Il-Mument 23 ta' Frar 2014

www.maltarightnow.com

Nru 2203 €2

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

“Henley & Partners

Residenti inkwetati bir-riskji tat-tanker tal-gass ankrat f’M’Xlokk

ippumpjaw US$3 miljun”

Ara pa;ni 6-7, 21, 23

Il-Grupp Henley & Partners, li qabel l-elezzjoni ;enerali ltaqa’ malPartit Laburista u issa l-Prim Ministru Joseph Muscat tah il-kontroll biex jamministra u jda[[al mal-€200 miljun mill-iskema ta//ittadinanza Maltija lill-barranin, qed ikun akku]at minn Roosevelt Skerrit, il-Prim Ministru tar-Repubblika Dominikana, li ta US$3 miljun g[all-kampanja elettorali tal-partit rivali b’/erti kundizzjonijiet.

Ara pa;na 10

Se jag[]el il-prezz tal-professjoni

Franco Mercieca jie[u l-;urament ta’ Segretarju Parlamentari f’Marzu tal-2013

Franco Mercieca ddikjara ma’ Joseph Muscat li elezzjoni ;enerali o[ra mhux se jikkontesta. ilmument ji]vela dan hekk kif qieg[ed joqrob i]-]mien li Mercieca jabbanduna l-kariga ta’ Segretarju Parlamentari biex ikompli bil-prattika privata li trendilu [afna aktar flus.

Ara pa;na 3

L-iskandlu tat-tix[im g[as-serq tad-dawl… ma;;oranzi qawwija kontra l-ma[fra ta’ Muscat

Ara pa;na 5

Ara li l-kopja tieg[ek tal-lum tinkludi fiha sett ta’ sitt ritratti antiki tal-Karnival ta’ Malta

Ri[ ta’ bidla politika fl-Ukrajna> Yulia Tymoshenko ting[ata mer[ba ta’ eroj u l-PM Victor Yanukovych ma[rub

Il-[ar;a tal-lum ta’ il-mument qed tinbieg[ €2

Ara pa;ni 13 u 18

3

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Lokali

Franco Mercieca… il-prezz tal-professjoni mistenni jirba[ fuq ir-rispett

G[as-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca, il-professjoni medika b[ala oftalmolo;ista u l-flus li ;;ib mag[ha l-professjoni li g[andu, ji;u qabel il-politika, u g[aldaqstant di;à [a de/i]jonijiet li se jaffettwaw is-sehem politiku tieg[u. Dan kontra dak li ddikjara pubblikament kwa]i sena ilu.

Ma jridx jikkontesta l-elezzjoni ;enerali li jmiss Sorsi li tkellmu ma’ il-mument qalu li s-Segretarju Parlamentari di;à stqarr mal-Prim Ministru u Mexxej Laburista

Joseph Muscat li elezzjoni ;enerali o[ra hu m’g[andux l-[sieb li jikkontesta. Dan kien ikkomunikat minn Franco Mercieca lil Joseph Muscat ;img[at ilu wara li kompliet issir pressjoni fuqu, inklu] minn din ilgazzetta fuq il-prattika u reklamar talprofessjoni tieg[u fi klini/i privati.

Dawn l-i]viluppi qeg[din ni]velawhom hekk kif kollox jindika li mhux se jdum wisq jokkupa l-kariga ta’ Segretarju Parlamentari, u g[aldaqstant jirri]enja minn Segretarju Parlamentari biex ikun liberu jipprattika l-professjoni medika fil-privat.

Madankollu hu mhux mistenni j/edi ssi;;u fil-Parlament.

