biex ikollna soluzzjoni ta’ kura g[al dawn it-tip ta’ kan/er.

Hija sej[et il-pro;ett tal-bini talIsptar tal-Onkolo;ija b[ala “pass ‘il quddiem” g[ax qed naspiraw li jkollna l-kura tal-kan/er aktar a;;ornata. Hija qalet li l-g[aqda se tkompli tis[aq fuq il-[tie;a ta’ Accredited Breast Unit li jista’ jg[in biex pazjenti nisa u r;iel milquta minn din il-marda jir/ievu laqwa kura possibbli u g[alhekk ikollhom kwalita ta’ [ajja a[jar u /ans akbar ta’ fejqan.

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

8

Lokali

-

Kokaina u vodka g[all kolazzjon

Il-Pulizija waqt l-arrest ta’ Marco Pace wara taqbida li ]viluppat b’tiri sparati lejn il-membri tal-SAG Marco Pace, mag[ruf b[ala l-Pinzell, we[el 12-il sena [abs fuq akku]i ta’ attentat ta’ qtil, f’{al Qormi fl-2005.

Frank Psaila Opinjonista

L-g[ada ta’ San Valentinu, fl-2005 Kien l-g[ada ta’ San Valentinu, 15 ta’ Frar 2005 meta lPulizija kienu msej[a fi Triq il-Mit[na f’{al Qormi, meta Pace, li kien di;à mag[ruf sew mal-Pulizija, spara tiri ta’ pistola lejn id-dar ta’ ommu u wara ssakkar fir-residenza tieg[u u spara tiri lejn il-Pulizija. Il-pulizija f’dan il-ka] kellha tispara l-gass tad-dmug[ biex to[ro; lil Pace u lil tliet persuni o[ra mid-dar tieg[u. Il-pulizija kienet imsej[a fuq il-post wara li huwa spara tiri lejn il-bieb ta’ ommu.

Aktar kmieni matul il-;urnata, Marco Pace kien mar lejn irresidenza ta’ ommu u spara ]ew; tiri. Pace, kien spara ]ew; tiri lejn ir-residenza ta’ ommu wara li din qaltlu li ma rieditx i]]omm id-dg[ajsa ta’ sie[bu fir-residenza tag[ha. Wara da[al fir-residenza tieg[u li hija fil-qrib u ng[alaq ;ewwa.

Spara fuq tal-SAG Ftit tal-[in wara marru l-Pulizija tal-SAG wara li kienu nfurmati li kienu ;ew sparati t-tiri u ppruvaw jikkonvin/u lil Marco Pace biex jo[ro; bil-kwiet.

Dan spara lura lejn il-Pulizija diversi tiri anke minn fuq ilbejt u kien mg[ejjun minn sie[bu Mario Vella, li minkejja li ma sparax, g[en lil Pace fl-aggressjoni tieg[u lejn il-Pulizija, li min-na[a tag[hom kellhom jisparaw il-gass tad-dmug[ biex jo[or;u lil Marco Pace, Mario Vella u ]ew; tfajliet o[ra li kien fir-residenza ta’ Pace.

B[al xena minn Scarface Kulmin ra l-film Scarface ta’ Al Pacino u semg[a d-dettalji li [argu minn dan il-ka] ixebbahom perfettament. B[al Al Pacino, il-Pinzell, g[all-kollazzjon, ma kienx jie[u xi kikkra kafè, imma kokaina u vodka. Il-vizzju tad-droga kien [akmu sew, kif [are; /ar mix-xhieda fil-Qorti. It-tfajla tieg[u, Yanika Abdilla, fix-xhieda tag[ha fil-Qorti qalet li sa xahrejn qabel l-incident hi u Pace kienu jikkunsmaw mal-100 gramma kokaina kull jumejn. Abdilla spjegat kif il-Pinzell kien ossessjonat bil-film Scarface u kemm-il darba qalilha li ried imut b[alu. Tfajla o[ra, li dakinhar kienet fid-dar mag[hom, kienet mietet b’overdose.

U b[al ta’ Starsky and Hutch Dwar dan il-ka] kien g[adda ;uri Mario Vella ta’ 30 sena minn Santa Venera, mag[ruf b[ala “In-Nanak”. Dan kien ikkundannat seba’ snin [abs wara li nstab [ati li kien kompli/i mal-“Pinzell” fuq l-istess ka]. Fil-;uri ta’ Vella kien [are; li dan kien g[en lill-‘Pinzell’ je[odha kontra l-Pulizija f’ka] li jixba[ film ta’ Starsky and Hutch.

Xena mill-film Scarface… Yanika Abdilla, it-tfajla ta’ Marco Pace xehdet fil-Qorti li Pace kien ossessjonat b’dan il-film

Machine gun ta’ I]rael Fil-;uri ta’ Mario Vella kien [are; li dan kellu x’jaqsam ma’ dan il-ka] meta Marco Pace talbu biex ja[raq u jifflaxxja l-iskrata// fit-toilet, u obdih. L-Ispettur Cilia kien qal li Marco Pace kien spara b’senter isserrat u machine gun ta’

I]rael u dan fil-konfront li kellu mal-Pulizija. Kien qal li Kelly Micallef, tfajla li kienet mieg[u dakinhar tar-reat, kienet qalet lill-Pulizija li bil-machine gun kien irnexxielu jispara tir wie[ed min[abba li meta re;a’ pprova jispara, dan we[illu. Kif ma setax ikompli jispara, Pace beda jidg[i dag[a fa[xi u jgerger g[all-arma li kienu tawh. Dawn i]-]ew; armi kienu baqg[u ma nstabux. Kien [are; ukoll li Mario Vella kien offenda wkoll lill-Pulizija, b[alma g[amel Marco Pace.

“Nifta[ ic-cilindri tal-gass …”

Pace beda jinforma lill-Pulizija, permezz tal-mobile, li b’kollox kienu tmienja u li fir-residenza tieg[u kien hemm ittfal. Qallhom ukoll li g[andu l-marda tal-AIDS u li g[alih [aj jew mejjet xorta. Huwa qal ukoll lill-Ispettur Jeffrey Cilia li kien se jifta[ i/-/ilindru tal-gass u jg[olli kull m’hemm.

Finalment kien [are; li fid-dar ta’ Marco Pace kienu biss erba’ persuni.

Jibqa jpejjep il-kokaina Waqt li l-Pulizija tal-SAG kienu qed jisparaw il-gass taddmug[ lejn id-dar tal-Pinzell, dan baqa’ fis-sodda jpejjep ilkokaina filwaqt li wa[da mit-tfajiliet li kien hemm fid-dar bdiet iddur ma’ kullimkien tpoggi xugamani mxarrbin biex kemm jista jkun il-gass tad-dmug[ ma jg[addix minn ta[t ilbibien u t-twieqi. Meta l-Pinzell u s[abu ma setg[ux jissapportu aktar il-gass tad-dmug[ li beda die[el fid-dar, dawn telg[u fuq il-bejt u l-isparatura kompliet, il-Pinzell jispara minn fqu il-bejt u l-Pulizja tal-SAG minn barra d-dar – minn fuq il-flyover tal-Imrie]el li ng[alqet g[at-traffiku.

Da[al ;ewwa u raqad Wara ftit tal-[in Pace u ta’ mieg[u re;g[u da[lu ;ewwa, wa[da mit-tfajiliet [adet pilloli tal-irqad u raqdet filwaqt li Pace kompla jpejjep il-kokaina.

Kien f’dan il-mument li l-Pulizija da[lu ;od-dar minn fuq il-bejt u arrestawhom.

Skieken, stalletti u pistoli Il-Pinzell baqa’ jirrifjuta l-ordni tal-Pulizija biex jo[ro; mid-dar u dan wassal biex il-Pulizija tal-SAG kienet kostretta tispara 34 tir ta’ gass tad-dmug[. L-g[ada tal-in/ident ma setax isir l-a//ess fuq il-post min[abba r-ri[a qawwija talgass. Meta saret tfittxija fir-residenza ta’ Marco Pace nstabu xi armi li jinkludi skieken, stallet u numru ta’ pistoli. Il-

Pulizija kienet damet madwar sitt sig[at biex tarresta lil Marco Pace u Mario Vella.

Ammetta minflok g[adda ;uri

Pace ammetta flok g[adda ;uri fuq diversi akku]i mi;jubin kontrih fosthom li po;;a l-[ajja ta’ numru ta’ Pulizija filperiklu wara li spara lejhom. Li kieku il-;uri sar, dan kien isir bla ;urati, quddiem l-istess Im[allef, li wa[du kien jidde/iedi l-ka]. Pace kien g[a]el hekk, skont il-li;i li tg[id li kull akku]at f’;uri g[andu dritt jag[]el li jidher quddiem ;urija jew inkella quddiem Im[allef sedenti biss.

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

A[barijiet mill-UE

L-Ewropa f’idejk Ingrid Brownrigg Opinjonista

Pajji]i li kienu ta’ Presidenza effettiva, taw anke vi]joni lill-Ewropa, mhux biss ippruvaw ifittxu kompromess i]da taw vi]joni jew soluzzjoni

Is-sena 2014 tibda ta[t il-Presidenza Griega Tmiem is-sena wassal ukoll fi tmiemha l-Presidenza talUnjoni Ewropea, il-Litwanja. L-akbar sfida g[al din ilPresidenza kienet l-approvazzjoni tal-pjan finanzjajru tal-UE g[as-seba’ snin li ;ejjin. Il-Presidenza Litwana kienet effettiva u effi/jenti u [admet g[all-kompromess biex il-pjan finanzjarju jid[ol fis-se[[ fl-1 ta’ Jannar 2014, kif kien previst ming[ajr ebda dewmien. Fid-diskors ta’ tmiem issena, il-President tal-Litwanja Dalia Grybauskaite wriet issodisfazzjon tag[ha g[ax-xog[ol li sar fl-a[[ar sitt xhur. Hi fakkret li l-Ewropa mhix rigal i]da responsabbiltà. “Hi responsabbiltà li tkun Ewropew, hi responsabbiltà li tag[mel ir-riformi me[tie;a g[al pajji]ek,” iddikjarat il-President talLitwanja.

Issa jmiss lill-Gre/ja li tie[u t-tmun f’idejha tal-Ewropa.

Il-Gre/ja, pajji] mifni bil-problemi finanzjarji u ekonomi/i u kien diversi drabi fuq xifer ta’ falliment u salva biss g[ax ilpajji]i tal-ewro, inklu] Malta kienu obbligati li jg[inuh.

G[alhekk wie[ed forsi jg[addilu l-[sieb ta’ preokupazzjoni fuq jekk il-Gre/ja hiex preparata bi]]ejjed g[al dawn is-sitt xhur li ;ejjin. Wie[ed jawgura tajjeb g[all-;id tal-Ewropa.

Fuq sistema ta’ rotazzjoni, g[al sitt xhur s[a[, pajji] tal-UE ikun responsabbli li jippresiedi l-laqg[at tal-Kunsill talMinistri. I]da pajji] li jkollu l-Presidenza tal-UE ma jitqisx b[ala l-mutur tal-Ewropa, ji;ifieri dak li jag[ti l-vi]joni u ddirezzjoni. Dak hu x-xog[ol tal-Kummissjoni Ewropea li tag[ti direzzjoni lill-Ewropa min[abba l-fatt li lKummissjoni tippre]enta l-interessi tal-Komunità.

Madankollu pajji]i li kienu ta’ Presidenza effettiva, taw anke vi]joni lill-Ewropa, mhux biss ippruvaw ifittxu kompromess i]da taw vi]joni jew soluzzjoni.

X’qed nistennew g[as-sitt xhur li ;ejjin^ Fl-1 tas-sena l-;dida, il-Latvja saret it-18-il pajji] li adotta l-munita Ewropea, l-ewro. Dan il-pajji] li ssie[eb fl-UE flistess sena meta ssie[bet Malta, fl-2004, hu obbligat skont itTrattat ta’ S[ubija li jadotta l-ewro.

Il-bidu ta’ din is-sena ra t-tne[[ija g[ar-restrizzjonjiet ta//aqliq ta’ [addiema mill-Bulgarija u r-Rumanija. Minkejja li dawn il-pajji]i ssie[bu fl-UE fl-2007, kienu saru fuqhom restrizzjonijiet fuq i/-/aqliq [ieles ta’ [addiema minn dawn il-pajji]i. Dan min[abba l-fatt li dawn il-pajji]i huma foqra u b’rata g[olja ta’ qg[ad u fuq insistenza tal-Ingilterra, kien ;ie introdott perijodu tran]itorju ta’ seba’ snin fuq dan. I//aqliq [ieles fl-UE hu dritt fundamentali u g[alhekk kienet kwistjoni ta’ ]mien meta dawn i]-]ew; pajji]i jkunu jistg[u je]er/itaw dan id-dritt.

Bla dubju l-ewwel parti ta’ din is-sena se tkun iddominata mill-elezzjonijiet Ewropej li se jsiru fit-tmiem ix-xahar ta’ Mejju. Anke g[all-istituzzjonijiet tal-UE, dan l-appuntament

Mill-1 ta’ Jannar, il-Latvja saret it-18-il pajji] li da[[al il-munita ewro

9

dirett ma/-/ittadini ta’ kull [ames snin hu importanti g[ax hu l-mod ta’ kif ji//ekkjaw il-polz tal-poplu. Min[abba ssitwazzjoni ta’ kri]i madwar l-Ewropa, li ironikament in-nies iwa[[lu fl-Ewropa minflok fid-de/i]jonijiet []iena me[uda mill-gvernijiet rispettivi tag[hom, hemm t[assib fuq kemm se jmorru nies jivvutaw. ?ertament hawnhekk neskludi lil Malta, li g[andha l-g[ola rata ta’ votazzjoni fl-Ewropa kollha. G[alhekk nistennew (kif fil-fatt di;à bdew) diversi azzjonijiet mill-Kummissjoni Ewropea u l-Parlament biex jag[mlu l-Ewropa aktar popolari, spe/jalment fost i]]g[a]ag[, il-faxxa l-aktar vulnerabbli f’din il-kri]i.

L-Ewropa hi s-soluzzjoni... din g[andha tkun il-vi]joni tal-politi/i Bla dubju, is-sabi[ tal-elezzjonijiet Ewropej hu d-dibattitu politiku li se jkun g[addej mal-Ewropa kollha. ?ertament fil-

kampanji elettorali nazzjonali se jiddominaw kwistjonijiet nazzjonali, i]da jkun sabi[ jekk g[all-problemi ta’ kwistjonijiet nazzjonali nift[u aktar il-[sieb tag[na u nfittxu soluzzjonijiet Ewropej. Flimkien nistg[u nkunu aktar b’sa[[itna!

Sfortunament l-ispirtu Ewropew naqas u g[alhekk qed ni]olaw aktar lilna nfusna. I]da l-Ewropa hi l-g[aqda u ssoluzzjoni. Hemm b]onn ta’ aktar determinazzjoni, fuq kollox aktar onestà tal-politi/i. Ninnota b’mod ;enerali li lpoliti/i jekk qed jitkellmu fuq su//ess nazzjonali, ma jsemmu qatt l-Ewropa i]da jekk jitkellmu fuq falliment, ittort hu tal-Ewropa. G[alhekk huma l-politi/i li qed joqtlu lispirtu Ewropew. Dan qed ji;ri anke f’Malta. Il-Gvern li jwa[[al fl-Ewropa fuq l-immigrazzjoni irregolari u qed nara aktar ewro-xetti/i]mu f’pajji]na. G[ax jekk wie[ed ma jemminx fl-g[aqda li jag[mel parti minnha, kif tista’ tistenna li se ja[dem g[all-;id ta’ din l-g[aqda u eventwalment timxi ’l quddiem din l-g[aqda?

Personalment nixtieq nara aktar dibattiti fuq livell Ewropew milli nazzjonali. Fil-kampanji elettorali li ;ejjin ikunu interessanti li kieku jkun hemm qsim ta’ ideat fuq ilvi]joni Ewropea bejn partiti politi/i ta’ diversi pajji]i.

Nixtieq nara aktar dibattiti f’Malta fuq livell intellettwali fejn ikunu mistiedna s-so/jetà akkademika u jag[tu l-ideat tag[hom. Filwaqt li jsiru skambji ta’ ideat ma’ akkademi/i barranin u l-politi/i joqog[du kwieti, jisimg[u u jitg[allmu.

Nemmen li jekk irridu tassew li din l-Ewropa li sfortunament tinsab f’dekadenza, tqum fuq saqajha u ter;a’ tie[u r-reputazzjoni li tixirqilha, irridu nemmnu f’din lg[aqda, no[olqu spirtu Ewropew u naqsmu l-ideat tag[na.

Irridu nqisuna b[ala Ewropej u dan mhux biss g[al skopijiet egoisti/i i]da g[al vi]joni fit-tul biex inslavaw dak li akkwistajna s’issa u nkunu forza potenti fid-dinja. Dan hu dak li nixtieq g[as-sena l-;dida. Nixtiqilkom is-sena t-tajba!

10

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Internazzjonali

Protesti favur il-klieb tal-ba[ar

L-INDJA> Membru tal-komunita tas-Sikh jarmi n-nar minn [alqu waqt wirja spettakolari f’Jammu, l-kapitali tar-re;jun ta’ Kashmir. Ir-ritratt ittie[ed waqt pur/issjoni reli;ju]a organizzata qabel l-anniversarju mit-twelid tal-Guru Gobind Singh, simbolu mill-aktar meqjum fost is-Sikh u li kien introdu/a l-ordni spe/jali g[al din il-komunita mag[rufa b[ala ‘Khalsa Panth’ (EPA)

Kap tal-Al-Qaida jmut ta[t arrest fil-Libanu

Il-Kap tal-Al-Qaida fil-Libanu li kien imexxi l-Brigati Abdullah Azzam miet waqt li kien qed jin]amm ta[t arrest fi sptar militari ta’ Bejrut, b’din l-a[bar to[ro; ;ranet biss wara li l-awtoritajiet lokali kienu ]velaw li qabduh.

Majid al-Majid kien ta’ nisel Sawdi minbarra li isem prominenti fuq il-lista tal-aktar terroristi mfittxija millG[arabja Sawdita. Intant, :eneral talArmata Libani]a qal li l-kap militanti miet wara li kien spi//a f’koma,

“min[abba l-problemi fil-kliewi li hu kien qed ibati minnhom”.

Il-Brigati Abdullah Azzam wettqu sensiela ta’ attakki qattiela tul il-Lvant Nofsani, minbarra li assumew responsabbiltà g[all-attakk bil-bomba li se[[ f’Novembru li g[adda kontra lAmbaxxata Iranjana f’Bejrut u fejn

spi//aw jitilfu [ajjithom talanqas tlieta u g]oxrin persuna – inklu] l-attache kulturali Iranjan.

Nhar il-:img[a l-awtoritajiet fil-

Libanu [ar;u stqarrija fis-sens li l-provi tad-DNA kienu kkonfermw l-identità ta’ Al-Majid, u meta mifhum li t-terrorista, fl-a[[ar jiem, kien qed ikun su;;ett g[al ‘interrogazzjoni sigrieta’.

Madankollu l-Ministeru tad-Difi]a Libani] ma jridx jg[id ‘kif u meta’ se[[ l-arrest ta’ Majid al-Majid, g[alkemm hemm il-possibbiltà kbira li hu kien inqabad, flimkien ma’ militanti ie[or Sawdi, fil-belt ta’ Sidon, lejn inNofsinar tal-Libanu.

Uffi/jal Afrikan li qed ja[dem biex jorganizza t-ta[ditiet g[all-pa/i bejn in-na[at avversarji fis-Sudan t’Isfel qal, ilbiera[, li d-djalogu spe/ifiku ma[sub li jevita l-;lied iridu jsir fi ]mien differenti g[al dak previst.

Mahboub M. Maalim, is-Segretarju E]ekuttiv tal-grupp ta’ pajji]i millAfrika tal-Lvant mag[ruf b[ala IGAD, qal li t-ta[ditiet waqg[u lura, f’parti,

min[abba li g[ad ma twaqqfitx la;enda partikolari li jridu jittrattaw inna[at rispettivi.

Dan wara li l-uffi/jali ttamaw li tta[ditiet g[all-pa/i kienu se jibdew proprju lbiera[ u wara li g[amlu lkura;; minn djalogu preliminari.

Il-vjolenza kienet ilha tinfirex tul isSudan t’Isfel mill-15 ta’ Di/embru li g[adda u wara li l-President Sudani],

Salva Kiir, akku]a lill-eks-Vi/iPresident tieg[u, Riek Machar, rigward attentat g[al kolp ta’ stat fil-pajji].

Intant, Machar g[adu ji/[ad lakku]i, u meta b[alissa l-qawwiet leali g[alih qed jikkontrollaw zoni ta’ importanza strate;ika fis-Sudan t’Isfel u li jinkludu l-belt ta’ Bor; g[exieren ta’ kilometri lejn it-Tramuntana tal-belt kapitali ta’ Juba.

Jaqg[u lura t-ta[ditiet g[all-pa/i fis-Sudan t’Isfel

Eluf ta’ nies, fl-Awstralja, qed jie[du sehem fi protesti kontra l-pjan biex jinqatlu l-klieb tal-ba[ar kbar u wara li l-Gvern ta’ Western Australia qed ja[seb biex jistalla ‘ringiela’ ta’ gan/ijiet bil-g[alf ‘il barra mill-bajjiet popolari ta’ Perth.

L-awtoritajiet f’dan l-Istat Awstraljan mistennija jie[du din ilmi]ura b[ala reazzjoni g[ad-diversi attakki fatali tal-klieb tal-ba[ar fuq innies li jin]lu biex jg[umu jew jipprattikaw is-surfing – i]da d-dimostranti jinsistu li ‘m’huma se jsolvu xejn bilqerda ta’ dan il-[ut’ u fejn wissew dwar il-[sara potenzjali lill-ekosistema tal-ba[ar delikata.

Intant, aktar minn erbat elef ru[ attendew g[al dimostrazzjoni fil-bajja ta’ Cottesloe, f’Perth, b’dimostrazzjonijiet simili jsiru f’numru ta’ zoni o[ra. Dan meta n-nies insistew li ‘lumanita m’g[andhiex futur ming[ajr il-klieb tal-ba[ar’ u li ‘kwalunkwe kreatura (tal-ba[ar) hi importanti’.

Madankollu, fil-jiem li ;ejjin mistennija jo[or;u l-kuntratti g[allmanutenzjoni tan-network tal-gan/ijiet (u li tinkludi r-ronda tal-in[awi) g[al sajjieda kummer/jali. Intant, il-ka//a g[andha tikkon/entra fuq il-klieb talba[ar itwal minn tlett metri u li jistg[u jinkludu l-ispe/i Great White, Tigershark u Bull-shark.

Intla[aq qbil rigward il-politika inti]a g[al din il-ka//a wara li, f’Novembru, missier ta’ ]ew;t itfal u dilettant tas-surfing tilef [ajtu meta spi//a attakkat minn kelb tal-ba[ar.

Min-na[a tieg[u, Kim Hames, lA;ent Prim Ministru g[all-Istat ta’ Western Australia, insista li l-politika spe/ifika se titwettaq fil-prattika minkejja dawn il-protesti. Fl-istess [in, hu qed ji/[ad l-akku]i rigward ‘qtil indiskriminattiv ta’ klieb talba[ar’, waqt li jinsisti l-awtoritajiet g[andhom jikkon/entraw fuq iz-zoni tal-bajja li ta’ spiss huma frekwentati mill-pubbliku.

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Internazzjonali

11

{addiema ju]aw is-’snow plows’ biex inaddfu l-mitjar mill-borra fl-Ajruport ta’ JFK, fi New York, (ritratt> EPA)

Assedjati mill-maltemp u l-borra

Dehra tal-[sarat li ;arrab il-promenade ta’ Aberstwyth, lejn il-Punent ta’ Wales, b’ka;un tal-a[[ar g[arg[ar u l-irwiefen qawwija (ritratt> EPA)

Diversi re;juni tal-Istati Uniti u l-Kanada spi//aw mg[ottija b’mantell tas-sil; u l-borra fost maltempata meqjusa “straordinarja” li rri]ultat f’mhux anqas minn 14-il mewta minbarra li kka;unat kaos s[i[ fl-iskeda tat-titjiriet.

It-temperaturi fl-ibliet Kanadi]i ta’ Toronto u Quebec ni]lu, rispettivament, g[al 29 grad u 38 grad ta[t izzero u li jirri]ulta fl-aktar kes[a terribbli g[al dawn la[[ar 20 sena. L-awtoritajiet, intant, wissew lir-residenti biex ma jo[or;ux biex i[arsu s-sigurtà tag[hom u biex

“i[allu l-ispazju fit-toroq” g[all-in;enji mg[ammrin g[at-tne[[ija tas-sil;.

Min-na[a tieg[u, Bill de Blasio, li g[adu kemm [a l;urament b[ala s-Sindku ;did ta’ New York, qal li l-

[addiema lokali stinkaw kemm fel[u biex inaddfu lborra mill-parti kbira tat-toroq prin/ipali f’din il-belt.

De Blasio anki [e;;e; biex in-nies li ma jridux jivvja;;aw ta’ bilfors jibqg[u d-dar, bilferroviji madwar New York ja[dmu fuq skeda mnaqqsa.

Intant, [ar;et ukoll direttiva biex jibqg[u d-dar il-[addiema meqjusa li ‘m’humiex essenz-

jali’ fl-Istati ta’ Connecticut, Massachusetts u New Jersey.

Intant, fir-Renju Unit, lawtoritajiet kienu qed jistennew aktar maltemp qalil f’diversi zoni tal-pajji], waqt li lkomunitajiet fl-artijiet tal-kosta qed jevalwaw il-[sarat li rri]ultaw mill-g[arg[ar tala[[ar jiem.

Salbiera[ baqg[u effettivi twissijiet serji g[al aktar g[arg[ar fl-in[awi ta’ Westbury, Broadoak u Newnham u meta je]i]ti potenzjal g[al telf ta’ [ajja fost sitwazzjoni ta’ maltemp imfissra b[ala “avveniment ewlieni”.

Il-mewt ta’ Walker ma Vjolenza f’Bangladesh qabel l-elezzjoni kenitx dovuta g[ad-droga

Rapport ta’ Ma;istrat inkwerenti dwar il-mewta tal-attur Paul Walker, il-protagonista tas-sensiela Fast and Furious, sostna li la hu u lanqas ix-xufier tal-karozza Porsche li (Walker) kien riekeb fiha fil-[in talin/ident tra;iku, ma kienu ta[t l-influwenza tad-droga.

Walker kien passi;;ier fil-

karozza meta din [abtet ma’ arblu u [adet in-nar fl-in[awi ta’ Los Angeles, f’Kalifornja, fit-30 ta’ Novembru. Intant, limwiet tal-attur u x-xufier [abib tieg[u kienu ddikjarati b[ala ri]ultat ta’ xi [a;a a//identali, bir-rapport itenni li l-karozza ‘kienet g[addejja b’livell perikolu] ta’ velo/ita’.

Miet il-kantant Phil Everly

Il-kantant u mu]i/ista, Phil Everly, li flimkien ma’ [uh, Don, kien jifforma parti midduo le;;endarju Everly Brothers, miet f’Los Angeles fl-età ta’ 74 sena b’effett ta’ kumplikazzjonijiet minn marda fil-pulmun.

Intant, ismijiet /elebri middinja tal-mu]ika ng[aqdu f’tislima lil Everly li influwenza diversi ;enerazzjonijiet ta’ mu]i/isti (fosthom gruppi le;;endarji b[al The Beatles u The Beach Boys) wara ssu//ess li kiseb, flimkien ma’ [uh, u li mieg[u se jibqg[u mfakkrin fost l-akbar ismijiet tal-mu]ika popolari tas-snin 50 u 60.

Il-grupp (duo) The Everly

Phil Everly

Brothers kellu sensiela ta’ su//essi mag[rufa g[allarmoniji tag[hom u li jinkludu Wake Up Little Suzie, Cathy’s Clown, Bye Bye Love u All I Have To Do Is Dream.

Aggressuri f’Bangladesh taw in-nar lil g[exieren ta’ postijiet tal-votazzjoni qabel lelezzjoni kontroversajli li qed issir illum wara ;img[at ta’ in/identi li swew il-[ajja ta’ mill-anqas mitt persuna.

L-a[[ar vjolenza qed issir waqt li l-Oppo]izzjoni, li qed tibbojkottja l-vot, tinsab g[addejja minn azzjoni ta’ protesta dwar “il-farsa skan-

Meta l-;urnalisti ppruvaw jintervistaw lil Don Everly, ilkbir fost l-a[wa, hu ma setax ikellimhom, b’sorsi vi/in tieg[u jsostnu li “kien wisq iddispja/ut biex jiltaqa’ mannies”.

Sadanittant, il-;urnal talmu]ika influwenti Rolling Stone jirreferi g[all-Everly Brothers – li g[amlu l-qab]a g[all-mu]ika kontemporanja ta’ ]mienhom wara li ddebuttaw fil-;eneru tal-country – b[ala “l-aktar duo vokali importanti fil-mu]ika Rock”.

L-aqwa ta’ ]mienhom kien bejn l-1957 u l-1962. F’dan ilperijodu, l-a[wa kellhom 19-il kanzunetta fil-klassifiki talAqwa 40 Kanzunetta.

dalu]a li g[addejja b[alissa fil-pajji]”.

Dan wara li l-Oppo]izzjoni talbet biex l-elezzjoni ssir ta[t l-osservazzjoni ta’ amministrazzjoni newtrali u provi]orja b[alma kien se[[ fis-snin pre/edenti (sa mill-1991) – bilGvern immexxi mil-Lega Awami, tal-Prim Ministru Sheikh Hasina, jirrifjuta din it-talba.

Fl-istess [in, l-Istati Uniti u

l-Unjoni Ewropea ma bag[tux l-osservaturi lejn ilBangladesh u biex ]diedu ddubji dwar il-validità talpro/ess elettorali. Dan fost rapporti rigward l-attakki fuq madwar mitt post tal-votazzjoni – w[ud minnhom ibba]ati fl-iskejjel u l-bini pubbli/i – u li numru minnhom jinsabu fl-in[awi tal-kapitali Dhaka.

12

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Internazzjonali

Dimostranti jipprotestaw b’posters ta’ Edward Snowden bil-motto ‘{elsien minflok rabja’ b’riferenza g[al drittijiet /ivili u ta’ ‘data protection’ f’Hamburg, fil-:ermanja, fit-28 ta’ Di/embru li g[addda waqt it-30 edizzjoni tal-Chaos Commuiccation Congress (30C3) f’Hamburg. Il-President Amerikan Barack Obama g[amilha /ara li g[andu j[alli f’idejn il-qrati u l-Avukat :enerali biex jevalwaw huma l-ka] ta’ Snowden (Ritratt> EPA)

L-2014 se tkun sena mimlija sfidi g[all-Istati Uniti u g[al Barack Obama

Il-President tal-Istati Uniti, Barack Obama, ikkonkluda s-sena bil-konferenza tal-a[barijiet annwali li waqtha – filwaqt li ammetta dwar id-diversi ‘tlug[ u n]ul’ tal-a[[ar xhur – bassar li l-2014 g[andha tkun sena importanti u po]ittiva g[all-poplu Amerikan.

L-2013 kienet, fil-fatt, sena diffi/li g[all-ma;;oranza tal-Amerikani i]da Obama u l-Gvern tieg[u qed jag[]lu li j[arsu ’l quddiem u lejn l-ekonomija li qed turi sinjali ta’ titjib fost il-[olqien tal-impjiegi l-;odda wara perijodu twil ta’ in/ertezza.

Il-President insista li r-riformi filqasam tas-sa[[a qed jindikaw progress kru/jali anki jekk g[adu kmieni wisq g[al konferma li l-affarijiet se jkomplu fit-triq it-tajba.

Intant, hu wkoll indikattiv li fl-a[[ar konferenza tal-2013, Obama ma ddedikax wisq [in g[all-problemi inizjali tal-li;i dwar il-kura tas-sa[[a, inkella g[al-lista twila ta’ prijoritajiet domesti/i li kienu g[adhom pendenti sal-[in meta l-President Amerikan telaq lejn il-{awaj biex iqatta’ l-btajjel talMilied.

Barack Obama lanqas ma jidher lest li janalizza fit-tul l-istatistika li wriet li

qed jitlef mill-popolarità tieg[u, i]da meta stqasewh jekk iqisx l-2013 b[ala l-ag[ar sena tieg[u (b[ala President), hu nfexx jid[ak u insista li ma j[arisx lejn l-a[[ar tnax-il xahar minn lenti daqstant negattiva.

I]da jg[id xi jg[id il-President Amerikan, hu fatt li l-problemi ma naqsux fuq livell ta’ Stat u llum hu jammetti l-[tie;a g[all-bidliet xierqa filli;i dwar il-kura tas-sa[[a, li mistennija jing[ataw profil g[oli tul l-2014.

Sal-lum ma tke//a l-ebda membru tal-Amministrazzjoni b’konnessjoni mad-disfatti fil-qasam tas-sa[[a u Barack Obama ma indikax li jista’ jasal biex ine[[i lil Kathleen Sebelius minn Human Services Secretary, minkejja lpressjoni sostanzjali biex t[allas hi g[all-fallimenti ri/enti.

Hu sinifikanti wkoll il-mod kif Obama qed i[ares lejn in-National Security Agency (NSA) li ilha fi//entru ta’ polemika mindu l-eks kuntrattur tal-a;enzija, Edward Snowden, ]vela dettalji tal-programmi elettroni/i li ntu]aw g[all-ispjuna;; fuq il-komunikazzjonijiet privati, inklu]i t-telefonati.

Fil-fatt, il-President indika li jista’

jibdel il-poteri tal-NSA li jippermettulha ti;bor l-informazzjoni dwar lAmerikani u llum jista’ jikkunsidra l[afna rakkomandazzjonijiet (li [ejjew il-membri ta’ task force spe/jali) g[allmezzi u s-sistemi li jillimitaw il-programmi tal-istess a;enzija.

Ir-rakkomandazzjonijiet [ar;u ftit jiem wara li m[allef federali ddikjara lma;;oranza tar-rekords tat-telefonati li ;abret l-NSA b[ala antiKostituzzjonali. Imbag[ad il-Gvern Amerikan spi//a ta[t pressjoni akbar biex jimplimenta l-bidliet me[tie;a.

Filwaqt li Obama /a[ad li l-NSA g[amlet u]u li mhux xieraq mill-[afna informazzjoni li rnexxielha ti;bor, hu ammetta li /erti sistemi sigrieti je[tie;u riformi spe/jali biex in-nies ikattru lfidu/ja fihom.

Fl-istess [in, Barack Obama ma jridx jikkummenta dwar l-appelli biex Edward Snowden – li [arab mill-Istati Uniti u llum qed jg[ix ir-Russja – jing[ata xi forma ta’ amnestija. Intant, il-President g[amilha /ara li g[andu j[alli f’idejn il-qrati u l-Avukat :enerali biex jevalwaw huma l-ka] ta’ Snowden.

Sadanittant, hemm ukoll ir-ra;unijiet

g[aliex il-President Obama g[andu j[ossu ottimist rigward l-2014, bilGvern Amerikan, dan ix-xahar, i[abbar li l-ekonomija tal-Istati Uniti kibret birrata annwali impressjonanti ta’ 4.1 filmija g[all-perijodu Lulju-Settembru.

Dan ifisser l-aktar spinta mg[a;;la mill-a[[ar tal-2011 u li hu ferm a[jar milli kienu bassru l-esperti ekonomi/i.

L-Istati Uniti trid tiffa//ja wkoll kwistjonijiet sensittivi o[rajn fl-2014, bil-President Obama jis[aq mill-;did li m’g[andux jinnegozja dwar kon/essjonijiet mar-Repubblikani flOppo]izzjoni u b[ala skambju ma’ le;i]lazzjoni li g[andha tkun me[tie;a din ix-xitwa (inkella fir-rebbieg[a) biex jog[la l-limitu fuq id-dejn tal-pajji].

Obama, g[aldaqstant, jinsisti li din hi r-responsabbiltà tal-Kungress Amerikan, minkejja li hu lest biex jiddiskuti kwistjonijiet o[ra fuq ba]i separata.

Il-politika barranija tal-Istati Uniti wkoll qed ta;;orna ru[ha ma’ dawn i]]minijiet impenjattivi u l-2014 se tirrifletti r-realtajiet ;odda ta’ dinja li g[addejja minn bidliet mg[a;;lin. g[al pa;na 13

13

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Internazzjonali

Sena mimlija kwistjonijiet sensittivi minn pa;na 12

Il-Gvern Amerikan jinsab attent, aktar minn qabel, g[all-a[[ar ]viluppi fl-Iran fundamentalista u l-President Obama qal li jkun ]ball jekk jimponu s-sanzjonijiet ;odda fuq Tehran fi ]mien meta l-Istati Uniti u pajji]i o[rajn qed jippruvaw ftehim provi]orju inti] biex ira]]an il-programm nukleari talIranjani.

Intant, il-Gvern Amerikan jista’ jkompli ja[dem lejn ]bokk fil-kri]i antika mal-Iran u kapa/i ju]a x-xhur li ;ejjin biex jibni fuq iddjalogu – b’mod partikolari wara t-telefonata storika li saret bejn il-President Obama u lPresident Iranjan moderat, Hassan Rouhani.

L-Istati Uniti qed t[ares ukoll lejn sfidi kbar o[ra lil hinn minn xtutha u dan jg[odd spe/ifikament g[as-Sirja, fejn fadal lin/ertezza kbira minkejja li Barack Obama, ;img[at ilu, irnexxielu jwassal g[al ftehim ming[ajr il-[tie;a g[al azzjoni militari biex il-Gvern tal-President Sirjan, Bashar Assad, i/edi l-armi kimi/i tieg[u.

Intant, il-kwistjoni tas-Sirja qed issir aktar ikkumplikata, b’Daniel Serwer, tal-John Hopkins School of Advanced International Studies, ifakkar li fl-Oppo]izzjoni Sirjana tal-lum qed jispikkaw l-elementi radikali u estremisti li g[andhom jimponu problema serja [afna f’ka] li jikkrolla r-re;im ta’ Assad.

Sitwazzjoni b[al din g[andha t[alli riperkussjonijiet kbar g[ar-re;jun b’effett partikolari g[all-;irien tas-Sirja, fosthom lIraq, il-:ordan, il-Libanu u t-Turkija.

Min-na[a tag[ha, Heather Conley, tasCenter for Strategic and International Studies, tiddubita kemm Barack Obama jista’ jibqa’ kkon/entrat mija fil-mija fuq ilpolitika barranija meta quddiemu hemm ilkwistjonijiet domesti/i ja[arqu b[all-iskandlu tal-NSA, id-diffikultajiet dwar il-kura tassa[[a u l-potenzjal g[al shutdown ie[or talGvern b[alma g[addiet minnu di;à l-Istati Uniti, bejn l-1 u s-16 ta’ Ottubru li g[adda.

Imbag[ad, fl-2014, g[andu jaqbad spinta lpro/ess g[all-irtirar tal-qawwiet Amerikani u tan-NATO mill-Afganistan, b’Heather Conley issostni li d-dinja qed tistenna li Obama jag[ti stampa /ara dwar dak kollu li nkiseb mill-konflitt twil u mdemmi fit-territorji Afgani u l-prezz li kellu jit[allas.

Fil-fatt, din l-esperta temmen li l-bilan/ delikat bejn dak li ppruvat tikseb l-Istati Uniti u t-telf li kienet kostretta ;;arrab g[andu jkun il-ba]i ta’ diskursata delikata ‘domestika’ u s-su;;ett ikun ukoll trattat birreqqa fuq livell internazzjonali.

