il-mument ta' 16 ta' Frar 2014

www.maltarightnow.com

“Henley & Partners Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

jikkontrollaw lill-Prim Ministri”

— Roosevelt Skerrit, il-Prim Ministru tar-Repubblika Dominikana

“Dan il-grupp jiffinanzja numru ta’ kampanji elettorali f’diversi g]ejjer o[ra fil-Karibew, u b[ala ringrazzjament, il-kumpanija Henley & Partners ting[ata d-dritt li tbig[ numru kbir ta’ passaporti lil persuni sinjuri u lin-negozjanti u familji madwar id-dinja.”

Roosevelt Skerrit, il-PM tar-Repubblika Dominikana

Nru 2202 €1

L-iskandlu tas-serq tad-dawl…

Konrad Mizzi f’paniku “Huwa /ar li l-Ministru Konrad Mizzi jinsab fi stat ta’ paniku g[allfatt li persuna li n[atret b[ala liaison bejn il-Ministru u lKorporazzjoni Enemalta qed ti;i investigata fl-iskandlu tas-serq taddawl.” Dan iddikjarah il-Partit Nazzjonalista fi stqrarija ma[ru;a lbiera[. g[al pa;na 3

Muscat itawwal il-ka] ta’ Farrugia Sacco

Il-Prim Ministru Muscat ta l-kontroll lill-kumpanija Henley & Partners biex tamministra l-iskema ta/-/ittadinanza Maltija lill-barranin

L-Oppo]izzjoni Nazzjonalista qed tinsisti biex il-Parlament imexxi minnufih fuq il-ka] tat-tne[[ija ta’ Lino Farrugia Sacco minn im[allef fl-isfond li l-Gvern Laburista ddikjara li ma jaqbilx li jitlaqqa’ b’ur;enza l-Kumitat dwar ix-Xog[ol talKamra kif talbet l-Oppo]izzjoni Nazzjonalista [alli jiddiskuti lpro/edura tal-impeachment ta’ Lino Farrugia Sacco minn Im[allef.

Nhar l-Erbg[a li g[adda, lOppo]izzjoni Nazzjonalista g[amlet talbet formali lill-Ispeaker talKamra An;lu Farrugia biex jitlaqqa’ b’ur;enza dan il-Kumitat qabel illaqg[a skedata g[all-;img[a ddie[la. Dan biex ikun de/i] il-pass li jmiss wara li l-Kummissjoni g[all-Amministrazzjoni g[all:ustizzja qalet li r-rapport tag[ha g[al pa;na 3

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Lokali

Il-Parlament jista’ jippro/edi minn pa;na 1

bil-konklu]jonijiet dwar it-tne[[ija ta’ Farrugia Sacco minn Im[allef g[adu jg[odd u japplika g[all-mozzjoni l;dida.

Waqt li l-Gvern qal li ma jaqbilx mat-talba tal-Oppo]izzjoni biex ilKumitat tax-Xog[ol tal-Kamra jitlaqqa’ b’mod ur;enti, kien konfermat li l-Grupp Parlamentari Laburista g[adu lanqas biss [a po]izzjoni hekk kif ilGvern ikkonferma li g[adu se jlaqqa’ lGrupp Parlamentari tieg[u g[ada biex jiddiskuti u jie[u pozizzjoni dwar din il-kwistjoni. L-Im[allef Lino Farrugia Sacco huwa misssier il-kandidat Laburista David Farrugia Sacco.

F’kummenti lil il-mument, David Agius, il-Whip tal-Grupp Parlamentari Nazzjonalista David Agius tenna li lParlament huwa obbligat li janalizza u ja;ixxi fuq ir-rapport tal-Kummissjoni g[all-Amministrazzjoni tal-:ustizzja.

Huwa fisser li dan jo[ro; mil-li;i li waqqfet il-Kummissjoni g[allAmministrazzjoni tal-:ustizzja li tg[id li meta din il-Kummissjoni ssib lil xi [add [ati prima facie, il-Parlament g[andu jmexxi fuq dak il-ka].

G[aldaqstant, kompla d-Deputat David Agius, l-Oppo]izzjoni qed tistenna li, malajr kemm jista’ jkun, fil-Kumitat g[ax-Xog[ol tal-Kamra li jmiss, ilGvern iressaq mozzjoni biex jindika kif

il-Parlament g[andu jimxi fuq il-ka].

Din il-mozzjoni, qal David Agius, g[andha tkun bi qbil bejn i]-]ew; na[at tal-Kamra.

“Il-Parlament huwa wie[ed mit-tliet kolonni li huma l-ba]i tad-demokrazija u jimxu indipendentament minn xulxin.

G[aldaqstant il-Parlament m’g[andu xejn xi jwaqqfu milli jkomplu jmexxi dan il-ka] g[ax huwa awtonomu millGvern u mill-;udizzjarju” qal David Agius waqt li rrefera g[al dak li kien iddikjarat mill-Im[allef Giovanni Bonello ta lill-gazzetta The Sunday Times li fihom qal li l-Parlament jista’ jippro/edi fuq dan il-ka] min[abba li lKamra tad-Deputati tista’ tiddetermina l-pro/eduri tag[ha b’mod indipendenti.

Esperti kostituzzjonali o[rajn ukoll qalu li m’hemm xejn fil-li;i jew fil-Kostituzzjoni li j]omm lill-Parlament milli jie[u d-de/i]joni tieg[u fuq dan il-ka].

Iktar kmieni fi stqarrija, il-PN sejja[ id-de/izjoni tal-Gvern li ma jlaqqax ilKumitat tal-Kamra b’mod ur;enti b[ala turija /ara li l-Gvern qed jag[mel minn kollox biex jostakola l-pro/ess li g[andu jwassal g[al de/i]joni dwar ittne[[ija ta’ Farrugia Sacco minn Im[allef. L-istqarrija tfakkar li l-ka] ta’ Lino Farrugia Sacco [alla u qed ikompli j[alli konsegwenzi negattivi [afna fuq il-fidu/ja tal-pubbliku fl-amministrazzjoni tal-;ustizzja f’pajji]na.

Libell kontra Konrad Mizzi minn pa;na 1

F’din l-istqarrija, il-PN [abbar li dDeputat Nazzjonalista Tonio Fenech se jressaq libell kontra l-Ministru talEner;ija u l-Konservazzjoni tal-Ilma, Konrad Mizzi wara li l-istess Ministru waqt programm fuq ir-radju Laburista, allega li Tonio Fenech kien konxju bilka] ta’ grupp ta’ [addiema li kienu qeg[din iwettqu tbag[bis fl-ismart meters biex jisirqu d-dawl.

Fi stqarrija ma[ru;a mill-PN, Tonio Fenech /a[ad b’mod kategoriku dawn l-allegazzjonijiet u qal li l-kummenti ta’ Konrad Mizzi juru b’mod /ar li lMinistru Mizzi jinsab f’paniku.

L-istqarrija tkompli li huwa lMinistru Mizzi li g[andu jerfa’ rresponsabbiltà politika g[al serq li dwaru qed ti;i investigata persuna mag[]ula f’din il-legi]latura b[ala liaison bejn il-Ministru Mizzi u lEnemalta, li hija mag[rufa b[ala persuna li hi qrib tal-Ministru, li tg[inu fid-distrett tieg[u u li ng[ata allowance addizzjonali direttament mill-Kap E]ekuttiv ma[tur minn dan il-Gvern biex jaqdi l-funzjoni ta’ liaison. Fla[[ar jiem, il-;urnal In-Nazzjon ]vela li l-persuna hu Louis Attard.

L-istqarrija tal-PN issemmi wkoll li

3

fl-intervent tieghu l-Ministru Mizzi ma /a[ad xejn minn dan kollu u g[aldaqstant g[andu jerfa’ r-responsabbiltà politika g[all-;udizzju tieg[u.

Il-PN stqarr li d-dikjarazzjonijiet talMinistru Mizzi, u l-mod kif qed jipprova ja[bi l-fatti dwar il-persuna vi/in tieg[u li qed ti;i investigata f’dan il-ka], juru l-istat ta’ paniku li jinsab fih Konrad Mizzi.

Kemm fi stqarrija ma[ru;a lbiera[ filg[odu u anke fuq ir-radju Laburista, ilMinistru Konrad Mizzi mkien ma /a[ad li Louis Attard huwa vi/in [afna tieg[u.

Lanqas ma /a[ad dan meta il-:img[a li g[adda, il-Ministru Mizzi [abbar li feta[ libell kontra il-;urnal In-Nazzjon.

Dwar l-iskandlu tas-serq tad-dawl permezz ta’ tbag[bis fil-meters nhar il:img[a tressqu l-Qorti l-ewwel tliet persuni mixlija b’tix[im u tbag[bis flismart meters, b’wie[ed minnhom, eks tekniku tal-Enemalta, jammetti u jintbag[at sentejn [abs bil-Qorti tordna interdett ;enerali fuqu, u tnejn o[ra, wie[ed minnhom impjegat talEnemalta u l-ie[or eks impjegat, jin]ammu arrestati minkejja li wie;bu li mhumiex [atja tal-akku]i mi;juba kontrihom wara li l-Ma;istrat /a[ad ittalba tag[hom g[al-libertà provi]orja.

4 Spi]eriji li se jift[u llum VALLETTA: Regent Pharmacy, 70, Triq Merkanti; IL-MARSA: Vivien Phamacy, Triq Patri Magri; {AL QORMI: Brown’s Pharmacy, 278, Triq il-Vitorja; BIRKIRKARA: St. Helen Pharmacy, Triq Tumas Fenech; TAL-PIETA’: St. Anthony Pharmacy, 56, Triq San :u]epp; TAL-IBRA::: St. Andrew’s Pharmacy, Triq il-Qasam; TASSLIEMA: Drug Store: Anglo Maltese Dispensary Ltd. 382, Triq Manwel Dimech; {‘ATTARD: Misra[ Kola Pharmacy, Triq il-Pitkali; ILMOSTA: St. Joseph Pharmacy, 1, Triq i]-}akkak; IL-QAWRA: Qawra Pharmacy, Earl’s Court#1, Triq lIm[ar; PAOLA: St. Monica Pharmacy, 157, Triq Santa Monika; IL-FGURA: Alpha Pharmacy, Triq Bormla k.m Vjal il-Kottoner; ILFGURA: Fgura Pharmacy, Triq ilKoppla; {AL G{AXAQ: Beta Pharmacy, 50#52, Triq Santa Marija; {AL LUQA: Central Pharmacy, 6, Triq San :u]epp; IS-SI::IEWI: The Bypass Pharmacy, Triq Mikiel Azzopardi; IR-RABAT: Nigret Pharmacy, Triq i]-}ahar; VICTORIA: Abela Pharmacy, 42, Triq G.P.F. Agius De Soldanis; IXXEWKIJA: Gozo Chemists, M;arr Road.

Klima ekonomika li mhux

Din il-;img[a statistika tal-Eurostat uriet li Malta kellha l-akbar tnaqqis fil-produzzjoni mill-industrija minn fost l-istati membri tal-Unjoni Ewropea.

Statistika o[ra fl-a[[ar jiem uriet tnaqqis fl-importazzjoni u esportazzjoni filwaqt li skont l-a[[ar /ifri tal-ETC, dawk li kienu qed ifittxu x-xog[ol f’Settembru ]diedu b’750 jew 11% biex il-qg[ad la[aq il-livell ta’ 7,600 jew 6.7%. Fl-a[[ar jiem t[abbar ukoll li l-kumpanija tal-farma/ewtika Arrow Pharm se tke//i 110 [addiem.

Fl-isfond ta’ dawn l-i]viluppi negattivi g[all-ekonomija Maltija, il-mument tkellem ma’ numru ta’ ekonomisti dwar il-qag[da ekonomika u x-xog[ol.

Alessia Zammit

alessia.zammit@media.link. com.mt

{inijiet tal-vapur t’G[awdex mill-4 ta‘ Novembru 2013 sal-4 ta’ Mejju 2014

Tluq mill-Im;arr, G[awdex: 1.30, 3.30, 5.00,

6.00, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 9.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 19.15, 20.45, 22.00, 23.45.

Tluq mi/-?irkewwa, Malta: 2.00, 4.00, 5.45, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 20.00, 21.20, 22.35, 00.20.

It-temp It-Temp> Ftit imsa[[ab u xi ftit im/ajpar f’xi n[awi mas-seb[, li jsir il-bi//a l-kbira xemxi. Il-Vi]ibbiltà> Tajba lokalment moderata g[al tajba g[all-ewwel. Ir-Ri[> {afif g[al moderat min-Nofsinhar g[ax-Xlokk li jdur min-Nofsinhar g[al-Lbi/. IlBa[ar> {afif li jsir [afif g[al moderat. L-imbatt> Ftit li xejn.

Temperatura tal-Ba[ar> 16º.

Il-[amest ijiem li ;ejjin

IL-{ADD L-og[la 18˚C L-inqas 12˚C

IT-TNEJN L-og[la 19˚C L-inqas 13˚C

IT-TLIETA L-og[la 20˚C L-inqas 14˚C

L-ERBG{A L-og[la 19˚C L-inqas 15˚C

IL-{AMIS L-og[la 18˚C L-inqas 14˚C

UV

UV

UV

UV

UV

4

4

4

4

3

Lottu 16 – 44 – 25 – 5 – 34 # 29 – 48 – 35

Super 5 39 – 33 – 25 – 11 – 2

Numri importanti Servizz ta’ Emer;enza> 112 Sptar ta’ Malta> 25450000 — Sptar ta’ G[awdex> 21561600 Servizz ta’ direttorju> 1182 — GO> 1187 — Vodafone> 1189

Mhux qed jin[oloq bi]]ejjedxog[ol g[al min irid ja[dem

L-ekonomista John C. Grech qal li g[alkemm l-

ekonomija g[adha qed tikber, hemm sfida fl-impjiegi g[aliex id-domanda g[ax-xog[ol mhux qed ti;i sodisfatta. Hu qal li limpjiegi qed ji]diedu i]da lqg[ad qed ji]died ukoll g[aliex qed ji]diedu in-nies li jridu ja[dmu. Hu spjega li g[alkemm “l-ekonomija qed tikber, mhux qed to[loq bi]]ejjed impjiegi g[al dawk li jridu ja[dmu”.

John C. Grech qal li l-istatistika qed turi li s-settur industrijali qed jiffa//ja l-iktar problemi. Hu qal li “kien hemm nuqqas mhux ]g[ir fil-produzzjoni industrijali”.

Waqt li sostna li hemm setturi b[at-turi]mu li g[adhom sejrin tajjeb, spjega li hemm problema settorjali iktar milli problema ;enerali. Dwar l-Arrow Pharm hu qal li dawn huma sitwazzjonijiet ta’ kumpanniji li jirrorganizzaw ru[hom u qal li dawn huma sitwazzjonijiet li mhux dejjem ikun possibli li pajji] jwaqqfhom. Grech qal li lindustrija tal-farm/ewtika hija wa[da mis-setturi li g[addejja minn ]mien diffi/li.

John C. Grech qal li pajji]na g[andu ]ew; tipi ta’ sfidi marbuta mar-ri]orsa umana. Hu qal li l-pajji] je[tie; li jibqa’ ja;;orna is-sistema edukattiva waqt li wissa li pajji]na qed jibda jitlef [iliet fil-lingwi.

Hu ]ied li sfida o[ra kontinwa huwa re-training. Grech qal li “jrid isir iktar xog[ol biex ikun hemm iktar in/entiv g[allinvestiment barrani u lokali.”

John C. Grech appella g[al

djalogu iktar miftu[ bejn ilGvern u l-imsie[ba so/jali. Hu qal li pajji]na g[andu jkollu strate;ija komuni g[allekonomija maqbula ma’ kul[add inklu] malOppo]izzjoni, Kru/jali li jkun hemm aktar in/entivi finanzjarji li jattiraw industriji ;odda

L-ekonomista Gordon Cordina qal li b[alissa f’pa-

jji]na hawn dibatittu dwar jekk il-[olqien tax-xog[ol hux bi]]ejjed biex ila[[aq mannumru ta’ nies li qed jid[lu fid-dinja tax-xog[ol. Hu qal li b[alissa hawn “sitwazzjoni fejn qed jin[oloq xog[ol f’diversi setturi i]da l-ammont ta’ nies ifittxu xog[ol qieg[ed ji]died b’rata ikbar u allura qed ji]died il-qg[ad”. Cordina qal li dan huwa ri]ultat ta’ persuni li jridu jo[or;u ja[dmu b[al nisa li jirritornaw fiddinja tax-xog[ol wara li jrabbu familja jew [addiema li rtiraw u jkunu qed jer;g[u ifittxu li jibdew ja[dmu. Hu qal li dan iwassal biex pajji]na jkollu parte/ipazzjoni fid-dinja taxxog[ol b[al tal-Unjoni Ewropea.

Gordon Cordina qal li importanti li niddiskutu wkoll il-kwalità tal-impjiegi li qed jin[olqu. Hu qal li fl-a[[ar snin kellna impjiegi f’setturi li huma ;odda, produttivi, li kapa/i j[allsu pagi relattivament g[oljin i]da ]ied li

Pajji]na mhux qed jo[loq jew li ng[ataw is-sensja hemm [afna impjiegi li qed jin[olqu li huma f’setturi iktar tradizzjonali, inqas kompettitivi u li ma j[allsux pagi li huma daqstant tajbin. Hu ]ied li filwaqt li l-impjiegi qed ji]diedu, qed ji]died ukoll lammont ta’ nies li qeg[din jg[idu li mhux qed ila[[qu ma’ spejje] ba]i/i jew spejje] li kienu jag[mlu qabel.

Gordon Cordina qal li hu importanti li l-ekonomija g[alkemm ]g[ira jkollha fiha bi]]ejjed setturi biex jo[olqu tipi differenti ta’ xog[ol. Hu qal li g[andna nqisu kull attività b[ala wa[da li toffri opprtunitajiet g[al [iliet differenti u dan biex pajji]na jibqa’ kompettitiv. L-ekonomista Cordina qal li hu importanti li pajji]na jiffoka fuq ilkwalità ta’ impjiegi u l-kwalità tas-servizz li pajji]na joffri.

Dwar l-a[[ar ]viluppi filkumpanija Arrow Pharm, Cordina qal li pajji]na huwa ]g[ir u g[andu jkun relativament

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Lokali

qed to[loq bi]]ejjed postijiet tax-xog[ol

5

John C. Grech, ekonomista

“Is-settur industrijali qed jiffa//ja liktar problemi... kien hemm nuqqas mhux ]g[ir fil-produzzjoni industrijali...l-industrija tal-farm/ewtika hija wa[da mis-setturi li g[addejja minn ]mien diffi/li. Irid isir iktar xog[ol biex ikun hemm iktar in/entiv g[allinvestiment barrani u lokali.”

Gordon Cordina, ekonomista

bi]]ejjed postijiet ta’ xog[ol biex ila[[aq mal-ammont ta’ persuni li jridu ja[dmu

B]onn ta’ djalogu iktar miftu[ bejn il-Gvern u l-imsie[ba so/jali, u strate;ija komuni g[all-ekonomija maqbula ma’ kul[add inklu] mal-Oppo]izzjoni

Gordon Cordina qal li l-[olqien talimpjiegi f’pajji]na kien dejjem ikkaraterizzat mir-ri]orsa umana u lflessibilità tan-nies b[all-kapa/ita li wie[ed ikun jaf l-lingwi. Hu ]ied li hu kru/jali wkoll li pajji]na jista’ jag[ti in/entivi finanzjarji biex ji;bed industrija lejn Malta. Hu qal li hu importanti wkoll li l-fondi tal-UE g[as-snin 2014-2020 jintu]aw biex jitjieb it-ta[ri; tal-[addiema.

L-industrija trid i]]id il-produttività

L-ekonomista Clyde Caruana

fa/li biex insibu impjiegi alternattivi i]da /-/okon u l-fatt li pajji]na hu maqtug[ b’mod ;eografiku jfisser li niffa//jaw sfidi o[ra. Hu qal li g[alhekk il-pajji] irid jibqa’ jinvesti fil-[iliet biex l-[addiema jkunu iktar flessibli li ja[dmu f’oqsma o[ra.

qal li l-ekomomija qieg[da to[loq ixxog[ol i]da dan ma jnaqqasx millisfidi li pajji]na g[andu fil-qasam tax-xog[ol b’mod partikolari fil-produttività. Hu qal li l-ekonomija fiha “setturi li qed jikbru i]da o[rajn li qed jikbru b’rata inqas mg[a;;la.”

B’referenza g[all-Arrow Pharm,

Caruana qal li pajji]na g[andu l-isfida li jrid i]id l-produttività tal[addiema u g[aldaqstant jista’ jkollu industriji li jkun qed ibag[tu iktar minn o[rajn. Hu qal li fi]-]mien li ;ej, pajji]na jrid j]id il-produttività biex dak li ;ara fl-Arrow Pharm ma ji;rix findustriji o[rajn.

Clyde Caruana qal li dwar l-produzzjoni industrijali kien hemm tnaqqis fi]-]jut u fl-esportazzjoni talmakkinarju. Hu qal li dawn huma setturi ;o fabbriki individwali u jista’ jkun hemm sena meta jonqsu ordnijiet li jistg[u jid[lu fis-sena ta’ wara.

Hu semma li l-esportazzjoni tasservizz kkumpernsa g[at-tnaqqis industrijali. Hu sostna li huwa importanti li wie[ed jara l-istampa [olistika kollha.

Clyde Caruana qal li l-ikbar sfida li g[andu pajji]na huwa kif se n]idu il[iliet biex nibqg[u kompetettivi malpajji]i fl-Unjoni Ewropea.

“L-ammont ta’ nies ifittxu xog[ol qieg[ed ji]died b’rata ikbar u allura qed ji]died il-qg[ad. Fl-a[[ar snin kellna impjiegi f’setturi li huma ;odda, produttivi, li kapa/i j[allsu pagi relatti-

vament g[oljin i]da ]ied li hemm [afna impjiegi li qed jin[olqu li huma f’setturi iktar tradizzjonali, inqas kompettitivi u li ma j[allsux pagi li huma daqstant tajbin. Filwaqt li l-impjiegi qed ji]diedu qed ji]died ukoll lammont ta’ nies li qeg[din jg[idu li mhux qed ila[[qu ma’ spejje] ba]i/i jew spejje] li kienu jag[mlu qabel.”

Clyde Caruana, ekonomista

“Pajji]na g[andu l-isfida li jrid i]id lproduttività tal-[addiema u g[aldaqstant jista’ jkollu industriji li jkun qed ibag[tu iktar minn o[rajn. Fi]-]mien li ;ej, pajji]na jrid j]id il-produttività biex dak li ;ara fl-Arrow Pharm ma ji;rix findustriji o[rajn.”

6

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Lokali

IT-TANKER TAL-GASS LI SE JKUN SOR:UT IL-{IN KOLLU U G{AL SNIN TWAL FIL-BAJJA TA’ MARSAXLOKK

Il-Gvern mhux qed jikkunsidra r-riskji b’konsegwenzi devastanti

Hekk kif qed ti]died il-pressjoni fuq il-Gvern Laburista biex jikkunsidra mill-;did il-proposta li jpo;;i b’mod permanenti tanker tal-gass biswit il-power station ta’ Delimara, il-mument kompla jinvestiga l-probabbiltà u l-impatt fl-eventwalità li sse[[ di]grazzja. Dwar dan tkellimna mal-Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Ippjanar u s-Simplifikazzjoni tal-Pro/essi Amministrattivi, id-Deputat Ryan Callus.

Studju kkummissjonat fl-2006 midDipartiment tal-Ener;ija tal-Istat Amerikan, imsejja[ Sandia Report, ikkonkluda li g[al [a]na ta’ gass ta’ madwar 200,000 metru kubu, fl-eventwalità ta’ [ru; ta’ gass, is-s[aba ta’ gass tista’ tinfirex sa 6.8 mili (11-il kilometru) fuq il-ba[ar, u jkollha impatt devastanti.

Fil-ka] ta’ Malta, il-[a]na ta’ gass se tkun ta’ 140,000 metru kubu, terz inqas mill-ammont ta’ [a]na studjat f’dan listudju. Id-Deputat Nazzjonalista Ryan Callus qal li kieku wie[ed kellu jag[mel kalkolu proporzjonali, jasal g[al distanza ta’ madwar 7 kilometri.

Dan ifisser li f’ka] ta’ in/ident li jista’ jwassal g[al [ru; mill-[a]na tal-gass, il-lokalitajiet li jaqg[u sa 7 kilometri mit-tanker tal-gas jistg[u j;arrbu [sarat devastanti. Fl-immedjat, dawn ikunu Marsaxlokk, Bir]ebbu;a u l-Port {ieles.

Il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni Ryan Callus qal li dan huwa fatt inkwetanti li l-Gvern ma jistax jinjora. “L-

Oppo]izzjoni hija fid-dmir li tag[mel xog[olha u tifta[ g[ajnejn il-Gvern. {add ma jista’ jg[id li ma konniex nafu. Irrispettivament mill-probabbiltà ta’ kemm hu possibbli li sse[[ splu]joni, l-impatt jekk dan ji;ri se jkun wie[ed tant kbir li pajji]na ma jkunx jifla[ g[alih.”

1. It-trasferiment tal-gass minn tanker g[all-ie[or Possibbiltajiet ta’ incident jinkludu wkoll ]ball uman, l-aktar meta t-tanker

ikun qed jimtela minn tanker ie[or li se jkun sor;ut biswit. It-tanker fil-port ta’ Marsaxlokk se jintu]a b[ala tank tal[a]na, li jitbattal u jer;a’ jimtela.

B’hekk se jkun ne/essarju kull ftit xhur li titwettaq din il-pro/edura. Din hija wie[ed mill-iktar mumenti kru/jali meta ji]died ir-riskju ta’ in/ident.

2. In/ident ikkaw]at minn [abta bejn ]ew; tankers Possibbiltà o[ra ta’ in/ident li tista’ twassal g[al [ru; ta’ s[aba ta’ gass, hi

fl-eventwalità li ssir [abta bejn ]ew; b/ejje/ tal-ba[ar. G[alkemm din tista’ tidher possibbiltà remota, il-fatt li se jkun ne/essarju li jitrakka tanker kull ftit xhur ma;enb dak li se jkun sor;ut il-[in kollu fil-port ta’ Marsaxlokk, i]id il-probabbiltà ta’ [abta bejn i]-]ew; b/ejje/.

Il-port ta’ Marsaxlokk g[andu [afna traffiku marittimu. Minbarra b/ejje/ relattivament ]g[ar tas-sajjieda [er;in u de[lin, jid[lu bastimenti kbar g[all-Port {ieles g[at-tag[bija tal-kontejners. Dan kollu j]id il-probabbiltà ta’ [abta bejn ]ew; vapuri.

Id-Deputat Ryan Callus irrimarka li fil-laqg[a pubblika tal-MEPA dwar listudju tal-impatt ambjentali, ma ;ietx ippre]entata mappa li turi l-passa;;i tat-traffiku fil-port ta’ Marsaxlokk u Bir]ebbu;a. “Dan juri nuqqas serju flistudju marbut ma’ dan il-pro;ett.

Huwa inkwetanti li studju b[al dan, im[allas minn fondi pubbli/i, ma kkunsidrax ir-riskji kollha marbuta ma’ dan il-pro;ett.”

Ryan Callus ]ied li biex jitnaqqas irriskju ta’ impatt mat-tanker tal-gass, huwa me[tie; li zona ta’ daqs sostanzjali mad-dawra tat-tanker tkun mag[luqa g[all-a//ess. Fil-ka] talFSRU Toscana fl-Italja, id-distanza li fiha huwa projbit kull a//ess hija ta’ 2 mili (aktar minn 3 kilometri). Dan ifisser li parti sostanzjali mill-port ta’ Marsaxlokk ma tkunx tista’ tintu]a.

Barra minn hekk, dan jista’ jnaqqas mill-kompetittività tal-Port {ieles.

3. In/ident minn attakk terroristiku

Huwa minnu li pajji]na rari kien filmira ta’ attakk terroristiku, i]da daqstant ie[or, kull tentattiv li jista’ j;ib lil pajji]na g[arkupptejh g[andu ji;i evitat. L-intenzjoni ta’ terroristi hija tali li jikkaw]aw l-ikbar dannu possibbli, f’[ajjet in-nies u b’tanker sor;ut g[al dejjem fil-port ta’ Marsaxlokk ma;enb l-unika power station (bl-g[eluq talMarsa), id-dg[ufija ta’ pajji]na se tikber b’mod sostanzjali.

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014 Lokali

7

Kwistjonijiet serji

’ sigurtà

ta

Therese Comodini Cachia, kandidata Nazzjonalista g[all-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew f’konferenza tal-a[barijiet f’Bir]ebbuga esprimiet it-t[assib tag[ha u tar-residenti tan-na[a t’isfel ta’ Malta dwar is-sa[[a u s-sigurtà tag[hom min[abba l-pro;ett tal-Gvern li jpo;;i g[al dejjem tanker b’tg[abbija gass fil-bajja ta’ Marsaxlokk biex iservi ta’ provista g[all-power station.

Hi fakkret li hu dritt tar-residenti li jkunu jafu kif il-pro;ett se joqlothom waqt li staqsiet x’se jkun l-impatt fuq il-prezz tal-proprjetà u x’se ji;ri min-negozji li jiddependu minn dawk li j]uru l-in[awi.

Comodini Cachia rrimarkat ukoll li l-pajji] g[andu [a]na ta’ ilma g[axxorb li sservi jumejn biss u li g[andu b]onn l-ener;ija elettrika biex jipprodu/i l-ilma, u staqsiet x’ji;ri f’ka] ta’ in/ident il-pajji] ma jkollux elettriku g[al ]mien twil.

Il-kandidata Nazzjonalista fakkret kif studji juru li splu]joni tal-vapur tal-gass tipprodu/i sa[[a ta’ 50 bomba nukleari u s[aba li twassal sal-power station. Dan kollu f’zona li tinkludi wkoll il-Port {ieles, il[a]na tal-gass f’Bir]ebbu;a u s-siti g[all-[a]na tal-fjuwil f’{as-Saptan.

Hi fakkret ukoll li l-gvern waqqaf kumitat konsultattiv g[an-na[a t’isfel ta’ Malta u staqsiet x’ja[seb dan il-Kumitat dwar dan il-pro;ett u jekk ;iex ikkonsultat.

Therese Comodini Cacchia rreferiet g[al dak li qal il-kaptan tal-vapur li fuqu se tin]amm il-[a]na tal-gass g[all-impjant il-;did meta esprima t[assib dwar is-sigurtà jekk il-gvern ikompli bil-pjani tieg[u. Il-kaptan ing[ata studji dwar il-kundizzjonijiet tal-mew; u fatturi o[ra li jaffettwaw il-port li ma tantx intlaqg[u b’konvinzjoni mill-kaptan. Rapport fil-gazzetta The Malta Independent jikkwota li l-kaptan talab li jinbena breakwater biex jilqa’ l-mew; u j]id is-sigurtà i]da din it-talba ;iet irrifjutata min[abba l-[in u l-ispejje] u l-bi]a’ tal-Gvern li ma jla[[aqx ma]-]mien li stipula hu stess.

Fil-konferenza tal-a[barijiet tkellem Stanley Zammit, in;inier u kunsillier f’Bir]ebbu;a li esprima tt[assib tar-residenti li tkellmu mieg[u. Hu staqsa kif se ji;u affettwati l-pjani lokali, min se jkollu l-;urisdizzjoni tal-vapur, kemm se jidjieq il-passa;; g[all-opri talba[ar u kif dan il-pro;ett se jaffettwa l-assigurazzjonijiet tag[hom.

L-in;inier Stanley Zammit staqsa wkoll x’se ji;ri mill-permessi pendenti ta’ residenzi u binjiet li hemm quddiem il-MEPA. Hu qal li r-residenti tan-na[a t’isfel ta’ Malta ]gur mhux jo;;ezzjonaw ener;ija ir[as jew arja iktar nadifa, imma jridu li dan il-vapur jin]amm barra mill-port.

Il-kandidata tal-PN Therese Comodini Cachia flimkien mal-in;inier Stanley Zammit f’konferenza tal-a[barijiet ressqu l-preokupazzjonijiet tar-residenti fin-na[a t’isfel ta’ Malta min[abba l-pjan tal-Gvern li jpo;;i fuq ]mien twil [afna tanker b’tg[abbija kbira ta’ gass fil-qalba tal-bajja ta’ Marsaxlokk

8

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

“Omi/idji ta’ vendetta bi [las”

Lokali

– Eddie Attard, ri/erkatur u studju] ewlieni tal-kriminalità

F’dawn l-a[[ar 14-il xahar se[[ew numru ta’ delitti li g[alkemm ma jistax jing[ad b’/ertezza li huma marbuta flimkien, jidher li l-Pulizija qed jimxu fuq din it-teorija min[abba numru ta’ fatturi komuni.

Huma delitti ta’ vittmi li kellhom img[oddi kriminali jew li kienu jg[inu lill-Pulizija fl-investigazzjonijiet tag[hom.

Matthew Mamo

matthew.mamo@media.link.com.mt

F’Di/embru tal-2012 inqatel filMosta Joseph Cutajar mag[ruf b[ala lLion. Lejn Cutajar kienu ;ew sparati 12-il tir permezz ta’ kalashnikov, li erbg[a minnhom laqtu lill-vittma.

Cutajar kien mag[ruf mal-Pulizija u kien akku]at b’omi/idju doppju li se[[ iktar kmieni fl-istess sena f’Marsaskala. Iktar kmieni fl-istess jum kien inqatel ukoll Josef Grech, ilYoYo li l-ewwel qala’ xebg[a u wara nqatel minn tir ta’ arma tan-nar.

Fil-31 ta’ Mejju tal-2013 inqatel Paul Degabriele, mag[ruf b[ala s-Suldat, bi tliet tiri f’rasu u tnejn fil-parti ta’ fuq ta’ ;ismu. Tiri sparati minn pistola semi awtomatika ta’ kalibru .9mm. Lisparatura se[[et fil-Marsa. F’Ottubru tal-2012, Paul Degabriele kien [elisha [afif hekk kif tpo;;a splussiv ta[t ilvettura tieg[u.

Id-delitt ta’ :u]i Galea Din is-sena di;à se[[ew ]ew; delitti li jixbhu lil xulxin. Fl-4 ta’ Frar inqatel :u]i Galea, mag[ruf b[ala Il-:ilda ftit wara li [are; mirresidenza tieg[u u da[al fil-vettura.

Il-vettura ta’ Galea kienet miksija bit-

tiri hekk kif ;ew sparati 11-il tir minn assault rifle ta’ kalibru .7.62, li madwar [amsa laqtu lill-vittma. Il-vittma kien irrapporta lill-Pulizija li kien qed ikun mhedded. Galea kien isellef ilflus lil persuni differenti u kellu x’jaqsam ma’ nies imda[[la fi/-/irku tal-log[ob tal-flus.

Il-qtil ta’ Peter Cassar Fit-13 ta’ Frar ta’ din is-sena mbag[ad inqatel Peter Cassar, il{aqqa, fil-garaxx tieg[u fi]-}ejtun. Hu ntlaqat minn tir f’g[onqu u ie[or f’sidru minn pistola ta’ kalibru .9 mm.

Il-{aqqa wkoll kien mag[ruf malPulizija. Fl-2012 il-Pulizija kienu sabu numru ta’ splussiv u sa[ansitra bomba tat-Tieni Gwerra Dinjija fil-garaxx tieg[u fi]-}ejtun stess.

Wara l-omi/idju, il-Pulizija re;g[u fittxew fil-garaxx fejn sabu materjal li jintu]a biex isiru l-bombi kif ukoll arma. Meta mistoqsija f’konferenza dwar dan il-ka], il-Pulizija ma

xtaqux jikkummentaw jekk Cassar kienx investigat b’rabta mal-isplussiv li nstab ta[t il-karozza ta’ Paul Degabriele, li kien interrogat b’rabta mal-qtil tal-Lion.

Fl-a[[ar jiem il-Pulizija wettqu wkoll tfittxijiet f’residenza f’Marsaskala f’garaxx li jappartjeni

g[al qraba tal-Lion stess. Dan hekk kif l-Assistent Kummissarju Neville Aquilina [abbar li l-Pulizija qed tinvestiga kull post li jista’ b’xi mod ikun marbut ma’ dawn id-delitti.

Delitti ta’ tpattija Dwar dawn il-ka]i tkellimna ma’ Eddie Attard, ri/erkatur u studju] ewlieni b’rabta ma’ ka]i kriminali li se[[ew f’pajji]na. Hu spjega li dawn il-ka]i ri/enti mhux normali imma li

kull omi/idju jixxokkja spe/jalment meta jsiru f’xulxin b[alma ;ara fla[[ar ftit snin.

Minkejja dan, Attard spjega li fla[[ar snin il-medja ta’ delitti baqg[et l-istess fuq livell ta’ sitta jew sebg[a.

“Interessanti li naqsu l-omi/idji tannisa u s-sena li g[addiet ma nqatlet lebda mara. Din hi [a;a rari g[ax qabel kien ikollok medja ta’ qtil ta’ mara g[al kull ]ew;t ir;iel.”

Imma kif juru dawn id-delitti, jidher li l-vittmi kellhom passat kriminali jew kienu jg[inu lill-Pulizija fl-investigazzjonijiet. “Hawn xi [a;a ;dida, g[alkemm mhux g[al kollox, g[ax da[al iktar l-omi/idju ta’ vendetta, li saru sensiela issa. Diffi/li tg[id li huma relatati avolja hu vera li dawn kwazi kollha g[andhom passat kriminali,” kompla Attard.

Tliet delitti f’disat ijiem

Dawn id-delitti juru li l-vittmi kellhom passat kriminali jew kienu jg[inu lill-Pulizija fl-investigazzjonijiet Qattiela li g[ebu Id-differenza hi li “fejn qabel iddelitt ta’ vendetta kien isir minn dak li jkun ;arrab, issa qed isiru minn xi [addie[or,” sa[aq Attard. Dan jista’ jkompli mat-teorija li jidher li qed isegwu l-Pulizija, ji;ifieri li l-qattiela huma barranin im[allsa. Minkejja dan,

Eddie Attard ji//ara li wie[ed irid jara e]att kif spi//a ka] biex wie[ed jaqta’ linja li dawn huma barranin im[allsa. {a;a o[ra komuni f’dawn l-omi/idji hi li l-qattiel jew qattiela u]aw karozza, [afna drabi misruqa, li wara jew [arquha jew inkella ma nstabitx. Dan minbarra li l-qattiela stess sparixxew wara li se[[ il-ka]. “Dawn it-tip ta’ delitti huma l-iktar diffi/li g[allPulizija u jista’ jkollok kemm ikollok pulizija, u tag[mel kemm tag[mel li;ijiet g[ax dawn jibqg[u diffi/li [afna, temm Eddie Attard.

4 ta’ Frar – :u]i Galea ‘Il-:ilda’ :u]i Galea ta’ 58 sena, missier ta’ [amest itfal, inqatel kiesa[ u biered fil-Marsa, ftit bog[od mill-appartament tieg[u fl-istess triq. Hu ntlaqat b’[ames tiri, minn total ta’ madwar 17-il tir sparati minn assault rifle awtomatiku ta’ kalibru .762.

11 ta’ Frar – Kristic Dragoljub Kristic Dragoljub, Serb ta’ 27 sena, inqatel b’daqqa ta’ mus f’qalbu f’appatament fi Triq il-Merluzz, fil-Qawra. Il-qtil se[[ wara argument fuq mu]ika g[olja.

12 ta’ Frar – Pietru Cassar ‘Il-{aqqa’ Pietru Cassar, g[a]eb ta’ 67 sena, mag[ruf b[ala ‘Pietru l-{aqqa’ miet b’]ew; tiri – wie[ed f’g[onqu u ie[or f’sidru. Huwa kien mag[ruf mal-Pulizija.

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Lokali

Muscat dg[ajjef quddiem Toni Abela

9

Siltiet mill-Gazzetta tal-Gvern li juru l-konsulenzi mill-Gvern Laburista mog[tija mill-Ministeru ta’ Marie Louise Coleiro Preca lid-Deputat Mexxej Laburista Toni Abela f’dak li kienu jag[mlu parti minn pjan biex jitwarrab mill-kariga ta’ tmexxija fil-Partit Laburista It-tmexxija tal-Partit Laburista laqg[et bi skiet taqtg[u b’sikkina la[bar li ]vela il-mument nhar il-{add li g[adda, li Toni Abela fl-a[[ar xhur irre]ista bil-qawwa lil Joseph Muscat billi ma a//ettax li jirri]enja minn Deputat Mexxej Laburista. Ebda kumment u ebda /a[da mill-Prim Ministru u Mexxej Laburista Joseph Muscat u minn Toni Abela, id-Deputat Mexxej g[all-Affarijiet Barranin.

Sorsi li tkellmu ma’ din il-gazzetta komplew jg[idu li Toni Abela g[adu qieg[ed i]omm iebes fil-konfront talPrim Ministru u Mexxej Laburista Joseph Muscat. L-istess sorsi qalulna li “Joseph Muscat ma riedux u ried ine[[ih” b’referenza g[al Toni Abela.”

O[rajn qalu lil il-mument li “fil-Partit Laburista hemm g[arfien bi]]ejjed li Toni Abela jrid jittajjar.” I]da minkejja dan, is-sorsi qalu li Toni Abela g[adu b’sa[[tu fil-Partit Laburista, l-aktar

ma’ dawk meqjusa “antiki” fil-partit.

Kien hemm min lest jikkontestah

Minn aktar st[arri; li g[amlet din ilgazzetta jirri]ulta li l-pjan li kellu jwassal biex Toni Abela jirri]enja minn Deputat Mexxej Laburista g[allAffarijiet tal-Partit kienu jafu wkoll bih nies mid[la sew tal-Partit Laburista u o[rajn li huma qrib [afna tal-Mexxej Laburista Joseph Muscat. Tant hu hekk li kien hemm min sa[ansitra di;à kien beda juri l-interess tieg[u li jikkontesta l-kariga li minnha kellu jwarrab Toni Abela.

Toni Abela jibqa’ j]omm iebes Il-pjan li kien jinvolvi lil Muscat u lil Abela kien li d-Deputat Mexxej Laburista jing[ata xog[ol ta’ konsulenza mal-Gvern – kif fil-fatt ing[ata ftit ta]-]mien wara r-reb[a elettorali

Laburista – biex imbag[ad jirri]enja mill-kariga fil-partit. Toni Abela g[andu ]ew; konsulenzi g[al servizzi legali ming[and il-Ministru Marie Louise Coleiro Preca. Minn dawn ilkonsulenzi, id-Deputat Mexxej Laburista qieg[ed ida[[al mill-inqas mat- ¤38,150 aktar.

Minbarra dawn i]-]ew; konsulenzi.

Toni Abela ng[ata konsulenza o[ra flUffi//ju tal-Prim Ministru f’dik li kienet tfissret b[ala “konsulent fuq kwistjonijiet legali u politi/i.”

Madankollu qatt ma kien ]velat il-[las marbut ma’ din il-konsulenza g[ajr li lPrim Ministru f’mistoqsija parlamentari kien wie;eb li Toni Abela qieg[ed jit[allas g[as-servizz tal-internet u tattelefon.

Minkejja dawn l-arran;amenti, Toni Abela g[adu jibqa’ jirre]isti l-pjan li kien in[ema biex iwarrab mit-tmexxija tal-Partit Laburista, b’sorsi fil-Partit

Il-pjan li jitwarrab Toni Abela minn Deputat Mexxej Laburista kienu jafu bih nies qrib Joseph Muscat Laburista qalulna li “Joseph Muscat [are; dg[ajjef [afna fil-konfront ta’ Abela min[abba li Toni Abela kien iebes fi kliemu meta kkonfronta lil Muscat fuq din il-kwistjoni tarri]enja.”

