il-mument 9 ta' Frar 2014

www.maltarightnow.com

Nru 2201 €1

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

TONI ABELA JIRRE}ISTI LIL MUSCAT ESKLUSSIVA

… Toni Abela ma ja//ettax li jirri]enja minn Deputat Mexxej Laburista

Hekk kif f’dawn il-jiem qed titlaqqa’ l-Konferenza :enerali tal-Partit Laburista, it-tmexxija tal-partit qieg[da tostor mid-delegati Laburisti pjan li kien ilu ji;i diskuss u suppost maqbul ix-xhur – dak li Toni Abela jwarrab minn Deputat Mexxej Laburista g[all-Affarijiet tal-Partit.

I]da dan il-pjan falla quddiem ir-re]istenza ta’ Toni Abela.

Ara storja pa;ni 2-3

“B]onn ta’ studji dwar il-[a]na tal-gass f’Marsaxlokk” L-appell tal-g[aqdiet ambjentali lill-Gvern Laburista Ara pa;na 7

“Is-s[ubija ta’ Malta fl-UE l-akbar kisba” Intervista ma’ Eddie Fenech Adami f’g[eluq it-80 sena Ara pa;na 9

Sensji minn [afna ditti

Hija sitwazzjoni inkwetanti filqasam tax-xog[ol hekk kif il-qg[ad qieg[ed jirranka b’sensji ta’ [addiema minn diversi kumpaniji.

Is-sensji qeg[din ivarjaw minn g[exieren ta’ [addiema li jkunu mg[arrfa li se jitilfu x-xog[ol f’daqqa g[al sensji o[ra ta’ tnejn, tlieta u erba’ [addiema li g[alkemm ma jag[mlux [oss fl-a[barijiet, dawn ;ejjin minn g[add ;mielu ta’ ditti li sa llum qed ikollhom effett qawwi fuq i]-]ieda fil-qg[ad.

I]-]ieda fil-qg[ad fl-a[[ar sitt xhur – li g[andna /ifri uffi/jali g[alihom – juru li l-qg[ad irranka g[al medja ta’ 600 persuna aktar meta mqabbel mas-sena ta’ qabel.

Din is-sitwazzjoni qed tkun riflessa wkoll fil-[idma li uffi/jali talKorporazzjoni g[ax-Xog[ol u Ta[ri; qed ikollhom i[abbtu wi//hom b[alma se[[ nhar it-Tnejn li g[adda fl-uffi//ju li l-ETC g[andha fil-Birgu meta aktar minn 300 persuna kienu qeg[din jistennew biex jirre;istraw g[ax-xog[ol.

Numru ta’ rappre]entanti millimsie[ba so/jali qeg[din jappellaw lill-Gvern Laburista ta’ Joseph Muscat biex ma jibqax itawwal milli ja[dem fuq pjan g[all-[olqien tax-xog[ol. Dan minkejja li qabel lelezzjoni kien wieg[ed li l-Partit Laburista di;à kien kellu pjan dwar kif se jo[loq l-impjiegi! il-mument illum qed ti]vela wkoll li minkejja li l-qg[ad ilu g[al dawn la[a[r xhur jirranka, fil-Kunsill Malti g[all-I]vilupp Ekonomiku u So/jali g[adha qatt ma saret laqg[a spe/ifika dwar il-pjan g[all-[olqien tax-xog[ol.

Ara pa;ni 4-5

2 Spi]eriji li se jift[u llum FLORIANA: Waterfront Dispensary, Forni 21, Pinto Wharf; IL-{AMRUN:

Darwin Phamacy, 152, Triq il-Kbira San :u]epp; SANTA VENERA: Santa Venera Pharmacy, 532, Triq ilKbira San :u]epp; BIRKIRKARA: St. Paul’s, Triq Brared; IL-G}IRA: O’Hea Pharmacy, 128, Triq Manoel; SAN :ILJAN: Potter Chemists Ltd., Triq Wilga; TAS-SLIEMA: Brown’s Pharmacy, Unit 22, Triq Tigne; LIKLIN: Il-Mehrie] Pharmacy, 31, Triq Giovanni Curmi; IN-NAXXAR: Pillbox Pharmacy, 63, Triq il-Bjad; IL-MELLIE{A: Mellie[a Pharmacy, 111, Triq George Borg Olivier; {AL TARXIEN: Tarxien Pharmacy, 59, Triq {al Tarxien; ILKALKARA: Kalkara Pharmacy, 8, Misra[ l-Ar/isqof Gonzi; ILFGURA: ?ilia’s Pharmacy, 303, Triq {a]-}abbar; I}-}EJTUN: :erada Pharmacy, 146, Triq Mater Boni Consiglii; I}-}URRIEQ: }urrieq Dispensary, 68; {A}-}EBBU:: TalGrazzja Pharmacy, Triq Fran;isk Farrugia; IR-RABAT: Nova Pharmacy, 142, Triq il-Kulle;;; VICTORIA: Castle Pharmacy, 2, Misra[ l-Indipendenza; TA’ KER?EM: Sokkors Pharmacy, Triq San Girgor.

{inijiet tal-vapur t’G[awdex mill-4 ta‘ Novembru 2013 sal-4 ta’ Mejju 2014

Tluq mill-Im;arr, G[awdex: 1.30, 3.30, 5.00,

6.00, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 9.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 19.15, 20.45, 22.00, 23.45.

Tluq mi/-?irkewwa, Malta: 2.00, 4.00, 5.45, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 20.00, 21.20, 22.35, 00.20.

It-temp It-Temp> Ftit imsa[[ab. Il-Vi]ibbiltà> Tajba.

Ir-Ri[> Moderat mill-Majjistral. Il-Ba[ar> Moderat.

L-imbatt> Baxx mll-Majjistral. Temperatura tal-Ba[ar> 16º.

Il-[amest ijiem li ;ejjin

IL-{ADD L-og[la 16˚C L-inqas 10˚C

IT-TNEJN L-og[la 19˚C L-inqas 11˚C

IT-TLIETA L-og[la 15˚C L-inqas 14˚C

L-ERBG{A L-og[la 15˚C L-inqas 11˚C

IL-{AMIS L-og[la 14˚C L-inqas 10˚C

UV

UV

UV

UV

UV

3

4

4

3

3

Lottu 78 – 39 – 5 – 73 – 26 # 70 – 16 – 18

Super 5 19 – 2 – 13 – 15 – 34 EDIZZJONI SPE?JALI TA’ IN-NAZZJON G{ALL-BELT VALLETTA

Fl-okka]joni tal-festa ta’ San Pawl, il-[ar;a ta’ IN-NAZZJON ta’ g[ada li tinbieg[ mill-[wienet tal-Belt Valletta se tkun edizzjoni spe/jali b’dehra differenti, fost o[rajn b’ritratt imdaqqas bil-vara artistika ta’ San Pawl fil-fa//ata tal-;urnal.

Muscat i/edi g[ar-re]istenz Dak li kellu jkun pjan li jinvolvi direttament lil Joseph Muscat, il-Prim Ministru u l-Mexxej Laburista u lil Toni Abela, id-Deputat Mexxej Laburista g[all-Affarijiet tal-Partit inqaleb ta’ ta[t fuq. Il-pjan li kien qieg[ed jin[ema fil-Partit Laburista – dak li kellu jwassal g[al bidla f’wa[da mill-og[la karigi ta’ tmexxija Laburista – proprju dik okkupata minn Toni Abela nnifsu spi//a biex t[arbat.

Kuntratti u ri]enja Il-pjan li jinvolvi lil Muscat u lil Abela kien li d-Deputat

Mexxej Laburista jing[ata xog[ol ta’ konsulenza millGvern Laburista, i]da dan bliskop biex wara perijodu pjuttost qasir ma jibqax jokkupa l-kariga ta’ Deputat Mexxej g[all-Affarijiet talPartit billi din il-kariga ti;i kkontestata.

Minnufih fil-bidu ta’ din ille;i]latura mmexxija minn Joseph Muscat, Toni Abela ng[ata mill-Gvern Laburista xog[ol bi [las ta’ konsulenza li b’kollox, id-Deputat Mexxej Laburista qieg[ed ida[[al fil-but mill-inqas mal-€38,150 aktar.

Toni Abela ng[ata ]ew; kuntratti g[al servizzi legali minn Ministru qrib [afna tieg[u – Marie Louise Coleiro Preca, il-Ministru g[all-Familja u s-Solidarjetà So/jali. Dawn kienu fost lewwel kuntratti approvati mill-Ministru Coleiro Preca, u li kienu ppubblikati filGazzetta tal-Gvern nhar id-9 ta’ Settembru li g[adda.

Barra minn hekk, ;imag[tejn wara li l-Prim Ministru Joseph Muscat da[al fil-Ber;a ta’ Kastilja, idDeputat Mexxej Laburista Toni Abela di;à kellu kuntratt ie[or ta’ €17,500 esklu]a l-VAT madDipartiment responsabbli mill-Human Resources Management fi [dan ilMinisteru ta’ Marie Louise Coleiro Preca. Minbarra dan, Toni Abela ng[ata kuntratt ie[or ta’ konsulenza madDirettorat tar-Ri]orsi Umani tal-istess Ministeru mmexxi minn Marie Louise Coleiro Preca g[all-valur ta’ €20,650, esklu]a l-VAT. Dawn i]-]ew; kuntratti jeskludu kuntratt ie[or li jirrigwarda [atra b[ala konsulent fuq kwistjonijiet legali u politi/i fl-Uffi//ju tal-Prim Ministru. Dan kien ikkonfer-

mat mill-Prim Ministru Joseph Muscat fil-Parlament li ]ied ukoll li Toni Abela qieg[ed jit[allaslu s-servizz tal-internet u tat-telefon.

Dan ifisser li d-Deputat Mexxej Laburista g[allAffarijiet tal-Partit g[andu si;;u fil-Kabinett waqt li g[andu dritt jattendi g[allaqg[at tal-Kabinett, u fl-istess waqt qieg[ed jag[ti sservizzi professjonali tieg[u bil-kappell ta’ avukat lil wa[da mill-Ministri [bieb tieg[u.

Muscat i/edi g[at-twiddib ta’ Abela Sorsi li tkellmu ma’ ilmument qalu li dan kien ilqafas tal-ftehim bejn Muscat u Abela – li Abela jing[ata kuntratti ta’ konsulenza bi [las mal-Gvern b’kundizzjoni li jkollu jwarrab mill-kariga ta’ Deputat Mexxej Laburista.

I]da fl-a[[ar xhur, Toni

Abela g[amilha /ara li hu ma kienx lest li jitlaq minn idejh din il-kariga fit-tmexxija talpartit u baqa’ jirre]isti l-pjan li kien hemm li kellu jwassal biex jitwarrab. Sitwazzjoni li tixbah ferm lil dik li kienet

Il-pjan fil-Partit Laburista kellu ji [a Toni Abela li ma jirri]enjax m Laburista

]vol;iet wara r-ri]enja sfurzata ta’ An;lu Farrugia minn Deputat Mexxej Laburista g[all-Affarijiet talParlament.

Ir-ri]enja sfurzata ta’ An;lu Farrugia L-istess sorsi qalu wkoll li dan il-ka] ta’ Toni Abela kien it-tieni pjan ta’ Muscat fejn jid[ol tibdil fil-karigi ta’ deputati mexxejja tal-parti wara l-ka] ta’ An;lu Farrugia li lejn tmiem l-2012 kien sfurzat jirri]enja mill-kariga ta’ Deputat Mexxej Laburista g[all-Affarijiet tal-Parlament.

3

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Lokali

za ta’ Toni Abela Ebda /a[da mil-Labour dwar Sandro Chetcuti hemm pre]enti wkoll Toni Abela. F’din il-laqg[a An;lu Farrugia kien qal lil Muscat: “Nirri]enja jien…

g[aliex ma tarax dawk ilka]i, u[ud minnhom serji, li g[andhom /erti nies ta’ madwarek. U lil dan (Toni Abela) ;ibt b[ala xhud!”

Wara dik ir-ri]enja tal-20 ta’ Di/embru tal-2012, An;lu Farrugia wkoll kien tkellem fil-pubbliku fejn kien g[amel dikjarazzjonijiet qawwija kontra lMexxej Laburista u kontra dak li kien qieg[ed ise[[ fil-Partit Laburista, ftit xhur qabel l-elezzjoni ;enerali.

Fl-ittra tar-ri]enja kien stqarr fil-konfront ta’ Joseph Muscat: “Jien ma rridx

nikkontesta l-elezzjoni mieg[ek. Jien mhux se nikkontesta l-elezzjoni g[ax m’g[andix fidu/ja fik.”

F’intervista ma’ The Sunday Times fit-2 ta’ Frar

;i rtirat wara l-po]izzjoni li mill-kariga ta’ Deputat Mexxej

Toni Abela g[amilha /ara li mhux lest li jitlaq minn idejh il-kariga fit-tmexxija tal-partit Dakinhar li Joseph Muscat kien iltaqa’ ma’ An;lu Farrugia f’laqg[a twila mimlija tensjoni, g[ajjat, kliem iebes u akku]i serji kien

tal-2013, An;lu Farrugia kien tkellem hekk dwar kif kien [assu meta kien sfurzat jirri]enja “qisek qed

tg[ajjat lill-ikbar [abib li g[andek, tg[ajjatlu biex tkellmu, u ttih sitt tiri cold blooded…political murder (assassinju

politiku)”.

An;lu Farrugia kien tkellem ukoll dwar dak li kien g[addej fil-Partit Laburista fosthom kif “kuntratturi kbar u negozjanti kienu qeg[din ikunu wisq qrib tal-Partit Laburista” u “li jib]a’ li l-Partit Laburista kien qieg[ed ibiddel il-ba]i tal-valuri tieg[u, li jirrappre]enta l-klassi tal-[addiema g[al wa[da li j[ossu komdu man-negozjanti.”

... u Toni Abela lanqas ma ji/[ad li l-kuntratturi jiltaqg[u mal-i]viluppatur Sandro Chetcuti f’uffi//ju fi/-?NL

Toni Abela, id-Deputat Mexxej tal-Partit Laburista g[all-Affarijiet Barranin ma /a[adx f’]ew; okka]jonijiet dwar l-a[bar li ]vela ilmument f’dawn l-a[[ar ;imag[tejn li kwistjonijiet marbuta ma’ permessi g[all-bini qeg[din ji;u diskussi fil-kwartieri Laburista.

Fil-programm ta’ anali]i politika u talgazzetti fuq it-televi]joni Laburista nhar il{add li g[adda, id-Deputat Mexxej Laburista Toni Abela ma g[amel l-ebda referenza g[al din l-a[bar li tikkon/erna dak li g[addej fittielet sular ta/-?entru Nazzjonali Laburista.

Filwaqt li nhar il-{amis li g[adda, waqt programm fuq l-istazzjon nazzjonali li fih [a sehem ukoll Chris Said, is-Segretarju :enerali tal-PN, Toni Abela ma /a[adx dak li ]vela ilmument fl-a[[ar ;imag[tejn.

Din il-gazzetta ]velat li dawk li jissej[u problemi dwar applikazzjonijiet li jkunu saru biex jin[ar;u permessi g[all-bini huma fost kwistjonijiet li jitressqu minn kuntratturi lil Sandro Chetcuti, il-President tal-Asso/jazzjoni Nazzjonali tal-I]viluppaturi fi/-?entru Nazzjonali Laburista.

Id-Deputat Mexxej Laburista Toni Abela ma

lissen l-ebda kelma dwar din l-a[bar, anki jekk il-mument ]vela li b’dak li qed ise[[ jafu dwaru esponenti g[olja tal-Partit Laburista.

Toni Abela kien il-persuna li dakinhar tarreb[a elettorali Laburista sejja[ lil Sandro Chetcuti biex jing[aqad mieg[u f’Kastilja [alli ji//elebraw ir-reb[a Laburista. Dan il-ka] se[[ qabel ma kien da[al il-Prim Ministru Joseph Muscat fil-Ber;a ta’ Kastilja. Sandro Chaetcuti kien iddikjara “din kienet esperjenza kbira g[alija u na[seb li Toni Abela ried juri lapprezzament lejn il-kontribuzzjoni tieg[i.”

B[al dan i]-]mien sena, Sandro Chetcuti, li dak i]-]mien kien ukoll jokkupa l-kariga ta’ Vi/i-President tal-Asso/jazzjoni tal-I]viluppaturi, kien qieg[ed jg[in lil Joseph Muscat. Dan ikkonfermah Muscat stess meta qabel l-elezzjoni kien ikkonferma li Sandro Chetcuti kien qieg[ed jg[in lilu u lill-Partit Laburista fl-organizzazzjoni ta’ laqg[at personali g[alih ma’ g[add ta’ negozjanti. F’xi drabi, dawn illaqg[at kienu jsiru waqt ikliet apposta.

Barra minn hekk, Sandro Chetcuti kkonferma wkoll li kien ta xi eluf lill-Partit Laburista b[ala donazzjoni.

4

Osservaturi kkritikaw lill-Prim Ministru Joseph Muscat b’inkompetenza g[al mod kif tfasslet l-iskema ta/-/ittadinanza u l-i]balji li kien fiha

L-iskema ta/-/ittadinanza …kummiedja ta’ ]balji

F’erba’ xhur bejn nofs Novembru tal-2013 u l-ewwel ;img[a ta’ Frar tal2014, il-li;i li tirregola l-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija u Ewropea lill-barranin spi//at inbidlet mill-istess Gvern Laburista erba’ darbiet. Dan minkejja li kien hemm l-approvazzjoni tal-Parlament bil-vot favur tan-na[a tal-Gvern u bil-firma tal-President ta’ Malta.

Waqt li l-qg[ad ji]d pjan g[all-[olqien ta Hekk kif xahar wara l-ie[or il-persuni li jirre;istraw g[ax-xog[ol kompla ji]died biex issa jla[[aq mas-7,400 persuna, il-mument qieg[ed ji]vela li minkejja Joseph Muscat tela’ fil-Gvern jg[id li g[andu pjan g[all-[olqien tax-xog[ol, fil-Kunsill Malti g[all-I]vilupp Ekonomiku u So/jali (MCESD) qatt ma saret laqg[a spe/ifika dwar dan il-pjan. L-imsie[ba so/jali u l-korpi kostitwiti ilhom jappellaw lill-Gvern biex jo[ro; b’dan il-pjan g[all-[olqien tax-xog[ol i]da wara 11-il xahar, s’issa sabu biss widnejn torox min-na[a tal-Gvern Laburista.

Charles Muscat

charles.muscat@media.link.com.mt

12.11.2013

}ieda fis-sensji u tnaqqis fl-esportazzjoni u fl-importazzjoni

15.11.2013

Joe Farrugia, id-Direttur :enerali tal-Malta Employers Association (MEA) f’kummenti lil din il-gazzetta

L-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza kienet approvata mill-Parlament b’37 vot favur min-na[a tal-Gvern Laburista u bi 30 vot kontra min-na[a talOppo]izzjoni Nazzjonalista.

Il-President ta’ Malta George Abela jag[ti t-timbru tieg[u bil-firma uffi/jali biex l-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza tid[ol fis-se[[ b[ala li;i.

15.11.2013

Minn Sri Lanka il-Prim Ministru Joseph Muscat a//etta s-su;;eriment tadDeputat Prim Ministru Louis Grech biex titne[[a mil-li;i l-klawsola dwar issegretezza tal-applikant g[a/-/ittadinanza Maltija. Fattur li kienet ilha nsistiet dwaru l-Oppo]izzjoni.

Din il-bidla se[[et minkejja li ;img[a qabel, nhar id-9 ta’ Novembru, ilGvern, baqa’ jsabbat saqajh li j]omm is-segretezza fil-li;i waqt id-diskussjoni fi stadju ta’ kumitat. Tant li b’dan il-mod il-Gvern kien issostitwixxa l-pubblikazzjoni kull tlett xhur tal-lista ta’ persuni li jing[ataw i/-/ittadinanza g[al klawsola li ]]omm sigrieta l-ismijiet ta’ min jing[ata /-/ittadinanza Maltija.

23.12.2013

Il-Gvern Laburista jemenda g[at-tieni darba l-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza billi jda[[al klawsola li l-applikant irid jinvesti fi proprjetà kif ukoll f’bonds tal-gvern u shares ikkwotati fil-Bor]a ta’ Malta.

29.01.2014

Il-Gvern Laburista j/edi g[all-pressjoni tal-Kummissjoni Ewropea u jda[[al emenda kif kienet ilha tis[aq dwarha l-Oppo]izzjoni Nazzjonalista biex ikun hemm perijodu ta’ residenza effettiva.

B’hekk g[at-tielet darba, il-Gvern kellu jbiddel l-iskema biex ida[[al perijodu ta’ residenza g[al sena. I]da din torbot lill-applikant prin/ipali biss, u mhux lill-qraba jew membri tal-familja tieg[u li jikkwalifikaw biex jing[ataw i//ittadinanza Maltija.

06.02.2014

F’inqas minn 48 sieg[a wara li l-Gvern ippubblika l-Avvi] Legali bit-tielet revi]joni, il-Gvern Laburista kkonferma li se jer;a’ jbiddel l-Avvi] Legali min[abba “]ball” fil-perijodu ta’ ]mien li l-applikanti g[a/-/ittafinanza Maltija g[andu j]omm f’ismu l-proprjetà mixtrija jew mikrija.

kkonferma li l-MCESD g[adu qatt ma ddiskuta spe/ifikament il-pjan g[all[olqien tax-xog[ol. Hu rrimarka dan fl-isfond ta’ aktar minn 100 sensja li t[abbru din il-;img[a mill-kumpanija tal-farma/ewtika Arrow Pharm, kif ukoll fl-isfond tal-a[bar li kien hemm tnaqqis drastiku fl-esportazzjoni u flimportazzjoni matul is-sena li g[addiet.

Kumpanija o[ra tal-farma/ewtika lAlvogen f’April li g[adda kienet qed tippjana li tinvesti madwar ¤155 miljun f’Malta imma wara li evalwat kollox idde/idiet li twarrab lil Malta u g[a]let li tinvesti fl-I]landa.

L-Uffi//ju Nazzjonali tal-Istatistika (NSO) din il-;img[a ppubblika /-/ifri tal-esportazzjoni u tal-importazzjoni g[all-2013 u jirri]ulta li meta mqabbla mas-sena ta’ qabel, l-esportazzjoni naqset b’€593.8 miljun filwaqt li limportazzjoni naqset b’€582.3 miljun.

Dwar il-ka] tas-sensji mill-kumpanija Arrow Pharm, Joe Farrugia qal li din mhix a[bar tajba g[al aktar minn 100 [addiem li se jitilfu x-xog[ol bejn issa u Novembru li ;ej. Hu qal li kul[add

irid ikun attent biex ikun ]gurat li din is-sitwazzjoni ma tkomplix taffettwa lill-industrija kollha g[ax jekk ikun hekk [add ma jaf x’mi]uri jittie[du.

Kumpanija o[ra li se tnaqqas il[addiema hi Northway Group li ta[dem fis-settur tas-servizzi finanzjarji u li se tke//i 65 [addiem wara li f’Di/embru li g[adda din il-kumpanija kienet di;à ke//iet 35 [addiem ie[or.

Joe Farrugia qal li fl-industrija dejjem ikun hemm kumpaniji li jnaqqsu n-nies u o[rajn li j]idu n-nies g[ax dan hu parti mill-andament tal-ekonomija. Hu qal li jrid ikun hemm strate;ija biex ikun i;;enerat ix-xog[ol biex ipatti g[al impjiegi li jintilfu.

Hu fisser li fil-passat intilfu [afna impjiegi, imma fl-istess [in l-ekonomija i;;enerat impjiegi ;odda. Joe Farrugia fakkar li meta kellna esodu ta’ kumpaniji fil-qasam tat-tessuti, konna tlifna eluf ta’ impjiegi, imma flistess [in kienu n[olqu impjiegi f’oqsma ;odda, b[alma huma dawk talavjazzjoni u tal-farma/ewtika.

“G[alhekk irid ikun hemm sforz biex dejjem pajji]na jattira l-investiment barrani ;did.”

Dwar it-tnaqqis fl-esportazzjoni u flimportazzjoni, Joe Farrugia qal li dan jo[loq t[assib g[ax meta hemm waqa’ fl-esportazzjoni, b’mod partikulari, dan ifisser nuqqas ta’ d[ul ta’ munita barranija fil-pajji] u b’hekk ikun hemm ]bilan/ kummer/jali. Hu qal li meta jkun hemm tnaqqis ta’ importazzjoni inklu] tnaqqis fil-makkinarju industrijali, dan ikun ifisser tnaqqis fl-investiment.

Aktar nhar it fil-Birg ie[or n

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Lokali

died… il-Gvern qatt ma ddiskuta ax-xog[ol fl-MCESD Dwar it-tnaqqis fl-importazzjoni u fl-esportazzjoni, William Portelli qal li dan jikkonferma li Malta tilfet xi ftit minn dik ix-xi [a;a a[jar li kellha minn [addie[or u wie[ed irid joqg[od attent biex pajji]na ma jitlifx ilkompetittività tieg[u. Hu qal li kul[add irid ji;bed [abel wie[ed biex pajji]na jer;a’ jibda jattira l-innvestiment.

William Portelli qal li sCMTU qeg[da fil-Kumitat Jobs+ u awgura li l-pjan g[all[olqien tax-xog[ol jo[ro; ma jdumx u jkun hemm proposti ;odda. Hu qal li s-CMTU lesta ta[dem mal-Gvern dwar dan imma wie[ed ma jistax ma ja;ixxix issa g[ax jekk pajji]na jitlef il-kompetittivita` tieg[u, jonqsu l-impjiegi.

Hu temm li x-xog[ol g[andu jkun l-ewwel mira u jekk ilGvern ikun se jag[mel xi pro;etti mid-d[ul tal-programm ta’ investiment, isCMTU trid li dan jintu]a g[all-[olqien tax-xog[ol.

5

Joe Farrugia,, id-Direttur :enerali tal-MEA

“Irid ikun hemm sforz biex dejjem pajji]na jattira l-investiment barrani ;did.”

William Portelli, President tas-CMTU)

“Hemm b]onn li l-pjan g[all-[olqien tax-xog[ol jo[ro; ma jdumx u jkun hemm proposti ;odda”

Setturi fl-ekonomija b’diffikultajiet

minn 300 persuna kienu qeg[din jirre;istraw t-Tnejn li g[adda fi/-/entru li l-ETC g[andha gu b’rapporti li qeg[din ji]diedu minn jum g[al nies li jitilfu x-xog[ol Id-Direttur :enerali talMEA qal li dwar il-pjan g[all[olqien tax-xog[ol, l-MEA qabel l-elezzjoni ;enerali li g[addiet kienet [ar;et manifest s[i[ bil-proposti kif Malta g[andha to[loq ix-xog[ol u kif il-pajji] jibqa’ kompetittiv u dan g[adu jg[odd sal-lum.

Kien hawn li Joe Farrugia iddikjara li sal-lum fl-MCESD ma kienx hemm laqg[a spe/ifika dwar pjan g[all[olqien tax-xog[ol.

Malta mhux qed tispikka

William Portelli, il-President tal-Konfederazzjoni tat-Trade Unions Maltin (CMTU) qal li l-pajji] irid

jag[mel minn kollox biex jibqa’ kompetittiv u jrid jag[mel iktar biex jattira linvestiment g[ax pajji]i o[ra b[all-I]landa qed joffru iktar kompetizzjoni u dan jista’ jipperikola l-investiment f’pa-

jji]na.

Hu qal li b[alissa hawn kompetizzjoni qawwija kemm g[as-settur tal-manifattura, tal-i-gaming u anke tasservizzi finanzjarji. “Malta b[alissa mhix wie[ed minn dawk il-pajji]i li qed jispikkaw u g[alhekk hemm b]onn li pajji]na jkabbar ilkompetittivita` tieg[u. B[alissa Malta mhix meqjusa b[ala wie[ed mill-pajji]i kompetittivi u dan g[ax mhix qed tippre]enta lilha nnifisha b[ala pajji] li qed jattira l-investiment b[alma kienet tag[mel fil-passat.

William Portelli qal li hemm b]onn li l-Gvern jippro;etta lil pajji] b[ala pajji] li jista’ jikkompeti u l-kwistjoni dwar i/-/ittadinanza setg[et waqqfet dan kollu u g[alhekk kemm jista’ jkun malajr Malta trid tirran;a d-dehra tag[ha barra mill-pajji] u turi li hi pajji] kompetittiv, pajji] modern u li jrid jimxi ‘l quddiem.

Jesmond Bonello, il-President tal-Union {addiema Maqg[udin (U{M) qal li fil-kwistjoni tassensji mill-kumpanija Arrow Pharm, il-Gvern ma kienx

f’po]izzjoni li jg[id lill-U{M li kien se jkun hemm dawk issensji, imma lanqas il-management ma kien informa lillU{M fuq l-ammont ta’ sensji.

Hu qal li wara li xhur ilu lU{M appellat lill-Gvern jintervjeni flimkien mag[ha biex ikunu salvati l-impjiegi, Jesmond Bonello qal li kienu saru ]ew; laqg[at biss; wa[da minnhom fil-pre]enza tal-Malta Enterprise u l-o[ra mal-management tal-kumpanija Arrow Pharm.

Dwar i]-]ieda fil-qg[ad u nnuqqas ta’ investiment ;did lejn pajji]na, Jesmond Bonello qal li hemm b]onn li dawn ikunu fuq l-a;enda nazzjonali biex pajji]na ma jitilfx aktar postijiet tax-xog[ol u jkun hemm task force g[al dan ilg[an.

Jesmond Bonello qal li fost is-setturi fl-ekonomija li b[alissa qed jiffa//jaw diffikultajiet hemm dawk flindustrija tal-farma/ewtika, i]da hemm kumpaniji o[ra tal-manifattura li qeg[din f’din is-sitwazzjoni l-aktar fejn ikun hemm kumpaniji mi;bura f’kumpaniji kbar.

Jesmond Bonello, President tal-U{M

“Hemm b]onn li pajji]na ma jitilfx aktar postijiet tax-xog[ol u jkun hemm task force g[al dan il-g[an.”

6

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2013

Lokali

Il-PN se jressaq emendi g[al-li;i dwar il-finanzjament tal-partiti politi/i Matthew Mamo

matthew.mamo@media.link.com.mt

Hekk kif nhar it-Tnejn li g[adda, kienet ippubblikata lWhite Paper dwar ilFinanzjament tal-Partiti Politi/i f’intervista ma’ ilmument, Chris Said, isSegretarju :enerali tal-Partit Nazzjonalista qal li l-li;i talfinanzjament tal-partiti hi tajba u b]onju]a u g[alhekk li l-PN se jappoggjaha bis-s[i[.

Madankollu wissa li “l-Partit Laburista u l-Gvern irid jassigura li jo[loq level playing field bejn il-partijiet kollha kon/ernati.”

Chris Said tenna li “hemm affarijiet li b[ala partit nixtiequ naraw a[jar u allura se nipparte/ipaw fil-pro/ess ta’ konsultazzjoni u nag[tu sehem filpro/ess ta’ konsultazzjoni U [afna u [afna iktar meta l-li;i tasal biex ti;i diskussa filParlament [alli nag[mlu lemendi ne/essarji u ni]guraw li jkollna l-a[jar li;i possibbli.”

Hemm diversi oqsma li lpartit qed ja[dem fuqhom biex jissa[[u permezz ta’ emendi.

“Na[seb li fil-White Paper hemm affarijiet li ma tid[olx fihom b[al kumpaniji li xshareholder prin/ipali jkun ilpartit politiku, it-tresholds talkandidati u dawk tad-donazzjonijiet.” Hu staqsa x’ji;ri meta donazzjoni tkun in kind, meta donazzjoni tkun causa mortis, ji;ifieri tkun f’wirt?

It-treshold ta’ €50,000 g[andha titbaxxa Chris Said qal li l-PN jem-

men li hemm affarijiet li

t[allew barra u allura se jkun qed jipproponu li ji;u nklu]i, dejjem bi skop spe/ifiku, biex ikun assigurat li l-li;i dwar irregolamenti tal-partiti politi/i tkun l-a[jar fi/-/irkostanzi ta’ llum.

Hu semma t-tresholds li filli;i jitkellmu fuq donazzjoni ta’ €500 li tibqa’ anonima, imbag[ad bejn €5,000 u €10,000 ji;u re;istrati filkotba tal-partiti, li allura jistg[u ji;u spezzjonati, u minn €10,000 sa €50,000 f’donazzjoni jridu ji;u ddikjarati skont il-White Paper lillKummissjoni Elettorali u ‘l fuq minn €50,000 f’donazzjoni hi illegali. Dwar dan, Chris Said qal li “nemmnu li dawn it-tresholds huma g[oljin u g[andhom jitbaxxew spe/jalment it-treshold ta’ €50,000 li g[andha tkun inqas.”

Kummissarju biex jimplimenta l-li;i dwar il-finanzjament tal-partiti

Chris Said semma wkoll kwistjoni o[ra, dik li l-finanzjament tal-partiti skont ilWhite Paper se titmexxa millKummissjoni Elettorali.

“Nemmnu li l-Kummissjoni g[andu jkollha r-rwol li tmexxi l-elezzjonijiet ;enerali u na[sbu li g[andu jkun ilKummissarju g[all-Istandards u t-Tmexxija Xierqa fil-{ajja Pubblika li jie[u [sieb dan laspett.” Dan hu dak li l-Kap tal-Oppozizzoni ssu;;erixxa fil-mozzjoni fil-Parlament, li ;iet a//ettata wkoll millGvern. Dwar dan, ta[t iddirezzjoni tal-Ispeaker, g[addejjin diskussjonijiet biex issir li;i fuq dan il-qasam,

Il-Partit Laburista, kull meta kien fil-gvern, [a de/i]jonijiet /ari biex jiffinanzja, mhux bi flus imma b’affarijiet o[ra lill-Partit Laburista fosthom ir-rigal ta’ €10 miljun bl-isem ta’ Australia Hall g[ax nemmnu li dan ilKummissajru jista’ jkun awtorità a[jar biex jimplimenta u jinforza l-li;i dwar ilfinanzjament tal-partiti.”

Proprjetajiet tal-istat g[and il-Partit Laburista

Chris Said tkellem ukoll dwar diversi propjetajiet talgvern li g[addew lill-Partit Laburista mill-elezzjoni ‘l hawn. “Dan juri li m’hemmx level playing field hekk kif ilPartit Laburista, kull meta kien fil-gvern, [a de/i]jonijiet /ari biex jiffinanzja, mhux bi flus imma b’affarijiet o[ra lillPartit Laburista,” qal Chris Said.

Hu semma li ftit ilu g[amel ukoll mistoqsija parlamentari lill-Prim Ministru biex jg[id kemm hemm proprjetajiet

mikrija, jew b’/ens jew b’xi titolu ie[or. Il-Prim Minsitru ppre]enta lista twila li ma kinitx kompluta. Chris Said ressaq mistoqsija parlamentari o[ra fuq ka]in ie[or tal-Gvern li qieg[ed g[and il-Partit Laburista imma ma kienx inklu] f’dik il-lista. Il-Prim Ministru, fit-twe;iba tieg[u qal li dak kien ]ball tas-sistema kompjuterizzata u kkonferma li dak il-ka]in qieg[ed g[and il-Partit Laburista.

“Dan juri li hemm numru kbir ta’ proprjetajiet tal-istat li qeg[din mikrijin bix-xejn lillPartit Laburista u li l-Partit Laburista qed jintu]aw b[ala bars u affarijiet o[ra li minnhom qed ida[[al ammonti sostanzjali ta’ flus kull sena,” tenna Chris Said.

Barra minn hekk il-Partit Laburista, ftit xhur ilu, hekk kif tela’ fil-gvern ta rigal ta’ ¤10 miljun lill-Partit Laburista bl-isem ta’ Australia Hall.

“G[aliex?” staqsa Chris Said, waqt li fakkar li kien hemm kaw]a mill-gvern kontra l-Partit Laburista g[ax proprjetà pubblika li b’/ens, ilPartit Laburista ma [ax [siebha u [alliha taqa’, titfarrak u tispi//a fi stat dilapitat. “Irra;uni g[aliex, il-Partit

Laburista biss jaf imma nistg[u nissoponu u dawn huma ra;unijiet serji. Imma lfatti huma li ma mexiex malkundizzjonijiet li kien hemm fil-kuntratt. Mela la ma mexiex mal-kudizzjonijiet tal-kuntratt, intalab diversi drabi biex jirregola ru[u mal-kundizzjonijiet u m’g[amiliex. B’hekk ilgvern kellu jifta[ kaw]a biex jie[u l-proprjetà lura.

X’g[amel il-Partit Laburista

malli [a l-Gvern? ?eda lkaw]a u ta rigal ta’ miljuni lillGvern,” kompla Chris Said.

Ir-rabta ta’ Henley & Partners

Hu tkellem ukoll dwar Henley & Partners li ffinanzjaw kampanji politi/i ta’ partiti politi/i f’pajji]i o[ra. “U allura wie[ed bilfors jistaqsi dwar irrabta qawwija bejn ilkumpanija u l-gvern Laburista; kuntratt ta’ malajr, kuntratt b’rabta li huma biss jistg[u ibig[u /-/ittadinanza Maltija, u fuq kollox ftehim li se j[allilhom €200 miljun qlig[. Seta’ dan il-ftehim wassal biex ikun hemm finanzjament tal-Partit Laburista wkoll? Din hi mistoqsija li l-Partit Laburista g[andu jwie;eb u l-pubbliku g[andu jasal g[allkonklu]jonijiet tieg[u,” kompla Chris Said.

Kontra l-abbu]i u favur it-tis[i[ demokratiku

Chris Said fakkar li l-White Paper titkellem ukoll dwar iddixxiplini fil-partiti, l-organizzazzjoni tag[hom, kif g[andhom jigu re;istrati, kif jing[ataw donazzjonijiet kif ukoll [afna affarijiet o[ra li g[andom x’jaqsmu mal-partiti.

“Il-partiti politi/i fil-pajji] huma essenzjali. Kul[add jirrikonoxxi li biex ikollna pajji] verament demokratiku, irid ikollna l-partiti politi/i.

G[alhekk irridu nassiguraw li jkollna li;i li filwaqt li ma t[allix li jsiru abbu]i, imma flistess [in t[alli lill-politi/i jimir[u u ja[dmu biex ikollna demokrazija iktar b’sa[[itha,” temm Chris Said.

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Lokali

Im[assba dwar ir-riskju tal-[a]na tal-gass g[ax ma sarux bi]]ejjed studji

7

91% tar-residenti ta’ Bir]ebbu;a u Marsaxlokk qeg[din jopponu li l-bastiment bil-[a]na tal-gass jin]amm ;ewwa l-Port ta’ Marsaxlokk. I]da l-Gvern g[adu qieg[ed jinsisti favur din il-proposta kif tixhed din l-imma;ini ma[duma mill-Enemalta min[abba li jekk jo[ro; il-bastiment barra l-port ikun ifisser spi]a akbar apparti li ma jil[aqx il-miri li ffissa.

G[add ta’ g[aqdiet ambjentali jinsabu m[assba serjament dwar in-nuqqas ta’ studju li sar mill-Gvern b’rabta mal-[a]na tal-gass g[all-pro;ett tal-Power Station ta’ Delimara. Rappre]entanti ambjentali qed isostnu li l-istudju g[andu jkopri l-effetti ambjentali u ta’ sigurtà g[all-in[awi ta’ Marsaxlokk.

F’kummenti ma’ il-mument kollha ddikjaraw li dan il-pro;ett qieg[ed iqanqal mistoqsijiet kbar min[abba r-riskji serji g[al sa[[et u s-sigurtà tar-residenti tal-in[awi li jmissu ma’ Marsaxlokk.

Alfred Baldacchino minn Tree Group fi [dan l-g[aqda Flimkien g[al Ambjent A[jar qal li fi pro;ett b[al tal-Power Station hemm l-impatt so/jali, ekolo;iku u finanzjarju li jridu ji;u studjati kollha b’mod [olistiku. Hu qal li s’issa ma jidhirx li hemm studju b[al dan. Baldacchino sostna li wie[ed ma jistax i[ares lejn parti wa[da biss tal-pro;ett.

Edward Mallia minn Friends of the Earth sostna li l-pro;ett ma jistax ma jkollux impatt ambjentali jew potenzjal ta’ impatt fuq iz-zona “g[ax jekk ji;ri in/ident, jkun se[[ in/ident”. Hu rrimarka li l-in;iniera mhux qed jaqblu fuq l-in/identi li jistg[u jse[[u waqt li sa[aq li din hija xi [a;a ;dida u g[andna b]onn studju u perswa]joni serja.

Mallia qal li biex jin;ieb vapur li jin]amm barra l-Port irid ikun hemm regasifier. Hu qal li din to[loq problema doppja g[aliex hija spi]a ikbar

biex il-[a]na titpo;;a barra l-Port u g[ax m’hawnx [afna minn dawn ilvapuri. G[alhekk hemm b]onn iktar ]mien biex il-[a]na tal-gass tkun tista’ issir barra l-Port ta’ Marsaxlokk.

Mallia qal li “l-Gvern mo[[u li jrid jibda fi ]mien sentejn u l-Enemalta qed tg[id li m’g[andiex flus u fiddawl ta’ dan jiena g[amilt su;;erimenti” Hu qal li “jkun hemm b]onn iktar flus biex in]ommu r-ro[s tar-rati tal-elettriku iktar fit-tul milli ng[ad g[ax dawn se jibdew f’Marzu li ;ej u hemm mill-inqas sena u nofs biex ilgass, jekk kollox imur kif ippjanat, jibda jag[tina elettriku iktar ir[is. Issa jekk iddum i]jed biex tqabdu, se jkun hemm b]onn iktar flus.

Imma jekk se n;ibu xi flus milliskema ta/-/ittadinanza, qed nipproponi li l-Gvern ju]ahom g[al dan ilpro;ett g[aliex il-Prim Ministru di;à g[amel laqg[a mal-MCESD biex jg[id kif se ju]a il-fondi u [add millMCESD ma saqsieh hux se ju]hom g[al dan il-pro;ett. Allura qed nipproponieha jien.”

John Fenech min-Noise Abatement Society qal li g[andu dejjem isir

Waqt il-laqg[a pubblika li saret aktar kmieni dil-;img[a dwar l-environment impact assessment, il-perit tal-Korporazzjoni Enemalta kif ukoll il-Ministru Konrad Mizzi taw limpressjoni li mhuwiex possibli li lbastiment tal-[a]na tal-gas jitpo;;a’ barra l-port ta’ Marsaxlokk. Dan g[aliex skont huma din hija teknologija mhux ippruvata.

F’kummenti lil il-mument, Ryan Callus, il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Ippjanar u Simplikazzjoni talPro/essi Amministrattivi qal li dan mhuwiex minnu, tant li fl-Italja, filbelt ta’ Livorno, tpo;;a’ tanker li g[andu l-istess u]u b[al dak li se jkun hemm f’Marsaxlokk.

Id-differenza hi li dan jinsab 13-il mil nawtiku ‘l barra mill-kosta,

ji;ifieri 24km, kwa]i t-tul tad-daqs ta’ g]iritna. Dan huwa 80 darba iktar taddistanza mit-tanker li se jitpo;;a f’Marsaxlokk sal-power station, biddistanza ta’ madwar 250 metru.

G[aldaqstant, Ryan Callus stqarr li mhux minnu li mhuwiex possibli li dan isir ukoll f’pajji]na, u l-anqas mhu veru li jikber ir-riskju tal-pro;ett jekk it-tanker jitpo;;a ‘il barra millport.

Il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni qal li lverità hi li r-ra;uni g[aliex il-Gvern qed jopponi li jpo;;i l-bastiment barra mill-Port ta’ Marsaxlokk g[aliex po;;a fuqu nnifsu ]mien ta’ sentejn li fih ilesti l-pro;ett. “Din kwistjoni li titratta s-sigurtà tan-nies u ma nistg[ux ng[a;;lu b’dan il-mod. Iktar u iktar meta pajji]na se jkollu power

Alessia Zammit

alessia.zammit@media.link.com.mt

L-awtoritajiet ma kellhomx /ans jaraw birreqqa kull aspett talpro;ett meta l-prijorità hija is-sostenibbilità u s-sa[[a tar-residenti b’mod serju assessjar tal-istorbju u [sejjes li se jo[loq il-pro;ett. Hu qal li jekk minn dan l-assessjar jirri]ulta li se jkun hemm detriment fuq ir-residenti tal-in[awi, allura g[andhom jittie[du l-passi biex ji;u protetti in-nies li jg[ixu fil-vi/inanzi ta’ dan ilpro;ett.

John Portelli minn Malta Organic Agriculture Movement qal li dan huwa pro;ett li qisu sikkina li taqta’ mi]-]ew; na[at. Minn na[a g[andek l-konteminazzjoni tal-arja u minn na[a o[ra g[andek il-kwistjoni tassigurtà. “G[aliex qed insolvu il-problemi respiratorji qed inisbu sfidi marbuta ma’ impatti ta’ sigurtà.

Jistg[u jinstabu soluzzjonijiet kif se

ssir il-[a]na tal-gass. Is-soluzzjonijiet jo[or;u biss wara li jsiru l-istudji ne/essarji imma forsi wie[ed irid ja[seb barra mill-kaxxa li qieg[ed fiha biex isib soluzzjonijiet ulterjuri.”

Astrid Vella mill-g[aqda Flimkien g[al Ambjent A[jar qalet li l-konsultazzjoni trid tkun mssejsa fuq studju.

Hi qalet li l-FAA qed tara li l-awtoritajiet ma kellhomx /ans jaraw birreqqa kull aspett tal-pro;ett u b’hekk wie[ed qed jibda bi ]vanta;;. “Dan ]vanta;; li qed narawh mhux biss fil-pro;ett ta’ Delimara.” tenniet Vella. Hi ]iedet li l-prijorità talg[aqda hija is-sostenibbilità u ssa[[a tar-residenti.

Fl-a[[ar jiem l-g[aqda Din l-Art {elwa fi stqarrija osservat li skont rapporti l-Enemalta qalet li l-anali]i tar-riskju tal-Power Station il-;dida se jsir wara li jin[are; il-permess ambjentali. L-g[aqda qed tis[aq li dawn g[andhom isiru flimkien biex tittie[ed de/i]joni infurmata tajjeb fuq ilpro;ett. Hi sostniet li jekk l-anali]i ta’ riskju tal-pro;ett issir wara li jin[are; il-permess jista’ jkun tard wisq biex ti;i rilokata l-[a]na tal-gass.

L-Italja tevita milli tpoggi tanker tal-gass

Il-mappa li turi fejn jinsab l-FRSU Toscana, il-vapur li kien ]ar g]iritna qabel wasal f’Livorno.

station wa[da bl-g[eluq tal-Marsa.

Ryan Callus ]ied li f’ka] ta’ in/ident, inkunu qeg[din nipperikolaw

bil-kbir il-kompettività ta’ pajji]na mill-ener;ija tant essenzjali, b[alma ;ara f’?ipru.

8

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Lokali

}ew; ka]i ta’ sa/erdoti Maltin quddiem is-Santa Sede min[abba abbu]i fuq minorenni Filwaqt li l-Kurja Ar/iveskovili g[andha ]ew; ka]i pendenti fi stadju ta’ investigazzjoni b’rabta ma’ abbu] sesswali – li jinvolvu ]ew; sa/erdoti u erba’ minuri, li tnejn minnhom illum huma adulti – kelliem g[all-Kurja qal lil il-mument, li “l-Knisja f’Malta mhix f’po]izzjoni li tikkummenta dwar l-osservazzjonijiet tan-Nazzjonijiet Uniti, la darba dawn saru b’reazzjoni g[al rapport tas-Santa Sede.”

Kumitat tan-Nazzjonijiet Uniti dwar il-{arsien tadDrittijiet tat-Tfal, aktar kmieni dil-;img[a talab lis-Santa Sede biex minnufih jitwarrbu qassisin jew membri o[ra tal-kleru kif ukoll reli;ju]i “li huma mag[rufa jew suspettati” b’abbu] fuq tfal. Din it-twissija waslet wara li x-xahar li g[adda, delegazzjoni millVatikan xehdet quddiem grupp ta’ esperti ta’ dan il-Kumitat tan-Nazzjonijiet Uniti dwar liskandli ta’ abbu]i fuq tfal minn membri tal-kleru fi [dan il-Knisja Kattolika.

Fid-delegazzjoni tal-Vatikan kien hemm fost o[rajn Mons.

Il-Knisja f’Malta dejjem timxi mad-direttivi tas-Santa Sede

L-Ar/isqof Silvano Tomasi, l-Ambaxxatur tas-Santa Sede g[an-Nazzjonijiet Uniti u l-Isqof Aw]iljarju Charles Scicluna, li kien il-Kap Prosekutur tal-Vatikan fuq ka]I ta’ abbu]I sesswali minn membri tal-kleru waqt is-smig[ tan-Nazzjonijiet Uniti x-xahar li g[adda

Charles Scicluna, l-Isqof Aw]iljarju f’Malta li g[al numru ta’ snin kien ilProsekutur Ewlieni tas-Santa Sede g[al reati ta’ abbu]i sesswali mwettqa minn sa/erdoti jew membri reli;ju]i.