Il-President Amerikan Barack Obama… ]gur li m’g[andux quddiemu sena fa/li (Ritratt> EPA)

14

NERIK MIZZI: Twe;iba g[allFl-20 ta’ Di/embru li g[adda, il-Partit Nazzjonalista, flimkien mal-Fondazzjoni Fortunato u Enrico Mizzi, ippre]entaw serata kommemorattiva fl-okka]joni tat-63 anniversarju mill-mewt ta’ Nerik Mizzi.

L-attività saret fis-sala prin/ipali tad-Dar ?entrali tal-PN f’Tal-Pietà, u kienet immexxija mill-Im[allef Emeritus Dr Giovanni Bonello. Il-Professur Oliver Friggieri g[amel diskors tal-okka]joni u f’dawn il-pa;ni qed inwasslulkom punti qosra minn dan id-diskors.

Matul is-seklu dsatax Malta [adet sehem dirett fil-qawmien romantiku li se[[ fl-Ewropa kollha, u li g[al Malta kien naturali [afna min[abba l-prominenza tal-kultura Taljana fil-pajjiz.

G[al sekli s[a[ Malta rawmet ir-ru[ nazzjonali tag[ha fi [dan il-kultura Taljana. Minn din il-kultura tnisslet lesperjenza Maltija, anki dik li hi mfissra bl-ilsien Malti, fih innifsu Semitiku imma mrobbi f’ambjent Ewropew, u mla[[am bis-sa[[a tarrabtiet diretti tieg[u mal-wirt Taljan.

F’dan id-dawl jiftiehem il-[sieb mit[addet u miktub ta’ Malta, g[allinqas mis-seklu [mistax ’l hawn.

Kolonja u nazzjon Fl-isfond tal-Italja romantikarisor;imentali Nerik Mizzi (18851950) zvol;a l-politika tieg[u b’lealtà lejn it-tradizzjoni Taljana-Maltija, u rabat flimkien il-proposta politika ta’ Malta kolonja Ingliza mal-pretensjoni ta’ Malta b[ala nazzjon: kolonja imma wkoll nazzjon. Bl-g[arfien tal-karattru Taljan ta’ Malta hu ried jippre]enta lkaw]a tal-Maltin lill-Imperu Ingli] li Malta kienet silta /kejkna, umli, minnu.

Lil Imperu li kien ja[kem fuq madwar kwint tal-pjaneta, hu ppre]enta lil Malta b[ala ‘l’ultimo lembo d’Italia’, pajjiz leali lejn ‘la gran madre Italia’, fejn kienu jg[ammru l-Maltin, ‘figli che vivono oltre i confini del Regno’.

Fl-isfond ta’ dan kollu kien hemm il-lingwa Maltija nieqsa sa[ansitra minn alfabett normalizzat. Sas-snin

g[oxrin Malta kien g[adu jonqosha anki sempli/i innu nazzjonali.

Il-mistoqsija Maltija tas-seklu g[oxrin Il-pre]enza kollha ta’ Nerik Mizzi fil-;rajja politika Maltija tista’ tin;abar fil-kelmiet ‘A[na l-Maltin min a[na?’ Hi kwistjoni kulturali,

imma ma hix inno/enti daqskemm tidher. Fuq it-twe;iba g[al din il-mistoqsija kellhom jinbnew it-talbiet kollha

kultura romantika, hekk ukoll lItaljanità ta’ Malta kellha titqies b[ala s-sehem ta’ Malta fil-kultura tal-kontinent Ewropew kollu. B’din il-pretenzjoni, imseddqa mill-Istorja, Malta kellha l-jedd titkellem, tinstema’ u tkun stmata.

Minn hawn ’il quddiem, bil-kisba tal-istima, l-Imperu Ingli] kellu j[ares huwa wkoll lejn Malta b’rispett. Malta kienet ilha t[ares lejn l-Ewropa, u l[arsa lejn l-Italja, qariba fis-Sud u qariba fil-kultura, ma kienet xejn [lief titwila lejn l-Ewropa mit-tieqa Maltija li tag[ti g[all-Ewropa. L-Italjanità mhijiex [lief is-sens ta’ identità Ewropea, kontinentali. Hi wkoll issens tas-Sud. Malta hi s-sud tas-Sud.

Nerik Mizzi

li Malta kellha tag[mel lill-Gvern Ingli].

Il-kolonja /kejkna tas-Sud Ewropew kellha titqies b[ala Nazzjon, b’identità mirquma u qadima, u anki b[ala Stat.

Minn Malta ta’ Nerik Mizzi bejn issekli dsatax u g[oxrin, sa Borg Olivier u Mintoff u Fenech Adami fit-tieni nofs tas-seklu g[oxrin hemm il-mixja kostanti li kellha twassal lil kolonja /kejkna biex issir indipendenti, ting[araf b[ala repubblika, u sa[ansitra tissie[eb fl-Unjoni Ewropea.

L-Unjoni Ewropea nnifisha mhix entità ekonomika biss, imma wkoll realtà kulturali, mibnija fuq id-dinjità tar-Rinaxximent, tal-Barokk, talIllumini]mu u tar-Romanti/i]mu, kollha movimenti li Malta [adet sehem fihom mill-qrib b[all-bqija tal-pajjizi Ewropej. Mela, minn /ertu punt ’il quddiem, kull rabta kulturali mal-Italja kellha titqies b[ala esperjenza naturali, ovvja tal-pajjiz.

Ng[idu a[na, b[alma hemm relazzjoni qawwija bejn l-istati Ewropej fil-

L-Italjanità ta’ Malta Din l-Italjanità hi l-[amrija li kibret fiha x-xitla l-aktar importanti talepoka: il-Letteratura Maltija bil-Malti.

Sal-1912 Dun Karm (1871-1961) innifsu, poeta mirqum li qabe] lerbg[in sena, kien g[adu ma kiteb xejn bil-Malti. Il-Letteratura Maltija kollha, miktuba bi lsien Semitiku u b’kontenuti u b’forom Ewropej, twieldet u kibret hi stess fil-[amrija tal-Italjanità.

Min a[na? – It-twe;iba Taljana ta’

Nerik Mizzi kellha ssir politika li matul is-seklu g[oxrin kellha tie[u xejriet varji: Feni/i, Taljani, G[arab, Ingli]i? Fl-isfond tal-Kwistjoni talLingwa jitwie;bu l-mistoqsijiet kbar li l-poplu ta’ Malta kien ilu ji;ma’ fih tul bosta sekli. L-elementi essenzjali tal-individwalità Maltija kellhom jitilg[u fil-wi//: (1) it-tradizzjoni reli;ju]a, pre-Kristjana u Kristjana, ta’ madwar sebat elef sena s[a[; (2) lilsien Malti, ilsien ta’ nisel G[arbi miktub bl-alfabett Latin u mog[ni b’bosta elementi Romanzi, l-aktar Taljani u Sqallin.

Il-qag[da ;eografika stess ta’ Malta kienet g[amla ta’ mistoqsija: hi qrib in-Nord tal-Afrika, u qrib is-Sud talEwropa. Hi g]ira fil-periferija, fix-

xifer ta’ kontinent, ma[]en ta’ kultura qadima u wiesg[a li ti;ma’ fiha l-wirt Mediterranju kollu, mill-imqades ilqodma sat-twemmin reli;ju], salkelma.

Il-;ebla u l-kelma huma, fil-fatt, lakbar z]ew; dokumenti tal-qedem Malti. It-tnejn g[addew sekli nieqsa mid-dinjità imma t-tnejn kellhom jing[ataw l-g[arfien xieraq meta lmistoqsija essenzjali – min a[na? – spi//at biex saret manifest politiku, pretensjoni nazzjonali.

Il-Kwistjoni tal-Lingwa, li Nerik Mizzi jla[[amha fl-ewwel persuna, ma hix sempli/i polemika dwar illingwa, imma e]ami tal-kuxjenza nazzjonali li ntrabat l-aktar mal-lingwa sewwasew g[aliex il-lingwa hi r-ru[ tal-poplu. Il-lingwa swiet biex poplu tant /kejken ma jinbelax.

Il-qawmien tal-Malti, ilsien u letteratura, u l-moviment favur il-jeddijiet fundamentali, huma realtà wa[da. La;enda politika issa kienet tlestiet u Malta setg[et tippre]enta l-kredenzjali tag[ha quddiem kull Imperu. Malta kienet tfisser (1) qag[da ;eografika distinta, bejn ]ew; kontinenti, f’nofs ta’ re;jun; (2) tradizzjoni reli;ju]a pre-Kristjana u Kristjana ta’ elfejn sena ming[ajr qtug[; (3) lingwa nazzjonali li Malta kellha l-[ila tadatta skont kultura differenti minn dik tannisel tag[ha.

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Anniversarju

-mistoqsija ‘min a[na?’ ❞

‘

15

❞

B[alma Mizzi ra s-soluzzjoni fir-rispett lejn il-kelma, hekk ukoll ]mienna qieg[ed jikkollassa ta[t il-kri]i tal-kelma

Il-motto ta’ Mazzini ‘Dio e il popolo’, imsarraf fil-motto Nazzjonalista ‘Religio et patria’, kellu jfisser li Malta kellha dinjità reli;ju]a u politika, u din kellha troddilha l-jedd li ssir stat sovran. Mill-Kostituzzjoni tal-1921 sad-d[ul ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea Malta mxiet mixja wa[da ta’ promozzjonijiet.

Minn kolonja sa membru tal-Unjoni Ewropea Il-pro/ess kollu li Malta g[addiet minnu biex, minn kolonja meqjusa b[ala ‘bastiment tal-gwerra’ u ‘fortizza’, saret mhux biss repubblika

indipendenti imma sa[ansitra membru fl-Unjoni Ewropea, jista’ jin;abar f’dawn il-punti essenzjali: (1) il-mixja mill-Illumini]mu g[arRomanti/i]mu fis-sekli tmintax u dsatax; (2) ir-Risor;iment Taljan f’Malta (1804-1860); (3) il-qawmien tal-lingwa Maltija b[ala l-unika lingwa nazzjon-

ali, u l-i]vilupp tal-Letteratura Maltija bil-Malti minn Vassalli (1764-1829) ’il quddiem; (4) il-libertà tal-Istampa (1839); (5) il-bidu tal-moviment liberali Malti; (6) i]-]jara ta’ Garibaldi (1864); (7) l-awtonomija kostituzzjonali (1921); (8) il-konfront bejn ir-riformi]mu u l-antiriformi]mu; (9) l-g[a]la Maltija favur l-Indipendenza bejn i]]ew; estremi, ji;ifieri bejn rabta malItalja (federazzjoni) u rabta malIngilterra (integrazzjoni).

Malta fl-Ewropa llum Mill-provokazzjoni ta’ Napuljun fi tmiem is-seklu tmintax sal-konflitti tas-seklu g[oxrin (Mintoff, Borg Olivier, Fenech Adami) hemm l-istorja ta’ pajji] /kejken imdakkar millambizzjonijiet tal-kbar.

Il-wirt kulturali Malti (reli;jon, lingwa, arti, drawwiet, bini) wassal biex lisfida politika ssib il-;ustifikazzjoni tag[ha fil-kultura. Malta setg[et issed-

daq il-pretensjonijiet politi/i g[oljin tag[ha sewwasew bis-sa[[a tal-kultura g[anja tag[ha: tradizzjoni reli;ju]a antika [afna, u lingwa antika u g[anja li tag[tiha dimensjoni interkontinentali. Dak li kien jidher b[ala konflitt bejn it-Taljan u l-Malti spi//a biex seta’ jidher b[ala realtà komposta, mag[quda wa[da.

Fi [dan it-tradizzjoni Taljana ta’ Malta twieldet il-kitba bil-Malti kollha, mill-artikli tal-gazzetti sax-xog[lijiet letterarji. L-Innu Malti stess (kliem kollu kemm hu Semitiku, u forom u kontenuti Ewropej) hu e]empju ewlieni ta’ din il-fu]joni. (Hekk ippruvajt nuri fil-ktejjeb Anali]i tal-Versi tal-Innu Malti, Pubblikazzjoni Kunsill Lokali, {a]-}ebbu;).

Fl-isfond tal-esperjenza politika u kulturali ta’ Malta fi ]mien Nerik Mizzi jista’ jitfisser dak kollu li qieg[ed ji;ri llum. Huwa ]mien li qieg[ed jirrevedi kollox. Mill-antiriformi]mu ta’ Mizzi ninsabu firrevi]joni]mu ta’ Ewropa kumplessa, lajka, liberali, fejn il-globalizzazzjoni u l-post-moderni]mu, it-teknolo;ija u lfaqar huma realtajiet wisq i]jed kumplessi mir-realtajiet ta’ qabel.

Il-mistoqsija tal-lum hi aktarx l-istess: min a[na? Hi kwistjoni kemm /ivili u kemm filosofika: min a[na b[ala /ittadini ta’ pajji], u min a[na b[ala [lejjaq umani. Tikkon/erna kemm lill-partiti politi/i, u kemm lillKnisja.

L-isfida tal-edukazzjoni hi morali Il-kri]i essenzjali ta’ ]mienna hi

Tliet kapijiet tal-Partit Nazzjonalista – Simon Busuttil, Eddie Fenech Adami u Lawrence Gonzi – waqt is-serata li fakkret lil Nerik Mizzi, li saret fid-Dar ?entrali tal-PN f’Tal-Pietà. Fir-ritratt ta’ fuq Oliver Friggieri jidher waqt id-diskors li g[amel, li siltiet minnu qed jidhru f’dawn il-pa;ni

ambjentali; hemm problema fir-relazzjoni bejn il-bniedem u l-kumplament tad-dinja madwaru. Id-diskors hu twil, u jista’ jin;abar f’dawn il-punti: (1) hi epoka li qieg[da t[oll ir-rabtiet fondamentali tal-img[oddi; (2) demenzja kollettiva – it-telfa tas-sens ta]-]mien, tal-Istorja; (3) l-impo]izzjoni tal-[effa, tal-velo/ità; (4) it-tensjoni bejn i//okon (e]., Malta) u l-kobor (e]., lEwropa); (5) il-kri]i fl-edukazzjoni b[ala krizi ta’ kontenuti essenzjali; (6) il-kri]i reli;ju]a b[ala tiftix tattwe;iba g[al ‘min a[na?’ f’termini e]istenzjali, universali.

F’dan il-kuntest partit politiku jista’ jag[raf minn fejn telaq u fejn jinsab jew fejn se jkollu jmur. Imexxi jew jitmexxa? Mill-waqg[a tal-ideolo;iji ’l hawn il-kun/ett ta’ partit aktarx li qieg[ed jitbiddel. Ninsabu fl-era postletterarja, impo]izzjoni tal-era di;itali, fejn l-imma;ni hi mg[a;la, il-kwantità hi determinanti, u ]-]mien hu ma[rub.

Hi epoka virtwali, surreali. Minn kompjuter sa persuna kollox jista’ jitqies li qieg[ed ‘jisslowja’, anki jekk bir-riga normali kollox jinsab g[addej b’velo/ità akbar minn qatt qabel. Filpajji]i fejn g[ad hemm il-;u[, il-problema hi finanzjarja; fil-pajjizi fejn hemm il-;id, il-problema hi i]jed minn finanzjarja, u aktarx li l-flus ma jsolvuhiex. Hi e]istenzjali.

Il-mistoqsija tal-bidu ‘min a[na?’ tibqa’ hemm, tbiddel dejjem il-lewn, tikkomplika ru[ha, u toffri sfidi ;odda lill-istituzzjonijiet il-kbar: il-partit politiku, il-Knisja, l-edukazzjoni. Il-mixja minn ]mien il-karta ‘sa[[ara’ sa ]mien is-sistema di;itali hi twila, imma ma hix itwal mill-mixja bejn il-mo[[ u lqalb. HI sfida morali, sforz biex ner;g[u lura lejn is-sentiment, lejn dik il-kapa/ità li biha n[ossu li l-elementi stori/i, varjabbli, huma sekondarji [dejn l-elementi dejjiema, kostanti.

B[alma Mizzi ra s-soluzzjoni firrispett lejn il-kelma, hekk ukoll ]mienna qieg[ed jikkollassa ta[t il-kri]i talkelma. It-telf tal-elokwenza fostna, li]jed fl-u]u tal-Malti, hu sinjal ta’ kri]i kulturali, morali.

Il-Kwistjoni tal-Lingwa hi permanenti. Din id-darba mhix sempli/i kwistjoni ta’ Malti jew Ingli] jew Taljan. Hi kri]i gravi tal-valuri. Lura lejn il-kelma pre/i]a, profonda, ji;ifieri lura lejn il-qalb.

G[al studju dwar ir-relazzjoni bejn ilkultura Taljana u l-kultura Maltija l-qarrejja jistg[u jaraw dawn il-kotba ta’ Oliver Friggieri: La cultura italiana a Malta – Dun Karm (Leo S. Olschki, 1978) u Storia della Letteratura Maltese (Edizioni Spes, Milazzo,1986).

16

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

:img[a bir-ritratti

52 passi;;ier, fosthom turisti u xjenzjati, kienu salvati wara li nqabdu fir-re;jun tal-Antartika. Huma kienu fuq vapur li nqabad fis-sil; u ma setax ikompli jba[[ar.

Hekk kif issokta l-;lied politiku u etniku fin-Nofsinhar tas-Sudan, ir-refu;jati m’g[andhomx post g[al refu;ju u lanqas loqma [ob]. Mal-194,000 persuna kellhom jabbandunaw djarhom.

Il-kundizzjoni ta’ sa[[et l-eks Prim Ministru I]raeljan, li ilu f’koma g[al dawn l-a[[ar tmien snin, qalbet g[all-ag[ar, u t-tobba kkonfermaw problemi serji fil-kliewi u f’organi vitali o[ra li mhumiex jiffunzjonaw.

{ames persuni nqatlu u aktar minn 60 o[ra ndarbu fi splu]joni ta’ karozza bomba f’subborg tal-belt kapitali Bejrut iddominat mill-Hizbollah. Dan l-a[[ar il-belt kapitali Libani]a ntlaqtet minn attakki bejn is-Sunni u x-Xiiti b’rabta mal-gwerra /ivili fis-Sirja.

Partitarji tal-eks sewwieq tal-Formula 1 Michael Schumacher in;abru fil-belt Fran/i]a ta’ Grenoble hekk kif il-:ermani] g[adda g[eluq il-45 sena tieg[u fl-isptar fil-periklu tal-mewt. Hu ;arrab feriti gravi f’rasu waqt li kien qieg[ed jipprattika sport tas-sil; fuq l-Alpi Fran/i]i.

Mill-inqas 14-il persuna nqatlu f’attakk suwi/ida li se[[ fuq xarabank fil-belt ta’ Volgograd. L-isplu]joni se[[et l-g[ada li 17-il persuna tilfu [ajjithom f’attakk suwi/ida fl-istazzjon /entrali tal-ferrovija fl-istess belt.

17

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Editorjal

Xi ntqal din il-;img[a

“L-MCESD qatt ma ddiskuta liskema ta/-/ittadinanza.”

John Bencini, il-President tal-Kunsill Malti g[all-I]vilupp Ekonomiku u So/jali, In-Nazzjon, 30 ta’ Di/embru, 2013 “Il-Papa Fran;isku xxukkjat bil-proposta ta’ adozzjonijiet minn koppji omosesswali.”

Mons. Charles Scicluna, l-Isqof Aw]iljarju, In-Nazzjon, 30 ta’ Di/embru, 2013

“The Gozo General Hospital is unsafe, not only for staff but patients and their family too… nurses are demotivated, frustrated and angry that nothing is being done about the situation.”

Paul Pace, President tal-Union talInfermiera u l-Qwiebel dwar id-direttivi mog[tija lill-infermiera, The Times of Malta, 30 ta’ Di/embru, 2013 “Teachers confused on implementation of co-ed middle school concepts.”

The Malta Independent, 30 ta’ Di/embru, 2013 “Passport scheme changes not strong enough”

Esperti lokali fl-industrija tas-servizzi finanzjarji, The Times of Malta, 31 ta’ Di/embru, 2013 “PM hints at hesitation to save migrants due to international laws”

Referenza g[at-tra;edja tal-immigranti fil-11 ta’ Ottubru li g[adda li kien mistoqsi dwarha l-Prim Ministru Joseph Muscat dwar waqt il-programm Xarabank, The Malta Independent, 31 ta’ Di/embru, 2013

“G[adna ma wasalniex fil-prekarjat”

Victor Carachi, il-President talGWU, l-orizzont, 31 ta’ Di/embru, 2013 “People seem to be rapidly losing their trust in politicians, including the government which has seen its credibility fall to 48% from 59% in May”

St[arri; tal-MISCO li sar f’Novembru 2013, The Times of Malta, 1 ta’ Jannar, 2014 “Din hija t-tip ta’ Oppo]izzjoni serja li rridu noffru lill-poplu Malti u G[awdxi, naqblu fuq dak li hu tajjeb imma dak li hu [a]in ng[idulu [a]in u noffru l-alternattiva tieg[u.”

Simon Busuttil, il-Kap talOppo]izzjoni fil-messa;; g[as-Sena l:dida, In-Nazzjon, 1 ta’ Jannar, 2014

“}ieda ta’ 541 persuna jirre;istraw g[ax-xog[ol f’Novembru”

In-Nazzjon jikkwota statistika uffi/jali tal-NSO, 1 ta’ Jannar, 2014 “Government not listening enough”

Editorjal, The Times of Malta, 2 ta’ Jannar

Trasport pubbliku fl-g[ama Min-nhar il-{amis filg[axija, is-servizz kollu marbut mat-trasport pubbliku g[adda f’idejn il-Gvern Laburista wara sentejn u nofs immexxi mill-kumpanija Arriva.

Wie[ed kien jistenna li l-Ministru Joe Mizzi, li hu responsabbli minn dan is-settur, dakinhar filg[axija stess jag[ti d-dettalji tal-ftehim li l-gvern kien g[adu kemm iffirma mal-Arriva. Wara kollox g[alhekk mar sieg[a fuq l-istazzjon nazzjonali.

I]da l-Ministru Mizzi g[a]el li jostor dak li l-gvern kien innegozja, ma tax dettalji tal-ftehim li kien g[adu kemm ;ie ffirmat fil-pre]enza tieg[u, ma we;ibx g[allmistoqsijiet u [arab minnhom. {afna [abi mill-Gvern minkejja li l-iskop ta’ dan il-ftehim, dejjem skont ilGvern Laburista, suppost g[andu j[alli effett a[jar floperat tat-trasport pubbliku. Allura l-poplu hu g[atxan biex jing[ata l-informazzjoni dovuta. I]da mhux biss.

Dan il-ftehim se jkollu riperkussjonijiet finanzjarji fuq ilpajji].

Il-Ministru Joe Mizzi, nhar il-{amis li g[adda ta kelma, li issa l-Gvern se jkollu perijodu tran]itorju li fih se jda[[al l-effi/jenza li ma rnexxilhiex idda[[al lArriva. Illum il-pubbliku Malti u G[awdxi, partikolarment dawk li ju]aw it-trasport pubbliku, u o[rajn li huma inklinati li ju]awh, bi dritt qeg[din jistennew dan. I]da s’issa qeg[din jin]ammu fl-ag[ma min[abba li l-Gvern ma tax dettalji dwar kif se jse[[ it-titjib imwieg[ed.

Il-Ministru Mizzi baqa’ ma tax dettalji dwar ir-rotot il;odda, il-frekwenzi fil-vja;;i, l-effi/jenza fl-operat, i]]ieda li g[andu jkun hemm fil-karozzi tal-linja biex jie[du post il-bendy-buses li tne[[ew b’ordni tal-Gvern, l-u]u massimu tas-sistema teknolo;ika installata fl-a[[ar sentejn u nofs, l-istallazzjoni ta’ bus shelters ;odda marbuta ma]-]ieda fl-istages li suppost se jid[lu minnufih min[abba r-rotot il-;odda li l-gvern ippropona lillArriva i]da li ma kinitx tifla[ g[alihom min[abba li kienu se j]idu l-ispejje] b’miljuni ta’ ewro fuq l-operat.

Kienet proprju l-kwistjoni finanzjarja marbuta masservizzi li l-Gvern esi;a mal-Arriva li waslet biex jintemm l-operat ta’ din il-kumpanija f’pajji]na.

Minkejja li l-Partit Laburista wieg[ed trasparenza u kontabilità fit-tmexxija, il-mod kif qieg[ed jitratta l-

kwistjoni tat-trasport pubbliku xejn ma jirrifletti minn dawn. Il-Ministru Mizzi kif ma qal xejn dwar kif se jtejjeb is-servizz tat-trasport pubbliku, l-istess g[amel billi ma ]velax id-dettalji marbuta mal-impatt finanzjarju ta’ dan il-ftehim: x’se jiswa lill-poplu Malti f’]ieda fit-taxxi biex jag[mel tajjeb g[all-ftehim mil[uq biex intemm ilkuntratt mal-Arriva. Il-Gvern ma qalx kemm se jdum ilperijodu tran]itorju li matulu se jkun ir-regolatur u l-fornitur tat-trasport pubbliku sakemm jibda jid[ol operatur ;did, ma ]velax kemm se jkun qieg[ed i[allas kull xahar biex joperah, ma qalx jekk hux se ji]died is-sussidju u b’kemm meta skont il-Ministru Mizzi kollox lest biex filjiem li ;ejjin to[ro; is-sej[a g[all-espressjoni ta’ interess, ma tkellem xejn dwar l-impatt finanzjarju tar-rotot il-;odda li mag[hom hemm marbuta aktar investiment infrastrutturali, aktar impjegati u aktar karozzi tal-linja.

Kwistjoni o[ra hija l-;ejjieni tal-[addiema. S’issa, ilMinistru Mizzi ta biss garanzija li se j]ommilhom xog[olhom tul il-perijodu tran]itorju. X’ji;ri wara, hekk kif jid[ol l-operatur il-;did, [add ma jaf. Il-[addiema li kienu mal-Arriva ma jridux din l-in/ertezza, u f’settur b[at-trasport pubbliku m’hemmx lok g[al dan il-log[ob.

Is-sieg[a li g[amel il-Ministru Mizzi nhar il-{amis fuq l-istazzjon nazzjonali qajmet aktar mistoqsijiet milli indirizzat dawk li kien hemm qabel. Anzi kienu 60 minuta fejn il-Ministru Mizzi bg[att messa;; li l-gvern mhux im[ejji kif suppost g[al din il-bidla. Nhar il-:img[a, 27 ta’ Di/embru li g[adda, il-Ministru Mizzi fi tmiem konferenza tal-a[barijiet kien wieg[ed li l-kuntratt malArriva kien se jkun iffirmat sa tmiem Di/embru u li wara kien se jag[ti aktar dettalji. Di/embru g[adda u mar, u da[al Jannar. Nhar il-{amis li g[adda, 2 ta’ Jannar, rajna lil Joe Mizzi, Ministru tal-Gvern Laburista li mar fuq listazzjon nazzjonali biex jg[id biss li l-gvern [a l-kontroll tat-trasport pubbliku, [a;a li konna di;à nafu! I]da [alla lill-poplu b’xiber imnie[er hekk kif g[a]el li j[allih fl-ag[ma dwar kif fl-immedjat se jiggwadanja minn servizz a[jar u aktar effi/jenti tat-trasport pubbliku u x’pi] se jkun hemm fuq il-poplu biex jag[mel tajjeb g[all-ispejje] ta’ miljuni ta’ ewro li da[al g[alihom ilgvern.

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza> mument@media.link.com.mt Editur> Roderick Agius, tel. 25965263 • email> roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar> advertising@media.link.com.mt Stampata> Progress Press, l-Imrie[el

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

18

Opinjoni

Iktar [idma, inqas imma;ni Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Barranin

Dan il-Gvern huwa ma[kum minn do]a ta’ suppervja. Mhux lest li jifhem malajr fejn ]balja u qieg[ed ji]balja anzi jrid jinsisti li mhuwiex.

1. {allejna l-a[[ar tas-sena bil-messa;;i tal-mexxejja ta’ pajji]na. Mumenti ta’ riflessjoni u fl-istess [in ta’ t[ejjija g[al dak li se naraw quddiemna fix-xhur li ;ejjin. Diskorsi li jikxfu lil dak li jkun f’dak li huwa. Hemm id-diskors li huwa fa/li u hemm il-fatti li huma diffi/li. Il-politika g[andha [afna tipi differenti ja[dmu fiha. Hemm dawk li mo[[hom biex ja[dmu u dawk li mo[[hom biex jidhru.

Ftit huma dawk li jag[rfu l-bilan/ li hemm b]onn li jin[oloq bejn wa[da u o[ra. . Huwa tajjeb li tinforma lill-poplu b’dak li tkun qieg[ed twettaq però meta tesa;era fix-xejn tispi//a tid[ak bik innifsek. Il-;did jibqa’ ;did ]gur biss wara ftit jibda jitlef mill-porporina u jibda jiqdiem. Bir-rispett kollu ma tantx rajt persuni impressjonati bid-diskors tal-Prim Ministru. Il-pre]entazzjoni ]edja [afna drabi g[al dawk li j]ommu saqajhom mal-art huwa preludju ta’ nuqqas ta’ sustanza. Nuqqas ta’ g[arfien ta’ dik li hija r-realtà. {arba l-bg[id minn dak li l-poplu qieg[ed verament i[oss b’idejh. . L-a[[ar tas-sena g[alqet bil-marka /ara li r-ras iebsa reb[et fuq ir-ra;uni. G[addiet tal-Prim Ministru fuq i//ittadinanza. Mar lura minn dak li kien webbes rasu fuqu qabel fil-Parlament u pprova jidher li mar ’il quddiem fuq dak li kellu jirtira minnu. Esperiment ie[or fil-manwali ta’ dawk li jiktbu l-kotba ta’ kif tag[mel l-propaganda politika. Ta’ dawk li j[arsu biss li jimmarkaw ru[hom f’dak li jidhru li huma u mhux f’dak li attwalment hu. . Dan fih innifsu huwa l-linja ;enerali tal-Gvern tal;urnata. Qieg[ed ja[rat it-triq biex ja[rab minn dak li 2

3

4

Il-punt hu…

Richard Muscat Opinjonista

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

“We want to scrap the passport scheme” Din il-kummiedja tal-bejg[ tal-passaport mhix se tieqaf hawn. Il-Prim Ministru Muscat g[a]el il-jiem tal-festi talMilied u l-Ewwel tas-Sena biex jitfag[ha u jipprova jag[laqha filwaqt li n-nies aljenata bil-festi. Simon Busuttil, il-Kap tal-Oppo]izzjoni [alla messa;; /ar qabel il-pawsa mill-politika f’dawn il-jiem, u stqarr bla tlaqliq: “Irridu niskrappjaw din l-iskema.”

Jason Azzopardi, il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Intern u Sigurtà Nazzjonali, u]a kliem de/i] dwar l-azzjoni strate;ika tal-PN li mistennija ter;a’ tirranka fil-jiem li ;ejjin fuq dan l-iskandlu tal-mist[ija.

Hekk kif jo[ro; l-Avvi] Legali, tibda l-azzjoni politika

programmata biex twarrab skema li ;abet g[ajb u mist[ija fuq l-isem ta’ pajji]na. Infatti nistennew li ti;i mressqa “mozzjoni kontra l-bejg[ ta/-/ittadinanza” (il-mument, 29 ta’ Di/embru).

Jinkixef l-ingann u l-gideb tal-Prim Ministru Muscat li bla mist[ija, filwaqt li dawwar lilu nnifsu ma’ tliet korpi kostitwiti, stqarr li g[andu l-appo;; tal-korpi kostitwiti kollha.

Kien jaf li kien qed jinganna bil-poplu g[ax malajr sirna nafu li ma kienx hemm konsultazzjoni lanqas fuq livell talMCSED, a[seb u ara l-appo;; tag[hom.

Simon Busuttil qed ikompli j]omm l-inizjattiva f’idejh b’mod de/i] u /ar. Wera li kien lest li jkun kostruttiv u jinnegozja ftehim mal-gvern f’isem il-;id tal-pajji]. Muscat ma kellux interess li n-negozjati jirnexxu g[ax qatt ma verament ried li jbiddel l-iskema minn wa[da ta’ bejg[ g[al wa[da kostruttiva kif issu;;erixxa l-PN. I]da issa wasal il-mument li Muscat jifhem li t-triq li qabad hija [a]ina u ]baljata. U dan se tag[mel lOppo]izzjoni Nazzjonalista.

L-apolo;ista Laburist Lino Spiteri kien iebes u /ar meta sostna li “It (the passport scheme) was ill-conceived, badly rushed through the House of Representatives, growing into a bigger mess with each step of the way.” (The Sunday Times of Malta, 29 ta’ Di/embru). Spiteri ma kellux g[aliex jista[ba wara kritika aspra lejn il-PN u lejn Busuttil biex jattakka l-iskema meta kiteb li “even more surprisingly, the greatest gift of all was given to the Nationalists by the Labour Prime Minister himself in the form of the passport for sale scheme.”

“Ni]velaw ittra li tikxef lil Manuel Mallia” Hekk qrajna fir-rapport dokumentat (il-mument 29 ta’ Di/embru). Issa g[andna iswed fuq l-abjad bil-firma ta’

g[addej b[alissa. Il-kwistjoni ta/-/ittadinanza u li din ;iet marbuta mal-estimi finanzjarji bdiet tattakkana. Il-verità hija li ]-]idiet bdew jin[assu di;à fis-sena li g[addiet u dd[ul mistenni ma jse[[x anzi dak li kien qieg[ed hemm di;à n[ass li sejjer lura. L-avvjament tal-azjenda kummer/jali Maltija bid-diskors bla sens u bil-kitba li saritilha bdiet sejra lura sew. . M’g[andniex nid[ku bina nfusna lkoll kemm a[na. Ilpoplu beda j[oss l-impatt tan-nuqqas ta’ tkabbir ekonomiku u issa bdejna sena li fiha l-Gvern se jkompli jsib ru[u f’diffikultajiet. Huwa /ar li hemm min irid ja[rab minn din il-verità. Biss il-pajji] jaf li g[andu x’jaffronta.

Jaf li altru l-Gvern li kellu u altru dan li g[andu. Japprezza li m’hemmx l-istess direzzjoni jew ideat u proprju g[alhekk li huwa ferm u ferm iktar kawt f’dak li jwettaq, f’dak li jonfoq u f’dak li j[ares li jibni jew le. . Bl-esperjenza tas-sena li g[addiet, l-Oppo]izzjoni g[andha tirre;istra li mxiet ferm iktar ’il quddiem milli [addie[or seta’ [aseb. Qeg[din di;à fuq saqajna minkejja l-kumplikazzjonijiet li partit b[al tag[na jsib ru[u fihom.

Irridu però nirre;istraw li dan il-Gvern huwa ma[kum minn do]a ta’ suppervja. Mhux lest li jifhem malajr fejn ]balja u qieg[ed ji]balja anzi jrid jinsisti li mhuwiex.

Fhimna li dak li jo[ro; minn [alq u[ud anki jekk tkun bilfatti u l-provi ]baljati ma ti;ix irtirata. Dan g[alina jfisser li sejrin lejn sena ta’ iktar inkwiet. A[na b[ala Oppo]izzjoni nibqg[u però ninsistu u na[dmu biex naqdu dmirna bl-a[jar mod possibbli. Nifhmu li hemm dejjem iktar lok g[all-fatti u ferm inqas g[all-imma;ni.

5

6

Manwel Mallia li turi bi/-/ar li kien jaf b’dak li kien g[addej fl-istorja ta’ frodi u tix[im fix-xiri ta]-]ejt.

Aktar ma jg[addi ]-]mien, aktar qed nassistu g[al storja makabra ta’ korruzzjoni, theddid u tradimenti li [er;in millprotagonisti prin/ipali ta’ dan l-iskandlu.

Jekk in[arsu lejn dak li qed jikxef Tony Debono inti] biex ikisser il-kelma ta’ George Farrugia u biex jg[atti xtur ilMinistru Mallia, aktar qed naraw li inno/enti m’hemm [add: kul[add b’idejh im/appsin, b’mod jew b’ie[or. Nistaqsi jien lil Debono: allura g[aliex ma mortx dritt g[and il-pulizija minflok thedded bil-midja internazzjonali? Kif tista’ ssostni li Mallia, b[ala avukat tal-kumpanija, ma kien jaf b’xejn meta kien parti mill-laqg[at u manuvri li qed issemmi?

Dawn u mistoqsijiet o[rajn ji;u f’ras dak li jaqra r-rapport ta’ The Malta Independent on Sunday.

“Resolutions for PN leader” Qrajt b’attenzjoni l-artiklu ta’ Martin Scicluna (The Times of Malta, 1 ta’ Jannar 2014). Hemm xi dettalji li ma qbiltx mieg[u, i]da fis-sustanza nista’ ng[id li qbilt mal-anali]i tieg[u dwar il-PN u l-Kap tieg[u, Simon Busuttil. Scicluna insista li “There is a crying need for institutional reform to make it (the PN) more relevant not only in its policies but also in the way it is financed and communicates its message,

in the expansion of its membership base and the role played by its members in the formulation of its policies.”

Fl-a[[ar Scicluna sostna li “To do so, he must concentrate on three crucial areas of reconstruction: leadership, party organisation and, most importantly, policy.”

Naqblu jew ma naqblux fuq l-anali]i ta’ Martin Scicluna, issa li bdejna sena ;dida, l-attitudni tag[na li rridu Partit Nazzjonalista lest biex jiggverna mill-;did u Mexxej li jispira fidu/ja fil-poplu Malti, g[andha tkun: A[na lesti biex nag[tu l-appo;; tag[na lilek, Simon b[ala Kap tag[na.

“Same-sex adoption ‘shocked the Pope’” Artiklu fil-fa//ata ta’ The Sunday Times of Malta jikkwota lill-Isqof Charles Scicluna jg[id li l-Papa jinsab “ixxukkjat” bil-fatt li Malta mistennija tille;i]la favur i]-]wie; tal-koppji gay u l-adozzjoni tat-tfal.

Mhux il-ka] li nid[ol fil-mertu tal-argument, i]da din li lIsqof Scicluna jda[[al lill-Papa fin-nofs fuq dan l-argument, proprju ma daqqitlix. In[alli l-Papa jie[u responsabbiltà hu stess ta’ dak li jg[id u jipproklama, i]da mhux ji;i mdeffes bl-u]u tal-kelma “ixxokkjat” ming[ajr ma wie[ed jikkwalifika din ir-reazzjoni papali.

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

19

Opinjoni

Inkompetenti, irresponsabbli u rasu iebsa

D

Beppe Fenech Adami Vi/i-Kap PN {idma fil-Partit

L-isfortuna hi li g[all-irresponsabbiltà tal-Gvern se j[allas il-poplu Malti.

Se n[allsu inti u jien.

Se j[allas isem Malta.

awn huma t-tliet fra]ijiet li ji;u f’mo[[i quddiem l-a;ir tal-gvern u l-proposta tieg[u li jbig[ i/-/ittadinanza Maltija. Inkompetenti.

G[andna Gvern li fl-ewwel disa’ xhur tieg[u kien ikkaratterizzat minn inkompetenza grassa. G[andna Gvern li meta ;ie biex jg[addi mill-paroli sabi[ ta’ qabel l-elezzjoni g[all-fatti ta’ wara wera li mhux ippreparat, dilettant, u mag[mul minn nies li m’g[andhomx idea kif jitmexxa pajji].

Din l-inkompetenza mmanifestat ru[ha fil-qasam tal[olqien tax-xog[ol. Rajna din l-inkompetenza fil-qasam talimmigrazzjoni. Rajna din l-inkompetenza fil-qasam talpulizija. Rajna din l-inkompetenza fil-qasam tas-sa[[a.