Sorsi li tkellmu ma’ il-mument qalu li kieku rnexxa l-pjan li kellu jwassal g[ar-ri]enja ta’ Toni Abela minn Deputat Mexxej Laburista g[allAffarijiet tal-Partit, Toni Abela ma kienx lest li jag[laq dan il-kapitlu ma’ dik li kellha tkun ri]enja fil-konfront tal-Mexxej Laburista.

10

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

“L-iskop ta’ Henley & Partners hu li jikkontrollaw lill-Prim Ministri”

Lokali

Matthew Bonett

matthew.bonett@media.link.com.mt “Henley & Partners huwa grupp li ja;ixxi bla rispett u a;ir mhux xieraq u l-iskop tieg[u hu li jikkontrolla lill-Prim Ministri”. Din id-dikjarazzjoni g[amilha Roosevelt Skerrit, il-Prim Ministru tarRepubblika Dominikana f’diskors importanti lejn l-a[[ar tas-sena li g[addiet u li matulu g[amel referenza /ara g[all-kumpanija Henley & Partners.

F’dan id-diskors, saret kritika [arxa g[all-istess kumpanija li l-Prim Ministru Joseph Muscat taha d-dritt biex issa g[andha kontroll li tbig[ il-passaporti Maltin.

Roosevelt Skerrit spjega kif “dan ilgrupp jiffinanzja numru ta’ kampanji elettorali f’diversi g]ejjer o[ra filKaribew, u b[ala ringrazzjament, ilkumpanija Henley & Partners ting[ata d-dritt li tbig[ numru kbir ta’ passaporti lil persuni sinjuri u lin-negozjanti u familji madwar id-dinja.”

Kull darba li l-Prim Ministru tarRepublika Dominikana semma dan ilgrupp Ewropew li jikkontrolla lill-Prim Ministri, il-pubbliku li kien ikun qieg[ed isegwi d-diskors minnufih kien jinterrompih u jinfexx jg[ajjat l-isem “Henley & Partners”, f’insistenza li ma jridux li dan il-grupp ikun involut f’pajji]hom.

“Dan il-grupp ja;ixxi bla rispett u a;ir mhux xieraq”, sostna Roosevelt Skerrit, filwaqt li spjega kif Henley & Partners jikkontrollaw pajji]i o[ra b[al St. Vincent & the Grenadines u St. Lucia.

Hu qal ukoll li r-residenti ta’ dawn ilpajji]i ma jie[dux gost bl-atte;;jament ta’ dan il-grupp.

“Il-grupp jie[u gost jikkontrolla lill-

Prim Ministri. Jie[u gost jelimina lburokrazija. Jie[u gost jimmanipula lKabinett tal-Ministri kif ukoll bilParlament tal-pajji]i rispettivi. M’g[andhomx rispett lejn l-istituzzjonijiet talpajji]. Fi kliem ie[or, m’humiex tajbin g[all-Karibbew. Il-filosofija tag[hom hi li jekk jistg[u jikkontrollaw Prim Ministru, kollox ikun tajjeb.”

Roosevelt Skerrit g[amel din l-ispjegazzjoni min[abba l-fatt, li skont hu, Henley & Partners ikkontrollaw b’mod s[i[ il-kampanja elettorali tal-partit oppost, ji;ifieri l-United Workers Party.

Hu qal li kien hemm “grupp ta’ individwi li kienu ju]aw somom kbar ta’ flus biex jiffinanzjaw il-kampanja elettorali tal-United Workers Party.”

Dan id-diskors jikkonferma kif ta[dem il-kumpanija Henley & Partners, li filwaqt li ffirmat kuntratt mal-Prim

Ministru Malti Joseph Muscat, qed tirrifjuta li tag[ti dettalji dwar il-laqg[at li saru mal-Partit Laburista qabel l-elezzjoni ;enerali li g[addiet u issa ma tridx li tippublika d-dettalji ta’ dan il-ftehim, minkejja li l-poplu kollu g[andu kull dritt li jkun jaf x’hemm u x’ma hemmx f’dan il-ftehim.

F’Malta, il-Prim Ministru Muscat ta lkontroll assolut lill-kumpanija Henley & Partners biex tamministra l-iskema talbejg[ tal-passaporti Maltin u hu mistenni li minn Malta biss, il-kumpanija dda[[al mal-€200 miljun. Fl-a[[ar ;img[at din il-gazzetta bag[tet numru ta’ mistoqsijiet lill-kumpanija Henley & Partners i]da bqajna bla twe;iba g[alihom, g[alkemm il-Partit Laburista kkonferma li kien iltaqa’ ma’ rappre]entanti tal-kumpanija sa[ansitra qabel l-elezzjoni ;enerali li g[addiet.

Silta mid-diskors ta’ Roosevelt Skerrit fejn jirreferi g[all-Henley & Partners “b[ala grupp li jie[u gost jikkontrolla lill-Prim Ministri.

Jie[u gost jelimina l-burokrazija. Jie[u gost jimmanipula l-Kabinett tal-Ministri kif ukoll bil-Parlament tal-pajji]i rispettivi.

M’g[andhomx rispett lejn l-istituzzjonijiet tal-pajji]”.

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

A[barijiet mill-UE

11

L-Ewropa f’idejk Ingrid Brownrigg Opinjonista

F’Malta g[andna Gvern ewro-xettiku, li minkejja li ju]a [afna a;;ettivi fuq l-Ewropa, li ma jinftehmux, u fil-prattika jie[u dejjem po]izzjoni kontra l-Ewropa u jitkellem fuq ‘a[na’ (il-Maltin) u huma ‘l-Ewropa’

Il-vot tal-I]vizzera fuq l-immigrazzjoni B’ma;;oranza ]g[ira ta’ 50.3%, l-I]vizzeri vvutaw biex pajji]hom jintrodu/i kwoti ta’ immigrazzjoni mill-pajji]i talUE. Minkejja li l-I]vizzera mhix membru tal-UE, dan ilpajji] g[andu numru ta’ ftehim mal-UE u jgawdi mill-benefi//ji tas-suq komuni. Il-patt g[al /aqliq [ieles tal-persuni da[al fis-se[[ 12-il sena ilu u g[alhekk l-I]vizzera tifforma parti miz-zona Schengen.

Il-Gvern }vizzeru [abbar li se jfassal pjan fuq kwoti ta’ immigranti mill-pajji]i tal-UE sa :unju li ;ej. G[adu mhux mag[ruf kif dawn il-kwoti se jit[addmu i]da jidher li lGvern }vizzeru se jkun qed isejja[ laqg[at bilaterali malpajji]i membri tal-UE biex jg[inu fit-tfassil ta’ dan il-pjan.

Dan il-vot bag[at messa;; negattiv lill-istituzzjonijiet talUE. Jose Manuel Barroso, il-President tal-Kummissjoni Ewropea qal li dan il-vot se jkollu “konsegwenzi serji” fuq ir-relazzjonijiet bejn l-UE u l-I]vizzera, i]da naqas milli jg[id x’se jkun l-impatt. L-anqas ma semma xi sanzjonijiet li jistg[u jittie[du kontra l-I]vizzera.

Dan hu ka] bla pre/edent u g[alhekk wie[ed g[ad irid jistenna l-le;i]lazzjoni kif se tkun proposta mill-I]vizzera biex l-UE tkun tista’ tirrea;ixxi. I]da meta u jekk dawn il-kwoti jid[lu fis-se[[ u jekk dawn jiksru diversi ftehim li g[andha lI]vizzera mal-UE, il-klawsola mag[rufa b[ala ‘Giljottina’ tid[ol fis-se[[. Din il-klawsola tfisser li jekk xi ftehim mal-UE ji;i mitmum (b[a/-/aqliq tal-persuni), il-kumplament tal-ftehim ji;i kkunsidrat b[ala null. Din il-klawsola tid[ol fis-se[[ jekk ikun hemm de/i]joni unanima mill-pajji]i membri tal-UE. Ir-relazzjoni tal-I]vizzera mal-UE L-I]vizzera hi l-aktar pajji] li g[andu relazzjoni kkumplikata mal-UE. Mhux membru fl-UE u rrifjuta darbtejn f’referendum g[al s[ubija. L-I]vizzera kienet irrifjutat ukoll li tissie[eb fiz-Zona Ekonomika Ewropea (EEA). G[alhekk kienet iffirmat numru ta’ ftehim bilaterali mal-UE biex ikollha a//ess g[as-suq komuni. L-I]vizzera hi l-uniku pajji] li g[andu dawn l-arran;amenti partikulari u g[al dan t[allas sew.

Hi pajji] ]ghir, b’popolazzjoni ta’ 8 miljun persuna i]da hi wie[ed mill-aktar pajji]i sinjuri fid-dinja. Dan hu l-20 pajji] b[ala l-akbar esportatur fid-dinja. Aktar minn nofs lesportazzjoni tal-I]vizzera tinbieg[ fil-pajji]i tal-UE. B[ala membru fis-suq komuni tal-UE, dan ifisser li l-I]vizzera //aqlaq il-prodotti jew is-servizzi tag[ha lejn il-pajjizi talUE, ming[ajr ma t[allas taxxa fuqhom.

I/-/aqliq [ieles tal-prodotti, tas-servizzi, tal-kapital u fuq kollox tal-persuni huma l-erba’ prin/ipji fundamentali li fuqhom huwa mibni s-suq komuni tal-UE – bla dubju l-akbar pro;ett ta’ su//ess tal-UE. F’suq uniku u kbir ta’ aktar minn 500 miljun persuna, isir negozju liberu b’hekk ikun ippreferut il-prodott Ewropew fuq dak li ji;i minn barra, li fuqu tit[allas it-taxxa u g[alhekk jista’ jag[ti l-ka] li jkun og[la.

Kif qed jag[mluha /ara diversi kelliema g[all-istituzzjoni tal-UE, jekk l-I]vizzera tillimita /-/aqliq [ieles tal-persuni, dan se jkollu impatt fuq il-kummer/ mal-UE. Fi kliem ilVi/i-Kummissarju Ewropew Vivian Reding: “is-suq komuni mhux b[all-;obon }vizzeru – ma jistax ikollok suq uniku bit-toqob fih!” Bla dubju a//ess limitat g[as-suq komuni jista’ jkun di]astru] g[all-I]vizzera.

Il-vot tal-I]vizzera u l-elezzjonijiet Ewropej Fil-verità l-akbar t[assib g[all-politi/i Ewropej hu kif dan il-vot }vizzeru se j[alli impatt fuq l-elezzjonijiet talParlament Ewropew f’Mejju li ;ej. L-Ewropa g[addejja minn kri]i u l-qg[ad jinsab g[oli f’diversi pajji]i finNofsinhar tal-Ewropa. Sfortunament fi]-]minijiet ta’ kri]i (anke kif rajna fil-passat fl-Ewropa), ji]died aktar in-nazzjonali]mu u dan i;ib mieg[u /erta xenofobija – il-bi]a’ tal-barrani u g[alhekk l-immigranti jibdew jitqiesu ta’ ‘xkiel’ g[al xi w[ud.

Dak li se tag[mel l-I]vizzera, l-introduzzjoni tal-kwoti g[all-immigranti, hi xi [a;a li l-Prim Ministru Ingli] David Cameron ftit tal-;img[at ilu. Il-Kummissjoni Ewropea mill-ewwel iddikjarat li pass b[al dan imur kontra r-regoli tal-UE. I]da Cameron, li se jiffa//ja referendum fuq l-UE fl-2017, irid jinnegozja xi aspetti mitTrattati biex jirba[ il-voti. Pajji]i o[ra g[andhom sfida simili. Id-Danimarka pere]empju, pajji] ekonomikament stabbli u li g[a]el li ma jisse[ibx fiz-zona ewro, qed isir dejjem aktar ewro-xettiku. Fl-2011, meta fil-Mediterran kien hawn diversi rivoluzzjonijiet fil-pajji]i G[arab, idDanimarka riedet tintrodu/i l-kontrolli fil-fruntieri tag[ha g[ax be]g[et minn mew;a ta’ immigrazzjoni. Minbarra d-Danimarka, hemm l-Olanda, l-Awstrija u Franza li wkoll urew it-t[assib tag[hom fuq l-immigrazzjoni f’pajji]hom.

Tliet xhur qabel l-elezzjonijiet g[all-Parlament Ewropew, dan l-argument jista’ jkun it-tema prin/ipali fil-kampanja elettorali. Il-vot }vizzeru jista’ jag[ti spinta lil Marine Le Pen fi Franza u lil Geert Wilders fl-Olanda.

Dawn huma kapijiet ta’ partiti politi/i tal-Lemin estrem u g[alhekk huma kontra kull tip ta’ immigrazzjoni.

Gvern Malti li ‘jib]a’ mill-barrani’ I]da m’hemmx g[alfejn immorru ’l bog[od. F’Malta g[andna Gvern ewro-xettiku, li minkejja li ju]a [afna a;;ettivi fuq l-Ewropa, li ma jinftehmux, fil-prattika jie[u dejjem po]izzjoni kontra l-Ewropa u jitkellem fuq ‘a[na’ (il-Maltin) u huma ‘l-Ewropa’ – ji;ifieri g[al dan il-Gvern qisna ma niffurmawx parti mill-Ewropa. Jekk nitkellmu fuq l-immigrazzjoni, kemm dik regolari u dik irregolari, rajna l-po]izzjonijiet estremi ta’ dan il-Gvern.

Sa din il-;img[a stess, il-Ministru g[all-Edukazzjoni u xXog[ol, Evarist Bartolo, waqt laqg[a fil-Kottonera qal li ‘l-barranin’ qed jie[du x-xog[ol tal-Maltin! Dan hu mod ta’ kif tnissel xenofobija fost il-Maltin. Flok ma tkellem fuq kif se jo[loq ix-xog[ol u jindirizza l-problema ta’ dawk li jitilqu kmieni mill-istudju, li sfortunament hi komuni fil-Kottonera, be]]a’ lin-nies bil-barranin.

L-UE g[andha tkun konsistenti u m’ghandhiex t[alli lka] tal-I]vizzera jo[loq pre/edent. Jekk ma jkunx hemm /aqliq [ieles tal-persuni, m’g[andux ikun hemm /aqliq ta’ prodotti jew kapital, din tal-a[[ar t[asseb mhux ftit lill-bankieri }vizzeri. Din g[andha sservi ta’ lezzjoni anke g[al pajji]i o[ra Ewropej, li jekk iridu jillimitaw i//aqliq [ieles tal-persuni, il-kummer/ tag[hom ibati l-konsegwenza.

Nhar il-{add li g[adda, ma;;oranza ]g[ira mill-elettorat }vizzeru vvutat biex jidda[[lu kwoti ta’ immigrazzjoni mill-pajji]i tal-UE. I]da fi kliem il-Vi/i-Kummissarju Ewropew Vivian Reding> “is-suq komuni mhux b[all-;obon }vizzeru – ma jistax ikollok suq uniku bit-toqob fih!”

A//ess limitat g[as-suq komuni jista’ jkun ifisser di]astru g[all-I]vizzera.

12

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Internazzjonali

L-Italja tistenna g[al Matteo Renzi

L-indikazzjonijiet minn Ruma qabel morna g[allistampa kienu li l-President talItalja, Giorgio Napolitano, kien qrib li jsejja[ lil Matteo Renzi, il-Kap tal-Partit Demokratiku ta/-/entru-xellug (PD), biex jifforma Gvern ;did u meta kien jonqos biss il-konferma ta’ dan l-i]vilupp importanti wara ;img[a o[ra ta’ taqlib filpolitika Taljana.

Renzi, li hu s-Sindku ta’ Firenze, ma kien elett qatt b[ala deputat parlamentari u lanqas ma serva b[ala membru ta’ xi Gvern Taljan.

Madankollu hemm kull possibbilta li Renzi, li g[andu 39 sena, seta ng[ata din il-konferma proprju l-biera[ bil-lejl u f’liema ka] ikun irid jing[ata l;urament tal-[atra b[ala l-Prim Ministru ;did Taljan aktar ‘il quddiem din il-;img[a.

Il-President Napolitano, nhar il-:img[a, kien feta[ il-konsultazzjonijiet relevanti malMexxejja tal-partiti politi/i f’Ruma u fejn ma [adux sehem il-mexxejja tal-Moviment Cinque Stelle u l-Lega Nord.

Intant, Silvio Berlusconi, la;ent-mexxej tal-Partit Forza

Italia, kien involut fit-ta[ditiet u meta din kienet anki l-ewwel darba li l-eks Prim Ministru Taljan iltaqa’ mal-President Napolitano mindu l-qorti kkundannatu dwar frodi fit-taxxa.

Il-pro/ess lejn l-g[a]la talPrim Ministru Taljan irranka mindu l-eks-Prim Ministru, Enrico Letta, ppre]enta rri]enja tieg[u lil Napolitano, nhar il-:img[a.

Intant, il-ma;;oranza tatTaljani ma japprovawx minn sitwazzjoni fejn Renzi jista’ jie[u t-tmun ta’ pajji]hom ming[ajr ma jikkontesta elezzjoni.

Il-medjatur tanNazzjonijiet Uniti dwar isSirja, Lakhdar Brahimi, talab sku]a lill-poplu Sirjan wara li l-a[[ar fa]i tat-ta[ditiet dwar il-pa/i organizzati f’:inevra (fl-I]vizzera) spi//at ming[ajr l-ebda [jiel ta’ progress.

Brahimi, ilbiera[, kellu la[[ar diskussjonijiet marrappre]entanti tal-Gvern u lOppo]izzjoni tas-Sirja u fejn ma rnexxilux i[oll l-ista;nar

jew iwassal g[al ]blokk filkri]i ta’ dan il-pajji].

Brahimi sostna li l-akbar intopp kienet i/-/a[da talGvern Sirjan li jiddiskuti ttwaqqif ta’ amministrazzjoni transitorja f’Damasku, bla[[ar rapporti jtennu li ma ssemmiet l-ebda data g[al tielet round ta’ ta[ditiet bejn in-NU, il-Gvern Sirjan u lOppo]izzjoni li trid tirtira lpoter lill-President Sirjan, Bashar al-Assad.

Il-konflitt /ivili fis-Sirja ssarraf f’100,000 mewta minn Marzu tal-2011, bla[[ar fa]i tat-ta[ditiet f’:inevra ddum anqas minn nofs sieg[a. Intant, l-ewwel kummenti ta’ Brahimi wara s-sessjoni kienu fis-sens li tta[ditiet ma ammontawx g[al wisq u li rrappre]entanti tal-Gvern Sirjan kienu warrbu su;;eriment tieg[u g[al round ;did ta’ djalogu.

L-ebda progress dwar is-Sirja

L-UKRAJNA: Ir-residenti ta’ Kjev i[allu l-offerti tradizzjonali

tal-[ob] u l-vodka, flimkien ma’ fjuri, fuq il-monument dedikat lis-suldati li mietu waqt il-kampanja tal-Armata Sovjetika flAfganistan li damet mill-a[[ar tal-1979 sa Frar tal-1989. Dan waqt li l-poplu Ukrajn ilbiera[ fakkar il-[amsa u g[oxrin anniversarju ta’ tmiem il-gwerra tas-Sovjeti/i fl-Afganistan fejn [allew [ajjithom eluf ta’ suldati. (ritratt: EPA)

L-UE se tinvestiga lil Spanja L-uffi/jali tal-Unjoni Ewropea se jitolbu spjegazzjoni ming[and Spanja dwar il-ka] ta’ jiem ilu fejn il-Pulizija Spanjola sparat il-balal talgomma lejn l-immigranti li kienu qed jippruvaw jg[umu fid-direzzjoni ta’ Ceuta; territorju awtonomu ta’ Spanja malkosta Afrikana lejn itTramuntana u li qed jaqsam fruntiera mal-Marokk.

L-istess uffi/jali g[andhom jinsistu li l-affarijiet ikunu //arati wara li l-awtoritajiet Spanjoli ammettew dwar ‘lisparatura’ u sostnew li ma we;;a’ [add b’konsegwenza diretta ta’ din l-azzjoni.

Talanqas erbatax-il persuna spi//aw jeg[rqu, fis-6 ta’ Frar, waqt li mijiet ta’ immigranti ppruvaw jil[qu l-art ta’ Cueta mill-Marokk.

It-territorju awtonomu ta’

Cueta u Melilla, zona o[ra Spanjola bi status simili, jirrappre]entaw l-unika fruntiera talart tal-UE mal-Afrika u g[aldaqstant it-territorji (li jinsabu ma;enb il-kosta tal-Marokk li tmiss mal-Mediterran) saru ‘kalamita’ g[all-immigranti li qed ifittxu x-xog[ol jew il-kenn politiku fl-Ewropa. {afna mill-immigranti li qed jissugraw [ajjithom waqt ilvja;;i perikolu]i ;ejjin misSomalja u l-Eritrea – bl-a[[ar sena anki ;;ib ]ieda ta’ immigranti mis-Sirja.

Min-na[a tag[ha lKummissarju tal-UE g[allAffarijiet Interni, Cecelia Malmstrom, esprimiet ‘t[assib profond’ dwar l-isparar tal-balal tal-gomma mill-Pulizija Spanjola bl-iskop li ‘jwaqqfu u jintimidaw’ lill-immigranti.

Malmstrom sostniet li kull

pajji] tal-Unjoni li jrid jipprote;i l-fruntieri tieg[u g[andu jaddotta ‘sens ta’ proporzjon’ f’azzjonitu, minbarra li jirrispetta d-drittijiet fundamentali u ddinjità tal-bniedem.

Fl-istess [in, il-Kummissarju g[amlitha /ara li qed tistenna kjarifika ming[and l-awtoritajiet Spanjoli u wara li l-Ministeru tal-Intern Spanjol sostna li lpulizija tieg[u ma sparawx direttament g[al fuq in-nies u li ‘l-azzjoni ma kinetx ta[ti g[allg[arqa ta’ w[ud mill-immigranti’.

L-in/ident se[[ meta l-pulizija, jew gwardjani tal-fruntiera, bdew ji;ru wara l-immigranti li riedu jinfiltraw g[al Ceuta u bir-rapporti jg[idu li ‘grupp ta’ nies’ spi//aw jeg[rqu wara li qab]u l-ba[ar biex jg[umu lejn zona li tissepara t-territorju awtonomu mill-Marokk.

13

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Internazzjonali

Il-Kanada assedjata

Issa jmiss il-Kanada li tbati l-qilla tal-maltempata fenomenali li din il-;img[a ddominat ir-re;juni tal-East Coast fl-Istati Uniti, fost l-in]ul ta’ borra ‘storika’ fl-in[awi ta’ Boston u New York.

Din il-maltempata [alliet ‘listess [sara li wie[ed jasso/ja ma’ uragan terribbli’ fl-Istati Uniti u l-Kanadi]i, issa, qed jikkonfrontaw l-istess elementi fero/i. Dan meta mis-

tenni li jin]el sa sittin /entimetru ta’ borra fid-diversi bnadi bejn Quebec.

L-awtoritajiet, sadanittant, g[alqu sezzjoni tat-TransCanada Highway fi Quebec, bil-provin/ji Kanadi]i talLvant u Nova Scotia jg[addu minn xita qliel b’konsegwenza ta’ din il-maltempata li anki swiet il-[ajja ta’ millanqas [amsa u g[oxrin ru[ flIstati Uniti.

Jer;g[u jift[u l-ajruporti ta’ Java

Numru ta’ ajruporti fet[u mill-;did fuq il-g]ira Indone]jana ta’ Java wara li kienu kostretti li jag[lqu min[abba l-i]broff tal-vulkan Kelud.

Intant, u filwaqt li l-kwalità tal-arja tjiebet fid-diversi n[awi ta’ Java, il-bliet u l-villa;;i talg]ira xorta baqg[u koperti b’mantell ta’ ;mied u trab b’konsegwenza tal-i]broff. Dan meta g[exieren tal-eluf tan-nies g[adhom kostretti li jg[ixu fixxelters u fejn mifhum li hemm nuqqas ta’ medi/ina u kutri.

Il-vulkan Kelud, nhar il-

:img[a, beda jarmi l-;mied u l-lava g[al fuq zona kbira talg]ira, fejn mietu talanqas tliet persuni.

Intant, l-awtoritajiet lokali mhumiex qed jistennew the]]i]a kbira o[ra millvulkan, bl-ajruporti ta’ Malang, Cilacap u Semarang qeg[din ikomplu bl-iskedi tat-titjiriet anki waqt li qed tkun evalwata s-sitwazzjoni tal-ajruporti lo[ra li kienu g[alqu min[abba l-vi]ibbiltà negli;ibbli u fost linkwiet li l-;mied tal-vulkan seta’ jag[mel il-[sara fil-magni tal-ajruplani.

Dehra spettakolari ta’ ba[ar jibla’ l-art fi Brighton Marina, ma;enb il-Kosta tan-Nofsinhar tal-Ingilterra (ritratt> EPA)

Imwiet waqt il-maltempati bla heda fir-Renju Unit

Talanqas ]ew; persuni tilfu [ajjithom waqt li l-ag[ar tip ta’ rwiefen assedjaw l-in[awi lejn in-Nofsinar tal-Ingilterra u fost [albiet tax-xita konsistenti li ]iedu mal-problemi di;à kbar ikkaw]ati mill-maltemp tala[[ar jiem u d-diversi in/idenzi ta’ g[arg[ar madwar il-pajji].

L-a[[ar rapporti qalu li mara mietet fi/-/entru ta’ Londra wara li parti minn struttura tal;ebel /ediet g[al fuq il-karozza li kienet fiha b’ka;un tal-elementi [orox.

Jg[addu r-riformi fost il-;lied fil-Parlament tat-Turkija

Il-Parlament tat-Turkija approva l-pjani kontroversjali g[arriforma tal-og[la istituzzjoni ;udizzjarja, fost ;lieda bejn iddeputati li [alliet membru talkamra b’imnie[ru miksur.

Il-Gvern Tork irid li l-Bord Suprem tal-Im[allfin u lProsekuturi jaqa’ direttament ta[t il-kontroll tal-Ministeru tal-:ustizzja, bid-dibattitu dwar l-abbozz partikolari jse[[ f’Ankara, fost it-tensjoni u l-inkwiet, u fejn numru ta’ deputati spi//aw fl-idejn.

Id-deputat ferut hu membru

tal-Partit Repubblikan flOppo]izzjoni, b’numru ta’ kollegi tieg[u jikkritikaw bilkbir dan l-abbozz li qalu hu inti] biex itellef l-investigazzjonijiet dwar il-korruzzjoni u biex ‘jaqdi l-[ti;iet tal-Partit I]lamiku (AK) fil-Gvern’.

L-abbozz, intant, g[adda minkejja li l-membri tal-Bord Suprem tal-Im[allfin qalu li lpjani jmorru kontra lKostituzzjoni u anki jtellfu lindipendenza ta’ din l-entità.

Il-pjani kien ipproponiehom il-Partit I]lamiku tal-Prim

Ministru Tork, Tayyip Erdogan, u bir-riformi se jse[[u wara li alleati ta’ Erdogan spi//aw arrestati waqt inkjesta intensiva dwar il-korruzzjoni – bil-Gvern Tork jispi//a jke//i l-mijiet tal-pulizija mis-servizz.

Ir-riforma tal-;udikatura tinvolvi kwistjoni sensittiva g[all-a[[ar, g[aliex it-Turkija tinsab ta[t pressjoni millUnjoni Ewropea li tridha ta;;orna s-sistema tal-;ustizzja skont il-kriterji stabbiliti talEwropa.

Intant, ra;el ta’ 85 sena wkoll tilef [ajtu meta mew;a enormi laqtet vapur tal-cruises fil-Kanal Ingli], b’g[exieren ta’ nies ikunu salvati minn ;o ristorant qrib ix-xatt f’Milford, fiz-zona ta’ Hampshire, wara li l-istabbiliment imtela bil-mew; tal-ba[ar.

Fil-pre]ent hemm g[exieren tal-eluf tad-djar ming[ajr dawl fir-Renju Unit, bl-awtoritajiet qeg[din iwissu dwar ‘aktar maltemp kiefer’ g[all-jiem li ;ejjin.

Il-maltemp anki [alla l-[sarat sostanzjali, bl-irwiefen (li lvelo/ità tag[hom la[qet mal130 kilometru fis-sieg[a) jikkontribwixxu bil-kbir g[attaqlib u l-kaos fit-toroq minbarra li kkumplikaw il-problemi dovuti g[all-g[arg[ar f’re;juni partikolari tal-pajji].

Is-servizzi tal-ferrovija wkoll qeg[din i;arrbu l-effetti talmaltemp u meta l-kumitat talGvern g[all-emer;enzi (Cobra) qed jiltaqa’, b[alissa, biex jiddiskuti s-sitwazzjoni.

14

Il-Prim Ministru Tune]in Mehdi Jomaa

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Internazzjonali

It-Tune]ija… Storja ta’ su//ess politiku mill-fjammi tar-Rebbieg[a G[arbija G[addew tlett snin mindu leks-President tat-Tune]ija, Zine al-Abidine Ben Ali, [arab minn pajji]u fil-bidu tar-Rebbieg[a G[arbija, u llum il-pajji] partikolari g[addej minn ]menijiet aqwa mill-pajji]i G[arab l-o[ra li, fl-2011, kellhom jikkonfrontaw l-istess perijodu ta’ taqlib storiku.

Intant, l-istorja tat-Tune]ija – li fis-26 ta’ Jannar approvat Kostituzzjoni ;dida biex tikkon-

kludi avveniment kru/jali fit-triq lejn id-demokrazija – g[andha sservi biex tqajjem it-tamiet g[al diversi popli fil-Lvant Nofsani u fl-Afrika ta’ Fuq. Dan meta l-progress politiku ‘relattiv’ fit-Tune]ija jipprovdi kuntrast qawwi mal-intoppi u ssitwazzjonijiet kaoti/i asso/jati ma’ pajji]i o[ra tal-Lvant Nofsani li g[adhom maqbudin fil-konsegwenzi tat-taqlib.

Fl-E;ittu, l-Armata ke//iet

lill-ewwel President /ivili elett (il-Musulman, Mohammed Morsi) filwaqt li [adet lura lpoter u po;;iet amministrazzjoni /ivili b[ala ‘front’ filKajr. Dan meta l-pajji], fl-istess [in, approva Kostituzzjoni kontroversjali li j[alli l-E;izzjani ‘ankrati’ fi]-]menijiet tal-eksMexxej, Hosni Mubarak, li tke//a mill-poter fl-2011.

Intant, g[addew sentejn mindu d-dittatur Libjan,

Muammar Gaddafi, inqatel mirribelli fl-in[awi ta’ Sirte, u lLibja g[adha tbati mill-a;ir talmilizzji vjolenti, kif ukoll mirrivalita bejn it-tribujiet u l-entitajiet re;jonali.

Kompla anki l-ista;nar qalb il-Kungress Libjan, bl-I]lami/i u partit nazzjonalista ma jaqblux dwar ‘it-triq lejn il-bidla’.

Is-Sirja g[erqet f’wied ta’ kaos fost il-gwerra /ivili bejn ilqawwiet tal-President Bashar al-Assad u r-ribelli Sirjani li jridu jwaqqg[uh tifta[ il-bieb bera[ g[all-interventi u l-mobilizzazzjoni ta’ militanti u elementi radikali li [afna minnhom huma asso/jati malmoviment terroristiku AlQaida.

Hemm ukoll il-ka] tal-Jemen fejn qed jiddomina /-/iklu talkonflitti bejn it-tribujiet u komunitajiet rivali. Problemi kbar o[ra g[al dan il-pajji] huma riflessi bl-espansjoni talAl-Qaida f’numru ta’ zoni u lperiklu sostanzjali ta’ firda permanenti bejn it-territorji tatTramuntana u tan-Nofsinar.

Meta wie[ed jag[mel il-paraguni dovuti, jara li t-Tune]ija g[andha titqies b[ala e//ezzjoni g[al dan l-inkwiet – bil-President Ben Ali jitwarrab f’qasir ]mien u bil-pajji], f’Ottubru tal-2011, jid[ol g[allewwel elezzjonijiet [ielsa li fet[u s-siparju fuq pro/ess li da[[al il-bidliet demokrati/i.

L-elezzjonijiet intreb[u millPartit I]lamiku (moderat) Ennahda, li fforma alleanza ma’ ]ew; partiti sekulari u moderati – f’dan il-ka], il-Kungress g[ar-Repubblika u l-Partit Ettakattol.

Skont l-istqarrijiet tat-trojka fil-Gvern, il-koalizzjoni [admet fl-armonija, waqt li pparte/ipat mal-Oppo]izzjoni fil-konferenzi g[al djalogu nazzjonali. Dan anki waqt li nstemg[u s-sej[iet tal-Oppo]izzjoni Tune]ina biex il-Gvern jitwarrab u biex ixxolji l-Assemblea g[all-Kostitwenti Nazzjonali.

L-ispinta ;dida tal-protesti fit-Tune]ija, fl-2012, se[[et, f’parti, min[abba l-akku]i talOppo]izzjoni fil-konfront ta’ Ennahda li xlietha talli mxiet ‘bl-ingwanti tal-[arir’ ma’ I]lami/i radikali li kienu qed jippromwovu l-idea ta’ Stat I]lamiku li jibba]a fuq il-li;i (fundamentalista) ta’ Sharia.

Intant, u filwaqt li l-Armata tat-Tune]ija qatt ma kellha rwol attiv fir-rivoluzzjoni, l-komunita sekulari f’dan il-pajji] allarmat ru[ha dwar il-[atra ta’ diversi militanti g[all-karigi amministrattivi importanti. g[al pa;na 15

15

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Internazzjonali

Il-poplu jikkonferma r-reb[a fuq id-dittatorjat minn pa;na 14

Kundanna o[ra g[al Ennahda rrigwardat it-tolleranza li wera l-partit fil-Gvern g[ar-reazzjonijiet vjolenti mill-membri tal-gruppi Salafisti fir-rigward ta’ xi avvenimenti kulturali fit-Tune]ija. I]da kelliema g[al Ennahda akku]aw lillOppo]izzjoni dwar ‘kumplott’ ma’ elementi tal-eks-re;im ta’ Ben Ali biex ma j[allux li l-I]lami/i moderni jirnexxu fi [dan il-Gvern.

Is-sitwazzjoni politika, ma]-]mien, kienet destabbilizzata minn ]ew; ka]i ta’ qtil politiku u fejn [afna mis-swaba ppuntaw lejn l-I]lami/i radikali.

Il-qtil ta’ Chokri Belaid, politiku taxxellug, wasslet g[at-tmiem ta’ Hamadi Jebali b[ala l-Prim Ministru I]lamiku tat-Tune]ija, u bil-koalizzjoni fil-Gvern tg[addi minn reshuffle Ir-ri]ultat talpro/ess kien li l-Ministeri g[all-Intern, il-:ustizzja u l-Affarijiet Barranin g[addew g[al idejn indipendenti f’sistema li g[enet biex tinkiseb lura l-istabbilita fil-pajji].

Madankollu, t-tieni assassinar politiku, fil-25 ta’ Lulju tal-2013, ta’ Mohamed Brahmi, s-Segretarju :enerali tal-Partit g[all-Moviment tal-Poplu Tune]in kaxkar lit-Tune]ija fi kri]i politika ;dida wara xhur ta’ kalma.

F’Di/embru li g[adda, u fost it-ta[ditiet bejn il-partiti politi/i f’Tunis, ilMinistru g[all-Industrija, Mehdi Jomaa, intg[a]el b[ala l-[ames Prim Ministru tat-Tune]ija mir-Rivoluzzjoni mlaqqma

Tune]ini jie[du sehem waqt rally politiku... Il-Kostituzzjoni tat-Tune]ija tiggarantixxi d-drittijiet ugwali bejn l-ir;iel u n-nisa, bil-mi]ura ftit li xejn g[andha pre/edent fid-Dinja G[arbija. (ritratt> EPA)

‘tal-:i]imin’ – b’Jomaa ja[tar Gvern provi]orju biex imexxi l-pajji] sa’ dakinhar tal-elezzjonijiet.

Fil-fatt, Jomaa, fid-29 ta’ Jannar, [atar Kabinett provi]orju b[ala parti minn ftehim biex itemm il-kri]i bejn il-Partit I]lamiku Tune]in u l-Oppo]izzjoni sekulari u sakemm isiru l-elezzjonijiet ta’ din is-sena.

I]da l-aktar pass importanti li xpruna l-

bidliet favur id-demokrazija kienet lapprovazzjoni tal-Kostituzzjoni ;dida tat-Tune]ija u li se[[et tlett ijiem qabel il-formazzjoni tal-Gvern ;did.

Dan wara li g[addew aktar minn sentejn biex ir-rappre]entanti eletti fit-Tune]ija jikkonkludu t-tfassil tal-abbozz ta/-charter ;did u waqt li l-pro/ess ma kienx fa/li, l-Kostituzzjoni tat-Tune]ija qed tidher b[ala l-aktar wa[da progressiva meta

pparagunata mal-Kostituzzjonijiet ta’ pajji]i G[arab o[rajn.

Il-Kostituzzjoni tat-Tune]ija tesi;i biex il-poter e]ekuttiv jinqsam bejn ilPrim Ministru (l-aktar influwenti) u lPresident, li g[andu l-prerogattivi importanti – b’mod notevoli fl-oqsma taddifi]a u l-affarijiet barranin.

L-I]lam ma jissemmiex b[ala sors ta’ le;islazzjoni, i]da hu rikonoxxut b[ala rreli;jon tat-Tune]ija. Intant, l-Istat hu impenjat ‘biex ma jsirux l-attakki fuq persuni u l-affarijiet sagri’, u meta l-liberta tal-kuxjenza hi ggarantita.

Il-Kostituzzjoni tat-Tune]ija anki tiggarantixxi d-drittijiet ugwali g[all-ir;iel u n-nisa, minbarra li timpenja lill-Istat biex ja[dem lejn rappre]entazzjoni ugwali g[an-nisa fi [dan l-entitajiet eletti kollha – mi]ura li m’g[andhiex pre/edent fid-Dinja G[arbija.

Madankollu, hemm ukoll kritika dwar ir-restrizzjonijiet g[al-liberta tal-kelma u l-fatt li l-Kostituzzjoni Tune]ina ma twarrabx g[all-piena tal-mewt. Intant, dan hu dokument rivoluzzjonarju g[arre;jun u hemm il- probabbilta li l-istituzzjonijiet demokrati/i ji]viluppaw millg[eruq fit-Tune]ija.

Qabel iffirma d-dokument, il-President tat-Tune]ija, Moncef Marzouki, qal li ‘permezz tal-kliem (fil-Kostituzzjoni) ilpoplu qed jikkonferma r-reb[a fuq listat tad-dittatorjat’, i]da ammetta li fadal [afna xi jsir biex il-valuri elenkati middokument jiffurmaw parti mill-kultura Tune]ina.

16

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Opinjoni

Di/embru 1973 – Mintoff jaqa’ u jqum mill-Kostituzzjoni RI{ TA’ SIEG{A

Il-ka] tan-National Bank

Michael Falzon Opinjonist

Waqt li Malta kollha kienet medhija tpa/pa/ dwar il-mod kif il-Prim Ministru Mintoff kisirha mal-Prim Ministru I]raeljana, Golda Meir, dwar in/ident li fih ]ew; gunboats I]raeljani da[lu fil-ba[ar territorjali Malti ming[ajr permess… b[al le[[a ta’ berqa faqqg[et il-kri]i tan-National Bank of Malta.

Fil-bidu ta’ Di/embru 1973, b’mod mill-aktar misterju], xterdet ix-xnieg[a li dan il-bank kien se jfalli u n-nies bdew ji;bdu d-depo]iti tag[hom. G[all-ewwel dawn kienu ftit i]da flok naqsu meta l-bank beda jag[ti lura l-flus li kienu qed jintalbulu, dawn baqg[u ji]diedu. F’kemm ili ng[idlek kien hemm ‘run’ klassika, bi kjuwijiet kbar ta’ nies wara lbibien tal-bank. B[al [afna, qatt ma sirt naf kif u g[aliex faqqg[et din ix-xnieg[a falza meta l-po]izzjoni finanzjarja tal-bank ma kinitx wa[da ekwivoka jew dubju]a. Intqalu [afna affarijiet, kollha g[ajdut u suspetti li warajhom qatt ma sibt tarf li jitlaq minn punt veritier konfermat b[ala fatt.

G[aldaqstant dejjem bqajt ma fhimtx x’wassal g[all-bidu tax-xnieg[a. Kien x’kien, il-konsegwenzi ta’ din ix-xnieg[a kienu serjissimi u l-mod tost u bla [niena kif Mintoff approfitta ru[u minn dawk i/-/irkostanzi kien wie[ed inkredibbli.

F’sitwazzjonijiet b[al dawk – aktar u aktar meta kien ovvju li l-bank kien b’sa[[tu finanzjarjament – hu normali li jkun hemm intervent tal-istat biex jassigura l-interess talpubbliku; intervent mhux tal-Gvern tal-;urnata, i]da talawtoritajiet monetarji, jew a[jar tal-Bank ?entrali. Dan hu dak li kien isir u g[adu jsir fil-pajji]i /ivilizzati kollha g[ax il-falliment ta’ bank jista’ jkun ta’ [sara g[all-ekonomija ta’ pajji] [afna aktar milli g[as-sidien u g[ad-depo]itanti tal-bank.

L-entitajiet tal-gvern jirtiraw flushom Mhux biss il-Bank ?entrali ma g[amel xejn biex jg[in fil-kri]i, i]da s-sitwazzjoni kompliet taggrava artifi/jalment meta l-korporazzjonijiet u l-kumpaniji tal-gvern li kienu ju]aw is-servizzi ta’ dan il-bank irtiraw ukoll flushom millbank bl-isku]a li anki huma riedu jissalvagwardjaw l-interessi tag[hom. Dan minkejja li l-gvern kellu l-parir tal-Bank ?entrali li l-bank effettivament ma kienx fallut. Wara kien irri]ulta li Mintoff kien sab xi sku]a biex anki ]amm lill-

Bank ?entrali milli jo[ro; stqarrija li sserra[ ras dawk li kellhom flushom f’dak il-bank.

Meta l-kri]i kienet fl-eqqel tag[ha, nhar it-Tnejn 10 ta’ Di/embru, Mintoff tkellem fl-A;;ornament tal-Parlament u [abbar li l-gvern kien obbligat jintervjeni u g[alhekk kienet se titwaqqaf kumpanija ;dida biex tie[u f’idejha l-bank: bil-Gvern ikollu 60% tal-ishma filwaqt li l-40% l-o[ra jkunu tal-Barclays Bank. Mintoff qal li ‘wara [afna diskussjonijiet’, il-Bord tad-Diretturi kienu a//ettaw li jg[addu l-bank lill-gvern ming[ajr kumpens. Mintoff ]ied li 50% tax-shareholders kienu qablu ma’ dan u li hu kien assigurat li fi ]mien jumejn il-Bord kien se jkollu l-qbil ta’ ]ew; terzi.

Naturalment din l-istqarrija flok serr[et ras in-nies kompliet ]iedet il-paniku u l-g[ada t-Tlieta r-run mhux talli ma waqfitx, anzi kompliet tikber b’a//ellerazzjoni liema b[alha.

