il-mument 12 ta' Jannar 2014 by maltarightnow dotcom

www.maltarightnow.com

Nru 2197 €1

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Aktar kandidati se jikkontestaw mal-PN fl-elezzjonijiet Ewropej

Il-Kunsilli Lokali u l-pubbliku fl-g[ama dwar ir-rotot il-;odda

Imut f’koma l-eks Prim Ministru I]raeljan Ariel Sharon

Ammissjoni li ma kinux sensittivi lejn il-pazjenti Ara pa;na 4

Ara pa;na 5

Ara pa;na 11

…fit-tinda kienu se jitpo;;ew il-pazjenti u lecture rooms jinbidlu biex jilqg[u aktar pazjenti Sorsi qrib l-Isptar Mater Dei qalu lil ilmument li t-tinda l-kbira li kienet qed tintrama nhar il-:img[a li g[adda barra d-Day Care Unit tal-isptar kienet se tintu]a biex fiha jitpo;;ew il-pazjenti u mhux biex tintu]a b[ala zona ta’ stennija. L-istess sorsi qalu li d-de/i]joni ttie[det mill-management il-;did talIsptar Mater Dei, bl-approvazzjoni talMinistru tas-Sa[[a Godfrey Farrugia. Idde/i]joni nbiddlet wara li l-Ministru tasSa[[a kien ordnat mill-Prim Ministru biex i]-]ew; tined – wa[da ]g[ira u o[ra ta’ daqs kbir – jitne[[ew minnufih. Intqal ukoll il-kobor ta’ wa[da mit-tinda kienet ma[suba biex fiha jitpo;;ew stretchers jew sodod bil-pazjenti g[ax fl-isptar m’hemmx aktar spazju. Il-Ministeru tas-Sa[[a lbiera[ ammetta li ma kinux sensittivi u prudenti lejn il-pazjenti u qrabathom

L-Oppo]izzjoni se tikkontesta l-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija Hermann Micallef

hermann.micallef@media.link.com.mt Il-Parlament g[ada filg[axija se jer;a’ jiltaqa’ wara l-btajjel tal-Milied, bl-Oppo]izzjoni Nazzjonalista tinsab lesta biex tikkontesta Avvi] Legali dwar i/-?ittadinanza li l-Gvern kien ippubblika lejlet il-Milied. F’kummenti li ta lill-gazzetta ilmument, David Agius, il-Whip talGrupp Parlamentari Nazzjonalista fisser li l-Oppo]izzjoni setg[et biss tattakka dan l-Avvi] Legali dakinhar li jitqieg[ed fuq il-Mejda tal-Kamra, appuntu g[ada. Il-Whip tal-Grupp Parlamentari Nazzjonalista David Agius stqarr li, minn g[ada ‘l quddiem, kelliema millOppo]izzjoni se jkunu qed jikkon-

testaw il-validità jew ir-revokar ta’ dan l-Avvi] Legali. David Agius spjega li l-argumenti prin/ipali se jduru mal-prin/ipju sod tal-Oppo]izzjoni – li Malta mhix g[all-bejg[. “G[all-ebda ra;uni, m’g[andha ti;i persuna u tixtri passaport Malti”, sostna l-Whip tal-Grupp Parlamentari Nazzjonalista filwaqt li ]ied li l-iskema ta/-/ittadinanza tkun valida biss jekk persuna jkollha residenza u tkun qed tg[ix f’Malta, b’rabta mal-pajji] li tkopri investiment u [olqien ta’ xog[ol. “Jekk dan isir, sostna David Agius, lOppo]izzjoni ma ssibx diffikultà, “imma li ji;i xi [add u permezz €650,000 jixtri passaport Malti, dik mhix a//ettabbli g[all-Oppo]izzjoni.” g[al pa;na 2

g[al pa;na 6

Appell lill-Gvern: o[ro; bi pjan ekonomiku /ar Charles Muscat

charles.muscat@media.link.com.mt Bl-a[[ar statistika uffi/jali turi aktar ]ieda fil-qg[ad u f’dawk li qeg[din jirre;istraw g[ax-xog[ol, qeg[din ji]diedu l-appelli lill-Gvern Laburista biex bla dewmien jo[ro; bi pjan ekonomiku li jag[ti direzzjoni u li jo[loq bi]]ejjed postijiet taxxog[ol. Skont /ifri tal-Uffi//ju Nazzjonali tal-Istatistika (NSO) jirri]ulta li f’Novembru 2013, il-qg[ad kien ta’ ftit aktar minn 7,600, ]ieda ta’ 7.6 filmija fuq Novemberu 2012. Anke /ifri tal-Labour Force Survey juru li dawk li qed ifittxu x-xog[ol ]diedu b’1,542 bejn l-a[[ar ta’ Marzu u l-a[[ar ta’ Settembru 2013 g[al ftit anqas minn 13,000 persuna. Mariosa Vella Cardono, konsulenta legali kkritikat lill-Gvern li huwa

aktar iffukat biex jikseb dak li sej[et “quick fixes” b[all-bejg[ ta/-/ittadinanza, aktar milli jimplimenta “pjan ekonomiku serju li huwa indispensabbli g[all-[olqien tax-xog[ol.” Josef Vella, is-Segretarju :enerali tal-U{M qal li l-union se tkompli ssegwi r-rata tal-qg[ad u ]ied li “jrid ikun hemm pjan ekonomiku li j[ares lejn kif no[olqu x-xog[ol, ji;ifieri investiment li jissarraf f’impjiegi ta’ kwalità.” Stephanie Vella, ekonomista qalet li hekk kif l-ekonomija tibda tmajna minn fatturi b[al sta;nar fl-infiq u flinvestiment, ir-rata tax-xog[ol li jin[oloq jista’ jibda jittaffa u l-qg[ad jista’ jibda ji]died. Hi [e;;et biex ikun hemm mi]uri spe/ifi/i biex jin[oloq ix-xog[ol, meta g[andek sitwazzjoni fejn nisa u anzjani jridu jo[or;u ja[dmu.

Ara pa;ni 2-3

Il-ka] ta’ tix[im fix-xiri ta]-]ejt… Ittra minn Manuel Mallia tikkonferma Ara pa;na 7 li kien pre]enti f’laqg[a li g[aliha attenda George Farrugia

2 Spi]eriji li se jift[u llum FLORIANA: Chemimart Ltd. 14, Triq Sant’Anna; IL-{AMRUN:

Brown’s Pharmacy, 706, Triq il-Kbira San :u]epp; SANTA VENERA: Fatima Pharmacy, Triq i]-}onqor; BIRKIRKARA: Pharmaplus, Triq Ganu; TA’ XBIEX: Pharmaland Dispensers, 5, Tagliaferro Mansions, Triq il-Prin/ipessa Margerita; SAN :WANN: Marc Pharmacy, 92, Triq il-Mensija; TAS-SLIEMA: Stella Maris Pharmacy, 34, Millner Street; {AL BALZAN: Balzan Pharmacy, 70, Triq San Fran;isk; {AL G{ARG{UR: St. Albert Pharmacy, Triq l-Oratorju; IL-MELLIE{A: Village Pharmacy, Main Street; PAOLA: Brown’s Paola Square Pharmacy, 64#65, Pjazza Antoine De Paule; BORMLA: Verdala Pharmacy, 57, Triq il-Gendus; {A}}ABBAR: St. James Pharmacy, Misra[ San :akbu; {AL G{AXAQ: St. Philip Pharmacy, Triq i/-?eppun; IL-QRENDI: Qrendi Pharmacy, 6 Triq il-Kbira; {A}-}EBBU:: Spi]erija {al Mula, Triq Dun Salv Ciappara; IR-RABAT: Central Pharmacy, Triq G[ajn Kajjet; VICTORIA: Batu Pharmacy, 38, Triq ilPalma; G{AJNSIELEM: Lauretana Pharmacy, 36, Triq l-Im;arr.

{inijiet tal-vapur t’G[awdex

I[e;;u lill-Gvern biex jo[ro ekonomiku li jo[loq ix-xog[ IL-QG{AD SKONT STATISTIKA TAL-NSO

Prijoritajiet ]baljati mill-Gvern

April 2013 7,176 +403 jew 5.9% fuq April 2012 Mejju 2013 7,292 +594 jew 8.9% fuq Mejju 2012 :unju 2013 7,279 +582 jew 8.7% fuq :unju 2012 Lulju 2013 7,298 +634 jew 9.5% fuq Lulju 2012 Awwissu 2013 7,425 +604 jew 8.9% fuq Awwissu 2012 Settembru 2013 7,619 +750 jew 10.9% fuq Settembru 2012 Ottubru 2013 7,594 +581 jew 8.3% fuq Ottubru 2012 Novembru 2013 7,639 +541 jew 7.6% fil-mija fuq Novembru 2012 I/-/ifri g[al Di/embru g[adhom mhux pubblikati

IL-QG{AD SKONT IL-LABOUR FORCE SURVEY Jannar-Frar-Marzu 2013 Lulju-Awwissu-Settembru 2013

11,285 12,827

}ieda ta’ 1,542 f’dawk il-persuni li jfittxu x-xog[ol

mill-4 ta‘ Novembru 2013 sal-4 ta’ Mejju 2014

Tluq mill-Im;arr, G[awdex: 1.30, 3.30, 5.00,

6.00, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 9.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 19.15, 20.45, 22.00, 23.45. Tluq mi/-?irkewwa, Malta: 2.00, 4.00, 5.45, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 20.00, 21.20, 22.35, 00.20.

It-temp It-Temp> Ftit imsa[[ab li jsir il-bi//a l-kbira msa[[ab bil-possibbiltà ta’ xi [alba xita aktar tard. Il-Vi]ibbiltà> Tajba. IrRi[> {afif u varjabbli, l-aktar mix-Xlokk. Il-Ba[ar> {afif. Limbatt> Baxx mil-Lbi/ li jsir baxx mix-Xlokk. Temperatura tal-Ba[ar> 17º.

}ieda kostanti fil-qg[ad L-Oppo]izzjoni Nazzjonalista fi stqarrija qalet li l-istatistika tal-Labour Force Survey turi li fl-a[[ar xhur pajji]na kompla jo[loq l-impjiegi, u mhux qed jag[mel dan b’rata b’sa[[itha bi]]ejjed biex ila[[aq man-numru og[la ta’ nies li qed ifittxu x-xog[ol. B’ri]ultat ta’ dan, qal il-PN, qed ikompli ji]died ilqg[ad u jikber in-numru ta’ nies jirre;istraw g[ax-xog[ol. Il-PN qal li fuq perijodu ta’ sena, issa hemm 550 persuna aktar ifittxu x-xog[ol meta mqabbel mas-sena ta’ qabel. Flistqarrija, l-Oppo]izzjoni qalet li hi inkwetanti r-rankatura filqg[ad spe/jalment minn Awwissu li g[adda g[ax filwaqt li dawk jirre;istraw g[ax-xog[ol kienu konsistenti fil-livell ta’ 7,200 bejn Jannar u Lulju 2013, bejn Awwissu u Novembru, il-medja ta’ dawk jirre;istraw telg[et f’daqqa g[al 7,600 persuna. L-Oppo]izzjoni qalet li dan hu ta’ t[assib g[ax kuntrarju g[all-isfidi kbar li l-pajji] kellu fl-a[[ar snin, issa m’hemm lebda ra;uni ;ejja minn barra minn Malta g[ala f’pajji]na kellu jkollna ]ieda f’dawk jirre;istraw, b’qab]a fl-a[[ar ftit xhur. Anke qribna, l-ekonomiji Ewropej qed jikbru, sa[ansitra dawk li sa ftit ilu kienu f’kollass.

Mariosa Vella Cardona, konsulenta legali li tispe/jalizza filLi;i Ewropea, tal-Kompetizzjoni u {arsien tal-Konsumatur qalet

li ]-]ieda fil-qg[ad ;ejja minnuqqas ta’ stabbiltà u vi]joni /ara ta’ fejn sejjer il-pajji]. “Fil-pajji] hawn nuqqas ta’ stabbiltà, nuqqas ta’ o;;ettivi /ari li l-Gvern jixtieq jil[aq u dan g[aldaqstant qed i]omm investituri ;odda u possibilment anke dawk e]istenti milli jkomplu jinvestu f’pajji]na u dan b’detriment ta’ nuqqas ta’ [olqien ta’ impjiegi ;odda.” Hi qalet li dan hu preokkupanti g[ax ]ieda fil-qg[ad ta’ spiss i;;ib mag[ha ]ieda fil-kriminalità. Hu preokkupanti g[ax jidher li l-Gvern pre]enti hu aktar iffukat biex jottjeni quick fixes b[al ng[idu a[na permezz tal-iskema tal-bejg[ ta//ittadinanza Maltija. Mi]uri b[al dawn jistg[u jag[tu impressjoni lill-investituri ;odda li pajji]na jinsab f’qag[da finanzjarja kritika u g[aldaqstant jimbuttaw investituri serji milli jinvestu f’pajji]na. Mariosa Vella Cardona qalet li hemm b]onn immedjat li l-Gvern ibiddel il-politika tieg[u u b’mod trasparenti g[all-a[[ar ji]vela x’inhi verament id-direzzjoni li lejha jixtieq jie[u lill-pajji] f’dawn lerba’ snin li baqa’ tul din ille;i]latura. Hi sa[qet li pjan ekonomiku serju huwa indispensabbli g[all[olqien tax-xog[ol. “Dan g[andu jitfassal b’mod trasparenti u bi djalogu sin/ier u serju mal-imsie[ba u r-rappre]entanti kollha involuti.” {tie;a ta’ pjan ekonomiku Josef Vella, is-Segretarju :enerali tal-Union {addiema

Anali]i dwar il-ka] Farrugia Sacco

Il-[amest ijiem li ;ejjin

minn pa;na 1 IL-{ADD L-og[la 18˚C L-inqas 13˚C

IT-TNEJN L-og[la 16˚C L-inqas 12˚C

IT-TLIETA L-og[la 16˚C L-inqas 12˚C

L-ERBG{A L-og[la 15˚C L-inqas 11˚C

IL-{AMIS L-og[la 16˚C L-inqas 12˚C

Lottu 73 – 25 – 39 – 79 – 27 # 46 – 47 – 4

Super 5 4 – 43 – 44 – 45 – 16

Numri importanti Servizz ta’ Emer;enza> 112 Sptar ta’ Malta> 25450000 — Sptar ta’ G[awdex> 21561600 Servizz ta’ direttorju> 1182 — GO> 1187 — Vodafone> 1189

David Agius tkellem ukoll dwar rapport talKummissjoni g[all-Amministrazzjoni tal:ustizzja rigward il-ka] tal-Im[allef Lino Farrugia Sacco u li l-Ispeaker An;lu Farrugia mistenni jpo;;i fuq il-Mejda tal-Kamra g[ada. Hu fisser li b[ala Oppo]izzjoni serja, se ssir anali]i ta’ dan ir-rapport, tara x’se jkunu rrakkomandazzjonijiet imbag[ad tirrea;ixxi. David Agius stqarr li jekk ikun hemm talba g[al impeachment jew inkella jkun hemm mozzjoni biex din l-im;iba [a]ina tkun diskussa filParlament, l-Oppo]izzjoni tkun lesta biex taqdi r-rwol tag[ha fl-og[la istituzzjoni tal-pajji]. David Agius irrefera wkoll g[ax-Xog[ol talKamra u qal li l-ewwel item fuq l-a;enda parlamentari fis-sessjoni ta’ g[ada g[andha tkun ilPrivate Members’ Bill tad-Deputat Laburista Chris Fearne, bil-[sieb ikun li d-diskussjoni dwarha ting[alaq. Sussegwentament se jkun qed isir dibattitu

dwar l-Abbozz ta’ Li;i li jemenda l-Att dwar Tfal u }g[a]ag[ kif ukoll it-tkomplija ta’ diskussjonijiet marbuta mal-Abbozz ta’ Li;i li jimplimenta mi]uri tal-Estimi tal-Ba;it. Il-Parlament se jkun qed jer;a’ janalizza lestimi tal-Ba;it biex imbag[ad dawn jid[lu f’li;i. Numru ta’ kelliema tal-Oppo]izzjoni se jkunu qed jag[tu l-kontribut tag[hom dwar diversi oqsma. Barra minn hekk, l-Oppo]izzjoni se tkun qed tipparte/ipa b’mod s[i[ fil-Kumitat Permanenti dwar il-Kontijiet Pubbli/i, b’diksussjonijiet dwar il-ka] tal-Australia Hall kif ukoll fit-tkomplija tad-diskussjoni dwar ix-xiri ta]-]ejt millKorporazzjoni Enemalta. Ma jonqosx ukoll id-diskussjoni fuq l-Abbozz ta’ Li;i dwar l-Unjonijiet ?ivili fil-Kumitat Permanenti g[all-Konsiderazzjoni ta’ Abbozzi ta’ Li;i li wassal biex tressqu numru ta’ emendi mill-Oppo]izzjoni. Jekk dawn l-emendi jkunu a//ettati, lOppo]izzjoni se tkun qed timxi f’direzzjoni partikolari, i]da jekk dawn ikunu rifjutati se tkun qed ta;ixxi b’mod ie[or.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Lokali

o; bi pjan [ol

Mag[qudin qal li ]ieda fil-qg[ad qatt

ma hija po]ittiva i]da sa issa meta nqabblu dan il-kwart mal-istess kwart tas-sena ta’ qabel, i]-]ieda hija ta’ 0.1%. Hu qal li l-U{M se tkompli ssegwi din i/-/ifra b’attenzjoni biex tara li din ma tibqax tikber g[ax jekk ji;ri dan, i]-]ieda fil-qg[ad i;;ib mag[ha diversi problemi fosthom ti]died l-ispi]a tal-benefi//ji u tonqos l-produttività li huma ]ew; affarijiet li jheddu l-kompetittività. Josef Vella qal li dan il-fattur hu preokkupanti g[aliex a[na dejjem naspiraw li fl-ekonomja tag[na mmattru passi ’l quddiem fejn nkomplu ni]viluppaw il-qag[da tal-pajji] u lfamilji tag[na. Hu kompla li jrid ji;i assigurat li jin[olqu l-impjiegi u fl-istess [in jitwassal messa;; li mhux i]jed tollerabbli li wie[ed jibqa’ fuq il-benefi//ju tal-qg[ad g[al dejjem anke meta noffrulu xog[ol. Josef Vella ]ied li jrid ikun hemm pjan ekonomiku li jrid i[ares lejn kif nikkreaw ix-xog[ol, ji;ifieri investiment li mbag[ad ikun jista’ jissarraf f’impjiegi ta’ kwalità lill-[addiema. Hu qal li fil-qasam tax-xog[ol li tikkrea x-xog[ol hija l-ikbar sfida u dan l-pjan irid jellenka kif se nkunu qeg[din nag[mlu dan. Is-Segretarju :enerali tal-U{M li dan pjan g[andu jitfassal kemm flambitu tal-JOBS + bil-parte/ipazzjoni tal-imsie[ba so/jali kollha u l-partiti politi/i.Wara dan il-pro/ess ta’ djalogu so/jali l-esperti fil-materja jkunu jistg[u jins;u dawn il-[sibijiet maqbula. Irid ikun hemm mi]uri li jo[olqu x-xog[ol Stephanie Vella, ekonomista qalet li kemm il-qg[ad kif ukoll il-[olqien tax-xog[ol jimxu mal-andament talekonomija. Hekk kif l-ekonomija

tibda tmajna minn fatturi b[al sta;nar fl-infiq u fl-investiment, ir-rata taxxog[ol li ji;i ma[luq tista’ tibda ttaffi

u l-qg[ad jista’ jkun jibda ji]died. Hi qalet li g[alkemm il-qg[ad f’Malta ]died, partikolarment jekk tqabbel ma]-]mien ta’ qabel ir-re/essjoni, xorta g[adu inqas minn ta’ [afna pajji]i fl-Unjoni Ewropea. Barra minn hekk, i]-]ieda fil-qg[ad kienet min[abba ]ieda qawwija fin-numru ta’ nies li jridu ja[dmu, fosthom nisa u anzjani, iktar milli min[abba [olqien inqas ta’ xog[ol. Stephanie Vella qalet li l-i]vilupp fis-suq tax-xog[ol kemm min-na[a tad-domanda g[al impjiegi kif ukoll in-numru ta’ nies fid-dinja taxxog[ol, jirrifletti mi]uri li ;ew adottati fuq numru ta’ snin u li sa /ertu punt komplew fl-istess spirtu fl-a[[ar Ba;it. Hi qalet li l-enfasi fuq il-[olqien tax-xog[ol ma jistax jonqos hekk kif ix-xog[ol huwa pilastru tal-ekonomija. “G[alhekk hu ferm importanti li min qed ifittex ix-xog[ol ikollu l[iliet me[tie;a li g[andu b]onn is-suq tax-xog[ol u setturi tal-ekonomija tag[na.” Stephanie Vella qalet li hemm b]onn mi]uri li j[e;;u li]-]g[a]ag[, spe/jalment dawk li ma jkomplux skola, li jinvestu fit-ta[ri; u fittag[lim. Huma importanti wkoll mi]uri li jiffukaw fuq ta[ri; kontinwu g[al min hu fid- dinja tax-xog[ol jew jixtieq jid[ol fiha. “Hekk kif ikun hemm mi]uri biex il-qg[ad jonqos, irid ikun hemm mi]uri spe/ifi/i biex jin[oloq ix-xog[ol. Dan partikolarment huwa importanti f’sitwazzjoni fejn hemm mi]uri li j[e;;u persuni li jfittxu x-xog[ol, b[al nisa biex jid[lu fid-dinja tax-xog[ol u anzjani biex ikomplu ja[dmu biex ikun hemm bi]]ejjed xog[ol g[al kul[add.” Hi qalet li l-[olqien tax-xog[ol mhux bi]]ejjed g[ax huwa ferm importanti li l-produttività ti]died spe/jalment f’setturi li tradizzjonalment jimpjegaw [afna nies però fejn il-produttività hija relattivament baxxa.

Mariosa Vella Cardona, Konsulenta Legali

“Hawn nuqqas ta’ stabbiltà, nuqqas ta’ o;;ettivi /ari li l-Gvern jixtieq jil[aq u dan g[aldaqstant qed i]omm investituri ;odda u possibilment anke dawk e]istenti milli jkomplu jinvestu f’pajji]na u dan b’detriment ta’ nuqqas ta’ [olqien ta’ impjiegi ;odda.”

Josef Vella, Seg. :en. U{M

“I]-]ieda fil-qg[ad i;;ib mag[ha diversi problemi fosthom li ti]died lispi]a tal-benefi//ji u tonqos il-produttività, li huma ]ew; affarijiet li jheddu lkompetittività. Dan il-fattur hu preokkupanti g[aliex a[na dejjem naspiraw li flekonomja mmattru passi ’l quddiem fejn inkomplu ni]viluppaw il-qag[da talpajji] u l-familji tag[na.”

Stephanie Vella, ekonomista

“Hekk kif ikun hemm mi]uri biex ilqg[ad jonqos, irid ikun hemm mi]uri spe/ifi/i biex jin[oloq ix-xog[ol. Dan partikolarment huwa importanti f’sitwazzjoni fejn hemm mi]uri li j[e;;u persuni li jfittxu x-xog[ol, b[al nisa biex jid[lu fid-dinja tax-xog[ol u anzjani biex ikomplu ja[dmu biex ikun hemm bi]]ejjed xog[ol g[al kul[add.”

L-Armata ma twe;ibx dwar it-tra;edja ta’ Lampedusa

Il-PN qal li mhux a//ettabbli l-iskiet tal-Gvern dwar kif ]vol;iet it-tra;edja ta’ Lampedusa fil-11 ta’ Ottubru li g[adda. Fi stqarrija, il-PN tenna li di;à g[adda xahar mill-ewwel dettalji xokkanti li kienu ppubblikati millmedia lokali dwar din it-tra;edja li tefg[u dawl fuq il-mod kif irrea;ixxa l-Gvern Malti dakinhar tat-tra;edja, li fiha 270 immigrant tilfu [ajjithom. Tul ix-xahar li g[adda, il-gazzetti ilmument u The Malta Independent on Sunday ripetutament talbu informazzjoni mill-Gvern Malti u mill-Forzi Armati u ma kien hemm l-ebda risposta. Il-gazzetta MaltaToday ukoll g[amlet talba g[all-pubblikazzjoni talinformazzjoni kollha li l-Gvern g[andu f’idejh skont il-provvedimenti tal-Freedom of Information Act, i]da ma r/evietx risposta. Anke lOppo]izzjoni ppubblikat ]ew; stqarrijiet b’appelli biex il-Gvern u l-awtoritajiet kompetenti jag[tu l-fatti kollha dwar dak li se[[. Il-PN qal li s-skiet tal-Gvern mhux a//ettabbli, aktar u aktar meta l-mistoqsijiet li qeg[din isiru jinvolvu t-telf tal-[ajjiet ta’ 270 immigrant f’/irkostanzi straordinarji. “Aktar ma j]omm milli jag[ti l-informazzjoni, aktar mal-Gvern jag[ti x’jifhem li qieg[ed jipprova ja[bi xi [a;a dwar dan il-ka].” Il-PN sa[aq li l-Gvern huwa fid-dmir li jwie;eb bl-aktar mod wiesa l-mistoqsijiet kollha li qeg[din isirulu. Intant fi stqarrija l-Armata naqset milli tippubblika l-informazzjoni kollha b’rabta mat-tra;edja minkejja li qalet li g[andha evidenza u dokumentazzjoni li a;ixxiet skont il-li;ijiet internazzjonali.

Parlamentari Ewropej ikomplu juru riservi dwa

Matthew Bonett

matthew.bonett@media.link.com.mt

Kollox jinsab lest biex nhar l-Erbg[a li ;ej waranofsinhar, waqt il-plenarja tal-Parlament Ewropew fi Strasburgu, isir dibattitu dwar l-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija kif qed ti;i proposta mill-Gvern Laburista Malti. Dan hekk kif fl-a[[ar jiem ;ie de/i] li ti;i ffurmata ri]oluzzjoni li se jittie[ed vot fuqha mill-MEPs kollha nhar il{amis li ;ej f’nofsinhar. L-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija qajmet furur fil-kurituri talParlament Ewropew kemm fi Brussell kif ukoll fi Strasburgu min[abba l-fatt li bid-de/i]joni ta’ Joseph Muscat, li jbig[ i/-/ittadinanza Maltija, tkun qed

tinbig[ ukoll i/-/ittadinanza Ewropea. Kien g[alhekk li l-gruppi politi/i kollha fi [dan il-Parlament Ewropew qablu biex isir dan id-dibattitu li fih mistennija jie[du sehem MEPs minn pajji]i u gruppi politi/i differenti. F’kummenti ma’ il-mument ftit mumenti qabel i[allu Malta lejn Strasburgu hekk kif matul din il;img[a se tkun qed issir l-ewwel sessjoni plenarja g[all-2014, l-EwroParlamentari Maltin David Casa u Roberta Metsola esprimew id-dispja/ir tag[hom g[all-fatt li s-sitwazzjoni kellha tasal f’dan il-punt, ji;ifieri li pajji]na ji;i umiljat quddiem wie[ed mill-istituzzjonijiet Ewropej. David Casa qal li qed jistenna li lgruppi politi/i kollha jkunu mag[qudin peress li t-tema g[ad-diskussjoni se

tkun i/-/ittadinanza Ewropea. Hu sostna li hemm b]onn tinstab soluzzjoni biex i/-/ittadinanza Ewropea tkun ugwali g[al kull /ittadin fl-UE, u ma tibqax te]isti differenza bejn /ittadini ta’ pajji]i differenti. Dan qalu b’referenza g[all-fatt li jekk il-Gvern Malti jibqa’ jwebbes rasu u jbig[ i/-/ittadinanza Maltija, fl-istess [in ikun qed ibig[ i/-/ittadinanza Ewropea li jgawdu minnha mhux biss il-Maltin i]da anke /-/ittadini l-o[ra tas-27 pajji] membru l-ie[or tal-UE. Roberta Metsola g[amlet referenza g[all-fatt li anke l-Partit So/jalista Ewropew, li l-Partit Laburista Malti huwa parti minnu, a//etta li jsir iddibattitu, tinkiteb ri]oluzzjoni u jittie[ed vot dwar dan is-su;;ett daqstant sensittiv. Hi qalet li tistenna li

David Casa MEP Nazzjonalista

“Il-gruppi politi/i qablu biex jittie[ed ilvot nhar il-{amis, hekk kif kollox jindika li fil-Parlament Ewropew te]isti ma;;oranza li qed topponi din l-iskema kif proposta mill-Gvern Laburista Malti mmexxi minn Joseph Muscat.”

Elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew… aktar kandid

Charles Muscat

charles.muscat@media.link.com.mt

Wara li nhar il-:img[a li g[adda, il-Kumitat E]ekuttiv tal-Partit Nazzjonalista approva r-rakkomandazzjoni tal-Kumitat tal-G[a]la talKandidati tal-Partit biex Ray Bugeja, Norman Vella u Francis Zammit Dimech ji]diedu mat-tmien kandidati l-o[ra g[all-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew, Chris Said, is-Segretarju :enerali tal-PN mitlub jikkummenta minn il-mument qal li l-lista ta’ 11-il kandidat tal-PN di;à toffri esperjenza, element ]ag[]ug[ u bilan/ bejn kandidati nisa u r;iel. Hu qal li din hi xi [a;a li l-PN irid jippre]enta lill-poplu Malti u G[awdxi biex ikollu g[a]la tajba lil min irid jivvota fl-elezzjonijiet tal-Parlament f’Mejju li ;ej. Chris Said qal li dan kien pass ie[or importanti g[all-PN fit-t[ejjija g[all-elezzjonijiet talParlament Ewropew. Hu fakkar li dan se jkun l-ewwel test elettorali g[all-PN wara t-telfa elettorali ta’ Marzu li g[adda. Chris Said qal li bla dubju ta’ xejn, il-PN qed jippre]enta l-kandidati tieg[u

f’dik l-elezzjoni biex i;ib l-a[jar ri]ultat possibbli. Joe Borg, i/-Chairman talKummissjoni Kandidati tal-PN qal li l-Kummissjoni kienet iltaqg[et f’]ew; okka]jonijiet differenti u rrakkomandat lill-Kap tal-Partit Simon Busuttil u lill-Kumitat E]ekuttiv lit-tliet kandidati ;odda li huma Francis Zammit Dimech, Deputat u eks Ministru, lil Ray Bugeja li kien ikkontesta l-elezzjoni g[all-Kap tal-Partit u lil Normal Vella, ;urnalist u pre]entatur. Hu qal li l-Kummissjoni [asset li dawn huma kandidati tajbin [afna u jekk ikunu eletti, kull wie[ed minnhom jag[mel isem tajjeb g[al Malta fil-Parlament Ewropew. il-mument [a wkoll il-kummenti tattliet kandidati ;odda li flimkien mattmien kandidati l-o[ra li kienu approvati f’Lulju li g[adda, se jikkontestaw l-elezzjionijiet tal-Parlament Ewropew f’isem il-PN fl-24 ta’ Mejju li ;ej. Ray Bugeja qal li hu unur, privile;; u responsabbiltà g[alih li se jkun qed jikkontesta l-elezzjonijiet talParlament Ewropew f’isem il-PN. Hu fakkar li meta ikkontesta l-kariga ta’ kap tal-PN, kien qal li qed joffri s-

servizzi tieg[u g[all-;id tal-pajji] u tal-Partit u hekk ukoll qed jag[mel issa. Hu qal li jekk il-Partit jidhirlu li jista’ jag[ti kontribut lil pajji]na billi jikkontesta, issa se jag[mel dan. Norman Vella rringrazzja lill-Kap tal-Partit, lill-Kunsill Amministrattiv, lill-Kumitat E]ekuttiv u lillKummissjoni tal-G[a]la tal-Kandidati li wrew fidu/ja fih u issa se ja[dem fit-tim li hu kburi li jifforma parti minnu biex flimkien jirb[u l-fidu/ja tal-poplu. Hu qal li l-ewwel objettiv hu li l-PN jirba[ it-tielet si;;u fl-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew f’Mejju li ;ej. Hu qal li g[a]el ukoll is-slogan li se jkun qed jakkumpanja[ matul din il-mixja u dan se jkun Kura;;. Norman Vella qal li jrid iwassal messa;; ta’ kura;; u li l-PN hu partit [aj u hu Oppo]izzjoni effettiva u Oppo]izzjoni li f’dawn is-snin se ssir il-gvern alternattiv. Francis Zammit Dimech qal li hu kburi li l-Partit g[amillu l-istedina biex jikkontesta l-elezzjonijiet talParlament Ewropew. Hu qal li b’lealtà kbira lejn il-Partit u lejn il-pajji] se jid[ol g[al din l-isfida kbira u li mhix fa/li g[ax hi sfida fuq livell nazzjonali. Hu qal li minbarra sfida fuq livell

Kandidati li joffru esperjenza, element ]ag[]ug[ u bilan/ bejn nisa u r;iel personali, jara li hi wkoll sfida importanti [afna fejn il-kandidati kollha jridu jibdew kampanja biex iwasslu messa;; politiku importanti. Il-PN fl-elezzjonijiet g[all-Parlament Ewropew jixraqlu jkollu tliet deputati, g[ax ma jistax ikun li l-partit jibqa’ f’sitwazzjoni fejn ikun hemm erba’ deputati g[an-na[a tal-Partit Laburista u ]ew; deputati g[all-PN. Hu qal li mhix sfida fa/li, imma meta se na[dmu fuqha flimkien – anke issa li hemm it-tim s[i[ ta’ kandidati g[allParlament Ewropew, jemmen li jekk il-messa;; tal-Partit jitwassal b’mod /ar g[and il-poplu Malti, din l-isfida kapa/i ting[eleb u tissarraf f’realtà. Il-kandidati l-o[ra li se jikkontestaw f’isem il-PN huma David Casa,

Therese Comodini Cachia, Kevin Cutajar, Helga Ellul, Stefano Mallia, Roberta Metsola, Kevin Plumpton u Jonathan Shaw.

Impenn biex il-[idma fl-Ewropa tin[a

Il-kandidatura ta’ Johnathan Shaw mal-PN fi kliem il-Kap Nazzjonalista Simon Busuttil turi kemm il-PN hu miftu[ g[an-nies inklu] dawk li ma kellhomx kuntatt dirett mal-partit

Jonathan Shaw, wie[ed mill-kandidati tal-PN g[all-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew ilbiera[ nieda uffi/jalment ilkampanja tieg[u bit-tema Think Europe, Act Local. Dwar it-tema mag[]ula, hu qal li din tirrifletti fil-[idma tieg[u u tirrappre]enta l-attitudni u l-impenn tieg[u ta’ kif irid ja[dem kemm matul il-kampanja kif ukoll jekk ikun elett b[ala Membru Parlamentari Ewropew. Huwa sa[aq kemm hu tajjeb li na[sbu fuq livell Ewropew imma huwa daqshekk ie[or tajjeb li r-ri]ultati jkunu tan;ibbli g[a/-/ittadini kemm fuq livell lokali kif ukoll fuq livell personali. Matul l-intervista fl-ewwel attività uffi/jali tieg[u li saret minn Josef Bonello, Jonathan Shaw tkellem ukoll dwar il-vi]joni tieg[u dwar l-Ewropa.

Huwa qal li waqt li qed ni//elebraw l-10 anniversarju minn meta pajji]na ssie[eb fl-UE, irridu niftakru li din hija realtà li se[[et f’pajji]na grazzi g[all-PN. Jonathan Shaw qal li filwaqt li [afna missu//ess li kiseb pajji]na fl-a[[ar 10 snin kien grazzi g[all-miri li tat l-UE, u lpajji] wera wkoll li kapa/i jkun ta’ e]empju. B’referenza g[ax-xog[ol, Jonathan Shaw qal li pajji]na ma jridx jiffoka biss biex jo[loq impjiegi g[a]-]g[a]ag[ imma g[andu jo[loq ]g[a]ag[ li kapa/i jo[olqu l-impjiegi. Matul it-tnedija tkellem ukoll il-Kap tal-PN Simon Busuttil li rringrazzja lil Jonathan Shaw g[all-kandidatura tieg[u u fakkar li biex Jonathan Shaw wasal sa hawn, g[adda minn pro/ess diffi/li ta’

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Lokali

ar l-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza

Roberta Metsola MEP Nazzjonalista

“Il-Parlament Ewropew g[andu dritt li jiddiskuti din l-iskema g[aliex jekk tid[ol fis-se[[, se t[alli impatt kbir fuq kull pajji] fl-UE... {afna MEPs qeg[din jesprimu r-riservi tag[hom dwar din liskema.”

dati mal-PN Ray Bugeja

Norman Vella

Francis Zammit Dimech

ass mic-/ittadini

g[a]la li matulu kien hemm numru kbir ta’ kandidati quddiem il-Kummissjoni g[all-G[a]la tal-Kandidati. Il-Kap tal-PN qal li Jonathan Shaw, li minkejja li qabel qatt ma kellu kuntatt dirett mal-PN, huwa xhieda ta’ kemm ilPN infeta[ g[an-nies. Simon Busuttil tenna li l-iskop tal-PN f’dawn l-elezzjonijiet huwa li jtella’ tliet Membri Parlamentari Ewropej. L-attività bdiet b’intervista li [arset lura l-esperjenzi ewlenin ta’ Jonathan Shaw mit-tfulija sal-esperjenza tieg[u finnegozju. Matul l-intervista spikkaw iddedikazzjoni, is-sens ta’ rispett u lentu]ja]mu tieg[u – karatteristi/i li fi kliemu jag[mluh g[a]la tajba biex jirrappre]enta kemm lill-PN kif ukoll lil Malta fil-Parlament Ewropew.

wara d-dibattitu, jkun hemm stqarrijiet anke mill-Kummissjoni Ewropea kif ukoll mill-Kunsill tal-Ministri. Roberta Metsola sostniet ukoll li minkejja li l-Parlament Ewropew m’g[andux id-dritt legali li jwaqqaf ilGvern Malti milli jinsisti li jbig[ i//ittadinanza Maltija u Ewropea, xorta wa[da g[andu dritt li jiddiskuti din liskema g[aliex jekk tid[ol fis-se[[, se t[alli impatt kbir fuq kull pajji] fl-UE. “Jekk ting[ata /ittadinanza Ewropea, tkun qed ting[ata d-drittijiet u lobbligazzjonijiet li ;;ib mag[ha din i//ittadinanza”, sostniet Roberta Metsola. Dwar x’ja[sbu li se tkun ilpo]izzjoni tal-Ewro-Parlamentari Laburisti f’dan id-dibattitu, meta wie[ed jiftakar li kien il-Partit

tag[hom li jinsab fil-Gvern li baqa’ jinsisti li jbig[ i/-/ittadinanza, kemm David Casa kif ukoll Roberta Metsola g[amlu l-po]izzjoni tag[hom /ara li huma kontra l-iskema kif ;iet proposta mill-Gvern Malti. David Casa qal li hu jispera li l-erba’ Ewro-Parlamentari Laburisti jing[aqdu mag[hom u jiddefendu l-interessi ta’ Malta u jne[[u l-umiljazzjoni li qed isofri pajji]na min[abba din l-iskema. Madankollu, hu ammetta li jissuspetta li l-Ewro-Parlamentari Laburisti jew ma jie[dux sehem fid-dibattitu jew inkella jiddefendu l-iskema tal-Gvern ta’ Joseph Muscat. “F’dan il-ka], na[seb li l-Ewro-Parlamentari Laburisti jkunu f’minoranza”, sostna David Casa. Roberta Metsola qalet li se tkun qed tistenna b’[erqa g[al dan id-dibattitu u

dan peress li l-erba’ Ewro-Parlamentari Laburisti g[adhom ma qalux x’se tkun il-po]izzjoni tag[hom qabel id-dibattitu u qabel jittie[ed il-vot. Dwar ir-ri]oluzzjoni li b[alissa qed isiru n-negozjati dwarha, Roberta Metsola qalet li kemm hi kif ukoll David Casa qeg[din jiddefendu l-interessi ta’ Malta. Hi sostniet li [afna MEPs qeg[din jesprimu r-ri]ervi tag[hom dwar din l-iskema. David Casa esprima s-sodisfazzjon tieg[u g[all-fatt li l-Gruppi Politi/i qablu biex jittie[ed il-vot nhar il{amis, hekk kif kollox jindika li filParlament Ewropew te]isti ma;;oranza li qed topponi din l-iskema kif proposta mill-Gvern Laburista Malti mmexxi minn Joseph Muscat.

Ara wkoll pa;na 9

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Kmamar g[all-istudenti ttie[du g[all-pazjenti minn pa;na 1

Mi]uri ta’ paniku

Sorsi qrib l-isptar li tkellmu ma’ din ilgazzetta qalu li d-de/i]joni li jsiru ]ew; tined ittie[ed f’mument ta’ paniku kbir min[abba li b[alissa “is-sitwazzjoni hija kaotika, b’iffullar tremend ta’ pazjenti.” Jirri]ulta li l-iffullar tal-pazjenti jinsab f’diversi zoni tal-Isptar Mater Dei fosthom fl-in[awi fejn hemm id-Day Care Unit u fit-Taqsima tal-Pedjatrija talEmer;enza. I]da s-sitwazzjoni tant hi [a]ina li pazjenti mhux biss qeg[din jin]ammu f’numru ta’ kuruturi i]da wkoll f’kuruturi li jg[aqqdu sala ma’ o[ra kif ukoll f’zoni ta’ emer;enza li huma mmarkati biex jintu]aw f’ka] li ji]viluppaw xi nirien. Is-sorsi li tkellmu ma’ il-mument qalu li dawn il-mi]uri ta’ paniku min-na[a tal-Gvern mhumiex biss ta’ detriment g[as-sa[[a tal-pazjenti i]da wkoll g[assigurtà tag[hom u ta’ qrabathom f’ka] li jinqala’ xi [a;a fejn ikun me[tie; li jintu]aw iz-zoni ta’ emer;enza f’ka] ta’ xi in/ident.

Lecture rooms jittie[du lill-istudenti u jing[ataw g[all-pazjenti

Intant, l-Asso/jazzjoni Maltija talIstudent tas-Sa[[a (MHSA) esprimiet iddi]appunt tag[ha g[all-fatt li wara l-btajjel tal-Milied, meta l-istudenti rritornaw biex ikomplu bl-istudji tag[hom, sabu li l-lecture rooms li kienu jintu]aw g[allezzjonijiet, bdew ji;u rran;ati biex jilqg[u fihom il-pazjenti. L-MHSA qalet li meta rat dan it-tibdil minnufih, talbet kjarifika tas-sitwazzjoni mill-Kap E]ekuttiv tal-Isptar li nfurmahom li d-de/i]jonijiet qed jittie[du min[abba l-fatt li l-b]onnijiet tal-pazjenti qeg[din dejjem ji]diedu. Meta l-istudenti staqsew lill-amministrazzjoni tal-Isptar fejn se jkunu qed isiru l-lectures tag[hom, il-Kap E]ekuttiv qalilhom li dik hi problema tal-amministrazzjoni talUniversità. S’issa l-istudenti g[adhom ma ;ewx ikkuntattjati mill-amministrazzjoni tal-Università.

Lokali

Pressjoni kbira fuq il-Gvern

Professjonisti li tkellmu ma’ din ilgazzetta kkritikaw id-de/i]jonijiet li qeg[din jittie[du mill-Gvern fis-settur tas-sa[[a spe/jalment f’dak li g[andu x’jaqsam l-operat tal-Isptar Mater Dei. Huma lmentaw li l-Gvern mhux qieg[ed jikkonsulta mar-rappre]entanti tag[hom spe/jalment fuq de/i]jonijiet li jkunu se jittie[du u li jkun se jkollhom impatt fuq il-kwalità tal-kura lill-pazjenti. Intant, sorsi qrib il-Gvern qalu lil ilmument li qed tikber il-pressjoni biex ilMinistru Godfrey Farrugia jitwarrab mill-kariga ministerjali li ;ie fdat biha mill-Prim Ministru Joseph Muscat. Ilpressjoni li qieg[da ssir b[alissa flisfond tas-sitwazzjoni pre]enti u l-i]balji li qeg[din jitwettqu fl-operat tal-Mater Dei hija tkomplija ma’ dak li kien qieg[ed jing[ad fl-ewwel xhur tal-Gvern Laburista. Dak i]-]mien kienet ukoll qieg[da ssir kritika u kemm professjonisti kif ukoll pazjenti u qrabathom kienu qed juru di]appunt g[as-servizz li kien qieg[ed jing[ata. Tliet xhur wara li Joseph Muscat tela’ fil-Gvern, hu stess kien /anfar lillMinistru Godfrey Farrugia meta waqt programm fuq l-istazzjon nazzjonali kien qal li tkellem mal-Ministru Farrugia u qallu li m’g[andux jing[ad li tran;at issitwazzjoni meta dan mhux il-ka].