Inkompetenza li tag[mel il-[sara. Inkompetenza li twe;;a’ lin-nies.

Però donnu dan ma kienx bi]]ejjed. Assistejna g[all-og[la inkompetenza meta ;iet imfassla l-li;i li tbig[ i/-/ittandinanza. Il-Gvern ta’ Muscat ;ie quddiem il-Parlament b’li;i meta kien di;à rabat idejh ma’ kumpanija privata li nkarigha b’dan il-bejg[. :ie quddiem il-Parlament b’li;i li mkien ma pprovdiet g[al investiment. Imkien ma pprovdiet g[al rabta ta’ residenza mal-pajji]. Li;i li mill-ewwel xeg[let il-bozza l-[amra mal-erbat irjie[ tad-dinja. Li;i li sabet ir-rabja talpoplu kontriha. Li;i li l-Gvern ta’ Muscat irtokkaha ftit tal;ranet ilu, lejlet il-Milied, biex ming[alih jikkalma r-rabja tal-poplu.

Però l-poplu mhuwiex iblah. Il-poplu Malti issa dera lqerq ta’ Muscat. Il-poplu Malti issa fehem li Muscat jipprova jid[ak bik il-[in kollu. Il-poplu Malti jag[raf li l-emendi /kejkna /kejkna li ppropona l-Gvern ftit tal-;ranet ilu ma jibdlu xejn fis-sustanza u dan g[aliex i/-/ittadinanza Maltija baqg[et wa[da li tista’ tinxtara, issa bi prezz ftit og[la. Illi;i ta/-/ittadinanza kif proposta ma tipprovdi g[all-[olqien ta’ ebda impjieg. Lanqas wie[ed. Il-li;i kif emendata g[adha t[alli li persuna jista’ jsir Malti b[ali u b[alek ming[ajr qatt ma jirfes f’dan il-pajji] imqar g[al ;urnata wa[da. Dan mhuwiex a//ettabbli

G[alhekk allura din hi li;i irresponsabbli. Hija hekk g[aliex biha l-Gvern ta’ Muscat qieg[ed i[amme; isem Malta. Qieg[ed jipperikola l-qasam finanzjarju li tant [dimna biex bnejna flimkien tul is-snin. Hija li;i irresponsabbli g[aliex tefg[et il-[arsa tal-Ewropa u d-dinja fuqna.

Hija irresponsabbli g[aliex bag[tet il-messa;; mal-Ewropa u mad-dinja li a[na pajji] fallut. A[na pajji] li g[andu kri]i finanzjarja. G[andna pajji] li jekk ma jbig[x i/-/ittadinanza tieg[u se jiffa//ja problemi ekonomi/i kbar. Hija l-li;i irresponsabbli g[aliex g[all-ewwel darba wara [afna snin aktar minn mitejn gazzetta internazzjonali kkummentaw fuq dan l-iskandlu ta’ bejg[ ta’ passaporti. Hija irresponsabbli g[aliex waslet sa[ansitra g[al diskussjoni fi [dan lUnjoni Ewropea, u issa anke quddiem il-Parlamant Ewropew fejn qed issir il-mistqosija. Kif jista’ jkun li pajji] membru fl-Unjoni Ewropea jasal li jbig[ i/-/ittadinanza tieg[u? L-isfortuna hija li g[all-irresponsabbiltà talGvern se j[allas il-poplu Malti. Se n[allsu inti u jien. Se j[allas isem Malta.

Dan huwa Gvern immexxi minn Prim Ministru rasu iebsa. Prim Ministru li g[adu ma fehemx li fil-politika irid ikollok il-kura;; u l-umiltà li tirrikonoxxi li ]baljajt u iktar imporatanti huwa li tikkore;i dak l-i]ball. Mhux hekk qed ji;ri fil-ka] tal-bejg[ ta/-/ittadinza Maltija. Il-Prim Ministru, minkejja li jaf u j[oss ir-rabja tan-nies g[al din il-li;i, jibqa’ stinat u jwebbes rasu. Jibqa’ jirrombla minn fuq kul[add. Dan huwa ]ball kbir. }ball g[all-Prim Minitru stess. }ball tal-Gvern. }ball li ma]-]mien ikollu j[allas g[alih. L-isfortuna hija però li frattemp il-[sara tkun saret.

Il-pajji] ikun sofra.

Quddiem dan kollu, il-Partit Nazzjonalista jibqa’ determinat li j[ares l-interessi tieg[ek u ta’ pajji]na. Fil-;ranet u ;img[at li ;ejjin se nibqg[u g[addejjin bil-[idma tag[na biex nirre]istu din il-li;i. M’g[andix dubju li se nsibu lappo;; tag[kom. M’g[andix dubju li fuq din tal-bejg[ ta//ittadinza qeg[din fuq in-na[a tas-sewwa. U b[al dejjem is-sewwa jirba[ ]gur.

Min g[andu [afna, min g[andu ftit u min m’g[andu xejn

J

Adrian Delia Opinjonista

Meta l-prin/ipji li jintremew, i[allu vojt warajhom, g[ax ma nag[tux widen li hemm materji li ma ninnegozjawx dwarhom, prin/ipji li mhumiex diskutibbli u nazzjonalità li mhix g[all-bejg[

ekk qatt hemm ;urnata fejn wie[ed ikollu ftit tal-[in jirrifletti fuq dak li g[adda u kien, dak li hu u dak li g[ad irid ikun, dik il-;urnata hija lg[ada tal-Milied. Boxing Day bl-Ingli] u li tradizzjonalment kienet il-;urnata meta dawk il-[addiema tas-seng[a kienu, jekk rendew servizz tajjeb, i]uru l-klijentela tag[hom u jilbru kaxxi li kienu jikkontjenu rigali ta’ rikonoxximent u [ajr. Jum San Stiefnu filkalendarju reli;ju] u cioè l-ewwel martri talKristjane]mu li g[al twemminu sofra mewta krudili meta safa’ m[a;;ar g[ax stqarr twemminu, g[ax ma qg[adx fil-mo[bi, g[ax tkellem. Jew Jum l-Istrina f’pajji]na meta l-poplu Malti u G[awdxi kollu jing[aqad f’wie[ed u f’turija ta’ karità u solidarjetà liema b[alha juru verament min huma l-Maltin, xi tfisser li tkun Malti u x’qalb kbira verament g[andna.

Mela l-ewwel [arsa lejn din is-sena. Meta fid-dinja jidher li l-gwerer battew imma ma waqfux. Meta fl-Ewropa jidher li r-ri/essjoni finanzjarja battiet sew u pajji] wara l-ie[or issa [er;in mill-problemi u de[lin g[all-perijodu ta’ iktar g[aqal fl-ippjanar, kawtela fl-infiq u [las lura ta’ dak misluf.

U f’Malta sena ta’ bidla, sena ta’ attività politika kbira.

L-ewwel kwart ta’ t[ejjija g[all-elezzjoni ;enerali, li g[alkemm imqanqla kienet /ivili, it-tieni kwart bi/-/elebrazzjonijiet ta’ partit ;did li g[alkemm qawwija, ming[ajr inkwiet u saram, u fl-a[[ar sitt xhur bil-[atriet ;odda f’po]izzjonijiet varji u l-ewwel direzzjoni f’dik li kellha tkun ir-roadmap tal-Partit Laburista fil-Gvern.

Imma fuq dan tkellimna jew ktibna di;à u llum mhux lok ta’ wisq dettal imma ta’ [arsa iktar ;enerali.

U in vena tal-istagun festiv nixtarr biss li tul is-sena li

g[addiet, b[al kif dejjem, kien hemm min g[andu [afna b[all-pajji]i li fel[u jag[tu bail out lill-o[rajn mg[aff;a, b[all-Partit Laburista li ;ab 36,000 vot iktar minn dak Nazzjonalista u b[al dawk kollha li minkejja kollox kellhom sena finanzjarja tajba [afna.

Kien hemm min g[andu ftit; b[al dawk il-pajji]i li g[addew mis-saram u bil-kemm kellhom biex ila[[qu mad-defi/it u ri-pagamenti, b[all-Partit Nazzjonalista li wara kwa]i 25 sena ta’ poter governattiv mar [a]in [afna fl-elezzjoni ;enerali, imma forsi tg[allem ftit lezzjonijiet li g[ad jissarfu f’;id u progress, u b[al dawk il-Maltin kollha li batew g[al sena o[ra biex ila[[qu mal-[ti;iet tal-[ajja b’sagrifi//ju, tbatija u [idma bla sfieq.

U hemm sfortunatament min m’g[andu xejn, b[al dawk il-pajji]i b[as-Sirja fejn spiccat anke d-dinjità tal-bniedem, waqg[u l-konfini tad-di/enza u s-sewwa u ntemmet l-umanità. B[al meta l-prin/ipji li jintremew, i[allu vojt warajhom, g[ax ma nag[tux widen li hemm materji li ma ninnegozjawx dwarhom, prin/ipji li mhumiex diskutibbli u nazzjonalità li mhix g[all-bejg[. B[al dawk li bejn sema u ilma ma[rubin mill-qilla ta’ gwerra jeg[rqu mitlufa fil-ba[ar tan-nuqqasijiet tal-bniedem.

Min kellu [afna, min kellu ftit u min ma kellu xejn.

Imma lkoll in[arsu ‘l quddiem lejn sena ;dida. U jien nikteb u nittama li b’dik in-naqra iktar g[erf, g[aqal u umanità, dawk li g[andhom [afna b[all-pajji]i kbar u b’sa[[ithom jag[mlu a[jar u jag[tu aktar. Biex il-Gvern li poter u voti g[andu [afna jifhem u jiftakar li huwa jirrapre]enta wkoll anke lil ftit li vvutaw kontra. U jirrealizza wkoll li jekk ma jag[milx hekk, ma jibqa’ xejn.

Jista’ jkollna [afna, imma jekk ma nag[tux imqar ftit kuljum ma niswew xejn.

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

20

Opinjoni

Bilan/ a[jar bejn il-familja u x-xog[ol Fil-Parlament Ewropew David Stellini tkellem mal-Membru tal-Parlament Ewropew eletta f’isem il-PN, Roberta Metsola dwar il-[ajja tag[ha lil hinn mill-Parlament Ewropew b’mod spe/jali dwar il-bilan/ li til[aq bejn ix-xog[ol li titlob minnha l-politika u l-irwol tag[ha b[ala omm. : Inti mhux biss Membru tal-Parlament Ewropew i]da wkoll mi]]ew;a u omm ta’ tlett itfal. Kif tla[[aq ma’ din il-[ajja impenjattiva? : Jien u r-ra;el tieg[i ilna nafu lil xulxin g[al g[axar snin u tul dawn is-snin kollha, il-[ajja tieg[i dejjem kienet impenjattiva u g[alhekk ma saritx aktar impenjattiva g[aliex d[alt fil-Parlament Ewropew. Minn dejjem kont nivvja;;a bejn Brussel u Malta u na[dem [inijiet twal [afna.

Qabel ma sirt Membru tal-Parlament Ewropew, kelli rowl li ninnegozzja fi Brussel f’isem Malta u l-Gvern Malti u g[alhekk anke dak i]-]mien kont insiefer kwa]i kull ;img[atejn. Il-[in tal-ivvja;;ar issa ]died g[aliex b[ala Membru tal-Parlament Ewropew, kull xahar immur ukoll Strasburgu u dan i]id mar-rutina normali. Madankollu, issa li ilni tmien xhur f’din il-kariga, nista’ ng[id li l-familja tieg[i drat din ir-rutina u r-ra;el tieg[i jaf ukoll li x-xhur li ;ejjin se jkunu aktar impenjattivi minn o[rajn. A[na ltqajna fil-politika u ]ew;i jaf li l-politika hija [ajti. G[aldaqstant, i[ares lejn din il-[ajja fil-Parlament Ewropew b[ala kapitlu ie[or fil-[ajja politika tieg[i. : G[aliex ser ikunu mpenjattivi ferm ix-xhur li ;ejjin? : Ix-xhur li ;ejjin se jkunu impenjattivi g[aliex qabel xejn, nersqu lejn it-tmiem tal-le;i]latura talParlament Ewropew u f’dan i]-]mien, ix-xog[ol ji]died. Dan g[aliex kul[add ikun f’;irja wa[da biex jag[laq ix-xog[ol pendenti. Dan i]-]mien iqarribna wkoll lejn elezzjoni o[ra u bla dubju ta’ xejn, fi]-]mien qabel l-elezzjoni l-kuntatt man-nies ji]died. Dan il-kuntatt huwa importanti ferm g[aliex ikollok /ans li ]]ur l-attivitajiet li jorganizzaw il-partitarji, tiltaqa’ mannies u t[e;;i;hom biex jivvutaw u jag[rfu aktar ir-rwol talParlament Ewropew. Kburija li nag[mel parti mit-tim ta’ kandidati f’isem il-PN u g[alhekk, in[e;;e; lil kull min se jivvota biex jivvota lill-kandidati kollha tal-PN fl-elezzjonijiet

Ewropej.

Hu ovvju li l-bejg[ ta/-bittadinanza tag[na l-Maltin lill-barranin saret fissazzjoni u priorità g[all-Prim Ministru Joseph Muscat u l-Gvern tieg[u. Donnu li l-flus li jid[lu minn dan ilbejg[ huma biss l-unika tama ta’ salvazzjoni g[all-ekonomija ta’ pajji]na. I]da minkejja l-o;;ezzjoni mhux biss talOppo]izzjoni Nazzjonalita, tal-ma;;oranza tal-poplu Malti u G[awdxi u tal-istampa internazzjonali kollha, il-Prim Ministru qed jibqa’ jwebbes rasu.

Wara li isem pajji]na tkasbar mad-dinja, biex taparsi g[andna Gvern li jisma’, il-Prim Ministru mag[fus bil-pressjoni nazzjonali u internazzjonali, ma ppubblikax l-Avvi] Legali marbut ma’ din il-li;i fa[xija u a//etta li jibdew ta[ditiet bejn Gvern u Oppo]izzjoni biex l-iskema tinbidel g[all-a[jar u a//ettabbli.

Dan se[[ wara li l-Prim Ministru kien di;à dde/ieda li jne[[i l-klawsola tas-segretezza fuq min jixtri /-/ittadinanza Maltija skont din il-li;i biex jipprova jikkalma l-mew; li qanqlet din illi;i kontroversjali.

Dan se[[ wara li l-Ministru tal-Finanzi Edward Scicluna mar i[abbat fuq sidru quddiem il-Parlament Ewropew u jammetti li dwar din il-li;i l-Gvern li hu jag[mel parti minnu kien g[amel ]ball. U mhux biss ammetta dan, imma qata’ figura miskina quddiem l-Ewropa.

Wara dan kollu, il-Prim Ministru beda ta[ditiet malOppo]izzjoni u f’dawn it-ta[ditiet g[all-bidu bag[at jirrappre]entawh lis-Segretarju Parlamentari fl-Uffi//ju tal-Prim Ministru Owen Bonnici u lill-Ministru responsabbli minn dan ittradiment ta’ pajji]na, Manuel Mallia.

Wara tnejn jew tliet laqg[at li fihom baqa’ ma ntla[aqx ftehim, il-Prim Ministru dehrlu li kellu jid[ol direttament hu f’dawn it-ta[ditiet. Wara t-tieni laqg[a bil-parte/ipazzjoni tieg[u u kien g[adu ma ntla[aqx ftehim, Joseph Muscat [are; bi skema suppost differenti li fiha bidel biss il-frilli tal-libsa tad-dnub ori;inali.

I]da il-libsa baqg[et l-istess wa[da li kienet kundannata minn kul[add. Il-Gvern baqa’ jinsisti fuq il-prin/ipju li jpo;;i //ittadinanza Maltija g[all-bejg[. Din kienet l-o;;ezzjoni ewlenija u fil-prin/ipju li mill-ewwel kellu l-Partit Nazzjonalista g[al din l-iskema.

Fil-ver]joni l-;dida tal-iskema, il-Gvern ne[[a s-segretezza, iffissa numru ta’ kemm jistg[u jinbieg[u /ittadinanzi, rabat lil min jixtri /-/ittadinanza li jixtri wkoll proprjetà f’Malta u li jixtri xi tip ta’ bonds jew investiment ie[or f’pajji]na. Dawn kienu kollha punti riflessi fl-emendi li l-Oppo]izzjoni kienet ipproponiet g[all-mudell ori;inali u li l-Gvern kien /a[adhom kollha kemm huma fil-Parlament meta kienet qed tkun dibattuta l-li;i.

Wie[ed mill-ewwel jinduna li anke fl-iskema l-;dida kollox hu bba]at fuq il-kun/ett ta’ xiri u bejg[. Min irid JIXTRI //ittadinanza Maltija, irid JIXTRI proprjetà f’Malta u JIXTRI wkoll xi tip ta’ bonds. Din il-proprjeta u l-bonds dak li jkun jista’ jiddisponi minnhom, IBIEG{hOM, wara /ertu ]mien limitat - u naturalment jag[mel qlig[ minn fuqhom. U fuq kollox, minkejja dan kollu jista’ anqas jag[mel ;urnata wa[da biss jg[ix fostna.

S’issa kollox favur min g[andu l-flus u jrid jixtri /-/ittadinanza Maltija. G[alhekk l-Oppo]izzjoni baqg[et tg[id le g[al din l-iskema infami. Baqg[et tg[id LE g[ax temmen fil-prin/ipju li /-/ittadinanza tag[na m’g[andhiex prezz. M’g[andha qatt tkun g[all-bejg[.

Dawk il-barranin li ;enwinament jixtiequ jsiru /ittadini Maltin irid jimmeritaw li jkollhom dan l-unur. U jimmeritawh billi jkollhom xi rabta ma’ pajji]na. Billi ji]]ew;u sie[eb jew sie[ba Maltija u wara [ames snin li jkun ilhom jg[ixu f’Malta japplikaw biex isiru /ittadini Maltin. Jistg[u jiksbu wkoll din i//ittadinanza wara li jag[mlu investiment produttiv f’Malta li jo[loq l-impjiegi g[all-[addiema tag[na u wara numru ta’ snin jg[ixu fostna, japplikaw biex isiru /ittadini Maltin.

F’dawn il-ka]i i/-/ittadinanza Maltija mhux qed TINBIEG{ imma wie[ed qed jakkwistaha wara li jkun [oloq rabta dejjiema bejnu u bejn pajji]na.

Id-differenza bejn dak li qed jipproponi l-Gvern ta’ Muscat u dak li hu a//ettabbli g[all-Oppo]izzjoni hi evidenti g[al min lest jin]a’ n-nu//ali parti;;jan u j[ares lejn il-veri interessi ta’ pajji]na. G[all-Partit Nazzjonalista l-ewwel ji;u l-prin/ipji.

G[al Joseph Muscat u l-Partit Laburista l-flus huma aktar importanti mill-prin/ipji.

David Stellini

MEP Roberta Metsola

Roberta Metsola Membru Parlamentari Ewropew PN

Irridu no[olqu i]jed in/entivi biex aktar ;enituri jkomplu bil-karriera tag[hom wara li jkollhom it-tfal

David Stellini

MEP Roberta Metsola

Prin/ipji kontra flus Mario Schiavone Opinjonista

G[all-PN l-ewwel ji;u l-prin/ipji. G[al Joseph Muscat u l-Partit Laburista l-flus huma aktar importanti mill-prin/ipji.

: Nitkellmu [afna dwar il-bilan/ bejn ixxog[ol, il-familja u l-[ajja so/jali. X’ta[seb li g[andu jsir biex nippromovu dan il-bilan/? : G[amilna ]mien nistaqsu kif nisa li g[andhom it-tfal jistg[u jo[or;u g[all-politika u jien nu]a’ lili nnifsi b[ala e]empju ta’ kif dan jista’ jsir. Importanti [afna li tkun organizzata u li jkollok struttura li tag[tik [afna appo;;.

G[alhekk nixtieq nirringrazzja lill-familja tieg[i li jg[inuni [afna kif ukoll it-timijiet li g[andi f’Malta u fi Brussell.

Madankollu rridu nirrikonoxxu li mhux kul[add g[andu l-istess opportunitajiet u fil-Parlament Ewropew nitkellem ma’ [afna nisa u r;iel li jixtieq li jkun hemm [afna aktar nisa fil-politika.

Nemmen li hemm b]onn aktar in/entivi u opportunitajiet g[al childcare u kull in/entiv g[andu jing[ata biex jekk ;enitur jista’ ja[dem mid-dar g[al xi ;ranet fil-;img[a, ikun jista’ jag[mel dan. Di;à hemm uffi/ini u kumpaniji li jag[tu din ilpossibiltà i]da dan mhux bi]]ejjed. Hemm b]onn li nag[mlu [afna iktar. A[na l-politi/i g[andna nag[tu e]empju u na[dmu biex nin/entivaw aktar nisa u ;enituri li jid[lu fil-politika sabiex ikollhom karriera b[al ma hi tag[na. : Dan ma japplikax biss g[al min irid jid[ol fil-politika i]da anke g[al min irid jid[ol fid-dinja tax-xog[ol. : E]attament. G[andna [afna nisa li ja[sbu li wara li jo[or;u mill-Università jew wara li jid[lu fiddinja tax-xog[ol u jkollhom it-tfal, jibdew jinkwetaw u jaraw kif se jla[[qu mal-[inijiet tax-xog[ol u jaraw kif jistg[u jqattg[u aktar [in id-dar. Però, g[al /irkostanzi differenti, mhux dejjem ikun possibli li tqatta’ [afna snin id-dar.

G[alhekk, irridu naraw kif nag[mluha aktar fa/li g[al nisa u ;enituri in ;enerali li jid[lu lura fid-dinja tax-xog[ol b’mod aktar fa/li. Sfortunatement, dan mhux dejjem possibli u allura, irridu nikkunsidraw kif mi]uri b[al-leave tal-maternità jew talpaternità jinqasam bejn ir-ra;el u l-mara. Hemm pajji]i fejn dan ma jittie[edx biss mill-mara i]da jista’ jittie[ed mir-ra;el skont il-b]onnijiet tal-koppja. G[alhekk, l-argument g[andu jkun li kull familja g[andu jkollha /-/ans u l-possibiltà li ssib is-soluzzjoni tag[ha. Irridu no[olqu i]jed in/entivi biex aktar ;enituri jkomplu bil-karriera tag[hom wara li jkollhom it-tfal.

David Stellini

MEP Roberta Metsola

David Stellini

MEP Roberta Metsola

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

1

2

Opinjoni

Il-Gvern, il-passi;;ieri u t-trasport pubbliku Il-Gvern jikkontrolla t-trasport pubbliku Minn l-g[ada tal-ewwel tas-sena, wara diversi snin, ilGvern re;a’ [a f’idejh is-servizz tat-trasport pubbliku. Dan wara li l-Arriva ffirmat ftehim ma’ Transport Malta biex twaqqaf l-operat tag[ha minn Malta. G[al dan, skont ilMinstru Joe Mizzi, il-gvern ma [allas xejn [lief li se

Toni Bezzina Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[at-Trasport u Infrastruttura

Il-gvern hu kemm ir-regolatur kif ukoll dak li jipprovdi dan is-servizz. G[alekk, dawk kollha li ju]aw it-trasport pubbliku, jistennew u jippretendu li dan is-servizz ikun a[jar milli kien sas-sena li g[adha kemm g[addiet

jag[mel tajjeb g[al xi kredituri li kienu jammontaw g[al madwar tliet miljun ewro. Però, xorta tibqa’ l-mistoqsija: kemm realment sewa lill-gvern it-trasferiment tax-share holding tal-kumpanija Arriva? Jekk, kif qal il-Ministru Joe Mizzi, biex xtara x-shareholding tal-kumpanija l-gvern kulma [allas kien tliet miljun ewro, ix-shareholding talkumpanija ma jinkludix ukoll madwar 68 miljun ewro f’dejn? Allura se nkunu jien u int, li se nag[mlu tajjeb g[ax-xiri ta’ dan id-dejn mill-gvern, bit-taxxi li n[allsu?

I]da wie[ed mill-aktar punti importanti ta’ dan il-ftehim hu li issa dan is-servizz tant importanti ;ie ta[t il-kontroll dirett tal-gvern. Issa l-gvern hu kemm ir-regolatur kif ukoll dak li jipprovdi dan is-servizz. G[alekk, dawk kollha li ju]aw it-trasport pubbliku, jistennew u jippretendu li dan isservizz ikun a[jar milli kien sas-sena li g[adha kemm g[addiet. Fl-a[[ar mill-a[[ar, dan hu dak li kemm il-Prim Ministru Joseph Muscat kif ukoll il-Ministru Joe Mizzi, kemm mill-Oppo]izzjoni kif ukoll mill-Gvern, weg[du g[al dawn l-a[[ar sentejn u nofs. U dawk kollha li ju]aw dan isservizz jistennew dan bi dritt.

Il-Gvern f’po]izzjoni li joffri servizz a[jar Permezz ta’ dan il-ftehim, il-gvern se jkun f’po]izjoni vanta;;ju]a li hu stess iwettaq dak kollu me[tie; biex isservizz tat-trasport pubbliku jkun provdut skont skedi li jinsabu fuq madwar 700 stage li jinsabu mferrxin madwar ilpajji] kollu. Fl-istess [in, il-gvern ikun jista’ jibqa’ joffri sservizz tat-trasport pubbliku sal-11p.m. g[al kullimkien, barra l-fatt li fi tmiem il-;img[a jibqg[u ji;u pprovduti nnight buses g[al kull lokalità minn Paceville, hekk kif kien isir sa ftit ]mien ilu. U dan fil-frattemp li ma jog[lewx la lprezzijiet tan-nolijiet kif ukoll is-sussidji.

Dawk kollha li jmorru l-Isptar Mater Dei kif ukoll l-studenti li jattendu l-Università f’Tal-Qroqq, jistennew li dan is-servizz minn u lejn diversi lokalitajiet jitjieb, b[alma g[andu jitjieb is-servizz regolari kif ukoll dirett mill-ajruport g[al diversi lokalitajiet b[a/-?irkewwa, ir-Rabat, San :iljan, Tas-Sliema, il-Belt, il-Birgu, Marsasakala u Bir]ebbu;a.

Hemm ukoll il-provvista tas-servizz fih innifsu. Dan g[andu jkompli jsir b’karozzi fornuti b’low floor, li jkunu a//essibbli kemm g[all-persuni b’di]abilità, anzjani kif ukoll ommijiet bil-pushchairs. Dan fl-istess [in li l-karozzi tal-linja kollha g[andhom ikunu Euro V [alli jni;;su anqas u fl-istess [in jin]ammu nodfa u bil-provvista tal-arja kkondizzjonata.

G[andom ukoll ji]diedu stages fejn hemm b]onn, u dan g[andu jsir wara konsultazzjoni wiesg[a u reali ma’ diversi Kunsilli Lokali. Dan barra l-fatt li tibqa’ titjieb l-informazzjoni li hemm kemm fuq l-istages kif ukoll fuq diversi pubblikazzonijiet relatati mas-servizz tat-trasport pubbliku.

B’hekk ti]died kemm l-effi/jenza kif ukoll il-puntwalità li bihom ji;i pprovdut dan is-servizz tant importanti g[al pajji]na. Fl-istess [in g[andu jin]amm il-livell tajjeb ferm ta’ servizz li hu provdut f’G[awdex.

Xog[ol il-[addiema g[andu mhux garantit Xi ng[idu g[ax-xog[ol ta’ madwar 1,200 persuna li kienu impjegati mal-Arriva? G[alkemm il-Ministru qal li dawn se j]omm posthom fi ]mien tran]itorju, g[adu ma jridx jikkonferma hekk kif kien g[amel gvern Nazzjonalista, wa[da mill-kundizzjonijiet prin/ipali tal-kuntratt g[andha tistipula li l-[addiema kollha li b[alissa ja[dmu fil-qasam tat-trasport pubbliku g[andu jassorbihom min se jie[u t-tender. B’hekk biss il-[addiema jistg[u jserr[u rashom li mhux se jitilfu xog[olhom. Ta’ min isemmi wkoll li l-g[a]la tal-operatur ;did g[andha ssir bi pro/ess pubbliku u trasparenti ming[ajr l-ebda dubju ta’ xi ftehim min qabel; u dan f’;ie[ ittrasparenza u l-kontabilità. Di;à xellifna l-kredibilità ta’ pajji]na ma’ kumpaniji barranin li kienu m[ajrin ji;u jinvestu f’pajji]na. Nispera li ma nkomplux ng[oddsu ’l isfel.

L-Oppo]izzjoni se tvara pro/ess ta’ konsultazzjoni L-Oppo]izzjoni Nazzjonalista, kuntrarju g[al dak li g[amel il-Partit Laburista meta kienet introdotta r-riforma fit-trasport pubbliku madwar sentejn u nofs ilu, se tag[ti lkontribut tag[ha biex it-trasport pubbliku jkompli jitjieb.

G[alkemm kul[add jirrikonoxxi li l-bidla li wettaq Gvern Nazzjonalista kellha [afna elementi po]ittivi, kien hemm setturi li kellhom b]onn iktar titjib. G[alhekk, lOppo]izzjoni, fil-jiem li ;ejjien, se tvara konsultazzjoni wiesg[a kemm mal-Kunsilli Lokali kif ukoll ma’ dawk kollha li ju]aw b’mod regolari dan is-servizz, [alli tkun tista’ to[ro; bi proposti konkreti li jirriflettu l-b]onnijiet reali talkonsumaturi kollha tat-trasport pubbliku. B’hekk, pajji]na jkun jista’ jkompli jibni fuq it-tajjeb li sar fl-a[[ar sentejn u nofs, minn mindu kienet introdotta r-riforma fis-servizz tattrasport pubbliku.

Issa li dan is-servizz ;ie f’idejn il-Gvern, dan hu ]-]mien opportun li t-trasport pubbliku g[andu jkompli jitjieb [alli lGvern ikun ta’ e]empju g[all-privat li fix-xhur li ;ejjien se jie[u f’idejh dan is-servizz. B’hekk ikunu stabbiliti l-istandards li l-privat ikun me[tie; li jimxi mag[hom hekk kif jid[ol fis-se[[ kuntratt ;did mal-operatur privat ;did.

B’hekk biss jista’ ji;i assigurat li l-aspettattivi tal-pubbliku, b’mod spe/jali ta’ dawk li ju]aw dan is-servizz b’mod regolari jintla[qu.

Il-Ministru Laburista Joe Mizzi g[adu ma kkonfermax jekk hux se jin]ammu l-[addiema kollha hekk kif jid[ol operatur ;did tat-trasport pubbliku

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

-

22

Ittri lill Editur

;udizzjarja bejn il-Pulizija u l:udikatura. ( Il-Gvernatur Sir Thomas kellu mill-ewwel il-[sieb ewlieni tal-unifikazzjoni tal-istrutturi tal-pulizija u anki dawk tal-;udikatura in;enerali billi flistess [in jisseparahom kompletament.

Infatti, huwa [oloq fuq skala u firxa nazzjonali, fuq na[a ‘l-qrati tal-;urisstorika dizzjoni superjuri, u fuq na[a o[ra ‘lMa;istratura tal-Pulizija :udizzjarja Il-Korp tal-Pulizija jag[mel referenza biex titratta xog[ol tal-qrati fuq livell g[all-artiklu ta’ Simon Mercieca blinferjuri. Fl-istess waqt, huwa waqqaf isem “Il-Pulizija u /-?elebrazzjoni talKorp tal-Pulizija distinta minn Falzità Storika” (il-mument, kwalunkwe affiljazzjoni ;udizzjarja 22.12.2013, p.21) fejn kategorikament biex b’mod e]ekuttiv, allura b[ala Korp jistqarr li l-Korp tal-Pulizija twaqqaf fltal-Pulizija E]ekuttiv, tipprovdi g[all24 ta’ Awwissu, 1812 - u mhux fit-12 [arsien tal-bon ordni. Huwa wettaq din ta’ Lulju, 1814 - kif huwa “ppubblikat” il-bidla, mhux b’addizzjonijiet g[al fil-ktieb “Raccolta di Varie Cose strutturi e]isteni, i]da b’tibdil millAntiche e Moderne Utili ed Interessanti qieg[, permezz ta’ serje ta’ Proklami.

Riguardanti Malta e Gozo” (pa;na 333) Huwa waqqaf il-Korp tal-Pulizija ;did ta[t it-titlu “Primo Magistrato di bix-xandir ta’ Proklama u mhux bilPolizia”. Il-Korp tal-Pulizija jxejjen [ru; ta’ Notifikazzjoni. Fi ftit kliem, ilg[al kollox il-kummenti tal-artikolista Gvernatur Maitland sa mill-bidu nett msemmi u jag[mel dan billi jikkwota wettaq l-unifikazzjoni tal-erba’ minn dokumenti awtenti/i u relevanti “Ma;istrati”, ji;ifieri t-tlieta li twaqqfu fuq l-avveniment storiku in kwistjoni, li fl-1784 u dak li twaqqaf fl-1812 billi jinsabu merfug[in fl-Arkivju Nazzjonali juru bi/-/ar u inevokabilment, li l-iskop Maitland, l-ewwel wie[ed wara li lta’ Malta, partikolarment il-manuskritt Gran Britannja assumiet is-sovranità ta’ abolixxa l-uffi//ji tag[hom u [oloq kellu g[an limitat fil-[olqien ta’ korp enumerat ‘A 24’. Il-Korp, b’dispja/ir, Malta fl-istess sena 1813, ji;ifieri 11-il minflok il-Korp tal-Pulizija E]ekuttiva ;udizzjarju li kellu prin/ipalment ilqieg[ed jg[arraf li Dr Mercieca huwa sena wara li misserijietna kienu /edew b’effett mit-12 ta’ Lulju, 1814, kif mira li jissolleva l-Qorti Kriminali tal[abbar fil-Proklama tieg[u tal-1 ta’ skorrett g[al dawn ir-ra;unijiet: Belt Valletta minn ka]i tal-Pulizija. In- it-tmexxija ta’ pajji]na lill-Imperu ( Il-Kummissarju ?ivili, il-:eneral notifikazzjoni tat-22 ta’ Lulju, 1812, ma Ingli], kien di ;à [a f’idejh ir-respons- Lulju, 1814 (Gazzetta Del Governo di Malta, Numero 38, Mercoledì 13 Luglio Sir Hildebrand Oakes, verament fittex li kinitx tikkomprendi ]-]ew; skopijiet l- abbiltà tal-operat tal-Pulizija.

1814, pagina 151). jintrodu/i bidliet radikali fl-istrutturi u ( Il-Gvernatur Sir Thomas f’dokuo[rajn, ji;ifieri, la tifred il-Gran Qorti ( Il-Baruni Vincenzo Azzopardi filfil-funzjonijiet tal-Pulizija i]da ma kel- Kriminali mill-Pulizija, lanqas li tirren- ment ie[or uffi/jali, din id-darba ktieb tieg[u “Roccolta di Varie Cose lux il-[sieb li jissostitwixxi s-sistema di [a;a wa[da s-sistema b’koe]joni tal- dispa// li bag[at lil Lord Bathurst, isAntiche e Moderne Utili ed Interessanti e]istenti b’mod ;enerali. Huwa kellu l- uffi//ji u l-uffi/jali e]istenti.

Segretarju tal-Istat g[all-Kolonji u lRiguardanti Malta e Gozo” (Malta, [sieb li jikkon/entra t-tibdiliet u addiz- Evidentement, l-introduzzjoni talGwerra f’Londra (13.4.1814) jirreferi 1843) jirriprodu/i n-Notifikazzjoni talzjonijiet fid-distrett tal-Belt Valletta. g[all-Ma;istratura tal-Pulizija li kien Ma;istratura tal-Pulizija kienet fit-28 1812 dwar il-[atra tal-Ma;istratura talHuwa kellu fis-sisien l-idea li (a) jifred ta’ :unju, 1812, u mhux fit-22 ta’ waqqaf il-Kummissarju ?ivili Oakes Pulizija. Madanakollu, huwa fi ktieb ta’ il-President tal-Gran Qorti Kriminali b[ala wa[da minn diversi awtoritajiet Lulju, 1812. Hija kienet wa[da 384 pa;na ma jag[ti l-ebda kumment mill-kontroll tradizzjonali mill-Pulizija kirografika, mhux le;i]lattiva, u se[[et tal-Pulizija meta huwa kkaratterizza sdwarha. Huwa ma jpo;;iha fl-ebda tad-distrett tal-Belt Valletta li kien jin- bis-sa[[a ta’ kitba li anti/ipat in-notifi- settur b[ala konfu] [afna. Huwa jg[id kludi l-[ru; ta’ li/enzji u materji li l-kambjament ta’ Oakes kien wie[ed kuntest. Huwa tefag[ha ta[t it-titlu ka mitbug[a tag[ha. amministrattivi trivjali; (b) itaffi l-Qorti ta’ ]ieda ta’ inkombenza ma’ o[rajn tal- ‘Primo Magistrato di Polizia’ u jieqaf ( Il-Ma;istratura l-;dida ta’ Sir Kriminali fil-Belt Valletta mill-pi] li istess isem e]isteni u mwaqqfin ta[t il- hemm ming[ajr l-i/ken [jiel jew dettal Hildebrand, li saret b’mod mg[a;;el, dwar l-operat. Huwa mkien ma jag[mel jitratta kontravenzjonijiet u reati ]g[ar; kellha d-difett li ma kienet tipprovdi l- Dritt Muni/ipali (1784) (Kodici De pubbliku li l-Korp tal-Pulizija twaqqaf kif ukoll (/) jag[ti iktar armonija fost l- ebda riforma koerenti kif jo[ro; millRohan)(Kap.1-Kap XLIII, pp.1-78), u 24 ta’ Awwissu, 1812. istabbilimenti tal-pulizija li kienu joperEstratto del Piano dell’Istituzione del kien g[amel biss addizzjoni, mhux sos- fl-Dr Albert Laferla, li g[al numru ta’ aw b[ala entitajiet separati. Ir-ristrutMagistrato di Polizia mnejn wie[ed tituzzjoni, ta’ istituzzjoni. Anzi Sir snin kien Direttur tal-Edukazzjoni kif turar, li kellu jkun implimentat pass jislet il-funzjoni tal-Ma;istrat li kellu Hildebrand kien iktar [awwad milli ukoll kien l-istoriku uffi/jali tal-Gvern wara pass u mhux f’daqqa, kien jkun biss spe/i ta’ field officer. Ilg[aqqad u g[amel uniformi s-sistema.