Il-Kumitat tan-Nazzjonijiet Uniti dil-;img[a g[amel osservazzjonijiet kriti/i [afna g[allKnisja b’akku]i li l-istituzzjoni naqset milli tirrikonoxxi lkobor tal-problema u li mxiet

b’politika li tat lok “g[al aktar abbu]i u fejn dawk li jkunu wettqu r-reat ma ng[atawx dak li [aqqhom.” Il-Kumitat irrimarka wkoll li jinsab im[asseb l-aktar, li meta l-Vatikan jitratta allegazzjonijiet ta’ tfal abbu]ati minn sa/erdoti, “isSanta Sede regolarment kienet tpo;;i r-reputazzjoni tal-Knisja u l-protezzjoni ta’dawk akku]ati bl-abbu] qabel l-a[jar interessi tat-tfal.”

Il-Kurja f’Malta fi twe;iba li tat lil din il-gazzetta qalet li filwaqt “fuq livell djo/esan, ilKnisja f’Malta se tibqa’ impenjata biex il-politika dwar il[arsien tat-tfal tkun dejjem aktar effettiva”, ]iedet li lKnisja f’Malta dejjem timxi mad-direttivi tas-Santa Sede, u li d-de/i]jonijiet tal-Knisja f’Malta dejjem kisbu kliem ta’ tif[ir mis-Santa Sede.

Il-kelliem tal-Kurja f’Malta semma wkoll li “s-Santa Sede qalet fi stqrarija nhar l-Erbg[a li g[adda, li l-osservazzjonijiet tan-Nazzjonijiet Uniti se ji;u studjati u e]aminati b’reqqa. LAr/isqof Silvano Tommasi, lOsservatur Permanenti tasSanta Sede g[an-Nazzjonijiet Uniti qal ukoll li s-Santa Sede se twie;eb g[all-osservazzjonijiet tan-Nazzjonijiet Uniti.”

L-Ar/isqof Tomasi kien ikkwotat mill-media internazzjonali jg[id li jinsab sorpri] b’dak li kkonkluda l-Kumitat tan-Nazzjonijiet Uniti, u li hu jikkunsidra l-konklu]jonijiet “mhux a;;ornati u tg[awwig tas-sitwazzjoni pre]enti, fejn

;ie injorat il-progress li sar dan l-a[[ar.”

Meta x-xahar li g[adda ddelegazzjoni tas-Santa Sede kienet f’:inevra jixhdu quddiem dan il-Kumitat, Mons.

Scicluna stqarr li kemm isSanta Sede kif ukoll il-knejjes Kattoli/i madwar id-dinja di;à da[lu fis-se[[ il-linji gwida, qeg[din ji;u applikati kif suppost bl-iskop li din il-pjaga talabbu] sesswali tkun eliminata.

I]da l-Kumitat tanNazzjonijiet Uniti rrimarka li “l-prattika li dawk li jkunu abbu]aw, ji//aqalqu minn post g[al ie[or, ippermetta li [afna sa/erdoti baqg[u f’kuntatt mattfal u komplew jabbu]aw minnhom, u g[aldaqstant dan ipo;;i f’[afna riskju ta’ abbu] sesswali lil tfal f’[afna pajji]i.”

Dwar din il-prattika, ilKelliem tal-Kurja f’Malta qal li “sa/erdoti u reli;ju]i li dwarhom tkun saret akku]a ma jkunux trasferiti minn post g[all-ie[or u qisu ma ;ara xejn.” Intqal ukoll li jistg[u jing[ataw direttivi o[ra mirResponse Team waqt li d n ikun g[adu qed jinvestiga lallegat ka]. “L-Isqfijiet u sSuperjuri Reli;ju]i jimxu maddirettivi li jag[ti r-Response Team mmexxi minn ]ew; Im[allfin irtirati u M[allef tatTribunal Ekkle]jastiku. “Meta jkun hemm sa/erdot involut, ilka] jitressaq quddiem is-Santa Sede.” B[alissa ]ew; ka]i qed ji;u investigati li jinvolvu ]ew; sa/erdoti u erba’ minuri, tnejn minnhom illum huma adulti.

G[andu ji;i stabbilit il-massimu ta’ kmamar tan-nar

Il-Kummissjoni Interdjo/esana Ambjent, fi [dan lAr/idjo/esi ta’ Malta, fa[[ret il-prijorità li ng[atat lis-sigurtà u s-sa[[a ta’ individwi b’referenza g[all-pubblikazzjoni taddokument mill-MEPA dwar il-kmamar tan-nar.

Il-Kummisjoni qed issostni li g[andu ji;i stabbilit innumru massimu ta’ kmamar tan-nar li jifla[ pajji]na, u ji;i a//ertat li f’dawn is-siti ma jsirux ]viluppi o[ra. L-istqarrija ssemmi li g[andhom ji;u ppubblikati gwidi /ari li jirregolaw id-disinn u kull ]vilupp marbut mal-bini tal-kmamar tan-nar.

B’referenza g[at-twaqqif ta’ kumitat ad hoc, li jikkontrolla [ru; ta’ permessi tal-kmamar tan-nar, il-Kummissjoni Interdjo/esana qalet li dan il-kumitat g[andu jkun ukoll responsabbli mill-infurzar tal-li;i. Il-Kummissjoni sa[qet li g[andu jsir regolment ur;enti dwar il-provista tal-perklorat li jintu]a fil-manifattura tan-nar.

9

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Intervista

“L-ikbar kisba s-s[ubija fl-UE...u l-iktar mument diffi/li l-qtil ta’ Raymond Caruana” Nhar il-:img[a li g[adda, il-President Emiritu Eddie Fenech Adami g[alaq 80 sena.

F’intervista ma’ il-mument jitkellem dwar il-karriera politika tieg[u li la[qet ]ew; miri ewlenin – dik li l-pajji] [are; mill-konfrontazzjoni g[ar-rikon/iljazzjoni, u l-progress so/jo-ekonomiku li kiseb il-poplu Malti li la[aq il-milja tieg[u bis-s[ubija fl-UE. Dione Borg

dione.borg@media.link.com.mt

Eddie Fenech Adami tkellem dwar is-so/jetà Maltija u qal li hu ottimist u ma jg[idx li s-so/jetà sejra lura g[alkemm jirrikonoxxi li l-valuri tbiddlu, naqsu xi ftit i]da xorta g[adhom b’sa[[ithom. Mistoqsi liema jikkunsidra l-akbar valur li s-so/jetà Maltija g[adha tg[o]], Eddie Fenech Adami identifika l-familja. “Minkejja l-isfidi, l-familja Maltija g[adha mag[quda u rispettata anki meta mqabbla ma’ pajji]i o[ra tal-UE.” Dwar il-klima politika attwali, Eddie Fenech Adami qal li din hi wa[da normali, b’]ew; partiti b’sa[[ithom li g[andhom appo;; qawwi. Hu sostna li llum il-partiti politi/i resqu [afna lejn i/-/entru u spi//aw l-estremisti.

G[all-mistoqsija jekk din il-klima politika hi dik li tant [adem g[aliha lPN fis-snin 70 u 80, Fenech Adami wie;eb fil-po]ittiv u qal li f’dawk i]]minijiet il-PN kien fuq quddiem biex ine[[i l-konfrontazzjoni politika li tant kienet qed tikka;una [sara lill-pajji].

Eddie Fenech Adami qal li dawn ilprin/ipji kienu mni]]la fil-programmi elettorali tal-PN g[all-elezzjonijiet ;enerali tal-1981 u l-1987 u fejn il-PN kien ikkon/entra fuq l-g[ajta ta’ djalogu, rikon/iljazzjoni nazzjonali kif ukoll ix-xog[ol, il-;ustizzja u l-libertà.

Mistoqsi liema jikkunsidra l-ikbar kisba fil-karriera politika tieg[u, Fenech Adami semma s-s[ubija ta’ Malta fl-UE li permezz tag[ha Malta [adet postha ma’ pajji]i Ewropej mad-

L-appell lill-politi/i ta’ llum hu biex dejjem ipo;;u l-interess tal-pajji] qabel l-interess tal-partit war il-mejda tad-de/i]jonijiet.

Dwar jekk hemm kisbiet li xtaq iwettaq i]da ma wettaqhomx, Eddie Fenech Adami, qal li hu jg[ix minn ;urnata g[all-o[ra u li g[alhekk dejjem kellu sens qawwi ta’ responsabbiltà f’dak li hu u l-kollegi tieg[u filgvern kienu qed iwettqu.

“Malta hi llum pajji] stabbli, b’ba]i soda ekonomikament g[alkemm dan ma jfissirx li ma jkunx hemm diffikultajiet”, sostna Fenech Adami, waqt li kompla li l-pajji] qieg[ed jirnexxi.

Dwar il-kwalitajiet tal-politi/i fi]]minijiet tal-lum u dawk tal-img[oddi, Eddie Fenech Adami qal li fil-passsat kien hemm iktar sfidi quddiem il-politi/i, kemm fl-aspetti so/jali kif ukoll dawk ekonomi/i.

Mistoqsi kif i]-]g[a]ag[ se j[arsu lejn il-perijodu ta’ gvernijiet immexxija minnu, Eddie Fenech Adami qal li g[adu kmieni biex tinkiteb l-istorja g[alkemm meta din tkun ri/erkata sew jirri]ulta li dawk kienu ]minijiet po]ittivi li fihom il-pajji] re;a’ tpo;;a fit-triq it-tajba.

Eddie Fenech Adami jidentifika l-qtil ta’ Raymond Caruana b[ala l-aktar mument diffi/li fil-karriera politika tieg[u u jsostni li dak kien mument tra;iku li filfatt spi//a biex biddel pajji].

Eddie Fenech Adami appella wkoll

Eddie Fenech Adami jara li l-PN g[adu forza li dejjem lest biex jiggverna i]da wkoll partit fidil [afna lejn l-ideali tad-demokrazija u lejn il-valuri nsara lejn is-so/jetà

lill-politi/i ta’ llum biex dejjem ipo;;u l-interess tal-pajji] qabel l-interess talpartit. Dwar kif i[ares lejn l-avversarji politi/i tieg[u, Eddie Fenech Adami qal li fil-passat kien hemm ]minijiet diffi/li i]da l-istrate;ija tieg[u dejjem kienet li jwettaq il-[idma tieg[u skont il-prin/ipji u l-vlauri li jeemmen fihom.

Mistqosi dwar il-PN b[alissa, Eddie Fenech Adami qal li l-PN g[adu forza li dejjem lest biex jiggverna i]da wkoll partit fidil [afna lejn l-ideali taddemokrazija u lejn il-valuri nsara lejn is-so/jetà. Eddie Fenech Adami qal li l-PN g[adu partit li jattira u g[andu ]]g[a]g[ warajh u jibqa’ impenjat li jag[ti konrtibut fis-so/jetà.

“Bniedem dejjem fil-livell tan-nies” Alfred Chetcuti – Segretarju Privat ta’ Eddie Fenech Adami g[al 13-il sena Alfred Chetcuti sostna li minkejja lkarigi li kellu fil-politika u fit-tmexxija tal-pajji], Eddie Fenech Adami kien bniedem li baqa’ fil-livell tan-nies.

“Dan kien jurih kemm fil-[ajja tieg[u ta’ kuljum kif ukoll fl-aspett so/jali fejn kien baqa’ jit[allat man-nies u jattendu attivitajiet so/jali li jkun mistieden g[alihom.” Eddie Fenech Adami jsostni Alfred Chetcuti, kien irnexxielu j]omm pre]enza fis-so/jetà; element li kien jg[inu [afna biex jifhem dejjem iktar lis-so/jetà.

Minbarra dan Eddie Fenech Adami kien jinteressa [afna l-problemi personali li kien ikollhom in-nies tant li kien jie[u interess dwar familji u persuni li jkollhom diffikultà, sostna Alfred Chetcuti, li jiddeskrievi lil Eddie Fenech Adami, b[ala bniedem li

jifhem lil [addie[or u jag[der.

Alfred Chetcuti spjega li Eddie Feenech Adami hu bniedem metikolu] [afna u organizzat waqt li bla dubju hu puntwalissimu fl-appuntamenti.

Dwar il-mod kif jie[u d-de/i]jonijiet, Alfred Chetcuti sostna li Eddie Fenech Adami hu politiku ta’ vi]joni /ara li jaf fejn irid jasal. Din ilkapa/ità ta’ Eddie Fenech Adami kienet tispikka l-aktar quddiem sfidi kbar meta ftit fil-pajji] kien ikollhom fidu/ja li jista’ jkun hemm soluzzjoni.

“Quddiem dawn is-sitwazzjoni diffi/li g[all-pajji], Eddie Fenech Adami kien jidde/iedi bil-g[aqal u wara anali]i profonda biex jie[u l-a[jar de/i]jonijiet.” I]-]mien kien jag[ti ra;un lil Eddie Fenech Adami, sostna Alfred Chetcuti.

L-eks Segretarju Privat ta’ Eddie Fenech Adami tkellem ukoll dwar ilprin/ipji Kattoli/i li jemmen fihom Eddie Fenech Adami u li dejjem iggiwdawh fil-[ajja u fil-karriera politika tieg[u. “Ma kinx politiku li kien jitkellem dwar dawn il-valuri i]da kien jipprattikhom”, sostna Alfred Chetcuti, waqt li ]ied li dejjem ]amm il-weg[da li kien g[amel Eddie Fenech Adami meta sostna li kien se jkun ta’ servizz g[all-poplu.

Fost il-kisbiet ewlenin li Alfred Chetcuti jattribwixxi lil Eddie Fenech Adami hemm dik tal-bidla fil-mentalità tal-poplu Maltija lejn id-demokrazija.

“Bla dubju li Eddie Fenech Adami jibqa’ mni]]el fl-istorja politika talpajji] b[ala politiku ewlieni li ;ab garanziji ta’ libertà, demokrazija u drit-

“Politiku ta’ vi]joni /ara li jaf fejn irid jasal.

Din il-kapa/ità kienet tispikka l-aktar quddiem sfidi kbar meta ftit fil-pajji] kien ikollhom fidu/ja li jista’ jkun hemm soluzzjoni” tijiet fundamenali tal-bniedem g[allpoplu Malti.” Alfred Chetcuti jiddeskrievi wkoll lil Eddie Fenech Adami b[ala politiku li kien kapa/i j]omm tim politiku madwaru fi]-]minijiet meta l-isfidi politi/i kienu kbar immens.

10

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Lokali

Bil-Gvern imexxi t-trasport pubbliku… pi] ta’ €1 miljun fil-;img[a fuq il-poplu

“Wara li l-Ministru Joe Mizzi [alla lill-kumpanija Arriva titlaq, irnexxielu jwikki lill-poplu pi] ta’ €1,000,000 fil;img[a fi spejje] biex i[alli s-servizz tat-trasport pubbliku g[addej waqt li min qed ju]a s-servizzi mhux qieg[ed jara titjib.” Dan iddikjarah Toni Bezzina, ilKelliem tal-Oppo]izzjoni g[at-Trasport u l-Infrastruttura f’intervista ma’ ilmument. Hu qal ukoll li din hi ]ieda ta’ aktar minn [ames darbiet ta’ dak li kien i[allas il-Gvern qabel ma telqet l-Arriva.

Spi]a ta’ €1 miljun fil-;img[a

Toni Bezzina fisser kif wara [afna insistenza tal-Oppo]izzjoni Nazzjonalista, ;ie ppubblikat il-ftehim bejn u l-Arriva. Skont l-audited accounts tal-kumpanija Arriva g[all-2012, l-ispi]a totali ta’ sena biex kien ipprovdut isservizz tat-trasport pubbliku ammontat g[al €53 miljun. Ma’ dawn, fl-2013 ilkumpanija kellha ]ieda fl-ispi]a ta’ €12il miljun biex tne[[ew il-bendy buses u ma’ dawn din is-sena ]diedu €3 miljun o[ra biex jag[mlu tajjeb g[as-sussidju fuq in-nol tat-turisti. “Mela biex jopera s-servizz tat-trasport pubbliku tul din issena, il-gvern irid €68 miljun. Jekk tnaqqas minn dan l-ammont id-d[ul mill-bejg[ tal-biljetti ta’ madwar €21 miljun, jifdal €47 miljun li l-gvern irid jo[ro; mit-taxxi li j[allas il-poplu. Dan meta kulma kien jo[ro; il-Gvern kien mhux aktar minn €10 miljun fis-sena.”

Toni Bezzina rrimarka li g[alkemm ilMinistru Joe Mizzi qed jis[aq li fl-2012 l-Arriva kienet di;à se titlaq minn Malta, il-verità hi li fl-a[[ar tal-2012 ilkumpanija principali tal-Arriva investiet €21 miljun o[ra. Dan minbarra, kompla l-Kelliem tal-Oppo]izzjoni, li skont innoti tal-Arriva fl-audited accounts kien hemm li l-kumpanija kienet qieg[da ]]id fil-bejg[ tal-biljetti u kien hemm

Minkejja ]ieda fl-ispi]a fl-operat, is-servizz tat-trasport pubbliku qieg[ed imur g[all-ag[ar b’[inijiet itwal ta’ stennija g[all-passi;;ieri, fost problemi o[ra

prospetti sbie[ li titran;a s-sitwazzjoni finanzjarja taghha. Il-kumpanija kkrollat wara li f’Awwissu tal-2013, il-Gvern Laburista ssospenda l-bendy buses, li issa l-Ministru Joe Mizzi qed jg[id li tajbin biex jinbieg[u barra minn Malta.

Is-servizz tat-trasport pubbliku mar g[all-ag[ar

Toni Bezzina ]ied li minkejja dawn ilflus kollha, is-servizz tat-trasport pubbliku mar g[all-ag[ar: nuqqas ta’ ammont sostanzjali ta’ karozzi tal-linja kuljum, frekwenza li marret il-ba[ar, puntwalità ine]istenti u anki f’dik li hija ndafa .

“Lili jid[luli kontinwament rapporti li sservizz matul dan ix-xahar mar lura u issa l-Ministru Joe Mizzi ma jistax iwa[[al aktar fil-kumpanija li kienet tipprovdi s-servizz tat-trasport pubbliku sas-sena l-o[ra. Issa l-Ministru Mizzi hu direttament responsabbli li jtejjeb sostanzjalment is-servizz, kif wieg[ed ripetutament il-Partit Laburista, dak li hu stess kien jiddeskrivi di]astru.”

{sarat fil-karozzi tal-linja Il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[atTrasport ikkritika wkoll id-dikjarazzjoni tal-Ministru Mizzi meta qal li l-karozzi tal-linja qed issirilhom manutenzjoni regolari u g[alhekk huma siguri.

“Lanqas la[qu g[addew jumejn li f’inqas minn ;img[a qabdu erba’ karozzi tal-linja.”

Toni Bezzina staqsa jekk hux veru li n[ar;et ordni biex tonqos drastikament lispi]a tal-ispare parts [alli jkunu ffrankati l-flus, bil-konsegwenza li karozzi tal-linja li tinqalg[alhom il-[sara ma jkunx hemm spare parts biex jissewew.

Ir-rotot il-;odda Il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[at-

Trasport semma wkoll li g[alkemm qabel l-elezzjoni, Joseph Muscat stess kien qal li kellu pjan lest kif se jirran;a t-trasport pubbliku, kellha tg[addi kwa]i sena biex dawn ir-rotot raw id-dawl taxxemx. “Però min ju]a dan is-servizz fuq ba]i regolari nteba[ li r-rotot il-;odda hekk kif ippubblikati mill-Gvern urew bi/-/ar li mhux veru li l-Gvern

mexa fuq dak li qalulu l-Kunsilli Lokali u l-pubbliku ingenerali. “Ir-rotta diretta g[all-Isptar Mater Dei u l-Università jew spi//at minn diversi lokalitajiet jew inkella twalet ir-rotta, u dan b’detriment g[al dawk kollha li ju]aw dan is-servizz.

Hemm ukoll rotot li naqset il-frekwenza tag[hom.” Toni Bezzina ]ied li l-uniku punt predominanti fil-pubblikazzjoni tarrotot kien li kollha se jibdew u jispi//aw il-Belt.

Minflok kompla jtejjeb it-tajjeb li kien sar u jirranga d-difetti li seta’ kien hemm, re;;a’ r-rota kollha lura.

L-espressjoni tal-interess Il-;img[a li g[addiet [ar;et ukoll lespressjoni ta’ interess li skont Toni Bezzina ma fiha l-ebda rabta konkreta ta’ kif irid ji;i pprovdut is-servizz.

“Il-pubbliku kien jistenna li meta jid[ol operatur ;did, ikollu garanzija talpuntwalità, li n-nolijiet ma jog[lewx u wisq aktar garanzija lil madwar 1,200 familja li jaqilg[u l-[ob]a ta’ kuljum minn dan ix-xog[ol li mhux se jitilfu [ob]hom.”

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

A[barijiet mill-UE

11

L-Ewropa f’idejk Ma;;oranza assoluta tal-Maltin jemmnu li hawn korruzzjoni mifruxa Il-Kummissjoni Ewropea nediet l-ewwel rapport dwar il;lieda kontra l-korruzzjoni fl-UE, rapport li ma jissorprendiniex – il-pajji]i tat-Tramuntana tal-Ewropa b[all-pajji]i Skandinavi jemmnu li hemm ftit korruzzjoni, filwaqt li l-pajji]i tan-

Ingrid Brownrigg Opinjonista

F’Malta 83% tal-Maltin jemmnu li hawn korruzzjoni mifruxa.

29% tal-Maltin isostnu li huma effettwati mill-korruzzjoni fil-[ajja ta’ kuljum

Nofsinhar huma dawk li jemmnu li hemm korruzzjoni mifruxa fil-pajji]. F’Malta 83% tal-Maltin jemmnu li hawn korruzzjoni mifruxa. Din hi aktar mill-medja tal-Ewropej, 76%. 29% talMaltin isostnu li huma effettwati mill-korruzzjoni fil-[ajja ta’ kuljum.

Il-pajji] bl-og[la punte;; hu l-Gre/ja. 99% tal-Griegi, prattikament kul[add jemmen li f’pajji]hom hemm il-korruzzjoni.

Il-Grecja hi segwita minn pajji] ie[or – l-Italja, fejn 97% tatTaljani jemmnu li hemm il-korruzzjoni fil-pajji]. L-Italja hi segwita minn Spanja, pajji] ie[or mifni bil-kri]i u l-qg[ad.

Hawnhekk 95% tal-Ispanjoli jemmnu li hemm il-korruzzjoni f’pajji]hom.

Malta tikklassifika ftit jew wisq fin-nofs. Fost l-aktar pajji]i b’rati og[la minn Malta, fejn in-nies jemmnu li hemm korruzzjoni f’pajji]hom, hemm ir-Repubblika ?eka, il-Litwanja, ilKroazja, ir-Rumanija, is-Slovenja, il-Portugall, is-Slovakkja, lUngerija, il-Bulgarija u l-Latvja. Din tal-a[[ar hi fuq l-istess livell ma’ Malta.

Id-Danimarka bl-a[jar punte;; Id-Danimarka hi ‘l-a[jar’ pajji], b’20% biss tal-popolazzjoni ja[sbu li hemm il-korruzzjoni fil-pajji]. Id-Danimarka hi kklassifikata b[ala l-inqas pajji] korrot fl-Ewropa. Il-Finlandja hi ttieni l-a[jar pajji], 29% tal-Finlandi]i jemmnu li hemm il-korruzjoni f’pajji]hom. It-tielet pajji] fil-klassifika ‘tat-tajbin’ hu lI]vezja, fejn 44% tal-I]vedi]i ja[sbu li hemm korruzzjoni f’pajji]hom.

Il-korruzzjoni tiswa lill-Ewropa €120 biljun fis-sena. Dan irrapport sar permezz ta’ st[arri; tal-Ewrobarometru fit-28 pajji] membru tal-UE. Ir-rapport i[ares lejn kull tip ta’ korruzzjoni, li tinkludi dik politika, tix[im ta’ uffi/jali pubbli/i, kif ukoll korruzzjoni fis-settur privat. Ir-rapport jag[ti [arsa lejn kull pajji], jiddiskrivi l-problemi li hemm u jag[ti s-su;;erimenti.

Il-prevenzjoni mill-korruzzjoni hi prijorità g[al Malta Skont ir-rapport, il-fatt li Malta po;;iet il-prevenzjoni g[allkorruzzjoni b[ala prijorità wassal g[al riformi bl-iskop li jkun hemm aktar trasparenza. Madankollu, ir-rapport jg[id li hemm xi kwistjonijiet li g[ad iridu ji;u indirizzati. Fost l-o[rajn, il-

Kummissjoni Ewropea tissu;;erixxi li Malta g[andha tanalizza l-finanzjamenti tal-partiti politi/i. Ir-rapport ikompli jg[id li lkoordinazzjoni bejn l-istituzzjonijiet li jinvestigaw il-korruzzjoni g[andha titjieb ukoll biex ji;i ]gurat il-;bir effettiv talevidenza.

Il-Kummissjoni Ewropea qed tissu;;erixxi wkoll biex isiru sforzi kontinwi biex titjieb it-trasparenza tal-[atriet ;udizzjarji,

u tat-te[id tad-de/i]jonijiet tal-ippjanar ambjentali. Din tala[[ar qed tkun mhedda mid-de/i]jonijiet tal-Gvern Laburista.

F’anqas minn sena qed naraw kif qed jing[ataw il-permessi g[all-bini f’zoni barra mill-i]vilupp u l-;ennata tar-riklamazzjoni tal-art, li ba]ikament tfisser neqirdu l-ba[ar ka[lani tag[na biex nibnu fih! Skont ir-rapport, 53% tal-Maltin isostnu li l-korruzzjoni hi mifruxa b’mod partikolari fost l-uffi/jali li jo[or;u l-permessi tal-bini. Min jaf jekk jer;a’ jsir xi rapport ie[or mill-Kummissjoni Ewropea fuq il-;lieda kontra l-korruzzjoni, minn hawn u ftit tas-snin o[ra, x’se jo[ro; fuq l-ippjanar ambjentali!

Il-korruzzjoni ddg[ajjef il-fidu/ja ta/-/ittadini fl-istituzzjonijiet Ir-rapport wera li l-korruzzjoni teffettwa lill-istati membri kollha u b’modi differenti. 56% tal-Ewropej jemmnu li l-korruzzjoni ]diedet fl-a[[ar tliet snin. L-a[[ar tliet snin kienu lqofol tal-kri]i finanzjarja u ekonomika fl-Ewropa fejn rajna kif il-qg[ad fil-pajji]i tan-Nofsinhar tal-Ewropa sploda, minbarra f’Malta. G[alhekk wie[ed jista’ jikkonkludi li l-kri]i li /-/ittadini Ewropej i[ossu g[andha effett dirett fuq il-per/ezzjoni talkorruzzjoni.

Il-Kummissarju Ewropew responsabbli mill-Affarijiet Interni, Cecilia Malmström fissret li l-korruzzjoni ddg[ajjef il-fidu/ja ta/-/ittadini fl-istituzzjonijioet demokrati/i u fl-istat tad-dritt, twe;;a’ lill-ekonomija Ewropea u //a[[ad lill-istati minn d[ul fiskali tant me[tie;. Il-Kummissarju rrikonoxxiet li l-istati membri g[amlu [afna fl-a[[ar snin biex ji;;ieldu l-korruzzjoni, i]da r-rapport juri li dan ma kienx bi]]ejjed. Ir-rapport jindirizza wkoll xi nuqqqasijiet tal-pajji]i Skandinavi, minkejja li f’dawn il-pajji]i hemm anqas korruzzjoni, skont ir-residenti t’hemmhekk.

Kul sew – t[ossok tajjeb Il-Kummissjoni Ewropea qed tipproponi li ti;bor flimien u ssa[[a[ l-iskemi tal-[alib u l-frott fl-iskejjel. Din l-iskema se tiffoka aktar fuq il-mi]uri edukattivi biex jitjieb l-g[arfien tattfal dwar drawwiet ta’ ikel tajjeb, il-firxa tal-prodotti tal-biedja disponibbli, kif ukoll il-kwistjonijiet ta’ sostenibbiltà, ta’ [arsien tal-ambjent u ta’ [ela ta’ ikel.

L-iskema tal-[alib twaqqfet fl-1977 filwaqt li dik tal-frott fliskejjel twaqqfet fl-2009. L-iskema l-;dida se tit[addem flambitu ta’ qafas legali u finanzjarju kon;unt. B’hekk se jitnaqqas il-pi] amministrattiv u organizzattiv g[all-awtoritajiet nazzjonali, l-iskejjel u l-fornituri.

Malta wkoll tibbenifika minn dawn i]-]ew; skemi. Hi indirizzata lejn it-tfal tal-iskejjel primarji kollha fl-etajiet bejn it-tlieta u l-g[axar snin. Fis-sena akkademika 2011-2012, Malta gawdiet minn €24,000 fondi mill-UE biex t[addem l-iskema tal-[alib fl-iskejjel. Filwaqt li g[as-sena akkademika kurrenti, Malta qed tgawdi minn €285,000 fondi mill-UE g[all-iskema tal-frott fl-iskejjel*. *Sors: Kummissjoni Ewropea

Ir-rapport tal-Kummissjoni Ewropea jsemmi fost o[rajn li l-koordinazzjoni bejn l-istituzzjonijiet Maltin li jinvestigaw il-korruzzjoni g[andha titjieb ukoll biex ji;i ]gurat il-;bir effettiv tal-evidenza.

12

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Internazzjonali

Jum ta’ protesti fil-Libja

Fil-Libja hemm tensjoni min[abba r-riperkussjonijiet tal-protesti li kienu organizzati madwar il-pajji] ilbiera[.

Dan min[abba bi]a’ li jistg[u jikkaw]aw aktar atti ta’ vjolenza fil-pajji]. Uffi/jali Libjani [e;;ew in-nies biex ma jattendux min[abba indikazzjonijiet li nies li kienu qrib id-ditattur Muammar Gaddafi kienu qed jippjanaw atti ta’ vjolenza waqt il-protesti.

Il-protesti se jsiru bi protesta kontra d-de/i]joni li l-mandat tal-Kungress Nazzjonali Libjan ikun esti] sa Settembru tal2015.

Infatti fuq il-mezzi taxxandir Libjani ng[ataw diversi twissijiet li jista’ jkun hemm min se jipprova jisppara fuq ilfolol.

L-awtoritajiet f’Bengazi wissew ukoll biex waqt il-protesti n-nies ma jippruvawx javvi/inaw il-kwartieri ;enerali tal-Armata, l-g[ases talPulizija u l-[abs. Intqal li lforzi tas-sigurtà ng[ataw lordni beix ju]aw il-forza kontra min jipprova jag[mel dan.

G[al din il-;urnata kemm fi Tripli kif ukoll Benga]i u bliet o[ra ttie[du mi]uri kbar ta’ sigurtà.

I]-]ew; gruppi armati ewlenin fil-pajji], dik ta’ Misurata u dik ta’ Zintan, [adu po]izzjonijiet opposti f’din ilkwistjoni.

Ftit sig[at qabel sar attentat fuq il-[ajja ta’ Abdulmajid Miaiqtah, wie[ed mill-kmandanti ewlenin tal-militar Libjan.

Tiri kienu sparati fid-direzzjoni tieg[u fi triq fi Tripli hekk kif kien sejjer g[al intervista fi stazzjon tat-televi]joni lokali.

I/-/irkustanzi tal-ka] mhumiex /ari imma t-tiri kienu sparati minn suldati li kienu f’checkpoint u ]ew; g[assiesa li kienu mieg[u ndarbu.

Kienet konfermata l-mewt fil-:ordan ta’ ra;el li kien infettat bil-virus tal-MERS, marda ;dida li fe;;et fil-Lvant Nofsani li tolqot is-sistema tan-nifs tal-bniedem.

Kien hemm ukoll ka] ie[or ta’ mewt f’dan il-pajji], din iddarba mill-influwenza tat-tjur.

Min[abba dawn i]-]ew; imwiet, l-awtoritajiet tas-sa[[a

madwar il-pajji] tpo;;ew fuq l-allert.

Il-MERS, Middle East Respiratory Syndrome, s’issa kkaw]a 59 mewt fl-Arabja Sawdija. Ka]ijiet kienu rappurtati anki fil-Qatar u lEmirati G[arab Mag[quda.

Kien hemm ukoll ka]i flEwropa, l-aktar ta’ nies li kienu ]aru l-Lvant Nofsani.

Esperti minn madwar iddinja qed jippruvaw isibu tarf il-MERS u s’issa m’hemm ebda kura g[aliha. Hi titqies aktar perikolu]a mis-SARS li kienet fe;;et fl-Asja fl-2003 imma aktar diffi/li biex tittie[ed.

Is-suspetti huma li l-virus ;ej mill-;mula imma m’hemmx konferma ta’ dan.

Mewt fil-:ordan minn virus ;did

Il-Prin/ipessa Cristina hekk kif ilbiera[ waslet f’qorti f’Mallorca. (ritratt EPA)

Il-Prin/ipessa Spanjola l-qorti dwar korruzzjoni Il-Prin/ipessa Cristina lbiera[ dehret quddiem qorti b’rabta ma’ skandlu ta’ korruzzjoni li fih hu involut irra;el tag[ha.

Din hi l-ewwel darba flistorja li membru tal-familja rjali dehret il-qorti min[abba investigazzjoni kriminali. Irra;el tag[ha, Inaki Urdangarin, qed ikun investigat dwar possibbiltà ta’ frodi g[al miljuni kbar ta’ ewro g[ad-detriment tat-tmexxija ta’ diversi re;juni Spanjoli.

Il-Prin/ipessa u r-ra;el tag[ha qed ji/[du l-akku]i u s’issa huma ma kinux akku]ati formalment. Il-ka] ilu jkaxkar tliet snin u matulhom iddomina l-a[barijiet Spanjoli u saret [sara kbira lir-reputazzjoni talfamilja rjali Spanjola.

L-ewwel darba li membru tal-familja rjali tressaq il-qorti Il-Prin/ipessa Cristina, li g[andha 48 sena, dehret quddiem qorti fil-g]ira ta’ Mallorca. Hi t-tifla ]-]g[ira tar-re Juan Carlos.

Ir-ra;el tag[ha qed ikun investigat min[abba allegazzjonijiet li b[ala President ta’ organizzazzjoni karitatevoli, organizza attivitajiet sportivi fejn il-kont tal-ispi]a tag[hom kien minfu[ i]]ejjed bl-iskop li d-differenza j]ommha g[alih.

13

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Internazzjonali

Tra;edja fuq ferrovija fl-Alpi Talanqas ]ew; persuni nqatlu meta ferrovija mimlija turisti [ar;et mil - linji lbiera[ filg[odu fl - Alpi Fran/i]i .

Il - ferrovija , ta ’ kumpanija privata , kienet fuq vja;; bejn Nizza u Dignes - les Bains u jidher li l in/ident kien ikkaw]at wara li waqg[et blata fuq il - linji bil - konseg -

wenza li mbag[ad il - fer rovija [abtet mag[ha .

Skont uffi/jali Fran/i]i , il - vittmi jidher li huma mara Russa u o[ra Ingli]a .

Hekk kif waslu fil post , il - [addiema tas salvata;; kellhom bi//a xog[ol iebsa biex [ar;u diversi passi;;ieri li kienu g[adhom maqbuda ;ewwa .

IL-BOSNJA> Karozzi tal-Pulizija jaqbdu wara dimostrazzjoni f’Sarajevo. {afna bini tal-Gvern fosthom l-uffi/ini tal-President f’Sarajevo kienu attakkati mid-dimostranti u ng[ataw in-nar. Il-protesti ilhom sejrin g[al dawn l-a[[ar tlett ijiem u huma l-ag[ar vjolenza li ra l-pajji] mill-gwerra tas-snin disg[in. (ritratt EPA)

Regoli ;odda g[all-Eurovision

Pajji]i li jinqabdu jirran;aw il-voti bejniethom waqt il-kompetizzjoni talEurovision minn issa ’l quddiem qed jissugraw li ji;u sospi]i mill-kompetizzjoni g[al tliet snin.

Dan t[abbar wara investigazzjoni fl-isforzi biex tkun influwenzata lvotazzjoni favur l-Azerbaijan matul il-kompetizzjoni tas-sena li g[addiet.

Mill-investigazzjoni kien konfermat li sar sforz biex jitran;aw il-voti imma dawn kienu dikjarati invalidi u ma nstabu ebda provi biex jag[mlu rabta max-xandir nazzjonali talAzerbaijan.

L-European Broadcasting Union (EBU) qalet ukoll li ma kien hemm ebda prova li l-Ictimai TV, ix-xandir

nazzjonali tal-Azerbaijan, kien jaf b’dak li sar u g[alhekk ma ttie[du ebda passi.

Il-ka] fe;; wara li l-pajji] ma ta ebda vot lir-Russja, pajji] ;ar, u lPresident tal-Azerbaijan Ilham Aliyev ordna inkjesta. Kien hemm ukoll allegazzjonijiet fil-Litwanja li saru sforzi biex jinxtraw il-voti.

L-EBU qalet li b’dan il-pass qed tittama li tissa[[a[ il-kredibbiltà talvotazzjoni. Intqal li jekk ikun hemm [jiel ta’ tbag[bis qabel, matul jew wara l-Eurovision, kienu se jibdew pro/eduri kontra l-pajji].

Il-kompetit]]joni ta’ din is-sena se ssir fil-kapitali tad-Danimarka, Kopen[agen, fl-10 ta’ Mejju.

Ebda lok ta’ allarm wara attentat ta’ [tif ta’ ajruplan

L-OLANDA> Mara tmiss mudell ta’ dinosawr li hu parti minn wirja f’Rotterdam. Il-wirja hi karaterizzata minn mudelli ta’ daqs veru tad-dinosawri u fet[et il-:img[a u se tibqa’ miftuh[a sa :unju. (ritratt EPA)

L-awtoritajiet Russi qed jinsistu li madwar il-Log[ob Olimpiku ta’ Sochi hemm livell ta’ sigurtà tajba. Dan wara li l-:img[a ra;el ried ja[taf ajruplan mill-Ukrajna lejn itTurkija beix ini]]lu f’Sochi fir-Russja.

L-attentat ta’ [tif se[[ hekk kif fet[u l-log[ob. Ir-ra;el sostna li kellu bomba fuqu u pprova jid[ol fil-kabina talbdoti. Imma dawn indunaw bih u filwaqt li qalulu li kienu

se jni]]lu l-ajruplan f’Sochi, ni]]luh f’Istanbul fejn filpront intervenew il-pulizija u arrestaw ir-ra;el.

Fuq ir-ra;el ma nstabet ebda bomba u hemm suspetti li seta’ kien ta[t l-influwenza ta’ xi droga.

B[alissa hemm [afna sigurtà madwar il-Log[ob Olimpiku tax-Xitwa f’Sochi min[abba t-theddid ta’ attakk minn militanti I]lami/i ba]ati fir-Russja.

14

Il-{add, 19 ta’ Jannar, 2014

Internazzjonali

Twissija dwar qtug[ fil-militar li jnaqqsu r-rwol ‘dinji’ tar-Renju Unit

Robert Gates> Wissa li r-Renju Unit jista’ ma ja;ixxix ‘bis-s[i[‘ b[ala sie[eb tal-Istati Uniti fil-qasam militari

L-eks Segretarju tad-Difi]a Amerikan, Robert Gates, wissa lir-Renju Unit li l-qtug[ li qed jipproponi g[all-qawwiet tieg[u jistg[u, ’il quddiem, jillimitawlu l-iskop b[ala ‘protagonista’ militari fuq livell dinji.

Ir-Renju Unit, fil-fatt, qed jippjana biex inaqqas il-qawwiet armati tieg[u b’g[exieren tal-eluf ta’ membri sal-2020, i]da l-Prim Ministru Britanniku, David Cameron, insista li Gates ‘hu ]baljat’ u li r-Renju Unit g[adu b[ala ‘punt ta’ riferiment’ fejn jid[lu aspetti ta’ difi]a.

Il-pjan tal-Gvern Britanniku jelenka t-tnaqqis ta’ xi 30,000 membru minn fost il-qawwiet armati tieg[u sal-2020 u fejn hu inti] li jifdal madwar 147,000 ‘element’.

Intant, Robert Gates tenna, waqt intervista mal-programm Today, tal-BBC, li r-Renju Unit jistg[u jonqsulu l-kapa/itajiet ta’ reazzjoni ‘fuq livell dinji’ f’ka] li jnaqqas sostanzjalment l-infiq fuq id-difi]a. Fl-istess [in, Gates wissa li sitwazzjoni b[al din tista’ ttellef lir-Renju Unit milli ja;ixxi bis-s[i[ b[ala ‘sie[eb (tal-Istati Uniti)’ flambjent militari, b[alma kien fil-passat.

Filwaqt li diversi esperti u personalitajiet di;a [ar;u jwissu dwar l-iskala tal-qtug[ (fiddifi]a) li jrid jimplimenta lGvern ta’ Cameron, jidher li se jkun diffi/li biex lAmministrazzjoni f’Londra tinjora t-twissija spe/ifika ta’ Gates, li [adem ta[t ]ew; Presidenti tal-Istati Uniti u li kien [a [sieb ‘l-intervent Amerikan’ fil-gwerrer rispettivi tal-Iraq u l-Afganistan.

Filwaqt li Gates fl-ebda [in ma qal li spi//at ir-’relazzjoni spe/jali’ bejn pajji]u u r-Renju Unit, l-indikazzjonijiet kollha – min-na[a tieg[u – huma li (hu) jemmen li din ir-relazzjoni trid taddotta g[all-bidliet fundamentali dovuti g[al-livell tattnaqqis militari min-na[a talBritanni/i.

U filwaqt li w[ud jistg[u huma sodisfatti bit-tnaqqis fliskala u l-impenn tal-militar Britanniku, ma ja[sbuhiex l-istess il-politi/i ewlenin u luffi/jali militari mal-Ministeru tad-Difi]a f’Londra. Dan meta l-istess uffi/jali dejjem taw importanza kbira lir-’relazzjoni spe/jali’ mal-Istati Uniti – bla dubju l-aktar pajji] b’sa[[tu minn lat militari.

G[alkemm il-kummenti ta’

Gates m’g[andhomx ‘idawwru lura’ din il-politika tat-tnaqqis, mistennija jqumu diversi dibattiti ja[arqu dwar ‘il-po]izzjoni tar-Renju Unit’ fl-ispektrum (dinji) li jirrigwarda l-kapa/ita ta’ pajji] li jikkumbatti lillavversarji tieg[u fuq l-art, millajru u fuq il-ba[ar.

Robert Gates, intant, g[amel referenza spe/jali g[at-tnaqqis fir-Royal Navy jinnota li – g[all-ewwel darba mill-Ewwel Gwerra Dinjija – r-Renju Unit m’g[andux aircraft carrier ‘ filpront g[al missjoni’.

Fl-istess [in, l-Amerikan wissa dwar id-di]arm nukleari min-na[a tar-Renju Unit, i]da f’dan il-ka] ammetta li je]isti skop g[all-bidliet fil-mod kif ilBritanni/i jistg[u jistazzjonaw dan id-deterrent spe/ifiku.

Min-na[a tag[hom, uffi/jali militari ir-Renju Unit ukoll qed jinkwetaw dwar is-sitwazzjoni, b’Sir Nicholas Houghton, ilKap tad-Defence Staff Britanniku, jwissi li l-qtug[ jistg[u j[allu l-qawwiet ta’ pajji]u ‘bla sinsla’.

L-Ammirall Lord West, intant, qal li l-Gvern ta’ Cameron ma tax importanza g[al pa;na 15

Il-{add, 19 ta’ Jannar, 2014

15

Internazzjonali

-

-

-

Il Britanni/i jridu jkattru l pre]enza navali fil Golf minn pa;na 14

xierqa lir-relazzjoni tar-Renju Unit mal-Istati Uniti u li ‘ma kenitx ikkalkulata’ fid-de/i]joni li fet[et g[al tnaqqis fl-infiq fuq id-difi]a.

Lord West wissa wkoll li nnuqqas ta’ aircraft carrier (ladarba spi//at l-Ark Royal u meta r-Renju Unit qed ja[seb biex jintrodu/i vapur ;did ta’ dan it-tip fl-2020) jirrappre]enta ‘sogru enormi’ fi/-/irkostanzi.

Skont il-proposti tal-Gvern Britanniku, l-Armata g[andha ‘titlef’ mal-20,000 suldat sal2020, bir-Royal Navy jonqsulha mas-6,000 membru u bir-Royal Air Force (RAF) taqta’ xi 5,000 element.

Intant, hemm anki l-pjani biex ji]diedu ‘l-qawwiet riservi’ g[al ma’ kull settur, bil-Prim Ministru Cameron jg[id li ma jaqbilx mal-kummenti ta’ Gates rigward il-kapa/itajiet militari tar-Renju Unit g[all-futur.

Fil-fatt, David Cameron jinsisti li pajji]u g[andu r-raba’ lakbar ba;it g[ad-difi]a fiddinja, u fejn qed jinvesti wkoll g[all-;ejjieni. Hu kompla li kemm idum Prim Ministru tarRenju Unit be[siebu ja//erta li pajji]u ma jonqsulux ilkapa/itajiet b[ala protagonista fil-qasam tad-difi]a.

Il-Ministeru tad-Difi]a Britanniku kompla fuq din ittema fejn qal li minkejja d’de/i]jonijiet diffi/li’ rigward linfiq g[andu xorta ‘l-a[jar u laktar qawwiet im[arr;in, irrispettivament mill-qawwiet tal-Istati Uniti’.

Dan il-Ministeru [are; stqarrija fejn sostna li r-Renju Unit, tul l-g[axar snin li ;ejjin, be[siebu jonfoq mal-160 biljun lira Sterlina fuq it-tag[mir militari u li ja//erta li l-qawwiet armati Britanni/i se j]ommu log[la livell ta’ kapa/ita biex jibqg[u fost l-aktar qawwiet relevanti madwar id-dinja.

Ir-Renju Unit, fl-istess [in, hu determinat li jkattar ilpre]enza navali fir-Re;jun talGolf, u meta ‘hi kwa]i lesta’ lkostruzzjoni tal-ewwel aircraft carrier ;did li se jkun l-akbar vapur li qatt kellu r-Royal Navy. Il-pjan jelenka wkoll g[all-introduzzjoni tal-aktar destroyers ;odda (Type 45) minbarra frejgati ta’ Type-26 u sottomarini ;odda tal-Klassi Astute.

L-eks-Segretarju tad-Difi]a Britanniku, Liam Fox, intant, sostna li r-Renju Unit hu ‘wie[ed minn fost erba’ jew [ames pajji]i-membri tanNATO’ li laqg[u l-kriterji talinfiq fuq aspetti ta’ difi]a.

Skont Fox, wie[ed anki jrid jevalwa l-fatt li l-Istati Uniti hi l-akbar ekonomija tad-dinja blakbar ba;it g[ad-difi]a u li rRenju Unit hu t-tmien l-akbar ekonomija (tad-dinja) bir-raba’ l-akbar ba;it g[ad-difi]a –

‘b’din is-sitwazzjoni g[andha tpo;;i l-affarijiet f’/erta perspettiva’.

I]da Vernon Coaker, ilKelliem tal-Oppo]izzoni dwar id-Difi]a, qal li l-Prim Ministru

Cameron je[tie; joqg[od attent g[al ‘dak li qed jinkwieta lillIstati Uniti, li, kollox ma’ kollox, tibqa’ l-aktar alleata b’sa[[itha tar-Renju Unit’.

Filwaqt li jammetti l-[tie;a li l-qawwiet Britanni/i ‘jsibu bilan/ xieraq’ wara l-irtirar mill-Afganistan u l-g[eluq talba]ijiet fil-:ermanja, Coaker irid li l-Gvern Britanniku ja//erta mill-kapa/itajiet tad-difi]a anki jekk hu kostrett li jirrispetta l-kriterji finanzjarji li qed jimponulu /erti limiti.

Gunner mal-RAF jg[asses ajruplan tat-tip ‘C17 Globemaster’ f’Juba, fis-Sudan t’Isfel... Skont il-proposti tal-Gvern Britanniku, ir-Royal Airforce g[andhom jitnaqqsulha madwar 5,000 element (ritratt> EPA)

Il-{add, 2 ta’ Frar, 2014

16

Opinjoni

RI{ TA’ SIEG{A

:unju 1971 – ‘Malta Marida, Medi/ina Mintoff’ (2) Il-famu] [ames distrett

Michael Falzon Opinjonist

Il-medi/ina Mintoff kienet wa[da qawwija tassew u l-pillola ma kinitx miksija biz-zokkor. Kienet medi/ina li kellha effetti serji mhux mistennija li fl-a[[ar mill-a[[ar g[amlu aktar deni mill-;id li l-medi/ina setg[et g[amlet.

Dak li finalment idde/ieda r-ri]ultat finali tal-elezzjoni tal1971 kien l-a[[ar g[add tal-[ames distrett li kien jinkorpora lil {ad-Dingli, {al Qormi, is-Si;;iewi u {a]-}ebbu;.

Madankollu, fuq ba]i nazzjonali, il-Partit Laburista kien ;ab il-ma;;oranza tal-voti b’4,695 vot aktar minn dak li kien ;ab il-PN. I/-/ifri tal-ewwel preferenzi kienu: MLP: 85,448; PN: 80,753; PKP u o[rajn: 1,858.