Il-politika affettwatlu d-d[ul finanzjarju

Diversi sorsi li tkellmu ma’ din ilgazzetta qalu li l-kariga ta’ Segretarju Parlamentari li l-Prim Ministru Joseph Muscat ta lil Franco Mercieca ftit inqas minn sena ilu [alliet effett [a]in fuq id-d[ul finanzjarju tieg[u – partikolarment minn dak li kien ida[[al minn sptarijiet u klini/i privati permezz tal-professjoni medika. Dan wara li Franco Mercieca nqabad jikser ilKodi/i tal-Etika g[all-Ministri u sSegretarji Parlamentari hekk kif kien qieg[ed jipprattika l-professjoni privata tieg[u li minnha kien qieg[ed idda[[al mill-inqas €3,600 g[al nofstanhar xog[ol.

F’Awissu li g[adda, il-mument kien ]vela stima kif Franco Mercieca naqas li fid-dikjarazzjoni tal-assi naqas milli jiddikjara €386,500 fi d[ul mill-pratti-

ka privata, u li ma’ dan id-d[ul hemm marbut €135,275 dovuti f’taxxa. Din l-istima qatt ma ;iet ikkontestata jew mi/[uda minn Franco Mercieca.

Sena ilu Mercieca qal> “ir-rispett m’g[andux prezz” I]da fl-a[[ar sena, jidher li l-affarijiet inqalbu totalment. Franco Mercieca wara li kien elett b’3,969 vot kien iddikjara ma’ The Times of Malta : “il-Prim Ministru kien staqsini jekk nippreferix niffoka fuq il-professjoni. Sentejn ilu, meta dde/iedejt li na//etta l-istedina ta’ Dr. Muscat biex nikkontesta l-elezzjoni ;enerali, kien /ar li jien kont qed nag[]el ilpolitika fuq il-professjoni; li kont

qed nag[]el aktar responsabbiltajiet fuq il-flus. Issa li ;ejt elett, in[oss li n-nies uriet rispett u fidu/ja fija bil-vot tag[hom, u n[oss li rrid n[allashom lura g[al dan. M’hemm ebda prezz g[ar-rispett.”

I]da fl-a[[ar xhur, Franco Mercieca kif ]velajna fis-26 ta’ Jannar li g[adda, kien qieg[ed jag[mel pressjoni kbira fuq il-Prim Ministru Joseph Muscat biex it-tibdil fil-Kodi/i tal-Etika jkun jippermetti li l-membri fl-E]ekuttiv tal-Gvern (il-membri tal-Kabinett) ikunu jistg[u wkoll jag[mlu l-prattika professjonali fil-privat. I]da dan kif iddikjara l-Prim Ministru stess, din kienet kwistjoni mressqa g[ad-dibattitu quddiem il-Kabinett Laburista, u mill-informazzjoni li g[andu ilmument, m’hemmx qbil bejn ilMinistri ta’ Muscat.

Ikkontesta l-elezzjoni bil-[sieb li jkompli bil-professjoni fil-privat Franco Mercieca kkontesta l-a[[ar elezzjoni ;enerali bil-[sieb li kif ikun

elett u jing[ata kariga ministerjali

jibqa’ jipprattika l-professjoni medika.

I]da fl-a[[ar xhur dan il-[sieb g[eb wara li Franco Mercieca kien qed ikun skrutinjat inklu] minn din il-gazzetta biex ma jibqax jikser il-Kodi/i talEtika b’xog[ol jew reklamar fil-privat tal-professjoni tieg[u. Din is-sitwazzjoni waslet lil Franco Mercieca ja[sibha darbtejn, u jkollu jag[]el bejn il-politika u l-professjoni privata.

Jibdew jitilquh il-[addiema mis-Segretarjat… uffi/jal jin[atar konsulent tas-CEO tal-PBS il-mument g[andu informazzjoni li fost l-ewwel impjegati li abbandunaw is-Segretarjat Privat ta’ Franco

Mercieca biex isibu xog[ol alternattiv hemm Owen Galea li kien impjegat b[ala uffi/jal fis-segretarjat privat ta’ Mercieca responsabbli mill-informazzjoni u l-komunikazzjoni.