Xandira ta’ Mintoff Filg[axija, Mintoff g[amel stqarrija fil-Parlament fuq ‘ilkri]i’ u g[amel xandira ministerjali fuq it-televi]joni li fiha lmenta g[ax xi depo]itanti – li hu sej[ilhom ‘im;ienen’ – ma kinux semg[u mill-appell tal-Gvern u marru ji;bdu anki aktar flus. G[aldaqstant [abbar li mill-g[ada, l-operat talbank kien se jkun sospi] sakemm titwaqqaf il-kumpanija ;dida li kellha tie[u f’idejha l-operat tal-bank. Mintoff stieden lill-Oppo]izzjoni tag[mel is-su;;erimenti tag[ha g[ax – skont hu – din ma kinitx kwistjoni politika, i]da wa[da nazzjonali. :or; Borg Olivier stqarr li l-Oppo]izzjoni trid aktar kjarifi/i g[ax meta xi membri tal-Oppo]izzjoni kienu tkellmu ma’ xi diretturi tal-Bank wara l-istqarrija li Mintoff kien

L-arma uffi/jali li kien ju]a n-National Bank

g[amel il-;urnata ta’ qabel, dawn kellhom ver]joni ta’ dak li ;ara, li f’xi partijiet ma kinitx taqbel ma’ dak li kien qal il-Prim Ministru fil-Parlament. Borg Olivier staqsa jekk kienx veru li l-Bank ?entrali kien irrifjuta li jg[in linNational Bank u jekk hux veru li fil-fatt [afna shareholders kienu qed jirrifjutaw li jiffirmaw dikjarazzjoni biex jg[addu l-ishma tag[hom lill-Gvern ming[ajr kumpens.

Inkredibbilment, Mintoff wie;eb li l-Bank ?entrali hu bank b[al banek o[ra u mhux istituzzjoni tal-karità! }ied li xi shareholders ma fehmux sewwa s-sitwazzjoni u dawk li ma jiffirmawx se jiddispja/ihom.

Fix-xandira tieg[u, Mintoff qal li kien ;ara b[al stampede tal-baqar li wie[ed jara f’xi film tal-cowboys, bilbaqar ji;ru u jimbuttaw mal-mer[la, bla ma jafu g[aliex u lil fejn sejrin. Hekk qal li g[amlet in-nies li marret ti;bed flusha lura min-National Bank!

Mintoff spjega wkoll li s-sidien tal-bank prattikament ma kien baqg[alhom ebda assi u ‘naturalment’ kienu se jg[addu l-bank lill-kumpanija ;dida ming[ajr ebda kumpens. Bl-aktar mod sadista, Mintoff qal li s-sidien kellhom jg[idu ‘bye bye’ lill-ishma tag[hom, anki jekk b’daqshekk ma kienu g[amlu ebda sagrifi//ju g[ax fi kwalunkwe ka], l-alternattiva kienet tkun il-likwidazzjoni tal-bank.

Eventwalment, twaqqaf kunsill ta’ amminstrazzjoni li [a f’idejh it-tmexxija tal-bank, permezz ta’ li;i li – ironikament u djabolikament – kienet tixbah [afna dik li kienet g[amlet lamministrazzjoni Nazzjonalista ta’ qabel fil-ka] tat-tarzna: trovatura tal-Avukat tar-Repubblika, Edgar Mizzi, li fassal i]-]ew; li;ijiet. I]-]ew; /irkostanzi madankollu kienu ferm differenti. Il-li;i tressqet fil-Parlament b’ur;enza ming[ajr ma kienet ippubblikata qabel u kien hemm waqfien ta’ g[axar minuti biex l-Oppo]izzjoni tkun tista’ ‘tistudjaha’!

Jitwaqqaf il-Bank of Valletta F’Marzu 1974 twaqqaf il-Bank of Valletta li [a b’xejn lassi tan-National Bank. Kontra dak li kien [abbar Mintoff, Barclays ma [adu ebda sehem f’dan il-Bank waqt li kien [a sehem i]g[ar (20%) il-Banco di Sicilia.

L-istorja, madankollu kellha laqtiet ferm aktar minn dak li deher fil-wi// u fil-gazzetti ta’ dak i]-]mien. Min g[ex dawk il-;ranet u jmur lura j[ares lejn dak li deher fil-gazzetti b[alma g[amilt jien, ma jistax ma jiskantax dwar il-mod fqir, servili u passiv li bih il-gazzetti kienu jirrappurtaw dak li kien qed ji;ri. Il-media miktuba dak i]-]mien kienet g[adha sottomessa lejn min ikollu l-poter u kienet g[ad trid titwieled il-;enerazzjoni ta’ ;urnalisti li ma ja//ettawx dak li jing[adilhom ming[ajr ma jag[mlu ri/erka g[all-verità.

Minkejja r-riskju li l-;urnali]mu attiv jaqa’ fit-tentazzjoni li jesa;era u ma ja//etta ebda spjega uffi/jali, dan jibqa’ ingredjent importanti tad-demokrazija [ajja ta’ kull pajji].

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

17

Internazzjonali

Minn Milan g[al Malta A[barijiet u kummenti mill-Italja u l-Vatikan

Mons. Charles Vella Opinjonista

L-interrogatorju tal-Papa Fran;isku, allura dak i]-]mien kien biss Isqof ta’ Beunos Aires, kien twil u iebes

X’g[amel Bergoglio biex jg[in lil ]ew; :i]witi u vittmi ta’ dittatorjat Il-;urnal kattoliku Avvenire qed jippubblika f’puntati lktieb La Lista Di Bergolio, li fih insibu l-[idma tal-Patri Jorge Mario Bergoglio, meta kien provin/jal tal-:i]witi flAr;entina, biex je[les lil dawk li ;ew arrestati u torturati ta[t id-dittaturi fl-Ar;entina. Fosthom ]ew; patrijiet :i]witi li kienu ja[dmu b’[erqa f’ra[al fost il-foqra. Biex jg[in Patri Bergoglio kien g[adda minn ]mien ikrah, b’suspetti fuqu mill-pulizija sigrieta ta’ dittatorjorat kiefer.

Nhar l-10 ta’ Jannar 2014, il-;urnal ippubblika t-tieni taqsima tal-ktieb. It-titlu hu “Interro Gatora Del Cardinale Bergoglio”. Dan l-interrogatorju sar snin wara li spi//a d-dittatorjat. Hu parti minn dak il-pro/ess li jismu “ESMA”, li fih l-Im[allef u l-Avukat Prosekutur jinfexxu je]aminaw dak li sar minn ]mien id-dittatura, li fiha ;ew arrestati, torturati u sparrixew eluf ta’ nies.

Illum nafu li sa[ansitra kienu jarrestaw ir;iel, nisa u tfal, li f’titjira bl-ajru kienu jitfg[uhom eluf ta’ mili ’l bog[od millAr;entina fil-ba[ar. Dawn huma d-‘Desparisidos’.

L-interrogazzjoni tal-Qorti L-interrogatorju tal-Papa, allura dak i]-]mien kien biss Isqof ta’ Beunos Aires, kien twil u iebes. Nag[ti fil-qosor dak li wie;eb dwar il-:i]witi Jalics u Yorio, arrestati u torturati. B[ala provin/jal Patri Bergoglio g[amel minn kollox biex dawn u anki xi laj/i ma ji;ux ikkundannati g[all-mewt.

Bergoglio qal li “persuna /emplitli, li ma nafx min kienet,

biex tg[idli li kienu se jsiru xi arresti u di;à arrestaw ]ew; sa/erdoti :i]witi, xi katekisti u li Patri Dovrron la[aq [arab lejn Varela”.

L-Im[allef sa[aq li jkun jaf min /empel, imma Bergolglio stqarr li ma kienx jaf min u “lanqas fi ]mien ta’ “xokk b[al dan l-a[[ar [a;a li tistaqsi min kien qed jitkellem”. Sar jaf li r-rejd sar min-nies tan-navy u fil-pront g[arraf lill-:i]witi kollha biex joqog[du attenti, lin-Nunzju li kien l-Ar/isqof Pio Laghi u lin-nies.Anki hawn l-Im[allef ried jinsisti li jkun jaf min qal li kienu n-navy. Bergolglio wie;eb il-le[en talpoplu (vox populi).

Hu g[alhekk li l-provin/jal darbtejn, b’/ertu riskju, mar g[and l-Ammiral Massera biex jinter/edi g[alihom. L-ewwel darba l-Ammiral semg[u u qal li kien se jara, g[ax “miskin” ma kien jaf b’xejn. Dan fi ]mien g[axar minuti, imma qabel ma [are; Bergolglio widdeb: “Ara, Massera, jiena rridhom lura [ajjin. Qomt u [ri;t il-barra”. Wara stqarr il-provin/jal li dawk “kienu mumenti ta’ disperazzjoni”. Biex jirnexxilu jasal quddiem il-Kap Videla, irran;a mal-Kappillan militari li jg[odd ru[u marid, u g[alhekk mar hu jqaddes minfloku ddar tieg[u. “Dakinhar is-Sibt wara l-quddiesa tlabt biex inkellem lil Videla, li kien il-Kap Kmandant ta’ kollox.

Kellimtu u [allieni bl-impressjoni li kien se jinteressa ru[u bl-ikbar serjetà. Ma kienx vjolenti, b[alma kien Masera”.

Hawn fix-xhieda qal li minn “telefon pubbliku f’Calle Corrientes, biex ma ju]ax dak tal-Kurja, /empel Ruma lill:eneral tal-Kumpanija ta’ :esù”. Tkellem ukoll mal-qraba ta]-]ew; patrijiet, li kienu barra l-Ar;entina. Anki ma’ xi qraba tal-katekisti arrestati, fosthom Dott. Mignone li bintha kienet arrestata u fil-fatt sparrixxiet mal-eluf.

Sofrew torturi u f’/ella wa[edhom L-interrogatorju dam sig[at twal u kien iebes, imma Bergolglio dejjem wie;eb b’mod pre/i] u g[amel difi]a qalbiena.

Mistoqsi dwar il-[elsien tal-patrijiet :i]witi, wie;eb: “?empilli direttament Patri Yorio. G[edtlu biex ma jg[idx fejn jinsab u li jibqa’ hemm, i]da jekk jista’ jibg[at lil xi [add biex jg[idli fejn a[na nistg[u niltaqg[u. Kien me[tie; f’dak i]-]mien li noqog[du ferm attenti. Wara ltqajna, tkellimna u l-problema kienet kif se nsib passaport biex jitlaq mill-Ar;entina”. Hawn jirrakkonta kif il-[abib tieg[i nNunzju Pio Laghi (illum mejjet) mar fid-dipartiment talpulizija biex jikseb passaport.

Kien miraklu li telaq u mar Ruma jistudja d-Dritt Kanoniku, fejn iltqajt mieg[u bosta drabi, wara t-torturi li g[adda minnhom. Fil-ka] ta’ Patri Jalics il-pro/edura saret iktar malajr, g[ax mar l-Istati Uniti fejn kienet tg[ix ommu.

L-Im[allef ried jkun jaf x’jirrakkontaw wara l-[elsien u hawn b’mod delikat l-Ar/isqof qal: “Irrakkontawli kollox. :ew arrestati, rashom mg[ottija g[ax kienu ji;u trasferiti minn post g[all-ie[or b’mod brutali, li aktarx kienu fl-in[awi ta’ ESMA, g[ax kienu jisimg[u l-[sejjes tal-ajruplani….

Kienu fi stat tassew umiljanti, ta’ tbatija u li lanqas ma setg[u jmorru l-banju... G[andi l-impressjoni li tul l-arrest tag[hom kienu sofrew torturi kbar, imma ma niftakarx ebda torturi spe/ifi/i”.

Temm din il-parti billi mistoqsi jekk sofrewx xi swat, xokk elettriku u brutalità o[ra Bergolglio wie;eb: “Ma semmew xejn. Ma ng[idx li ma kienx hemm, biss ma semmew xejn”.

Qal ukoll li “sofrew bosta insulti u iktar minn insulti, g[ax kienu jg[idulhom “araw fejn spi//ajtu”. :esù Kristu jg[id Imbierkin il-foqra, imma l-foqra fl-Ispirtu, mhux dawk li kontu tg[inu intom”. Din kienet l-akku]a kontra ]-]ew; :i]witi qalbiena. Kienu jg[ixu, ja[dmu u jaqdu lill-foqra, allura huma rivoluzzjonarji.

Fl-a[[ar nett l-Ar/isqof qal li “fejn kien ikun hemm bosta arrestati, imma huma kienu f’/ella wa[edhom. Kienu jing[ataw l-il[na ta’ pri;unieri o[ra”.

Fil-pro/ess il-Qorti kompliet te]amina fit-tul lill-Ar/isqof dwar g[ala ]-]ew; :i]witi [ar;u minn :i]witi u anki xi akku]i li saru kontra tieg[u b[ala provin/jal, g[alhekk f’parti tal-interrogatorju qal: “ippermettuli ng[id, biex infisser ilqag[da tieg[i... jien kont provin/jal tal-:i]witi, nominat meta kelli 36 sena, u f’dak il-mument (tal-arresti) kelli 40 sena u kont [afna ’l bog[od mill-isqfijiet u mill-assembleji tal-isqfijiet. U g[alhekk li jiena ma kelli ebda a//ess g[al dokumenti. Dan biex tifhmu l-po]izzjoni tieg[i f’dak ilmumenti”.

Kien hemm :i]witi o[ra li ;ew arrestati bla [tija, b[al Patri Luis Dourron u Patri Enrique Castellani. Il-provin/jal li kellu po]izzjoni delikata u ferm diffi/li, g[aliex kien ja[dem biex ji;u me[lusa mhux biss il-:i]witi, imma bosta persuni inno/enti o[ra. Wera prudenza u meta f’dan il-ka] kien “f’mument ta’ dubju, minkejja li jiena midneb il-Mulej xe[et [arstu lejja”. Hekk hu u llum hu l-Papa ma[bub mhux biss minn Alla, imma minn miljuni ta’ nies. Ma niskantax jekk ilktieb jsir film.

Il-;urnal kattoliku Avvenire qed jippubblika f’puntati l-ktieb La Lista Di Bergolio, li fih insibu l-[idma tal-Patri Jorge Mario Bergoglio, meta kien provin/jal tal-:i]witi fl-Ar;entina, biex je[les lil dawk li ;ew arrestati u torturati ta[t id-dittaturi fl-Ar;entina

18

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

:img[a bir-ritatti

Simon Busuttil, il-Kap tal-Oppo]izzjoni, f’ta[ditiet mal-President tal-Gre/ja Karolos Papoulias li kien g[al ]jara statali ta’ jumejn f’Malta

Il-Kanonku Lawrence Zammit kien il-protagonista fil-festa ta’ San Pawl dis-sena hekk kif waqt li kien qed jinse; il-pani;ierku g[amel sensiela ta’ dikjarazzjonijiet qawwija b[al> “Alla ma [oloqx i]-]wie; bejn il-gays i]da l-bniedem” u “}wie; bejn koppji tal-istess sess je]isti fi 30 pajji]. Nitlob ’l Alla u lil San Pawl biex i]ommuna ’l bog[od milli nsiru l-31 pajji].”

’Il fuq minn 600 persuna residenti fil-belt Sirjana ta’ Homs kienu evakwati. {afna minnhom iddisprati wara li l-in[awi komplew ji;u attakkati kontinwament minn qawwiet militari tal-Gvern min[abba li z-zona hija ta[t il-kontroll tar-ribelli.

Ritratt me[ud fi Pjazza San Pietru f’g[eluq l-ewwel sena mir-ri]enja ta’ Benedittu XVI minn Papa. L-ewwel ri]enja fi [dan il-Knisja Kattolika fl-a[[ar 600 sena.

Il-fanal fil-port ta’ Cornwall assedjat minn mew; qawwi kka;unat mill-maltemp qalil li qieg[ed ja[kem ir-Renju Unit.

Borra, xita u ri[ li la[aq qawwa ta’ urugan se jkomplu ja[kmu diversi n[awi fin-Nofsinhar tal-pajji] hekk kif l-in;iniera qeg[din jissieltu mal-[in u mal-maltemp biex eluf kbar ta’ djar jer;a’ jkollhom a//ess g[all-ener;ija elettrika.

19

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Editorjal

Xi ntqal dil-;img[a “St Paul was a welcome immigrant.”

Il-Kanonku Lawrence Zammit waqt il-pani;ierku fl-okka]joni tal-festa ta’ San Pawl, The Times, 11 ta’ Frar “Medicines being removed from the government formulary.”

Claudio Grech, il-Kelliem talOppo]izzjoni g[as-Sa[[a, timestalk, TVM, 11 ta’ Frar “Air pollution at Delimara within limits.”

The Times of Malta tikkwota studju indipendenti mill-University of West of England, 12 ta’ Frar “Cancer factory claims proven false by air quality report.”

Tonio Fenech, Kelliem talOppo]izzjoni g[all-Finanzi, maltatoday.com.mt, 12 ta’ Frar “The citizenship scheme does not reward innovation, creativity, enterprise and determination. Instead it

crudely rewards wealth as an end to citizenship.”

James Debono b’referenza g[addiskors tal-Prim Ministru Joseph Muscat fi tmiem il-Konferenza :enerali Laburista, maltatoday, 12 ta’ Frar “Qed tintilef l-importanza talKunsill Malti g[all-I]vilupp Ekonomiku u So/jali wara li l-Gvern naqas milli jiddiskuti kwistjonijiet importanti.”

David Curmi, President tal-Kamra tal-Kummer/, l-Industrija u l-Intrapri]a, In-Nazzjon, 13 ta’ Frar “Kurituri fl-Isptar Mater Dei

b[ala mi]bla… jitpo;;ew pazjenti bi problemi akuti [afna g[ad-detriment tag[hom u tal-infermieri.”

In-Nazzjon tikkwota /irkulari talMUMN, 13 ta’ Frar

“Citizenship scheme only appealing in unstable countries.”

Christian Kalin, sie[eb fil-kumpanija Henley & Partners, The Malta Independent, 13 ta’ Frar tikkwota minn artiklu ppubblikat sentejn ilu milla;enzija internazzjonali tal-a[barijiet Reuters “Malta sees huge decrease in industrial production…7.3% from December 2012 to December 2013.”

The Malta Business Weekly tikkwota statsitika uffi/jali tal-Eurostat, 13 ta’ Frar “Ir-rimarka tal-PM Joseph Muscat dwar il-fabbrika tal-kan/er kienet wa[da redikola u huwa irresponsabbli u arroganti li qed ikompli jg[awwe; u jdawwar il-kliem biex ma jammettix dan.”

Edward Mallia, ambjentalista, timesofmalta.com, 14 ta’ Frar

Trux quddiem l-g[ajta g[ax-xog[ol F’dawn l-a[[ar xhur fl-ekonomija Maltija bdew ji]viluppaw xejriet inkwetanti li jekk ma jkunux indirizzati immedjatament mill-Gvern flimkien mal-imsie[ba so/jali kollha se twassal biex il-pajji]; il-poplu kollu jesperjenza diffikultajiet serji ekonomikament u so/jalment.

Statistika uffi/jali minn xahar g[all-ie[or qed tikkonferma xejra partikolari li filwaqt li qeg[din ji]diedu l-impjiegi (f’sena kien hemm ]ieda ta’ aktar minn 1,000 persuna minn tal-qalba tal-Partit Laburista li dda[[lu ja[dmu malGvern), g[andna xenarju xejn sabi[ fl-ekonomija Maltija g[ax ir-rata tal-[olqien tax-xog[ol mhix qed tla[[aq ma]]ieda kostanti fin-numru ta’ persuni li qeg[din jitilfu xxog[ol, o[rajn li qed ifittxu x-xog[ol u li jmorru jirre;istraw.

L-a[[ar statistika uffi/jali li [ar;et fl-a[[ar jiem turi ]ieda ta’ 750 persuna fir-re;istru tal-qg[ad – minn 6,869 f’Settembru tal-2012 g[al 7,619 f’Settembru tal-2013. Din i]-]ieda se[[et ukoll tul ix-xhur tas-sajf, meta fil-pajji] kien hawn rekord ta’ turisti, fl-eqqel tal-ista;un turistiku, u meta hu meqjus perijodu li matulu jonqos il-qg[ad u mhux ji]died kif fil-fatt se[[.

Din is-sitwazzjoni qed to[loq ukoll in/ertezza. Fl-istess nifs li qieg[ed ji]died il-qg[ad qed jonqsu l-esportazzjoni u l-importazzjoni.

L-ewwel, din qed tkun riflessa fl-im;iba tal-konsumatur lokali li bid-de/i]jonijiet li ma jonfoqx qed jeffettwa limportazzjoni ta’ prodotti jew o;;etti kkunsmati fit-tul b[al tag[mir g[ad-djar kif ukoll prodotti o[ra tatteknolo;ija. Skont l-Uffi//ju Nazzjonali tal-Istatistika, i//ifra tal-importazzjoni kienet ta’ €582.3 miljun inqas matul l-2013 meta mqabbla mas-sena ta’ qabel.

It-tieni hu inkwetanti wkoll it-tnaqqis fl-esportazzjoni – li jfisser il-produzzjoni industrijali f’Malta ilha g[al dawn l-a[[ar xhur li qabdet in-ni]la bi tnaqqis ta’ kwa]i €594 miljun fl-2013 meta mqabbel mal-2012. Dan ifisser li lfabbriki li hawn f’Malta qeg[din jipprodu/u inqas g[assuq barrani, u dan min[abba li qed tonqos id-domanda g[al dak li nipprodu/u f’pajji]na.

G[add ta’ msie[ba so/jali; minn rappre]entanti ta’ [addiema sa rappre]entanti ta’ min i[addem ilhom g[al dawn l-a[[ar xhur jappellaw lill-Gvern Laburista biex jo[ro; bi pjan g[all-[olqien tax-xog[ol. Pjan li mhux biss

jin/entiva lill-Maltin u lill-G[awdxin biex ja[dmu, i]da aktar minn hekk – pjan li jattira l-investiment barrani ;did waqt li jikkonsolida dak li hawn. Ma’ dawn l-appelli ng[aqdet ukoll kemm-il darba s-sej[a tal-Oppo]izzjoni Nazzjonalista. I]da l-Gvern tal-Prim Ministru Muscat huwa trux g[al dan, tant li kien ukoll im/anfar minn imsie[ba so/jali li lanqas il-Kunsill Malti g[all-I]vilupp Ekonomiku u So/jali ma laqqa’ biex jiddiskuti kwistjoni b[al din.

G[andna sitwazzjoni fejn fl-a[[ar xhur inqabad ritmu ’l isfel fl-ekonomija fejn jista’ jag[ti l-kas li Malta qed titlef il-kompetittività ekonomika tag[ha. Dan qed jg[iduh lesperti. Dan qed isostnuh rappre]entanti tal-[addiema. Dan qed itennu min i[addem. Flimkien ma’ din l-istatistika negattiva ta’ ]ieda fil-qg[ad u tnaqqis fl-esportazzjoni u flimportazzjoni, dan l-a[[ar sirna nafu wkoll kif kumpanija barranija tal-farma/ewtika g[a]let lill-I]landa minflok lil Malta biex tinvesti €155 miljun u timpjega g[exieren ta’ nies. Dan filwaqt li hemm setturi o[ra fl-ekonomija partikolarment dawk fil-manifattura li qed ikollhom diffikultajiet biex joperaw u j]ommu l-[addiema li g[andhom.

Quddiem dan kollu, il-[addiem Malti u G[awdxi, dawk li qeg[din ifittxu x-xog[ol, dawk li g[andhom il-[ob]a ta’ kuljum imdendla, il-familji Maltin u G[awdxin – iridu Gvern li ja;ixxi minn qabel biex isalva l-postijiet taxxog[ol ming[ajr ma jing[ataw is-sensji, li jikber l-investiment lokali u barrani li je]isti u li jattira investiment ;did.

Dak li jridu l-[addiema. Dak li jistennew dawk li qed jirre;istraw g[ax-xog[ol. Dawn huma l-istess appelli li ilu jag[mel il-Partit Nazzjonalista fl-a[[ar xhur.

I]da l-Gvern Laburista ta’ Joseph Muscat qieg[ed iwie;eb biss bi skiet li jtarrax quddiem l-g[ajta biex filpajji] jin[oloq aktar xog[ol. X’differenza! Fl-a[[ar amministrazzjoni Nazzjonalista, fl-eqqel ta’ kri]i ekonomika dinjija – intilfu [afna impjiegi i]da fl-istess [in lekonomija grazzi g[all-politika tal-Gvern Nazzjonalista [olqot aktar postijiet tax-xog[ol u dan ]amm il-qg[ad f’livelli baxx. Illum, il-pajji] amministrat minn Gvern Laburista li qabel l-elezzjoni ;enerali kien isemmi li g[andu pjan li jo[loq ix-xog[ol – illum wara biss 11-il xahar qeg[din naraw li dak il-pjan qatt ma kien je]isti, u g[al dan qed ibatu l-[addiem u l-familja tieg[u b’telf ta’ impjiegi jew inkella bil-post tax-xog[ol imdendel!

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza> mument@media.link.com.mt Editur> Roderick Agius, tel. 25965263 • email> roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar> advertising@media.link.com.mt Stampata> Progress Press, l-Imrie[el

21

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Opinjoni

Gvern u Gvern

(4)

Dawn huma xi punti li jo[or;u l-kuntrast bejn Gvern immexxi mill-Partit Nazzjonalista u l-Gvern Laburista.

Marion Pace Asciak Opinjonista

Partit Nazzjonalista

Partit Laburista

43. Il-Kummissarju tal-Pulizija John Rizzo g[amel l-inves-

tigazzjoni tieg[u ming[ajr ebda nd[il politiku dwar l-allegazzjonijiet ta’ talba g[al tix[im ta’ €60 miljun li kienu wasslu g[at-tke//ija ta’ John Dalli minn Kummissarju Ewropew.

Rizzo, kif ukoll l-Ispettur Angelo Gafà, l-Assistent Kummissarju Michael Cassar u l-Avukat :enerali tarRepubblika, waslu g[al konklu]joni li kien hemm provi bi]]ejjed biex il-ka] jitressaq il-Qorti.

43. Kif la[aq Prim Ministru, Joseph Muscat ne[[a immedjatament lil John Rizzo u po;;a minfloku lil Peter Paul Zammit, il-Prokuratur Legali tal-Partit Laburista. IlKummissarju l-;did ikkonkluda differenti minn dak li kienu kkonkludew u waslu g[alih Rizzo, Gafà, Cassar u l-Avukat :enerali. B’hekk John Dalli ma tressaqx il-Qorti u fl-istess ]mien Muscat [atru biex jg[in fit-tmexxija tal-qasam tassa[[a.

44. {aseb g[all-ener;ija me[tie;a billi bena power station

44. Se tinbena power station o[ra bla b]onn u se jitpo;;a

45. Minkejja l-kri]i finanzjarja mondjali, Malta rnexxielha

45. Il-pajji]i kollha [er;in mill-kri]i finanzjarja, il-qg[ad

46. Spi//a ]-]mien tal-kolonjali]mu u gvernijiet

46. Wara t-trattati mistura ta’ Mintoff mal-Libja ta’ Gaddafi,

47. Mill-Indipendenza sal-lum, is-si;urtà ta’ pajji]na kienet

47. Issa hi l-a;enzija Henley & Partners li tidde/iedi jekk

48. Biex barrani japplika g[a/-/ittadinanza Maltija, kien ikun

ilu jg[ix Malta u jkollu rabta ma’ pajji]na.

48. Skont Identity Malta, bi]]ejjed barrani juri l-kont taddawl b[ala prova ta’ residenza tieg[u f’Malta.

49. :ew investiti somom kbar ta’ ewro minn kumpaniji inter-

49. Minkejja l-progress kbir li sar f’pajji]na fis-snin li

;dida li tiffranka lill-pajji] €50 miljun fis-sena, interconnector g[al elettriku bi r[is minn Sqallija u pipeline tal-gass.

Dawn kollha saru bil-[sieb li j[arsu s-sa[[a u s-sigurtà tarresidenti tan-na[a t’isfel ta’ Malta. mhux biss to[loq eluf kbar ta’ postijiet tax-xog[ol ;odda u ]]omm il-qg[ad baxx, i]da wkoll issalva ’l fuq minn 2,000 post tax-xog[ol li kienu jintilfu kieku ma interveniex il-Gvern.

Nazzjonalisti kisbu l-Indipendenza, da[[lu lil Malta fl-UE u fiz-zona ewro. B’dan kollu, Malta ;iet me[lusa kompletament minn influwenza barranija. f’idejn il-Maltin u mhux f’idejn il-barranin.

qieg[ed jonqos kullimkien waqt li hawn Malta qieg[ed ji]died xahar wara ie[or. Mijiet ta’ [addiema qed jitilfu xxog[ol u l-Gvern mhu kapa/i jsalva lil [add minnhom. ma/-?ina ta’ Mao Tse Tung u mal-Korea ta’ Fuq ta’ Kim Il Sung, issa g[andna ftehim mistur ta’ Muscat ma/-?ini]i dwar l-Enemalta u ftehim mistur ie[or ma’ Henley & Partners.

ftehim jsirx pubbliku jew le g[aliex hi tidde/iedi x’inhu tajjeb g[as-sigurtà ta’ pajji]na.

nazzjonali u n[olqu eluf ta’ postijiet tax-xog[ol g[all-Maltin, fosthom dawk farma/ewti/i. Is-s[ubija fl-UE u d-d[ul ta’ Malta fiz-zona ewro g[enu bil-kbir lil Malta biex tkun ta’ attrazzjoni g[all-kumpaniji barranin li jridu jinvestu f’pajji] li jsegwi r-regoli tal-qafas Ewropew li jiggarantixxi mhux biss li l-prodotti jkunu effika/i imma wkoll siguri.

g[addew u l-vanta;;i li ;abet mag[ha s-s[ubija fl-UE, ilkumpanija farma/ewtika multinazzjonali Alvogen li kienet waslet fl-a[[ar fa]i ta’ trattattivi biex tinvesti €155 miljun f’pajji]na, idde/idiet li l-investiment tag[mlu fl-I]landa u mhux f’Malta.

50. Eluf ta’ ]g[a]ag[ sabu x-xog[ol f’industriji ;odda, frott

50. L-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza, wara kwa]i sena ta’

51. {oloq u sa[[a[ matul is-snin il-plurali]mu fix-xandir u l;urnalisti setg[u dejjem ja[dmu bl-akbar libertà, jikkritikaw lill-Gvern u jsemmg[u le[inhom ming[ajr ebda bi]a’.

51. Wara li l-PN kellu jxandar minn Sqallija biex isemma’

ta’ [idma fejjieda tal-Gvern. Xi w[ud mill-oqsma huma linformatika, is-servizzi finanzjarji, l-oqsma tal-avjazzjoni u dak marittimu, il-bijoteknolo;ija u s-settur tal-i-gaming li wa[du jg[addi lill-Gvern, minn li/enzji u dazji biss, €50 miljun ewro kull sena u mhux ta’ darba.

Gvern, hi l-uniku pro;ett ;did li j;ib il-flus ta’ donazzjoni ta’ darba, li ma jo[loqx postijiet tax-xog[ol u li qed ipo;;i f’riskju s-setturi kollha li ;ew ]viluppati f’dawn l-a[[ar snin g[ax jiddependu fuq kemm Malta tidher u tkun pajji] stmat, ekonomikament stabbli u li l-investiment li jattira jkun nadif.

le[nu u n[arqet it-Times, issa l-;urnalisti jew waqg[u f’silenzju li jtarrax jew ji;u mhedda waqt li qed jag[mlu dmirhom b[al kif ;ara mill-Kummissarju (il-ka] ta’ Darryl Luke Borg), waqt il-party fil-Qorti u fl-ajruport meta wasal ?ini] ta’ talent.

52. Il-Gvern dejjem kellu fidu/ja fil-kapa/itajiet tal-Maltin u

52. Dan il-Gvern i[oss li g[andna b]onn il-barranin biex ikollna talent f’Malta u issa bl-iskema se jkollna eluf ta’ Russi u ?ini]i li se jkollhom id-drittijiet kollha tag[na lMaltin.

53. Dwar Lawrence Gonzi: I am immensely grateful for the way, you, your officials and the Maltese people have given generous support to our team on the ground in Malta (David Cameron, il-Prim Ministru tar-Renju Unit).

53. Dwar Joseph Muscat: “Il-bejg[ ta/-/ittadinanza, kif qed

54. Ta[t Gvern Nazzjonalista TIFTA{AR li int Malti.

54. Ta[t Gvern Laburista, TIST{I tg[id li int Malti.

da[[alna fl-UE u erba’ snin wara fiz-zona ewro. F’dak i]]mien l-Oppo]izzjoni kienet tiddeskrivina b[ala makku u kien jintqal li se jinvaduna l-Isqallin biex je[dulna xog[olna.

Ta[t il-Gvern Laburista l-qg[ad beda jg[olli rasu b’]ieda fin-nies li jmorru jirre;istraw wara li jkunu tilfu l-post tax-xog[ol

tanker tal-gass f’nofs il-bajja ta’ Marsaxlokk b’riskju g[arresidenti tal-in[awi. Il-poplu Malti jrid jag[mel tajjeb bittaxxi g[all-power station ;dida i]da wkoll g[al dawk li se jkunu weqfin.

tipproponi Malta, imur kontra l-valuri Ewropej... il-bejg[ ta/-/ittadinanza j;ib mieg[u t[assib kbir. L-aktar min[abba li hemm kwistjonijiet serji marbuta mieg[u, fosthom ilmoviment [ieles tal-persuni.” (Dan qalu Hannes Swoboda, il-President tas-So/jalisti Ewropej).

Naf li bejn meta nkiteb dan l-artiklu u sakemm ji;i ppubblikat, il-lista ]gur tibqa’ titwal u ma tista’ qatt tinkludi l-punti kollha li jo[olqu dan il-kuntrast.

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

22

Opinjoni

Edukazzjoni fl-etika fl-iskejjel tag[na Joe Cassar Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Edukazzjoni

Donnu de/i]jonijiet di;à forsi ttie[du... Il-PN di;à kkritika l-approw/ mg[a;;el immens li bih ittie[du de/i]jonijiet g[al riformi ta’ natura o[ra fis-sistema tal-edukazzjoni

L-edukazzjoni fl-etika hi element importanti [afna fledukazzjoni s[i[a tal-individwu sa mi/-/okon tieg[u fi [dan il-familja. L-edukazzjoni fl-etika fl-iskola hi element essenzjali wkoll f’kull livell edukattiv, b’mod partikulari g[al dawk l-istudenti li l-;enituri tag[hom, aktarx g[al ra;unijiet validi ta’ twemmin reli;ju], jag[]lu, skont ma tg[idilhom il-kuxjenza u tippermettilhom il-li;i, li wliedhom ma jattendux illezzjonijiet tar-reli;jon.

B[alissa fl-iskejjel tag[na mhux /ar x’g[andhom jag[mlu l-istudenti li ma jattendux il-lezzjonijiet tar-reli;jon.

Skop ewlieni tal-edukazzjoni Jacques Maritain kien qal li l-iskop ewlieni tal-edukazzjoni hi l-formazzjoni s[i[a tal-individwu. Dan jinkludi ttrasmissjoni tal-wirt kulturali, it-t[ejjija g[all-[ajja so/jali, u l-formazzjoni biex wie[ed jitla’ /ittadin#a tajjeb#tajba.

Na[seb ilkoll naqblu l-iskop tal-edukazzjoni fl-etika jaqbel ma’ din il-vi]joni u missjoni tal-edukazzjoni li Maritain kien stqarr li, ma]-]mien ;abret kunsens wiesa’ madwar id-dinja.

Pass importanti u f’waqtu Hu /arissimu li dan il-pass hu pass (1) importanti u (2) f’waqtu.

Di;à a//ennajt g[aliex nemmen li hu pass (1) importanti.

Jien u l-PN, u nassumi lkoll kemm a[na, nemmnu li kull tifel jew tifla g[andha dritt li ti;i mg[allma l-valuri, il-morali u ttwemmin, il-kultura u l-opinjonijiet, li jixtiequ jg[addulhom u jiggwidawhom lejhom il-;enituri jew guardians rispettivi tag[hom.

Ilkoll nag[rfu li d-dokumenti tan-Nazzjonijiet Uniti u lUnjoni Ewropea ripetutament jis[qu fuq dan id-dritt.

G[alhekk il-PN jag[raf u jirrikonoxxi dan il-pass li se jie[u l-Gvern, u se jag[ti l-appo;; tieg[u biex dan il-pass importanti jittie[ed.

Meta ng[id f’waqtu ma jfissirx issa! F’waqtu ma jfissirx bla t[ejjija adegwata tal-g[alliema, tal-;enituri u tal-istudenti nfushom! Sin/erament im[asseb ftit meta qrajt it-titlu u lprogramm tas-seminar li l-Ministeru tal-Edukazzjoni stedinni dan l-a[[ar, ”Introducing ethics in schools”. Qisu ma kien fih l-ebda indikazzjoni li dan xi seminar ta’ konsultazzjoni; imma qisu xi seminar li fih se tit[abbar xi inizjattiva, fatta u lesta.

De/i]jonijiet me[uda di;à Nittama li jien ]baljat, imma l-preview li ng[atajna a[na lkellima politi/i g[all-kontenut ta’ xi pre]entazzjonijiet li saru [assibni sew. Donnu de/i]jonijiet di;à forsi ttie[du u dakinhar tas-seminar konna hemm biex jien u [afna o[rajn nkunu mg[arrfa, i]jed milli kkonsultati.

Il-PN di;à kkritika l-approw/ mg[a;;el immens li bih ittie[du de/i]jonijiet g[al riformi ta’ natura o[ra fis-sistema tal-edukazzjoni dan l-a[[ar, dwar l-u]u tat-tablet, dwar lintroduzzjoni tal-iskola medja, dwar il-koedukazzjoni.

Nittama u nappella biex ma jsirx replay ta’ dan l-approw/ mg[a;;el f’din ir-riforma wkoll.

Pass f’waqtu jfisser li wasal i]-]mien li mhux biss nikkunsidraw, imma li tassew nibdew n[ejju, b’serjetà u impenn konkret, g[all-introduzzjoni tat-tag[lim tal-etika fis-sistema edukattiva.

Il-populazzjoni qed tinbidel b’mod mg[a;;el mhux biss demografikament, imma f’aspetti o[ra wkoll, b[alma huma l-u]u tal-lingwa ewlenija, ta’ lewn il-;ilda u tal-kultura, u l-attitudnijiet so/jali. L-edukazzjoni fl-etika hi g[odda tajba biex nindirizzaw dawn ir-realtajiet ;odda u, g[aldaqstant l-introduzzjoni ta’ din l-edukazzjoni hi tassew pass f’waqtu g[all-;enituri li jidde/iedu li wliedhom ma jattendux lezzjonijiet tar-reli;jon li jinkludu wkoll ledukazzjoni fl-etika.

Skopijiet ewlenin tal-edukazzjoni F’dokumenat tal-UNESCO nsibu li l-iskopijiet tal-edukazzjoni g[as-seklu 21 huma bba]ati fuq erba’ pilastri: learning to do, learning to live together, living with others u learning to be.

L-edukazzjoni fl-etika taf tikkonsolida dawn l-erba’ pilastri b’mod effettiv u effi/jenti.

F’isem il-PN, li nirringrazzja lil dawk l-edukaturi kollha li kemm waqt l-amminstrazzjoni Nazzjonalista pre/edenti, u kemm dawk li huma impenjati fuq dan l-g[an b[alissa, g[axxog[ol kollu li g[amlu u li qed jag[mlu.

Ma ng[a;;lux

In]id appell ;enwin dwar dak li qed ji;ri fil-qasam edukattiv. Ejja ma ng[a;;lux! Ejjew nassiguraw li: • g[andna g[alliema m[ejjija sew u lesti g[al dan il-pass u biex jid[lu f’dal-qasam edukattiv; • li g[andna ;enituri u pubbliku infurmati sew u li qed jifhmu sew x’inhu u xi jfisser dan il-pass; • li g[andna studenti li g[andhom b]onn u kapa/i jie[du dan il-pass; • li g[andna ri]orsi ppjanati u adegwati biex dan il-pass jibda u jibqa’ sostenibbli; • li nafu kif se nevalwaw dan il-pass ladarba jittie[ed.

L-edukazzjoni fl-etika b[all-edukazzjoni reli;ju]a mistenni li jwassal g[al im;iba umana tajba; g[a]liet bejn dak li jixraq wie[ed jg[id u jag[mel u ma jixraqx; t[addin ta’ valuri u prin/ipji tajbin; [ajja personali, so/jali u fil-komunità sana.

G[alhekk, l-g[alliema jridu jkunu edukaturi maturi u affidabbli b’valuri u prin/ipji sodi.

L-edukazzjoni fl-etika b[all-edukazzjoni reli;ju]a mistenni li twassal g[al im;iba umana tajba< g[a]liet bejn dak li jixraq wie[ed jg[id u jag[mel u ma jixraqx< t[addim ta’ valuri u prin/ipji tajbin< [ajja personali, so/jali u fil-komunità sana

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Opinjoni

Il-korruzzjoni fl-istrutturi tal-pajji] Roberta Metsola Membru Parlamentari Ewropew PN

Fil-Parlament Ewropew David Stellini tkellem mal-Membru tal-Parlament Ewropew eletta f’isem il-PN, Roberta Metsola dwar id-diskriminazzjoni abba]i ta’ orjentazzjoni sesswali u l-korruzzjoni fl-Ewropa, inklu] f’Malta

David Stellini: Inti l-kelliema ewlenija tal-Partit Popolari Ewropew dwar id-diskriminazzjoni abba]i ta’ orjentazzjoni sesswali. Punt li [are; mid-diskors tieg[ek fil-Parlament Ewropew dwar ir-rapport im[ejji millMembru Parlamentari Lunacek, li inti kont ukoll rapporteur tieg[u, huwa li dan ir-rapport mhux se jintrodu/i li;ijiet ;odda fil-istati membri. X’messa;; qieg[ed iwassal dan ir-rapport^ MEP Roberta Metsola: Ninsab sodisfatta li b[ala l-kel-

liema ewlenija g[all-Partit Popolari Ewropew innegozjajt dan ir-rapport li huwa s-sej[a tal-Parlament Ewropew lillKummissjoni Ewropea biex t[ejji roadmap dwar il-;lieda kontra d-diskriminazzjoni ta’ persuni gay u biex tassigura li l-li;ijiet Ewropej ma jag[tux lok g[al din it-tip ta’ diskriminazzjoni. A[na ;;ilidna [afna biex nuru li g[adha sse[[ diskriminazzjoni abba]i ta’ orjentazzjoni sesswali.

Partikolarment, dan ir-rapport ji;bed l-attenzjoni talKummissjoni Ewropea biex toqg[od attenta [alli f’setturi b[alma huma l-a]il, l-immigrazzjoni u l-edukazzjoni jkollna li;ijiet li jippromwovu l-ugwaljanza bejn kul[add.

David Stellini: Ji;ifieri dan ir-rapport qieg[ed ikopri d-diskriminazzjoni f’postijiet o[ra lil hinn mill-post taxxog[ol^ MEP Roberta Metsola: Iva, dan ir-rapport qieg[ed imur

lil hinn mid-diskriminazzjoni fuq il-post tax-xog[ol i]da jitkellem ukoll dwar diskriminazzjoni li tista’ sse[[ permezz tal-politika tal-istati membri b[alma huma l-politika dwar i]]g[a]ag[ u l-edukazzjoni fost o[rajn. Ir-rapport jirreferi wkoll g[al studju fejn jo[ro; li fi stat membru partikolari, hemm persuni gay li qeg[din ji;u diskriminati, allura dawk il-persuni jkunu jistg[u jitkellmu u mbag[ad dawn il-ka]i ji;u studjati u jo[or;u f’rapporti dettaljati. Dan ma jfissirx li r-rapport se jobbliga lil xi stat membru, b[al Malta, ibiddel xi li;ijiet li jirregolaw ir-relazzjonijiet, l-unjoniiet /ivili u ladozzjoni minn koppja tal-istess sess. Ir-rapport jag[milha /ara li dawn il-kompetenzi jibqg[u tal-istati membri.