U[ud fil-Partit Nazjonalista kienu jg[idu li l-elezzjoni ntilfet g[al [ames voti, i]da fil-fatt kieku l-PN reba[ dawk il[ames voti kien jispi//a b’ma;;oranza ta’ si;;ijiet minkejja li kellu minoranza ta’ voti. Kien ikun ri]ultat pervers li fissistema elettorali tag[na minn dejjem seta’ ji;ri meta d-differenza ta’ voti bejn il-partiti ma tkunx [afna.

Minkejja dak li kienu jg[idu fid-deher xi esponenti Nazzjonalisti, Borg Olivier kien jg[id privatament – darba anki quddiemi – li alla[ares il-PN reba[ il-ma;;oranza ta’ si;;ijiet f’dawk i/-/irkostanzi. Fid-dawl ta’ dak li kellu ji;ri g[axar snin wara, din l-attitudini ta’ Borg Olivier kienet wa[da tassew intriganti.

Nhar l-Erbg[a 16 ta’ :unju 1971 spi//at it-taqtig[a talwirt tal-voti fil-[ames distrett u n-nutar Abela kien iddikjarat elett u b’hekk l-MLP reba[ 28 si ;;u g[as-27 mirbu[a millPN. Edizzjoni spe/jali ta’ l-orrizont li [ar ;et dakinhar stess irrappurtat li ‘Malta kollha ntilfet f’dellirju ta’ fer[ kbir kmieni dalg[odu meta ma’ kullimkien ;rit l-a[bar sabi[a li lPartit Laburista kien se jirba[ l-elezzjoni u jkun fil-Gvern.’

Id-dramm li se[[ fis-sala tal-g[add tal-voti hekk kien irrappurtat f’In-Nazzjon Tag[na ta’ ;urnata wara: ‘It-tensjoni baqg[et tikber u ti]died sa dalg[odu meta baqa’ jit[abbar g[add wara g[add. Matul il-lejl, [add ma seta’ jg[id fi/-/ert min se jirba[ dan is-si;;u g[aliex daqqa kien jidher li kien minn fuq il-Partit Nazzjonalista u daqqa kien jidher li kien minn fuq il-Partit Laburista.’ Kienet taqtig[a minn dawk li taf tag[ti s-sistema elettorali tag[na meta l-wirt ta’ ftit voti ’l hawn jew ’l hemm kien jidde/iedi minn ikun dikjarat elett.

Beda jberraq Kont id-dar tieg[i – dak i]-]mien il-G]ira – insegwi lg[add tal-voti minn fuq ir-Rediffusion u t-televi]joni u ma domtx wisq ma bdejt nisma’ d-daqq tal-[ornijiet tal-karozzi u l-vetturi kollha imma;inabbli li fuqhom [ar;u l-partitarji Laburisti ji//elebraw ir-reb[a b’g[ajjat, storbju u sintendi insulti mmirati g[all-PN, insulti li kienu jinkludu l-;arr ta’ barrin fuq it-trakkijiet b’referenza vulgari g[as-sitwazzjoni matrimonjali u personali ta’ :or; Borg Olivier. Kienu s-sinjali ta]-]minijiet g[ax il-guffa;ni u l-vulgarità baqg[u dejjem l-aktar ]ew; karatteristi/i li jispikkaw tal-metodi ta’ Mintoff.

F’[in minnhom /emplet iz-zija Jane u talbitna ti;i g[andna g[ax bl-e//itament li kellha ma fel[etx tibqa’ wa[edha fiddar tal-Qrendi. :iet u komplejna mag[ha… filwaqt li f’qalbi fe;;et il-mistoqsija: U issa?

Bla ma kien im[abbar, il-{amis filg[odu Mintoff mar ilPalazz u [a l-;urament ta’ Prim Ministru quddiem Maurice Dorman il-Gvernatu :enerali u Sir Anthony Mamo, il-Prim Im[allef. Il-kelma ;riet u l-folla n;abret quddiem il-Palazz.

Mintoff [are; u qabel ma da[al fil-karozza sabbatt tnejn mas-saqaf u qal lil kul[add imur lura g[ax-xog[ol kif kien se jag[mel hu. U baqa’ sejjer lejn l-Auberge D’Aragon li dak i]-]mien kienet isservi b[ala l-uffi//ju tal-Prim Ministru.

Il-{add Mintoff laqqa’ l-Konferenza :enerali tal-MLP u [abbar li l-g[ada t-Tnejn 21 ta’ :unju kien se jing[ata l-;urament lill-membri tal-Kabinett tieg[u.

It-terremot tal-bidla

Sa dakinhar kien di;à beda jin[ass it-terremot tal-bidla.

L-insulti u t-tg[ajjir immirati lejn in-Nazzjonalisti komplew g[addejjin. Il-Kummissarju tal-Pulizija, Vivian de Gray irre]enja mat-t[abbira tar-reb[a Laburista u Mintoff kien pront innomina lil Alfred Bencini Kummissarju, sa[ansitra anke qabel ma [atar il-Kabinett. Bencini mill-ewwel g[amel taqliba s[i[a fil-Korp tal-Pulizija.

Fi ftit ;ranet segwew [afna affarijiet o[ra. Il-GWU rtirat l-azzjoni industrijali fit-tarzna ming[ajr ebda kundizzjoni u nsiet x’kienet it-taparsi ;ustifikazzjoni ta’ din l-azzjoni meta Mintoff assigura lill-[addiema li t-tarzna se jibdew imexxuha huma.

Mintoff talab lil Sir Maurice Dorman jirri]enja u floku Sir Anthony Mamo sar Gvernatur :enerali – g[all-ewwel b[ala a;ent. Tke//a l-kap kmandant tan-NATO f’Malta, l-Ammiral Gino Birindelli. Saret ‘sejba’ ta’ dokumenti tal-gvern fid-dar ta’ Lawrence Cachia Zammit fl-Imdina. Hu u [uh, l-eks Ministru Alexander Cachia Zammit ;ew arrestati. Saret tfittxija wkoll fid-dar tal-eks Ministru Carmelo Caruana.

Mintoff ikkonferma li kien irid jirrevedi l-ftehim malIngli]i u l-gazzetti Ingli]i g[amlu xalata jg[ajruh. Kull min kien isiefer bdew isirulu tfittxijiet g[all-flus li l-Maltin suppost kienu qed jo[or;u ’l barra mill-pajji]. Bdew it-transfers politi/i u n]erg[et i]-]errieg[a tal-intimidazzjoni li kellha tiffjorixxi sew aktar tard. L-atmosfera fil-pajji] kienet wa[da ta’ in/ertezza kbira. Ma kienx hemm sieg[a wa[da ta’ mistrie[ minn a[barijiet sorprendenti li [asdu lil kul[add, anki jekk [afna minnhom kienu mistennija.

Fi ftit jiem nefa[ ri[ ;did li naddaf kull ma sab quddiemu, irrispettivament minn jekk kinux il-fdalijiet tal-passat li Malta tassew ma kellhiex b]onnhom jew it-tamiet tal-futur ta’ Malta li kienu g[adhom qishom xtieli ]g[ar u fra;li li g[adhom kemm nibtu u fil-b]onn ta’ minn jikkurahom jie[u [siebhom sakemm jissa[[u.

Is-sa[[a u l-qilla ta’ Dom Mintoff kienu xi [a;a tassew terrifikanti. Il-Partit Nazzjonalista donnu da[al f’qoxortu u fiddeher kien jag[ti l-impressjoni li ma jafx x’se jaqbad jag[mel.

B[al romblu, Mintoff baqa’ g[addej fuq kul[add bla [niena.

Il-medi/ina Mintoff kienet wa[da qawwija tassew u l-pillola ma kinitx miksija biz-zokkor. Kienet medi/ina li kellha effetti serji mhux mistennija li fl-a[[ar mill-a[[ar g[amlu aktar deni mill-;id li l-medi/ina setg[et g[amlet.

Ironikamnet il-qawwa u l-qilla Mintoffjana li [abet mag[ha r-reb[a Laburista ta’ :unju tal-1971 bi]-]mien kella twassal g[all-fossilizzazzjoni tal-Partit Laburista u g[al bidla radikali – kwa]i rifondazzjoni – tal-Partit Nazzjonalista f’partit ;did u modern.

F’:unju tal-1971 infeta[ sta;un ;did ta’ vjolenza u intimidazzjoni, b’attakki fuq ka]ini tal-PN, bombi, attakki fuq stamperiji ta’ gazzetti li ma kinux jaqblu mar-re;im u viltajiet o[ra – sta;un b’‘li/enzja’ miftu[a li istituzzjonalizza l-vjolenza ta/-/orma b[ala g[odda f’idejn l-istat.

Imma fit-tieni nofs tax-xahar ta’ :unju tal-1971, meta lLaburisti kienu bdew jifta[ru: ‘Dan is-seklu g[alina’, il-futur kien kaxxa mag[luqa u ]gur li ma kien ibassru [add.

Wara r-reb[a Laburista fl-1971 infeta[ kapitlu ta’ vjolenza u intimidazzjoni b’attakki fuq ka]ini Nazzjonalisti b[al dak ta’ Ra[al :did u b’attakki fuq l-istampa

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Feature

L-arti tar-rivoluzzjoni Libjana

17

Amy Borg

amy.borg@media.link.com.mt Il-graffiti qed jiksu [afna mill-[itan fil-Libja. Kliem b[al “Libya Hurra” li tfisser Libja [ielsa, “Allahu Akbar”, jew ismijiet ta’ persuni, martri, li mietu fil-;lieda g[all-[elsien tal-Libja mirre;im ta’ Gaddafi. U[ud mill-graffiti g[andhom ukoll element serju li b’mod indirett jo[or;u t-tbatija li g[adda l-poplu l-Libjan. {afna mill-graffiti juru b’modi differenti t-trijonf fuq id-dittatur Gaddafi.

Hemm tpin;ijiet ta’ Gaddafi li qed ji;i fgat, fost o[rajn. Min jg[addi mittoroq, l-aktar dawk ta’ Tripli jista’ jara tpin;ijiet ta’ Gaddafi b[ala serp, jew b[ala ;urdien – deskrizzjoni li Gaddafi ta’ sikwit kien jirreferi g[all-poplu Libjan. Il-bandiera li Gaddafi tant kien jobg[od prattikament tinsab impin;ija kull fejn t[ares fil-Libja. {afna minn dawn il-graffiti tte[dilhom ritratt mill-fotografu Rula Bilbeisi Dajani biex kienu pubblikati fi ktieb.

Il-ktieb Libya – The Art of Revolution jinkludi 79 ritratt.

Fatt interessanti hu li mhux mag[ruf min huma l-persuni li pin;ew il-graffiti mfissra b[ala l-arti tar-rivoluzzjoni.

G[alkemm u[ud mir-ritratti fil-ktieb huma ffirmati minn min pin;iehom, hu mifhum ukoll li [afna minnhom huma xog[ol mekkanik li ja[dem f’Dahra.

Graffiti li juru wi// ;did fi Tripli Ta[t ir-re;im ta’ Gaddafi, il-graffiti kienu illegali. Kull min kien jinqabad ipin;i mal-[ajt jew anke ma’ xi kantuniera fl-imwarrab, l-awtoritajiet Libjani kienu jqisu l-ka] gravi u kienu jittie[du passi [orox. Persuna mag[rufa bil-laqam ta’ Danger de Coop, sostna li [afna mix-xog[ol tieg[u ta’ tpin;ija mal-[ajt hemm min japprezzah. I]da ;ieli sab oppo]izzjoni minn xi klikek, li sa[ansitra jhedduh u jkunu armati.

Hu jsostni wkoll li graffiti dwar il-

Il-graffiti kontra Gaddafi jiddominaw il-bliet ewlenin Libjani u fl-istess [in juru l-entu]ja]mu u t-talent ta’ dawk li jag[mluhom

Graffiti li jirriflettu t-trijonf fuq Gaddafi i]da wkoll it-tbatija tal-Libjani gvern Libjan jew il-Kungress Nazzjonali ma tantx idumu g[aliex jitne[[ew mill-awtoritajiet. U[ud millgraffiti jkunu ta’ Danger de Coop li jispjega wkoll kif minn Lulju, 70% ta’ xog[lu sparixxa. I]da hu ma jaqtax qalbu u kull filg[odu kmieni qabel ittalb fit-toroq, se jibqa’ jo[ro; jag[mel dak li destinat li jag[mel – l-arti tarrivoluzzjoni.

Prosperità u tama Il-[ajja fil-Libja g[adha kemxejn ta’ periklu. Hemm [afna persuni armati ji;ru fit-toroq u kriminali li [arbu mill[abs fi ]mien ir-rivoluzzjoni. :ieli

wkoll isiru attakki fuq binjiet b[ala protesta kontra l-gvern attwali.

Fahmi, li jg[ix f’Benga]i flimkien ma’ martu u wliedu tkellem ma’ il-

mument u spjega kif hemm min qed je[odha qatta bla [abel kontra l-awtoritajiet Libjani g[aliex kulma qeg[din jag[mlu hu li jisirqu flus il-poplu b’mod pulit. G[al din ir-ra;uni l-poplu g[adu jipprotesta g[aliex in-nies mhux se joqog[du ta[t it-tmexxija ta’ min irid isir sinjur minn fuq il-poplu. Fahmi sostna wkoll li min-na[a l-o[ra jemmen li n-nies iridu jag[tu /ans lill-gvern biex iwettaq il-politika tieg[u.

Ir-resident ta’ Benga]i sostna li lLibja g[adha toffri sens ta’ bi]a’.

“Bi]a’ ta’ sigurtà, li fit-toroq ma te]istix. G[al din ir-ra;uni [afna mill;enituri jib]g[u j[allu lil uliedhom imorru l-iskola, il-post fejn suppost i[ossuhom siguri g[aliex hu l-post fejn jitg[allmu u t-tag[lim hu /-/avetta li tag[ti lill-bniedem il-libertà, fuq kollox, tal-espressjoni.”

Hu ]ied “drajna bl-isplu]jonijiet, drajna ng[ixu f’dan ix-xenarju perikolu] u l-isfortuna tibqa’ li meta to[ro; mid-dar ma tafx x’jista’ ji;ri.

To[ro; fit-triq u kwa]i kul[add g[andu arma tan-nar fuqu u l-gvern

mhu jag[mel xejn biex jinforza s-sigurtà.”

Fahmi sostna li s-sitwazzjoni f’Benga]i mhix sejra g[all-a[jar, l-istess b[as-sitwazzjoni fil-kapitali Tripli.

Hemm nies li jissawtu g[alxejn b’xejn jew biex jisirquhom, hemm min jisparawlu fil-[anut tieg[u ming[ajr ra;uni ta’ xejn. Je]istu wkoll ka]i fejn jinsterqu tfal u [add ma jaf x’ji;ri minnhom.

Fahmi spjega wkoll kif hu, meta jkollu b]onn jivvja;;a fuq xog[ol, jistkerrah jo[ro; filg[axija biex imur sal-ajruport. G[alhekk qed ikollu ja[seb minn ;urnata qabel.

A[jar illum jew qabel^ “Diffi/li nwie;eb din il-mistoqsija.

Jista’ jkun iva, li f’/erti affarijiet kienet a[jar u jista’ jkun li le. B[al kollox fiddinja hemm it-tajjeb u l-[a]in. Almenu issa [lisna minn dak is-serp, kif kul[add jiddeskrivih, fost titli o[ra! Li hu ]gur hu li llum kul[add irid li ddemokrazija tibda t[alli l-effetti tag[ha

u rrid ng[id li hemm ottimi]mu g[al dan. I]da mbag[ad hemm instabbiltà kbira.”

Mistoqsi jekk il-Libjani jridux ja//ettaw g[ajnuna minn pajji]i o[ra, Fahmi rrefera g[al dak li ;ara fl-Iraq, fejn kien hemm pajji]i li intervjenew biex jippruvaw itejbu s-sitwazzjoni filpajji] i]da fl-a[[ar mill-a[[ar xejn ma nbidel. Il-Libja hi ftit differenti millIraq. Is-sitwazzjoni hi ftit iktar diplomatika.

Fejn hemm sigurtà^ Skont Fahmi, l-aktar post sigur g[alissa hu l-belt ta’ Misrata. Hemm il-[sieb ukoll biex jinfet[u xi konsolati fil-Libja, b[al dik Torka. Dan event-

{afna jiddeskrivu dawn il-graffiti b[ala komi/i, hemm min jg[id li juru li g[ad hemm element ta’ rabja, jew li joffru ispirazzjoni u ottimi]mu

walment ikun ifisser li jibdew ji]diedu t-titjiriet internazzjonali minn u lejn ilLibja u dan ikun pass ie[or fid-direzzjoni t-tajba. “Hemm triq twila biex ilLibja tkun pajji] [ieles mill-bi]a’ u l;lied imma /ert li l-poplu Libjan se jasal u jibda jgawdi g[al dawk li tant i;;ieled g[alihom – id-demokrazija, il-libertà u s-sigurtà,” temm b’ottimi]mu Fahmi.

18

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

:img[a bir-ritatti

:u]i Galea ta’ 58 sena mill-Marsa, missier ta’ [amest itfal inqatel wara li kienu sparati lejh 17-il tir b’arma tan-nar awtomatika fil-Qasam tad-Djar fil-Marsa.

Il-Pulizija g[addejja b’investigazzjonijiet wara li fe;;ew ]ew; ka]i o[ra fil-Mosta ta’ annimali – kelb u qattus imsallba fl-in[awi tal-knisja tal-imsemmija lokalità.

L-in[awi li jag[tu g[al San :iljan u l-G]ira nhar l-Erbg[a filg[odu kellhom jing[alqu wara li xxerred ]ejt li kien ta’ periklu g[as-sewwieqa b’konsegwenza li t-traffiku fl-in[awi kien i;;ammjat.

Il-Korea ta’ Fuq tirrikorri g[at-theddid li t[assar laqg[at bejn membri tal-familji ;ejjin mill-Korea ta’ Isfel b’ritaljazzjoni g[al manuvri militari ta’ ta[ri; bejn l-armata tal-Korea t’Isfel u l-militar Amerikan.

{idma ta’ salvata;; hekk kif bastiment tal-merkanzija Spanjol inqasam min-nofs fil-Lbi/ tal-kosta Fran/i]a meta n[akem minn ri[ qawwi. Il-kontinent Ewropew g[adu ma[kum minn maltemp qalil li mhu ja[firha lil [add.

Fi New York g[addejjin l-investigazzjonijiet b’rabta mal-mewt tal-attur Amerikan Philip Seymour Hoffman, rebbie[ tal-premju Oscar fl-2005, wara li miet ka;un ta’ abbu] tad-droga. Flappartament tieg[u fi New York instabu 70 bor]a bl-eroina.

Ajruplan Ingli] b’kapa/ità li jittajjar wa[du mg[ammar bl-a[[ar teknolo;ija tnieda fl-a[[ar jiem. Dan kapa/i jwettaq attakki pre/i]i ming[ajr ma jkun inter/ettat bir-radar waqt li jista’ ji;i operat permezz tas-satellita.

19

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Editorjal

Xi ntqal dil-;img[a “Hi gidba dak li qal il-PM Muscat dwar il-prin/ipju tar-residenza fliskema ta/-/ittadinanza g[ax ilGvern ma riedx imqar ;urnata wa[da residenza u g[alhekk ilMinistru Manuel Mallia g[andu jirri]enja kif qal li jag[mel jekk tid[ol imqar ;urnata ta’ residenza.”

Simon Busuttil, Kap talOppo]izzjoni, In-Nazzjon, 3 ta’ Frar

“Patients frustrated by delays to promised free multiple sclerosis medication…can the government at least give us an indication of when it plans to make it available^”

Pazjenti f’kummenti lil The Times of Malta, 3 ta’ Frar

“Nuqqas ta’ interess g[all-casino f’G[awdex… kellu jibda mill-ewwel u jo[loq ammont ta’ xog[ol f’G[awdex.”

In-Nazzjon, 4 ta’ Frar

“Il-Ministru Helena Dalli ma g[amlet l-ebda konsultazzjoni malProfessur Angela Abela, il-Kap tadDipartiment g[all-Istudji tal-Familja fl-Università u lanqas madDipartiment stess dwar l-Abbozz ta’ Li;i dwar l-Unjoni ?ivili li jolqot b’mod dirett lill-familja.”

Konferma tal-Ministru Helena Dalli waqt laqg[a tal-Kumitat tal-Parlament dwar il-Konsiderazzjoni tal-Abbozzi ta’ Li;ijiet, In-Nazzjon, 5 ta’ Frar “Wara li l-Gvern kellu j/edi u jbiddel l-iskema ta/-/ittadinanza tliet darbiet, il-li;i g[adha mhix /ara u ma tirriflettix fedelment dak miftiehem mal-Kummissjoni Ewropea.”

Simon Busuttil, Kap talOppo]izzjoni, In-Nazzjon, 6 ta’ Frar

“Green NGOs fed up of useless meetings.”

Sitt g[aqdiet ambjentali f’konferenza tal-a[barijiet iddikjaraw li l-Gvern mhux qed jag[ti kas l-appelli tag[hom fuq kwistjonijiet li qed jheddu l-ambjent, The Times, 6 ta’ Frar “Pro/ess li jista’ jwassal biex il-Kap tal-Oppo]izzjoni jing[ata piena ta’ [abs.”

L-Avukat Austin Bencini, espert talLi;i Kostituzzjonali dwar il-pro/ess li beda l-PM Muscat kontra l-Kap talOppo]izzjoni meta qed jg[addih ;uri fil-Kumitat Parlamentari dwar ilPrivile;;i wara li Simon Busuttil esprima li kien hemm ind[il politiku fil-ka] ta’ John Dalli, In-Nazzjon, 6 ta’ Frar “G[al min ma jafx, dik hija prerogattiva tal-Pulizija li tmexxi b’kull mod li ta[seb li hemm b]onn it-traffiku.”

Peter Paul Zammit, il-Kummissarju tal-Pulizija jiddefendi l-a;ir tieg[u u ji;;ustifika t-telefonata li g[amel biex is-Sindku ta’ {al Qormi titqabbe] il-kju g[all-vapur tal-Gozo Channel, XejkTV#In-Nazzjon, 7 ta’ Frar

Il-[olma ta’ 11-il xahar ilu B[al-lum 11-il xahar, l-elettorat Malti kien imsejja[ biex jivvota [alli jele;;i gvern g[al [ames snin. G[al numru ta’ ra;unijiet, il-ma;;oranza tal-elettorat g[a]let l-g[ajta tal-Mexxej Laburista Joseph Muscat. Wieg[ed bidla kif issir il-politika, fejn il-meritokrazija tirba[ fuq kollox, wieg[ed il-kontabbiltà, wieg[ed li tista’ ma taqbilx mal-Partit Laburista i]da xorta tkun tista’ ta[dem mieg[u fil-Gvern, li Malta tkun tag[na lkoll, li jkun Gvern li jisma’. Lista ta’ weg[di li ma tispi//ax u kliem li jdoqq g[all-widna. Dan kien dak li twieg[ed minn Joseph Muscat f’Marzu tal-2013. I]da dan id-diskors sar kollu du[[an, daqslikieku l-elettorat Malti kien qed jg[ix [olma 11-il xahar ilu!

Tul dan i]-]mien rajna l-oppost. Gvern li ta bis-sieq lappelli li sarulu dwar il-b]onn li jitfassal pjan li jo[loq ilpostijiet tax-xog[ol, u minflok [ela kwa]i nofs dawn lewwel 11-il xahar iwebbes rasu fuq skema li jbig[ i//ittadinanza Maltija u Ewropea, diskussa ma’ kumpanija privata qabel l-elezzjoni ;enerali minn wara dahar ilpoplu.

L-g[ajta tal-[olqien ta’ aktar xog[ol kienet l-aktar bandiera li l-Partit Nazzjonalista xejjer qabel l-a[[ar elezzjoni ;enerali. U bir-ra;un g[ax il-[olqien tal-postijiet tax-xog[ol huwa l-mutur tal-ekonomija. Dak i]-]mien, il-Mexxej Laburista Joseph Muscat kien jistqarr li g[andu pjan lest li bih se jkompli jkattar l-impjiegi. Qatt ma qal x’kien. G[adna sal-lum ma nafux x’inhu. L-unika [a;a li nafu hi li l-impjiegi mal-Gvern ]diedu b’elf g[ax kien hemm pjan ta’ impjiegi g[al ‘tal-qalba’ waqt li lpersuni li tilfu l-impjieg u li qeg[din ifittxu xog[ol komplew ji]diedu xahar wara ie[or biex Di/embru li g[adda g[alaq b’7,400 persuna jfittxu x-xog[ol.

Anki hawn ir-realtà tal-lum hija differenti minn dik li kien qieg[ed ipin;i Joseph Muscat. Illum g[andna setturi fl-ekonomija li jinsabu f’diffikultajiet serji b[al dak talfarma/ewtika, bl-a[[ar a[bar to[ro; dil-;img[a li lkumpanja Arrowpharma se tke//i 110 impjegati – li kollha g[andhom familja. Dik hi d-differenza bejn partit u ie[or fil-gvern. Il-PN fil-Gvern li fl-eqqel ta’ kri]i ekonomika dinjija [adem bla heda biex kienu ;ew salvati mal-5,000 post tax-xog[ol, u min tilef l-impjieg sab post alternattiv f’perijodu ta’ sena. Illum, il-PL fil-Gvern, meta l-ekonomija dinjija qed tirpilja, pajji]na qed jesperjenza ]ieda fil-qg[ad, [addiema jitilfu x-xog[ol u min g[andu xog[ol jinsab ma[kum minn bi]a’ li jista’ jitke//a mil-lum g[al g[ada min[abba li hemm sintomi ta’ problemi serji kif jindikaw statisti/i dwar l-esportazzjoni li naqset b’€600 miljun fuq l-2012 u l-importaz-

zjoni li naqset b’€700 miljun. Fil-qasam tal-[olqien taxxog[ol g[andna Gvern li baqa’ ji]balja!

L-istess jing[ad g[all-ka] tal-iskema tal-bejg[ ta//ittadinanza li Muscat g[ax twebbel biha u ftiehem dwarha qabel l-elezzjoni ;enerali, g[amilha cavallo di battaglia fl-a[[ar [ames xhur. I]da sab Oppo]izzjoni Nazzjonalista serja u soda, li waqfitlu, biex kellu jirrevdi l-iskema ta/-/ittadinanza tliet darbiet. I]da g[ax Muscat issa qed jidra jippersisti fl-i]balji, anki jekk f’din ilkwistjoni qala’ /amata fil-Parlament Ewropew u twissija mill-Kummissjoni Ewropea, irid jg[awwe; dak li ftiehem mal-Kummissjoni Ewropea. I]da anki hawn qieg[ed isib lill-Oppo]izzjoni Nazzonjonalista tiqaflu. Kif qallu Simon Busuttil, il-Kap Nazzjonalista: “il-li;i g[adha mhix /ara u ma tirriflettix fedelment dak li kien miftiehem mal-Kummissjoni Ewropea.”

G[alhekk il-PN se jressaq emendi fil-Parlament biex din il-li;i tkun /ara… fejn jid[lu argumenti fost o[rajn marbuta mas-segretezza – g[aliex il-lista ta’ min jie[u //ittadinanza se tkun inklu]a mal-lista ta’ persuni o[ra li jkunu akkwistaw i/-/ittadinanza min[abba ]wie;, fejn hemm il-kwistjoni ta’ residenza ta’ sena – g[aliex il-li;i ma tg[idx b’mod /ar li persuna trid tassew tkun g[exet sena f’Malta, u r-rwol konfli;;enti ta’ Henley & Partners li se jkunu huma li jamministaw l-iskema fl-istess waqt li japprovaw min u le jista’ jikkwalifika biex jie[u /-/ittadinanza Maltija u Ewropea waqt li jda[[lu xejn inqas minn €200 miljun.

Problema o[ra li qieg[da tqum g[ax Joseph Muscat qieg[ed jippersisti fl-i]balji hija dik ambjentali. Minn na[a g[andek l-g[aqdiet ambjentali jilmentaw li l-Gvern mhux qed jag[tihom widen waqt li jkompli jie[u de/i]jonijiet u policies li se j[allu impatt [a]in fuq lambjent – kemm f’dawk li huma permessi kif ukoll f’dak li jirrigwarda pro;etti b[ar-reklamazzjoni tal-art fil-ba[ar u l-por;ett tal-power station fejn il-[a]na tal-gass, ittriplat minn dak li twieg[ed qabel l-elezzjoni – u issa qed jippersisti li tin]amm ;ewwa l-Port ta’ Marsaxlokk bir-riskji kollha tag[ha.

Ir-realtà tal-lum hi kompletament opposta ta’ dak li twieg[ed 11-il xahar ilu u li kien jisma’ b’widnejh ilpoplu. Il-kejl ta’ dan hu l-im;iba ta’ Joseph Muscat stess li tul i]-]mien li ilu fis-si;;u tal-poter, baqa’ jippersisti fl-i]balji billi injora l-appelli u l-pariri tal-Oppo]izzjoni Nazzjonalista, l-imsie[ba so/jali u korpi kostitwiti, talg[aqdiet volontarji u esperti, u sa[ansitra ta’ deputata parlamentari tieg[u stess.

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza> mument@media.link.com.mt Editur> Roderick Agius, tel. 25965263 • email> roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar> advertising@media.link.com.mt Stampata> Progress Press, l-Imrie[el

20

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Wa[[al fik innifsek Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Barranin

Irnexxielna nimxu ’l quddiem u nikxfu lill-Gvern… huwa evidenti li g[amilna passi ’l quddiem li juru li l-Oppo]izzjoni qed tkompli tissoda

. Fl-a[[ar elezzjoni ;enerali l-poplu vvota u konsegwenza ta’ dak il-vot g[a]el li jkollu partit li jservi fl-Oppo]izzjoni.

L-elettorat seta’ g[a]el li jmur g[all-partit wie[ed però dan m’g[amlux. G[a]el li jkollu lill-Partit Nazzjonalista b[ala rrappre]entant tieg[u fl-Oppo]izzjoni. Dmirna hemm qieg[ed, li nassiguraw li nwettqu dan bl-a[jar mod possibbli skont l-opportunità li jkollna u l-mezzi li ji;u g[ad-di]po]izzjoni tag[na. Din il-lezzjoni sempli/i. Hemm min min-na[a tal-Gvern li qed jippretendi minna li dan ma nwettquhx.

2. Tul din il-;img[a kellna vu/ijiet li jriduna nisktu u ma ng[idu xejn. Kellna min irid jg[id li g[ax qed nikkritikaw [idmet il-Gvern fejn [aqqu ji;i hekk ikkritikat b[ala xi forza negattiva. Skont dawn il-persuni billi l-partit tal-Gvern reba[ b’ma;;oranza verament qawwija, allura dan f’mo[[hom ifisser li m’g[andniex nitkellmu. G[ax g[andhom disa’ si;;ijiet iktar minna allura jridu li tinstema’ biss il-vu/i tag[hom. Iridu jew li mmorru lejn stat fejn ikun hemm partit wie[ed filParlament, inkella li jkollhom oppo]izzjoni li tin/ensa l-[in kollu lilhom.

3. Id-demokrazija ma ta[dimx b’dawn ir-ra;unamenti. Is-sistema demokratika trid li jkun hemm vu/i li ta[dem u titkellem mill-Oppo]izzjoni. Jekk dan ma jsirx allura l-poplu u l-pajji] jitilfu. L-istituzzjonijiet demokrati/i tag[na huma mibnija fuq dan il-bilan/. Kif tne[[ih, allura tfarrak dak kollu li nbena g[assewwa f’dawn is-snin. Sfortunatament g[ad hemm persuni li kienu j[ossuhom komdi fi ]minijiet o[ra meta kienu fil-Gvern u jridu jmorru lura g[al dawk i]-]minijiet. Imorru lura g[al dawk is-snin meta fil-pajji] il-vu/i tal-Oppo]izzjoni kienet ma[nuqa u ma tasalx fl-irkejjen tal-pajji].

Il-punt hu…

“il-flus ma jintnux”

Richard Muscat Opinjonista

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

Kont qed nitkellem ma’ [abib minn Katanja dwar il-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija u Ewropea. G[edtlu li l-Prim Ministru Malti huwa g[ami g[all-flus u qed ibig[ valur ta’ stima kbira b[al dak ta/-/ittadinanza, mhux Maltija biss, imma anki dik li tappartjeni lil popli o[rajn Ewropej.

Qalli,“eh caro amico, pecunia non olet!”

Din hija fra]i bil-lingwa Latina li tfisser, appuntu, li l-flus ma jintnux. Din hija espressjoni tal-Imperatur Vespasjanu (69-79 QK). Wara li introdu/a latrini pubbli/i bl-iskop li lurina tin]amm fil-vaska, Vespasjanu [ajar il-bejg[ ta’ dan ilb]onn tan-natura u da[[al taxxa lix-xerrejja tal-awrina.

Dawn kienu ji;bru l-likwidu mil-latrini pubbli/i u ju]awh b[ala ingredjent ta’ pro/ess kimiku (ammonja) biex i;ib ittogi tar-Rumani aktar bojod. Infatti g[ad hawn latrini li jissej[u Vespasjani. L-espressjoni l-flus ma jintnux minkejja rri[a tal-urina, tfisser li ma tatix kas tal-mod kif tag[mel ilflus g[ax l-aqwa li dda[[alhom.

Ejjew ng[idu, tassew f’postha din l-espressjoni meta niftakru fil-bejg[ tal-passaporti a la Muscat… anki jekk issa saret skema li [adet sura differenti wara li /eda g[allpressjoni ta’ Simon Busuttil, tal-poplu u tal-UE. Muscat jag[mel il-flus bin-negozjar u bejg[ ta’ [wejje; [addie[or, u dan g[amlu minn wara dahar l-istess s[abu Ewropej li kien qed jirkeb fuqhom. Qed jitkellem bil-biljun ewro b[allikieku da[[alhom di;à, kif kien jg[id Dom: “the cat is in the bag”. Qed jifta[ar b[al pagun b[allikieku da[[al is-somma s[i[a b[al qattusa g[a;;elija. I]da huwa fatt li g[alih huma flus li ma jintnux, minkejja li jkunu ;ew bi [sara kbira g[all-imma;ni ta’ pajji]na.

A[na u [afna b[alna n]ommu mal-prin/ipju li l-flus mhux kollox. {alli ji;u bl-investiment li jrendi wkoll lill-pajji] u lill-poplu.

Kellna ka] ie[or tal-flus li ma jintnux din il-;img[a. IlPrim Ministru Taljan Letta [abbar b’[afna pompa li l-Kuwajt se jag[tih somma ta’ €500 miljun “cash” biex jg[in lill-industrija Taljana u din to[loq postijiet tax-xog[ol.

L-Italja tinsab fi b]onn kbir ta’ investiment b[al dan g[ax juri fidu/ja u hemm g[atx kbir g[all-postijiet tax-xog[ol.

I]da min se jkun g[amel l-aqwa investiment: l-Italja jew il-Kuwajt? Na[seb li t-tnejn imma forsi aktar il-Kuwajt.

G[ax jekk l-Italja se tgawdi b’/aqliqa po]ittiva fl-ekonomija, il-Kuwajt se jie[u vanta;; kulturali kbir: b[ala parti mir-

Opinjoni

4. Tul dawn l-a[[ar ;ranet g[addejja kampanja medjatika kontra din l-Oppo]izzjoni li qieg[da titkellem b’kemm g[andha forza u [ila. Hawn messa;; li jrid jintbag[at li [add ma jista’ jitkellem kontra dak li /erti persuni b’rashom kbira jg[idu g[ax inkella ji;u ttimbrati b[ala negattivi. L-Oppo]izzjoni dmirha taf x’inhu u mhuwiex dak li tag[laq g[ajn jew [alq g[all-[merijiet u ]balji li qeg[din isiru jum wara jum. Il-Gvern pre]enti di;à tilef triqtu u kulma jonqoslu huwa li l-Oppo]izzjoni ma titkellimx.

5. Il-problema llum il-;urnata mhix fl-Oppo]izzjoni imma filGvern li mhux talli mhux jifhem, talli qieg[ed jinsisti u jippersisti fl-i]balji tieg[u. Jekk il-Gvern m’g[andux argumenti sodi favur dak li qieg[ed iwettaq, jekk mhuwiex kapa/i jifhem dak li qed ng[idulu, il-problema mhix tag[na i]da tieg[u. Kull min ifittex li jwettaq is-sewwa mhux g[alih innifsu imma g[al dawk li jirrappre]enta, irid ikun ippreparat g[all-kritika u kapa/i jwie;eb g[aliha; mhux bit-tg[ajjir imma bir-ra;uni. B[alissa huwa mill-iktar evidenti li tant m’hemmx bidu u tmiem, li [a;a wa[da jridu, li [add ma jg[id xejn.

6. Il-verità hi li l-Oppo]izzjoni tant qed twettaq dmirha sewwa li l-Gvern issa beda jib]a’ mill-vu/i tag[ha u jrid joskurha.

Ma’ kull ;urnata, l-Oppo]izzjoni qieg[da ssemma’ le[inha /ar u diretta g[all-problemi u l-komplikazzjonijiet li g[addejjin.

Dan huwa iktar evidenti g[ax sirna vu/i rilevanti wa[da li lpoplu qieg[ed jisma’ biex ja[rab mit-tg[awwi; tal-fatti li dan il-Gvern da[al g[alih di;à. Xog[olna dan hu. A[na m’a[niex ilGvern. Kulma a[na huwa l-vu/i, l-opinjoni u l-azzjoni legali u parlamentari li l-kostituzzjoni u l-li;ijiet tag[na jag[tuna.

Irnexxielna nimxu ’l quddiem u nikxfu lill-Gvern. M’g[andniex rasna mimlija li wasalna imma huwa evidenti li g[amilna passi ’l quddiem li juru li l-Oppo]izzjoni qed tkompli tissoda.

rigal, l-Italja a//ettat li l-Kuwajt jibni mu]ew tal-I]lam li hu ppjanat li jkun l-akbar /entru kulturali I]lamiku fl-Ewropa, u dan se jinbena fuq il-Canal Grande! Di;à qamet il-kontroversja, u g[ad tikber jekk il-ftehim ji;i ffirmat. Hemm a[na, il-flus ma jintnux lanqas f’dan il-ka], x’jimporta li l-Italja tikkomprometti l-istorja ta’ Venezja f’isem il-multi-kulturali]mu? Mhux hekk?

Biex ma nsemmux dik is-somma enormi li l-Ministru Mallia nesa (?) jiddikjara u li kienet mo[bija ta[t is-saqqu!

Tinsiex li kienu €500,000 kontanti mhux karawett. Lanqas dawn ma jintnu: “non olent”. Viva Vespasjanu tal-urina. “theatre creates revolutions, and it’s happening” Dan qalu Ray Calleja f’intervista li kellu flimkien ma’ Roderick Vassallo, bit-titlu “Different shades of gay”. David Schembri tkellem ma’ dawn i]-]ew; atturi dwar id-dramm Jiena n[obb, inti t[obb.

Qrajt l-intervista aktar b’kur]ità milli b’interess. Qrajt u smajt intervisti anki fuq mezzi tax-xandir, bl-istess sentiment. Ng[id is-sew xorta ma t[ajjartx nixtri biljett u nassisti g[ar-rivoluzzjoni (!) m[abbra.

G[alkemm saqajja fl-art u konxju minn dak li qed ji;ri madwari fis-so/jetà tag[na, u g[alkemm ng[odd lil kull individwu bid-dinjità umana li j;orr mieg[u meta j]ommha u jib]a’ g[aliha, xorta nibqa’ niddefendi l-forma “tradizzjonali” tal-familja li tinkludi t-trobbija tal-ulied. Altru milli n[oss mo[[ miftu[ talli nie[u pja/ir bi/-“challenges to family structure”.

Li l-familja qed ti;i attakkata left right and centre bl-iskop li titfarrak f’isem ir-“re-evaluation” tal-kun/ett tal-familja, nafuh u jiddispja/ini. {alli t-teatru jkun espressjoni artistika u drammatika ta’ diversi aspetti u esperjenzi tal-[ajja /ivili tag[na, i]a ma naqbilx li rridu nixxukkjaw l-imma;inazzjoni jew il-kuxjenza

kollettiva tag[na billi nippre]entaw temi xokkanti meta nafu li dawn g[adhom jirrappre]entaw minoranza, rispettabbli kemm trid, tas-so/jetà tag[na.

Kemm nie[u aktar sodisfazzjon u nammira produzzjonijiet televi]ivi b[alma qed nassistu b[alissa fuq Rai Uno b’temi li jitkellmu fuq it-tama, is-solidarjetà u, g[aliex le, anki fuq ilfamilja. Qed nirreferi g[al Madre, Aiutami u Braccioletti rossi u Un matrimonio – kollha ta’ livelli g[oljin, u attiraw l-akbar udjenzi.

Iva nippreferi nibqa’ d-dar!

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

1

2

Opinjoni

G[odda kbira biex na[sdu l-frott tal-bidla

I

Beppe Fenech Adami Vi/i-Kap PN g[all-{idma tal-Partit

Ix-xhur quddiemna huma [idma politika kontinwa mill-PN. L-istatut il-;did jag[tina g[odda ;dida u opportunitajiet akbar biex il-PN ikompli jkattar [idmietu

l-{add li g[adda g[alaq il-Kunsill :enerali tal-Partit Nazzjonalista. Kunsill :enerali li ;ab fi tmiemu pro/ess li permezz tieg[u, il-Partit Nazzjonalista emenda l-istatut tieg[u. Emendi li ma g[andix dubju se jg[inu biex il-Partit Nazzjonalista jkompli jittrasforma lilu nnifsu f’partit aktar organizzat, partit aktar miftu[, partit aktar rilevanti – partit aktar vi/in in-nies.

L-emendi approvati jipprovdu g[at-twaqqif ta’ ferg[at ;odda fi [dan il-partit. Ferg[at li jift[u aktar g[an-nies finnegozji ]g[ar, self-employed, negozji tal familji. Ferg[a g[all-professjonisti li /ertament g[andha sservi ta’ xprun g[all-partit fl-i]vilupp tal-politika tieg[u. Ferg[a g[alloppotunitajiet indaqs li permezz tag[ha rridu nassiguraw li kul[add, anke minoranzi, ikollhom vu/i fil-partit.

Approvajna emendi ma[suba li j]idu l-parte/ipazzjoni tannisa fil-livelli kollha tal-partit. Da[[alna emendi li jipprovdu g[at-tkabbir tal-membri fil-Kunsill :enerali.

Da[[alna l-emenda prin/ipali li permezz tag[ha li l-Kap u l-Vi/i-Kapijiet tal-partit se ji;u eletti mit-tesserati tal-partit.

Irrid nesprimi s-sodifazzjon tieg[i g[all-[idma kbira li saret minn tant nies biex illum g[andna dan l-istatut a;;ornat. Nirringrazzja primarjament lill-Kummissjoni li [admet biex g[aqdet il-proposti kollha li saru. Irrid però nirringrazzja wkoll lill-membri tal-kumitati sezzjonali u talferg[at kollha li fil-;ranet li g[addew g[arblu, ikkritikaw u rfinaw l-emendi proposti.

Dawn l-emendi huma /ertament pass ie[or importanti biex dan il-partit ikompli jkun il-katalist li j;ib il-bidla fisso/jetà tag[na. Nemmen aktar minn qatt qabel li l-Partit Nazzjonalista tibqa’ fuqu r-responsabbiltà li jassigura li f’dan il-pajji] kull /ittadin jing[ata l-opportunità li

ji]viluppa t-talenti tieg[u u li jil[aq l-aspirazzjonijiet tieg[u. Nemmen aktar minn qatt qabel li hija l-missjoni tal-Partit Nazzjonalista li jibqa’ ja[dem u jistinka li fis-so/jetà tag[na [add ma jibqa’ lura.

Nibqa’ nemmen li l-Partit Nazzjonalista g[andu fuqu rresponsabbiltà li jassigura li tkompli titkattar is-solidarjetà fejn il-problemi ta’ dak i]-]ag[]ug[ bla xog[ol inqisuha b[ala problema tag[na, il-problema ta’ dak l-anzjan wa[du u abbandunat hija problema tag[na, il-problema ta’ dik ilfamilja li mhix tla[[aq mal-[ajja hija problema tag[na, ilproblema ta’ dik l-omm li qed tissielet biex trabbi familja wa[edha hija problema tag[na, li r-realtà kiefra ta’ dak li fl-iljieli kies[a tax-xitwa jorqod ;o tinda jew kontejner hija problema tag[na wkoll.

Il-Kunsill :enerali bag[at sinjal ukoll li l-Partit Nazzjonalista huwa verament il-partit li bis-serjetà jrid isserjeta f’dan il-pajji]. Sfortunatament g[addejna minn 11-il xahar ta’ Gvern Laburista li nesa xi tfisser is-serjetà. Fejn donnu li tkun serju ma g[adux ingredjent tant importanti g[al min jag[ti sehmu fil-politika.

Il-Partit Nazzjonalista bag[at is-sinjal li s-serjetà tfisser li ma tbig[x il-prin/ipji tieg[ek. Is-serjetà tfisser li tg[o]] ilvaluri li jsawruk. Is-serjetà tfisser li ma tg[awwi;x irregoli biex taqdi li tal-qalba.

Ix-xhur quddiemna huma xhur ta’ [idma politika kontinwa mill-Partit Nazzjonalista. L-istatut il-;did jag[tina g[odda ;dida, mezzi ;odda, opportunitajiet akbar biex ilPartit Nazzjonalista jkompli jkattar [idmietu u jwassal ilmessa;; tieg[u.

Konvint li fix-xhur li ;ejjin se na[sdu l-frott tal-bidliet kbar li fassalna flimkien.

Inbiddlu biex ninbidlu

G

Caroline Galea Opinjonista

Ma n[ela l-ebda [in biex il-Partit Nazzjonalista telaq fuq pro/ess ta’ ti;did u rinnovazzjoni

[alaqna ;img[a mill-Kunsill :enerali straordinarju Ti;did PN. Kunsill :enerali storiku g[al iktar minn ra;uni wa[da. Tabil[aqq l-Istatut tal-Partit l-a[[ar li ;ie rivedut kien f’Marzu tal-2005 proprju disa’ snin ilu. I]da /-/aqliq u l-emendi li sawru dan l-istatut il-;did g[andu l-karatteristi/i ta’ revi]joni o[ra storika li se[[et iktar minn 40 sena ilu.

L-emendi li g[addew ittrattaw numru ta’ su;;etti importanti li mhux biss bidlu l-kompo]izzjoni ta’ diversi strutturi interni tal-Partit. Il-messa;; kien /ar li filwaqt li sar tibdil, dan ma kienx tibdil g[all-konvenjenza. Dawn l-emendi huma frott ta’ diskussjoni interna u esterna li fittxew li jikxfu dawk il-mankanzi li seta’ kien qieg[ed ibati minnhom il-Partit. Barra minn hekk bosta proposti li ;ew maqbula jag[tu indikazzjoni ferma li l-Partit hu lest li ji;;edded u li jittratta temi u sfidi ;odda li kemm il-PN u l-pajji] qeg[din jiffa//jaw u jistg[u jiffa//jaw fil-;ejjieni. {arsa [afifa lejn l-iktar punti saljenti ta’ dawn l-emendi maqbula: 1. L-og[la uffi/jali tal-Partit ji;ifieri l-Kap u l-Vi/i-Kapijiet se jkunu su;;etti g[all-g[a]la ta’ Konvenzjoni :enerali bir-ri]ultat ikkonfermat mill-Kunsill :enerali. . Ing[ata /-/ans li nies li ma jg[ixux Malta jkunu membri tal-PN. . Iktar rappre]entanza fil-Kunsill :enerali. . Twaqqif ta’ numru ta’ strutturi ;odda fosthom Forum g[all-Professjonisti, Konvenzjoni :enerali, Forum Business+, Kulle;; g[all-eks Deputati u ie[or g[all-kandidati PN u l-Policy Fora. . Il-Kumitat E]ekuttiv se jkollu kompo]izzjoni totalment ;dida b’]ew; listi g[all-elezzjoni mill-Kunsill :enerali, wa[da ta’ disat ir;iel u o[ra ta’ disa’ nisa li fosthom ikun hemm sitt ]g[a]ag[. . Fil-Policy Fora ikun hemm inkarigu /ar biex titfassal il-politika tal-PN. . Titwaqqaf Kummissjoni li tiskrutinja l-g[a]la tal-kandidati prospettivi tal-Partit u tag[ti rakkomandazzjonjiet f’dan ir-rigward.

2

3

4

5

6

7

. Jitwaqqaf Kumitat Re;jonali g[al G[awdex minflok dak pre]enti organizzativ biex jag[ti iktar spazju g[al le[en G[awdex. . Il-[olqien ta’ Konvenzjoni :enerali bl-iskop li ttesserati jing[ataw spazju xieraq biex jipparte/ipaw iktar bis-s[i[ fid-diskussjoni politika tal-PN flimkien mall-kontribuzzjoni importanti tas-so/jetà /ivili u l-imsie[ba so/jali.

Dawn huma emendi li qeg[din jikkonfermaw dak kollu li wieg[ed il-Kap Simon Busuttil mill-ewwel li n[atar f’din il-kariga daqshekk importanti g[all-PN u g[all-pajji].

Fl-essenza tal-messa;; hemm ir-rieda, ix-xewqa u lvolontà li dan jer;a’ jsir partit iktar inklussiv u vi/in in-nies.