Il-Gvern jammetti li ma kienx sensittiv

Intant fi stqarrija l-Gvern Laburista ammetta l-i]ball ta’ nhar il-:img[a li g[adda. Fi stqarrija, il-Ministeru tasSa[[a, l-istess Ministeru li [are; l-ordni biex jittellg[u t-tined, ammetta wkoll li waqt id-diskussjonijiet biex ittie[det din id-de/i]joni seta’ kien hemm aktar sensittività u prudenza, mhux biss dwar ilpazjenti u l-familji tag[hom, i]da anke kif il-pubbliku seta’ jilqa’ din il-mi]ura temporanja. Minnufih, malli [ar;et din l-istqarrija, din il-gazzetta bag[tet mistoqsijiet lillMinistru tas-Sa[[a dwar ma’ min saru ddiskussjonijiet qabel ma ttie[det idde/i]joni li jitwaqqfu t-tined bl-iskop li

Il-Ministru Godfrey Farrugia: “seta’ kien hemm aktar sensittività u prudenza, mhux biss dwar il-pazjenti u l-familji tag[hom, i]da anke kif il-pubbliku seta’ jilqa’ din il-mi]ura temporanja.” l-pazjenti u l-qraba tag[hom jistennew fihom qabel jid[lu jag[mlu xi operazzjoni fl-Isptar. I]da sa issa, il-mument g[adha bla twe;iba. Mhux mag[ruf g[aliex il-Prim Ministru Joseph Muscat ordna li t-tined jer;g[u ji]]armaw ftit sig[at biss wara li dawn ittellg[u meta l-Ministeru tasSa[[a fl-istqarrija qal li d-de/i]joni li jit-

waqqfu t-tined kienet biex ikun evitat li ji;u posposti operazzjonijiet ta’ ;urnata. S’issa g[adu mhux mag[ruf lanqas jekk ir-Reception tad-Day Care Unit hix se tibqa’ sservi b[ala Reception – ji;ifieri biex tilqa’ lill-pazjenti u lillqraba tag[hom – jew inkella biex tintu]a b[ala sala fejn jitqieg[du stretchers bilpazjenti.

Sigarett swieh arrest

Mariah Catania

Rappurtata nieqsa

Mariah Catania ta’ 15-il sena kienet rappurtata nieqsa lillPulizija. Hija dehret l-a[[ar nhar il-:img[a g[all-[abta tal3.40 p.m. fil-{amrun. Hija kienet liebsa flokk iswed u qalziet gri]. Ta’ min jinnota li Mariah g[andha xag[arha bil-malji u highlights [omor. Kull min g[andu xi informazzjoni dwar Mariah Catania huwa ;entilment mitlub jg[addiha lill-Pulizija, anke b’mod kunfidenzjali, fuq in-numru 21224001 jew fl-eqreb G[assa tal-Pulizija.

Ra;el Spanjol ;ie arrestat mill-Pulizija abbord ajruplan fuq il-mitjar tal-Ajruport Internazzjonali ta’ Malta wara titjira minn Dublin, l-Irlanda. L-arrest se[[ wara li dan ir-ra;el inqabad ipejjep fit-toilet tal-ajruplan meta r-regolamenti jg[idu li m’g[andux isir tipjip abbord. It-titjira minn Dublin telqet fis-7.10a.m. tal-:img[a li g[adda u waslet Malta g[all[abta ta’ 11.50a.m. Hekk kif l-ajruplan

ni]el Malta, il-passi;;ieri ntalbu biex jibqg[u bilqieg[da u ftit minuti wara telg[u l-Pulizija u [adu mag[hom lill-Ispanjol li allegatament ing[alaq fit-toilet biex ipejjep. Jidher li l-a//ess g[at-toilet kien mi]mum ferm qabel ma l-ajruplan g[amel l-in]ul tieg[u f’Malta. Barra minn hekk, il-Pulizija kienu nfurmati minn qabel dwar l-im;ieba tar-ra;el Spanjol matul din it-titjira.

{abs u multa min[abba d-droga }ag[]ug[ ammetta li kellu d-droga wara li nhar il-:img[a twaqqaf mill-pulizija g[all[abta tas-6p.m. fl-in[awi tal-Iklin. Shaun Farrugia ta’ 24 sena minn Birkirkara lbiera[ kien akku]at quddiem il-Ma;istrat Ian Farrugia akku]at b’pussess tad-droga kannabis li ma

kinitx g[all-u]u esklussiv tieg[u. Hu ;ie kkundannat 21 xahar [abs u €500 multa. Skont l-investigazzjonijiet tal-pulizija, i]]ag[]ug[ kellu madwar 140 gramma droga kannabis.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Lokali

Manuel Mallia kien iltaqa’ ma’ George Farrugia f’laqg[a msej[a apposta Il-klijenti tieg[i ;abru bi]]ejjed dokumentazzjoni u evidenza o[ra Manuel Mallia, li fi Frar tal-2013 b[ala kandidat u esponent tal-Partit Laburista kien qal f’konferenza tala[barijiet li ma kienx jaf b’tix[im fixxiri ta]-]ejt qabel ma qara fil-gazzetti, jirri]ulta li xi ;img[at wara Settembru tal-2010, b[ala rappre]entant legali tal-kumpanija John’s Group, hu (Manuel Mallia) kien pre]enti f’laqg[a li g[aliha kienu attendew ]ew; rappre]entanti tal-imsemmija kumpanija kif ukoll George Farrugia li mag[hom kellu l-kwistjoni. Farrugia, dakinhar kien akkumpanjat mir-rappre]entant legali tieg[u lavukat Siegfried Borg Cole. il-mument illum qieg[ed ji]vela kif Manuel Mallia, illum Ministru talIntern u Sigurtà Nazzjonali, f’ittra li kien bag[at fit-28 ta’ Jannar, 2011 lil George Farrugia u lil martu Catherine kkonferma li kienet saret din il-laqg[a u li hu kien pre]enti g[aliha. F’din l-ittra ffirmata minn Manuel Mallia jissemma: “xi ;img[at wara (ji;ifieri wara t-28 ta’ Settembru 2010) a[na konna ltqajna fl-uffi//ju tal-awditur Joseph Azzopardi ;o Marina Street, Pietà, pre]enti inti, lavukat Siegfried Borg Cole, u s-sinjuri Chris Farrugia u Anthony Debono flimkien mieg[i.” Matul il-laqg[a kienu diskussi fost o[rajn kwistjonijiet marbuta ma’ allegazzjonijiet li kienu qeg[din isiru fil-konfront ta’ George Farrugia fuq ba]i ta’ dokumentazzjoni u evidenza li kienet mi;bura mill-klijenti ta’ Manuel Mallia, u li l-gazzetta ilmument ]velat tul dawn l-a[[ar ;imag[tejn u li referenza g[alihom saret f’ittra ffirmata minn Manuel Mallia, li ;;ib id-data tat-28 ta’ Settembru tal-2010. F’din l-ittra lill-avukat Borg Cole, Manuel Mallia kiteb: “il-klijenti tieg[i ;abru bi]]ejjed dokumentazzjoni u evidenza o[ra, kemm lokalment kif ukoll barra, inklu] ammissjoni verbali

ta’ George Farrugia li jissostanzjaw t’hawn fuq.” Bil-kliem “t’hawn fuq”, Manuel Mallia kien qieg[ed jirreferi g[al attivitajiet ta’ George Farrugia li “jiksru u huma ekwivalenti mhux biss g[all-ksur tal-Kodi/i Kriminali i]da wkoll g[all-[asil tal-flus.” F’dik l-istess ittra, Manuel Mallia kien appella biex issir laqg[a ur;enti, imfissra minn Mallia “ta’ importanza kbira g[al George Farrugia hekk kif lattivitajiet tieg[u jiksru u huma ekwivalenti mhux biss g[al numru ta’ offi]i fil-konfront tal-Kodi/i Kriminali i]da wkoll g[all-[asil tal-flus”. F’dik l-ittra hu kien wissa wkoll lil George Farrugia meta kiteb: “…jekk din ilkwistjoni ma tkunx solvuta amikevolment fi ]mien 15-il jum li ;ejjin, ilklijenti tieg[i, mhu se jkollhom ebda alternattiva o[ra li jirreferu l-ka] lillKummissarju tal-Pulizija u jitolbu lg[ajnuna tal-Europol u l-Interpol biex ji;u tra//ati fejn tpo;;ew il-flus talkumpanija…” Din il-laqg[a eventwalment kienet saret “xi ;img[at wara” t-28 ta’ Settembru, 2010 kif jikkonferma Manuel Mallia nnifsu fl-ittra tat-28 ta’ Jannar 2011. Fis-16 ta’ Di/embru li g[adda, George Farrugia kien xehed quddiem il-Kumitat Parlamentari dwar ilKontijiet Pubbli/i li Manuel Mallia kien in[atar mill-kumpanija Power Plan, li permezz tag[ha kien sar tix[im fix-xiri ta]-]ejt g[al numru ta’ snin, biex jintervjeni fid-diskussjonijiet li kienu qeg[din isiru b[ala parti minn investigazzjoni interna li kienet qed tag[mel il-kumpanija. Dan meta, skont George Farrugia, sal-2003, it-tix[im kien isir permess tal-kumpanija Power Plan u mill-2004 beda jsir permezz tal-kumpanija Aikon Limited f’Malta, inkella permezz ta’ kont bankarju fl-I]vizzera blisem ta’ Aikon. Manuel Mallia fl-ittra li hu ffirma fit-28 ta’ Settembru jsemmi li “ladarba dawn l-attivitajiet kriminali kienu qeg[din jitwettqu minn George Farrugia permezz ta’ Aikon Limited”, u kien bag[at kopja tal-imsemmija ittra lil dawk kon/ernati biex jirregolarizzaw il-po]izzjoni tag[hom skont il-li;i.

George Farrugia

Manuel Mallia

Il-binja fi Triq Marina, f’Tal-Pietà li fiha saret il-laqg[a li g[aliha kien hemm pre]enti Manuel Mallia u George Farrugia, fost o[rajn

Siltiet mill-ittra tat-28 ta’ Jannar 2011 iffirmata minn Manuel Mallia li tikkonferma li Mallia kien attenda g[al-laqg[a li pre]enti g[aliha kien hemm George Farrugia u g[aldaqstant kien jaf b’dettalji dwar flus marbuta ma’ tix[im fil-pro/ess tax-xiri ta]-]ejt

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Lokali

Kunsilli Lokali u passi;;ieri jinsabu fl-g[ama dwar kif se jkunu r-rotot il-;odda minkejja li l-Ministru Joe Mizzi fit-2 ta’ Jannar kien qal li fi ]mien ;img[a kien se jippubblika l-espressjoni tal-interess u r-rotot il-;odda.

Il-Kunsilli Lokali fl-g[ama dwar ir-rotot il-;odda tat-trasport pubbliku

Il-Kunsilli Lokali qeg[din jit[allew fl-g[ama mill-Gvern dwar is-sistema l-;dida tat-trasport pubbliku. Dan minkejja li l-Ministru Joe Mizzi l-;img[a li g[addiet kien [abbar li fi ]mien ;img[a kienet se to[ro; l-espressjoni tal-interess biex jing[ata bidu g[all-pro/ess tal-g[a]la tal-operatur il-;did u li mal-istess espressjoni tal-interess kien se jippubblika r-rotot il-;odda. u l-kunsill m’g[andux f’idejh il-pjani dwar ir-rotot ;odda.

laqg[a ri/enti li saret mill-Kunsill, u li g[aliha kien pre]enti, kienet mal-Kap E]ekuttiv ta’ Transport Malta James Waqt li kunsilli lokali kkonfermaw Ebda kuntatt minn meta l-Gvern Piscopo madwar ;img[atejn ilu. F’din ma’ il-mument li saru laqg[at mill[a t-trasport pubbliku f’idejh il-laqg[a ddiskutejna r-rotot tat-trasport Gvern dwar il-problemi li kien hemm L-ebda diskussjonijiet ri/enti lanqas pubbliku imma saret min[abba tibdil li fis-sistema tat-trasport pubbliku fi mal-Kunsill Lokali ta’ Tas-Sliema. Iskien se jsir fil-lokalità. Dan min[abba li ]mien li s-servizz kien qieg[ed Sindku Anthony Chircop qal li “l-a[[ar qed no;;ezzjonaw li z-zona ta’ qudjit[addem mill-Arriva, [afna kunsilli laqg[at mal-Kunsill saru meta kien diem il-Knisja tal-Imsida kienet se tinlokali ddikjaraw li sa llum g[adhom ma hemm konsultazzjoni pubblika fejn bidel u ji]diedu numru ta’ bus lanes. jafu xejn dwar ir-rotot il-;odda. Pero’ b[ala laqg[a dwar ir-rotot qatt ma kul[add seta’ jibg[at is-su;;erimenti Fi programm imxandar fuq l-istazzjon fuq e-mail ipprovduta mill-Ministeru. saret.” nazzjonali nhar il-{amis, 2 ta’ Jannar li “Però minn mindu l-gvern [a t-tmexxija Il-Kunsilliera ta’ Ra[al :did Rita g[adda, il-Ministru Joe Mizzi waqt li tat-trasport pubbliku ma kellna qatt Delezio qalet li hi qatt ma ;iet infurmakien [abbar tmiem l-operat tal-Arriva, laqg[at u m’inix infurmat li kellna xi ta jew mitluba tattendi g[al xi laqg[a kien qal ukoll li l-espressjoni tal-intertalba biex nag[tu l-opinjoni tag[na. Ma bejn il-Kunsill u l-Ministeru tatess se tkun miftu[a g[al xahar. kellna l-ebda kuntatt b’mod uffi/jali Trasport dwar ir-rotot il-;odda. il-mument tkellem ma’ diversi kunsil- biex nag[tu l-proposti tag[na. Nafu li Mistoqsija jekk fil-Kunsill dawn it-tiblieri minn madwar Malta dwar dawn ir- qed ji;i kkunsidrat li jsiru tibdiliet diliet ;ewx diskussi, Rita Delezio qalet riformi. Filwaqt li kollha kkonfermaw li imma b[ala stedina biex nag[mlu li “internament fil-kunsill ;ew diskussi saru laqg[at mal-Gvern u Transport su;;erimenti tag[na ma nafx li r/ivejna xi tibdiliet marbuta ma’ tibdil filMalta, u li matulhom tressqu s-su;;eri- u ma nafux jekk dan hux se jsir qabel lokalità b[at-tne[[ija ta’ gabbana filmenti tag[hom u l-ilmenti tar-residenti, ji;i implimentat it-tibdil.” lokalità imma mhux dwar l-implimenhemm ka]i fejn il-laqg[at ilhom xhur li tazzjoni jew riforma fir-rotot il-;odda se[[ew. Ma ntalbux jiltaqg[u fit-trasport immexxi mill-Gvern.” wara l-a[[ar ]viluppi Evelyn Vella Brincat, kunsilliera Ebda idea dwar ir-rotot il-;odda L-istess qalet Maria Fatima Deguara, f’Pembroke kkonfermat li l-laqg[at Il-kunsilliera kollha spjegaw ukoll li is-Sindku tan-Naxxar. “Kellna laqg[a, mal-Ministeru tat-Trasport u mall-kunsilli rispettivi ma kellhom l-ebda issa ilu ftit, meta l-Ministru talabna ninMinsitru Mizzi ilhom li saru. “Ilu ftit laqg[a mal-Ministru Joe Mizzi, ilfurmaw lill-Ministeru fejn kellna proble- mhux [a]in issa. Ji;ifieri mhux minn Ministeru tieg[u jew Transport mi fit-trasport u ntbg[atet e-mail bismeta qalu li se jitilqu l-Arriva. Din ilMalta mindu l-gvern la[aq ftehim biex su;;erimenti u l-ilmenti. Ftit ]mien wara laqg[a kienet saret wara li l-kunsill jie[u t-trasport pubbliku f’idejh. imbag[ad komplejna n]idu fuq l-ewwel tag[na kien talab g[al laqg[a biex isir Il-kunsilli m’g[andhomx idea lanqas su;;erimenti billi ntbag[tet e-mail o[ra xi tibdil fir-rotta ta’ Pembroke.” dwar kif se jkunu r-rotot g[aliex illill-Minsiteru biex jikkunsidraw il-proKunsilliera o[ra li tkellmu mag[na gvern qatt ma ppre]entalhom ir-rotot posti u kienu ]diedu mar-rotot mitluba imma xtaqu jibqg[u anonimi min[abba kif ;ew de/i]i. G[alhekk, il-kunsilli fis-su;;erimenti tal-kunsill.” Hi kompliet l-po]izzjoni tax-xog[ol tag[hom. ma jafux liem su;;erimenti tag[hom li b[ala Kunsill, kull talba jew ilment Kunsillier qal li “meta kien g[ad hemm intlaqg[u u ;ew implimentati. mir-residenti dwar xi problema marbuta l-Arriva kien sar pro/ess ta’ konsultazIl-kunsillieri wrew it-t[assib mat-trasport pubbliku dejjem g[addewha zjoni mill-Gvern però fil-laqg[at talukoll li mindu saru dawn il-laqg[at mill-ewwel lil Transport Malta u lKunsill dawn qatt ma ;ew diskussi. sa llum /ertu affarijiet la[qu Ministeru imma mhix infurmata li lB[ala Kunsill dawn qatt ma ;ew fuq ilnbidlu u allura l-kunsilli rispettivi ma Kunsill intalab jiltaqa’ mal-Ministeru fl- mejda u ma ddiskutejniex il-proposti li setg[ux iressqu l-ilmenti tag[hom jew a[[ar xhar kemm ilhom isiru l-i]viluppi g[addew lill-Kunsill. Dan ji;ifieri ma f’ka]i o[ra l-ewwel su;;erimenti tat-ta[ditiet bejn il-Gvern u l-Arriva. nistax ng[id jekk is-Sindku personaltag[hom issa nbidlu min[abba /ment kellux laqg[at mal-Gvern.” /irkostanzi. Laqg[at dwar ir-rotot ma sarux Minn numru ta’ mistoqsijiet lil kunAlexei Dingli, is-Sindku tal-Belt jew ilhom li saru silliera f’pajji]na jo[ro; li l-ebda kunValletta qal li b[ala Kunsill, l-a[[ar Charles Selvaggi, minority leader sill f’Malta ma jidher li kellu xi laqg[at diskussjonijiet mal-Gvern saru xhur ilu f’isem il-PN fl-Imsida, qal li “l-unika mal-Gvern fl-a[[ar jiem mindu l-Gvern

Matthew Mamo

matthew.mamo@media.link.com.mt

[a t-tmexxija tat-trasport pubbliku u g[alhekk il-kunsilli kollha jinsabu flg[ama dwar jekk il-proposti tal-kunsilli rispettivi ;ewx kunsidrati, x’tibdil se jsir u kif dan it-tibdil kif se jaffettwa lill-lokalità. Diversi kunsillieri rrimarkaw li waqt programmi televi]ivi, il-Ministru Joe Mizzi dejjem qal li l-perijodu tran]itorju g[andu jkun l-iqsar possibbli. G[alhekk huma staqsew jekk l-idea talMinistru hix li jelimina lill-Kunsilli Lokali mill-konsultazzjoni biex kemm jista’ jkun i[affef dan il-pro/ess. Huma spjegaw li l-Kunsilli Lokali g[andhom ikunu l-ba]i ta’ kull de/i]joni fir-rotot tat-trasport pubbliku min[abba li huma l-eqreb g[a/-/ittadini u jafu bil-problemi li r-residenti u l-lokalità stess jaffa//jaw. F’G[awdex is-sitwazzjoni hi differenti min[abba li mhux mistenni li jkun hemm tibdil kbir fir-rotot. Dan g[aliex il-g]ira G[awdxija kienet moqdija tajjeb [afna sa mill-ewwel ;ranet tal-Arriva.

Appell biex il-Gvern jippubblika l-ftehim mal-Arriva

Intant, Toni Bezzina, il-Kelliem talOppo]izzjoni dwar it-Trasport fi stqarrija qal li minkejja li g[addiet ;img[a minn meta l-Gvern [a f’idejh is-servizz t-trasport pubbliku, il-Ministru tatTrasport Joe Mizzi g[adu ma ppubblikax il-ftehim s[i[ iffirmat mal-Arriva. “Huwa kru/jali li l-Gvern jippubblika dan il-ftehim, kemm fl-interess tattrasparenza mat-taxpayers li [allsu g[as-servizz, kif ukoll bil-g[an li listakeholders kollha jkunu jistg[u jaraw l-istampa kollha f’dan il-perijodu ta’ transizzjoni qabel ma s-servizz jing[ata f’idejn operatur ;did.” Il-PN [e;;e; ukoll biex il-Gvern jippubblika minnufih ir-rotot il-;odda li fassal biex il-Kunsilli Lokali u l-pubbliku kollu jserr[u rashom li dak li ;ie mwieg[ed mill-Gvern fix-xhur li g[addew ikun marbut bih l-operatur il-;did ukoll.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

A[barijiet mill-UE

L-Ewropa f’idejk Ingrid Brownrigg Opinjonista

L-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza mill-Gvern Laburista qanqlet [afna mistoqsijiet tant li l-Parlament Ewropew [ass il-[tie;a li jiddiskuti din l-iskema f’sessjoni plenarja fi Strasburgu nhar l-Erbg[a li ;ej

Il-bejg[ ta/-/ittadinanza jkompli j[ammrilna wi//na! L-aktar proposta xokkanti li [are; biha l-Gvern Laburista kienet dik tal-bejg[ ta/-/ittadinanza. Minbarra li hi proposta li qatt ma bsart li se sse[[, infakkar li l-Gvern g[adda din illi;i li mistennija tid[ol fis-se[[ fi Frar li ;ej ming[ajr mandatt elettorali, ji;ifieri ma kinitx proposta elettorali u g[alhekk min ivvota g[all-Partit Laburista ;ie ingannat g[ax ma vvutax g[al din il-proposta. Il-kontroversja li qajmet din il-li;i hi ming[ajr pre/edent spe/jalment meta wie[ed jara rrapporti li g[adhom qed jiddominaw fil-media internazzjonali. Immedjatament hekk kif il-li;i g[addiet mill-Parlament Malti, f’Novembru li g[adda, bdejna naraw diversi ;urnali madwar id-dinja kollha jirrappurtaw dan il-ka] stramb – bejg[ ta’ /ittadinanza Maltija g[al 650,000 ewro ming[ajr obbligu ta’ investiment jew xiri ta’ proprjetà f’Malta, anzi wie[ed jista’ jsir /ittadin Malti ming[ajr ma jkun rifes f’pajji]na! Kien proprju l-mod kif din l-iskema hi ppre]entata li pprovoka diversi siti elettroni/i tal-a[barijiet u anke ;urnali li jiktbu fuq dan. ?erti a[barijiet wassluni anke nirrabja meta ppruvaw ji;;ustifikaw din il-‘;ennata’ tal-Gvern Malti billi qalu li Malta qed tag[mel din il-li;i biex ittaffi d-dejn talpajji]! ?ittadinanza Ewropea g[as-sinjuri! I]da jkolli ng[id li l-aktar mument umiljanti minn din listorja ;rati waqt il-btala tal-Milied. Minkejja li di;à kienu bosta l-[bieb minn madwar l-Ewropa li fl-a[[ar ;img[at kitbuli u staqsewni dettalji fuq din l-iskema u g[aliex il-Gvern Malti qed jintrodu/i din il-li;i (ovvjament m’g[andix risposta g[al dan), ma stennejtx reazzjonijiet ta’ rabja min-nies li sirt naf fil-btala tal-Milied li g[adda. Iltqajt ma’ koppja Taljana u kif saru jafu li jiena minn Malta, qaluli li kienu ilhom ja[sbuha biex ji;u btala f’Malta u qaluli li ftit tal;ranet qabel fittxew fuq l-internet u skoprew l-istorja ta//ittadinanza. Hawnhekk urew id-di]approvazzjoni g[all-mod kif Malta qed tbig[ i/-/ittadinanza Ewropea (ladarba wie[ed ikun /ittadin Malti, dan ikun ukoll /ittadin Ewropew bl-istess drittijiet daqs kull Ewropew) u qaluli li fl-Italja, li b[alissa hemm kri]i kbira, qed jib]g[u minn pajji]i b[a/-?ina li qed jippruvaw jippenetraw is-suq komuni tal-Ewropa. Huma spjegawli kif l-Italja qed tiftaqar wara li l-industriji l-kbar telqu mill-pajji] u marru prin/ipalment fi/-?ina u issa /?ini]i jridu jinfiltraw aktar fl-Ewropa. Din il-koppja kienet irrabjata li flok ma l-Gvern Malti jg[in biex ma sse[[x l‘inva]joni’ ?ini]a, qed jag[mel bil-kontra u lest li jiffa/ilita l-pro/ess biex ?ini]i u o[rajn mhux Ewropej i]da sinjuri jkunu jistg[u jid[lu fis-suq Ewropew u kif qaluli huma stess “ikomplu jkissruna”. Din il-koppja kienet irrabjat mhux ftit u nag[ti ra;un g[all-argumenti tag[hom. Fi]-]mien li l-Ewropa tinsab fi

kri]i, irridu naraw kif insa[[u l-Ewropa u mhux inkissruha. Huma g[amlu punt ie[or importanti. Fakkruni fl-immigrazzjoni irregolari u qaluli li jifhmu din il-problema g[ax lItalja g[addejja mill-istess sfidi. I]da staqsewni g[aliex lil min g[andu l-flus, Malta lesta li tilqg[u u min hu fqir u ;ej minn pajji] mifni bi gwerer irridu nibag[tuh lura! Skont huma, kif Malta tista’ tirba[ il-kredibbiltà? Nista’ n[allikom ta[sbu li ma kellix twe;ibiet g[alihom. Il-Parlament Ewropew jiddiskuti l-bejg[ ta/-/ittadinanza Il-bejg[ ta/-/ittadinanza se jkun tema g[ad-dibattitu fissessjoni plenarja tal-Parlament Ewropew nhar l-Erbg[a li ;ej waranofsinhar. Il-kwistjoni ta/-/ittadinanza hi responsabbiltà ta’ Malta u l-Unjoni Ewropea ma tistax tintervjeni. M’hemm l-ebda qafas legali li jwassal g[al dan. L-UE hi g[aqda ta’ pajji]i sovrani u mhux federali. Madankollu l-fatt li lParlament Ewropew [ass il-[tie;a li jiddibatti dan is-su;;ett fi stadju ta’ plenarja u mhux ta’ kumitat i[assibni [afna u jqajjem fija /erta kur]ità. Il-Parlament Ewropew m’g[andu l-ebda poter, kif spjegajt, i]da min[abba li din hi l-unika istituzzjoni fejn il-membri tag[ha huma eletti direttament mill-poplu, u fi ftit tax-xhur o[ra hemm l-elezzjonijiet Ewropej, mhux l-ewwel darba li jkun diskuss xi su;;ett li jkun qrib [afna tal-poplu. Kif spjegajt, il-bejg[ ta/-/ittadinanza mhux biss inkwetanti g[allMaltin, i]da anke g[all-Ewropej g[ax b’dan il-mod se jinfet[u l-bibien tal-Ewropa. Minn dan id-dibattitu jiena nistenna li d-Deputati jitkellmu fuq x’impatt din l-iskema jista’ jkollha fis-Suq Komuni. Nifhmu li s-Suq Komuni hu regolarizzat mill-Kummissjoni Ewropea u hemmhekk hemm li;ijiet komuni. Il-Kummissjoni Ewropea hi l-Gwardjan tatTrattati tal-UE, ji;ifieri fid-dover li tara li kull pajji] membru qed josserva l-li;ijiet komuni f’dak li g[andu x’jaqsam mas-Suq Komuni. F’ka] li jkun hemm xi disturbi fis-suq ikkaw]ati minn xi pajji] membru, hemmhekk ilKummissjoni Ewropea tkun tista’ tintervjeni u anke tippenalizza lill-pajji] jekk issibu [ati. Il-Kummissjoni Ewropea hi fid-dover li tipprote;i s-suq komuni u ma t[allix interferenzi minn barra. G[alhekk jiena nistenna li d-dibattitu fil-Parlament Ewropew jie[u wkoll xejra ekonomika, fuq kollox l-UE hi wkoll g[aqda ekonomika. Madankollu aktar minn xi appell lill-Gvern Malti biex jirtira din l-iskema mhux qed nistenna. I]da xorta jibqa’ l-fatt li jekk dan ise[[ tkun umiljanti g[allGvern Malti. Dan il-Gvern li lanqas ilu sena fil-mandat tieg[u, ikun ir/ieva ]ew; appelli serji mill-istituzzjonijiet talUE. Ma ninsewx meta f’Lulju li g[adda, il-Gvern Malti ried jibg[at lura lill-immigranti irregolari li kienu g[adhom kif waslu fi xtutna u dan qajjem di]approvazzjoni fl-Ewropa. It-tama l-a[[ar li tmut! Nittama li l-Gvern Malti jirtira din l-iskema g[all-;id ta’ pajji]na u tal-Ewropa.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Internazzjonali

Ritratt ma[ru; mill-militar Norve;i] li juri l-bastiment tal-merkanzija Dani], ‘Ark Futura’ (xellug) qed ikun eskortat minn bastiment tal-gwerra. Dan hekk kif lewwel kunsinna ta’ armi kimi/i bdew ikunu trasportati barra mit-territorju Sirjan. Dawn issa se jin;arru lejn port Taljan minn fejn se jitg[abbew fuq il-bastiment Amerikan MV Cape Ray biex jinqerdu f’ib[ra internazzjonali fil-Mediterran. (ritratt EPA)

Aktar inkwiet fi Kiev Yuri Lutsenko, mexxej ewlieni tal-Oppo]izzjoni flUkrajna kif ukoll eks Ministru tal-Intern, jinsab f’kundizzjoni serja l-isptar wara daqqiet li qala’ matul il-lejl bejn il:img[a u s-Sibt.

Hu ndarab wara intervent tal-pulizija ta’ kontra l-irvellijiet wara protesti li nqalg[u fil-kapitali tal-Ukrajna Kiev wara li tliet ir;iel kienu kundannati sitt snin [abs. Dan wara li nstabu [atja

Tensjoni f’Hamburg Hemm tensjoni kbira filbelt :ermani]a ta’ Hamburg min[abba seniela ta’ dimsotrazzjonijiet vjolenti li kien hemm, tant li l-Pulizija ddikjarat parti mill-belt b[ala “zona ta’ periklu”. Iz-zona hi dik madwar irReeperbahn u l-pulizja qed tag[mel tfittxijiet fuq kull

min jid[ol fiha. Skont il-;urnal influwenti :ermani] Frankfurter Allgemeine, ix-xeni li kien hemm f’Hamburg kienu simili g[al dawk ta’ gwerra /ivili. Tant li l-Ambaxxata Amerikana [ar;et twissija g[all-Amerikani f’Hamburg. Min[abba l-inkwiet, 190

li fl-2011 kienu qed jikkonfoffaw biex jisplodu statwa tal-fundatur Sovjetiku Lenin. Skont martu Irina, Lutsenko ndarab waqt li kien qed jipprova jikkalma

s-sitwazzjoni. Il-protesti f’Kiev ilhom sejrin minn Novembru wara li l-President Viktor Yanukovych [assar [esrem ftehim li kien se jiffirma malUnjoni Ewropea. Minflok hu

ffirma ftehim mar-Russja. F’dawn l-a[[ar ;img[at ilprotesti bdew ibattu imma dan l-a[[ar in/ident aktarx jer;a’ jqajjem mew;a ta’ protesti kontra t-tmexxija ta’ Yanukovych.

persuna kienu projbiti milli jid[lu fiz-zona . L-inkwiet ewlieni hu kkaw]at minn ostilità kbira fil-konfront tal-pulizija u lawtoritajiet u l-g[assa f’Davidwache bdiet tkun mira ta’ attakki u bi]-]ew; na[at jakku]aw lil xulxin bit-tort ta’ dak li qed ji;ri. {addiem ji;bor baqra mejta li nstabet fuq bajja f’Ystads fl-I]vezja. (ritratt EPA)

Baqar mejta tul il-kosta Dani]a u }vedi]a Il-Pulizija }vedi]a u Dani]a fet[et investigazzjoni rigward is-sejba ta’ madwar 20 baqra mejta tul il-kosta ta’ dawn i]]ew; pajji]i. Is-suspetti ewlenin huma f’bastiment Lebani] li aktarx rema dawn l-annimali filba[ar – xi [a;a li hi kontra l-

li;i fil-Ba[ar Baltiku. Il-vapur kien talab l-awtoritajiet Russi biex i[ott l-annimali mejta f’port Russu imma dawn irrifjutaw li jag[tu l-permess. L-annimali kellhom listonku miftu[ u xi w[ud tir ta’ arma tan-nar u saqajhom marbutin.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Internazzjonali

Hollande ta[t pressjoni Il-President Fran/i] Francois Hollande jinsab ta[t pressjoni biex jikkjarifika ssitwazzjoni personali tieg[u. Dan wara li nhar il-:img[a, rivista svelat li kellu relazzjoni sigrieta mal-attri/i Fran/i]a Julie Gayet. Hollande [edded li jie[u azzjoni min[abba dak li deskriva attakk fuq id-dritt tieg[u g[all-privatezza imma ma /a[adx ir-rapport. Il-;img[a d-die[la Hollande g[andu konferenza tal-a[barijiet importanti fejn

se j[abbar programm ekonomiku imma hemm t[assib fost uffi/jali qrib tieg[u li l-atten]joni se tispi//a fuq l-allegat relazzjoni li g[andu. Uffi/jalment hu jg[ix filPalazz Elysee mal-;urnalista Valerie Trierweiler u li suppost se takkumpanja[ waqt ]jara uffi/jali fl-Istati Uniti. Qabel hu kien f’relazzjoni mal-eks kandidat Presidenzjali So/jalista Segolene Royal li mag[ha kellu erbat itfal.

Truppi Libjani fl-Italja g[al ta[ri;

Madwar 400 uffi/jal militari Libjan jinsabu fl-Italja g[al ta[ri; militari b[ala parti minn ftehim li kien sar ma’ diversi Gvernijiet biex jissa[[u l-forzi tas-sigurta Libjani. Dawn mistennija jdumu madwar tliet xhur jit[arr;u flItalja. Fl-istess [in, il-militar Amerikan konferma li kien se jibda j[arre; bejn 5,000 u 8,000 suldat Libjan f’Mejju. Uffi/jali militari Libjani qalu li dan kien it-tieni kontin;ent militari Libjan li ntbag[at barra l-pajji] g[al ta[ri;. L-ewwel wie[ed kien intbag[at lejn itTurkija. Din il-;img[a l-Prim

Ministru Libjan Ali Zeidan qal li b[alissa g[add hemm 400 suldat Libjan fit-Turkija g[al ta[ri; u li 400 o[ra kienu se jintbg[atu l-Italja. Hu ]ied li total ta’ 3,000 g[andhom jit[arr;u fitTurkija u 2,400 o[ra fir-Renju Unit. Il-:eneral Amerikan David Rodriguez, il-kap tal-kmand miltiari Amerikan fl-Afrika, qal li l-membri tal-forzi tassigurta Libjani kienu se jit[arr;u fil-Bulgarija g[al perjodu ta’ 24 ;img[a. Il-li;i Amerikana tipprojbixxi li jing[ata ta[ri; militari lilLibjani fl-Istati Uniti jew li Amerikani jmorru l-Libja j[ar;u l-militar ta’ hemmhekk.

Miet l-eks PM Ariel Sharon Ariel Sharon, l-eks Prim Ministru I]rael u li kien ilu f’koma mill-2006, miet ilbiera[ f’eta ta’ 85 sena. Fl-I]rael kien hemm stennija g[all-mewt ta’ Sharon wara li tobba fl-Isptar Sheba f’Tel Aviv ftit ta’ ;ranet ilu [abbru li lkundizzjoni tieg[u kienet qalbet g[all-ag[ar u kienet biss kwistjoni ta’ ;ranet qabel ma jmut. Sharon, li kien sar Prim Ministru fl-2001, apparti minn karriera politika twila hu meqjus b[ala eroj tal-gwerra fl-I]rael wara li kien i;;ieled fil-gwerrer kollha I]raeljani mill-1948. I]da fost ilPalestinjani hemm mibg[eda kbira lej[. Hu n]amm responsabbli par]jalment g[all-massakru fl1983 ta’ mijiet ta’ Palestinjani f’kampijiet ta’ refu;jati ta’ Sabra u Shatila f’Bejrut filLibanu minn militanti Libani]i Insara. Dak i]-]mien hu kien il-Ministru tad-Difi]a I]raeljan u kien ordna l-inva]joni I]raeljana tal-Libanu. Tul il-karriera militari tieg[u, anki meta kien uffi/jali g[oli militari, Sharon kien imexxi t-truppi tieg[u direttament mill-front tal-gwerra. F’:unju tal-1972 kien irtira mill-militari biex jid[ol fixxena politika u [oloq il-Partit Likhud. Fl-1973, hu ssejja[ lura fil-miltiar wara l-attakk

E;izzjan u Sirjan fuq l-I]rael. Ma tmiem il-gwerra rritorna lura fil-politika fejn okkupa diversi Ministri fi Gvernijiet differenti. Meta la[aq Prim Ministru fl2001, hu kien ir-ra;uni wara it-tieni Intifada Palestinjana wara li mar :erusalemm biex i]ur Haram al-Sharif, post sagru g[all-Musulmani. Sharon kien ukoll favur [afna l-bini kontroversjali ta’ residenzi Lhud fit-territorji Palestinjani okkupati. Hu wkoll kien ta bidu g[all-bini kontroversjali ta’ [ajt madwar ix-Xatt tal-Punent wara sensiela ta’ attakki terroristi/i minn terroristi Palestinjani

I]da kien hu li fl-2005 kien ordna l-irtirar I]raeljan millMedda ta’ Gaza. F’dik l-istess sena hu kien [alla l-Partit Likhud u [oloq il-Partit Kadima [alli jkun jista’ jinnegozja a[jar malPalestinjani u kollox kien qed jindika li kien se jikseb reb[a elettorali o[ra fl-2006 meta sofra attakk ta’ puplesija. Qabel ma spi//a f’koma, Sharon, li g[andu 85 sena, kien g[amilha /ara li ried li jindifen fir-residenza tieg[u fin-Negev, fejn hemm midfuna martu, Lily, u mhux fuq ilMuntanja Herzl f’Tel Aviv fejn tradizzjonalment jindifnu l-mexxejja I]raeljani.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Internazzjonali

Ir-Repubblika Afrikana ?entrali tinsab eqreb katastrofi umanitarja In-Nazzjonijiet Uniti wissiet li r-Repubblika Afrikana ?entrali riesqa lejn katastrofi umanitarja li ‘tista’ ma taf lebda limiti’ waqt li [afna minnies li qed ja[arbu mill-konflitt bejn il-milizjani Musulmani u Kristjani spi//aw ippakkjati ;o kampijiet iffullati, bi ftit li xejn fa/ilitajiet tas-sanita. Fl-istess [in, l-osservaturi barranin residenti f’Bangui, ilbelt kapitali tal-istess repubblika, jaqblu li ]diedet il-bi]a’ li din il-vjolenza kontinwa g[andha, ’il quddiem, tirri]ulta f’;eno/idju ta’ poplu u fejn jispi//aw ibatu anki n-nisa u ttfal inno/enti. Filwaqt li l-[ajja saret ir[isa f’dan il-pajji] – li hu wie[ed mill-ifqar tad-dinja – huma anki spissi l-in/identi ‘mimlija tensjoni’, b[alma rrakkonta Paul Wood, ;urnalist Britanniku mal-BBC, li kkonfrontawh grupp ta’ r;iel armati bis-skieken u l-injam waqt li kienu qed isuquh mill-in[awi lejn il-limiti ta’ Bangui. F’dan il-ka], il-grupp talarmati kienu vi;ilanti Kristjani mag[rufa b[ala anti-balaka u li saru jafu li x-xufier tal;urnalist kien Musulman, birri]ultat li huma [ar;uh millkarozza u bdew ikaxkruh lil hinn lejn lokalità partikolari – bil-vittma x’aktarx li kien qed jiffa//ja mewta /erta. Wie[ed mill-vi;ilanti informa lill-;urnalista li elementi armati tal-eks grupp tar-ribelli Musulmani Seleka kienu taw in-nar lill-villa;; tieg[u li nqered totalment u li ‘dan kien

Tfajjel i]omm papra f’idejh fil-kamp g[ar-refu;jati fl-in[awi tal-ajruport internazzjonali ta’’ Bangui, fir-Repubblika Afrikana ?entrali. L-eluf tar-refu;jati qed ikomplu jippakkjaw dan il-kamp waqt l-eqqel tal-vjolenza bejn il-gruppi rivali tal-Kristjani u Musulmani armati. (ritratt> EPA)

il-mument opportun g[al tpattija’. Din id-drama se[[et qalb kamp ‘fi stat ta’ di]organizzazzjoni’ li twaqqaf qrib lajruport internazzjonali u aktar ma beda jg[addi l-[in aktar ]died in-numru ta’ [addiema tal-g[ajnuna fl-in[awi li bdew jitolbu lill-armati biex je[ilsu lix-xufier. Intant, l-Ar/isqof Kattoliku ta’ Bangui, Dieudonne Nzapalainga, li kien g[addej bi ]jara f’dan il-kamp, issie[eb fin-’negozjati’, i]da t-tensjoni baqg[et tirranka peress li w[ud mill-anti-balaka kienu xurbana u bilkemm bdew

jag[tu kas id-direttivi tal-kap tag[hom. Madankollu – u minkejja li w[ud mill-vi;ilanti anki spi//aw isawtu w[ud min-nies li n;abru madwarhom – l-antibakala, sa fl-a[[ar, idde/idew li jitilqu lix-xufier u anki tawh lura l-vettura li kienu kkonfiskawlu. Fl-istess [in, l-Ar/isqof akkumpanja lill-;urnalista u xxufier sal-karozza biex ja//erta li ma ji;rilhom xejn, i]da l-vi;ilanti xorta baqg[u jg[ajtu li ‘l-Musulmani [aqqhom il-mewt g[allatro/itajiet li wettqu fil-pajji]’. Min-na[a tieg[u, l-Ar/isqof

Nzapalainga sostna li ‘[add ma jsolvi xejn bl-azzjonijiet ta’ tpattija’ u issa ffirma stqarrija – flimkien mar-reli;ju]i Musulmani – li ssejja[ g[al rikon/iljazzjoni. L-Ar/isqof qed jag[milha /ara li aktar ma jkompli l-qtil ‘akbar ikun i/-/iklu tal-vjolenza’, i]da l-osservaturi jaqblu li se jkun ferm diffi/li li ‘jtemmu dan i/-/iklu’, bir-residenti tal-kamp qrib l-ajruport ji]diedu mill-ftit eluf ta’ xahar ilu g[al madwar mitt elf ru[, bil-vjolenza ti//irkola minn zona g[all-o[ra tarRepubblika Afrikana ?entrali. Ir-residenti kollha ta’ dan il-

kamp huma Kristjani li jippreferu jg[ixu fl-ag[ar kundizzjonijiet imma;inabbli – fost il-mard u l-iffullar – mindu jissugraw imorru fl-in[awi talpajji] li jikkontrollaw isSeleka. Wa[da mir-residenti, Elen Yassi, irrakkuntat li l-milizjani Musulmani qatlulha lil uliedha quddiem g[ajnejha u bl-aktar mod brutali u arbitrarju, ming[ajr ma pprovdew l-i/ken spjegazzjoni. Skont Yassi, il-Musulmani kienu [abbtulhom fuq il-bieb tad-dar u staqsewhom jekk kellhomx l-armi tan-nar, g[al pa;na 13

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Internazzjonali

’

Tikber il bi]a dwar

il ;eno/idju

tal inno/enti minn pa;na 12

u wara li huma wie;bu finnegattiv, u[ud mis-Seleka [ar;u wie[ed minn uliedha ’l barra fejn sparawlu kiesa[ u biered ‘u bl-istess destin, imbag[ad imiss lill-ir;iel kollha tal-istess familja’. Dawn l-atro/itajiet saru ‘stejjer tal-wa[x’ komuni firRepubblika ?entrali Afrikana, u meta wie[ed g[adu jistenna mistoqsija konkreta g[addomanda ta’ kif il-popolazzjoni setg[et tasal sa dan ilpunt. Il-Kristjani fil-pajji] jakku]aw lill-eks ribelli Seleka dwar qtil ming[ajr ra]an kif ukoll rigward serq u stupru ming[ajr rispett g[al [add, mindu l-Kap tag[hom, Michel Djotodia, kiseb il-poter, f’Marzu tal-2013, biex sar lewwel mexxej Musulman tarRepubblika ?entrali Afrikana. Djotodia seta’ jie[u l-poter grazzi g[al kolp ta’ stat li wet-

tqu r-ribelli Seleka u bl-eks President Kristjan, Francois Bozize, ikun kostrett li ja[rab lejn l-e]ilju waqt li pajji]u kompla jeg[req fil-kaos. Filwaqt li l-gruppi talKristjani armati f’dan il-pajji] ukoll qatlu lill-Musulmani fiddiversi okka]jonijiet, is-Seleka huma bil-wisq aktar armati, u fejn fil-parti kbira j;orru lmachine-guns u armi awtomati/i o[ra. Mifhum ukoll li l-anti-balaka huma armati, fil-parti kbira, bis-skieken, l-injam ‘u xi ftit armi tan-nar’, i]da l-[addiema tal-g[ajnuna b’esperjenza ta kif qed ji]vol;u l-affarijiet firRepubblika ?entrali Afrikana jemmnu li s-Seleka, bil-mod il-mod, qed jitilfu mill-poter – f’parti min[abba li w[ud minnhom ;ejjin mi/-Chad (li taqsam fruntiera mar-repubblika) u qed jag[]lu li jirritornaw id-dar. Fil-fatt, xi [addiema tal-

Suldat Fran/i] tal-qawwa lokali g[a]-]amma tas-sigurtà jag[mel ir-ronda f’Bangui, fejn ]diedu l-atro/itajiet waqt l-eqqel tal-konfronti. (ritratt> EPA)

g[ajnuna tkellmu dwar in/identi re/enti li juru li lKristjani ‘qed jirrea;ixxu dejjem aktar’ kontra l-popolazzjoni Musulmana (f’minoranza) fir-Repubblka ?entrali Afrikana u fost theddid dwar tixrid ta’ demm ‘fuq skala li qatt ma raw b[alha fil-pajji] partikolari’. Dan meta l-vjolenza, filparti kbira, tibba]a fuq il-konflitti ‘bejn ;ar kontra l-ie[or’ – bil-qawwa lokali g[a]-]amma tas-sigurtà mag[mula millFran/i]i u suldati ta’ pajji]i Afrikani o[ra tibqa’ limitata wisq fl-iskop tag[ha u fejn m’g[andha l-ebda /ans li twaqqaf il-massakri li qed ji]vol;u.