Ingli] f ’ Malta fl-ewwel volum minn jikkon/entra l-Belt Valletta u kien Ma;istratura l-;dida kellha tibda Tant huwa hekk li l-funzjoni tal-Pulizija tnejn tal-ktieb,tieg[u ‘British Malta’ li jolqot indirettament biss distretti o[rajn tit[addem fl-1 ta’ Awwissu, 1812 i]da fl-1812 baqg[et estenzjoni tal-funzjoni kellu Da[la mill-Gvernatur stess u li b[all-Imdina u G[awdex. Barra minn l-[atriet kon/ernati saru tard u b’mod tal-:udikatura u spe/jalment talkien stampat erba ’ darbiet, jg[id li lhekk, kien iffukkat fuq il-Qorti sparpaljat, tant li l-Kummissjoni Rjali President tal-Gran Qorti Kriminali talori;ini tal-Pulizija f’Malta ta[t l-Ingli]i Kriminali tal-epoka. ta[t l-istess Kummissarju ?ivili Oakes Belt Valletta. Ir-responsabbiltà taltmur lura g[all-1814. Dr Laferla kienet ( ) Il-Ma;istratura tal-Pulizija kienet li rrapportat fuq il-qag[da tal-pajji] flmaterji tal-Pulizija ma tmessitx fit-tliet irri/erka u nise; i]-]ew; volumi msemintrodotta mill-Kirografu tal-Gvern fit- istess sena 1812, lanqas biss tlissen distretti ;udizzjarji, ji;ifieri l-President mija bil-manuskritti u d-dokumenti koll28 ta’ :unju, 1812, u mbag[ad kienet kelma dwar il-Ma;istratura l-;dida tal-Gran Qorti Kriminali fil-Belt ha uffi/jali g[ad-dispo]izzjoni tieg[u. imxandra b’Notifikazzjoni (u mhux bi g[aliex proprju hija ma kienet effettiva Valletta, il-Kaptan tal-Virga fl-Imdina u Proklama) datata 22 ta’ Lulju, 1812, xejn. Anzi l-Ma;istratura l-;dida kienet l-Gvernatur t’G[awdex, it-tliet ji;ifieri l-ewwel b’karta jew folja inedi- effettivament ine]istenti anki meta “Ma;istrati” li baqg[u baqg[u bla mitCMRU ta u mbag[ad bi stqarrija uffi/jali faqqg[et il-pesta fis-sena ta’ wara, fltiefsa. Il-[olqien tal-Ma;istrat talKorp tal-Pulizija mag[mula pubblika, ]ew; dokumenti li 1813. Infatti, il-Gvernatur Sir Thomas Pulizija fl-1812 ma bidlet xejn ir-rabta Il-Furjana

/-/elebrazzjoni tal-falzità Il Pulizija u

5)

1)

4)

6)

3)

2

Sloune Gatt Fabri

23

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Ittri lill-Editur

Skont il-kobor!

Hija il-prassi li l-Partit Laburista fil-gvern, f’/erti ka]i bl-aktar mod oxxen jikkumpensa lil kull min qabel l-elezzjoni ta’ puxxjatura lillpartit.

Dan fejn kellhom x’jaqsmu personalitajiet meqjusin b[ala ‘[ut ]g[ir’. I]da mbag[ad kien hemm il-‘bibien’, il-kuntratturi kbar, li An;lu Farrugia kien qal li kienu resqu qrib wisq talPartit Laburista.

Issa hemm pjani li jsiru affarijiet fuq skala kbira li jinvolvu miljuni kbar ta’ flus fosthom is-setturi tal-ener;ija u tal-irdim tal-ba[ar g[alliskop ta’ bini. Pro;etti li mhux talli fir-realtà m’g[andniex b]onnhom i]da li huma ta’ [sara g[all-pajji] Jista’ jkun li hawn ikun me[tie; kumpens proporzjonat mal-kobor talpro;ett u l-puxxjatura li kienet ng[atat.

Il-Qarnita

Is-Si;;iewi

Bejn supperv u inkompetenti

Joseph Muscat wara l-fro;a li g[amel bl-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza qal li kien biddel fiha u dan g[ax ma kienx supperv.

Apparti l-fatt li fil-li;i kif approvata mill-Parlament ma tbiddel xejn u mar ibieg[ha kif inhi f’Londra u f’Miami allavolja mbag[ad spi//a jbiddel biex l-iskema g[amilha ag[ar milli kienet.

U dan g[amlu biss wara li d-dinja kollha iddie[ket bina.

Muscat rasu iebsa b[al Alfred Sant g[ax fil-Parlament iddeputati kollha Nazzjonalisti fet[ulu g[ajnejh u g[amlu ssu;;erimenti validi tag[hom fuq din il-materja.

Mario Cassar {al Qormi

Ag[tihom lura Mhux qed nirreferi g[alleluf kbar ta’ ewro li fihom qed jiffangaw tal-qalba u talfamilja tal-Labour.

Qed nirreferi i]da g[all-flus li l-morda u x-xju[qed jonfqu biex jixtru minn buthom ilmedi/ini out-of-stock. Dawn l-ispejje] ]ejda g[all-medi/ini

g[andu jag[mel tajjeb g[alihom l-gvern li g[ax mhux kapa/i qed i;ib tbatija ]ejda fuq l-aktar sezzjoni dg[ajfa tal-poplu tag[na ji;ifieri fuq il-morda.

J. Tabone

San Pawl il-Ba[ar

It-tenur Calleja u l-passaporti

It-tenur Malti Joseph Calleja huwa tenur bravissimu. Dan jixhduh il-Maltin kollha u lbi//a l-kbira tad-dinja. Issu//ess tieg[u kien rikonoxxut b’mod realistiku meta l-Gvern Nazzjonalista fi ]mien il-Prim Ministru Lawrence Gonzi mhux biss onorah b’:ie[ irRepubblika i]da wkoll [atru Ambaxxatur kulturali Malti fid-dinja kollha. U g[allewwel darba fl-istorja kien tah passaport diplomatiku. Ma setax jurih apprezzament aqwa minn hekk. G[ax hekk kien jixraqlu Joseph Calleja ta’ professjonist li hu ma joqg[odx lura milli juri l-fehma tieg[u fil-pubbliku fuq kwistjonijiet kulturali meta j[oss il-[tie;a.

Hekk g[amel per e]empju meta ma qabilx mad-de/i]joni ta’ Renzo Piano li jiddisinja rrestawr tat-Teatru Rjal ming[ajr saqaf. Kien stqarr bla tlaqliq li hu ma kienx jaqbel ma’ dik id-de/i]joni talGvern Nazzjonalista li kien a//etta l-pjan ta’ Piano. Ma ddejjaqx jitkellem u l-Gvern Nazzjonalista la [a fastidju b’li qal, la ;ieg[lu jirritorna lpassaport diplomatiku li kien tah u wisq anqas naqqas mirrispett lejh.

G[alhekk g[adni mg[a;;eb s’issa kif dan it-tenur bravu g[adu ma g[adda l-ebda kumment fil-pubbliku la fuq ilbejg[ oxxen tal-identità nazzjonali tag[na permezz ta’ passaporti g[all-miljunarji u lanqas g[all-mod kif twaqqa’ l-livell ta’ dawk li jimmeritahom :ie[ ir-Repubblika.

Il-poplu Malti huwa poplu pa/enzju] u kapa/i jistenna.

I]da s’issa g[adu jistenna!

Anton Mikiel Vassallo {a]-}ebbu;

Mario Micallef u /-/ensura

Segwejt l-intervista li Andrew Azzopardi g[amel lil Mario Micallef waqt il-programm ‘G[andi x’Ng[id’ fuq Radju Malta is-Sibt 21 ta’ Di/embru. Ma setax jonqos li kienet wa[da interessanti meta tqis li Mario Micallef huwa personalità mag[rufa filqasam tal-kultura b’mod partikulari fejn jid[ol il-palk li [adu b’serjetà kbira. Tant li xi snin ilu, ;ie mog[ti :ie[ irRepubblika g[all-[idma tieg[u favur il-palk Malti.

X’differenza minn dak li ;ara din is-sena fl-g[oti tal-unuri!

Kienet tixraq [afna l-kelma “farsa” li biha ;iet deskritta minn xi [add.

Qbilt mal-kritika tieg[u dwar /erti teleserials li qed jintwerew da]-]mien fuq ittelevi]joni Maltija. Mario Micallef jaqbel mat-tne[[ija ta/-/ensura i]da g[andu rri]ervi tieg[u, g[all-fatt, li wie[ed irid ikun konxju millpre]enza tat-tfal. Min g[andu tfal ta’ /erta età, jaf kemm dawn jixorbu dak kollu li jisimg[u u aktar dak li jaraw.

Jekk tistaqsi lill-g[alliema, jg[idulek kemm diskussjoni ssir mit-tfal fl-iskejjel dwar xi teleserial li jkunu raw il;urnata ta’ qabel.

Su;;ett mill-aktar komuni huwa s-sess, li wara kollox [alqu Alla biex jintu]a millmi]]ew;in g[all-prokreazzjoni tal-ulied, qed ji;i muri fuq it-televi]joni, b[ala biss [a;a ta’ pja/ir ta’ dak ilmument u li ma ;ara xejn jekk jintu]a barra ]-]wie; birriperkussjonijiet kollha li ji;u wara.

Wie[ed jittama li bittne[[ija ta/-/ensura ma naslux fi stat li jg[odd kollox, li tista’ tg[id li trid ming[ajr ma tqis li tista’ toffendi lil dak u ‘l ie[or, li tista’ anke tidg[i b’dak kollu li hu sagru u ma jwaqqfek [add, li tista’ tu]a kliem baxx u ma jimpurtax.

Di;à wasalna fi ]mien li anke kotba jinkitbu b’/ertu lingwa;;, u forsi wkoll jie[du premju g[ax jinkitbu minn xi [add li ismu mag[ruf filqasam tal-letteratura u l-kitba u ma jimpurtahx li l-ktieb jista’ ji;i f’idejn it-tfal.

Prosit lil Mario Micallef u nawguralu s-sa[[a u l-g[erf biex i[addem it-talent li ]ejnu bih.

Emily Barbaro Sant Il-Mosta

Prosit

Inkun qieg[ed nonqos middmir tieg[i jekk ma nag[tix prosit lit-tenur bravu Aldo Busuttil tal-kun/ert sabi[ talMilied li ta fis-sala ewlenija tad-Dar ?entrali tal-Partit

It-tenur Aldo Busuttil

Nazzjonalista nhar l-Erbg[a 18 ta’ Di/embru. Il-vu/i sabi[a u soda tieg[u paxxiet lill-folla numeru]a li attendiet g[al dan il-kun/ert mimli b’g[anjiet tal-Milied imma wkoll b’melodiji o[ra klassi/i reli;ju]i u liri/i. {aqqhom prosit kbira wkoll dawk kollha li [adu sehem ma’ Aldo Busuttil f’dalkun/ert The Prayer, ji;ifieri lKor tieg[u, il-kantanta brava Laura Bruno u l-orkestra li akkumpanjat il-kant kolllu ta[t id-Direzzjoni mpekkabbli ta’ Mro Manoel Pirotta. {aqqhom prosit u tif[ir ukoll dawk kollha li [admu biex dan il-kun/ert kien su//ess.

Na[seb li jkun utli [afna li din is-sala ewlenija fid-Dar ?entrali tal-Partit Nazzjonalista tibda tintu]a aktar ta’ spiss g[all-kun/erti, drama, wirjiet u attivitajiet kulturali o[ra b[al dawn.

Nazju Abela {a]-}ebbu;

24

Sforz biex tin[att il-memorja stor Simon Mercieca jikkummenta dwar il-ktieb PSI> Kingmaker ta’ Daniel Massa Peter Serracino Inglott ma kellu lebda pretenzjoni ta’ kif xtaq li l-figura tieg[u tid[ol fil-memorja kollettiva tal-istorja, u wisq inqas qatt [abbel rasu biex jimmanipula l-fatti stori/i, [alli l-istorja tinkiteb kif jixtieqha hu aktar milli kif fil-fatt hi.

Jing[ad x’jing[ad fuqu, persuntu llum hi ikbar mill-istorja u g[alhekk il-figura tieg[u se titwa[[ad ma’ figuri o[rajn li ffurmaw l-istorja ta’ Malta tat-tieni nofs tas-seklu g[oxrin.

Hemm min ifittex biex jara minn qabel kif il-figura tieg[u se tid[ol filmemorja tal-istorja tal-pajji].

Dawn huma dawk li jfittxu li jik-tbu l-awtobijografija tag[hom. Kull min jikteb awtobijografija jipprova jag[ti l-ver]joni tieg[u tal-pro/ess storiku jew a[jar, il-mod ta’ kif hu jixtieq jid[ol fl-istorja, b[alma g[amlu diversi, inklu] u[ud mi]-]ew; na[at talpolitika Maltija.

Hemm o[rajn li jippruvaw jevitaw dan l-appuntament mal-istorja u jiskura;;ixxu l-kitba ta’ awtobijografija jew xi wa[da awtorizzata minnhom, b[alma hu l-ka] ta’ Duminku Mintoff.

Hemm imbag[ad it-tielet karattru, ta’ dawk li jimxu fit-triq tan-nofs.

Waqt li huma ma jkollhomx interess jew ]mien biex jiktbu l-awtobijografija tag[hom, ma jiddejqux jag[tu spazju g[al intervisti estensivi lil xi awtur jew awtri/i interessata li tikteb dwar [ajjithom. Fr Peter Serracino Inglott jid[ol f’din it-tielet kategorija.

Fi ftit xhur wara mewtu rajnieh ji;i kkommemorat b’aktar minn ktieb wie[ed. L-ewwel wie[ed huma ;abra ta’ kitbiet akkademi/i fuq temi filosofi/i, imsejja[ A Philosopher at Large. It-tieni wie[ed i;ib l-isem ta’ PSI: Kingmaker, xog[ol ta’ Daniel Massa. Dan il-ktieb ifittex li jibni bijografija politika ta’ dan il-[assieb u qassis Malti.

Il-ktieb ta’ Daniel Massa hu bijografija miktuba fuq linja msej[a Deconstruction jew t[attih kif ;iet esposta minn Jacques Derrida fl-1967 fil-kitbiet tieg[u Of Grammatology.

F’dan il-ktieb Derrida jo[ro; bi prin/ipji ;odda dwar it-teorija filosofika tal-lingwa. Fi kliem aktar sempli/i, Derrida juri l-b]onn li wie[ed g[andu j[ott il-memorja storika m[addna minn komunità biex tkun tista’ tinbena o[ra ;dida.

Dan hu dak li fittex jag[mel Daniel Massa f’dan il-ktieb tieg[u dwar il[ajja ta’ Peter Serracino Inglott. G[al Massa, PSI (li hu l-anokrimu ta’ ismu u li kien ju]ah f’memos li kien jikteb) jidher b[ala persuna Makkjavellika. }gur li [afna jaqblu ma’ din l-idea,

i]da Massa jmur oltre minn hekk. Listess titlu tal-ktieb jippre]enta lil PSI b[ala xi annimal politiku, i]da qabel kollox, PSI kien qassis, u ra l-politika b[ala estensjoni tal-[idma pastorali ta’ qassis. Fuq kollox ix-xjenza moderna tas-so/jolo;ija u dik politika nbniet fuq kun/etti teolo;i/i tal-punent biex la[qet dimensjoni reli;ju]a. Jing[ad x’jing[ad, il-Bibbja u b’mod spe/jali, l-erba’ Evan;elji, huma qabel kollox trattat politiku.

F’dan il-kuntest, din il-vi]zjoni tista’ ta[sad lil xi w[ud, anki jekk b[alma ji;ri ma’ kull persona;; ta’ stoffa, ilfigura tieg[u ssofri minn dan l-istil ta’ kitba. Matul [ajtu, PSI kellu [afna nies li fa[[ru u anki lag[aqu biex ikunu jistg[u jil[qu. Wara mewtu, spe/jalment issa, [afna minn dawn huma fuq quddiem biex jitkellmu [a]in dwaru.

Regoli xjentifi/i rigoru]i L-anali]i tieg[i ta’ dan il-ktieb se tmur lil hinn mit-teoriji ta’ Derrida. Listorja g[andha wkoll ir-ritmi u regoli tag[ha, waqt li l-kitba tal-bijografiji

titlob ukoll li tkun immexxija minn regoli xjentifi/i rigoru]i biex ikollha rispett akkademiku. F’dan il-kuntest, ir-rigoro]ità xjentifika kienet nieqsa, g[aliex numru ta’ ;rajjiet, kif deskritti minn Massa, dwar [ajjet Fr Peter, huma surreali, jew addirittura fantastori/i.

Numru ta’ stejjer huma totalment loppost g[al ;rajjiet kif kien jirrakkontahom Peter innifsu. Jien kelli l-unur li [dimt ma’ Fr Peter Serracino Inglott g[al aktar minn 10 snin, inservi b[ala direttur tal-Istitut tal-Mediterran li hu stess kien waqqaf, u numru ta’ stejjer nafhom totalment b’mod differenti.

Waqt li Peter Serracino Inglott kellu d-don tar-rakkont, l-istess storja dejjem kien jirrakkontaha l-istess, jg[idha meta jg[idha. G[alhekk, kien ta’ skantament g[alija li /erti stejjer f’dan ilktieb ;ew rakkontati totalment differenti minn kif kont imdorri nismag[hom ji;u rakkontati minn Fr Peter innifsu u mill-mod kif kont nifhimhom jien. Hawn wie[ed jistaqsi jekk il-metodolo;ija storika ta’ dan ixxog[ol hix korretta jew le. }gur li dan il-ktieb ma jsegwix irregoli marbuta mal-kitba tal-istorja bijografika li llum g[andha r-regoli akkademi/i tag[ha. F’dan il-qasam, ilkitbiet tal-filosfu Awstrijak Ludwig Wittgenstein u trattat tieg[u Philosophical Investigations, isiru g[odda ta’ [sieb importanti fit-transmissjoni tal-memorja kollettiva u talu]u tal-lingwa;; storiku.

❞

Qabel kollox, PSI kien qassis, u ra l-politika b[ala estensjoni tal-[idma pastorali ta’ qassis

❞

“Numru ta’ ;rajjiet dwar [ajjet Fr Peter, huma surreali, jew addirittura fantastori/i”

Wittgenstein stess kien induna, li meta dan il-lingwa;; ma jit[addimx tajjeb, ma’ jirriflettix r-realtà tal-[ajja kif g[exha l-protagonist. Meta ji;ri dan kollu, ix-xog[ol jispi//a jabolixxi kull kun/ett ta’ rappre]entanza storika. (Wittgenstein – Philosophical Investigations – p.

518). Il-qarrej ikollu jassisti g[allpro/ess storiku, li Wittgenstein qiesu b[ala l-inkulturazzjoni tas-so/jetà b’lura (The enculturation of society in reserves). It-t[addim ta’ din ilmetodolo;ija ta’ kitba se twassal g[at-tmiem tal-istess Umani]mu modern, fejn l-istorja ma tibqax aktar wa[da ta’ fatti i]da ta’ per/ezzjonijiet ta’ fatti.

Imma;ni differenti tal-protagonist Dan hu s-sentiment li jien [assejt meta bdejt nifli dan il-ktieb. Meta bdejt naqra, aktar [assejt li l-interess tal-awtur kien li jipprodu/i xog[ol voluminu] ta’ aktar minn 900 pa;na u biex jag[mel dan segwa l-mudell tat-tabloids Ingli]i. Il-mod ta’ kif ilkittieb ta’ dan ix-xog[ol ju]a l-konver]azzjonijiet ma’ PSI, isegwi

mudelli litterarji mag[rufa b[ala name-dropping u gossiping. I]da dan l-istil ja[dem g[all-artikli qosra.

Meta ji;i u]at lilhinn mill-kitba ;urnalistika, inaqqas mis-sa[[a tarrakkont storiku.

Din il-kitba hi mmexxija minn lo;ika ma[suba biex tirriprodu/i a[barijiet sensazzjonali [alli twassal imma;ni differenti tal-protagonist minn dik li hi mag[rufa sa issa. I]da lmod xejn ortodoss u lanqas eleganti kif ;ew rakkuntati /erti ;rajjiet u fatti, spe/jalment fejn jid[ol mard u sofferenzi ta’ terzi persuni, inklu] ukoll la[[ar marda ta’ Fr Peter, jikser kull regola tal-privatezza u dekor, kif ukoll ta’ etika lejn il-persuna umana.

Jekk xejn din it-tip ta’ kitba ;;ib g[ar-redikolu kull li;i u regolament li sar ta’ data protection, u din il-kitba turi kemm din il-li;i hi sors ta’ redikola;ni akkademika, kif fil-fatt hi.

Lanqas ;rajjiet ta’ [ajjet nies privati, b[alma hu xi ka] ta’ annullament, ma na[seb li kien posthom f’dan il-ktieb, minbarra li dawn ma ;ewx ma[duma fir-reqqa tal-metodolo;ija storika, ji;ifieri segwiti minn intervisti malprotagonist jew protagonist tal-;rajja li [addie[or qed jirrakkonta dwarhom.

Jekk mhux ag[ar, dawn spi//aw rakkuntati b’mod differenti mill-mod kif kien jirrakkuntahom l-istess Fr Peter.

Fuq kollox /erti fatti lanqas ;ew mg[oddija mill-kontro-e]ami tal-istorja. Se nsemmi wie[ed biss, minn [afna, b[ala e]empju storiku ta’ dak li qed ng[id. Ranier Fsadni ;ie deskritt b[ala n-neputi ta’ PSI (p. 788), meta fil-fatt hu s-sekonda ku;in tieg[u!

25

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Kotba

rika ta’ Fr Peter? aktar marbuta mal-g[ira u bi]a’ klerikali li xi [add jitlef postu milli ma’ affarijiet o[ra.

Dak li hu importanti dwar {al Tarxien hu l-fatt li Fr Peter beda lkarriera ‘filosofika’ f’g[ar jew stalla, li kien jinsab wara dan il-garaxx li g[al [afna snin serva ta’ kappella.

In/identalment, kemm Kristu u Platun bdew il-karriera bl-istess mod.

Fatti differenti Din l-istess kritika

❞

Lanqas m’hu korrett jew g[allinqas je]istu memorji kollettivi differenti tal-avvenimenti dwar {al Tarxien jew dak li jing[ad dwar :emma Cachia, fejn hawn te]isti aktar per/ezzjoni ta’ fatti milli l-fatti nfushom u anki hawn g[andi stejjer li huma marbuta mal-memorja talfamilja tieg[i, g[aliex il-knisja lantika tal-Erwie[, ma kienet xejn g[ajr garaxx kbir li kien jappartjeni g[az-zijiet ta’ missieri u kienu krewh lil Dun :u]epp Theuma biex ju]ah b[ala knisja.

F’dan il-garaxx kien iqaddes Fr Peter. Wara dan il-post kien hemm stalel, wa[da minnhom f’g[ar u Fr Peter xtaq ju]ahom biex fihom iwaqqaf din il-komunità li jitkellem dwarha Massa. (In/identalment dan id-dettall ta’ parentela tieg[i mas-sid ta’ dan il-post lanqas Fr Peter ma kien jaf bihom u kont g[idthulu [afna wara li kont il[aqt direttur.

Qed ng[id dan biex inwarrab kull kun/ett ta’ teorija ta’ konspirazzjoni li dan l-ktieb hu mimli minnhom).

Ma nafx jekk l-awtur fittixx l-opinjoni ta’ din il-persuna dwar l-istess ;rajjiet li hu qed jirrakkonta. Fuq kollox, persuna o[ra infurmata sew ta’ dawn il-fatti u r-rabta mal-Beatu An;eliku f’Milan hu Fr Dijonisju Mintoff. Ra;uni jew ra;unijiet veri g[al dan il-pro;ett (g[all-inqas kif jing[adu fil-familja tieg[i) kienu

tista’ ti;i esti]a g[al aktar fatti rakkontati f’dan ilktieb u meta se ji;ri dan jispi//aw jo[or;u fil-bera[ fatti differenti minn dawk ir-rakkontati mill-awtur ta’ din il-bijografija.

Dan hu ktieb li qed ji;i pubblikat wara l-mewt tal-istess Peter Serracino Inglott, i]da x-xewqa talawtur li jippubblika sar a skapitu ta’ edittjar sew tal-istess ktieb. L-awtur jag[mel numru ta’ intervisti i]da mbag[ad ma jag[tina tag[rif xejn tad-dati meta saru dawn l-intervisti, dettall storiku importanti meta tqis li /erti intervisti saru ma’ persuni avvanzati fl-età barra li jag[tu lillqarrej u r-ri/erkaturi futuri punti ta’ referenzi korretti g[all-anali]i tag[hom.

I]da dawn l-intervisti ma na[sibx li [ar;u bi]]ejjed l-istampa ta’ nies li dejjem irri/ikla;;aw ru[hom millindipendenza. In-numru tag[hom huwa impressjonanti [afna. Matul dawn l-a[[ar 40 sena, e]istiet sezzjoni ta’ so/jetà jew klikka li dejjem gawdiet a skapitu ta’ o[rajn u dan se[[ irrispettivament minn bidliet filgvern.

Massa ]gur li ma kienx wie[ed minn dawk li mar [a]in wara l-1987, i]da fuq dawn l-affarijiet jaf aktar minn dak li kiteb. }gur li hu kien wie[ed minn dawk li Fr Peter kellu stima kbira lejhom. Zgur li mhux ilLaburisti kollha fl-Università j[arsu lejn dan i]-]mien b[ala xi wie[ed ikrah g[alihom u dawk il-Laburisti li verament ma kinux jaraw g[ajn m’g[ajn ma’ Fr Peter kienu ftit [afna.

I]da d-da[qa hi li daqs kemm marru tajjeb numru ta’ Laburisti grazzi g[al Fr Peter, ma mar [add.

Din ftit jitkellmu dwarha g[aliex Fr Peter dejjem kien asso/jat mal-Partit Nazzjonalista. I]da, hu fatt, li b[alma [afna Nazzjonalisti kienu jfittxu lpariri tieg[u, kien hemm esponenti Laburisti li kienu wkoll imorru g[andu.

L-aktar student li Fr Peter kien iqisu s-su//essur tieg[u, illum hu esponent importanti fil-Partit Laburista. Numru minnhom marru tajjeb bla ma kien jist[oqqilhom.

F’[afna mill-ka]ijiet Fr Peter ipprova jg[inhom, jew g[ax [ass [niena lejhom, bir-ri]ultat li xi w[ud minnhom ]ammew l-imperi ekonomi/i, politi/i u finanzjarji li kienu bnew. O[rajn g[ax verament kien jist[oqqilhom. I]da din hi storja li g[ad trid tinkiteb, jekk qatt tinkiteb.

Fil-verità, il-[olma ta’ Fr Peter kienet li Malta tid[ol fl-Ewropa.

Din kien [olomha hu wa[du qabel kul[add Stennejt li se nsibha b’aktar dettall f’dan il-ktieb.

F’xi ka]ijiet, il-kuntatt se[[ permezz ta’ intermedjarji. Xi drabi o[ra b’mod dirett. Fr Peter ipprova jg[in ming[ajr l-ebda interess personali jew g[al xi skop ta’ lukru, i]da biss minn sens ta’ altruwi]mu lejn lo[rajn u min[abba f’hekk xi drabi spi//a ji;;ieled ma’ terzi. Meta kien jg[in kien jag[mel hekk g[ax kellu fidu/ja fil-persuna jew b’rispett kbir lejn il-mara (jew l-eks mara) tal-istess persuna li qed tfittex l-g[ajnuna.

F’dan il-kuntest, in-nisa kellhom rowl importanti biex numru ta’ persuni ]ammew rashom fuq g[onqhom, bla ma kien jist[oqqilhom, matul dawn l-a[[ar [amsa u g[oxrin sena.

Fost dawk li gawdew hemm anki ministru pre]enti importanti talgvern, biss dawn l-istejjer lanqas b’nemes ma jidhru f’dan il-ktieb. {olma li [olom qabel kul[add

G[alhekk hu skorett li wie[ed jg[id li Fr Peter ried i[alli lil-Lejber f’oppo]izzjoni. Anzi [adem b’mod indirett biex il-Lejber ikollu grupp ;did ta’ intellettwali ;ewwa fih. F’xi ka]i rnexxielu. F’o[rajn mar ]mer/ bil-kbir u dawn saru l-ikbar g[edewwa tieg[u. Xi dikjarazzjoni li Fr Peter g[ex biex i]omm lil-Lejber barra mill-gvern tista’ llum tog[;ob li xi ;urnal b[at-Times of Malta, g[aliex tid[ol fil-missjoni ;dida ta’ oskuranti]mu politiku.

Fil-verità, il-[olma ta’ Fr Peter kienet li Malta tid[ol fl-Ewropa. Din kien [olomha hu wa[du qabel kul[add, [adem g[aliha single handedly u wasal biex wettaqha, grazzi

❞

g[as-sapport inkondizzjonat li tah Eddie Fenech Adami, u min[abba f’hekk kellu jbati minn gambetti ta’ esponenti tal-istess Gvern Nazzjonalista, li xi w[ud minnhom illum iridu jie[du l-merti b[ala s-salvaturi ta’ Malta Ewropea.

Fil-verità, [add fil-Partit Nazzjonalista ma kien kapa/i jag[milha. Meta ]]attat xi [add, fro;a biss g[amel jekk mhux ukoll ‘derailed’ il-pro/ess kollu lejn lEwropa. Id-da[qa hi li kull darba li twarrab Fr Peter mill-Partit Nazzjonalista, il-Partit Nazzjonalista tilef bil-kbir.

I]da g[al Father Peter, dawn ittelfiet kienu wkoll reb[iet, g[aliex dawk li l-aktar g[ajruh illum qed i[addnu l-istess ideali Ewropej li [addan hu. Anki jekk hu ma g[ex biex jara dan il-mument, wara tant tg[ajjir u insulti, l-istess Partit Laburista spi//a ja[seb b[alu, mhux biss g[aliex spi//a j[addan iss[ubija ta’ Malta fl-Ewropa, i]da wkoll g[aliex spi//a jag[mel kampanji politi/i fuq il-mudelli li introdu/a hu u b’hekk spi//a partit rebbie[.

G[alhekk, kull attentat storiku li sar u se jsir biex tkun skreditata lmemorja tieg[u, min-nies li ma humiex stori/i, se jwassal biss biex ikunu skreditati huma fil-;udizzju tal-istorja.

Na[seb li l-kliem tal-Profeta Isaija jg[odd [afna g[al Peter Serracino Inglott illum aktar minn qatt qabel: “i;;ibux i]jed offerti fierg[a; sirt nistkerrhu l-b[ur, il-qamar ;did, issibt, u l-laqg[at li ssej[u: ma nifla[x g[all-[a]en flimkien mal-festi.”

(Isaija Kap. 1. 13).

26

Il-muntanja Aiguille du Midi li [adet isimha min[abba l-g[amla tag[ha fejn il-qu//ata ;ejja g[al ponta daqslikieku qisha labra

27

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Safar

Xenarju naturali mill-isba[ li joffri r-re;jun ta’ Valle d’Aosta li jag[ti mistrie[ kif ukoll attivitajiet sportivi marbuta ma/-/ikli]mu u mixjiet

Ir-resort turistiku ta’ Chamonix imfittex fix-xitwa u daqstant ie[or fis-sajf li jifred lill-Italja minn Franza

Valle d’Aosta… destinazzjoni fl-i]g[ar re;jun Taljan ideali f’kull sta;un Valle d’Aosta, l-i]g[ar re;jun fl-Italja li jinsab fil-Majjistral tal-pajji] li g[andu atmosfera attraenti [afna u popolari g[all-btajjel tul is-sena kollha. Hu post ideali g[all-isport tax-xitwa u anki g[all-;miel naturali fis-sajf. Valle d’Aosta hu post b’veduti alpini mill-isba[. Lawrence Cassar ]ar Valle d’Aosta diversi drabi f’kull sta;un u anki [a mieg[u gruppi g[all-btajjel f’dan ir-re;jun mag[ruf ukoll g[all-ikel, l-arti;;janat u l-mu]ika tipika tal-post.

Meta tkun se ssiefer [u mieghek biss

Il-kastell medjevali fil-belt ta’ Fenis hu wie[ed mill-aktar kastelli famu]i f’dan ir-re;jun u mfittex mit-turisti min[abba l-arkitettura tieg[u li tmur lura mill-inqas g[all-1242

dak li ta[seb li se jkollok b]onn. Importanti li tie[u varjetà ta’ [wejje; g[ax it-temp jista’ jinbidel fi ftit [in. I]-]raben g[andhom ikunu komdi u w]ati g[ax meta tkun g[al btala trid timxi biex tara post tajjeb.

Importanti wkoll li wie[ed jiftakar jie[u lmedi/ini kif ukoll chargers u adapters g[allcameras min[abba li ]gur li ti;i b]onnhom f’post naturali b[al dan. Ikun tajjeb jekk ma tie[ux bagalji kbar u tqal u tifatakar li x’aktarx meta ti;i lura se tkun aktar mg[obbi.

F’Valle d’Aosta tista’ ]]ur u[ud millmitt kastell li hemm, u li [afna minnhom imorru lura sekli b[al Fenis, Issogne, Bard, Introd u Verres.

Dan ir-resort ta’ klassi hu ;eneralment sigur u qatt ma smajt b’xi attività kriminali fuq it-turisti. Imma kul[add g[andu j]omm attenzjoni spe/jalment fejn ikun hemm il-folol. Wie[ed

g[andu jie[u flus biss g[al dak il-jum u ma jurix kartiera mimlija bil-flus meta ji;i biex i[allas.

Insibu ikel u xorb differenti mag[mulin minn prodotti lokali, aktar u aktar peress li f’Valle d’Aosta hemm settur agrikolu importanti [afna li jag[ti frott u [alib mill-aqwa. Il-;obon mag[ruf tarre;jun ‘Fontina’ hu ;obon klassiku Taljan li ilu jsir mis-seklu 12. F’Valle d’Aosta nsibu wkoll inbejjed ta’ kwalita u anki grappa. ll-lingwi uffi/jali f’dan ir-re;jun huma it-Taljan u l-Fran/i] u r-residenti jitkellmu fil-ma;;oranza tag[hom b’dawn l-ilsna.

Fil-lukandi u l-[wienet wie[ed jista’ jitkellem bl-lngli].

F’dan li hu xiri, f’dan ir-re;jun hemm

[afna souvenirs ma[dumin bl-injam tal-post b[al skultura ta’ o;;etti dekorattivi u l-famu]a

grolla li hu re/ipjent minqux li fih titfa’ ta[lita ta’ nbid u [wawar li f’xi festa jixorbu minnu l-[bieb. Ix-xiri minn varjetà kbira ta’ [wienet hi attività o[ra sabi[a fejn ma jonqsux [wejje; ta’ kwalità.

Esperjenza li nibqa’ niftakar u li ming[ajr dubju jaqblu dawk li kienu mieg[i hi meta nqattg[u jum f’Chamonix u nitilg[u l-muntanja Auguille du Midi. Nitilqu minn Courmayeur, villa;; tipikament alpin millaktar pittoresk, naqsmu il-mina li tg[addi minn go Mont Blanc (l-og[la muntanja flEwropa ?entrali) u naslu fir-resort favolu] ta’ Chamonix. Aktar tard nitilghu bil-funikular fuq il-muntanja Aiguille du Midi li l-qu//ata tag[ha tkun miksija bis-sil; anki fis-sajf. ll-veduti u l-;miel li naraw minn hemm fuq ma tinsihom qatt!

L-ikel tradizzjonali f’dan l-i]g[ar re;jun Taljan huwa mill-aktar delizju] b[alma huwa l-;obon Fontina u prodotti o[ra ta’ la[mijiet

Il-grolla hija mag[mula mill-injam li tintu]a biex jinxtorob l-inbid u produzzjoni tal-g[eneb li jinqata’ mill-vinji li jinstabu ;o Valle d’Aosta li ilhom ikkultivati minn ]mien ir-Rumani

28

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Mu]ika

Kun/erti kbar f’pajji]na matul l-2013 Zucchero

Noel D’Anastas

ndanastas@gmail.com L-2013, is-sena ta’ ‘Malta Taghna Lkoll’ karaterizzata mid-do]a politika li xi ftit jew wisq naqqset mill-andament ta’ attivitajiet mu]ikali, xota wa[da tatna l-opportunità li ngawdu kun/erti tajbin bis-sehem ta’ artisti kbar internazzjonali. F’din l-ewwel [ar;a tal-mument g[al din is-sena ;dida, se nag[tu [arsa qasira lejn dawk il-kun/erti l-kbar.

Fl-istess arena li fiha nzammu l-mass meetings fil-;imghat ta’ qabel, il-Fosos tal-Furjana re;a’ laqa’ fih l-Isle of MTV Malta Special 2013, is-seba’ kun/ert konsekuttiv, imtella’ b’kollaborazzjoni mal-Awtorità Maltija g[atTuri]mu.

Dan re;a’ kien spettaklu kbir, avveniment segwit minn 50 elf persuna pre]enti, l-aktar adolexxenti, u[ud minnhom barranin u miljuni o[ra madwar id-dinja [ajr g[all-kanali tal-MTV. L-istars internazzjonali Jessie J, Rita Ora, Rudimental u Afrojack kienu lattrazzjoni g[al din is-sena.

L-NnG Promotions wasslulna ]ew; kun/erti fuq il-Fosos tal-Furjana. Fis-17 ta’ Lulju, Mark Knopfler ;ie fostna b[ala parti mit-tour estensiv li kien qed jag[mel madwar l-Ewropa biex jippromwovi l-a[[ar xog[ol tieg[u b[ala solista fl-album doppju Privateering.

Mu]ikalment il-kun/ert kien e//ellenti i]da kien di]appunt g[an-nostal;ija ta’ Dire Straits, l-aktar g[al dawk li kellhom aspettattivi kbar li Knopfler seta’ jwasslilhom do]a tajba ta’ dak i]-]mien.

L-1 ta’ Awwissu, l-istess organizzaturi wasslu r-raba’ edizzjoni tal-kun/ert ta’ Joseph Calleja li mieg[u kellu lmistiedna internazzjonali Zucchero, Rebecca Ferguson, id-Dj Tenisha, Gianluca Bezzina u dik li ssej[et sorpri]a fil-kantant Riccardo Cocciante u mag[hom, il-kor tat-tfal.

Joseph Calleja kien stupend f’kun/ert twil ftit aktar minn tliet sig[at li probabbli kien l-isba[ wie[ed f’dawn l-edizzjonijiet. G[all-ewwel darba minn

Rebecca Ferguson

Joseph Calleja

kemm ilu jittella’ mill-2009, il-pubbliku ;enerali kellu l-opportunità li jgawdi dan il-kun/ert b’xejn [ajr g[al ftehim biex l-istanding area tkun miftu[a kompletament b’xejn g[allpubbliku.

Il-Malta Jazz Festival 2013 mi]mum f’Ta’ Liesse, il-Belt, re;a’ kien attrazzjoni kbira g[all-ammiraturi tal-mu]ika Jazz lokali u [afna barranin li ta’ kull sena jag[mlu appuntament ma’ dan lavveniment. Din is-sena ;ew Gerald Clayton Trio flimkien ma’ Logan Richardson, Robert Glasper Experiment, Gregory Porter, Vijay Iyer Trio, Gilad Hekselman Quartet, Michel Camilo Trio u l-element lokali Charles Gatt Vibraphone Quintet, Walter Vella Quartet u Cusp.

It-23 edizzjoni tal-Malta Jazz Festival inkluda wkoll il-Jazz on the Fringe, il-Malta Summer Jazz Camp u l-Malta Jazz Contest.

Fis-27 ta’ Lulju, Calvin Harris, id-DJ sko//i], kantant, songwriter u producer ta spettaklu fl-MFCC Ta’ Qali. Harris wassal l-ispettaklu tieg[u me[ud missu//essi kbar li kellu mill-album debuttanti I Created Music, mill-album ta’ warajh Ready for the Weekend li kien wasalu fil-qu//ata ta/-charts Ingli]a u mill-album a[[ari 18 Months, li inkluda s-singles Bounce, Feel So Close, Let’s Go, We’ll Be Coming Back, Sweet Nothing,Drinking from the Bottle u I Need Your Love.

Mark Knopfler

Ma kienx milqug[...

Fil-Malta Music Awards 2013, li saru fit-3 ta’ Frar, ;ie Peter Andrè, li kiseb bosta su//essi l-aktar fis-snin disg[in. Kien il-mistieden ta’ fama

internazzjonali li barra li ng[ata tislima b’award internazzjonali, ta wirja bi tliet kanzunetti.

Peter Andre ;ie appuntat ambaxxatur kulturali g[all-Belt Valletta meta dan m’g[andu x’jaqsam xejn mal-pajji]. Lg[adab kien kbir fuq il-mezzi talkomunikazzjoni, social networks u anki saret petizzjoni biex dan ma jsirx.