Il-PN qatta’ kwa]i kwart ta’ seklu fit-tmexxija tal-pajji] li seta’ kien ka;un tas-sensazzjoni li l-PN kien inqata’ millpoplu. Jiena konvinta li dawn id-de/i]jonjiet g[aqlin li ttie[du l-;img[a l-o[ra g[andhom jindirizzaw din l-isfida prin/ipali mill-g[eruq.

Issa li l-emendi g[addew jibda x-xog[ol bis-s[i[. Kif qalu diversi kelliema matul l-istess Kunsill :enerali, lemendi huma biss strumenti f’idejn il-Partit biex ju]ahom. Biex dawn l-emendi jkunu su//ess din l-g[odda trid tit[addem u ti;i implimentata bin-nies. Ikun ta’ xejn li nag[mlu regoli li ma je[dux [ajja jew je]istu biss fl-isem imma mhux fil-la[am il-[aj. Intant din hija l-isfida prin/ipali li [ar;et minn dawn l-emendi li nittama jibdew ji;u implimentati kemm jista’ jkun malajr.

I]-]mien ma jistenna lil [add. Inqas minn erba’ ;img[at o[ra, tkun g[addiet sena mill-elezzjoni ;enerali. Kienet sena li fiha l-PN ma baqax /ass wara r-ri]ultat li sofra.

Anzi mhux talli hekk imma nistg[u ng[idu li ma n[ela lebda hin biex il-Partit telaq fuq pro/ess ta’ ti;did u rinnovazzjoni. Kienet sena li fiha l-Partit kellu mhux biss jer;a’ jsib saqajh imma wkoll jindirizza diversi sfidi kemm finanzjarji u strutturali. I]da dan ma xekkel xejn biex ilPartit illum jinsab lest biex jiffa//ja l-ewwel test elettorali; dik ta’ Mejju li ;ej g[all- Membri tal-Parlament Ewropew.

Test li g[andu jikkonferma x-xog[ol kollu li sar f’din issena li g[addiet.

8

9

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

22

Opinjoni

Gvern u Gvern

(3)

Dawn huma aktar punti li jo[or;u l-kuntrast bejn Gvern immexxi mill-Partit Nazzjonalista u l-Gvern Laburista.

Marion Pace Asciak Opinjonista

Partit Nazzjonalista

Partit Laburista

31. Henley & Partners g[amlu proposta lill-Gvern b[al dik li saret lill-Gvern pre]enti imma ;iet irrifjutata g[ax il-Gvern ma riedx ibig[ lil Malta.

31. Mill-Oppo]izzjoni, Joseph Muscat u l-klikka ta’ ;ewwa nett g[amlu ftehim ma’ Henley & Partners u llum tawha sa[[a aktar milli g[andu l-Gvern stess biex tidde/iedi min jixtri /-/ittadinanza Maltija.

32. Il-kliem l-aktar komuni fil-vi]joni politika tal-Gvern kien dejjem kunsens, djalogu, konsultazzjoni: bi]]ejjed wie[ed jara kif ;iet introdotta fl-2007 l-idea ta’ konsultazzjoni mal-oqsma kollha tas-so/jetà /ivili qabel ma ji;i m[ejji l-Ba;it.

32. Ftit mill-kliem ta’ dan il-Gvern li jispikka: “Noted, but no thank you” (il-Prim Ministru Joseph Muscat), “G[ajn g[al g[ajn u sinna g[al sinna” (i/-Chairman tal-ETC Alfred Grixti, kif ukoll kliem tal-eks mexxej Laburista Alfred Sant), “Mexxi b[al kif g[amel Mintoff fis-snin sebg[in u tmenin, tag[tix kas lill-Oppo]izzjoni” (parir lill-Prim Ministru mid-Deputat Laburista Chris Agius).

33. Dejjem emmen fid-de/entralizzazzjoni tal-poter, [oloq ilKunsilli Lokali u b’mod regolari dejjem ]ied il-fondi allokati lilhom biex in[olqu aktar spazji miftu[a g[all-familji, saru xog[lijiet biex ix-xtut ikunu a[jar u aktar a//essibbli u saru pro;etti kbar f’diversi lokalitajiet.

33. Mal-ewwel Ba;it veru ta’ dan il-Gvern tnaqqsu l-fondi lill-Kunsilli Lokali u issa minflok jintu]aw il-fondi tal-UE, qed ji;u mwieg[da ]ieda minn fondi li g[adhom fl-arja.

34. B’g[ajnuna kbira mill-fondi tal-UE sar restawr kbir ta’ binjiet stori/i u pro;etti kbar li sebb[u lil pajji]na. Dawn ilbinjiet kienu kollha mdawla b’mod li kienu tassew ta’ pja/ir estetiku kbir kemm g[alina l-Maltin kif ukoll g[all-barranin li j]uru pajji]na.

34. F’Manoel Island li kienet tidher imdawla mill-Belt issa hemm dlam /appa, f’partijiet mis-swar tal-Belt tnaqqas iddawl li kien jo[ro; is-sbu[ija tas-swar, l-akkwadott daqqa mixg[ul kollu, iljieli o[ra nofsu mitfi u drabi o[ra mitfi g[alkollox, minbarra t-telqa ta’ nuqqas ta’ dawl jixg[el tat-traffic lights u tat-toroq.

35. Meta twaqqfet il-fondazzjoni V18, intg[a]el b[ala Chairman il-Perit David Felice, persuna kkwalifikata li kitbet [afna artikli dwar il-Belt Valletta, persuna ’l bog[od mill-kamp politiku, stmata minn kul[add u apprezzata g[all-kapa/itajiet professjonali tag[ha. Il-Perit Felice kien beda j[ejji programm li jo[ro; il-wirt ta’ artna, kif ukoll it-tradizzjonijiet tag[na Ewropej.

35. Wa[da mid-de/i]jonijiet li jikkaratterizzaw lil dan il-Gvern kienet li jitqa//at il-Perit Felice li ;ie sostitwit minn Jason Micallef, eks Segretarju :enerali tal-MLP u Chairman ta’ One Productions. Sar ftehim kulturali biex il-festi tal-Belt Valletta b[ala belt kapitali Ewropea fl-2018 ji;u organizzati b’kollaborazzjoni ma/-?ini]i.

36. Il-belt kapitali ta’ pajji]na ng[atat dehra ;dida bi pro;etti 36. Il-vi]joni ta/-Chairman il-;did ta’ V18 hi li jag[mel kbar b[al Pjazza San :or;, il-Palazz tal-President, ir-restawr mill-Belt Valletta t-tieni Paceville. tas-swar u l-pro;ett tal-perit ta’ fama mondjali Renzo Piano g[all-Bieb il-Belt li jinkludi t-teatru u l-bini ta’ Parlament ;did.

Kejl differenti mill-Gvern Laburista fil-konfront tal-Im[allef Lino Farrugia Sacco, bil-PN jappella biex il-Gvern ma jo[loqx ostakli li j]ommu milli Lino Farrugia Sacco jitne[[a minnufih mill-kariga ta’ m[allef

37. Giovanna Debono, Chris Said u Frederick Azzopardi [admu b’[ilithom kollha g[all-;id ta’ G[awdex: ;ew allokati 10% tal-fondi Ewropej, l-attività ekonomika kibret bi 12% permezz ta’ ]ieda fl-investiment privat u aktar pro;etti kapitali, limpjiegi full-time ]diedu b’6% mill-2008 bl-iskema Microinvest, 400 negozju gawdew minn tnaqqis ta’ 6% millincome tax fuq l-investiment li g[amlu, infet[u ]ew; /entri tal-MCAST, l-Istitut g[all-Istudji Turisti/i, skola sekondarja tas-subien fir-Rabat u skola primarja f’Ta’ Sannat.

37. Id-deputati tal-Gvern minn G[awdex huma: Anton Refalo li ddikjara li jaqla’ minimum wage u fl-istess [in g[andu loan ta’ aktar minn €800,000. Barra minn hekk, /empel biex ji;i lura g[alih il-vapur tal-Gozo Channel li kien wasal [dejn Kemmuna; Franco Mercieca li jistinka mhux biss g[allG[awdxin imma g[all-Maltin kollha, i]da mhux mix-xog[ol fil-Parlament imma mill-professjoni privata tieg[u; Justyne Caruana li tu]a [elikopter tal-Forzi Armati, tg[ajjar lill-Gvern pre/edenti bi tberbiq ta’ flus g[ax ;arr pazjenti G[awdxin g[all-kura f’Malta u tg[ajjar lill-Armata li l-[elikopter li rikbet hu bi//a plastik tajba biss g[al Mu]ew.

38. }diedu f’G[awdex [afna servizzi tas-sa[[a biex tittaffa ttbatija tal-pazjenti, fost l-o[rajn: investiment ta’ €4 miljun fi swali ;odda tal-operazzjonijiet, €1.5 miljun biex ri]ultati talLaboratorju u tad-Dipartiment tar-Radjolo;ija fl-Isptar :enerali jkunu jistg[u ji;u studjati fl-Isptar Mater Dei.

38. Tnaqqsu s-servizzi tas-sa[[a li kienu jsiru f’G[awdex, inklu] l-G[oti tad-Demm li minflok kuljum, issa qed isir darba kull [mistax u l-istat tal-Isptar :enerali f’kundizzjoni tali li lMUMN wissiet li tordna azzjonijiet industrijali jekk l-affarijiet ma jirran;awx.

39. Minbarra l-istipendji, l-istudenti G[awdxin li jkomplu listudji tag[hom f’Malta jir/ievu €400 f’g[ajnuna addizzjonali kull tliet xhur.

39. L-istudenti G[awdxin qed jipprotestaw g[al mod in;ust kif qed jitnaqqsilhom l-istipendju.

40. F’:unju tal-2012, Lawrence Gonzi beda pro/eduri biex lIm[allef Farrugia Sacco jitne[[a mill-kariga tieg[u wara li f’The Sunday Times ta’ Londra ;ie allegat li kienu qed jinbieg[u biljetti tal-Olimpjadi lil terzi biex jinbieg[u illegalment g[al qlig[ ta’ flus.

40. Wara li l-Kummissjoni g[all-Amministrazzjoni tal-:ustizzja sabet lill-Im[allef Farrugia Sacco [ati ta’ m;iba mhux xierqa u wara li l-Prim Ministru kien wieg[ed li jimxi skont idde/i]joni tal-Kummissjoni, il-Prim Ministru re;a’ beda pro/ess ;did ta’ impeachment li jista’ jag[ti /ans li l-Im[allef jirtira bil-pensjoni qabel ma jispi//a l-pro/ess.

41. Il-MEPA kienet toqg[od attenta g[al permessi li to[ro;, b’mod spe/jali f’zoni barra mill-i]vilupp (ODZ).

41. Il-permessi g[all-bini qed ji;u diskussi fil-kwartieri tal-PL bejn il-kuntratturi li jilmentaw min[abba li jkunu we[lu filpro/ess tal-applikazzjoni li jkollhom quddiem il-MEPA, u Sandro Chetcuti, il-president tal-asso/jazzjoni tal-i]viluppaturi.

42. Minbarra l-kumpless sportiv ta’ {al Kirkop b’investiment ta’ €3.5 miljun fejn mijiet ta’ tfal regolarment imorru g[allprogramm tal-Kunsill Malti fl-Isport, infet[et Skola Koedukazzjoni Nazzjonali tal-Isport, mg[ammra bl-aktar mod modern u professjonali.

42. Il-Kunsill Malti tal-Isport ;ie politi/izzat u l-Iskola Nazzjonali tal-Isport ;iet trasferita f’Pembroke u issa l-istudenti ta’ din l-iskola jittie[du regolarment g[at-ta[ri; fl-iskola ori;inali.

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

23

Opinjoni

Ni;;ieldu bis-sa[[a

M

Stefano Mallia Kandidat PN g[all-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew

Xog[olna hu li malajr kemm jista’ jkun ner;g[u noffru alternattiva serja g[all-Gvern pre]enti u nag[tu sehemna kif qed nag[mlu biex il-pajji] jag[mel l-a[jar g[a]liet.

G[alhekk it-ti;did.

eta konna qed in[ejju g[ar-referendum dwar iss[ubija ta’ Malta fl-UE min jaf kemm be]]g[u bil-babaw li konna se nitilfu l-identità tag[na.

Illum g[all-Gvern Laburista, il-bejg[ ta/-/ittadinanza mhux theddida g[all-identità tag[na – anzi bravura kbira g[ax juri kemm kapa/i nag[mlu li rridu... fuq kollox, in;ibu l-flus u l-flus...

Qed ng[id dan fl-isfond tal-Kunsill :enerali tal-PN. F’dan ilKunsill ing[atat spinta lit-ti;did tal-partit, pro/ess li beda e]att wara l-elezzjoni i]da li minn hawn ’il quddiem se jirranka. U hemm b]onn li t-ti;did ja//ellera.

G[ax din is-sitwazzjoni bi]arra ta/-/ittadinanza, li lma;;oranza tal-Maltin ma qablu xejn mag[ha, taf tkun mhux azzjoni i]olata li ma]-]mien tintnesa, i]da l-bidu ta’ aktar de/i]jonijiet ]baljati fil-futur.

Dak li ;ara dwar i/-/ittadinanza juri kemm il-pajji] g[andu b]onn Oppo]izzjoni soda biex tkun kapa/i tbiddel de/i]jonijiet bla [sieb b[al dawn. Li kieku l-PN ma rre]istiex il-bejg[ ta//ittadinanza, min jaf il-[sara kemm kienet tkun akbar. G[alhekk il-PN g[andu ji;;edded biex iservi l-;id komuni.

Fil-politika, it-ti;did hu [a;a naturali. Partit jag[mel snin filgvern – fil-ka] tal-PN dawn kienu [afna. Imbag[ad jitlef ilfidu/ja tal-ma;;oranza, imur fl-Oppo]izzjoni u jibda jfittex kif se ji;;edded biex mill-;did jikseb il-fidu/ja tal-poplu.

Dan hu /-/iklu politiku. Wara l-waqg[a hemm ir-resurrezzjoni. Ji;ri l-istess fil-qasam tan-negozju. Meta jmur lura, is-sidien iduru dawra mieg[u biex i;edduh u jer;g[u jaraw il-profitt.

Biex ji;;edded il-Partit je[tie; jer;a’ jiskopri il-prin/ipji politi/i tieg[u. Jer;a’ jsir partit li jisma’, li j[oss il-polz tal-poplu, iwie]en tajjeb u ja;ixxi fuq dak li jisma’, bi stil li jirrispetta lil kul[add ming[ajr distinzjoni u ming[ajr drama ]ejda, ming[ajr g[ajjat u storbju, i]da fir-rispett s[i[ tal-valuri u l-li;i, ming[ajr [add ma j[ossu esklu] jew im;enneb.

Dan it-ti;did mhux xi missjoni impossibbli g[all-PN. Mhix lewwel darba li l-PN g[adda minn perijodu ta’ ti;did u kif ;ara fil-passat, din id-darba wkoll jirnexxilu jo[ro; minnu aktar b’sa[[tu.

B[alma ;ara wara t-ti;did li se[[ fis-snin 70: il-PN reba[ elezzjoniet tal-1981, l-1987, l-1992, l-1998, l-2003 u l-2008.

Wara kollox, il-PN ilu je]isti mill-1880 – 134 sena – proprju g[ax dejjem g[araf jadatta g[a]-]minijiet.

It-ti;did ma jfissirx li narmu l-prin/ipji u l-valuri ba]i/i tag[na, b[as-solidarjetà u l-valur intrinsiku ta’ kull bniedem, id-

Il-bejg[ ta/-/ittadinanza…

Gvern li jilg[ab bil-kliem

F

Grazeilla Galea Kunsilliera PN Opinjonista

L-avvi] legali suppost i;ib fis-se[[ dak li kien maqbul. I]da l-Gvern qed jipprova jilg[ab bil-kliem.

L-Oppo]izzjoni qed tg[id lill-Gvern: ifhem li ma tistax tibqa’ tipprova tidher li g[addiet tieg[ek

il-[ajja ji;u /irkustanzi li jibqg[u jippersistu. Fil-verità, i]da, kul[add jipprova ma jtawwalx kwistjonijiet ]ejda g[alxejn. Jekk ma nag[mlux hekk inkunu qed na[lu ener;ija ]ejda, ming[ajr l-ebda ri]ultat po]ittiv.

Kwistjonijiet bla skop i[allu effett negattiv fuq [ajjitna, u g[alhekk g[andna nevitaw kemm jista’ jkun sitwazzjonijiet negattivi.

Matul l-a[[ar xhur, spi//ajna nitkellmu fuq il-bejg[ ta//ittadinanza Maltija u Ewropea lil dawk il-persuni li dehrilhom li jistg[u jag[mlu dan g[ax g[andhom il-flus. Din i//ittadinanza tkun tfisser numru ta’ vanta;;i g[alihom. Il-Gvern Malti po;;a dan il-fatt tal-vanta;;i Ewropej b[ala g[odda qawwija biex jattira l-bejg[ ta/-/ittadinanza. Ipprova, u g[adu jipprova jimpressjonana bl-idea li dan il-bejg[ se jwassal biex Malta takkwista bosta flus, b[al donnu ming[ajr ma jkun hemm l-ebda rabta partikulari, u ming[ajr l-ebda konsegwenzi fuq pajji]na. Anzi, ipprova ibig[ha b’mod li jag[ti l-impressjoni li tali flus kienu se jissarrfu fi flus minflok taxxi u li dan kollu kien se jwassal g[al investiment f’pajji]na. Il-Gvern ipprova jimpressjona dwar kemm hu kapa/i j;ib flus lejn pajji]na ming[ajr l-ebda diffikultà.

Qalet x’qalet l-Oppo]izzjoni fil-Parlament, kien meqjus b[ala xi [a;a li kienet ma[suba biex ittellef lill-Gvern. Il-Gvern ipprova jg[addi l-li;i dwar i/-/ittadinanza, malajr malajr, millParlament Malti. Il-Gvern ma riedx jisma’ u ma riedx jag[ti kas. I]da, wara li l-li;i g[addiet mill-Parlament donnu ;ara xi [a;a. B’hekk wara li l-President kien di;à ffirma l-li;i u din ;iet ippubblikata, tne[[iet il-klawsola li kienet tg[id li [add m’g[andu jkun jaf min se jkunu dawn il-‘Maltin ;odda’.

I]da, dan ma kienx bi]]ejjed! Malta qalg[et xebg[a millmezzi tax-xandir madwar id-dinja kollha. Malta bdiet tissemma qisu b[ala xi pajji] li lest li jbig[ ru[u [alli jda[[al il-flus.

Imbag[ad il-Parlament Ewropew iddiskuta l-kwistjoni tal-

dinjità umana. Il-bniedem hu /-/entru tal-politika tag[na u hemm g[andu jibqa’. It-twe;iba tag[na g[all-politika bla valuri tal-Partit Laburista g[andha tkun il-valuri.

Veru li l-materjali]mu kiber f’pajji]na imma l-ma;;oranza tal-Maltin g[adhom jg[o]]u l-valuri. Wa[da mill-[afna ra;unijiet li wasslu g[ar-reb[a Laburista fl-elezzjoni kienet il-valuri.

Il-Partit Laburista pprietka l-inklu]joni, l-ugwaljanza u l-meritokrazija – u [afna emmnuh g[ax jemmnu f’dawk il-valuri.

Lanqas ma jfisser li biex ni;;eddu narmu l-metodu kif nag[mlu l-politika – ji;ifieri li n[addmu d-djalogu, insie[bu mag[na l-imsie[ba so/jali, nikkonsultaw, nuru moderazzjoni u mhux ir-radikali]mu f’dak li nipproponu, in[arsu s-sisien tasso/jetà u l-kultura tag[na u nfittxu l-kunsens tal-akbar numru possibbli ta’ /ittadini f’dak li nwettqu. Il-PN dejjem emmen fiddemokrazija s[i[a u dak g[adu l-fokus tag[na.

Ma ninsewx li l-PN qatt ma emmen fi/-/entralizzazzjoni talpoter imma xerrdu kemm seta’, sa[ansitra bil-[olqien talKunsilli Lokali.

Dejjem emmen fl-identità tag[na l-Maltin u proprju g[alhekk ;ab l-indipendenza. {adem dejjem biex ikun hawn ix-xog[ol g[ax ming[ajru l-bniedem jitlef l-umanità tieg[u. Il-bniedem fqir mhuwiex [ieles. I]da biex jitqassam il-;id irid l-ewwel jin[oloq. G[alhekk g[andna b]onn l-investitur, l-imprenditur, dak li jissogra u ma jfittixx toroq fa/li. Dak li jo[loq l-impjiegi.

Il-PN fittex dejjem li jirrappre]enta kull qasam u faxxa so/jali. A[na partit tal-poplu – dar li s-saqaf tag[ha joffri kenn lil kul[add, lill-[addiem daqskemm lill-investitur, li]-]ag[]ugh daqskemm lill-anzjan, lis-sinjur daqskemm lill-batut, lin-nisa daqs l-ir;iel.

B[ala parti mit-ti;did, irridu ner;g[u nfasslu programm politiku li jikseb l-appo;; tal-ma;;oranza. Ma tkunx kisba g[alina jekk nirb[u l-Gvern g[ax ifallu l-avversarji tag[na kif qed jag[mlu f’diversi modi. Irridu nkunu propo]ittivi biex in-nies jag[]luna g[ax g[andna tassew xi [a;a x’noffru. Hekk dejjem konna, hekk g[andna ner;g[u nsiru.

L-elezzjoni li g[addiet iddi]appuntatna lkoll, imma r-ri]ultat kien xi ftit jew wisq mistenni. Il-PN fil-gvern wettaq ;id enormi, i]da g[amel ]balji wkoll u ta’ dan, l-elettorat [allsu sew.

Din hi l-li;i tad-demokrazija, li ma ta[fira lil [add.

Imma issa xog[olna hu li malajr kemm jista’ jkun ner;g[u noffru alternattiva serja g[all-Gvern pre]enti u nag[tu sehemna kif qed nag[mlu biex il-pajji] jag[mel l-a[jar g[a]liet.

G[alhekk it-ti;did.

bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija u hemm pajji]na qala’ xebg[a diskors iebes li kollu seta’ ji;i evitat kieku l-Gvern kien lest li jag[raf x’kien qed ise[[ madwarna. Fil-Parlament Ewropew qlajna l-isfidu/ja ta’ 560 Membru Parlamentari Ewropew, minn kull xejra politika, inklu] minn u[ud li kienu ;ew hawn Malta biex jag[tu palata lill-Partit Laburista fil-kampanja elettorali li g[addiet. Il-Gvern Malti kkonvin/a biss 22 Membru Parlamentari Ewropew, inklu] l-erbg[a Maltin li jirrappre]entaw lill-Partit Laburista. Ri]ultat gravi g[al dawk kollha li kienu jemmnu li din hi skema tajba! U dan kollu ghax il-Gvern g[o;bu jibqa’ jwebbes rasu. Il-Gvern Malti qalilna li [a nota, i]da fl-istess [in qalilna wkoll li kien se jibqa’ g[addej bil-programm tieg[u. Ma kienx se jieqaf.

Imbag[ad, deher li l-Kummissjoni Ewropea kienet se tie[u xi passi kontra Malta. Il-Gvern ipprova jag[ti l-impressjoni li se jkun qed jag[mel xi ;lieda mal-Kummissjoni. Mar jitkellem, u ftit wara qalilna li kien wasal mal-istess kummissjoni. Fil-verità kellu ja//etta l-fatt li qabel ma tkun tista’ to[ro; xi forma ta’ /ittadinanza Maltija, irid ikun hemm rabta ta’ residenza f’Malta.

Fl-a[[ar, anke fuq din il-materja, il-Gvern kellu ja//etta dak li kienet talbet l-Oppo]izzjoni u li allura jekk persuna ting[ata /ittadinanza Maltija, din kellha almenu tkun g[exet Malta g[al xi ]mien.

Issa [are; l-avvi] legali li suppost i;ib fis-se[[ dak li kien maqbul. Hawn ukoll jidher li l-Gvern qed jipprova jilg[ab bilkliem. L-Oppo]izzjoni qed tg[id lill-Gvern:ifhem li ma tistax tibqa’ tipprova tidher li g[addiet tieg[ek. Malta je[ti;ilha ti//ara l-po]izzjoni tag[ha fl-iqsar ]mien possibbli. Il-Gvern g[andu d-dover li j]omm il-kelma li ta. G[al dan il-g[an, flok jipprova jidher li wettaq dak li fil-fatt ma wettaqx, ikun ferm a[jar g[al pajji]na jekk din il-kwistjoni tfittex tintemm bl-a[jar mod ghal Malta u g[alina l-Maltin. Il-Gvern g[andu obbligu li din il-kwistjoni ma jtawwalhiex!

24

Tislima lil Fr. Joe Orr

Kien nhar is-Sibt, l-14 ta’ Di/embru meta waslet l-a[bar li Fr. J. Orr kien [alliena.

G[alkemm kien fl-età sabi[a ta’ 97 sena u fl-a[[ar [mistaxil xahar sa[[tu bdiet sejra lura, [add ma stenna din l-a[bar!

Twieled l-Imsida fl-24 ta’ Frar tal-1916, huwa tg[allem fis-Seminarju tal-Furjana u beda n-novizzjat g[al :i]wita ta’ 16-il sena f’Bagheria, Sqallija. Studja l-filosofija u tteolo;ija l-Italja u kien ordnat sa/erdot fit-22 t’April tal-1944 f’Ruma mill-Kardinal Traglia. {a l-a[[ar voti nhar Santa Marija tal-1951 in-Naxxar.

Matul id-69 sena ta’

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Ittri lill-Editur

sa/erdozju, [adem f’diversi oqsma fosthom, kien prefett tal-boarders f’San Alwi;i, Direttur Spiritwali u g[alliem f’diversi skejjel tal-gvern fejn kien jg[allem su;;etti differenti fosthom il-Grieg u lLatin. G[en fil-formazzjoni ta]-}g[a]ag[ {addiema Nsara, fil-4T’s u kien ukoll jg[in f’parro//i differenti. Filbidu tas-snin 60, kien fdat bilbini u l-;bir ta’ fondi g[ad-dar tal-irtiri Mount St. Joseph li l:i]witi g[andhom f’Tar;a Gap. Kien l-Italja bejn l-1966 u l-1971 fejn g[en fil-formazzjoni tal-Lega Missionaria Studenti f’Ruma li nfirxet madwar l-Italja kollha. Kien ukoll strumentali fil-formazzjoni ta’ gruppi ta’ voluntiera ]g[a]ag[ li [admu l-Bra]il u l-Afrika.

Lura hawn Malta u fl-14 ta’April tal-1973 ifforma lAdults Friendship Group fejn ta l-opportunità lil persuni li g[alqu t-30 sena li jiltaqg[u flimkien. Kien dejjem jorganizza attivitajiet so/jali, rikreattivi, edukattivi u spiritwali. Jien sirt naf lil Fr. Orr, f’Ottubru tal-1985. Kont nattendi l-grupp T.S.C. u aktar ’il

quddiem il-grupp Links, fejn kien g[adu jqaddsilna l-quddiesa tal-ewwel ;img[a taxxahar sal-bidu tal-2013. Fr. Orr kien dejjem disponibbli g[all-membri u dawk kollha li kienu jfittxu l-pariri tieg[u.

Dejjem kien hemm g[alina, g[all-qrar, pariri jew biex jismag[na. L-ener;ija tieg[u, lentu]ja]mu u l-kreattività tieg[u kienu tal-g[a;eb.

Ma tistax t[alli barra l-formazzjoni fil-karattru u dik spiritwali li ta lill-membri, fejn kien jinkora;;ixxi lil kull individwu u j[e;;u f’dak li ried iwettaq. Xi w[ud millmembri ltaqg[u permezz talgrupp, ]ewwi;hom hu u g[ammed lit-tfal tag[hom. Iddeterminazzjoni tieg[u li jorganizza u jwettaq affarijiet ;odda kienet fenomenali, filwaqt li kien i]omm ru[u a;;ornat fuq kollox.

F’Settembru tal-1995 ing[ata l-premju “l-Anzjan tas-Sena” b’rikonoxximent g[as-servizz utli lill-komunità, b’mod spe/jali fl-appostolat fost i]]g[a]ag[.

John Bason L-Imsida

L-istatwa tas-Salvatur f’Marsalforn li qed isirilha restawr estensiv

Restawr u [sarat f’monumenti

Ma tg[addix g[odwa li ma ng[addix mill-;nien pubbliku ta’ Villa Rundle tal-Belt Victoria jew minn quddiemu bit-tama li xi darba mill-;did nara f’postu l-bust tal-kittieb G[awdxi, imwieled ixXag[ra, Laurent Ropa, li kien sar snin ilu bit-t[abrik tal-Klabb Kotba Maltin.

B’xorti [a]ina dan il-bust, g[al darba tnejn, inkisirlu nnu//ali. Issa ilu ]mien li nqala’ minn postu biex tissewwa din il-[sara. Nemmen li la trid [afna spejje] u lanqas [afna [in biex mill-;did dan il-bust jer;a’ jitqieg[ed f’postu u g[alhekk nittama li dan l-appell tieg[i ma jaqax fuq widnejn torox.

Kemm ikun sabi[ dan il;nien kieku kellu minn ]mien g[al ]mien jissebba[ b’xi bust ta’ xi ;entlom G[awdxi ;ej minn xi qasam tal-[ajja fejn ibbrilla u g[amel isem. }gur li jist[oqqlu dan il-;ie[ ilBaruni Kelinu Vella {aber li miet nhar it-Tlieta 28 ta’ Jannar li g[adda wara li xi ftit ;img[at ilu kien g[alaq il-100 sena u kien pre]enti fis-Sala tal-Ministeru g[al G[awdex fejn ing[atatlu tislima xierqa b[ala turija talattività kbira li wettaq kemm dam [aj. Kiteb fuq li kiteb anke fejn jid[lu l-biedja u ssajd u allura x-xbieha tieg[u tixraq li ssib postha f’dan il;nien li ]gur kien [afna g[al qalbu u min jaf kemm-il darba ]aru!

Nixtieq nuri wkoll id-dispja/ir tieg[i g[al [sara li qed i;;arrab il-funtana li kienet

saret fis-snin 70 bl-inizjattiva ta’ Peter Paul Grech, li hemm quddiem l-Iskola Postsekondarja Sir Mikelan; Refalo. Id-delfin li jtajjar lilma qed jitfarrak billi liskeletru tal-[adid li hemm mo[bi ;o fih, issaddad u qasam il-konkrit u issa qed jag[ti dehra kerha u ta’ abbandun lil din il-funtana sabi[a, imdawra bil-fjuri u bl-ilma frisk, li minn quddiemha jg[addu ta’ kuljum mijiet ta’ nies u dawk kollha li jridu jid[lu fil-Belt Victoria.

Hemm b]onn li naraw x’nag[mlu biex din il-funtana ter;a’ tidher fl-isplendur kollu tag[ha kif xtaqha meta [a]]i]ha l-artist u eks g[alliem Carmelo Grech li g[amilna ]mien ng[allmu flimkien fil-Liceo.

Nota tal-a[[ar. Ta’ sodisfazzjon il-fatt li qed tissewwa l-istatwa ta’ qies mhux komuni tas-Salvatur li nsibu fuq il-G[olja tal-Mer]uq qrib Marsallforn g[aliex ]gur li hija punt ta’ riferenza g[al [afna nies li j]uru din il-bajja popolari! I]-]mien ma ja[firha lil [add u l-elementi ma ;abux [niena lil Dak stess li [alaqhom imma talinqas niesna [adu [sieb ta’ din il-bi//a xog[ol li qabilha kien hemm o[ra li wkoll sfat vittma tal-maltemp u kellha tinbidel ma’ dik li hemm illum. Nib]g[u g[aliha biex ma ;;arrabx ix-xorti ta’ dik ta’ qabilha!

Joe M. Attard

Ir-Rabat, G[awdex

25

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Ittri lill-Editur

Il-finanzjament tal-partiti politi/i Aktar kmieni din il-;img[a smajt diskussjoni waqt il-programm TVAM fuq il-White Paper dwar il-finanzjament tal-partiti politi/i li g[adu kif ippubblika l-gvern. F’din iddiskussjoni [adu sehem tliet rappre]entanti tat-tliet partiti politi/i f’Malta. G[all-Partit Laburista kien hemm Owen Bonnici, il-Ministru li ppre]enta l-White Paper, g[all-Partit Nazzjonalista deher Chris Said, isSegretarju :enerali u l-Perit Carmel Cacopardo, Deputat Kap tal-Alternattiva Demokratika.

Waqt id-diskussjoni [are; argument mill-iktar importanti li aktarx iva milli le se jkun kru/jali waqt id-diskussjoni bejn l-istess partiti. Kif spjega tant tajjeb Chris Said li g[alkemm il-PN jaqbel malba]i tal-abbozz u li lOppo]izzjoni hi intenzjonata li tikkontribwixxi biex il-li;i tkun wa[da tajba u ;usta malpartiti politi/i kollha, wie[ed irid jara kull partit minn fejn se jitlaq. Pere]empju l-PN irid jassigura li l-partiti se jitilqu mill-istess level playing field biex l-ebda wie[ed ma jkun vanta;;jat jew ]vanta;;jat fuq l-ie[or. U bir-ra;un g[aliex jekk ji;ri hekk l-ispirtu tal-li;i jintilef u jisfuma qabel l-istess li;i ti;i fisse[[. U flok li;i tajba, ;usta u ekwa, tispi//a tkun in;usta li ta;evola lil partit wie[ed fuq l-o[rajn. Flok tag[laq, tispi//a tag[ti lok g[al abbu]i ferm ikbar milli qatt kien hemm, jekk qatt kien hemm.

Klawsola importanti flabbozz titkellem dwar lammont massimu ta’ flus li

jista’ jing[ata partit politiku minn kumpanija jew individwu fi flus inkella in kind. Din il-klawsola lill-partit fil-gvern ma tag[millux differenza, ma to[loqlu l-ebda problema g[aliex g[andu proprjetà bi]]ejjed biex tag[mel tajjeb u ta//eratalu d[ul ferm iktar mill-massimu li qed jipproponi l-abbozz tal-li;i.

Proprjetà li l-gvern Laburista mmexxi minn Alfred Sant g[adda lill-istess partit tieg[u u li hi stmata li tiswa iktar minn g[axar miljuni, qed nirreferi g[all-Australia Hall u lakkwati tag[ha. Biex ma nsemmix il-lista twila ta’ proprjetajiet o[ra li gvernijiet Laburisti g[addew matul issnin lill-Partit Laburista li g[amilhom ka]ini tieg[u mferrxa f’diversi lokalitajiet f’Malta u G[awdex.

Dan ifisser li l-Partit Laburista di;à hu f’konflitt mal-ligi li hu stess qed iressaq. Qed imur kontra l-ispirtu tag[ha bil-kbir. Imma [add ma jista’ jippro/edi kontra tieg[u wara li tg[addi l-li;i g[ax dak li kellu jag[mel, g[amlu qabel. Min jaf ilPartit Laburista ja//ettax li lli;i tkun retroattiva? Hemm naraw kemm il-Partit Laburista hu ;enwin, serju u ;ust? Kemm il-Ministru Owen Bonnici, li kull darba li narah fuq it-televi]joni na[sbu San Alwi;i, jemmen bis-serjetà f’dak li qal, ji;ifieri li jrid jag[mel li;i ;usta, tajba u ekwa g[all-partiti kollha.

George Said

Victoria, G[awdex

I]-]ew; ka]i u l-whistle blower Fl-a[barijiet fuq l-istazzjon nazzjonali xxandar li l-ka]

tal-Im[allef Lino Farrugia Sacco issa hu mejjet g[alkollox.

Dan min[abba l-fatt li l-ka] kien tressaq mill-Gvern pre/e- denti u li issa l-eks Prim Ministru Lawrence Gonzi m’g[adux jokkupa si;;u fil-Parlament. T[abbar ukoll li din id-de/i]joni hi bba]ata fuq ka]i simili kemm f’Malta kif ukoll barra minn Malta.

Ming[ajr ma nid[ol f’xi polemika politika, g[ax jien ma nappartjeni g[al ebda si;;u fil-Parlament, tajjeb li wie[ed jg[arbel x’jistg[u jkunu l-effetti (tajbin jew []iena) f’din idde/i]joni.

F’/irkustanzi simili, ta’ min wie[ed isemmi l-ka] dwar ittix[im fuq ix-xiri ta]-]ejt li hemm imressaq fil-Kumitat tal-Kontijiet Pubbli/i tal-Kamra tal-Parlament.

Dan liberament jista’ jisfa fix-xejn, g[ax il-klemenza li tkun saret mill-President attwali George Abela taqa’ u tisfuma fix-xejn meta jinbidel il-President f’April li ;ej.

Dan min[abba l-fatt li l-klemenza tkun [ar;et mill-istess President waqt il-qadi taddmirijietu matul il-Gvern pre/edenti.

Barra minn hekk i;;ib dubji kbar f’kull whistle blower imressaq ta’ kull ka] li jkun sar u twettaq fi ]minijiet img[oddija.

Dawn jaqg[u ta[t l-istess grupp tas-sentenza mressqa u g[aldaqstant g[andhom ikunu aboliti.

Dan hu ka] diffi/li imma nifra[ lill-Im[allef Farrugia Sacco g[as-su//ess kbir li kiseb fil-kaw]a tieg[u, g[ax kellu l-[ila jsib loop hole biex jirbah il-ka] tieg[u.

Vox Popoli

Il-Belt Valletta

L-ekonomija u l-bejg[ tal-passaporti Joseph Muscat kien qal li s-sabi[ tal-ekonomija huwa li din timxi wa[idha!

Allura dan jista’ jfisser li m’hemmx g[alfejn ikollok pjani u lanqas vi]joni g[al dan issettur.

Jista’ jkun li fil-verità dan ji;ri g[ax min ikun qed imexxi, ikun inkompetenti f’dan il-qasam.

I]da fir-realtà ji;ri li lb]onnijiet finanzjarji ma ji;ux wa[idhom. Irid ikun hemm x’ta[leb u jekk l-affarijiet ikunu se jrin lura, ikollok tara x’tag[mel.

Allura ddur fuq il-bejg[ tal-passaporti f’attentat iddisprat biex g[all-mument ma jikkrollax kollox g[ax ilb]onnijiet ta’ finanzi huma kbar, kontinwi u immedjati spe/jalment meta tkun qed tonfoq bl-addo// fuq Kabinett kolossali u fuq [atriet, impjiegi u konsulenzi bla ra]an. Sewwa kien jg[id Simon Busuttil “Gas down ;ol-[ajt”. ’L hemm mixjin!

Carmel Cassar {al Qormi

26

MALTA LLUM: Politika, R

Fin-nuqqas ta’ kwistjonijiet politi/i fundamentali, b[alma kienu l-;rajjiet li wasslu biex Malta saret stat indipendenti, repubblika, u membru tal-Unjoni Ewropea, jista’ ji;ri li s-su;;ett tal-[ajja politika jsir il-partiti stess. Il-partiti jispi//aw jiddiskutu lill-partiti, lilhom infushom, u wisq aktar fid-dell ta’ elezzjoni ;enerali.

Il-konfront qadim bejn i]-]ew; partiti l-kbar jista’ jissarraf fi [bit qares ta’ personalitajiet, ;enerazzjonijiet u kwistjonijiet li jirriflettu inde/i]joni popolari. Jirriflettu fuq kollox kon/entrazzjoni fuq il-persuna, minflok fuq l-idea. Dan jg[odd i]jed meta ]-]ew; partiti huma definiti g[al numru ;mielu ta’ snin b[ala partit fil-Gvern u partit fl-Oppo]izzjoni: it-tnejn b[allikieku saru stati/i filpo]izzjoni tag[hom.

Fl-isfond ta’ Malta membru tal-UE, sitwazzjoni b[al din aktarx twassal biex jin[oloq spazju li jimtela b’temi li ma humiex normalment inklu]i fla;enda elettorali. Id-divorzju hu e]empju storiku, l-ewwel wie[ed minn o[rajn. Dawn li ;ejjin huma riflessjonijiet li jistg[u juru f’liema qag[da ta’ [sieb tinsab Malta.

I. ALLA FIL-{AJJA NAZZJONALI Il-post ta’ Alla g[al min jemmen hu f’kollox, kull [in u kullimkien. G[al min ma jemminx ma hu f’xejn, qatt u mkien, anki fl-aspett tad-diskors,

min[abba li argument isir fuq dak li wie[ed jemmen li je]isti. Kull argument hu ‘po]ittiv’.

F’sistema demokratika jinstemg[u l-il[na kollha. G[alhekk anki millaspett politiku biss, hemm post g[al Alla fis-so/jetà /ivili, u sewwasew g[aliex hi /ivili. L-g[arfien talpre]enza suprema ta’ Alla hi qabelxejn sinjal elementari ta’ /iviltà, apparti turija ta’ rispett lejn id-de/i]jonijiet tal-;enerazzjonijiet mg[oddija. Il-libertà garantita f’kull kostituzzjoni demokratika hi dokument li jinkludi, u mhux jeskludi; hi stqarrija ta’ rispett lejn il-ma[]en s[i[ tal-jeddijiet umani.

Kull ]vilupp demokratiku jkattar, u mhix inaqqas, il-jeddijiet li huma tajbin. Il-jedd li jolqot lil Alla hu tajjeb g[aliex hu mibni fuq l-im[abba b[ala l-valur fondamentali. Kull avvanz liberali, mela, jag[raf aktar, u mhux jag[raf inqas, lill-pre]enza ta’ Alla fl-Istorja.

It-twarrib ta’ Alla hu rigress g[aliex hu ritorn lejn fa]ijiet stori/i mg[oddija li llum l-avvanz demokratiku /a[adhom. Il-;rajja re/enti tal-Ewropa tal-Lvant hi e]empju wie[ed ta’ dan.

Oliver Friggieri Il-Kostituzzjoni> Alla fi [dan demokrazija It-twemmin f’Alla hu wkoll att so/jali, impenn politiku min[abba li hu twemmin integrat mal-[ajja individwali u kollettiva f’din il-[ajja, li hi meqjusa b[ala l-bidu tal-[ajja f’dinja o[ra. Ir-reli;jonijiet ewlenin jibnu kollox fuq il-kontinwità bejn il-[ajja hawn u l-[ajja fl-eternità. Hi e]istenza wa[da, li tibda fil-belt umana u tissokta fil-belt ta’ Alla.

L-g[arfien kostituzzjonali ta’ Alla, mela, hu qabelxejn att politiku, demokratiku, Il-fidi hi minnha nnifisha pubblika, u tinvolvi struttura s[i[a ta’ g[ajxien, minn individwali sa kollettiv, minn nazzjonali sa dinji.

Meta jse[[ abbu] minn din irrealtà, – ji;ifieri meta r-Reli;jon issir g[ajn ta’ konflitt u gwerra, e//. – ma jkun se[[ xejn [lief l-i]ball li l-bniedem jag[mel f’kull qasam ie[or tal[ajja, fejn hu dejjem jista’ jkun a;ent tal-i]ball. Il-Politika hi tajba u lPolitiku jista’ ma jkunx; l-Isport hu tajjeb u l-Isportiv jista’ ma jkunx, u lbqija.

Meta jing[ad li r-Reli;jon hi g[ajn ta’ konflitti bejn il-bnedmin ikun

qieg[ed jing[ata e]empju sempli/i wie[ed ta’ verità wa[da: kollox fil[ajja tal-bniedem hu g[ajn ta’ konflitt, sewwasew g[aliex l-umanità hi hekk. Il-problema tinsab fin-natura umana, u mhux fil-qasam jew filvalur involut.

Min[abba li l-post politiku ta’ Alla hu de/i]joni umana, meta Hu jit[alla barra tkun qieg[da titwarrab l-g[a]la tan-nies. Pass po]ittiv, jew negattiv,

Il-korrettezza politika hi prin/ipju li jinkludi, u mhux jeskludi; hi kun/ett li jifta[ u mhux jag[laq, g[aliex hu mibni fuq ir-rispett ta’ kul[add.

dwar Alla hu g[emil ta’ rispett, jew nuqqas ta’ rispett, lejn il-bnedmin.

Alla hu Xi {add, waqt li hu wkoll Xi {add ta’ [afna, Xi {add tal-miljuni kbar wemmiena fih matul l-Istorja, ilbiera[ u llum.

Hekk ukoll f’kull qasam ie[or. Ilkorrettezza politika hi prin/ipju li jinkludi, u mhux jeskludi; hi kun/ett li jifta[ u mhux jag[laq, g[aliex hu mibni fuq ir-rispett ta’ kul[add. Hu twemmin po]ittiv. It-twarrib ta’ Alla mill-[ajja pubblika ma hux ‘politikament korrett’ anki g[aliex jirfes illibertà ta’ grupp so/jali kbir (li hu ma;;oranza f’/erti pajji]i, u hu minoranza f’o[rajn). Hu diskriminazzjoni.

Alla hu l-argument l-aktar pubbliku, l-aktar politiku, anki fl-Ewropa li ta[seb li [elset mill-preokkupazzjonijiet e]istenzjali l-qodma tal-a[jar filosfi u poeti tag[ha. L-Ewropa tag[na tant g[andha memorja tajba u antika, li qieg[da tag[mel kulma tista’ biex tinsa.

Il-kun/ett ta’ Alla hu l-kun/ett li]jed universali, li jmur lilhinn millkontinenti, mi/-/iviltajiet, u millepoki. Hu [sieb ossessiv, kontinwu, lIdea Mitwielda ewlenija fin-nisel uman, tant li [afna jilqg[uha u o[rajn ma ja//ettawhiex – u sewwasew g[aliex di;à twieldu biha.

L-g[arfien ta’ dan il-kun/ett fundamentali, mela, hu l-g[arfien ta’ din luniversalità umana: [arsa sinkronika u dijakronika lejn l-Istorja turi li lesperjenza umana ta’ Alla hi fidi fiddivinità, u hi l-qu//ata ta’ kull /iviltà.

L-e]istenza tindika li hi mixja lejn skop, hi sensiela ta’ sforzi. Il-[ajja hi xjenza u x-xjenza g[andha skop lilhinn minnha. L-inkompletezza tispjega kollox, ji;ifieri timplika kompletezza.

Fi kliem ie[or, il-benessri li tipprovdi kull sistema politika ma hux komplet.

Reli;jonijiet differenti, qofol wie[ed Dan jg[odd anki g[al-lum, kif jixhdu l-kontinenti kollha. Kull rispett, jew nuqqas ta’ rispett, lejn il-[sieb ta’ Alla jolqot bl-istess mod lir-reli;jonijiet kollha, u fuq kollox lit-tliet reli;jonijiet ‘Mediterranji’, li jistqarru Alla wie[ed: il-:udai]mu, l-Islam, il-Kristjanità. Flimkien iba[[ru, flimkien huma ma[buba u mkasbra.

Kull diskors dwar ir-reli;jon, anki f’Malta, ma hux biss Kattoliku jew Kristjan; hu diskors universali, interreli;ju]. Alla Wie[ed, b[ax-Xemx fis-sema, jidher differenti skont fejn u

kif t[ares lejh, u jibqa’dejjem il-Wie[ed.

Hu l-istess fih innifsu, differenti f’g[ajnejn ]g[ar b[al talbniedem.

Minnu nnifsu l-bniedem hu so;;ettiv, relativista, imma hu mwieled imwebbel b’verità akbar minnu: l-assolut, l-infinit, letern. Hu Alla li j[abbat fuq il-bieb talqalb, anki bis-sogru li jitke//a u jit[alla barra. Kieku kellu Alla jitke//a millKostituzzjoni ta’ Malta, din tkun tke//ija li tolqot lit-tliet reli;jonijiet ewlenin imsemmija daqskemm lill-o[rajn, g[aliex it-tlieta jemmnu li Alla hu wie[ed.

Post Alla fil-Kostituzzjoni> il-qalb

Kull diskors fuq Alla hu inter-reli;ju].

Imma hemm xi [a;a li hi aktar kurju]a: laqwa rikonoxximent ta’ Alla f’sempli/i karta tal-bnedmin, b[alma hi lKostituzzjoni, ma hu xejn [dejn irrikonoxximent li Alla jixraqlu jikseb filqalb li t[oss tajjeb. Hekk hi l-qalb ta’ bniedem u annimal, it-tnejn imwebblin li jg[ixu fis-sliem u g[al dejjem.

Min hu Dak li wellidhom u [alliehom jg[ixu sal-a[[ar imwebblin bl-istess xewqa? Jista’ Hu ma j[obbx dejjem, ji;ifieri lill-[lejjaq sensittivi Tieg[u kollha? Il-fatt evidenti li l-annimal jixtieq li jkun ma[bub g[al dejjem u li jibqa’ jg[ix g[al dejjem hu prova li l-E]istenza ta’ Alla ma hix xi mit ma[luq mill-bniedem biss biex jissodisfa lilu nnifsu. Is-sens tal-

Il-{add, 9 ta’Frar, 2014

Anali]i

Reli;jon u Opinjoni Pubblika

Il-post ta’ Alla g[al min jemmen hu f’kollox, kull [in u kullimkien. inkompletezza ma huwiex uman biss.