Is-sitwazzjoni saret aktar imprevedibbli fost l-ispekulazzjoni li l-President Djotodia ‘kapa/i jirri]enja u jitlaq millpajji]’, u meta kollox g[ad jista’ ji;ri f’dawn i//irkostanzi ta’ dmija. Djotodia, f’dawn il-jiem, attenda g[al summit re;jonali fi/-Chad, u waqt li ppersistew l-g[ajdut dwar il-futur, uffi/jali f’Bangui /a[du li rri]enja potenzjali tal-President kienet ‘spe/ifikament fuq la;enda tat-ta[ditiet’. Il-ma;;oranza assoluta tal-Kristjani fir-Repubblika ?entrali Afrikana qed isej[u

biex Djotodia jispi//a mittmexxija ta’ pajji]u i]da waqt li eventwalità b[al din tista’ tne[[i [afna mill-qilla tal-konflitt /ivili, it-tluq talmexxej Musulman kapa/i, fl-istess [in, iwassal g[al taqbida g[all-poter li ]]id il-vjolenza b’mod allarmanti. Sadanittant f’dawn il-jiem ta’ dmija r-residenti ta’ Bangui u l-madwar qeg[din jg[ixu ta[t curfew, minbarra li j[ejju ‘g[all-ag[ar /irkostanzi’, fost stennija g[all-i]viluppi li jistg[u jinqalg[u minn ;urnata g[all-o[ra.

Il-medi/ina g[at-tfal rikoverati fl-isptar li Imma;inak tifel jew tifla rikoverat l-isptar, ‘il bog[od mill-kumdità tad-dar, ‘il bog[od mill[bieb, ‘il bog[od mill-affarijiet li tant t[obb inklu] il-;enituri li jkunu jistg[u j]uru lil uliedhom f’/erti [inijiet minbarra f’ka]i e//ezzjonali. Imma;ina li l-fatt li qieg[ed ‘il bog[od mill-aktar persuni li t[obb i;ieg[lek t[ossok imdejjaq u anke xi ftit imbe]]a’ aktar u aktar meta wie[ed ikun mu;ug[. Hu hawn fejn jid[lu Clown Doctors jew a[jar Dr. Klown. Amy Borg

amy.borg@media.link.com.mt

L-iskop ta’ dawn “it-tobba” hu li jie[du [sieb lit-tfal rikoverati fl-isptar u jag[tuhom dik il-medi/ina li ma jg[addulhomx it-tobba u l-infermiera tag[hom. Qed nirreferi g[all-medi/ina tat-tbissima fuq fomm dawn it-tfal li tant ikunu jixtiequ lil xi [add li jferra[hom minn barra l-pre]enza tal;enituri u l-qraba tag[hom, partikolarment fi]-]mien ta’ festi li g[adna kemm i//elebrajna b[al dawk talMilied u tal-Ewwel tas-Sena. Perojodu li normalment g[at-tfal ikun ta’ fer[. I]da dan ma jonqosx hekk kif dawn “ittobba” jag[tu ]vog u fer[ lil dawk rikoverati l-isptar fi swali partikolari b[al tal-Onkolo;ija u tal-Pedjatrija.

X’jag[mlu e]att dawn “it-tobba”?

Dawn it-tobba huma parti millg[aqda volontarja u mhux governattiva Dr. Klown, bl-iskop li tipprovdi servizz fl-Isptar Mater Dei fost dawk it-tfal li jkunu xi ftit imdejqa min[abba xi mard u j[ossuhom wa[edhom. Madwar tlett snin ilu, fl-2010, seba’ persuni g[amlu l-[olma tag[hom realtà b’determinazzjoni u dedikazzjoni g[al dan ix-xog[ol li mhux fa/li g[aliex jaffettwa s-sentimenti tan-nies i]da jag[ti sodisfazzjon li mhux fa/li li jkun spjegat. Dan it-tim ta’ seba’ min-nies kien irnexxielu jfassal programm ta’ ta[ri;, bil-parte/ipazzjoni ta’ diversi pro-

fessjonisti, g[al dawk kollha li jixtiequ jkunu parti minn din l-g[aqda u jag[mlu xog[ol ta’ volontarjat fejn jid[ol il-;id g[at-tfal. Peress li huma ji;u f’kuntatt ma’ tfal u ;enituri li jkunu g[addejjin minn tbatija kbira, b[ala Dr. Klowns iridu jkunu sensittivi kemm jista’ jkun u g[alhekk kull min japplika irid jg[addi minn pro/ess rigoru] li jg[inu jo[ro; il-kwalitajiet tieg[u u li min-na[a tal-g[aqda li tqabbad professjonijisti biex jag[mlu dan, ji;;udikaw minn hu addattat biex jag[mel dan ix-xog[ol u min le. Dwar dan tkellimt mal-President tal-g[aqda Dr. Klown, Maurice u l-Vi/i President Christine. Huma spjegaw kif g[alkemm japprezzaw l-interess ta’ dawk kollha li japplikaw, sfortunatament mhux kul[add jintg[a]el biex ikun Dr. Klown. Huma qalu dan mhux bil-[sieb li jaqtg[u qalb dak li jkun, anzi, biex f’din l-intervista juru kemm hu xog[ol serju dak li huma jag[mlu u li permezz tat-ta[ri; li joffru juru lill-applikanti g[aliex de[lin; ji;ifieri li se jaffa/jaw it-tbatija, is-sofferenza u d-dwejjaq tannies u tat-tfal, u fi]-]ew; ka]i jkunu trattati minn Dr.Klown b’mod differenti. Huma jfittxu kapa/itajiet partikolari. Maurice u Christine spjegaw kif ;ieli jkun hemm ka]i fejn dawk li japplikaw jsiru jafu b’/ertu kwalitajiet fil-karattru u l-personalità tag[hom li qabel ma kinux jafu u jispi//aw jag[mlu aktar kura;; biex ikomplu bit-ta[ri;. Wara li japplikaw, huma jkollhom

L-idea ta’ Dr. Klown ori;inat mill-film ‘Patch Adams’, bl-inizjattiva ma[suba li tferra[ lill-pazj meqjus post li jo[lqilhom [afna bi]a’ u anki konfu]joni

workshops fejn jinqasmu fi gruppi ta’ g[axra u jag[mlu xi e]er/izzji b[al jirrakkuntaw /ajt, jag[mlu xi re/ita ]g[ira u affarijiet b[al dawn waqt li wkoll jirrispondu g[al diversi mistqosijiet dwar il-personalità tag[hom. Ta’ min jg[id li kull min japplika m’hemmx g[alfejn ikollu esperjenza fil-qasam tad-divertiment jew fil-qasam tal-kura tat-tfal. Limportanti hu li jkollhom il-volontà li jg[inu lil [addie[or. L-arti ta’ buffu jitg[allmuha ‘l quddiem fit-ta[ri;. Hu importanti li l-persuni jitg[allmu jikkomunikaw fi]ikament aktar milli bil-kliem normali, g[aliex xi kultant

Tliet snin ilu seba’ persuni g[amlu l-[olma tag[hom realtà b’determinazzjoni u dedikazzjoni g[al dan ix-xog[ol li mhux fa/li g[aliex jaffettwa s-sentimenti tan-nies i]da jag[ti sodisfazzjon [arsa jew mossa tkun bi]]ejjed biex tferra[ lil xi [add. Maurice u Christine spjegaw kif wara dawn it-tip ta’ workshops, madwar g[axra b’kollox, joffru ta[ri; minn ]ew; buffi Bel;jani, professjonisti f’dan il-qasam u mhux buffi ta/-/irku li a[na mdorrijin malajr. It-ta[ri; li joffru dawn i]-]ew; professjonisti jag[laq il-fa]i tat-ta[ri; u l-applikanti jsiru uffi/jalment Dr. Klowns! Itta[ri; jie[u madwar tmien xhur.

Min huma Maurice u Christine?

Il-pro;ett Dr. Klown tnieda fil-5 ta’ Novembru tal-2011 fl-Isptar Mater Dei meta dakinhar 11-il buffu ferr[u lill-pazjenti, inklu] anzjani u l-qraba tag[hom

Koppja Bel;jana li n[atru b[ala President u Vi/i-President ta’ Dr. Klown ri/entament. Ilhom jg[ixu Malta g[al dawn l-a[[ar 17-il sena. Qabel kienu ja[dmu b[ala konsulenti u minn dejjem kienu familjari mal-qasam tal-psikolo;ija u bixxog[ol tag[hom dejjem kienu ji;u f’kuntatt man-nies u mal-problemi li n-nies jiffa/jaw. I]da qatt ma kienu ja[dmu f’organizazzjoni ]g[ira b[alma hi Dr. Klown u lanqas fi sptarijiet. G[alhekk hu pro;ett li minbarra li huwa g[al qalbhom, jixtiequ jag[mlu aktar milli di;à qed jag[mlu g[aliex avolja hu xog[ol impenjattiv

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Spe/jali

ma jg[addulhomx it-tobba

L-inizjattiva ta’ Dr. Klown hija wkoll ma[suba biex permezz tal-umori]mu, il-pazjenti jag[mlu kura;; fit-triq tal-fejqan

enti partikolarment tfal, li g[alihom l-isptar hu

jag[tihom sodisfazzjon. Qabel ma n[atru president u vi/i president rispettivament, Maurice u Christine kienu di;à konsulenti ma’ Dr. Klown g[al sentejn. Christine iddeskriviet lil voluntiera, li ta min jg[id huma kollha Maltin, b[ala persuni ta’ qalb kbira u li lesti jitg[allmu u jag[mlu minn kollox biex il-missjoni tag[hom b[ala Dr. Klown iwettquha kif jixraq.

Min huma d-Dr. Klowns?

Dr. Ah Choo, Dr. Bubbly, Dr. Flowery, Dr. Gimme 5, Dr. Clumsy, Dr. Rainbow, Dr. Funny. Seba’ min-nies li regolarment fl-Isptar Mater Dei, ji;u f’kuntatt ma’ tfal morda u tfal li wasslu biex i[allu din iddinja. Xog[olhom hu li jferr[uhom u jnessuhom anke jekk g[al ftit minuti t-tbatija li jkunu g[addejjin minnha u g[aliex le, jferr[u wkoll lil ;enituri li jkunu ma’ ;enb uliedhom. G[aliex anke l-;enituri jkunu g[addejjin minn [afna tbatija emozzjonalment. B’kollox s’issa huma sebg[a l-klowns li qed jag[mlu dan ix-xog[ol ta’ volontarjat fil-[in liberu tag[hom. Kriterju importanti g[al min jag[]el li jid[ol g[al din l-esperjenza hu d-disponibilità, il-[in li wie[ed jista’ jiddedika g[all-pazjenti. Maurice u Christine spjegaw li sieg[a f’xahar mhix bi]]ejjed g[alkemm japprezzaw l-volontà tal-persuni. Imma dan it-tip ta’ xog[ol volontarju jirrikjedi [afna [in mhux biss b[ala ta[ri; imma anke meta jibdew i]uru s-swali fl-Isptar Mater Dei g[aliex xi kultant it-tfal ikunu jridu jqattg[u aktar [in ma’ Dr. Klown. G[alhekk b[ala Dr. Klown ikun ideali li ma jkunux marbuta b’[inijiet partikolari. Dawn id-Dr. Klowns kollha g[andhom ix-xog[ol u l-impenji u r-

L-importanti mhux il-marda imma l-persuna nnifisha g[aliex meta t-tfal huma morda, xorta jibqg[u tfal u jkollhom b]onn lil min iferra[hom responsabbiltajiet tag[hom. U[ud minnhom huma tobba li ja[dmu fl-isptar stess! L-g[aqda Dr. Klown tipprovdi dak kollu li hemm b]onn lill-voluntiera, minn ta[ri; minn ]mien g[al ]mien sa kostumi biex isebb[u l-karattru tag[hom.

Il-[sieb wara Dr. Klown Il-film Patch Adams kien il-film li

beda dan kollu. Film li [are; fl-1998, ibba]at fuq storja li ;rat veru u li lkarattru prin/ipali ma[dum mill-attur Robin Williams, kien b’mod illegali jfejjaq emozzjonalment u mentalment lil diversi pazjenti tfal, permezz talumori]mu! Maurice u Christine temmew l-intervista billi sa[qu li jekk hemm xi ;enituri, qraba jew [bieb ta’ tfal li huma rikoverati l-isptar u jixtiequ jitkellmu mag[hom jistg[u jag[mlu dan billi j/emplu fuq in-numru 21374676. G[all-g[aqda Dr. Klown l-importanti mhux il-marda li g[andu tifel jew tifla imma l-persuna nnifisha g[aliex anke meta t-tfal huma morda, xorta jibqg[u tfal u jkollhom b]onn lil min iferra[hom, min ji//ajta mag[hom u min jitkellem mag[hom dwar kwalunkwe [sieb li ji;ihom f’mo[[hom dak il-[in.

Min jag[ti sehmu fil-pro;ett Dr. Klown jg[addi minn pro/ess estensiv ta’ ta[ri; min[abba n-natura ta’ terapija li jag[tu u li t[alli effett fuq is-sentimenti tal-pazjenti u ta’ qrabathom

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

:img[a bir-ritratti

Sewwieq ta’ mutur tilef [ajtu tra;ikament fil-post sbie[ il-:img[a f’[abta ma’ vettura fi Triq il-Belt Valletta, l-Imqabba. Il-vettura kienet qieg[da tinstaq minn pulizija ta’ 19-il sena.

Il-g]ejjer Maltin nhar il-{amis li g[adda waranofsinhar intlaqtu minn qtug[ totali fis-servizz tal-ener;ija elettrika li [oloq kaos kemm fit-traffiku kif ukoll fl-attività kummer/jali. Il-qtug[ se[[ waqt xog[ol biex inbidel transformer fil-Power Station ta’ Delimara.

Il-Kan/illier tal-:ermanja Angela Merkel kisret g[adma wara li waqg[et waqt li kienet skiing fl-I]vizzera. Dan wassal biex l-impenji uffi/jali fl-a[[ar jiem in]ammu limitati.

Partijiet mill-Ingilterra u Wales re;g[u ntlaqtu minn maltemp qalil li ma tax nifs lill-in[awi li huma l-aktar mhedda mill-g[arg[ar. Ir-ritratt juri l-mew; kbir li [akem lil Portcawl fin-na[a t’isfel ta’ Wales.

Il-parti fuq in-na[a tal-Istati Uniti tan-Niagra Falls tidher iffri]ata ka;un tal-kes[a li qieg[da ta[kem lit-Tramuntana tal-Istati Uniti u l-Kanada fejn f’/erti n[awi t-temperatura ni]let g[al 51 grad celius ta[t i]-]ero.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Editorjal

Xi ntqal din il-;img[a “Pulizija part-time b’kuntratti li jistg[u jservu ta’ waiters.”

In-Nazzjon, 6 ta’ Jannar

IKOMPLI JI}DIED IL-QG{AD

“More than 3,000 single parents were receiving social assistance last year, almost double the number in 2004.”

timesofmalta.com tikkwota statistika uffi/jali mill-Uffi//ju Nazzjonali talIstatistika, 6 ta’ Jannar “80% tal-Maltin kontra l-adozzjoni tat-tfal mill-gays.”

Mons. Charles Scicluna, l-Isqof Aw]iljarju, Net TV, 6 ta’ Jannar

“L-imsie[ba so/jali jistennew li lGvern mhux biss jinforma i]da jilqa’ l-proposti.”

Kummenti ta’ rappre]entanti talimsie[ba so/jali dwar l-iskema talbejg[ ta/-/ittadinanza, In-Nazzjon, 7 ta’ Jannar

“Half of the households in Malta

last year could not afford to pay for a one week holiday away from home, while more than a fifth could not warm their house in winter.”

Statistika ma[ru;a mill-Uffi//ju Nazzjonali tal-Istatistika, The Times of Malta, 7 ta’ Jannar “Patients stacked up in corridors on strechers... again.”

The Malta Independent, 7 ta’ Jannar

“Mater Dei is at least 200 nurses short.”

Ittra tal-MUMN lill-Ministru tasSa[[a Godfrey Farrugia, The Times of Malta, 8 ta’ Jannar “Citizenship consultation fake.” Simon Busuttil, Kap tal-Oppo]izzjoni f’laqg[a mal-membri tal-MCESD, The Times of Malta, 8 ta’ Jannar “Minimun wage earners are at risk of poverty.”

M’Louise Coleiro Preca, Ministru g[all-Familja u Solidarjetà So/jali, Maltatoday, 8 ta’ Jannar

“75% tal-[wienet marru l-istess, ag[ar jew [afna ag[ar mill-2012”

Studju tal-GRTU dwar il-kummer/ fi ]mien il-festi tal-Milied u l-Ewwel tasSena, In-Nazzjon, 8 ta’ Jannar “Shortage of nurses leading to suicidal patients being left ‘unattended’”

Ittra ta’ Paul Pace, President talMUMN lill-Ministeru tas-Sa[[a, The Malta Independent, 9 ta’ Jannar

“Il-membri tas-so/jetà /ivili wrew t[assib ;enwin g[al din l-iskema (talbejg[ ta/-/ittadinanza)”

In-Nazzjon dwar il-laqg[a li Simon Busuttil, il-Kap tal-Oppo]izzjoni kellu mas-so/jetà /ivili, 10 ta’ Jannar

L-ekonomija ma tikbirx wa[edha Sorsi differenti ta’ statistika uffi/jali li kienu ppubblikati dan l-a[[ar g[andhom g[aliex i[assbuna. Dawn qeg[din juri xejriet negattivi fl-oqsma li g[andhom x’jaqsmu ma//irku ekonomiku; tnaqqis fil-prodozzjoni industrijali, ]ieda f’dawk li jirre;istraw g[al impjieg, ]ieda f’dawk li qeg[din ifittxu xog[ol, tnaqqis fl-importazzjoni ta’ prodotti g[all-konsum u tnaqqis fil-bejg[ fil-[wienet. L-Oppo]izzjoni Nazzjonalista, imsie[ba so/jali, korpi kostitwiti u ekonomisti ilhom ix-xhur jappellaw lill-Gvern Laburista biex jg[id x’inhu konkretament il-pjan ekonomiku tieg[u. Qabel l-elezzjoni, il-Partit Laburista ta’ spiss kien isemmi li g[andu roadmap g[al kull settur, inklu] ta’ kif se jkabbar l-ekonomija. I]da sal-lum g[adna ma nafux liema huma dawk l-oqsma ;odda li l-Gvern Laburista identifika u li huma tant me[tie;a fi ]vilupp ekonomiku dinji li qieg[ed jinbidel b’ritmu mg[a;;el. L-Oppo]izzjoni Nazzjonalista ilha turi t[assib min[abba li l-Gvern Laburista mhux qieg[ed ikun proattiv bi]]ejjed biex jipprovdi in/entivi [alli l-ekonomija Maltija tkompli tiddiversifika u b’hekk waqt li jkun attirat lejn Malta investiment barrani ;did, ikunu in/entivati wkoll investituri lokali biex anki huma jkomplu jimir[u. Tul l-a[[ar snin, l-ekonomija Maltija kibret b’passi aktar mg[a;;la minn ekonomiji ta’ [afna pajji]i o[ra msie[ba fl-UE. Dan kien kollu dovut g[all-amministrazzjonijiet Nazzjonalisti li g[arfu jibnu ba]i b’sa[[itha ta’ diversfikazzjoni fl-ekonomija li kienet tikkumplimenta setturi o[ra b[all-manifattura u t-turi]mu. G[alhekk rajna li waqt snin twal ta’ kri]ijiet internazzjonali, Malta b’g[aqal kbir, ]ammet il-pass, b’investimenti fis-setturi tal-finanzi, tatteknolo;ija tal-informazzjoni u l-komunikazzjoni kif ukoll l-on-line u digital gaming, li kollha ssarrfu f’postijiet ;odda tax-xog[ol. Kien g[alhekk li Malta kellha rata ta’ qg[ad ikkontrollata. Illum g[andek ekonomiji ta’ numru ta’ pajji]i Ewropej li [er;in bil-mod il-mod mill-abbiss finanzjarju u ekonomiku tal-a[[ar sitt snin meg[juna wkoll minn rati ta’ interessi baxxi. Dan g[andu jwassal biex iddur ir-rota fl-ekonomija. I]da dan donnu ma jistax jing[ad g[al Malta hekk kif

ix-xejriet skont is-sorsi differenti tal-istatistika uffi/jali juru l-oppost – ]ieda kostanti fil-qg[ad, tnaqqis fl-ordnijiet industrijali, tnaqqis fl-importazzjoni ta’ prodotti g[all-konsum u tnaqqis fil-bejg[ mill-[wienet. Dan huwa filma;;or parti ri]ultat ta’ nuqqas ta’ pjan ekonomiku /ar min-na[a tal-Gvern. F’dawn l-a[[ar g[axar xhur, il-Gvern naqas milli jippre]enta pjan ekonomiku g[all-[ames snin li ;ejjin u lil hinn lill-imsie[ba so/jali u lill-korpi kostitwiti li jirrapre]entaw lill-[addiema u lin-nies tannegozju rispettivament. Dan minnu nnifsu jo[loq in/ertezza u nuqqas ta’ fidu/ja fost min ikun irid jinvesti u jimpjega lin-nies u fost il-konsumatur. Il-Gvern je[tie;lu jisfrutta, kif kien isir qabel, il-potenzjal ta’ Malta li tkun hub g[al attivitajiet kummer/jali u finanzjarji. Dan filwaqt li s-swieq ta’ pajji]i qrib tag[na li qeg[din ji]viluppaw jistg[u jservu wkoll ta’ opportunità kbira biex investituri lokali jippenetraw dawn is-swieq. Barra minn hekk, mhux qeg[din naraw Gvern proattiv li jara kif jisfrutta l-potenzjal ta’ setturi o[ra tradizzjonali b[at-turi]mu. Hemm b]onn ta’ strate;ija biex sal-2018, meta l-Belt Valletta tkun il-belt kulturali Ewropea, f’dawn l-erba’ snin ji;u turisti li jonfqu ferm aktar. I]da l-unika proposta li skont il-Gvern ta’ Muscat se twassal biex tikber l-ekonomija, hi l-iskema tal-bejg[ u xiri ta/-/ittadinanza Maltija li [olqot kaos g[ax anki f’din l-iskema l-Gvern ta’ Muscat lanqas kien /ar dwar kif se tit[addem. L-imma;ini xejn tajba li ta l-Gvern ta’ Muscat dwar din l-iskema g[okrot g[ajnejn [afna, li sa sena ilu b’isem Malta kienu jifhmu reputazzjoni g[olja. Fil-qasam ekonomiku, il-Gvern ta’ Muscat [alla dak li kien qieg[ed isir fi ]mien amministrazzjoni Nazzjonalista g[al g[onq it-triq b[allikieku, l-ekonomija tikber wa[edha. Meta biex tikber, l-ekonomija te[tie; politika /ara, istituzzjonijiet ;odda jew im;edda u in/entivi li jtejbu l-ambjent kummer/jali. S’issa dawn ma je]istux jew mhux qed jin[ass l-effett tag[hom g[ax anki jekk kien hemm ]ieda fl-impjiegi, dawn ma kinux bi]]ejjed, u g[aldaqstant fl-a[[ar xhur il-qg[ad ]died kostantement minn xahar g[al ie[or.

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza> mument@media.link.com.mt Editur> Roderick Agius, tel. 25965263 • email> roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar> advertising@media.link.com.mt Stampata> Progress Press, l-Imrie[el

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Fid-direzzjoni ]baljata Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Barranin

Huwa evidenti li l-Gvern fis-suppervja tieg[u, qabad direzzjoni ]baljata filwaqt li l-Oppo]izzjoni qieg[da tibni fuq is-sens komun lejn it-triq it-tajba

1. Is-sitwazzjoni so/jali u ekonomika ta’ pajji]na nafu li mhix mill-aqwa. Diversi li jqisu dak li qed ise[[ jafu li f’dawn l-a[[ar xhur l-Gvern qabad diversi toroq li huma g[alkollox ]baljati. Nafu lkoll li l-pajji] mhuwiex wisq interessat fil-politika u mo[[u iktar biex jaqla’ u jg[ix il-[ajja tieg[u. Imma jrid jing[ad dak li g[andu. A[na floppo]izzjoni qeg[din u bil-vu/i li g[andna rridu nibqg[u nu]aw biex is-sens komun jirba[ fuq r-ras iebsa u s-suppervja esa;erata li rajna jimmaturaw b’velo/ità mill-amministrazzjoni pre]enti. 2. Wasalna b’dak li g[andna g[ad-dispo]izzjoni tag[na u bil-kumplikazzjonijiet li writna biex infiehmu li l-affarijiet mhumiex kif g[andhom ikunu. Tant li l-istess Prim Ministru l{add li g[adda, [ass il-b]onn li jikteb artiklu f’;urnal lokali jg[idilna l-kontra. Artiklu li fuq na[a jrid jibg[at messa;; kemm kollox sejjer tajjeb, fuq l-o[ra mo[[u biex joskura lillOppo]izzjoni. Ikerrahha g[ax qed iddejqu waqt li qieg[da twettaq dmirha. Fil-fatt iktar ma taqrah, iktar tifhem li hemm min di;à qed i[ossu dahru mal-[ajt. 3. Jekk l-Gvern ma fehemx kemm il-li;i tieg[u fuq i//ittadinanza proprju dik li webbes rasu u ;ab fis-se[[ g[amlet [sara, allura l-problema hija ikbar. Mhuwiex bi]]ejjed li jipprova jix[et it-tort fuqna. Il-proposta hu g[amilha. Hu webbes rasu fuqha. G[amel [iltu kollha biex jidher aqwa billi jeskludi l-proposti tal-Oppo]izzjoni u jipprova jid[ak bil-pajji] li sso/jetà /ivili hija mieg[u. {add ma da[ak bih innifsu kif qed jag[mel il-Gvern. Il-fatti hemm jibqg[u u ma kienx hawn xi g[ajta kemm l-iskema tal-bejg[ inbidlet. G[adna minflok sal;urnata tal-lum naraw u nir/ievu artikli ta’ diversi fuq kemm hija ]baljata din il-li;i. 4. Il-Prim Ministru jrid jifhem li jista’ jipprova jwa[[al fina fuq diversi affarijiet imma ma jistax ja[rab mill-fatt li issa

huwa qieg[ed hemm, ilu x-xhur u dawk il-mi]uri huwa wettaqhom mhux wirithom. L-ag[ar is-sitwazzjoni li jista’ jkollna hija dik ta’ tmexxija li ta[rab mill-verità. Wa[da li mhix kapa/i terfa’ r-responsabbiltà li g[andha ;;ibna ag[ar. Tul issnin li ;ejjin se naraw iktar passi fid-direzzjonijiet ]baljati jekk ma jkunx hemm bidla fid-direzzjoni politika tieg[u. Qeg[din di;à naraw quddiemna kemm it-trasparenza, l-imparzjalità u lmeritokrazija [adu lkoll daqqa ta’ [arta ’l isfel. Biss dan hu ma jridx jikkonfrontah anzi qed ikompli ja[arbu bil-[sieb li lpoplu se jinsa meta jaslu l-a[[ar tal-[ames snin. 5. Il-PN jaf li g[andu triq twila quddiemu biex jorganizza ru[u u jer;a’ jkun vu/i rilevanti wara l-a[[ar ri]ultat elettorali. G[andu [afna x’jitg[allem. Kif u x’inhuwa sehmu flOppo]izzjoni. Biss tul dawn ix-xhur irnexxielu di;à jag[ti prova li t-tmexxija pre]enti g[amlet qab]iet kbar. Il-politika tal-partit qatt ma kienet wa[da marbuta mal-assigurazzjoni talpassat. Anqas ma kienet wa[da li trid tippreserva u ma ti//aqlaqx. Kienet dejjem progressiva, attenta u avvanzata. Ma’ kull le;i]latura rnexxielha tibdel ta’ ta[t fuq is-so/jetà. 6. Irnexxielna nkunu l-partit li ssoda kemm il-;ustizzja kif ukoll il-libertà f’demokrazija Ewropea. Altru kif konna u altru kif a[na. Imxejna b’kawtela, drabi verament ]ejda, biss blg[aqal biddilna bl-inqas skossi biex ]ammejna l-pedamenti tas-so/jetà f’posthom. Irridu f’dan il-mument induru ma’ dak kollu li wettaqna. Nifhmuh a[jar u ner;g[u n[arsu ’l quddiem lejn dak li [afna minna xtaqu jwettqu i]da ma rnexxilhomx. Tul din is-sena se jkollna l-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew, biss dan mhuwiex se j]ommna milli nassiguraw li nibnu ideat u proposti biex inressquhom quddiem il-poplu. F’dan il-kuntrast huwa evidenti li l-Gvern fis-suppervja tieg[u, qabad direzzjoni ]baljata filwaqt li l-Oppo]izzjoni qieg[da tibni fuq is-sens komun lejn it-triq it-tajba.

“Sforz biex tin[att il-memorja storika ta’ Fr Peter^” Simon Mercieca ;abar il-;udizzju tieg[u dwar il-ktieb PSI: Kingmaker ta’ Daniel Massa fil-kliem t’hawn fuq. Stqarrija iebsa [afna anki jekk Simon po;;a l-mistoqsija biex jevita li jag[mel stqarrija definittiva. I]da Simon argumenta u sa[aq fit-tul fl-anali]i tieg[u dwar dan il-ktieb fuq wie[ed mill-aktar persuna;;i Maltin influwenti u g[orrief ta’ dawn l-a[[ar 50 sena. Il-mistoqsija ti;i wa[edha wara li tkun qrajt passa;;i li ji;u sfidati g[allverità u kredibilità tag[hom kif kitibhom l-awtur Massa.

politics closer to the people…while keeping constantly in mind the people’s electoral message to the PN”

Il-punt hu… Richard Muscat Opinjonista

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

Opinjoni

Widnejja g[amlu tikk ukoll meta smajt kummenti minn ambjenti o[rajn li kkritikaw il-verità u l-kredibbiltà tal-kitba ta’ Daniel Massa fuq fatti differenti minn dawk ta’ Mercieca. Frankament in[ossni inde/i] g[all-a[[ar biex nixtri ktieb li qed jaqla’ tant kritika negattiva. G[alissa a[jar in[allih jistenna ftit ie[or qabel ma nsiblu post fil-librerija tieg[i. “Resignation of arts festival director ‘odd’ – chairman”

Albert Mashall, i/-Chairman tal-Kunsill Malti g[allKultura u Arti, donnu waqa’ mis-s[ab meta ntalab reazzjoni dwar ir-ri]enja ta’ Mario Frendo minn Direttur Artistiku talFestival Malti tal-Arti. Huwa sej[ilha stramba din ir-ri]enja. I]da Frendo kien /ar: “for professional reasons”. Meta jkollok professjonist b’esperjenza ta’ snin ta’ tmexxija fissu//ess tal-Festival tal-Arti u tit[alla bla tarf dwar il-ba;it li bih trid tag[]el l-artisti, tinnegozja kuntratti, tintrabat mag[hom, m’g[andix dubju li d-direttur artistiku serju li jkun i[ossu mblukkat u b’idejh marbutin. Jekk ikun da[al wisq i]-]mien meta suppost il-pjan ikun di;à de/i] fid-dettall tieg[u biex id-direttur ikun f’qag[da jippro;etta l-Festival fil-midja lokali u internazzjonali, allura l-qag[da ssir serja u xejn professjonali, bir-riskju li tispi//a tnaqqas il-livell u limma;ni kemm tad-direttur u dik tal-Festival u anki talpajji] innifsu. Insomma dan is-settur tal-arti g[addej minn prova iebsa wara numru rekord ta’ ri]enji mill-elezzjoni ’l hawn. Limpressjoni hi li hemm [afna kapijiet, inkompetenzi, dilettanti]mu. Mhux sinjali tajbin meta nafu li l-V18 u numru ta’ anniversarji importanti jinsabu wara l-kantuniera. Jekk inkun ftit kattiv, naqta’ qalbi u nirrassenja ru[i li dan hu l-livell li nistenna minn gvern li qatt ma kien kampjun tal-arti u kultura? “…but the most important task ahead is to drive our

Dan il-kliem sibtu fil-kummenti ta’ Claudio Grech, deputat tal-PN (Sunday Times of Malta, 5 ta’ Jannar). Claudio Grech kien qed jikkummenta dwar il-qag[da talPN illum u kif jara r-rwol tal-partit tul din is-sena ;dida li fiha qed nistennew test importanti bl-elezzjoni tal-Parlament Ewropew. Dan id-deputat ]ag[]ug[ li ;ie elett l-ewwel darba fl-a[[ar elezzjoni, narah jipprometti [afna g[ax jikkomunika tajjeb b’mod /ar u serju fil-[idma politika u professjonali tieg[u, i]omm ma’ prin/ipji tajbin u jispira fidu/ja u kredibilità. IlPN im;edded kif inhu wara l-elezzjoni g[andu [afna talent u politi/i li mistennija jkunu m[ejjijin sewwa biex meta lpoplu jissejja[, ikunu kapa/i joffru servizz politiku lill-pajji] bi kwalità ferm a[jar minn dak li qed nassistu g[alih minn dan il-gvern. I]da naqbel [afna ma’ Claudio meta sostna li mhux bi]]ejjed li l-Oppo]izzjoni tevita l-populi]mu u politka negattiva; lanqas li l-partit ikompli bl-isforz kbir biex jirran;a l-qag[da finanzjarja u dik ta management; jew li jkollna partit organizzat tajjeb fl-g[eruq tieg[u. Dan kollu huwa tajjeb u jkompli jsir, i]da importanti li kollox isir bl-umiltà li ti;i mill-messa;; elettorali li ;ie fuq il-PN. Il-[idma qawwija u mimlija sagrifi//ju trid timxi id f’id ma’ sentimenti ta’ umanità, ;ustizzja, empatija, solidarjetà u apprezzament g[al dawk li taw sehemhom g[all-kaw]a talpartit bil-;enero]ità, lealtà u dedikazzjoni. “Malta and the rising in Libya”

Il-ktieb Gonzi and Malta’s break with Geddafi ta’ Joseph Cassar huwa ktieb tassew ta’ min jaqrah. Min[abba l-limitu ta’ spazju se nie[u kwotazzjoni mir-re/ensjoni ta’ Charles Magro (The Sunday Times of Malta, 5 ta’ Jannar)u nag[laq biha. Wara li ddeskriva diffikultajiet u problemi kbar li ffa//ja l-Prim Ministru Lawrence Gonzi tul il-le;i]latura iebsa li g[addiet, u spe/jalment bil-mod impekkabbli kif mexxa u interpreta r-rwol ta’ Malta fil-kri]i tal-Libja, Magro jg[id: “But all this brought out Gonzi’s statesmanship. In this book, he is shown as the champion of the underdog, the shield of the worker, the lover of justice, a hater of violence in all its forms, and the antagonist of all kinds of abuse of power.”

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Opinjoni

It-tliet slaten ma;i rredikolati f’Monte Carmeli

Ryan Callus Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Ippjanar u Simplifikazzjoni tal-pro/ess Amministrattivi

B[ala Oppo]izzjoni se nibqg[u hawn biex nikxfu l-in;ustizzji u nsemmg[u l-le[en ta’ min ma jinstemax

urnal lokali rrapporta storja nhar il-{add li g[adda li kompliet i;;ib fix-xejn il-[olma ta’ Malta Tag[na Lkoll. L-istorja kienet tittratta tliet [addiema fi [dan l-Isptar Monte Carmeli li ng[ataw transfer. S’hawn xejn ;did. Xejn ;did g[aliex ilna mill-bidu ta’ din il-le;i]latura nisimg[u bi transfers b’xamma politika. Dawn it-tliet [addiema [assewhom in;urjati mit-transfer mog[ti lilhom. Xtaqu jkunu jafu g[aliex ing[ataw ittransfer. G[andhom dritt? Da]gur. Kienu kuntenti fuq ilpost tax-xog[ol tag[hom, meta f’jum b[all-o[rajn, ;ew infurmati li se jintbag[tu fis-sezzjoni tal-Kura tas-Sa[[a Primarja. Hekk idde/ieda xi [add! It-tliet [addiema rrikorrew g[and ir-rappre]entant tag[hom fil-union tal-[addiema biex isibu [ajt ta’ kenn, protezzjoni u direzzjoni f’dan il-mument ta’ dwejjaq u dispja/ir. Ir-rappre]entant jitlob laqg[a mal-Kap E]ekuttiv. G[allbidu kien jidher li lanqas laqg[a ma kienet se ting[ata. X’g[aruka]a! Il-Kap E]ekuttiv ta’ Monte Carmeli appuntant minn Gvern Laburista jirrifjuta li jiltaqa’ mal[addiema tal-isptar li jmexxi hu. X’g[aruka]a ikbar meta din il-laqg[a ntalbet minn persuna li jirrappre]enta lill[addiema! Jista’ jkun li meta l-Gvern Laburista [atar lillKap E]ekuttiv, li rridu ng[idu huwa nieqes mill-esperjenza ne/essarja biex wie[ed imexxi sptar ta’ dan id-daqs, ma ;iex infurmat li l-istess Gvern li [atru tela’ fuq lg[ajta li se jkun Gvern li jisma’? Jew dan il-kliem kien g[al qabel l-elezzjoni biss? Ir-raguni li ng[ata r-rappre]entant tal-[addiema kienet li dawn it-transfers kienu skont l-esi;enzi tas-servizz. Kemm hi komda din il-fra]i g[al dan il-Gvern! Din kienet weg[da li nesa jda[[al fil-manifest elettorali. Il-proposta fil-manifest kellha taqra hekk: “Fejn ikun jaqblilna li

nag[tu transfer biex naqdu lil tal-qalba, kemm ng[idu lillvittma li hekk hemm b]onn!” Wara ftit insistenza però, il-Kap E]ekuttiv ;ietu ftit [niena u a//etta li jiltaqa’ mal-[addiema. F’daqqa wa[da donnu bdiet tidher l-istilla li kienet se turi lit-tliet slaten ma;i t-triq g[at-tama. I]da fejn it-tama tkun l-a[[ar li tnin, f’din l-istorja malajr g[ebet. Ftit [in wara li tibda l-laqg[a, persuna talfidu/ja tal-Kap E]ekuttiv pre]enti g[al-laqg[a u ming[ajr tidwir mal-lew]a qalet “issa a[na fil-Gvern”. X’jibqa’ fik meta tmur biex tifhem ir-ra;uni g[aliex taqla’ transfer, u dak li kont tiddubita minnu, f’daqqa wa[da jsir realtà? Dawn it-tliet [addiema st[ajjilthom ittliet slaten ma;i, hekk kif din l-istorja [ar;et lejlet lEpifanija. Ir-re, fil-komplott e]er/itat mill-Kap E]ekuttiv, jibqa’ sieket, biss jinkixef mis-servjent tieg[u li ma fela[x i]omm [alqu mag[luq. Xi storja [elwa li tfakkarna fil-;rajja tal-Milied. X’ironija! It-tliet [addiema li marru jiltaqg[u mal-Kap E]ekuttiv tag[hom jabbandunahom g[al ri[hom. Lil hinn minn din l-istorja, wie[ed jistaqsi min se jie[u [sieb li ssir ;ustizzja. Se jg[addi kollox qisu ma ;ara xejn? {add mhu se jerfa’ r-responsabbiltà ta’ dawn it-tliet transfers politi/i li ng[ataw fl-Isptar Monte Carmeli? Fejn huma lpoliti/i li smajniehom jg[idu li Malta se tkun tag[na lkoll? Fejn huma dawk li qalu li tista’ ta[dem mag[na anke jekk ma taqbilx mag[na? Fejn hu dan il-Gvern li qal li se jkun il-protettur tal-in;ustizzji? {asra li g[al dawk it-tliet [addiema, b[at-tliet slaten ma;i, ;ew imfixkla mill-[idma tag[hom. {asra li din listorja ;rat ftit jiem wara li lkoll awgurajna lil xulxin issena t-tajba. B[ala Oppo]izzjoni se nibqg[u hawn biex nikxfu l-in;ustizzji u nsemmg[u l-le[en ta’ min ma jinstemax.

Qisu xejn mhu xejn!

Caroline Galea Opinjonista

Il-Gvern qed juri li huwa nieqes minn ideat innovattivi u li ma jafx kif se ji;bed investiment barrani jew kif se jo[loq ix-xog[ol

l-Gvern Malti qed jipproproni li;i li tiffa/ilita l-bejg[ tal-/ittadinanza Maltija. Dan qed jag[mlu ming[ajr mandat tal-poplu u ming[ajr kunsens fil-Parlament. Anzi l-Oppo]izzjoni xtaqet tasal g[al qbil fuq dan issu;;ett i]da kull forma ta’ djalogu mal-Gvern s’issa sfaxxa fix-xejn. }gur li l-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija ;iet fuqna b[al sajjetta fil-bnazzi u wie[ed jistaqsi g[aliex ftit xhur biss wara li l-Labour tela’ fil-gvern [ass ilb]onn li jbig[ /-/ittadinanza Maltija bi prezz relattivament ir[is u ming[ajr rabtiet ta’ investiment? Wara ftit xhur biss ta’ tmexxija, din l-iskema ta’ investiment f’pajji]na hija l-unika idea li kellhu dan il-gvern biex ji;bed investiment barrani. G[alkemm il-Labour wiret pajji] b’ekonomija soda, il-weg[diet tieg[u mal-elettorat kienu u g[adhom kbar wisq. X[in il-gvern irrealizza b’dan u induna li litteralment kien se jda[[al lill-pajji] gass down ;o [ajt, ra x’seta’ jivvinta biex jattira ftit tal-fondi biex jkun jista’ jag[mel tajjeb g[al weg[diet elettorali ambizzju]i tieg[u. Il-Gvern ma jixtieqx jidher li qed jg[olli t-taxxi u g[alhekk skema b[al din tal-bejg[ ta/-/ittadinanza deherlu li kienet se ssolvi l-problema kollha. Ovvjament nafu x’ji;ri lill-qattusa g[a;;elija u r-reazzjoni tal-Maltin, s[abna l-Ewropej u d-dinja kollha kienet wa[da ta’ xokk kbir g[all-mod ta’ kif il-gvern ried jimplimenta din l-iskema. Il-Prim Ministru ma skopra xejn ;did bil-proposta ta’ din l-iskema u kienu [afna li qablu li ppruvaw dan il-mezz ta’ fundraising g[all-pajji]! Sa minn ]mien ir-Rumani, huwa miktub li kien hemm Imperatur Ruman li meta kellu problemi finanzjarji u xtaq ji;bor aktar taxxi, idde/ieda li jag[ti /-/ittadinanza Rumana lil kul[add fl-imperu biex ikun jista’ jda[[al aktar flus. Insomma nafu kif spi//a l-Imperu Ruman!

G[alkemm Muscat la[aq Prim Ministru bl-g[ajta ta’ trasparenza u kontabilità, ]gur li l-mod ta’ kif ippropona din l-iskema ta’ xiri ta’ /ittadinanza Maltija ma jirriflettix dan. I]da huwa g[andu roadmap li jipprova j]omm lill-elettorat kuntent anke jekk dan ifisser [sara lil pajji]na. Il-proposta li nbig[u /-/ittadinanza Maltija waqqg[etilna wi//na l-art mad-dinja kollha, [assritilna reputazzjoni tajba u tat x’tifhem li pajji]na donnu xi wie[ed tat-tielet dinja li lest li jag[mel kollox g[all-flus! Ma kellniex g[aliex ng[addu minn dan kollu u hija [asra li pajji]na li ;;ieled u stinka daqstant biex jsir Membru talUnjoni Ewropea kellu jkun hu li jasal li jifta[ il-bibien Ewropej ming[ajr kunsens nazzjonali jew Ewopew! Imma qisu xejn mhu xejn! Fejn qabel l-elezzjoni kull pass u nitfa ta’ Gvern Nazzjonalista kienet tispi//a g[al ;img[at s[a[ fuq il-mezzi tax-xandir, fejn qabel kull azzjoni kellha reazzjoni ta’ g[ajjat u tisbit ta’ saqajn, issa donnu dawn l-istess nies waqg[u fil-muta. Il-Partit Nazzjonalista fl-Oppo]izzjoni se jkun il-vu/i g[all-Maltin u l-G[wdxin kollha fuq din il-kwistjoni. IlPartit Nazzjonalista ma jaqbilx mal-bejg[ tal-identità tag[na hekk kif propost fl-iskema tal-Gvern. }gur li ma kienx hemm g[alfejn naqg[u f’dan il-livell. Il-Gvern qed juri bi/-/ar li huwa nieqes minn ideat innovativi u li ma jafx kif se ji;bed investiment barrani jew kif se jo[loq ixxog[ol. Imma qisu xejn mhu xejn! Hekk kif bdejna sena ;dida, ]gur li l-kwistjoni ta/-/ittadinanza se tibqa’ fuq quddiem tal-a;enda politika nazzjonali. Nispera biss li kull min g[andu sentiment patrijott issa ma jibqax b’[alqu mag[luq u anke jekk jaqbel mal-Gvern fuq livell parti;jan, isemma’ le[nu kontra l-introduzzjoni ta’ din l-iskema. Li huwa [a]in irridu ng[idu li hu [a]in daqskemm irridu nirrikonoxxu dak li hu tajjeb. Imma ]gur li ma nistg[ux in[allu kollox g[addej qisu xejn mhu xejn!