David Stellini: X’inhu r-ri]ultat immedjat li qed titolbu mill-Kummissjoni Ewropea^ MEP Roberta Metsola: F’dan l-istadju, qed nitolbu lill-

Kummissjoni Ewropea tag[ti l-opinjonijiet u r-rakkomandazzjonijiet tag[ha dwar ka]i fejn qed isse[[ id-diskriminazzjoni filwaqt li ma tid[olx fil-li;i ta’ dak l-istat membru partikolari.

David Stellini: Din il-;img[a l-Kummissjoni Ewropea nediet rapport dwar il-korruzzjoni fl-Ewropa, inklu] f’Malta. Skont il-Kummissjoni Ewropea, 83% tal-Maltin ja[sbu li l-korruzzjoni hija mifruxa f’Malta. X’inhuma lkummenti tieg[ek^ MEP Roberta Metsola: Dan kien l-ewwel rapport tal-

Kummissjoni Ewropea li janalizza b’mod dettaljat [afna ssitwazzjoni tal-korruzzjoni fl-Ewropa. Ir-rapport jinkludi statistika dwar kull stat membru tal-UE inklu] Malta, u kif g[edt inti, 83% tal-Maltin u l-G[awdxin ja[sbu li hemm ilkorruzzjoni fl-istrutturi u l-awtoritajiet Maltin. Din hija statistika inkwetanti [afna u di;à staqsejt x’se jag[mel il-Gvern biex din l-istatistika tonqos. Ir-rata ta’ 83% hija aktar millmedja Ewropea u rridu nnaqqsu din l-istatistika [alli verament ikollna /ittadini li g[andhom fidu/ja s[i[a fl-istrutturi u l-awtoritajiet tal-pajji].

David Stellini: Madankollu, irridu nispjegaw li din irrata hija dwar il-per/ezjoni tan-nies li hemm il-korruzzjoni. Dan ma jfissirx li fl-istrutturi u l-awtoritajiet verament hemm din ir-rata g[olja ta’ korruzzjoni u din ilper/ezzjoni ma turi l-ebda evidenza ta’ korruzzjoni.

MEP Roberta Metsola: Iva, irridu nag[mlu distinzjoni bejn il-per/ezzjoni tan-nies u l-ka]i ta’ korruzzjoni li verament ise[[u fl-istrutturi u l-awtoritajiet. Irridu nsemmu wkoll li din l-istatistika n;abret fuq livell nazzjonali ji;ifieri kienu l-awtoritajiet Maltin stess li kkummissjonaw dan listudju u staqsew lill-Maltin u l-G[awdxin dwar dak li ja[sbu. Il-korruzzjoni hija xi [a;a li dejjem tista’ tipper/epiha g[aliex meta jkollok f’mo[[ok li hemm xi [a;a li ta[seb li mhix miexja sew, allura ming[ajr ma trid tasal g[all-konklu]joni li hemm il-korruzzjoni fil-mod li qed jittie[du d-de/i]jonijiet. Dik il-per/ezzjoni rridu neg[lbuha u rridu nag[mlu minn kollox sabiex neg[lbu din l-idea ta’ korruzzjoni.

L-adozzjoni minn koppji gay

F

Mario Rizzo Naudi Opinjonista

Huwa d-dmir tas-so/jetà, permezz tal-istat, li ti]gura li d-drittijiet tat-tfal adottati ji;u m[arsa

’ pajji]na

g[addejja diskussjoni importanti [afna rigward id-dritt ta’ koppji gay li jadottaw it-tfal. F’su;;ett delikat [afna, wie[ed ma jistax jg[a;;el biex jasal g[allkonklu]jonijiet ming[ajr ma jqis li pass b[al dan jista’ jkollu effett fuq ir-rwol tal-familja fis-so/jetà.

Sa ftit ]mien ilu, ftit kienu jo[olmu li f’pajji]na g[ad tid[ol xi forma ta’ unjoni bejn koppji gay. Dan g[aliex is-so/jetà Maltija hija kemxejn konservattiva u bidliet b[al dawn huma ferm ’il bog[od mit-tradizzjoni talfamilja kif konna mdorrijin biha. Però wie[ed ikollu jammetti li ]-]minijiet inbidlu u li r-realtà hija dik li hi.

G[aldaqstant wie[ed jasal biex ji;;ustifika li jkun hemm xi forma ta’ unjoni legali bejn koppji gay biex kull parti jkollha l-[arsien g[all-commitment li tkun tat lill-parti l-o[ra.

Madankollu, il-kwistjoni jekk koppja gay g[andux ikollha d-dritt li tadotta t-tfal hija kwistjoni o[ra li tmur lil hinn mid-drittijiet tal-koppja nfisha. Wie[ed ma jridx jinsa li din il-kwistjoni ma tikkon/ernax biss id-drittijiet tal-koppja gay imma tikkon/erna wkoll id-drittijiet ta’ terza persuna, ji;ifieri tat-tifel jew tat-tifla adottati.

Sfortunatament [afna jittrattaw dan is-su;;ett minn lat wie[ed biss, dak li l-koppja gay, b[al kull koppja o[ra, g[andha dritt li tadotta. Madankollu, din kwistjoni li tmur lil hinn minn dan, min[abba l-fatt li filwaqt li wie[ed g[andu j[ares id-drittijiet tal-koppja, wie[ed g[andu j[ares ukoll id-drittijiet tat-tfal, li fi/-/okon tag[hom ma jistg[ux jiddefendu d-drittijiet tag[hom.

G[aldaqstant huwa d-dmir tas-so/jetà, permezz tal-istat, li ti]gura li d-drittijiet tat-tfal adottati ji;u m[arsa.

23

Wie[ed mid-drittijiet fundametali li g[andu kull tifel u tifla hu li jittella’ f’familja li kemm jista’ jkun tkun qrib lejn familja bijolo;ikament naturali. Meta jkunu ]g[ar, it-tfal ma jin[ti;ux appo;; materjali biss i]da jkollhom b]onn ukoll appo;; naturali li jipprovduh il-;enituri tag[hom. Dan jie[u forma kemm istintiva kif ukoll emozzjonali u huwa importanti ferm fl-i]vilupp tat-tfal infushom. G[aldaqstant din ilfunzjoni li jien insej[ilha funzjoni bijolo;ika [add ma jista’ jipprovdiha a[jar mill-omm u mill-missier fil-mudell tradizzjonali tal-familja.

Jekk l-adozzjoni tat-tfal tibda ssir minn koppja tal-istess sess, inkunu qeg[din in/a[[du lit-tfal minn dan id-dritt importanti li t-tfal g[andhom li jitrabbew f’ambjent b[al dan.

L-ebda parti minn koppja gay ma tista’ timla r-rwol tal-omm fil-familja tradizzjonali. Daqstant ie[or l-ebda parti ta’ koppja lesbjana ma tista’ timla r-rwol tal-missier. G[alhekk listat g[andu d-dmir li j[ares dan id-dritt fundamentali tat-tfal daqskemm g[andu d-dmir i[ares id-drittijiet ta’ koppja gay.

Imma f’ka] b[al dan huma d-drittijiet tat-tfal li jirb[u fuq id-drittijiet tal-koppja. Is-so/jetà trid tag[raf dan il-bilan/ importanti g[aliex tkun qed issir in;ustizzja mat-tfal adottati.

Importanti wkoll li wie[ed jikkonsulta wkoll mal-komunità gay [alli jara e]attament xi jridu g[aliex mhux bilfors li jinteressahom li jadottaw it-tfal.

G[aldaqstant, filwaqt li huwa tajjeb li ssir diskussjoni serja dwar dan is-su;;ett, wie[ed irid i]omm saqajh mal-art. Li hu ]gur hu li u m’g[andniex ikollna g[a;la ]ejda biex ming[alina nimmodernizzaw is-so/jetà b’mi]uri ;odda sensazzjonali, li minflok iservu ta’ ;id g[all-ir;iel u n-nisa ta’ g[ada, jistg[u b’xi mod i[allu effett negattiv fuqhom b’detriment g[as-so/jetà Maltija.

24

Qtil ta’ klieb u qtates fil-Mosta Din hija ittra miftu[a lil min hu responsabbli.

X’ma qalux fuqek [abib!

Kienu diversi l-emozzjonijiet li qanqalt, mhux biss filMosta, imma ma’ Malta kollha. Jista’ jkun li jien stess ukoll g[addejt xi kumment.

Ng[iduha kif inhi, hija xi [a;a li xejn mhi sabi[a. B’dak li qed tag[mel na[seb il[aqt liskop tieg[ek, li tixxokkja lil Malta.

Imma kieku jien waqaft ftit qabel g[addejt xi kumment, na[seb kont nag[mel [afna a[jar, g[aliex meta smajt binnota li int stess [allejt, [assejtni nist[i minni nnifsi u jkolli nammetti li qalbi bkiet g[alik.

Qabel inkompli, nixtieq nitolbok ta[firli talli ;;udikajtek qabel waqaft na[seb, u ng[idlek, li g[alkemm ma nafekx, lesta li noffrilek lim[abba kollha tieg[i, b’kull mod li nista’. Illum nifhmek a[jar. Fil-passat jien stess, g[addejt minn u;ig[ kbir.

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Ittri lill-Editur

Imma qed tara, il-bniedem malajr jinsa!

Iva, u;ig[ ta’ meta tara kollox u kul[add kontrik, fejn iddinja tibqa’ g[addejja qisu mhu ji;ri xejn, anzi pjuttost tg[oddsok aktar ’l isfel…u int hemm titmieg[ek fit-tajn qisek xi dudu li g[adhom kemm g[addew minn fuqek…int g[a]ilt li turi l-u;ig[ tieg[ek [abib… ipprotestajt kontra din id-dinja kattiva u krudili u b[al sajjetta li bil-[oss tag[ha kul[add jieqaf. Int g[a]ilt li twaqqafna billi tixxokkjana.

Nifhmek fuq li nifhmek [abib, anke li t[oss li Alla warrbek nifhmek ukoll. Snin ilu kont f’sitwazzjoni simili jien ukoll. Ma kienu mumenti xejn sbie[ meta kont nisma’ rasi tfaqqa’ qisha dullieg[a meta nixher u nibki kont in[abbatha mal-[ajt. Mumenti meta lil Alla kont ng[ajru u nag[tih titli xejn sbie[…Dlam… dlam u dlam biss kont nara…sakemm ;olMosta stess, ;ewwa r-Rotunda skoprejt li Alla mhux talli ma [ax g[alija imma offrieli m[abbtu u tellag[ni mill-[ama u t-tajn li kont fih.

Iva hemm kont immur fir-

Rotunda, ni//assa lejn itTabernaklu, nipprova…iva nipprova nemmen li Alla li dejjem kont tg[allimt li hu g[ani fil-[niena qieg[ed {AJ hemm ;ew. U veru…Hemm sibtu!

Minn hemm bdejt…Ming[ajr ma naf kif, bdew jinbidlu [afna affarijiet f’[ajti. Alla beda jurini lim[abba tieg[u. Mhux talli ma kienx insieni, mhux talli ma kienx [a g[alija tat-tg[ajjir li kont ng[ajru, talli beda jurini l-im[abba tieg[u, u bil-kbir ukoll. Ma]-]mien anke laqqag[ni ma’ nies li j[obbuni u llum nista’ ng[id li fihom sibt familja li ng[o]].

Lanqas g[andi fomm biex nirringrazzjah lil Alla ta’ dak kollu li g[amel mieg[i u li ma waqaf qatt jag[mel mieg[i.

Naf x’jien ng[idlek [abib.

Forsi [afna jkunu dejjem lesti biex jippuntaw subg[ajhom lejk, imma Alla le. Anzi j]omm il-weg[da tieg[u kif hemm miktub fl-Iskrittura meta qal, “Ejjew g[andi intom lkoll li tinsabu mtaqqlin, u jien inserra[kom…” u jien ng[idlek ag[mel b[alma g[amilt jien, ag[tih /ans lil

Alla, emmen din il-weg[da u mur g[andu…ibqa’ /ert, li Alla li tant i[obbna ma jigdibx, dejjem i]omm kelmtu. Mur wa[dek xi mkien [abib, ibki bikja, g[ajjatlu…g[all-b]onn irrabja u pprotesta mieg[u wkoll.

Nassigurak li ma ddumx ma tinduna li jnewwillek idejh.

Minn hemm ’il quddiem ibda [alli f’idejh. Fejn se jie[dok u x’se jag[mel fil[ajja tieg[ek ma nafx ng[idlek imma naf ]gur li se jg[inek tqum minn fejn int u jag[tik dak li g[andek b]onn.

Jien ma nafekx u forsi ma nsir nafek qatt, imma permezz ta’ din il-kitba xtaqt nil[qek u ng[annqek mieg[i u nixtieq ng[idlek li b’dak kollu li nista’ se nkun mieg[ek. IlPa/i tal-Mulej mieg[ek.

Pauline Camenzuli Il-Mosta

Distruttivi u ipokriti Tal-Labour jikkundannaw lill-Partit Nazzjonalista g[ax irre]ista kemm fela[ il-porkerija tal-bejg[ tal-passaporti. {a;a din li lanqas biss issemmiet mill-Partit Laburista, qabel l-elezzjoni.

Issa dawn tal-Labour g[amlu 25 sena jirre]istu u jikkundannaw kull mi]ura tajba u ta’ fejda (kif irri]ulta mill-provi) li gvernijiet Nazzjonalisti da[lu g[all ;id veru tal-pajji] fosthom il-plurali]mu fix-xandir, il-Kunsilli Lokali, il-privatizzazzjoni, illiberalizzazzjoni fil-kummer/ u fit-telekomunikazzjoni, idd[ul tal-linji tal-ajru low-cost, il-bini tal-power station f’Delimara u l-estensjoni tieg[u, l-impjant ta’ Sant’Antnin, il-bini tat-terminal tal-ajruport (dak li jwaqqaf rekords ta’ nies li jg[addu minnu) il-bini talParlament il-;did, Bieb ilBelt, Pjazza San :or;, u nista’ nibqa’ sejjer.

Sa[ansitra kkritikaw l-erba’ si;riet li twa[[lu fit-terminus ta’ Bieb il-Belt. Fuq kollox kienu g[amlu gwerra qaddisa kontra d-d[ul ta’ Malta fl-UE. Dik li issa jrid ibig[ i/-/ittadinanza tag[ha.

Alfred Sant u Joseph Muscat sa[ansitra kienu qalu li fir-referendum kien reba[ ilLE. X’wi// g[andhom talLabour jakku]aw linNazzjonalisti binnegattivi]mu meta huma minn dejjem kienu jattakkaw blaktar mod distruttiv dak kollu li g[amlu gvernijiet Nazzjonalisti?

F. Muscat

Tas-Sliema

Justyne Caruana

Gergret g[ax bil-[elikopter Lil Justyne Caruana, idDeputat Laburista, qdewha b’[elikopter tal-Forzi Armati biex til[aq l-ajruplan [a ter;a’ tmur Marsilja tkompli l-konferenza.

Meta [ar;et l-a[bar, gergret mill-[elikopter li bag[tulha.

Qalet ‘bi//a plastik, twerwirt, se jag[tuh lill-Mu]ew talAvjazzjoni!’ {u ftit pa/enzja Sinjura, issa la nlestu l-air strip f’G[awdex jekk jer;a’ jinqalag[lek xi b]onn nibag[tulek il-King Air. Dak ajruplan tajjeb. Bih lanqas ikollok b]onn tin]el Malta, jibqa’ sejjer bik b’kollox Marsilja!

BOA

Ir-Rabat, G[awdex

{elikopters u pilloli Hekk sewwa, il-morda u lpensjonanti jixtru minn buthom il-pilloli out-of-stock u Justyne Caruana ttir minn butna bil-[elikopter tal-Forzi Armati biex ter;a’ tmur Marsilja!

Mark Borg Ra[al :did

Il-pensjonanti u Henley & Partners Lilna l-pensjonanti Maltin, Joseph Muscat se jqassmilna f’diversi pagamenti t-€300 li Lawrence Gonzi kien ta lil dawk li g[andhom 80 sena u baqg[u jg[ixu ;ewwa djarhom.

Imbag[ad tara lid-ditta barranija Henley & Partners b’dak il-kuntratt tal-mist[ija li taha l-Gvern Laburista. Flus mi;bura mill-bejg[ ta/-/ittadinanza Maltija.

Dan mhu xejn [lief lag[qi]mu tal-barrani u disprezz lejn il-Maltin!

Alf. Darmanin {’Attard

25

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Ittri lill-Editur

L-abbu] mid-demokrazija

Mhux soltu li nsegwi l-istazzjon tat-televi]joni Smash.

Imma darba minn din il-;img[a kont qieg[ed inqalleb l-istazzjonijiet u nara bniedem fuq tron kbir daqs l-istage kollu; inkorlat jg[ajjar kemm jifla[ lill-Partit Nazzjonalista u lil kull min imiss mieg[u.

G[alkemm dan m’g[andux ikun, xi ftit dejjem kien u jibqa’ wie[ed jg[ajjar lill-ie[or. Imma mhux b[al dan l-istazzjon li jippermetti nies b[al dawn li ju]aw dan l-istazzjon biex ixerrdu [dura, tixwix u mibeg[da lejn dak li ma ja[sibhiex b[alhom.

Imma kif wie[ed jista’ ja[sibha b[alhom dawn in-nies, lanqas [sieb m’g[andhom? Qieg[ed ng[id g[al dak il-programm li jismu ‘Parlament tal-Poplu’ immexxi u na[seb ipprogrammat minn dan l-avukat Bezzina.

Ilu ju]a dan l-istazzjon meta kienu je]istu /-/rieki ;o /rieki – infatti jien kont insejja[lu l‘avukat ta/-/rieki’. Dak i]]mien kienu l-monsinjuri talKurja u l-Partit ta’ Gonzi. Issa ma nafx xi ;ralhom dawn i//rieki, g[ax m’g[adux isemmihom. Isemmi biss dawk i//rieki li baqa’ fil-Kurja.

Dan il-programm li rajt la[[ar jew bi//a minnu kien fuq il-kwistjoni ta/-/ittadinanza mal-Ewropa u g[alhekk g[amel kollegament ma’ wie[ed [abib [afna mal-Ewropa – il-wisq kbir Dottor Carmelo Mifsud Bonnici u lil dan staqsieh u qallu li ‘issa li n-Nazzjonalisti g[amlu dak irrikors, jew ma nafx x’inhu, issa x’jista’ jag[mel il-Gvern’ u dan b’g[erf liema b[alu qallu li lGvern g[andu issa JO{RO: LIN-NIES FIT-TOROQ. Kif dan l-istazzjon jippermetti dan kollu jsir? Jien ma nafx dan mhux tixwix, u allura m’hemmx l-Awtorità tax-Xandir? U jekk lAwtorità raqdet, fejnhom iddiri;enti tal-Partit Nazzjonalista? Jien nemmen [afna fid-demokrazija, imma wkoll nemmen li f’kollox hemm jew g[andu jkun hemm limiti, g[ax dejjem issib min jabbu]a.

Joseph Muscat Il-Mosta

Lino Spiteri

Lino Spiteri, l-oraklu ta’ The Sunday Times, kellu artiklu nhar il-{add 26 ta’ Jannar li fih tka]a bin-Nazzjonalisti u r-re]istenza li g[amlu dwar il-li;i tal-bejg[ tal-passaporti. Hu qal li dawn a;ixxew daqslikieku kienu f’po]izzjoni li jesi;u xi [a;a mill-Gvern li ;abar ma;;oranza qawwija fl-a[[ar elezzjoni.

Issa f’demokrazija kul[add g[andu d-dritt li jikteb li jrid.

I]da fuq is-su;;ett talma;;oranzi Lino Spiteri ]gur li le. G[ax Lino Spiteri kien

Ministru fi gvern li po;;a filpoter g[al [ames snin u [ames xhur (Novembru 1981 – Mejju 1987) kontra r-rieda talma;;oranza assoluta tal-poplu.

Gvern li Joseph Muscat kien sejja[lu moralment u storikament skorret.

Gvern arroganti u a[rax li g[adda l-poplu minn martirju.

Ekonomikament spi//ajna b’pajji] imkisser bi fri]a fuq ilpagi u l-pensjonijiet u b’korruzzjoni istituzzjonalizzata.

Infakkar ukoll lis-Sur Spiteri li l-ma;;oranza li g[andu lLabour ma vvutawx g[all-bejg[ tal-passaporti g[ax dak qatt ma kien fil-programm elettorali g[alkemm di;à kien qed jin[ema qabel l-elezzjoni.

Nicolò

{al Qormi

Alfred Grixti

Fair Play

Nixtieq nag[mel referenza g[all-artiklu li j;ib l-isem, ‘Fair Play? No Way!’ miktub minn Alfred Grixti (l-orizzont, 24 ta’ Jannar, 2014) dwar iddibattitu parlamentari ta’ nhar l-20 ta’ Jannar, 2014. Limsemmi artikolist qal li Simon Busuttil, il-Kap tal-

Oppo]izzjoni, staqsa biex ilPrim Ministru Joseph Muscat juri fair play waqt id-dibattitu dwar il-bejg[ ta/-/ittadinanza u allura jkun Simon Busuttil li jag[laq id-dibattitu mitlub minnu.

Fl-a[[ar paragrafu talimsemmi artiklu beda jifta[ar li, min-na[a tal-Partit Laburista, qatt ma jista’ jkun hemm fair play fil-konfront tal-Partit Nazzjonalista.

Hawnhekk jista’ jkun li hemm qbil bejnietna u ma kienx hemm b]onn ji;i Alfred Grixti biex jav]a b’dan, fissens li qatt ma tista’ tistenna xi tip ta’ fair play min-na[a tal-Partit Laburista, kif turi listorja ta’ Malta.

Edward Torpiano Il-Furjana

Semmieg[ fil-Parlament

Meta nqabad jissemma’, il-Ministru tal-Intern u sSigurtà Nazzjonali Manuel Mallia qal li ma kienx jaf li dik kienet il-Kamra talOppo]izzjoni fil-Parlament g[ax kien g[adu ;did hemm.

Jekk veru ma kienx jaf li dik kienet il-Kamra talOppo]izzjoni, xorta jibqa’ lfatt li mar jipprova jissemma’, kienu min kienu dawk ta’ wara l-bieb.

Tassew li dmirijietu fejn tid[ol is-sigurtà nazzjonali je[odhom bis-serjetà!

Carmen Spiteri Il-Fgura

26

MALTA LLUM: Politika, R II. L-EDUKAZZJONI M’HIX TEKNOLO:IKA

Kull ]mien differenti, min[abba li hu okkupat minn ;enerazzjonijiet differenti, hu mmexxi mill-[erqa tal-bniedem g[at-tibdil. Hemm tibdil g[all-a[jar u hemm tibdil g[all-ag[ar. L-Istorja hi mimlija pro/essi b[al dawn, u ]mienna hu hekk ukoll, u aktar, min[abba li hu mmexxi mill-buttuna> ‘digito, ergo sum.’ Madankollu, l-essenzjali hu dejjem l-istess, g[aliex in-natura hi l-istess. Hi l-kultura li titbiddel skont il-;enerazzjonijiet.

B[ala pajji] Mediterranju b’/iviltà ta’ madwar sebat elef sena bla ebda interruzzjoni, ma nistg[ux inwarrbu wirt li rnexxa. Lanqas nistg[u niffosilizzawh.

Wie[ed mill-oqsma li jg[addu minn tibdil kontinwu hu l-edukazzjoni.

Metodi ;odda jid[lu minflok o[rajn qodma. Hemm metodi qodma li, b[arrota li kienet u baqg[et tonda, ma g[andhom jitbiddlu qatt. Ma humiex antikwati, imma wisq aktar minn hekk: huma permanenti, dejjiema, kostanti skont in-Natura. Riforma edukattiva trid tiggarantixxi l-bilan/ bejn i]-]ew; veritajiet: (1) in-natura hi dejjem l-istess, u (2) l-kultura tvarja minn ]mien g[al ie[or.

L-esperjenza turi li sistema edukattiva tirnexxi skont kemm tg[aqqad lg[erf u l-utilità; l-istudju hu b]onju].

Waqt li mezzi teknolo;i/i jistg[u jkunu siewja biex il-kontenuti jid[lu fil-mo[[, il-verità tibqa’ wa[da: l-istudju hu pro/ess mentali li jitlob dejjem l-eqdem kwalitajiet: pa/enzja, qari mill-qrib u ripetut, memorizzazzjoni, approfondiment u ripetizzjoni, u g[arfien tal-fatt li kull studju hu dejjem limitat.

Nitg[allmu biex ninteb[u kemm nafu ftit.

Favur skejjel mibnija fuq il-ktieb Il-ktieb kien u jibqa’ l-eqdem u laqwa mezz g[all-edukazzjoni fil-bi//a l-kbira tal-livelli. Il-mentalità kontemporanja ma tistax tinsa li s-su//ess ta’ ;enerazzjonijiet s[a[ ta’ edukaturi kien jistrie[ fuq il-mezzi naturali, elementari, ovvji, tal-istruzzjoni.

Ma hemm ebda mezz a[jar mill-

ktieb biex jinkiseb approfondiment mibni fuq il-kon/entrazzjoni. It-teknolo;ija moderna tibqa’ kapolavur tal[sieb xjentifiku sakemm tag[raf tinserixxi ru[ha flimkien mal-mezzi lqodma, u mhux billi tid[ol minflokhom. Il-progress i]id u mhux jissostitwixxi.

Oliver Friggieri Wie[ed mill-perikli serji [afna ta’ ]mienna hu dovut g[at-teknolo;ija: issimplifikazzjoni ta’ kollox. Il-buttuna tista’ trodd sens falz ta’ /ertezza, u tbiddel opinjoni f’illu]joni ta’ g[arfien serju. Il-buttuna tista’ wkoll tinterrompi perijodi ta’ kon/entrazzjoni fit-tul.

L-opinjoni]mu jista’ jispi//a biex jie[u post il-kompetenza professjonali f’bosta oqsma, g[allinqas f’dawk li leffetti tal-i]ball ma jidhirx fihom minnufih. L-opinjoni-fuq-kollox hi periklu so/jali, ritorn lejn l-epoka meta kul[add kien jifhem f’kollox. Hi lkwistjoni tal-qtug[ tad-denb ta’ George Orwell f’Animal Farm: kul[add indaqs, ji;ifieri kul[add bla denb.

L-edukazzjoni tal-persuna s[i[a Il-qofol ta’ kull programm edukattiv hu l-[ru; gradwali tal-persuna mill;ungla tan-natura li a[na mitwielda fiha. L-iskola, minn kindergarten sa Università, to[ro;na ftit, mhux aktar, mill-qoxra kuntenta tal-injoranza universali. Kull tag[lim, qabelxejn ittag[lim tal-lingwi u tal-letteratura, hu

pro/ess li g[andu jg[allimna naqraw u niktbu u nifhmu. Meta nitg[allmu nesprimu ru[na, permezz tal-Malti u tal-Ingli] fil-ka] ta’ Malta, ikun jonqosna niskopru kontenut xieraq li bih nimlew il-Malti u l-Ingli] li ‘nafu’. IlPSD g[andu l-a[jar post fil-klassi talMalti u tal-Ingli].

Kemm il-Malti u kemm l-Ingli] fihom infushom ma jag[mluniex edukati. L-ag[ar kriminali Ingli] g[andu ]gur Ingli] perfett – g[ax hu Ingli]. U l-istess fil-ka] tal-Malti u ta’ kull ilsien ie[or. Il-mistoqsija tibqa’: x’se nag[mlu bil-Malti u bl-Ingli]?

Liema valuri g[andhom jg[ammru filqalb u fil-mo[[ ta’ wliedna? Dan kollu jimplika li l-klassijiet tal-Malti u talIngli], mibnija llum aktar minn qabel fuq il-ktieb, g[andhom ikunu wkoll klassijiet ta’ tag[lim morali, li jipprodu/i /ittadini li jafu kif g[andhom i;ibu ru[hom favur il-;id personali u so/jali.

It-tfal m’humiex aktar protagonisti Il-kri]i gravi tal-familja llum, rifless u effett tal-kultura tal-[effa elettronika u tar-realtà virtwali, [alliet warajha qabelxejn il-fatt li l-protagonisti ma baqg[ux it-tfal. Huma aktarx il-vittmi ta’ ambjent li twelldu u trabbew fih, sikwit f’kuntrast man-natura tag[hom.

L-iskola hi mbag[ad dik li tiret lit-tfal b’dak kollu li jkun sawwarhom di;à.

Id-dinja hi t-tarbija tal-Kindergarten, u l-adult jitwieled u jitrabba hemm.

Fil-klassi tal-g[alliema jiltaqg[u flimkien il-problemi kollha ta’ [afna familji. Waqt li l-g[alliem ifittex li jg[ix il-pre]ent fil-klassi tieg[u, l-istu-

denti quddiemu jkunu qeg[din i;orru mag[hom il-kundizzjoni familjari tag[hom. Kemm g[all-g[alliem, li

“Ma hemm ebda mezz a[jar mill-ktieb biex jinkiseb approfondiment mibni fuq il-kon/entrazzjoni.

It-teknolo;ija moderna tibqa’ kapolavur tal-[sieb xjentifiku sakemm tag[raf tinserixxi ru[ha flimkien mal-mezzi l-qodma, u mhux billi tid[ol minflokhom Il-progress i]id u mhux jissostitwixxi.”

aktarx ma jaf xejn minn dan, u kemm g[allistudent, li f’mo[[u fil-klassi ma g[andu xejn [lief dan, il-lezzjoni tista’ tkun falliment awtomatiku. I]da ebda ]errieg[a ma hi mix[uta g[alxejn, u tag[lima tista’ tie[u ]-]mien biex twarrad. Kull g[alliem hu bidwi; hu mmexxi mill-arlo;; tan-natura.

Il-lezzjonijiet ewlenin g[al kul[add Il-lezzjonijiet ewlenin li s-sistema edukattiva g[andha tiggarantixxi lil kul[add, lilhinn millivell ta’ intelli;enza u ta’ ri]ultati, aktarx

g[andhom ikunu lezzjonijiet li jg[inu biex persuna jkollha: (1) sens tal-[ajja b[ala esperjenza morali ta’ tajjeb versus [a]in; (2) sens ta’ responsabbiltà personali, li jwassal biex il-[ajja titqies b[ala pro/ess li g[andu skop; (3) [ila li tikkomunika mal-o[rajn bil-fomm u bil-kitba; (4) g[arfien tax-xejriet tal-ambjent storiku u kulturali li tinsab fih; (5) g[arfien tal-fatt li l[ajja hi anki problematika.

Fil-qosor dan kollu jista’ jin;abar fi programm ta’ tag[lim li jqis kull su;;ett b[ala g[odda g[all-ordni, il-kollaborazzjoni u r-rispett lejn lambjent kollu

Il-{add, 16 ta’Frar, 2014

Anali]i

Reli;jon u Opinjoni Pubblika

b

m.

27

III. L-ISFIDI :ODDA TAL-PN In-nuqqas ta’ qbil fi [dan il-Partit Laburista jmur lura g[allinqas sal-konfront bejn Mintoff u Boffa. Wara g[exieren ta’ snin fe;;, tabilfors, ilkonflitt bejn Alfred Sant u Dom Mintoff.

Mintoff beda biex [a po]izzjoni politika li biha b[allikieku tlewwem ma’ ‘missieru’, Boffa, u spi//a biex [a po]izzjoni li biha tlewwem ma’ ‘ibnu’, Sant.

Mintoff: konflitt biex da[al, konflitt biex [are;. Il-konflittwalità – malPre]ent daqskemm mal-Istorja – bniet fuq sisien sammi lill-Partit Laburista modern. Il-Partit Nazzjonalista kien loppost. Dan kollu jla[[am i]-]ew; xejriet essenzjali tal-karattru Malti. Ittnejn jimplikaw lil xulxin.

Waqt li l-Partit Laburista kwa]i dejjem naxar il-[wejje; tieg[u barra, ilPartit Nazzjonalista kellu mod ie[or kif jag[mel l-istess [a;a. X’inhi l-[a;a essenzjali? X’inhi l-Istorja? Xejn aktar u xejn inqas minn relazzjonijiet personali. Minn sempli/i rabta bejn koppja fi ]wie; sa trattat politiku bejn ]ew; mexxejja ewlenin, b[at-tieni gwerra dinjija, kollox jista’ jissarraf fi kwistjoni ta’ rapport personali.

Il-PN, g[allinqas sa ]mien :or; Borg Olivier u Eddie Fenech Adami, kien kapa/i j]omm bilan/ bejn nuqqas ta’ qbil ;ewwieni u kunsens unanimu minn barra. Fenech Adami kien kapa/i jkun pa/enzju] u jrabbi l-pa/enzja f’kotra s[i[a. I]-]mien tbiddel. :enerazzjonijiet ;odda, ilkoll wild lera tal-Unjoni Ewropea, era ta’ Brussell li tissogra li taqta’ l-g[eruq ta’ kontinent antik u s[i[, aktarx i[ossuhom imbeg[din wisq millimg[oddi; ma j[ossux ir-ritmu li bih isiru l-affarijiet; ma jistennewx [afna.

Hi l-epoka tal-buttuna: mill-‘cogito, ergo sum’ tqila ta’ Descartes wasalna sad-‘digito, ergo sum’ [afifa ta’ kull min qieg[ed jg[ix fl-era tal-komunikazzjoni u l-informatika, ji;ifieri ]]mien tal-imma;ni u tal-kelma, jew kulma fadal minnha. Il-virtwalità, ji;ifieri r-ritorn lejn l-imma;inazzjoni, imma din id-darba programmatika.

Il-pass mg[a;;el ta’ epoka anzju]a Ir-ritmu tbiddel, g[aliex l-elettronika te]i;i l-g[a;la. Mill-iskoperta tal‘instant coffee’ ’l hawn, minn meta beda l-‘fast food’ sal-lum, kull pass uman sar jitkejjel bil-li;i tal-arlo;; mg[a;;el. L-univers ma[luq minn Alla hu kollu ritmiku, u hu ritmu pre/i], i]da meta titbiddel il-velo/ità tieg[u, b[al meta jitbiddel il-pass talqalb, ikun tbiddel kollox. Ikun t[arbat l-arlo;;, is-sens ta]-]mien. Il-;lieda bejn Alla u l-post-modernità hi wkoll kwistjoni ta’ ritmu. Il-bniedem qieg[ed jippretendi li jista’ j;ib ru[u b[ala larlu;;ar tal-arlo;; ta’ Alla.

Il-kri]i ekolo;ika hi biss sintomu wie[ed ta’ dnub ta’ epoka s[i[a.

Hemm ra;unijiet diversi li jistg[u jisp-

“Il-konflitt tal-PN b[alissa mhuwiex ideolo;iku, imma biss ritmiku”

jegaw l-ansjetà, il-ferne]ija tal-epoka post-moderna. Hi kri]i li ilha li laqtet lill-Ewropa, u li issa, f’dawn l-a[[ar ftit snin, invadiet lil Malta wkoll. FlEwropa t-transizzjoni [adet sekli. I]da Malta g[al ]mien twil (g[allinqas minn Napuljun ’l hawn) tnikkret, u issa hi mkaxkra minn uragan li kien ilu jistenna.

Il-bidliet kbar li qeg[din ise[[u b’g[a;la kbira f’Malta kienu ilhom jistennew g[allinqas minn meta Napuljun invada lill-pajji] u g[amel ]ball tattiku ta’ xi [add li ma ndunax li Malta, anki jekk g]ira /kejkna, kienet ukoll nazzjon s[i[, mag[mul di;à. L-UE qieg[da tkompli llum fejn waqaf, ‘sine die’, hu.

Forsi t-telf tas-sens ta’ Alla, tipiku talkultura dominanti, wassal biex l-ottimi]mu xjentifiku da[al fi dwejjaq e]istenzjali ;odda. Ottimi]mu frustrat, delu], ma[kum minn kumpless ta’ telfa.

L-g[erf uman hu skonfitt mis-silenzju elokwenti ta’ Alla. Ji;ifieri: ilprogress xjentifiku ma biddel xejn mill-problematika e]istenzjali, u l-[ajja komda baqg[et kif kienet sa mill-bidu: torri sod mibni fuq ir-ramel, il-finalità, il-limitu, it-tmiem.

Hu progress li xorta wa[da g[adu jrid jag[mel il-kontijiet mas-sentenzi [fief tal-Kateki]mu. Jista’ l-bniedem xjentifiku jeg[leb il-problema e]istenzjali?

Forsi l-istess kri]i ekonomika dinjija ma hix [lief ir-ri]ultat ta’ kri]i morali.

I]da dan hu diskors twil u ma jid[olx direttament f’dan is-su;;ett politiku.

Il-PN werriet ta’ sitwazzjoni storika Il-konflitt bejn ritmi kontemporanji differenti aktarx hu l-qofol li jispjega kollox. Din hi l-kri]i sta;unali li da[al fiha l-PN, il-partit fil-Gvern.

Minbarra d-differenzi ;enerazzjonali, ;ewwiena, hemm ukoll ir-relazzjoni kumplessa bejn il-pass uffi/jali ta’ partit u l-pass naturali ta’ poplu.

Min qieg[ed jg[a;;el l-aktar? Jista’ jkun hemm qbil fil-pass, b[al f’re;iment f’parata? Kull g[a;la hi tajba? Kulma hu ;did hu tabilfors a[jar? Huwa bilfors [a]in? Hi [a;a tajba, jew hi [a;a possibbli, li l-pajji]i kollha jimxu bl-istess pass bejniethom?

Hi kri]i ta’ konflitt ta’ ;enerazzjonijiet. Fil-ka] tal-PN hemm konflitt doppju: hemm konflitt mal-passat tradizzjonali tal-PN, b[alma hemm konflitt mal-pre]ent tal-Unjoni Ewropea ta’ Brussell, il-forza li tixtieq to[loq nazzjon ‘wie[ed’ minn bosta

nazzjonijiet differenti li huma mag[rufin b[ala Ewropa.

Kull fa]i g[andha l-isfidi tag[ha, u din hi l-isfida ta’ partit li da[al g[arresponsabbiltà Ewropea, u li jidher li jrid jasal g[all-kompromess storiku bejn it-tradizzjoni tieg[u u l-modernità tal-istess elettorat.

Hi anki l-isfida tal-Knisja Kattolika, li trid tibqa’ fondamentali fil-[ajja Maltija waqt li tg[ix fil-pa/i mar-realtà l-;dida: il-plurali]mu etiku li issa hu rikonoxxut mil-li;i tal-Istat.

Fl-Istorja Maltija kollha l-ka] tad-

divorzju forsi hu l-ewwel jew l-aqwa ka] ta’ kwistjoni tassew PolitikaReli;ju]a, u mhux PolitikaEkkle]jastika. Il-po]izzjoni li [a lPrim Ministru Lawrence Gonzi tista’ tkun tipika ta’ kif it-tradizzjoni (Kristjana, Maltija) u l-modernità (non-Kristjana, Ewropea) jiltaqg[u fi [dan il-kuxjenza, meta l-politika tmiss materji ta’ kuxjenza g[all-politiku b[ala individwu. {add u xejn ma huma og[la u ifned mill-kuxjenza, u din hi po]izzjoni li ma toffendi b’ebda mod lid-demokrazija, li hi mag[mula mhux biss mill-valuri imma wkoll min-numri.

Fil-ka] tad-divorzju l-Prim Ministru a//erta li jse[[ il-verdett popolari waqt li hu ]amm il-po]izzjoni personali tieg[u bla ma xekkel xejn id-de/i]joni popolari.

Kompromess storiku b[al dan hu soluzzjoni ta’ maturità, u tixhed rispett prattiku lejn kull po]izzjoni: kull votant, kemm jekk hu /ittadin medju u kemm jekk hu parlamentari, g[andu ljedd u d-dmir li jkun demokratiku daqskemm koerenti.

Ma hix kwistjoni ta’ partit jew ie[or, g[aliex il-kwistjonijiet morali ma humiex settarji. I]-]ew; partiti l-kbar g[andhom nisel li jixxiebah, u g[eruqhom jinsabu fl-istess [amrija so/jali, kulturali, li hi essenzjalment il[amrija parrokkjali.

• L-ewwel parti ta’ din l-anali]i tas-so/jetà Maltija dehret il-{add li g[adda u l-a[[ar parti tidher il-{add li ;ej.

28

29

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Safar

Toulouse hi belt o[ra sabi[a mimlija negozji kbar bil-famu]a Wilson Square, il-Kapitol bil-pjazza maestu]a (ritratt) u bil-Ba]ilika ta’ Saint Sernin kif ukoll il-katavru ta’ St. Thomas D’Aquinas fil-bini tal-Monasteru Les Dan il-post ra g[e;ubijiet kbar li jissej[u ‘mirakli’ li jg[oddu ’l fuq minn 6,772 ka], i]da dawk li ;ew approvati mill-Knisja huma biss 66 s’issa

Lourdes... il-post li fih tithenna qalbek b’li tara u tisma’

Madwar 7 miljun persuna b’devozzjoni jew b’kur]ità j]uru dan il-post qaddis ta’ kull sena

Euchar Mizzi

mizzieuchar@gmail.com

Ir-ra[al ]g[ir ta’ Bartrès, fejn Bernardette g[exet g[al ftit ta]-]mien, darba tat-twelid u darba o[ra meta kellha 13-il sena ma’ Marie Lagues

Lourdes hija belt fin-Nofsinhar ta’ Franza li sal-1858 kienet villa;; ]g[ir mhux mag[ruf, i]da minn dakinhar ’il quddiem sar mekka ta’ pellegrini bis-sa[[a tad-dehriet talMadonna lil Bernardette Soubirous fil-Wied ta’ Massabielle.

Il-postijiet ta’ interess reli;ju] huma bosta. Insibu l-grotta fejn ilMadonna kellmet lil Bernardette g[al 18-il darba. Qatg[a fil-blat fejn illum hemm replika tal-Madonna talir[am mag[mula mill-artist Franci]

Joseph Fabish minn Lyon, fuq deskrizzjoni tal-istess Bernardette.

Fl-istess grotta g[ad hemm dik innixxieg[a tal-ilma li sabet Bernardette meta fuq talba talMadonna bdiet t[affer b’idejha.

Vi/in insibu l-banjijiet fornuti bl-istess ilma tal-Madonna (19 b’kollox) li fihom jin]lu mal-400,000 pellegrin kull sena.

L-g[ar tal-Madonna jinsab ta[t ittliet ba]ili/i: il-Ba]ilika tar-Ru]arju li tesa’ mal-3,500 persuna bilqieg[da, il-Kripta fejn issir lAdorazzjoni tas-Sagrament fix-xitwa u li tinsab fuq il-Ba]ilika tarRu]arju, u fuq il-Kripta nsibu lBa]ilika tal-Immakulata.

Din il-ba]ilika hija l-ewwel knisja li bdiet tinbena fuq talba talMadonna. Minbarra dawn, il-pellegrini j]uru wkoll il-ba]ilika ta’ ta[t l-art iddedikata li San Piju X. Fiha jsiru l-quddies internazzjonali u lfunzjoni tal-morda. Vi/in hemm ukoll il-Ba]ilika ta’ Santa Bernardette, li tinsab fuq in-na[a lo[ra tax-Xmara Gave.

Wie[ed jista’ j]ur ukoll il-Cachot u wara l-Boly Mill, li huma l-kamra fejn Bernardette u l-familja kollha ta’ sitta min-nies g[exu g[al aktar minn sena, kif ukoll il-post fejn twieldet Bernardette fid-dar ta’

missierha li kien ja[dem bil-mit[na tat-t[in.