Fl-a[[ar jiem, mis-segretarjat privat ta’ Franco Mercieca, Owen Galea spi//a max-xandir nazzjonali. Galea, li huwa wkoll eks ;urnalist tal-media Laburista fejn kien ja[dem malgazzetta Kul[add u eks ;urnalist malmedia tal-General Workers’ Union fejn [adem mal-;urnal l-Orizzont, idda[[al ja[dem fil-kamra tal-a[barijiet biex jikkontrolla s-sit tal-Public Broadcasting Services (PBS). Din il[atra qajmet furur kbir fil-PBS peress li ma kien hemm ebda sej[a g[all-kariga li ng[ata. il-mument hu mg[arraf li wara li fil-kurituri tal-PBS bdew g[addejjin diversi kummenti dwar din il-[atra, ntbag[tet e-mail li fiha, l-impjegati ;ew infurmati li Owen Galea ;ie nga;;at b[ala konsulent tal-Kap E]ekuttiv b’kuntratt ta’self-employed.

Dan ifisser li mhux mag[rufa l-paga ta’ Owen Galea mill-istazzjon nazzjonali.

M’Louise Coleiro Preca

Ma ta//ettax l-offerta g[al President

Laqg[a li saret dan l-a[[ar bejn ilPrim Ministru Joseph Muscat u lMinistru M’Louise Coleiro Preca g[alqet bil-Ministru Laburista ma ta//ettax l-offerta ta’ Muscat biex tkun nominata mill-Gvern Laburista g[all-kariga ta’ President ta’ Malta.

Joseph Muscat mistenni j[abbar in-nomina tal-Gvern g[al din il-kariga x-xahar id-die[el, hekk kif filbidu ta’ April jintemm it-terminu ta’ George Abela.

Sorsi li tkellmu ma’ il-mument qalu li Marie Louise Coleiro Preca wasslet il-messa;; tag[ha li mhux xewqitha li titlaq mill-politika u minn Ministru. Il-Ministru Coleiro Preca g[andha passat qalil fil-Partit Laburista. Mag[rufa g[al diskorsi parti;jani kontra l-PN, hija kienet membru tal-E]ekuttiv, Assistenta Segretarju :enerali, Segretarju :enerali u President tal-Ferg[a tanNisa Laburisti fost o[rajn.

Muscat irid President mara millkamp Laburista. Fost dawk li Muscat kien qieg[ed jikkunsidra hemm Miriam Spiteri Debono, li ilha timmilita fil-Partit Laburista, u bl-a[[ar karigi kienu Speaker tal-Parlament ma[tura minn Alfred Sant u President tal-G[aqda Nisa Laburisti.

L-eks Deputat Laburista Maria Camilleri kienet ukoll fost dawk li Muscat g[amel kuntatt mag[ha.

Camilleri [abiba [afna ta’ Mintoff kienet twarrbet mil-Labour fl-1998 wara li Sant mar g[al elezzjoni bikrija min[abba l-inkwiet intern. Qed tissemma wkoll Carmen Sammut, mid[la tal-Labour b’kariga uffi/jali ta’ Chairperson tal-IDEAT, think tank politiku Laburista.