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Opinjoni

Knisja u Stat f’Malta llum

P. Karmenu Delia, S.I. Opinjonista

Fil-fehma u fit-tag[lim tal-Knisja, i]-]wie; g[andu b[ala qalba karatteristika l-im[abba essenzjalment “miftu[a g[all-[ajja”, jew prokreattiva

indu Malta da[al id-divorzju u l-possibbiltà ta’ ]wie; ie[or b[ala li;i, in[olqot qasma bejn il-Knisja Kattolika u l-Istat f’dawn ilg]ejjer. Dan huwa l-ewwel pass de facto, lejn stat sekularizzat. Issa li se tid[ol l-hekk imsej[a “unjoni /ivili”, ukoll bejn persuni tal-istess sess, li jkollhom l-istess obbligi u l-istess drittijiet tal-mi]]ew;in f’g[aqda etero-sesswali, kif tiftiehem ;eneralment il-kelma “]wie;”, se nag[mlu pass ie[or fir-relazzjoni ta’ separazzjoni jew firda, bejn il-Knisja u l-Istat f’Malta. Il-li;i li tippermetti d-divorzju, tag[ti lill-Istat is-setg[a li jiddikjara u jqis b[ala mejjet, ]wie; e]istenti, u g[alhekk li jag[ti l-possibbiltà li r-ra;el jew il-mara li kienu ta’ xulxin, jew it-tnejn, jistg[u jer;g[u jid[lu g[al g[aqda o[ra jew ;dida fi]-]wie;. Dan ifisser li persuni mi]]ew;a bil-Knisja, l-Istat jista’ jiddikjara ]-]wie; tag[hom “ma[lul” skont illi;i, jew iqisu b[ala mitmum f’g[ajnejn il-li;i, minkejja l-fatt li quddiem il-Knisja jkunu g[adhom mi]]ew;in. L-Istat, issa da[[al mekkani]mu legali, li bih fejn jid[ol i]-]wie;, indipendentement minn dak li jg[odd, u jibqa’ jg[odd, quddiem il-Knisja, jista’ quddiem il-li;i jg[odd b[ala “ma[lul” u g[alhekk /ivilment i;ib fit-tmiem ir-rabta, li skont il-Knisja hija dejjiema. B’hekk l-Istat jag[ti s-setg[a li l-mi]]ew;in ikunu jistg[u jer;g[u ji]]ew;u /ivilment. (F’pajji]na min hu mi]]ewwe; bil-Knisja hu meqjus mill-Istat b[ala mi]]ewwe;, g[ax l-Istat jirrikonoxxi ]-]wie; sagrament b[ala ]wie; li jg[odd /ivilment ukoll). Jidher /ar li l-Istat b’hekk ikun qed jinqata’ mill-Knisja u jqis lilu nnifsu “separat” minnha, iqis ru[u b[ala stat lajk jew sekulari, blindipendenza s[i[a tieg[u mill-Knisja, g[all-inqas f’dak li g[andu x’jaqsam ma]-]wie;. F’dan il-qasam il-Gvern qed jg[id: jien ma nag[rafx il-[sieb u l-fehmiet tal-Knisja, mhux b’disprezz, imma g[ax il-Knisja g[andha x’taqsam malambitu tal-fidi, u jien nid[ol fl-ambitu /ivili. L-Istat qed jimplika li jemmen fis-separazzjoni bejn l-Istat u l-Knisja, g[alkemm l-ambitu /ivili ja[kem ukoll fuq il-Knisja b[ala istituzzjoni so/jali.

L-istituzzjoni tal-unjoni /ivili hija [olqien statali Bil-li;i m[abbra tal-Unjoni ?ivili, bl-obbligi u d-drittijiet tal-mi]]ew;in, l-Istat iqis, fil-fatt jew prattikament, b[allikieku mi]]ew;in /ivilment, tnejn minn nies tal-istess sess, li ma jistg[ux jing[aqdu naturalment g[at-tnissil (u t-trobbija) talulied. Ma jistg[ux jiffurmaw familja “naturali”. L-obbligi u ddrittijiet tas-sie[ba m’g[andhomx tifsira morali f’din il-li;i m[abbra u prospettata, imma aktarx jiftiehmu f’sens /ivili u so/jali. L-istituzzjoni tal-unjoni /ivili, jidhirli, hija [olqien statali (“kulturali” u mhux naturali) u d-dmirijiet u d-drittijiet mehmuzin mag[ha, huma stabbiliti mill-Istat . G[alkemm ilfrazi “Unjoni ?ivili” mhix /ara, anzi aktarx vaga, hija takkwista tifsira spe/ifika u ssir “terminu tekniku”, biex ng[idu hekk, bil-fra]i “bl-istess obbligi u drittijiet talmi]]ew;in” kif ukoll mill-kuntest li fih tintu]a. Din l- “Unjoni ?ivili” fis-sens ta’ g[aqda b[al tal-mi]]ew;in , tiddenota g[aqda kostitwita u rikonoxxuta legalment b[ala tali eventwalment mill-Gvern, mill-Parlament u mill- Istat Malti. Skont il-fehma tal-gvern, dawn il-koppji tal-istess sess, mag[qudin /ivilment ikunu jistg[u jadottaw tfal, li jistg[u jkunu frott talIVF (In vitro fertilization – ovuli fekundati barra mill-;uf) u mrobbijin fil-;uf ta’ mara li ta//ettahom (surrogate mother). Il-Li;i tal-Unjoni ?ivili titbieg[ed mill-moralità Li;i b[al din tal-unjoni civili meqjusa ( fil-prattika, jew de facto) b[ala ]wie;, flimkien mal-prattika tal-IVF, u tal-fekondazzjoni (inseminazzjoni) artifi/jali/mhux b’metodi naturali, titbieg[ed mill-moralità li ]]omm u tg[allem il-Knisja Kattolika. Qabel xejn, l-im[abba espressa mill-att sesswali (bejn ra;el u mara), hija minnha nnfisha prokrejattiva, jew g[andha t-tendenza u l-qawwa naturali li tirri]ulta fil-[ajja ta’ bniedem ie[or. Fl-g[aqda ta’ ra;el ma’ ra;el jew ta’ mara ma’ mara, din id-dimensjoni, ji;ifieri li tkun g[ajn ta’ [ajja gdida, hija naturalment nieqsa. Filwaqt li ]-]wie; “normali” huwa miftu[ g[all-[ajja, l-g[aqda “gay” mhix. Ma tistax g[alhekk titqies b[ala ]wie;, la fil-prin/ipju anqas fil-prattika. G[all-Knisja, is-sesswalità g[andha orjentament lejn [ajja ;dida. Il-filosofija wara din il-vi]joni, mhix “statistika”, jew g[ax fil-ma;;oranza tan-nies hija hekk de facto. Imma g[aliex il-bniedem huwa ma[luq ra;el u mara u b[ala tali,

g[andu t-tendenza li “ji]died u jimmultiplika ru[u”: dan, iddisinn tal-{allieq! Hekk huwa l-bniedem “naturalment”, kif inhu, min-natura tieg[u. Hawn min g[alkemm ra;el/mara, sesswalment mhux mi;bud lejn mara/ra;el. Huwa “differenti”, kif jg[idu. Ra;el hekk, ma jfittix u/jew ma jixtieqx mara minnu nfih. Il-li;i m[abbra ]]omm b[ala presuppost li min hu hekk g[andu dritt (naturali!?) li je]er/ità l-qawwiet sesswali tieg[u/tag[ha ma’ ie[or/o[ra, tal-istess sess. Il-Knisja dan il-presuppost ma ]]ommux. Il-Knisja ma tag[rafx il-gay marriage, u ma tqisx l-g[aqda “gay “b[allieku ]wie;, bl-obbligi u d-drittijiet talmi]]ew;in! L-adozzjoni tat-tfal Mill-punt di vista tal-psikologija, tifel/tifla jitrabba kif g[andu jkun u kif l-a[jar g[alih/g[aliha, minn missier (ra;el) u omm (mara). Hemm min hu kostrett li jrabbi lil ibnu/binha wa[du jew we[idha. G[all-;id tat-tfal, u biex ikun hemm atmosfera fejn jistg[u jikbru u jibnu r-relazzjonijiet ewlenin tag[hom, m’hawnx b[al g[aqda ta’ omm u missier, u klima ta’ familja. Naturalment, biex dan ise[[ irid ikun hemm lim[abba bejn il-;enituri, li minnha nnfisha ti;;enera biex ng[id hekk l-im[abba tat-tnejn lejn uliedhom u tfittex l-a[jar ;id tag[hom fit-trobbija fi]ika, psikolo;ika, umana. Hekk tifhimha sostanzjalment il-Knisja Kattolika. Hemm imbag[ad ka]i ta’ tfal li min[abba /irkustanzi xejn sbie[, doloru]i jew ta’ swied il-qalb, jisfaw we[idhom inkella l-;enituri tag[hom ma jkunux jistg[u (jew iridu) jrabbuhom huma. Dawn jistg[u ji;u adottati – idealment minn koppji li jafu u jridu jag[tuhom l-im[abba li tonqoshom jew ma jistg[ux iktar isibu f’darhom: im[abba ta’ “omm u missier”, li g[alkemm mhumiex “;enituri”, jistg[u permezz tal-im[abba, jie[du posthom billi jie[du [siebhom u jing[ataw g[alihom, permezz tal-adozzjoni jew tat-trobbija (fostering). Hemm stati fejn il-li;i tippermetti l-adozzjoni, jew it-trobbija, minn persuni we[dihom, f’/erti /irkustanzi u ta[t /erti kundizzjonijiet. Jing[ataw ka]i wkoll fejn koppji etero-sesswali jixtiequ lulied, imma ma jistax ikollhom, u jirrikorru g[all-IVF biex jitnisslu tfal barra mill-att sesswali (konjugali), li jkunu trapjantati fil-;uf tal-mara, inkella ta’ mara o[ra li tqieg[ed il-;uf tag[ha biex jilqa’ u j]omm li/-/ellula fekundata tal-koppja li mhix fertili (surrogate mother). Il-fertilizzazzjoni in vitro ssir billi ji;u fekundati aktar minn ovulu (bajda) wie[ed, biex ji]died i/-/ans li g[all-inqas ovulu wie[ed i]omm u jibqa’. :ieli l-isperma biex ji;i fekundat l-ovulu jkun tar-ra;el stess (IVF-Husband (H)) inkella jkun ie[or imsejja[ “Donor” – dak li tieg[u jittie[ed l-isperma (IVF-D). Meta ji;u fertilizzati diversi ovuli, x’jigri mill ovuli fekundati li ma ji;ux impjantati fil-;uf? Il-Knisja ]]omm u tg[allem li sa mill-bidu tal-fekundazzjoni hemm [ajja ta’ bniedem u persuna bil-potenzjalità kollha tag[ha, ji;ifieri li g[andha l-qawwiet fiha biex ti]viluppa u ssir ra;el jew mara, inkella persuna mag[mula. Mill-ewwel mument tal-fertilizzazzjoni sat-twelid hemm ]vilupp kontinwu u lineari. Jekk lill-ovulu fekundat je[ilsu minnu jew jarmuh, ikun hemm distruzzjoni jew qtil ta’ bniedem li jibda jg[ix u ji]viluppa. Il-“koppji” tal-istess sess, jin[abbu b’g[amla ta’ m[abba differenti minn dik tal-[biberija. Din l-im[abba anqas hi identika ma’ dik bejn mara u ra;el. Min-naha l-o[ra dawn il-koppji spiss jixtiequ jadottaw jew irabbu t-tfal. Din ix-xorta ta’ adozzjoni jew trobbija ma t[arisx bi]]ejjed il-;id s[i[ tat-tfal, anzi te[odha kontra tieg[u. Dawn it-tfal jitqieg[du f’sitwazzjoni fejn iridu jitilg[u bla figura, jew pesuna ta’ omm jew ta’ missier, minhabba li jing[ataw koppja mag[mula minn g[aqda ta’ r;iel jew nisa, li bijolo;ikament (naturalment) m’humiex u kulturalment ma jitqisux u m’humiex a//ettati b[ala missier u omm, jew omm u missier! Fil-fehma u fit-tag[lim tal-Knisja, i]-]wie; g[andu b[ala qalba karatteristika l-im[abba essenzjalment “miftu[a g[all[ajja”, jew prokreattiva. Is-sesswalità umana fl-integrità tag[ha, hija l-unjoni bejn mara u ra;el tassew. B[alma t-tfal mhumiex l-ewwelnett mixtiqin u milqug[a g[all-;enituri imma g[alihom infushom, hekk ukoll b’mod analogu, l-adozzjoni hija prin/ipalment g[at-tfal infushom, g[all-;id s[i[ tag[hom. Il-kuntest tal-familja kif nifmuha komunement, mibnija fuq i]-]wie; etero-sesswali m’g[andu j/edi postu lillebda kuntest ie[or, g[ax idealment u prattikament jipprometti minnu nnifsu li jkun il-kuntest li, fis-sens mimli tal-kelma, jixraq lit-tfal! F’dan id-dawl il-Knisja ma taqbilx mal-adozzjoni minn “koppji”( jew “g[aqdiet”?!) omosesswali.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Opinjoni

L-2014... u l-isfidi ta’ din is-sena

Graziella Galea President Kulle;; Kunsilliera PN

Il-PN wera li lest ikompli ja[dem fl-interess tal-poplu Malti, u li sa fejn hu possibbli jiddefendi lill-istess poplu

[addew ftit jiem mis-sena l-;dida. Din is-sena g[andha numru ta’ sfidi li rridu niffa//jaw. Kollha nixtiequ li tkun a[jar minn dawk ta’ qabilha. Hemm bosta affarijiet li rridu nag[mlu a[na personali biex dan ikun jista’ jse[[. G[andna l-isfidi personali, u dawk familjari, fejn naraw kif se ntejbu l-kwalità tal-[ajja mal-kumplament talmembri tal-familja tag[na. Hemm l-isfidi tal-post taxxog[ol. Hemm ukoll sfidi li se ji;u fuqna ming[ajr ma nistennewhom. G[alhekk importanti li nevitaw in-negattiv u nibnu fuq il-po]ittiv. G[al dawk minna li huma attivi f’xi forma jew o[ra ta’ parte/ipazzjoni pubblika, g[andna wkoll l-isfidi fuq livell pubbliku. L-ikbar, jew wa[da mill-ikbar sfidi, li se jkollna fil-livell politiku hi l-elezzjoni tal-Parlament Ewropew f’Mejju li ;ej. Dawn l-elezzjonijiet ifissru attivitajiet kontinwi biex ji;i assigurat li l-messa;; politiku jitwassal. I]da, x’inhu dak li jinteressa lill-votant b’mod ;enerali biex imur jivvota f’elezzjoni fejn min ji;i elett iqatta’ bosta xhur mis-sena ’l bog[od minn pajji]u? Kif se nkunu /erti li n-nies ikunu mg[arrfa b’dak li ji;ri bog[od minn xtutna i]da g[andu effett kbir fuq il-[ajja tag[na? Bosta jistaqsu dwar jekk sitt Maltin f’parlament ta’ mijiet ta’ membri j[allux xi effett fuq idde/i]jonijiet li jittie[du. It-twe;iba tieg[i, hi li iva dak li jwettqu dawn il-membri g[andu jkun effettiv biex jassigura li l-interessi tal-Maltin jit[arsu. Fil-Parlament Ewropew, iktar milli membri ta’ partit politiku jew ie[or, ir-rappre]entanti Maltin g[andhom ikunu Maltin li jaraw l-interess tag[na u ta’ pajji]na. Dawn il-membri li jkunu eletti biex jirrappre]entawna jiffurmaw parti mill-gruppi parlamentari tal-partit tag[hom fuq livell Ewropew. Il-Membri Parlamentari eletti f’isem il-PN jiffurmaw parti mill-Grupp tal-Partit Popolari Ewropew, b[alissa l-ikbar grupp fil-Parlament, waqt li l-membri eletti f’isem il-Partit Laburista jiffurmaw parti mill-Partit tas-So/jalisti Ewropej. Il-PN g[andu numru ta’ kandidati li qed ja[dmu fost ilkostitwenti madwar Malta u G[awdex. Kandidat fuq livel

It-trasport pubbliku

Mario Rizzo Naudi Opinjonista

Minkejja kull sforz li l-Arriva ppruvat tag[mel biex ittejjeb is-servizz, il-gvern mill-ewwel wera li ma kellux il-[sieb li jg[inha imma li l-iskop ewlieni kien li jqa//atha minn pajji]na

s-sena l-;dida bdiet bi problema o[ra g[all-poplu Malti u g[all-vi]itaturi barranin f’pajji]na. Il-problema hija kka;unata bil-bidla li se ter;a’ ssir fit-trasport pubbliku. Forsi l-mod kif l-Arriva bdiet tag[ti s-servizz tag[ha sentejn ilu seta’ kien [afna a[jar minn dak li kien. Però wie[ed irid jammetti li sar titjib kbir fis-servizz ta’ trasport pubbliku minn dakinhar ’l hawn, b’]ieda fir-rotot u fil-frekwenzi ta’ /erti servizzi. Wie[ed irid japprezza wkoll li g[alkemm mhux kollox mexa [arir mill-bidu nett, il-poplu kien beda jgawdi minn servizz ta’ karozzi tal-linja bl-arja kundizzjonata, b’vetturi adattati anke g[al min hu batut u li ma j[amm;ux l-ambjent, misjuqa minn xufiera li juru korte]ija s[i[a mal-passi;;ieri. Saru wkoll xelters tal-karozzi tal-linja moderni li fihom wie[ed isib skedi informattivi tal-[inijiet biex il-passi;;ier ikun infurmat tajjeb, [a;a li qabel ma konniex imdorrijin biha. Staqsu wkoll lill-G[awdxin dwar kemm kien hemm titjib is-servizz ta’ trasport pubbliku f’G[awdex. Dan kien progress kbir komparat ma’ dak li kien imdorri bih il-poplu. Madankollu, mal-bidla fil-gvern, kien jidher /ar li l-Partit Laburista kellu l-a;enda tieg[u rigward is-servizz tat-trasport pubbliku. U minkejja kull sforz li l-Arriva ppruvat tag[mel biex ittejjeb is-servizz tag[ha, dan il-gvern mill-ewwel wera li ma kellux il-[sieb li jg[inha ttejjeb is-servizz imma li liskop ewlieni tieg[u kien li jqa//atha minn pajji]na, b[alma qa//at minn posthom kapijiet ta’ dipartimenti pubbli/i, chairmen u membri ta’ bordijiet u nies o[ra li flokhom il-gvern ried ipo;;i nies tal-qalba. G[aliex kif issa jidher /ar, dan ilgvern g[andu obbligi lejn /erti nies li g[enuh b’kull mezz biex jirba[ l-elezzjoni, u allura issa li qieg[ed fil-poter irid i[allashom lura minn flus il-poplu. U wie[ed ma jistkantax li dan japplika wkoll g[al xi [add li jkun lest li jid[ol fil-qasam tat-trasport.

nazzjonali ]gur li ma jistax jiltaqa’ b’mod individwali ma’ kul[add. G[alhekk a[na lkoll irridu nwasslu l-messa;; ta’ dawn il-kandidati. Bosta jistaqsu g[aliex g[andna nivvutaw g[all-kandidati tal-PN, spe/jalment wara r-ri]ultat fl-a[[ar elezzjoni ;enerali? Mhux darba jew tnejn ikun hemm min jistaqsini jekk ilPN tg[allimx minn dak li ;ara. Il-PN illum hu mmexxi minn grupp li g[alkemm ;did, g[adda mill-esperjenza negattiva ta’ sena ilu, u ta’ qabel dak i]-]mien. Matul ixxhur li g[addew, il-PN wera li lest ikompli ja[dem fl-interess tal-poplu Malti, u li sa fejn hu possibbli jiddefendi lil dan l-istess poplu. Hemm sfidi o[ra kbar quddiemna. F’mo[[i ji;u xxog[ol, is-sa[[a u l-edukazzjoni. Ix-xog[ol hu parti importanti minn [ajjitna. Ming[ajr xog[ol ma nistg[ux nimxu ’l quddiem. Iktar ma jkollna xog[ol ta’ valur mi]jud, iktar nistg[u navvanzaw a[na, ilfamilja tag[na u s-so/jetà li ng[ixu fiha. Sfortunatament huma bosta s-setturi tax-xog[ol li mhux sejrin tajjeb u g[alhekk ]gur li din hi wa[da mill-isfidi li pajji]na jrid jeg[leb. Fis-sa[[a, smajna bosta stejjer li ]gur ma jag[tux ser[an il-mo[[ f’dak li qed ji;ri madwarna. Qabel l-elezzjoni kellna bosta weg[di. Minn dawk il-weg[di nistg[u ng[idu li g[adu ma sar xejn, jew kwa]i xejn. Fis-settur tal-edukazzjoni, sa issa, bosta affarijiet baqg[u mixjin fuq il-pjani li kellna mfassla qabel, imma, sfortunatament intilef ir-ritmu ta’ xog[ol tant ne/essarju biex ledukazzjoni tkompli tinfirex. G[andna wkoll l-isfida ekonomika. Il-Gvern g[andu lobbligu li ja[dem biex ji;;enera l-ekonomija, u jtejjibha, spe/jalment wara li dan l-a[[ar smajna kif il-bejg[ matul i]-zminijiet ta’ festi naqas. }gur li pajji] ming[ajr ekonomija soda ma jistax jimxi ’l quddiem u jeg[leb l-isfidi li jiltaqa’ mag[hom. Dawn huma biss erba’ setturi, fost [afna, li ta’ kuljum niltaqg[u mag[hom u li joffrulna sfidi li rridu niffa//jaw. G[alhekk, importanti li dawn l-isfidi jing[elbu g[all-;id ta’ kull wie[ed u wa[da minna.

I]da issa l-gvern irid joqg[od attent [afna, g[aliex mhux qieg[ed f’po]izzjoni li jibqa’ jikkritika u jmaqdar dak li sar fi ]mien il-gvern ta’ qabel, imma jrid jerfa’ r-responsabbiltà b[ala gvern u jibda jag[ti r-ri]ultati. }gur li l-poplu la se ja//etta li jkollu servizz ag[ar minn dak li kienet qed toffri lArriva sal-lum u wisq anqas se ja//etta li jkollu j[allas aktar milli qed i[allas illum. Imma donnu li di;à qed tinbena kampanja sottili millgvern biex twassal il-messa;; li n-nolijiet tas-servizz pubbliku se jkollhom jog[lew b’detriment g[all-poplu. Di;à smajna l-Ministru Joe Mizzi jeqred li hemm b]onn ji]diedu s-sussidji u li l-Arriva g[amlet telf ta’ g[exieren ta’ miljuni ewro. Issa, kif jaf kul[add, fl-Unjoni Ewropea s-sussidji huma kkontrollati u mhux lakemm wie[ed jaqbad u j]idhom. G[alhekk, meta tikkunsidra dan kollu, wie[ed malajr jasal g[all-konklu]joni ovvja li biex jin]amm isservizz li g[andna llum, il-gvern se jkollu j[abbar ma jdumx ]iediet fin-nolijiet tas-servizz pubbliku. U anke jekk ikollu j]id is-sussidji, dawn ukoll se jkun qed i[allashom il-poplu. Qed jissemma wkoll li se jittie[du mi]uri drasti/i biex jitnaqqsu l-ispejje] fis-servizz tat-trasport pubbliku. U allura b’dan kollu bilfors wie[ed jistaqsi: kif jista’ jin]amm il-livell tas-servizz almenu daqs li kellna, ji]diedu aktar rotot kif proponew il-kunsilli lokali u jitni]]el il-prezz g[al min mhux residenti? Jekk wie[ed ji;;udika fuq ir-rekord li g[andhom il-gvernijiet Laburisti fil-qasam tat-trasport pubbliku, is-soluzzjoni tista’ tkun li se ner;g[u lura g[al servizz mhux frekwenti, b’karozzi tal-linja qodma ming[ajr arja kundizzjonata u b’sewwieqa e]awriti li jitfg[una lura fi]]mien il-medjuevu minflok jag[tuna servizz modern, komdu u affordabbli kif almenu kellna sa ftit ilu. Nistennew u naraw.

Responsabbiltà u obbligu

Dawk li qabel l-elezzjoni tkellmu kontra l-Gvern Nazzjonalista u favur Joseph Muscat u l-Labour, g[andhom responsabbiltà kbira fuq

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Ittri lill-Editur

spallejhom. {afna minnhom di;à ddispja/ihom minn dak li g[amlu u qed i[ossuhom ittraduti. U[ud minnhom di;à [adu azzjoni u kitbu pubblikament biex jikkundannaw dak il-[a]in li qed isir. Hemm b]onn li [afna o[rajn jag[mlu b[alhom u jirrealiz-

zaw x’obbligu g[andhom lejn il-pajji]. Mhux qed nirreferi g[al dawk li qed jit[an]ru b’]ew;t i[luq u aktar i]da g[al dawk li u bla pretensjonijiet emmnu f’dak li g[amlu.

Tewba

L-Imsida

Edward Scicluna insultani! Il-Ministru tal-Finanzi Edward Scicluna s-sena li g[addiet beda jeqred li kien qieg[ed i[ossu insultat bilfaqar ta’ salarju ministerjali li g[andu! Issa li d[alna f’Jannar, u jibdew jid[lu fis-se[[ il-mi]uri tal-Ba;it, jien in[ossni insultat bil-faqar ta’ dan l-ewwel Ba;it tal-Gvern Laburista li /ap/puli Scicluna u Muscat. }iedni 50 /ente]mu ta’ ewro kuljum! In[ossni aktar insultat meta niftakar li meta t-Tnejn 4 ta’ Novembru li g[adda qara lBa;it ipprova jg[addi ]-]mien bija billi [eba aktar milli spjega x’verament fih dak ilBa;it!

P. Magro

Birkirkara

Salesman tajjeb [afna

Kamra mimlija u spi]eriji vojta Biex ji;;ustifika l-falliment tieg[u fil-ka] tal-medi/ini outof-stock, il-Prim Ministru Muscat beda jsemmi li sab kamra mimlija medi/ini skaduti. Meta smajt il-kliem ‘kamra mimlija’ kont daqsxejn aljenat u [sibt li qed jirreferi g[allKabinett tal-Ministri ffullat biex i]omm kemm jista’ minn s[abu kuntenti. Ara fejn jid[ol il-poplu, lil dak [allih [a jgerger! L-aqwa li l-poter politiku jl[aqna akkwistajnieh u permezz tieg[u filwaqt li lill-poplu qed nitimg[uh bil-kliem vojt, lill[bieb li kienu di;à komdi qed nag[mluhom dejjem i]jed sinjuri.

F. Caruana

Il-Marsa

Skema mil-Labour

Tassew li g[andna Prim Ministru li ma jafx jist[i! Qieg[ed nirreferi g[allweg[da li kien g[amel lura fl2009 dwar l-g[oti lura talVAT fuq ir-re;istrazzjoni talvetturi. Dakinhar kien [eba li hu u martu Michelle kellhom interess personali f’dik il-proposta li kienet se tiswa 60 miljun ewro. Issa fil-Ba;it g[all-2014, ilgvern [abbar li se j[allas lura dawk il-flus fuq perjodu ta’ seba’ snin. G[all-2014 qal li se j[allas lura 3.5 miljun ewro. I]da a[na l-poplu se n[allsu [afna aktar! Fl-istess Ba;it t[abbar li g[all-2014 biss mit-taxxi fuq il-karozzi, il-gvern se jislo[ aktar minn 97 miljun ewro. G[at-toroq se jonfoq 10.5 miljun ewro biss. Sewwa qalu li mhux Prim Ministru “statesman” g[andna i]da Prim Ministru “salesman” u salesman tajjeb [afna!

Il-poplu b[alissa jinstab ibellah b’kemm kienet mifruxa l-iskema li permezz tag[ha fl-a[[ar [ames snin mijiet issie[bu, anzi, investew, fiha u issa qed ja[sdu d-dividenti, promozzjonijiet, [atriet, konsulenzi, kuntratti u dejjem l-unika kwalifika mitluba tkun biss jekk kontx imsie[eb fl-iskema ji;ifieri dejjem skont laktar regoli stretti tal-meritokrazija! U l-poplu? Dak jibla’ ]ieda dikjarata ta’ aktar minn 170 miljun ewro f’taxxi, pilloli out-of-stock, sodod fil-kurituri tal-isptar u swat ie[or varju! Ma nistg[ux nibqg[u hekk. Hemm b]onn na[dmu, kull wie[ed minna kif jista’, i]da wkoll b’kemm g[andna sa[[a.

J. Bugeja

Paul Borg

Il-Gudja

In-Naxxar

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Ittri lill-Editur

Il-Pulizija u l-fantastorja kolonjali Nirringrazzja lillKummissarju tal-Pulizija li sab il-[in jikteb risposta g[allartiklu tieg[i Il-Pulizija u /?elebrazzjoni tal-Falsità Storika li deher fil-gazzetta tieg[ek fit-22 ta’ Di/embru 2013 fejn fost [afna affarijiet tkellimt dwar id-data ta’ meta twaqqaf il-Korp tal-Pulizija. Il-:eneral Amerikan Omar Bradley darba kien g[amel din l-osservazzjoni: “Id-dilettanti jitkellmu dwar strate;ija, dawk professjonali jitkellmu dwar lo;istika”. Din l-espressjoni toqg[od sew g[all-kronolo;ija storika tat-twaqqif tal-Korp tal-Pulizija. Jien mhux se nitkellem dwar l-ori;ini talKorp tal-Pulizija qabel l-1812, anki jekk din ;iet diskussa flittra li l-Kummissarju talPulizija g[o;bu jonorani biha. I]da l-mod kif il-Kummissarju jikteb l-istorja huwa riproduzzjoni e]atta tal-mod kif il-kolonizzaturi tag[na riedu jpin;u l-istorja ta’ pajji]na u jg[adduha lil uliedna. Tid[ol sew fl-ewwel livell tal-anali]i ta’ Bradley. Illum il-kitba talistorja evolviet u mxiet sew mil-livell ta’ kitba po]itivistiku tas-seklu 19. L-istori/i kontemporanji jippreferu jitkellmu aktar fuq lo;istika milli dwar strate;ija. U jien fuq lo;istika se nkun qed nitkellem f’din it-twe;iba tieg[i. Jekk il-Kummissarju jemmen li l-Korp g[andu storja li tmur g[al qabel l-1814, kif implika fl-ittra pjuttost konfu]a tieg[u, allura g[andu jfittex f’dan il-perijodu d-data tat-twaqqif ta’ dan il-Korp. Jekk xejn ir-risposta talKummissjaru tikkonferma li kien hemm “polizia” qabel ilproklama tal-1814! Fuq kollox, fir-risposta tieg[u, ilKummissarju tal-Pulizija ma qal xejn dwar l-im;iba talpulizija u t-t[annin mal-poter! Allura x’se nkunu qed ni//elebraw fl-2014? Fil-verità, dak li ;ara fl-1814, kien li tqieg[ed Kummissjarju Ingli] permezz tal-proklama biex imexxi lpulizija u tke//a wie[ed Malti. Mill-bqija, wie[ed jista’ jmur jara l-atti kriminali, u jsib li lpulizija baqg[u jag[mlu l-istess xog[ol wara l-1814 b[al dak li kienu jag[mlu qabel. Dak ta’ qabel ;ie deskritt millistess Kummissarju pre]enti tal-Pulizija b[ala wie[ed marbut ma’ “reati ]g[ar”. Dawn ir-reati ]g[ar jibqg[u jiddominaw l-istorja tal-Korp u wara l-1814, wie[ed jiltaqa’ spiss mal-pulizija qed ittellg[u lil xi povru fqir u jixluh b’serq ta’ xi frotta minn xi ;nien jew xi

Il-frontispizju tal-ktieb Raccolta di varie notizie. Il-Librerija tal-Università g[andha ]ew; kopji u fuq wa[da minnhom hemm mi]jud il-kliem ‘del Barone V. Azzoppardi’. :ewwa i]da, fid-da[la tal-ktieb jissemmew ‘i compilatori’. Dik riprodotta f’dan ir-ritratt hija proprjetà tal-awtur.

kabo//a minn xi g[alqa g[ax kien mejjet bil-gu[, minflok ma marru jixlu lill-istess Gvernaturi Ingli]i li kienu rridu/ew lil Malta g[al dan listat ta’ faqar bil-politika liberali tag[hom! Ara issa dawn ir-reati ]g[ar m’g[andhomx jag[tu kashom il-Korp tal-Pulizija g[ax jekk jinsteraqlek xi mobile, rrid ikollok xi qaddis biex isibhulek! Vincenzo Azzopardi u l-kitba tal-istorja Fil-verità d-dokument ppub-

blikat minn Vincenzo Azzopardi juri b’mod /ar li lKorp twaqqaf qabel l-1814. Azzopardi j]omm mas-sena 1812. Azzopardi, barra li kien avukat, kien bniedem irrispettat [afna fi ]mienu. Dawn huma fatti stori/i li ma jista’ j[assarhom [add. In/identalment, Azzopardi ppubblika l-ktieb inkwistjoni Raccolta di Varie Cose Antiche e Moderne Utili ed Interessanti Riguardanti Malta e Gozo fl-anonimat. Dan jirrefletti sew l-istat pulizjesk li kien irnexxielu jda[[al Thomas Maitland bir-riformi li g[amel fl-1814 f’pajji]na u li l-Korp ta’ Malta {ielsa b’tant glorja u trijonfali]mu se jkun qed ji//elebra matul l-2014. Min-na[a tieg[u, ilKummissarju tal-Pulizija ma /a[adx dak li kiteb Vincenzo Azzopardi, i]da qiesu li mhux validu g[ax mhux miktub f’kuntest. Vincenzo Azzopardi ma kellux g[alfejn jikteb f’kuntest g[aliex flimkien ma’ o[rajn hu ;abar dokumenti stori/i, u xi w[ud minnhom ma kinux jg[o;bu lill-kolonizzatur Ingli]. G[alhekk wie[ed jissuspetta li kellu jo[ro; dan ilktieb fl-anonimat g[aliex seta’ jbati konsegwenzi xejn mixtieqa mill-istess Korp tal-

Pulizija. I]da x-xog[ol ta’ Vincenzo Azzopardi jibqa’ xog[ol storiku importanti [afna g[aliex fih ;abar dokumenti ma[suba biex jag[mlu ;ie[ lill-poplu Malti u juru lillKolonizzatur Ingli] li l-Maltin ma kinux /wie/ i]da nies ta’ kultura demokratika f’g[eruq profondi fl-istorja. Issa hu ddmir tal-istori/i li jda[[lu dawn id-dokumenti f’kuntest. Laferla u l-lag[qi]mu kolonjali Jekk il-Korp tal-Pulizija jip-

preferi joqg[od fuq dak li kien kiteb Albert Laferla fil-ktieb British Malta, din affari tieg[u. Il-kitba ta’ Laferla llum hija ssuperata jekk mhux ukoll skreditata. Il-fatt li lPulizja g[adha tqis lil Laferla b[ala l-Bibbja tal-istorja kolonjali tag[na juri biss ilfaqar mentali tag[ha. Dawn l-argumenti juru biss li wara kwa]i 50 sena millIndipendenza, dan il-Korp g[adu b’forma mentis kolonjali. Waqt li hu fatt storiku, li lLabour qatt ma emmen filvalur storiku tal-Indipendenza, din l-ittra uffi/jali talKummissjaru tal-Pulizja tikkonferma li dan l-istess Korp lanqas jemmen fil-31 ta’ Marzu. Kif qalilna lKummissarju, “li l-Gran Brittanja assumiet is-sovranità ta’ Malta fl-istess sena 1813, ji;ifieri 11-il sena wara li missirijietna kienu /edew ittmexxija ta’ pajji]na lillImperu Ingli]”. L-u]u talkelma “/edew” hija /ertifikat /ar ta’ dak li qed ng[id, ji;ifieri li l-;rajja Laburista tal-{elsien hija biss construct storiku u aktar ma nne[[uha min-nofs, aktar a[jar b’risq ittkissir tal-istess ktajjen kolonjali li dan il-gvern u l-pulizija tieg[u g[adhom marbuta bihom.

Il-valur tal-istorjografija ta’ Laferla jinsab fil-mod ta’ kif il-kolonjali]mu Ingli] ried ibig[ l-istorja tieg[u lit-tfal tal-poplu Malti. Hu ]gur irnexxielu mal-Kummissarju pre]enti tag[na. Issa jekk ilKorp tal-Pulizija ta[t il-Gvern tal-Labour jixtieq jibqa’ jg[ix fid-dell tal-kolonjali]mu Ingli], dik affair tieg[u. Biss, jekk jog[;bu dan, il-Gvern ma joqg[odx idoqq id-diska tal[elsien g[aliex tistona bilkbir. Wara l-Indipendenza, numru ta’ stori/i bdew jirrevedu l-istorja miktuba ta’ pajji]na u l-valur storiku ta’ Laferla ;ie relegat g[al wie[ed dijakroniku. Anki b[ala kitba hu fqir [afna u mimli ]balji. Din tat-twaqqif tal-Korp hija wa[da minnhom. Fuq kollox, il-persuna li listess Kummissarju jrid jiskredita, ji;ifieri Vincenzo Azzopardi, kien wie[ed minn dawk li [admu g[al-libertà tal-istampa u l-espressjoni [ielsa f’pajji]na. Kien wie[ed minn dawk li ma a//ettawx illag[qi]mu imperjali u rrifjuta li jsir im[allef waqt li [adem biex il-Maltin setg[u jele;;u r-rappre]entanti tag[hom u jkollhom Kunsill tal-Gvern. Kien wie[ed minn dawk li qab]u g[all-e]iljati Taljani f’Malta li kienu ma[ruba minn pajji]hom min[abba l[sibijiet politi/i tag[hom. King Tom

Fuq kollox, wie[ed m’g[andux fejn jintilef biex isib mnejn Laferla ;ab id-data tal-1814, li skont l-istess Kummissjarju t[abat [afna biex irri/erka. Din ir-ri/erka kbira kienet tikkonsisti fittqallib tal-ewwel pa;ni talGazzetta tal-Gvern u sab ilProklama ta’ King Tom. Minna[a tieg[u, Laferla injora kulma nkiteb qabel din id-data

fuq dan is-su;;ett minn [addie[or, inklu] dokumenti o[ra li l-istess Kummissarju tal-Pulizija qed jag[mel referenzi g[alihom. Fuq kollox, Laferla g[andu jkun il-bniedem li ji;i akku]at li ma da[[alx din il-proklama tal-1814 f’kuntest, li b[alma spjegajt fl-artiklu tieg[i tat-22 ta’ Di/embru 2013, kien dak biex il-kolonizzatur jafferma t-tirannija tieg[u fuq Malta. Dan ifisser li Laferla m’g[amilx ir-ri/erka tieg[u sewwa. Ri/erka storika tajba titlob li wie[ed jist[arre; sew xi nkiteb dwar is-su;;ett li qed jikteb dwaru min-nies ta’ qablu. Forsi Laferla kellu xi interess li joskura x-xog[ol ta’ Vincenzo Azzopardi u dak li ;ara qabel? Li ma qalx Laferla, u b[allImperjalisti kollha, din qatt ma kien se jg[idha, kien il-fatt li biex la[aq Kummissjarju tal-Pulizija Ingli] kellu jitke//a wie[ed Malti, punt li l-Kummissarju ma kellux ilkura;; jikkontradixxi. Ara jekk qatt f’test kolonjali kienx se jid[ol dettall storiku b[al dan! Din it-tip ta’ anali]i kritika hija mag[rufa b[ala t-teorija post-kolonjali tal-istorja. I]da dawn imorru lil hinn mill-awtorità u pontifikazzjoni tal-istorja skont il-Korp talPulizija. Il-fantastorja Illum m’g[andix dubju, li l-

ewwel Kummissarju Cassar tke//a g[ax kien rett, serju u demokratiku. L-Ingli]i riedu wie[ed barrani u awtoritarju. G[alhekk jag[mel sewwa lMinistru Mallia u lKummissarju tieg[u li ji//elebraw din il-;rajja. Minn qalbi nawgura lillKorp tal-Pulizija u lillMinistru Manuel Mallia biex matul din is-sena ji//elebraw bi kbir l-arroganza tal-kolonjali]mu Ingli], it-tke//ija talKummissjaru Malti, waqt li jkomplu jarmu fi]-]ibel ixxog[ol tal-patrijott Malti Vincenzo Azzopardi u s[abu g[ax ma kitbux f’kuntest. Fi kliem ie[or, ktieb tag[hom mhux tajjeb g[ax ma kinux lag[qa tal-barrani. I]da l-istorja ma te]istix biex wie[ed jg[ix innostal;ija kolonjali tal-passat, b[alma jixtieq jag[mel dan listess Kummissarju permezz ta’ dawn i/-/elebrazzjonijiet, i]da biex jg[in pajji] jikber fil-pro/ess demokratiku [ieles fil-[ajja tieg[u ta’ kuljum. B’dan il-[sieb nixtieq nag[laq din il-korrispondenza tieg[i billi nawgura lillKummissjarju tal-Pulizja u lill-Korp tieg[u biex jibqg[u jg[ixu l-fantastorja kolonjali.

Simon Mercieca Marsaxlokk

{arsa lejn dak li ;abitilna l-m

Noel D’Anastas

ndanastas@gmail.com

L-2013 kienet sena li fejn tid[ol mu]ika wie[ed g[andu g[ax jibqa’ jiftakarha, l-aktar dawk is-segwa/i talfestivals, b’mod partikolari tas-sehem ta’ Malta fil-Eurovision. Kienet sena po]ittiva g[all-mod kif Malta re;g[et sabet postha ’l fuq, [ajr g[as-su//ess miksub minn Gianluca Bezzina li wkoll irnexxielu jid[ol malaqwa 40 fil-klassifika Ingli]a. Il-lista tat-tifkiriet g[all-2013 tara lil Malta tirba[ l-edizzjoni tal-Junior Eurovision u r-ritorn tal-Festival Internazzjonali tal-Kanzunetta Maltija. Bosta bands iddebuttaw b’materjal ;did u o[rajn komplew fejn [allew fixxhur jew snin ta’ qabel, anke jekk forsi fl-ewwel xhur tas-sena kellhom theddida mis-sa[na politika. B’danakollu g[amlu s-sena wa[da interessanti. Dan hu evidenti fil-lista twila li wie[ed isib fuq is-sit tal-Malta Music Memory Project (M3P) fil-pa;na MMI 2013 Listeners’ Picks Poll li sena wara o[ra qed tikkompila dak li jkun in[areg biex il-memorja tibqa’ [ajja.. Il-Malta Music Awards mi]mum fi Frar, li tat l-unuri lil bosta artisti li spikkaw fl-2012, kien xhieda ta’ spettaklu mu]ikali. L-istess jing[ad g[allBay Music Awards li n]amm ftit tal;img[at ilu li onora l-[idma u ssu//ess miksub minn bosta esponenti matul it-tnax il-xahar li g[addew. U la darba semmejt l-istazzjon tarradju 89.7 irrid nifra[lu li fil-play list inkluda diska bl-ilsien Malti, xi [a;a li mhix fil-kredu tal-istazzjon. Il-famu]a Xemx li Winter Moods tawha ver]joni e//ellenti ta’ dik li ori;inarjament g[amlet su//ess fenomenali lil The Tramps indaqqet kemm-il darba. Nemmen li dan g[andu wkoll isir g[al artisti o[ra ta’ kwalità li jemmnu filMalti. I/-/elebri tenur internazzjonali Joseph Calleja kompla g[addej b’tant [idma fil-qasam operistiku, kun/erti, stedin f’u[ud mill-aqwa istituzzjonijiet internazzjonali u f’bosta reklami g[al pajji]na. Il-;img[a l-o[ra tajt [arsa lejn il-kun/ert kbir li ta Fuq il-Fosos b’g[add ta’ mistednin. Sena tajba g[al The Crowns, Ira losco u Xtruppaw

Kienet sena kbira g[al The Crowns fid-debutt tal-album ‘Someone Else’ u Ira Losco li kompliet tkabbar ir-ripertorju vast tag[ha b’element aktar kummer/jali fl-album il-;did The Fire li mar tajjeb [afna fil-klassifika lokali. Ilbosta dehriet li kellhom ‘l hawn u ‘l hemm ikkonferma sena po]ittiva. Sena tajba wkoll kienet g[al Nomad Son li nieda t-tielet album tieg[u The Darkening. Su//ess kien The Runaway, il-video ta’ Red Electrick. Chris u Moira irri tornaw fix - xena b ’ materjal ;did wara li l - a[[ar li kienu g[amlu dan kien fl - 2008 . Mill-qasam talJazz lokali spikka CUSP li nieda l-EP

Gianluca Bezzina – kari]ma u simpatija

debuttanti Spiritual Ritual. Matul l2013 Freddie Portelli baqa’ jo[ro; aktar diski. G[al Rifffs, Airport Impressions u The New Victorians kienet sena impenjattiva fl-istudio jirrekordjaw dak li mistenni jag[tuna matul l-2014. Winter Moods kellhom ukoll sena po]ittiva fejn barra r-recording ta’ album ;did li jo[ro; matul din is-sena li minnu di;à smajna xi materjal, ilband intg[a]let mill-Hard Rock Cafè biex ting[aqad ma’ mijiet ta’ artisti internazzjonali li l-memorabilia tieg[u tkun esebita fl-istabbilimenti tag[hom. Bosta kienu l-bands li daqqew barra, fosthom Explicit, Abysmal Torment, Cable 35 attivi fl-Ingilterra, filwaqt li Beheaded jag[mlu tour estensiv madwar l-Ewropa flimkien mal-band metal Amerikan Pyrexia. Sophie fet[et il-kun/ert li tat Ciara, il-kantanta RnB Amerikana li sar f’ O2 Arena f’Londra. Kienet okkazjoni indimentikabbli li f’Novembru li g[adda bands lokali ng[aqdu flimkieu f’gig li n]amm fl-Ingilterra. Il-mu]ika bil-Malti kellha sena po]ittiva fl-2013. L-albums ta’ Xtruppaw ‘Xtruppo]itorju’ kien /elebrità. Anke ‘?ar Kristall’, il-hip hop fid-dikjarazzjoni sarkastika minn No Bling Show ma[ru; online kien fih x’tomg[od. Il-kun/erti mill-Brikkuni, No Bling Show u Xtruppaw faqg[u kull m’hemm b’ammirazzjoni kbira fejn dawn ittellg[u, fit-Teatru miftu[ f’dak li darba kien it-Teatru Rjal, flOrpheum fil-G]ira u fil-{abs il-Qadim, Kordin. Bibita komplew taw dimensjoni ta’ element medjovali f’pajji]na.