Diversi huma l-eskursjonijiet li lgruppi jittie[du jduru meta qeg[din f’Lourdes. }gur li kul[add imur jara villa;; ]g[ir bl-isem ta’ Bartrès.

Hawn insibu l-knisja parrokkjali tat13-il seklu ddedikata lil San :wann Battista, li hija ddikjarata sit dinji mill-UNESCO. Fost eskursjonijiet o[ra hemm ;irja mal-muntanji meravilju]i ta’ Val D’Aran, g[olja aktar minn 1,600 metru. Hawn tista’ tara xi bliet ]g[ar u pittoreski Fran/i]i b[al Arreau, Lucheon u anke Bosost kif taqbe] ilfruntiera ma’ Spanja. Wie[ed jista’ jitla’ wkoll Pont d’Espagne. Din hi muntanja o[ra li sa meta tasal fuqha tara cascada kbira li ssa[[ar lil kull min jaraha. Minbarra Biarritz u St. Jean de Luz, post ie[or im]ejjen bissbu[ija tan-natura hu r-ra[al /kejken ta’ Gavarnie, il-post minn fejn tibda x-xmara Gave li tibqa’ sejra u tg[addi minn Lourdes. Mat-triq issir waqfa qasira fuq il-Pont ta’ Napuljun, li kien mibni minn Napuljun III. Dan l-a[[ar il-Euro Tours qed i]uru wkoll Parc Animalier – park interessanti [afna li fih bosta annimali tal-foresta u o[rajn li jg[ixu fl-ilma.

St. Jean de Luz hija belt qadima bi storja kbira marbuta l-aktar mal-port li huwa wie[ed bie]el [afna

Biaritz isiru ]ew; waqfiet interessanti, wa[da minnhom [dejn il-lighthouse li hi landmark tal-post, fejn tista’ tgawdi wa[da mix-xeni panorami/i tax-xtajta twila li fis-sajf tkun mi]g[uda bit-turisti

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

30

Kotba

Ba[[ara u {assieba ng[idu liema hu tieg[u u liema ta’ dawk li ;ew warajh. Li nafu ;ej mixxog[lijiet ta’ Xenophon ( 431-355 QK) u ta’ Platun (427-347 QK) maqlub ukoll It-tra;edja ta Lampedusa. Tlett mitt g[all-Malti minn Victor Xuereb. ru[ jeg[rqu [tija ta’ min ja[kem pajji] Il-filosfu hu u jibqa’ wie[ed misli ma jfittixx ;id il-poplu tieg[u, [tija sisien tal-Ewropa. L-istudju] i[ares lejh ta’ dawk li fuq l-ib[ra ma jag[tux min-na[a tal-istorja: fejn g[ex, x’kienu g[ajnuna, [tija ta’ min ja[seb li hu xi l-istituzzjonijiet u d-drawwiet f’Ateni u [a;a aqwa minn bnedmin o[ra, li g[aliex ;ie mne[[i fir-rebbieg[a tasjda[[al f’rasu li min mhux mera tieg[u sena 390 QK meta kellu madwar hu g[adu li se jbiddillu l-kultura u sebg[in sena, meta ;ie mressaq qudje[odlu x-xog[ol, iqalliblu pajji]u. diem qorti mixli li ma kienx jag[raf lXi [tija g[andu min ja[rab minn allat ta’ Ateni, li kien qed ida[[al g[allpajji]u fuq bi//a tal-ba[ar biex isib qima allat o[ra, li kien qed i[assar lpajji] fejn jista’ jg[ix bla ma jbati im[u[ ta]-]g[a]ag[. gwerer u ;u[? Qed jikser xi li;i Waterfield jg[id li Xenophon u Platun b’daqshekk? Min ji;bru mill-ib[ra biex xerrdu fil-kitbiet tag[hom li Sokrate iwasslu lejn l-art g[andu xi [tija g[ax nqatel minn karfa nies li ma kienet taf Il-mewt ta’ Sokrate, li nqatel “minn karfa nies li ma kienet taf xejn” g[enu? xejn, hekk issa huwa ;ie mo[bi.

F’[afna pajji]i mxerrdin mad-dinja dak li darba ;arret ;ewwa fiha. g[alhekk fi ]mien ;did tal-alfabet, miti It-twemmin fl-allat kien tas-so/jetà kollha, g[emejjel b[al dawn i;ibu pieni Instabu xi kitbiet tal-Hitti, listi ta’ mxandra bill-fomm baqg[u fuq quds[i[a, li riedet tog[;obhom biex ikunu [orox skont li;ijiet in;usti mbieg[da offerti lill-allat. Il-Babilonja g[anja diem: dawn il-miti kienu bosta madwar fuq in-na[a tag[hom, xejn twemmin mis-solidarjetà li tixxandar bil-kitba fuq welldet ‘L-g[anja tas-Saltna’, ‘L-Epika il-Griegi u fosthom, fil-;emg[at ta’ personali. Sokrate seta’ da[[al allat ftehimijiet u kovenzjonijiet. Wara ttal-{olqien’, ‘Gilgamesh’. I]rael welled qabel il kitba”. Dwar kitba u dwar dak o[ra b[al Herakles, b’hekk dan seta’ tra;edji, il-biki falz ta’ min qed imexxi il-:enesi. Ta’ g[ajnuna g[alina hu lli qed ng[id hawn il-qarrej jista’ jara jie[u post allat o[ra, [a;a li l-;emg[a pajji]i, il-prietki biex jg[attu l-[tijiet. poeta Esiodu. Il-;rajjiet le;;endarji ta’ The Birth of Classical Europe ta’ Simon ma riditx.

Is-Sammaritan li mexa b’solidarjetà Daedalus u Herakles huma mag[qudin Price u Peter Thonemann.

B[al Sokrate kien hemm nies o[ra qabel ma [olqot il-kelma, [afna drabi Omero g[amel l-allat bnedmin, [oloq f’Ateni, imma laqqatha hu b[ala simma’ /erti artijiet. G[alhekk il-pajsa;; jsib ru[u wa[du, imwarrab. so/jetà o[ra tixbah lil dik tal-bnedmin: bolu g[ax kien l-aktar bniedem hu importanti.

Matul l-eluf ta’ snin il-bnedmin “Il-;emg[a tal-allat hi t-tkabbir tadMeta l-Griegi waqqfu g[amajjar ’il mag[ruf. Instab [ati u ;ie mne[[i g[addew minn kontinent g[all-ie[or. Xi bog[od minn darhom ;arru l-allat dinja so/jali li Omeru u dawk ta’ qablu min[abba t-taqlib so/jali u politiku li [add minna tal-lum jista’ jg[id li mhux mag[hom. Dawn t[alltu ma]-]mien li xandru bil-fomm kienu jafu biha u minnu kienet g[addejja Ateni wara li imnissel minn antenat li ssogra kollox ma’ allat o[ra barranin, ;ieli l-isem ta’ xorbu tassew fil-[ajja. L-allat huma tilfet gwerra kontra Sparta, mag[rufa g[al kollox biex isib art g[ammiela fejn alla tbiddel, ;ieli l-alla ng[ata setg[at aristokrati/i mkabbra li fl-im;iba b[ala l-Peloponnesjana (431 QK-404 jg[ix lil hinn minn gwerer, lil hinn tag[hom i[arsu lejn il-bnedmin kif l;odda.L-g[aqda fost il-poplu li [olqu QK). Imperu s[i[ intilef u fe;; il-faqar. minn artijiet li l-klima biddlet. g[anjiet dwar ;lied bejn allat g[as-salt- aristokrati/i j;ibu ru[hom mal-klassijiet Sokrate bil-mod li bih kien jg[allem Robin Lane Fox fil-ktieb Travelling ta’ isfel. B[all-aristokrati/i jistmaw ilna tas-sema. Il-bnedmin [olmu bi – mistoqsija u twe;iba – kien jitfa’ dHeros – Greeks and Their Myths in the ;ganti meta bdew isibu g[adam ta’ ;ie[, jag[tu lil min jag[tihom, imma dubju dwar valuri li g[addew minn Epic Age of Homer ifittex il-;rajjiet ta’ annimali preistori/i. b[all-aristokrati/i mhux dejjem jag[tu nisel g[al nisel. Darba xebbah lili nnif;emg[at ta’ Griegi li fit-tmien seklu xi [a;a minn flok, b[all-aristokrati/i, L-istudju] ifittex dwar Omeru, ma su ma’ xidja (dudu parassit), laqat ilQabel Kristu bdew jiltaqg[u ma’ popli nafux fejn g[ex, aktarx li g[ex fit-tmien ukoll, g[andhom lil min i;ibu, g[andmusmar fuq rasu g[ax “xidja tintefa’ o[ra, ixerrdu l-miti dwar allat, kwa]i hom l-im[abbiet tag[hom.” seklu QK. Il-kapulavuri L-Ilijade u b’qawwa, tg[ammar xi mkien u ter;a’ allat u eroj. Bnew /iviltajiet ;odda jew L’Odissea, maqlubin g[all-Malti minn Fil-ktieb ta’ Fox Malta tissemma ttir lejn minn fejn ;iet.” bnew fuq dak li di;à kien hemm. LVictor Xuereb, [oloqhom l-istess bnie- darba biss (Il-werrej i[alliha barra). IlL-g[alliem flok il-[biberija erotika, arkeolo;ija hi ta’ g[ajnuna kbira g[ax dem? Kienu g[anjiet popolari li ma]Feni/i kienu jba[[ru fil-Mediterran “’l mifruxa sewwa qalb l-g[onja ta’ Ateni, twassal g[as-sejbiet ta’ bini ma[dum ]mien xi [add li semag[hom kitibhom? hinn minn Kreta u l-Libja, Malta u da[[al il-filosofija. :ibed lejh lil fuq /ertu stil, ta’ o;;etti ta’ valur.

Alcibiades, ]ag[]ug[ sabi[, nobbli, U hawn jid[ol il-[olqien tal-alfabet.

Sardinja” lejn l-Istretti ta’ Gibiltà, u Dawn tal-a[[ar fejn instabu, ;ew g[ani, rebbie[ tal-log[ob olimpiku, b’xInstabu kitbiet li jmorru lura sas-750 jsibu ru[hom fl-Atlantiku madwar itma[duma hemm, jew in;iebu minn xi ewqat kbar g[as-setg[a. {afna ]g[a]ag[ QK. In[oloq xi ftit qabel mill-Feni/i, tmien seklu QK. mkien ie[or, sakemm l-idejn ta’ min kienu jo[olqu bejniethom gruppi mistuwara ;ie f’idejn il-Griegi li xerrduh Aktar qrib lejna fi ]mien il-filosfu ra, l-ewwel lealtà tag[hom kienet lejn il[adem ma ni]]lux ismu u fejn kien f’artijiet o[ra fost o[rajn fosthom lSokrate minn Ateni, illum il-kapitali grupp, grupp fejn id-demokrazija ma ja[dem.

Etruski. tal-Gre/ja. Il-[assieb ma [alliex kitba.

L-aktar terrapien li jibqa’ hu l-fu[[ar, “Il-kitba g[enet biex poe]iji twal Robin Waterfield fl-istudju tieg[u Why kinetx ma[buba. Il-[biberija ma’ Alcibiades, li drabi /a[ad lil Ateni, li bi//a ]g[ira minnu tista’ tkun ta’ siwi Griegi jibqg[u, imma l-alfabet ma ;iex Socrates Died – Dispelling the Myths swiet [a]in lil Sokrate. Stramba wkoll lkbir g[al tag[rif dwar ta’ qabilna. im[addem l-ewwel darba biex jinkitbu dwar dawk i]-]minijiet jg[id li “Itim;iba ta’ Sokrate fi ]mien il-[akma Fu[[ar f’qabar jista’ jikxef ir-rit tadtixrid ta’ ideat bil-kitba kien g[adu l-poe]iji. Feta[ toroq o[ra, il-bi//a ltat-Tletin (408 QK-403 QK) meta Ateni dfin, l-istatus tal-midfun. Il-fu[[ar kien kbira minnhom g[an-nies li di;à kienu [awi f’dawk i]-]minijiet. Imma hu, g[exet l-ag[ar sieg[a tad-dlam. me[tie; fil-[ajja ta’ kuljum waqt li Sokrate, kellu fehmiet u opinjonijiet u jafu jgawdu. Ma ;abx bidla kbira fixRied Sokrate jaqleb kollox ta’ ta[t o;;etti ta’ valur kienu jing[ataw b[ala xejir tal-mo[[ imdorri aktar jisma’ milli je[tie; li naqilg[uhom mill-pa;ni ta’ fuq ? rigali, xi drabi miksuba b[ala pri]a. dawk li kitbu dwaru, waqt li nifhmu li jaqra: {afna mill-kultura Griega {ajr lil Agenda Book Shop Bieqja kejjenija tista’ tg[id ;rajja dwar baqg[et tinstama’ imma mhux moqrija fl-a[[ar nett ma a[niex se naslu biex Ma;istrat

Joe Cassar

Il-{add, I6 ta’ Frar, 2014

Letteratura

Ktieb ie[or minn Clare Azzopardi

31

‘Kul[add [alla isem warajh’ – Merlin Publishers – 2014

Id-disinnn ta’ Lisa Falzon g[all-qoxra tal-ktieb ;did ta’ Clare Azzopardi

F’Jum San Valentinu Jg[idu illi Frar imqarqa/ Xejn mhu [elu, pjuttost kiefer, U a[jar toqg[odlu ;ewwa G[ax imqit u g[andu d-dwiefer!

U g[alkemm hu l-iktar qsajjar Jaf ifawwar anke l-bjar; Jo[loq [erba fi triqatna W’il-widien jimtlew sax-xfar.

Imma g[alkemm dan il-gwaj kollu Mieg[u j;ib ;rajjiet sbie[; Kien f’da]-]mien li San Pawl tfarrak U lil ;ensna [abb bi s[i[.

Tul dax-xahar in-nies titba[rad, Titba[nan fil-Karnival G[ax kif jg[id il-qawl minn tag[na ‘Mhux darbtejn insiru tfal!’

Il-borma fuq tlieta toqg[od – Il-festa tal-ma[bubin Ma’ Frar tasal, mistennija Rigal nixtru lil xulxin.

Ja [anini kemm in[obbok Kieku taf x’nag[mel g[alik Kieku g[andi flus bix-xabg[a Villa sbej[a kont nag[tik!

Imma g[alkemm dawn bwieti vojta Tibqa’ l-mimmi ta’ g[ajnejja; Kieku nista’ il-jum kollu Ma ta[rabx minn ta[t idejja!

G[ax l-im[abba hija l-qofol Tal-fer[ kollu tal-bnedmin Tixbah ;nien mimli bil-fjuri – Friefet, vjoli, ;i]imin!

Joe M. Attard Victoria, G[awdex

Tmien snin ilu, fl-2006, l-awtri/i ]ag[]ug[a Maltija Clare Azzopardi kienet qed tag[mel iddebutt tag[ha fix-xena letterarja Maltija bil-ktieb IlLinja l-{adra (Merlin Publishers). Xi stejjer tag[ha kienu ;a dehru f’rivisti Maltin u internazzjonali, u lkumment kritiku kien li kienet awtri/i promettenti [afna li g[ad nisimg[u iktar dwarha. Kienet ukoll bdiet tikteb kotba tal-iskola.

Illum Clare Azzopardi hi meqjusa, bir-ra;un, b[ala wa[da mill-aqwa kittieba kontemporanji li g[andu pajji]na, b’[afna premjijiet mirbu[a g[allkotba tag[ha. Ippubblikat numru ;mielu ta’ rumanzi g[at-tfal ta’ kull età, li lkoll telg[u fil-qu//ata talklassifiki tal-bejg[ tal-kotba, fosthom il-kotba dwar Saver De Molizz u [uh, kif ukoll is-sensiela ‘Jake Cassar’.

L-istil ta’ kitba frisk u innovattiv ta’ Azzopardi jag[mel il-letteratura tag[ha unika fil-panorama lokali. Minbarra l-kotba g[at-tfal, Azzopardi kitbet drammi li ttellg[u fuq palkijiet nazzjonali f’Malta, Franza u l-E;ittu, u s-sena l-o[ra kitbet id-dramm In-Nisa Maltin Jafu Kif, li ttella’ fit-Teatru Manoel u qajjem kontroversja u dibattitu. Azzopardi tul issnin kienet ukoll mistiedna g[al numru ta’ festivals internazzjonali li saru fi bliet dinjija mill-Belt Valletta sa Bali.

Kul[add [alla isem warajh, pubblikazzjoni ta’ Merlin Publishers, hu kollezzjoni prezzju]a ta’ stejjer ta’ tmien nisa: nisa fuq ru[hom, nisa kwieti, nisa li l-[ajja rikbithom jew li rikbuha huma, kollha bi

storja x’jg[idulna. Azzopardi, bl-istil ta’ kitba uniku tag[ha, tlaqqag[na ma’ dawn it-tmien nisa u l-[ajjiet differenti tag[hom.

Niltaqg[u, pere]empju, ma’ Sandra, li t[obb t[alli /wievet ji;ru biex isibuhom l-ir;iel; niltaqg[u ma’ Camilla, li jg[idu li qattg[et ra;el bi//iet u remietu fuq l-g[atba ta’ biebha ;o bor]a ta]-]ibel; niltaqg[u ma’ Ro]a, li g[all-a[[ar g[axar snin ta’ [ajjitha m’g[amlet xejn [lief t[ejji g[ad-difna; niltaqg[u ma’ Lily, kompli/i f’kumplott kumpless [afna. Kull mara bil-[ajja tag[ha u l-[sibijiet tag[ha. Ilkoll qed jistennew: min tistenna ra;el, min tistenna lil xi [a;a, min lill-mewt, min l-im[abba.

Qalb dawn l-istejjer u n-nisa, Azzopardi [biet lillqarrejja, xi [a;a komuni bejn l-istejjer kollha li b’xi mod tg[aqqadhom flimkien. Hi t[alliha lill-qarrej biex jiskopriha.

Dawk li kellhom ix-xorti jaqraw il-ktieb qabel ma [are;, di;à qed jakklamaw lil Kul[add [alla isem warajh b[ala l-aqwa xog[ol ta’ Azzopardi sal-lum, frott ta’ maturità letterarja li ]gur se jag[mel minn dan il-ktieb su//ess.

Id-disinn tal-qoxra ntg[a]el waqt il-kompetizzjoni #abbozz organizzata mill-Merlin Publishers, fejn disinjaturi ng[ataw i/-/ans jissottomettu l-ideat tag[hom g[all-qoxra. Ir-rebbie[a kienet l-artista Lisa Falzon.

Kul[add [alla isem warajh jinsab g[all-bejg[ mill-[wienet tal-kotba kollha, jew online minn www.merlinpublishers.com.

32

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Mu]ika

Firelight (Coming Home) – rebbie[a finali

DeBee (Pin the Middle) – fit-tieni post

Firelight jirb[u f’edizzjoni medjokri Malta Eurovision Song Contest 2014

Noel D’Anastas – ndanastas@gmail.com Ritratti: Joseph Galea Tog[;bok jew ma tog[;bokx, se tkun Coming Home ta’ Firelight li se tirrappre]enta lil Malta fl-edizzjoni li jmiss tal-Eurovision Song Contest fidDanimarka fit-8 ta’Mejju li ;ej, proprju fit-tieni semifinali.

Coming Home, miktuba minn Richard Micallef (a.k.a Richard Edwards) u Jan Van Dijck, qatg[et ilpassa;; lejn l-aktar manifest mu]ikali Ewropew segwit mill-Maltin u minn tant miljuni madwar id-dinja. IlMESC ittella’ f’]ew; serati fi tmiem il-;img[a l-o[ra fl-MFCC f’Ta Qali, deskritt b[ala spettaklu televi]iv millaqwa.

I]da l-ingredjent mu]ikali li sawwar dan l-e//itament iddi]appunta lil [afna u tqies b’wie[ed medjokri, nieqes mill-ori;inalità u bl-ebda kanzunetta ma tispikka fuq o[ra, songs li [afna minnhom xbajna nisimg[u b[alhom f’dan il-manifest.

Fl-ewwel semifinali tal-:img[a, 7 ta’ Frar, instemg[u l-g[oxrin kanzunetta li minnhom g[addew 14 g[all-finali tal-g[ada s-Sibt. L-akbar di]appunt kien g[all-eks rebbie[a ta’ dan il-konkors, Miriam Christine u Fabrizio Faniello, li ;ew eliminati.

Mag[hom ing[aqad ukoll l-element jazz ta’ Andreana Debattista, Romina Mamo, Raquela u Corazon li marret g[al dan il-festival b’do]a qawwija ta’ pubbli/ità wara t-tnedija tal-album /elebri Hawn Jien.

Il-verdett li wassal g[all-kanzunetti sal-finali twassal minn ;urija komposta minn ]ew; Maltin u rappre]entanti tad-delegazzjonijiet tar-Russja, lUkrajna u San Marino u mit-televoting li sewa daqs ;urat wie[ed.

L-ispettaklu tal-:img[a feta[ bilparte/ipanti kollha jkantaw bi//iet mis-songs li rrappre]entaw lil Malta fil-Eurovision. Emmelie de Forest, rebbie[a tal-a[[ar edizzjoni talEurovision, kantat Teardrops.

Mistiedna spe/jali fl-ewwel jum kien hemm il-bands lokali Red Electrick, The Crowns u r-rappre]entanta talUkrajna g[all-Eurovision ta’ din issena, Maria Yaremchuck.

ma tantx g[o;obni fis-serata tal:img[a u tjieb aktar fil-finali.

Kif kien jidher mill-pubbliku flMFCC, il-polz tal-pubbliku mar g[al Hypnotika ta’ Jessika li ;abet 1,395 vot tal-pubbliku minn kwa]i 7000 vot li ;ew sottomessi u ng[atat il-premju ;did mill-PBS Ltd. bit-titlu ‘TVM.com.mt’.

Il-festival kien pre]entat mill-esperjenza ta’ Moira Delia li kienet brillanti.

Mag[ha, Ira Losco u Gianluca Bezzina kienu formidabbli, wisq aktar fid-dwetti li g[amlu f’Feeling Good, Let Her Go u fuq kollox L-A[[ar Bidwi f’Wied il-G[asel#Xemx li serqu x-xena kollha.

Il-palk kien spettaklu fih innifsu, dwal ta’ lussu, projections li w[ud minnhom kienu tal-[olm u [oss tajjeb.

I/-chairman tal-PBS Tonio Portughese, is-CEO Anton Attard u l-crew tal-PBS [aqqhom tif[ir g[all-ispettaklu Daniel Testa (One Last Ride) fit-tielet post televi]iv mill-aqwa.

Barlow. Li hu ]gur li kienet differenti L-e//itament tal-finali I]da ma nag[tix tort lil dawk li mill-kumplament, song mexxejja u fer- g[ajnhom marret bihom f’dik il-maraI/-/kejkna Gaia Cauchi fet[et ilrie[a. Firelight, band ;dida li ddoqq tona u tant reklami. Id-di]appunt talfinali tas-Sibt b’The Start li biha mu]ika nu-folk, hi ffurmata minn livell fil-finali [ajjar lil bosta biex reb[et il-Junior Eurovision Song Richard Micallef, Michelle Mifsud, ]ammew ir-remote f’idejhom u minn Contest. L-ewwel standing ovation!

Mal-14-il kanzunetta finalista, l-ispet- Tony Polidano, Matthew Ellul u Leslie [in g[all-ie[or qalbu l-istazzjon g[al taklu inkluda lil Gianluca flimkien ma’ Decesare. Fil-;img[at li ;ejjin misten- fuq ir-Rai Uno fejn f’dak il-[in kien nija jo[or;u l-album debuttanti. qed jintwera Ti Lascio una Canzone u [utu jkanta numru ta’ cover versions, Fit-tieni post ;iet Pin the Middle g[at-tieni darba re;g[et dehret ukoll ilinklu] Tomorrow. kantata minn De Bee li kisbet 46 punt. kantanta ]ag[]ug[a u brava Federica Ira Losco wkoll tat show tajjeb Pin in the Middle kienet l-aktar Falzon. Din id-darba interpretat Il mare b’dak kollu li g[amlet. Jikkalmaw lori;inali , song f’atmosfera serena li calmo della sera fi dwett ukoll mate//itament u s-suspans fil-kamra lmal -projections li kellha kompliet Taljan Vincenzo Carnì li fl-ewwel [adra kien hemm il-kopja komika to[ro; is-sbu[ija tag[ha. Ikkunsidrajtha dehra tag[hom kienu reb[u b’ Un :or; u Pawlu. Mistiedna spe/jali fisfost l-aqwa tlieta. Fit-tielet post b’41 amore così grande. Falzon u Carni serata finali kien hemm il-Winter punt ;ie Daniel Testa b’song mexxejja, ng[ataw standing ovation u tif[ir millMoods li ppre]entaw is-single l-;dida One Last Ride, li nistqarr vokalment ;urija. Dan hu futur sabi[!

Everlasting kif ukoll daqqew issu//ess tas-sena l-o[ra, Days of My Life. L-attrazzjoni barranija kienet fiddehra ta’ Sebalter tal-I]vizzera kif John Portelli li fis-sittinijiet kien jirrapporta g[al The Times, inklu] ukoll ukoll Emmelie de Forest tadrapporti ta’ avvenimenti mu]ikali, ikkummenta hekk fuq il-facebook: “It was Danimarka li kantat Rainmaker. a very culinary evening indeed... bdejna bil-brodu, imbag[ad fro;a u balbuljaFirelight kien minn ta’ quddiem waqt ta !

Exquite !” l-g[oti tal-punti fejn dabbar 12-il punt minn erbg[a minn [ames ;urati. MalJon Lukas Woodenman, li jaf sew l-industrija mu]ikali internazzjonali kif ewwel andament, il-kummenti g[al ukoll kien ukoll parte/ipant fl-edizzjonijiet tal-1993 u l-1994, kiteb hekk: Coming Home li ;abet 63 punt, kienu “ Great stage... good lighting; content weak ... unexciting... verging on poor li din tixbah [afna lil I Will Wait ta’ ... foresee no great result abroad…”

Mumford and Sons, sa[ansitra anki lkostumi; jew Let Me Go ta’ Gary

Xi kummenti…

33

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Mu]ika

Ir-rebbie[a tal-Malta Music Awards Best Band – Red Electrick Best Solo Artist – Ira Losco Best Video – Me luv U Long Time – Ira Losco Best Song – The Runaway (Red Electrick) Best Album – ‘The Fire’ (Ira Losco) Best New Artist – Plan Zero International Achievement Award – Gaia Cauchi Recognition Award – Gillian Attard IRA LOSCO – Best Solo Artist – Best Video – Best Album

Ira Losco u Red Electrick jiddominaw fil-Malta Music Awards PBS MUSIC WEEKEND IKOMPLI…

Noel D’Anastas

Ritratti: G. Stellini Fuq l-istess palk li fuqu n]amm ilmanifest tal-MESC, l-g[ada l-{add ing[ata l-g[arfien lil dawk li matul issena li g[addiet spikkaw fix-xena mu]ikali pop Maltija.

Ira Losco, li fil-jumejn ta’ qabel kienet brillanti fuq dan il-palk, marret id-dar bi tliet awards. Hi reb[et l-unuri fil-kategoriji tal-a[jar album, l-a[jar solo artist u l-a[jar video f’kompetizzjoni [arxa. Il-Malta Music Awards 2014 rat ukoll it-trijonf ta’ Red Electrick li reb[u ]ew; awards.

Nicole Tabone, Arthur Caruana u Angie Laus ippre]entaw l-ispettaklu.

Numru ta’ artisti minn dawk nominati u o[rajn li probabbli matul din issena se jkunu huma li se jiddistingwixxu, fosthom Red Electrick, The Rifffs, The Crowns, Plan Zero, Ira Losco, Norbert, Airport Impressions, New Victorians, Sophie, Andi, i//kejkna Gaia, Firelight, ir-rebbie[a friski tal-MESC u l-mistiedna spe/jali Winter Moods taw sehemhom f’dan lispettaklu organizzat tajjeb minn Mega Music Management.

Bosta personalitajiet kienu mistiedna biex iqassmu l-unuri lir-rebbie[a. Lispettaklu mistenni jintwera fuq TVM fil-;ranet li ;ejjin.

Ira Losco kompliet tikkonferma lartistrija tag[ha [ajr g[all-album The Fire, ir-raba’ studio album tag[ha bi produzzjoni tal-manager Howard Keith, l-aktar album li kisbilha bejg[.

The Fire reba[ il-kategorija g[alla[jar album, award li Ira xtaqitu [afna.

Nominati g[al din il-kategorija kien

hemm albums o[ra tajbin: All things with love ta’ The Shh, Someone else ta’ The Crowns, u Summer Lovers ta’ Skimmed.

Il-video tas-single Me luv u long time reba[ l-award g[all-a[jar video fejn kien hemm jikkompetu Hymns of June (Airport Impressions), Marija s-Sabi[a (No Bling Show), Tomorrow (Gianluca) u The Runaway (Red Electrick).

L-award g[all-a[jar artist solist ukoll in;arr minn Ira g[alkemm forsi [afna [asbu li se jkun Gianluca li jag[mel dan wara s-su//ess ta’ Tomorrow miksub fil-Eurovision ’13 kif ukoll id-d[ul fit-Top 40 fi/-charts tar-Renju Unit u l10 post fil-klassifika ta’ Top 30 Indie singles. Chess u Lyndsay kienu wkoll nominati fil-kategorija.

Red Electrick reb[u l-award g[alla[jar band u l-a[jar song g[as-single The Runaway. Airport Impressions, Nosnow#Noalps, u The Crowns kienu nominati fil-kategorija tal-a[jar band filwaqt li d-diski Daphne (Lyndsay), Hymns of June (Airport Impressions), Me love u long time (Ira Losco) u Start the Revolution (The Riffs) kienu filkategorija tal-a[jar song.

Plan Zero, li l-2013 kienet sena li kompliet tistabbilixih, reba[ l-award g[all-a[jar artist ;did f’kategorija li ma’ din il-band kien hemm fiha Andi, Maxine Pace u Norbert li g[ad irridu nisimg[u aktar bihom fix-xhur li ;ejjin.

F’din is-serata finali ng[ataw ukoll ]ew; unuri spe/jali, lil Gaia Cauchi li ftit ilu ;abet f’Malta g[all-ewwel darba l-Junior Eurovision Song Contest, u laward mog[ti mill-A;enzija }g[a]ag[ b[ala rikonoxximent lill-g[alliema tag[ha Gillian Attard g[all-kontribut li qed tag[ti f’dan il-qasam, kontribut li fl-akkademja tag[ha La Voix stabbil-

RED ELECTRICK – Best Band – Best Song

ixxiet lil Gaia, Federica Falzon, Veronica Rotin, Davinia Pace, Maxine Pace, Sarah Farrugia, Shauna Vassallo, Ilenia Camilleri, Naomi Cutajar u o[rajn.

Minn hawn nawguraw lir-rebbie[a u lil dawk li jag[mlu x-xena Maltija wa[da interessanti f’oqsma varji.

Edizzjoni o[ra minn Xirka Rock Wara l-ispettaklu tal-Malta Music Awards, id-devoti tar-rock kellhom xalata tajba f’edizzjoni o[ra ta’ Xirka Rock. Kull min baqa’ hemm tpaxxa blesekuzzjonijiet live e//ellenti ta’ numri klassi/i fir-repertorju rock, fosthom dawk ta’ Ozzy Osbourne, AC#DC, Deep Purple, Led Zeppelin u o[rajn indimentikabbli.

Il-band kienet kompatta u /elebri b’[oss tajjeb li g[alaq tmiem il-;img[a mu]ikali twil fuq nota mill-aktar po]ittiva.

GAIA CAUCHI – International Achievement Award

34

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Teatru

Toni Busuttil, Alan Falzon u Simone Zammit fil-kummiedja ‘Salvu Werwer qed jitwerwer’

Kummiedja fl-Istitut Kattoliku Spettaklu ta’ ]fin Spanjol illum fit-Teatru Manoel

L-ewwel produzzjoni wara s-su//ess miksub bil-pantomima tal-Milied Pinokkja mill-kumpanija Teatru Rjal hi l-kummiedja ta’ Louis Buttigieg Salvu Werwer qed jitwerwer.

Maurice ja[seb li jkun qatel [alliel li jkun da[al f’darhom biex jisraq u jara kif se jag[mel biex je[les minnu g[ax jib]a’ li se je[el kollox hu. G[alhekk i/empel lil sie[bu Willie g[al parir u dan jissu;;erilu li jqabbad lil Salvu Werwer biex isolvilu din il-problema u ta’ dan i[allsu sew tafux… Sadanittant Maurice ja[bi l-katavru f’wall unit li hemm fis-sala. I]da x’ji;ri meta Florinda tifta[ il-wall unit? Salvu Werwer ja//etta li j;orr il-katavru?

Lonza, il-mara ta’ Salvu Werwer, ukoll ti;i wi// imb wi// ma’ dan l-imbierek katavru.... jarawh ukoll o[rajn… i]da

x’se ji;ri finalment mill-katavru?

Dan u aktar fil-kummiedja divertenti Salvu Werwer qed jitwerwer li se tittella’ fl-Istitut Kattoliku, il Furjana, isSibt 22 ta’ Frar fis-7 p.m. u l-{add 23 ta Frar fil-5 p.m.

Il-parti ta’ Salvu Werwer tkun interpretata mill-attur bravu Toni Busuttil li g[andu f’idejh ukoll id-direzzjoni.

Flimkien mieg[u nsibu lil Ina Robinich, Simon Curmi, Ray Abdilla, Simone Zammit, Tania Bartolo, Brian Farrugia, Bernice Darmanin, Dominic Cini u Alan Falzon.

Il-booking miftu[ mill-Booking Office u Bar tal-Istitut Kattoliku u Pawlu Testa Travel (21223340#99476468). Wie[ed jista’ jibbukkja wkoll online fuq www.kumpanijateatrurjal.com.

It-Teatru Manoel qed itella’ t-tieni spettaklu ta]-]fin f’dan l-ista;un teatrali b’mu-Danzas Boleras li saret ilbiera[ u tkun ripetuta llum il-{add 16 ta’ Frar fit-8 p.m. mu-DanzasBoleras kienet l-idea u kreazzjoni ta’ Sharon Sapienza li sfortunatament mietet ta’ età ]g[ira sena ilu. Sharon kellha karriera impressjonanti b[ala ]effiena, g[alliema u produttri/i ta]-]fin Spanjol. muDanzasBoleras kienet l-a[[ar pro;ett li kienet qed ta[dem fuqu u tippjana biex i;gib Malta.

Din il-produzzjoni qed tittella’ b’;ie[ g[all-memorja tag[ha. I]-]effiena huma dawk li ori;inalment [admu ma’ Sharon Sapienza meta tellg[et l-ewwel

produzzjoni f’Malaga fl-2012. mu-DanzasBoleras hu avveniment ta]-]fin mill-qalba tal-iskola ta]-]fin Bolero. B’kostumi tradizzjonali ]-]fin jie[u l-udjenza fuq vja;; tal-istorja ta’ Spanja mill-1812 meta spi//at il-[akma tal-Fran/i]i fi Spanja, sal-2012. Hemm konnessjonijiet ma]-]fin klassiku kif ukoll g[al dak folk bl-u]u tal-castanets.

Din hi opportunità biex naraw iddinja ta]-]fin Spanjol differenti i]da teknikament diffi/li daqs dak tradizzjonali li nasso/jaw ma’ dak tal-flamenco.

Il-biljetti huma €25 u €10 minn www.teatrumanoel.com.mt, bookings@teatrumanoel.com.mt jew 21246389.

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

35

Indipendenza

50 Sena Nazzjon Ir-regolamenti uffi/jali g[ad-disinn ta’ logo Il-Partit Nazzjonalista qed iniedi kompetizzjoni biex permezz tag[ha tintg[a]el logo g[all-attivitajiet talPartit in konnessjoni mal-50 anniversarju mill-kisba tal-Indipendenza. Ittema tal-attivitajiet li se jkun qed jorganizza l-Partit Nazzjonalista, u g[aldaqstant tal-logo tag[hom, hija

50

.

Sena Nazzjon

Il-kompetizzjoni hi miftu[a g[al kul[add: individwi, kumpaniji, instituzzjonijiet edukattivi, organizzazzjonijiet, e//.

Impjegati tal-Partit Nazzjonalista u Medialink Comunications Ltd, membri tal-Kumitat Organizzattiv u tal-;urija u membri tal-familja immedjata tag[hom ma jistg[ux jipparte/ipaw fil-kompetizzjoni.

Il-konkorrenti jridu jkunu ta’ età legali jew ikollhom patrun ta’ età legali jirrappre]entahom.

Is-sottomissjonijiet jintlaqg[u blidejn fid-Dar ?entrali tal-Partit Nazzjonalista, Tal-Pietà, jew permezz ta’ email lil 50@pn.org.mt.

Kull sottomissjoni trid tinkludi lisem tad-disinjatur, l-età, l-indirizz postali, in-numru tat-telefon u lemail address (f’ka] li l-konkorrent ikun ta[t l-età legali jridu ji;u inklu]i wkoll l-istess dettalji talpatrun).

Il-konkorrent ma jistax iressaq aktar minn tliet sottomissjonijiet.

Peress li d-disinn tal-logo se jkun addattat g[al diversi okka]jonijiet g[alissa ji;u a//ettati kull format jew medium (ukoll mag[mula bl-idejn).

Id-data u [in tal-g[eluq hu nofsinhar tas-Sibt 21 ta’ Frar 2014. Il-partecipazzjoni hi bla [las.

Dwar din l-inizjattiva [adna l-kumment ta’ Charles Stroud, i/-Chairman tal-Kumitat ta’ Attivitajiet tal-Partit Nazzjonalista g[al dan l-anniversarju, u tlabnieh ftit aktar dettalji g[allbenefi//ju ta’ dawk kollha interessati.

Charles qalilna li l-logo g[andu jirrifletti l-fra]i “ ” imma din il-fra]i mhux bilfors trid tidher fid-disinn.

50 Sena Nazzjon

“L-g[an tal-kompetizzjoni hu li ddisinn jintu]a g[all-okka]joni tal-50 anniversarju mill-kisba talIndipendenza ta’ Malta. Il-logo se jintu]a online, stampat, jew fuq o;;etti mibjug[a e//. Importanti li min jag[mel id-disinn i]omm f’mo[[u lpossibbiltà li l-logo eventwalment irid ikun addattat kemm fid-dehra kif ukoll f’diversi daqsijiet, bil-kulur u l-iswed u l-abjad.”

Il-konkorrenti jridu jassiguraw li ddisinn ma jkollu l-ebda xebh ma’ logos o[ra e]istenti.

Ir-rebbie[ jintg[a]el permezz ta’ ;urija mag[]ula flimkien mal-kumitat organizzattiv.

Id-de/i]joni finali hi inappellabbli u ma ti;i segwita l-ebda korrispondenza.

Kull sottomissjoni g[andha tkun ori;inali u mhux ba]atat fuq ebda disinn e]istenti.

Kopja tar-regolamenti tista’ tinkiseb mid-Dar ?entrali tal-Partit Nazzjonalista f’Tal-Pietà jew minn fuq il-websajt www.pn.org.

:or; Borg Olivier ixejjer id-dokument tal-Indipendenza fil-jum storiku tal-21 ta’ Settembru 1964. Din is-sena qeg[din infakkru l-50 anniversarju minn din il-kisba importanti li fet[et it-triq lejn aktar ]viluppi g[al pajji]na.

Fir-ritratti ta’ fuq jidhru w[ud mill-posters li kien jo[ro; il-Partit Nazzjonalista g[a/-/elebrazzjonijiet ta’ din il-festa, li kopja tag[hom tinsab imdendla fil-kurituri tad-Dar ?entrali

36

RoboCop

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

?inema

(KRS – 12A)

Sorprendentement dan hu films tajjeb u divertenti. Madankollu m’g[andux listess satira pun;enti tal-ewwel film li kien in[adem fl-1987 li minnu hu mnebba[.

Mill-banda l-o[ra dan jipprova jittratta ideat u kun/etti futuristi/i li m[u[ b[al Ray Kurzweil jew Micio Khaku ilhom jg[idulna llestu ru[na g[alihom.

F’/ertu sens dan RoboCop jag[mel

dan il-futur jidher aktar imbieg[ed milli fil-fatt hu, imma g[allinqas jipprova jittratta l-battalji li l-bniedem jiffa//ja mal-magni, is-sorveljanza u lera informatika.

Probabbli min jiftakar jew ra l-ewwel RoboCop fuq xi dvd jew televi]joni, se j[oss li din il-ver]joni, remake, li qed naraw f’Malta din il-;img[a mhux se jie[u post in-nostal;ija lejn dak il-film.

Cuban Fury (KRS – 12)

Imnebba[ minn idea ori;inali ta’ Nick Frost stess, dan hu film differenti milli hadem qabel (li kienu jinkludu Snow White & the Huntsman u Attack the Block), u mhux biss g[ax f’dan Cuban Fury jidher ji]fen.

G[alkemm mhux wie[ed minn dawk il-films li tibqa’ tiftakarhom, il-film jirnexxi grazzi g[all-messa;; stimulanti li jwassal u l-allegrija li jnissel f’min qed jarah.

Meta Bruce ikun vittma tal-bullying g[ax i[obb i]-]fin Salsa u l-ilbies li jilbes, jispi//a jabbandunah. Jg[addu s-snin u nsibu lil Bruce ]ag[]ug[ (Frost) jg[ix [ajja mid-dar g[axxog[ol u mix-xog[ol g[ad-dar.

I]da dan kollu jisfratta meta tasal manager ;dida, Julia (Rashida Jones) li hu ji;;ennen fuqha, aktar u aktar meta jsir jaf li hi kienet t[obb ti]fen is-Salsa.

G[alhekk ter;a’ ti;ih il-[ajra g[a]-]fin, l-aktar bit-tama li jaqbad ma’ Julie.

Imma bejniethom jinda[al il-kollega Drew (Chris O’Dowd), il-playboy talkumpanija, li jibda jag[mel minn kollox biex ifixklu u jaqbad hu ma’ Julie.

Cuban Fury jipprovdi ftit aktar minn sieg[a u nofs divertiment, bi storja sempli/i g[alkemm mhux ori;inali.

Mill-banda l-o[ra, minkejja s-su;;ett, il-mu]ika Latina-Amerikana, din blebda mod ma tiddomina l-film, b[alma ;eneralment ji;ri f’films b[al dawn.

Dan jappella aktar g[all-qalb, u jirnexxi g[ax ma jippruvax jikkopja lfilm ori;inali, u minflok jipprova jwasslilna t-tifsira tal-umanità, il-familja u l-privacy fl-era informatika.

G[al min ma jafx jew nesa, irrakkont hu dak ta’ ditektiv li wara li tisplodi l-karozza tieg[u b’bomba li po;;ewlu, madwar dak li jifdal minn ;ismu – dirg[ajn wa[da u rasu – jinbe-

Carrie (KRS – 15)

G[al dawk, l-aktar l-adolexxenti, li ma rawx il-film ori;inali ta’ Brian De Palma#Stephen King ta’ madwar 40 sena ilu, dan g[andu jg[addi b[ala film horror modern i]da ma jwassal xejn mhux tas-soltu.

Il-Carrie tal-isem tal-film tkun studenta (Chloe Grace Miretz) kemxejn mist[ija u mgerrxa minn s[abha, anki min[abba t-trobbija dixxiplinata ]]ejjed ta’ omma (Julianne Moore) fanatika fuq ir-reli;jon. Meta hi ssir mara, tippanikkja g[ax ommha qatt ma tarrfitilha xejn dwar l-menstruwazzjoni, u b’hekk s[abha l-istudenti l-o[ra jibdew jg[adduha bi]-]mien u jid[ku biha.