Ara wkoll pa;na 29

Johnny Logan

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Mu]ika

29

Jessie J (xellug) u Rita Ora (lemin) fl-edizzjoni ta’ din is-sena tal-kun/ert Isle of MTV Fuq il-Fosos tal-Furjana, li rat attendenza ta’ madwar 50 elf ru[, fosthom [afna barranin, il-bi//a l-kbira minnhom ]g[a]ag[

}aruna f’avvenimenti o[ra

Barra l-kun/erti l-kbar li n]ammu f’pajji]na minn esponenti internazzjoni, kantanti u gruppi barranin ;ew ukoll fostna f’attivitajiet u kun/erti ta’ natura minuri.

Fost dawn kien hemm lG[axaq Music Festival, ilMalta Music Awards, il-Malta Doom Festival, u Rock the South.

L-G[axaq Music Festival 2013 ;ab lil Johnny Logan (ritratt f’pa;na 28), l-aktar artist mu]ikali li g[amel su//ess fil-Eurovision Song Contest. Fid-dehra tieg[u kellu supporting act lil Gianluca Bezzina. Il-festival inkluda kun/ert tajjeb minn Ira Losco u Airport Impressions.

Fil-Bay Arena, fit-12 ta’ Di/embru kien hemm Dash Berlin b[ala parti mill-Music is Life World Tour 2013.

Mix-xena tal-pop u d-dance, Xtreme Promotions ;abu fostna lill-kantanti Alexia u Regina li kellhom su//ess kbir fis-snin disg[in.

Fil-qasam tal-mu]ika Doom, propju fil-[ames edizzjoni tal-Malta Doom Festival li sar fil-Buskett Roadhouse nhar il-25 u s-26 ta’ Ottubru, barra bands Maltin kien hemm ukoll is-sehem ta’ bands barranin, fosthom Iron Hearse u The Prophecy millIngilterra, Bretus u Black Capricorn mill-Italja, Magma Rise mill-Ungerija, Faal millOlanda u Doomshine mill:ermanja.

It-tieni edizzjoni ta’ ‘Rock the South’, fiz-Zion Bar f’Wied il-G[ajn.saret fil-5 u s-6 t’April fejn bosta bands lokali u dawk barranin, ilgrupp Taljan Aim u d-duo Fran/i] Côme.kienu parti minn dan l-avveniment.

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Mu]ika

29

Jessie J (xellug) u Rita Ora (lemin) fl-edizzjoni ta’ din is-sena tal-kun/ert Isle of MTV Fuq il-Fosos tal-Furjana, li rat attendenza ta’ madwar 50 elf ru[, fosthom [afna barranin, il-bi//a l-kbira minnhom ]g[a]ag[

}aruna f’avvenimenti o[ra

Barra l-kun/erti l-kbar li n]ammu f’pajji]na minn esponenti internazzjoni, kantanti u gruppi barranin ;ew ukoll fostna f’attivitajiet u kun/erti ta’ natura minuri.

Fost dawn kien hemm lG[axaq Music Festival, ilMalta Music Awards, il-Malta Doom Festival, u Rock the South.

L-G[axaq Music Festival 2013 ;ab lil Johnny Logan (ritratt f’pa;na 28), l-aktar artist mu]ikali li g[amel su//ess fil-Eurovision Song Contest. Fid-dehra tieg[u kellu supporting act lil Gianluca Bezzina. Il-festival inkluda kun/ert tajjeb minn Ira Losco u Airport Impressions.

Fil-Bay Arena, fit-12 ta’ Di/embru kien hemm Dash Berlin b[ala parti mill-Music is Life World Tour 2013.

Mix-xena tal-pop u d-dance, Xtreme Promotions ;abu fostna lill-kantanti Alexia u Regina li kellhom su//ess kbir fis-snin disg[in.

Fil-qasam tal-mu]ika Doom, propju fil-[ames edizzjoni tal-Malta Doom Festival li sar fil-Buskett Roadhouse nhar il-25 u s-26 ta’ Ottubru, barra bands Maltin kien hemm ukoll is-sehem ta’ bands barranin, fosthom Iron Hearse u The Prophecy millIngilterra, Bretus u Black Capricorn mill-Italja, Magma Rise mill-Ungerija, Faal millOlanda u Doomshine mill:ermanja.

It-tieni edizzjoni ta’ ‘Rock the South’, fiz-Zion Bar f’Wied il-G[ajn.saret fil-5 u s-6 t’April fejn bosta bands lokali u dawk barranin, ilgrupp Taljan Aim u d-duo Fran/i] Côme.kienu parti minn dan l-avveniment.

30

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Pubblikazzjonijiet

G[ar il-Kbir ikompli ji;bed l-attenzjoni tal-istudju]i tal-istorja

Joseph Borg, Documents on G[ar il-Kbir, Malta 1588-1733, (Union Print, Malta 2013), 248 pa;na Dun Geoffrey G. Attard

Ktieb ;did g[at-tfal b’le;;endi tal-Milied

Id-Dar tal-Pubblikazzjonijiet “MUT Publications Ltd” talMalta Union of Teachers (M.U.T.) g[adha kemm [ar;et g[all-bejg[ ktieb ;did g[at-tfal bl-isem Le;;endi tal-Milied fuq kitba ta’ Carmel G. Cauchi u illustrazzjonijiet ta’ Frank Schembri.

Il-ktieb hu stampat kollu bilkulur u jwassal lill-qarrejja 12il le;;enda [elwa marbuta mal-Milied.

Minn dawn il-le;;endi nsiru nafu kif bdew /erti drawwiet talMilied. Naraw min kien l-ewwel wie[ed li g[amilha ta’ Father Christmas. Naqraw kif bdiet iddrawwa tas-Si;ra tal-Milied u g[aliex in]ejnuha bit-tinsil.

Insiru nafu min hi lBefana, min kien Patri Froilan u x’g[amel fil-Milied it-twajjeb Re Win/eslaw.

Naqraw l-istorja tal-i]g[ar ;emel li wasal [dejn :esù mal-Ma;i u mnejn ;iet lewwel ponsjetta. Insiru nafu wkoll g[aliex sikwit naraw il-pitirross fuq il-kartolini tal-Milied u naqraw l-istorja ta/-/ikonja (bl-Ingli] stork) u kif tid[ol fil-Milied.

Le;;endi tal-Milied jista’ jinkiseb mill-Istitut talG[alliema, 213, Triq irRepubblika, Valletta, milLibrerija Preca, il-Blata lBajda, u minn xi [wienet o[ra ewlenin.

Documents on G[ar il-Kbir 1588-1733 hu l-isem ta’ ktieb ;did li [are; dan l-a[[ar u li hu xog[ol il-;enealo;ista Malti Joseph Borg.

Il-;enealo;ija hi l-istudju tal-arbli tar-razez u li jitlob [idma metikolu]a ta’ sabar kbir u ri/erka fina.

F’dan il-ktieb tal-Melitensia li g[adu kemm [are; g[allpubbliku, Borg ji;bor tag[rif dwar i]-]wi;ijiet bejn persuni li g[exu f’G[ar il-Kbir, wie[ed mill-aktar /entri troglodi/i ta’ Malta.

G[ar il-Kbir jinsab fl-in[awi ta’ {ad-Dingli imma permezz tat-tibdil li sar mal-[olqien talKunsilli Lokali, illum jag[mel mal-limiti tas-Si;;iewi. Minn G[ar il-Kbir wie[ed jikseb dehra sabi[a tal-;onna antiki tal-Buskett bil-palazz Verdala jiddomina f’nofshom. Dan ilg[ar kien ir-residenza ta’

[afna familji Maltin li g[exu hawnhekk sa mill-qedem.

L-istudju] :i]wita Anthanasius Kircher kien ]ar dan il-g[ar meta ;ie Malta, liema ]jara fil-g]ejjer tag[na kien bdieha nhar il-31 ta’ Mejju 1637. Fil-ktieb tieg[u Mundus Subterraneus li kien pubblikat tliet darbiet f’Amsterdam, hu jag[ti tag[rif dwar din i]-]jara tieg[u. Ftit li xejn inkiteb bilMalti dwar G[ar il-Kbir; semma xi [a;a dwaru lFran;iskan Patri Alexander Bonni/i fl-istorja tieg[u ta’ {ad-Dingli kif ukoll Joe Zammit Ciantar permezz talmonografu Life in G[ar ilKbir ma[ru; fis-sena 2000.

Issa permezz ta’ Documents on G[ar il-Kbir¸ xog[ol millaktar studjat tar-ri/erkatur Joseph Borg, G[ar il-Kbir ]gur li jkompli ji;bed l-attenzjoni tal-istudju]i tal-istorja u talarkeolo;ija g[aliex permezz tal-ktieb tieg[u, Borg qed juri kemm dan kien post ta’ importanza kbira fi]-]minijiet postmedjevali.

M’hemmx dubju li Joseph Borg ilu ja[dem snin twal fuq dan il-ktieb ta’ valur uniku. Hu talab l-g[ajnuna tal-Professur tal-Ilsna Klassi Dr Horatioo Roger Caeser Vella biex jg[inu fit-traduzzjoni mil-Latin tal-kuntratti ori;inali ta]]wie;, liema g[ajnuna hu jirrikonixxi fil-bidu tal-ktieb.

Il-ktieb g[andu pre]entazzjoni attraenti bi stampa bilkulur fil-fa//ata. Aktar ma wie[ed jaqra mill-ktieb, aktar jinteba[ kemm il-;enealo;ija hi fil-fatt xjenza an/illari g[all-istudju in;enerali talIstorja; ming[ajr is-sehem tag[ha, l-istorjografija ]gur li tkun xjenza wisq ifqar milli hi.

Il-ktieb ta’ Joseph Borg g[andu jsib ru[u fuq l-ixkafef ta’ dawk li j[obbu l-Melitensia u l-g[eruq ta’ ;ensna u g[andu jwassal biex ikun hawn apprezzament akbar tal-istudju ta’ ;rajjet art twelidna li minkejja /-/okon tag[ha g[adha toffri [afna oqsma ver;ni fir-ri/erka tal-istorja u tal-arkeolo;ija.

Tnedija tal-Kalendarju 2014 tal-Programm ‘Mar/i u Bandalori’

Joe Chetcuti waqt il-pre]entazzjoni tal-Kalendarju tal-programm ‘Mar/i u Bandalori’ lill-Kap tal-PN Simon Busuttil

G[all-11-il sena konsekuttiva l-programm popolari Mar/i u Bandalori, produzzjoni u pre]entazzjoni ta’ Joe Chetcuti fuq Radio 101, qed iniedi lKalendarju g[as-sena 2014.

Joe Chetcuti ppre]enta dan ilKalendarju lill-Kap tal-Oppo]izzjoni u tal-Partit Nazzjonalista Simon Busuttil fejn irringrazzjah g[all-appo;; li jag[ti lil Radio 101 u programm b[al dan li jippromwovi t-talent u l-kultura, b’mod partikolari l-festi Maltin.

Joe Chetcuti qal li dan il-programm, li issa da[al fit-13-il sena tieg[u, serva u g[adu jservi ta’ vetrina g[all-ka]ini tal-baned u pjattaforma g[all-mar/i moderni kif ukoll antiki.

B’sodisfazzjon semma l-fatt li n-numru

ta’ dawk li jappo;;jaw il-programm fuq Facebook qabe] it-3,700 persuna.

Joe Chetcuti rringrazzja lill-Kap talPartit Simon Busuttil, lis-Segretarju :enerali Chris Said u lill-Kap talProgrammi ta’ Radio 101 Charles Saliba g[all-g[ajnuna siewja tag[hom.

Sellem ukoll lil John Bruno g[assehem tekniku tieg[u fil-programm Marci u Bandalori.

G[all-pre]entazzjoni ta’ dan ilKalendarju attendew fost l-o[rajn ilVici Kap tal-Partit Nazzjonalista Beppe Fenech Adami, is-Segretarju :enerali Chris Said, l-Assistent Segretarju :enerali Jean Pierre Debono u l-Kap tal-Programmi ta’ Radio 101 Charles Saliba.

31

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Teatru

}ew; rappre]entazzjonijiet ]ejda tal-pantomima PINOKKJO

Wa[da mill-[afna xeni spettakolari u kuluriti fil-pantomima ‘Pinokkjo’

Il-pantomima ta’ din is sena fl-Istitut Kattoliku qed tikseb is-su//ess mistenni u filfatt se jsiru ]ew; rappre]entazzjonijiet o[ra ]ejda fit-12 ta’ Jannar fis-2.00 u 6.30 p.m.

G[ad fadal ukoll dawn ir-rappre]entazzjonijiet – il-lum il-{add fis-2.00 p.m. u 6.30 p.m., u s-Sibt 11 ta’ Jannar fis-7.00 p.m.

Il-cast b[as-soltu hu wie[ed ta’ talent b’Toni Busuttil b[ala d-dama, Snits b[ala Pinokkjo, Ina Robinich, Brian Farrugia, Simon Curmi, J Anvil, Felix Busuttil, Julie Pomorski, Guido Fenech, Franky Borg, Alan Falzon, Bernice Darmanin u o[rajn. Il-band b[as-soltu hi live ta[t id-direzzjoni ta’ Abigail Brown b’arran;amenti mu]ikali ta’ Joe Brown.

Il-korjografija kemm tal-Yada Dance Company kif ukoll tal-College of Dance Students hi ta’ Felix Busuttil.

Pinokkjo g[andu script ori;inali ta’ Toni Busuttil u Snits. Id-direzzjoni hi ta’ Ray Abdilla bil-produzzjoni b[as-soltu f’idejn Pawlu Testa.

Biljetti ming[and: Pawlu Testa Travel (21223340 jew 99476468), Booking Office Istitut Kattoliku 9 a.m.–1 a.m. u filg[axija 4.30-7.30 p.m. (21238429), Bar tal-Istitut Kattoliku: am u pm. 21242551, Carmen Azzopardi tar-Rabat (21454836) u Tereza Bazaar ta’ {a]-Zabbar (21892730).

Wie[ed jista’ jibbukkja online kemm fuq il-websajt uffi/jali tal-kumpanija Teatru Rjal kif ukoll dik tat-teatru tal-Istitut Kattoliku.....www.kumpanijateatrurjal.com u www.istitutkattoliku.com.

Illum il-Kun/ert tal-President g[as-sena l-;dida

Jekk tixtieq tibda s-sena l-;dida b’mod li jixraq dan l-ista;un tal-festi filwaqt li tag[mel ftit ;id lil [addiehor, il-kun/ert tal-President g[as-sena l-;dida ]gur li se jag[ti bidu xieraq g[as-sena 2014.

G[all-[ames sena konsekuttiva, illum il-{add se jsir il-Kun/ert talPresident g[as-sena l-;dida. Dan ilkun/ert se jsir fis-sala tarRepubblika f’Dar il-Mediterran.

Imtella’ mill-Uffi//ju tal-President flimkien mal-Orkestra Filarmonika Nazzjonali u l-Kunsill Malti g[allKultura u l-Arti, il-qlig[ mill-bejg[ imur g[all-Malta Community Chest Fund.

Ta[t id-direzzjoni ta’ Mro Michael Laus, direttur prin/ipali tal-Orkestra Nazzjonali mill-1991, l-Orkestra Filarmonika ta’ Malta se tesegwixxi programm ba]at fuq siltiet mill-opra li se jinkludi kompo]ituri internazzjonali kif ukoll dawk lokali – Stephen Psaila u Charles Camilleri, Smetana u Verdi, Tchaikovsky u Saint Saens.

Fi ]mien tas-sena meta nag[tu [arsa lura lejn [ajjitna, it-tema se tkun il-mog[dija ta]-]mien. Ilkun/ert kif imxandar fuq ittelevi]joni se jinkludi ukoll ballet b’korjografija ta’ Johane Casabene.

Il-biljetti jiswew €5. G[al aktar informazzjoni wie[ed g[andu j/empel 21231350 jew 21226226.

L-atturi Mario u Nathalie Micallef f’xena minn ‘Salomé’ (Kavallier ta’ San :akbu fil-11, 12, 18 u 19 ta’ Jannar)

Salomé ta’ Oscar Wilde fit-teatru ta’ San :akbu Dramm li jappella g[al udjenza matura min[abba xeni xokkanti

Il-kumpanija Talenti se tippre]enta d-dramm mag[ruf Salomé, ta’ Oscar Wilde, b’adattament u traduzzjoni g[all-Malti minn Alfred Palma. Dan id-dramm se jittella’ fil-11, 12, 18, u 19 ta’ Jannar 2014, fit-Teatru ta’ San :akbu, il-Belt, fit-8 p.m. ?ert. 16+ Salomé hu dramm f’att wie[ed li Oscar Wilde kiteb fl-1892. Kien ippubblikat g[all-ewwel darba bilFran/i], f’Pari;i, u wara saret traduzzjoni tieg[u bl-Ingli], b’g[add ta’ illustrazzjonijiet minn Aubrey Beardsley, li ;iet ippubblikata f’Londra fl-1894. Il-ma[bub ta’ Wilde, Lord Alfred Douglas (Bosie), ukoll ittanta jag[mel traduzzjoni millFran/i] g[all-Ingli], i]da mid-dehra din xejn ma ni]let tajjeb ma’ Wilde.

Id-dramm hu wie[ed bibliku, tra;iku u brutali g[all-a[[ar. Il-protagonisti

ewlenin huma erbg[a: Erodi Antipas, Tetrarka tal-:udea, bniedem korrott, im[awwad, vjolenti u ]ieni; martu Herodias, kiefra u ambizzju]a; Salomé, tfajla sabi[a, imkabbra u ]ienja, bint Herodias mill-ewwel ]wie;, u Jokanaan (:wanni l-Battista).

Jokanaan ikun intefa’ l-[abs wara [afna insistenza minn Herodias, g[ax spiss kien i/anfar il-[ajja skandalu]a u laxka tag[ha u ta’ bintha Salomé. Din min-na[a tag[ha tkun innamrat millBattista u tkun trid tissedu/ih b’kull mezz. I]da l-Battista jirre]istiha u jkompli j/anfar lilha u lil ommha. It-tfajla ma taqtax qalbha! Erodi, superstizzju] g[all-a[[ar, ikun jib]a’ mill-Battista, u qajla jag[ti kas l-g[awi ta’ martu biex je[les minnu. I]da sa fl-a[[ar Salomé, mitlufa wara Jokanaan, taqta’ xewqitha (u x-xewqa t’ommha) b’]ifna erotika li

biha ;;ennen lit-Tetrarka...

B’dan id-dramm kontroversjali lawtur /elebri Irlandi] urta lill-oqsma kollha tas-so/jetà Londini]a dejqa ta’ ]mienu; [oloq sensazzjonali]mu li wittielu t-triq g[al aktar kontroversji, g[al aktar libertajiet letterarji fix-xog[lijiet li kiteb wara, u li g[enu bil-bosta filwaqg[a finali tra;ika tieg[u mi//elebrità u l-fama g[all-g[ajb u ddi]unur.

Dan id-dramm jappella g[al udjenza matura min[abba n-natura tieg[u.

Jie[du sehem: Larissa Bonaci, Mario Micallef, Nathalie Micallef u Alan Fenech.

Id-direzzjoni hi f’idejn Mario Micallef.

Il-booking jinsab miftu[ mill-istess teatru. Wie[ed jista’ wkoll i/empel 21223216 biex jibbukkja l-biljetti.

32

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Mandela: Long Walk to Freedom

?inema

(KRS – 12A)

Sakemm ma tkun taf xejn dwar storja re/enti, probabbli smajtu bis-saga ta’ Nelson Mandela. Minn idealista g[al rivoluzzjonarju g[al pri;unier politiku, sat-tmexxija, anki jekk biss g[al erba’ snin, ta’ pajji] li xe[tu f’[abs, Nelson Mandela jibqa’ ikona fost l-ikoni.

Id-direttur Justin Chadwick adatta lawtobijografija twila ta’ Mandela biex ida[[alha f’film wie[ed. Minkejja dan, u s-su;;ett innifsu, il-[in limitat u l-fatt li r-rakkont twassal f’films o[ra qabel, Chadwick jirnexxilu jeg[leb l-ostakli, grazzi fuq kollox g[all-interpretazzjoni ta’ Idris Elba b[ala Mandela.

Problema li ffa//jat il-produzzjoni kienet li juru lil Mandela b[ala bniedem ming[ajr ebda difetti. L-uniku wie[ed li kien it-tradiment tal-ewwel mara, malajr jitwarrab, u jservi biss biex ji;;ustifika kif hu sab lil veru sie[ba, Winnie (Naomie Harris).

Minn hemm ’il quddiem Mandela ma jag[mel xejn i]jed [a]in: jintwera b[ala perfett, brillanti b’mod imma;inabbli.

M’hemmx dubju li dak li kiseb Mandela tul [ajtu (b’29 sena minnhom fil-[abs), kien importanti, i]da [add m’huwa perfett kif jintwera hawn.

Imma peress li hu bba]at fuq il-bijografija miktuba minnu stess, forsi wie[ed jasal biex jifhem dan.

The Secret Life of Walter Mitty (KRS – PG)

Ver]joni a;;ornata ta’ kummiedja li Danny Kaye kien [adem fl-1947. fejn postu jie[du Ben Stiller li jidderie;i wkoll il-film, b[ala impjegat malmaga]in Life fid-dipartiment tal-fotografija, li, b[alma ;ieli ng[idu bil-Malti, “jg[ix fil-qamar”, dejjem jo[lom imqajjem.

Dan ifixklu mhux ftit fuq ix-xog[ol, meta limpjieg tieg[u jinsab mhedded g[ax la[qet amministrazzjoni ;dida li kienet se twaqqaf il-magazin u tibda tippubblikah biss fl-internet, online.

L-a[[ar cans li jing[ata jkun li jsib negattiva importanti li tilef, ta’ fotografu famu], imma e//entriku u avventurier, liema ritratt kien se jintu]a fil-cover tal-a[[ar edizzjoni pubblikata fuq il-karta.

Sadanittant Walter Mitty kien iffissat fuq segretarja li ta[dem mieg[u, Cheryl (Kristen Wiig) i]da li hu dejjem sta[a jistaqsiha biex jo[or;u fuq date.

Stiller iqaxxar il-parti ta’ Mitty, l-aktar fl-ewwel nofs tal-film, qabel jibda jivvja;;a u jdur id-dinja, biex forsi jsib il-fotografu u jsolvi l-problema tannegattiva li tilef. Sekwenza tajba [afna hi dik meta Mitty jimma;ina lil Cheryl qed tkantalu l-kanzunetta ta’ David Bowie Mayor Tom, li tinkura;;ih jitla’ fuq [elikopter misjuq minn pilota I]landi] fissakra!

33

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Media

Albert Spiteri

af.spiteri@gmail.com :lied li m’hemmx li jieqaf

Filwaqt li nibda billi nixtieq sena tajba lil kulmin jog[;bu jsegwi din irrubrika, nitlob li mmur lura bi ftit jiem g[al xi ;imag[tejn ilu, meta Christiane Amanpour kellha mistieden fil-programm tag[ha lil Eliot Higgins, Ingli] li ma hux mag[ruf fil-;urnali]mu jew fil-qasam tal-Affarijiet Barranin. Dan hu ra;el ]ag[]ug[ li mid-dar qed janalizza l-videos li jittellg[u fl-internet dwar il-gwerra fis-Sirja.

Minn meta sar il-ftehim mal-Gvern Sirjan dwar l-armi kimi/i, l-attenzjoni tal-komunità internazzjonali ma baqg[etx wisq fuq dan il-pajji], li issa qed jitfarrak bi//a bi//a b’dan il-kunflitt, li fil-verità hu qalil u brutali.

Irridu nammettu li dan ]viluppa fi kri]i umanitarja. Amanpour issemmi li ma]-]ew; miljuni u nofs Sirjan sa issa [arbu mill-pajji] u qed joqog[du f’kampijiet g[ar-refu;jati mal-fruntieri mal-pajji]i ;irien. Minbarra dawn hemm o[rajn – ukoll bil-miljuni – li qed ji//aqalqu minn parti g[al o[ra talpajji] biex kemm jista’ jkun jiskansaw il-;lied.

Ix-xitwa din is-sena, kif nafu milla[barijiet, hi x’aktarx kiefra. Il-kes[a tkompli ]]id mat-tbatija ta’ dawn innies. Amanpour i;;ibilna ritratt ta’ tifla ta’ mhux aktar minn g[axar snin, wieqfa fis-sil; u f’saqajha sandli tal-plastik.

Hemm nuqqas ta’ ikel, ta’ g[ajnuna medika u ta’ postijiet adatti fejn jistg[u joqog[du n-nies.

Ma’ din it-tbatija ti]died il-qilla talattakki min-na[a tal-qawwiet tal-Gvern

– issa qeg[din jintu]aw (u jintefg[u bil-helicopter) dawk li qed jissej[u bombi-bettija. Dawn g[andhom forma ta’ /ilindru kbir u jimtlew bl-isplussiv u b’bi//iet /kejknin tal-[adid biex ilfirxa tal-[sara li jikka;unaw tkun ikbar.

L-individwu u r-rieda fih Il-mistieden Higgins qed jimla vojt importanti g[aliex bl-anali]i attenta tieg[u qieg[ed jg[aqqad partijiet tatta[bila li hi din il-gwerra, li lanqas il;urnalisti nfushom ma jaslu li jifhmu.

Mid-dar g[all-kwiet, Eliot Higgins jistudja l-mijiet ta’ videos li jittellg[u flinternet u b’[afna attenzjoni, u allura b’[afna [in, jasal biex jifhem dawk lirqajja’ m/ajprin, u hekk jifhem a[jar listampa s-s[i[a.

Hu jwassal lid-dinja l-anali]ijiet li jag[mel permezz ta’ blog u jikteb blisem tal-pinna ‘Brown Moses’ – http:##brown-moses.blogspot.co.uk#. Lakbar laqta tieg[u kienet ‘is-sejba’ li g[amel b’rabta mal-attakk bil-kimika li sar f’Awwissu li g[adda; bl-istudju attent tieg[u, Higgins jasal li jikkonferma li kien il-Gvern Sirjan li wettaq dan l-attakk.

Huwa jg[id lil Christiane Amanpour li dawn il-bombi ilhom jintu]aw mill2012. G[andhom forma ta’ /ilindru – li turi li huma ma[duma lokalment – jimtlew bl-isplussiv, u fit-tarf ta’ isfel g[andhom fuse, b[al ftila, li jitqabbad qabel ma l-bomba tinxte[et mill-helicopter bl-idejn (kif jidher fil-video li hu jipprovdi fil-blog).

Dawn, imma, kellhom id-difett li kultant kienu jisplodu fl-ajru qabel ma jmissu mal-art. Issa qed jintu]aw bombi simili, imma [afna ikbar – xi

Cyberspace

{arsa lura lejn l-2013 Il-[ajja tag[na maqsuma fi tnejn – dak

li g[addejna minnu di;à u dak li g[ad irridu ng[addu minnu. Hekk kif ninsabu fil-bidu ta’ sena ;dida [arsa lura hi xi [a;a naturali. {arsa ’l quddiem tinvolvi spekulazzjoni ta’ x’jista’ jsir jew ma jsirx.

Il-BBC online ta’ kull sena tag[]el li t[ares lura g[as-sena li tkun g[addiet Salvu Felice Pace permezz tal-imwiet ta’ persuni li jkunu sfelicep@go.net.mt [allewna tul l-a[[ar sena u mag[hom idda[[al ;rajjiet partikulari li jkunu [allew impatt fuq id-dinja u naturalment b’mod spe/jali fir-Renju Unit.

Kummenti Il-mewt tal-Baronessa Margaret dwar Thatcher, l-ewwel mara Prim Ministru fir-Renju Unit se[[et f’April. {alliet websajts warajha impatt fuq l-ekonomiji ta’ [afna li ]ort pajji]i bil-politika tas-suq u l-politika ta’ anqas ind[il mill-Istat fl-ekonomija permezz tal-privatizzazzjoni ta’ entitajiet li kienu tradizzjonalment f’idejn l-Istat.

Hemm it-tajjeb u l-[a]in f’dawn il-bidliet, i]da [add ma jista’ jinjora li din ilmara biddlet mhux biss wi// il-politika fir-Renju Unit i]da f’[afna pajji]i o[rajn. Is-sit hi www.bbc.co.uk#news#magazine25415648. Dan is-servizz mill-BBC hu

Il-prijoritajiet – x’se jkunu g[al din is-sena... minn dawk li ji]vintaw wara jumejn jew xi [a;a li tiswa ta’ ;id g[all-umanità^

erba’ jew [ames darbiet daqs dawk – u [admulhom fuse li j;ieg[el il-bomba tisplodi mal-impatt mal-art... splu]joni enormi, kif wie[ed jista’ jistenna minn bomba ta’ dan id-daqs.

Higgins ra [afna videos li jittellg[u normalment mir-ribelli. Imma dawn qatt ma kienu /ari bi]]ejjed g[alih biex jasal g[al xi konklu]joni dwar liema na[a fil-kunflitt setg[et kienet qed tu]a l-bombi kimi/i.

Imma mbag[ad il-Forzi Nazzjonali tad-Difi]a tal-Gvern Sirjan tellg[u dan il-video partikulari li juri li l-Gvern qed ju]a ]ew; tipi, jew ]ew; daqsijiet, ta’ apparat biex jispara l-missili bihom.

Higgins jidhirlu li l-i]g[ar mit-tnejn jintu]a g[all-bombi kimi/i. Fuq dan lapparat jidhru xi numri li hu jikkonkludi li jkunu suwed g[al dawk li jisparaw il-bombi bl-isplussiv u [omor g[al dawk li jisparaw il-bombi kimi/i.

Ukoll, min-na[a ta’ isfel tal-missila tidher [ier;a b[al kanna /kejkna, dritta. Illum hu jasal g[all-konklu]joni lil din hi xi parti marbuta mal-fuse biex tg[in tikka;una l-isplu]joni tal-bomba.

Imma fil-ka] tal-bombi kimi/i, Eliot Higgins sab li dawn g[andhom ]ew; toqbiet, wa[da g[al din il-‘kanna’ li qed insemmu hawn, imma l-o[ra biex x’aktarx titferra’ l-kimika velenu]a minnha. U mit-tarf ta’ isfel nett talapparat li jispara l-missila jitne[[a b[al tapp u jinkixef wire, li Higgins ja[seb li jixg[el il-missila.

Issa, l-argument interessanti hu dan: msejja[: L-istejjer li l-aktar g[amlu impatt fis-sena 2013. Ma’ Thatcher is-sit isemmi lil Nelson Mandela, l-ewwel President Iswed tal-Afrika t’Isfel li miet f’Di/embru u ssemmi wkoll lil Hugo Chavez, il-President xellugi talVenezuela li miet f’Marzu.

Mandela u l-Papa Fran;isku

Mandela [alla warajh wirt enormi. LApartheid, il-politika tas-separazzjoni ta’ nies bojod minn dawk suwed, li fil-fatt fl-Afrika t’Isfel ma kinetx biss separazzjoni i]da sistema li kienet i//a[[ad lissuwed mid- drittijiet umani, taf it-tmiem tag[ha lil dan il-bniedem kura;;u] li emmen fih innifsu, emmen fil-poplu tieg[u iswed u abjad u b’sagrifi//ji kbar, b’umiltà u bil-prontezza tieg[u li ja[fer, reba[ biex illum l-Afrika ta’ Isfel hi demokrazija.

Online l-isem Mandela jissarraf f’miljuni ta’ referenzi. {arsa ’l quddiem twissina biex ma ne[dux dak li akkwista l-poplu tal-Afrika t’Isfel permezz ta’ Mandela for granted. It-tama hi li l-wirt kbir li [alla Mandela jissarraf f’kura;; fil-politi/i tal-Afrika t’Isfel li ma ji]vijjawx mit-toroq li terraq fihom Mandela.

Fl-istess sit li semmejt aktar ’il fuq, il-

Higgins qed jg[id li meta missila millkbar tisplodi, din tant tkun ippakkjata bi kwantità kbira ta’ splussiv li ma jifdal xejn minnha. Imma fil-ka] tal-missila bil-kimika, din ma titfarrakx malisplu]joni. Minflok, sempli/ement ‘tinfeta[’; titg[attan u titg[affe; naturalment bl-impatt mal-art, imma ma titkissirx, g[aliex din ma teqridx blisplussiv imma billi titlaq il-gass velenu]. U l-bomba tal-21 ta’ Awwissu 2013 dan it-tip ta’ fdal [alliet warajha.

L-osservazzjoni attenta ta’ Eliot Higgins qed tikkonferma li l-attakk bilgass velenu] ta’ dakinhar sar millGvern Sirjan u mhux mir-ribelli.

Int u jien u t-365 jum li ;ejjin^ Erbat ijiem ilu bdejna sena ;dida.

Kemm nag[mlu ri]oluzzjonijiet g[alina nfusna; imma min jaf kieku n[arsu ftit ’il barra minna? Eliot Higgins beda mill-kwistjoni tal-Libja.

Twilditlu t-tifla u kkon/entra fuqha g[al ftit ]mien. Meta re;a’ dar g[allinternet sab li kienet tfa//at l-istorja tas-Sirja. Il-kwantità enormi ta’ videos li sab fuq dan is-su;;ett ;eg[litu jie[du bis-serjetà, u ara x’;id qed jo[ro; minn din l-attività tieg[u.

Na[seb li jmissna nirriflettu ftit fuq dan. * ASTERISKA, g[aliex hawn jitressqu punti lill-qarrejja biex flimkien nag[rfu aktar kemm dak li ji;ri madwarna hu parti s[i[a minn [ajjitna.

BBC jsemmi r-ri]enja tal-Papa Benedittu u l-elezzjoni tal-Kardinal :i]wita Jorge Mario Bergoglio millAr;entina li se[[ew fi Frar u f’Marzu.

Interessanti, g[ax il-Papa Fran;isku di;à qed jissemma b[ala bniedem li qed i[alli impatt kbir mhux biss fil-Knisja Kattolika i]da wkoll fid-dinja, min[abba l-mod li bih i[ares lejn il-kun/ett ta’ awtorità.

Nistennew l-2014 tingrana biex naraw kif se ti]vol;i kemm il-politika fl-Afrika t’Isfel ming[ajr Mandela kif ukoll il[ajja tal-Knisja Kattolika bil-Papa Fran;isku.

U a[na^ Il-bidla li se[[et f’Malta fl-a[[ar elezzjoni f’Marzu li g[adda hi parti mill-bidliet li se[[ew b’mod mill-aktar galbat fir-re;jun tal-Mediterran. S’issa l-Gvern ta’ Joseph Muscat g[adu qed igawdi mill-ekonomija soda li [alla warajh Lawrence Gonzi. It-turi]mu g[adu jrendi g[ax il-Gvern Nazzjonalista [adem qatig[ biex ;abu fejn qieg[ed illum. IlLaburisti g[adhom qed jiddandnu b’dak li wettaqna a[na. Tg[id il-folja se tinqaleb wara l-elezzjonijiet Ewropej f’Mejju 2014?

34

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Il-pa/i titwieled minn qalb ;dida

Liema hi l-qalb ;dida li l-pa/i titwieled minnha?

Il-Bibbja tg[inna billi tag[tina idea konkreta ta’ din il-qalb ;dida. FlEvan;elju ta’ San Luqa nsibu miktub: “Marija, min-na[a tag[ha baqg[et tg[o]] f’qalbha dawn il-[wejje; kollha u ta[seb fuqhom bejnha u bejn ru[ha” (Lq 2;19).

Min-na[a tieg[u San Pawl ukoll jikteb: “U g[ax intom ulied, Alla bag[at l-Ispirtu ta’ Ibnu f’qalbna jg[ajjat: Abba, Missier!” (Gal 4,6).

Il-qalb mhijiex biss i/-/entru tal[sibijiet u tas-sentimenti tal-bniedem, imma wkoll il-post profond fejn il-persuna tal-bniedem issir konxja minnha nnifisha u tirrifletti fuq il-[wejje; ta’ madwarha waqt li tassumi /erti responsabbiltajiet.

San Pawl, fl-Ittra tieg[u lill-Galatin,

Reli;jon

ILLUM IL-{ADD L-Epifanija tal-Mulej

jikteb hekk: “I]da meta waslet il-milja ta]-]minijiet, Alla bag[at lil Ibnu, imwieled minn mara, imwieled ta[t illi;i, biex jifdi lil dawk li kienu ta[t illi;i, biex ikollna l-adozzjoni ta’ wlied” (Gal 4; 4-5). :esù, mela, huwa pre]enti fl-istorja tal-bniedem b[ala s-Salvatur u rRedentur tad-dinja. Irridu ng[idu li ssalvazzjoni tal-bniedem isse[[ g[al kollox bil-qawwa tal-Ispirtu s-Santu li jwassal il-pjan ta’ Alla g[all-milja tieg[u.

Naraw li kultant il-pre]enza ta’ :esù lanqas kienet tkun bi]]ejjed biex i;;ib is-salvazzjoni u l-konver]joni fost il-bnedmin ta’ ]mienu.

Biex :esù jsalva, je[tie; li nift[ulu l-qalb tag[na [alli jid[ol fiha. Il-qalb hi importanti g[ax minnha jiddependi jekk :esù jid[olx f’[ajjitna jew le.

Il-;nus kollha jag[tuk qima Fr Charles Fenech, OP Il-{sieb

Il-pa/i tal-qalb f’sena ;dida

Bdejna sena ;dida, l-2014. Bdejna g[odwa ;dida li trid timliena bilkura;; biex naffrontaw 365 ;urnata.

Wa[edna ma jirnexxilniex. Irridu appo;;. Irridu lil :esù u lil Marija Omm Alla.

Bdejna sena o[ra ta’ [ajja, ta’ tlajjiet u n]ul, ta’ mixja wara l-Mulej. Ma nistg[ux nimxuha wa[edna. Hemm b]onn l-g[ajnuna t’Alla.

U l-g[ajnuna ta’ Alla nag[rfuha

meta a[na jkollna l-pa/i tal-qalb.

G[alhekk ukoll l-ewwel jum tas-sena hu jum il-pa/i. Mhux biss jum ta’ messa;;i i]da jum ta’ riflessjoni li ming[ajr il-pa/i tal-qalb ma jistax ikun hawn il-pa/i bejn il-;nus, bejn il-familji, bejn il-;irien.

Na[dmu [alli tikber il-pa/i fil-qlub tag[na. Nitolbu lil Ommna Marija, isSultana tal-Pa/i, tg[inna nag[mlu dan.

{SIEB

Il-fidi hija b]onn g[all-bniedem… [a]in g[alih min ma jemmen f’xejn. – Victor Hugo

Erodi u l-Ma;i. Min jib]a’ mid-dawl u min ifittex id-dawl. Min irid ja[bi d-dawl u min jg[o]] id-dawl. Erodi u l-Ma;i huma a[na fl-g[a]liet li nag[mlu kuljum, g[a]liet ta’ kompromessi jew g[a]liet ming[ajr kundizzjoni biex nimxu wara Kristu. Hemm b]onn li llum inkunu sin/ieri mag[na nfusna.

L-Epifanija hi t-tama ta’ :esù li ;ie biex i;ibilna d-dawl fid-dinja. Il-mixja fil-[ajja tag[na hi mixja mid-dlam g[ad-dawl, mit-telfien g[all-[ajja. Ilpro/ess tal-Ma;i hu interessanti (1) IL-KEWKBA, (2) L-ISKRITTURA, (3) IL-MI:JA, (4) IL-LAQG{A, (5) L-EPIFANIJA… Ma kinitx [a;a fa/li li ssib lil :esù. Hemm pro/ess xi nwettqu kuljum biex niskopru d-dawl. Hemm b]onn ur;enti mhux biss li nfittxu lil Alla i]da li nersqu lejn Alla u nag[rfu ssinjali li jibg[at lilna, ji;ifieri l-kewkba.