Fabrizio Faniello ji//elebra r-reb[a tal-KKI

Fabrizio Faniello jirba[ il-KKI

F’Settembru b[as-snin l-img[oddija re;a’ n]amm l-appuntament malKonkors Kanzunetta Indipendenza, it-22 edizzjoni tieg[u, li ntreb[et minn Fabrizio Faniello bil-kanzunetta A[firli Jekk Trid (Rita Pace#Minik). L-istess song writers Dominic Galea tana ]ew; CDs – ‘Taqbila’, poe]iji Maltin u rimi g[at-tfal u ‘Karba’, u[ud mill-poe]iji g[alqalb Ru]ar Briffa. Ir-ri]ultat tal-MMI 2013 Listeners’ Picks Poll jindika li l-a[jar albums skont dawk li vvutaw kienu dawk ta’ Ira Losco segwit minn Xtruppaw, ‘Becomin’ ta’ Ascendor, ‘Waiting for tomorrow’ ta’ Gianluca u l-album ta’ The Crowns. Illista tas-singles u Eps tara s-su//ess ta’ Lathe Wolves in the Fold (EP), Winter Moods Xemx#Miss You (EP) u Days of My Life, nosnow#noalps N.E.W. u Robert Farrugia Mist (EP). Mill-materjal ma[ru; online spikkaw Divine Sinners Jekk Tfakkarni Ismek, Abysmal Torment Amidst Your Scorched Barren Shrine, l-album talMalta Eurovision Song Contest 2013, Carlo Gerada feat. Kristina Casolani Never Let Go , u Mistura Kollox LIstess. L-a[jar videos kienu dawk ta’ Adie ‘Feel’, Loathe ‘Bucketlove’, Karma Skies ‘Bittersweet September’, Red Electrick ‘The Runaway’ u Cryptic Street ‘Retrospect’. Il-materjal ta’ Joseph Calleja – ‘Amore’, Lauren Aquilina ‘Sinners’, Carrie Haber ‘Leo’, Krokus ‘Dirty Dynamite’ u Walrus and

kisbu wkoll l-unur fit-tieni kanzunetta klassifikata, Mieg[ek Hemm Jien interpretata minn Neville Refalo. Nicole Brincat ;iet klassifikata fit-tielet post b’{allini Ng[idlek (Stephen Baldacchino #Minik).

the Carpenter ‘Stairway to the Moon’ kienu vvutati b[ala l-a[jar materjal ta’ artisti attivi barra. Gianluca Bezzina jisraq is-simpatija Bil-kari]ma u l-personalità tieg[u, Gianluca Bezzina rnexxielu jisraq is-simpatija mhux biss tal-Maltin, li imqar g[al

ftit minuti g[aqqadhom ta[t bandiera wa[da wara d-do]a politika tax-xhur ta’ qabel, i]da wkoll l-appo;; mog[ti minn bosta pajj]i Ewropej li 22 pajji] minn 39 parte/ipant fil-final tal-Eurovision Song Contest ivvutaw g[al Malta. Ir-ri]ultat miksub fit-tmien post ikkonferma li Tomorrow, miktuba minn Boris Cezek u Dean Muscat, ni]let tajjeb [afna u Malta sabet postha mal-ewwel g[axra, xi [a;a li konna ilna ma nesperjenzaw mill-2005. Il-passaport g[all-Eurovision qatg[u fi Frar fil-Malta Eurovision Song Contest fejn kien hemm stennija kbira g[al Kevin Borg. F’din l-edizzjoni spikka wkoll Chris Grech, esponent ta’ Twenty-Six Other-Worlds. Tomorrow irnexxielha wkoll tidhol filklassifika tal-aqwa 40 diska fl-Ingilterra filwaqt li l-video tad-diska kien segwit mal-miljun vi]itatur fuq il-Youtube..

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Mu]ika

mu]ika Maltija matul l-2013 Kun/erti

I/-/kejkna Gaia Cauchi li ;abet lejn Malta unur uniku u presti;ju]

Il-Festival Internazzjonali tal-Kanzunetta Maltija

Olivia Lewis

Il-Festival Internazzjonali talKanzunetta Maltija rritorna wara bosta snin, festival li kellna b]onnu. Din l-edizzjoni ntreb[et minn Olivia Lewis b’Hawn mill-:did miktuba minn Joe Julian Farrugia u Paul Abela. Mark Tonna kiseb it-tieni post bil-kanzunetta Poeta bla Kliem (Emil Calleja Bayliss#Mark Scicluna) filwaqt li l-a[wa Dario u Grecia Bezzina kienu klassifikati fit-tielet post b’Solitaire (Rita Pace#Dario Bezzina). Il-ver]joni bil:ermani] ta’ Sal-A[[ar li g[amlet su//ess lil Fabrizio Faniello, reb[et ilkategorija internazzjonali b’interpretazzjoni minn Bella Vista.

Malta tirba[ il-Junior Eurovision Song Contest

Fit-30 ta’ Novembru, Malta kienet kburija b’tifla ta’ 11-il sena, Gaia Cauchi, li t-talent vokali tag[ha hu straordinarju g[all-età tag[ha. Gaia Cauchi reb[et il-Junior Eurovision Song Contest li sar fi Kiev, l-Ukrajna, b’The Start miktuba minn Muxu u Elton Zarb. Kienet l-ewwel darba li l-kanzunetta ambaxxatri/i m’g[addietx mill-arbiel tal-festival lokali, xi [a;a li [afna

kkunsidraw li hekk g[andu jkun il-format li mmorru bih fil-Eurovision. Is-sehem tal-g[alliema tag[ha, Gillian Attard, kien evidenti wkoll fis-su//essi miksuba minn ]ew; aljievi o[ra tag[ha, Veronica Rotin u Shauna Vassallo li impressjonaw f’Ti Lascio Una Canzone. Kienet sena wkoll po]ittiva g[al Ilenia Camilleri li reb[et il-Junior festival ta’ Sanremo fl-Italja.

L-G[anja tal-Poplu

F’April fit-Teatru tal-Università tittella’ s-37 edizzjoni ta’ L-G[anja tal-Poplu mill-Youth Travel Circle (Y.T.C.). Lg[anja ‘Hawn Si;;u Nieqes’ (Paul Ellul#Mark Spiteri Lucas) kantata Cherise Attard kienet L-G[anja tal-

Poplu 2013. Segwita fit-tieni u t-tielet post rispettivament kien hemm ‘Signor Si’ (Joe Julian Farrugia#Sammy Galea) interpretata minn Dorothy Muscat u ‘Pupazz’ (Emil Calleja Bayliss#Rita Pace) kantata mill-versatili Rita Pace.

Fost kun/erti kbar li ttellg[u b’artisti Maltin kien hemm dak ta’ Tenishia fl-MFCC fit-30 ta’ Marzu. F’Ottubru, Stummin’ 2013 mi]}{N kien su//ess fis-sala Sir Temi }ammit fl-Università. Rockestra 2013, il-[ames u la[[ar edizzjoni ta[t il-presidenza ta’ George Abela, rat l-akbar attendenza minn kemm ilha tkun imtella’. LOrkestra Filarmonika Nazzjonali ta[t id-direzzjoni ta’ Sigmund Mifsud kienet ta’ klassi, L-interpretazzjonijiet kienu brillanti f’atmosfera elettrifikanti u pjattaforma quddiem l-eluf g[al bosta kantanti lokali. G[all-ewwel darba f’{a]-}abbar, in]amm i]-}abbar Music Festival f’]ew; kun/erti kbar inklu] l-interpretazzjoni ta’ The Wall tal-Pink Floyd kif ukoll kun/ert minn Ira Losco. Barra dan f’{al G[axaq kien hemm il-festival li issa sar annwali bis-sehem ukoll ta’ Airport Impressions u Ira Losco. Il-Farsons Beer Festival matul issajf re;a’ kien ta’ attrazzjoni g[allmu]ika rock lokali u dik aktar mexxejja b’eluf jie[du buzz kuljum ma’ dawk li qed idoqqu. Ma’ din lattrazzjoni nsemmi avvenimenti o[ra li saru matul in-Notte Bianca bis-sehem ta’ bosta bands lokali. Lejn tmiem is-sena ttella’ s-16-il appuntament annwali ta’ Teatru Unplugged fit-Teatru Manoel li barra s-sehem mu]ikali akustiku minn Gianluca Bezzina, Rachel Fabri, The Crowns, Stalko, Chris Grech, Raquela u Red Electrick, ing[atat tislima xierqa lil Nirvana Azzopardi, ko-fundatri/i ta’ dan lavveniment li ;img[at qabel tilfet ilbattalja kontra l-kan/er. Mix-xena tal-mu]ika Metal, l2013 kienet wa[da tajba f’dak li n]amm fl-Xtreme Metal Assault f’Lulju fejn madwar 15-il band lokali attiraw lis-segwa/i. Malta Doom Festival fil-Buskett Roadhouse ittella’ f’Ottubru 2013 bil-bands Maltin ikunu 12th Ode, Dawn of Anguish, Nomad Son, Weeping Silence u Victims of Creation. F’Di/embru sar it-tielet

Ira Losco

festival ta’ ‘They Brought You Death and Eternal Doom’ fixChateau, il-Buskett. It-tieni edizzjoni ta’ Rok the South sar f’April fejn daqqew bands Maltin fosthom Dripht, Three Stops to China, The Shh, Cable 35, Sempli/ement ta’ Triq, nosnow#noalps, Dolls For Idols, For Strings Inn, 5 Years From Now, Alex Alden, Duo Kukkanja, Harriet Cohen, Elevator Music u String Junky u o[rajn barranin. Matul is-sajf 2013, f’Shoosh filBuskett Roadhouse kienu organizzati sensiela ta’ kun/erti bit-titlu Woodrock bis-sehem ta’ bosta bands lokali fosthom Fuse Box, For Strings Inn u 50 Shades of Green. Ma naqsux il-maratoni fisSimon’s Pub u fir-Rookies Bar f’Bu;ibba li re;g[u kienu ta’ sens nobbli bl-g[ajnuna ta’ bands lokali li ta’ kull sena jag[tu sehemhom.

Tislima lil dawk li [allewna L-2013 ;abet niket g[at-telfa ta’ artisti mu]ikali f’oqsma varji. Proprju fl-ewwel ;img[at tas-sena l-mu]ika rock tilfet wie[ed millveterani tag[ha, il-kitarrista talPurple Haze, Stephen Borg. Fl-istess ]mien ukoll, tit[abbar il-mewt ta’ Val Valente, wie[ed mill-aqwa sassafonisti li kien hawn f’pajji]na. F’Marzu, miet Charles ‘Babyface’ Curmi, kantant u promotur kbir tal-

mu]ika Maltija fl-Awstralja li bissa[[a tieg[u bosta kantanti Maltin marru jkantaw l-Awstralja qalb lemigranti Maltin. Lejn l-a[[ar ta’ Awwissu jmut Frank Camilleri ‘il-bibi’, il-pjanista veteran li kien kiseb fama kbira bosta snin ilu fl-istabbilimenti ta’ divertiment fi Strada Stretta u kien membru f’wie[ed mill-ewwel jazz trios f’Malta. Minn hawn nag[tuhom it-tislima tag[na.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Safar

Dehra ta’ wa[da mill-pisti li tintu]a f’Borovets biex ji;i prattikat l-isport tal-iskiing

Sport ie[or prattikat u mfittex [afna f’Borovets hu dak li hu mag[ruf b[ala snowboarding li jikkumplimenta l-ispettaklu naturali f’dawn l-in[awi tal-Bulgarija

Borovets – destinazzjoni rilassanti u ma;ika qalb il-muntanji tal-Balkani

Borovets huwa wie[ed mill-akbar ri]orts tal-iskiing fil-Bulgarija, f’g[oli ta’ 1,300 metru fuq ix-xaqliba tatTramuntana tal-muntanja Rila, u madwar 70 kilometru bog[od mill-belt kapitali Sofia. It-temperatura medja f’Jannar, laktar xahar kiesa[ f’dan il-pajji] tkun ta’ madwar 4.8 grad celcius. Dan ir-ri]ort kellu l-bidu tieg[u lejn la[[ar tas-seklu 19, u sa nofs is-seklu 20 kien mag[ruf b[ala Chamkoria (Pine Forest). {afna nies prominenti u distinti kienu jqattg[u s-sajf g[all-frisk f’dawn l-in[awi, filwaqt li fix-xitwa

kienu jmorru g[all-ka//a. Imbag[ad fissnin 60 u 70, dan ir-ri]ort beda jikber fejn inbnew [afna lukandi, saru [afna fa/ilitajiet tal-isport u bil-mod il-mod, Borovets inbidel f’ri]ort xitwi millaktar modern u sar ferm popolari ma’ nies li j[obbu jqattg[u l-btajjel taxxitwa fil-muntanji. Ir-ri]ort tal-iskiing f’Borovets jinkludi 24 trails b’total ta’ 58 kilometru li jinkludu wkoll fa/ilitajiet ta’ skiing filg[axija peress li t-trails huma mg[ammra wkoll bid-dawl artifi/jali. Hemm 12-il lift, kollha moderni u

mi]mumin tajjeb [afna. It-trails huma maqsumin fi tliet re;juni – Sitnyakovo, Markudzhik u Yastrebets u jvarjaw fil-livelli tag[hom biex jakkommodow lil kul[add; minn dawk li qatt ma jkunu skijjaw sa dawk li huma esperti f’dan l-isport. L-apparat li jintu]a j]omm is-sil; f’kundizzjoni perfetta. L-ista;un tal-iskiing jifta[ f’nofs Di/embru u jibqa’ sejjer sala[[ar ta’ April u dawk li qatt ma pprattikaw dan l-isport jistg[u jit[arr;u sew kemm fl-iskiing kif ukoll fis-snowboarding. L-g[alliema huma kollha professjon-

Is-sbu[ija tal-muntanji mdawra b’si;ar tal-ar]nu tista’ titgawda mit-turisti permezz tal-funikular

ali u joffru lezzjonijiet fuq ba]i ta’ gruppi kif ukoll individwali. Ma jistax jonqos li f’dan ir-ri]ort wie[ed isib [afna lukandi, vilel lussu]i, ristoranti, diversi bars u diskoteki. Latmosfera ta’ filg[axija hija allegru]a u mimlija [ajja. Fl-a[[ar mill-a[[ar, Borovets joffri atmosfera ferm rilassanti qalb xenarju mill-isba[ tal-muntanji bojod miksijin sil;, i]da mg[ammar b’dak kollu li wie[ed jista’ jkollu b]onn fosthom [wienet, spi]erija, banek u servizzi medi/i.

Wa[da mil-lukandi ewlenin f’Borovets – Rila, li hija wa[da mill-aktar impressjonanti fl-in[awi min[abba li tinsab f’po]izzjoni strate;ika f’dan ir-ri]ort

Serbut ta’ nies jistennew f’wa[da mill-pisti f’Borovets

‘Il bog[od mill-kes[a ta’ barra, btala f’Borovets toffri wkoll l-opportunità li ssib [in ta’ rilassament f’xi sauna jew jacuzzi

Waqt li Borovets hu mfittex l-aktar g[all-isport marbut mas-sil;, ma jonqsux ukoll il-[wienet li joffru g[a]la g[al min ikun irid jixtri anki bi prezzijiet baxxi

Lil hinn mill-attività sportiva ta’ fuq is-sil;, filg[axija jirb[u postijiet b[al diskoteki u klabbs imfittxija mit-turisti u anki nies lokali

Mezzi ta’ trasport f’Borovets hemm [afna, i]da ma jonqsux dawk tradizzjonali li huma mfittxija mit-turisti meqjusa minnhom b[ala esperjenza unika

Konna ]g[a]ag[

fis snin sittin sebg[in Silta mill-ktieb tat-tifkiriet ‘FJURI LI MA JINXFUX’ Oliver Friggieri

Is-snin bejn tmiem is-sittinijiet u lbidu tas-sebg[inijiet kienu g[alija u g[al ;emg[a ta’ o[rajn perijodu ta’ [biberija kbira. Konna lkoll madwar lg[oxrin jew ftit i]jed, ilkoll qalbna mimlija bl-im[abba ta]-]g[o]ija, [erqanin li lill-[ajja ne[dulha kollox. Konna fer[anin, anki jekk ma]-]mien indunajna li kellna ftit [dejn dak li ;ab mieg[u l-progress aktar tard. Fi tmiem is-sittinijiet il-mezzi taddivertiment ma kinux kbar, u [afna mill-ftit li kien hemm kienu divertimenti lussu]i wisq g[alina, u jiswew wisq, jew kienu jsiru bil-lejl. U bil-lejl kemm a[na l-;uvintur u kemm it-tfajliet tag[na ma stajniex no[or;u. It-tfajliet i]jed u i]jed! {in fiss biex jid[lu lura d-dar, u w[ud minna l-ir;iel konna hekk ukoll. Kien hemm [in, l-g[axra u forsi forsi xi drabi l-[dax ta’ bil-lejl, imma qatt qatt nofs il-lejl! Ara ma tmurx tittardja! Il-bieb kien ikun qieg[ed jistenna li jissakkar, bilfirroll u bl-istanga b’kollox. Kien hemm xi e//ezzjonijiet g[al dan, u le//ezzjonijiet kienu ftit. Ma nistag[;ibx, g[alhekk, li g[alina ]]wie; kien qieg[ed ifisser ukoll g[amla ta’ [elsien responsabbli. Ma kellniex wisq, i]da kellna lilna nfusna u lil [biebna, u dan kien bi]]ejjed biex inkunu hienja safejn stajna. Lanqas liri s[a[ xi nberbqu ma kellna fil-but. Lanqas karozza biex minn hawn immorru hemm b[allikieku xejn. Il-karozza u l-g[erusija ma kinux imorru flimkien, apparti li ma kellniex karozza, imma i]jed minn hekk: ilkarozzi kienu g[adhom ftit fil-pajji]. Kien hemm il-karozzi tal-linja, li jimxu tlikki tlikki, tassew, imma li jitilqu lkoll f’[inhom mill-venda ta’ Putirjal, iwassluna fejn ridna, u minn hemm ’il quddiem kellna ri;lejna. U ri;lejna kien g[ad fadlilhom ]mien twil ;mielu qabel jibdew jeg[jew wara erba’ passi. L-epoka tan-namur u l-mixi fil-kampanja Kienet g[alina l-epoka tan-namrar, tal-mixi fil-kampanja, ta’ [biberija

maqsuma bejnietna tul sig[at u jiem s[a[ tal-;img[a. Anki fi g]ira /kejkna li ma]-]mien kellha ti/kien wisq aktar, kien g[ad kellna x-xorti li na[sbu li ddistanzi kienu kbar [afna. Kienet Malta akbar, mimlija fantasija! Kollox kellu jitbiddel mill-qieg[, u jibda ji/kien, minn madwar nofs ittmeninijiet – hekk na[seb, u g[al bosta ra;unijiet. Sellimna lis-snin sittin u d[alna fissebg[inijiet ilkoll flimkien, b’pass

wie[ed. Konna g[add ta’ koppji bi ftit snin ta’ g[erusija: Ritchie Vella Laurenti u Marcelle Taliana, Michael Sant u Monica Zammit, Charles Sampson u Margaret Felice, Eddie Gauci u Catherine Azzopardi, u jiena u Eileen Cassar. Lil Ritchie u lil Eddie, [bieb qodma mis-snin tas-Seminarju Ma;;uri, bqajt mid[la tag[hom sa minn meta [ar;u mill-kors huma wkoll, xi ]mien warajja. Lil Michael u lil Charles iltqajt mag[hom l-ewwel darba fl-Iskola Sekondarja Marija Assunta tal{amrun, fejn it-tlieta, b[ala g[alliema ;odda, bdejna t-triq twila u iebsa tattag[lim fl-iskola. Lil Ritchie bag[tuh jg[allem f’dik liskola wkoll, prova ta’ kemm hi ]g[ira Malta u ta’ kemm l-g[alliema kienu g[adhom ftit [dejn kemm ]diedu snin wara. A[na u nidraw il-klassi, u wisq i]jed meta bdejna nidraw kif ng[allmu lit-tfajliet ta’ etajiet differenti, sibna ru[na f’qag[da li nidraw lilna nfusna, u nfittxu nsiru [bieb. G[alliema u [bieb. Min qabel, u min ftit wara, issa lkoll konna qbadna tfajla bil-[sieb ta]]wie;. L-ewwel darba li da[al Charles Sampson fil-kamra tal-g[alliema fliskola laqatni bl-eleganza tieg[u. Mur ;ib lili n]omm ru[i b[alu! :lekk skur, ingravata mi;buda dritta dritta ma’ g[onqu, qalziet skur ukoll u par ]arbun tal-alakka li g[adni ma nistax ninsieh – ftit kont g[adni rajt b[alu! Ixengel rasu u mbag[ad idejh, jimxi b’daqsxejn ta’ ]ifna, Charles sab mejda u ntasab mag[ha, i[ares. Michael da[al dritt dritt, arani u la tmissnix, sakemm issir taf li hu bniedem li taqta’ u tiekol minnu, ta’ ftit kliem, intelli;enti, e]att f’kull kumment bejn /ajtier u /iniku. Ritchie da[al jirran;a xag[ru b[as-soltu, u mbag[ad xag[ru jer;a’ jit[abbillu u g[alhekk hu jer;a’ jirran;ah – u hekk tg[addi l-[ajja! Hu wkoll kien pulit xummiema. Hekk kien ukoll Raymond Spiteri, e]att u puntwali, dejjem b’mazz kotba ta[t abtu, u dejjem bi tbissima sin/iera. G[alliema o[rajn, b[al Charles Degiorgio u Walter Caruana, aktarx kienu jg[allmu hemm qabel i]da ma damux ma saru mid[la tag[na l-;odda wkoll. Il-kumpanija tag[hom kienet divertiment s[i[, u malajr intba[na li bi//a mis-sa[[a li kellna b]onn biex inkampaw b[ala g[alliema kellna ne[duha mill-Kamra tal-G[alliema. Il-Kamra tal-G[alliema R;iel, g[aliex l-

g[alliema nisa kellhom kamra o[ra ’l bog[od minna sewwa – min[abba lperikli tal-[ajja u l-i]jed ta]-]g[o]ija! Mela kellna [afna fuqiex in[aqquha, i]da kellna ambjent tajjeb bejnietna tant li qatt ma niftakar li ;;ilidna min[abba partit jew ie[or. Konna g[arajjes! Fuq kollox, konna g[alliema ]g[a]ag[ li g[adna rridu niskopru lisfidi li toffri l-klassi tat-tfal. U m’hemm xejn /ert fil-klassi, fl-istess klassi, waqt li kull klassi hi dinja ;dida [dejn klassi o[ra. Konna hemmhekk biex ng[allmu, i]da issa aktar konna /erti minn kemm kien g[ad fadlilna nitg[allmu a[na stess. Mixjiet fil-[emda tal-kampanja

Konna niltaqg[u minn ;img[a g[al o[ra, filg[axija, jew waranofsinhar, jew is-Sibt u l-{add, skont l-okka]joni, u l-i]jed fil-btajjel ta’ matul is-sena u li]jed tas-sajf. U[ud minna kienu jfasslu programm ta’ mixja twila fil-kampanja, minn filg[odu kmieni sa filg[axija. U miskin min minna ma kienx imdorri jimxi! Malta kien g[ad fadlilha bosta n[awi ta’ pajsa;;i sbie[, u donnhom kienu j[addru i]jed g[aliex donnha x-xita kienet tin]el i]jed. Il-Bidnija, ilKun/izzjoni, il-Wardija, il-Fawwara, il-Buskett, u fuq kollox il-Widien, ewlieni fosthom Wied il-Qlejg[a (Chadwick Lakes) meta kien ikun imfawwar bl-ilmijiet u kull fejn t[ares kien firxa s[i[a ta’ [dura safja u fewwie[a. Malta kienet tassew isba[. Konna niltaqg[u xi mkien fejn kienet tkun waqqfitna l-karozza tal-linja, u minn hemm, ta[t it-tmexxija ta’ xi wie[ed jew wa[da minna, aktarx ta’ Monica ta’ Michael, konna ner[ulha g[al g[onq it-triq. Min i[affef u min jitlajja, min jieqaf jistrie[ u jisraq xi bewsa mixtieqa, u min jimxi b’pass meqjus labranzetta. I/-/ajt kien dejjem f’idejn Eddie. Kien ikun hemm [emda kbira, [lief ilpassi [fief tag[na fil-mog[dijiet talkampanja, u f’daqqa wa[da kienet tfaqqa’ minn xi mkien il-vu/i [oxna, im[axxna wisq i]jed apposta, ta’ Eddie. Kelma sempli/i, jew sempli/i [oss, u Eddie kien ikun g[amel bi]]ejjed biex jisirqilna tbissima jew da[ka. Catherine kienet tist[i u b[allikieku kienet tkun trid twaqqfu [esrem, i]da hi kienet tinduna kemm konna nkunu nistennewh ida[[akna, u g[alhekk

kienet titbissem mag[na hi wkoll. Ilkarriera ta/-/ajt Eddie kien ilu li inawguraha fis-Seminarju, u xi drabi matul l-okka]jonijiet litur;i/i l-i]jed solenni! Hawn, fil-bera[, fi ]mien lg[erusija, ma kien hemm [add u xejn xi j]ommu. B’[arsa nebbiexa kien dlonk jikseb il-permess ta’ Catherine u /-/ajt tieg[u kien jibda. Xi drabi konna ninfaqg[u nid[ku mix-xejn, i]da drabi o[ra konna nog[xew bi praspar li kont trid [afna kura;; biex tag[milhom, u li forsi ]]mien ma baqax jippermettihom. Ng[idu a[na – li taqbad u tg[ajjeb lil xi [add f’wi//u jew wara dahru bla ma tkun tafu! Jew li tkellem persuna fit-triq billi tg[awwe; ilsienek qisek qieg[ed titkellem lingwa mhux mag[rufa, taparsi inti turist jew nieqes mis-sens! Jew li twaqqaf lil xi [add u tistaqsih fejn hi l-knisja tar-ra[al, waqt li l-knisja tar-ra[al tkun sewwasew quddiemek! Bis-sa[[a tag[na l-ir;iel, li konna [bieb minn qabel, l-g[arajjes tag[na saru [bieb ta’ ;ewwa u rnexxielhom isibu [afna interessi komuni bejniethom. Fuq kollox, kellhom l-interessi ta’ lejlet it-tie;. Kollha kienu jitkellmu fit-tul fuq ommhom, li kienet il-mudell, ir-riga tal-moralità, il-li;i tal-im;iba tag[hom. I]da f’dawn it-tfajliet ukoll kienet di;à bdiet tidher id-differenza kbira tal-;enerazzjonijiet. Il-qima lejn l-omm ma kinetx tfisser qbil s[i[ mag[ha, i]da fissret ]gur dejjem rispett lejn persuna ta’ poter. Jekk dik il-;enerazzjoni mhux dejjem imxiet fuq il-pariri tal-;enerazzjoni li wellditna, g[allinqas dejjem fittxet li tifhem, tiddubita, tit[asseb u tapprezza. Hekk na[seb li nista’ niddefinixxi lill;enerazzjoni Maltija li twieldet filgwerra jew ftit wara. Il-qtug[ s[i[ kien g[adu ma sarx, u dan kien [a;a sewwa. Hemm fatt sempli/i [afna li jixhed dan. G[al ;urnata fil-kampanja konna

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Tifkiriet

Malta kien g[ad fadlilha bosta n[awi ta’ pajsa;;i sbie[, u donnhom kienu j[addru i]jed g[aliex donnha x-xita kienet tin]el i]jed. Il-Bidnija, il-Kun/izzjoni, il-Wardija, il-Fawwara, il-Buskett, u fuq kollox il-Widien, ewlieni fosthom Wied il-Qlejg[a (Chadwick Lakes) meta kien ikun imfawwar bl-ilmijiet u kull fejn t[ares kien firxa s[i[a ta’ [dura safja u fewwie[a… Malta kienet tassew isba[. kellna l-minutiera e]atta tal-arlo;; quddiem g[ajnejna wkoll. Jien l-ewwel wie[ed ma kontx se nissogra niddawwar aktar mill-g[axra.

n;ibu mag[na ruxxmata basktijiet mimlijin bl-ikel. Ma kellniex il-[sieb, u lanqas kellna l-flus bi]]ejjed, biex matul it-triq nieqfu f’ristorant u nieklu ikla kif imiss. L-ommijiet, u fuq kollox l-ommijiet tat-tfajliet, kienu jkunu [asbu g[al kollox. U l-menù ma kellux limiti, u l-ikel kien garanzija ta’ benna u kwalità. Timpani, spagetti, imqarrun fil-forn, ross fil-forn, qarabag[li jew brun;iel mimli, patata fil-forn, insalata m[allta, ]ebbu; mimli, [ob] bi]-]ejt u bittadam, ;bejniet tal-b]ar jew tal-ilma... kien kollu x-xog[ol tal-ommijiet li xtaqu jaraw lil uliedhom u lill-g[arajjes tag[hom jieklu l-ikel ta’ jdejhom stess. G[alina l-ir;iel dan kollu kien g[amla ta’ garanzija li fil-[ajja ta]]wie; konna se nieklu tajjeb – g[ax skont iz-zokk il-ferg[a. It-tfajliet kienu ;mielhom jiddandnu b’kulma jkunu ;abu mag[hom, u jifta[ru bihom infushom daqskemm b’ommhom. Meta mbag[ad kien idoqq nofsinhar, konna rroddu s-salib, ng[idu talba u ninxte[tu ta[t [arruba u nistennew issoror jinfet[u bis-sorpri]i ta’ ;o fihom. Nag[]lu minn menujiet differenti ta’

xulxin, in[alltu u naqsmu. Jibdew ilkummenti /ajtiera, jinstema’ /-/ek/ik tal-platti u tal-po]ati, u mbag[ad intervall ta’ skiet – kul[add jiekol. Il-[emda tal-kampanja, fuq kollox, kienet t[alli fina t-tog[ma bnina ta’ ambjent naturali li kien g[ad g[andu fuqu l-marki tas-swaba’ meravilju]i ta’ Alla. Il-bniedem kien g[adu ’l bog[od mill-qerda li [alla warajh ftit snin wara. In-natura kienet g[adha mag[na, u l-kolesterol kien g[adu ma bediex jissemma biex itellef il-gost kollu. Kien hemm imbag[ad il-waqtiet meta konna ninfirdu b[ala grupp u ninqatg[u ftit g[al rasna f’koppji. Hemm jibda ddiskors tal-im[abba, it-tama tal;ejjieni, il-pro;etti u x-xewqat u dak kollu li li]-]g[o]ija tal-g[arajjes jag[milha [olma ta’ binhar. {olma ta’ darba biss. Malli jibda jidlam kul[add kien jiftakar li kien hemm [in li fih kellna nkunu lura d-dar. It-tfajliet kienu jibdew isemmu l-[in pre/i] li ng[atalhom minn ommhom, u din id-darba forsi kien [in ftit itwal mis-soltu, spe/jali g[al din l-okka]joni, imma mhux wisq! U[ud minna l-;uvintur, ibda minni,

Il-;enituri wara t-tieqa Il-;enituri tag[na, bis-sa[[a ta’ din il-[biberija ta’ bejnietna, spi//aw biex saru jafu lil bosta minna, jew sa[ansitra lilna lkoll. F’xi ka]ijiet il-;enituri saru wkoll mid[la ta’ xulxin. B’hekk setg[u jserr[u rashom aktar dwar ilbi//a kollha. Din id-dipendenza kienet anki finanzjarja: g[alkemm kellna s-salarju tag[na, il-;enituri kienu qeg[din i]ommuna bil-qalb kollha u fil-kumdità kollha f’darhom, li kellha tibqa’ darna sakemm ridna a[na. Il-programm tag[hom baqa’ l-programm tag[na: iqumu malli nqumu a[na, u jorqdu malli norqdu a[na. Il-bieb ta’ barra kellu jissakkar g[al-lejl mill-missier jew mill-omm, u minn [add minna. Kienu jkunu qeg[din jistennew, b[al ru[ fil-Purgatorju, wara t-tieqa. Hi rabta li tiswa mitqilha deheb. Monica ta’ Michael baqg[et iddur b’missierha g[al snin s[a[ fi xju[itu u kienet g[alina lkoll e]empju ta’ dedikazzjoni u m[abba. Hekk ukoll nista’ ng[id g[all-o[rajn, u fuq kollox g[al Charles Sampson, li kien marbut [afna ma’ missieru. Kien ilu jg[idli li

missieru beda sejjer lura u kien ifissirli fit-tul u b’diqa kbira l-marda li kienet qieg[da teqirdu. “Missieri miet,” qalli darba fuq ittelefon, b’le[en mitfi, [iere; minn ta[t l-art. Qatt qabel ma kont naf lil Charles f’dik il-burdata. Charles kellu dejjem tbissima. Beda jirrakkontali kemm kien i[obbu, u kemm missieru kien [abib kbir g[alih. L-g[ada waranofsinhar konna [dejh, fl-ewwel kamra tad-dar tieg[u. It-tebut kien miftu[ quddiemna fin-nofs. Charles g[annaqni mieg[u u nfexx jibki u jg[idli [afna [wejje; sbie[ fuq missieru. Dan kien wie[ed mill-ewwel sinjali

fostna li ]g[o]itna kellha l-limiti tag[ha wkoll, u li l-limiti tag[ha kellhom jibdew jidhru /ari malli l-;enituri jibdew jitnaqqru wie[ed wie[ed, wa[da wa[da, b[al ringiela suldati, b[al dawk li konna naraw fil-films talgwerra, jew b[al dawk li kellna biex nilag[bu bihom, suldati ta/-/omb jew tal-plastik. Hekk beda ji;ri fi ]mien qasir. Lillu]joni ta]-]g[o]ija hi sabi[a, u g[alhekk ma tistax iddum wisq. I]]ewwi;na lkoll kwa]i fl-istess firxa qasira ta’ snin. Konna fit-tie; ta’ xulxin, lebsin sabi[, b’qatra xorb ]ejda fl-istonku, u konna di;à mg[obbijin bi xkora ta’ tifkiriet sbie[ u koroh. Issa stajna nibdew nindunaw li [ajjitna kienet di;à bdiet taqbad ir-ritmu biex tibda tixbah lil dik tal-;enituri tag[na. Erfajna lil xulxin fi tmiem it-tie;, irbatna l-bottijiet u dendilna l-karti u dlikna x-xampù mal-karozzi tal-g[arajjes s[abna qabel ma [allew is-sala, u g[annaqna lil xulxin “tal-a[[ar”. Xi qatra dmug[ xerridnieha wkoll. Anki lwaqt tal-fer[, b[all-warda miftu[a, inigg]ek malli tmissu. Ta[lita wa[da l[ajja, menù m[allat sewwa, b[all-ikliet fil-kampanja. Minn dak l-ispettaklu ta’ snin ta’ [biberija kbira fadal [afna, i]da fuq kollox fadal ir-ritratti ftit qodma ta’ fuq il-gradenza, meta konna ]g[a]ag[ attraenti, b’[arsitna fil-;ejjieni, fer[anin b’xulxin, u bil-ftit. Ritratti tag[na n[arsu mbissmin lejn il-kamera, nistennew il-[ajja tibda. U xi mkien ftit lilhinn, fuq il-gradenza, hemm ukoll ir-ritratti musfara taxxi[ u tax-xi[a tag[na. Hekk kienu jissej[u l-;enituri, u b’rispett. Darba kienu ritratti prominenti fl-album tattie; tag[na, u issa jinsabu we[idhom /assi, xemx u xita, fuq l-ir[ama ta’ qabarhom. Ritratti ta’ sett li g[adu mhuwiex s[i[, mhux komplut. Kemm konna ’l bog[od meta morna flimkien fil-kampanja! Kemm konna qrib! Konna xxurtjati li ma konna g[adna fhimna kwa]i xejn!

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Kotba

Il-Gross qatt minsi Ma;istrat Joe Cassar

L-g[anja tfakkar hi u ddur qalb [afna oqsma, daqqa bil-qilla, wara sog[biena, daqqa bit-talba quddiem il-midba[ b’ras baxxuta. Qasira l-[ajja, drabi rebbie[a, drabi telliefa. It-tislima sabi[a, id-daqqa ta’ [arta kiefra. Pass wara pass, tmexxi lboxxla msawra fl-im[abba g[al art twelidu, g[al dawk li nissel, li minnhom b’g[ali tilef wa[da. Fuq kollox, il-bidu, il-{allieq li jmexxi, i[obb, jag[der, ja[fer, ixerred l-g[otjiet. Lillbniedem qatt ma jinsieh g[ax b[ali bniedem sar u bata mitluq. Jisba[ il-jum wara l-mistrie[ jew wara lejl bla rqad. Xorta l-[idma trid itterraq minkejja g[ajjiena, ;ieli f’toroq im[arbta. L-g[aqda g[alenija sabi[a, imma madwarha j[uf il-mew; tal-ba[[ u l-vojt illi jista’jaqbe] ix-xtajta, jag[mel [erba. Jifhem il-mo[[ x’qed ji;ri madwaru? Drabi iva, drabi le. Jissa[[ar il-mikteb meta l-mo[[ inebba[ il-kelma, ifittixha, jo[loq iljien ;ewwa l-mera, xejn mistur. Innis;a tal-kelma, o[ra warajha, hekk ilmikteb jibqa’ sejjer i[a]]e] xewqan, [a jitla’ fil-g[oli biex hu wkoll jistabar meta jisboq kitbietu ta’ qabel. Jimra[ [a jsib il-;did, biex jaqdi lil sidu meta xrara tferra[, jew imrar idewwed. Ifittex miktba b[alu, jixtarr, jifli, isib ilqawwa biex nisel jibni fuq ie[or b’tama ta’ dinja aktar xierqa g[all-bniedem. Kif se ja[dem il-mi]ien mog[ni biddehen mhux mitluq fix-xejn g[at-tlug[ u n]ul. U x’inhi l-arti li fl-aqwa tag[ha tista[ba? {sibijiet li ;ew f’rasi meta terraqt, folja wara folja ‘Il-Gross – Il-Kontribut Letterarju’, ;abra ta’ xog[lijiet letterarji ta’ Carmelo Mifsud Bonni/i mi;bura

mi]-]ew; uliedu, Giuseppe u Ugo li qed inni]]el biss isimhom b’g[elm ta’ [biberija twila. Ommi, li g[addiet ]g[o]itha fuq San Pawl, Bormla, kienet issemmih flimkien ma’ martu. Miet fl-1948, [ajja tassew qasira, meta jien kelli sena. Ma]-]mien sirt naf is-sehem li [a filqasam politiku. Fis-26 ta’ Settembru 1996 :u]è Chetcuti, g[alliem tieg[u fil-Li/eo tal-{amrun (1960-1962), kien g[addieli ;abra ta’ poe]iji tal-Gross, miktuba bil-Malti. Mag[hom qaleb g[all-Malti mit-Taljan id-dramm ‘Giuditta di Betulia’, u fl-istess ;abra Ugo Mifsud Bonnici qaleb g[all-Malti ‘La Casa del Barone’ (ed. Pin). Il-ktieb li [are; ftit ilu ji;bor poe]iji bit-Taljan u bil-Malti, id-dramm li semmejt, l-ewwel xog[ol tal-Gross bitTaljan, bit-Taljan ukoll konferenzi u diskorsi dwar kittieba barranin u sitt artikli bl-Ingli] dwar kittieba u politi/i Ingli]i li ]aru Malta ta[t ir-ras ‘Malta Chronicle Series’. Poe]iji u kitbiet li llum ma jinstabux fis-suq. Il-Gross kien bniedem ta’ kultura umanistika kbira, xhieda l-aktar il-konferenzi li kien jag[mel dwar l-aqwa kittieba u [assieba Ewropej ta’ ]mienu u ta’ qablu. B[al xi Maltin o[ra, kiteb bit-Taljan, bl-Ingli], bil-Malti, ilsna li kien i[addem b’[ila kbira. }mien meta ttag[lim kien ftit, meta l-ftit tal-ftit kienu jaqraw ]ew; kotba u jmorru tTeatru Rjal u da[[lu f’rashom li saru swar ta’ kultura. Il-Gross [adha kontra l-[akkiema imma g[araf il-kobor talletteratura tag[hom. Jidhirli li l-poe]iji bit-Taljan huma l-aqwa xog[ol. Baqa’ msemmi l-aktar g[as-sehem li [a fil-qasam politiku ta’ ]mienu fejn g[adda mit-tbatija kif naf minn uliedu. B[ala poeta u kittieb aktarx intesa. Ixxog[lijiet tieg[u huma marbutin sew

Il-ktieb b’;abra ta’ xog[lijiet letterarji ta’ Carmelo Mifsud Bonnici mag[ruf b[ala ‘Il-Gross’

ma]-]minijiet li g[ex fihom. Il-;rajjiet tas-7 ta’ :unju li rahom mill-qrib [allew marka fuqu – La Canzone di Giugno. Bena xog[lijiet fuq il-;rajja u l-folklor Malti. L-eroj Malti qatt minsi Mikiel Anton Vassalli fi ]minijiet meta kien g[adu mwarrab mill-parti l-kbira tal-Maltin. L-eroj i]-]g[ar li g[amlu ;rajja, Callus, Mannarino u Dyer. }g[ar o[ra bla isem li g[exu [ajjithom: is-sajjieda, il-Baruni fallut, ibnu iblah, il-[ajja fl-isqaqijiet u t-toroq talKottonera fejn il-fqir talab g[all-[ob]. It-tbatija tal-poplu Lhudi, il-kundanna tan-Nazi]mu, tal-Faxxi]mu, talKomuni]mu meta xi gazzetti f’Malta kienu jxerrdu l-anti-Semiti]mu, ]minijiet meta Mussolini sar il-bniedem mibg[ut minn Alla. Il-politiku letterat li

jaqdef wa[du, il-mikteb li j[addem lg[ana biex iwassal messa;; qawwi bi stil [afif. Il-patrijott li jg[ix mal-poplu meta hu qed irabbi familja b[al [addie[or. Il-qarrej jifhem id-diqa mtennija dwar it-telfa tal-ewwel tarbija minn missier li minn kmieni fehem x’tag[ti l-[ajja. Fl-hemm isib /ajta, iwaqqa’ kull [idma tieg[u g[a]-]uffjett – ilpoe]ija ‘Il-Jien Tieg[i u Jien’. Imma le]istenzjali]mu qed isawwar lilu, jew g[andi ng[id li l-e]istenzjali]mu qed isawru hu? Fl-a[[ar nett, id-dmir li sa fejn seta’ qdieh kif g[amar il-Mulej: “Dil-[ajja li q’g[ed fit-taqbida # qalila bla mistrie[ g[al art twelidi.#Int ;ag[’tni n[oss li jekk m[abbta tridha,# li ta[dem qieg[da kif trid int ja Sidi”.

L-interventi kollha tal-Papa fil-:urnata Marjana mi;bura bil-Malti f’[ar;a wa[da Madonna Ta’ Pinu, Ottubru-Di/embru 2013, Nru 167 Sehem is-Santwarju tal-Madonna Ta’ Pinu fil-:urnata Marjana /elebrata f’Ruma lejn tmiem is-Sena tal-Fidi hu s-su;;ett ewlieni tala[[ar [ar;a tar-rivista Madonna Ta’ Pinu, ma[ru;a mill-istess Santwarju g[al OttubruDi/embru 2013. Fuq il-qoxra jispikka l-kliem “Hienja dik li emmnet”, it-tema mag[]ula g[al dik lokka]joni li g[aliha n;abet apposta minn Fatima l-istatwa tal-Madonna, kif ukoll ilpur/issjoni b’din l-istatwa fi Pjazza San Pietru. Is-Santwarju G[awdxi kien rappre]entat minn grupp sabi[ ta’ pellegrini flimkien mar-Rettur Dun Gerard Buhagiar. Fil-fatt f’din il-[ar;a jidhru bil-Malti l-interventi prin/ipali kollha li g[amel il-Papa Fran;isku fil-:urnata Marjana, li n]ammet fit12 u t-13 ta’ Ottubru f’Ruma: il-Messa;; fillaqg[a ta’ mer[ba li ng[atat lill-istatwa talMadonna fi Pjazza San Pietru u l-Via Matris li saret dritt wara; l-Omelija fil-Quddiesa tal-{add u fi tmiemha l-Att ta’ Affidament lil Marija.