Wara kastig li l-iskola tag[ti lil dawk

na pulizjott robot li jibda jeqred ilkriminalità. I]da dan ikun robot b’kuxjenza u ma jdumx ma jibda jag[mel ta’ rasu, ifittex lil min kien g[amel ilbomba u bieg[du minn martu u ibnu, u je[odha kontra l-kumpanija li kien jinteressaha biss il-flus li tista’ taqla’ millproduzzjoni ta’ aktar robots, u luffi/jali governattivi u tal-;ustizzja korrotti.

l-istudenti, il-bi//a kbira minnhom, inklu]a l-per/imess u l-aktar tfajla popolari Sue (Gabriela Wilde), wa[da minnhom ma tobdix, u b’hekk ma tit[alliex tattendi l-prom night tal-iskola. Din, g[alhekk, tippjana kif tpattiha lil Carrie b’/ajta goffa u kerha proprju waqt dak il-ballu.

L-effetti spe/jali, l-aktar f’din is-sekwenza finali, jirnexxu, i]da l-film jin[ass mg[a;;el wisq, biex donnu jfittex jasal g[all-climax.

Min ra ]-]ew; films innota kif filwaqt li Sissy Spacek fil-film ori;inali kienet aktar ‘simpatika’anki waqt ilvendetta, hawn Moretz ittemm bi tbissima mostru]a, kwa]i satanika, il-film.

38

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Il-kura b’wi// uman

Reli;jon

ILLUM IL-{ADD

Siltiet minn diskors waqt Forum g[all-Health Care Professionals, Sptar Mater Dei, Tal-Qroqq – L-4 ta’ Frar 2014 L-Isqof Mario Grech Tkun g[adek ma xriftx fl-Isptar Mater Dei meta mnifsejk ja[btu jing[alqu g[ax tibda xxomm xamma partikulari – ir-ri[a ta’ kon/entrazzjoni umana. Mixja mg[a;;la fis-swali talisptar i;;ibna wi// imb wi// mal-bniedem fl-awtenti/ità tieg[u.

Kull sodda hija pedestall li jerfa’ lbniedem, li g[alkemm hu mne]]a’ mill-;miel artifi/jali u g[eri mhux biss minn [wej;u imma wkoll minn sa[[tu, jibqa’ liebes id-dinjità umana tieg[u.

Anzi, il-mard mhux biss hu kaw]a li twasslu biex jid[ol l-isptar, imma jikxef ukoll il-verità, anki jekk iebsa, dwar ilbniedem: li l-bniedem i;orr natura umana dg[ajfa li l-[in kollu tg[ajjat g[all-im[abba.

G[alhekk, l-isptar hu post privile;;jat, kemm g[ax joffri l-kura medika, imma fuq kollox g[ax joffri lospitalità lil dawk li jkunu qed i;arrbu t-tbatija tad-dg[ufija tal-[ajja.

Mhux b’kumbinazzjoni li etimolo;ikament il-kelma sptar hi relatata mal-kelma ospitalità, fis-sens li l-isptar hu dak il-post li joffri wi//, vu/i u ;esti li g[andhom il-[ila jag[tu kura partikolarment meta l-marda hi de;enerattiva, kronika, irriversibbli jew terminali.

L-isptar hu dik l-istituzzjoni li toffri ser[an il-mo[[ li/-/ittadin li jekk jimrad, se jsib min jilqg[u b[ala persuna unika u irrepetibbli. Dak l-isptar li mhux ospitabbli, mhuwiex sptar!

Naturalment l-ospitalità ma tiddependix mill-arkitettura jew mit-ti]jin, imma mill-operaturi sanitarji li huma r-ru[ umana tal-isptar.

G[aldaqstant, l-isfida ta’ kull istituzzjoni sanitarja mhix biss li te//ella f’dak li g[andu x’jaqsam max-xjenza medika, imma wkoll li tkun istituzzjoni umana. G[alhekk wie[ed ma jistax ma japprezzax l-impenn tag[kom biex tkomplu ti]guraw li l-kura jkollha wi// uman.

Il-kura medika tkun ‘umanizzanti’ jekk il-qofol ta’ kollox tibqa’ l-persuna bid-dinjità u bl-identità spe/ifika tag[ha, anki f’dawk is-sitwazzjonijiet ta’ qtig[ il-qalb u ta’ umiljazzjoni.

Dawk li ja[dmu fil-qasam mediku g[andhom ifittxu li permezz tal-[idma jew il-professjoni tag[hom jiltaqg[u mal-bniedem marid, juruh empatija u jakkumpanjawh fit-tbatija. Fi kliem ilPapa :wanni Pawlu II, ir-rapport malpazjent ikun tassew uman jekk l-operaturi sanitarji jkunu attenti biex jifhmu lill-bniedem fl-interjorità tieg[u… u rrelazzjoni infermiera-marid twassal biex bejniethom tin[oloq komunjoni sin/iera u di]interessata li tassew twassal biex ikun hemm parte/ipazzjoni s[i[a.

Hekk biss l-isptar ma jibqax biss arena ta’ tbatija, imma jsir ukoll ‘;innasju’ tat-tama, kemm g[all-morda nfushom li jkunu [erqana li jer;g[u jibdew jg[ixu [ajja trankwilla, u kemm g[all-istess operaturi sanitarji li jinvestu tant ener;ija u kompetenza biex, sa fejn huwa possibbli, jeg[lbu l-mard, u meta dan mhux possibbli, jirnexxilhom jakkumpanjaw lill-marid jg[ix b’mod uman l-esperjenza tal-mard u tal-mewt.

Hekk biss nistg[u nag[tu wi// uman lill-isptar: jekk jirnexxilna nirrikonoxxu, nirrispettaw u niddefendu ddinjità tal-marid.

Il-kura medika mhix biss xjenza imma hi arti terapewtika, u din l-arti titlob kompetenza umana li wie[ed ma jiksibhiex b’mod naturali jew spontanju, imma je[tie;lu jitrawwam fiha.

G[alhekk il-pro/ess biex il-kura medika jkollha wi// uman jitlob li l-operaturi sanitarji jfittxu formazzjoni spe/ifika u permanenti li tg[inhom jikkultivaw fihom din is-sensibbiltà umana – l-edukazzjoni tas-sensi tg[in mhux ftit biex is-servizz sanitarju jkun tassew terapewtiku.

Hemm riskju li jekk l-operaturi sanitarji jkunu biss ‘tekni/i’ u jipprestaw biss kura medika, dawn l-esperjenzi jintilfu u l-marid jikseb biss fejqan parzjali: imma, meta l-assistenza medika jkollha dan il-wi// uman, il-fejqan ikun aktar s[i[ u mifrux.

Mhux darba u tnejn operaturi sanitarji li g[andhom kuxjenza umana ffa/ilitaw il-pro/ess biex pazjenti kisbu mhux biss fejqan fi]iku u interjuri, imma wkoll sabu l-qawwa biex fejqu relazzjonijiet ma’ o[rajn, peress li rapport uman jaf ikun opportunità biex il-marid jikber umanament. U meta x-xjenza ma jirnexxilhiex teg[leb il-mard, l-istess rapport uman offrut mill-operatur sanitarju jg[in biex il-marid jaffronta l-mewt b’dinjità.

B[ala Nisrani ma nistax nag[laq din ir-riflessjoni dwar il-bniedem ming[ajr ma nipproponi lil :esù Kristu mhux biss b[ala dak li g[andu l-Bxara t-tajba dwar il-bniedem, imma wkoll b[ala dak li, fi kliem Santu Wistin, da[al fl-isptar tad-dinja u, biex ikun qrib tag[na l-bnedmin, fejjaqna mill-;rie[i tag[na u sar b[alna f’kollox biex a[na nsiru nixbhu lilu.

Dan :esù jg[allimna u jg[inna kif in[obbu lill-proxxmu tag[na. Waqt li n]omm quddiem g[ajnejja li dan lisptar hu msemmi g[al Omm Alla – Mater Dei – nixtieq li nkun nista’ napplika g[alih dak li Mauro Anselmo, ;urnalista ta’ Panorama, fl-2003 kiteb dwar sptar f’Ruma: “Dan l-isptar hu katidral tal-medi/ina li j[ares ’il quddiem, imma g[andu l-laboratorji tieg[u mdawla mill-ideali Kristjani li hemm fil-twieqi goti/i tal-[;ie;.”

{SIEB

Fejn hemm l-im[abba, fejn hemm il-g[aqda, hemm tg[ammar int, Mulej, hemm int tg[ix fil-qlub. – (Innu)

Is-6 {add Matul is-Sena

Ng[ixu l-Kmandamenti Bin Sirak 15, 15-20< Salm 118< 1 Korintin 2, 6-10< Mattew 5>17-37 Fr Charles Fenech, OP Il-{sieb

Kollox m’hu xejn fil-[ajja! Hekk jag[mel kul[add! Jien se nkun differenti? Huma fra]ijiet li nisimg[u kuljum u li forsi rridu ng[idu li xi kultant nisimg[uhom a[na wkoll.

Lesti nippuntaw subg[ajna biex nikkritikaw lil [addie[or i]da ma a[niex lesti li na//ettaw jew nag[mlu awtokritika fuqna stess.

Fil-Litur;ija tal-lum :esù jikxfilna l-maskra. Maskra li [afna drabi turi l-mod immatur li bih ng[ixu rreli;jon tag[na. Mod ta’ reli;jon li fih a[na biss spettaturi. :esù jurina li hu ;ie biex jipperfezzjona ttag[lim u g[alhekk jenfasizza g[ajxien s[i[ tal-kmandamenti.

Il-Kelma Il-bniedem ;ie ma[luq minn Alla liberu u rajh f’idejh. Il-bniedem hu

msejja[ biex minn rajh jag[]el li jimxi fuq il-li;i ta’ Alla, kif itenni lawtur tal-Ktieb ta’ Bin Sirak flEwwel Qari tal-lum. Is-Salm 118 juri li hemm minn dawk li jimxu filli;i tal-Mulej. Fit-Tieni Qari millEwwel Ittra ta’ San Pawl lillKorintin, insibu li l-g[erf ta’ Alla jistg[u jag[rfuh dawk li huma mrawmin sewwa fil-fidi u fl-

im[abba. Fil-Van;elu tal-lum, me[ud minn San Mattew, g[andna t-tifsira ta’ :esù li ;ie biex jipperfezzjona l-li;i u l-profeti. Hu jispjega wkoll l-importanza tal-[ames, issitt u t-tmien kmandament.

Il-{ajja 1. Il-[e;;a tan-nisrani kuljum hi

dik li tg[innu jfittex u jikseb aktar territorju qrib tal-Mulej. Hemm b]onn li niddrittaw it-toroq tag[na fid-dawl tal-li;i tieg[u.

2. L-g[a]la tad-dnub u g[ad-dnub hi f’idejna. Alla [alliena liberi sa[ansitra li ne[duha kontra tieg[u.

Kemm tassew qed in[ares lejn ilkmandamenti b[ala mumenti ta’ grazzja li permezz tag[hom a[na stess nirregolaw il-[ajja tag[na?

3. Hemm b]onn li nag[mlu g[a]liet /ari u bla tlaqliq fuq it-tip ta’ fidi li qed ng[ixu.

4. Id-diskors ta’ Kristu llum hu /ar g[al min irid jifhem – le g[addivorzju u responsabbiltà kbira fuq kull min ikisser ]wie;.

Id-Djalogu

Fehemni Mulej, biex in]omm illi;i tieg[ek u n[arisha b’qalbi kollha.

39

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

{sibijiet

Willy Brandt

Sfond Storiku

Dun Pawl Camilleri Opinjonista pauca43@gmail.com

Brandt ( 18.12.1913 – 08.10.1992) kellu bidu umli: kien iben ille;ittimu ta’ bejjieg[ :ermani] ta’ 19-il sena. Imma sar statista, mexxej tal-Partit So/jalista Demokratiku :ermani] (1964-1987), u l-ewwel Kan/illier So/jalista Demokratiku (1969-1974). Kien l-iktar mexxej :ermani] kari]matiku wara Hitler. Kien Sindku ta’ Berlin meta nbena l-famu] {ajt (1961). B[ala Kan/illier beda l-famu]a wkoll Ostpolitik: [oloq kuntatti mal-Unjoni Sovjetika u malEwropa tal-Lvant, u hekk indirettament ikkontribwixxa wkoll g[all-waqg[a tal-famu]a Purtiera tal-{adid. Tefa’ [afna attenzjoni dinjija dwar il-faqar tat-Tielet Dinja. Fl1971 ing[ata l-Premju Nobel g[all-Pa/i, min[abba l-isforzi tieg[u biex jirrikon/ilja l-:ermanja tal-Punent mal-pajji]i tal-Blokk Sovjetiku.

Aneddotu. B[ala Sindku ta’ Berlin tal-Punent darba ]ar I]rael, u ;ie mistieden jara l-awditorju g[all-kittieb :ermani] Thomas Mann (1875-1955). Xi [add ikkore;ieh bil-pulit, u qallu li l-awditorju ssemma g[al /ertu Frederick Mann, (1904-1987) industrijalist Amerikan [abib tal-arti.

Brandt staqsa: “X’kiteb, allura?” It-twe;iba /ajtiera imma vera kienet: “xi /ekk!”

Kummenti

• Perswa]#a kemm hu fa/li ti]balja? Brandt kellu [afna kapa/itajiet. Imma, b[al kul[add, ma kienx jaf kollox dwar kul[add. Ma kienx infallibbli. {aseb li kien jaf imma kien ]baljat. Forsi seta’ pprepara ftit aktar jew informa ru[u a[jar.

Mhux dejjem tista’ tanti/ipa. Imma qatt ma tag[mel [sara li tipprepara bil-quddiem, spe/jalment f’okka]jonijiet pubbli/i jew f’laqg[at importanti. Ma tistax tiddubita minn kull ma taf il-[in kollu g[ax ti;;ennen u ma tifta[x [alqek. Imma m’hemmx telf filli ti//ekkja. Il-mistoqsija o[t il-g[erf. Naf koppja li meta ftiehmu biex jo[or;u l-ewwel darba, kellhom jiltaqg[u [dejn Cordina tal-Belt. Wie[ed mar [dejn Cordina tal-kotba, u l-o[ra marret [dejn Cordina tal-pasti. Fa/li ti]balja!

• {aqqek tirba[ premju g[all-pa/i? Ma na[sibx li jien jew

Lanqas [aqq id-dilka!

L

Patri Mario Attard OFM Cap Opinjonista

“Itilfu kollox fil-[ajja imma titilfux ir-rabta ma’ :esù Kristu!

Din tkun ir-reb[a tag[kom”

i Papa Fran;isku ma j[abbilx rasu biex il-messa;; Nisrani jwasslu /ar u tond m’g[andix dubju. Lanqas li jrid li l-Knisja tkun mg[addsa fl-ispirtu tal-[niena u l-umiltà! Imma wa[da mill-aktar [wejje; li se jibqa’ msemmi g[aliha hi l-mod dirett li bih ikellem lilna ssa/erdoti! L-omelija li g[amel nhar il-11 ta’ Jannar 2014 hi xhieda o[ra kemm il-Papa jrid sa/erdoti umli li jaqdu lill-poplu ta’ Alla.

Is-sa/erdot, il-midluk tal-Mulej, jista’ jitlef id-dilka. Biex? Meta b’[ajtu jipprova jitla’ fuq il-podju. Meta jisserdak! Meta jiddritta u jassumi awtorità li qatt ma ng[atatlu. Is-sa/erdot idellek meta jibbulja. Meta minn qaddej jispi//a sid! Meta t-tmexxija tieg[u ma tibqax qadi umli imma ssir [akma.

Papa Fran;isku qal: “A[na mag[qudin bis-sa[[a tal-Ispirtu u meta sa/erdot jitbieg[ed minn :esù Kristu jista’ jiltef id-dilka.

F’[ajtu le, g[ax essenzjament id-dilka tibqa’ fih….. imma jitlifha.

U minfolk midluk jispi//a biex ikun idellek. Kemm jag[mlu [sara lill-Knisja s-sa/erdoti li jdellku! Dawk li jqieg[du l-ener;ija tag[hom fl-affarijiet artifi/jali, fil-vanità, f’atte;;jament u f’lingwa;; superfi/jali.... Kemm-il darba, b’g[afsa ta’ qalb, nisimg[u min jg[id: Das-sa/erdot qisu farfett!..... g[ax mo[[u dejjem fil-vanità… Dan m’g[andux rapport tajjeb ma’ :esù Kristu, tilef id-dilka u sar idellek!”

U g[aliex it-telfa tad-dilka hija [asra? G[ax is-sa/erdot jista’ jkun skont il-qalb ta’ Kristu, ir-Rag[aj il-Kbir, jekk ikollu fuqu rri[a tan-nag[a;. Mela meta isir b[al :esù, medjatur u inter/essur!

Meta [ajtu stess tkun mog[tija g[an-nag[a; li hu ;ie msejja[ biex jaqdi! G[ax jekk jitlef il-qawwa tad-dilka g[aliex jibqa’ tajjeb?

G[al xejn g[ajr biex jintrifes min-nies! Il-qalb tbaqbad bl-im[abba sa/erdotali ta’ :esù Kristu sa/erdot g[al dawk li sejja[ biex jibqg[u mieg[u u jmorru jippritkaw ma tiqafx issej[ilhom g[allindiema mill-fomm Papa Fran;isku stess: “A[na s-sa/erdoti g[andna [afna limiti: ilkoll a[na midinbin.

Imma jekk immorru g[and :esù Kristu, jekk infittxu lill-Mulej bittalb – it-talb ta’ inter/essjoni, it-talb tal-adorazzjoni – inkunu sa/erdoti tajbin minkejja li midinbin. Imma jekk nitbieg[du minn :esù Kristu, ikun je[tie; li nikkompensaw dan b’atte;;jamenti

xi qarrejja se nirb[u l-Premju Nobel, b[al Brandt! Imma fi//okon tag[na kemm a[na strumenti ta’ pa/i, ta’ kompromessi ;usti, ta’ rikon/iljazzjoni, ta’ ftehim? Fil-familja, fuq ilpost tax-xog[ol, fil-kumitati u l-ka]ini, kemm g[andi l-attitudni li nenfasizza l-punti ta’ qbil u nwassal g[al tolleranza, djalogu, progress fir-realzzjonijiet? Forsi ma tir/ievi ebda premju estern jekk tag[mel hekk. Imma tir/ievi l-premju talkuxjenza. Hawn min g[andu din l-attitudni b[ala tendenza naturali. Min m’g[andux, imissu jara li ssir fih tendenza akkwistata bil-prattika kostanti u konsapevoli. Ikollna so/jetà ferm isba[. A[jar mit-tnassis u l-piki!

• Kapa/i tikkore;i bil-pulit, kif ikkore;ew lil Brandt?

Korrezzjoni mag[mula bi [lewwa aktarx ikollha effett. Waqt li korrezzjoni mag[mula b’guffa;ni, rabja, sens ta’ superjorità, u arroganza, aktarx ikollha l-effett kuntrarju. Spiss ji;ri li nikkore;u lil xi [add iktar g[ax ikun dejjaq jew qed idejjaq lilna, milli g[ax in[obbuh u rriduh a[jar. U tkun tin[ass. Ir-rabja, anki sottili u bla g[ajjat, ma tfejjaqx, imma aktarx idda[[al fil-pika u tikkonferma fl-i]ball. Min hu g[aqli qatt ma jumilja lill-ie[or meta jikkore;ih. X’jiswa li tirba[ argument u titlef persuna jew relazzjoni? Kultant la[jar korrezzjoni ssir b’xi /ajta li ma twe;;ax. U inkora;;iment jiswa iktar minn sempli/i korrezzjoni.

Tbissima

Fil-brejk ta’ nofsinhar Dave kien jixtri u jiekol landa la[am minn tal-klieb. Tabib li kien jarah jikolha ta’ kuljum fil-;nien, qallu li tista’ toqtlu. Imma kien ilu je[odha snin, u kien i[ossu tajjeb. Darba t-tabib innota li ma baqax jara lil Dave fil-;nien, jiekol il-la[am tal-klieb. U staqsa g[alih lil xi [add li wkoll kien ikun kuljum fil-;nien. “Dak miet”, qallu lit-tabib. “Kont ng[idlu jien”, qal it-tabib. “Imma dak mhux bil-la[am tal-klieb miet, imma g[ax tajritu karozza meta mar ji;ri wara o[ra!” – X’ta[seb li qed jag[millek l-iktar [sara b[alissa?

{sieb Finali. “Tattika hi l-arti ta’ kif tag[mel argument bla ma tag[mel g[edewwa”. Taf targumenta bla ma ti;;ieled?

o[ra. B’hekk jin[olqu dawn il-figuri… anki s-sa/erdot-negozjant, is-sa/erdot imprenditur…… Imma s-sa/erdot li jadura lil :esù Kristu, is-sa/erdot li jqim lil :esù Kristu, is-sa/erdot li jitkellem ma’ :esù Kristu, is-sa/erdot li jfittex lil :esù Kristu u j[alli lil Kristu jfittex lilu: dan hu /-/entru ta’ [ajjitna. Jekk dan ikun nieqes, nitilfu kollox, Imbag[ad x’nag[tuhom lin-nies?”

Imma l-Mulej ma jafx [lief i[obb, u g[ax i[obb jifta[ l-g[ajnejn.

Anki illum, minkejja li elfejn sena ta’ Kristjane]mu, g[adu ma qatax qalbu minna. Anzi, g[adu jdur fuqna mill-;did, fuqna ssa/erdoti, billi jfakkarna, billi jqawwilna qalbna bis-s[aba hekk kbira ta’ xhieda ta’ [utna fis-sa/erdozju li, tul l-istorja, inklu] illum, taw il-kollox ta’ [ajjithom basta jimxu warajh mill-vi/in!

“Imma kemm hu sabi[ issib sa/erdoti li taw [ajjithom bis-serjetà g[all-vokazzjoni tag[hom u li dwarhom in-nies tg[id: veru li g[andu karattru ikrah, g[andu dik u g[andu l-o[ra… imma hu sa/erdot! U n-nies ixommu mill-bog[od! Minflok, meta n-nies tara lis-sa/erdoti, biex ng[idu hekk, idolatri, li minflok lil :esù g[andhom [afna idoli ]g[ar….. ]g[ar…. dawk devoti ta’ ‘alla Nar/i]u’, …. meta n-nies jaraw lil dawn, in-nies jg[idu: miskin!”

Is-sa/erdot veru m’g[andu lil [add jew lil xejn xi j[addan f’dirg[ajh g[ajr lil :esù Msallab. U xxommu minn seba’ mili bog[od l-g[aliex l-IVA dejjiema li ta fuq l-altar tal-ordinazzjoni tieg[u tiswielu t-tbatija u t-tixrid tad-dmug[, id-demm mo[bi ta’ ]mienna! Imma [ej il-pa/i li jkollu f’qalbu tkun kbira! Tib]ax!

Malajr tinduna! In-nies tg[idlu l-Mulej x’inhu jag[mel bih! G[ax Alla ra;el fuq l-ir;iel!

Ejjew g[e]ie] [uti sa/erdoti niftakru fid-di]erta ta’ din l-omelija famu]a fuq is-sa/erdozju tal-Papa Fran;isku. “Imma dak li je[lisna mill-mondanità u mill-idolatrija jag[mluna ndellku, dak li j]ommna fid-dilka, hu r-rabta ma’ :esù Kristu. U llum, lilkom ... nawguralkom dan: itilfu kollox fil-[ajja imma titilfux ir-rabta ma’ :esù Kristu! Din tkun ir-reb[a tag[kom. U b’hekk nibqg[u mexjin ’il quddiem!”

G[a]i] [ija E//ellenza, Monsinjur, Dun jew Patri, nawguralek dan b[alma nawgurah g[alija stess! U int li qed taqra tinsiex titlob u ssum g[alina [alli :esù jaqdik fina! Kif, wara kollox, tant jixraqlek! Inkella lanqas [aqq id-dilka!

40

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Kur]itajiet

G[assa g[all-ma[bubin f’Jum San Valentinu

St[arri; li sar fit-Tajlandja wera li wie[ed minn kull erba’ ma[bubin filpajji] ji//elebraw Jum San Valentinu billi jkollhom x’jaqsmu sesswalment flimkien. G[alhekk, b[al fl-img[oddi, il-Pulizija nhar il-:img[a li g[adda marret bla mistenni f’lukandi, pjazez u f’postijiet imwarrba biex tara li lma[bubin i;ibu rwie[hom sewwa.

Fl-14 ta’ Frar l-uffi/jali tal-belt kapitali tal-pajji], Bangkok, xeg[lu l-parks kollha bil-lejl biex il-ma[bubin ma jkollhomx xi post mudlam fejn jista[bew minn g[ajnejn g[arriexa. Flistess waqt dejjem isiru applli lill-;eni-

turi biex dawn jesi;u ma’ wliedhom li g[andhom ikunu kmieni d-dar.

Il-Ministeru tal-Edukazzjoni jg[in ukoll biex f’dan il-jum ta’ kull sena ma jsirux laqg[at amoru]i klandestini u g[alhekk jintbag[tu spetturi f’lukandi fit-trufijiet tal-belt biex jaqbdu lil dawk i]-]g[a]ag[ ta’ ta[t it-18-il sena li jkunu marru fihom g[al skopijiet ta’ m[abba.

Minkejja l-fama li g[andha Bangkok b[ala wa[da mi/-/entri l-kbar talindustrija tas-sess, it-Tajlandja ;eneralment hi pajji] konservattiv bi predominanza Buddista.

G[a]let il-fniek {afna xemg[at tellfuh im[abbtu minflok lil ]ew;ha Sarah MacRonald> a[jar il-fenek mir-ra;el!

Ma[bub Awstrijak [araq daru wara li g[amel qalb kbira ;ganteska b’xemg[at mixg[ula.

Hannes Pisek, ta’ 20 sena minn Hoenigsberg fil-provin/ja ta’ Styria, g[amel qalb kbira b’220 xemg[a li g[amilhom fl-art f’kamra tal-appartament fejn kien joqg[od. Meta po;;iehom f’posthom xeg[ilhom kollha u mar ji;bor lill-ma[buba tieg[u minn fuq ix-xog[ol. Il-[sieb tieg[u

kien li meta tara dawk ix-xemg[at kollha jmissilha qalbha u ssir t[obbu aktar.

Waqt li kien barra x-xemg[at qabbdu l-post u meta mar lura sab lill-pumpieri ta’ kontra n-nirien jippruvaw iwaqqfu n-nirien li [akmu lill-post.

Biex aktar ti;ih [a]in il-;uvni mhux talli tilef daru imma anki l-g[arusa li telqitu u re;g[et marret toqg[od g[and il-;enituri tag[ha.

Sarah MacRonald g[a]let lill-fniek li trabbi milli lil ]ew;ha meta kellha tifta[ lukanda g[all-fniek.

L-omm ta’ 35 sena r/eviet ultimatum ming[and ]ew;ha – jew jien jew ilfniek. U Sarah g[a]let lill-fniek u ke//ietu minn darhom.

Sarah, li qabel kienet impjegata ma’ bank, toqg[od f’Surrey, l-Ingilterra. Hi stqarret li ]ew;ha kien i[ossu abbandunat u mdejjaq g[ax tg[addi [afna [in mal-pets tag[ha. G[alhekk g[amil-

ha /ara li jew hu jew huma.

Sarah hi omm ta’ tlett itfal. Il-mara g[andha 11-il fenek tag[ha u ]]omm £20 kull lejl jekk xi [add ikun iridha ]]ommlu l-fenek tieg[u g[ax is-sid ikun se jsiefer g[all-btala jew ikun nieqes minn daru g[al xi jiem min[abba xi ra;uni o[ra.

In-negozju tag[ha, li semmietu Celebunnies, jidher li mar tajjeb u ssajf li g[adda l-lukanda tal-fniek tag[ha kienet fully booked.

Ried qtates suwed biss ... biex isajjarhom u jikolhom Ra;el mit-tramuntana tal-Italja nqabad li kien joqtol, isajjar u jiekol qtates suwed ma’ s[abu.

Ir-ra;el Taljan, li ismu ng[ata biss b[ala Francesco F minn Brianza, kien ilu ]mien imur fejn jin]ammu qtates li jinqabdu ji;ru barra fit-toroq u jitlobhom jag[tuh dawk li jkunu suwed, g[andhom madwar tliet snin u mla[[min.

Jing[ad li f’dan i]-]mien ir-ra;el kien ing[ata madwar 15-il qattus biex jie[u [siebhom. Imma kien hemm min beda jissuspetta fih.

G[alhekk intbag[tet mara minn g[aqda li tie[u [sieb l-annimali li mar-

ret i]]uru g[al g[arrieda. Fil-fatt din qabditu se joqtol qattus u deher bi/-/ar x’kien be[siebu jag[mel g[ax kellu kollox g[al-lest fil-k/ina.

Il-mara mill-g[aqda AIDAA qalet li g[all-bidu bdew ja[sbu li r-ra;el ta’ 50 sena kien jag[mel parti minn xi g[aqda satanika u ried il-qtates g[al xi ritwal. Hu qatt ma xtaq li jmurlu xi [add jispezzjona lill-annimali kif kienu sejrin u kien g[alhekk li bdew is-suspetti.

Ir-ra;el ittie[ed il-qorti akku]at b’maltrattament tal-annimali. Hu ammetta li kien jiekol il-qtates u issa jista’ jintbag[at sa sena [abs.

Destin kiefer g[al /erti qtates suwed fl-Italja

41

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Passatemp

Mimdudin> 1. Ta[rika min[abba kitba pubblika mag[duda ta’ malafama (6) 3. Hekk tista’ tkun waqg[a mill-g[oli li ;;ib il-mewt (6) 7. Ilbist g[all-ewwel darba (7) 8. Is-soppa tag[ha kienet, g[adha u tibqa’ tajba! (5) 9. Mag[qudin b[all-Istati tal-Amerika (5) 10. Tilef il-kura;; kollu li kellu (4,5) 11. Pa/enzja (5) 13. Ma tkellimx i]jed (6) 15. {sieb ta’ inkwiet qawwi u fitt li ma tkunx tista’ titbieg[ed minnu g[alkemm tipprova (6) 17. Qatg[a minn [ob]a s[i[a (5) 21. Xortih [a]ina (9) 23. Jag[mluhom id-dol/iera (5) 24. Dawn tax-xemx qawwija fis-sajf (5) 25. Xorti tajba (7) 26. Jag[mluha l-vavi. Tag[milhiex int!

(6) 27. Il-[uta li taqbad Romina jew Marion? (6)

Weqfin> 1. B]onju] [afna g[al dak li kien ibig[ il-pitrolju (6) 2. Tkabbar fid-daqs x’[in tara minnha (5) 3. Jg[idu li jidher dan! (5) 4. Ittaqqab b’siringa (7) 5. Mitra[ li timtedd fuqu (5) 6. ?angatura (6) 7. Issibha fl-a[[ar tal-mazzita, ng[idu (5) 1 2 . Lewn ta ’ parti mill - arblu ? ( 3) 1 4 . Arma ]g[ira li taqta ’ ( 3) 1 5 . Kristjani ( 6) 1 6 . Taf issibha mimlija bl - inbid ( 7) 1 8 . Iddejqek qalb il - folla ( 5) 1 9 . Ng[idu li s[una tajba ! ( 5) 20. Nofs mara u nofs [uta (6) 22. B’tefg[a tan-nifs ’il barra tag[mel gundalla? (5) 23. Pjaneta li ssib fi skamplu, Ton! ( 5)

3

2

1

4

5

6 8

7

10

9

11

15

13

12

16

pin

14

18

17

20

19

21

22

24

25

23

Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Timbru; 3. Bwieqi; 7. Munzell; 8. Fenka; 9. }iffa; 10. Bla [niena; 11. Samba; 13. Stampi; 15. {amsin; 17. {otob; 21. Lukandier; 23. Krema; 24.

Album; 25. Fittixt; 26. Issara; 27. Jannar.

Weqfin> 1. T[o]]u; 2. Renta; 3. Balla; 4. Infinit; 5. Kelba; 6. Kanali; 7. Moffa; 12. Mus; 14. Art; 15. {allat; 16. Innamra; 18. Onest; 19. Frott; 20. Maqdar; 22.

Isfra; 23. Kbira.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

26

27

IRBA{… voucher ta’ 15-il ewro li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, TalPietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[a tat-Tisliba tal-{add 2 ta’ Frar 2014 hi: G. Vella Bondin, 83, Triq Emanuel Attard,

Santa Venera SVR 1334.

Minn tikka g[al o[ra G[aqqad it-tikek bin-numri mill-1 sal-40 u jitfa//a xi [add qed jidderie;i orkestra.

Soluzzjonijiet

Tisliba bin-Numri

Tisliba bin-numri Minn tikka g[al o[ra

In-numru 552 jinsab ittikkjat u mni]]el fejn suppost f’din il-gradilja. Dan se jg[inek mhux ftit biex issib fejn g[andhom jitni]]lu nnumri l-o[ra kollha li hawn f’dawn il-[ames listi. Ikun jaqbillek jekk kull numru li ssib tittikkjah biex ma tirrepetihx.

44 PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{

Gwardaman;a

APPARTAMENTI spazju]i b’]ew; kmamar tas-sodda jew tlieta, tnejn tal-banju, 40 pied fa//ata. Area tajba [afna. Qed jinbieg[u finished. Prezz €87,500. ?emplu lis-sid fuq 79592925.

{al Lija – Tal-Mirakli

MAISONETTE bi tliet kmamar tas-sodda, bl-arja tieg[u u b’veduta sabi[a. Bla /ens. ?emplu 99469467 jew 21430185.

{al Qormi

APPARTAMENT kbir u arju] bejn tnejn, b’nofs il-bejt tieg[ek, bl-g[amara b’kollox.

Prezz €137,000 negozjabbli. ?emplu 99477307.

{al Qormi

GARAXX ta’ ]ew; karozzi kbir [afna, 34 pied tul, g[andu b]onn tik[il u bieb. €20,000. ?emplu 99477307.

{a]-}ebbu;

G{ALQA kbira b’a//ess tajjeb g[all-karozzi. ?emplu 99477307.

Il-Fgura

PENTHOUSES u appartamenti diretti ming[and is-sid b’]ew; kmamar tas-sodda jew tlieta, spazju]i u moderni. ?emplu 79203733.

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Klassifikati

Il-{amrun

GARAXX livell mat-triq, ]g[ir, ideali g[al uffi//ju jew [anut fi triq prominenti. Prezz €23,000 negozjabbli. ?emplu 21225793 jew 99800273.

I]-}ejtun – :ebel San Martin

FLATS#MAISONETTES quddiem green area bi tliet kmamar tas-sodda, tnejn tal-banju, 60 pied fa//ata. Area kwieta.

Prezz €84,000. ?emplu lis-sid fuq 79592925.

I]-}ejtun

TERRACED house fi/-/entru bi tliet kmamar tas-sodda, wa[da bl-ensuite, bejt tieg[u u gallarija. ?emplu 21660602, 99499153 jew 77660602.

Paola

TERRAN ground floor lest minn kollox, lest biex tid[ol fih, b’]ew; kmamar tas-sodda, sitting room, shower, k/ina u bit[a. Parke;; mhux problema. ?emplu 99992152.

G{ALL-KIRI

Birkirkara – Wejter Street

GARAXX ta’ karozza wa[da, livell mat-triq, kera €50 fixxahar. ?emplu lis-sid fuq 99867005.

Bu;ibba

GARAXX livell mat-triq. ?emplu 21410141 jew 79200708.

45

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Klassifikati

{a]-}ebbu; ’il barra minn Triq l-Imdina

GARAXX basement 40 pied x 50 pied, jista’ jintu]a g[al gym, store, uffi//ju e//. ?emplu 79211659.

G{ALL-BEJG{ JEW KIRI

Il-{amrun

GARAXX jew store, 115-il pied tul u 24 pied wisa’, bilbit[a, dawl, ilma u toilet. Bilpermess Class B. ?emplu 77200983.

TPARTIT

Il-Belt Valletta (IlMandra;;)

POST kantuniera duplex bilveduta ta’ Tas-Sliema bi tlieta tas-sodda, tnejn tal-banju e//.

Nixtieq nibdlu ma’ ie[or anke i]g[ar fil-Belt stess, preferebbilment ’il fuq. ?emplu 79232860.

VETTURI

Mutur Yamaha XJ6

MOTOR BIKE f’kundizzjoni tajba, sid wie[ed, mixtri ;did ming[and Gasan. Prezz negozjabbli. ?emplu 99477307.

AVVI}I

Massa;;i

Tiswijiet fil-pront u fil-post

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour.

Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

Tiswijiet

TA’ magni tal-[jata. G[al service u tiswijiet fil-pront. ?emplu 99422268 jew 21416705.

Toilet seats

NAG{MEL xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bil-kuluri li jaqblu u kif tixtiquhom intom, g[all-kamra tal-banju kompluti bil-fittings. G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053.

G{ALL-BEJG{

G[amara antika

TINKLUDI twaletta bil-mera, lavaman, komodina, gradenza bil-mera u wi// tal-ir[am u gwardarobba kbira. Jistg[u jinbieg[u separati. ?emplu 99800607.

Il-ktieb – Il-Problemi So/jali tal-{ajja

TRID tnaqqas mill-u;ig[ jew l-istress ta’ kuljum. ?emplu g[al massa;;i rilassanti totali min terapista mara fuq 77865583. T[ossok a[jar ]gur.

KTIEB ideali g[al diskussjoni filfamilja e//, juri l-problemi g[aliex jinqalg[u u b’hekk forsi wie[ed isolvihom. Jinsab g[all-bejg[ mill[wienet kollha. Prezz €6.

Nixtri

Tombla sheets

RAM isfar u a[mar, stainless steel, cable wire, batteriji, bibien u twieqi tal-aluminju jew tal-[adid g[all-iskrapp u kull tip ta’ statwi, fajjenza u affarijiet antiki. ?emplu 21430185 jew 99469467.

Ni]barazzaw – trasport – kull xog[ol

ALL CLEARANCE TRANSPORT innaddfu djar, fabbriki e// minn kull tip ta’ skart anke materjal tal-kostruzzjoni.

Innaddfu ;onna. Nag[mlu qlug[ ta’ madum tal-art u tal-kmamar tal-banju. Tindif u tiswijiet ta’ bjar, tik[il u tibjid, gypsum, xog[ol ta’ alterazzjonijiet fuq lantik, bdil ta’ soqfa, e//.

Servizzi bil-high-up. Xog[ol b’esperjenza kbira. ?emplu 79081719 jew 21433352. www.allclearancemalta.com

B’numri kbar u kuluri differenti.

Kalendarji kbar tal-2014, 29cm x 42cm. Free delivery g[al G[awdex ukoll. Morru g[and PAWLU BONNICI (Bonnici Printing Press) – 3 Triq Melita, il-Belt Valletta. Kif issibuna – min-na[a tal-Barrakka ta’ Fuq g[al Triq Sant’Ursula. G[al xog[ol ta’ digital printing u offset, inviti tat-tie;, invoices, posters u brochures bil-kulur e// u xog[ol ta’ embossing. ?emplu 21244627 jew 79373700 jew ibag[tu email fuq pbonnici@bonniciprintingpress.com

}ew; sodod u saqqijiet

QIES 93cm x 190cm, prezz €60 il-wa[da, cabinet tal-magna tal[jata – €25, sett tas-salott talkawba u l-bellus – €150 u stepper €15. ?emplu 79253998.

20

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

{olm u fantasija politika 1. Il-;img[a bdiet u kompliet tisma’ diskorsi tal-Prim

Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Barranin

L-Oppo]izzjoni qed tag[mel [ilitha biex tifta[ g[ajnejn il-Gvern billi tqajmu minn din il-[olma u jo[ro; mill-fantasija imma dan irid jibqa’ rieqed

Ministru. Kliem li kull min semg[u fehem li ma nbidel xejn.

Anzi diversi [asbu li kien ing[ata diskorsi ]baljati. Mid-diskorsi li kienu t[ejjew qabel l-elezzjoni ;enerali jidher li kien g[ad fadal xi o[rajn fuq ir-ri[. Ma n[lewx u re;g[u ng[adu bl-istess mod, bl-istess kontenut. L-istess [olm, l-istess fantasija li ji;u permessi lil dawk li g[adhom ma jafux il-poter x’inhu verament. Jitkellmu f’dinja g[alihom u wara li l-elettorat ikun esprima ru[u, wie[ed jippretendi li jipprova jsib saqajh.

2. Biss wara dawn il-11-il-xahar il-Prim Ministru baqa’ ji/[ad ir-realtà. Tant fl-opinjoni tieg[u ppre]enta tajjeb ilpakkett, tant ipperswada lilu nnifsu minn dak li kien qieg[ed jo[lom bih, li issa qed ikollu diffikultajiet biex jo[ro; minnha.

Il-[olma, is-sakra politika tant tidher li qed ta[kem li jrid g[al jer;a’ jisqina dak li pprova qabel. Id-differenza hija /ara.

Qabel ried li jibla’ [addie[or, issa qed isib ru[u f’salib it-toroq u jifhem li dak li tema’ mhuwiex frott tajjeb. {add, iktar u iktar bid-de/i]jonijiet ]baljati li ttie[du minnu f’dawn ix-xhur.

3. Il-Gvern immexxi minnu rnexxielu j[awwad sew l-affarijiet. Dak li kien tajjeb irid jiskarta u jne[[i, minfloku qed ida[[al dak li ma jistax ja[dem. I]-]mien g[addej u s-sitwazzjoni qieg[da jum wara jum tiggrava. L-ekonomija bdiet titmermer. Il-poplu beda j[oss l-effett ta’ amministrazzjoni ;dida. Is-suq tax-xog[ol beda jmur lura. L-amministrazzjoni tidher li bdiet tixxotta mill-ideat. Id-delinkwenza bdiet tg[olli rasha sew. Soluzzjonijiet ;odda g[al dawn l-problemi m’hemmx u dan g[al dawk li jg[ixu mal-bnedmin qed jarawha.

4. Minn dan kollu qieg[ed ilaqqag[na ma’ [idma fanta]ma.

Tidher li qed issir però meta tanalizzaha ssib li hija biss [olm u fantasija. Il-{add li g[adda rajnieh lill-Prim Ministru jie[u pja/ir jisma’ l-vu/i tieg[u. Rajnieh u smajnieh jg[id dak li ilu

Il-punt hu…

“The job creation, economic growth, university education for all, liberalisation, pluralism and a sense of peace that Fenech Adami helped to bring about are monuments to his era.”

Dan qrajtu fl-editorjal tal-MaltaToday (9.2.14) jismu The Fenech Adami Legacy fis-serje 10 years ago – February 8, 2004.

Richard Muscat Opinjonista

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

Kien il-mument meta Eddie Fenech Adami rri]enja minn Prim Ministru. L-editorjal imsemmi kkummenta b’mod po]ittiv il-wirt li [alla Eddie wara 15-il sena fit-tmun talpajji]. Xi kritika negattiva ma naqsitx, i]da dan l-editorjal irrikonoxxa li “the basic tenet of the stable, modern, affluent, democratic society can only be attributed to Eddie Fenech Adami and some of his ministers.”

Il-memorja ta’ dan l-editorjal kienet f’waqtha g[ax proprju fl-istess ;ranet Eddie //elebra l-g[eluq it-80 sena tieg[u fost il-fer[ ta’ eluf ta’ Maltin u G[awdxin ammiraturi ta’ dan listatista ma[bub u ammirat.