Il-Kelma Is-silta mill-Ktieb tal-Profeta Isaija li nsibu fl-Ewwel Qari hi silta mimlija dawl. Il-poplu kiseb il-[elsien mill-jasar u ;ej lura minn :erusalemm li fuqha issa qed jiddi l-Mulej bil-glorja tieg[u. Hu g[alhekk li s-Salmista fis-Salm 71 itenni li l-;nus kollha tal-art se jag[tu qima lill-Mulej. Fl-Ittra lill-Efesin San Pawl juri li l-Pjan tas-Salvazzjoni hu universali mhux g[al-Lhud biss, xi [a;a li tidher fl-Epifanija. Fil-Van;elu San Mattew ikompli jurina l-;rajja ta’ Kristu fid-dawl tal-Profezija. Fil-Ma;i hemm rappre]entazzjoni tal-;nus kollha.

Il-{ajja 1. Fil-[ajja t[obb id-dlam jew id-dawl?

2. Kemm kien hemm mumenti li permezz tag[hom int adurajt lil :esù?

3. Kemm qed twassal lill-familjari jew lil s[abek g[ad-dawl li sibt?

4. Qatt skoprejt li inti tista’ tkun dawl qawwi fl-ambjent tieg[ek?

Id-Djalogu

Mulej :esù, g[inni biex inkun dawl g[al dawk ta’ madwari.

35

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Opinjoni

Theodore Rossevelt Sfond Storiku

Dun Pawl Camilleri Opinjonista pauca43@gmail.com

Roosevelt (27.10.1858 – 06.01.1919) kien is-26 President tal-Istati Uniti ta’ l-Amerika (1901 – 1909). Baqa’ mag[ruf g[all-personalità ener;etika tieg[u, g[an-numru kbir ta’ interessi li kellu, g[all-kisbiet li g[amel u g[all-karattru tieg[u goff u cowboy. Kien mexxej tal-Partit Repubblikan, u fundatur talPartit Progressiv (1912) li kellu [ajja qasira [afna. Qabel ma sar President, serva fuq livelli lokali, statali u federali. Kiseb fama mhux biss b[ala politiku, imma anki b[ala naturalista, esploratur, kuratur, awtur u suldat. La[aq President meta kellu 42 sena, wie[ed mill-i]g[ar. Reba[ ukoll Nobel Prize (1906) g[an-negozjati li wasslu g[at-Trattat ta’ Portsmouth, li temm il-Gwerra Russa :appuni]a (1905).

Aneddotu. Ftit qabel ma spi//a minn President, Roosevelt ippjana vja;; g[all-ka//a, fl-Afrika. Sema’ li f’Washington kien hemm ka//atur famu]. Bag[at g[alih fil-White House, biex jag[tih ftit pariri siewja. Damu sag[tejn ras ma’ ras, “jitkellmu”. Meta [are; mill-White House, xi [add staqsa lillka//aturi: “x’g[idtlu lill-President g[id il-veru?” “Ismi”, qal il-ka//atur, “g[ax il-bqija hu biss tkellem!”

Kummenti

• Probabbli m’intix trux: imma tisma’? Il-Van;elu jg[id li meta :esù ntilef fit-Tempju u baqa’ mal-g[orrief, “qag[ad jismag[hom u jistaqsihom”. Wera kemm kien g[aref, allura.

G[ax il-mistoqsija o[t il-g[erf, u s-smig[ ommu. Is-smig[ talie[or jew l-o[ra hu sinjal ta’ rispett u sinjal ta’ umiltà. F’dak li hu kliem, hawn min trid t[allsu biex jitkellem, u hawn min trid t[allsu biex jieqaf. Imma [add m’g[andu jiskot milli jitkellem g[ax l-ie[or ma jag[tihx spazju. Fa/li ti;ri fil-familji, fil-kumitati, fil-parro//i: min dejjem jg[id u min [alqu mag[luq. Jekk dejjem naqb]u fil-pront a[na, min hu ftit timidu, jibqa’ lura.

Jekk nisktu a[na u nag[tu /ans lilu, jitkellem.

• Tridni naqsam mieg[ek ftit milli nkiteb fuq is-smig[?

Ernest Hemingway: “meta jitkellmu n-nies isma’ tassew: ftit

Ri/etta g[as-sena 2014

M

Patri Mario Attard OFM Cap Opinjonista

Spiss xi nies jg[iduli li jixtiequ jmorru l-missjoni. {bieb, m’g[andkomx g[alfejn! }uru lill-morda u lix-xju[!

al-bidu ta’ sena ;dida kul[add ifaqqa’ xi ri]oluzzjoni. Ma tag[ti tort lil [add. Il-fatt li wie[ed jag[milha sinjal li jkun jixtieq li jtejjeb [ajtu g[all-a[jar. Mela r-ri]oluzzjonijiet mhumiex ;ejjin mix-xitan ]gur! :aladarba ri]oluzzjoni tkun biex wie[ed jag[mel it-tajjeb u jevita l-[a]in.

Fost ir-ri]oluzzjonijiet li wie[ed jista’ jag[mel g[as-sena 2014 hemm dik li jqieg[ed fil-prattika dak li jipproponilna Papa Fran;isku fil-messa;; tieg[u f’Jum il-Pa/i ta’ din isSena: Il-Fraternità, is-sies u l-mog[dija tal-pa/i. Hawn min meta jisma’ bil-kelma fraternità jirvella. U jkollu ra;un biex ibig[! Kemm hawn min li, bl-isku]a tal-fraternità, [ataf lokka]joni biex joppressa bla [niena ta’ xejn lil [addie[or!

Kemm hawn min li, f’Isem :esù l-{ellies, sar oppressur grass!

Miskin spi//a fil-klassi ta’ Hitler u Stalin! Sar imperatur kiefer!

Imma l-Imperatur tassew, il-Mulej :esù, hu s-Sultan talPa/i! Is-Sultan tal-libertà! Is-Sultan tas-Sabar! Li jibqa’ jistenna sal-a[[ar lill-persuna sakemm tid[ol fil-maqjel tannag[a;. Ming[ajr impo]izzjoni, sanzjonijiet, kastigi, rikatti, tag[jir, korla u oppressjoni! Il-fraternità li g[andna nitg[allmu ng[ixu tinstab biss f’Alla li hu Missierna. U, biex nid[lu fiha, irridu n[alluh ikun Missierna. Il-verità hi li Hu jridna nag[rfuh u ng[ajtulu “Missieri!”

Ja[asra, g[al xi w[ud din hi problema. U jekk ifettillek issemmilhom il-kelma ‘Missier’ qisek semmejtilhom ilkelma ‘xitan’. Nifhimhom! Xi ssejja[lu int lil min kien isawtek g[al kull [a;a ta’ xejn? Jew lil min li, tant kemm kont tib]a’ minnu, kont kwa]i ta[arbu? Mela lil dawn nista’ nag[tihom tort jekk minn Alla jib]g[u wkoll!

Imma [a nserr[ilkom raskom [bieb! Alla tag[na mhux b[al Missierek tafx! Il-Mulej mhux jg[ajjat mieg[ek imma jkellmek fil-qieg[ ta’ qalbek! Ma jurikx i/-/inturin imma b’dak li tg[addi minnu jurik kemm qieg[ed jiskansak minn gwaj! U ara ta[seb li se jidg[ilek f’wi//ek jew ikellmek [a]in.

Le! Imma jibg[atlek min jag[tik kelma tajba bi m[abba kbira!

U lanqas mhu se j[arislek bl-ikrah! Imma jitbissimlek, anki meta ta[rablu! I[obbok wisq! G[alhekk jibqa’ ji;ri warajk!

Fil-messa;; tieg[u g[al Jum il-Pa/i ta’ din is-Sena Papa

nies jisimg[u”. Stephen R. Covey: “[afna nies jisimg[u biex iwie;bu, mhux biex jifhmu”. Calvin Coleridge: “trid tkun bniedem kbir biex tkun semmieg[ tajjeb”. William Hazlitt: “larti tal-konver]azzjoni hi l-arti tas-smig[ lil xulxin”. Thomas Dubay: “l-umli jisimg[u lil [uthom g[ax jassumu li g[andhom x’jitg[allmu”. Alfred Brendel: “il-kelma listen g[andha listess ittri tal-kelma silent”. James Patterson: “qatt ma nitlef okka]joni li nag[laq [alqi”. Raquel Welsh: “ma tistax tirre/ta li qed tisma’ – tkun tidher”. German G. Glidden: “aktar ma nikber, aktar sirt nisma’ nies li ma tantx jitkellmu”.

• Int ming[and min tie[u parir? Roosevelt ried jie[du ming[and espert fil-materja. Hemm [afna nies li jag[tu parir: il-;enituri, familjari o[ra, il-[bieb, is-sa/erdoti, l-g[alliema, lkatekisti, il-counsellors, il-psikolo;i e//. Importanti li ne[duh ming[and min jista’ jg[inna tassew. Kultant, it-tjubija u rrieda tajba biss mhux bi]]ejjed. {ajjat tajjeb, b[ala regola, ma jistax jag[tini parir fuq l-in;inerija. G[al /erti su;;etti serji u forsi komplikati, il-persuna li nfittxu g[all-parir importanti li tkun persuna matura u kompetenti, b’esperjenza, u li kemm jista’ jkun distakkata mill-problema. Infallibbli mhu [add, lanqas il-counsellor. Imma counsellor tajjeb jista’ jg[inek [afna.

Tbissima

Id-diskussjoni bejn union u employer kienet f’diffikultà. Ilunion ma qablitx li l-membri tag[ha kienu qed jabbu]aw missick leave. L-employer semma [addiem li l-;urnata ta’ qabel kien assenti min[abba l-mard. Imbag[ad wera gazzetta ta’ dakinhar, b’ritratt ta’ dak il-[addiem, li lejliet kien [a sehem f’tournament tal-golf, u reba[ bi skor kbir. In-negozjatur talunion qal: “imma;ina x’kien jag[mel kieku ma kienx marid!!

U tbissmu. Int onest xejn fuq ix-xog[ol? Tfalli g[alxejn?

{sieb Finali: “Ma nistg[ux ng[inu lil kul[add, imma kul[add jista’ jg[in lil xi [add” (Ronald Reagan). Int lil min qed tg[in?

Fran;isku jg[idilna li Alla biss hu dak li jista’ jag[tina din lim[abba “spe/ifika u straordinarja, im[abba personali u konkreta ... g[al kull ra;el u mara” (§ 1). L-im[abba ta’ Alla hi bla kundizzjoni. U [add minna, ibda mill-Papa u spi//a minni, ma jist[oqqlu jir/eviha! A[seb u ara kemm se nippretendu li nir/evuha minn bnedmin o[ra b[alna!

B’daqshekk imma ma jfissirx li m’g[andniex nag[tuha!

Anzi, irridu nag[tuha dejjem! Inkella nibqg[u ’l barra, fiddlam tal-[a]en u tas-sa[ta li n;ibu fuqna stess! G[ax jekk Alla lili ja[firli daqshekk, anzi ja[firli qabel ma nkun dnibt, jien min jien biex ma na[firx lilek li we;;ajtni?

G[alfejn se noqg[od infittex il-punto u l-virgola mieg[ek?

X’se nie[u billi nivvendika ru[i minnek u ntellg[ek il-qorti [a npattihielek? X’mistrie[ jista’ jkolli f’qalbi jekk ninqeda bil-li;i bil-g[an li nkissrek? Tg[id mhux [a n[oss il-pa/i f’qalbi meta nqieg[ed rasi fuq l-im[adda? Ma nafx li filqalba ta’ qalbi nkun ivvendikajt ru[i minnek? Ma n[ossx li lilek inkun kissirtlek [ajtek? G[ax kif nista’ l-[a]in qatt ng[idlu tajjeb? Mo[[i jipprova jg[aw;u imma qalbi, miskina, ma tistax ta[rab mill-pi] tal-[tija li nkun ;ibt fuqi g[ax lilek inkun kissirtek! Issa dan lant?

Lant hu jekk fis-sena 2014 lilek inqisek b’[ija u b’o[ti! Li tant kemm in[obbok li nwissik bi m[abba meta narak die[el fil-[ajt! Imma mhux il-[in kollu lanqas! G[ax i]]ejjed kollu ]ejjed! G[alhekk serra[ rasek li m’iniex se noppressak, na[qrek jew ni;;udikak! Anzi, aktar nag[tik spazju [a n[allik tirrelata ma’ Missierek tas-Sema li, ta’ Missier g[aqli li Hu, ]gur li se jsib elf mod kif se jressqek lejh. Mela ... [a n[allih jag[mel xog[lu mieg[ek!

Ejjew f’din is-sena l-;dida ng[ixu b[all-a[wa! U min m’g[andux jg[ix ma’ min g[andu! Spiss xi nies jg[iduli li jixtiequ jmorru l-missjoni. {bieb, m’g[andkomx g[alfejn! }uru lill-morda u lix-xju[! G[inu lill-emigranti! Ag[tu [inkom lill-mu;ug[in! Ressqu n-nies lejn il-qrar! Ibnu pontijiet ta’ m[abba u mog[drija! Ibda mill-Knisja u l-kunventi u spi//a fil-familji tag[na! U l-parlament ejjew nag[mluh skola ta’ fraternità, imsejsa fuq il-kollaborazzjoni bejn l-a[wa!

Il-fraternità hija r-ri/etta li tag[milna Maltin u G[awdxin tassew!

37

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Passatemp

Mimdudin>1. Jiffurmawha ra;el u mara mi]]ew;in (6) 3. Qafel b’katnazz, b’/avetta jew b’muftie[ (6) 7. Annimal li timxi bil-mod biex tasal kmieni? (7) 8. O Marì! Kif nista’ nibdel ismi u nsir ra;el? (50 9. Tag[mel passi;;ata (5) 10. Tifred minn ma xulxin (9) 11. U tmur b’xi mod, biex tifforma axxess? (5) 13. Assalt (6) 15. Tittawlu minn gallarija (6) 17. Dan ikun fit-tabernaklu (5) 21. Isir fuq il-ba[ar b’dg[ajsa tal-qlug[ (9) 23. Sensiela ta’ fatti b[al xulxin (5) 24. Ma tistax tfassal libsa jekk ma tixtrix minnu (5) 25. Tg[addisa fil-ba[ar (7) 26. M’humiex kalzetti dawn, imma jintlbsu b[alhom (6) 27. Ma tibqax ming[ajr [wejje; (6)

Weqfin>1. Qamar hekk , ikun mimli u juri [afna (6) 2. Jg[atti b’xi [a;a o[ra (5) 3. O;;ett hekk rari ssibu (5) 4. Rimarka (7) 5. Vistu (5) 6. Xog[ol artistiku b’disinji mnaqqxin bl-intarsjar ta’ ;ebel ]g[ir imlewwen qisu skultura (6) 7. Ta’ ]aqqu f’……, ng[idu, ji;ifieri jg[id dak li j[oss (5) 1 2 . Telaq ( 5) 1 4 . Medda ( 3) 1 5 . Tqeg[du minn tulu fuq sodda ( 6) 1 6 . B[al toqla fuq il - kuxjenza li 18.

19.

20.

22.

23.

twassal lil dak li jkun li jist[ajjel b[ala [tija (7) {uta. Il-mara tad-dott (5) Fer[, da[k u g[ajat waqt il-mar/ fil-festa (5) Wild it-ti;ie;a (6) Jag[ti l-ewwel pass (5) Kmamar kbar b[al tat-ti;ijiet (5)

Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Tqawwa; 3. Sittax; 7. Midinba; 8. Son]a; 9. Ordna; 10. Sangisugi; 11. Sa[na; 13.

Vavata; 15. Sponta; 17. Qatla; 21. Karawetta; 23. Ba[ar; 24. Ronda; 25. Tbikkem; 26.

Murtal; 27. Sansun.

Weqfin> 1. Tokrob; 2. Widna; 3. Stann; 4. Tiswija; 5. Anisi; 6. Karità; 7. Medda; 12. {in; 14.

Vit; 15. Sakkru; 16. Tawwalt; 18. La[am; 19. {alib; 20. }raben; 22. Total; 23. Bikja.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

3

2

1

4

5

6 8

7

10

9

11

15

13

12

16

pin

14

18

17

20

19

21

22

24

25

26

23

27

IRBA{… voucher ta’ 15-il ewro li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[ tat-Tisliba tal-{add 22 ta’ Di/embru hu: Charles Pace, Blk D, Door B, Flat 1,

Triq tal-{awli, Birgu.

Soluzzjonijiet Fir-raba’ stampa jonqos: 1. Ir-rixa fuq il-kappell talmara fuq il-lemin; 2. Bi//a mill-isfera; 3. Il-[jata n-na[a t’isfel tal-libsa tal-mara fuq ix-xellug; 4. I/-/inga tal-basket tal-mara fuq il-lemin 5.

Is-sieq tan-nofs tal-mejda.

Fit-tielet stampa jonqos: 1. Pinna mid-denb talg[asfur. 2. L-orlu madwar ilqalb; 3. Dik li biha ttella u tni]]el il-ftila fil-lampa; 4. I//off fuq wara tal-libsa talmara fuq ix-xellug; 5. It-traversa tas-si;;u fuq il-lemin.

Fit-tieni stampa jonqos: 1. Il-;ewna[ xellugi talg[asfur. 2. Ir-rifless fl-isfera; 3. Il-maqfel tal-basket; 4. Ilparti skura tas-si;;u fuq illemin; 5. Sieq il-leminija talmara fuq il-lemin.

Mill-ajru g[al ;ol-ba[ar

X’jonqos^

Din it-tajra malli tilma[ il-[uta mill-g[oli, tin]el dritt b[al sajjetta, tog[dos u taqbad il-[uta. Hekk se tipprova tag[mel hawn. Minn fejn trid tg[addi biex tiekol il-[uta?

X’jonqos

Mill-ajru g[al ;ol-ba[ar

Fl-istampa 2, 3 u 4 kull darba jonqos [ames partikularitajiet differenti biex ikunu identi/i g[all-ewwel wa[da. Ara ssibx liema huma?

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

38

Televi]joni # Radju

NET TELEVISION

................................................................................................................................................................................

Illum 07:00 08:30 11:30 12:00 13:30 14:00 14:05 14:30 16:30 18:00 18:05 18 :40 19:30 20:15 20:30

IN-NIS:A MALTIJA

Il-programm tal-lum se jkun qieg[ed jiddiskuti dwar il-biskuttini tar-ra[al. Xi jfissru l-kuluri li jkollhom fuqhom kull biskuttin? X’inhu l-importanza tal-kulur? Se jkun diskuss ukoll ?ensu ]-}atat, l-injokki u l-arti tal-filigranu f’Malta.

TVM ........................

07.00 07.30 08:00 08:30 09:00 09:30 10:00 10:30 12:00 12:10 15:30 16:00 16:05 17:10 17:30 18:00 18:10 18:40 19:15 20:00 20:45 23:15

Teleshopping Extraordinary Animals Pellikola Dot EU G[awdex Illum Tuffi[at Migduma Meander Malta u lil hinn minnha A[barijiet {add G[alik Gadgets A[barijiet Nisa Straordinarji Malta u lil hinn minnha Pellikola A[barijiet Madwarna Venere Mixage A[barijiet X Factor A[barijiet

TVM ..........2..............

08:30 09:00 09:45 10:30 11:00 11:30 12:00

14:00 15:00 16:00 17:10 18:00 18:30 19:00 19:30 20:00 20:30

20:40 21:00

Extraordinary Animals Quddiesa Kurrenti Madwarna Mixage Mattia L-akbar fenomeni tannatura Luxdesign Bijografiji Mixja ta poplu L-akbar fenomeni tannatura Tuffi[at Migduma G[awdex Illum .EU MEA Extraordinary Animals A[barijiet g[al Dawk Neqsin mis-Smig[ Madwarna Kontrattakk

ONE ........................

08:30 09:35 10:50 12:00 12:30 12:35 13:45 14:25 15:30 17:00 17:30 17:40 19:30 20:30 21:30 22:00 22:55 23:30

Breakfast News Aroma Kitchen (r) Aqrali Storja (r) Popcorn ONE News Dak li Jg[odd (r) Love Birds In D House (r) Saturday Express Teleshopping ONE News L-Argument ONE News It-Tfal Joe’s Kitchen Conquest Pezza Kustjoni ONE News.

Un coccodrilo per amico – Canale 5

RAIUNO ........................

07:00 07:05 09:30 09:33 10:00

TG 1 UnoMattina in famiglia TG 1 L.I.S. UnoMattina in famiglia OB: All’estero quanto basta America 10:30 A sua immagine 10:55 Santa Messa della chiesa San Matteo Apostolo in Asiago 11:50 A sua immagine 12:00 Recita dell’Angelus 12:10 A sua immagine 12:20 Linea verde 13:30 Telegiornale 14:00 L’Arena 16:28 Che temp fa 16:30 TG 1 16:35 Domenica in 18:50 L’Eredita’ 20:00 Telegiornale 20:35 TG Sport 20:40 Affari tuoi 21:30 Un matrimonio

Neverland – Italia 1

CANALE ................5........

06:00 07:55 07:59 08:46 08:50 09:55 10:00 11:55 12:00 13:00 13:39 13:40 14:00 14:05 16:00 18:00 20:00 20:39 20:40 21:10

Prima pagina TG 5 Traffico Meteo.It # TG 5 TGCOM24 Le frontiere dello spirito Diero le quinte ‘Il tredicesimo apostolo 2 La rivelazione’ Fashion Style Dietro le quinte di ‘I segreti di Borgo Larici’ Melaverde TG 5 Meteo.It Arca di Noe’ Dietro le quinte di ‘Il peccato e la vergogna 2’ Tom un angelo in missione Un coccodrillo per amico Un fidanzato per mamma e papa TG 5 Meteo.It Paperissima sprint Riassunto Il segreto II

RETE ..........4 ..............

07:15 07:47 09:20 09:25 10:00 10:50 11:30 11:55 12:00 13:00 13:50 13:55 15:00 18:55 19:31 19:35 20:30 21:22 23:24 01:50 02:00

Televendita Media Shopping Il ritorno di Lassie Itunes festival Le storie di viaggio a...

Santa Messa Pianeta mare TG 4 Meteo.It Pianeta mare Magnifica Italia Itunes Festival Donnavventura Speciale Ragazzi della via Pal TG 4 Meteo. It Il segreto Tempesta d’amore No Problem American History X TG 4 Night News Itunes Festival

21:30 21:35 23:15

il-{add NET News Telebejg?

Nis?a Maltija Accordo (r) Premier (r) NET News Premier Mitqlu Deheb (r) Iswed fuq l-Abjad (r) NET News Flusek (r) Wheelspin (r) NET News G?alik fl-Ewropa Dokumentarju – Nelson Mandela NET News Replay NET News

RAIDUE ........................

RAITRE ........................

08:40

08:00 08:10

07:00

09:20 10:00 10:40 11:25 13:00 13:30 13:45 15:25 16:30 17:45 18:00 18:05 18:40 20:30 21:05

La banda delle frittelle di mele Voyager Factory Inside the World A come avventura Ragazzi c’e’ Voyager faila tua domanda Il nostro amico Charly Charly il contrabbandiere Mezzogiorno In Famiglia TG 2 Giorno TG 2 Motori Bolt: Un eroe a quattro zampe (Film) Lilli e il vagabondo II: Il cucciolo ribelle Mulan II (Film) Classici Disney TG 2 L.I.S. Il principe e il povero (Film) Il cane pompiere TG 2 N.C.I.S. Ar,a biologica

ITALIA .............1...........

07:15 07:35 08:15 12:25 12:58 13:02 13:40 17:05 18:30 19:00 21:30 00:45 01:10 01:20 01:25

My Dad Says Padre in affitto High School Musical Studio Aperto Meteo.It Sports Mediaset Snow Buddies: Supercuccioli sulla neve Air Buddies: Cinque cuccioli alla riscosa Studio Aperto Studio aperto Neverland Sport Mediaset Studio aperto Itunes Festival The Bank: Il nemico pubblico numero 1

Mulan II - Raidue

07:05

09:55 10:45 11:30 12:00 12:25 12:55 13:45 14:00 14:15 14:30 15:00 15:05 19:00 20:00 21:30

La grande vallata L’ombra di un gigante Cinema Oggi Le meravigliose avventure di Marco Polo New York New York TeleCamere TGR RegionEurioa TG 3 TGR Mediterraneo E’ uno di quei quei giorni che... 12 Dicembre 1969 Timbuctu: I viaggio di Davide TG Regione e Meteo TG 3 In 1#2 ora TG 3 L.I.S. Kilimangiaro come e’ pic colo il mondo TG Blob Cinema Rai 3

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

39

Televi]joni # Radju

X’tista’ tara llum...

................................................................................................................................................................................

REPLAY (NET Television 21>30) Replay il-programm li j]ommok infurmat f’dak kollu li qieg[ed ji;ri fil-kamp sportiv, bl-a[[ar tag[rif u informazzjoni esklussiva.Il-pro-

gramm ji;i pre]entat minn Christian Micallef u Sarah Agius Fil-programm tal-lum, fost il-mistiedna se jkun hemm Erskim Vella, il-President tal-Vittoriossa Stars u Dione Drago, il-President tanNaxxar Lions flimkien ma’ Jerry Ellul it-tim mani;er ta’ Valletta.

Fil-programm se jkun diskuss illog[ob kollu ta’ tmiem il-;img[a kif ukoll se ting[ata [arsa lejn iddivi]jonijiet inferjuri u l-futbol G[awdxi.

Dokumentarju – Nelson Mandela (NET Television 20>30) Il-mewt ta’ Nelson Mandela [alliet id-dinja ssummata, kienu mumenti ta’ nostal;ija g[al [afna Afrikani, spe/jalment meta bis-sa[[a ta’

Nelson Mandela kisbu libertajiet ;odda li qabel ma kellhomx.

I]da kien ukoll mument ta’ riflessjoni g[addinja kollha, fejn wie[ed seta’ jieqaf ja[seb dwar l-[ruxijiet u nuqqas ta’ drittijiet li persuni

ta’ karni;jon kellhom u xi u[ud g[adhom ming[ajrhom min[abba gwerrer u abbu]i o[ra.

NET Television se jkun qieg[ed ifakkar ilmemorja ta’ Nelson Mandela b’dokumentarju ta’ sieg[a mill-isba[ u fid-dettal tal-[ajja ta’ Mandela fid-diversi fa]ijiet tag[ha, fil-mumenti fejn kien /ittadin normali, meta kien il-[abs u meta le[[aq President.

... u matul il-;img[a

..............................................................................................................................

Dione Drago

Illum fuq Radio 101

...............................................

MIT-TNEJN SAL-:IMG{A Malta Llejla (NET Television 17>00)

Ikompli jissokta l-programm Malta Llejla, ppre]entat minn Stephanie Spiteri. Programm li jkun mimli daqs bajda b’informazzjoni utli u li ji;bdu interess mill-pubbliku ;enerali.

Fosthom insibu anke rokna talmoda, pariri mid-diversi esperti fuq su;;etti differenti u informazzjoni dwar avvenimenti li jkunu qeg[din issiru madwarna.

IT-TLIETA Mieg[ek (NET Television 21>35 )

Il-programm Mieg[ek se jg[innek tirrifletti dwar ilfesti li g[adna kemm g[addejna minnhom.

X’kien l-effett tag[hom fuqek? G[enuk tikber b’xi mod?

Il-programm se jkun imexxi minn Lisa Spiteri u Fr Karm Debattista, b’Gabriel Ellul Assistent tal-Produzzjoni ta[t iddirezzjoni ta’ Paul Galea.

Joseph Chetcuti

06.00 Fidi u {ajja - Noel Bartolo 08.30 Mar/i u Bandalori - J. Chetcuti 09.30 Mu]ika 12.30 Skor - Sergio Carbonaro 18.30 Slowdown - Mark Garrett 20.30 Allegro Andante - Joe Fenech 22.30 Mu]ika Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 12.00 u 18.00.

A;;ornamenti tal-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00.

Bulettini s[a[ tal-a[barijiet: 08.00, 12.00, 18.00.

A;;ornamenti tal-a[barijiet: 10.00, 15.00, 17.00, 18.00.

40

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Klassifikati

PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{

G{ALL-BEJG{ JEW KIRI

{al Qormi

Il-{amrun

MAISONETTE (33, Triq San Pietru) L-ewwel pjan bejn tliet toroq, erba’ kmamar, soqfa bit-travi tal-injam, madum antik u bejt. Bla /ens. Prezz (€50,000) negozjabbli.

Is-Swatar

GARAXX ta’ ]ew; karozzi finished bil-madum u biddawl. ?emplu 99824902.

GARAXX jew store, 115-il pied tul u 24 pied wisa’, bilbit[a, dawl, ilma u toilet. Bilpermess Class B. ?emplu 77200983.

G{ALL-KIRI

{a]-}ebbu; ’il barra minn Triq l-Imdina

GARAXX basement 40 pied x

50 pied, jista’ jintu]a g[al gym, store, uffi//ju e//. ?emplu 79211659.

AVVI}I

Ni]barazzaw – trasport – kull xog[ol

ALL CLEARANCE TRANSPORT innaddfu djar, fabbriki e// minn kull tip ta’ skart anke materjal tal-kostruzzjoni.

Innaddfu ;onna. Nag[mlu qlug[ ta’ madum tal-art u talkmamar tal-banju. Tindif u tiswijiet ta’ bjar, tik[il u tib-

jid, gypsum, xog[ol ta’ alterazzjonijiet fuq l-antik, bdil ta’ soqfa, e//. Servizzi bil-highup. Xog[ol b’esperjenza kbira. ?emplu 79081719 jew 21433352. www.allclearancemalta.com

garanzija fuq il-parts u labour.

Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

Tiswijiet fil-pront u fil-post

Ftu[

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur

TA’ drena;; bil-jet power wash (bil-bowser). Prezz minn €25. ?emplu 99282014.

L-g[oti tad-demm m’g[andux vaganzi.

Ag[ti d-demm illum

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Klassifikati

G{ALL-BEJG{

German Sheperd

:RIEWI b’;enituri ta’ barra prezz. €200 ?emplu 79491077 jew 21445443.

G[amara antika

TINKLUDI twaletta bil-mera, lavaman, komodina, gradenza bil-mera u wi// tal-ir[am u gwardarobba kbira. Jistg[u jinbieg[u separati. ?emplu 99800607.

Libsa ta’ tie;

:DIDA fjamanta, qatt ma ntu]at, mixtrija ming[and Alamango. Prezz negozjabbli. ?emplu 99200354.

Saqqu

U sodda tat-trabi – €60 f’kundizzjoni tajba, bedspread ikkuttunata tad-double bed beige – €120 u typewriter €15. ?emplu 21222891 jew 99255352.

Sodda sufan

TAS-suede, 60” wisa’ blistorage. Prezz €400 jew leqreb offerta. ?emplu 99808356.

Toilet seats

NAG{MEL xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bilkuluri li jaqblu u kif tixtiquhom intom, g[all-kamra tal-banju kompluti bil-fittings.

G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053.

Tombla sheets

B’numri kbar u kuluri differenti. Kalendarji kbar tat-2014, 29cm x 42cm. Free delivery g[al G[awdex ukoll. Morru g[and PAWLU BONNICI (Bonnici Printing Press) – 3

Triq Melita, il-Belt Valletta.

Kif issibuna – min-na[a talBarrakka ta’ Fuq g[al Triq Sant’Ursula. G[al xog[ol ta’ digital printing u offset, inviti tat-tie;, invoices, posters u brochures bil-kulur e// u xog[ol ta’ embossing. ?emplu 21244627 jew 79373700 jew ibag[tu email fuq pbonnici@bonniciprintingpress.com

41

42

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Avvi]i PN

Il-Kelliema Ewlenin tal-PN Simon Busuttil simon.busuttil@teampn.org

Kap tal-Oppo]izzjoni

Mario de Marco mario.demarco@teampn.org

Kelliem g[all-Ekonomija, l-Investiment u l-Intrapri]i ]-}g[ar

Beppe Fenech Adami Kelliem g[all-:ustizzja beppe.fenechadami@teampn.org Chris Said chris.said@teampn.org

Segretarju :enerali tal-Partit Nazzjonalista

?ensu Galea /ensu.galea@teampn.org

Deputat Speaker u Kelliem g[all-Agrikultura u s-Sajd

David Agius david.agius@teampn.org

Whip tal-Grupp Parlamentari u Kelliem g[all-Gvern Lokali

Fredrick Azzopardi Deputat Whip u Kelliem fredrick.azzopardi@teampn.org g[as-Servizzi tas-Sa[[a u l-Edukazzjoni f’G[awdex

Giovanna Debono Kelliema g[al G[awdex giovanna.debono@teampn.org Kelliem g[all-Ener;ija George Pullicino george.pullicino@teampn.org u l-Konservazzjoni tal-Ilma

Tonio Fenech tonio.fenech@teampn.org

Kelliem g[all-Finanzi

Joe Cassar joe.cassar@teampn.org

Kelliem dwar l-Edukazzjoni

Jason Azzopardi jason.azzopardi@teampn.org

Kelliem g[all-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali

Francis Zammit Dimech francis.zammitdimech @teampn.org

Kelliem g[all-Kultura u l-Komunikazzjoni

Kelliem g[all-Affarijiet Barranin Carm Mifsud Bonnici carm.mifsudbonnici@teampn.org

Clyde Puli clyde.puli@teampn.org

Kelliem g[all-Familja u s-Solidarjetà So/jali

Mario Galea mario.galea@teampn.org

Kelliem g[all-Anzjani

Robert Arrigo robert.arrigo@teampn.org

Kelliem g[at-Turi]mu

Charlò Bonnici charlo.bonnici@teampn.org

Kelliem g[all-I]vilupp So/jali, l-Ambjent u t-Tibdil fil-Klima

Stephen Spiteri stephen.spiteri@teampn.org

Kelliem g[all-Impjiegi u l-Persuni b’Di]abbiltà

Michael Gonzi michael.gonzi@teampn.org

Kelliem g[ad-Drittijiet tal-Annimali

Toni Bezzina toni.bezzina@teampn.org

Kelliem g[at-Trasport u l-Infrastruttura

Antoine Borg antoine.borg@teampn.org

Kelliem g[all-Presidenza tal-Unjoni Ewropea 2017 u l-Fondi Ewropej

Claudette Buttigieg Kelliema g[ad-Djalogu So/jali claudette.buttigieg@teampn.org u l-Libertajiet ?ivili Ryan Callus ryan.callus@teampn.org

Kelliem g[all-Ippjanar u s-Simplifikazzjoni tal-Pro/essi Amministrattivi

Robert Cutajar robert.cutajar@teampn.org

Kelliem g[a]-}g[a]ag[ u l-Isport

Kristy Debono kristy.debono@teampn.org

Kelliema g[all-Kompetittività u t-Tkabbir Ekonomiku

Albert Fenech albert.fenech@teampn.org

Kelliem g[ar-Ri/erka u l-Innovazzjoni

Claudio Grech claudio.grech@teampn.org

Kelliem g[as-Sa[[a

Kelliema g[all-Kompetizzjoni Paula Mifsud Bonnici paula.mifsudbonnici@teampn.org u d-Drittijiet tal-Konsumatur

Marthese Portelli Kelliema g[all-Affarijiet Ewropej marthese.portelli@teampn.org

AVVI}I SO?JALI

{AL TARXIEN. IlKumitat Sezzjonali se jorganizza [ar;a g[all-G[awdex illum il-{add, 5 ta’ Jannar.

In]uru l-presepju [aj ;ewwa G[ajnsielem. Tluq minn [dejn il-Ka]in fil-12.15pm u ni;u lura mal-vapur tas7.15pm. Il-prezz, li jinkludi likel u t-trasport huwa ta’ 15il ewro. G[all-booking /emplu 99237700 jew 99409549 jew ag[mel kuntatt ma’ xi membru tal-Kumitat Sezzjonali. {AL LUQA. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza Coffee Morning nhar itTlieta, 7 ta’ Jannar fil-Ka]in tal-Partit fid-9am. Biljetti ming[and il-membri talKumitat Sezzjonali jew /emplu 79069228 jew 79056068.

I}-}URRIEQ. Il-Kumitat Sez-zjonali se jorganizza Tombla Party g[all-anzjani, nhar it-Tlieta, 7 ta’ Jannar fluffi//ju tal-partit, Dar Carmelo Caruana, i]-}urrieq mis-2pm ’il quddiem. Biljetti b’xejn.

ming[and il-membri talkumitat.

KRISTY DEBONO. Il{bieb ta’ Kristy Debono se jorganizzaw Ikla Buffett flokka]joni ta’ g[e-luq snin idDeputat Nazzjonalista is-Sibt, 25 ta’ Jannar fit-8.30pm filLukanda Cavallieri, San :iljan. Jattendu l-President Eeritu Eddie Fenech Adami flokka]joni ta’ g[eluq it-80 sena tieg[u, kif ukoll il-Kap tal-Partit Simon Busuttil.

Prezz 22 ewro g[all-kbar u tfal bejn il-5 u 12-il sena j[allsu 10 ewro. G[all-biljetti /emplu 70692626 jew permezz ta’ e-mail fuq info@kristydebono.com. {AL LUQA. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza Coffee Morning nhar il{amis, 30 ta’ Jannar filKa]in tal-Partit fid-9am.

Biljetti ming[and il-membri tal-Kumitat Sezzjonali jew /emplu 79069228 jew 79056068.

AVVI}I O{RA

{A}-}EBBU:. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza Coffee Morning it-Tlieta, 7 ta’ Jannar fil-Ka]in tal-Partit fid-9.30am. Prezz 5 ewro.

L-ISLA. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-Bar tal-Uffi//ju PN qed jitmexxa minn Management ;did. Qed ikun miftu[ kuljum sa tard filg[axija, u s-Sibt u l-{add jifta[ fid-9 a.m. Qed ikunu servuti wkoll appetizers.

I}-}URRIEQ. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza Get Together g[an-Nazzjonalisti ta]-}urrieq u l-[bieb nhar isSibt, 10 ta’ Jannar fl-Aida Hall, i]-}urrieq mis-7.30pm ’il quddiem. Prezz 3 ewro.

Tfal minn 3 sa 10 snin b’xejn. Jing[ataw rigali lit-tfal kollha li jattendu. Biljetti

IL-KALKARA. Il-Kumitat Sezzjonali PN qed jilqa’ offerti g[at-tmexxija tal-Bar tal-Uffi//ju PN. Dawk interessati huma mitluba jibag[tu l-offerti tag[hom lisSegretarju, Kumitat Sezzjonali PN Kalkara, Ka]in PN, Xatt tal-Kalkara, ilKalkara. Il-Kumitat jirriserva

d-dritt li jag[]el kwalunkwe offerta, anke dik l-anqas vanta;;ju]a.

IL-G}IRA. Il-Kumitat Sezzjonali PN qed jilqa’ offerti g[at-tmexxija tal-Bar talUffi//ju PN. Dawk interessati huma mitluba jibag[tu l-offerti tag[hom indirizzati lisSegretarju Kumitat Sezzjonali PN G]ira, Ka]in PN, Triq irReb[a, il-G]ira. Il-Kumitat jirriserva d-dritt li jag[]el kwalunkwe offerta, anke dik lanqas vanta;;ju]a.