Ix-xewqa g[as-sens u g[all-im[abba u g[all-kontinwazzjoni tal-[ajja huma ‘istinti’ fid-dinja tal-[lejjaq senzjenti, sensittivi kollha, minn dudu sa bniedem. Ma humiex il-bniedem u l-annimal li [olqu s-sens ta’ Alla, ladarba s-sens tal-kontinwazzjoni tal[ajja hu mitwieled fihom ilkoll. Fil-qosor: liema [lejqa sensittiva tixtieq tbati u tmut?

Mela min xe[et lil din ix-xewqa assoluta f’kull qalb, f’kull fejn hemm [lejqa li hi meqjusa b[ala kreatura ta’ Kreatur Wie[ed u l-Istess? Il-finger print ewlieni ta’ Alla hu dan: il-qlub li [ar;u minn idejh jixtiequ lkoll l-istess – (a) im[abba, u (b) kontinwazzjoni tal-[ajja.

Jista’ xi [add jg[id li Alla u l-eternità huma biss miti ma[luqin mill-mo[[ talbniedem biex jissodisfa x-xewqa li l-bniedem g[andu li jg[ix g[al dejjem? Dawn ilmiti jinsabu wkoll fil-mo[[ tal-annimal, [lejqa bl-istess sentimenti fondamentali tal-annimalità. Kristu ;abar dan kollu filprin/ipju politiku /entrali tieg[u: lim[abba hi assoluta.. Kull kun/ett b’implikazzjonijiet li je[duha kontra l-im[abba hu, mela, kontra Alla.

Bejn il-fidi u r-reli;jon Kull reli;jon hi l-organizzazzjoni umana tal-verità divina. Ir-reli;jonijiet huma sistemi umani li qeg[din ifittxu li jag[rfu dDivinità; huma gruppi mag[]ulin minn xulxin, u b[ala g[aqdiet umani huma parti mill-Istorja mi]erabbli tal-bniedem, li hi

album ta’ gwerra u pa/i u gwerra… u l-istess dejjem. Ilkoll huma mibnijin fuq ir-rieda tajba, umana, ji;ifieri deludenti.

Il-bniedem hu gwerrier dejjem, f’kull /iviltà, g[aliex hekk hi n-natura tieg[u. Allura ma jistax ma jkunx gwerrier ukoll fil-qasam reli;ju]. Hu gwerrier fil-qasam politiku, ekonomiku, so/jali, kulturali, individwali, familjari. Jg[ix fil-pjaneta li jisimha ‘gwerra’, ji;ifieri dulur, ri/erka ta’ skop u pa/i. Tant li hu ja[seb li hu /-/entru, is-sid. G[alhekk hemm l-akbar invenzjoni tal-bniedem: il-gwerra, l-espressjoni tal-istint ewlieni tieg[u: il-poter. Il-fidi hi gwerra lill-bniedem gwerrier: i/[ad lilek innifsek. Il-Van;elu: gwerra lill-gwerra.

Waqt li r-reli;jonijiet ji;;ieldu bejniethom, g[aliex hemm jinsab ilkonfront bejn il-bniedem u l-bniedem, il-fidi hi l-verità li tfakkru li g[andu jin]el g[arkupptejh. L-i]balji talbnedmin fil-qasam tar-Reli;jon ma jbiddlu xejn mis-siwi tal-fidi b[ala llaqg[a bejn il-bniedem u Alla, bejn il-mi]erja ta’ [lejqa mortali u linfinità dejjiema ta’ Alla. L-assurdità timplika l-b]onn tas-sens.

Il-post-modernità g[atxana g[as-sens It-twemmin f’Alla jfisser li l-[ajja fiha sens. L-assurdità ta’ din il-pjane-

ta – tbatija, in;ustizzja, gwerra, mard, mewt – g[andha tifsira. Din hi dinja inkompleta. In-natura ta’ kull min hu sensittiv (il-bniedem, l-annimal) hi mitwielda mxennqa g[al dinja a[jar: sielma u dejjiema, l-oppost ta’ din ilpjaneta tal-gwerra u tal-mewt. L-istess meravilja ta’ din il-pjaneta hi g[ajn ta’ xewqa wisq akbar: is-sabi[ u t-tajjeb m’g[andhomx ikunu telliefa u m’g[andhomx jispi//aw. G[aliex din il-pjaneta tiddi]appuntana daqshekk? G[ala kull fejn hemm iddemm u l-la[am (il-bniedem, l-annimal – l-istess) hemm il-Kalvarju?

Il-fidi hi b]onn anki politiku. Jekk hawn id-dlam, xi mkien hemm iddawl; jekk hemm fina x-xewqa tal[ajja dejjiema, hemm xi mkien din il[ajja dejjiema. Fil-qofol tag[ha l-fidi, hi liema hi r-Reli;jon, ma hix [lief mixja lejn dan l-iskop. Ix-xewqat tannatura, mitwielda, ma humiex skerzi, imma istinti lo;i/i: il-feli/ità ma tistax tkun vera jekk ma hix permanenti.

G[al min jemmen ma hemmx sens akbar minn dan. Il-[ajja kollha, b[ala realtà imperfetta u finita, hi tiftixa g[al dan is-sens. Ma jistax ikun li din

27

il-konvinzjoni fundamentali ma tkunx fin-nofs ta’ kull so/jetà /ivili. Anzi listess /iviltà hi mibnija fuq l-idea ta’ Alla. F’kull /iviltà, qadima jew moderna, hemm /entru li hu Teolo;iku, divin. Kull kultura g[andha l-qofol tag[ha li hu reli;ju]. Il-fatt li llum ninsabu f’epoka li trid tinsa u twarrab dan kollu ma hu xejn [lief sinjal talpre]unzjoni ta’ ]mienna.

Ninsabu f’epoka li hi brava fitteknolo;ija, u medjokri fil-[sieb tag[ha. Il-fatt li hawn min irid iwarrab lil Alla mi/-/iviltà ma hux fatt ;did, g[alkemm ma jidhirx li kien hemm xi ]mien meta dan il-kurrent kien tant nieqes minn sisien ta’ [sieb sod.

Min-na[a l-o[ra, parti mill-misterjozità tal-fidi tinsab fil-fatt li l-idea ta’ Alla hi dejjem ippersegwitata, hi dejjem kontroversjali, ji;ifieri moderna aktar minn kull modernità. Hekk kien fl-img[oddi, hekk g[adu, u allura jidher li hekk se jibqa’.

Kristu nnifsu hu meqjus di;à sa mill-bidu b[ala ‘sinjal ta’ kontradizzjoni’.

F’sistema demokratika kull min jemmen ixandar it-twemmin tieg[u, anki g[aliex it-twemmin hu minnu nnifsu pubbliku, miftu[ g[all-o[rajn.

Il-bniedem hu annimal komunikattiv, so/jali. F’ambjent b[al dan, li ji/[ad i/-/ittadinanza lil Alla nnifsu, kull min jemmen irid juri li hu konvint aktar minn f’kull /irkostanza o[ra. Il-fidi hi dejjem kontroversjali g[aliex hi og[la minn kulma hu evidenti, ovvju, /ert u xjentifiku. L-individwu sempli/i jasal i/aqlaq kultura s[i[a kull meta juri li l-konvinzjoni tieg[u hi s[i[a, solida, tant li tidher u tin[ass.

Sakemm Alla jibqa’ fil-qalb tac/ittadin, ebda kultura ma tista’ twarrbu mi/-/entru. Il-qalb hi /-/entru.

Kull ra;uni li tippretendi li hi suprema tispi//a biex tkun biss it-tapit li lqalb timxi fuqu. Il-fidi tibda mirra;uni; ir-ra;uni hi tant brava li taf li ma tafx, u l-fidi tmur wisq lil hinn minnha. Ir-ra;uni hi l-pass talbidu. Il-qalb tinkludiha, u l-qalb xorta wa[da jibqag[lha [afna spazju.

Kull /iviltà tippre]enta lir-ra;uni tag[ha, u kull /iviltà tkompli tara li rra;uni hi minnha nnifisha frustrata, delu]a. Alla jitke//a kull darba millpjaneta, u xorta wa[da jibqa’ /entrali.

L-eqdem esperjenza tal-umanità kienet il-fidi, u g[alhekk i/-/a[da ta’ Alla kienet ukoll l-eqdem reazzjoni.

It-tnejn huma xejriet dejjiema, stabbli, fil-bniedem.

Il-kri]i tal-kuxjenza tal-politiku li jrid ikun individwalment reli;ju] u politikament lajk tinsab f’dawn illimiti. Hi kwistjoni ta’ kompromess bejn ]ew; estremi.

• It-tieni parti ta’ dawn il-[sibijiet tidher il-{add li ;ej

Il-fidi hi b]onn anki politiku. Jekk hawn id-dlam, xi mkien hemm id-dawl; jekk hemm fina x-xewqa tal-[ajja dejjiema, hemm xi mkien din il-[ajja dejjiema

28

29

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Safar

Dehra tal-belt ta’ Chieti fl-isfond tal-arja muntanju]a. Iz-zona muntanju]a tar-re;jun ta’ Abruzzo hija mifruxa fuq medda ta’ art mal-Gran Sasso (2,793 m) bil-qu//ata tal-Appennini u Mount Majella (2,912 m).

Fir-re;jun hemm tliet parks nazzjonali, park re;jonali, u aktar minn 30 riserva naturali li huma protetti. Dan jassigura l-[ajja ta’ 75% tal-ispe/i rari [ajjin kollha fl-Ewropa.

Abruzzo… minn muntanji u foresti g[al knejjes rurali u fdalijiet stori/i Euchar Mizzi

mizzieuchar@gmail.com

Min i]ur Lanciano li hija wa[da mill-isba[ bliet tar-re;jun fi/-/entru storiku, jara arkitettura kwa]i kollha Medjevali. Lanciano hu msemmi g[all-miraklu tal-Ewkaristija, li kien sar fis-seklu tmienja.

Abruzzo huwa re;jun fi/-/entru tal-Italja. Il-fruntiera tal-Punent tieg[u tinsab inqas minn 50 mil filLvant ta’ Ruma. Ir-re;jun huwa maqsum f’arja muntanju]a fuq inna[a tal-Punent mal-‘Gran Sasso D’Italia’ u mal-kosta fuq in-na[a tal-Lvant bix-xtajtiet tal-ba[ar Adrijatiku.

Abruzzo kburi bit-titlu ta’ “Irre;jun l-aktar a[dar tal-Ewropa”, grazzi g[al terz tat-territorju tieg[u, l-akbar fl-Ewropa, li huwa park nazzjonali u riserva naturali protetta.

Fl-a[[ar g[axar snin, it-turi]mu ]died, spe/jalment dak intern u Ewropew. Abruzzo jinsab fil[ames post fost ir-re;juni Taljani rigward in-numru ta’ turisti li jaslu hemm, wara l-Kalabrija u Marche, Sardinja u Trentino.

Minkejja t-terremot ta’ Aquila li se[[ fl-2009, fis-snin ta’ wara, it-

tkabbir ekonomiku kien kostanti.

Ir-re;jun ta’ Abruzzo huwa mog[ni bi bliet u r[ula meravilju]i u b’postijiet, knejjes u monumenti mill-isba[.

Fossacesia huwa post b’xenarju mill-isba[ fejn tinsab ukoll l-abbazija ta’ San Giovanni in Venere tasseklu 12 li tinsab fuq il-ba[ar Adrijatiku, post ie[or ta’ interess kemm arkitettoniku kif ukoll storiku.

Hemm Chieti, belt [elwa o[ra fejn apparti li g[andha /entru storiku mimli [wienet u kafetteriji, wie[ed jista’ jassisti wkoll g[all-pur/issjoni tal:img[a l-Kbira, jekk jinzerta hemm fi ]mien l-G[id. Din ilpur/issjoni hija wa[da mill-eqdem fl-Italja, pur/issjoni differenti milli nafu a[na i]da hi wa[da mimlija emozzjoni u li fiha messa;; qawwi dwar it-tbatija ta’ Kristu.

}jara o[ra mill-isba[ hija dik filbelt ta’ San Giovanni Rotondo, ilbelt ta’ Patri Piju tal-Pjagi. Belt imfittxija minn miljuni ta’ turisti li ta’ kull sena jmorru j]uruha b’devozzjoni u emozzjoni kbira. Hawn ma tistax ma tinvistax i]-]ew; santwarji ta’ Patri Pio, dak il-qadim li mieg[u hemm ukoll il-kunventi u /ella tal-qaddis kif ukoll mu]ew dwar Patri Pio, u hemm ukoll ilBa]ilika l-;dida li nbniet ad unur Patri Pio. Hemm imbag[ad Via Sagra tal-ir[am li soltu jinvistaw ilpellegrini kif ukoll l-Isptar Casa Della Sofferenze, li bena Parti Pio u li nbena bl-g[otjiet finanzjarji tan-nies.

Città Sant’Angelo hija belt talarti fejn hemm Knisja Kolle;;jata ddedikata lil San Mikiel Arkan;lu, u li mag[ha hemm torri antik g[oli 48 metru.

Rigward ambjent m’hemmx isba[ mill-Park Nazzjonali ta’ Majella.

Post storiku li jikkumplimenta t-tradizzjoni qawwija tal-ikel bnin li jaf joffri dan ir-re;jun

Fossacesia, huwa post b’xenarju mill-isba[ fejn tinsab ukoll l-abbazija ta’ San Giovanni in Venere tas-seklu 12 li tinsab fuq il-ba[ar Adrijatiku.

Hawn tista’ tqatta’ ;urnata s[i[a man-natura u l-muntanja.

Passi;;ata mill-isba[ qalb il-boskijiet tal-Park Nazzjonali. Qabel naslu [dejn il-Cascada niltaqg[u

ma’ dar tal-injam (baita) tipika talpost fejn wie[ed jista’ jitrejjaq.

Ra[al vi/in huwa dak ta’ Guardiagrele, pjuttost ]g[ir, post tipiku ta’ dak ir-re;jun. Anke

Montesilvano huwa post ie[or turistiku li huwa vi/in il-ba[ar Adrijatiku. Trid tmur hemm biex tapprezza l-istorja, s-sbu[ija u rrikkezza ta’ dan il-post.

F’Sulmona wie[ed jista’ jassisti g[all-pur/issjoni tal-‘Madonna che Scappa’. Din hija attrazzjoni annwali ta’ {add il-G[id, fejn jo[or;u pur/issjoni bil-Madonna u ji;ru biha fit-toroq qalb xenarju mill-isba[ tal-muntanji.

30

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

San Valentinu

L-14 ta’ Frar, Jum San Valentinu – sinon-

imu mal-ma[bubin u llum mag[ruf mad-dinja kollha – jinsab fuq l-g[atba. Anki f’Malta din il-festa kibret bil-kbir u llum jispikka fiha lelement kummer/jali hekk kif kull fejn t[ares tibda tara kartolini, reklami ta’ xi ikla romantika fir-restoranti, rigali u elf [a;a o[ra.

Imma qatt waqaftu ta[sbu kif bdiet din il-festa u min hu San Valentinu? Xtaqt naqsam mag[kom xi tag[rif dwar dan il-qaddis u l-u]anzi ta’ dari u llum marbutin ma’ din il-festa. U nie[u l-okka]joni biex nawgura l-festa t-tajba lill-ma[bubin kollha.

San Valentinu – festa u drawwiet Doris Zammit

Le;;enda mo[bija f’misteru

L-istorja ta’ Jum San Valentinu u tal-qaddis patrun tal-im[abba hi mo[bija f’misteru. Nafu li Frar ilu ji;i /elebrat b[ala x-xahar romantiku u li Jum San Valentinu, l-14 ta’ Frar, kif nafuh illum, jinkludi kemm tra//i ta’ tradizzjonijiet Kristjani u kemm Rumani. Imma min kien San Valentinu u kif ;ie asso/jat ma’ din ir-rit antik?

Il-Knisja Kattolika tag[raf mill-anqas tliet qaddisin differenti kollha jisimhom Valentine, jew Valentinus, u li kollha ng[ataw il-martirju.

Jum San Valentinu beda b’/elebrazzjoni litur;ika ta’ wie[ed mill-ewwel qaddisin li kien jismu Valentinus. Inkitbu diversi stejjer imma le;;enda minnhom tirrakkonta kif San Valentinu ta’ Ruma ;ie

mitfug[ il-[abs g[aliex kien qed i]ewwe; lis-suldati li ma kellhomx permess ji]]ew;u min[abba li skont l-Imperatur Ruman, ir;iel mi]]ew;a ma kinux tajbin g[al suldati.

Skont il-le;;enda, biex ifakkar lil dawn l-ir;iel filweg[diet tag[hom u lim[abba ta’ Alla, jing[ad li San Valentinu kien jaqta’ forom ta’ qlub minn par/mina u jag[tihom lil dawn is-suldati u lill-kristjani li kien qed jg[in min[abba li kienu qed ji;u persegwitati ta[t l-Imperu Ruman. Aktarx li din iddrawwa kienet l-ori;ini talu]u tal-qlub f’Jum San Valentinu.

Xi tifkiriet kontemporanji ta’ San Valentinu aktarx ;ew meqruda matul il-persekuzzjoni ta’ Dioklezjanu fis-seklu 4. Fil-5 u s-6 seklu, xog[ol mag[ruf b[ala Passio Marii u Marthae ppubblika storja talmartirju ta’ San Valentinu ta’ Ruma, aktarx li ssellef torturi li ;raw lill-qaddisin o[ra, kif kienet drawwa li jsir fil-letteratura ta’ dak i]-]mien.

L-istess avvenimenti jinsabu wkoll fil-Martirjoli;ija ta’ Bede, li ;iet mi;bura fis-seklu 8. Din tg[id li San Valentinu

kien persegwitat b[ala Kristjan u interrogat millImperatur Ruman Claudius II innifsu. Claudius kien impressjonat b’Valentinu u kellu diskussjoni mieg[u, jipprova jikkonvertih g[allPagani]mu Ruman biex isalvalu [ajtu. Valentinu rrifjuta u minflok ipprova hu jikkonverti lil Claudius g[allKristjane]mu.

Min[abba dan, ;ie ;ustizzjat. Qabel l-e]ekuzzjoni tieg[u, ;ie rappurtat li wettaq miraklu billi fejjaq lil Julia, ittifla ming[ajr dawl tal-kalzrier tieg[u Aurelius. It-tifla talkalzrier u 44 membri talfamilja u qaddejja tieg[u bdew jemmnu f’:esù u tg[ammdu.

Il-le;;enda tkompli tg[id li

San Valentinu – il-patrun tal-ma[bubin kollha

l-lejl ta’ qabel l-e]ekuzzjoni tieg[u Valentinu aktarx li kiteb l-ewwel kartolina ta’ Valentinu, billi hu kiteb ittra indirizzata lil Julia, it-tifla talkalzrier tieg[u, u ffirmaha “Valentinu tieg[ek” b[al tislima a[[arija.

L-espressjoni “Ming[and Valentinu tieg[ek” aktar tard ;iet adottata fil-kartolini moderni ta’ Jum San Valentinu.

Ir-relikwi ta’ San Valentinu ta’ Ruma, li kif ing[ad aktar ’il fuq kien qassis f’Ruma li miet martri lejn is-sena 496 wara Kristu u ;ie midfun Via Flaminia, ;ew mi]muma filknisja u katakombi ta’ San Valentinu f’Ruma, li baqa’ sit ta’ pellegrina;; importanti matul il-Medju Evu sakemm dawn ir-relikwi ta’ San Valentinu ;ew trasferiti g[allknisja ta’ Santa Pressida vi/in i/-/imiterju ta’ San Hippolytus matul il-pontifikat tal-Papa Nikola IV. Il-kranju inkurunat bil-fjuri ta’ San Valentinu hu esebit filBa]ilika ta’ Santa Maria

f’Cosmedin, f’Ruma. Xi relikwi o[ra jinsabu fil-Knisja talKarmelitani fit-Triq Whitefriar f’Dublin, fl-Irlanda.

Mill-banda l-o[ra le;;enda o[ra titkellem fuq Valentin ta’ Terni li sar Isqof ta’ Interamna (illum Terni) g[as-sena 197 wara Kristu, u jing[ad li miet martri matul il-persekuzzjoni tal-Imperatur Aurelius. Hu wkoll midfun f’Via Flaminia, imma f’lok differenti minn dak ta’ Valentinu ta’ Ruma. Irrelikwi tieg[u jinsabu filBa]ilika ta’ San Valentinu f’Terni. Tixbihat ta]-]ew; qaddisin kienu kwa]i f’kull knisja u monasteru fl-Ewropa.

L-En/iklopedija Kattolika titkellem ukoll dwar it-tielet qaddis li kien jismu Valentinu u li kien jissemma mal-ismijiet tal-ewwel martri fid-data tal14 ta’ Frar. Dan ing[ata l-martirju fl-Afrika ma’ numru minn s[abu, imma ma nafu xejn aktar dwaru. Ras San Valentinu ;iet priservata flabatija ta’ New Minster, Winchister, u venerata.

31

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

San Valentinu

Il-kartolini g[al Jum San Valentinu

L-ittra ta’ m[abba bl-ewwel ‘Valentine’

L-ewwel darba Valentine fl-Ingilterra

Fil-British Library f’Londra nstabet ittra miktuba minn ]ag[]ug[a lill-ma[bub tag[ha li fiha tintu]a l-kelma Valentine g[all-ewwel darba fillingwa Ingli]a. Din l-ittra turi li anki 500 sena ilu l-ma[bubin kellhom l-istess im[abba, xewqat u problemi finanzjarji daqkemm g[andhom il-ma[bubin issa fis-seklu 21.

Fl-1477 Margery kitbet ittra lil John titolbu biex ma jitlaqhiex g[ad li l-;enituri tag[ha rrifjutaw li jag[tuha aktar dota.

Fl-ittra Margery kitbet ‘ryght welebeloued

Voluntyne’ (tajjeb u wisq ma[bub Valentine), u tatu kelmitha li tkun mara tajba u “jekk t[obbni, nittama ... ma titlaqni qatt.”

Fl-istess ittra tkompli tg[idlu li ;isimha sejjer lura ftit ftit u qalbha qed tinqasam g[ax ilma[bub tag[ha mhux ikellimha.

Imma l-istorja kellha tmiem sabi[ g[ax g[ad li missierha baqa’ jwebbes qalbu u ma tahiex aktar dota, Margery ]]ew;et lil John u kellhom tifel li semmewh William fl-1479. Margery mietet fl-1495 u John fl-1503.

Valentinu romantiku jew le^

Jing[ad li /-/elebrazzjoni ta’ San Valentinu ma kellha lebda konnotazzjonijiet romanti/i qabel il-poeta Geoffrey Chaucer kiteb il-poe]ija Parlement of Foules (1382) (Parlament tal-G[asafar) fisseklu 14. Chaucer kiteb hekk: “Din kienet f’Jum San Valentinu, meta kull g[asfur ji;i jag[]el is-sie[ba tieg[u”.

Din il-poe]ija nkitbet ad unur l-ewwel anniversarju mill-g[erusija tar-Re Rikardu II tal-Ingilterra u Anna ta’ Bo[emja. Il-ftehim ta]-]wie; ;ie ffirmat fit-2 ta’ Mejju 1381. Meta ]]ew;u 8 xhur wara huma kien g[ad kellhom biss 15-il sena. B[al din ilpoe]ija nkitbu [afna, fejn jissemma l-isem Valentinu.

Filwaqt li tradizzjonijiet Ewropej li g[andhom x’jaqsmu ma’ San Valentinu u Jum San Valentinu abbinawh malim[abba romantika, hemm asso/jazzjonijiet o[ra li abbinaw lill-qaddis mal-bidu tar-rebbieg[a.

Filwaqt li d-drawwa li jintbag[tu l-kartolini, il-fjuri, i//ikkulata u rigali o[ra ori;inat

fir-Renju Unit, fis-Slovenja San Valentinu jew Zdravko kien wie[ed mill-Qaddisin tarRebbieg[a, il-qaddis tas-sa[[a u l-patrun ta’ dawk li jrabbu n-na[al u tal-pellegrini.

Proverbju jg[id li San Valentin i;ib i/-/wievet talg[eruq. Il-pjanti u l-fjuri jibdew jikbru f’din il-;urnata.

Kienet ti;i /elebrata b[ala lewwel ;urnata meta jibda xxog[ol fid-dwieli u l-g[elieqi.

Jing[ad ukoll li l-g[asafar ifit-

txu jag[]lu s-sie[ba tag[hom dakinhar.

Kien biss re/entement li Jum San Valentinu beda ji;i /elebrat b[ala jum l-im[abba.

Tradizzjonalment Jum lim[abba kien nhar it-12 ta’ Marzu, festa ta’ San Girgor, jew it-22 ta’ Frar, festa ta’ San Vi/enz. Il-patrun talim[abba fil-fatt hu Sant’Antnin li l-;urnata tieg[u ni//elebrawha fit-13 ta’ :unju.

Fl-1797 dar tal-pubblikazzjoni ppubblikat ktieb bl-isem The Young Man’s Writer, li kien jinkludi numru kbir ta’ versi sentimentali g[al dak il-ma[bub ]ag[]ug[#a li ma kellux [ila jikteb il-versi tieg[u hu stess.

Di;à kien hemm stampaturi li bdew jipprodu/u numru limitat ta’ kartolini bil-versi u disinji, imsejj[a ‘valentini mekkani/i’ u ttnaqqis fir-rata tal-posta fisseklu ta’ wara, ;ab mieg[u prattika anqas personali biex wie[ed jibg[at il-kartolini ta’ Valentinu. Dan ta lok biex g[all-ewwel darba jibdew jintbag[tu kartolini anonimi.

Il-kartolini ta’ Valentinu kienu saru tant popolari flIngilterra fis-seklu 19, li bdew ji;u mmuntati fil-fabbriki. U[ud mill-kartolini bdew ji;u mag[mula u m]ejna bil-bizzilla pura u ]]igarelli; il-bizzilla tal-karti ;iet introdotta aktar tard lejn nofs is-seklu 19.

Fl-Istati Uniti, l-ewwel kartolini ta’ Valentinu, stampati bil-bizzilla talkarti, ;ew prodotti u mibjug[a ftit wara l-1847 minn Esther Howland ta’ Worcester, Massachussettes. Missierha kien jopera [anut kbir talkotba imma Ester [adet lispirazzjoni minn kartolina li r/eviet ming[and kollega

ta’ missierha li kien Ingli].

U hekk bdiet ukoll l-u]anza li jintbag[tu l-kartolini talValentinu anki fl-Amerika.

F’nofs is-seklu 20, il-prattika tal-kartolini ;iet esti]a g[al kull xorta ta’ rigali.

Dawn ir-rigali jinkludu ward u /ikkulata ppakkjati fis-satin a[mar f’kaxxi forma ta’ qalb. Fl-1980, lindustrija tad-djamanti bdiet tippromwovi Jum San Valentinu b[ala okka]joni fejn jistg[u jing[ataw ukoll il-;ojjelli.

L-asso/jazzjoni tal-kartolini fl-Istati Uniti tistma li kwa]i 190 miljun kartolina ta’ valentinu jintbag[tu kull sena fl-Istati Uniti. Imma nofs dawn il-kartolini jing[ataw lill-membri talfamilji barra lill-mara u rra;el, [afna drabi lit-tfal.

Jekk wie[ed jinkludi wkoll il-kartolini ta’ valentinu li ji;u mag[mula fl-attivitajiet fl-iskejjel, il-figura titla’ g[al biljun u l-g[alliema jkunu dawk li l-aktar jir/ievu kartolini.

Il-popolarità tal-internet hekk kif beda l-millennju [olqot tradizzjonijiet ;odda.

Kull sena miljuni ta’ nies ju]aw modi di;itali biex jo[olqu u jibag[tu messa;;i f’Jum San Valentinu. Hu stmat li fl-2010 intbag[tu aktar minn 15-il miljun kartolina ta’ San Valentinu di;itali.

32

Bernice Vassallo (Mrs Paola)

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Mrs Malta 2014

Mrs Malta 2014 Marika Sultana (Mrs St Julians)

Charlene Darmanin (Mrs Vittoriosa)

Elaine Hun (Mrs San Pawl tat-Tar;a)

Serata finali bejn 10 kontestanti s-Sibt li ;ej minn Gaffiero Productions 10 finalisti minn fost 26 applikanti se jkunu qed jikkompetu bejniethom g[at-titlu Mrs Malta 2014 li l-finali tieg[u se ssir nhar is-Sibt li ;ej, 15 ta’ Frar, f’Villa Difesa, Ba[ar i/-?ag[aq.

Il-konkors qed ikun organizzat g[all-ewwel darba minn Gaffiero Productions.

Ivan Gaffiero qalilna li hu ilu jorganizza konkorsi b[al dawn g[al dawn l-a[[ar 20 sena imma dan il-konkors partikolari, anki min[abba l-presti;ju tal-isem tieg[u, qed jag[tih

importanza kbira biex ikun /ert mis-su//ess tieg[u.

Il-kontestanti se jilbsu lbies iswed u b’sash tal-lokalità tag[hom, u wara kostum tradizzjonali Malti u b’libsa eleganti. Fis-serata finali se jie[du sehem ukoll [afna mistednin u sindki tal-g[axar lokalitajiet parte/ipanti, li huma n-Naxxar, {al Qormi, il-Marsa, San :iljan, il-Birgu, Bormla, San Pawl tat-Tar;a, Ra[al :did, il-Belt Valletta u l-Fgura.

Il-mudelli se jikkompetu wkoll g[at-titlu Mrs Photogenic u lejn it-tmiem se jkantaw flimkien il-kanzunetta We are the World.

Joanne Farrugia (Mrs Cospicua)

Christiann Azzopardi (Mrs Valletta)

Ritratti> Matthew B. Spiteri

Lucienne Guzman (Mrs Marsa)

Sheryl Urpani (Mrs Naxxar)

Anthea Attard (Mrs Qormi)

Deborah Spiteri (Mrs Fgura)

33

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Teatru

Jibdew il-preparamenti g[all-kun/ert ‘Just Musicals 6’ Fl-Istitut Kattoliku fid-29 u 30 ta’ Marzu Il-kumpanija Teatru Rjal b[alissa tinsab fl-aqwa tal-preparazzjoni g[allkun/ert annwali tag[ha fis-sensiela Just Musicals li se jsir fl-Istitut Kattoliku, il-Furjana, fid-29 u 30 ta’ Marzu 2014.

Din is-serata g[andha tkun [olqa o[ra fil-kullana ta’ kun/erti JUST MUSICALS li l-kumpanja Teatru Rjal tippre]enta kull sena.

Din is-sena t-tema tal-kun/ert se tfakkarna fl-isba[ vu/ijiet mu]ikali kemm ta’ Maltin li llum sfortunatament ma g[adhomx mag[na kif ukoll barranin..

U[ud mill-aqwa kantanti Maltin se jkunu qed jag[tu ;ie[ lil Dominic Grech (Tramps) Sammy Bartolo (New Cuorey) u Tony Gauci (ilKampanjol).

Fit tieni parti tal-programm naraw u nisimg[u siltiet minn West Side Story, mu]ika ta’ Andrew Loyd Weber, u fl-a[[ar nett l-a[[ar u l-itwal parti tas-serata tkun dedikata g[all-musical e//ezzjonali Priscilla....Queen of the Desert.

Jie[du sehem il-kantanti Neville Refalo, Leontine, Janvil, Tiziana, Glen Vella, Dorothy Bezzina, Bartolo Sisters, Debbie Scerri, Lawrence Gray, Ivan Debattista, Mark Tonna u Dominic Cini. L-arran;amenti mu]ikali huma ta’ Joe Brown.

Booking miftu[ online fuq www.kumpanijateatrurjal.com jew booking Office, Bar tal-Istitut Kattoliku, u Pawlu Testa Travel (21223340).

Tliet kantanti stabbiliti li se jie[du sehem fl-ispettaklu mu]ikali ‘Just Musicals 6’> Dorothy Bezzina, Mark Tonna u Lawrence Gray

L-erba’ atturi li [adu sehem fid-dramm ‘Salomè’ mill-kumpanija Talenti> (Mix-xellug)> Larissa Bonaci, Alan Fenech, Nathalie Micallef u Mario Micallef, li kellu f’idejh ukoll il-produzzjoni

Teatru e//ellenti b’[afna talenti

Attendejt, dan l-a[[ar, g[arrappre]entazzjoni teatrali Salomè fitteatru tal-Kavallier ta’ San :akbu u [assejtu dmir tieg[i nikteb kelmtejn ta’ tif[ir g[al kull min b’xi mod jew ie[or kien involut f’din il-produzzjoni.

Ng[idha bla tlaqliq li t-talent talatturi Maltin tassew jag[mel ;ie[ lillproduzzjoni ori;inali tad-dramm famu] bl-istess isem, miktub mill-awtur daqstant ie[or famu], Oscar Wilde, aktar minn 100 sena ilu.

Ma kienx hemm bosta atturi, erbg[a kollox. Imma l-erbg[a li huma interpretaw il-parti tag[hom b’mod stupend u [allew lill-udjenza msammra fuq issi;;u, attenta g[al kull kelma, g[al kull mossa.

Kull min b[ali hu xi ftit jew wisq mid[la tat-teatru kien jaf x’seta’ jistenna mill-koppja ta’ atturi bravi Mario u Nathalie Micallef, li t-tnejn kienu kon-

vin/enti g[all-a[[ar fil-partijiet tag[hom ta’ Erodi u Herodias. Ir-re/tar tag[hom, tant naturali, u bl-g[ajnuna ta’ kostumi sbie[ tal-epoka, jg[inek tid[ol mill-ewwel fl-interess tal-istorja rakkuntata.

Id-direzzjoni tal-istess Mario Micallef, li llum i;orr warajh snin twal ta’ esperjenza fuq il-palk, g[enet ukoll biex il-produzzjoni la[qet livelli professjonali.

L-g[a]la ta’ Alan Fenech g[all-parti ta’ :wanni l-Battista probabbilment ma setg[etx kienet a[jar. Bl-g[ajnuna anki tal-istatura tieg[u, Alan Fenech qaxxar il-parti tieg[u u ta gost lilludjenza, anki jekk id-dehra tieg[u fuq il-palk personalment xtaqt li kienet xi ftit itwal.

Imma probabbilment l-ikbar sorpri]a, g[allinqas g[alija, kienet lattri/i ]ag[]ug[a Larissa Bonaci, fil-

parti prin/ipali ta’ Salomè. Minkejja li kont di;à smajt min ifa[[arha, nistqarr li ma kellix opportunità naraha fuq palk qabel din ir-rappre]entazzjoni.

Larissa kienet prattikament perfetta f’kull xena li kellha, inklu]a x-xena mill-aktar qawwija u su;;estiva lejn tmiem id-dramm. Minn din ix-xena prattikament kien jiddependi [afna ssu//ess jew le tad-dramm.

B’responsabbiltà b[al din fdata lilha, Larissa rnexxielha to[ro; bl-unuri u tin]el mill-palk b’punti massimi.

Minbarra re/tar konvin/enti, ienet tajba wkoll f’xena ta’ ]fin.

Ma rridx ninsa nsemmi t-traduzzjoni, b[as-soltu b’Malti mirqum b’seng[a liema b[alha, ta’ Alfred Palma, li ismu sar sinonimu mal-produzzjonijiet e//ellenti li minn ]mien g[al ]mien qed nassistu g[alihom mill-kumpanija Talenti.

Irrid ng[id ukoll kemm [adt gost li, g[all-produzzjoni li attendejt g[aliha jien, kien hemm pre]enti fil-platea personalitajiet b[all-President Emeritu Eddie Fenech Adami, il-Kap talOppo]izzjoni Simon Busuttil, il-Vi/i Kap Beppe Fenech Adami u deputati o[ra mi]-]ew; partiti politi/i. Ilpre]enza tag[hom ]gur li tonora lillatturi u produtturi u tinkora;;ihom g[al aktar xog[lijiet b[al dawn.

Ix-xewqa tieg[i – u forsi wkoll su;;eriment – hi li ’l quddiem naraw aktar xog[lijiet ta’ Oscar Wilde maqlubin g[all-Malti u addattati g[all-palk.

B’Alfred Palma jittradu/i u jadatta g[all-palk, u bis-sehem ta’ Mario Micallef u l-kumplament tal-atturi filkumpanija Talenti, ]gur li nasssistu g[al aktar produzzjonijiet professjonali, b’garanzija ta’ teatru e//ellenti.

Albert Camilleri

34

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

I, Frankenstein

?inema

(KRS – 12A)

Il-[lejqa ming[ajr omm, li kienet [olqot il-kittieba Mary Shelley, hawn isib ru[u fid-dinja tal-an;li u x-xjaten f’dan il-film li jidher ma[sub b[ala lbidu ta’ sensiela. Hawn però nsibu li din il-ver]joni twarrab t-turment li jg[addi minnu l-mostru, biex minflok dan isib ru[u b[al ballun bejn ilqawwiet tat-tajjeb u dawk tal-[a]en: ilgargoyles u d-dimonji, li qed ifittxu ssigriet tal-immortalità. Jidher li l-[lejqa ta’ Frankenstein jirrappre]enta dan issigriet, u li t-tnejn riedu jsibu ktieb li Frankenstein kien kiteb id-dettalji kollha tal-esperimenti tieg[u.

Meta g[al ftit ma jinqatilx mix-xjaten, ji;i salvat mir-re;ina tal-Gargoyles, Leonire (Miranda Otto) li ssemmieh Adam. Imma l-{]iena, jew a[jar il-kap tag[hom, Naberius (Bill Nighy) ma jaqtax qalbu, u jqabbad ukoll lix-xjenzata (Yvonne Strahovski) li ma tkunx taf min hu verament, biex tg[inu filpjan tieg[u li jirxoxta armata [alli ja[kem lill-bnedmin.

B[alma qed taraw din hi ver]joni aktar ‘ambizzju]a’ tal-[rafa, futuristika g[al ]mien Shelley, li hawn hi mag[mula aktar fantastika u spettakolari grazzi g[all-grafika bil-kompjuter.

Film differenti mill-gzuz ta’ Frankenstein li rajna, u li probabbli, fuq l-istess linja ta’ Underworld, jista’ jkollu xi sequels.

12 Years a Slave Film ba]at fuq l-awtobijografija ta’ Solomon Northrup, Iswed imwieled [ieles fi New York fil-parti tal-Istati Uniti fejn l-iskjavitù kienet di;à ;iet abolita, li fl-1841 in[ataf minn skjavisti li je[duh fin-nofsinhar tal-pajji] fejn kienet g[adha te]isti l-iskjavitù, ibig[uh b[ala lsir u jibdlulu ismu. Kien hemm min qal li b[alma l-film Schindler’s List wera b’mod realistiku l-kruha talOlokawst, dan jag[mel l-istess g[all-iskjavitù.

Id-direttur (mhux l-attur) Steve McQueen iwassal b’mod realistiku, forsi ]]ejjed, il-[ruxija li jkollu jg[addi minnha u jara tul it-12-il sena li dam ilsir.

L-interpretazzjonijiet huma kollha tajbin [afna, u g[alhekk xieraq li nsem-

Trishna.

)

(KRS – 15

mu w[ud minnhom: Chiwetel Ejiofor jinterpreta l-parti ewlenija ta’ Solomon.

Michael Fassbender jikkonvin/i wkoll b[ala sid l-art fejn kien i[addem l-ilsira, jisker spiss, u kien iffissat fuq it-tfajla lsira Patsey (Lupita Nyiong’o).

Hemm ukoll Paul Dano b[ala g[assies fuq l-ilsira li ma kienx jista’ jni]]ilha li Solomon kien tant intelli;enti, u g[alhekk jipprova jag[millu [ajtu infern.

Anki Brad Pitt g[andu parti ]g[ira imma importanti b[ala mastrudaxxa kontra liskjavitù.

Il-film g[andu fotografija mill-isba[ li kwa]i to[loq kuntrast mal-kruha talmo[qrija ta’ bniedem kontra ie[or, b’attenzjoni partikulari g[ad-dettall tal-ambjentazzjoni (l-iffilmjar sar f’mixtlat veri) u anki l-kostumi.

Ko-produzzjoni Britannika#Indjana li ntweriet l-ewwel darba fil-Festival Internazzjonali tal-Films ta’ Malta f’Di/embru li g[adda, imnebba[ mill-klassiku ta’ Thomas Hardy ‘Tess of the D’Urbervilles’ ambjentat fl-Indja, dwar ir-relazzjoni tra;ika bejn iben ]viluppatur u bint sid ta’ Jeep, li kienu jaqilg[u x’jieklu biha, li tinqered f’in/ident.

August: Osage County (KRS – 15)

Il-mewt tar-ra;el ta’ Violet (Meryl Streep) twassal biex it-tliet uliedha (Julia Roberts, Juliette Lewis u Julianne Nicholson) imorru lura d-dar g[allfuneral u biex ifarr;uha, u minflok jibda g[ajjat, tilwim, akku]i u anki kxif ta’ sigrieti mo[bija g[exieren ta’ snin.

B’cast li fosthom hemm rebbie[a ta’ [ames Oscars u 24 nominazzjoni wie[ed malajr jifhem g[aliex hemm /ertu interess fil-film.

Imbag[ad hemm il-bonus li r-rakkont hu ba]at fuq ix-xog[ol miktub g[allpalk minn Tracy Letts u rebbie[ ilPremju Pulitzer fl-2008. Id-direttur John Wells, bl-g[ajnuna tal-istess Letts, silet sieg[a mill-kummiedja drammati-

ka, u tawwalha tliet kwarti o[ra, g[alkemm ba]ikament xorta ‘l-azzjoni’ (biex insej[ulha hekk!) baqg[et limitata fid-dar tal-omm. L-aktar fl-a[[ar nofs sieg[a meta Violet, dejjem b’parrokka u nu//ali tax-xemx, u dejjem tibla’ l-pilloli (hi jkollha kan/er) tinfexx f’tg[ajjir, insulti u kliem [a]in lill-membri kollha tal-familja u l-ir;iel tag[hom, minbarra lil o[tha Mattie (Margo Martindale).

Din nistg[u nsej[ulha rapsodija ta’ kattiverija li ;;ieg[lek tid[ak u fl-istess [in tirrealizza li ma kinetx sitwazzjoni tad-da[k.

Aktar milli xi metafora dwar il-[ajja fl-Amerika, il-film jidher b[ala mera ta’ familji mdejqa.

35

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Lokali

}jara Kulturali fil-Belt Valletta Ir-Rettur tal-Università l-Professur Juanito Camilleri (it-tielet mil-lemin) jir/ievi l-g[otja mill-kampanja Christmas on Campus ming[and il-President tal-KSU Thomas Bugeja (ir-raba’ mil-lemin) fil-pre]enza tal-Kap E]ekuttiv ta’ RIDT Wilfred Kenely (l-ewwel mil-lemin) u l-Kap tad-Dipartiment tal-Anatomija Pierre Schembri-Wismayer (it-tieni mil-lemin)

G[otja lill-Fond tar-Ri/erka tal-Università mill-kampanja ‘Christmas on Campus’

Il-Kunsill tal-Istudenti Universitarji (KSU), l-Università ta’ Malta, i/-Chaplaincy talUniversità u numru ta’ organizzazzjonijiet talistudenti li ng[aqdu flimkien g[all-kampanja ‘Christmas on Campus’ ippre]entaw terz talammont li n;abar lill-fond tar-Research, Innovation and Development Trust (RIDT) talUniversità. Is-somma sabi[a ta’ €4,000 se tmur g[al pro;etti universtarji ta’ ri/erka dwar il-kan/er.

Dr Pierre Schembri-Wismayer, il-Kap tadDipartiment tal-Anatomija fil-Fakultà talMedi/ina u l-Kirur;ija tal-Università ta’ Malta, tkellem dwar i]-]ew; pro;etti spe/ifi/i tal-

kan/er li se jibbenefikaw minn dawn il-fondi.

Ir-Rettur tal-Università l-Professur Juanito Camilleri fa[[ar lill-istudenti u lit-tim tal-organizzaturi.

F’isem il-kumitat organizzattiv, il-President tal-KSU Thomas Bugeja qal li huma kienu kburin mill-fatt li din id-donazzjoni se tkun qed tappo;;ja r-ri/erka tal-kan/er. “Se na[dmu biex inkomplu ni;bru fondi g[al kaw]i ;usti, inklu] l-RIDT.” Il-kampanja ‘Christmas on Campus’ ta’ din is-sena ;abret is-somma rekord ta’ €12,000.

Dawn il-flus kienu mqassmin ugwalment bejn L-Istrina, id-Dar tal-Providenza u l-RIDT

PELÈ JAG{}EL HUBLOT. Ir-re tal-futbol mondjali Pelè se jkun l-‘ambaxxatur’ tad-ditta presti;ju]a tal-arlo;;i Hublot. Dan t[abbar mis-CEO ta’ Hublot waqt i/-/erimonja tal-Football Extravaganza Awards li saret f’Londra ftit ]mien ilu. L-arlo;;i Hublot f’Malta huma rappre]entati esklussivament minn Edwards Lowell Co. Ltd. u huma disponibbli minn Strada Zakkarija, il-Belt, u l-bajja ta’ Spinola f’San :iljan. Aktar tag[rif /empel 21384503 jew ibg[at email lil: info@elcol.com.

‘Breaking Bad’ fuq GO Stars

Breaking Bad, is-serje li reb[et l-Aqwa Serje Televi]iva fil-kategorija tad-Drama waqt il-Golden Globe Awards tal2014, se tixxandar g[all-ewwel darba fuq GO stars g[ada l-10 ta’ Frar fid-9pm b’episodji wara xulxin kull nhar ta’ Tnejn filg[axija.

Breaking Bad hu wie[ed mill-erba’ shows li se jkunu mxandra fuq GO Stars g[allewwel darba fil-;img[at li ;ejjin.

GO Stars hu disponibbli g[al dawk kollha abbonati malpakketti Silver, Gold u Interactive TV g[all-€6.99 fix-xahar.

Ir-raba’ minn sensiela ta’ }jarat Kulturali se tie[u lillparte/ipanti jaraw diversi siti ta’ interess fil-kapitali tag[na. F’din i]-]jara, li se ssir il-{add 16 ta’ Frar, se jkun skopert l-aktar l-aspett militari, gwerrier u difensiv tal-Belt Valletta.

Din il-mawra kulturali se tie[u lill-parte/ipanti fi//entru ta’ interpretazzjoni tal-fortifikazzjonijiet li hu intenzjonat biex jikkomunika mal-vi]itaturi l-istorja rikka u importanti tal-patrimonju arkitettoniku militari Malti.

I]-]jara se tie[u wkoll lillparte/ipanti fl-armerija filpalazz tal-Granmastru kif ukoll ix-xelters tat-tieni gwerra fil-ber;a tal-Baviera li g[andha storja m[awra.

Permezz ta’ spjegi minn gwidi professjonali, il-[ar;a kulturali tkompli fil-knisja dedikata lil Santa Marija Maddalena li qed ter;a’ lura g[all-glorja tag[ha, li wkoll

g[andha storja mqanqla u interessanti [afna.

Dawn i]-]jarat kulturali li jsiru kull xahar huma organizzati mill-Kunsill Malti g[all-Kultura u l-Arti.

It-tluq g[al din i]-]jara jkun minn [dejn lukanda ewlenija fil-Furjana fid-8.45 ta’ filg[odu u l-prezz tal-biljetti hu €12 g[all-kbar u €10 g[all-anzjani u tfal.

Il-booking jag[laq f’nofs-

inhar ta’ nhar l-Erbg[a 12 ta’ Frar jew qabel jekk

jil[qu jimtlew il-postijiet kollha. L-uffi//ju tal-booking f’230 Triq ir-Repubblika il-Belt (ftit ’l isfel min Pjazza San :or;) ikun miftu[ mit-Tnejn sal-:img[a bejn it-8.30am u t-3.30pm. Aktar informazzjoni ting[ata permezz tat-telefon (21232515 jew 21245168), inkella billi tibag[tu email fuq noel.damato@maltaculture.com jew i]]uru s-sit elettroniku www.maltaculture.com.

36

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Kotba

Il-[ajja fit-Tieni Gwerra Dinjija

(Karmenu Mallia> “BI}A’ U KURA::”, Rumanz Storiku. 382 pa;na) Re/ensjoni minn Charles Magro

}ew; rumanzi ;odda ta’ Alfred Palma

G[adhom kif ;ew ippubblikati ]ew; rumanzi ;odda ta’ Alfred Palma: Irmied u Tqanqil.

Irmied hu t-tieni edizzjoni tar-rumanz notorju Overdose, li kien qanqal u sensazzjoni s[i[a meta deher g[all-ewwel darba fl-1995. U issa dan ir-rumanz ;ie editjat u mtawwal kif xtaq lawtur ori;inarjament, u naturalment hu aktar qawwi minn qabel.

Tqanqil ukoll hu rumanz qawwi [afna, li kien ippubblikat fl-2012 bl-istess isem, u din hi ttieni edizzjoni tieg[u, editjata u mtawla mill-

awtur stess, ukoll kif xtaq jippubblikaha ori;inarjament.

Dawn i]-]ew; rumanzi fihom ;rajjiet millisba[, imqanqlin, reali u fattwali, u j]ommu lill-qarrej fuq ix-xwiek biex jasal sal-a[[ar pa;na. I]da min[abba n-natura senswali u erotika tag[hom huma rikmandati biss g[al qarrejja maturi ’l fuq minn tmintax-il sena.