Il-[ar;a tinkludi wkoll rapport dwar il-pellegrina;; G[awdxi u ]-]jajjar lil tliet santwarji Marjani fl-Italja. Artiklu ie[or interessanti hu dak tarrestawratur Godwin Cutajar dwar ix-xog[ol ta’ konservazzjoni u restawr fuq il-pittura talKru/ifissjoni (aktarx tas-seklu sbatax), li issa tinsab fil-Mu]ew tad-Dar ta’ Karmni Grima li g[adu kemm infeta[ mill-;did g[all-pubbliku. Ivan Attard ikompli wkoll bis-sensiela interessanti tieg[u fuq mu]ika Marjana, u din iddarba jag[tina tag[rif fuq l-innu litur;iku antik Akathistos. Ir-rivista fiha wkoll a[barijiet mis-Santwarju Ta’ Pinu, mnejn wie[ed jista’ jikseb ukoll abbonament fir-rivista g[as-sena l-;dida 2014. B’€6 biss ikun qed jabbona f’erba’ [ar;iet imdaqqsa fis-sena, b’pa;ni tal-kulur, mimlija b’artikli ta’ interess dwar il-Madonna. Ikkuntattjaw lis-Santwarju Ta’ Pinu, l-G[arb, G[awdex (tel. 21556187; email: tapinupublications@tapinu.org).

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Last Vegas

?inema

(KRS – 12A)

Mal-ewwel daqqa t’g[ajn dan tistg[u ta[sbuh xi wie[ed mill-films tas-sensiela Hangover, i]da b’atturi anzjani, imma mhux hekk, u ]gur mhux kattiv daqs dawk. Bi script brillanti u atturi rebbie[a tal-Oscars fl-img[oddi fil-[ames partijiet ewlenin, din hija kummiedja banali, i]da divertenti li ti]]uffjetta bir-relazzjonijiet u x-xju[ija, li tiskanta kif i]]ommok. Il-[bieb tat-tfulija, issa anzjani, Paddy (Robert de Niro), Archie (Morgan Freeman) u Sam (Kevin Kline) imorru Las Vegas biex jorganizzaw bachelor party g[all-[abib tag[hom Billy (Michael Douglas). L-erbg[a li huma ma jkunux iridu ja//ettaw il-fatt li qed jixjie[u u jippruvaw jirre]istu din il-[a;a. Sadanittant Paddy ma jkunx jista’ jirrassenja ru[u g[at-telfa ta’ martu, Archie jrid je[les mill-g[assa ]ejda ta’ ibnu li jrid ji]gura li missieru qed jie[u l-medi/ina li ordnawlu t-tobba wara li kienet tatu puplesija, Sam qed jixba’ jg[ix irtirat f’komunità ma’ martu, u Billy wasal biex ji]]ewwe; lil tfajla ta’ madwar 30 sena. Fost il-praspar li jg[addu minnhom ikun hemm imda[[la kantanta (Mary Steenburgen) u party kolossali.

The Railway Man (KRS – 15)

“{ajtu kienet kollha ferroviji,” jg[idilna l-aqwa [abib ta’ Eric Lomax (Colin Firth). Hekk kien kiteb l-eks uffi/jal tal-armata Ingli]a Eric Lomax fil-ktieb The Railway Man dwar l-esper-

jenzi xejn sbie[ meta kienu pri;unieri tal-gwerra ta[t idejn il-:appuni]i. Fil-bidu tal-film naraw lil Eric jiltaqa’ mal-futura martu Patti (Nicole Kidman) fil-kabina first-class tal-ferrovija li jirkeb biex – grazzi g[allesperjenza u l-fissazzjoni li kellu fuq il-ferroviji – jirnexxilu xorta wa[da jil[aq ferrovija o[ra li kien tilef. Ji]]ewwi;ha, i]da f’mo[[u Eric ikun g[adu fil-gwerra: ma jkunx jista’ jinsa t-trattament, it-tbatija li sofra ta[t idejn

il-:appuni]i wara li l-Ingli]i kienu /edew f’Singapor. Permezz ta’ sensiela ta’ flashbacks rakkuntati mill-uffi/jal anzjan Finlay (Stellan Skarsgard), naraw li waqt ixxog[ol iebes biex jibnu pont g[all-ferrovija tal-:appun]i, jirnexxilhom jag[mlu radju bil-mo[bi biex jisimg[u l-a[[ar a[barijiet dwar il-gwerra millBBC, li s-sejbien tieg[u jwassal biex i]-]ag[]ug[ Lomax (Jeremy Irvine) jispi//a msawwat u torturat kwa]i g[all-mewt mill-:appuni]i. Film li rnexxa fl-iskop tieg[u mija fil-mija, anki grazzi g[all-interpretazzjonijiet ta’ Firth u Irvine fi]-]ew; stadji tal-[ajja ta’ Lomax, li g[ex veru.

Insidious: Chapter Two (KRS – 15) L-ebda sequel ta’ horror film ma jkun a[jar mill-ori;inali, jew a[jar millewwel film, g[ax films ta’ dan it-tip rari jkollhom xi ori;inalità. Dan jibda e]att fejn intemm l-ewwel wie[ed, ji;ifieri b’missier, Josh (Patrick Wilson), g[adu ma[kum minn spirtu

[a]in, u joqtol lill-psikika Elise, b’martu Renai (Rose Byrne) ixxukkjata. Sfortunatament id-demonji baqg[u ji;ru wara Josh, Renai u binhom Dalton lura minn ‘Further’, spe/i ta’ purgatorju fejn id-demonji jkunu jistennew li jid[lu fil-bnedmin biex jirxuxtaw.

Philomena (KRS – 12A)

Wara li jitlef l-impjieg b[ala luffi/jal tal-komunikazzjoni ma’ ministeru, Martin (Steve Coogan) jidde/iedi li jibda ja[dem mill-;did fil-qasam tal;urnali]mu. Jitqabbad jinvestiga storja b’‘laqta umana’, u din isibha fil-persuna ta’ Philomena (Judi Dench), anzjana Irlandi]a li, meta kienet g[adha adolexxenti, kellha tifel barra ]-]wie; li kien ;ie adottat. Flimkien jibdew ifittxu lil binha. L-ewwel nofs tal-film dirett minn Stephen Frears tittratta dwar l-istorja vera ta’ Philomena Lee, hekk kif permezz ta’ g[add ta’ flashbacks naraw lil Philomena ti;i abbandunata mill-familja tag[ha, u biex jevitaw ‘l-iskandlu’

jibag[tuha f’kunvent tas-sorijiet, fejn twelled it-tarbija, u jkollha tibqa’ ta[dem biex t[allas it-twelid u l-manteniment tat-tarbija, li, b[al o[rajn li “dinbu”, tkun tista’ tarah sieg[a kuljum. Hemmhekk jindunaw li t-tfal, wara /ertu ]mien, kienu qed jinbieg[u biex jadottawhom koppji, ;eneralment sinjuri, u l-istess xorti tmiss lil binha li ji;i adottat minn koppja Amerikana li tie[du f’pajji]ha. Philomena tipprova tinsieh, kif jag[tuha parir is-sorijiet, i]da mal-50 anniversarju tat-twelid tieg[u Philomena ma tibqax i]]omm dak ittwelid sigriet u jkollha [erqa kbira li ssibu biex tara x’kien sar minnu.

Lanqas meta jmorru jg[ixu fid-dar ta’ nannithom Lorraine (Barbara Hershey) ma jsibu mistrie[. In-nofs tal-film ikompli b’Renai tibda t[ossha qed ti;;ennen hekk kif pjanu jibda jdoqq wa[du, i[irsa j[ufu fid-dar u t-tarbija tinfaqa’ tibki u tispi//a barra

mis-sodda tag[ha ming[ajr ebda spjegazzjoni lo;ika. Issa, fl-a[[ar, hi tibda tissuspetta li ]ew;ha sar bniedem perikolu], i]da ma tkunx taf kif se ta;ixxi. Sadanittant Lorainne titlob lg[ajnuna ta’ ]ew; esperti fis-sopranaturali biex issib min u x’qatel lil Elise.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Media

Albert Spiteri

af.spiteri@gmail.com Ir-rispett lejn min jisma’ The Forum – il-programm fejn jit[abbtu l-ideat. Dan hu programm ie[or tal-BBC li hu ma[sub biex i]omm l-udjenza attenta tisma’ l-a[jar im[u[ f’oqsma varji middinja kollha jaqsmu flimkien l-ideat tag[hom dwar aspetti tax-xjenza ([afna

drabi) li huma stess ikunu jag[mlu parti attiva minnhom. Beda jixxandar minn nhar is-6 ta’ April, 2008 u baqa’ jinstema’ kull ;img[a. Il-pre]entazzjoni tal-brava Bridget Kendall tkompli tag[tih dik illaqta professjonali li tqanqal fl-udjenza s-sodisfazzjon li wie[ed ikun qed jisma’ materjal tajjeb u li jista’ joqg[od fuqu – dan ]gur hu wie[ed mill-programmi li jaqdi l-funzjoni vera tax-xandir... li jinforma u jifforma waqt li jag[ti pja/ir. L-ovvju li mhux tant ovvju “Jing[ad li l-id tg[aqqad il-mo[[ ma’ dak li hu ’l barra minnu.” Hekk bdiet ilprogramm tag[ha l-pre]entatri/i l;img[a li g[addiet. A[na b[al nassumu li jdejna qeg[din hemm biss biex naqbdu l-o;;etti bihom, u nag[mlu tant [wejje; o[rajn bihom, b[al nibnu lg[odod li nu]aw fil-[ajja tag[na ta’ kuljum, in[ejju l-ikel, niktbu l-ideat tag[na; nu]aw l-idejn biex nesprimu ru[na bil-;esti, imma wkoll biex no[olqu l-mu]ika u l-arti... u mmissu u nindikaw. Imma jekk nieqfu u na[sbu ftit, nirrealizzaw kemm l-id hi strument

e//ezzjonali li jg[inna nesprimu [ajjitna anki iktar milli na[sbu mad-daqqa t’g[ajn. U t-tliet mistednin li Bridget Kendall kellha g[al dan il-programm kienu l-kirurgu u professur Simon Kay, li wettaq l-ewwel trapjant tal-id fil-Gran Britannja, Lynette Jones, xjentista minn New Zealand u li qieg[da tag[mel xi ri/erka dwar is-sensazzjonijiet prodotti mill-mess fil-Massachusetts Institute of Technology, u l-mu]i/ist mill-Finlandja Sakari Oramo, li g[adu kemm in[atar b[ala d-Direttur Ewlieni tal-Orkestra Sinfonika tal-BBC. Bridget Kendall tg[idilna li l-ewwel trapjant parzjali tal-id sar mal-15-il sena ilu. Kif nafu, l-id hi parti x’aktarx kumplessa tal-;isem g[aliex tikkonsisti minn numru mhux /kejken ta’ g[admiet u nervituri. G[alhekk il-kirurgu g[andu bi//a xog[ol tassew diffi/li biex jg[aqqad dawn il-partijiet bil-pre/i]joni me[tie;a. Simon Kay jirrispondiha li dan ixxog[ol issa ilu jsir u t-teknolo;ija g[al din ix-xorta ta’ operazzjoni ilha mag[na wkoll. Imma issa, it-tobba jistg[u jkunu aktar pre/i]i biex jg[inu lill-;isem ja//etta l-parti l-;dida, li naturalment tkun estranea g[alih. L-operazzjoni [adet mat-tmien sig[at. Il-pazjent kellu tliet xhur diffi/li, imma issa beda j[ossu a[jar. Irnexxielu jikseb is-sens tal-[ass fis-swaba’ kollha, u anki hu kapa/i j/aqlaq idu u [a wkoll is-sa[[a fiha; ji;ifieri saret qisha l-id vera tieg[u. Dan il-ka], qed tg[idlu l-pre]entatri/i, hu partikulari g[aliex il-pazjent ma kienx tilef idu u bl-operazzjoni kien se j;ib lura dak li kien tilef. Dan, fil-fatt, Fejn [allieha d-diplomazija^ Mhux ta’ kuljum li l-Ministru g[all-Affarijiet Barranin Malti jag[ti intervista lis-CNN. {a;a sabi[a. Issu;;ett kien il-problema serja tal-

Salvu Felice Pace

Cyberspace

sfelicep@go.net.mt

Kummenti dwar websajts li ]ort

immigrazzjoni irregolari lejn pajji]na. Qrajt partijiet mill-intervista kif kienet rappurtata f’Malta. Mort f’ras il-g[ajn u sibt dan l-indirizz online: http##edition.cnn.com#2014#01#13#bus iness#malta-can-no-longer-supportrefugees. Il-Ministru George Vella semma l-vandali]mu li jse[[ minn ]mien g[al ie[or fi/-/entri ta’ detenzjoni fejn jin]ammu g[al perjodu ta’ ]mien ir-refu;jati li g[al xi ra;uni jispi//aw fostna. Il-Ministru da[al f’dettalji li ma kinux adattati g[all-udjenza internazzjonali. Fejn jin;abru persuni kontra qalbhom, b[al f’[absijiet, tistenna l-vandali]mu. Ir-refu;jati jag[mlu l-istess u dawn il-bi//a lkbira tag[hom ma jkunu g[amlu xejn [a]in [lief li jkunu [arbu minn xi mkien. Inutli li l-Ministru g[all-Affarijiet Barranin tag[na jmur inewwa[ fuq stazzjon b[asCNN. Id-diplomazija titlob mod ie[or. Ittrawma li jkunu g[addew minnha

L-id – [afna aktar minn qabda

kellu id li ma tiffunzjonax u l-kirurgu kellu jaqta’ barra l-wa[da biex iqieg[ed l-o[ra. B[all-id hawn [wejje; o[ra^ Il-kirurgu jqis dan il-ka] b[ala wie[ed kontroversjali. Imma t-tobba [asbu li jimxu ma’ regoli li ddeterminaw huma stess minn qabel – ji;ifieri li biex idde/idew li joperaw kienu l-ewwel e]awrixxew il-metodi l-o[ra kollha. Min[abba li l-pazjent kellu idu mejta u ma seta’ assolutament jag[mel xejn biha, riedet titne[[a. Imma raw li ma

kienx jaqbel li jqieg[du wa[da artifi/jali g[aliex kienu jitilfu l-pro/ess ta’ kif jag[rfu jsibu n-nervituri, e//etra, biex jitqabbdu mal-id il-;dida li eventwalment kienu se jqeg[dulu. Hekk, irnexxielhom jo[olqu mappa pre/i]a tas-sistema t’id il-pazjent u fl-a[[ar mill-a[[ar kollox [adem sew. L-id hi, verament, parti mill-personalità tag[na. U d-direttur tal-orkestra Sakari Omara jista’ jixhdu dan. Is-surmast jirrispondi li, iva, l-id g[all-maestro tal-mu]ika hi l-g[odda ewlenija – hu jqisha b[ala l-mera talideat mu]ikali tieg[u. B’idejh, hu jibni u jittrasmetti l-personalità tieg[u. “U li kieku kelli nibdel idi l-leminija, din se jirnexxielha tkun kapa/i ‘titg[allem’ listess ;esti u espressjonijiet li tag[mel lid ori;inali?” Il-kirurgu jwie;eb: “Le, ma jirnexxilekx i;;ib ir-ritmu tal-id ori;inali.” Il-pro/ess g[adu fil-bidu tieg[u, imma ma]-]mein jipperfezzjona ru[u. dawn il-persuni ]vinturati g[andha x’taqsam [afna mal-im;iba tag[hom. Xi [add ikkummenta li mkien flintervista ma semma l-Ministru Vella kemm ing[atat g[ajnuna mill-Unjoni Ewropea biex jitjiebu l-kundizzjonijiet fi/-/entri tad-detenzjoni. Il-verità u /-?ina Is-sensittività tal-mexxejja politi/i

?ini]i g[al dak li jing[ad dwarhom hi xi [a;a mag[rufa. So/jetà mag[luqa dejjem to[loq is-suspetti. Is-sistema politika ?ini]a hi totalitarja li minnha nnifisha hi abbu]iva. Iddrittijiet tal-bniedem m’g[andhomx valur f’so/jetà u sistema b[al din. Ftit ;ranet ilu l-a;en]ija Reuters [ar;et bi storja li /ertu filantropu ?ini] bl-isem ta’ Chan Guangbtao wera interess li jixtri l-gazzetta b’fama internazzjonali n-New York Times. Issibu artiklu dwar dan f’www.reuters.com#article#2013#12#31#us-china-timesidSBRE9BUOA4201312. Fl-artiklu jissemma l-fatt li din il-gazzetta ma tistax tinqara fi/-?ina g[ax xi ]mien ilu kienet ippubblikat tag[rif dwar korruzzjoni ta’ mexxej politiku ?ini]. Dan il-filantropu jrid li n-New York Times tivverifika a[jar l-istejjer li

Lynette Jones tg[id li l-id hi strument e//ezzjonali, li sfortunatament nirrealizzaw x’funzjoni tal-g[a;eb g[andha meta ma tibqax ta[dem sew. Ng[idu a[na, jekk ikollna l-[sara fil-;ilda tal-id, din tnaqqas mid-delikatezza fil-moviment tag[ha min[abba li titlef is-sensittività tant me[tie;a g[aliha biex tiffunzjona sew. Hi ssemmi s-sensazzjonijiet e//ezzjonali li g[andna fl-id – meta naqbdu o;;ett u n]ommuh f’idejna niksbu [afna informazzjoni, b[al minn liema materjal ikun mag[mul, it-temperatura tieg[u, ikunx iebes jew artab. Dan it-tag[rif niksbuh mis-sensuri li g[andna fil-;ilda u li s-sistema nervu]a twassal sal-mo[[. Mela, hekk, l-id g[andha rwol doppju – il-kapa/ità li tintu]a b[ala g[odda, u wkoll is-sensazzjonijiet li kapa/i tittrasmetti lill-mo[[, hekk li anki jekk lo;;ett li nkunu qed in]ommu f’idejna ma nkunux qed narawh b’g[ajnejna, xorta wa[da nistg[u niffurmaw opinjoni jew naslu g[al xi konklu]joni dwaru. Jiena nissu;;erixxi bil-qawwa li wie[ed isegwi programmi b[al dawn; u mhux biss g[aliex huma e//ezzjonalment interessanti – qeg[din jirrispettawk b[ala semmieg[ – imma wkoll g[all-prattika tal-lingwa Ingli]a. Il-BBC hu minjiera ta’ informazzjoni. * ASTERISKA, g[aliex hawn jitressqu punti lill-qarrejja biex flimkien nag[rfu iktar kemm dak li ji;ri madwarna hu parti s[i[a minn [ajjitna.

tippubblika dwar i/-?ina. Interessanti li dan l-attentat g[axxiri ta’ gazzetta influwenti qed isir meta /-?ina qed tag[mel offensiva fl-Ewropa biex tid[ol fis-swieq Ewropej u kif nafu se tu]a lil pajji]na biex tag[mel dan. I/-?ina lesta tag[mel minn kollox mhux biss biex tid[ol f’dawn isswieq i]da wkoll biex tipprova timmanipula l-a[barijiet favur tag[ha. Irridu noqog[du attenti g[ax malajr insibu ru[na u]ati mi/-?ina g[al skopijiet ulterjuri. Il-filosofija ta/?ini]i Komunisti hi li m’hemm xejn li mhux g[all-bejg[. Min jaf kemm hemm ?ini]i li twieg[du passaport Malti? Nistennew u naraw. Carachi b’mentalità ?ini]a^ Il-President tal-General Workers

Union Victor Carachi kiteb bi prominenza favur l-iskema tal-bejg[ talpassaport Malti wara li saru t-taparsi riformi. Iridna ni;bdu [abel wie[ed. B[allikieku l-[a]in isir tajjeb g[ax nag[mlulu ftit irtokki. Il-GWU ilha tipprostitwixxi lilha nnifisha biex ting[o;ob mal-Partit Laburista. Dik [ajjitha. Carachi jmissu jikteb dwar il-jasar tal-[addiema fi/-?ina.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Reli;jon

Djalogu kontinwu

Fil-Beatitudnijiet a[na naraw lil :esù ji;bor fil-qosor it-tag[lim kollu tieg[u. Il- Beatitudnijiet g[alhekk iwassluna biex insiru bennejja tal-pa/i fost il-bnedmin. Id-djalogu g[andu jkun kontinwu u ming[ajr preferenzi. Jista’ jkun miftu[ g[ar-razez kollha, g[all-popli ta’ kulur, fehma, nazzjonalità u twemmin differenti. Hu miftu[ g[al kul[add. Id-djalogu g[andu jkun bejn persuni li huma differenti fin-natura tag[hom, fis-sess, fi]-]mien jew fis-sa[[a. Id-djalogu g[andu jkun ma’ persuni li g[andhom po]izzjoni so/jali differenti. Id-djalogu g[andu jkun l-espressjoni

tal-a//ettazzjoni tag[na tal-o[rajn. Id-djalogu jista’ jkun protesta kontra l-vjolenza, il-;lied u l-g[ira u favur ilma[qur u /-/kejken. In-Nisrani g[andu jixbah lil Alla ta’ :esù Kristu – dak Alla li jitkellem ma’ Isaija, jieqaf ma/-/kejkna waqt li jbaxxi lill-imkabbra. Kif ifakkarna lappostlu :akbu fl-ittra tieg[u, je[tie; li ne[duha kontra l-fanati]mu qawwi, kontra l-;ibda lejn l-affarijiet ta’ din id-dinja u kontra l-;ibda [a]ina lejn lunuri tad-dinja li xejn ma jag[mlulna ;id. Kul[add g[andu jfittex il-vokazzjoni tieg[u fid-direzzjoni tal-pa/i.

tad-dinja fl-ewwel post. G[alhekk ilpa/i hi dik li twassalna biex no[olqu ddjalogu u l-ftehim. Il-pa/i hi l-beatitudni tal-;u[ u l-g[atx g[all-;ustizzja. Il-pa/i twassalna biex ikollna t-trankwillità u s-serenità f’[ajjitna, u biex niddefendu lil dawk kollha li d-dinjità umana tag[hom mhijiex rispettata sewwa. Il-pa/i hi l-beatitudni ta’ dawk persegwitati min[abba l-;ustizzja. Mela l-pa/i tista’ twassalna wkoll biex in;ibu fostna s-saltna tal-;ustizzja u tal-fraternità.

E]istenza Nisranija

L-e]istenza Nisranija hi b[al itinerarju li jsib fl-Evan;elju l-gwida pastorali tieg[u. L-ewwel pass li jrid imidd in-Nisrani hu s-sagrament talMag[mudija li hu s-sagrament tal-konver]joni. Dan g[andu ji;;edded fi ]mien ir-Randan, b’mod spe/jali blg[ajnuna tal-e]er/izzi spiritwali. Imbag[ad in-Nisrani g[andu jibda japprezza l-g[ana tal-Kelma ta’ Alla, tas-sagramenti, tat-talb, tal-g[a]liet morali, tal-fraternità u o[rajn.

Il-Mag[mudija tal-Mulej

Fih l g[axqa

L isfida tal pa/i

Il-pa/i hija sfida g[alina lkoll. Tisfidana biex nibdew na[sbu differenti g[ax [afna drabi [add ma jie[u pja/ir ja[fer g[al kull [a;a ta’ xejn. Kultant nie[du gost ni;;ieldu! Il-pa/i hi l-isfida tal-beatitudni, g[ax i;;eg[ilna neliminaw il-vjolenza u dak kollu li jwassal g[aliha. Il-pa/i hi l-beatitudni tal-faqar g[ax ma tpo;;ix l-g[ana u l-profitt fl-ewwel post. Il-pa/i hi l-beatitudni tas-sempli/ità g[ax ma tpo;;ix il-qawwa u l-[akma

ILLUM IL-{ADD

Ming[ajr l-esperjenza [ajja talkomunità li tnissel il-fer[ fil-fatt li wie[ed i[ossu parti mill-;isem ta’ Kristu, in-Nisrani ma jimxi qatt ’il quddiem fil-[ajja spiritwali tieg[u. Hu importanti [afna g[an-Nisrani li j[ossu membru ta’ komunità biex b’hekk jag[raf ir-rwol tieg[u fil-Knisja. Il-komunità min-na[a tag[ha tag[mel [ilitha biex tikkontempla u ti//elebra l-misteru tal-Ewkaristija bliktar mod [aj u sempli/i.

{SIEB Dawk li jsej[u lil Alla b’fidi vera u mill-qalb ikunu ]gur mismug[a u jir/ievu dak li jkunu talbu u xtaqu. – Martin Luther King

tieg[i Isaija 42>1-7< Salm 28< Atti 10>34-36< Mattew 3> 13-17 Fr Charles Fenech

, OP

Il-{sieb

U :esù tg[ammed. Instema’ lle[en ta’ konferma: “Dan hu Ibni lg[a]i]: fih sibt il-g[axqa tieg[i”. Huwa l-mument importanti tal-bidu tal-[ajja pubblika ta’ :esù, mument importanti g[ax anki a[na rridu nag[rfu lkoll kemm a[na li a[na mg[ammdin. Mhix biss mag[mudija b[ala rikordju. Hija mag[mudija li tifta[ bera[ it-toroq tal-[ajja tag[na. Mag[mudija li tag[milna INSARA RESPONSABBLI tal-g[emil tag[na. Kemm tassew a[na qeg[din nag[mlu sforz biex ni;;eddu a[na u n;eddu l-ambjent ta’ madwarna? :esù, il-qaddis u l-;ust, joqg[od g[all-Mag[mudija biex juri kemm tassew ni]el vi/in tag[na l-midinbin. Huwa f’dan il-;est li nag[rfu lkobor bla qies t’Alla fil-[niena lejna l-bnedmin. Il-Kelma Fl-Ewwel Qari tal-lum insibu lProfeta Isaija jitkellem fuq il-Qaddej t’Alla spe/jali. Fuq dan il-Qaddej Alla qieg[ed l-Ispirtu tieg[u. It-tif[ir

tal-qawwa t’Alla li dehret filMag[mudija ta’ Kristu ntennuha flimkien fis-Salm 28 fejn ng[idu: “Il-Mulej ibierek il-poplu tieg[u fissliem.” Fl-Atti tal-Appostli nsibu li Alla kkonsagra lil :esù ta’ Nazaret bl-Ispirtu s-Santu. San Pietru jag[mel dan id-diskors fid-dar ta/?enturjun. Pietru jipprietka lil Kristu lill-pagani wkoll. Fil-Van;elu ta’ San Mattew g[andna r-rakkont talMag[mudija ta’ :esù fejn jag[ti idea tal-qaddej fidil tal-Mulej. Il-{ajja 1. Il-Mag[mudija ta’ :esù trid tfakkarna fil-Mag[mudija tag[na. 2. Il-Mag[mudija hija twelid ;did mill-mewt g[all-[ajja. Kemm qeg[din in[ossuh dan l-effett illum? 3. Il-Mag[mudija hija l-[ajja li rridu nittrasmettu, dik li rridu nwasslu lill-o[rajn. Id-Djalogu

Mulej :esù, ag[tini d-dehen biex nag[raf ng[ix il-Mag[mudija tieg[i kull [in.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

{sibijiet

John Adams

Sfond Storiku Id-Dikjarazzjoni tal-Indipendenza tal-Istati Uniti mir-Renju

Dun Pawl Camilleri Opinjonista pauca43@gmail.com

Unit ;iet addottata fl-4 ta’ Lulju 1776. Il-firmatarji prin/ipali tag[ha kienu 7: John Adams, Benjamin Franklin, Alexander Hamilton, John Jay, Thomas Jefferson, James Madison u George Washington. L-iktar li imbotta g[all-Indipendenza kien proprju John Adams (1735-1826). Hu kien ipperswada lil s[abu biex iqabbdu lil Jefferson jikteb id-Dikjarazzjoni, li mbag[ad riedet tg[addi mill-Kungress. Adams kellu sehem kbir biex jirba[ sapport Ewropew g[all-kaw]a talIndipendenza Amerikana. Adams kien il-Vi/i tal-ewwel President Amerikan, George Washington (1789-1797), imbag[ad sar it-tieni President (4 ta’ Marzu 1797-4 ta’ Marzu 1801). Miet ta’ 67 sena. Aneddotu. G[alkemm kien marid [afna, xtaq li jibqa’ [aj sal-50 Anniversarju tal-Indipendenza – 4 ta’ Lulju 1826. U wasal. Dakinhar qajmu l-qaddej tieg[u u staqsieh jafx x’kien dakinhar. “Iva, il-Jum glorju] tal-4 ta’ Lulju. Il-Mulej ibierek lilu u lilkom ukoll”. U re;a’ da[al f’koma. Re;a’ ;ie f’sensih filg[axija, u nstema’ jg[id: “Viva Thomas Jefferson”. Kienu l-a[[ar kelmiet tieg[u. Ma kienx jaf li Thomas Jefferson miet fl-istess ;urnata, mieg[u – 5 sig[at qablu.

Kummenti

• Liema data hi l-iktar g[al qalbek? G[al John Adams kienet Jum l-Indipendenza Amerikana. G[alina lkoll tista’ tkun jum twelidna. G[alih tista’ tkun jum it-tie; tag[hom. G[alija personalment ]gur li hi jum l-Ordinazzjoni Sa/erdotali tieg[i. Imma ]gur li hemm data li ]gur li [afna minna ma nafuhiex. M’ilux tlabt /ertifikat tal-Mag[mudija tieg[i – proprju biex niskopri d-data ta’ meta ;ejt mg[ammed. Tard, veru, imma fer[an li skoprejtha: [a n[ossni grat u fer[an bid-data ta’ meta ;ejt mog[ti l-privile;; li nkun nisrani. Privile;; u responsabbiltà. Int tafha d-data tal-mag[mudija tieg[ek? Fittixha. Mhux ta’ min (fil-familji, fl-iskejjel u fid-Duttrina) iderri lit-tfal tag[na

Mir-rekord g[ar-Rekord!

Patri Mario Attard OFM Cap Opinjonista

Meta na[fer u nag[mel il-;id lil min jag[milli d-deni nwaqqaf rekord li ma jitwemminx!

-Istrina ta’ din is-sena ]gur li se tibqa’ mni]]la filkotba tal-istorja tal-karità f’pajji]na. B[alma l-istess seta’ jing[ad g[al dik tas-sena 2012 meta n;abret is-somma kbira ta’ €3,294,997. Fil-fatt frott tnax-il sieg[a ta’ xandira diretta b’risq il-Community Chest Fund, is-somma li n;abret f’din is-sena kienet dik ta’ €3,414,386! Somma rekord! It-tliet postijiet ewlenin fejn bdew jintlaqg[u d-donazzjonijiet tal-flus, ji;ifieri /-?entru tal-Mediterran g[all-Konferenzi, it-Teatru Astra f’G[awdex u Smart City, urew b’liema m[abba u dedikazzjoni l-Community Chest Fund u l-armata s[i[a ta’ voluntieri [admu g[al dan il-g[an nobbli. Fost id-donaturi l-kbar g[all-Istrina 2013 insibu lil HSBC Foundation b’€100,000. L-istaff tal-Bank ;abar €2,500 millbejg[ tal-ponsjetti filwaqt li €4,000 o[ra n;abru mill-istaff f’attività o[ra. SmartCity Malta tat €100,000 u McDonalds ;abar mat-€33,000. Peresso Ltd offra €15,000 u l-ST €8,000. Farsons offrew id-donazzjoni ta’ €25,000, Liquigas €7,000, Multigas €7,500 u GWU €1,000. L-Istrina BOV Piggybank Campaign ;abru €200,000. Il-Fun Run li ;iet organizzata f’kollaborazzjoni mal-Banif Bank ]iedet €321,800 o[ra. Betsson gaming group taw €20,000. Marsovin ;abar €25,000 mill-festival tal-inbid tal-Istrina. IlPulizija taw €7,500. Il-Bank ?entrali €13,000. Good Causes Fund, €50,000 u l-Vodafone €30,000. Il-General Soft Drinks u l-[addiema tag[ha ;abru €28,010. F’fashion show fuq cruiseliner Costa Favolosa in;abret is-somma ta’ aktar minn €11,000. €46,015 da[lu mill-irkant tal-arti u €179,000 ;ew mill-ktieb tar-ri/etti li ;ie m[ejji apposta g[all-Istrina bit-titlu Tisjir bilg[aqal. Sports mil-qalb, li hi kollaborazzjoni ta’ numru ta’ orgnanizzazzjonijiet flimkien, ;abret mat-€43,000. Goal g[alIstrina, kollaborazzjoni ta’ futbol klabs, offriet €10,000. MillIsptar Mater Dei in;abret is-somma ta’ €18,500. Il-Paqpapaqli ghall-Istrina motor show ;abret €207,470. U l-Komunità Musulmana ppre]entat €5,000. Il-Partit Laburista u dak Nazzjonalista offrew €2,000 kull wie[ed. Gliegel ta’ flus da[lu g[all-karità! Quddiem Alla l-;enero]ità

jiskopruha u ji//elebrawha? Nissu;;erilkom u n[e;;i;kom. • Liema persuna hi l-iktar g[al qalbek? G[al John Adams kien Thomas Jefferson, proprju g[ax kiteb id-Dikjarazzjoni tal-Indipendenza. Jekk a[na kburin li a[na nsara, il-Persuna l-iktar g[al qalbna, bil-fatti mhux bil-paroli, allura jmissu jkun :esù Kristu, li bi ;rajjietu u bi kliemu ‘kiteb’ ilVan;elu. Anzi huwa l-Van;elu, l-A[bar it-Tajba, il-Wi// Uman ta’ Alla, l-Alla mag[na. Kemm infittxu li nkunu mieg[u? Kemm jinteressani bis-serjetà t-tag[lim nisrani? Kemm niddedika [in g[alih? Dis-sena, kemm se niddedika [in g[at-talb? Kemm se nie[u sehem b’sens, serjetà u fidi, fis-Sagramenti, li huma laqg[at tag[na f’intimità mieg[u. • Int x’qed tag[mel g[al pajji]ek? John Adams ta sehmu billi kien President ta’ pajji]u. Jefferson ta sehmu billi [ejja d-Dikjarazzjoni tal-Indipendenza. Fostna hawn [afna li jservu fil-qasam politiku nazzjonali jew lokali. Vokazzjoni sabi[a, u [afna jaqduha b’dedikazzjoni u lealtà. In[e;;e; lil kull nisrani li g[andu l-kwalitajiet me[tie;a, biex jag[ti dan is-sehem b’impenn u r;ulija. Bil-kritika biss ma nsolvux problemi. Ma nag[mlux ;id meta b’mod dispre;;jattiv ng[idu “dawk kollha xorta”. Xog[olna nsostnu, jekk ikun hemm b]onn anki bi kritika kostruttiva, lil min jo[ro; rasu u jmidd g[onqu g[axxog[ol b’risq il-pajji]. Mela jekk int kapa/i, o[ro;. Jekk ma tistax to[ro;, sostni. }gur bit-talb. Imma mhux biss.

Tbissima Tfajla riedet tbig[ il-karozza tag[ha. Imma bdiet issib dif-

fikultà g[ax kien ;a kellha 250,000 kilometru. Darba, [abiba fuq ix-xog[ol sabitilha metodu, g[alkemm mhux legali. Hi ma sabitx diffikultà. Semmitilha [abib tag[ha li seta’ jirran;alha l-counter u j;ibu 50,000. Wara ftit ;ranet staqsietha jekk kinitx [elset minnha. Qaltilha “le! 50,000 in]ommha jien!” T[obb xejn tid[aq bik innifsek?

{sieb Finali. “Bniedem g[aqli ja[seb kull ma jg[id: limbe/illi jg[id kull ma ja[seb”. Inti xi tg[id?

mill-qalb hija mbierka! Bir-ra;un kollu mela li quddiem din itturija ta’ solidarjetà l-President George Abela esperima “l-gratitudni ta’ qalbu” lill-poplu Malti u G[awdxi. Kellu ra;un jiddeskrivi /-/ifra mi;bura b[ala wa[da “inkredibbli”. Imma, ng[id jien, il-karità li hemm ma[]una f’qalbek u f’qalbi g[andha tintrabat biss mal-g[oti tal-flus? Filwaqt li ssomom kbar li n;abru jistg[u jintu]aw g[all-g[anijiet nobbli, b[al meta ji;u m[allsa spejje] kbar fil-kura medika u spe/jalizzata, din hi parti biss mir-realtà s[i[a tal-karità. Il-karità tinvolvi l-ewwel nett ir-relazzjonijiet ta’ bejnietna. Kif qeg[din in;ibu ru[na ma’ xulxin fil-[ajja tag[na ta’ kuljum. Tg[id din l-Istrina, li rat poplu daqshekk akkanit li jie[u gost jag[ti aktar milli jir/ievi l-flus, kellha kontra qalbha tara lill-istess persuni li taw il-flus g[all-karità jg[addu Milied u Sena o[ra mi;;ielda bejniethom? Inkella impikati min[abba l-politika, il-festi, jew, wisq ag[ar, l-inkwiet familjari? Tg[id din l-Istrina re;g[et rat persuni mdamdma min[abba lin;ustizzji li g[amlulhom persuni o[ra? Xi ng[idu g[at-tfal li sabu ru[hom b’omm jew missier biss g[aliex ommhom jew missierhom telquhom? Xi ng[idu g[al dik il-mara jew ra;el li veru [abbew fi]-]wie; u mbag[ad spi//aw wa[edhom g[aliex is-sie[eb jew sie[ba tag[hom [allewhom [esrem? Quddiem din is-somma fenomenali ta’ flus li n;abret b’tant im[abba u dedikazzjoni minn kul[add nistg[u ng[idu li r-rekord ta’ ;bir ta’ flus huwa bi]]ejjed? X’inhu r-rekord tassew filkarità? Nitbissem! L-g[aliex it-twe;iba tafuha b[ali! Hija [afna fa/li li nid[lu fl-ewwel rekord u nimmissjaw it-tieni wie[ed! Inwettaq ir-rekord meta na[fer! G[ax ir-rekord jitwettaq meta nilg[ab kollox biex inwettqu! Hi aktar fa/li li nag[ti somma tajba ta’ flus g[ax naf li g[ax jien finanzjarjament sod, malajr se nirkupraha milli n/edi lleblieba li g[andi biex inpattiha! Kif se ssibni l-Istrina li ;ejja? Imwa[[al mal-karità tal-flus u bla rekord? Jew im[arre; fl-aqwa rekord, li na[fer u nag[mel il-;id lil min jobg[odni? Jekk nag[mel hekk tassew inkun waqqaft rekord, g[ax, fi kliem :esù, inkun b[al Missieri tasSema li jtella’ x-xemx u jni]]el ix-xita fuq min i[obbu u jobog[du! Dak rekord!

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

In-Norve;i]i, id-Dani]i u l-I]vedi]i huma l-aktar nies kuntenti fid-dinja

:ieli g[addielek [sieb min huma laktar nies kuntenti fid-dinja? L-istitut Legatum f’Londra g[a]el li jistudja din il-mistoqsija u wasal g[al konklu]joni li fl-2013, il-pajji]i ta’ fuq tal-Ewropa g[andhom l-aktar /ittadini kuntenti fiddinja! Ji;ifieri n-Norve;i]i, id-Dani]i u lI]vedi]i huma l-aktar nies kuntenti. Ittielet pajji] Skandinavu, il-Finlandja, ;ie klassifikat b[ala s-seba’ pajji] fejn tid[ol il-kuntentizza tal-poplu. IlLegatum Institute g[amel studju li jirrappre]enta 90% tal-popolazzjoni fiddinja u kien jinkludi 142 pajji]. Skont dan l-istudju jidher li l-flus huma l-aktar [a;a importanti g[allbniedem g[aliex bihom biss il-bniedem i[oss li jista’ jag[mel dak kollu li jkollu b]onn u huma xi [a;a li n-nies Skandinavi mhumiex neqsin minnha. Wara l-flus hemm livell ta’ g[ajxien g[oli li jekk wie[ed ja[seb ftit fuqha jirrealizza li ma jistax ikollok livell ta’ g[ejxien g[oli ming[ajr /ertu ammont

ta’ flus fil-but tieg[ek! Fatturi o[ra li jgawdu [afna n-nies fin-Norve;ja, fid-Danimarka u lI]vezja huma l-libertà tal-[sieb u lespressjoni, spe/jalment fejn tid[ol illibertà li jipprattikaw ir-reli;jon li jridu huma. Jekk wie[ed jaqra u jag[mel ri/erka dwar dawn it-tliet pajji]i jsib li huma pajji]i siguri [afna, fis-sens li

kollha rri]ulta li l-ekonomija tal-pajji], in-negozji, il-gvern, l-edukazzjoni, ssa[[a, il-libertà u dak li wie[ed jippossedi huma l-aktar fatturi li jserr[u mo[[ il-bniedem u li amalgamati flimkien inisslu kuntentizza. Pajji]i o[rajn li l-aktar qed jirnexxilhom jil[qu dawn il-kriterji huma lAwstralja, New Zealand, il-Kanada, ilFinlandja, l-I]vizzera, l-Olanda u lIstati Uniti. In-Norve;i]i, id-Dani]i u lI]vizzeri li ;ew analizzati dwar dan issu;;ett qalu li huma j[ossuhom kuntenti mmens g[aliex f’pajji]hom jistg[u jqattg[u [in mal-familji tagh[om u s[abhom b’mod rilassanti. Meta jfittxu opportunitajiet ;odda, l-aktar relatati ma’ xog[ol, dejjem isibu, u b’hekk ikomplu jtejbu l-livell ta’ edukazzjoni tag[hom. Il-Legatum Institute hi organizzazzjoni indipendenti f’Londra bil-g[an li tirri/erka dwar u tistudja l-prin/ipji li sso/jetà timxi fuqhom u li jinbidlu minn ]mien g[al ]mien.

Monument g[al satana u alla xadin^

Paul Crick

Ordni mill-Qorti biex ma jidg[ix, lanqas f’daru stess

Ra;el Ingli] ing[ata ordni uffi/jali mill-Qorti biex la jg[ajjat u lanqas jidg[i, anki f’daru stess, g[ax jista’ jkun li jinstema’ minn barra mill;irien. Paul Crick, ta’ 45 sena minn Essex, ittella’ l-Qorti wara li f’16-il xahar /empel aktar minn 170 darba lid-999. Dan in-numru g[andu jintu]a biss f’ka]i ta’ emer;enza u mhux g[al xejn b’xejn.

;eneralment ma jsirux reati allarmanti [afna g[aliex huma popli dixxiplinati [afna, g[alhekk il-fatt li j[ossuhom siguri spe/jalment f’darhom jag[tihom sens ta’ stabbiltà li jg[inhom ikunu kuntenti. L-istudju ma ffukax biss fuq dawn ittliet pajji]i imma fuq 139 pajji] ie[or u meta [adu inkonsiderazzjoni l-pajji]i

Kur]itajiet

Issa ng[ata twissija biex ma j/empilx aktar 999 jekk mhux f’emer;enza, ma jg[ajjar lil [add, ma jitkellimx pasta] jew jidg[i, anki f’daru, g[ax jistg[u jisimg[uh il;irien. Meta Crick ing[ata t-twissija uffi/jali ma qal xejn u [allas il-multa li ng[ata bla protesta. Anzi qal li kien beda jattendi grupp kontra x-xorb ]ejjed u li qieg[ed imur g[and psikjatra.

L-Istat ta’ Oklahoma fl-Istati Uniti waqqaf it-twaqqif ta’ monumenti ;odda fuq art pubblika f’Oklahoma City wara li xi gruppi g[amlu petizzjoni biex filbelt ikun hemm statwi li jfakkru lil satana, lil alla xadin u lill-mostru talispagetti. Kollox beda meta kien ing[ata permess biex isir monument li jfakkar l-10 Kmandamenti. Il-gruppi reli;ju]i li [ar;u b’talbiet g[all-monumenti tag[hom xtaqu li dawk tag[hom ikunu qrib dak tal-10 Kmandamenti. Il-kummissjoni li tag[ti l-permessi [abbret li kienet waqqfet kull permess sakemm ting[ata sentenza fil-qorti wara li l-American Civil Liberties Union (ACLU) o;;ezzjonat g[all-10 Kmandamenti. L-ACLU qalet li l-Istat m’g[andux il-jedd li jille;i]la xi reli;jon, tkun liema tkun. Il-gruppi ta’ Nsara fil-belt kienu t[abtu hafna sakemm is-sena l-o[ra kien ing[atalhom il-permess g[allmonument tal-10 Kmandamenti li kien sar bl-g[otjiet li kienu ng[ataw mirresidenti tal-belt. Esperti legali kienu sostnew li jekk ing[ata permess g[all-Insara allura kull grupp reli;ju] g[andu jing[ata l-jedd

L-10 Kmandamenti f’Oklahoma City

daqshom biex ifakkru r-reli;jon tag[hom. Fil-fatt, wara li l-ACLU ressqu l-ka] tag[hom il-qorti kien hemm grupp satanista li applika g[al statwa ta’ satana, grupp tal-Hindu li ried statwa g[al alla xadin imda[[al fir-reli;jon tag[hom u grupp satiriku talab li huma g[aqda li j[obbu lispagetti u allura kien xieraq u sewwa li jing[atalhom id-dritt, daqs l-Insara, li jkollhom monument g[all-mostru talispagetti.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Passatemp

Mimdudin> 1. Il-[bit mag[mul b’li tak g[al darbtejn? (6) 3. Torta bil-mili ta’ [ob] mg[affe;, dqiq, ]bib u passolina (6) 7. Waqt xog[lu, l-irkantatur jag[ti daqqa bih fuq mejda (7) 8. Dispja/ir u qsim ta’ qalb bi dwejjaq kbar (5) 9. Mit-tnissil ta’ versi to[ro; bi//a minn poe]ija (5) 10. Dokument uffi/jali li ma kontx issiefer ming[ajru (9) 11. Kollezzjoni li tista’ tkun wa[da ta’ poe]iji fi ktieb (5) 13. Memorja (5) 15. Dawn jag[tu d-dawl meta jkun iddlam (6) 17. Tas-sieq ma tistadx biha (5) 21. Abram u Kola flimkien jag[mlu ta[bita ma’ tliet bo//i waqt log[ba biljard (9) 23. Alfons g[all-Maltin (5) 24. Bi//a la[am daqsiex imdendla ma’ gan/ g[and tal-la[am (5) 25. Ta[dita bejn tnejn jew aktar (7) 26. Pjaga (6) 27. Im[olli barra mil-lista (6)

Weqfin> 1. Qabda u ]amma ta’ xi [add millpulizija (6) 2. Tnehida (5) 3. Kunjomu pulit… ming[ajr salib! (5) 4. Il-poeta nazzjonali tag[na kif nafuh (3,4) 5. Jippre]enta Xarabank kull nhar ta’ :img[a (5) 6. Kull kumitat jimxi skont kif jg[id dan (6) 7. Tilbisha qabel taqbe] fil-ba[ar (5) 12. Ming[ajr nofs il-blalen? (3) 14. Il-barbier bih iqaxxar il-le[ja talklijenti (3) 15. :ibidlu l-attenzjoni biex ma jinsiex (6) 16. Tajba tkun it-torta b’dan il-[ut im[awwar bl-ispina/i (7) 18. Jekk qabel Marija, tis[in ta’ likwidu f’re/ipjent li jkun f’ie[or bil-mis[un (5) 19. Isem ta’ min jg[idulu n-nies (5) 20. Seksieki b[al dak li j[obb ikun jaf l-g[awar ta’ [addie[or (6) 22. Ikkmanda bil-mod li dorna bih? (5) 23. {abbat ]ew; bajdiet u ag[mel wa[da! (5)

Soluzzjoni tat-Tisliba tal-{add li g[adda

Mimdudin> 1. Koppja; 3. Sakkar; 7. Fekruna; 8. Mario; 9. Timxi; 10. Tissepara; 11. Tumur; 13. Attakk; 15. T[arsu; 17. Kal/i; 21. Ibburdjar; 23. Serje; 24. Drapp; 25. Majnata; 26. Peduni; 27. Tilbes. Weqfin> 1. Kwinta; 2. Tiksi; 3. Skars; 4. Kumment; 5. Luttu; 6. Mo]ajk; 7. Fommu; 12. Mar; 14. Tul; 15. Tmiddu; 16. Skruplu; 18. ?erna; 19. Briju; 20. Fellus; 22. Jimxi; 23. Swali.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

6 8

IRBA{… voucher ta’ 15-il ewro li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, TalPietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument,

Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[a tat-Tisliba tal-{add 29 ta’ Di/embru 2013 hi: Frances Montebello, 86, Stuart Street,

G]ira.