SANTA LU?IJA. Il-Kumitat Sezzjonali PN qed jilqa’ offerti g[at-tmexxija tal-Bar talUffi//ju PN. Dawk interessati huma mitluba jibag[tu l-offerti tag[hom flimkien mad-dettalji kollha lis-Segretarju Kumitat Sezzjonali PN Santa Lu/ija, Dawret it-Torri, Sta Lu/ija IlKumitat jirriserva d-dritt li jirrifjuta kwalunkwe offerta anke l-aktar wa[da vanta;;ju]a. {AL TARXIEN. IlKumitat Sezzjonali PN jav]a li l-Bar tal-Uffi//ju PN tallokalità issa hu miftu[ ta[t Management ;did. Il-Bar qed jifta[ mit-Tnejn sas-Sibt mis7 p.m. ’il quddiem, kif ukoll il-{add filg[odu. Ji;u servuti appetizers.

TA’ XBIEX. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-Bar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità qed jitmexxa minn Management ;did u b’esperjenza. B[alissa qed ikun miftu[ kuljum bejn il-5 p.m. u l-10 p.m. mit-Tnejn sasSibt u l-{add bejn id-9 a.m. u t-3 p.m. Qed jitqassmu wkoll appetizers. Min jixtieq jorganizza xi fenkata jew ikla, jista’ j/empel 79813505.

43

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Lokali

Nina Moric mistiedna ta’ ROCS Travel u Inglott f’Malta

ROCS Travel u INGLOT jospitaw lil Nina Moric

Nina Moric, wa[da mill-aktar mudelli famu]i fl-Italja, kienet ospitata minn ROCS Travel u INGLOT waqt li kienet f’Malta dan l-a[[ar.

Ri/entement il-pre]entatur u produttur tal-programm popolari One Night Stand, Owen Bonnici, g[a]el li jag[mel u]u mis-servizzi ta’ ROCS Travel u INGLOT waqt li Nina Moric kienet f’Malta.

Moric kienet f’Malta f’dawn l-a[[ar jiem biex torganizza ]-]jara tag[ha ta’ Jannar fejn se tkun qed tidher fuq ilprogramm televi]iv ta’ Owen Bonnici, One Night Stand, li se jixxandar nhar

it-Tlieta 14 ta’ Jannar, 2014.

Waqt li kienet fil-pajji], Moric g[a]let li tafda lil ROCS Travel blarran;amenti tag[ha, filwaqt li w[ud mill-a[jar make-up artists, hairdressers u nail technicians ta’ INGLOT [adu [sieb id-dehra tag[ha waqt li ]aret pajji]na.

“Kien g[alina unur kbir illi kellna lpossibbiltà li nospitaw u ng[inu lil Nina Moric,” qalet Rachel Vella, iddirettri/i ta’ ROCS Group. “{adna gost kbir niltaqg[u mag[ha u kienet esperjenza li tg[allimna [afna minnha u li ]gur m’a[na se ninsew qatt.

Kun/ert mu]ikali minn Teatru Salesjan

It-Teatru Salesjan f’Tas-Sliema se jtella’ l-ewwel kun/ert mu]ikali tassena nhar is-Sibt 11 ta’ Jannar fis-7.30 pm. Dan se jkun l-ewwel kun/ert missensiela ‘Young Artists Series’, li g[andha l-g[an li tippromwovi talent mu]ikali ;did u promettenti fuq ba]i lokali.

Il-mu]i/isti g[al dan l-ewwel kun/ert huma Noel Curmi (klarinett), Jacob Portelli (arpa), u Maria-Elena Farrugia u Elaine Mercieca (dwett fuq

il-pjanu). Il-programm jinkludi xog[lijiet ta’ Verdi, Mozart, Thomas, Rachmaninoff u Camilleri, fost lo[rajn.

Biljetti jistg[u jinxtraw minn fuq issit www.ticketline.com.mt jew dakinhar minn mal-bieb. Ikun provdut ukoll parke;; b’xejn fil-grawnd tal-iskola St Patrick’s, vi/in [afna tat-teatru.

Aktar informazzjoni minn www.teatrusalesjan.com jew fuq ilpa;na ‘Teatru Salesjan’ fuq Facebook.

GENERAL SOFT DRINKS FL-ISTRINA. Fl-a[[ar edizzjoni tal-Istrina l-g[ada talMilied, General Soft Drinks Co Ltd ippre]entat lill-President ta’ Malta George Abela s-somma ta’ E28,000, li n;abret waqt il-kampanja tag[ha You can also be Santa! General Soft Drinks, awtorizzati li jibbottiljaw il-Coca-Cola f’Malta, iddisinjaw edizzjoni limitata ta’ fliexken tal-Coca-Cola b’tikketta tal-Milied, illogo tal-Istrina u Fr Christmas, u taw l-opportunità lill-klijenti li jippersonalizzaw it-tikketta. Impjegati ivvolontarjaw ukoll f’tour madwar Malta u G[awdex bil-Coca-Cola Happiness Truck fejn il-pubbliku kien mitlub jag[ti donazzjoni ta’ E2 b’risq l-Istrina waqt li jakkwistaw flixkun Coca-Cola personalizzat. Id-donazzjoni lill-President saret minn Maria Micallef, General Manager ta’ The General Sof Drinks Co Ltd, u numru ta’ [addiema li taw is-sehem f’din il-kampanja b’mod volontarju.

Offerti spe/jali minn Emirates Il-linja tal-ajru Emirates qed tag[ti mer[ba lis-sena 2014 b’offerti g[al Klassi tal-Ekonomija u l-Klassi tanNegozju tassew attraenti g[al min ja[seb kmieni.

Din il-promozzjoni spe/jali tapplika g[al g[add ta’ destinazzjonijiet e]oti/i mifruxa tul in-network tal-Emirates, fosthom l-Afrika, l-Asja, l-O/ean Indjan, il-Lvant Imbieg[ed, l-Awstralja u New Zealand, l-Amerika t’Isfel, ilLvant Nofsani inklu]a Dubaj, u ?ipru meta wie[ed jibbukkja minn issa sal21 ta’ Jannar 2014, bil-[sieb li jivvja;;a bejn l-1 ta’ Frar 2014 u l-15 ta’ Lulju 2014.

Emirates issa topera servizzi lejn 138 destinazzjoni f’78 pajji] minn Dubaj.

Iktar kmieni din is-sena Emirates nediet servizzi lejn Varsavja u Algiers, Haneda fil-:appun, Clark fil-Filippini, ir-rotta trans-atlantika bejn Milan u New York, Conakry, Sialkot filPakistan u Kabul fil-Afganistan.

Emirates se tibda s-sena 2014 bittnedija ta’ titjiriet lejn Kiev, segwiti minn Taipei u Boston fl-10 ta’ Marzu.

G[al aktar tag[rif tista’ tikkuntattja l-a;ent tal-ivvja;;ar tieg[ek jew lUffi//ju tal-Bejg[ tal-Emirates fl-MIA (Sala tat-Tluq) tel. 25577255, inkella ]ur is-sit www.emirates.com.mt#

Qatt ma kien daqshekk affordabbli li jkollok smartphone ;did. Vodafone rrikonoxxiet il-b]onn li l-klijenti jridu jkunu konnessi kull [in u kull post u b’hekk qed toffri l-ir[as pakkett talismartphones fis-suq.

L-ismartphone, li jiswa €59, hu lir[as li qatt kien hawn. Dan ji;i bit-3G u sim card ;dida, kollox fi smartphone

starter pack. U jekk dan mhux bi]]ejjed, bl-ismartphone l-;did ta’ Vodafone tista’ tibbenefika wkoll minn a//ess g[al 3G g[al xahar s[i[ b’xejn.

Kulma trid tag[mel hu li tirre;istra nnumru fuq www.vodafone.com.mt#3gbfree u tibda tibg[at emails u tir/ievi messa;;i b’xejn.

L-ir[as smartphone ming[and Vodafone

Kalypso Ensemble jift[u s-sena l-;dida fit-Teatru Manoel

Kalypso Ensemble – kun/ert fit-Teatru Manoel il-{amis li ;ej

Il-{amis 9 ta’ Jannar il-Kalypso Ensemble se jift[u l-ista;un g[assena l-;dida b’kun/ert f’Sala Isouard b’xog[lijiet ta’ kompo]ituri Maltin; Ruben Zahra (Grinta), Pawlu Grech (Tetrad 1) u Carmelo Pace (Sextet) kif ukoll tal-kompo]ituri Webern (Lansamer Satz) u Shostakovich (String Quartet No.8).

Il-Kalypso Ensemble huwa chamber group b’mu]i/isti mill-Italja, lAlbanija, il-Bulgarija, l-Ungerija u Malta: vjolinisti Klara Nazaj u Giulia Tavano, vjolista Ina Georgieva u /ellisti Akos Kertesz u Frank Camilleri. Ir-repertorju tag[hom jinkludi mu]ika barokka sal-kontemporanju.

Il-mu]i/isti huma kolla memberi tal-Orkestra Filarmonika ta’ Malta u

daqqew f’diversi pajji]i millAmerika t’Isfel sa/-?ina, millFinlandja sal-Amerika ta’ Fuq, mill:appun sal-Marokk u ma’ orkestri presti;ju]i fosthom l-Orchestra Sinfonica di Roma, Orquesta de Extremadura, Italian Youth Orchestra, Orchestra “L. Cherubini”, Sofia State Opera, Limburgs Symfonie Orkekest, Het Residentie Orkest, Hungarian National Opera, Mediterranean Youth Orchestra u Brno Philharmonic.

Il-kun/ert tad-9 ta’ Jannar jibda fit8 pm u l-biljetti huma kollha €10 bi skont ta’ 50% g[all-istudenti, dawk ta[t il-25 u kartanzjan.

G[all-biljetti id[lu www.teatrumanoel.com.mt, bookings@teatrumanoel.com.mt jew 21246389.

44

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Anniversarju

Il-festa titulari ta’ Sant’Andrija f’{al Luqa fl-1913 u t-30 sena mit-twaqqif tal-G[aqda Mu]ikali Sant’Andrija

ukoll li ssir l-induratura mill-;did kif ukoll jin[admu bradella u bankun ;odda g[all-istess statwa. Dawn tala[[ar in[admu fuq disinn tal-istess II-festa titulari ta’ Sant’Andrija li skultur Abraham Gatt minn Luca saret mill-{alluqin f’Novembru tasGriscti .

Dan Griscti kien mid[la sew sena 1913, kienet festa spe/jali. Il-poplu tal Filarmonika San Andrea u l-membri {al Luqi kien ikkontribwixxa bis-s[i[ tag[ha , tant li ismu jidher fil-kotba tasbiex l-istatwa titulari ta’ Sant’Andrija Segretarju sa mis sena 1912 u aktar tard tkun restawrata. fis sena 1 9 1 5 insibu li kien elett filSkont kif inhu mag[ruf minn dokukumitat tal istess ka]in .

Ix xog[ol fuq mentazzjoni storika l-istatwa titulari il bradella u l bankun sar kollu minnu . tlestiet fis-sena 1781 mill-iskultur L ispejje] tar restawr kif ukoll tal Giuseppe Scolaro. Wara ftit aktar minn bradella u l-bankun t[allsu kollha minn mija u tletin sena, il-poplu {alluqi dde/ieda li kien wasal i]-]mien li din l- fondi li n;abru mill-poplu kollu ta’ {al Luqa u l-kontribuzzjoni tal-kappillan istatwa ti;i rrestawrata. Dan il-b]onn Dun Anton Vella u l-kleru. Dun Anton x’aktarx li n[ass wara li l-festa titulari Vella kien ilu kappillan ta’ {al Luqa ta’ Sant’Andrija kienet [adet spinta sew sas sena 1903 u peress li kien Bormli] ’il quddiem wara t-twaqqif ta]-]ew; kien hu li ressaq lejn {al Luqa lillso/jetajiet mu]ikali fl-1883 u s-sehem iskultur Abraham Gatt. tag[hom fl-istess festa sa mis-sena 1884 Dan dam kappillan sas-sena 1920 u dan kollu l-poplu {alluqi jikkontribmeta n[atar Monsinjur . G[all-bankun wixxih lill-{alluqi Giuseppe Micallef li kien strumentali fit-twaqqif tal-G[aqda kienu ordnati wkoll tnax-il appostlu li n[admu fl-Awstrija.

Mu]ikali Sant’Andrija.

G[all-festa ta’ dik is-sena kienu U dan iwassalna g[at-tieni avveniment importanti f’dik il-festa, it-tifkira tlestew tlieta biss. Id-disg[a l-o[ra ta’ g[eluq it-tletin sena mit-twaqqif tal- tlestew is-sena ta’ wara.

Filarmonica San Andrea, l-ewwel So/jetà Mu]ikali f’{al Luqa. Kienet il- Luca Griscti (1880-1924) Filarmonica San Andrea biss li fakkret Twieled fid-9 ta’ Settembru 1880 dan l-anniversarju u dan g[amlitu f’{al Balzan, u tg[ammed fl-10 ta’ b’mod tassew xieraq u nobbli kif ser Settembru 1880.

Fejn jid[ol ix-xog[ol tal-injam kien naraw ’il quddiem. wie[ed mill-aqwa li kien hawn dak i]]mien. Dn l-img[allem kellu l-[anut Ir-restawr tal-istatwa titulari Ix-xog[ol tar-restawr tal-istatwa titu- tax-xog[ol f’Bormla u meta ]]ewwe; lil Felicia Cassar minn {al Luqa fl-10 lari kien fdat f’idejn il-bravu skultur ta’ Mejju 1903, bena d-dar u l-[anut Bormli] Abraham Gatt. Kien de/i]

img[allem u ;entlom i]da anke l-possibbiltà li tgawdi diversi opri o[ra li setg[u [ar;u minn idejn dan limg[allem. {al Luqa kollha bkiet ittelfa ta’ dawn it-tnejn u sarilhom funeral wie[ed u jinsabu midfuna fil-knisja parrokkjali.

Raymond Zammit

Kopja ta’ ]ew; dokumenti mill-kotba tas-Segretarju li juru li Luca Griscti kien membru attiv fi [dan il-Filarmonica San Andrea u anki membru fil-Kumitat tal-istess So/jetà

It-30 anniversarju tal-Filarmonica San Andrea Fil-festa ta’ dik is-sena se[[ew [wejje; o[ra importanti. Hawn naraw li l-orkestra San Andrea fi [dan il-

Filarmonica San Andrea [adet sehem bil-mu]ika tag[ha fit-tridijiet tal-festa fil-knisja parrokkjali ta[t id-direzzjoni ta’ Mro Paolo Vella.

Il-Filarmonica San Andrea bl-orkestra tag[ha, kienet l-unika so/jetà {alluqija li qatt ipparte/ipat fil-funzjonijiet talknisja. Barra dan l-Orkestra San Andrea esegwiet programmi mu]ikali fil-misra[ lejlet u nhar il-festa tal-1913.

L-istatwa ta’ Sant’Andrija bil-bradella u l-bankun wara r-restawr li sarilha minn Publius Magro fl-2013.

(Ritratt> Mark Micallef)

tax-xog[ol tieg[u ta’ mastrudaxxa fi Triq il-:dida f’{al Luqa, fejn ;ie joqg[od. Il-familja tal-mara tieg[u kienet mid[la sew tas-Società Filarmonica San Andrea tant li [u Felicia, Salvatore, kien jokkupa diversi karigi fil-kumitat fosthom dik ta’ Assistent Segretarju u Vi/i President.

Pawlu, [uhom ie[or, kien idoqq ilvjolin mal-Orkestra San Andrea. Hekk kienet [a;a naturali li Luca Griscti jkun attiv fil-ka]in u g[al xi snin kien membru fil-kumitat tas-So/jetà.

Membru ie[or attiv tas-So/jeta, Indri Fenech (mag[ruf b[ala ta’ Ferriesku), tg[allem is-seng[a ta mastrudaxxa ma’ Luca meta kien ja[dem mieg[u wara l[in tax-xog[ol. It-tnejn li huma minn ]mien g[al ie[or kienu ja[dmu dik lg[amara li kienet tirrikjedi s-sede talFilarmonica San Andrea.

Luca Griscti [abb [afna l-knisja u rra[al ta’ {al Luqa dan jixhduh l-opri lkbar li g[amel g[all-knisja parrokkjali u li g[adhom jitgawdew sal-lum. Fost dawn insemmu l-bradella, il-bankun u lpedestall tal-istatwa ta’ Sant’Andrija u l-gallarija artistika tal-orgni ta’ fuq ilbieb il-Kbir. {adem ukoll diversi bradelli g[all-vari tal-:img[a l-Kbira.

Kien strumentali wkoll biex fl-1919 beda x-xog[ol tal-armar ta’ barra talfesta titulari ta’ Sant’Andrija, li parti minnu kien restawrat u g[adu jintrama mill-grupp tal-Armar tal-G[aqda Mu]ikali Sant’Andrija fi Triq ilKarmnu.

Sfortunatament l-img[allem Luca Griscti miet b’di]grazzja fuq ix-xog[ol fit-Tarzna ta’ Malta fl-età ]g[ira ta’ 44 sena flimkien ma’ {alluqi ie[or, Lorenzo Bor;, fid-19 ta’ Novembru 1924. {al Luqa tilfet mhux biss

Mro Paolo Vella Is-Surmast Paolo Vella, il-kompo]itur tal-Kantata lill-Appostlu Sant’ Andrija, kien surmast direttur mal-G[aqda Mu]ikali Sant’Andrija mis-sena 1908 sal-1914. Dan is-surmast twieled fl1874 u miet fis-27 ta’ Di/embru 1936.

Ta’ 7 snin beda jitg[allem il-vjolin u f’]g[o]itu kien vjolinista mal-orkestra tat-Teatru Rjal. T[arre; fl-armonija, ilkontrapont u l-istrumentazzjoni fl-Istitut Mu]ikali tal-Professur Paolino Vassallo.

Ikkompona [afna mu]ika sagra u profana u reba[ tliet medalji fil-konkors mu]ikali tal-istabbiliment Tito Belati ta’ Perugia fl-Italja.

Kantata lil Sant’Andrija F’lejliet il-festa ta’ dik is-sena l-

Filarmonika San Andrea esegwiet innu ;did lill-Appostlu Sant’Andrija. Dan linnu kien kompo]izzjoni ta’ Mro. Paolo Vella bl-lirika bit-Taljan ta’ Patri Carmelo del Bambin Gesu Sc. Dan kien it-tielet innu f’;ie[ dan l-appostlu, wara li fl-1886 kien indaqq innu ie[or tasSurmast Tommaso Galea u fl-1889 kien indaqq dak ta’ Mro Gaetano Grech.

Dan l-Innu g[adu jindaqq mill-Banda Sant’Andrija wara li kien irran;at g[allbanda minn Mro Anton Muscat Azzopardi u Mro Carmelo Caruana filwaqt li l-lirika tieg[u ;iet maqluba g[all-Malti minn :or; Zammit Hekk il-festa tas-sena 1913 kellha sinifikat doppju. L-ewwel g[ax l-istatwa titulari ta’ Sant’Andrija kienet restawrata u saritilha bradella u bankun ;odda, u t-tieni g[ax b’konnessjoni ma’ dan l-istess avveniment il-Filarmonica San Andrea esegwiet innu ;did f’;ie[ lAppostlu Sant’Andrija u fl-istess [in fakkret t-tletin anniversarju mit-twaqqif tag[ha.

Riferenzi

{al Luqa: Niesha u ;rajjietha. :. Micallef Kotba tas-Segretarju u tal-Kaxxier talG[aqda Mu]ikali Sant’Andrija – 1912,1913,1915.

Noè Ciappara, Le[en il-Parro//a Luqa, 1974.

Informazzjoni mi;bura ming[and Carmelo Fenech (Ta’ Ferriesku).

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Sport

“Nene’ Degli Ulivi jibqa’ wie[ed mill-aqwa li qatt kellna fi Franza”

45

- Joe u Nicholas Cachia (sidien)

Kenneth Vella Kif ktibt diversi drabi fil-passat permezz ta’ din ir-rubrika, kienu bosta s-sidien Maltin li fl-a[[ar snin ittantaw xortihom u xtraw ]wiemel biex ji;ru barra minn xtutna. Tnejn minn dawn huma Joe u ibnu Nicholas Cachia minn Bir]ebbu;a.

Nicholas f’Malta huwa wkoll mag[ruf g[all-importazzjoni ta’ numru ta’ ]wiemel ta’ kwalita` kemm g[alih u anki g[al sidien o[ra Maltin.

Fl-a[[ar snin il-familja Cachia xtrat diversi ]wiemel li komplew ji;ru fi Franza, l-I]vezja u anki lItalja. Minn dawn, b[alissa l-aktar li qed fl-a[barijiet anki fix-xena nternazzjonali huwa t-Taljan Nene’ Degli Ulivi, li jinsab fi Franza u hu m[arre; mill-professjonali Vincent La Croix. Sal-lum fil-karriera tieg[u, dan it-Taljan ta’ sitt snin reba[ il-fuq minn 336.696 ewro fi premijiet.

Mistoqsija dwar kemm ilhom bi ]wiemel ji;ru barra minn xtutna, Nicholas ikkummenta li bdew din lesperjenza lura fis-snin disg[in blewwel reb[a tasal bil-Fran/i] Blue Du Cottun lura fl-1997. Matul issnin kellhom kemm ]wiemel tag[hom u anki o[rajn bi s[ab ma’ sidien o[ra Maltin u Fran/i]i. Jekk Blue Du Cottun jibqa’ f’qalb ilfamilja Cachia, l-istess jista’ jing[ad g[al Gameleon Veudois. “Kif taf inti, li kont involut mag[na, Gameleon Veudois reba[ aktar minn 12-il ti;rija u kellu wkoll bosta pjazzamenti tajbin. Sal-lum jibqa’ l-aktar ]iemel li kellna reb[iet bih fi Franza u ]gur qatt m’hu se ninsewh,” ikkummenta Nicholas Cachia.

Meta Joe kien mistoqsi dwar i]]wiemel li g[andhom b[alissa barra minn Malta ma naqasx li barra li jsemmi lil Nene’ Deli Ulivi, ja//enna wkoll g[all-I]vedi] Nelle Pelle li jinsab fi Franza ta[t it-trainer Fabrice Souloy, A La Bonne Heure li wkoll jinsab f’idejn Souloy, Borola li hu m[arre; minn Yannick Alain Briand, Red Williams li hu preparat minn Jean Marie Roubaoud u Quatour li b[al Nene’ hu im[arre; minn Vincent La Croix.

“B[alissa minn dawn , Nene’ Degli Ulivi huwa s-sorpri]a sabi[a u r-rivelazzjoni li g[andna fi Franza. Issu//essi li kellu dan i]-]iemel fla[[ar ;img[at ]gur li mhux se ninsewhom malajr. Nene’ rnexxilu jirba[ ti;rijiet ewlenin fil-korsa ewlenija ta’ Vincennes f’Pari;i fi Franza, ikkunsidrata l-aqwa wa[da fid-dinja. Fl-a[[ar ;img[at ikkonferma wkoll li hu wie[ed mill-aqwa ]wiemel tat-ti;rijiet tat-trott fuq iddahar jew monte` fil-pajji],” tenna Joe Cachia.

Nene’ Degli Ulivi jidher jirba[ ti;rija ewlenija tat-tip monte’ fil-korsa ta’ Vincennes f’Pari;i fi Franza.

Nene’ Degli Ulivi, iben l-istaljun Taljan Uconn Roc, nxtara mill-Italja u trasferit lejn Franza sentejn ilu.

Sal-lum fi Franza, reba[ b’kollox 11-il ti;rija. Minn dawn /ertament se tibqa’ g[al qalb Joe u Nicholas ir-reb[a li kellu dan i]-]iemel fl-20 ta’ Di/embru li g[adda, meta f’Vincennes reba[ it-ti;rija Prix Sans Dire Oui li kienet wa[da ewlenija ta’ grupp tlieta. Dakinhar il-familja Cachia kienet pre]enti f’Vincennes u Nicholas ;ie anki intervistat mill-istazzjon televi]iv tat-ti;rijiet ta]-]wiemel, Equidia TV. “Konvinti li Nene’ Degli Ulivi g[andu wkoll fejn ikompli jitjieb u skont it-trainer Vincent La Croix, jekk din is-sena ]-]iemel jibqa’ j]omm l-istess forma kapa/i anki jirdoppja r-reb[ li kellu s’issa,” qal Joe Cachia.

G[alkemm il-familja Cachia g[andha ]wiemel li b[alissa qed ji;ru kemm Franza u anki l-Italja u l-Iskandinavja xorta jidher evidenti li huma jippreferu t-ti;rijiet u lkoros Fran/i]i. “Ma tistax ma tippreferix it-ti;rijiet Fran/i]i. Qabel xejn l-ewwel su//essi li kellna bi ]wiemel barra g]iritina waslu kollha fi Franza. Hemmhekk kellna dejjem kuntatti e//ellenti u fuq kollox Franza toffri programm u kalendarju ta’ ti;rijiet aktar miftu[a. Franza hi l-aktar pajji] Ewropew b’sa[[tu f’dan l-isport u l-premijiet abbinati mat-ti;rijiet ewlenin organizzati huma ferm akbar u attraenti minn dawk offruti f’kull pajji] ie[or,” qal Nicholas Cachia.

Mistoqsija dwar il-pjani tag[hom g[all-futur, Joe u Nicholas Cachia tennew li x-xewqa tag[hom tibqa’ li ]-]wiemel li g[andhom b[alissa

Nicholas Cachia (xellug) u ibnu Jean Claude (lemin) wara wie[ed mis-su//essi ta’ Nene’ Degli Ulivi fi Franza.

jibqg[u g[addejjin minn forma tajba. kollox nippruvaw li nsibu xi ]iemel ie[or simili g[al Nene’ Degli Ulivi i]da li jkun i]g[ar fi ]mien biex forsi nkunu fortunati u jkollna aktar su//essi fi Franza. Nie[du lopportunita` wkoll biex nirringrazzjaw lill-familjari tag[na u anki ddiversi trainers li jikkollaboraw mag[na fi Franza, l-I]vezja u l-Italja matul is-sena. Irridu niftakru li ]]wiemel tag[na ]gur li ma jaslux biex ikollhom is-su//essi li kellhom s’issa ming[ajr d-dedikazzjoni ta’ dawn it-trainers professjonali, dedikati u leali,” ikkonkludew Joe u Nicholas Cachia.

“Fuq

LOKALI

Preparazzjoni g[all-ista;un 2014

F’dawn il-jiem, fl-uffi//ji tal-Malta Racing Club qed isiru l-a[[ar preparamenti g[all-ftu[ tal-ista;un il-;did 2014. F’dawn il-;ranet qed ji;u m;edda l-li/enzji tas-sewqan tassewwieqa u l-jockeys u r-re;istrazzjoni tas-sidien u l-handlers. Huwa previst li l-ista;un il-;did jibda l-{add 19 ta’ Jannar.

46

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Sport

FUTBOL

TENNIS

Gerardo Molina, espert talmarketing sportiv [abbar li hemm tim li hu lest i[allas 400 miljun ewro lil Barcelona biex jakkwista lill-fenomenu Ar;entin Lionel Messi.

Molina qal li hu tqabbad mittim Fran/i] Paris St. Germain u ]ew; so/jetajiet o[ra Ewropej biex jo[ro; b’valutazzjoni reali ta’ Messi.

“Mit-tliet klabbs sportivi li kkummissjonawna biex nag[mlu dan l-istudju, wa[da mis-so/jetajiet tinsab verament interessata u qed tanalizza loperazzjoni. Minkejja s-somma li hemm b]onn biex wie[ed jakkwista lil Messi, l-investiment xorta jkun wie[ed po]ittiv mil-lat ta’ marketing,” ikkonkluda Molina.

Filwaqt li hu m’g[amilx riferenza diretta lejn il-PSG, min[abba kwistjoni ta’ privacy, [afna gazzetti waslu g[all-konklu]joni li huma biss il-PSG li kapa/i jag[mlu din l-offerta.

Molina qal li dan l-istudju biex instab il-valur ta’ Lionel Messi dam g[addej snin. {abbar ukoll li l-valur ta’ Cristiano Ronaldo hu ta’ bejn 150 u 160 miljun ewro.

Roger Federeru Lleyton Hewitt kisbu reb[iet fi tliet sets fis-semi finali talBrisbane International biex issa se jilag[bu fil-final tallum.

Roger Federer g[eleb lisseed numru tmienja Jeremy Chardy 6-3, 6-7, 6-3 u fissemi finali l-o[ra Lleyton Hewitt g[eleb lil Kei Nishikori 5-7, 6-4, 6-3. Kemm Lleyton Hewitt kif ukoll Roger Federer jistg[u jitqiesu b[ala veterani u t-tnejn li huma g[andhom 32 sena, u ttnejn li huma kienu jokkupaw l-ewwel post fir-rankings mondjali.

Il-konfront final ta’ g[ada se jkun is-27 wie[ed fl-istorja bejn dawn i]-]ew; tenisti fejn l-I]vizzeru igawdi vanta;; ta’ 18-il reb[a kontra tmienja, fejn Federer reba[ sittax-il log[ba mill-a[[ar sbatax-il log[ba bejniethom.

Fil-karriera Roger Federer ming[ajr dubju jisspera lil

Tim qed jikkunsidra joffri 400 miljun g[al Lionel Messi

Lionel Messi

Sport lokali g[al-lum MFA Ta’ Qali – 2pm. BOV Premier.

Balzan v Hibernians, 4pm. BOV Premier. B’Kara v Floriana Centenary Stadium – 2pm. I Div. Gudja U v Melita, 4pm. I Div. Msida SJ v {amrun S Victor Tedesco Std – 2pm. I Div. G]ira Utd v St Andrews, 4.15pm. I Div. }ebbu; R v Pieta` H Charles Abela Std – 2pm. II Div. Dingli S v Mellie[a, 4.15pm.

II Div. Mdina K v Gharghur Luxol Std – 2pm. II Div. }abbar SP v Pembroke A., 4.15pm. II Div. Marsaskala v Marsa Sirens Std – 2pm. II Div. Fgura Utd v Senglea A, 4.15pm.

II Div. Mqabba v Si;;iewi

YFA G[axaq Grd – 9am. U15.

Attard v Si;;iewi, 10.30am. U15.

Final bejn Federer u Hewitt

Cottonera v G[axaq 12pm. U17.

G[axaq v Mtarfa }abbar Grd – 1pm. U17. Luqa v Sirens, 2.45pm. U17. Xg[ajra v Fgura, 4.30pm. U15. Zabbar SP v Tarxien R Si;;iewi Grd- 1pm. U17.

Mqabba v Mellie[a, 2.45pm.

U17. Si;;iewi v Marsaskala, 4.30pm. U15. Kalkara v Mqabba

GFA Gozo Std – 1pm. I Div.

Ker/em A v Oratory Y, 3pm. I Div. Xewkija T v SK Victoria

HOCKEY Kordin – 9am. Lig. Floriana

YS v Sliema HS. 11am. Lig. White Hart v Rabat

BASKETBALL Ta’ Qali – 11.15am. Lig (N).

Depiro v Phoenix, 1pm. Lig (I).

Luxol v Si;;iewi, 2.45pm. Lig (N). Hibs v Athleta, 4.30pm. Lig (I). Athleta v Starlites

BASKETBALL

Chris Meler ma’ Siggiewi

Chris Meler ing[aqad ma’ Siggiewi g[all-kumplament tal-ista;un, fejn bis-sa[[a ta’ dan l-akkwist Siggiewi mistennija li jag[tu sfida g[ar-reb[ tal-kampjonat li s-sena l-o[ra ntreba[ minn Floriana.

Mistoqsi g[aliex l-g[a]la tieg[u waqg[et fuq Siggiewi hu qal li ra [afna drabi lil Siggiewi fl-azzjoni u j[ossu komdu jkun parti milliskwadra tag[hom aMeler qal li Siggiewi hu tim b’potenzjal u jemmen li bil-kontribut tieg[u jista’ jg[in biex Siggiewi jag[mlu dik il-qab]a ne/essarja biex huma jirb[u l-kampjonat din is-sena.

Roger Federer

Hewitt fir-reb[ ta’ titli Grand Slam fejn Federer g[andu record ta’ 17-il reb[a kontra ttnejn mirbu[a mill-Awstraljan.

Federer qal li bejnu u Hewitt hemm rivalita’ antika i]da purament sportive u qal li dejjem kienu lejali lejn xulxin u dejjem irrispettaw lLleyton Hewitt qed jirritorna wara g[add ta’ xhur barra millog[ob min[abba g[add ta’ problem fi]i/i.

Hu attwalment jokkupa ssittin post fir-rankings mondjali u qed jirritorna f’final f’art twelidu wara nuqqa ta’ disa’ snin, bl-a[[ar finali tieg[u tkun dik mitlufa minnu flOpen tal-Awstralja kontra Marat Safin fl-2005.

L-a[[ar final li ntlag[bet bejn Roger Federer u Lleyton Hewitt kienet f’Halle tliet snin ilu meta Hewitt reba[ l-a[[ar tournament fil-karriera tieg[u, li kien it-28 su//ess tieg[u, filwaqt li Federer reba[ b’kollox 77 titlu ATP.

47

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Sport

Williams i]]omm Lewandowski ma’ Bayern Serena it-titlu ta’ Brisbane FUTBOL

Bayern Munich il-biera[ [abbru uffi/jalment li l-attakkant ta’ Borussia Dortmund Robert Lewandowski se jing[aqad ma’ Bayern Munich f’:unju li ;ej.

Robert Lewandowski li g[andu 25 sena l-biera[ g[amel it-testijiet medi/i fi Munich u wara iffirma ma/champions tad-dinja, kuntratt ta’ [ames snin li se jorbot lillattakkant Pollakk ma’ Bayern sas-sena 2019.

Robert Lewandowski jintemmlu l-kuntratt ma’ Borussia Dortmund f’:unju li ;ej, u l-biera[ kif jistipulaw irregolamenti seta’ jag[mel ittestijiet u jiffirma peress li hu se jiskadielu l-kuntratt.

Ming[ajr dubju li dan hu akkwist mill-iktar importanti g[at-tim immexxi minn Pep Guardiola li se jkompli jsa[[a[ lil Bayern li issa huma mistennija li jift[u /iklu ta’ trijonfi wara s-su//essi kbar li di;a kellhom fis-sena li g[ada kif intemmet fejn reb[u l-kampjonat u t-Tazza tal-:ermanja, minbarra cChampions League, is-Super

TENNIS

In-numru wie[ed tad-dinja Serena Williams uriet li se tkompli fejn [alliet is-sena lo[ra meta fil-final ta’ Brisbane g[elbet lin-numru tnejn Victoria Azarenka f’]ew; sets 6-4, 7-5.

B’hekk Serena Williams li kienet is-seed numru wie[ed f’dan it-tournamwent tawlet is-serje ta’ reb[ tag[ha g[al 22 log[ba konsekuttiva b’wirja o[ra kbira kontra r-rebbie[a tal-open tal-Awstralja tas-sena l-o[ra, propju ftit ;ranet qabel jibda l-Open tal-Awstralja li hu l-ewwel tournament Grand Slam tas-sena l-;dida.

Dan it-tournament jibda f’Melbourne Park fit-13 ta’ Jannar fejn Serena Williams se tibda b[ala l-favorita li tikseb reb[a o[ra. Is-sena 2013 kienet wa[da mill-aqwa g[al

Serena Williams fejn reb[et total ta’ 78 log[ba mit-82 li lag[bet fejn reb[et 11-il titlu ie[or mal-lista mpressjonanti ta’ reb[ li hi kisbet, fosthom rekord ta’ 17-il titlu Grand Slam.

G[al Serena Williams din kienet l-14-il reb[a kontra Victoria Azarenka li g[elbet lil Williams tliet darbiet biss.

L-a[wa Williams, Serena u Venus kienu qed jittamaw li jirb[u tournament flimkien flistess ;img[a g[all-ewwel darba ta’ 15-il sena, i]da Venus Williams tilfet il-finali ta’ New Zealand kontra Ana Ivanovic bil-punte;; 2-6, 7-5, 4-6.

G[al Ivanovic dan kien ritorn g[as-su//ess wara li la[[ar tournament li reb[et kien f’Bali sentejn ilu.

Robert Lewandowski

Cup Ewropea u t-Tazza tadDinja tal-Klabbs ftit tal;ranet ilu.

Bayern tilfu biss is-Super Cup :ermani]a propja kontra

Borussia Dortmund ta’ Robert Lewandowski li ftit xhur o[ra minn avversarju se jisr pedina fondamentali g[at-tim talBavarja

KAROZZI

Jitlef [ajtu Taljan li g[en f’Paqpaqli g[all-Istrina

Sewwieq ta’ Ferrari li f’Dicembru li g[adda g[en lil Paqpaqli g[all-istrina billi bg[at ]ew; karozzi Ferrari g[al din l-attivita’, tilef [ajtu wara in/ident b’karozza Lamborghini Aventador waqt test drive f’Modena l-Italja.

Daniele Valestri ta’ 48 sena tilef [ajtu s-Sibt filg[odu wara li kien ilu ;img[atejn ji;;ieled biex isalva [ajtu. Dan wara in/ident li se[[ waqt li ssewwieq kien qed jipprova din il-karozza min[abba li kienet

qed tag[mel [sejjes strambi.

Imma waqt li kien g[addej minn triq vi/in il-fabbrika talFerrari f’Maranello, g[al xi ra;uni tilef il-kontroll talkarozza u tkaxkar ghal mawar mitt metru sakemm waqa’ f’foss mal-;enb tat-triq. Malimpatt il-karozza [adet in-nar u fi ftit tal-[in saret irmied.

Flimkien ma’ Valestri kien hemm ukoll Flavio Pierleoni ta’ 24 sena, li qatta’ snin twal minn [ajtu jtellaq b’karozzi Lamborghini u Ferrari f’/irk-

witi apposta. L-in/ident se[[ ;img[a biss wara li [a sehem f’Malta fl-attivita’ ta’ l-isrtrina.

I]-]ew; ir;iel in[ar;u millkarozza qalb in-nirien minn sid ta’ fabbrika fil-vi/in u ttie[du lejn l-isptar u l-kondizzjoni tag[hom mill-ewwel dehret wa[da ddisprata.

Daniele Silvestri tilef il-battalja tieg[u l-biera[ filwaqt li Flavio Pierleoni g[adu jissielet minkejja li jinsab f’koma u f’qag[da kritika.

Serena Williams bit-trofew wara s-su//ess fi Brisbane

Ri]ultati Lokali Futbol Premier

Rabat A v Qormi Tarxien v Valletta Mosta v Sliema W Naxxar L v Vittoriosa

0-0 1-2

Lija A v Zurrieq St.George’s v Zejtun

1-0 1-0

Div I

Div III

Il-fdalijiet tal-karozza li kienet distrutta g[al kollox wara l-in/ident

GFA Div I

M’Xlokk v Luqa Kalkara v St.Venera Ta’ Xbiex v Attard Xg[ajra v St.Lucia Sirens v Swieqi G[axaq v Mtarfa

1-1 1-0

0-3 1-4 1-2 1-0 1-1 2-1

Qala v Zebbug R

Div II

0-1

G[arb R v G[ajnsielem 1-3 MAFA Zejtun RS v Mqabba RA 4-1 Marsa WS v Marsa SM 2-0

Basketball R;iel Div I

Floriana v Depiro

71-78

Starlites v Luxol

45-60

Aloysians v Swieqi Luxol v La Salle La Salle v Swieqi SayitMalta v Kavallieri

25-20 20-39 16-19 15-22

Nisa

Handball

48

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Sport

Ir-ri]ultati fl-Ingilterra u l-Iskozja FA Cup – II Rd

Crawley v Bristol Rovers posp

FA Cup – III Rd

Arsenal v Tottenham 2-0> Tomas Rosicky (Nru. 7) ji//elebra l-goal li dde/ieda dan id-derby ja[raq ta’ Londra (ritratt> EPA)

It-Tielet Round tal-FA Cup

Aston Villa u Spurs eliminati...