Il-kotba qeg[din jinbieg[u €7.99-il wie[ed u jistg[u jinkisbu billi wie[ed jibg[at email lil: books@go.net.mt, inkella jistaqsi g[alihom fil[wienet tal-kotba

Min hu mid[la tal-kontribuzzjoni settimanali ta’ Dr Carmel Mallia, f’gazzetta lokali, jaf x’livell letterarju fuqani g[andu dan l-awtur fil-kitba tieg[u.

Dan l-a[[ar kiseb su//ess kbir meta d-Dar talPubblikazzjoni BDL ippubblikatlu tliet rumanzi f’daqqa: Il-Baruni ta’ {al Qormi; LIrvell tal-Qassisin, u Dell Napuljun Fuq Malta. Din hi trilo;ija ta’ rumanzi stori/i; wie[ed jaqbad fejn telaq lie[or.

L-awtur i[allat fatti stori/i li se[[ew tassew matul l-istorja tal-g]ejjer tag[na ma’ ;rajjiet fittizji li, g[alkemm ma[luqin mill-istess awtur, huma mibnijin fuq karattri li g[exu tassew fi]-]mien li fih hu pprojettat ir-rumanz.

L-istess jag[mel Mallia f’dan ir-rumanz: Bi]a’ u Kura;;. Ir-rumanz hu ambjentat f’Malta tas-snin immedjatament qabel it-Tieni Gwerra Dinjija u matul l-istess gwerra, bejn l-1939 u l-1945.

Il-gwerra hi ddokumentata permezz ta’ djarju li kienu j]ommu w[ud mill-protagonisti. I]da l-awtur ma jirrakkuntax biss il-;rajjiet drammati/i li se[[ew matul ilgwerra; kultant ideffes ukoll ilkummenti personali tieg[u – kummenti ta’ min g[ex is-snin tal-gwerra; ta’ min bata l-;u[ u l-“bi]a’”, u ta’ min sab il“kura;;” biex jissielet kontra l-g[adu li ried jibilg[u u, fi//irkostanzi, jg[ix [ajja normali kemm seta’ kien possibbli.

Mal-istorja tal-gwerra l-kittieb jirrakkonta l-g[ajxien talprotagonisti tar-rumanz.

Jirrakkonta l-konsegwenzi, u[ud po]ittivi, o[rajn mhux daqstant, tat-ta[lit bejn familji mill-Kottonera (il-Birgu) u o[rajn minn {al Qormi, fejn dawk tal-ewwel marru jistkennu b[ala refu;jati biex ja[arbu mill-bombi tal-Assi (l-Italja u l-:ermanja).

L-awtur iqis it-Tieni Gwerra Dinjija b[ala dak l-episodju flistorja ta’ Malta li biddel kollox. Biddel il-mod ta’ g[ajxen li kien jg[ix il-poplu Malti qabel, u introdu/a l-era moderna li wasslet lill-poplu biex ja[sibha kif ja[sibha llum. Bi tmiem il-gwerra bdiet era ta’ madwar [amsin sena li tellfet il-paragun bejn il-Maltin tallum u dawk ta’ qabel il-gwerra.

Fi [sieb l-awtur ukoll il-perjodu tal-gwerra kisser il-fruntieri bejn l-ir[ula u l-bliet

Maltin. Dak i]-]mien id-distanzi bejn belt u o[ra kienu [afna iktar ippronunzjati, u dan kien jirri]ulta f’modi differenti ta’ g[ajxien min-nies tal-ibliet g[al dawk tal-ir[ula, kif juri tant tajjeb dan irrumanzier b’dan ix-xog[ol letterarju tieg[u.

Fl-istess [in l-awtur juri, permezz ta’ [ajjet il-protagonisti tar-rumanz, kif il-gwerra eliminat il-fruntieri u d-distanzi bejn belt u ra[al; kif innies tal-ibliet t[alltu ma’ dawk tal-ir[ula, u na[a [adet millo[ra biex il-Maltin saru iktar poplu wie[ed, li ja[sibha u jg[ix bl-istess mod.

Mallia jirnexxilu jwassal ilmessa;; tieg[u billi j]omm irrakkont sempli/i kemm jista’ jkun. Dan jag[milha possibbli biex kull qarrej, hu x’inhu llivell ta’ edukazzjoni li g[andu, ikun jista’ jsegwi.

Ju]a [afna d-djalogu, u dan jag[mel ir-rakkont [aj, tant li l-qarrej jista’ sa[ansitra jivvi]walizza kull xena, Biex jiddistingwi bejn in-nies talbelt u dawk tar-ra[al, ju]a ddjalett.

Is-su;;etti huma ttrattati b’mod adult, u l-awtur ma joqg[odx lura milli jid[ol filmumenti intimi tal-[ajja mi]]ew;a. I]da, kuntrarju g[al dak li jag[mlu [afna kittieba llum, li ma j[allu xejn g[allimma;inazzjoni, Mallia jag[mel dan bla ma jixxokkja, bla ma jqajjem passjonijiet senswali, billi bis-sempli/ità j]omm ir-rumanz nadif kemm jista’ jkun.

Fuq kollox, minkejja l-perjodu drammatiku li hu ambjentat fih ir-rumanz Bi]a’ u Kura;;, Mallia jirrakkonta l-istorja b’do]a qawwija ta’ umori]mu.

Din ma tistunax; anzi tenfasizza s-sempli/ità tar-rakkont u tal-karattri. Turi wkoll is-sens qawwi ta’ottimi]mu li bih lawtur i[ares lejn il-;rajjiet li g[adda minnhom matul [ajtu.

37

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Media

Albert Spiteri

af.spiteri@gmail.com Li niekol, li tag[ti kasi Anki din il-;img[a, fil-programm tas-CNN Amanpour kellna argumenti li jolqtu lill-bniedem, li mhumiex

parti;jani u li jimmiraw biss biex imissu f’kull wie[ed minna l-[sus umani fina. Anki din il-;img[a, Christiane Amanpour ter;a’ ]]ommni nsegwiha, nog[xa bil-pre]entazzjoni sublimi tag[ha.

“Washington g[adu kemm ta daqqa o[ra krudili lil dawk l-Amerikani li mhumiex finanzjarjament komdi, dawk il-familji li kuljum jissieltu biex iwasslu l-[ob]a fuq il-mejda tal-ikel,” tintrodu/i l-programm tag[ha lpre]entatri/i.

Nhar it-Tlieta li g[adda, is-Senat approva abbozz ta’ li;i li jikkontrolla l-g[ajnuniet li l-gvern jag[ti lillbdiewa u lill-familji l-fqar fis-so/jetà.

Ji;ifieri l-Gvern qed jistenna li jiffranka f’dawn l-g[axar snin li ;ejjin, aktar minn 16-il biljun dollaru f’g[ajnuna lill-bdiewa u 8 biljun dollaru f’assistenza diretta – l-Amerikani jsej[ulhom food stamps – lill-familji finanzjarjament batuti.

B’kollox hu kkalkulat li hemm mal50 miljun Amerikan li jg[ixu fil-faqar – qeg[din nitkellmu, ji;ifieri, fuq wa[da minn kull sitt persuni fl-Istati Uniti, il-pajji] l-aktar sinjur tad-dinja.

Cyberspace

G[andu jimpurtana minn xulxin Tom (Thomas Patrick) Colicchio hu l-mistieden li niltaqg[u mieg[u f’dan il-programm. Dan hu kok /elebri Amerikan, g[andu 51 sena u ilu

Salvu Felice Pace sfelicep@go.net.mt

Kummenti dwar websajts li ]ort

ja[dem fil-belt ta’ New York g[al dawn l-a[[ar tletin sena, u stabbilixxa ru[u b’ismijiet ta’ ristoranti li llum huma mag[rufin sew.

Dan, mela, hu bniedem rispettat filqasam tieg[u u g[alhekk il-kelma tieg[u hi mismug[a. Dan ir-ra;el li ;ej minn ambjent hekk sinjur, lussu], u li forsi wkoll jaf jipprodu/i l-[ela, irid i[ares lejn il-problema tal-faqar b’g[ajn ;dida – huma l-politi/i li huma responsabbli g[al din is-sitwazzjoni. Hu pprodu/a dokumentarju dwar dan is-su;;ett u sejja[lu A place at the table (Post fuq il-mejda).

“Ili ma nie[u ]ieda erba’ snin s[a[, u dak li kont nixtri f’xahar qieg[ed issa jservini g[al ;imag[tejn kollox,” jg[id ra;el intervistat f’dan id-dokumentarju.

“Il-karità hi xi [a;a sabi[a [afna,” jg[id l-attur Jeff Bridges, li wkoll jag[mel parti minn dan id-dokumentarju. “Imma ma hux dan il-mod li rridu napplikaw biex ne[ilsu millfaqar.”

Fil-fatt hu minnu, kif jg[id l-istess Colicchio, li l-;bir tal-flus, ikun f’liema kwantità jkun, mhuwiex issoluzzjoni.

Il-[uta jew il-qasba^

Ma g[andniex programmi li jissapportjaw lill-fqar, jg[id Tom Colicchio lil Christiane Amanpour. Il-Gvern ittanta jo[ro; minnha u qag[ad fuq lg[oti tal-karità – imma din ukoll ma [admitx. G[andek din il-kwantità enormi ta’ persuni li fil-verità m’humiex jipparte/ipaw fil-[olma Amerikana.

U dawn, tkompli ]]id mieg[u lpre]entatri/i, mhumiex nies li Il-;ebel xhieda ta’ Malta Pawlina L-Atti tal-Appostli po;;ewna fuq listampa tal-Bibbja. Il-;ebla Maltija tul is-sekli tat xhieda dejjiema tal-mi;ja ta’ San Pawl fostna. Se nsemmi biss kappelli li jinsabu fil-websajt www.kappellimaltin.com.

F’{’Attard insibu kappella li tmur lura g[as-seklu 17 f’lok mag[ruf b[ala ‘Ta’ta[t ir-ra[al’. Din il-kappella kienet restawrata fl-2008. F’Birkirkara sa mis-seklu 16 kien hemm pre]enza ta’ kappella dedikata lil San Pawl, mag[rufa b[ala ‘Tal-Wied’. Din il-

kappella tinsab fi stat tajjeb u tintu]a b’mod regolari. F’Bormla, kappella ta’ San Pawl ilha hemm mis-seklu 16.

Jing[ad li din kienet inbniet fil-post minn fejn San Pawl u s[abu [allew Malta. Din il-kappella kienet intlaqtet minn sajjetta fl-1963. F’Burmarrad hemm kappella fejn tradizzjonalment jing[ad li San Publju laqa’ lil San Pawl u s[abu. L-isem ‘San Pawl Milqi’ hu xhieda ta’ dan. Il-post hu minjiera arkeolo;ika. F’Marsaxlokk hemm kappella f’post mag[ruf b[ala ‘Xrobb l-G[a;in’. Din il-kappella mhix fil-websajt.

Tom Colicchio – G[andu jkun il-Gvern li jeqred il-faqar

m’g[andhomx saqaf fuq rashom; dawn g[andhom impjieg.

Hekk hu, iwie;eb il-mistieden. {afna minn dawk il-familji li jir/ievu lg[ajnuna so/jali g[andhom mill-anqas membru wie[ed b’impjieg. Din, mela, hi inugwaljanza, hi kwistjoni li ddur mad-drittijiet ta/-/ittadin.

Mela x’riedu jag[mlu kien li jiffukaw fuq il-problema minn angolu ;did, g[aliex din ma hix [a;a so/jali daqskemm hi politika. Minn tant dibattiti politi/i li saru f’dawn l-a[[ar snin, ma kienx hemm imqar wie[ed li ttratta l-kwistjoni tal-faqar. U Colicchio jidhirlu li le, il-President ma g[andux jiffirmah dan l-abbozz.

Il-farm bill imissu jag[ti s-sapport me[tie; lill-bdiewa u jiggarantixxi li ma jifdalx persuna wa[da biss bil-;u[.

“Jiena,” ikompli jg[id ix-chef tag[na, “u anki l-koki l-o[rajn, nemmnu li kul[add g[andu jkollu ikel bi]]ejjed u bnin. Jekk immur lura dawn it-tletin sena kemm ili hawn fi New York nara li jiena u tista’ tg[id il-koki kollha madwar l-Istati Uniti dejjem ;barna lflus biex ng[inu lin-nies bil-;u[.”

Imma wara li dan l-a[[ar, Tom u lmara tieg[u [admu fuq id-dokumentarju li di;à semmejna, hu rrealizza li din hi kwistjoni politika; ji;ifieri jrid ikun il-Gvern li jid[ol g[aliha.

“Bdejna kampanja biex nag[tu definizzjoni ;dida g[at-terminu ‘;u[’.

In-nies iridu jifhmu min hi l-persuna bil-;u[ u g[aliex hi bil-;u[. Mhu Fil-Mosta, f’Wied il-Qlejg[a, hemm kappella ta’ San Pawl Nawfragu li tmur lura g[as-seklu 17. Mal-fa//ata tal-kappella hemm graffiti ta’ xini, x’aktarx l-akbar wie[ed li hawn fi g]iritna. Din il-kappella kienet restawrata re/entement. Fin-Naxxar, mis-seklu 16 tinsab il-kappella mag[rufa b[ala ‘San Pawl tat-Tar;a’.

F’San Pawl il-Ba[ar insibu l-kappella fil-post mag[ruf b[ala ‘Tal-{;ejje;’. Eluf ta’ Maltin u barranin jafuha b[ala l-kappella ta’ San Pawl [dejn ilGillieru. Din il-kappella, li tmur lura g[as-seklu 16, kienet sofriet [sarat estensivi matul it-Tieni Gwerra Dinjija.

F’G[awdex g[alkemm il-knisja parrokkjali tal-Munxar hi dedikata linNaw-fra;ju ta’ San Pawl, il-kappella f’Marsal-forn hi l-unika wa[da dedikata lilu.

Il-Venerabbli Madre Margerita A[bar tassew sabi[a li l-Qaddejja t’Alla Madre Margerita De Brincat ;iet iddikjarata Venerabbli mill-Papa Fran;isku. Hi l-fundatri/i talKongregazzjoni tas-Sorijiet Fran;iskani tal-Qalb ta’ :esù u dawn

minnu xejn li n-nies bil-;u[ huma lg[a]]enin, dawk li ma jridux ja[dmu.

Dan g[andu jkun u hu investiment finnies, fil-pajji]. L-uniku mod kif ilpajji] je[les minn din il-qag[da hu permezz ta’ programm solidu mmexxi mill-Gvern,” jag[laq l-argument tieg[u Tom Colicchio.

L-Istati Uniti g[andha spi]a ta’ biljuni ta’ dollari fil-kura tal-mard marbut mal-;u[. Imma din hi diffikultà li tista’ tissolva; ma hix b[all-ka] tal-HIV # AIDS jew ta’ mard terminali.

Jiena n[oss li ma hawnx in;ustizzja akbar mill-faqar. Il-faqar ma j[allikx to[ro; mid-dar, ma jag[tikx i/-/ans tit[allat man-nies, ma titg[allimx [wejje; ;odda, jumiljak, ixejnek u jwaqqag[lek kull rispett lejk innifsek.

Hu g[alhekk li nqis il-paga minima b[ala in;ustizzja. Hu minnu li bniedem g[andu jie[u l-inizjattiva u jag[mel lisforzi kollha possibbli biex itejjeb ilqag[da tieg[u. Imma jibqa’ l-fatt li linqas paga li wie[ed jista’ jaqbad g[andha tkun bi]]ejjed biex tag[mel il[ajja ta’ dak li jkun kemm jista’ jkun komda.

Dan hu d-dmir tag[na b[ala /ittadini, mhux biss ta’ pajji]na imma fuq kollox tad-dinja. * ASTERISKA, g[aliex hawn jitressqu punti lill-qarrejja biex flimkien nag[rfu iktar kemm dak li ji;ri madwarna hu parti s[i[a minn [ajjitna.

is-sorijiet huma mxerrda f’diversi pajji]i. F’G[awdex g[andhom il-Casa Madre fi Triq Palma, fil-qalba tal-Belt Victoria, fejn g[andhom skola primarja popolari [afna u kappella l-;miel tag[ha dedikata lill-Madonna tal-Qalb ta’ :esù. Il-fdal ta’ ;isem Madre Margerita jinsab midfun f’tebut talir[am li jinsab fuq ix-xellug, hekk kif tid[ol f’din il-kappella. Issibu tag[rif dwar Madre Margerita jekk tid[lu f’www.franccj.it#MALTI#MaltiHome.htm. Aktar tag[rif dwar dawn is-sorijiet jinstab ukoll f’www.mmargherita.com#main.html.

Intervista. X’intervista^

Min stenna xi risposti ming[and ilPrim Ministru Joseph Muscat fl-intervista li kellu mas-Sunday Times of Malta, baqa’ mxennaq. Kien mo[[u li jattakka lil Simon Busuttil. Sinjal tajjeb g[ax juri li dak li qed jag[mel Simon qed idejqu lill-Prim Ministru. U meta jsib ru[u dahru mal-[ajt, Muscat lest li jigdeb. Mhux veru li r-residenza filqasam tal-bejg[ tal-passaporti kienet diskussa mal-PN kif semma hu. Simon qalilna l-verità nhar il-{add.

38

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Kif nara l-Knisja lokali llum 2) (

Siltiet minn diskors lis-sa/erdoti – 18 ta’ Jannar 2014 ;dida u tidher quddiem il-bnedmin b[ala l-patrija li tag[tihom il-[ajja u t-tama ’l hinn mill-mewt.”

G[alkemm g[addew 44 sena minn meta Ratzinger g[amel din l-anali]i kura;;u]a tal-Knisja fl-Ewropa, g[adha anali]i friska u valida g[as-sitwazzjoni Isqof tag[na. Hu biss jekk naqraw ;rajjietna Mario minn din il-lenti tal-fidi li nistg[u naslu Grech biex nibnu komunitajiet insara ]g[ar imma kreattivi!

Knisja li tag[raf lilha nnifsha b[ala Ma nistg[ux nibqg[u nitkellmu mer[la /kejkna, ]errieg[a ]g[ira jew ftit b’tonalità u na;ixxu b’mod daqslikieku l-Knisja hi xi istituzzjoni superjuri li kol- [mira fis-so/jetà, hi Knisja li trawwam ethos partikulari. Infatti hi Knisja li tiplox idur mag[ha. Immorru ]mer/ jekk pre]enta lilha nnifisha b’[afna umiltà, na[sbu li l-Knisja tista’ tiddetta kemm [lewwa, im[abba, tjubija, mog[drija u lill-individwi kif ukoll lill-istituzzjonijiet ;enero]ità. Hi Knisja li tara kif kontinl-o[ra. Ir-ri[a tat-trijonfalizmu mhix wament tifta[ kanali li jwasslu l-ma[fra. pja/evoli.

Hi Knisja mansa li tie[u kull opportunità Lanqas nistennew li so/jetà pluralistibiex timmansa. Hi Knisja li tammetti ka se ta//etta li l-a[[ar kelma tkun tald-dg[ufija fl-intern tag[ha stess.

Knisja. G[alkemm ;eografikament ilFi kliem ie[or, hi l-Knisja li qed jipbinja tal-knisja tinsab f’nofs ir-ra[al, ma pro;etta l-Papa Fran;isku! Knisja konxja g[adux i]-]mien li l-Knisja tokkupa //entru tar-ra[al. Mhux Knisja li tikkman- mi/-/kunija tag[ha ]gur mhix Knisja awtoreferenzjali, mag[luqa u medhija da imma Knisja li tobdi. Mhux Knisja fiha nnifisha, imma hi aktar attenta biex tal-privile;;i imma Knisja qaddejja. tag[ti xhieda, attenta biex tfittex mod kif Dawn huma ftit mill-atte;;jamenti taltg[ix fost id-differenzi kbar ta’ madKnisja tal-biera[ li g[adda ]mienha u warha, u tag[raf l-importanza tad-djag[alhekk ma nistg[ux nipperlogu ekumeniku u inter-reli;ju] kif ukoll pettwawhom. B’attitudnijiet b[al dawn id-djalogu mad-dinja. Fi kliem il-Papa nibqg[u ning[alqu f’ghetto, inkomplu Fran;isku l-awtoriferenzjalità hi l-marda nsiru irrelevanti u l-ministeru tag[na tipika tal-Knisja u twassal jibqa’ sterili. g[an-nar/isi]mu spiritwali.

Fil-fehema tieg[i nistg[u napplikaw Fuq kollox Knisja mer[la ckejkna hi g[alina dak li b’mod profetiku kien qal attenta g[al dak li Papa Frangisku Joseph Ratzinger waqt programm fuq irjsej[ilhom “is-sorpri]i t’Alla”. Infatti lradju fl-24 ta Di/embru 1969 meta Papa jistaqsi jekk a[niex Knisja tkellem dwar il-futur tal-Knisja: ma[kuma mill-bi]a’ u g[alhekk qed “Minn din il-kri]i ta’ ]minijietna trid nag[]lu li ning[alqu g[al dak il-;did li to[ro; Knisja li tkun tilfet [afna. Se ssir jaf inebba[ l-Ispirtu t’Alla; jistaqsi jekk Knisja ]g[ira u jkollha ter;a’ tibda milla[niex lesti li no[or;u mir-raddi tas-soltu ;did. Din il-Knisja ma tkunx aktar u ma nib]g[ux naqbdu toroq ;odda li kapa/i tg[ix f’dawk il-binjiet li hi stess bniet fi ]minijiet ta’ prosperità. Aktar ma Alla [aj u dejjem ;did jaf iqieg[ed jonqsu n-numru tal-membri tag[ha, aktar quddiemna.

Hu jistaqsi jekk a[niex medhijin nidse titlef il-parti l-kbira tal-privile;;i defendu lilna nfusna u l-istrutturi sorpasso/jali li g[andha. Ikollha titlaq minn sati li ma g[adhomx jirriflettu n-natura gruppi ]g[ar, mill-movimenti u minn vera tal Knisja . {afna drabi hu komdu minoranza li ter;a’ tqieg[ed il-fidi fi/g[alina li nibqg[u kif inkunu anki jekk /entru tal-esperjenza. ikun ifisser sta;nar, g[ax hekk in[ossuna “Tkun Knisja aktar spiritwali, li ma aktar /erti u nibqg[u n]ommu f’idejna tfittixx mandat politiku biex tag[milha dak li na[sbu li hu kontroll daqqa mal-forzi tal-Lemin u daqqa ma’ Hi din il-kuxjenza li n[oss li hemm dawk tax-Xellug. Tkun Knisja fqira u b]onn inrawmu fina u fil-Knisja tag[na. ssir il-Knisja tad-dg[ajfin. Imbag[ad inMeta nindunaw li /-/ertezzi jew qawwiet nies jaraw fiha dik il-mer[la /kejkna ta’ li na[sbu li g[andna (qawwa numerika, nies li jemmnu b[ala xi [a;a ;dida: fiha qawwa ekonomika, qawwa morali, jsibu t-tama tag[hom, it-twe;iba li qawwa politika), m’huma /ertezzi xejn, dejjem fittxew fil-mo[bi. allura ninteb[u bl-unika qawwa vera li “Jien ninsab /ert li qed jit[ejjew r/evejna li hi l-qawwa ta’ Alla li wkoll ]minijiet diffi/li [afna g[all-Knisja. Ilsar /kejken biex ikun jista’ jindiehes kri]i tag[ha g[adha qed tibda. Trid mag[na. tag[mel il-kontijiet ma’ taqlib kbir.

Imbag[ad niskopru l-qawwa tat-talb, Imma jien ninsab /ertissimu minn dak li fl-a[[ar se jibqa’: mhux il-Knisja tal-kult il-qawwa tal-Kelma, il-qawwa talEwkaristija, il-qawwa tas-sa/erdozju politiku, li di;à falliet ma’ Gobel, imma ministerjali u fuq kollox il-qawwa l-Knisja tal-fidi. Huwa minnu li l-Knisja tal-karità. qatt ma hija ser tkun dik l-qawwa domi• L-ewwel parti ta’ din il-kitba dehret nanti tas-so/jetà kif kienet sa ftit ]mien fil-[ar;a tal-{add li g[adda. ilu. Imma l-Knisja se jkollha fjuritura

{SIEB L-im[abba ssib it-triq, l-indifferenza ssib l-isku]a. – Anonimu

Reli;jon

ILLUM IL-{ADD Il-5 {add tas-Sena

Il-mel[, id-dawl u l-g[emil

Isaija 58>7-10< Salm 111< Korintin 2,1-5< Mattew 5>13-16 Fr Charles Fenech, OP Il-{sieb Wara l-{dud li fihom rajna l-bidu tal-missjoni pubblika ta’ :esù kif ukoll ir-radikalità li qed joffri lVan;elu, illum g[andna deskrizzjoni tal-effettività tal-missjoni tag[na b[ala dixxipli tal-Mulej fiddinja tal-lum. L-g[emil tag[na jrid ikun mel[ u dawl g[as-so/jetà li fiha ng[ixu. Ma nistg[ux nirriskjaw li nkunu dixxipli tal-apparenza,

g[ax inkella nkunu qeg[din f’so/jetà li fiha ma n[allux marka.

Il-Kelma Fl-Ewwel Qari tal-lum insibu lill-

Profeta Isaija j/anfar lil dawk li kienu ja[sbu li s-salvazzjoni se tasal bis-sawm biss. Hu jtenni li hemm b]onn li wie[ed juri l-fidi tieg[u fl-g[emil b’atti konkreti ta’ [niena. Is-Salm Responsorjali juri li l-g[emil tal-;ust jidher b[addawl fid-dlam. Fit-Tieni Qari tallum, San Pawl juri li l-fidi tag[na mhix mibnija fuq l-g[erf tal-bniedem, i]da fuq il-qawwa ta’ Alla.

Fil-Van;elu, :esù juri kif l-insara jridu jkunu l-mel[ tal-art u d-dawl tad-dinja. L-insara g[alhekk jag[tu sens lill-[ajja u huma SINJAL TAL-PATT.

Il-{ajja 1. Nag[mlu revi]joni ta’ [ajjitna fid-dawl tal-Van;elu tal-lum.

Kemm tassew qeg[din inkunu mel[ tal-art u dawl g[ad-dinja ta’ madwarna.

2. Ma nistg[ux in]ommu l-iskoperti tal-fidi tag[na, id-dawl ta’ [ajjitna g[alina biss. Hemm b]onn li b’;esti konkreti umani u so/jali ng[addu dan id-dawl lil ta’ madwarna (Ara fl-Ewwel Qari x’jg[id Isaija).

3. Mar-riflessjoni li smajna llum ta’ min isemmi din li ;ejja: Ag[mlu kollox ming[ajr tgemgim u tlaqliq [alli tkunu nies bla g[ajb u safja, ulied Alla bla tebg[a f’nofs bnedmin ta’ [ajja mg[aw;a u m[assra.

Fosthom intom g[andkom tiddu fid-dinja b[al kwiekeb u ddawluhom bil-kelma tal-[ajja (Filippin 2,14-16).

4. Nirribellaw kontra l-fatt li nkunu nsara tal-isem. Hemm b]onn nuru u nsemmg[u le[inna aktar b[ala nsara biex ma ni;ux mag[;unin fil-monotonija.

Id-Djalogu Mulej, inti d-dawl tieg[i. G[inni nkun imqar rifless tieg[ek f’dawk ta’ madwari.

39

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

{sibijiet

Hilaire Belloc

Sfond Storiku

Dun Pawl Camilleri Opinjonista pauca43@gmail.com

Hilaire (27.07.1870 – 16.07.1953) twieled fi Franza, minn missier Fran/i] u omm Ingli]a. Trabba l-Ingilterra, f’West Sussex. Sar /ittadin Ingli] fl-1902. Kien kittieb u storiku.

Kien ukoll oratur, poeta, satirist u attivist politiku. Mag[ruf l-iktar g[all-fidi kattolika tieg[u, li kellha impatt fuq parti kbira tax-xog[lijiet tieg[u u fil-kitba kien kollaboratur talkattoliku konvertit G.K. Chesterton. Kien jid[ol f’[afna polemiki, imma kien uman u sensittiv [afna. L-ikbar wirt li [alla kienu l-poe]iji, spe/jalment dawk reli;ju]i. L-iktar poe]iji mag[rufa tieg[u huma: “Jim, who ran away from his nurse, and was eaten by a lion”, u “Matilda, who told lies and was burnt to death”.

Aneddotu. Fl-1930, Belloc kien fuq ferrovija, u quddiemu nnota ra;el li kien qed jaqra l-History of England tieg[u.

Belloc sema’ l-prezz, kien pront da[[al idejh fil-but, [are; lammont li semmielu r-ra;el, tahomlu f’idejh, [ataflu l-ktieb u tefg[u ’il barra mit-tieqa tal-ferrovija miexja. Kien esi;enti wisq mieg[u nnifsu.

Kummenti

• Kemm int esi;enti mieg[ek innifsek? Normalment, ittendenza naturali tag[na hi li nkunu esi;enti mal-o[rajn. {afna drabi, min ikun perfezzjonist aktarx li jistenna l-perfezzjoni ming[and l-o[rajn, waqt li l-imperfezzjoni tieg[u tg[addi mill-e]ami tieg[u. Jien na[seb li waqt li g[andna nkunu idealisti – ji;ifieri nimmiraw li nil[qu l-ideali – irridu nkunu wkoll ;enwinament realisti. Perfett mhu [add u ma jista’ jkun [add, la a[na u lanqas l-o[rajn. Importanti li ma nu]awx ]ew; mi]uri ta’ kejl. Naf nies li alla[ares jaraw tfal jitkellmu fil-knisja, imma huma tg[idx kemm itaqtqu meta jkunu hemm kmieni u ftit nies we[edhom. Jien nag[ti parir (anki lili nnifsi) biex inkunu [afna iktar iebsa mag[na nfusna, u [afna iktar [elwin ma’ xulxin.

• Int t[obb taqra? X’taqra? Ara x’kitbu fuq il-qari. Ray Bradbury qal: “m’hemmx g[alfejn ta[raq kotba biex teqred kultura – bi]]ejjed i]]omm in-nies milli jaqrawhom”. Franz

Il-mazz f’idejna

L

Patri Mario Attard OFM Cap Opinjonista

“L-Ewkaristija mhijiex il-premju tal-perfetti imma l-medi/ina qawwija u l-ikel ta’ min hu dg[ajjef”

i tkun Nisrani jfisser li tkun fer[an! Almenu din hi lvi]joni li Papa Fran;isku g[andu tal-Kristjane]mu.

Biex iwassal dan il-[sieb profond u ta’ fejqan liema b[alu l-Papa Ar;entin ippubblika l-ewwel Ittra Appostolika tieg[u bit-titlu Evangelii Gaudium nhar l-24 ta’ Novembru 2013.

Fil-bidu tag[ha l-Papa jg[id li “l-fer[ tal-Van;elu jimla lqlub u l-[ajjiet ta’ dawk li jiltaqg[u ma’ :esù” (§1). Mela a[na, l-Img[ammdin, g[andna r-responsabbiltà li n[allu lil :esù li tant kemm jimla ’l [ajjitna li l-fer[ tieg[u fina jrid ikun issoluzzjoni “g[an-niket, il-vojt ;ewwieni u s-solitudni” (§1) li minnhom [afna minna jinsabu maqbudin. Huwa a[na l-Insara li fuqna jag[fas dan id-dmir sagrosant, ji;ifieri li nxerrdu l-fer[ ta’ Kristu kullimkien! Mela dan ix-xog[ol qieg[ed g[all-Knisja [alli tibda twettqu minnufih!

Fil-fatt il-Papa Fran;isku qieg[ed jitlob minn kull Nisrani u Nisranija li nkunu “fi stat permanenti ta’ missjoni” (§25).

Imma, biex dan ise[[, il-Papa j[oss li l-istrutturi ekkle]jasti/i jridu jkunu umli bi]]ejjed li jiffavorixxu l-ispirtu missjunarju tal-Knisja. Minnu nnifsu dan jitlob spirtu kbir ta’ umiltà! Hu meta l-Istituzzjoni tal-Knisja tkun il-qaddejja tal-ispirtu [ieles u li jsalva tal-Van;elu li “l-attività pastorali f’kull livell (imwettqa mill-Knisja) tkun iktar inklu]iva u miftu[a bil-g[an li tnebba[ fil-[addiema pastorali xewqa kontinwa li jo[or;u u b’dan ilmod iqanqlu twe;iba po]ittiva minn dawk kollha li :esù jsejja[ g[all-[biberija mieg[u” (§ 27).

U f’din il-konver]joni fl-organizzazzjoni tal-Knisja anki lPapat je[tie; li jikkonverti bil-g[an li l-e]er/izzju tieg[u jkun “aktar fidil g[at-tifsira li :esù Kristu xtaq li jag[tih u kif ukoll (biex iwie;eb a[jar) g[all-b]onnijiet pre]enti tal-evan;elizzazzjoni” (§32). G[alhekk, bil-kura;; kollu, Papa Fran;isku j[oss li fil-Knisja g[andu jkun hemm de/entralizzazzjoni b’sa[[itha biex il-fer[ tassew ta’ :esù jasal g[and dawk li g[andhom qalb miftu[a g[alih. Biex dan jitwettaq il-Knisja trid tkun umli bi]]ejjed li tid[ol fi pro/ess ta’ “dixxerniment kontinwu” [alli “te]amina mill-;did” dawk id-drawwiet li jorbtuha direttament

Lebowitz qal: “a[seb qabel titkellem, u aqra qabel ta[seb”.

George R. Martin qal: “Min jaqra jg[ix elf [ajja, min ma jaqrax jg[ix [ajja wa[da biss”. Margaret Fuller qalet: “Qarrej illum, mexxej g[ada”. Joseph Addison qal: “Il-qari hu g[all-mo[[ dak li l-e]er/izzju hu g[all-;isem”. Elizabeth Barrett Browning qalet: “Lil [add ma tista’ ssejja[ bla [abib li g[andu ‘l Alla u ktieb tajjeb mieg[u”. Theodore Roosevelt qal: “Jien parti minn kull ma qrajt”. Edmund Burke qal: “Taqra bla ma tirrifletti qisu tiekol bla ma tiddi;erixxi”.

Mela aqra u rrifletti.

X’impatti g[andha l-fidi fuq [ajtek, kif kellha fuq Belloc?

Mhux prattika reli;ju]a biss, b[as-sehem fil-Quddies tal{add, imma l-vi]joni s[i[a fuq kull aspett tal-[ajja: skola, xog[ol, negozju, professjoni, divertiment, ]wie;, politika, kultura, xandir, trejdunjoni]mu e//. Liema prin/ipji jmexxuk? Il-prin/ipji tal-Van;elu, jew l-egoi]mu, il-profitt personali u bla skruplu, l-aptit tal-mument? Nisrani li mhux koerenti, li ma jag[milx konnessjoni bejn dak li jemmen u kif jg[ix, hu b[al qasba tixxejjer ma’ kull ri[, u normalment jimxi skont kif jimxu l-o[rajn. Il-kuxjenza tieg[u tkun ti;;ebbed b[al-lastiku. Imma qatt ma jkollu s-sodisfazzjon ;enwin u profond tal-;enwinità.

Tbissima

Cowboy da[al f’[anut tax-xorb, ordna grokk, xorbu u [are;. U ma sabx i]-]iemel li kien [alla barra. Re;a’ da[al, spara tir fl-ajru, u staqsa min [adhulu. Ma tkellem [add.

Ordna grokk ie[or u qal lill-pre]enti: “Jekk no[ro; u ner;a’ ma nsibux, ma nixtieqx nag[mel dak li g[amilt ftit ilu f’Texas meta ;rali l-istess”. {are; u ]-]iemel kien hemm.

Imma sid il-[anut [are; warajh, u staqsieh x’kien g[amel f’Texas. “Sempli/i”, wie;eb il-cowboy, “mort id-dar bilmixi”. Int tag[mel xejn xenati biex tibblaffja?

{sieb Finali. “L-unika [a;a de/enti li tista’ tag[mel wara dahar ta’ bniedem hi li ttaptaplu fuqu”. Ittaptap xejn fuq dahar l-o[rajn?

mar-ru[ tal-Van;elu. Inklu]i dawk li g[andhom g[eruq stori/i profondi (ara §43).

Barra minn hekk Papa Fran;isku semma wkoll is-sagramenti b[ala mezz mill-aktar qawwi biex il-fer[ ta’ Kristu jimla tassew il-qalb ta’ dawk kollha li jemmnu tassew fih. Bi qlubija kbira hu qal li “l-Ewkaristija ... mhijiex il-premju tal-perfetti imma lmedi/ina qawwija u l-ikel ta’ min hu dg[ajjef” (§ 47).

Min iqabbel lill-Knisja ma’ club jew is-so/jetà /ivili ]gur li se j[ossu xxukkjat u delu] b’dan il-kumment kura;;u] talPapa. Jaf jibda jitgerrex mill-Knisja wkoll! Imma min jaf x’inhi l-Knisja tassew, min mhux mo[[u jmexxih imma l-Ispirtu sSantu, jaf li l-Knisja mhi xejn g[ajr il-familja midinba li temmen u xxandar lil :esù Kristu.

Mela kumment b[al dan ifejqu u mhux igerrxu! U, g[aliex ilKnisja hi tassew komunjoni ta’ m[abba u g[aqda, jin[tie; li tin[eles “mill-g[anqbut ta’ ossessjonijiet u pro/eduri” filwaqt li b[al :esù trid tara kif tag[mel [alli ti;bed lejha “[afna minn [utna li qeg[din jg[ixu ming[ajr il-qawwa, id-dawl u l-fara; li ;ejjin mill-[biberija ma’ :esù Kristu, ming[ajr komunità ta’ fidi li tissapportjahom, ming[ajr tifsira u g[an fil-[ajja” (§49).

Il-Papa jg[id li l-fer[ ta’ :esù li suppost il-Knisja qieg[da xxerred kontinwament fid-dinja kollha hu mwaqqaf [esrem minn dawk li ‘birdu’ (§78), dawk li mo[[hom biss “fil-glorja tal-bniedem u f’li jkunu komdi” (§93) u anki minn dawk li ja[sbu li “huma a[jar mill-o[rajn g[aliex josservaw /erti regoli jew li jibqg[u fidili bl-akbar ebusija lejn stil partikulari kattoliku mill-passat” (§94). Fran;isku jg[id li biex “ilklerikali]mu e//essiv” (§102) u, b’xorti [a]ina, “l-g[ira ... qalb l-Insara” (§98), inklu]i fl-Istituti tal-{ajja Konsagrata, ji;u mfejqa, hemm b]onn li jkun hemm aktar promozzjoni “tal-ministeri tal-laj/i ... li jistg[u wkoll i[awlu l-valuri Nsara fis-setturi so/jali, politi/i u ekonomi/i” (§102).

Ikkon/entrajt id-diskors tieg[i fuq il-Knisja g[ax nemmen bis-s[i[ li hija r-responsabbiltà tag[na l-Insara li nxerrdu l-fer[ ta’ Kristu kullimkien. Is-sej[a tal-Papa Fran;isku qeg[da g[alik u g[alija li nemmnu. Il-mazz f’idejna.

40

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Il-Vja;;i Missjunarji ta’ San Pawl

Storja

Bniedem f’mixja

San Pawl bir-ra;un huwa meqjus l-aqwa teologu tal-Kristjane]mu bikri u l-Ittri tieg[u kellhom sehem ewlieni fl-i]vilupp tad-duttrina tal-Knisja.

Madankollu Pawlu kien fuq kollox bniedem ta’ azzjoni, evan;elizzatur, fundatur ta’ komunitajiet, u nistg[u ng[idu li hu aktar minn kul[add kien bniedem “f’;irja”: din il-metafora tinsab spiss fil-pinna tieg[u (ara 1Kor 9: 24; Gal 2: 2; 5: 7; Fil 2: 16; e//...), kemm biex turi l-attività appostolika (il-“;irja tal-Evan;elju”) kif ukoll biex turi l-mixja m[arrka tan-Nisrani. U din hi d-dehra ewlenija li jwasslilna lktieb tal-Atti: Pawlu kwa]i dejjem jivvja;;a; jekk wie[ed jag[mel kalkolu fuq fuq tad-distanzi kbar li g[amel naqb]u l-[mistax-il elf kilometru, li huma [afna jekk inqisu l-mezzi tat-trasport ta’ dak i]-]mien!

Hu jag[]el l-aktar l-ibliet b[ala postijiet ta’ missjoni, l-aktar min[abba ra;unijiet pratti/i: kienu aktar mil[uqa bit-toroq tajbin li g[amlu r-Rumani, hemm kien mitkellem sew l-ilsien Grieg (ma kienx hekk flir[ula tal-kampanja fejn spiss kien mitkellem djalett lokali), u l-aktar g[aliex hu fil-bidu kien idur lejn ilLhud tad-djaspora li fl-ibliet il-kbar kellhom dejjem sinagoga.

Meta wie[ed jara d-deskrizzjoni ta’ Luqa, il-missjoni ta’ Pawlu hi fuq kollox maqsuma fi tliet vja;;i (erbg[a jekk ng[oddu l-a[[ar wie[ed li jie[du Ruma).

L-Ewwel Vja;; (Atti 13-14)

Skont ir-rakkont ta’ Luqa (ma jissemmiex fl-Ittri), Barnaba u Pawlu wara sena ta’ xog[ol appostoliku impenjattiv f’Antjokja, bl-ispirazzjoni tal-Ispirtu s-Santu jintbag[tu minn dik il-Knisja g[al missjoni ta’ evan;elizzazzjoni, b’Barnaba b[ala kap tal-missjoni; jitilqu bix-xini minn Selewkja u jaslu ?ipru; bi :wanni Marku (ara Atti 12:12.25) imsie[eb mag[hom jippritkaw hemm il-Kelma ta’ Alla u jiltaqg[u ma’ prokonslu Ruman Ser;ju Pawlu (Atti 13: 9 isemmi g[all-ewwel darba l-isem Latin ta’ Sawl, Pawlu); minn hemm jissoktaw fir-re;juni talLvant Nofsani, tal-Anatolja u jaslu f’/entri b[al Antjokja ta’ Pisidja, Ikonju, Listra u Derbe fil-Lakonija; wara jer;g[u lura fuq il-passi tag[hom stess i]uru u j[e;;u lil dawk li kienu emmnu, sakemm jaslu lura Antjokja tas-Sirja minn fejn kienu telqu. {afna drabi ;ara li waqt li l-Lhud ma kinux jilqg[u l-predikazzjoni talAppostli u kienu jopponu anki bilvjolenza lill-missjunarji, il-pagani, minna[a l-o[ra, kienu jilqg[u l-fidi bilfer[.

Pittura fuq il-mu]ajk li turi ]ew; xeni tal-wasla providenzali ta’ San Pawl f’Malta. Din kienet ing[atat rigal mill-Papa Benedittu XVI lill-President ta’ Malta George Abela waqt i]-]jara appostolika tal-Papa f’Malta f’April tal-2010

It-Tieni Vja;;

(Atti 15: 36 – 18:22)

Issa li kien il-kap tal-missjoni, Pawlu jie[u mieg[u lil Silas u minn Antjokja tas-Sirja jaqsam is-Sirja u /-?ili/ja filwaqt li jer;a’ jg[addi mill-ibliet li fihom kien mar fil-vja;; ta’ qabel, Derbe u Listra; hawn jilqa’ mieg[u d-dixxiplu Timotju (iben Lhudija u pagan, Pawlu j;ieg[lu jag[mel i/-/irkon/i]joni) u flimkien jaqsmu l-Fri;ja u l-Galazja, waqt li ja[arbu t-territorju tal-Asja (li kellha b[ala belt ewlenija lil Efesu) u jaslu sa Trijade. Minn hawn il-grupp iba[[ar g[all-Ma/edonja flEwropa u jin]lu fin-Neapoli u jaslu Filippi (l-ewwel rakkont talmag[mudija ta’ mara, Lidja, li darha ssir imbag[ad post tal-laqg[at g[all-komunità).

Wara li jissawtu u jintefg[u l-[abs (g[aliex [elsu lsira li kienet i;;ib il-flus lis-sidien tag[ha), jitilqu minn Filippi u jaslu Tessalonika u mbag[ad f’Berea; f’dawn i]-]ew;t ibliet ixandru l-Van;elu fis-sinagogi u hawn jibda n-nuqqas ta’ qbil u l-problemi; g[alhekk Pawlu jitlaq lejn Ateni u j[alli hemm lil Silas u Timotju.

F’Ateni jipprietka l-ewwel fl-agora u mbag[ad fl-Areopagu, imbag[ad jg[addi Korintu fejn jiltaqa’ mal-koppja Akwila u Prixxila; joqg[od g[andhom (kellhom l-istess seng[a ta’ Pawlu, jag[mlu t-tined) u meta ji;u Silas u Timotju jintefa’ b’ru[u u b’;ismu g[all-predikazzjoni u joqg[od fil-belt sena u nofs. Hawn isse[[ il-;rajja tad-dehra ta’ Pawlu b[ala akku]at quddiem il-prokonslu Galljone (li kien fil-kariga bejn l-a[[ar tas-sena 50 u l-bidu tas-sena 52).

Meta [alla Korintu mill-port ta’ ?en/re, jg[addi g[al ftit ]mien f’Efesu flimkien ma’ Prixxilla u Akwila (li jieqfu hemm) u wara jissokta lejn il-Palestina u jasal ?esarija minn fejn jitla’ lejn :erusalemm qabel jer;a’ lura lejn Antjokja tasSirja.

It-Tielet Vja;;

(Atti 18: 23 – 21:16)

B[all-missjonijiet ta’ qabel jitlaq minn Antjokja u din id-darba jmur dritt Efesu fejn g[al sentejn Pawlu jintefa’ f’[idma appostolika qawwija li nfirxet ukoll g[all-ibliet ;irien.

Billi [afna nies [addnu l-fidi, naqset [afna l-qima pagana u l-aktar il-kult lejn Artemide: dan qajjem rewwixta fil-poplu li kien imxewwex mill-ar;entieri li bdew jaraw nuqqas fin-engozju b’risq il-kult ta’ dan l-idolu.

Pawlu g[alhekk kellu ja[rab, jaqsam il-Ma/edonja u l-ibliet li qabel kien evan;elizza u jieqaf g[al tliet xhur filGre/ja, l-aktar f’Korintu; minn hawn jer;a’ lura g[all-Ma/edonja u bix-xini jasal Troade, imbag[ad imur bil-mixi sa Assos u mbag[ad jg[addi malajr millg]ejjer ta’ Mitileni, Kijos u Samos u jasal Miletu (fejn jiltaqa’ mal-anzjani talKnisja ta’ Efesu u jag[mlilhom diskors importanti).

Jer;a’ jitlaq, fl-a[[ar, billi jg[addi g[all-irdoss tal-g]ejjer ta’ Kos u Rodi sa Patara fejn hemm isib xini g[al Tir. Minn hemm imur ?esarija biex imbag[ad jitla’ g[all-a[[ar darba :erusalemm.

41

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Passatemp

Mimdudin> 1. Il-bolla ssir u]ata b’daqqa bih (6) 3. Plural ta’ bieqja (6) 7. Turrun [wejje;, huma x’inhuma, fuq xulxin (7) 8. Wa[da tajba tag[ti btan ta’ ]rame; b’sa[[ithom (5) 9. Few;a li tibda mill-art g[all-ba[ar (5) 10. Ming[ajr qalb, ng[idu, g[al min ikun krudil (3,6) 11. I]-]ifna bla waqfien tal-Bra]iljani (5) 13. Jekk sbie[, it-tfal i[obbu jqasqsuhom b’imqass (6) 15. Nimsa[ numru b’xi mod (6) 17. Hawn i;mla jkollhom tnejn fuq daharhom (5) 21. Sid ta’ lukanda (9) 23. Issir mill-[alib u sustanzju]a g[attfal (5) 24. Il-ktieb li tifta[ u tara kif kont fi tfulitek (5) 25. Ippruvajt insib dak li tlift (7) 26. I;;ieled bl-idejn (6) 27. Xahar li jfakkrek fil-bard u l-kes[a (6)

Weqfin> 1. Timmarkaw jew tiddisinjaw b’lapes fuq bi//a karta (6) 2. D[ul ta’ flus, x’aktarx ta’ kull sena (5) 3. Hawn min ikollu xi wa[da fuq listonku! (5) 4. Ta’ bla tmiem (7) 5. B]onju]a g[all-ka//atur: i;;iblu ttajra li jkun waqqa’ (5) 6. G[asafar tal-g[ana li jag[mlu passa;;i g[all-ilma? (6) 7. Tinwir (5) 12. Wie[ed b’xafra tajba jkun jaqta’ [afna (3) 14. Timxi fuqha fil-kwartier? (3) 15. {awwad, ikkombina (6) 16. {a grazzja ma’ (7) 18. Dritt fil-kliem u fl-g[emil g[ax sin/ier (5) 19. Tajjeb g[al kul[add, spe/jalment g[al min hu bid-dieta (5) 20. Iddisprezza (6) 22. Bajda mdaqqsa, meta tofsoqha, taf issibilha tnejn ;ewwa (5) 23. Ta’ daqs enormi (5)

Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Irba[t; 3. Tokrob; 7. Sefturi; 8. Laqxa; 9. Firxa; 10. Kafè iswed; 11. Basla; 13. Kmajra; 15. Kebbes; 17. Bit[a; 21. Anatomija; 23. Folla; 25. Skalora; 26. Malajr; 27. Kasbar.