4

Il-{add, 2 ta’ Frar, 2014

Lokali

Spi]eriji li se jift[u llum VALLETTA: Collis Williams

Pharmacy, 15, Triq ir-Repubblika; IL{AMRUN: Thomas’ Phamacy, 796, Triq il-Kbira San :u]epp; {AL QORMI: Evans Pharmacy, 96#98, Triq San Bastjan; BIRKIRKARA: Herba Pharmacy, 183, Triq il-Kbira; L-IMSIDA: Regal Pharmacy, 39B, Triq Antonio Bosio; SAN :WANN: Medical Plaza Dispensing Chemists, Cass-i-Mall Buildings, Vjal ir-Rihan; TAS-SLIEMA: Norman’s Pharmacy, 133, High Street; {‘ATTARD: St. Catherine Pharmacy, Triq id-Dielja k#m Triq Santa Katarina; INNAXXAR: Brown’s Chemists, Triq San Pawl; IL-QAWRA: Euro Chemist, Triq il-Kurazza; PAOLA: Distinction Pharmacy, 32, Pjazza Antoine De Paule; L-ISLA: San Filippi Pharmacy, 155, Triq ilVitorja; MARSASKALA: San :wakkin Pharmacy, 1, Triq Sant Anna; BIR}EBBU:A: Martin’s Pharmacy, 182, Triq Bir]ebbu;a; {AL LUQA: St. Andrews Pharmacy, 51, Triq San :or;; {A}-}EBBU:: Brown’s Pharmacy, 47, Vjal il{elsien; L-IMTARFA: Imtarfa Pharmacy, 207, St. David Road; VICTORIA: Palm Pharmacy, 2, Triq ilPalma; IX-XAG{RA: Xag[ra Pharmacy, 55, Triq il-Knisja.

{inijiet tal-vapur t’G[awdex mill-4 ta‘ Novembru 2013 sal-4 ta’ Mejju 2014

Tluq mill-Im;arr, G[awdex: 1.30, 3.30, 5.00,

6.00, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 9.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 19.15, 20.45, 22.00, 23.45.

Tluq mi/-?irkewwa, Malta: 2.00, 4.00, 5.45, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 20.00, 21.20, 22.35, 00.20.

It-temp It-Temp> Imsa[[ab u bil-[albiet tax-xita li jsir ftit imsa[[ab tard waranofsinhar. Il-Vi]ibbiltà> Tajba minbarra fix-xita. IrRi[> Moderat g[al ftit qawwi mill-Punent Majjistru. Il-Ba[ar> Moderat g[al qawwi. L-imbatt> Ftit li xejn li jsir baxx mllMajjistral. Temperatura tal-Ba[ar> 16º.

Il-[amest ijiem li ;ejjin

IL-{ADD L-og[la 16˚C L-inqas 11˚C

IT-TNEJN L-og[la 16˚C L-inqas 11˚C

IT-TLIETA L-og[la 16˚C L-inqas 10˚C

L-ERBG{A L-og[la 16˚C L-inqas 11˚C

IL-{AMIS L-og[la 16˚C L-inqas 10˚C

UV

UV

UV

UV

UV

4

4

4

4

3

Lottu 62 – 4 – 85 – 81 – 29 # 58 – 88 – 13

Super 5 32 – 37 – 14 – 22 – 42

Numri importanti Servizz ta’ Emer;enza> 112 Sptar ta’ Malta> 25450000 — Sptar ta’ G[awdex> 21561600 Servizz ta’ direttorju> 1182 — GO> 1187 — Vodafone> 1189

Il-Ministru Bartolo f’paniku jallarma dwar l-edukazzjoni Il-Partit Nazzjonalista fi stqarrija appella g[as-serjetà u l-maturità fid-diskussjoni dwar l-istrate;ija g[all-edukazzjoni.

B’referenza g[at-tnedija talQafas g[all-Istrate;ija g[allEdukazzjoni 2014-2024, il-PN qal li jikkonsidra l-miri b[ala kontinwazzjoni tal-[idma tala[[ar snin fis-settur edukattiv.

Madanakollu, il-PN esprima tt[assib g[all-allarm li bih tkellem il-Ministru g[allEdukazzjoni u x-Xog[ol Evarist Bartolo.

“Il-kliem tal-Ministru Bartolo jikkuntrasta bil-kbir ma’ dak li hemm miktub filqafas stess, u dan il-kliem jimmina l-kunsens politiku li fuqu g[andha tinbena l-politika dwar l-edukazzjoni u xxog[ol” tenna Joe Cassar, ilKelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Edukazzjoni.