Man City mi]muma

It-tim tal-Premiership, Aston Villa, li reb[u l-FA Cup seba’ darbiet fl-istorja tag[hom, kienu umiljati f’darhom kontra Sheffield United, li jinsabu fin-na[at t’isfel ta’ League One waqt li Manchester City, fost il-favoriti g[at-titlu ta’ Champions tal-Ingilterra, spi//aw mi]muma minn Blackburn Rovers ta’ The Championship f’Ewood Park.

Intant, Wigan Athletic, tim ie[or ta’ The Championship u lholders tat-Tazza, se jkunu impenjati f’replay wara d-draw ta’ 3-3 ma’ MK Dons ta’ League One fid-DW Stadium, b’Cardiff City ukoll jo[olqu sorpri]a bis-su//ess f’St James Park g[all-ispejje] ta’ Newcastle United u meta dawn i]-]ew; tims tal-Premiership g[andhom ambizzjonijiet g[al kollox differenti f’dan l-ista;un – bil-Bluebirds qed jissieltu biex isalvaw posthom mal-kbar.

Is-sorpri]i ma kenux irriservati biss g[at-tims tal-Og[la Divi]joni, b’Rochdale, li jinsabu fil-[ames post ta’ League Two, jeg[lbu lil Leeds United ta’ The Championship bl-iskor ta’ 2-0 fil-ground ta’ Spotland.

Ir-ri]ultat ]gur li ma kienx mistenni meta hemm ba[ar jaqsam (45 post) bejn dawn i]]ew; tims, u meta din hi anki l-ewwel darba li Rochdale irnexxielhom jaslu sar-raba’ round tal-kompetizzjoni mill2003 ‘il hawn.

L-a[[ar darba li Leeds reb[u l-FA Cup kien fl-1972 u lbiera[ it-tim minn Yorkshire in[asad bil-goal ta’ Scott Hogan li wasal qabel il-mis-

trie[ u b’Rochdale ikomplu fuq l-offensiva fit-tieni taqsima fejn issi;illaw ir-ri]ultat bit-tieni goal skurjat [ames minuti mit-tmiem minn Ian Henderson.

Sadanittant, Ryan Flynn ukoll kiteb pa;na glorju]a g[at-tim tieg[u, b’Sheffield United, kontra kull mistenni, jikkwalifikaw g[ar-raba’ round tal-kompetizzjoni b’reb[a ta’ 2-1 ;o Villa Park u g[al ri]ultat li jista’ jfisser la[[ar ta’ Paul Lambert b[ala manager ta’ Aston Villa.

Lambert kien [oloq kontroversja qabel il-log[ba meta qal li ‘l-managers tal-Premiership jistg[u jg[addu ming[ajr l-FA Cup’ u t-tim tieg[u b[al donnhom [atfuh fil-kelma, b’wirja o[ra fqira, u kuntrarju g[all-Blades li [adu l-opportunitajiet li ;ewhom bil-goals ta’ Jamie Murphy u Flynn – b’tala[[ar wara li s-sostitut Nicklas Helenius kien kiseb parita temporanja.

Manchester City ukoll spi//aw ta[t pressjoni fl-a[[ar [inijiet tal-konfront ma’ Blackburn i]da rnexxielhom jiksbu draw ta’ 1-1 mal-qalbiena Rovers li qatt ma dehru inferjuri g[all-avversarji aktar ikkwotati.

City, li tilfu l-a[[ar finali tal-FA Cup kontra Wigan, fet[u l-iskor minn Alvaro Negredo e]att qabel il-mistrie[, i]da Blackburn [ar;u determinati g[at-tieni taqsima u Scott Dann kiseb id-draw mist[oqq wara inde/i]joni talgoalkeeper Costel Pantilimon.

L-a[[ar minuti tal-konfront

kienu partikolarment ansju]i g[al City li spi//aw jilg[abu b’g[axra wara li tke//ielhom id-difensur Dedryck Boyata, li ntwera tieni karta safra.

Everton komplew bil-forma tajba li qed juru fil-league biex g[elbu lil Queens Park Rangers bl-iskor kbir ta’ 4-0; bl-attakkant Nikica Jelavic jiskorja darbtejn u anki jfalli penalty fl-ewwel dehra tieg[u minn Settembru.

It-Toffees qatt ma taw /ans lil QPR, li jinsabu t-tielet f’The Championship, u ddominaw illog[ba minn kull aspett mindu Ross Barkley spara ;ewwa fil35 minuta; bid-doppjetta ta’ Jelavic jaslu bejn l-44 u s-68 minuta, bir-raba’ u l-a[[ar goal jiskorjah Seamus Coleman, kwarta mit-tmiem.

Il-manager ;did ta’ Cardiff, Ole Gunnar Solskjaer, qed ji//elebra reb[a storika f’St James Park, bil-goals ta’ Craig Noone (73 minuta) u Frazier Campbell (80) jdawwru rri]ultat favur il-Bluebirds wara li Newcastle kienu marru filvanta;; mas-sieg[a log[ob permezz tal-prolifiku Papisse Cisse.

Norwich City u Fulham iridu jiltaqg[u f’replay wara ddraw ta’ 1-1 f’Carrow Road, bi]-]ew; goals jaslu fl-a[[ar tal-ewwel taqsima minn Darren Bent g[all-Cottagers u b’Robert Snodgrass iwie;eb b’daqqa ta’ ras mill-vi/in.

Intant, Southampton reb[u konfront e//itanti ma’ Burnley li pprodu/a seba’ goals, b’Nathaniel Clyne u Rickie Lambert jift[u vanta;; doppju

g[as-Saints sal-mistrie[ u bilClarets, li jinsabu t-tieni f’The Championship, iwie;bu b’goals ta’ Sam Vokes u Danny Ings sas-57 minuta.

Is-Saints re;g[u [ar;u fuq loffensiva u bl-iskor isir 4-2 grazzi g[al Jay Rodriguez (eks-Burnley) u Adam Lallana, bit-tielet goal ta’ Burnley skurjat tard fil-log[ba minn Adam Long ma jkunx bi]]ejjed biex isalva replay.

Stoke City eliminaw lil Leicester City, il-leaders ta’ The Championship, filBritannia Stadium, b’Kenwyne Jones u Charlie Adam jag[tu vanta;; ta’ 2-0 lill-Potters sal55 minuta u bil-Foxes inaqqsu d-distakk g[oxrin minuta wara minn David Nugent li kien da[al jilg[ab b[ala sostitut.

Log[ba o[ra tat-Tielet Round li kienet tinvolvi ]ew; tims tal-Premiership intlag[bet f’The Hawthorns fejn Crystal Palace eliminaw lil West Bromwich Albion bl-iskor ta’ 2-0, bil-goals jaslu wie[ed f’kull taqsima minn Dwight Gale u Marouane Chamakh.

L-aktar log[ba mistennija fil-programm talbiera[ ]gur li kienet id-derby ta’ Londra bejn Arsenal u Tottenham Hotspur li ntlag[bet flEmirates Stadium, u li spi//at f’reb[a g[all-Gunners bl-iskor ta’ 2-0.

Arsenal kienu superjuri g[all-avversarji, b’Santi Cazorla ji]blokka r-ri]ultat b’xutt qawwi fir-rokna tax-xibka wara nofs-sieg[a u b’Tomas Rosicky jag[laq il-log[ba bittieni goal fit-62 minuta.

Blackburn v Man City 1-1 Aston Villa v Sheff Utd 1-2 Barnsley v Coventry 1-2 Bolton v Blackpool 2-1 Bournemouth v Burton posp Brighton v Reading 1-0 Bristol City v Watford 1-1 Charlton v Oxford U posp Doncaster v Stevenage 2-3 Everton v QPR 4-0 Grimsby v Huddersfield 2-3 Ipswich v Preston 1-1 Kidderminster v Peterboro 0-0 Macclesfield v Sheff W 1-1 M’boro v Hull 0-2 Newcastle v Cardiff 1-2 Norwich v Fulham 1-1 Rochdale v Leeds 2-1 Southampton v Burnley 4-3 Southend v Millwall 4-1 Stoke v Leicester 2-1 West Brom v Crystal P 0-2 Wigan v MK Dons 3-3 Yeovil v Leyton O 4-0 Arsenal v Tottenham 2-0 Illum Notts Forest v West Ham (13.00) Sunderland v Carlisle (15.00) Derby v Chelsea (15.15) Liverpool v Oldham (16.00) Port Vale v Plymouth (16.00) Man Utd v Swansea (17.30)

League Two

Cheltenham v Chesterfield posp Exeter v Mansfield 0-1 Newport v Northampton 1-2 Portsmouth v Accrington posp Torquay v Morecambe 1-1 Wycombe v Wimbledon 0-3 York v Dag & Red 3-1

Premiership Sko//i]

Motherwell v Inverness posp Ross Co v St Johnstone 1-0 Illum St Mirren v Celtic Dundee U v Hibernian Hearts v Partick Kilmarnock v Aberdeen

Championship Sko//i]

Dumbarton v Morton 2-0 Hamilton v Queen of Sth 3-1 Livingston v Falkirk 0-1

I Div

Stranraer v Ayr 4-0 Illum Stenhousemuir v Rangers

II Div

Annan Ath v Albion Clyde v Queens Park Stirling v E Stirling

2-0 1-2 2-1

49

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Sport

FOOTBALL – L-EWWEL DIVI}JONI

Lija jirb[u u jistennew Christopher Cassar ZURRIEQ ........................... 0 LIJA A. ................................1 Zurrieq – J. Alden, K.

Sacco, J. Garner, S. Wellman, S. Giglio, Z. Vukovic, M. Cocks, M. Schembri (G. Inguanez), S. Azzopardi (D. Darmanin), G. Bonello (D. Zammit), O.L. Agbeobina.

Lija A – K. Calleja, T. Fleri Soler (J.P. Scerri), M. Fleri Soler, C. Giordemaina, D. Vukovic, B. Antignolo, P. Babic, L. Micallef (F. Zammit), D. Scerri, K. Aleksandrov, A. Ige Adeshina.

Referee – Alan Mario Sant Lija Athletic kisbu t-tielet reb[a konsekuttiva biex sa[[ew it-tielet po]izzjoni fil-klassifika u issa jistennew bil-[erqa llog[bat al-lum bejn Pieta u }ebbu; li jinsabu fl-ewwel ]ew; postijiet tal-klassifika.

Il-biera[ kontra Zurrieq kien gowl ta’ Kiril Aleksandrov kwarta mit-tmiem li dde/ida log[ba movimentata i]da bi ftit azzjonijiet ta’ skor. Lija kienu a[jar komplessivament anki jekk Zurrieq kellhom ilmumenti tag[hom spe/jalment fil-bidu tat-tieni taqsima.

Lija fet[u a[jar u wara ftit minuti Babic kellu /ans tajjeb mill-vi/in i]da minn qag[da angolata bix-xutt tieg[u jmur ftit barra. L-istess Babic ]marka lil Aleksandrov i]da xxutt ta’ dan kien ]baljat. Lewwel azzjoni ta’ Zurrieq malkwarta log[ob b’xutt /entrali ta’ Agbeobina fa/ilment salvat minn Calleja.

Fl-20 minuta /ans tajjeb ta’ Lija i]da Ige dam xi ftit ja[sibha u minkejja li kkonkluda, ix-xutt tieg[u kien

Kif Jinsabu

L R D T F K Pti

Pieta H 10 Zebbug R 11 Lija A 11 St.George’s 11 Melita 10 Gzira U 10 Gudja U 10 Birzebbuga SP11 St.Andrew’s 10 Zejtun C 11 Zurrieq 11 Msida SJ 10 Hamrun S 10

7 7 7 5 5 3 4 4 3 3 2

1 1

3 0 22 2 2 26 1 3 21 3 3 17 2 3 15 5 2 10 2 4 15 2 5 16 3 4 17 1 7 14 2 7 13 2 7 11 4 5 14

8 24

16 23 11 22 16 18 11 17 9 14 19 14 21 14 19 12 25 10 18 8 19 5 19 -1

fjakk wisq biex jinkwieta lil Alden. {ames minuti wara xutt tajjeb ta’ Vukovic g[adda j[akkek ma’ sieq il-lasta.

G[all-kumplament talewwel taqsima Lija kellhom [afna iktar mil-log[ob, i]da ftit li xejn inkwetaw lill-goalkeeper ta’ Zurrieq Alden. Fittieni taqsima Zurrieq kienu iktar aggressive u bdew jaqsmu l-log[ob mal-avversarji tag[hom u l-log[ba saret iktar niftu[a.

Mas-sieg[a log[ob azzjoni tajba ta’ Zvezdan Vukovic li qassam lejn Agbeobina li b’xutt sabi[ fil-baxx impenja lil Calleja. }ew; minuti wara /ans tad-deheb g[al Zurrieq meta Agbeobina g[adda tajjeb fuq il-lemin u qassam lejn Glenn Bonello li minn ]ew; passi bog[od xe[et inkredibilment barra.

Fit-73 minuta Kiril Aleksandrov da[al tajjeb filkaxxa, bix-xutt finali tieg[u jg[addi j[akkek ma’ sieq illasta u minuta wara f’azzjoni simili, Ige qassam lejn ALEKSANDROV li mill-istess po]izzjoni b’xutt pre/i] filbaxx sab ir-rokna tax-xibka.

Wara dan il-gowl Zurrieq ma kellhomx il-forza jwettqu reazzjoni u Lija amminsitraw tajjeb il-vanta;; fejn anki resqu qrib it-tieni gowl.

Zvezdan Vukovic jissielet g[all-ballun ma’ Beppe Antignolo ta’ Lija – Ritratt John Paul Bonanno

Il-Bormli]i jkomplu jimpressjonaw

ST.GEORGE’S ...................1 ZEJTUN C. ..........................0 St.George’s – R. Marmara,

Azzjoni o[ra mil-log[ba bejn Lija u Zurrieq

K. Tanti, D. Sammut, R. Vella, A. Ellul, E. Sevasta, J. Rland Emeka, J. Farrugia, M. Tabone, J. Bernardo Mariano, V. Caushi Zejtun C – E. Aga, I. Briffa, R. Previ, K. Abela, C. Micallef, J. Spiteri, A. Farrugia, E. Souza Santos, E. Vella, A. Carabott, A. Cekulajevs.

Referee – Philip Farrugia St. George’s komplew javvanzaw fil-klassifika b’reb[a o[ra din id-darba fuq Zejtun Corinthians li donnhom ma jistg[ux jie[du ru[. G[at-tim immexxi minn Edgar Degabriele, wirja o[ra ta’ tim kompatt u b’sa[[tu f’kull dipartiment, bil-barrannin jer;a’ jkollhom prestazzjoni

ferm tajba.

I]da ma jkunx ;ust li wie[ed jattribwixxi s-su//essi Bormli]I g[all-barranin biss, g[aliex il-kow/ Degabriele irnexxielu verament jag[mel xog[ol siewi bl-iskwadra tidher ferm mag[quad. Issa bissa[[a ta’ din ir-reb[a St. George’s jinsabu fir-raba’ post tal-klassifika, u jistg[u anki jg[idu tag[hom fit-tellieqa g[all-promozzjoni anki jekk fadal it-tieni rawnd s[i[ g[al tmiem il-kampjonat.

Il-log[ba bdiet kif xtaqu lBormli]I li wara erba’ minuti fet[u l-iskor b’daqqa ta’ ras ta’ JOHN ROLAND EMEKA li skorja minn azzjoni ta’ korner. Zejtun kellhom reazzjoni mmedjata b’xutt ta’ Cekulajevs salvat b’diffikulta minn Marmara, fejn dan issave prattikament kien l-iktar

wie[ed diffi/li li kellu jag[mel.

Dan g[aliex minkejja li ]}wieten kelhom [afna iktar mil-log[ob, fil-verita qatt ma kienu perikolu]I fejn St. George’s ikkontrollaw b’kalma kbira u kienu dejem perikolu]I fil-kontratakki tag[hom. Il-log[ba ftit inbidlet fit-tieni taqsima bil-Bormli]I ferm kompatti u perikolu]I filkontrattakki fejn fl-a[[ar [inijiet Aga g[al darba darbtejn salva lil Zejtun, l-ewwel meta salva xutt imkaxkar ta’ Roland Emeka u wara meta dawwar f’korner b’diffikulta freekick ta’ Vilson Caushi.

Fl-a[[ar [inijiet minbarra llog[ba Zejtun tilfu wkoll lil Aleksander Cekulajevs li tke//a wara da[la kerha fuq il-goalkeeper Bormli] Marmara

50

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Sport

Scerri de/i]iv fit-tielet reb[a konsekuttiva George Cassar

Vittoriosa Stars ....................0 Naxxar Lions ..................1 (1) Vittoriosa S.- S. Cini, C.

Spiteri, G. Martin, B. Mella Arriagada, Sam. Arab, S. Ousmane, M. Pereira, O. Guerrero, M. Buttigieg, L. Vella Critien, M. Garcia, Sost - S. Bamba flok B. Mella Arriagada, A. Spiteri flok G. Martin (59 min), Sir. Arab flok L. Vella Critien (78 min.)

Naxxar L. - J. Azzopardi, A. Buhagiar, V. Bellia, R. Cassar, Gilmar, A. Decesare, P. Doffo, T. Lopes, M. Del Negro, T. Scerri, Evaldo Sost - J. Ani flok A. Decesare (78 min.), D. Bonnici flok T. Scerri (89 min.)

Skorjaw - T. Scerri (18 min.)

Ammoniti - A. Decesare, Gilmar, A. Buhagiar (N) Referi - Chris Lautier Plejer tal-log[ba - Victor Bellia (Naxxar L.) Naxxar Lions kisbu t-tielet reb[a konsekuttiva kontra ttim li dis-sena ;ie promoss mag[hom fil-Premier u sa[[ew i/-/ans tag[hom li jilag[bu fi/-Championship Pool. Terrence Scerri kien leroj Naxxari meta skorja l-

gowl de/i]iv u kompla jikkonferma li re;a’ ;ej lura g[allforma li nafuh biha meta kien ma’ Hibernians u Valletta.

Victor Bellia lbiera[ /eda lfaxxa ta’ captain lil Evaldo b[ala rigal ta’ g[eluq sninu i]da ma /ediex pulzier f’nofs il-grawnd u mela tajjeb il-vojt li [alla s-sospi] Andre Da Silva.

Vittoriosa kellhom tliet barranin ;odda fil-formazzjoni inizjali u da[al ie[or fit-tieni taqsima fit-tentattiv li jdawru d-destin tag[hom fit-tieni parti tal-kampjonat.

Naxxar kellhom l-ewwel azzjoni serja meta Gilmar ir/ieva ming[and Decesare i]da xxuttja ftit g[oli. ]ew; minuti wara, Naxxar marru fuq quddiem b’gowl identiku g[al dak li skorjaw kontra Valletta fl-a[[ar log[ba. Bellia beda azzjoni tajba min-nofs, ta lejn Gilmar, li kompla g[an-nofs lejn Terrence Scerri u l-plejer in/identalment imwieled filKottonera tefa’ fix-xibka.

Vittoriosa resqu lejn il-lasti avversarji b’]ew; azzjonijiet ta’ Gilbert Martin. Fl-ewwel wa[da kkonkluda ftit g[oli wara pass ta’ Pereira, filwaqt li fit-tieni wa[da il-‘fulu’ ma laqatx il-ballun tajjeb meta ;ie wi// imb’wi// ma’ Azzopardi.

Il-plejer ta’ Naxxar Victor Bellia, li kien ivvutat il-plejer tal-log[ba, f’azzjoni l-biera[ kontra Vittoriosa

Gilmar re;a’ [oloq paniku fid-difi]a avversarja meta qabe] b’[effa ]ew; plejers, ta lejn Buhagiar li kkonkluda ftit barra.

Fit-tieni taqsima Naxxar re;g[u resqu qrib minn xutt mill-vi/in ta’ Scerri u firsttimer ta’ Bellia.

Vittoriosa ppruvaw i]idu fil-

pressjoni meta freekick ta’ Pereira [oloq paniku fid-difi]a Naxxarija i]da l-gowler Azzopardi solva kollox u salva mal-art.

L-a[jar cans ta’ Vittoriosa wasal fis-sebg[in minuta meta meta minn cross ta’ Guerrero, Pereira laqat il-lasta, Azzopardi tajjar mill-ewwel u

waqqaf lill-partitarji ;irbin f’nofs l-g[ajta tal-gowl.

Naxxar baqg[u j]ommu lvanta;; minimu sal-a[[ar u issa jittamaw f’ri]ultat favorevoli g[alihom fillog[ba li l-isfidanti diretti tag[hom g[as-sitt post Floriana g[andhom illum kontra Birkirkara.

Draw ta’ bla gowls bejn Rabat u Qormi Roderick Vella

RABAT A. ..............................0 QORMI ...................................0 RABAT A.- P.Velimirovic,

S. Gauci, D.Azzopardi, D. Falzon, I.Carapic, D.Pelaez Bellido, D.Carillo Pendas, J.Caruana, M.Licari, R.Micallef, J.Bajada Sost - 72 A.Azzopardi flok M.Licari, 89min C.Vella flok R.Micallef QORMI - M.Farrugia, A. Effiong, R. Sammut, R.Bajada, G.Da Silva, T.Caruana, C. Terribile, D.Pisani, J. Bondin, M. Petrassi, A. Isakka Sost - 59min G.Nucera flok Isakka Imwissija - R.Micallef Referee - Adrian Azzopardi

In-Nazzjon Plejer talLog[ba - Ryan Micallef

B’ri]ultat identiku g[al dak tal-ewwel rawnd, Rabat u Qormi [adu punt kull wie[ed fi draw ta’ ming[ajr gowls.

Qormi li spi//aw is-sena fuq nota negattiva, b’telfa deludenti kontra Vittoriosa telqu lil kow/ Taljan Volpi u l-pro;ett mdawwar mieg[u Solo Footbal, u g[all-ewwel darba llum kellhom lil kow/ il-;did Zeman fuq il-bank. Imma jekk b’Zeman Karel, iben il-kow/

veteran fis-Serie A, Zdenek Zeman, wie[ed stenna gowls u spettaklu [areg di]appuntat.

Anzi Qormi kienu fortunati li [adu punt minn dan il-konfront li fih Rabat kienu i]jed perikolu]i u kienu vi/in it-tliet punti. Erba’ tibdiliet mill-a[[ar partita ta’ Qormi, Zeman beda lit-Taljani Petrassi u Terribile mill-ewwel minuta wara li ftit kienu mpenjati fl-ewwel parti tal-kampjonat. ]ew; a[barijiet po]ittivi g[at-tim tal-qieg[ Rabat, bir-ritorn bejn il-lasti, wara nuqqas ta’ xahrejn, ta’ Velimirovic u rritorna Carapic wara s-sospensjoni.

L-ewwel azzjoni tal-partita tasal fit-tmien minuta, b’Gabriel Da Silva li dar u xxuttja imma salva l-goaler Velimirovic. Ittieni azzjoni tasal fil-kwarta log[ob minn xutt-kross ta’ Bondin li g[adda g[oli. Minuta wara re;a prova Gabriel Da Silva, l-iktar attiv fil-bidu talpartita, b’xutt minn tarf il-kaxxa li [abat mal-mimduda. Fit-28 minuta kien hemm l-ewwel attakk ta’ Rabat, b’/ans taddeheb ta’ Micallef li wara li r/ieva ming[and Licari, minn ]ew; passi, ra lill-Farrugia jsalvalu f’korner. Fit-32 minuta ma’ ddejjaqx jer;a jipprova Bondin, li mpenja lil goaler

Azzjoni mil-log[ba bejn Qormi u Rabat li ntemmet ming[ajr gowls

Montenegrin. Partita bil-ballun tiela u nie]el fuq i]-]ew; na[at, bil-Qriema li kellhom cans minn Effiong li avanza imma xxutt ;ie anti/ipat mid-difensur Gauci. Fil-[in mi]jud, azzjoni kull wiehed, l-ewwel prova Ryan Micallef, b’xutt /entrali li salva Farrugia. Waqt li g[al Qormi, azzjoni personali tassolitu Gabriel Da Silva li xuttja g[oli. L-ebda tibdil inizjali fittieni taqsima, g[ajr li rajna lillAjax li [ar;u i]jed fuq l-offensiva u fil-55 minuta Pendas

krossja lil Micallef, bid-daqqa ta’ ras ma’ tkunx wa[da pre/i]a. Kien iktar perikolu] Licari, b’daqqa ta’ ras o[ra li waslet wara korner, b’miraklu salva Farrugia. Taqsima li fiha rajna biss azzjonijiet perikolu]i minn naha tal-Magpies. Kwarta mit-tmiem, il-plejer tal-log[ba Micallef avanza bil-ballun u wi// imb’wi// ma’ Farrugia ra lil goaler isalva x-xutt tieg[u.

Mir-rebound, l-istess Micallef qassam lejn is-sostitut Azzopardi li kkonkluda fil-

goaler. Minuta wara l-Magpies vi/in li jie[du t-tliet punti, i]da x-xutt fil-baxx ta’ Azzopardi [abat mal-lasta l-wieqfa u baqa’ sejjer barra.

Draw li ftit ikkuntenta li]]ew; timijiet, spe/jalment lirRabtin li baqg[u ankrati fla[[ar post tal-klassifika u ilhom disa’ log[biet ming[ajr reb[a.

Bl-akkwist ta’ xi attakkant matul dan ix-xahar ]gur li Rabat jistg[u jie[du i]jed punti u j]iedu l-aspirazzjonijiet tag[hom li jsalvaw.

51

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Sport

Valletta jirritornaw g[ar-reb[ George Cassar Valletta ...........................2 (1) Tarxien Rainbows .........1 (0) Valletta - Y. Cini, R. Briffa,

H. Barry, L. Dimech, E. Agius, J. Mifsud Triganza, O. Sanchez, S. Bajada, A. Nafti, Denni, J. Vandelannoite Sost - I. Zammit flok J. Mifsud Triganza (71 min.), I. Azzopardi flok H. Barry (71 min.) , L. Cremona flok Nafti (85 min.)

Tarxien R. - N. Vella, M.Caruana, F. Alcantara, A. Agius, M. Potezica, C. Mamo, M. Ciantar, C. Hevia, K. Pulo, J. Mifsud, J. Silva Sost - L. Zahra flok M. Caruana (71 min.), N. Vella flok K. Pulo, G. Nagaoka flok M. Ciantar (77 min.)

Skorjaw - Denni (1 min.), A. Nafti (56 min.) (V), M. Potezica (88 min.)

Ammoniti - R. Briffa, C. Hevia Referi - Paul Caruana Plejer tal-log[ba - Denni (Valletta) Valletta warrbu l-isfida ta’ Tarxien u rritornaw g[ar-reb[ wara ]-]elqa ma’ Naxxar fla[[ar log[ba tas-sena l-o[ra.

Il-kow/ Belti Mark Miller re;a’ nkluda fid-difi]a lil

Kif Jinsabu

Birkirkara Valletta Hibernians Sliema W. Naxxar L. Mosta Floriana (-6) Balzan Qormi Tarxien R. Vittoriosa S. Rabat A.

L R D T F K Pt

16 13 2 1 17 13 1 3 16 11 2 3 17 8 6 3 17 7 3 7 17 7 2 8 16 8 3 5 16 4 4 8 17 4 3 10 17 3 4 10 17 3 3 11 17 1 3 13

30 39 40 32 23 32 26 17 20 18 18 13

13 41 12 40 18 35

20 24 31 20 25 31 34 37 43

30 24 23 21 16 15 13 12 6

Jason Vandelannoite flok issospi] Steve Borg filwaqt li ta rwol iktar avvanzat mis-soltu lil Roderick Briffa flok Ryan Fenech li kien sospi] ukoll.

Tarxien, li kienu ;ejjin minn parita` sinifikanti kontra Sliema, kellhom sospi]i lil Steve Bonni/i u lill-iskorer prolifiku tag[hom Ronallie.

Denni beda s-sena tal-Beltin bit-tajjeb meta fl-ewwel minuta tal-log[ba approfitta minn ]ball difensiv u skorja b’xutt fir-rokna biex ikkastiga millewwel lit-tim li kien introdu/ieh f’Malta.

Valletta komplew bir-ritmu g[oli li bdew bih meta ]ew; konklu]jonjiet o[ra fl-ewwel g[axar minuti ta’ Bajada u Nafti g[addew ftit barra.

Denni kien vi/in li jirdoppja meta bidel il-ballun ma’ Nafti u xxuttja b’sa[[tu li [are; la[jar ta’ Vella fil-lasti

Azzjoni mil-log[ba li rat lill-Beltin jirritornaw g[ar-reb[

Tarxini]i.

Ma’ kwa]i nofs sieg[a log[ob Shaun Bajada mar vi/in meta laqat il-lasta lwieqfa minn freekick.

Fit-tieni taqsima Valletta baqg[u jiddettaw il-log[ob huma u fis-56 minuta kabbru l-vanta;;. It-Tune]in Nafti dawwar ballun minn fuq ilbarriera direttament minn freekick li Vella ma rnexxilux i]omm.

Iktar tard l-istess Nicky Vella kien protagonista meta

salva bi bravura tliet tentattivi konsekuttivi, wie[ed ta’ Mifsud Triganza u tnejn ta’ Denni, u kompla juri lill-Beltin x’tilfu meta [allewh jitlaq minn mag[hom sentejn ilu.

Fuq in-na[a l-o[ra, il-gowler Belti Yenz Cini, li proprju lbiera[ g[alaq g[oxrin sena, gie mpenjat serjament minn xuttijiet ta’ Jorge Silva u Carl Pulo li fit-tnejn li huma salva tajjeb.

Is-sostitut Ian Zammit, f’dik li tista’ tkun l-a[[ar log[ba

bil-flokk Belti g[al dan lista;un, kellu l-konklu]joni tieg[u mblukkata g[al darb’o[ra minn Vella. ]ew; minuti mit-tmiem, irRainbows naqqsu l-mar;ni taliskor meta minn freekick ta’ Hevia, Potezica t[alla jog[la xxamplat wa[du fil-kaxxa ]]g[ira u g[eleb lil Cini bir-ras.

Dan il-gowl ftit li xejn /aqlaq il-partita g[ax Valletta meritament ]ammew ilvanta;; u b’hekk resqu punt biss bog[od mill-ewwel post.

Sliema jsalvaw punt fl-a[[ar minuti Roderick Vella SLIEMA W ...................1 (0) MOSTA ..........................1 (1) SLIEMA W. - H.Bonello,

A.Muscat, J.Mintoff, M.Scerri, S.Ohawuchi, C.Gatt Baldacchino, I.Woods, T.Cilia, P.Barbetti, M. Muchardi, S.Bianciardi Sost - 46min Bello-Osagie flok I.Woods, 81min P.Gueye flok Barbetti, 90 B.Muscat flok T.Cilia MOSTA - O.Borg, K. Farrugia, R.Ekani, T.Farrugia, D. Falzon, M.Micallef, K. Zammit, L. Duriska, C. Martins, B. Kaljevic, G. Piccioni Sost - 51min R.Grech flok Kaljevic, 85min Cosentini flok M.Micallef, 86min A.Cini flok C.Martins.

Imwissija - M.Micallef, Kaljevic, Duriska, K.Farrugia (M) Gatt Baldacchino, M.Scerri (S) Skurjaw - 4min M.Micallef (M), 87min M.Muchardi (S) Referee - Trustin Farrugia Cann

In-Nazzjon Plejer talLog[ba - M.Muchardi (S)

Sfida bejn il-Blues, sfida bejn it-Taljani, sfida li [add

ma [are; rebbie[. Gowl tliet minuti mit-tmiem /a[[ad lil Enrico Piccioni, kow/ ;did ta’ Mosta li jeg[leb lill-konnazzjonal Alfonso Greco, kow/ ta’ Sliema. G[al Mosta partita li fissret ukoll ir-ritorn ta’ Dyson Falzon, misluf ming[and Valletta, b’Duriska, Kaljevic u Zammit li bdew mil-bidu, waqt li g[al Sliema biddla wa[da mid-draw di]appuntanti kontra Tarxien, b’Muchardi li llum beda l-partita u finalment ;ie mag[]ul ukoll il-plejer tal-log[ba.

Partita li kellha bidu millaqwa, b’gowl wara biss erba’ minuti. Ix-xutt ta’ Gianmarco Piccioni ;ie mblukkat, imma l-ballun wasal g[and il-captain MICALLEF li b’xutt fil-pront g[eleb lil Bonello. Reazzjoni immedjata Slimiza sitt minuti wara b’Muchardi li sab biss il;enb tax-xibka. G[all-Mosta fil-kwarta log[ob, Duriska xxuttja g[oli. Partita li bdiet ukoll b’/ertu nervo]i]mu, b’erba’ karti sofor fi ftit minuti. Ritmu tal-log[ba li kkalma, sakemm fil-35 minuta g[al ftit ma’ skurjax ukoll il-captain Slimi], b’Alex Muscat li laqat il-lasta wara korner qasir ta’ Cilia. Qabel tmiem it-taqsima

Il-gowl tal-vanta;; ta’ Mosta skorjat minn Mano Micallef – Ritratt John Paul Bonanno

Sliema kellhom /ans ie[or minn Muchardi li i]da Borg [are; u salva x-xutt talAr;entin. Sostituzzjoni fuq kull na[a kmieni fit-tieni taqsima, Greco da[[al lil Bello-Osagie flok Woods biex biddel il-fa]i offen]iva, b’Piccioni biddel lil Grech

flok Kaljevic. Bello-Osagie kellu daqqa ta’ ras wara korner imblukkata fil-57 minuta. Log[ba li ma’ ]ammitx mal-aspettativi, bl-azzjonijiet fl-attakk li kienu rari. Fis-77 minuta, free-kick ta’ BelloOsagie g[adda barra, binNi;erjan g[axar minuti li

j[alli l-impatt tieg[u fuq ilpartita, g[ax minn kross tieg[u, MUCHARDI b’xutt mill-ewwel g[eleb lil Borg.

Draw Slimi] li wasal fl-a[[ar minuti tal-partita li jista jiswa qares lill-Mosta fit-taqtieg[a tag[hom g[as-sitt post. G[al Wanderers wasal draw ie[or,

52

Il-{add, 5 ta’ Jannar, 2014

Lokali

B’titijira tal-Air Malta minn Fiumicino waslu f’Malta t-tlett Slaten Ma;i li bdew ilvja;; tag[hom mill-belt ta’ Tolfa u li finalment twassalhom g[addestinazzjoni tag[hom f’Betlem f’G[ajnsielem.

Is-siparju fuq Betlem f’G[ajnsielem jin]el illum meta t-tlett Slaten Ma;i; Melchiorre, Gasparre u Baldassere, jippre]entaw ir-rigali tag[hom ta’ deheb, in/ens u mirra lil :esu Bambin.

(Ritratt> Joseph Galea)

Tasal il-konferma… il-ftehim tal-Gvern ma/-?ina ma[sub biex i/-?ini]i jid[lu fis-suq Ewropew Il-Gvern Laburista se jiffirma ftehim biex il-kumpanija statali ?ini]a Shangai Electric tippenetra s-suq tal-Unjoni Ewropea Il-Ministru responsabbli mill-ener;ija Konrad Mizzi kkonferma li l-ftehim li lGvern Laburista nnegozja bilmo[bi mal-Gvern ?ini], u li kien iffirmat f’Settembru li g[adda f’Beijing, se jag[ti ddritt li/-?ina biex tinfiltra fissuq Ewropew bi prodotti ta’ ener;ija rinovabbli u anki billi twaqqaf kumpaniji sussidjarji fosthom fl-Ewropa.

F’intervista mal-Ministru Konrad Mizzi li qed tkun ippubblikata fl-a[[ar [ar;a tarrivista The Commercial Courier, il-Ministru [are; filbera[ dak li l-Gvern Laburista kien [eba g[al xhur s[a[ meta kien qieg[ed jinnegozja malGvern ?ini] biex imbag[ad [abbru pubblikament [abta u sabta bla konsultazzjoni ta’ xejn mal-Oppo]izzjoni nhar il11 ta’ Settembru li g[adda minkejja li dan kien jirrigwarda entità nazzjonali. Dan sar fi ]mien li l-Unjoni Ewropea kellha kwistjoni kbira malGvern ?ini] fuq negozju li lGvern Malti kien qieg[ed jiftiehem mal-Gvern ta/-?ina.

xemx anki b’telf finanzjarju biex waqt li jkisser kumpaniji Ewropej li jimmanifatturaw dawn il-prodotti, jkun qieg[ed igawdi minn pre]enza ikbar u mifruxa fis-suq Ewropew.

Bil-ftehim li ffirma Joseph Muscat ifisser li /-?ina se tkun e]entata mil-limitu stabbilit tal-prezzijiet li bihom jinbieg[u l-pannelli tax-xemx waqt li se jkollha dritt li dawn il-pannelli jinbieg[u direttament fis-suq Ewropew ming[ajr kwota u bla ebda limitu fuq il-prezz.

L-Oppo]izzjoni Nazzjonalista kienet ikkritikat il-mod kif il-Gvern ta’ Joseph Muscat ]amm mistur millpoplu Malti dak li kien qieg[ed jinnegozja ma/-?ina.

Il-PN kien ikkundanna l-politika tal-[abi u xejn trasparenti tal-Gvern ta’ Muscat fejn jid[lu de/i]jonijiet kbar b[al fil-ka] tal-Korporazzjoni Enemalta.

L-Oppo]izzjoni Nazzjonalista kienet qajmet ukoll sensiela ta’ mistoqsijiet fosthom dwar il-kontenut talftehim mil[uq ma/-?ina u liskop ta/-?ina u l-impatt fuq ir-relazzjonijiet ta’ Malta malUnjoni Ewropea.

Il-Ministru Mizzi ]vela li “hu mistenni li f’Marzu jew April li ;ej, il-Gvern Laburista

se jkun qieg[ed jiffirma numru ta’ ftehim differenti… wie[ed minnhom se jkun dwar lener;ija rinovabbli li g[andu jwassal biex il-kumpanija statali ?ini]a Shangai Electric tippenetra s-suq tal-Unjoni Ewropea.”

Dwar dan il-ftehim hu qal li “l-attenzjoni partikolari se tkun fuq il-manifattura tal-panelli fotovoltaji/i” waqt li spjega kif “il-qofol se jkunu pro;etti dwar l-ener;ija rinovabbli flEwropa.” Il-Ministru Konrad Mizzi qal /ar u tond li dan se jag[ti esperjenza lill-kumpanija tal-Gvern ?ini] biex ikollha a//ess g[as-swieq fl-Unjoni Ewropea.

Il-Ministru Mizzi qal ukoll li ftehim ie[or se jkun ta’ /entru ta’ servizzi bba]at filKorporazzjoni Enemalta, li se jservi mhux biss g[all-[ti;iet tal-Enemalta i]da wkoll ta’ kumpaniji sussidjarji talkumpanija Shangai Electric flEwropa fost o[rajn.

Meta l-Gvern Laburista kien g[addej bl-a[[ar negozjati mal-Gvern ?ini], l-Unjoni Ewropea kienet fl-eqqel ta’ kwistjoni kummer/jali ma/?ina. Dan wara li l-awtoritajiet Ewropej waqqfu li/-?ina milli tesporta lejn l-Ewropa pannelli tax-xemx bi prezz ir[is li huwa ri]ultat tal-pagi baxxi [afna li jit[allsu /-?ini]i u talg[ajnuna li jag[ti l-Istat.

L-Unjoni Ewropea kienet akku]at lill-Gvern ?ini] li kien qieg[ed ibig[ il-pannelli tax-

media•link COMMUNICATIONS

Il-Ministru Konrad Mizzi ]vela aktar dettalji dwar l-iskop tal-ftehim mil[uq ma/-?ina f’Settembru li g[adda mar-rivista The Commercial Courier