Weqfin> 1. Indafa; 2. {ofra; 3. Tfief; 4. Kelliem; 5. Kukka; 6. Bandla; 7. Sejra; 12. Sab; 14. Att; 15. Krafes; 16. Egoista; 18. {elwa; 19. Na[al; 20. Kabbar; 22. Issir; 23. Fro;a.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

3

2

1

4

5

6 8

7

10

9

11

15

13

12

16

pin

14

18

17

20

19

21

22

24

25

26

23

27

IRBA{… voucher ta’ 15-il ewro li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[ tat-Tisliba tal-{add 26 ta’ Jannar 2014 hu: Michael Formosa, 70, Felice Street, {a]-}abbar.

Soluzzjonijiet 1. Il-ftit xag[ar li jidher fuq mo[[ l-eskimo (xellug) u l-pom-pom talberitta; 2. Dak li jidher mit-tarf tal-frosta tal-eskimo (lemin) u l-maqbad talbu;ija; 3. L-istrixxa fil-komma l-leminija tal-eskimo (xellug) u l-parti t’isfel fuq illemin tas-si;;u jitbandal; 4. Imnie[er il-kelb (xellug) u r-rota tas-sieq talpjanu; 5. Id-dahar ta’ dan l-istess kelb u l-ewwel rig mu]ikali tan-Ninna Nanna; 6. It-tixmira tal-kalzetta x-xellugija tal-eskimo (xellug) u l-kolonna bejn i]-]ew; arkati.

X’g[andhom komun^

Dawn i]-]ew; xeni jidhru identi/i imma dik ta’ ta[t tvarja minn dik ta’ fuq f’mhux inqas minn [amsa u g[oxrin differenza. Ara ssibhomx kollha?

X’g[andhom komun^

Dawn i]-]ew; xeni g[andhom in komun seba’ partikularitajiet.

E]: Id-disk tax-xemx fix-xena ta’ fuq u l-qieg[ tal-bott fl-ajru fix-xena ta’ ta[t. Baqa’ sitta u dawn g[alik!

25 differenza

{amsa u g[oxrin differenza

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

42

Televi]joni # Radju

NET TELEVISION Illum 07:00 08:30 11:30 12:00 13:30 14:00 14:05 14:30 16:30 18:00 18:05 18:40 19:30 20:15 20:30

REPLAY

Programm interessanti dwar il-kampjonat tal-futbol Malti.

Programm li sar tassew popolari mag[kom it-telespettaturi spe/jalment dawk dilettanti tal-futbol g[aliex Replay mhux biss jag[tik l-a[[ar informazzjoni u anali]i dettaljata, i]da flimkien mal-mistiedna tieg[u jo[ro; l-aqwa tal-futbol u tal-plejers Maltin. B’tim dedikat u li g[andhom g[al qalbhom il-log[ba Maltija, bir-ra;un li Replay hu l-aktar programm segwit fil-qasam sportiv.

Fir-ritratt tidher Sarah Agius li flimkien ma’ Christian Micallef tippre]enta l-programm.

TVM ........................

07:00 07:30 08:00 08:30 09:00 09:30 10:00 10:30 12:00 12:10 15:30 16:00 16:05 17:10 17:30 18:00 18:10 18:40 19:15 20:00 20:45 23:15 23:20

L-G[odwa t-Tajba Human Senses L-Irkant Dot EU G[awdex Illum Tuffi[at Migduma Valletta Malta u lil hinn minnha A[barijiet {add G[alik Gadgets A[barijiet The Wedding Battle Malta u lil hinn minnha L-Irkant A[barijiet Madwarna Venere Mixage A[barijiet American Idol A[barijiet Malta u Lil Hinn Minnha (r).

21:30 21:35 23:15

TVM ..........2..............

08:30 09:00 09:45 10:30 11:00 11:30 12:00 13:00

16:00 17:00 18:00 18:30 19:00 19:30 20:00 20:30

20:40 21:00 23:00

Human Senses Quddiesa Kurrenti Madwarna Valleta Meander The Wedding Battle Malta Eurovision Song Contest Mixja ta’ Poplu Bijografiji Tuffi[at Migduma G[awdex Illum Dot EU MEA Human Senses A[barijiet g[al Dawk Neqsin mis-Smig[ Madwarna Kontrattakk A[barijiet bl-Ingli].

ONE ........................

08:30 Breakfast News 10:30 G[eluq tal-Konferenza :enerali tal-PL 11:50 Zona Sports 12:30 ONE News 12:45 World Next Top Model Malta 14:00 Pink Panter (r) 15:35 Saturday Xpress 16:15 Telebejg[ 17:00 L-Argument 19:30 ONE News 20:15 It-Tfal 21:30 Maskra (r) 22:25 G[eluq tal-Konferenza :enerali PL (r) 23:10 Snajja’ Maltin 23:30 ONE News:

Squadra Speciale Cobra 11 – Raidue, 19>35

RAIUNO ........................

Mio padre aveva ragione – Raitre, 01>00

CANALE ................5........

07:55 07:59 08:46 08:50 09:39

10:10 10:40 11:25 12:00 13:00 13:39 13:40 14:00 18:50 20:00 20:40 21:10 21:11 23:30 01:20 01:40

Traffico# Meteo.It Tg 5 TgCom Le frontiere dello spirito Dietro le quinte di ‘Romeo e Giulietta’ Belli dentro Supercinema Le storie di melaverde Melaverde Tg 5 Meteo.It L’ arca di Noe Domenica Live Avanti un altro Tg 5 Paperissima sprint Riassunto – Il segreto Il segreto Matrix Tg 5 Rassegna.

il-{add NET News Telebejg[ Nis;a Maltija Accordo (r) Premier (r) NET News Premier Mitqlu Deheb (r) Iswed fuq l-Abjad (r) NET News Flusek (r) Wheelspin (r) NET News G[alik fl-Ewropa Dokumentarju – The Beatles – The Parting Ways NET News Replay NET News

RETE ..........4 ..............

07:00 07:20 07:50 08:30 09:25 10:00 10:50 11:27 12:00 13:00 13:50 13:55 14:50 17:00 18:55 19:33 19:35 20:30 21:15 23:15 23:17 01:35

Tg 4 Night News Televendita mediashopping Super partes Mondo sommerso I santi Santa Messa Pianeta Mare Tg 4 Pianeta Mare Ricette all’Italiana Luoghi di magnifica Italia Donnavventura La figlia del vento Sfida a white buffalo Tg 4 Meteo.It Il segreto Tempesta d’amore \ Piu’ forte, ragazzi Cinefestival Panic Room Tg 4 Night News.

07:05 UnoMattina in famiglia (jinkludi t-Tg 1 fit-8am, fid-9am u fid-9:30) 10:00 I Maddaloni - Una storia di Scampia 10:30 A sua immagine 10:55 Santa Messa dalla Chiesa Santa Maria Assunta in Cielo in Candida (Avellino) 11:50 A sua immagine 12:00 Recita dell’Angelus 12:10 A sua immagine 12:20 Linea verde 13:30 Telegiornale 14:00 L’Arena 16:30 Tg 1 16:35 Domenica in 18:50 L’Eredita’ 20:00 Telegiornale 20:35 Tg Sport 20:40 Affari Tuoi 21:30 Bracialetti rossi (terza parte) 23:29 Tg 1 60 secondi 23:30 Speciale Tg 1

RAIDUE ........................

06:30 Real School Il Divertinglese 07:00 First Kid (Film) 08:30 Voyager: Factory inside the world 09:05 Il nostro amico Charly 10:30 Cronache animali 11:30 Mezzogiorno in famiglia 13:00 Tg 2 Giorno 13:30 Tg 2 motori 13:40 Meteo 2 13:45 Quelli che aspettano 15:40 Quelli che il calcio 17:05 Tg 2 LIS 17:08 Meteo 2 17:10 Stadio sprint 18:10 90* minuto 19:35 Squadra speciale cobra 11 20:30 Tg 2 21:00 NCIS 21:45 Hawaii-Five-0 22:40 La Domenica Sportiva 01:00 Tg 2 01:20 Sorgente di vita 01:55 Appuntamento al cinema

ITALIA .............1...........

06:00 06:15 07:00 08:10 08:55 10:40 12:25 12:58 13:00 14:00 16:30 18:30 18:58 19:00 19:45 21:30 00:30 02:25 02:50

Televendita I maghi di Eaverly My dad says Padre in affitto Piccole pesti vanno in guerra Mr. Troop mom Studio aperto Meteo.It Sport Mediaset Arn – L’ultimo cavaliere La piccola principessa Studio Aperto Meteo.It Cosi’ fan tutte Pallottola spuntata 2 e 1#2 Lucignolo Leggenda mortale Sport Mediaset Studio aperto.

Panic Room – Rete 4, 23>17

RAITRE ........................

07:10 La grande vallata Morte presunta 08:00 Sodoma e Gomorra (Film) 09:55 New York New York 10:45 TeleCamere 11:10 Tgr Estovest 11:30 Tgr RegionEuropa 12:00 Tg 3 # Tg 3 persone 12:25 Tgr Mediterraneo 12:55 Correva l’anno Speciale Foibe 13:35 Timbuctu I viaggi di Davide 14:00 Tg Regione # Tg 3 14:30 In 1#2 ora 15:00 Tg 3 LIS 15:05 Kilimangiaro 19:00 Tg 3 # Tg Regione # Blob 20:10 Che tempo fa 22:45 Speciale Ulisse 23:35 Tg 3 # Tg Regione 23:50 TeleCamere 00:40 Tg 3 01:00 Mio padre aveva ragione (Film)

Il-{add,9 ta’ Frar, 2014

43

Televi]joni # Radju

X’tista’ tara llum...

................................................................................................................................................................................

THE BEATLES - THE PARTING WAYS (NET Television 20.30) John Lennon, Paul McCartney,

George Harrison u Ringo Starr jibqg[u l-aktar erba’ ikoni talmu]ika pop ta’ kull ]mien.

Minkejja li g[addew dawn issnin kollha wie[ed g[adu jsib ilBeatles fil-qu//ata tal-popolarità, irrispettivament mi]-]mien u dan g[aliex [add qatt ma rnexxielu jla[[aq mal-kreattività ta’ dawn l-erba’ ;enji tal-mu]ika li flimkien [olqu grupp le;;endarju.

Il-fundatur tal-Beatles kien John Lennon flimkien mal-mara tieg[u Yoko Ono li sfortunatament jing[ad li kienu huma stess il-[tija l-g[ala din il-band sfaxxat.

Fatt partikulari kien dak li apparti Lennon, il-bqija tal-band ma ridux i[allu lil Yoko tkun pre]enti waqt ir-recording talmu]ika g[ax kienu jg[idu li hu post sagru g[alihom. I]da mbag[ad ;urnata fost l-o[rajn, kienet evidenti li Lennon ried jibda karriera g[alih ming[ajr ilbqija ta’ s[abu biex b’hekk ikun jista’ jibda jkabbar il-familja tieg[u flimkien ma’ martu.

Dan u aktar fid-dokumentarju.

Il-membri tal-grupp The Beatles

... u matul il-;img[a

..............................................................................................................................

IT-TLIETA Mieg[ek (NET Television 20.30) Fil-kalendarju Malti, ix-xahar ta’ Frar hu asso/jat mal-mi;ja ta’ San Pawl fostna, u mal-wasla tal-fidi Nisranija fil-g]ejjer Maltin. G[alhekk, l-g[ada ta’ din il-festa nazzjonali, Mieghek

IT-TNEJN Minn Festa g[al O[ra (NET Television 17.00) Xandira diretta tal-festa tan-Nawfra;ju ta’ San Pawl mill-Kolle;;jata tal-Belt Valletta. Tintwera kemm il-pur/issjoni kif ukoll il-funzjoni li ssir fil-knisja kemm qabel ma to[ro; kif ukoll meta tid[ol il-pur/issjoni.

se jkun qed ixandar programm spe/jali li fih se tkun diskussa l-fidi f’Malta.

Programm li se jkun tassew interessanti spe/jalment meta se ti;i diskussa l-fidi, l-importanza tag[ha f’[ajjitna u fuq kollox x’inhi l-fidi g[alina b’mod personali.

Illum fuq Radio 101

..............................................

06:00 07:55 08:00 08:30 09:30 11:00 11:55 12:00 12:30 15:00 15:05 16:00 16:05 17:00 17:55 18:00 18:30 20:30 22:30

2330 0100

Fidi u {ajja Avvi]i tal-Mejtin u l-An;elus Bulettin tal-A[barijiet Mar/i u Bandalori - Joe Chetcuti Focus 101 # Anali]i talGazzetti Djalogu # Intervista Avvi]i tal-Mejtin u l-An;elus Bulettin tal-A[barijiet Skor (Pt 1) - Joe Vella A[barijiet fil-qosor Skor (Pt 2) - Sergio Carbonaro A[barijiet fil-qosor Skor (ikompli) A[barijiet fil-qosor Avvi]i tal-Mejtin Bulettin tal-A[barijiet Slow Down Alegro Andante Djalogu # Intervista (r) Italomix (r) Mu]ika mis-Server.

44 PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{

{al Qormi

APPARTAMENT kbir arju] bejn tnejn, b’nofs il-bejt tieg[ek, bl-g[amara b’kollox.

Prezz €137,000 negozjabbli. ?emplu 99477307.

{al Qormi

GARAXX ta’ ]ew; karozzi kbir [afna, twil 34 pied, g[andu b]onn tik[il u bieb. €20,000. ?emplu 99477307.

{a]-}ebbu;

G{ALQA kbira b’a//ess tajjeb g[all-karozzi. ?emplu 99477307.

I]-}ejtun

TERRACED house fi/-/entru bi tliet kmamar tas-sodda, wa[da bl-ensuite, bejt tieg[u u gallarija. ?emplu 21660602, 99499153 jew 77660602.

Paola

TERRAN ground floor lest minn kollox, lest biex tid[ol fihm b’]ew; kmamar tas-sodda, sitting room, shower, k/ina u bit[a. Parke;; mhux problema. ?emplu 99992152.

G{ALL-KIRI

Bu;ibba

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Klassifikati

xahar, ?emplu 99234572.

{a]-}ebbu; ’il barra minn Triq l-Imdina

GARAXX basement 40 pied x 50 pied, jista’ jintu]a g[al gym, store, uffi//ju e//. ?emplu 79211659.

{a]-}ebbu;

GARAXX industrijali ;o bit[a, tajjeb g[all-ispray. 50 pied tul x 13-il pied wisa’. ?emplu 99277073.

G{ALL-BEJG{ JEW KIRI

Il-{amrun

GARAXX jew store, 115-il pied tul u 24 pied wisa’, bilbit[a, dawl, ilma u toilet. Bilpermess Class B. ?emplu 77200983.

TPARTIT

Il-Belt Valletta (Il-Mandra;;) POST kantuniera duplex bilveduta ta’ Tas-Sliema bi tliet kmamar tas-sodda, tnejn talbanju, e//. Nixtieq nibdlu ma’ ie[or anke i]g[ar fil-Belt stess, preferibbilment ’il fuq. ?emplu 79232860.

G{AT-TWELLIJA

Il-{amrun

GARAXX livell mat-triq. ?emplu 21410141 jew 79200708.

GROCER#GREENGROCER bl-istokk b’kollox. Prezz ra;onevoli. ?emplu 99824207 jew 77035945.

Bu;ibba

VETTURI

MAISONETTE isfel [dejn ilba[ar b’]ew; kmamar tassodda, bl-g[amara. €300 fix-

Mutur Yamaha XJ6

MOTOR BIKE f’kundizzjoni

45

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Klassifikati

tajba, sid wie[ed, mixtri ;did ming[and Gasan. Prezz negozjabbli. ?emplu 99477307.

AVVI}I

Accounts

G{ANDEK b]onn ta’ xog[ol ta’ accounts? Xog[ol tajjeb b’rata ta’ [las tajba [afna. ?empel jew ibg[at SMS fuq 79861276 u ni;i fuq il-post.

Messa;;i

TRID tnaqqas mill-u;ig[ jew listress ta’ kuljum. ?emplu g[al messa;;i rilassanti totali minn terapista mara fuq 77865583.

T[ossok a[jar ]gur.

Nixtri

RAM isfar u a[mar, stainless steel, cable wire, batteriji, bibien u twieqi tal-aluminju jew tal-[adid g[all-iskrapp u kull tip ta’ statwi, fajjenza u affarijiet antiki. ?emplu 21430185 jew 99469467.

Ni]barazzaw – trasport – kull xog[ol

ALL CLEARANCE TRANSPORT innaddfu djar, fabbriki e// minn kull tip ta’ skart anke materjal tal-kostruzzjoni.

Innaddfu ;onna. Nag[mlu qlug[ ta’ madum tal-art u talkmamar tal-banju. Tindif u tiswijiet ta’ bjar, tik[il u tibjid, gypsum, xog[ol ta’ alterazzjonijiet fuq l-antik, bdil ta’ soqfa, e//. Servizzi bil-high-up.

Xog[ol b’esperjenza kbira. ?emplu 79081719 jew 21433352. www.allclearancemalta.com

Tiswijiet fil-pront u fil-post

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour.

Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

Tiswijiet

TA’ magni tal-[jata. G[al service u tiswijiet fil-pront. ?emplu 99422268 jew 21416705.

Toilet seats

NAG{MEL xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bil-kuluri li jaqblu u kif tixtiquhom intom, g[all-kamra tal-banju kompluti bil-fittings. G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053.

G{ALL-BEJG{

Ktieb – Il-Problemi So/jali tal-{ajja

KTIEB ideali g[al diskussjoni fil-familja, e//, juri l-problemi g[aliex jinqalg[u u b’hekk forsi wie[ed isolvihom. Jinstab g[all-bejg[ mill-[wienet kollha.

Prezz €6.

G[amara antika

TINKLUDI twaletta bil-mera, lavaman, komodina, gradenza bil-mera u wi// tal-ir[am u gwardarobba kbira. Jistg[u jinbieg[u separati. ?emplu 99800607.

Pioneer PL J2500

PL990 komplut. Cabinet stil antik u numru ta’ diski antiki. ?emplu 21331694.

Tombla sheets

B’numri kbar u kuluri differenti. Kalendarji kbar tal-2014, 29cm x 42cm. Free delivery g[al G[awdex ukoll. Morru g[and PAWLU BONNICI (Bonnici Printing Press) – 3

Triq Melita, il-Belt Valletta.

Kif issibuna – min-na[a talBarrakka ta’ Fuq g[al Triq Sant’Ursula. G[al xog[ol ta’ digital printing u offset, inviti tat-tie;, invoices, posters u brochures bil-kulur e// u xog[ol ta’ embossing. ?emplu 21244627 jew 79373700 jew ibag[tu email fuq pbonnici@bonniciprintingpress.com

}ew; sodod u saqqijiet

QIES 93cm x 190cm, prezz €60 il-wa[da, cabinet talmagna tal-[jata – €25, sett tassalott tal-kawba u l-bellus – €150 u stepper €15. ?emplu 79253998.

46

AVVI}I SO?JALI

M’XLOKK. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza diskussjoni politika dwar l-a[[ar ]viluppi tal-Power Station ta’ Delimara, illum il-{add, 9 ta’ Frar fil-11am fil-Ka]in tal-Partit. Kelliem ewlieni: George Pullicino, il-kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Ener;ija u l-Konservazzjoni tal-Ilma.

L-IM:ARR. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza attivita’ li permezz tag[ha kul[add jista’ jiltaqa’ mal-kandidati g[all-elezzjoni tal-Parlament Ewropew, g[ada t-Tnejn, 10 ta’ Frar fis-7pm fil-Ka]in tal-Partit.

THERESE COMODINI CACHIA. Il{bieb ta’ Therese Comodini Cachia se jorganizzaw Coffee Morning nhar il-Erbg[a, 12 ta’ Frar fil-lukanda Waterfront, il-G]ira fid9.30am. Trasport jitlaq fit-8.30pm. Prezz 7 ewro. G[all-biljetti /emplu 79425907.

CLAUDETTE BUTTIGIEG. Il-{bieb ta’ Claudette Buttigieg se jorganizzaw ri/eviment f’g[eluq snin id-deputata talPartit Nazzjonalista, nhar il-:img[a, 14 ta’ Frar fil-lukanda Qawra Palace, il-Qawra mit8pm ’il quddiem. Jattendi l-Kap tal-partit Simon Busuttil u l-kandidati g[all-elezzjoni tal-Parlament Ewropew. Prezz 12-il ewro bit-trasport inkluz. G[all-biljetti u aktar informazzjoni /emplu 79430251 jew 99440086.

IS-SI::IEWI. Is-Sezzjoni nisa talKumitat Sezzjonali se jorganizzaw ta[dita ma’ erba’ kandidati tal-Partit g[all-elezzjoni tal-Parlament Ewropew, nhar it-Tlieta, 18 ta’ Frar fil-Ka]in mis-6.30pm ’il quddiem.

Jattendu Ray Bugeja, Therese Comodini Cachia, Kevin Cutajar u Helga Ellul.

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Avvi]i PN

ROBERT ARRIGO. Il-{bieb ta’ Robert Arrigo se jorganizzaw ikla ?iniz fil-Jade Gardens Restaurant, f’San :iljan nhar il:img[a, 21 ta’ Frar. Prezz 17-il ewro. G[allbooking /emplu 23285000.

THERESE COMODINI CACHIA. Il{bieb ta’ Therese Comodini Cachia se jorganizzaw Buffet Dinner nhar is-Sibt, 22 ta’ Frar, fil-lukanda Soreda, Qawra. G[all-biljetti /emplu 79425907.

ANTOINE BORG. Il-{bieb ta’ Antoine

Borg se jorganizzaw Coffee Morning nhar itTlieta, 25 ta’ Frar, f’St. Martins Bar & Restaurant, il-Ba[rija. Prezz 5 ewro u trasport b’xejn. G[all-biljetti /empel 27450114 jew 79092845.

DAVID CASA. Il-{bieb ta’ David Casa se jorganizzaw Coffee Morning, nhar itTlieta, 25 ta’ Frar fil-Buskett Roadhouse, ilBuskett. Prezz 7 ewro. Trasport provdut.

G[all-iktar informazzjoni /emplu 79903090.

ROBERT CUTAJAR. Il-{bieb ta’ Robert Cutajar se jorganizzaw Coffee Morning nhar it-Tlieta, 25 ta’ Frar fid9.15am fil-kumpless Splash and Fun f’Ba[ar i/-?ag[aq. Prezz 7 ewro bit-trasport inklu].

It-trasport se jkun pprovdut mill-Mellie[a, Naxxr u San Pawl il-Ba[ar. Biljetti jistg[u jinkisbu billi wie[ed i/empel fuq 79262101, ming[and il-helpers fid-distrett jew billi tibg[at e-mail fuq robertcutajar72@gmail.com .

MARIO DE MARCO. Il-{bieb ta’ Mario de Marco se jorganizzaw Coffee Morning nhar it-Tlieta, 4 ta’ Marzu filLukanda Imperial, tas-Sliema. Trasport fit8.30am mill-postijiet tas-soltu. Prezz 6 ewro.

G[all-biljetti /emplu fuq 21247049, 99450902 jew 21223911.

JASON AZZOPARDI. Il-{bieb ta’ Jason Azzopardi se jorganizzaw Coffee Morning nhar il-{amis, 6 ta’ Marzu filLukanda Waterfront, tas-Sliema. Prezz 6 ewro. Trasport jitlaq fid-8.45am. Biljetti ming[and il-helpers jew /emplu 21 666736 jew 99841333. {’ATTARD. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza Subbuteo Tournament fil-ka]in FX Dingli, nhar il-:img[a, 7 ta’ Marzu. Illog[ob jibda fis-6.30pm u t-tournament se jkun jismu ‘Stefano Mallia Cup’. Wara ttournament se jitqasmu trophies u medalji mill-kandidat g[all-elezzjoni tal-Parlament Ewropew Stefano Mallia u mis-Sindku Stefan Cordina. G[al aktar informazzjoni /empel 21 414712, 77405867 jew 99405867. {’ATTARD. Il-Kumitat Sezzjonali se jorganizza ikla fil-ka]in FX Dingli, nhar il:img[a, 7 ta’ Marzu fit-8.30pm. Prezz 10 ewro. G[al aktar informazzjoni /empel 21 414712, 77405867 jew 99405867.

AVVI}I O{RA

L-ISLA. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-Bar tal-Uffi//ju PN qed jitmexxa minn management ;did. Qed ikun miftu[ kuljum sa tard filg[axija, u s-Sibt u l-{add jifta[ fid-9 a.m. Qed ikunu servuti wkoll appetizers.

IL-KALKARA. Il-Kumitat Sezzjonali PN qed jilqa’ offerti g[at-tmexxija tal-Bar talUffi//ju PN. Dawk interessati huma mitluba

jibag[tu l-offerti tag[hom lis-Segretarju, Kumitat Sezzjonali PN Kalkara, Ka]in PN, Xatt tal-Kalkara, il-Kalkara. Il-Kumitat jirriserva d-dritt li jag[]el kwalunkwe offerta, anke dik l-anqas vanta;;ju]a.

IL-G}IRA. Il-Kumitat Sezzjonali PN qed jilqa’ offerti g[at-tmexxija tal-Bar talUffi//ju PN. Dawk interessati huma mitluba jibag[tu l-offerti tag[hom indirizzati lisSegretarju Kumitat Sezzjonali PN G]ira, Ka]in PN, Triq ir-Reb[a, il-G]ira. IlKumitat jirriserva d-dritt li jag[]el kwalunkwe offerta, anke dik l-anqas vanta;;ju]a.

SANTA LU?IJA. Il-Kumitat Sezzjonali PN qed jilqa’ offerti g[at-tmexxija tal-Bar tal-Uffi//ju PN. Dawk interessati huma mitluba jibg[atu l-offerti tag[hom flimkien mad-dettalji kollha lis-Segretarju Kumitat Sezzjonali PN Santa Lu/ija, Dawret it-Torri, Santa Lu/ija Il-Kumitat jirriserva d-dritt li jirrifjuta kwalunkwe offerta anke l-aktar wa[da vanta;;ju]a. {AL TARXIEN. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-Bar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità issa hu miftu[ ta[t management ;did. Il-Bar qed jifta[ mit-Tnejn sas-Sibt mis-7 p.m. ’il quddiem, kif ukoll il-{add filg[odu. Ji;u servuti appetizers.

TA’ XBIEX. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-Bar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità qed jitmexxa minn management ;did u b’esperjenza. B[alissa qed ikun miftu[ kuljum bejn il-5 p.m. u l-10 p.m. mit-Tnejn sas-Sibt u l{add bejn id-9 a.m. u t-3 p.m. Qed jitqassmu wkoll appetizers. Min jixtieq jorganizza xi fenkata jew ikla, jista’ j/empel 79813505.

47

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Lokali

BOV l-aqwa Trade Finance Bank f’Malta g[at-tieni sena konsekuttiva

G[at-tieni sena konsekuttiva, il-Bank of Valletta kien mag[]ul mill- Global Finance b[ala Best Trade Finance Bank 2014 g[al Malta. Dan il-premju ;ie m[abbar waqt il-Global Annual Meeting f’Londra fil21 ta’ Jannar 2014.

L-edituri tal-Global Finance jag[]lu l-a[jar trade finance provider f’76 pajji] u 7 re;juni, skont l-informazzjoni li ting[ata mill-analisti tal-industrija, corporate executives u esperti tatteknolo;ija. Mi]juda ma’ dan hemm st[arri; tal-Global Finance fost il-qarrejja tieg[u bil-g[an li r-ri]ultat ikun iktar rappre]entattiv u kredibbli.

“Bank li je//ella fit-trade finance hu sie[eb essenzjali g[al korporazzjonijiet hekk kif qed jespandu l-operat tag[hom,” qal Joseph D. Giarraputo, pubblikatur u direttur editorjali tal-Global Finance.

“Wie[ed irid ikollu network internazzjonali b’sa[[tu, investiment fitteknolo;ija u ri]ors uman

spe/jalizzat biex joffri servizzi u soluzzjonijiet finanzjarji li l-korporazzjonijiet g[andhom b]onn biex jirnexxu fl-ambjent kompetittiv.”

Il-kriterja mag[]ula g[arrebbie[a jinkludu l-volumi tat-transizzjonijiet, il-firxa tan-negozju globali, customer service, pricing kompetittiv u innovazzjoni teknolo;ika.

Biex jikkommemora dan lavveniment, Charles Borg, BOV CEO g[amel ]jara sorpri]a fit-BOV Trade Finance Centre. Filwaqt li fera[ littim g[al dan il-premju, hu tkellem dwar is-sinifikat tieg[u g[all-Bank.

I/-Chairman tal-PBS f’laqg[a mal-Papa Tonio Portughese jitkellem mal-Papa Fran;isku fil-Vatikan

Il-Papa Fran;isku laqa’ li/Chairman tal-PBS Dr Tonio Portughese f’udjenza spe/jali fis-Sala Pawlu Sitta filVatikan g[all-okka]joni tad90 sena tar-Radju Taljan u tas-60 sena tat-televi]joni tarRAI. Dr Portughese kien mistieden spe/jali tal-Presidenta tar-RAI Signora Anna Maria Tarantola g[al din lokka]joni flimkien malPresidenti tar-radjutelevi]joni ta’ Franza, San Marino, Spanja u talEuropean Broadcasting Union.

I/-Chairman tal-PBS ing[ata medalja kommemo-

rattiva tal-500 sena talBa]ilika ta’ San Pietru. Hu radd [ajr f’ismu u f’isem il[addiema tal-PBS lill-Papa Fran;isku g[all-apprezzament tieg[u tar-rwol tas-servizz pubbliku radju-televi]iv.

Il-Papa Fran;isku [e;;e; lill-media tas-servizz pubbliku biex jaqdu d-dmirijiet, lobbligi u r-responsabbiltajiet b[ala a;enti tal-Informazzjoni u tal-Formazzjoni. Hu sa[aq fuq il-valuri tal-etika fil[idma u l-impenn bi professjonalità tar-radju u televi]joni tas-servizz pubbliku g[at-tixrid tal-verità, tassbu[ija tal-[ajja, u taledukazzjoni.

“Il-fatt li tirba[ dan il-premju g[al sentejn wara xulxin jag[ti messa;; b’sa[[tu dwar ix-xog[ol ta’ kull wie[ed u wa[da minnkom. Kull sena rridu nibdew mill-;did u nuru g[al darb’o[ra l-potenzjal tag[na. Hu biss billi tinvesti fl-g[arfien tas-suq li wie[ed jopera fih u li mbag[ad ji;u tradotti f’pariri siewja g[allklijenti tag[na li a[na nistg[u nibqg[u fuq quddiem f’din lindustrija li hi qadima daqs il-banking innifsu.”

Meta kien qed jitkellem dwar il-prestazzjoni tal-unit matul l-a[[ar sena, Carmel Borg, li jmexxi l-unit, spjega li matul is-sena li g[addiet, il-Bank ra tkabbir ta’ 33% fil-volum tal-garanziji li n[ar;u kif ukoll 34% tkabbir fil-volumi tal-export collections.

“A[na rnexxielna nirre;istraw su//ess fis- soft commodities u esperjenzajna ]ieda fil-consumer goods trading, li qed jikkontribwixxu g[al ]ieda ta’ [ames darbiet iktar fin-numru ta’ trade finance facilities ma[ru;a.”

Gianluca Bezzina, ir-rebbie[ tal-Malta Eurovision Song Contest is-sena li g[addiet

ROCS Group sponsor ewlieni tal-Malta Eurovision Song Contest

ROCS Group g[a]el li g[ar-raba’ sena konsekuttiva jkun sponsor ewlieni tal-Malta Eurovision Song Contest 2014 li lfinali tieg[u saret ilbiera[ fl-MFCC, Ta’ Qali.

“B[ala ROCS, a[na nappo;;jaw bi [;arna t-talent Malti u nag[rfu l-importanza ta’ dan l-avveniment g[all-kultura Maltija. Hu unur tag[na li g[ar-raba’ sena konsekuttiva qeg[din nisponsorjaw dan l-avveniment presti;ju] u tant mistenni mill-poplu Malti u G[awdxi”, stqarr Colin Aquilina, Head of Finance and Business Development ta’ ROCS Group Illum il-;urnata, ROCS Group hu isem mag[ruf sew filg]ejjer Maltin, b’network ta’ negozju mhux biss f’Malta i]da wkoll ’il bog[od minn xtutna, partikolarment fil-Libja, il-Jemen, is-Sudan u l-E;ittu.

Colin Aquilina qal li ROCS jikkunsidraw il-Malta Eurovision Song Contest b[ala pjattaforma ideali biex ta’ kull sena titnieda kampanja tal-ivvja;;ar bl-aqwa rati fis-suq.

48

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Sport

L-Istati Uniti di;à marru l-Bra]il TAZZA TAD-DINJA

It-tim nazzjonali Amerikan di;à kiteb l-istorja [ames xhur qabel tibda t-Tazza tad-Dinja fil-Bra]il hekk kif u[ud millplejers mill-iskwadra ta’ 23, li Jurgen Klinsmann se jkun qed jie[u mieg[u f’:unju, mhux se jkunu qed imorru f’post ;did.

Fl-a[[ar [mistax l-Istati Uniti kienu qed jit[arr;u fil-Barra Funda ta’ Sao Paulo u jg[ixu fil-lukanda li se tkun ilba]i tag[hom matul it-Tazza tad-Dinja.

Tradizzjonalment it-timijiet Amerikani kienu ju]aw ix-xahar ta’ Jannar biex jag[mlu perjodu ta’ ta[ri; f’Los Angeles g[all-plejers li jilag[bu fil-MLS waqt il-waqfa tal-kampjonat.

Din is-sena Klinsmann flimkien malistaff tekniku tieg[u u l-FA Amerikani g[amlu training camp tul Jannar kollu biex “ikollhom prova” fil-Bra]il u jil[qu jikklimatizzaw ru[hom mal-pajji] minn kull aspett, inklu] l-ikel, ir-rotot talivja;;ar, il-pitches u b’mod partikulari t-temp.

Plejer li qed jistenna li jkun fuq l-ajruplan g[all-Bra]il hu l-midfielder ta’ 31 sena ta’ Real Salt Lake, Kyle Beckerman li jemmen li dan it-training camp se jkun qed jg[in lill-plejers minn kull aspett.

Beckerman li lag[ab 33 log[ba mal-

Jurgen Klinsmann imexxi sessjoni ta’ ta[ri; fil-Bra]il

Istati Uniti se jkollu kompetizzjoni iebsa minn Michael Bradley ta’ Toronto u Jermaine Jones ta’ Schalke.

Klinmann jemmen li l-familjarita` mal-post u l-kultura Bra]iljani se tg[in fil-preparazzjoni g[all-vja;; sfidanti li se jkollhom jag[mlu fi Grupp G kontra Ghana, il-Portugall u l-:ermanja u waqt li l-vja;; hu importanti g[al ra;unijiet lo;isti/i, Klinsmann u]ah ukoll biex janalizza l-plejers li ma jilag[bu fl-Ewropa.

“Mil-lat tekniku hemm [afna

x’nistg[u nakkwistaw. Mil-lat ta’ organizzazzjoni u lo;istiku hemm [afna x’nistg[u nesperjenzaw. Irridu nibnu [biberija ma’ Sao Paulo FC, in-nies fillukanda u ma’ dawk li niltaqg[u mag[hom u ninsab /ert li dan kollu se jg[inna [ames xhur o[ra.

“Dak li hu tajjeb g[alina hu li mhux se nibdew it-Tazza tad-Dinja b’log[ba tal-gruppi. Ba]ikament se nkunu qed nibdew b’finali tat-Tazza tad-Dinja.

Irridu bilfors tliet punti kontra Ghana u mbag[ad punt ie[or kontra l-Portugall

u wara naraw x’se nag[mlu mal:ermanja.”

Klinsmann di;à mar jag[mel ispezzjoni f’Natal, fejn it-tim tieg[u se jkun qed jilg[ab ma’ Ghana fis-16 ta’ :unju u Recife, fejn se jkun qed jilg[ab kontra pajji]u l-:ermanja fis-26 ta’ :unju.

Wara ]ar Manaus, il-post fejn se jilag[bu kontra l-Portugall ta’ Ronaldo fit-22 ta’ :unju qabel marru lura Los Angeles fejn is-Sibt se jilag[bu partita ta’ [biberija kontra l-Korea t’Isfel f’Carson f’Kalifornja.

Jopponu limitu ta’ somma fuq l-infiq FORMULA 1

Red Bull qajmu dubji kbar dwar ilpjani li ti;i ntrodotta somma massima fil-ba;it ta’ kull tim fil-Formula 1 is-sena d-die[la.

Il-prin/ipal tar-Red Bull Christian Horner u d-direttur sportiv tal-McLaren Sam Michael o;;ezzjonaw g[al din lidea waqt laqg[a dan l-a[[ar.

Id-diskussjonijiet s’issa kienu kkon/entrati fuq figura ta’ madwar $200 miljun b[ala ba;it massimu g[al sta;un s[i[.

“Li tag[mel massimu fuq l-ispi]a minn fuq g[al isfel mhux il-mod tajjeb.

L-a[jar ikun minn isfel g[al fuq. Kulmin kien pre]enti fil-laqg[a, qabel bl-aktar mod kategoriku, li jridu jitnaqqsu l-ispejje] imma numru ta’ timijiet ja[sbu li tag[mel massimu fuq il-ba;it mhux l-a[jar mod kif tindirizza din il-problema,” qal Horner.

Kemm Horner kif ukoll Michael g[ollew idejhom meta mistoqsija jekk

l-:appuni] Kamui Kobayashi tal-Caterham. Dan ir-regolament tal-infiq hu mmirat biex timijiet b[al dawn ikunu jistg[u jikkompetu mal-kbar.

kienx hemm min qed jo;;ezzjona g[al din l-idea.

Il-Formula 1 tinsab kommessa li tintrodu/i massimu ta’ kemm tim jista’

onfoq matul l-ista;un ladarba numru ta’ timijiet fil-F1 qed jit[abtu biex ikampaw.

B’ri]ultat ta’ dan il-kapijiet tal-F1 qed

jippjanaw serje ta’ laqg[at biex isibu lfigura massima u jiddefinixxu liema aspetti biex jitmexxa tim, g[andhom jit[allew barra minn din is-somma qabel jiffinalizzawha sal-a[[ar ta’ :unju.

It-timijiet il-kbar b[al Red Bull, Ferrari u Mercedes kollha qed jonfqu aktar minn £200 miljun fis-sena fil-programmi tag[hom tal-F1 waqt li timijiet ]g[ar b[al Marussia u Caterham li matul l-2013 dejjem kienu fuq wara tal-grid, qed je]istu b’anqas minn terz ta’ din is-somma.

Horner qal li l-introduzzjoni tal-makni ;odda turbo kienet qed tg[olli l-ispi]a.

“Qed nintrodu/u l-aktar makni li jiswew flus fl-istorja tal-isport u l-ispejje] kollha li j;ibu mag[hom. Hu ftit stupidu li nitkellmu biex innaqqsu n-nefqa u mbag[ad qed insawtu lilna nfusna bl-aktar spejje] inkredibbli li qatt ra l-isport.”

49

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Sport

Ready Cash illum ji;ri l-a[[ar ti;rija TROTT U GALOPP

Kenneth Vella Fil-korsa ta’ Vincennes f’Pari;i fi Franza, illum wara nofsinhar il-popolari Ready Cash mistenni ji;ri l-a[[ar ti;rija qabel ma ji;i rtirat u jibda jintu]a biss g[at-tag[mir. Dan i]]iemel ;ej minn ri]ultat di]appuntanti ;img[atejn ilu fil-Prix d’Amerique, ti;rija li fiha kien qed ifittex li jirba[ din il-kompetizzjoni presti;ju]a g[attielet darba i]da li matulha biddel ilpass u ;ie skwalifikat.

Ta[t il-gwida tas-solitu Franck Nivard u m[arre; minn Thierry Duvaldestin, Ready Cash se ji;ri filPrix De France fuq distanza ta’ 2100m bil-bidu bil-karozza tat-tluq. Din itti;rija se jkollha premju totali ta’ 400,000 ewro u fost l-o[rajn mistennija ji;ru wkoll ]wiemel o[ra stabbiliti b[al Timoko, Tiego d’Etang, Uhlan du Val, Up And Quick u n-Norve;i] Yarrah Boko. Nieqes se jkun hemm irrebbie[ tal-Amerique l-I]vedi] Maharajah li wara r-reb[ tat-ti;rija presti;ju]a, s-sidien u t-trainer Stefan Hultman idde/iedew li je[duh lura lI]vezja.

Illum Ready Cash, iben l-istaljun Indy De Vive u d-debba Kidea, g[andu disa’ snin u hu propjeta` ta’ Philippe Allaire. G[alkemm Ready Cash hu kkunsidrat wie[ed mill-aqwa ]wiemel Fran/i]i tal-a[[ar snin jibqa’ wkoll wie[ed minn dawk li qatt ma ;era barra minn Franza.

Sal-lum fil-karriera reba[ il fuq minn 4.207,300 ewro fi premjijiet u g[andu rekord ta’ 1.10.3” fil-kilo-

Ready Cash (Franck Nivard) illum f’Vincennes aktarx ji;ri l-a[[ar ti;rija tieg[u

metru, /ifri li jag[mluh fost l-aktar ]wiemel u staljuni popolari mhux biss fi Franza i]da anki madwar il-kontinent kollu.

Imfakkar St Nicholas Abbey Fil-jiem li g[addew f’diversi koros Ingli]i tfakkar il-popolari St Nicholas Abbey, ir-rebbie[ tal-Coronation Cup tliet darbiet u li miet ftit ilu ta’ seba’ snin. Dan i]-]iemel, li fil-karriera reba[ sitt ti;rijiet ta’ grupp wie[ed,

miet wara ;img[at jissielet kontra w;ieg[ kaw]at minn ksur f’saqajh matul is-Sajf. Wara dan l-in/ident, issidien ta]-]iemel u sidien tal-istalel Coolmore fl-Irlanda, g[amlu minn kollox biex isalvawlu [ajtu spe/jalment wara li St Nicholas Abbey spi//a zopp minn wa[da.

Fil-karriera tieg[u, minn 21 ti;rija, kien reba[ disa’ ti;rijiet, spi//a t-tieni darbtejn u t-tielet tliet darbiet. St Nicholas Abbey reba[ ti;rijiet mhux

biss fl-Ingilterra, i]da anki fl-Irlanda, Dubai u l-Istati Uniti. B’kollox reba[ 4.95 miljun lira sterlina. Intqal li ]]iemel kellu jitraqqad wara li ma fela[x aktar g[all-u;ieg[ u ndifen f’/imiterju vi/in i/-/entru ta’ Coolmore.

Dan i]-]iemel kien im[arre; minn Aidan O’Brien u f’idejn ibnu Joseph fl-2011 kien anki reba[ il-Breeders’ Cup Turf fil-korsa ta’ Churchill Downs fl-Istati Uniti.

Erbg[a jibdew kwotati LOKALI

Il-popolari St Nicholas Abbey li kellu jitraqqad dan l-a[[ar wara li we;;a’ fis-Sajf

Il-Fran/i]i Ohime Mag u Oran, flimkien mat-Taljan Gently Di Poggio u l-I]vedi] Absolout Spender g[andhom jibdew l-aktar kwotati fit-ti;rija ewlenija li ssir illum wara nofsinhar fil-korsa tal-Marsa. Din se tkun talklassi Premier li se tag[mel parti mirraba’ laqg[a tas-sena fuq g[axar ti;rijiet tat-trott fuq distanza twila ta’ 2640m.

It-ti;rija Premier se tkun it-tmien wa[da u tibda fl-4.20pm. Wara lkarozza tat-tluq se jibdew il-;did Fran/i] Over Oaks, Gently Di Poggio, Kakisis, Arnie Sensation, Absolut Spender, Plastic, Ohime Mag, Sultan November, Lage, Orne Des Olivettes, Power Of Love, Nabab du Chatelet, Poulot Des Cinty, Oltedo De Rieux, Ourasi Diams u Oran. Hawnhekk attenzjoni spe/jali se ting[ata lil Ohime Mag (Ronald Cassar) rebbie[ tal-Prix de Vincennes l-ista;un li g[adda, Oran (Julian Farrugia) li ;ej minn su//ess fl-a[[ar [ar;a, Gently Di Poggio (Brian Zammit) rebbie[ tala[[ar edizzjoni tat-Tazza tal-President u Absolut Spender (Mark Desira) li g[addej minn forma tajba.

L-ewwel ti;rija Copper tibda fis1.30pm.

Tbassir

I Ti;rija. Klassi Copper. Dist – 2640m. Win – Lorraine d’Oliverie.

Place – Keyser Engely, Ocean Gede.

II Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2640m. Win – Quick Et Rare. Place – Quatrain De Retz, Meadow Dancer.

III Ti;rija. Klassi Copper. Dist – 2640m. Win – Nolan Streamline. Place – Quella Des Moyeux, Cocos Kaos.

IV Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2640m. Win – Marchallach. Place – Newman, Reve De Nieul.

V Ti;rija. Klassi Bronze. Dist – 2640m. Win – Oscar De Meu. Place – Seigneur Du Dropt, Napolitano Sun. VI Ti;rija. Klassi Gold. Dist – 2640m. Win – Beckham Bob. Place – Simb Tyrant, Pan Des Couperies.

VII Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2640m. Win – Mr Snowman. Place – Big Hit, Quaid Tejy.

VIII Ti;rija. Klassi Premier. Dist – 2640m. Win – Ohime Mag. Place – Oran, Gently Di Poggio.

IX Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2640m. Win – Isebel. Place – Alfa Dream, Paolin De Bannes.

X Ti;rija. Klassi Gold. Dist – 2640m. Win – Quarborandum. Place – Regent De Tillard, Pissaro.

50

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Sport

Sport lokali g[al-lum MFA Ta’ Qali – 2pm. BOV Premier.

Tarxien R. v Mosta., 4pm. BOV Premier. Qormi v Floriana Luxol Stadium – 2pm. I Div. Bir]ebbu;a SP v Gudja Utd., 4.15pm. I Div. St Andrews v }ejtun C. Victor Tedesco Std – 2pm. I Div. }urrieq v G]ira Utd., 4.15pm. I Div. }ebbu; R. v Lija A. Centenary Std – 2pm. II Div. San :wann v Marsaskala., 4pm.

II Div. Marsa v Senglea A. Charles Abela Stadium – 2pm.

II Div. Si;;iewi v }abbar SP., 4.15pm. II Div. G[arg[ur v Fgura Utd. Sirens Std – 2pm. II Div. Kirkop Utd v Dingli S., 4.15pm. II Div. Mqabba v Mdina K.

YFA Rabat Grd – 9am. U15. Mtarfa v

Cottonera, 12.30pm. U15. Fgura v G[axaq Si;;iewi Grd – 9am. U15.

Sliema v Mosta., 10.45am. U15. {amrun v Valletta., 12.30pm.

U17. {amrun v Sliema Melita Grd – 2pm. U15. Paola v San :wann., 3.45pm. U15.

Kirkop v Floriana Ker/em Grd – 1pm. U15. Gozo v Tarxien

GFA Gozo Std – 1pm. I Div. Victoria

H. v Oratory Y., 3pm. I Div. Xekwija T. v Nadur Y.

MAFA St Margerita Grd – 9.30am. Lig.

}ejtun RS v Marsa WS., 11.15am. Lig. Vittoriosa L. v Mqabba RA.

HOCKEY Kordin – 9am. Lig. White Hart v

Sliema HS., 11am. Lig. Qormi v Floriana YS.

IASC Tarxien Grd – 8.30am. II Div.

Mqabba A. v Luqa J., 9.45am. II Div. Senglea Y. v Rovers Utd., 11am. II Div. B’Kara SJ v }abbar CB.

HANDBALL Universita` – 11am. U17. La

Salle T. v Kavallieri RS2., 12.15pm. U17. Aloysians M. v Swieqi PS., 1.30pm. II Div. N. Swieqi P. v Kavallieri RS2

ASMK Ta’ Qali – 12pm. Issir it-tmien

ti;rija mis-sezzjoni tal-Autocross.

BASKETBALL Ta’ Qali – 11.15am. Louis Borg

Cup. (N). Hibs v Depiro., 2.45pm.

Louis Borg Cup. (N). Luxol v Starlites. 1pm. Louis Borg Cup (I). I Leg. Luxol v Floriana, 4.30pm. Louis Borg Cup (I). I Leg. Athleta v Si;;iewi.

SPARAR Qormi – 10am. Jimmy Bugeja

Trophy. Sparatura Trap,10am.

Plican Trophy. Sparatura Double Trap.

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL Marsa – 1.30pm. Ir-raba’ laqg[a

tal-ista;un fuq 10 ti;rijiet kollha g[al ]wiemel tat-trott

Is-7 ta’ Frar se tibqa’ mni]]la b[ala data storika fl-isport Malti g[aliex Malta g[all-ewwel darba kienet pre]enti fl-Olimpjadi tax-xitwa li qed isiru f’Sochi. Elise Pellegrin, l-unika atleta Maltija, ;arret il-bandiera Maltija waqt i/-/erimonja tal-ftu[. Id-debutt tag[ha se jkun fit-18 ta’ Frar fil-Giant Slalom u mbag[ad fil-21 ta’ Frar fis-slalom tan-nisa. Il-kontin;ent Malti li jinkludi lix-Chef de Mission Lucienne Attard flimkien mal-President tal-KOM Julian Pace Bonello u s-Segretarju Joe Cassar kienu milqug[a mis-Sindku Svetlana Zhurova, midalja tad-deheb g[ar-Russja fis-speed skating f’Turin (ritratt> Lucienne Attard)

OLIMPJADI TAX-XITWA

L-ewwel deheb g[al Kotsenburg L-Amerikan Sage Kotsenburg ta’ 20 sena ta wirja kwa]i perfetta biex reba[ lewwel midalja tad-deheb talOlimpjadi ta’ Sochi fid-debutt spettakolari li kellu s-snowboarding slopestyle is-Sibt.