RIDDLE-ME-REE My first is in BEANS And in NACHOS, My second’s in SOUP And in TACOS. My third is in HOT DOG But not in FISH. My fourth is in SANDWICH And in DISH. My fifth is in both ROLL and BAGEL My sixth is in FRIES And FALAFEL. My seventh is in ONIONS As well as in RINGS My whole’s is in the range of fast food things.

Soluzzjonijiet

Tisliba bin-Numri Log[ba popolari mall-qarrejja tag[na: In-Nru. 929 jinsab maqtug[ mil-lista ta’ numri bi tliet /ifri u mni]]el fejn suppost f’din il-

gradilja. Dan se jg[inek mhux ftit issib fejn g[andhom jitni]]lu n-numri l-o[ra li hawn f’dawn l-erba’ listi. Jaqbillek li kull numru li ssib tittikkjah biex ma tirrepetihx.

Tisliba bin-Numri

NOODLES

Riddle-Me-Ree

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Teatru

Salomé fil-Kavallier ta’ San :akbu llum u fit-18 u d-19 ta’ Jannar

Il-kumpanija Talenti qed tippre]enta d-dramm famu] Salomé, ta’ Oscar Wilde, b’adattament u traduzzjoni g[all-Malti minn Alfred Palma. L-ewwel rappre]entazzjoni ta’ dan id-dramm saret ilbiera[ u llum issir ittieni rappre]entazzjoni fit-Teatru ta’ San :akbu, il-Belt, fit-8 p.m. ?ert. 16+ Salomé hu dramm f’att wie[ed li Oscar Wilde kiteb fl-1892. Kien ippub-

blikat g[all-ewwel darba bil-Fran/i], f’Pari;i, u wara saret traduzzjoni tieg[u bl-Ingli]. Id-dramm huwa wie[ed bibliku, tra;iku u brutali g[all-a[[ar. Il-protagonisti ewlenin huma erbg[a: Erodi Antipas, Tetrarka tal-:udea, bniedem korrott, im[awwad, vjolenti u ]ieni; martu Herodias, kiefra u ambizzju]a; Salomé, tfajla sabi[a, imkabbra u ]ienja, bint Herodias mill-ewwel

]wie;, u Jokanaan (:wanni lBattista). B’dan id-dramm kontroversjali lawtur /elebri Irlandi] urta lilloqsma kollha tas-so/jetà Londini]a dejqa ta’ ]mienu; [oloq sensazzjonali]mu li wittielu t-triq g[al aktar kontroversji, g[al aktar libertajiet letterarji fix-xog[lijiet li kiteb wara, u li g[enu bil-bosta fil-waqg[a finali tragika tieg[u mi/-/elebrità u

l-fama g[all-g[ajb u d-di]unur. Dan id-dramm jappella g[al udjenza matura min[abba n-natura tieg[u. Jie[du sehem: Larissa Bonaci, Mario Micallef, Nathalie Micallef u Alan Fenech. Id-direzzjoni hi f’idejn Mario Micallef. Il-booking jinsab miftu[ mill-istess teatru. Wie[ed jista’ wkoll i/empel 21223216 biex jibbukkja l-biljetti.

Il-Pantomima: is-siparju jin]el illum

Is-siparju fuq il-pantomima ‘tal-Milied’ bil-Malti jin]el illum meta fit-teatru talIstitut Kattoliku, il-Furjana, isiru l-a[[ar ]ew; rappre]entazzjonijiet ta’ PINOKKJO, wa[da fis-2 p.m. u l-o[ra fis-6.30 p.m. B’cast ta’ atturi stabbiliti, fosthom Toni Busuttil b[ala d-dama u s-Snits b[ala Pinokkjo, u b’orkestra live immexxija minn Abigail Brown b’arran;amenti mu]ikali ta’ Joe Brown, il-pantomima ta’ din is-sena attirat eluf kbar ta’ nies tant li l-kumpanija Teatru Rjal idde/idiet li ]]id dawn

i]-]ew; rappre]entazzjonijiet tal-lum. Pawlu Testa, direttur tal-kumpanija Teatru Rjal u li g[andu f’idejh il-produzzjoni talpantomima, qalilna li baqa’ biss ftit biljetti li jistg[u jinkisbu online minn www.kumpanijateatrurjal.com jew permezz tat-telefon 99476468. Minn g[ada l-kumpanija Teatru Rjal tibda ta[seb fuq il-produzzjonijiet li jmiss, li huma kummiedja ta’ Louis Buttigieg fit-22 u t-23 ta’ Frar u l-kun/ert tant mistenni Just Musicals 6 fid-29 u t-30 ta’ Marzu.

Il-Festival Barokk fil-Belt Valletta Hekk kif qed inkomplu noqorbu lejn Valletta

18 meta l-belt kapitali unika tag[na se tkun ilKapitali Ewropea tal-Kultura, is-sinifikat talfestival Barokk qed ikompli jikber fl-importanza. Il-Festival 2014 mistenni jkun wie[ed aqwa u i]jed varjat minn dak tal-edizzjoni li g[addiet. Il-Festival beda nhar il-:img[a li g[adda bil-famu]a Messiah ta’ Handel mill-Goldberg u mill-Anon Ensembles immexxija minn Michael Laus fil-knisja Ta’ :ie]u. Issa jkompli bil-kompo]izzjoni monumentali ta’ Bach, il-Messa f’B Minuri minn English Concert immexxi minn Harry Bicket filKonkatidral ta’ San :wann g[ada t-Tnejn.

Wara dan, ikun imiss kun/ert spe/jali Bach meets Pergolesi’s Stabat Mater bis-sehem talkontrotenur Max Emmanuel Cencic nhar il-21 ta’ Jannar u l-Vespri ta’ Monteverdi nhar it-18 ta’ Jannar. Il-Festival jibqa’ sejjer sas-26 ta’ Jannar b’kun/erti fis-Salon tal-Mu]ew tal-Arkeolo;ija, is-sala ta’ San Mikiel u San :or; fil-Palazz talPresident, fil-knejjes ta’ San Nikola, Santa Katerina, Ta’ :ie]u u l-Katidral tal-Anglikani, fil-Konkatidral ta’ San :wann u ovvjament fitTeatru Manoel. G[al aktar informazzjoni u biljetti, ]ur www.vallettabaroquefestival.com.mt.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Lokali

Il-BOV u l-FEI iniedu l-BOV Start Plus

Il-BOV Start Plus g[adu kif ;ie mniedi wara li ntla[aq ftehim bejn il-Fond Ewropew tal-Investiment (FEI) u l-Bank of Valletta. Dan hu l-ewwel ftehim tax-xorta tieg[u li hu garantit mill-Programm g[all-Kompetittività u l-Innovazzjoni (CIP). Dan il-prodott jindirizza l-finanzjament ta’ start-ups u mikro-intrapri]i fil-g]ejjer Maltin. Il-ftehim kien imniedi fil-pre]enza tal-Prim Ministru Joseph Muscat waqt avveniment li kien organizzat fi/-?entru tal-BOV, Santa Venera. Fid-diskors tieg[u, Alessandro Tappi, il-Kap tal-Garanziji, Sigurizzazzjoni u Mikrofinanzjament fi [dan il-FEI qal li kien sodisfatt li qed jiffirmaw dan lewwel ftehim ta’ garanzija ta[t ilProgramm ta’ Qafas g[all-

“Jirba[ is-sens komun”

– The Sense Group

Tajjeb li jkun innutat irri]ultat po]ittiv li [are; millfeste;;jamenti marbutin mala[[ar ]mien tas-sena li saru madwar Malta kollha, f’dak li g[andu x’jaqsam mal-perikli meta jit[alltu x-xorb massewqan. Intlaqg[et tajjeb [afna la[bar li ma kienx hemm fatalitajiet jew in/identi serji marbutin ma’ xorb u sewqan. Ir-ri]ultati ta’ mijiet ta’ pulizija li amministraw testijiet tal-breathalyser, li pprodu/ew ftit ka]i biss fejn inqabe] illimitu tal-konsum tal-alko[ol meta eluf u eluf kienu qed ji//elebraw, juri sforz kollettiv qawwi minn dawk kollha involuti, inklu] l-industrija talalko[ol innifisha, li kellu u se jkompli jkollu ri]ultati po]ittivi f’dawk li huma [ajjiet salvati. Dan juri b’mod /ar li la//enn g[andu jkun kemm fuq kampanji edukattivi li jkunu kredibbli, kif ukoll fuq infurzar tal-li;ijiet. Dawn it-tnejn flimkien huma l-a[jar soluzzjoni biex il-pubbliku jifhem u jikkonforma ma’ sett ta’ regoli ta’ sens komun li minnhom kul[add g[andu x’jibbenefika. Kelliem g[al The Sense Group qal li “l-eluf ta’ hits li saru online matul is-sena 2013 fuq is-sit tag[na www.drinkawaremalta.com u li baqg[u sejrin sax-xahar li g[adda huma prova li l-interess tal-pubbliku dejjem qed ji]died f’dik li hi moderazzjoni fil-konsum tal-alko[ol. “A[na nittamaw li dan jawgura tajjeb [afna g[allfutur.”

Kompetittività u l-Innovazzjoni malBank of Valletta b’risq il-mikrointrapri]i f’Malta. “Il-Bank of Valletta ilu s[ab mal-FEI g[al tul ta’ ]mien. A[na qed nanti/ipaw li s-self li se jing[ata bis-sa[[a ta’ dan il-ftehim se jissarraf fi ]mien qasir f’finanzjament tant me[tie; g[all-intrapri]i ]g[ar.” John Cassar White, Chairman talBank of Valletta qal li permezz tal-BOV Start Plus, il-Bank qed jikkonsolida lpo]izzjoni tieg[u b[ala l-istituzzjoni finanzjarja li dejjem tag[ti l-appo;; tag[ha lis-settur tal-intrapri]i ]g[ar u medji (SME) u lill-ekonomija Maltija. L-SMEs huma rikonoxxuti b[ala ssinsla tal-ekonomija fl-Ewropa, u jirrappre]entaw 94.1% tan-negozji Maltin li

jimpjegaw inqas minn 10 persuni. Matul is-snin li g[addew, il-Bank of Valletta kkonsolida l-po]izzjoni tieg[u b[ala l-Bank tal-SMEs. Aktar minn 592 SME ibbenefikaw minn finanzjament permezz tal-BOV JEREMIE, skema li tant kienet popolari li ttie[det kollha g[axar xhur qabel ma g[alqet. Issu//ess ta’ din l-iskema wassal biex din ti;i m;edda bi €11-il miljun ftit taxxhur ilu. Illum, a[na qed nag[mlu pass ie[or fl-impenn tag[na billi qed inniedu l-iskema tal-BOV Start Plus.” “Il-ftehim tal-lum hu avveniment importanti ie[or mhux biss g[all-Bank of Valletta, imma wkoll g[all-pajji]. Permezz ta’ dan l-istrument finanzjarju marbut mal-UE, a[na se nkunu qed nindirizzaw id-diffikultajiet li jistg[u jil-

taqg[u mag[hom l-istart-ups u lintrapri]i ]g[ar b’mod dirett, l-a//ess g[all-finanzjament. Fil-fatt, din il-fa/ilità hi mmirata biex ti]gura li til[aq l-akbar ammont ta’ nies possibbli u tkun a//essibbli mill-komunità tan-negozju b’mod partikolari l-mikro-intrapri]i u start-ups. Permezz tal-BOV Start Plus, la//ess g[all-finanzjament sar aktar fa/li.” Is-Sur Cassar White ikkonkluda ddiskors tieg[u billi assigura lil dawk pre]enti li l-BOV, b’mod partikolari permezz tad-Dipartiment ta’ Business Generation & EU Affairs u l-Uffi//ju Rappre]entattiv tieg[u fi Brussell, se jkompli jesplora opportunitajiet o[ra li jkunu ta’ benefi//ju g[all-ekonomija Maltija.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Televi]joni # Radju

NET TELEVISION

................................................................................................................................................................................

Illum il-{add

G[alik

fl Ewropa – NET Television, 20:15

G[alik fl-Ewropa hu programm tassew interessanti, programm li jag[tina l-opportunita’ mhux biss li nitg[almu dwar l-istituzzjonijiet u l-irwol tal-Unjoni Ewropea i]da ukoll kif de/i]jonijiet li jittie[du fuq dak illivel jistg[u ikollhom impatt dirett fuq kif ng[ixu. Permezz ta’ intervisti mal-Membri Parlamentari Ewropej, nistg[u naraw x’impenn u dedikazzjoni hemm b]onn mhux biss biex Malta tkun rapre]entata bl-a[jar mod possibli i]da li bid-de/i]jonijiet li jittie[du Malta tkun f’po]izzjoni a[jar u vanta;;ju]a u dan kien possibli grazzi g[al [idma [awtiela u determinazzjoni tal-Membri Parlamentari Ewropej Nazzjonalisti.

TVM ........................

07:00 – L-G[odwa t-tajb 07:30 – Extraordinary Animals 08:00 – Pellikola 08:30 – Dot EU 09:00 – G[awdex Illum 09:30 – Tuffi[at Migduma 10:00 – Meander 10:30 – Malta u lil hinn minnha 12:00 – A[barijiet 12:10 – {add G[alik 14:00 – A[barijiet 14:05 – {add G[alik 15:30 – Gadgets 16:00 – A[barijiet 16:05 – The Wedding Battle 17:10 – Malta u lil hinn minnha 17:30 – L-irkant 18:00 – A[barijiet 18:10 – Madwarna 18:40 – Venere 19:15 – Mixage 20:00 – A[barijiet# Rapport tat-temp# Sports 20:45 – Chicago (Film) # A[barijiet punti ewlenin 23:30 – Malta u lil hinn minnha.

TVM ..........2..............

08:30 – Extraordinary Animals 09:00 – Quddiesa tal-{add 09:45 -Kurrenti 10:30 – Madwarna 11:00 – Mixage 11:30 – Mattia 12:00 – L-Akbar fenomeni tannatura 13:00 – Animal Diaries 14:00 – Luxdesign 15:00 – Bijografiji 16:00 – Mixja ta’ poplu 17:10 – L-Akbar fenomeni tan-natura 18:00 – Tuffi[at Migduma 18:30 – G[awdex Illum 19:00 – Dot EU 19:30 – MEA 20:00 – Extraordinary Animals 20:30 – A[barijiet g[al dawk neqsin mis-smieg[ 20:40 – Madwarna 21:00 – Kontrattak 23:00 - A[barijiet bl-Ingli] 23:15 – Gadget.

08:30 – Breakfast News Weekend 10:00 – Aroma Kitchen 11:20 – Cams Production Int 12:30 – ONE News # Rapport tat-temp 12:35 – Dak li jg[odd 13:45 – Love Birds 14:25 – In D House 15:30 – Saturday Xpress 17:00 – Telebejg[ 17:30 – ONE News 17:40 – L-argument 19:30 - ONE News# Rapport tat-temp# Sports# Rapport finanzjarju 20:30 – ItTfal 21:30 – Maskra 22:35 – Popcorn 23:10 – Snajja Maltin 23:30 – ONE News# Rapport tattemp. Around the World in 80 Days - Rete 4,15:55

06:30 – UnoMattina in famiglia 07:00 – Tg 1 10:00 – All’estero quanto basta 10:30 – A sua immagine 10:55 – Quddiesa 12:00 – Angelus 12:20 – Linea Verde 13:30 – Telegiornale 15:00 – L’Arena 16:30 – Tg 1 16:35 – Domenica In 18:50 – L’Eredita’ 20:00 – Telegiornale 20:35 – Rai Sport Tg 20:40 – Affari Tuoi 21:30 – Un matrimonio 23:40 – Speciale Tg 1 00:40 – Tg 1 Notte 01:05 – Milleeunlibro. I Now Pronounce Chuck and Larry -

06:00 – Prima Pagina 07:55 – Traffico# Meteo.It 08:00 – Tg 5 Mattina 08:49 – TGCom 09:10 – Le frontiere dello spirito 10:00 – Il grande nilo 11:30 – Le storie di Melaverde 12:00 – Melaverde 13:00 – Tg 5# Meteo.It 14:00 – Domenica Live 18:50 – Avanti un altro! 20:00 – Tg 5 # Meteo.It 20:40 – Paperissima Sprint 21:10 – Il Segreto 00:01 – Tg 5 Notte.

21:30 21:35 23:15

NET NEWS Telebejg[ Nis;a Maltija Accordo ( r ) Premier ( r ) NET NEWS Premier Mitqlu Deheb ( r ) Iswed fuq l-Abjad ( r ) NET NEWS Flusek ( r ) Wheelspin ( r ) NET NEWS G[alik fl-Ewropa Dokumentarju - Margaret Thatcher NET NEWS Replay NET NEWS

ONE ........................

RAIUNO ........................

CANALE ................5........

07:00 08:30 11:30 12:00 13:30 14:00 14:05 14:30 16:30 18:00 18:05 18 :40 19:30 20:15 20:30

Italia 1, 19:10

RETE ..........4 ..............

07:50 – Media Shopping 08:20 – Casa Cianello 09:25 – Le storie di viaggio 10:00 – Quddiesa 10:50 – Pianeta Mare 11:30 – Tg 4 Telegiornale 11:55 – Meteo.It 12:00 – Pianeta Mare 13:00 – Magnifica Italia 13:30 – Donnaventura 15:00 – Ieri e oggi in tv 15:55 – Around the World in 80 Days (Film 1956) 18:55 – Tg 4 # Meteo.It 19:35 – Il Segreto 20:30 – Tempesta d’amore 21:30 – Altrimenti ci arrabiamo! (Film 1974) 22:02 – TGCom 23:30 – The Blues Brothers (Film 1980).

RAIDUE ........................

06:00 – Two and a half man 06:30 – Real School: Il divertinglese 07:00 – Now you see him now you dont (Film 1973) 08:40 – Voyager Factory – Inside the World 09:20 – A come avventura 10:00 – Ragazzi c’e’ Voyager 10:40 – My Friend Charly 11:25 – Mezzo giorno in famiglia 13:00 – Tg 2 Giorno 13:30 – Tg 2 Motori 13:40 – Meteo 2 13:45 – Quelli che aspettano 15:40 – Quelli che il calcio 17:05 – Tg 1 L.I.S. 17:10 – Rai Sport Stadio Sprint 18:10 – Rai Sport 90 minuto 19:35 – Sqaudra Speciale Cobra 11 20:30 – Tg 2 21:00 – NCIS 21:45 – Hawaii Five-0

ITALIA .............1...........

06:55 – My Dad Says 07:45 – Sons of Tucsons 08:30 – Everyone’s Hero 09:13 – TGCom 10:30 – Little Giants (Film 1994) 12:25 – Studio aperto 13:00 – Sport Mediaset 14:00 – Mysterious Isalnds (Film 2005) 14:57 – TGCom 16:20 – Deep Sea 18:00 – Tom and Jerry 18:30 – Studio aperto 19:00 – Cos fan tutte 2 19:10 – I Now Prononounce You Chuck and Larry (Film 2007) 21:25 – Lucignolo 00:20 – Domino (Film 2005). Rebecca – Raitre, 19:00

RAITRE ........................

06:00 – Fuori orario Cose (mai) viste 07:00 – Rebecca (Film 1940) 09:55 – New York New York 10:45 – Tele Camera 11:10 – Tgr Estovest 11:30 – Tgr RegionEuropa 12:00 – Tg 3 12:25 – Tgr Mediterraneo 12:55 – E uno di quei giorni che... 13:45- Timbuctu 14:00 – Tg Regione# Tg 3 14:30 – In 1#2 ora 15:00 – Tg 3 L.I.S. 15:05 – Kilimanjaro 18:55 – Meteo 3 19:00 – Tg 3 19:30 – Tg Regione 20:00 – Blob 20:10 – Che temp che fa 22:40 – Report 23:30 – Tg 3# Tg Regione 23:45 – TeleCamere.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Televi]joni # Radju

X’tista’ tara llum...

................................................................................................................................................................................

Replay

– NET Television, 21:30

Illum Replay, flimkien mal-mistiedna tieg[u se jkun qieg[ed jiddiskuti temi ja[arqu dwar il-futbol lokali fosthom temi dwar il-finanzjament tal-klabbs, il-b]onn ta’ regoli ;odda u numru ta’ temi o[rajn. Mistiedna spe/jali se jkun hemm Bjorn Vassallo, il-Kap E]ekuttiv talMFA, il-Vi/i President tat-tim ta’ Birkirkara Adrian Delia u finalment Dione Borg is-segretarju tat-tim talFurjana.

Dokumentarju dwar Margaret Thatcher – NET Television, 20:30

Margaret Thatcher , mag[rufa a[jar b[ala ‘ The Iron Lady ’, kienet l - ewwel Prim Ministru Ingli] mara u [alliet impatt qawwi fuq il - politika Ingli]a . Il - [ajja ta ’ Margaret Thatcher tibqa ’ sinonimu mhux biss mal - Ingli]i i]da ukoll fuq numru ta ’

aspetti anke n - nis;a u tfassil tal - politika internaz zjonali . Dan u aktar se jkun diskuss fid - dokumentarju li NET Television se jkun qieg[ed iwasslilkom fi djarkom illum fit - 20 : 30 . Titilfuhx !

... u matul il-;img[a

..............................................................................................................................

Sibt Familja

– NET Television, 13:30

Sibt Familja hu programm li jirnexxilu jg[aqqad b’mod mill-isba[ l-aktar tlett elementi importanti fil-[ajja iddivertiment, il-mu]ika u fuq kollox it-tag[rif. Programm li qieg[ed i]omm eluf ta’ Maltin ta’ kull nhar ta’ Sibt imwa[[lin quddiem liscreen tat-televi]joni.

Dione Borg

Illum fuq Radio 101

............................................... 06:00 08:30 09:30 11:00 12:30 18:30 20:30 22:30

Fidi u {ajja – Noel Bartolo Mar/i u Bandalori – J. Chetcuti Focus 101 Mu]ika Skor – Sergio Carbonaro Slowdown – Mark Garrett Allegro Andante – Joe Fenech Mu]ika

Bulletini s[a[ tal-a[barijiet: 12:00 u 18:00. A;;ornament tal-a[barijiet: 10:00, 15:00, 17:00, 18:0.

Il-Fatti Kollha

– Radio 101, 10:35

Programm interessanti pre]entat minn Mark Anthony Sammut. Il-Fatti Kollha jag[ti [arsa fiddettal lejn numru ta’ temi kurrenti li qeg[din ji;ru fil-pajji] fosthom temi politi/i fejn dawn ikunu diskussi mal-mistiedna varji f’kull programm. IlFatti Kollha, l-programm li jag[tik l-istampa politika kif inhi.

Noel Bartolo

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Klassifikati

PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{

{al Qormi

50 pied, jista’ jintu]a g[al gym, store, uffi//ju e//. ?emplu 79211659.

MAISONETTE (33, Triq San Pietru) l-ewwel pjan bejn tliet toroq, erba’ kmamar, soqfa bit-travi tal-injam, madum antik u bejt. Bla /ens. Prezz (€50,000) negozjabbli. ?emplu 21496847 jew 21443682.

AVVI}I

Is-Swatar

ALL CLEARANCE TRANSPORT innaddfu djar, fabbriki e// minn kull tip ta’ skart anke materjal talkostruzzjoni. Innaddfu ;onna. Nag[mlu qlug[ ta’ madum tal-art u tal-kmamar tal-banju. Tindif u tiswijiet ta’ bjar, tik[il u tibjid, gypsum, xog[ol ta’ alterazzjonijiet fuq l-antik, bdil ta’ soqfa, e//. Servizzi bil-highup. Xog[ol b’esperjenza

GARAXX ta’ ]ew; karozzi finished bil-madum u biddawl. ?emplu 99824902.

G{ALL-BEJG{ JEW KIRI

Il-{amrun

GARAXX jew store, 115-il pied tul u 24 pied wisa’, bilbit[a, dawl, ilma u toilet. Bilpermess Class B. ?emplu 77200983. G{ALL-KIRI

{a]-}ebbu; ’il barra minn Triq l-Imdina

GARAXX basement 40 pied x

Ftu[

TA’ drena;; bil-jet power wash (bil-bowser). Prezz minn €25. ?emplu 99282014.

Ni]barazzaw – trasport – kull xog[ol

kbira. ?emplu 79081719 jew 21433352. www.allclearancemalta.com

Tiswijiet fil-pront u fil-post

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour. Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

Toilet seats

NAG{MEL xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bil-kuluri li jaqblu u kif tixtiquhom intom, g[all-kamra tal-banju kompluti bil-fittings. G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Klassifikati

G{ALL-BEJG{

German Sheperd

:RIEWI b’;enituri ta’ barra, €200 ?emplu 79491077 jew 21445443.

G[amara antika

TINKLUDI twaletta bil-mera, lavaman, komodina, gradenza bil-mera u wi// tal-ir[am u gwardarobba kbira. Jistg[u jinbieg[u separati. ?emplu 99800607.

Saqqu

U sodda tat-trabi – €60 f’kundizzjoni tajba, bedspread ikkuttunata ta’ sodda double, beige – €120 u typewriter €15. ?emplu 21222891 jew 99255358.

Sodda sufan

TAS-suede, 60” wisa’ bl-istorage. Prezz €400 jew l-eqreb offerta. ?emplu 99808356.

Tombla sheets

B’numri kbar u kuluri differ-

enti. Kalendarji kbar tat-2014, 29cm x 42cm. Free delivery g[al G[awdex ukoll. Morru g[and PAWLU BONNICI (Bonnici Printing Press) – 3

Triq Melita, il-Belt Valletta.

Kif issibuna – min-na[a talBarrakka ta’ Fuq g[al Triq Sant’Ursula. G[al xog[ol ta’ digital printing u offset, inviti tat-tie;, invoices, posters u brochures bil-kulur e// u xog[ol ta’ embossing. ?emplu 21244627 jew 79373700 jew ibag[tu email fuq pbonnici@bonniciprintingpress.com

JIN{TIE:U

MSC (Malta) Ltd fiz-zona industrijali ta’ San :wann

JIN{TIE:U operaturi THT u SMD biex ja[dmu fuq ba]i ta’ shift. Esperjenza mhux me[tie;a i]da titqies b[ala vanta;;. Il-livell ta’ edukazzjoni g[all-kandidati prospettivi huwa dak sekondarju. Ibag[tu CV fuq: mmic@msc-ge.com

Xufiera

FULL-TIME jew part-time li jsuqu t-tow trucks biex ja[dmu mal-kumpanija UNITED MOTOR CO LTD li tirrappre]enta s-CAA, ibba]ata f’{a]-}ebbu;. L-applikanti jridu jkunu fil-pussess ta’ li/enzja nadifa tas-sewqan C1 + E g[al dawn l-a[[ar seba’ snin. Applikanti b’esperjenza f’dan ix-xog[ol ikunu ppreferuti. G[al appuntament /emplu 22585700 mit-Tnejn sal-:img[a bejn id-9am u l4pm.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

L-I:M iniedi l-24 edizzjoni tal-Malta Journalism Awards L-Istitut tal-:urnalisti Maltin (I:M) nieda l-24 edizzjoni tal-kompetizzjoni annwali g[all-;urnalisti mag[rufa b[ala l-Malta Journalism Awards. Apparti mill-;urnalisti nfushom, anki l-Edituri u lKapijiet tal-Kamra tal-A[barijiet jistg[u jag[]lu u jissottomettu xog[ol ta’ ;urnalisti li jidhrilhom li hu ta’ livell g[oli g[al dawn l-Awards. Is-sottomissjonijiet jistg[u jintbag[tu wkoll minn orga-

nizzazzjonijiet, korporazzjonijiet jew g[aqdiet. Fil-ka]i kollha jrid ikun hemm il-kunsens tal-;urnalist billi timtela l-parti kon/ernata filformola tal-applikazzjoni qabel tintbag[at is-sottomissjoni millEditur, Kap tal-Kamra ta’ lA[barijiet jew organizzazzjoni, korporazzjoni jew g[aqda. Kategoriji ta’ :urnali]mu Stampat> :urnali]mu Stampat – A[barijiet; :urnali]mu

Stampat – Features; :urnali]mu Fotografiku.

Kategoriji ta’ :urnali]mu Mxandar> :urnali]mu Mxandar – Skript Televi]iv A[barijiet; :urnali]mu Mxandar – Skript Televi]iv Features; :urnali]mu Mxandar – Film; :urnali]mu Mxandar – bir-Radju. E-kategorija> E-:urnali]mu.

Lokali

Kategoriji :enerali> Sports – :urnali]mu Stampat; Sports – :urnali]mu Mxandar; Fotografija Sportiva; :urnali]mu dwar l-Ivvja;;ar; :urnali]mu Kulturali; Artikli ta’ Opinjoni; L-A[jar U]u talLingwa Maltija fil:urnali]mu. Premjijiet L-ewwel tliet finalisti f’kull kategorija jir/ievu /ertifikat. Kull rebbie[ tal-ewwel 14-il kategorija jing[ata: rigal ta’ €200 fi flus; /ertifikat, u ttrofew tal-kategorija rispettiva. Ir-rebbie[ tal-kategorija spe/jali bl-isem ‘Il-Lingwa Nazzjonali fil-:urnali]mu’ jing[ata t-trofew tal-Malta Journalism Award g[al dik ilkategorija spe/jali. Kull ;urnalist Malti jista’ jie[u sehem fil-Malta Journalism Awards, irrispettivament jekk hux membru ta’ lI:M jew le. Ix-xog[lijiet sottomessi koll-

Malcolm Naudi, Chairman tal-Istitut tal-:urnalisti Maltin (I:M), waqt il-konferenza tala[barijiet li matulha t[abbru d-dettalji tal-edizzjoni ta’ din is-sena tal-Malta Journalism Awards

Data tal-G[eluq Is-sottomissjonijiet se jintlaqg[u fl-Uffi/ju ta’ l-Istitut

tal-:urnalisti Maltin, Triq irRepubblika, il-Belt, it-Tlieta 11 ta’ Frar 2014, bejn id-9.30 a.m. u nofsinhar. Dawk li mhumiex membri tal-Istitut u se jipparte/ipaw, huma mitluba j[allsu l-mi]ata tal-parte/ipazzjoni. Regolamenti u applikazzjonijiet jistg[u jinkisbu ming[and Joe Vella 21316958 jew 99450746 inkella millwebsajt www.maltapressclub. org.mt.

ha jkunu ;ew ippubblikati jew imxandra f’Malta bejn l-1 ta’ Jannar 2013 u l-31 ta’ Di/embru 2013. Ix-xog[lijiet g[andhom ikunu sottomessi b’mod kemm jista’ jkun pre]entabbli. Ir-rebbie[a jit[abbru waqt /erimonja apposta mill-Istitut tal-:urnalisti Maltin fl-24 ta’ Marzu 2014.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Sport

Noel Baldacchino, Rodney Gatt u Michael Sultana, l-aqwa tal-ista;un 2013 Andri Boko u Timolin l-aktar ]wiemel konsistenti Permezz ta’ din ir-rubrika, illum xtaqt nag[ti [arsa lejn kif g[alaq l-ista;un li g[adda u fuq kollox lejn il-kompetizzjonijiet tal-a[jar sewwieqa, jockey u laktar ]wiemel konstistenti. G[al sena o[ra, Noel Baldacchino temm l-a[jar sewwieq tas-sena. Dan issewwieq }ejtuni s-sena li g[addiet [a sehem fi 306 ti;rijiet u reba[ 47 minnhom, temm it-tieni 32 darba, ittielet 39 darba u r-raba’ 26 darba g[al total ta’ 561 punt. Fit-tieni post spi//a Charles Camilleri b’494 punt wara li minn 282 ti;rijiet kellu 37 reb[a, 35 pjazzament fit-tieni post, temm 33 darba fit-tielet po]izzjoni u 29 darba fir-raba’ post. Is-sewwieq ]ag[]ug[ Rodney Gatt spi//a fit-tielet post b’450 punt. Gatt ipparte/ipa f’261 ti;rija u reba[ 36 minnhom, da[al it-tieni 30 darba, ittielet 23 darba u r-raba’ fi 32 okka]joni o[ra. Mitlub jikkummenta dwar dan issu//ess, Baldacchino qal li qabel xejn xtaq jirringrazzja lis-sidien kollha li g[al sena o[ra fdaw i]-]wiemel tag[hom f’idejh g[ax kieku ma kienux huma kieku qatt ma kien jistabilixxi ru[u b’dan il-mod. “Matul is-sena li g[addiet kelli diversi su//essi ewlenin u anki reb[iet ta’ finali. I]da ]gur li l-aktar reb[a li se tibqa’ g[al qalbi tibqa’ dik li akkwistajt fi Franza, fil-korsa ta’ Vincennes f’Pari;i x-xahar li g[adda. Qatt ma stennejt li kont se ntemm rebbie[ fit-ti;rija nternazzjonali Prix Des Reincontres Internationales permezz ta’ Puy De Sancy. F’din itti;rija [adu sehem u[ud mill-aqwa sewwieqa fil-kontinent tag[na,” ikkonkluda Noel Baldacchino. Bir-ri]ultati miksuba, Gatt temm la[jar sewwieq fil-kompetizzjoni ta[t il25 sena. “Kuntent [afna li g[al darba o[ra er;ajt spi//ajt fost l-aqwa sewwieqa f’pajji]na. Ir-ri]ultat miksub din is-sena jkompli jimlini bil-kura;; g[all-futur,” stqarr Rodney Gatt. Wara Gatt temm Redent Magro b’87 punt. Hu kellu erba’ reb[iet, g[axar pjazzamenti fit-tieni post, sebg[a o[ra

Noel Baldacchino l-a[jar sewwieq tat-Trott

fit-tielet po]izzjoni u temm [ames darbiet fir-raba’ post minn 103 ti;rijiet li [a sehem fihom. Jesmar Gafa’ temm fit-tielet po]izzjoni wara li mit-42 ti;rija li saq, rebah [amsa, temm it-tieni tliet darbiet, it-tielet [ames darbiet u r-raba’ tmien darbiet. Hu g[alaq is-sena b’65 punt. Fl-2013, kien imiss lil Michael Sultana li jispi//a l-a[jar jockey talista;un. Warajh temm Demis Zammit b’74 punt u Ramon Grima bi 30 punt. Sultana kkompeta f’seba’ ti;rijiet u reba[[om is-sebg[a li huma biex tella’ total ta’ 55 punt. Zammit saq fi [dax-il ti;rija u reba[ tlieta, temm it-tieni erba’ darbiet u t-tielet darbtejn o[ra. L-ek champion jockey Ramon Grima pparte/ipa f’erba’ ti;rijiet biss u minnhom reba[ tnejn u spi//a darbtejn it-tieni. “L-2013 se tibqa’ sena memorabbli g[alija. Sodisfatt li spi//ajt l-a[jar jockey tal-ista;un g[ax dan hu unur li jkompli ji]died ma’ o[rajn mirbu[a fl-a[[ar snin. Ming[ajr dubju f’dan l-ista;un ma kienx ikun possibli li nirba[ din il-kompetizzjoni kieku ma kellix ]iemel filforma b[al Kimberley Downs, ]iemel tieg[i u ta’ Jonathan Borg u li s-sena li g[addiet reba[ b’kollox sitt ti;rijiet, fosthom ]ew; finali ewlenin,” ]ied jg[id Michael Sultana.

Andri Boko (Tony Demanuele) l-aktar ]iemel tat-trott li kellu reb[iet u pjazzamenti s-sena li g[addiet. (Ritratt> Alex Azzopardi)

Rodney Gatt l-a[jar sewwieq ta[t il-25 sena

L-aktar ]iemel konsistenti tat-trott Wara li fl-2012 kellna ]iemel Olandi] li temm l-aktar wie[ed konsistenti filqasam tat-trott, Zilver Boko, is-sena li g[addiet dan l-unur re;a’ ntreba[ minn ]iemel ie[or Olandi]. Dan hu Andri Boko, li g[andu seba’ snin u li ;ie impurtat lejn l-a[[ar tal-2012. Misjuq l-aktar minn Tony Demanuele, matul l-2013, Andri Boko ;era fi 23 ti;rija u reba[ tmienja minnhom, da[al it-tieni tliet darbiet u t-tielet darbtejn. Hu kellu wkoll ]ew; pjazzamenti o[ra firraba’ post g[al total ta’ 75 punt. IlFran/i] Okilaibo, rebbie[ ta’ tliet finali, il-Prix de Vincennes g[al ]wiemel Fran/i]i u darbtejn il-Gran Finali VOB temm it-tieni bi 63 punti segwit minn Olandi]a o[ra, Zeta Jones A b’75 punt. Dan ir-ri]ultat jikkonferma wkoll ilkapa/ita` tas-sewwieq u trainer Tony Demanuele li fl-a[[ar snin dejjem wassal biex ]wiemel importati bis-sa[[a tieg[u mill-Olanda jkollhom ukoll ri]ultat mixtieq. Timolin l-aktar konsistenti tal-galopp Fil-qasam tat-ti;rijiet tal-galopp kien il-:ermani] ta’ seba’ snin Timolin li spi//a l-aktar konsistenti. Dan i]-]iemel propjeta` tas-Sur Farrugia ;era f’disa’ ti;rijiet u minnhom reba[ tlieta, da[al

Michael Sultana l-a[jar jockey

it-tieni [ames darbiet u t-tielet darba. B’hekk tella’ total ta’ 49 punt. Kimberley Downs spi//a t-tieni fil-klassifika ;enerali bi 43 punt segwit minn Cheeky Jack b’25 punt. Ta’ min wie[ed jinnota li dan tal-a[[ar kien spi//a laktar konsistenti s-sena ta’ qabel. Intant matul l-2013 Timolin kien l-aktar misjuq Ramon Grima, i]da xi drabi nstaq ukoll minn Charles Pace u Jean Paul Caruana.

INTERNAZZJONALI

Il-Prix de Belgique g[al lum Illum wara nofsinhar fil-korsa ta’

Vincennes f’Pari;i fi Franza ssir l-a[[ar ti;rija bi prova g[all-Prix d’Amerique ta’ b[al-lum [mistax. Din se tkun ilPrix De Belgique u se ssir fuq distanza twila ta’ 2850m. Nieqes minn din itti;rija se jkun hemm il-popolari Ready Cash li fil-passat irnexxilu jirba[ lAmerique darbtejn. Infakkar li t-tliet ti;rijiet li saru fla[[ar ;img[at bi preparazzjoni g[allistess Prix d’Amerique ntreb[u minn Uhlan du Val (Prix De Bretagne), Triode De Felliere (Prix De Bourbonnais) u Texas Charm (Prix De Bourgogne).

Timolin (Ramon Grima) fost l-aqwa tal-galopp l-ista;un li g[adda. (Ritratt> Alex Azzopardi)

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Sport

IBBURDJAR

-‘cruising’ hu sport divertenti

Il-xena sportiva lokali hija mog[nija sew b’avvenimenti nawti/i ewlenin li jgawdu rikonoxximent meqjus [afna fil-kalendarju internazzjonali. Manifestazzjonijiet li jippre]entaw kompetizzjoni e//itanti g[allparte/ipanti kemm lokali u barranin, i]da fuq kollox jenfasizzaw l-attrazzjonijiet u l-fa/ilitajiet tag[na li jirri]ultaw fi promozzjoni fi stampa u televi]joni; opportunitajiet siewja li jag[tu il-G]ejjer tag[na identità fiddinja eleganti tat-turi]mu-sportiv. Wara dawn l-isforzi ta’ su//ess hemm grupp dedikat ta’ dilettanti talibburdjar b[ala ‘amministraturi’ li definittivament qed jikkontribwixxu g[at-titjib tal-isport, jag[tu opportunitajiet e//ellenti lid-dilettanti lokali u jpo;;u lil Malta fis-suq prominenti talibburdjar. Fis-sena 2005 twaqqaf klabb ;did talibburdjar. Din l-inizjattiva ;dida kellha orjentazzjoni spe/ifika peress li kienet intenzjonata li tkun klabb ta’ “cruising” biex jilqa’ kemm dilettanti talqlug[ u anki tal-opri bil-magni. Madwar 40 dilettant wie;bu g[as-sej[a g[all-ewwel laqg[a fejn l-introduzzjoni tal-kun/ett u il-pjani proposti, ilpre]entazzjoni tal-istatut tal-klabb, irre;istrazzjoni ta’ dawk pre]enti b[ala membri, l-elezzjoni ta’ kumitat provi]orju u l-konferma ta’ isem ilklabb kienu kollha diskussi u approvati - rispons ferventi li wassal g[all-formazzjoni tal-Malta Cruising Club. Il-mo[[ wara din l-ideja kien il-professur Anthony de Bono, kirurgu irtirat mill-professjoni u fanatiku bi spirtu kbir tal-ibburdjar. Il-lum Prof de Bono g[adu fil-Kumitat tal-klabb b[ala Commodore Onorarju. I]da g[aliex twaqqaf klabb ie[or u x’kien se jag[mel il-Malta Cruising Club (MCC) li ma kienx di;à qed isir mill-klabbs ta’ l-ibburdjar stabbiliti lo[ra? Ir-ra;unament fi]-]mien tal-“fondazzjoni” kien li - Ma kienx hemm klabb li spe/ifikament jindirizza “cruising” aktar milli ti;rija; l-MCC huwa uniku f’dan ir-rigward. Il-MCC jikkon/entra esklussivament il-kwistjonijiet kollha li g[andhom x’jaqsmu mal-“cruising”; dan jinkludi numru ta’ kru/ieri kemm lokali u anki fil-Mediterran /entrali; hemm avvenimenti biex jg[inu dawk b’inqas esperjenza ta’ “cruising” filkumpanija u wkoll kru/ieri flimkien.

Grupp ta’ membri tal-Malta Cruising Club ankrat barra Favignana fi Sqallija, l-akbar mit-tliet G]ejjer prin/ipali Egadi

Tba[[ir ta’ tgawdija Dawn l-attivitajiet huma appo;;jati minn sensiela ta’ ta[ditiet u diskussjonijiet matul l-ista;un kwiet ta’ importanza prattika g[all- “cruising”.

Tba[[ir sempli/ement biex jitgawda t-tba[[ir jikkaratterizza l-avvenimenti tal-MCC li huma orjentati b[ala [ar;a g[all-familja fejn il-parte/ipanti b[ala ekwipa;; ikunu membri tal-familji tag[hom u [bieb. Hemm differenza enormi, kemm g[all-qlug[ u g[all-magni, bejn tlielaq u “cruising”. Indipendentement middifferenzi fi]i/i bejn dg[ajjes ma[suba g[at-tlielaq kompetittivi u dawk g[al “cruising”, hemm differenza fundamentali fil-prospetti. Nies li huma fil-“Cruising” igawdu l-avventura u l-gost li jivvja;;aw g[al

destinazzjonijiet ;odda ming[ajr g[a;;la, u li jiffa//jaw il-bosta sfidi tag[hom kif ukoll il-premjijiet kbar ta’ sodisfazzjon li dawn i;ibu. Velo/ità b[ala tali ma tid[olx fiha; pjuttost tba[[ir u navigazzjoni bla periklu huma l-kriterji. Ming[ajr dubju dg[ajjes tat-tlielaq huma, b’mod ;enerali [afna aktar velo/i, dawn g[andhom ikunu hekk skond innatura tag[hom. Madankollu, dg[ajjes tal-“cruising” huma ferm aktar komdi, u g[alhekk g[andhom tendenza li jkunu itqal u spiss inqas velo/i. Illum il-kun/ett u l-g[anijiet ori;inali tal-Malta Cruising Club g[adhom l-istess u g[adhom osservati. Tnejn mill-Pre]entazzjonijiet ri/enti li kellhom attendenza tajba kienu

dawk mog[tija minn Alexander d’Agata li ta deskrizzjoni tal-vja;; tieg[u f’Sardinja u dik minn Vladimir Apukov, membru Russu tal-Klabb li joqg[od Malta, fejn qasam mumenti ta’ nteress, sbu[ija u rivelazzjoni ukoll bil-pre]entazzjoni tieg[u intitolat “Pantelleria minn g[ajnejn Russu”. “Avvenimenti ta’ “cruising” fi grupp huwa mill-aktar popolari malmembri tag[na li jipparte/ipaw bilqawwi f’inizjattivi b[at-tradizzjonali tmiem il-;img[a tal-G[id f’G[awdex u f’dik ;dida tmiem il-;img[a g[al Pozzallo”, osserva Roland Darmanin Kissaun Commodore tal-Malta Cruising Club Iva, l-ibburdjar huwa seren u e//itanti, i]da fuq kollox, “il-cruising huwa divertenti!