G[all-PN, qal Joe Cassar, din l-istrate;ija g[andha tkompli tibni fuq ir-ri]ultati po]ittivi miksuba fl-edukazzjoni fosthom ]ieda fi]]g[a]ag[ li jkomplu jistudjaw g[al 82%, iktar mid-doppju ta’ g[axar snin ilu, l-g[oti ta’ scholarships biex i]-]g[a]ag[

jispe/jalizzaw, ]ieda qawwija fil-korsijiet u sehem mis-settur privat biex dawn ikunu konsistenti mad-dinja taxxog[ol f’istituzzjonijiet b[allUniversità, l-MCAST u l-ITS kif ukoll korsijiet vokazzjonali fil-livell sekondarju, u tnaqqis konsistenti fir-rata ta’ qg[ad fost i]-]g[a]ag[.

Il-PN akku]a lill-Ministru Bartolo li qed jipprova jallarma lill-unions, l-g[alliema, lill-;enituri u lit-tfal innfushom li mhux qed jing[ataw edukazzjoni tajba. “L-allarm u n-negattivi]mu ta’ Bartolo huma sintomi tal-paniku li qed jaqbdu min[abba li r-rata ta’ qg[ad ta]-]g[a]ag[ qed ti]died u qab]et il-15%, ]ieda ta’ aktar minn 1.1% fl-ewwel sena ta’ Gvern Laburista.

Il-PN ikkritika lill-Ministru Bartolo fuq diversi aspetti fosthom li: naqas milli jissottometti lpjan g[all-implimentazzjoni tal-Garanzija g[a]-]g[a]ag[ lill-Kummissjoni Ewropea;

naqas milli ju]a l-fondi Ewropej biex ikompli j[arre; li]-]g[a]ag[ li qed ifittxu xxog[ol; naqas milli jimplimenta lIstrate;ija tax-Xog[ol g[a]}g[a]ag[ li tlestiet fille;i]latura li g[addiet; naqas milli j;edded ilPolitika Nazzjonali ta]}g[a]ag[ li skadiet fl-2013; naqqas il-programmi ta’ ta[ri; tal-Korporazzjoni taxXog[ol u t-Ta[ri; minn Fondi Nazzjonali; naqqas l-impenn tal-Gvern fi skemi mill-Fond So/jali Ewropew biex il-privat jo[loq aktar xog[ol g[a]-]g[a]ag[ u din is-sena se jonqsu lboro] ta’ studju li se jing[ataw mill-Gvern meta mqabbel mas-snin li g[addew.

Il-PN appella lill-Ministru g[all-Edukazzjoni u x-Xog[ol biex jieqaf jallarma u minflok jimbarka fuq konsultazzjoni wiesa’ biex jintla[aq kunsens dwar l-istrate;ija edukattiva g[all-g[axar snin li ;ejjin.

I[e;;u g[al studji u pjani strate;i/i ambjentali

Qabel ma jsiru pro;etti ta’ reklamazzjoni tal-art g[andu jsir Pjan Strate;iku g[allAmbjent Marittimu kif mitlub mill-Kummissarju talAmbjent u l-Ippjanar. Din kienet wa[da minn ]ew; ri]oluzzjonijiet approvati milLaqg[a :enerali Annwali ta’ Din l-Art {elwa li saret ilbiera[. Ir-ri]ouzzjoni tkompli li g[andu jkun hemm politika wa[da u mhux de/i]jonijiet skont il-ka]. Dan peress li limpatt tar-reklamazzjoni talart hu qawwi fuq l-ambjent, waqt li l-b]onnijiet so/joekonomi/i g[al dawn ilpro;etti g[adhom mistura jew ma ;ewx diskussi sew.

F’ri]oluzzjoni o[ra, Din lArt {elwa appellat biex qabel ma jkompli jirrevedi l-pjan lokali u l-politika tal-ippjanar, jew jintrodu/i politika ;dida li g[andha effett fuq lambjent fuq l-art u l-ba[ar, ilGvern g[andu jwettaq studji biex ji;i ffinalizzat il-Pjan Strate;iku g[all-Ambjent u lI]vilupp. Dan g[andu jsir biex ikun hemm vi]joni mifruxa u sostenibbli li tmexxi d-de/i]jonijiet li jaffettwaw l-ambjent g[al tul ta’ ]mien.