Din id-darba qrajt artiklu ta’ Saviour Balzan (na[seb li hu l-istess awtur tal-editorjal imsemmi) bit-titlu Eddie: my assessment ippubblikat fl-istess [ar;a.

Hawn l-awtur g[amel ;udizzju kritiku fuq ba]i ta’ esperjenzi personali tieg[u fir-relazzjoni ma’ Eddie Fenech Adami. Kultant kien kritiku qawwi fil-konfront ta’ Eddie – [add mhu perfett – i]da fl-a[[ar mill-a[[ar, stqarr li “he was the best we could ever been served with as prime minister.”

Naturalment in[allu f’idejn l-istorja li tag[tina l-a[jar verdett, ming[ajr pre;udizzji u favuri g[omja. Fidu/ju] li anki dakinhar Eddie jer;a’ jg[addi minn dak it-test bl-unuri.

“Toni Abela jirre]isti lil Muscat” Dan ippubblikah fl-ewwel pa;na b’mod esklussiv ilmument (9 ta’ Frar) u kompla jsostni li “Toni Abela ma ja//ettax li jirri]enja minn Deputat Mexxej Laburista.”

Din hija storja li [adet ]volta differenti minn dak li ]velat din l-istess gazzetta dwar l-istess Toni Abela fejn ing[ad li kien hemm ftehim bejnu u bejn Muscat li jing[ata kuntratt ta’ sena b[ala konsulent u mieg[u tag[laq ukoll il-kariga ta’ Abela b[ala Deputat Mexxej Laburista.

Waqt li ]-]mien tal-[sad qed joqrob biex isiru l-kontijiet, b[al sajjetta fil-bnazzi, issa qed naraw li dak li kien miftiehem spi//a fix-xejn. Abela qed jirre]isti u jrid i]omm il-kariga li tag[tih dritt li jattendi l-laqg[at tal-Kabinett talMinistri. “Muscat i/edi g[ar-re]istenza ta’ Abela” insibuh fil-pa;ni ta’ ;ewwa.

Opinjoni

jg[id u li ma jistax iwettaq. Ma jistax g[ax altru meta twieg[ed lil dak u lill-ie[or u altru meta ti;i biex taffronta ssitwazzjoni ma’ dawk li d[akt bihom u [adtilhom il-vot.

F’dawn ix-xhur, il-Gvern g[andu ;ewwa diversi persuni li qdiehom fuq dahar il-poplu, u[ud qabdu t-triq li jda[[lu flejjes li mhumiex ja[dmu g[alihom. Il-konsulenti ma naqsux, b’onorarji mhux ;ustifikati. Li kieku m’hemmx l-Oppo]izzjoni, kieku anqas [add ma jkun infurmat min huma dawk il-konsulenti u min mhumiex.

5. Quddiem xenarju xejn tajjeb, il-Prim Ministru kompla g[addej f’din il-linja ta’ [olm u fantasija tul il-;img[a meta ltaqa’ mal-membri tal-Kamra tal-Kummer/. Deher /ar li kien interessat f’[a;a wa[da biss – dik li tidher barra li ;iet solvuta s-sitwazzjoni ta’ [addiema li sabu ru[hom bla xog[ol. Kompla jid[ak bih innifsu. Dan g[ax ekonomija tajba ]]id naturalment il-postijiet tax-xog[ol. Meta tibda titlifhom, dak huwa minnu nnifsu indikattiv li l-affarijiet qabdu triq li ma kellhomx. U anzi li tipprova ddeffishom na[a jew o[ra, kulma qed tag[mel huwa minn na[a tag[ti kundizzjonijiet mhux tajba lill[addiema, mill-o[ra u tnaqqas il-flessibbiltà ta’ kumpanija.

6. Minn dak li ng[ad, jidher /ar li programmi ;odda m’hemmx u l-finanzi tal-pajji] qed jibdew i[ossu l-impatt ta’ dan. Irrikorrent kompla ]died u dan se jkompli jni]]ilna ’l isfel. Ilpajji] beda j[oss l-impatt ta’ dak li qieg[ed isir. Beda jifhem li bid-diskors tista’ to[lom imma l-[ajja mhix [olma, i]da realtà.

Il-politika t-tajba, dik ta’ sens u sustanza, titlob iktar. T[ares li ssolvi l-problemi mhux ta[rab minnhom. T[ares li ssib sostenn g[al min huwa minn ta[t, g[al min huwa ’l isfel. LOppo]izzjoni qed tag[mel [ilitha biex tifta[ g[ajnejn il-Gvern billi tqajmu minn din il-[olma u jo[ro; mill-fatasija imma dan irid jibqa’ rieqed.

Ftit inkunu nafu minn dak li jkun fiha l-borma, i]da middu[[an li jo[ro; mill-g[atu tag[ha, tinduna malajr li lmis[un qieg[ed jag[li sew, u jbaqbaq.

Muscat darriena li m’g[andux skrupli jaqta’ l-irjus ta’ dak u tal-ie[or. L-imperatur. Niftakru fil-mod skandalu] kif ne[[a mill-kariga ta’ Deputat Mexxej An;lu Farrugia lejlet lelezzjoni g[al finijiet ta’ konvenjenza politika. Issa kien imiss lil Abela; i]da ma nafux e]attament ir-ra;uni ta’ dan ilpjan fuq Abela.

Sakemm insiru nafu e]attament x’inhu g[addej minn wara l-kwinti, nibqg[u insegwu u nassistu g[al tip ta’ tmexxija bla skrupli, konvenjenza politika, bla etika li Muscat issa sar imma;ni [ajja tag[ha b[ala mexxej.

“This is an abuse of public funds of the highest degree but that’s Labour for you.”

Dan sibtu fl-artiklu ta’ Ivan Fenech (The Times of Malta 12 ta’ Frar) jismu Suitcase in another hall.

Fenech janalizza tassew tajjeb ix-xena politika. Qed nie[u parti minn dan l-artiklu li fih jittratta l-finanzjament tal-partiti fil-kuntest li Muscat u l-partit tieg[u wettqu wa[da millakbar serqiet fid-dawl tax-xemx bir-rigal li taw lilhom infusom tal-proprjetà tal-Australia Hall u l-madwar li huma stmati li jiswew ma l-10 miljun ewro.

Xi tfisser ligi tal-finanzjament tal-partiti jekk ma jkunux inklu]i fil-kuntest s[i[ tal-finanzi ta’ partit politiku anki lproprjetà immobiljari? Minbarra l-Australia Hall li wa[edha tfisser miljuni kbar, hemm proprjetà o[ra li Mintoff kien g[adda lill-Partit Laburista biex intu]aw ka]ini tal-Partit, u li qed i[allsu karawetta biex jag[mlu u]u tag[hom.

Ivan Fenech ikkritika lill-gvernijiet Nazzjonalisti talli “they have allowed Labour to get away with this.”

Hekk il-partiti ma jinsabux fuq livell ugwali; il-Partit Laburista qed igawdi vanta;; impossibbli li tikkompeti mieg[u. Muscat, tipikament Laburist, ma g[andux skrupli ju]a l-fondi pubblici biex jag[mel propaganda g[all-Ba;it kif kellna ftit xhur ilu bl-u]u tal-billboards.

Insomma, mhux se jkun fa/li g[all-PN li je[odha ma’ ri]orsi finanzjarji jippumpjaw il-miljuni ;o barmil wie[ed li hu Muscat u l-Partit Laburista. Mistenni li d-demokrazija ta’ pajji]na tg[addi minn test qawwi li jag[mel il-bidla tal-poter xi [a;a delikata u diffi/li… sakemm il-PN jirnexxilu jistabbilixxi strate;ija u alternattiva b’sa[[itha bi]]ejjed waqt dan il-vja;; politiku.

42

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Televi]joni # Radju

NET TELEVISION

Maratona Ag[ti Tama

................................................................................................................................................................................

Illum il-{add

Tkompli l-maratona ;bir ta’ fondi ‘Ag[ti Tama’ fejn permezz tal-qalb ;eneru]a tal-poplu Malti u G[awdxi jistg[u jsiru aktar pro;etti mill-missjunarji Maltin fid-diversi pajji]i madwar id-dinja fosthom fil-Peru, lAsja u l-Afrika.

Bl-edizzjonijiet pre/edenti talmaratona ‘Ag[ti Tama’ setg[u jsiru numru ta’ pro;etti fosthom li ting[ata kura a[jar lid-diversi pazjenti tfal u adulti, jinbnew djar u fuq kollox sodod adegwati g[al pazjenti morda bl-Aids.

Illum fadal l-a[[ar /ans biex int tkun parti minn din il-festa ta’ ;enero]ita’ u fl-istess [in tkun [olqa minn katina kbira ta’ tama g[all-eluf ta’ persuni li huma fil-b]onn.

TVM ........................

09:00 09:30 10:00 10:30 12:00 12:10 14:00 14:05 15:30 16:00 16:05 17:10 17:30 18:00 18:10 18:40 19:15 20:00 20:45 21:45 21:50 23:15

G[awdex Illum Tuffi[at Migduma Valletta Malta u lil hinn minnha A[barijiet {add G[alik A[barijiet {add G[alik (ikampli) Gadgets A[barijiet The Wedding Battle Malta u lil hinn minnha L-Irkant A[barijiet Madwarna Venere Mixage A[barijiet American Idol A[barijiet punti ewlenin American Idol A[barijiet

TVM ..........2..............

08:30 09:00 09:45 10:30 11:00 11:30 12:00 13:00 14:00 15:00 16:00 17:10 18:30 19:00 19:30 20:00 20:40 21:00 21:40 21:50 23:00

Human Senses Quddiesa Kurrenti Madwarna Meander Valletta Maratona Ag[ti Tama Animal Diaries Luxdesign Bijografiji Mixja ta’ Poplu Maratona Ag[ti Tama G[awdex Illum Dot EU MEA Maratona Ag[ti Tama Madwarna Kontrattakk A[barijiet punti ewlenin Kontra Attak (ikompli) A[barijiet bl-Ingli].

08:30 10:00 11:20 12:30 12:45

13:45 16:15 17:00 17:30 17:40 18:45 19:30 20:30 21:30

23:30

Breakfast News Aroma Kitchen (r) Triq Wa[da ONE News World Next Top Model Malta Maratona Ag[ti t-Tama Telebejg[ L-Argument ONE News L-Argument PL- Attivita’ Politika ONE News It-Tfal Maratona Ag[ti Tama (ikompli) ONE News.

Wolf Creek – Raidue, 02>00

11:50 12:00 12:10 12:20 13:30 14:00 16:28 16:30 16:35 18:50 20:00 20:35 20:40 21:10 23:09 23:15 00:20 00:39

A sua immagine Recita dell’Angelus A sua immagine Linea Verde Telegiornale L’Arena\ Che tempo fa Tg 1 Domenica in L’Eredita’ Telegiornale Tg Sport Affari Tuoi Braccialetti rossi (4pt) Tg 1 60 secondi Speciale Tg 1 Tg 1 Notte Che tempo fa

Cruel Intentions – Italia 1, 00>30

06:00 07:55 07:58 07:59 08:50

10:15 10:40 11:25 13:00 13:40 14:00 18:50 20:00 20:40 21:10 23:30 01:20 01:40

Prima pagina Tg 5 Traffico Meteo.It Tg 5 Le frontiere dello spirito Belli dentro Supercinema Le storie di Melaverde Tg 5 # Meteo.It L’ arca di Noe’ Domenica live Avanti un altro Tg 5 # Meteo.It Paperissima Sprint Riassunto – Il Segreto Matrix Tg 5 Rassegna.

RETE ..........4 ..............

07:40 08:30 09:25 10:00 10:50 11:30 11:58 12:00 13:00 13:55 14:47 17:00 18:55 19:35 20:30 21:15 23:50 23:52 01:50

Tg 4 Night News Mondo sommerso I Santi Santa Messa Pianeta mare Tg 4 Meteo.It Pianeta mare Ricette all’Italiana Donnavventura I tre giorni del condor La legger del piu’ forte Tg 4 # Meteo.It Il Segreto Tempesta d’amore I quattro dell’Ave Maria Cinefestival Tango and Cash Tg 4 Night News.

NET NEWS Telebejg[ Maratona - Ag[ti Tama Nis;a Maltija Maratona - Ag[ti Tama NET NEWS Maratona - Ag[ti Tama NET NEWS Flusek (r) Wheelspin (r) NET NEWS G[alik fl-Ewropa Maratona - Ag[ti Tama NET NEWS Replay Maratona - Ag[ti Tama NET NEWS

ONE ........................

RAIUNO ........................

CANALE ................5........

07:00 08:30 09:45 11:30 12:00 14:00 14:05 18:00 18:05 18:40 19:30 20:15 20:30 21:30 21:35 23:15 00:00

RAIDUE ........................

RAITRE ........................

08:30

10:45 11:10 11:30 12:25 12:55 13:25 14:00 14:30 15:00 15:05

07:00

09:05 10:30 11:30 13:00 13:30 13:40 13:45 15:40 17:05 17:08 17:10 18:10 19:35 20:30 21:00

George re della giungla..

Voyager: Factory inside the world Il nostro amico Charly Cronache animali Mezzogiorno in famiglia Tg 2 Giorno Tg 2 Motori Meteo 2 Quelli che aspettano Quelli ce il calcio Tg 2 LIS Meteo 2 Stadio Sprint 90 minuto Squadra speciale cobra Tg 2 NCIS – Un uomo dis-

09:45

18:55 19:30 20:00 20:15 21:10 23:50 00:00

Maria Josè di Savoia L’ultima regina TeleCamere Tgr Estovest Tgr RegionEuropa Tgr Mediterraneo 12 Idee per la crescita Fuori quadro Tg regione In 1#2 ora Tg 3 LIS Licia Colo’ Kilimangiaro Meteo 3 Tg Regione Blob Superstoria 2014 Ballaro Tg 3 Tg regione

ITALIA .............1...........

06:30 06:55 08:00 08:50 10:20 12:25 12:58 13:00 14:00 16:15 18:30 19:00 19:50 21:30 00:30 02:25

Televendita Media Shopping My Dad Says Padre in affitto Scooby-Doo – E la leggenda del vampiro Poliziotto a quattro zampe Studio Aperto Meteo.It Sport mediaset South Kensington Ho voglia di te Studio aperto # Meteo.It Cosi’ fan tutte Palloola spuntata 33 1#3 Lucignolo Cruel Intentions Sport mediaset

I Tre Giorni Del Condor – Rete 4, 14>47

43

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Televi]joni # Radju

X’tista’ tara llum...

Replay

................................................................................................................................................................................

– Net Television, 21>35

Replay illum se jag[ti lpunti ewlenin tal-aqwa erba’ log[biet mill-U*BET FA Trophy kwarti tal-finali, hekk kif tmien timijiet se jaffrontaw lil xulxin biex ikunu jistg[u jimxu g[all-istadju li jmiss.

L-aqwa sfidanti tal-kategorija huma Birkirkara u Valletta flimkien ma’ Sliema Wanderers li huma l-favoriti li jirb[u l-finali, i]da dan jista’ jinbidel skont l-andament tal-log[ob li jista’

jerfa’ g[add ta’ sorpri]i.

Illejla Replay se jag[ti mer[ba lill-Vi/i President ta’ Valletta Paul Spiteri, lillPresident ta’ G]ira United Sharlon Pace u lill-eks plejer internazzjonali David Carabott.

Fil-programm b[al kull ;img[a se jkun hemm feature qasir. Din il-;img[a se jkun dwar l-a[jar [ames plejers li kien hemm fil-kampjonat tal1980. Il-feature se jkun pre]entat minn Sarah Agius.

Sarah Agius flimkien ma’ Christian Micallef

Mit-Tnejn sal-:img[a Malta Llejla

Mit-Tnejn sal-:img[a ing[aqdu ma’ Stephanie Spiteri fuq Malta Llejla fejn flimkien mad-diversi mistiedna tag[ha wie[ed jie[u gost i]da fuq kollox jitg[allem fuq diversi aspetti kemm dawk relatati ma’ sa[[a, finanzi, moda u l-kura [olistika.

Matul il-programm ikun hemm diversi opportunitajiet fejn intom it-telespettaturi tkunu tistg[u tag[mlu l-interventi tag[kom u fuq kollox tikkompetu g[al diversi premjijiet mill-isba[. Malta Llejla kuljum mill-5 p.m. ’l quddiem. .Net

Mieg[ek – Net Television 20:30

Mieg[ek se jkun qed jitkellem dwar problema li tifni kull so/jetà. Problema li taffettwa lill-bniedem b’mod li jispi//a jag[mel affarijiet li qatt ma [aseb li jasal biex jag[mel.

Se nkunu qed nitkellmu dwar il-vizzji tad-droga u talalko[ol, dwar l-abbu] u d-

dipendenza minn dawn is-sustanzi.

B’mistednin spe/jali li huma esperti fil-qasam u li ja[dmu mas-Sedqa, Mieg[ek se jkun qed joffri perspettiva differenti lejn it-tbatija li jg[addu minnha dawn in-nies u l-mixja tag[hom biex je[ilsu minn dan il-vizzju.

Il-programm li jlaqqag[kom mal-a[[ar stejjer tal-;urnata, intervisti u stejjer esklussivi, u a[barijiet mill-qasam tal-isport lokali.

Dan u aktar issibuh kuljum mit-Tnejn sal-:img[a fuq il-programm .Net mis-6:30 p.m. ’il quddiem. Pre]entazzjoni ta’ Robert Cremona, Louise Tedesco u Francesca Polidano. .Net hu l-programm li g[andu g[al qalbu l-opinjoni tieg[ek, g[alhekk tista’ tag[mel l-interventi tieg[ek waqt il-programm kemm permezz tat-telefon, sms jew inkella’ permezz tas-sit so/jali Facebook.

Flimkien

Mijiet ta’ Maltin ta’ kuljum qeg[din jag[]lu li jsegwu l-programm Flimkien fuq Net Television mis-1.30 p.m. ’il quddiem fil-kumpanija ta’ Frida Cauchi u l-mistiedna tag[ha. Programm li qieg[ed iqajjem interess fost diversi telespettaturi fosthom nisa tad-djar g[ax qieg[ed iwassal tag[rif importanti u siewi fosthom ri/etti ta’ diversi tipi ta’ ikel, diskussjonijiet dwar diversi temi so/jali u relatati ma’ sa[[a, vja;;ar u o[rajn. Mela titilfux il-programm Flimkien mit-Tnejn sal-:img[a.

Illum fuq Radio 101 ............................

06:00 Fidi u {ajja 07:55 Avvi]i tal-Mejtin u An;elus 08:00 Bulettin talA[barijiet 08:30 Mar/i u Bandalori - Joe Chetcuti 09:30 Focus 101# Anali]i tal-Gazzetti 11:00 Djalogu # Intervista 11:55 Avvi]i tal-Mejtin # An;elus 12:00 Bulettin talA[barijiet 12:30 Skor (Pt 1) - Joe Vella 15:00 A[barijiet filqosor 15:05 Skor (Pt 2) Sergio Carbonaro 16:00 A[barijiet filqosor 16:05 Skor (Pt 2) (Ikompli) 17:00 A[barijiet filqosor 17:55 A[barijiet talMejtin 18:00 Bulettin tala[barijiet 18:30 Slow Down 20:30 Allegro Andante 22:30 Djalogu # Intervista (r) 23:30 Italomix (r) 01:00 Music from Server

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

47

Lokali

Catherine Muscat u Joseph Bugelli (fir-ritratt rappre]entat minn bintu Fiona), kull wie[ed reb[u sena s[i[a ta’ xirjiet li jammontaw g[al €2,400 permezz tal-kompetizzjoni Shop and Win ta’ The Point

’

Jirb[u sena xirjiet b xejn

’

f The Point

}ew; xerrejja xxurtjati reb[u xirjiet g[al sena s[i[a f’The Point, wara li reb[u l-premju lkbir fil-kompetizzjoni Shop and Win tal-kumpless.

Catherine Muscat u Joseph Bugelli reb[u 12-il voucher kull wie[ed g[all-ammont ta’ €200 biex jonfqu kull xahar fl2014, li b’kollox jammontaw g[al €2,400 ta’ xiri kull rebbie[.

Il-kompetizzjoni Shop and Win ta’ The Point bdiet f’Novembru sa lejlet l-Ewwel tas-Sena. Dawk li nefqu €25 jew i]jed f’The Point ing[ataw l-opportunità li jipparte/ipaw billi jimlew id-dettalji tag[hom fuq biljett tal-lotterija.

Il-biljetti ttellg[u Lejliet lEwwel tas-Sena, wie[ed minn biljetti mimlija min-nisa u lie[or minn biljetti mimlija mill-ir;iel.

Ir-rebbie[a, it-tnejn minn

{ad-Dingli, ma setg[ux jemmnu xortihom meta ;ew ji;bru rrigal.

“Malta dejjem Malta g[aldaqstant ir-rebbie[a kienu jafu wkoll lil xulxin u [asbu li kienet xi /ajta,” qalet il-marketing executive ta’ The Point Ilona Debattista.

“Qed nippjanaw [afna iktar kompetizzjonijiet din is-sena g[ax in[obbu nippremjaw ilkonsumaturi tag[na. G[alhekk, jekk ma rba[tx din id-darba, dalwaqt ikollok i/-/ans tittanta xortik mill-;did,” kompliet tg[id.

The Point Shopping Mall, li qieg[ed f’Tigné Point, hu mifrux fuq 14,000 metru kwadru ta’ spazju g[ax-xiri u g[andu l-aqwa g[a]la tal-a[jar ditti ta[t saqaf wie[ed.

G[al aktar tag[rif ]ur www.thepointmalta.com jew www.facebook.com#ThePointS hoppingMall.

Is-Segretarju Parlamentari José A.Herrera josserva xi ritratti antiki tal-birrerija ta’ Simonds Farsons Cisk imdawwar (mix-xellug) mill-Pro-Rettur tal-Università ta’ Malta l-Prof Joe Friggieri, i/-Chairman ta’ Simonds Farsons Cisk Louis A. Farrugia, id-Direttur ta’ Simonds Farsons Cisk Michael Farrugia, u /-Chairman tal-Fondazzjoni Farsons Bryan A. Gera waqt it-tnedija tal-pubblikazzjoni dwar il-Wirt Industrijali

ta’ Malta iniedu pubblikazzjoni dwar il-Wirt Industrijali

Il Fondazzjoni Farsons u l Università

Kollezzjoni ta’ kontribuzzjonijiet ri/erkati dwar l-aspetti tal-passat industrijali ta’ Malta kienu pubblikati fi ktieb bl-isem Approaches to Industrial Heritage: What works? Dawn il-kitbiet kienu pre]entati u diskussi waqt konferenza li kienet saret fi Frar tas-sena l-o[ra fil-Birrerija ta’ Simonds Farsons Cisk.

Meqjusa b[ala l-ewwel inizjattiva f’Malta li qed tindirizza dan is-su;;ett kumpless waqt forum miftu[, Approaches to Industrial Heritage: What works? tnediet mi/-Chairman tal-Fondazzjoni Farsons, Bryan A. Gera, flimkien malPro-Rettur tal-Università ta’ Malta, il-Prof Joe Friggieri, filpre]enza tas-Segretarju Parlamentari g[all-Gvern

Lokali u Kultura Dr José A. Herrera u /-Chairman ta’ Simonds Farsons Cisk Louis A. Farrugia.

Fl-ewwel ta’ Frar 2013, ilFondazzjoni Farsons b’kollaborazzjoni mal-Fakultà talAmbjent Mibni fl-Università ta’ Malta organizzat konferenza ta’ ;urnata dwar il-wirt industrijali. Din il-konferenza kellha l-g[an li tidentifika u telenka diversi metodi li jistg[u jservu ta’ gwida g[all[arsien u pre]entazzjoni talwirt industrijali f’Malta, b’mod partikolari dak li jinsab g[and Simonds Farsons Cisk plc.

I/-Chairman tal-Fondazzjoni Bryan A. Gera qal li wie[ed mill-g[anijiet ewlenin talFondazzjoni Farsons hu li

tikkontribwixxi, tippreserva, issostni u tg[in biex il-wirt nazzjonali jsir aktar mag[ruf.

Ko-editjata mill-Professur JoAnn Cassar u Dr Reuben Grima mill-Fakultà talAmbjent Mibni fl-Università ta’ Malta, il-pubblikazzjoni tinkludi 15-il kontribuzzjoni minn Timothy Ambrose, In;.

John C. Betts, JoAnn Cassar, Mario de Marco, Louis A Farrugia, Michael Farrugia, Bryan A Gera, Robert Ghirlando, Reuben Grima, José A Herrera, James Licari, Joseph Magro Conti, Ray Polidano, Alex Torpiano u Godwin Vella.

Dawk li jixtiequ kopja jistg[u jibag[tu email lil sfc@farsons.com u ji;bru lktieb g[al donazzjoni ta’ €7.

’ GO tirba[ vaganza g[al Disneyland

Klijenta ta

Vanessa Attard minn G[awdex se tmur Disneyland Pari;i ma’ KDM Travel wara li reb[et il-kompetizzjoni talMilied tal-Limitless Home Pack ta’ GO. Il-premju ta’ Vanessa Attard jinkludi t-titjiriet, l-akkomodazzjoni u l-biljetti tadd[ul g[al erba’ persuni. Barra minn hekk, il-klijenti kollha ta’ Limitless Home Pack se jkunu qed jibbenefikaw minn

voucher ta’ €100 minn KDM travel.

Il-Limitless Home Pack ta’ GO joffri stazzjonijiet favoriti tat-TV, karatteristi/i uni/i b[al Restart u CatchUp permezz tal-Interactive TV, telefonati bla limitu, internet velo/i b’downloads ming[ajr limitu, frankar sostanzjali fuq telefonati talmowbajl, ]ew; set-top boxes ming[ajr [las u installaz-

zjoni b’xejn. G[al biss €38 fix-xahar dan il-pakkett jaqdi l-b]onnijiet kollha ta’ divertiment u komunikazzjoni li l-klijent jista’ ji;i b]onn.

Aktar tag[rif dwar ilLimitless Home Pack ta’ GO jista’ jinkiseb mill-[wienet kollha ta’ GO u mir-resellers esklussivi, jew permezz talFreephone 80072121, inkella mis-sit www.go.com.mt.

(mix-xellug) Rachel De Martino minn KDM Travel, Claire Galea minn GO, Vanessa Attard u Marisabelle Grima

48

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Sport

Tom Finney imut fl-eta` ta’ 91 sena FUTBOL INGLI}

Sir Tom Finney, deskritt b[ala wie[ed mill-aqwa player fl-istorja tal-futbol Ingli], ilbiera[ miet fl-eta` ta’ 91 sena.

Finney hu meqjus b[ala laqwa player li qatt kellu lklabb ta’ Preston North End. Mat-tim nazzjonali Ingli], Finney lag[ab 76 darba fejn skurja total ta’ 30 gowl. Barra minn hekk, Finney sar lewwel player Ingli] li qatt reba[ l-unur tal-Aqwa Player tas-Sena, fl-1954 u fl-1957.

Ma’ Preston North End Finney lag[ab 473 darba u sab

ix-xibka 210 darbiet.

Wara li irtira mill-futbol, Finney, re;a’ beda jag[mel ixxog[ol li kien jag[mel qabele beda jilg[ab il-futbol, ji;ifieri dak ta’ manutezzjoni fid-djar.

Barra minn hekk Finney beda jikteb ukoll fil-gazzetta.

Finney lag[ab l-ewwel darba mal-Ingilterra meta kellu 24 sena f’partita kontra l-Irlanda ta’ Fuq fl-1946, ftit inqas minn xahar wara li kien iddebutta ma’ Preston North End. Dakinhar kien anke skurja wie[ed mis-seba’ gowls li

skurjaw l-Ingli]i fir-reb[a ta’ 7-2.

Il-le;;endarju Bobby Charlton, l-aqwa skorer fl-istorja tat-tim nazzjonali Ingli] darba qal li Finney kien wie[ed mill-aqwa player li qatt ra.

Finney lag[ab l-a[[ar log[ba ma’ Preston fl-1960 kontra Luton Town u qabel il-log[ba il-players tat-timijiet in;abru u sellmulu. Fl-1998 ir-Re;ina Eli]abetta t-Tieni tatu t-titlu ta’ ‘Sir’. Finney kien ukoll jokkupa l-kariga ta’ President ta’ Preston fl-ista;un 1975-76.

Tom Finney bit-trofew tal-Aqwa Player tas-Sena. Finney sar l-ewwel player li qatt reba[ dan l-unur darbtejn. Ir-ritratt hu me[ud fl-1957.

Sport lokali g[al-lum MFA Kordin – 2pm. U*BET FA

Trophy K-F. G]ira Utd v Rabat A., 4pm. U*BET FA Trophy K-F. Sliema W v Pieta` H.

YFA Rabat Grd – 9am. U17.

Valletta v Mosta, 10.45am.

U17. Qormi v Floriana, 12.30pm. U15. B’Kara v Gozo }abbar Grd – 1pm. U17. }abbar v Melita, 2.45pm.

U17. }ejtun v Msida, 4.30pm. U15. Pembroke v }ebbu; }ebbu; Grd- 1pm. U17.

Rabat v }ebbu;, 2.45pm. U17.

Naxxar v Mellie[a, 4.30pm.

U15. Balzan v }abbar

GFA Gozo Std – 1pm. I Div.

Relegation Pool. Ker/em A. v Munxar F., 3pm. I Div. Championship Pool. Victoria H. v Xewkija T.

HOCKEY

Kordin – 9am. Lig. Rabat v White Hart., 11am. Lig. Sliema HS v Qormi IASC Tarxien Grd – 8.15am.

Rawnd Preliminari KO. }abbar CB v B’Kara SJ, 9.30am. I Rd. Birzebbuga T. v Senglea Y., 10.45am. I Rd. Mqabba A. v Msida RS.

ASMK Fawwara – 3pm. It-tielet

attivita enduro tal-muturi.

BASKETBALL Ta’ Qali – 11.15am. Lig N.

Hibs v Starlites., 2.45pm. Lig N. Luxol v Depiro. 1pm. Lig I. Depiro v Luxol., 4.30pm.

Lig I. Si;;iewi v Starlites

SPARAR Bidnija– 10am. SR

Trophy. Sparatura Trap.

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL Marsa – 1.30pm. Il-[ames

laqg[a tal-ista;un fuq 11-il ti;rija.

49

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Sport

Noras Bean b’reb[a o[ra }vedi]a f’Vincennes TROTT U GALOPP

Kenneth Vella

Misjuq mill-popolari Bjorn Goop, lI]vedi] ta’ disa’ snin, Noras Bean reba[ l-edizzjoni 2014 tal-Prix de France li saret fil-korsa ta’ Vincennes f’Pari;i fi Franza l-{add li g[adda. Itti;rija kellha bidu bil-karozza tat-tluq u saret fuq distanza qasira ta’ 2100m.

Il-Prix De France kienet ferm e//itanti u in/erta sat-tmiem. Wara taqtig[a fid-dritta finali kien Noras Bean li qasam il-linja finali l-ewwel f’medja ta’ 1.12.1” fil-kilometru u quddiem il-Fran/i]i Univers De Pan (Philippe Daugeard) u Tiego d’Etang (Christian Bigeon). In-Norve;i] Yarrah Boko (Pierre Vercruysse) kellu wkoll wirja tajba meta spi//a fir-raba’ post.

B’hekk wara li s-sena li g[addiet Noras Bean kien temm ir-raba’ fil-Prix De France, din is-sena reba[ din l-istess ti;rija. Intant di]appuntanti kienet il-wirja tal-popolari Fran/i]i Ready Cash (Franck Nivard) u Royal Dream (Jean Philippe Dubois), ]ew; eks rebbie[a tal-famu]a Prix d’Amerique.

Dawn it-tnejn biddlu l-pass fl-a[[ar metri u sfaw skwalifikati. Ta’ min ifakkar li g[al Ready Cash din kienet l-a[[ar [ar;a f’ti;rija kompetittiva.

Noras Bean (Bjorn Goop) jidher jirba[ il-Prix De France fil-korsa ta’ Vincennes fi Franza.

Ir-rebbie[ Noras Bean hu m[arre; fl-I]vezja minn Ulf Stenstromer u hu propjeta` tal-istalel Asunden.

Il-popolari Commander Crowe li l-futur tieg[u g[adu n/ert.

Il-futur ta’ Commander Crowe Is-sidien tal-popolari }vedi] Commander Crowe, li llum g[andu 11-il sena g[adhom itellg[u u jni]]lu jekk i]-]iemel g[andux jibqa’ ji;ri f’ti;rijiet kompetittivi. Min[abba l-eta` tieg[u, Commander Crowe ma jistax ikompli ji;ri fi Franza u dan l-a[[ar ing[ata ta[ri; intensiv f’pixxina fi Franza. Dan i]-]iemel hu im[arre; mill-professjonali Fran/i] Fabrice Souloy li g[adu ftit dubju] jekk i]]iemel g[andux jibqa’ ji;ri fl-I]vezja.

Sal-lum Commander Crowe huwa l-

aktar ]iemel Skandinavu li reba[ flus fil-karriera u minn 95 ti;rija reba[ 56 minnhom. Ji;i iben il-Fran/i] Juliano Star u d-debba }vedi]a Somack.

G[andu rekord ta’ 1.08.9” fuq distanza ta’ mil u reba[ aktar minn 3.510,600 fi premjijiet.

Treve ]iemel tas-sena fl-Ewropa Fil-qasam tal-galopp, id-debba ta’ tliet snin Treve ing[a]let b[ala ]]iemel tas-sena tal-Ewropa. Ftit taxxhur ilu din id-debba reb[et anki lfamu]a Prix De l’Arc De Triomphe filkorsa ta’ Longchamp. Din l-a[bar ing[atat waqt serata ta’ awards organizzata fil-kapitali Ingli]a Londra.

Moonlight Cloud, ta’ [ames snin, reba[ l-a[jar ]iemel anzjan fil-kontinent.

L-ista;un li g[adda reba[ tliet ti;rijiet ta’ grupp wie[ed. Kingston Hill ;ie ivvutat l-a[jar ]iemel ta’ tliet snin. Is-sena l-o[ra

dan kellu wkoll ri]ultati po]ittivi u din is-sena se jibda favorit fit-ti;rijiet 2000 Guineas u fid-Derby ta’ Epsom.

Ing[ataw ukoll awards lis-sidien taddebba Irlandi]a Estimate b[ala champion sprinter, Lethal Force li temm la[jar ]iemel ta’ sentejn u Magician la[jar debba ta’ sentejn.

Jibda l-ewwel kampjonat tas-sena LOKALI

Illum wara nofsinhar fil-Marsa ssir il-[ames laqg[a tas-sena fuq 11- il ti;rija fejn se jing[ata bidu g[all-ewwel kampjonat tas-sena riservat g[al ]wiemel tal-klassi Gold permezz ta’ sitt heats fuq distanza qasira ta’ 2140m. Il-laqg[a tinkludi wkoll ti;rija normali tal-klassi Premier fuq l-istess distanza u o[ra tal-galopp fuq distanza twila ta’ 2250m.

It-ti;rija Premier se tkun id-disa’ wa[da u tibda fl-4.25pm. Wara lkarozza tat-tluq se nsibu lill-;did Fran/i] Paris Libere, Oltedo De Rieux, P.A. Surprise, Playboy CH, Nagano Phedo, Zandina Bosheove, Quelino d’Amour, Nevaio Des Bordes, ]iemel ie[or ;did Fran/i] bl-isem ta’ Quiet Way, Argus

Hanover, Give To Get, Absolut Spender, Nitesco d’Antony, Zalgado Transs R u Vejby Boom.

Din g[andha tkun ti;rija ferm bilan/jata b’P.A. Surprise (Lorraine Cunningham), Zalgado Transs R ( Nicholas Bonello) u Zandina Boshoeve (Rodney Gatt) jing[ataw attenzjoni spe/jali.

Mis - sitt heats tal - kampjonat Assikura tal - klassi Gold 30 ]iemel iridu jg[addu g[as - semi finali filwaqt li fl - uniku ti;rija tal - galopp li tibda fis - 2 . 20pm , Pearl Storm ( Michael Sultana) jipprova jie[u t - tieni reb[a kon sekuttiva f ’ Malta .

L-ewwel ti;rija, riservata g[al ]wiemel tal-klassi Silver tibda fis1.1 5pm .

Tbassir

I Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2140m. Win – Marchallach. Place – Quindici, Paco.

II Ti;rija. Heat Kampjonat Assikura.

Klassi Gold. Dist – 2140m. Win – Prince Gaillard. Place – Presidential, Phenix De La Roque.

III Ti;rija. Heat Kampjonat Assikura. Klassi Gold. Dist – 2140m.

Win – Happiness Photo. Place – Regent De Tillard, Ouest Mabon.

IV Ti;rija. Klassi Galopp. Dist – 2250m. Win – Pearl Storm. Place – Timolin, Ollie Fliptrik.

V Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2140m. Win – Command Coger. Place – Octobre En Fete, Livi Evergreen.

VI Ti;rija. Heat Kampjonat Assikura.

Klassi Gold. Dist – 2140m. Win –

Charm Hammering. Place – No Comprendo, Little Nick.

VII Ti;rija. Heat Kampjonat Assikura. Klassi Gold. Dist – 2140m.

Win – Qurieux Du Ponchet. Place – Pissaro, Orage du Pont.

VIII Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2140m. Win – Pile Ou Face. Place – Rocky De Jervy, Damita.

IX Ti;rija. Klassi Premier. Dist – 2140m. Win – Zalgado Transs R. Place – P.A. Surprise, Zandina Boshoeve.

X Ti;rija. Heat Kampjonat Assikura.

Klassi Gold. Dist – 2140m. Win – Quid D’Aliermont. Place – Quattro Du Gite, Beckham Bob. XI-il Ti;rija. Heat Kampjonat Assikura. Klassi Gold. Dist – 2140m.

Win – Troy Boshoeve. Place – Simb Tyrant, Obelix Cream.

50

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Sport

FUTBOL

Nuqqas ta’ kooperazzjoni mill-Pulizija fil-;lieda kontra l-match-fixing -

Matthew Mamo Waqt seminar organizzat mill-Maltco, flimkien ma’ IRIS, il-European Lotteries u l-Kummissjoni Ewropea bittema Building National Networks in the EU to fight match-fixing, Franz Tabone, integrity officer tal-MFA ikkritika lill-Pulizija lokali g[an-nuqqas ta’ kooperazzjoni mal-MFA fil-;lieda kontra llog[ob immanipulat.

Franz Tabone semma’ linvestigazzjonijiet dwar log[ob tat-tim nazzjonali Malti, b’mod partikolari Norve;ja v Malta li qal li kienet esperjenza li ixxukkjat lil kul[add g[ax [add ma kien ja[seb li log[ob tan-nazzjonal se jkun immanipulat.

“Imma meta morna g[and il-Pulizija,” kompla Tabone, “dawn baqg[u sorpri]i u staqsew g[alfejn tim b[anNorve;ja kellu b]onn jimmanipula log[ba kontra Malta, tim inferjuri.”

Hu tkellem ukoll dwar episodji o[ra fejn l-MFA g[addiet l-informazzjoni kollha lill-pulizija dwar irrangar ta’ log[ob. “G[addejna sa[ansitra kuntatti lill-pulizija dwar nies involuti. Irriskjajna [afna g[ax ftit wara li tajna informazzjoni lill-pulizija, din [ar;et fil-pubbliku,” kompla Tabone filwaqt li staqsa g[alfejn l-MFA issospendiet lil players u uffi/jali imma lpulizija qatt ma g[amlu xi [a;a.

Kompla li mill-esperjenza tieg[u fl-investigazzjonijiet fuq plejers u uffi/jali b’rabta mal-match-fixing, huma iktar be]g[ana minn sospensjoni fil-futbol milli jmorru l-Qorti g[ax jafu li fil-Qorti se jing[ataw sentenza relattivament baxxa.

Franz Tabone appella biex ting[ata importanza lillinfurzar tal-li;i kontra l-match fixing biex minbarra li tkun salvata l-integrita u valuri talisports jkun salvat ukoll lisport stess.

Matul is-seminar intervjena wkoll il-Kelliem g[allOppo]izzjoni Robert Cutajar, li flimkien ma’ Tim Sport PN kien qed jirrappre]enta lillPartit Nazzjonalista. Hu sa[aq dwar l-importanza li kul[add ikun mag[qud f’din il-;lieda.

Filwaqt li fa[[ar lill-MFA g[all-[idma mid-dipartiment tal-integrity f’din il-;lieda, qal li hemm b]onn iktar kampanji ta’ informazzjoni u edukazzjoni biex jitwasslu l-valuri g[and it-tfal, il-futur tal-isport.

Intant pajji]na ir/ieva tifhir minn diversi esperti g[all-inizjattivi li wettaq. Sarah Lacarriere, integrity officer ta’ SportAccord fa[[ret lil pajji]na li di;a’ [a azzjonijiet u implimenta inizjattivi kontra match fixing. Qalet li pajji]na hu avvanzat f’dan ir-rigward.

Christian Kalb, Direttur ta’ CK Consulting fa[[ar lil pajji]na g[ax jaf dwar ilproblema tal-match fixing, irriskji u fatturi ohra f’dan irrigward mentri pajji]i o[ra ma jafu xejn dwar dan.

Fa[[ar lil pajji]na li kien wie[ed mill-ewwel pajji]i fiddinja li ;;ieled kontra lmatch fixing.

Pre]enti g[al dan is-seminar diversi uffi/jali tal-MFA, midDipartiment tar-Referees fi [dan l-MFA, l-Asso/jazzjoni Maltija tal-Plejers tal-Futbol, il-Kunsill Malti g[all-Isport, il-Kumitat Olimpiku Malti, lAquatic Sports Association of Malta, il-Kunsill Malti g[allIsport, l-G[aqda :urnalisti Spots, il-Lottery and Gaming Authority u membri mill-korp tal-Pulizija.

Franz Tabone, integrity officer tal-MFA

Franz Tabone, integrity officer tal-MFA (xellug) qal li l-Pulizija mhux qed tikopera fil-;lieda kontra l-match-fixing

51

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Sport

L-ISPORT U L-PARLAMENT

Interventi fil-Parlament ......u aktar

Matul l-a[[ar ;img[at komplejt insegwi mill-vi/in ilqasam tal-isport f’pajji]na. Dan komplejt nag[mlu kemm filparlament b’numru ta’ domandi parlamentari kif ukoll billi ipparte/ipajt f’ numru ta’ inizjattivi sportivi li saru.

Minbarra dan flimkien ma’ membri fi hdan Tim Sport PN kompliet il-[idma biex fis-6, 7 u 8 ta’ :unju ti;i organizzata Konferenza Nazzjonali dwar lIsport. Fil-jiem li ;ejjin se nkunu qed nag[tu aktar dettalji dwar din l-inizjattiva interessanti. Il-format tag[ha ser ikun wie[ed innovattiv g[al pajji]na. Il-familja kollha talisports ser ti;i mistiedna g[al dan l-avveniment fejn il-protagonisti ewlenin ser ikunu lisportivi u dawk kollha li b’xi mod taw jew qed jag[tu kontribut b’risq l-isport f’pajjizna.

Fondi tal-Kaw]i :usti F’domanda li jien g[amilt lill-PM Joseph Muscat sar mag[ruf li dawk l-g[aqdiet li ilhom xhur jistennew il-pagamenti dovuti lilhom, skont illi;i, mistennija li jir/ievu dak dovut lilhom fix-xhur li ;ejjin.