}urrieq isalvaw bl-a[[ar xutt tal-log[ba

}URRIEQ ……………….. 1 BIR}EBBU:A SP …..….. 1 }urrieq: J. Alden, K.

Sacco, J. Garnier (D. Zammit), S. Giglio, S. Wellman, M. Cocks, Z. Vukovic, A. Agius, M. Schembri (M. Mifsud), G. Bonello (S. Azzopardi), O.L. Agbeobina. Bir]ebbu;a SP: C. Cassar, R. Zammit, P. Grima, D. Baldacchino, M. Hrubsa, G. Goodlip (F. Peplow), K. Borg, E. Cankja (D. Grech), C. Calleja, R. Celeste (G. Caruana), P. Cataldi. Referee: Adrian Azzopardi }urrieq kisbu punt prezzju] meta kisbu d-draw bl-a[[ar xutt tal-log[ba permezz ta’ Mead Mifsud li kien da[al b[ala sostitut. Il-log[ba kienet ferm bilan/jata u r-ri]ultat kien l-iktar ;ust. }urrieq kelhom [afna iktar mil-log[ob i]da kien biss fl-

Sport

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

a[[ar minuti li verament kienu perikolu]i. Bir]ebbu;a kienu iktar pratti/i u kontrollaw tajjeb il-log[ba i]da fl-a[[ar [inijiet ippanikkjaw u raw irreb[a ta[arbilhom minn idejhom. Il-bidu tal-log[ba kien kwiet b’[afna log[ob f’nofs ilgrawnd u bi ftit azzjonijiet quddiem il-lasta. }urrieq kellhom iktar mil-log[ob u kellhom supremazija territorjali i]da ftit li xejn kienu perikolu]i quddiem il-lasta difi]a minn Cassar. G[all-kuntrarju Bir]ebbu;a kienu ferm iktar diretti fillog[ob tag[hom u kienu huma li [olqu l-ewwel periklu fis-26 minuta meta f’azzjoni ta’ Goodlip fuq il-lemin u kross lejn Paolo Cataldi li minn ta[t il-lasta xe[et il-ballun barra. Fid-39 minuta Bir]ebbu;a marru fil-vanta;; meta Paolo Cataldi [adem ballun tajjeb

Kif Jinsabu

L R D T F K Pt

}ebbu; R 12 Pieta` H 11 Lija A 12 Melita 11 St.George’s 11 G]ira U 11 Gudja U 11 Bir]ebbu;a SP 12 St.Andrew’s 11 Zejtun C 11 }urrieq 12 Msida SJ 11 {amrun S 12

8 7 7 5 5 4 4 4 3 3 2 2 2

2 2 27 3 1 22 1 4 21 3 3 16 3 3 17 5 2 11 3 4 16 3 5 17 3 5 17 1 7 14 3 7 14 2 7 15 4 6 15

9 12 12 16 9 20 22 20 25 19 19 23

26 24 22 18 18 17 15 15 12 10 9 8 2

fuq ix-xellug u qassam filbaxx lejn GLANVILE GOODLIP li skorja b’xutt pre/i] fil-baxx. Ftit wara Bir]ebbu;a mill-;did perikolu]i meta Kevin Borg minn freekick qassam lejn Cataldi li minn qag[da angolata spara ferm g[oli. Fit-tieni taqsima }urrieq ]iedu l-isforzi tag[hom i]da b[alma ;ara fl-ewwel taqsima }urrieq minkejja l-isforzi kollha tag[hom, ftit li xejn impenjaw lil Cassar. Kien biss fl-a[[ar [inijiet li }urrieq bdew ikunu perikolu]i lejn Glen Bonello falla /ans tad-deheb minn ta[t il-lasta. Fit-88 minuta }urrieq kienu

Stephen Wellman fl-azzjoni g[al }urrieq kontra B’Bu;a (ritratt> Alex Degabriele)

ferm sfortunati meta minn azzjoni ta’ kreekick mog[ti minn Mead Mifsud, ix-xutt ta’ Aaron Agius [abat ma’ sieq il-lasta u mir-rebound ix-xutt ta’ Stefan Giglio kien salvat minn fuq il-linja minn Baldacchino. Meta kollox

deher mitmum wasal il-gowl tad-draw meritat g[al }urrieq fit-92 minuta meta MEAD MIFSUD b’xutt bil-baxx minn tarf il-kaxxa sab ixxibka bil-ballun ja[bat ma’ sieq il-lasta qabel dan imbaram g[al ;ewwa.

{amrun jiksbu reb[a prezzju]a LIJA A. ………………….. 0 {AMRUN S. …………….. 1 Lija A: K. Calleja, C.

Giordemaina, M. Fleri Soler, D. Scerri, E. Briffa (B. Chetcuti), J.P. Scerri, P. Babic (F. Zammit), L. Micallef, B. Antignolo (G. Calabretta), K. Aleksandrov, A. Adeshina Ige. {amrun S: J.C. Debattista, A. Attard, M. Busuttil, A. Borg, D. Nazari, A. Micallef, S. Hili (L. Grech), M. Deanov, M. Cornago Del Pedro, R. Spiteri (J. Felice), A. Pignataro (J.P. Kameni). Referee: Mario Apap {amrun Spartans temmew l-impenji tag[hom fl-ewwel rawnd b’reb[a prezzju]a fuq Lija Athletics li [adu daqqa ta’ [arta kbira fil-;irja g[allpromozzjoni. Bis-sa[[a ta’ din it-tieni reb[a f’dan l-

ista;un {amrun Spartans g[all-ewwel darba fl-ista;un qab]u ]-]ero wara li kienu bdew b’penalita` ta’ tmien punti. Lija kellhom /ans fil-bidu tal-log[ba meta l-goalkeeper {amruni] kellu [ar;a difettu]a i]da Babic m’approfittax u xe[et ferm g[oli. Fil-25 minuta azzjoni ta’ Lija bejn Ige Adeshina u Antignolo, i]da Ige dam ja[sibha u fit-32 minuta Babic kellu xutt b’sa[[tu /entrali salvat b’diffikulta minn Debattista. Fit-43 minuta xutt bid-dawra ta’ Aleksandrov kien salvat minn Debattista u fl-a[[ar azzjoni daqqa ta’ ras perikolu]a ta’ Aleksandrov g[addiet ftit barra. Fit-tieni taqsima il-log[ba baqg[et monotona, bil-

{amruni]i jikkontrollaw ming[ajr tbatija lattakki ming[ajr ideat ta’ Lija. Fit-68 minuta minn azzjoni ta’ korner Matthew Fleri Soler mess il-ballun b’idu bir-referee jordna l-penalty li minnu MARIANO CARNAGO DEL PEDRO ma ]baljax. Reazzjoni immedjata ta’ Lija u xutt mill-ewwel ta’ Giordemaina kien salvat b’diffikulta minn Debattista. Fit-78 minuta {amrun spi//aw b’g[axar plejers meta Melvin Busuttil kien muri t-tieni karta safra wara fawl f’nofs ilground. Fl-a[[ar minuti Lija xe[tu kollox fl-attakk i]da b’mod mill-iktar di]organizzat u {amrun ikkontrollaw bi qlubija il-vanta;; prezzju].

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Sport

FOOTBALL FIR-RENJU UNIT

Chelsea jaqb]u l-ewwel b’reb[a tajba fuq Hull

Chelsea qab]u lil Arsenal filqu//ata tal-Premiership wara reb[a pjuttost konvin/enti ta’ 20 fuq Hull City u fejn [adu vanta;; mill-fatt li Arsenal u Manchester City, l-eqreb rivali g[at-titlu, ma jid[lux fl-azzjoni qabel nhar it-Tnejn u llum, rispettivament. Chelsea qeg[din jer;g[u juru konsistenza fil-log[ob u filwaqt li Hull g[andhom rekord po]ittiv quddiem il-pubbliku tag[hom, il-kwalita tal-Blues kienet il-fattur de/i]iv f’dan ilkonfront, b’Eden Hazard u Oscar ikunu l-a[jar ]ew; players fil-ground. Wara li l-ewwel taqsima intemmet ming[ajr goals, Chelsea ]iedu fir-ritmu u sakemm Hazard sab ix-xibka b’xutt pre/i] fis-56 minuta, wara azzjoni velo/i li kienet tinvolvi lil David Luiz, Torres u Oscar. Hull ippruvaw iwettqu reazzjoni i]da d-difi]a ta’ Chelsea immexxija minn John Terry irre]istiet ming[ajr wisq affann, u bil-Blues iserr[u rashom mirri]ultat u l-punti fis-87 minuta, meta Torres [arab fuq ix-xellug u mill-;did g[eleb lill-goalkeeper tat-Tigers, Allan McGregor. Intant, Manchester City g[andhom l-opportunita li jaqb]u lil Chelsea f’ras il-klassifika jekk illum jirnexxilhom jeg[lbu lil Newcastle United f’St James Park, u b’Arsenal, g[ada, imorru f’Villa Park g[all-konfront ma’ Aston Villa li jikkonkludi dan il-programm. Fl-istess [in, Everton re;g[u reb[u fil-fortizza ta’ Goodison Park biex komplew jimpressjonaw u fejn issa telg[u r-raba’ filklassifika, grazzi g[al dan issu//ess fuq Norwich City. Min-na[a tag[hom, ilCanaries ilhom ma jirb[u filleague g[al dawn l-a[[ar sitt log[biet, u fejn sabu ru[hom minn ta[t wara 23 minuta, b’Gareth Barry jiskorja l-[amsin goal tieg[u fil-Premiership u bit-Toffees ikomplu jag[fsu g[at-tieni goal li wasal wara sieg[a log[ob bil-freekick stupend ta’ Kevin Mirallas. Tottenham Hotspur jinsabu e]att wara Everton fil-klassifika u wara li kisbu reb[u komda fuq Crystal Palace f’derby ie[or ta’ Londra li ntlag[bet f’White Hart Lane. Intant il-konfront seta’ [are; differenti li kieku Jason Puncheon ma falliex penalty g[all-Eagles fl-ewwel taqsima, b’Tottenham jo[or;u determinati g[at-tieni taqsima bi Christian Eriksen ji]blokka rri]ultat fil-[amsin minuta u b’Jermaine Defoe – li fi Frar jissie[eb mal-klabb Kanadi] Toronto FC – jid[ol b[ala sostitut u jag[milhom tnejn g[al ri]ultat finali ta’ 2-0. Il-konfronti lejn in-na[at t’isfel tal-klassifika wkoll ipprodu/ew ri]ultati importanti, b’West Ham United jiksbu reb[a importanti g[all-ispejje]

Man Utd v Swansea 2-0> L-ewwel goal tar-Red Devils skurjat minn Antonio Valencia (Nru> 25) (ritratt> EPA)

ta’ Cardiff City biex [adu ftit tan-nifs wara l-umiljazzjonijiet konsekuttivi li sofrew ma’ Nottingham Forest (0-5) fl-FA Cup u ma’ Manchester City (06) fl-ewwel leg tas-semifinali tal-League Cup. Kien mistenni aktar millBluebirds li issa jinsabu t-tielet mill-a[[ar fil-klassifika u li fit42 minuta sabu ru[hom minn ta[t meta Carlton Cole sfrutta ‘assist’ ta’ Matthew Jarvis. Intant, Cardiff [ar;u determinati g[at-tieni taqsima i]da ma setg[ux jippenetraw id-difi]a ta’ West Ham li uriet titjib kbir fuq l-a[[ar [ar;iet u li baqg[et organizzata wara li James Tomkins intwera tieni karta safra g[al foul ikrah fuq Fraizer Campbell. Fil-fatt, re;g[u kienu l-Hammers li sabu x-xibka, meta fil-[in mi]jud Mark Noble ir/ieva ming[and is-sostitut Andy Carroll biex spara ;ewwa minn tarf il-kaxxa g[al ri]ultat ta’ 2-0. Il-konfront l-ie[or taz-zona l[amra bejn Fulham u Sunderland kienet mimlija bl-azzjonijiet u l-goals, bil-Black Cats qed jidhru li qabdu r-ritmu ta[t ittmexxija tal-manager Urugwen Gus Poyet, fejn kisbu l-akbar reb[a tal-ista;un barra minn darhom. Sunderland marru fil-vanta;; fl-ewwel taqsima bi freekick ta’ Adam Johnson, b’Ki SungYeung jag[milhom tnejn qabel il-mistrie[ u b’Fulham jer;g[u jid[lu fil-log[ba kmieni fit-tieni taqsima b’goal ta’ Steve Sidwell. Madankollu, Johnson re;a’ kien il-protagonista b’tieni goal skurjat fid-69 minuta u li wasal kontra x-xejra tal-log[ob u blistess player jg[aqqad il-hattrick personali mill-[dax-il metru wara li Philippe Senderos ikkommetta foul banali filkaxxa fuq Jozy Altidore. Southampton kisbu t-tieni

reb[a f’g[axar log[biet, b’goal fit-tieni taqsima skurjat millcaptain, Adam Lallana, ikun bi]]ejjed g[at-tlett punti millog[ba ma’ West Bromwich

Albion.

Il-konfront f’St Mary’s Stadium kien pjuttost nieqes mill-azzjonijiet, b’Rickie Lambert u Lallana jmorru qrib g[as-Saints fl-ewwel taqsima u bil-goal importanti jasal fis-66 minuta meta Lallana ir/ieva ming[and Gaston Ramirez u g[eleb lil Ben Foster fil-lasta tal-Baggies. Manchester United irritornaw g[ar-reb[ (2-0) kontra Swansea City f’Old Trafford biex pattewha lill-istess Swans li jiem qabel kienu qalg[u lirRed Devils mill-FA Cup. Fil-fatt, United kienu ;ejjin minn tlett telfiet konsekuttivi fil-league u l-kompetizzjonijiet tat-tazzi, bil-pressjoni ti]died fuq il-manager David Moyes u l-players meta qed jidher kwa]i impossibbli g[alihom li jiddefendu t-titlu ta’ champions. Intant, b’din ir-reb[a United baqg[u xorta fis-seba’ post g[alkemm resqu eqreb tat-Top Four, fejn jinsabu erba’ punti ‘l bog[od mir-raba’ team (Everton) u meta issa de[lin g[all-aktar fa]i impenjattiva talkampjonat. Ir-Red Devils [ar;u fuq lattakk mal-ftuh tal-konfront u filwaqt li l-ewwel taqsima g[alqet ming[ajr goals, United irnexxielhom imorru vi/in [afna bi freekick ta’ Adnan Januzaj li stampat mal-mimduda. Kmieni fit-tieni taqsima wasal l-ewwel goal ta’ United, meta Antonio Valencia kkonkluda azzjoni fuq il-cross bir-ras millvi/in ta’ Shinji Kagawa u b’Danny Welbeck jirdoppja fis60 minuta bi flick perfett fuq ilpass ta’ Patrice Evra li ma ta lebda /ans lill-goalkeeper Gerhard Tremmel.

Ri]ultati u Klassifiki Premiership

Hull v Chelsea Cardiff v West Ham Everton v Norwich Fulham v Sunderland Southampton v West Brom Tottenham v Crystal P. Man Utd v Swansea

0-2 0-2 2-0 1-4 1-0 2-0 2-0

Illum

Newcastle v Man City (15.05) Stoke v Liverpool (17.10)

G[ada

Aston Villa v Arsenal (21.00) Kif Jinsabu Chelsea Arsenal Man City Everton Tottenham Liverpool Man Utd Newcastle Southampton Hull City Aston Villa Stoke Swansea West Brom Norwich Fulham West Ham U Cardiff Sunderland Crystal Palace

L R D T F K Pti

21 14 20 14 20 14 21 11 21 12 20 12 21 11 20 10 21 8 21 6 20 6 20 5 20 5 21 4 21 5 21 6 21 4 21 4 21 4 21 5

4 3 2 8 4 3 4 3 6 5 5 7 6 9 5

3 3 4 2 5 5 6 7 7 10 9 8 9 8

40 39 57 34 26 46 35 29 27 22 19 19 26 23 11 17 1 14 22 6 11 21 6 11 15 5 12 19 2 14 13

Premiership Sko//i]

Hearts v Motherwell Partick T v Ross Co St Johnstone v St Mirren

Championship Sko//i]

Cowdenbeath v Dumbarton Dundee v Livingston Falkirk v Hamilton Morton v Raith Rov Queen of Sth v Alloa

I Div

Arbroath v Brechin Ayr v Airdrieonians Dunfermline v Stranraer Forfar v Stenhousemuir Rangers v East Fife

II Div

Albion v Montrose Berwick v Annan A. East Stirling v Peterhead Elgin v Clyde Queen’s Park v Stirling

19 18

23 19 25 23 24 25 23 27 25 30 28 28 35 46 30 34 34 31

46 45 44 41 40 39 37 33 30 23 23 22 21 21 20 19 18 18 17 17

The Championship

Sheff Wed v Leeds Blackburn v Doncaster Blackpool v M’boro Bolton v Notts Forest Brighton v Birmingham Charlton v Barnsley Huddersfield v Millwall Ipswich v QPR Watford v Reading Wigan v Bournemouth Yeovil v Burnley Kif Jinsabu LR D T F Leicester Burnley QPR Derby Co Notts Forest Brighton Reading Blackburn Ipswich Wigan Ath Leeds U Huddersfield M’boro Blackpool Watford Bournemouth Birmingham Bolton Sheff Wed Charlton Millwall Doncaster Yeovil Barnsley

25 17 25 14 25 14 25 13 25 10 25 10 25 10 25 10 25 9 24 10 25 10 25 9 25 8 25 8 24 7 25 8 25 7 25 6 24 5 24 5 25 5 25 5 24 4 24 3

3 8 7 5

9 8 7 9 6 5 7 9 8 9 6 8 10 10 9 7 6 5 8

5 3 4 7 4 6 7 8 7 8 10 9 8 9 8 11 10

9 9 10 13 14 15 13

League One 0-1 3-3 2-0 2-4 0-1 0-0 0-0 3-1 0-1 3-0 3-2 3-0 2-0 1-0 1-4 2-0 3-1 0-1

Bradford v Bristol C Brentford v Port Vale Colchester v Gillingham Leyton O v Carlisle MK Dons v Shrewsbury Notts Co v Sheff Utd Oldham v Stevenage Rotherham v Crewe Swindon v Peterboro Tranmere v Walsall Wolves v Preston

League Two

Accrington v Newport Wimbledon v Torquay Bristol Rov v Exeter Burton v Cheltenham Chesterfield v Bury Dag & Red v Fleetwood Hartlepool v Rochdale Mansfield v Scunthorpe Morecambe v Wycombe Northampton v York Oxford Utd v Portsmouth Plymouth v Southend

46 38 29 49 35 30 32 31 37 28 35 34 40 25 35 31 30 30 31 22 26 19 19 21

6-0 1-0 0-2 1-1 1-0

posp 1-0 1-3 0-1 3-1 1-2 K Pti

27 19 15 34 25 22 29 28 30 23 34 29 33 31 30 44 30 35 32 30 50 43 38 42

54 50 49 44 41 39 38 37 36 36 35 34 33 32 30 30 29 28 25 24 22 21 17 17

1-1 2-0 3-0 3-0 3-2 2-1 1-0 4-2 2-1 1-1 2-0

3-3 0-2 2-1 2-1 4-0 0-1 0-3 0-2 1-1

0-2 0-0 1-1

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Mosta jdawru r-ri]ultat fit-tieni taqsima Roderick Vella

Hibernians.................................... (2)2 Mosta............................................ (0) 3 HIBERNIANS: M. Muscat, R.

Camilleri, J. Pearson, J. Lima, A. Cohen, B. Kristensen, C. Failla, Z. Levnaic, M. Bartolo, O. Obiefule, E. Tarabai Sost: 68min J. Farrugia flok Cohen, 89min B. Muscat flok M. Bartolo MOSTA: O. Borg, T. Farrugia, M. Micallef, K. Farrugia, M. Brincat, R. Ekani, K. Zammit, L. Duriska, C. Martins, D. Falzon, G. Piccioni Sost: 25min D. Pereira flok K. Farrugia, 58min Y. Messias flok C. Martins, 79min A. Cini flok Duriska Imwissija: R. Ekani, L. Duriska (M) J. Pearson, R. Camilleri, Z. Levnaic (H) Skurjaw: C. Failla 3 min, 39 min (H), M. Micallef 49 min, Piccioni 61min, Messias 68 min (M) Referee: Philip Farrugia Il-Mument Plejer tal-log[ba: D. Pereira F’log[ba b’]ew;t u/uh, Mosta dawru r-ri]ultat fit-tieni taqsima u rritornaw g[ar-reb[ biex sa[[ew is-sitt post. Dehret li se tkun fa/li g[al Hibernians li mmexxija minn Failla g[alqu l-ewwel taqsima b’vanta;; ta’ ]ew; gowls. Imma gowl kmieni fittieni taqsima re;a’ da[[al lill-Mosta fil-partita u biddel kompletament l-

andament tal-log[ba u r-ri]ultat finali. Kienet l-ewwel prova g[al Hibernians u l-kow/ Nisevic ming[ajr Soares u Diaz li [allew il-kampjonat Malti biex marru jilag[bu l-Libanu. Mosta kellhom lil Kaljevic sospi]. Hibs [ar;u determinati u wara biss 40 sekonda, minn kross ta’ Lima, Tarabai ipprova xutt akrobatiku li mpenja lil Borg. }ew; minuti u 30 sekonda fuq l-arlo;; u bdiet l-ewwel taqsima perfetta ta’ CLAYTON FAILLA. L-internazzjonali Malti spara xutt b’sa[[tu minn barra l-kaxxa li ma’ [alla l-ebda /ans biex Borg isalva u tefa’ lill-Hibs fil-vanta;;. Fil-[ames minuta aktar pressjoni minn ta’ Ra[al ;did, kross ta’ Cohen u Obiefule wa[du quddiem Borg ra lill-goalkeeper Mosti jsalva l-inkredibbli. Mal-kwarta Kristensen, b’xutt /entrali ra lil Borg isalva u fuq inna[a l-o[ra pprova Kurt Zammit, b’Muscat isalvalu f’korner. Hibernians iktar perikolu]i mill-avversarji u finnofsieg[a Borg kellu jwettaq ]ew; interventi fuq Obiefule u Bartolo biex salva l-lasta Mostija. Il-Blues kellhom /ans ta’ Piccioni bir-ras li g[adda g[oli sakemm fid-39 minuta wasal it-tieni gowl tal-partita u re;a’ kien FAILLA. Din id-darba minn freekick li pin;a flanglu baxx tax-xibka. Fit-tieni taqsima, Mosta riedu gowl kmieni u rnexxilhom jiskurjawh. Wara freekick ta’ Falzon, id-daqqa ta’ ras ta’ Farrugia ;iet salvata, imma mir-

Bjorn Kristensen ta’ Hibs fil-morsa ta’ Mosta (ritratti> Joseph Galea)

rebound, bir-ras ukoll, Mano MICALLEF re;a’ sab ix-xibka g[attieni ;img[a infila. Hibs kellhom i//ans li jer;g[u jmorru b’vanta;; doppju fit-53 minuta, meta minn kross ta’ Obiefule, Jackson Lima, bil-;irja spara fis-smewwiet. Ta’ dan i/-/ans mitluf, Hibs pattew qares, g[ax fissieg[a log[ob, ix-xutt ta’ Pereira deher li miss ma’ id Levnaic. Ir-referee Farrugia ordna penalty li minnu PICCIONI kiseb id-draw. Imma Mosta ma’ waqfux, u minn kross ta’ Pereira, is-sostitut l-ie[or, l-Bra]iljan YURI MESSIAS skurja l-gowl li qaleb ir-

ri]ultat. Hibernians kellhom /-/ans tad-deheb g[all-gowl tad-draw f’saqajn Obiefule, li minn tarf il-kaxxa ]-]g[ira ra lil Borg isalva. L-ewwel reb[a fuq ilbank ta’ Mosta g[al Piccioni, li kellu lkura;; ibiddel kmieni fil-partita u ttibdil li wettaq, bl-inseriment ta’ Diego Pereira, li spi//a [a l-plejer tallog[ba u Yuri Messias kienu de/i]ivi biex dawru ir-ri]ultat. Hibernians iridu jaraw x’;ara fit-tieni taqsima, fejn f’dawn l-a[[ar sitt partiti, talPagun baqg[u jalternaw bejn reb[ u telf.

L-Istars jirb[u u jaqb]u lir-Rainbows

Tarxien R.......................................... 0 Vittoriosa S. ................................(1) 3 TARXIEN R.: N. Vella, S.

Sadowski, C. Mamo, M. Potezika, Ronallie Seara, W. Barbosa, C. Mendez Hevia, K. Pulo, J. Mifsud, S. Bonnici, J. Santos Silva Sost: 63min M. Ciantar flok Potezika, 63min L. Martinelli flok S. Bonnici VITTORIOSA S.: S. Cini, O. Sidibe, F. Aguiar, G. Martin, Samir Arab, O. Guerrero, M. Garcia, L. Vella Critien, M. Pereira, A. Spiteri, M. Camilleri Sost: 74min F. Mella Arriagada flok M. Garcia, 79min Siraj Arab flok F. Aguiar, 82min R. Mifsud flok G. Martin Imwissija: S. Bonnici, Potezica, Santos Silva (T) Aguiar, Samir Arab (V) Skurjaw: G. Martin 18min, Guerrero 74min, Pereira 77min (VS) Referee: Alan Mario Sant Il-Mument Plejer tal-log[ba: M. Pereira (V) F’konfront dirett, Vittoriosa g[elbu lil Tarxien u qab]uhom fil-klassifika. F’partita bejn ]ew; timijiet li mhux g[addejjin mill-a[jar mumenti talista;un, l-Istars meritatament [adu ttliet punti wara li g[arfu jikkontrollaw il-vanta;; inizjali u g[alqu l-partita fittieni taqsima. Vittoriosa kellhom ir ritorn talPortugi] Aguiar, waqt li g[ar-

Il-captain ta’ Vittoriosa Marcelo Pereira li skorja l-a[[ar gowl kontra Tarxien

Rainbows apparti r-ritorn ta’ Bonnici fid-difi]a u Ronallie fl-attakk kellhom id-debutt tal-Bra]iljan, eks Valletta, Barbosa li r-ritorna fil-kampjonat Premier wara l-esperjenza ma’ Luxol fl-Ewwel Divi]joni. L-ewwel azzjoni tal-partita fis-sitt minuta, fejn minn korner ta’ Guerrero pprova x-xutt Spiteri imma ma sabx illasta. }ew; minuti wara, l-ewwel /ans g[al Barbosa, bl-ispe/jalita` tieg[u, ilfree-kick, imma x-xutt tieg[u g[adda barra. L-iktar attiv g[ar-Rainbows

Sport

f’din l-ewwel parti kien il-Bra]iljan Santos Silva li spiss ipprova l-kross, imma [afna drabi d-difensuri ta’ Birgu waslu qabel seta’ kkonkluda lattakkant /entrali, Ronallie. Fit-18-il minuta tinfeta[ il-partita. Azzjoni velo/i ta’ Perreira li qabe] plejer u avanza, kross fin-nofs lejn Gilbert MARTIN li bil-;irja, fa/ilment tefa’ fix-xibka biex po;;a lill-Birgu fil-vanta;;. Ir-reazzjoni mistennija tar-rainbows damet u kien fil-35 minuta li daqqa ta’ ras ta’ Ronallie g[addiet

barra. Aktar perikoluzi Vittoriosa minn fuq il-faxxa xellugija, fit-38 minuta kien Guerrero li qassam lejn Pereira, imma sab lill-goaler Vella li b’]ew; interventi mirakulu]i salva. It-tieni taqsima bdiet b’[arba tipika ta’ Pereira, li [oloq paniku fid-difi]a Tarxini]a. Il-Bra]iljan pprova jag[mel kollox hu imma kkonkluda barra. Taqsima li bdiet movimentata, b’azzjonijiet fuq kull na[a. Wara free-kick insidju] fil-baxx ta’ Barbosa li Cini salva, kien hemm kontrattakki simili, wie[ed fuq kull na[a, bil-[arbiet ta’ Martin u Santos Silva, li i]da d-difensuri avversarji d-darbtejn anti/ipaw. Tarxien kellhom iktar pussess, imma Vittoriosa xorta baqg[u ikunu i]jed perikolu]i. Fis-57 minuta xutt /entrali, b’sa[[tu, ta’ Garcia ;ie salvat minn Vella. Fit-73 minuta, mument de/i]iv tal-partita meta Sadowski waqqa’ lil Pereira fil-kaxxa. Alan Mario Sant ordna penalty li GUERRERO mill[dax-il metru ma ]baljax. Il-log[ba ing[alqet erba’ minuti wara, meta minn pass ta’ Martin, il-captain Marcelo PEREIRA, minn quddiem Vella ma’ [afirx. Fl-a[[ar minuti Tarxien demotivati g[all-a[[ar u Birgu setg[u komplew jiskurjaw, b’okka]jonijiet minn Guerrero u Pereira. G[at-tim ta’ Clive Mizzi, salva biss Santos Silva, li fis-86 minuta re;a’ pprova g[all-gowl talbandiera, imma x-xutt /entrali tieg[u ;ie salvat minn Cini.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Sport

Ir-raba’ reb[a konsekuttiva g[al-Lions

KLASSIFIKA

Matthew Mamo

Naxxar ……….....................…….(1) 3 Rabat ……… …......................…..... 0 NAXXAR: J. Azzopardi, V. Bellia,

A. Buhagiar, R. G. Cassar, G. Da Silva Ribeiro, A. Decesare, M. Del Negro, P. Doffo, T. Lopes De Souza, A. Rocha Da Silva, T. Scerri Sost: D. A. Reano flok P. Doffo (12 min.) J. Debono flok V. Bellia (67 min.), D. Falzon flok G. Da Silva Ribeiro (72 min) RABAT: P. Velimirovic, S. Gauci, D. Azzopardi, D. Falzon, I. Carapic, J. Caruana, J. Bajada, D. Pelaez Bellido, D. Carrillo Pendas, M. Licari, A. Azzopardi Sost: J. Azzopardi flok M. Licari (58 min.) Imwissija: V. Bellia 27 min. (N) Tke//a: A. Azzopardi 31 min. P. Velimivoric 56 min. Skurja: T. Scerri 17 min, A. Rocha Da Silva 49 min., J. Debono 88 min. (N) Referee: Paul Trustin Farrugia Cann Il-Mument Plejer tal-Log[ba: Terence Scerri Naxxar Lions kisbu r-raba’ reb[a konsekuttiva meta g[elbu lil Rabat Ajax 3-0 biex b’hekk issa jinsabu qrib li jakkwistaw post fi/-Championship Pool. G[al Naxxar irritorna Andre Rocha da Silva li kien sospi] u ddebutta ddifensur David Alejandro Reano fuq ilbank tas-sostituti. Min-na[a l-o[ra Rabat kellhom nieqes lil Clifford Gauci li ng[aqad b’self ma’ }ebbu;

Birkirkara Valletta Hibernians Sliema W. Naxxar L. Mosta Floriana Balzan Qormi Vittoriosa S. Tarxien R. Rabat A.

Angus Buhagiar ta’ Naxxar jikkontrolla segwit min David Azzopardi ta’ Rabat

Rangers u lil Moises Avila Perez li tne[[a mill-klabb. Rabat [ar;u fuq l-attakk u wara kross ta’ Bajada, Malcolm Licari b’volley mpenja lil Azzopardi. Kien propju f’din l-azzjoni li Naxxar tilfu wie[ed mill-iktar plejers importanti g[alihom hekk kif Pablo Doffo jidher li qata’ t-tendon – injury li probabbilment se ttellfu l-kumplament talista;un. Mal-kwarta log[ob g[al darb’o[ra Rabat meta freekick dirett ta’ Pelaez minn barra l-kaxxa g[adda ftit barra. Imma ]ew; minuti biss wara Naxxar fet[u l-iskor meta Terrence SCERRI, ikkontrolla u b’xutt angolat g[eleb lil

Velimivoric. Rabat ippruvaw reazzjoni fjakka fl24 minuta g[al darb’o[ra b’Pelaez perikolu] minn freekick angolat minn barra l-kaxxa. Erba’ minuti wara Rabat g[al darb’o[ra perikolu]i meta minn kross Jonathan Bajada, Aidan Azzopardi f’nofs il-kaxxa xellef barra. Imma fil-31 minuta Rabat spi//aw b’g[axar plejers hekk kif tke//a b’[amra diretta Aidan Azzopardi wara da[la fuq Bellia. Minn hawn Naxxar ]iedu filpressjoni u fid-49 minuta ]iedu lvanta;; b’gowl sabi[ bid-dawra ta’ Andre ROCHA DA SILVA minn barra l-kaxxa li g[eleb g[al kollox lil

L R D T F K Pt

17 14 2 1 33 17 13 1 3 39 18 12 2 4 44 17 8 6 3 32 18 8 3 7 26 18 8 2 8 35 18 8 3 8 27 18 5 4 9 19 17 4 3 10 20 18 4 3 11 21 18 3 4 11 18 18 1 3 14 13

13 12 21

20 24 33 25 28 31 37 37 46

44 40 38 30 27 26 21 19 15 15 13 6

Velimirovic. Fil-56 minuta kompla l-inkwiet g[al Rabat hekk tke//a wkoll il-goalkeeper Velimirovic wara foul fuq Terence Scerri li [arab wa[du one on one malistess goalkeeper. Tke//ija g[al azzjoni /ara ta’ gowl. Minn hawn Rabat intefg[u jiddefendu u kellhom biss kellhom azzjoni wa[da minn rovexxjata ta’ Pendas fit72 minuta. Min-na[a tag[hom Naxxar naqqsu mill-pressjoni tag[hom imma Naxxar komplew jattakkaw u fil-75 minuta x-xutt minn barra l-kaxxa ta’ Jurgen Debono mxellef g[adda ftit barra. U fit-88 minuta Naxxar g[amluhom tlieta meta s-sostitut Jurgen Debono r/ieva ballun tajjeb minn Rocha Da Silva skurja u b’xutt fil-baxx minn quddiem Azzopardi xe[et fix-xibka g[al skor finali ta’ 3-0. Minbarra din it-telfa, kompla ji]died l-inkwiet g[al Rabat li g[al-log[ba li jmiss se jkollhom sitt plejers nieqsa min[abba injuries minbarra s-sospi]i f’din il-log[ba.

Wirja po]ittiva t[alli lil Balzan jittamaw Floriana …......................……… (1) 1 Balzan…….......................….…...(2) 2

FLORIANA: D. Hanford, A. Scicluna, S. Eboh, I. Edet, S. Pisani, I. Coronado, D. Pinheiro De Sousa, J. Borg, L. Casha, G. Muir, S. Borg Sost: B. Farrugia flok L. Casha (24 min.) R. F. Aguiar flok D. Pinheiro De Sousa (46 min.) I. Galea flok S. Eboh (61 min.) BALZAN: E. Bartolo, A. Scicluna, S. Bezzina, J. Grioli, L. R. Dos Santos, F. Vignaroli, E. D. Zarate Bilbao, D. Grima, L. Micallef, P. H. Dos Santos Calcado, J. L. Armario Negrin Sost: K. Magro flok D. Grima (45 min.) R. Darmanin flok J. L. Armario Negrin. (87 min.) L. Sciberras flok L. Micallef (90 min) Imwissija: J. Borg 41 min, A. Scicluna 50 min, S. Borg 64 min. (F) F. Vignaroli 80 min. J. Grioli 86 min.(B) Skurjaw: S. Bezzina 26 min., J. L. A. Negrin 39 min. (B) I. Edet 59 min. (F) Referee: Paul Caruana Il-Mument Plejer tal-Log[ba: Steve Bezzina Balzan g[elbu lil Floriana 2-1 u akkwistaw it-tieni reb[a mill-a[[ar sitt log[biet biex b’hekk ]ammew it-tamiet tag[hom li jispi//aw mal-ewwel sitt timijiet fil-Kampjonat Premier. Floriana ftit li xejn da[lu fil-log[ba spe/jalment fl-ewwel taqsima [tija anke tan-nuqqas ta’ Clyde Borg u Christian Caruana li kienu sospi]i.

G[all-Furjani]i rritorna Edet Ibok li kien sospi] fil-log[ba kontra Birkirkara waqt li g[al Balzan iddebutta l-goalkeeper Manuel Bartolo li ng[aqad mag[hom b’self ming[and Valletta u rritorna Calcado li kien [alla lill-istess Balzan fi Frar tas-sena l-o[ra. Balzan [ar;u fuq l-attakk u fis-7 minuta Calcado b’xutt minn barra mpenja lil Hanford li dawwar f’korner. Fl-20 minuta Vignaroli xxuttja minn barra l-kaxxa imma dirett f’idejn Hanford. Minuta biss wara g[al darb’o[ra perikolu]i Balzan, meta Lydon Micallef impenja lil Hanford li salva f’darbtejn. Fis-26 minuta Balzan fet[u l-iskor meta minn korner ta’ Calcado, Steve BEZZINA bir-ras g[eleb lil Hanford li kien barra minn postu. Inutli t-tentattiv ta’ Joseph Borg li b’daqqa ta’ ras ipprova jaqla’ l-ballun minn fuq illinja. Balzan g[al darb’o[ra perikolu]i fit28 minuta meta Zarate xxuttja minn tarf il-kaxxa bil-ballun i[akkek mallasta u fit-33 minuta Zarate xxuttja minn po]izzjoni angolata, Hanford ma ]ammx, imma Negrin u Grima ma ftehmux u [lew /ans tajjeb li jkabbru liskor. Fit-39 minuta protagonist g[al darb’o[ra Steve Bezzina li bi kross mal-art ;ab lil NEGRIN wa[du quddiem Hanford u kabbar l-iskor. Waqt li Floriana komplew ibag[tu biex jo[olqu xi tip ta’ periklu , Balzan ]ammew il-pressjoni u fis-46 minuta Zarate ra x-xutt b’sa[[tu jg[addi ftit

Igor Coronado ta’ Floriana li kellu log[ba kwieta kontra Balzan

g[oli. Fit-tieni taqsima Floriana dehru jrabbu iktar kura;; u bdew jattakkaw i]jed spe/jalment wara li fid-59 minuta Ibok EDET bir-ras xe[et ;ewwa minn korner tajjeb ta’ Muir u naqqas l-iskor. Fit-62 minuta Muir tefa’ kross shot minn barra l-kaxxa imma Bartolo kien attent u dawwar f’korner. Floriana komplew jippressaw waqt li Balzan

irtiraw biex i]ommu r-ri]ultat. L-a[[ar azzjoni denja ta’ nota waslet fid-90 minuta meta Coronado kellu lballun tad-draw minn kross ta’ Muir imma l-ballun [abat ma’ wi//u. Sekondi wara xutt ta’ Steve Pisani /entrali f’idejn il-goalkeeper Bartolo. B’din ir-reb[a Balzan baqg[u fittmien post ]ew; punt ta[t Floriana b’19-il punt.

Il-{add, 12 ta’ Jannar, 2014

Lokali

Passi;;ieri evakwati minn fuq karozza tal-linja

Karozza tal-linja lbiera[ sofriet xi [sarat u kellha tieqaf milli tkompli bilvja;; fi Vjal il-{addiem, ir-Rabat Malta. {add mill-passi;;ieri ma we;;a’ f’dan l-in/ident, grazzi wkoll g[all-intervent f’waqtu tax-xufier. Il-kumpanija tal-Gvern li qed topera sservizz tat-trasport pubbliku, il-Malta Public Transport Services Ltd, fi stqarrija qalet li l-karozza tal-linja kienet evakwata bi prekawzjoni wara li s[ana ]ejda filpajp tal-exhaust [olqot du[[an fil-parti ta’ wara tal-vettura. Minn ritratt li bag[tilna qarrej ta’ il-mument jidher ukoll li kien hemm b]onn l-g[ajnuna tal-uffi/jali tal-Protezzjoni ?ivili. Il-kelliem g[all-kumpanija tal-Gvern qal li l-evakwazzjoni tal-passi;;ieri hija parti min-normi u pratti/i tas-sigurtà.

Il-parti ta’ wara tal-karozza tal-linja qed tkun spezzjonata wara l-[sarat li ;arrbet ilbiera[

Il-Kodi/i tal-Etika g[adhom jorbtu lill-Ministri ma jag[mlux prattika professjonali

Is-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca g[adu qieg[ed jikser il-Kodi/i tal-Etika bil-prattika professjonali tieg[u fl-Isptar Mater Dei u fl-Isptar :enerali ta’ G[awdex min[abba li lKodi/i tal-Etika ma jippermettix li Ministri u Segretarji Parlamentari talGvern jipprattikaw il-professjoni tag[hom. Fl-istess [in, imkien ma jissemma fejn il-Prim Ministru jista’ jkollu d-dritt jew li ju]a l-prerogattiva tieg[u li jag[ti waiver temporanja lil xi Ministru jew Segretarju Parlamentari biex jissokta bil-professjoni tieg[u waqt li jkun qieg[ed iservi f’kariga e]ekuttiva filgvern. B’hekk, sa llum g[adu jorbot lill-Prim Ministru, lill-Ministri u lis-Segretarji Parlamentari, il-Kodi/i tal-Etika m[ejji minn amministrazzjoni Nazzjonalista min[abba li l-Gvern Laburista, anki jekk f’Marzu li g[adda qal li se jag[mel ver]joni o[ra ta’ dawn il-Kodi/i tal-Etika ming[ajr dewmien, sa llum g[adhom ma ;ewx ippubblikati. Ftit jiem wara l-elezzjoni li g[addiet, il-Prim Ministru Joseph Muscat kien irrappurtat jg[id li l-Kodi/i tal-Etika li kienu saru fl-1994 kellhom ji;u a;;ornati biex jirriflettu ]-]minijiet tallum, g[alkemm qatt ma elebora dwar x’ried ifisser meta qal hekk. Mandakollu, f’Marzu li g[adda, ilPrim Ministru Muscat, li kien [atar lil Mario Cutajar, b[ala Segretarju talKabinett, kien qal li Cutajar kellu ja[tar kummissjoni fi ]mien qasir biex tirrevedi l-Kodi/i u to[ro; b’ie[or ;did.

L-Uffi//ju tal-Prim Ministru kien qal li l-Kummissjoni kellha tidde/iedi fuq qafas ta’ ]mien biex issir revi]joni talKodi/i tal-Etika, u li kellha ssir malajr biex imbag[ad ikun hemm l-approvazzjoni tal-Kabinett. Il-Kodi/i tal-Etika pre]enti jispe/fika li la darba Ministru jkun appuntat, hu mistenni minnu li jiddedika l-[in kollu g[ad-dmirijiet uffi/jali tieg[u u li jieqaf mill-prattika professjonali tieg[u, anki jekk ma jit[allasx. Dan ifisser li hemm ksur /ar talKodi/i tal-Etika mill-Prim Ministru Joseph Muscat bil-waiver li [are; g[as-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca kif ukoll minn Mercieca nnifsu li g[adu jippratika l-professjoni tieg[u f’]ew; sptarijiet pubbli/i. Sadattant, Mario Cutajar, is-Segretarju tal-Kabinett baqa’ ma we;ibx g[al sensiela ta’ mistoqsijiet mibg[uta minn il-mument u li qeg[din nippubblikaw: F’liema stadju waslet ir-revi]joni tal-Kodici tal-Etika li jorbtu lill-Prim Ministru, lill-Ministri u lis-Segretarji Parlamentari talGvern? Fhix jikkonsisti l-e]er/izzju ta’ revi]joni? Meta se jitressaq g[all-approvazzjoni tal-Kabinett? La darba, il-Kodici tal-Etika l-;did g[adu ma ;iex ippubblikat, dak attwali g[adu jorbot lill-Prim Ministru, lillMinistri u lis-Segretarji Parlamentari. Dan ma jag[tix lok lill-Prim Ministru

Joseph Muscat

Franco Mercieca

Mario Cutajar

Silta minn dak li kien irrappurtat minn The Times fil-25 ta’ Marzu 2013 fejn il-Prim Ministru Joseph Muscat kien tkellem dwar revi]joni tal-Kodi/i tal-Etika g[all-Ministri ming[ajr dewmien. G[addew g[axar xhur u g[adhom ma ;ewx ippubblikati, b’konsegwenza li kull prattika professjonali minn Ministru jew Segretarju Parlamentari qed issir bi ksur tal-Kodi/i tal-Etika pre]enti.

li jag[ti waiver kif ing[ata lis-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca. F’dan il-kuntest, din ir-revi]joni se tag[ti lok biex il-Kodi/i tal-Etika l;odda jippermettu iswed fuq l-abjad li lPrim Ministru jkun f’pozizzjoni li jag[ti waivers g[all-prattika professjonali min-na[a ta’ Ministri u Segretarji Parlamentari?

media•link COMMUNICATIONS