Il-prestazzjoni ta’ Kotsenburg li kienet it-tielet wa[da tal-;urnata, tatu 93.50 punti u dawn kienu bi]]ejjed biex po;;ewh Champion f’kuntest fejn il-punte;;i kienu baxxi.

Staale Sandbevh reba[ ilmidalja tal-fidda g[anNorve;ja waqt li l-Kanadi] Mark McNorris li kien qed jikkompeti b’kustilja miksura reba[ il-bron].

L-ewwel deheb g[anNorve;ja waslet minn Marit Bjoergen fis-skiathlon tan-nisa fuq 15 km. Bi sprint e//ellenti, dik li hi mag[rufa b[ala l’mara tal-[adid’, irnexxielha tissupera l-isfida ta’ Charlotte Kalla u hekk kif qasmet il-linja finali, Bjoergern inxte[tet fl-art bl-g[ejja u l-fer[ biex reb[et ir-raba’ midalja tad-deheb Olimpika fil-karriera tag[ha.

Norver;i]a o[ra, Heidi Weng reb[et il-bron].

Ta’ min jirrimarka li nNorve;ja hu l-aktar pajji] li qatt reba[ midalji fl-Olimpjadi tax-Xitwa, 306 u g[alhekk ma kinitx sorpri]a li di;a` jinsabu fuq quddiem fil-klassifika talmidalji.

Rekord tal-log[ob Saru wkoll il-heats tasspeedskating, 13-il heat b’26 kompetitur minn 14-il pajji].

L-Olandi] Sven Kramer

Sage Kotsenburg

waqqaf rekord Olimpiku f’6 minuti 10.76 sek. fil-5,000m biex reba[ id-deheb b’vanta;; ta’ 4.95 sek. Din kienet is-16-il midalja konsekuttiva blOlandi]i l-o[ra Jan Blokhuijsen itemm it-tieni u Jorrit Bergsma t-tielet.

Fil-kompetizzjoni tal-Ice Hockey tan-nisa, l-Istati Uniti fet[u l-impenji b’reb[a 3-1 fuq il-Finlandja f’log[ba dominata mill-Amerikani li flimkien mal-Kanada reb[u kull midalja tad-deheb fl-ice hockey tannisa sa minn meta da[al jag[mel parti mill-Olimjadi tax-xitwa fl-1998.

Intant il-problemi g[all-atleti barra l-koros ma naqsux u ka] kurju] kien dak tal-Amerikan tal-Bobsledge Johnny Quinn li kien qed jin[asel u nqafel filkamra tal-banju u ma kellux triq o[ra g[ajr li jifqa’ l-bieb.

51

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Sport

Pietà jitilg[u l-ewwel u jistennew

BOV L-EWWEL DIVI}JONI

Christopher Cassar

PIETA` H. ……..………… 4 MSIDA SJ ……….………. 0 Pieta` H - D. Cassar, O.

Anonam, K. Attard, C. Grech, R. Kooh Sohna, J. Pisani, Q. Refalo, A. Spiteri (M. Borg), R. Velludo Varella, J. Zarate (T. Agius), J. Ani (C. Cassar) Msida S.J - J.M. Vella, S. Vella, F. Gusman, L. Cassar, D. Cachia, D. Cucciardi (G. Gesualdi), S. Magro, P. Albanese (M. Caruana), A. Azzopardi, S. Banzio, R. Assio’o Referee - Fiodor Zammit

Pieta` ;abu fix-xejn lil Msida u kisbu reb[a verament fa/li biex telg[u we[idhom flewwel post tal-klassifika u issa jistennew bil-[erqa r-ri]ultat tal-log[ba importanti tal-lum bejn }ebbu; Rangers u Lija Athletic. Kif juri l-iskor illog[ba kienet bla storja u liskor seta’ anki kien ikbar.

Pieta` ddominaw il-log[ba i]da minkejja li kienu l-[in kollu fuq l-attakk fl-ewwel taqsima kellhom jistennew sa tliet minuti mill-mistrie[ biex fet[u l-iskor meta QUILAN REFALO venven xutt millisba[ minn madwar 30 metru, bil-ballun jispi//a fir-rokna tax-xibka.

Pieta` komplew jattakaw anke fit-tieni taqsima u fis-57 minuta resqu qrib it-tieni gowl meta Kooh Sohna naqas li jkompli l-ballun g[al ;ewwa minn quddiem il-lasta wara xog[ol tajjeb ta’ Ricardo Costa Varella.

Mas-sieg[a log[ob Pieta` vi/in it-tieni gowl meta Ani falla banalment minn quddiem il-lasta i]da minuta wara l-istess ANI ma falliex meta g[eleb lil Vella wara pass ta’ Varella.

Il-log[ba kienet issa bla storja g[all-kumplament, bit-tim

Kif Jinsabu L R D T F K Pt

Pietà H 15 10 }ebbu; R 14 10 Lija A 14 9 Melita 15 6 St.George’s 14 5 Gudja U 13 5 G]ira U 13 4 St.Andrew’s 14 4 Bir]ebbu;a SP14 4 }ejtun C 14 4 }urrieq 14 3 Msida SJ 15 3 {amrun S 15 3

3 2 32 13 2 2 32 19 1 4 26 14 5 4 25 19 5 4 21 22 3 5 19 23 5 4 15 15 4 6 22 24 3 7 19 27 2 8 19 30 3 8 17 22 2 10 18 28 6 6 19 25

33 32 28 23 20 18 17 16 15 14 12 11

7

ta’ Msida jipprova jid[ol mill;did fil-log[ba i]da Pieta` ikkontrollaw u tmien minuti mit-tmiem ]iedu gowl ie[or meta Jurgen Pisani qassam lejn KOOH SOHNA li g[eleb innasba tal-offside u minkejja li ssikkat g[eleb lil Vella b’xutt fil-baxx.

Tliet minuti wara Pieta` skorjaw ukoll ir-raba’ gowl meta Kooh Sohna qassam lejn RICARDO COSTA VARELLA li qabe] lill-gowlkiper qabel xe[et f’xibka vojta.

Shaun Magro ta’ Msida jidher jimbotta lil Andrew Spiteri ta’ Pieta` (ritratt> Trevor Sollars)

Ebda gowl f’log[ba fqira

MELITA ………………… 0 {AMRUN S. …………….. 0 Melita – N. Grima, M.

{amrun Spartans u Melita temmew fi dro ming[ajr gowls f’log[ba mill-aktar fqira li r-ri]ultat tag[ha jag[ti stampa /ara ta’ dak li ;ara tul id-90 minuta. Ir-ri]ultat hu wie[ed ;ust anki jekk il-punt miksub ma jikkuntenta lil [add g[aliex {amrun m’approfittawx mit-telfa ta’ Msida u Melita komplew jitbieg[du mill-po]izzjonijiet ta’ fuq.

G[al {amrun Spartans g[amel id-debutt l-attakkant veteran Simon Shead, debutt verament kwiet, filwaqt li huma

kienu ming[ajr l-attakkant Taljan Antonio Pignataro.

L-ewwel taqsima kienet verament kwieta bi ftit azzjonijiet ta’ skor u minkejja li ]-]ew; n[at riedu bilfors ittliet punti, dehru wkoll be]g[ana li ma jsofrux ilgowl. Ryan Spiteri resaq darbtejn vi/in g[al {amrun, lewwel b’xutt li mar barra u wara b’xutt /entrali li g[al ftit ma [asadx lill-gowlkiper ta’ Melita.

Fit-38 minuta Melita fallew /ans inkredibbli ta’ skor meta Luke Micallef minn ]ew; metri bog[od g[amel l-impossibli u xe[et barra b’lasta vojta quddiemu.

Kif bdiet it-tieni taqsima /ans g[al Melita permezz ta’ Luke Sammut li l-lob tieg[u ni]el fuq is-saqaf tax-xibka.

Fit-68 minuta il-gowlkiper ta’ Melita salva lil s[abu meta dawwar f’korner b’diffikulta` xutt ta’ Jake Grech minn tarf il-kaxxa. Fil-71 minuta daqqa ta’ ras tas-sostitut Borg Olivier marret g[oli.

Fl-a[[ar azzjoni tal-log[ba fis-86 minuta Melita sfortunati meta freekick ta’ Cueto Rodriguez stampa l-mimduda.

L-attakkant ta’ Shakhtar Donetsk, Maicon Pereira de Oliveira miet f’in/ident tattraffiku fil-belt tal-Ukrajna sSibt.

Fi stqarrija fuq il-websajt Shakhtar qalu li l-Bra]iljan li kellu 25 sena kien “persuna mill-aqwa”.

“Kien plejer mimli talent, miftu[ g[al kul[add ta’ [abib

ta’ kul[add u din hi telfa kbira g[all-klabb.”

Maicon kien jinsab misluf fl-Ukrajna stess lit-tim ta’ Illichivets Mariupol sa tmiem l-ista;un. Huwa sie[eb lil Shakhtar fuq free transfer fl2012 ming[and il-klabb millUkrajan wkoll Volyn Lutsk u lag[ab f’sitt partiti fejn skorja gowl.

Borg, J.P. Attard, M. Sierra Camacho, L. Bianco, M. Valenzia, N. Rizzo (A. Borg Olivier), J. Cueto Rodriguez, L. Sammut (J. Paris), L. Micallef (A. Attard), J. Da Silva. {amrun S – J.C. Debattista, A. Attard, A. Micallef, A. Borg, D. Nazari, M. Busuttil (R. Refalo), J. Grech, M. Carnago Del Pedro, M. Deanov (S. Hili), R. Spiteri, S. Shead (J. Felice).

Referee – Andre Arciola

Maicon imut f’in/ident

52

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Sport

Ri]ultati lokali BOV Premier

Naxxar L. v Hibs Vittoriosa S. v B’Kara Valletta v Balzan Rabat A. v Sliema W.

I Div.

Pieta` H. v Msida SJ. Melita v {amrun S.

III Div.

Qrendi v Mtarfa.

Luqa SA. v St. Venera L. Ta’ Xbiex v Xg[ajra T Kalkara v Sta Lucia Attard v M;arr Utd. Sirens v G[axaq Swieqi v Marsaxlokk

YFA U17

San :wann v Pembroke Sliema v {amrun Valletta v Paola St. Andrews v B’Kara Mellie[a v }ebbu; R Dingli v Fgura Utd. }abbar v }ejtun Qormi v Floriana

U15

Dingli v Naxxar L. G]ira Utd v Rabat Xg[ajra Utd v }ejtun Luqa v St Lucia

GFA II Div.

Sannat L. v }ebbu; R Munxar F v SK Victoria W

SWAN I Div.

}ejtun v Senglea G. Lija-Iklin v Dingli E San :wann v Tal-Qroqq V

II Div.

Ba[rija v Ta’ :iorni W. Mrie[el CB v Tarxien CH Fleur de-Lys v Mqabba

HANDBALL I Div. Ir;iel

La Salle BHS v Swieqi P. HMS v Kavallieri RS2 Aloysians VT v Luxol

II Div. Nisa

La Salle M. v Aloysians

Bayern jift[u 13-il punt vanta;; BUNDESLIGA

0-3 1-4 1-0 Bayern Munich komplew bil-mixja 1-2 po]ittiva lejn ir-reb[ tal-Budesliga meta reb[u 2-0 fid-derby kontra Nuremberg u re;g[u fet[u 13-il punt vanta;;.

4-0 It-tim ta’ Pep Guardiola [a biss 15-il 0-0 minuta biex feta[ l-iskor. Imma dan kien wara li /-Champions [elsuha minn [asda kmieni meta Hiroshi Kiyotaker 0-3 laqat il-lasta qabel Mario Mandzukic 0-2 feta[ l-iskor bit-12-il gowl tieg[u dan l0-0 ista;un.

0-1 L-attakkant internazzjonali Krioat 1-6 imbag[ad ipprovda t-tieni gowl tliet 3-1 minuti fit-tieni taqsima lil Philipp Lahm 3-0 li g[eleb lil Raphaen Schafer biex temm nixfa ta’ 95 log[ba ming[ajr gowl filBundesliga.

B’din ir-reb[a Bayern tawlu s-serje 4-0 g[al 13-il logb[a ming[ajr telfa kontra 4-1 l-;irien mill-Bavarja fil-kompetizzjoni2-1 jiet kollha u g[amluhom 45 log[ba 3-1 ming[ajr telfa fil-Bundesliga.

Nuremberg ni]lu fit-tielet post mill2-0 a[[ar hekk kif issa nqab]u minn 4-1 Freiburg .

1-1 Robert Lewandowski wkoll temm in0-0 nixfa ta’ gowls u g[en lil Borussia Dortmund jiksbu reb[a konvin/enti 5-1 Werder Bremen.

0-10 g[and Lewandowski l-ewwel gowl 0-6 fil-kampjonat sa skorja mit -30 ta’ Novembru 1-5 fis-26 minuta u Henrikh Mkhitaryan 9-0 irdoppja qabel il-mistrie[.

RUGBY 4-2 0-6

Wirja kbira mill-Irlanda

L-Irlanda fet[u tamiet kbar li jirb[u s0-4 Six Nations tar-Rugby meta bl-aktar 6-1 mod sorprendenti reb[u b’mod 2-3 konvin/enti lil Wales f’Dublin 26-3.

Wales qatt ma kienu fil-log[ba u ;ew superati g[al kollox sa mill-ewwel min0-1 uta bl-Irlandi]i jmorru jistrie[u 13-0 fil5-3 mistrie[.

2-2 Din hi l-ewwel darba li l-Irlanda bdew is-Six Nations b’reb[iet konsekuttivi sa mill-2009 meta reb[u l-Grand Slam.

F’log[ba o[ra l-Ingilterra g[elbu lill28-20 Iskozja 20-0 biex kisbu l-ewwel reb[a 21-32 fit-turnament din is-sena wara t-telfa 35-25 minima li ;arrbu kontra Franza waqt li l-Iskozja g[adhom bla reb[a.

Il-log[ob ikompli llum bil-log[ba bil14-23 konfront bejn Franza u l-Italja.

Mario Mandzukic (xellug) jifta[ l-iskor g[al Bayern kontra Nuremberg u jeg[leb lil Raphael Schaefer

Fit-tieni taqsima d-difensur Manuel Friedrick kabbar l-iskor minn penalty u Mkhitaryan g[amilhom tnejn personali. {ames minuti mit-tmiem anke Lewandowski kiseb it-tieni gowl personali qabel Levent Aycicek skorja gowl ta’ konsolazzjoni g[al Bremen li issa da[lu fil-periklu tar-relegation.

Ri]ultati

B. M’gladbach v B. Leverkusen E. Frankfurt v Braunschweig Freiburg v Hoffenheim Nuremberg v B. Munich

0-1 3-0 1-1

0-2

W. Bremen v B. Dortmund 1-5 Wolfsburg v Mainz 05 3-0 Hamburg SV v H. Berlin 0-3 Stuttgart v Augsburg illum Schalke v Hannover 96 illum Kif Jinsabu: B. Munich 56, B. Leverkusen 43, B. Dortmund 39, Schalke 34, B. M’gladbach 33, Wolfsburg 33, H. Berlin 31, Mainz 30, Augsburg 28, Hannover 24, Hoffenheim 22, E. Frankfurt 21, W. Bremen 20, Stuttgart 19, Freiburg 18, Nuremberg 17, Hamburg 16, Braunschweig 12

SERIE A

Doppjetta ta’ Higuain g[al Napoli Napoli dawru telfa f’reb[a 3-1 b’doppjetta ta’ Higuain u [allew lil Milan fl-10 post.

Milan fet[u l-iskor mid-debuttant Taarabt li [adu ming[and QPR imma ma kinitx sorpri]a meta Inler kiseb iddraw tliet minuti wara g[al Napoli.

It-tim ta’ Benitez fis-56 minuta meritatament mar fil-vanta;; minn daqqa ta’ ras ta’ Higuain u l-istess plejer bit12-il gowl tal-ista;un g[alaq il-log[ba.

Fiorentina temmew is-serje po]ittiva ta’ Atalanta meta reb[ulhom 2-0 bi plejer aktar, u ]ammew ir-raba’ post. Kien Ilicic li feta[ l-iskor. Fit-82 minuta Atalanta tke//ielhom Cigarini u erba’ minuti wara Fiorentina rduppjaw missostitut Wolski li kien da[al flok Ilicic.

Udinese ]ammew il-forma tal-Coppa Italia meta g[elbu 3-0 lil Chiev. Gowls mis-solitu Di Natale, Fernandes u

Agyemang-Badu, kollha fit-tieni taqsima, taw reb[a lit-tim ta’ Guidolin.

Ri]ultati

Serie A

Fiorentina v Atalanta Udinese v Chievo Napoli v Milan

2-0 3-0 3-1

Torino v Bologna Sampdoria v Cagliari Parma v Catania Livorno v Genoa Verona v Juventus Lazio v Roma Inter v Sassuolo

(1230) (1500) (1500) (1500) (1500) (1500) (2045)

Illum

Serie B

Bari v Siena Carpi v Spezia Cittadella v Modena Crotone v Pescara Juve Stabia v Reggina Palermo v Padova Ternana v Avellino Trapani v Empoli Varese v Latina V. Lanciano v Cesena

2-1 1-1

0-1 3-0 1-1 1-0 1-1 0-0 0-0 1-1

53

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Sport

Chelsea jitilg[u l-ewwel....Arsenal umiljati f’Anfield FOOTBALL FIR-RENJU UNIT

Chelsea telg[u fl-ewwel post talPremiership b’reb[a konvin/enti ta’ 3-0 fuq Newcastle United waqt li Arsenal, li qabel ilbiera[ kienu l-leaders tal-klassifika, fet[u l-impenji talprogramm bl-aktar mod di]astru] fejn baxxew rashom kontra Liverpool bliskor umiljanti ta’ 5-1.

Sadanittant, Manchester City ni]lu mit-tieni g[at-tielet post tal-klassifika wara li kienu mi]muma minn Norwich City waqt li fin-na[a t’isfel talPremiership spikkaw ir-reb[iet ta’ Crystal Palace fuq West Bromwich Albion u t-trijonf ta’ West Ham United ;o Villa Park g[all-ispejje] ta’ Aston Villa – bil-Hammers, issa, jitbieg[du miz-zona l-[amra wara li komplew bissensiela ta’ ri]ultati po]ittivi.

Madankollu, it-tim li impressjona laktar fl-a[[ar [ar;iet huma Chelsea, li [adu vanta;; mi]-]elqa kerha ta’ Arsenal biex i;ibu fix-xejn lil Newcastle u fejn mill-;did kellhom lil Eden Hazard f’forma mill-aqwa – tant, li skorja l-goals kollha fil-konfront mal-Geordies g[al hat-trick personali.

L-ewwel goal ta’ Hazard wasal wara nofs-sieg[a log[ob meta r/ieva ming[and Branislav Ivanovic, bit-tieni wie[ed jasal ftit minuti wara fuq azzjoni velo/i bejn Oscar u Samuel Eto’o, b’tala[[ar jg[addi ballun perfett lill-Bel;jan li ma ]baljax mill-vi/in.

Newcastle ma kellhomx twe;iba u fit-tieni taqsima Mapou Yanga-Mbiwa waqqa lil Eto’o fil-kaxxa g[al penalty, u b’Hazard jikkonkludi mill-[dax ilmetru.

Bil-log[ba prattikament ;ewwa, lmanager ta’ Chelsea, Jose Mourinho, da[[al lill-attakkant E;izzjan, Mohamed Salah g[all-ewwel dehra tieg[u bil-flokk ta’ Chelsea, bis-sostitut jfalli milli jni]]el ismu mal-iskorers meta x-xutt tieg[u kien salvat b’diffikulta minn Tim Krul.

Fl-ewwel log[ba tal-programm, Liverpool ;abu fix-xejn lil Arsenal b[alma jindika l-iskor finali ta’ 5-1 u fejn ir-Reds prattikament g[alqu l-konfront fl-ewwel g[oxrin minuta meta fet[u vanta;; inkredibbli ta’ 4-0, bi ftit li xejn diffikulta.

Il-Gunners, li qabel il-biera[ kellhom rekord impekkabbli fil-konfronti diretti ma’ Liverpool, ma setg[ux jirre]istu g[all-urugan li laqathom f’Anfield u wie[ed ma jkunx qed je]a;era jekk jg[id li Liverpool setg[u anki skurjaw aktar fil-perijodu tal-ftuh u fejn kollox beda ji;ihom tajjeb.

L-ewwel goal tar-Reds wasal flewwel minuta tal-log[ba, meta Martin Skrtel tefa’ ;ewwa fuq il-freekick ta’ Steven Gerrard, u l-Gunners bilkemm kienu la[qu ;ew f’tag[hom meta ddifensur Slovakk irdoppja wara korner mog[ti mill-istess Gerrard.

Il-vanta;; komdu kompla jimla lil Liverpool b’kura;;, u r-Reds fet[u offensiva fuq il-lasta ta’ Wojciech Szczesny, b’Luis Suarez jolqot il-wieqfa u bl-attakkant Urugwen imbag[ad jg[addi ballun perfett lil Raheem Sterling li g[amilhom tlieta fis-sittax-il munita – b’Daniel Sturridge jg[aqqad il-’poker’ sorprendenti, erba’ minuti biss wara.

Arsenal [ar;u g[at-tieni taqsima demoralizzati, b’Liverpool i]idu goal ie[or minn Sterling g[al 5-0 u bil-goal tal-bandiera tal-Gunners jasal fissebg[in minuta, meta Gerrard waqqa’ lil Alex Oxlade-Chamberlain fil-kaxxa u b’Mikel Arteta jeg[leb lil Simon Mignolet g[al konsolazzjoni.

Intant, il-;urnata kienet anki di]appuntanti g[al Manchester City li ma rnexxilhomx jeg[lbu lil Norwich City f’Carrow Road, i]da fil-verita, lCanaries kien jist[oqqilhom il-punt li [adu u anki g[alqu l-konfront fuq loffensiva, bid-difi]a tas-Citizens tirre]isti g[at-tentattivi ta’ Nathan Redmond u Gary Hooper.

Manchester City anki dehru qed ibatu l-effetti tat-telfa ta’ nhar it-Tnejn kontra Chelsea u l-uniku /ans ;enwin tag[hom wasal g[and Alvaro Negredo li ra d-daqqa ta’ ras tieg[u tistampa mal-mimduda.

West Ham United kisbu reb[a importanti fuq Aston Villa biex [adu ftit tan-nifs fin-na[a t’isfel tal-klassifika; bil-captain tal-Hammers, Kevin Nolan, jiskorja ]ew; goals g[at-tieni log[ba konsekuttiva. L-ewwel goal ta’ Nolan fir-reb[a ta’ 2-0 wasal mal-ftuh tat-tieni taqsima u wara li r/ieva ming[and Stewart Downing; bilHammers jiksbu l-goal de/i]iv ]ew; minuti biss wara, b’Nolan jisraq ballun lil Fabian Delph u jeg[leb lil goalkeeper Brad Guzan b’xutt minn tarf ilkaxxa.

Crystal Palace komplew juru titjib fil-log[ob tag[hom, b’reb[a ta’ 3-1 fuq West Bromwich Albion li qalg[ethom ‘il fuq miz-zona l-[amra.

L-Eagles kellhom ftuh mill-aqwa, b’Tom Ince u Joe Ledley ( li t-tnejn kienu qed jiddebuttaw mal-klabb) jift[u vanta;; doppju sa tmiem lewwel taqsima, bil-Baggies inaqqsu liskor mis-sostitut Thievy Bifouma u b’Marouane Chamakh jikkonverti penalty wara li twaqqa’ fil-kaxxa millgoalkeeper Ben Foster.

Southampton u Stoke City spi//aw fi draw ta’ 2-2 f’St Mary’s Stadium, bil-Potters jirrea;;ixxu tajjeb wara li sabu ru[hom minn ta[t darbtejn qabel tmiem l-ewwel taqsima.

Is-Saints ]blukkaw ir-ri]ultat wara sitt minuti, bi freekick ta’ Rickie Lambert; b’Peter Odemwingie jikseb id-draw [ames minuti mill-mistrie[ u bl-ewwel taqsima jkollha tmiem millaktar e//itanti meta Steven Davis re;a’ sab ix-xibka bi cross-shot u b’Peter Crouch mill-;did jikseb parita b’daqqa ta’ ras.

Intant, Sunderland tilfu f’darhom kontra Hull City u fejn tke//ielhom iddifensur Wes Brown wara biss erba’ minuti g[al foul banali fuq Shane Long f’tarf il-kaxxa.

Kien imbag[ad Long li sab ir-rokna tax-xibka bir-ras u g[all-vanta;; ta’ Hull wara kwarta log[ob; bit-Tigers ja//ertaw mir-ri]ultat fit-tieni taqsima meta Nikica Jelavic irdoppja b’daqqa ta’ ras o[ra u g[all-ewwel reb[a tatTigers fil-league mill-bidu tas-sena.

Swansea City g[elbu lil Cardiff City fid-derby ta’ Wales biex pattewlhom g[at-telfa tal-ewwel round u g[al

Liverpool v Arsenal 5-1> Raheem Sterling (xellug) jeg[leb lill-goalkeeper Wojciech Szczesny g[all-[ames goal tar-Reds (ritratt> EPA)

ri]ultat li jbieg[ed il-kri]i tal-a[[ar ;img[at li wasslet g[at-tke//ija talmanager Michael Laudrup.

Is-Swans kienu determinati li jirritornaw g[ar-reb[ u wara li l-ewwel taqsima intemmet ming[ajr goals, irnexxielhom jiskorjaw tlett darbiet ming[ajr

Premiership

Ri]ultati u klassifiki

Liverpool v Arsenal 5-1 Aston Villa v West Ham 0-2 Chelsea v Newcastle 3-0 C. Palace v West Brom 3-1 Norwich v Man City 0-0 Southampton v Stoke 2-2 Sunderland v Hull 0-2 Swansea v Cardiff 3-0 Illum Tottenham v Everton (14.30) Man Utd v Fulham (17.00) Kif Jinsabu Premiership L R D T F K Pt Chelsea Arsenal Man City Liverpool Everton Tottenham Man Utd Newcastle Southampton Swansea Hull Aston Villa Stoke Crystal Palace West Ham Norwich Sunderland West Brom Cardiff Fulham

25 25 25 25 24 24 24 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 25 24

17 17 17 15 12 13 12 11

5 4 3 5 9 5 4 4 9 6 6 6 8 2 7 7 6

9 7 7 7 6 8 6 6 6 4 11 5 6 6 1

League One

Bradford v Crewe Brentford v Crawley Carlisle v Gillingham Colchester v Rotherham Leyton O. v Peterboro Notts Co v Coventry Oldham v Bristol City Port Vale v Swindon Sheff Utd v Shrewsbury Stevenage v Wolves Tranmere v Preston Walsall v MK Dons

League Two

risposta, b’Wayne Routledge, Nathan Dyer u Wilfried Bony kollha jsibu xxibka bejn il-50 u l-85 minuta. Din ittelfa [alliet lill-Bluebirds f’inkwiet serju, meta g[andhom biss 21 punt minn 25 konfront u li jfisser ]ew; punti aktar mit-tim tal-qig[, Fulham.

Wimbledon v Rochdale Bristol R. v Oxford Utd Dag & Red v Hartlepool Exeter v Portsmouth Mansfield v Southend Morecambe v Burton Northampton v Plymouth Scunthorpe v Chesterfield Torquay v Bury Wycombe v Accrington York v Cheltenham

3 4 5 5 3 6 8 10 7 12 12 12 11 15 12 12 13 10 14 17

47 48 68 63 37 31 39 32 36 32 25 27 26 18 26 19 25 29 19 22

20 26 27 30 25 32 29 34 29 35 30 36 40 34 33 37 38 37 44 53

56 55 54 50 45 44 40 37 36 27 27 27 26 26 25 25 24 23 21 19

3-3 posp 1-2 posp 1-2 3-0

The Championship

Yeovil v Leeds 1-2 Barnsley v Ipswich 2-2 Blackpool v Notts Forest 1-1 Bolton v Bournemouth 2-2 Brighton v Doncaster 1-0 Burnley v Millwall 3-1 Charlton v Birmingham 0-2 Huddersfield v Wigan 1-0 Leicester v Watford 2-2 M’boro v Blackburn 0-0 Reading v Sheff Wed 0-2 Kif Jinsabu The Championship L R D T F K Pt Leicester City Burnley QPR Derby County Nottingham F. Reading Ipswich T Brighton Blackburn R Leeds Utd Wigan Middlesbrough Huddersfield Watford Bournemouth Blackpool Sheffield W Birmingham Bolton Doncaster Millwall Charlton A Barnsley Yeovil

30 29 28 29 29 30 30 29 30 29 28 30 29 28 29 30 28 29 29 30 29 28 28 28

21 15 16 15 13 13 11 11 11 12 11

Tazza Sko//i]a

2-3 2-0 posp 1-2 0-3 0-3

Championship Sko//i]

1-1 0-2 1-1 2-1 0-1 0-2 1-1

posp 0-0 0-0

8 7 12 8 11 10 10

6 7 9 12 10 7 8 11 9 8 8 10 7 12 8 9 6 11 7 8 6 8 5 9 4 10 5 5

Celtic v Aberdeen Albion v Stenhousemuir Alloa v Dumbarton Forfar v St Johnstone Hibernian v Raith Stranraer v Inverness CT Illum Dundee Utd v St Mirren

1-1

4

11

5 3 4 7 4 9 8 8 9

11 10

9

12

9

12 12

9

12 12 15 15 14 14 18

54 45 36 57 47 47 43 31 37 43 30 41 38 42 36 28 36 36 34 26 29 23 27 25

30 24 20 40 30 35 34 25 35 38 28 35 38 37 49 42 34 37 47 45 57 38 47 46

67 56 56 52 51 47 44 43 43 42 40 39 37 35 35 34 33 33 29 29 26 24 22 20

1-2 2-0 0-1 0-4 2-3 2-2

Dundee v Hamilton Queen of Sth v Falkirk

1-0 2-0

I Div Brechin v East Fife II Div

3-0

Annan v Montrose Berwick v Queen’s Park East Stirling v Elgin Stirling v Peterhead

1-0 1-0 3-0 1-2

54

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Sport

B’Kara jirkupraw f’log[ba dominata mill-barranin Matthew Mamo VITTORIOSA S ...........................(1)1 BIRKIRKARA ............................. (2)4 Vittoriosa.: M. Muscat, C. Brinca, S. Arab, M. Camilleri, S. Ousmane, M. Buttigieg, O. Guerrero, F. Santaguida, M. Pereira, F. Arriagada Mella, C. C. Spiteri Sost: M. Garcia flok F. Santaguida 45 min., Z. Vella Critien flok S. Arab 55 min., C. Sammut flok F. Arriagada Mella 85 min.

Birkirkara: J. Haber, P. Fenech, A. Mendoza, M. Bissi, F. Temile, G. Sciberras, R. Scicluna, J. Zerafa, S. Haruna Shola, Z. Muscat, J. Benites Sost: R. Calheira flok J. Benites 60 min., D. Zerafa flok M. Bissi 61 min., A. Borg flok G. Sciberras 89 min.

Imwissija: F. Arriagada Mella 14 min., C. Brincat 27 min. (V) R. Scicluna 84 min (B) Skurja: A. Mendoza 12 min., S. Haruna Shoda 35 min., 59 min., M. Pereira 61 min., F. Temile 91 min.

Referee: Philip Farrugia Il-mument Plejer tal-Log[ba:Shodiya Haruna Shola Birkirkara rkupraw mit-telfa kontra Valletta meta iddominaw u g[elbu lil Vittoriosa Stars 3-1 f’partita li fiha spikkaw l-aktar il-plejers barranin.

Qabel il-partita l-goalkeeper ta’ Vittoriosa Mario Muscat kien pre]entat bi plakka ta’ tifkira g[as-servizz twil tieg[u mill-President ta’ Hibernians Tony Bezzina.

Intant l-ewwel gowl ta’ Birkirkara wasal fit-12 minuta meta minn freekick ta’ Temile, Zach Muscat bir-ras sab lil MENDOZA li wa[du minn ta[t il-lasta xe[et ;ewwa.

Il-Karkari]i komplew jiddominaw b’Vittoriosa jsibuha diffi/li jaqb]u nofs il-ground u fid-29 minuta kienu qrib li jag[mluhom tnejn meta Shodiya r/ieva ming[and Jhonnathan imma wa[du quddiem Muscat [ela /ans tajjeb.

Ftit minuti wara, pre/i]ament fil-35 minuta Shodiya rdoppja. Ousmanne ta’ Vittoriosa ma laqatx il-ballun li wasal g[and Sciberras li kompla lejn Scicluna li ra x-xutt tieg[u ja[bat mal-lasta, imma mir-rebound pront da[al SHODIYA li fajjar xutt b’sa[[tuli ma ta ebda /ans lil Muscat li jsalva.

Fit-tieni taqsima l-Karkari]i komplew fuq l-attakk b’Vittoriosa jiddefendu u jag[mlu dak kollu possibli biex jillimitaw l-attakki Karkari]i. Il-kow/ Oliver Spiteri g[amel ]ew; bidliet biex jipprova jwettaq reazzjoni, imma minkejja dan Vittoriosa batew kontra l-forza Karkari]a li fid-59 minuta skurjaw ie[or. L-azzjoni bdiet minn kross ta’ Zack Muscat li la[aq il-ballun mal-;enb, g[adda lejn in-nofs fejn Jhonatthan qassam il-ballun fl-ajru lejn SHODIYA li

Gareth Sciberras ta’ B’Kara jissielet ma’ Santaguida ta’ Naxxar (ritratti> Joseph Galea)

[alla l-ballun ja[bat darba mal-art qabel fajjar xutt mill-iktar b’sa[[tu u [alla lil Muscat i[ares quddiem gowl mill-isba[.

Kontra x-xejra tal-log[ob, ]ew; minuti biss wara rrispondew Vittoriosa meta Arriagada xe[et lejn PEREIRA li b’xutt mill-isba[ minn quddiem Haber g[amilhom 3-1. Dan il-gowl ta kura;; lil Vittoriosa li saru iktar avventuru]i u bdew jattakkaw i]jed waqt li Birkirkara bdew jittantaw iktar blalen fit-tul, [afna drabi b’Shodiya l-punt ta’ riferenza tag[hom bil-;iri tieg[u mal-linja.

Birkirkara ppruvaw jisfruttaw il-ftu[

fid-difi]a ta’ Vittoriosa biex ikabbru lvanta;; u fid-90 minuta Shodiya qassam lejn Temile li spi//a wa[du quddiem Muscat li salva.

Imma r-raba’ gowl ta’ Birkirkara wasal minuta wara, fil-[in mi]jud, meta Zerafa qassam lil TEMILE li xe[et fixxibka wara li r/ieva ballun tajjeb u spi//a wa[du quddiem Muscat B’din ir-reb[a Birkirkara ]ammew posthom fil-qu//ata tal-Kampjonat Premier u ma [allewx it-telfa ta’ ;img[a ilu kontra Valletta tikkundizzjonalhom lista;un po]ittiv li g[addejjin bih.

Hibs jikkundannaw lil Naxxar g[as-seba’ post NAXXAR L. ..................................….0 HIBERNIANS................................(0)3 Naxxar L.: J. Azzopardi, R. Bakare, J. Debono, A. Buhagiar, R. G. Cassar, D. Falzon, T. Lopes De Souza, D. A. Reano, A. Rocha Da Silva, T. Scerri, F. Stojanovic Sost: M. Vignjevic flok A. Rocha da Silva 75 min., D. Bonnici flok R. G. Cassar 84 min Hibernians: J. Borg, I. Radusinovic, J. Pearson, S. Chircop, T. Tabone Desira, J. Bezzina, B. Kristensen, M. Bartolo, E. L. Dos Santos, O. Obiefuele, J. Degabriele Sost: A. Cohen flok M. Bartolo 67 min., Z. Scerri flok E. dos Santos 90 min.

Imwissija: R. Bakare 50 min, T. Lopes de Souza 64 min, D. Bonnici 85 min (N), I. Radusinovic 54 min, J. Bezzina 73 min (H) Tke//a: J. Bezzina 86 min.

Skurja: O. Obiefuele 79 min., 90 min., J. Degabriele 90 +1 min. (H) Referee: Malcolm Spiteri Il-mument Plejer tal-Log[ba> O. Obiefuele Naxxar se jkunu qed ikomplu lKampjonat fir-Relegation Pool wara li tliet gowls fit-tieni taqsima kkundannawhom g[as-seba’ post fil-Kampjonat Premier. Naxxar g[amlu biss tibdil sfurzat wara l-log[ba kontra Mosta hekk kif Decesare u Ribeiro kienu sospi]i waqt li tilfu lil Bellia min[abba injury fil-warm up.

Sekondi mill-bidu tal-log[ba l-

Jurgen Degabriele ta’ Hibs jattakka lil Angus Buhagiar ta’ Naxxar

Pawlisti reb[u ballun mid-difi]a ta’ Naxxar, Obiefuele [arab lejn Azzopardi li mblokka b’siequ u sekondi wara, xxutt ta’ Degabriele g[adda barra.

E]att qabel tmiem l-ewwel taqsima Naxxar [asdu lill-Pawlisti meta Da

Silva g[adda lejn Terrence Scerri imma x-xutt tieg[u ;ie mblukkat minn Borg.

Mir-rebound, bir-ras Stojanovic tefa’ g[oli.

Il-log[ba ]iedet fir-ritmu fit-tieni taqsima u Hibernians kellhom /ans

jift[u l-iskor meta fid-59 minuta de Souza tilef ballun fid-difi]a, Degabriele g[adda lejn Dos Santos imma x-xutt tieg[u in]amm minn Azzopardi u fit-62 minuta Hibernians fallew /ans ie[or meta Obiefuele kellu xutt imdawwar f’korner minn Azzopardi.

Imma l-gowl wasal fis-79 minuta meta Edison Luis dos Santos g[adda lejn issostitut Cohen li kkrossja fil-kaxxa fejn OBIEFUELE, ]markat, bir-ras tefa’ gewwa.

Fit-86 minuta Hibernians spi//aw b’g[axra meta Johann Bezzina waqqa’ lil Vignjevic li kien die[el fil-kaxxa.

Imma minkejja dan Hibernians komplew jattakkaw u fit-88 minuta setg[u rduppjaw meta minn freekick ta’ Cohen, il-ballun wasal g[and Obiefuele li dar mal-gowlkiper b’Reano jsalva lit-tim tieg[u. }ew; minuti biss wara re;a’ kien OBIEFUELE li [arab liddifi]a ta’ Naxxar u g[eleb lil Azzopardi.

Imma Hibernians kienu g[adhom mhux lesti u minkejja l-plejer inqas komplew jiddominaw bit-tielet gowl fil-[in mi]jud. Cohen, li biddel illog[ba bid-dpul tieg[u, ta pass tajjeb lejn Obiefuele li [alla l-ballun lil Jurgen DEGABRIELE u dan dar malgowlkiper u xe[et ;ewwa g[al 3-0.

B’hekk tkompli s-serje ta’ telf g[al Naxxar li kkundannathom g[arRelegation Pool fejn it-tim immexxi minn Winston Muscat issa jrid jara x’jag[mel biex ibiddel l-andament tattim.

55

Il-{add, 9 ta’ Frar, 2014

Sport

Nyang jag[ti reb[a lil Valletta fl-a[[ar minuti KAMPJONAT PREMIER

Balzan fi/-Championship Pool VALLETTA................................ (0)1 BALZAN...........................................0 Valletta: N. Revishvili, J. Caruana,

S. Borg, R. Fenech, E. Agius, J.P. Mifsud Triganza, R. Briffa, O. Abayomi Seun, H. Barry, S. Bajada, A. Nafti Sost: A. Corr Nyang flok A. Nafti 69’, L. Montebello flok E. Agius 79’, I. Maisuradze flok J.P. Mfsud Triganza 90’ Balzan: M. Bartolo, J. Grioli, K. Magro, R. Dos Santos, D. Grima, L. Sciberras, L. Micallef, G. McKay, P. dos Santos Calcado, E. Bilbao Zarate, J.L. Armario Negrin Sost: F. Aboulezz flok G. McKay 86’, R. Darmanin flok L. Micallef 86’ Skorjaw: A. Corr Nyang 85’ (V) Imwissija: L. Micallef 27’, E. Bilbao Zarate 63’, P. dos Santos Calcado 64’, K. Magro 76’, L. Sciberras 83’, R. Dos Santos 89’ (B), S. Borg 55’, J.P. Mifsud Triganza 89’(V) Referee: Adrian Azzopardi Il-mument Plejer tal-Log[ba: Ryan Fenech (Valletta)

Gowl lejn l-a[[ar mumenti tal-partita kien bi]]ejjed g[al Valletta biex jiksbu t-tielet reb[a konsekuttiva u tliet punti importanti u b’hekk jibdew i/Championship Pool punt wie[ed biss ta[t Birkirkara. Balzan g[alkemm tilfu l-konfront irnexxilhom jispi//aw lewwel fa]i mal-ewwel sitta wara li flistess [in Naxxar tilfu l-konfront kontra Hibernians. B’hekk it-tim ta’ Jesmond Zerafa spi//a punt fuq in-

Kif Jinsabu

Valletta kellhom jit[abtu kontra Balzan li kellhom lil Bartolo f’vena tajba

Naxxarin b’rimonta tajba wara erba’ reb[iet konsekuttivi.

G[alkemm id-distakk kien ta’ gowl, Valletta kien jimmeritahom ir-reb[a g[aliex kienu l-a[jar tim i]da Balzan iddefendew tajjeb u ppruvaw inaqqsu l-periklu b’Manuel Bartolo j]ommhom fil-partita b’saves brillanti.

Valletta g[al darba o[ra kellhom lil Luke Dimech, Denni Rocha dos Santos u Lateef Elford Alliyu neqsin u l-kow/is Paus u Miller [ar;u b’formazzjoni ta’ 42-3-1. Jesmond Zerafa fl-assenza ta’ Fabio Vignaroli, Steve Bezzina u

Andrew Scicluna [are; b’sistema ta’ 41-4-1 b’Kurt Magro u Dylan Grima kostretti jilag[bu fid-difi]a.

Valletta [olqu l-ewwel periklu wara g[axar minuti meta minn kross ta’ Abdelkarim Nafti d-daqqa ta’ ras ta’ Hamza Barry ;iet salvata b’mod stupend minn Bartolo. Balzan wie;bu minuta wara meta Calcado seraq ballun ming[and Steve Borg, il-ballun spi//a g[and Negrin li qabe] lil Revishvili i]da wa[du tefa’ barra. {ames minuti wara xutt imkaxkar ta’ Zarate spi//a barra. Valletta kellhom

L R D T F K Pt

Birkirkara Valletta Hibernians Sliema W. Mosta Balzan

22 22 22 22 21 22

18 17 15 12 11

2 2 2 3 2 5 7 3 2 8 8 4 10

52 52 57 43 43 24

18 14

27 24 35 31

56 53 47 43 35 28

(28) (27) (24) (22) (18) (14)

Naxxar L. Floriana (-6) Vittoriosa S. Tarxien R. Qormi Rabat A.

22 21 22 21 21 22

8 8 5 4 4

27 28 24 27 26 17

39 34 47 45 43 61

27 21 18 16 15 6

(14) (11) (9) (8) (8) (3)

1

3 11 3 11 3 14 4 13 3 14 3 17

tentattiv ie[or fid-19-il minuta meta xutt minn tarf il-kaxxa ta’ Nafti g[adda ftit g[oli.

Il-Beltin g[al darba o[ra perikolu]i fit-22 minuta meta Ryan Fenech irkupra ballun f’nofs il-grawnd, qassam lejn Steve Borg li kkrossja filbaxx lejn Hamza Barry li kien im/a[[ad mill-wieqfa. Valletta komplew b’pussess tal-ballun b’Balzan jiddefendu tajjeb filwaqt li jippruvaw joperaw bil-kontrattakki. Qabel il-mistrie[ il-Beltin marru vi/in fl-44 minuta meta minn kross ta’ Nafti, daqqa ta’ ras ta’ Mifsud Triganza ;iet salvata b’mod stupend minn Bartolo.

Fit-tieni taqsima l-partita naqqset mirritmu u kellna nistennew sal-61 minuta g[all-ewwel azzjoni meta xutt /entrali ta’ Lydon Micallef ;ie salvat minn Revishvili. Valletta marru vi/in fis-76 minuta minn free-kick ta’ Bajada, daqqa ta’ ras ta’ Mifsud Triganza g[addiet barra. I]da Valletta skorjaw dak li kellu jkun il-gowl tar-reb[a meta s-sostitut AZIZ CORR NYANG b’azzjoni personali g[eleb lil Bartolo b’xutt bix-xellug fis-saqaf tax-xibka.

Sliema bir-raba’ reb[a konsekuttiva

RABAT A..........................................(1)1 SLIEMA W..................................... (0)2 Rabat: P. Velimirovic, S. Gauci, D.

Azzopardi, D. Falzon, I. Carapic, J. Caruana, D. Carrillo Pendas, S. Oproiescu, R. Micallef, M. Licari, J. Bajada Sost: P. Borg flok R. Micallef 75’, C. Grima flok S. Oproiescu 86’ Sliema: G. Zammit, A. Muscat, J. Borg, S. Ohawuchi, C. Gatt Baldacchino, I. Woods, T. Cilia, M. Muchardi, B. Muscat, S. Biancardi, A. Vladavic Sost: A. Xuereb flok B. Muscat 63’, K. Farrugia flok I. Woods 86’ Skorjaw: D. Carrillo Pendas 40’ (R), M. Muchardi 70’, S. Ohawuchi 82’ (S) Imwissija: S. Oproiescu 33’, D. Carrillo Pendas 40’, I. Carapic 45’, D. Falzon 90’, J. Bajada 90’ (R), G. Zammit 90’ (S) Referee: Trustin Farrugia Cann Il-mument Plejer tal-Log[ba: Stanley Ohawuchi (Sliema W) Attendenza: 862 Sliema dawru telfa f’reb[a meta g[elbu lil Rabat Ajax 2-1 b’gowl ta’ Ohawuchi fl-a[[ar minuti u g[alhekk ser jibdew i/-Championship Pool bi 22 punt. Rabat g[alkemm kienu fil-vanta;; ma rnexxil-

homx i]ommuh g[al darba o[ra u b’hekk ser jibdew ir-Relegation Pool bi 3 punti.

Il-kow/ Alfonso Greco g[amel erba’ bidliet mir-reb[a kontra Floriana, bi Glenn Zammit, Jacob Borg, Ivan Woods u Beppe Muscat jibdew minflok Henry Bonello, Paltemio Barbetti, Mark Scerri u John Mintoff rispettivament. Rabat kellhom lil Smeir, Pelaez Bellido u Aidan Azzopardi neqsin.

L-ewwel azzjoni waslet fl-10 minuta meta Ohawuchi qassam lejn Vladavic i]da xxuttja barra. Tmien minuti wara Biancardi laqat il-mimduda minn korner ta’ Vladavic g[al Sliema u fil-25 minuta xutt ta’ Vladavic spi//a fuq il-lasti.

Sliema komplew jattakkaw u fit-38 minuta xutt ta’ Alex Muscat g[adda ftit g[oli.

I]da fl-ewwel attakk tag[hom Rabat marru fil-vanta;; meta fl-40 minuta DIEGO CARRILLO PENDAS wara li kkontrolla u b’finta qabe] difensur g[eleb lil Zammit b’xutt b’sa[[tu. Irreazzjoni ta’ Sliema waslet fit-42 minuta meta Ohawuchi qassam lejn Vladavic li pprova i]da Velimirovic dawwar f’korner u fil-45 minuta Muchardi xe[et filbaxx lejn Ivan Woods li i]da kellu xxutt imxellef f’korner.

Sliema dawru telfa f’reb[a kontra Rabat b’gowls lejn it-tmiem

L-ewwel azzjoni tat-tieni taqsima waslet fis-56 minuta meta xutt fil-baxx ta’ Muchardi ;ie mdawwar f’korner minn Velimirovic. Rabat g[al ftit ma rduppjawx fid-59 minuta meta wara ]ew; finet ix-xutt fil-baxx ta’ Ryan Micallef [abat mal-wieqfa.

Sliema g[amlu l-iskor indaqs fis-70 minuta meta Ivan Woods qassam lejn MATIAS MUCHARDI li b’xutt fil-

baxx g[eleb lil Velimirovic u marru vi/in il-gowl tal-vanta;; fil-81 minuta meta Ohawuchi qassam lejn Woods li pprova b’xutt fir-rokna i]da Velimirovic b’titijira spettakolari dawwar f’korner.

Mill-istess korner i]da, wara ta[wida filkaxxa, l-ballun spi//a g[and STANLEY OHAWUCHI li minkejja li ssilkat u angolat g[eleb lil Velimirovic b’xutt filbaxx.