Fost dawn l-g[aqdiet u klabbs

hemm numru mhux ]g[ir li ;ejjin mill-qasam sportiv. LAmministrazzjoni pre/edenti kienet [olqot dan il-fond li minnu sa issa di;a’ gawdew mijiet ta’ g[aqdiet u so/jetajiet differenti f’pajji]na. Tajjeb li jing[ad ukoll li fejn qabel dan il-fond kien immexxi millMinisteru tal-Finanzi issa b’sorpri]a g[al [afna qed jitmexxa mill-Uffi/ju tal-PM. Klabbs tal-Futbol f’ G[awdex

Minn domanda parlamentari li g[amilt lill-Ministru ta’ G[awdex irri]ulta li bejn l2008 u l-2013 mill-vot talMinistru ta’ G[awdex, dak i]]mien immexxi mill-Onor.

Giovanna Debono, il-klabbs G[awdxin tal-futbol ing[ataw aktar minn 300,000 ewro. Dan

Robert Cutajar kelliem ghall-Oppozizzjoni responsabbli mi]-}gha]ag[ u Sport

minbarra g[ajnuniet o[ra minn sorsi varji tal-Gvern ta’ dak i]]mien. Il-Ministru Refalo naqas li jwie;eb g[al domanda supplimentari li jien g[amilt meta staqsejtu jekk ilMinisteru kienx ser jibqa’ jg[in lill-isport G[awdxi blistess mod kif kien isir millamministrazzjoni pre/edenti.

Turi]mu Sportiv Minkejja li fl-a[[ar jiem waqt konferenza tal-a[barijiet li saret mill-Gvern ing[atat limpressjoni li l-istess Gvern tal-;urnata kien ser i]id ilfinanzjament g[at-turi]mu sportiv, l-estimi tal-a[[ar ba;it kienu juru xorta o[ra. Fil-fatt jirri]ulta li mill-a[[ar ba;it tal-

amministrazzjoni pre/edenti dan il-vot se jkun tnaqqas b’50,000 ewro. It-turi]mu sportiv matul l-a[[ar le;islatura bejn l-2008 u l-2013 ikkontribwixxa aktar minn 272,000 lejl f’lukandi madwar Malta u G[awdex u li minnhom gawdew ukoll 184 asso/jazzjoni fuq firxa ta’ [ames snin.

Prova /ara li l-gvern pre/edenti emmen bil-provi li l-isport g[andu rwol x’jaqdi b’risq lekonomija ta’ pajji]na.

L-Isport tal-Bo//i

Minn mistoqsija Parlamentari li jien g[amilt lill-Ministru tal-Edukazzjoni sar mag[ruf li l-Federazzjoni u l-klabbs tal-bo//i f’pajji]na bejn l-2008 u l-2013 ibbene-

Matul l-a[[ar sena numru ta’ skejjel primarji governattivi tnaqqsilhom il-[in li kien ikollom allokat g[alihom biex ji;i pprattikat l-isport tal;innastika. F’/erti ka]ijiet dan l-isport, li tant huwa importanti g[all-formazzjoni fi]ika tat-tfal tag[na, spi//a u m’g[adux ji;i ipprattikat.

fikaw minn ftit anqas minn 150,000 ewro f’g[ajnuna diretta kif ukoll f’sussidju fuq l-art li g[andhom g[ad-disposizzjoni tag[hom li jla[[aq issomma ta’ kwa]i 273,000 ewro.

L-Isport tal-:innastika fl-Iskejjel

G[amilt mistoqsija parlamentari lill-Ministru kon/ernat dwar l-isport tal-;innastika fliskejjel tal-Gvern. Jirrizulta li kontra dak li intqal fir-risposta parlamentari, matul l-a[[ar sena numru ta’ skejjel primarji governattivi tnaqqsilhom il-[in li kien ikollom allokat g[alihom biex ji;i pprattikat l-isport tal-;innastika. F’/erti ka]ijiet dan l-isport, li tant huwa importanti g[all-formazzjoni fi]ika tat-tfal tag[na, spi//a u m’g[adux ji;i ipprattikat.

52

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Sport

Reb[a g[al Inter f’Firenze FUTBOL TALJAN

Inter kisbu reb[a ta’ 2-1 barra minn darhom kontra Fiorentina biex telg[u wa[edhom fil-[ames post b’log[ba aktar. Ftit wara li kien laqat il-lasta, PALACIO po;;a lil Inter fil-vanta;; imma ]ew; Ri]ultati

Serie A Illum

minuti wara l-bidu tat-tieni taqsima CUADRADO ;ab iddraw g[al Viola. L-attakkant ICARDI skurja l-gowl de/i]iv g[al Inter fis-65 minuta biex issa Inter qeg[din [ames punti ta[t l-istess Fiorentina.

Serie B

Catania v Lazio Juventus v Chievo Cagliari v Livorno Sassuolo v Napoli Atalanta v Parma Genoa v Udinese Roma v Sampdoria

(1230) (1500) (1500) (1500) (1500) (1500) (2045)

Empoli v Carpi Latina v Cittadella Spezia v Crotone Siena v Juve Stabia Padova v Novara Cesena v Palermo Brescia v Ternana Reggina v Trapani Avellino v V. Lanciano Pescara v Varese

Verona v Torino

(2045)

Modena v Bari

Fiorentina v Inter

Illum

It-Tnejn

1-2

Illum

1-1 1-0 3-1 1-0 1-0 0-0 1-1 1-1 1-3 1-2 Jesus u Guarin ta’ Inter jippruvaw iwaqqfu lil Gonzalez ta’ Fiorentina

FUTBOL

?IPRU

WATERPOLO

Il-player internazzjonali Malti Andre Schembri sab ixxibka fir-reb[a ta’ 2-1 li Omonia Nicosia kisbu kontra AE Kouklion. Kien fil-25 minuta meta Schembri skurja ;miel ta’ gowl biex po;;a littim tieg[u fil-vanta;;. Rubio g[amilhom 2-0 filwaqt li Wesslem naqqas id-distakk.

G[al Schembri l-gowl talbiera[ kien l-10 wie[ed dan lista;un. B’din ir-reb[a Omonia Nicosia telg[u fil[ames post

skor ta’ 20-8 kontra Franza flewwel leg tal-play-offs tas-semi finali g[all-kwalifikazzjoni talKampjonati Ewropej. Il-log[ba intlag[bet fil-belt ta’ Montpellier fi Franza filwaqt li t-tieni leg issir fl-1 ta’ Marzu fil-Pixxina nazzjonali f’TalQroqq. Il-kampjonati Ewropej din is-sena se jsiru din is-sena fil-belt ta’ Budapest fl-Ungerija.

Malta ]ammet il-pass malFran/i]i tul l-ewwel ]ew; sessjonijiet i]da d-differenza [ar;et fl-a[[ar ]ew; sessjoniji-

g[al Telfa g[al Malta kontra Franza Hat-trick g[al Michael Mifsud Gowl Andre Schembri It tim nazzjonali Malti tilef bi et meta l Fran/i]i bdew L attakkant internazzjonali Schroen Alex Dao Stipo -

Malti Michael Mifsud skurja tliet gowls fil-log[ba tal-kampjonat tal-youths bejn Melbourne Heart u t-tim talIstitut tal-Isport fl-Awstralja. IlHearts reb[u l-log[ba 8-1 u Mifsud kellu wirja mill-aqwa, jum qabel ma t-tim tal-kbar jilg[ab kontra Wellington Phoenix. Bir-reb[a li kibsu Melbourne Heart telg[u fis-sitt post f’dan il-kampjonat filwaqt li l-AIS baqg[u fit-tmin post.

L-iskorers l-o[ra ta’ Melbourne Heart kienu Marcus

,

,

Andrijasevic u Joseph Katebian. G[al dawn l-a[[ar ;img[atejn Mifsud t[alla barra mill-iskwadra li reb[et dawn la[[ar ]ew; konfronti fil-kampjonat u din il-wirja bla dubju se tg[in lill-attakkant Malti jer;a’ jikseb post fit-tim li b[alissa qieg[ed fl-a[[ar post tal-klassifika tal-A-League.

Il-gowls ta’ Mifsud waslu fis17-, fl-34 u fil-45 minuta. Fi tmiem l-ewwel taqsima Mifsud kien mibdul biex jing[ataw aktar /ans il-players ]ag[]ag[.

-

Floriana jibqg[u bla President FUTBOL LOKALI

Illum il-membri ta’ Floriana se jkollhom jer;g[u jag[]lu bejn Riccardo Gaucci (fuq) u Mike Farnan.

Il-klabb ta’ Floriana FC g[adu ming[ajr President.

Dan wara li fil-Laqg[a :enerali Annwali tal-biera[ li waqtha saret votazzjoni g[allg[a]la ta’ President, i]-]ew; na[at li kienu qed jikkontestaw l-elezzjoni ;abu l-istess ammont ta’ voti u se ter;a’ ssir elezzjoni dalg[odu.

Ftit tal-;img[at ilu Stephen Vaughan Jr. irre]enja millkariga ta’ President ta’ Floriana u ]-]ew; na[at li kienu urew interess li jie[du f’idejhom it-tmexxija tal-klabb kienu t-Taljan Riccardo Gaucci u l-Ingli] Mike Farnan.

Gaucci g[andu 37 sena u ji;i t-tifel ta’ Luciano Gaucci, l-eks President ta’ Perugia fisSerie A u s-sid ta’ Calcio Catania fis-Serie B u C bejn l200 u l-2004. Farnan hu imprenditur Ingli] li f’dawn la[[ar jiem ipprova anke jakkwista lill-klabb ta’ Leeds.

Waqt i]-]ew; pre]entazzjonijiet li saru l-biera[, g[annom tat-Taljani tkellem Riccardo Gaucci u g[an-nom tal-konsortium internazzjonali li jifforma parti minnu Mike Farnan tkellem l-imprenditur minn Dubaj, Medi Tozar.

Wara li saret il-votazzjoni irri]ulta li ]-]ew; na[at ;abu 93 vot kull wie[ed u kien hemm vot li kien invalidu. Ilvot invalidu, li seta’ jidde/iedi liem konsorzju jie[u t-tmexxija ta’ Floriana, ma jag[ti lebda indikazzjoni dwar g[al min kien sejjer il-vot. Wara lg[add tal-voti issej[et laqg[a tal-Kumitat li idde/ieda li jer;a’ jifta[ negozjati ma]]ew; konsortia.

Illum l-ebda mi]-]ew; konsortia m’huma se jerg[hu jitkelmu i]da se jkun isSegretarju tal-klabb Dione Borg li se jindirizza lill-membri qabel ma ter;a ssir elezzjoni bejn id-9am u l-12pm.

-

jag[mlu diversi [arbiet u bdew jiksbu [afna man ups.

Malta qed tikkompeti f’dawn il-play-offs wara li l-LEN skwalifikat lill-Ma/edonja. Ittim Malti kien ori;inarjament spi//a fis-seba’ post minn 17-il tim imma wara li ;ew skwalifikati l-Ma/edonja, il-Maltin g[amluha mal-ewwel sitta.

Kif bdew: Alan Borg Cole, Stevie Camilleri, Jordan Degiorgio, Niki Lanzon, Matthew Zammit, Mark Meli, Michele Stellini.

Rizultati Lokali U*BET FA Trophy K-F Naxxar L v Valletta Qormi v B’Kara

0-1 3-1

Paola v St Andrew Pieta v {amrun B`Kara v Pembroke

2-0 0-1 3-0

Mosta v {amrun Pieta v Valletta Floriana v Tarxien

3-0 3-1 2-0

YFA U-17

U-15

GFA II Div

G[ajnsielem v St Lawrence 2-2 G[arb R. v Qala S 1-0

MAFA

Marsa WS v Valletta SP Marsa SM v Mqabba RA

SWAN I Div

1-0 5-0

Tal-Qroqq VK v }ejtun AFC 0-2 Lija-Iklin AFC v S. :wann K 6-2

II Div

Mrie[el CB v Ta’ Giorni W 1-1 Valletta SP. v Gharghur B 3-0 Tarxien CH v Cospicua D 1-2 Fleur-de-Lys v Ba[rija AFC 1-0

ISA

Methode v Trelleborg Actavis v Vassallo Grp

BASKETBALL Lig N Athleta v Phoenix Lig. I Athleta v Floriana HANDBALL

7-1 12-1 66-33 79-62

Swieqi P v Aloysians 21-26 La Salle ZT D v Luxol 18-22 Swieqi P H v Luxol SA 32-24 Swieqi P GC v Kavallieri 9-27

53

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Sport

FOOTBALL INGLI}: IL-{AMES RAWND TAL-FA CUP

Jikkwalifikaw Man City, Wigan u Sunderland

Il-Premier League qed jag[mel il-wisg[a g[all-{ames Rawnd tal-FA Cup u meta lbiera[ kien hemm tlett konfronti interessanti minn din il-fa]i tal-kompetizzjoni – bl-aktar taqtig[a mistennija tkun dik bejn Manchester City u Chelsea li ntlag[bet fl-Etihad Stadium u li spi//at f’reb[a ta’ 2-0 g[asCitizens.

L-attakk tas-Citizens impressjona mill-;did wara li naqas milli jsib ix-xibka flimpenji pre/edenti (filPremiership) u b’Chelsea rari jidhru ta’ theddida mindu Stefan Jovetic ir/ieva ming[and Edin Dzeko u g[eleb lill-goalkeeper Petr Cech b’xutt fil-baxx li [abat ma’ sieq il-lasta qabel spi//a ;ewwa.

Il-goal tal-Montenegrin wasal fis-sittax-il minuta u [asad lil Chelsea li batew biex jimponu ru[hom fuq l-avversarji u b’City jikkontrollaw tajjeb sal-mistrie[.

Fit-tieni 45 minuta City [ar;u jfittxu l-goal de/i]iv u kienu ppremjati g[oxrin minuta mittmiem meta Samir Nasri [adem ballun ma’ David Silva qabel ;era g[al fuq ir-reverse pass talIspanjol biex jeg[leb lil Cech g[at-tieni darba.

Sadanittant, tlieta fost it-tmien tims tal-Premier li da[lu g[al din il-fa]i tal-FA Cup ( bil-programm ikompli g[addej sa g[ada) huma di;a eliminati. Dan meta d-destin ta’ Chelsea mess ukoll lil Cardiff City, li baxxew rashom f’darhom kontra Wigan Athletic ta’ The Championship u b’Southampton jitilfu g[and Sunderland bl-iskor ta’ 1-0.

Fl-ista;un li g[adda, Wigan

kitbu pa;na unika fl-istorja talFootball Ingli] meta reb[u l-FA Cup u spi//aw relegati fi spazju ta’ ;img[at, u l-Latics jidhru li qed jer;g[u jirriservaw l-a[jar forma g[al din it-tazza, b’reb[a o[ra g[all-ispejje] tal-Bluebirds.

Il-goals fir-reb[a ta’ 2-1 g[allholders waslu kollha fl-ewwel taqsima, bi Chris McCann isib ix-xibka g[al Wigan u b’Cardiff iwie;bu minn Fraizer Campbell.

Intant re;g[u kienu Wigan li marru fil-vanta;; bix-xutt talmidfielder Ben Watson u birri]ultat ma jinbidilx, avolja Cardiff marru qrib id-draw meta Juan Cala laqat sieq il-lasta.

Sunderland serr[u [afna millplayers regolari g[all-konfront ta’ dan ir-round ma’ Southampton i]da kienu tajbin bi]]ejjed biex jeg[lbu lis-Saints u jikkonfermaw posthom filkwarti-finali tal-FA Cup. Il-Black Cats huma anki finalisti fil-Capital One Cup (fejn jiltaqg[u ma’ Man City) u lbiera[ irnexxielhom jag[mlu pass ie[or f’din il-kompetizzjoni; bil-goal ta’ Craig Gardner, mal-ftuh tattieni taqsima, jidde/iedi konfront missielet f’The Stadium of Light.

Southampton – li kienu ;ejjin minn sekwenza ta’ sitt log[biet ming[ajr telfa – ma qabdux ilsoltu ritmu, bl-a[jar /ans tag[hom jaqa’ f’saqajn Rickie Lambert li g[axar minuti mittmiem spara banalment g[oli minn ta[t il-lasta.

Il-log[ba li kellha tintlag[ab f’Hillsborough bejn Sheffield Wednesday u Charlton Athletic (it-tnejn ta’ The Championship) t[assret min[abba l-maltemp.

Man City v Chelsea 2-0> Stefan Jovetic (lemin) jeg[leb lill-goalkeeper Petr Cech g[all-ewwel goal tas-Citizens (ritratt> EPA)

Ir-ri]ultati fl-Ingilterra u l-Iskozja FA Cup – Il-{ames Rawnd

Sunderland v Southampton 1-0 Cardiff v Wigan 1-2 Sheff Wed v Charlton posp Man City v Chelsea 2-0

Illum

Everton v Swansea (14.30) Sheff Utd v Nottm F. (16.00) Arsenal v Liverpool (17.00)

G[ada

Brighton v Hull (20.45)

The Championship

Birmingham v Huddersfield 1-2 Bournemouth v Burnley 1-1 Doncaster v Barnsley 2-2 Ipswich v Blackpool 0-0 Millwall v Bolton 1-1 Watford v Middlesbrough 1-0

Illum

QPR v Reading

League One

Shrewsbury v Port Vale 0-0 Coventry v Bradford posp

Bristol C v Tranmere 2-2 Crawley v Carlisle posp Crewe v Brentford 1-3 MK Dons v Oldham 2-1 Preston v Leyton O 1-1 Rotherham v Stevenage 2-1 Wolves v Notts Co 2-0

League Two

Burton v Dag & Red 1-1 Bury v Bristol Rov posp Cheltenham v Wycombe posp Chesterfield v Torquay 3-1 Fleetwood v Northampton 2-0 Hartlepool v Newport 3-0 Oxford Utd v Mansfield 3-0 Plymouth v York 0-4 Portsmouth v Wimbledon 1-0 Rochdale v Morecambe 2-1 Southend v Exeter 2-3

Premiership Sko//i] St Mirren v Aberdeen 0-1 Dundee Utd v Kilmarnock 3-2

Imnedija l-ewwel edizzjoni

Hibernian v Ross Co Inverness v Hearts Motherwell v Partick T

Illum

2-1 0-0 4-3

Celtic v St Johnstone

Championship Sko//i]

Alloa v Livingston Dumbarton v Falkirk Morton v Cowdenbeath Queen of Sth v Dundee Raith v Hamilton

0-3 2-1

1-1

0-1 2-4

I Div

Airdrie v Brechin 2-1 Ayr v Rangers 0-2 Forfar v Dunfermline 2-4 Stenhousemuir v East Fife 1-1 Stranraer v Arbroath 1-1

II Div

Annan v East Stirling Montrose v Queen’s Park Peterhead v Clyde Stirling v Albion Rov. Berwick v Elgin

2-3 1-0 2-0 2-0 2-3

:IE{ L-ISPORT MALTI

Il-biera[ ;iet imnedija lewwel edizzjoni ta’ :ie[ lIsport Malti, edizzjoni li se tkun organizzata misSegretarjat Parlamentari g[arRi/erka, l-Innovazzjoni, i]}g[a]ag[ u l-Isport, flimkien mal-Kunsill Malti g[all-iSport.

Is-serata finali tal-awards se ssir fil-15 ta’ Marzu.

Waqt il-konferenza tala[barijiet li saret is-Sibt filg[odu t[abbru i-finalisti filkategoriji kollha.

Is-Segretarju Parlamentari Stefan Buontempo esprima ssodisfazzjon tieg[u g[al dan lavveniment li hu wie[ed innovattiv fejn l-g[aqdiet sportivi se jivvutaw biex jippremjaw lill-aqwa sportivi, uffi/jali u timijiet.

Matul is-serata tal-15 ta’ Marzu, panel tal-;urija esperti mag[mula minn ;urnalisti sportivi ;ejjin mill-media

houses ewelnin f’Malta se jkunu qed jivvutaw dak il-[in stess g[ar-rebbie[a f’kull kategorija. In-nominati g[ar-reb[ tal-unuri tal-Best Sportman u Best Sportswoman with Special Needs u r-rebbie[ u rrebbie[a se jit[abbru dakinhar stess tal-finali. Dawn se jkunu ;ew mag[mula minn bord ta’ esperti fil-kamp li twaqqaf biex jag[]el l-atleti li kienu jixirqilhom dan l-unur.

Il-pubbliku ukoll se jag[ti ssehem tieg[u hekk kif issa t[abbru s–sitt finalisti mag[]ula mill-federazzjonijiet u asso/jazzjonijiet g[an‘National People’s Choice Award’. B[alissa dawn is-sitt finalisti qed igawdu minn 60% tal-vot finali filwaqt li l-pubbliku se jkun qed jivvota g[allbqija tal-40% l-o[ra permezz ta’ SMS li jista’ jintbag[at fuq in-numri abbinati ma’ kull

isem tal-favorit jew favorita tieg[u. It-televoting se jibqa’ miftu[ sas-serata finali.

B’kollox t[abbru 24 finalist f’dawn il-kategorijiL-Aqwa Sportiva Sue Abela (Malta Tenpin

Bowling Association) Eleonor Bezzina (Malta Shooting Sport Federation) Joanne Attard (Malta Tenpin Bowling Association) L-Aqwa Sportiv William Chetcuti (Malta

Shooting Sport Federation) Justin Caruana Scicluna (Malta Tenpin Bowling Association) Daniel Zahra (Ying Yang Kickboxing Club) L-Aqwa Tim

Tim nazzjonali tal-pool talir;iel (Malta Pool Association)

Tim nazzjonali tal-waterpolo tal-ir;iel (Aquatic Sports Association of Malta) Tim nazzjonali tal-futbol tannisa (Malta Football Association) L-Aqwa }g[a]ug[ Nathan Lee Xuereb (Malta

Shooting Sport Federation) Nicole Gatt (Malta Weightlifting Association and MAAA) Suzanne Buttigieg (Malta Gymnastics Federation) L-unur tal-Aqwa Kow/ Pierre Brincat (Malta Football

Association) Karl Izzo (Aquatic Sports Association of Malta) Jimmy Bugeja (Malta Shooting Sport Federation)

L-unur tal-Aqwa Uffi/jal Vincent Degiorgio (Malta

Pool Association) Edwin Vella (Malta Shooting Sport Federation) Jesmond Caruana (Malta Weightlifting Association) L-unur tal-G[a]la tal-Pubbliku Rebecca Camilleri (MAAA)50616721 William Chetcuti (Malta Shooting Sports Federation)50616722 Mae Farrugia (Malta Gymnastics Federation)50616723 Dermot Galea (Malta Triathlon Federation)50616724 Dennis Thornton (Ghaqda Regatta Nazzjonali)50616725 U/18 Women’s National Team (Malta Basketball Association)- 50616726

54

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Sport

Reb[iet identi/i g[al Bayern u Dortmund BUNDESLIGA

I/-champions Bayern Munich u Borussia Dortmund kisbu reb[iet identi/i ta’ 4-0 kontra Freiburg u Frankfurt rispettivament. Bayern, li bnew vanta;; ta’ 16-il punt f’ras il-klassifika, fet[u l-iskor b’gowl ta’ DANTE fid-19-il minuta.

Bir-reazzjoni ta’ Freiburg ma tasalx SHAQIRI g[amel liskor 2-0 fit-34 minuta u l-istess player skurja t-tieni gowl tieg[u u t-tielet wie[ed ta/champions Ewropej fit-42 minuta. }ew; minuti qabel tmiem il-log[ba Bayern issi;illaw ir-reb[a b’gowl ta’ PIZARRO. Bayer Leverkusen, li qeg[din fit-tieni post tilfu 2-1 kontra Schalke. GORETZKA u HUNTELAAR skurjaw g[al Schalke filwaqt li l-gowl ta’ Leverkusen wasal meta Santana tefa’ fix-xibka tieg[u stess.

Pierre-Emerick Aubameyang kien il-protagonista tar-reb[a ta’ 4-0 ta’ Dortmund fuq Frankfurt hekk kif skurja tnejn mill-erba’ gowls. AUBAMEYANG skurja fl-10 u fl-20 minuta biex ta vanta;; ta’ 2-0 lit-tim tieg[u u hekk kif bdiet it-tieni taqsima LEWANDOWSKI skurja minn penalty biex g[amilhom 3-0. Fit-68 minuta JOJIC skurja l-a[[ar gowl tallog[ba.

Kif Jinsabu

L R D T F K Pt

B.Munich 21 19 2 0 B.Leverkusen 21 14 1 6 B.Dortmund 21 13 3 5 Schalke 21 12 4 5 B.Mon’bach 21 10 4 7 Wolfsburg 20 10 3 7 Mainz 05 21 10 3 8 H.Berlin 20 9 4 7 Augsburg 20 9 4 7 Hoffenheim 21 6 7 8 Hannover 21 7 3 11 E.Frankfurt 21 5 6 10 W.Bremen 21 5 6 10 Stuttgart 21 5 4 12 Freiburg 21 4 6 11 Nurnberg 20 2 11 7 Hamburg 21 4 4 13 Braunschweig21 4 3 14

57 38 51 41 37 33 31 31 30 44 29 24 25 34 20 24 35 15

9 22 24 30 26 24 35 24 29 44 37 38 46 45 40 36 51 39

59 43 42 40 34 33 33 31 31 25 24 21 21 19 18 17 16 15

Ironikament, ]ew; timijiet o[ra reb[u b’erba’ gowls.

Braunschweig g[elbu lil Hamburg 4-2. KUMBELA kien l-eroj bi tliet gowls minn dawn l-erbg[a. Hamburg marru fil-vanta;; b’gowl ta’ LASOGGA imma ]ew; gowls ta’ LASOGGA g[amlu l-iskor 2-1 favur Braunschweig.

ILICEVIC ;ab id-draw fis-76 minuta imma KUMBELA g[aqqad hat-trick [ames minuti mit-tmiem.

HOCHSCHEIDT issi;illa llog[ba favur Braunschweig.

F’log[ba o[ra Hoffenheim skurjaw erbg[a kontra Stuttgart li irrispondew biss b’gowl. SCHIPPLOCK skurja ]ew; gowls g[al Hoffenheim. Wara li skurja lewwel gowl Schipplock, VOLLAND g[amilhom 2-0

Xherdan Shaqiri, awtur ta’ ]ew; gowls ta’ Bayern Munich (lemin) fi dwell g[all-ballun ma’ Immanuel Hoehn ta’ Freiburg

fid-49 minuta u SCHIPPLOCK skurja t-tielet gowl.

RUDIGER naqqas id-distakk g[al Stuttgart li spi//aw jilag[bu b’10 meta tke//a Leitner minuta wara. FIRMINO issi;illa kollox b’penalty fid-90 minuta. Werder

Bremen salvaw draw f’darhom stess meta OBRANIAK wie;eb g[al gowl ta’ RAFFAEL.

Braunschweig v Hamburg 4-2 Hoffenheim v Stuttgart 4-1 W. Bremen v B. Mon’bach 1-1 B. Leverkusen v Schalke 1-2

Ri]ultati

Illum

B. Munich v Freiburg 4-0 B. Dortmund v E. Frankfurt4-0

Augsburg v Nurnberg H. Berlin v Wolfsburg

OLIMPJADI TAX-XITWA

Su//ess g[ar-Russu Tretiakov

Ir-Russu Alexander Tretiakov kiseb su//ess millaqwa quddiem il-pubbliku tieg[u stess hekk kif fit-tmien jum tal-Olimpjadi ta’ Sochi reba[ il-medalja tad-deheb filkategorija tal-iskeleton. Wara li erba’ snin ilu kien reba[ ilbron] f’Vancouver, din iddarba Tretiakov kompla jtejjeb il-wirja tieg[u biex reba[ iddeheb meta spi//a quddiem Martin Dukurs tal-Latvja. G[al dan tal-a[[ar, din kienet ittieni darba konsekuttiva li reba[ il-fidda f’din il-kategorija. Fit-tielet post spi//a lAmerikan Matthew Antoine.

Zbigniew Brodka tal-Polonja reba[ il-medalja tad-deheb flispeed skating fuq distanza ta’ 1500m. Il-finali kienet wa[da missielta tant li Brodka u Koen Verwiej tal-Olanda t-tnejn li huma qasmu l-linja finali f’minuta u 45 sekonda imma ;ie de/i] li Brodka da[al 0.003’ ta’ sekonda qabel. Din kienet l-ewwel darba fl-istorja tal-Polonja li reb[et medalja f’din il-kategorija waqt l-

Olimpjadi. Il-Kanadi] Denny Morrison spi//a fit-tielet post.

Ta min jg[id li /-champion mondjali tar-Russja, Denis Yuskov kellu wirja kemmxejn di]appuntanti u spi//a fir-raba’ post filwaqt li l-Amerikan Shani Davis spi//a fil-11-il post wara li iddomina f’dawn la[[ar ]ew; edizzjonijiet talOlimpjadi.

Su//ess ie[or g[ar-Russja wasal fl-ispeed skating fuq distanza qasira ta’ 1000m, hekk kif Victor An reba[ id-deheb.

Ta min jinnota li dan An hu imwieled fil-Korea t’Isfel imma g[andu nazzjonalita` Russa. Fit-tieni post da[al Vladimir Grigorev li hu wkoll Russu filwaqt li Sjinkie Knegt tal-Olanda spi//a fit-tielet post. G[al An din kienet irraba’ darba li reba[ medalja tad-deheb waqt l-Olimpjadi tax-Xitwa u s-sitt wa[da filkarriera Olimpika tieg[u. Fl2006, meta An kien g[adu jirrapre]enta lill-Korea t’Isfel reba[ tliet medalji tad-deheb f’Turin.

Kmieni s-Sibt filg[odu t-tim }vedi] tan-nisa tar-relay talcross country reba[ id-deheb g[all-ewwel darba sa mill1960. F’finali missielta, t-tim }vedi] da[lu nofs sekonda qabel it-tim tal-Fillandja filwaqt li fit-tielet post da[lu l:ermani]i. It-tim Norve;i], champions rejnanti kellhom wrija di]appuntanti u spi//aw il-[ames.

Intant, f’log[ba milll-fa]i tal-gruppi tal-hockey, l-Istati Uniti g[elbu lir-Russja blg[oti tal-penalties wara li llog[ba intemmet 2-2. Minkejja li din kienet log[ba tal-gruppi, r-rivalita` li hemm bejn dawn i]-]ew; pajji]i f’din id-dixxiplina hi wa[da kbira u t-telfa tar-Russi waslet quddiem ilPresident Russu Vladimir Putin li kien qed isegwi fl-istadium. Erba’ snin ilu l-Istati Uniti reb[u l-fidda f’Vancouver, il-Kanda reb[et id-deheb filwaqt li r-Russi ilhom ma jirb[u d-deheb sa minn meta infirdet l-Unjoni Sovjetika.

55

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Sport

Qormi jer;g[u jeliminaw lil B’kara U*BET FA TROPHY

George Cassar QORMI ............................(2) 3 BIRKIRKARA. ...............(1)1 Qormi- M. Farrugia, J. Bondin, O. Bugeja, G. Gianola, D. Pisani, S. Quinteri, T. Caruana, L. Grech, J. Gabriel, L. Cantoro, A. Effiong Sost - E. Vella flok O. Bugeja (3 min), S. Sultana flok M. Farrugia (43 min), R. Bajada flok S. Quintieri (73 min) Birkirkara - J. Haber, E. Herrera, A. Mendoza, N. Vukanac, J. Zerafa, P. Fenech, G. Sciberras, R. Scicluna, S. Shola, Jhonnattan, F.Temile Sost - R. Camenzuli flok R. Scicluna (58 min); Ronaille flok F. Temile (75 min), T. Vella flok Jhonnattan (80 min) Skorjaw - P. Fenech (17 min) (B); og A. Mendoza (31 min), L. Grech (45 min), L. Cantoro (90 min) (Q) Ammoniti - E. Vella, S. Quintieri (Q) F. Temile, R. Scicluna, S. Shola, E. Herrera (B) Referee - Ville Nevalainen (Fillandja) Birkirkara jer;g[u jisfaw vittma ta’ Qormi fl-FA Trophy, hekk kif ilbiera[ re;g[u elimi-

nawhom g[at-tieni sena konsekuttiva u /a[duhom minn post fis-semifinali.

Il-Qriema komplew juru ttradizzjoni po]ittiva tag[hom f’din il-kompetizzjoni hekk kif ilbiera[ taw wirja grintu]a li ti]boq il-wirjiet mhux daqstant po]ittivi li qed ikollhom filkampjonat. Din hija wkoll lewwel reb[a minn mindu [a f’idejh it-tim Karel Zeman li ma kellux missjoni fa/li hekk kif it-tliet sostituzzjonijiet li g[amel matul il-partita kienu kollha sfurzati minn injuries.

Il-Qriema mill-ewwel taw limpressjoni li [a jag[tu lillKarkari]i, hekk kif wara kwarta log[ob, Effiong da[al qalb iddifi]a avversarja wara li r/ieva ming[and Grech u tefa’ ftit barra.

Minuta wara, Birkirkara marra fil-vanta;; meta PAUL FENECH, ir/ieva ming[and Shola u wara li evita lil Pisani, fajjar first-timer minn xifer ilkaxxa li g[eleb lil Farrugia.

Qormi ma n[asdux minn dan il-gowl u man-nofs sieg[a log[ob re;g[u g[amlu l-iskor indaqs. Minn freekick mix-xellug ta’ Caruana, Mendoza anti/ipa lil Effiong bir-ras i]da tefa’ fix-xibka Karkari]a stess. {ames minuti wara Shola laqat il-lasta l-wieqfa minn

Alfred Effiong, player li skurja wie[ed mill-gowls ta’ Qormi (lemin) mg[asses minn Edward Herrera ta’ B’Kara

azzjoni personali velo/i. Ftit wara l-log[ob dam wieqaf g[al madwar erba’ minuti hekk kif we;;a’ l-gowlkiper Qormi Farrugia li kellu jittie[ed l-isptar b’ambulanza.

L-a[[ar azzjoni tal-ewwel taqsima tissarraf fil-gowl talvanta;; g[al Qormi. Effiong ta ballun fit-tul, il-ballun qabe] ukoll lill-gowlkiper Haber li ma kkalkulax il-[ar;a tieg[u u LEIGHTON GRECH skorja f’lasta vojta.

Fit-tieni taqsima Birkirkara

kienu iktar offensivi i]da l-kontrattakki Qriema kienu iktar perikolu]i. Mas-sieg[a log[ob, Joao Gabriel kellu [arba tajba, ta lejn Grech i]da l-ex-plejer ta’ Birkirkara tefa’ barra bi ftit.

Fuq in-na[a Shola xxuttja mid-distanza, i]da l-gowlkiper G[awdxi Sultana salva b’titjira spettakolari.

Qormi baqg[u g[addejjin bil-kontrattakki u din id-darba kien Effiong li wara li r/ieva ming[and Quinteri ra lil Haber jimblukkalu f’korner.

}ew; minuti mit-tmiem, wara azzjoni ta’ korner, Sultana salva x-xutt minn ]ew; metri bog[od tas-sostitut Ronaille bil-Karkari]i kkontestaw il-fatt li l-ballun seta’ qabe] il-linja tal-gowl.

Mill-azzjoni li segwiet, Effiong re;a’ [arab bil-kontrattakk, u wara li kellu l-ewwel xutt salvat minn fuq il-linja minn Mendoza, LUCAS CANTORO kien pront jie[u rrebound u skorja t-tielet gowl Qormi.

Dos Santos ipo;;i lill-Beltin mal-a[[ar erbg[a NAXXAR LIONS. ..............0 VALLETTA ..................1 (1)

Naxxar L.: J. Azzopardi, R. Cassar, A. Decesare, T. Lopes, D. Reano, M. Del Negro, R. Bakare, A. Buhagiar, F. Stojanovic, Gilmar, T. Scerri Sost- D. Falzon flok M. Del Negro (30 min); A. Da Silva flok F. Stojanovic (82 min) Valletta - N. Revishvili, R. Briffa, S. Borg, J. Caruana, S. Bajada, H. Barry, I. Maisuradze, A. Owonikoko, R. Fenech, Denni, J. Mifsud Triganza, Sost- V. Rassulov flok A. Owonikoko, L. Montebello flok J. Mifsud Triganza (46 min); E. Agius flok H. Barry (86 min) Skorjaw: Denni (24 min) -

pen

Ammoniti: T. Lopes, D. Reano, F. Stojanovic (N) Referee: Robert Marvey (Irlanda) Valletta jsiru l-ewwel tim li g[amluha g[as-semifinali talFA Trophy meta g[elbu lil Naxxar Lions b’penalty f’nofs l-ewwel taqsima. Apparti lkwalifikazzjoni, din ir-reb[a

Denni Dos Santos, l-awtur tal-uniku gowl ta’ Valletta issikkat minn ]ew; avversarji ta’ Naxxar (Ritratt> Josef Galea)

serviet ta’ tpattija sportiva talBeltin fuq in-Naxxarin li kienu proprju huma li tawhom l-a[[ar telfa fil-kampjonat f’Di/embru li g[adda.

B’hekk Naxxar Lions ;ew ikkastigati bl-uniku gowl li sofrew f’din il-kompetizzjoni, u temmew ;img[a negattiva li fiha apparti din l-eliminazzjoni, ;ew destinati li jilag[bu

fir-relegation pool. Il-kow/ Naxxari Winston Muscat ]diedlu mal-lista talimwe;;g[in il-captain Victor Bellia li flimkien ma’ Pablo Doffo u Marlon Briffa kollha g[andhom injuries fit-tul.

Il-partita kienet ikkontrollata minn uffi/jali Irlandi]i hekk kif ir-referis Maltin qed jattendu seminar organizzat mill-MFA.

L-ewwel parti tal-log[ba kienet biss ta’ Valletta. Wara kwa]i g[axar minuti, xutt ta’ Barry kien salvat minn Azzopardi. F’nofs l-ewwel taqsima, Del Negro waqqa’ lil Denni fil-kaxxa. Ir-referi Irlandi] kien pront indika lpenalty, li minnu DOS SANTOS ]vija lil Azzopardi u tefa’ lil Valletta minn fuq.

Il-Beltin pruvaw ikomplu japprofittaw mill-in/ertezzi ta’ Naxxar u ftit wara l-gowl, minn ]ball difen]iv ta’ Lopes, Denni xxuttja ftit barra.

Scerri resaq l-ewwel lejn illasti ta’ Revishvili meta t-tentattiv tieg[u g[adda ftit barra.

Fit-tieni taqsima l-partita naqset [afna mir-ritmu bi]]ew; na[at ftit li xejn resqu lejn il-lasti avversarji.

Mas-sieg[a log[ob Denni re;a’ ttanta xortih, i]da Azzopardi fil-lasti ta’ Naxxar /a[[du mid-doppjetta. Fuq inna[a l-o[ra, Bakare ta lil Scerri, i]da l-azzjoni bejn i]]ew; ex-plejers ta’ Valletta tkun salvata f’korner minn Revishvili. [ames minuti mit-tmiem, Denni ikkrossja lejn Bajada li d-daqqa ta’ ras tieg[u tkun salvata minn Azzopardi.

Valletta ]ammew il-vanta;; minimu sal-a[[ar u g[amlu pass importanti f’din il-kompetizzjoni hekk kif anki fissemifinali jibdew b[ala favorite. Dan g[aliex iridu jilag[bu kontra Rabat jew G]ira, li fil-passat reb[u wkoll darba kull wie[ed din it-tazza, u llum jilag[bu bejniethom g[all-post ie[or fis-semifinali.

56

Il-{add, 16 ta’ Frar, 2014

Lokali

PROTESTI ‘MALTIN’ FI KIEV. Hekk kif qeg[din jissoktaw il-protesti fl-Ukrajna kontra l-Gvern, fl-a[[ar jiem, numru ta’ Maltin ing[aqdu ma’ eluf ta’ dimostranti

mi;bura fi Pjazza Indipendenza fi Kiev, il-kapitali tal-Ukrajna, fejn partitarji tal-Oppo]izzjoni bnew barrikati ma/-/entru ewlieni ta’ Kiev biex jag[mluha aktar diffi/li lill-forzi tal-ordni milli ja;ixxu biex iwarrbuhom mill-in[awi. Il-Maltin pre]enti fi Kiev ing[aqdu ma’ o[rajn fejn wasslu l-ewwel g[ajnuna lid-dimostranti li ilhom jokkupaw g[al diversi ;img[at i/-/entru tal-kapitali bi protesta g[ad-de/i]joni tal-President Viktor Yanukovych li jirrifjuta ftehim mal-Unjoni Ewropea u minflok g[a]el relazzjonijiet eqreb mar-Russja.

Sistema tal-IT f’Mater Dei mmexxija minn eks konsulent ta’ John Dalli

... kien ukoll parti mit-tim mag[]ul minn John Dalli fit-t[ejjija tar-rapport dwar l-Isptar Mater Dei Is-sistema l-;dida tal-IT flIsptar Mater Dei qed titmexxa minn persuna li kien konsulent spe/jali ta’ John Dalli fi ]mien li kien Kummissarju Ewropew, u li kien wie[ed millmag[]ulin ta’ John Dalli meta l-Prim Ministru Joseph Muscat qabdu j[ejji g[all-Gvern Laburista rapport dwar l-Isptar Mater Dei. Ilbiera[ filg[odu, il-Ministru tas-Sa[[a Godfrey Farrugia nieda is-sistema tal-IT g[allamministrazzjoni tal-pazjenti (CPAS) li t[alliet f’ídejn Mark Sammut, l-istess persuna li tqabbad biex jag[mel rapport

dwar is-sistema tal-IT tal-Isptar Mater Dei b[ala parti mit-tim ta’ John Dalli li n[atar millPrim Ministru Joseph Muscat b[ala konsulent g[all-isptar u li [ejja rapport fuq Mater Dei. Mark Sammut kien konsulent spe/jali ta’ John Dalli meta dan kien Kummissarju Ewropew fi Brussell.

Il-Ministeru ta’ Godfrey Farrugia kien irtira kuntratt li kien sar minn Gvern pre/edenti ta’ ¤2.5 miljun biex ti;i rran;ata is-sistema tal-IT li kien hemm fl-isptar. Wara tqabbad Mark Sammut biex ji]viluppa sistema ;dida tal-IT

g[all-Isptar.

Mistoqsi jekk i[ossx li hi kontroversjali li ntag[]el Mark Sammut, il-Ministru Godfrey Farrugia qal li Sammut intg[azel fuq il-kapa/itajiet tieg[u u mhux fuq ir-relazzjoni li kellu ma’ John Dalli. IlMinistru g[as-Sa[[a ]ied li meta tqabbad Mark Sammut, ma kien hemm l-ebda [las addizjonali u t-tim li mexxa lpro;ett, impjegati tal-Ministeru tas-sa[[a inklu] Mark Sammut, t[allsu il-paga normali tag[hom.

Fil-bidu ta’ din is-sena, i/Chief Information Officer tal-

Ministeru tas-Sa[[a, Arthur Gerada rre]enja mill-kariga tieg[u b’rapporti fil-media jg[idu li dan irri]enja min[abba nuqqas ta’ qbil malMinisteru tas-Sa[[a fuq numru ta’ pro;etti inklu] is-sistema l;dida tal-IT. Mark Sammut qal li s-sistema bdiet tigi ppjanata minn Lulju tas-sena li g[addiet, u llum hija pprovata u lesta biex tibda tintu]a.

Hu qal ukoll li s-sistema elettronika se tkun qed telimina l-u]u ta’ files u se tkun qed tinkludi dettalji tal-pazjenti kif ukoll sistema ta’ management

b[al dik tas-soddod u stock control tal-medi/ina. Sammut qal ukoll li s-sistema se tkun w]ata mhux biss fl-Isptar Mater Dei i]da ukoll fi/-/entri tas-sa[[a u ng[ad li se tkun sinkronizzata ma’ sptarijiet privati.

media•link COMMUNICATIONS