Davinia Pace f’Istanbul nhar il-:img[a li g[adda

Vittma ta’ attentat ta’ [tif Il-kantanta Maltija Davinia Pace g[addiet minn esperjenza xokkanti f’Istanbul hekk kif ilbiera[ waranofsinhar kienet se tin[ataf minn ir;iel armati. F’kumment esklussiv lil il-mument mit-Turkija lkantanta spjegat kif hi u o[tha dde/idew li jmorru lura l-lukanda b’taxi wara ;urnata jduru /-/entru talbelt flimkien mal-familja tag[hom. Il-kantanta qalet kif wara l-ikla ta’ nofsinhar, l-a[wa [assewhom g[ajjenin, u filwaqt li missierhom baqa’ jdur i//entru, idde/idew li jmorru llukanda.

I]da hekk kif telg[u fittaxi u din marret fi triq pjuttost traffiku]a, f’daqqa wa[da ;ew /irkondati minn ir;iel armati, li bdew isabbtu mal-karozza u jg[ajtu biex ix-xufier i[alli lill-passi;;ieri jo[or;u. Il-kantanta u o[tha g[amlu [ilithom biex i]ommu l-bibien mag[luqa.

Davinia spjegat li ftit ’il bog[od mill-karozza kien hemm ukoll vann iswed tal-

istess grupp ta’ r;iel, b[al donnu jistenna li l-a[wa jin[atfu.

Il-kantanta tirrakkonta li xxufier beda jg[id “le dawn turisti!”, b’wie[ed mill-ir;iel iwie;eb “turisti rridu!”. F’[in minnhom, irrakkontat il-kantanta Maltija, wie[ed millir;iel irnexxielu jifta[ ilbieba tax-xufier, u beda jtih bil-ponn i]da x-xufier irnexxielu jag[laq il-bieba u jsuq b’g[a;la kbira ’l bog[od mill-in[awi.

L-a[wa ttie[du lura llukanda fejn minn hemmhekk ikkuntattjaw lil missierhom, li minnufih mar il-lukanda. Huma avvi/inaw lill-manager tal-lukanda li i]da ssu;;erixxa li ma jsirx rapport lill-Pulizija min[abba l-fatt li jekk isir rapport, ilkantanta jkollha ter;a’ titla’ t-Turkija biex tidher il-Qorti.

“Ovvjament ]gur li ma rridx ner;a’ nersaq ’l hawn wara l-esperjenza li kelli,” qalet Davinia. Davinia u lfamilja tag[ha jaslu Malta g[ada t-Tnejn.

5

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Lokali

Muscat irid is-serenità g[al min xa[[am u kkorrompa fis-serq tad-dawl

Fil-kampanja elettorali, Joseph Muscat kien irrappurtat jg[id mill-gazzetta l-orizzont tad-29 ta’ Jannar tal-2013 li “min ma ji;;ilidx il-korruzzjoni hu korrot.”

65

Nhar il-{add li g[adda, f’attività parti;jana Laburista, Joseph Muscat li kien qed jitkellem dwar l-iskandlu tas-serq tad-dawl, ;ie rrappurtat jg[id skont l-orizzont li filwaqt li qed jimxi skont il-li;i, “ma rridux li f’dan il-waqt tid[ol il-Pulizija… g[ax a[na rridu s-serenità”, u dan billi dawk li serqu d-dawl i[allsu dak li serqu ming[ajr ma jittie[du passi kriminali g[at-tix[im li g[amlu biex serqu d-dawl.

35

Il-korruzzjoni hija reat serjissimu }ew; st[arri; tal-fehma pubblika juru ma;;oranzi qawwija kontra l-ma[fra tar-reat tal-korruzzjoni u anke kontra lma[fra tar-reat tas-serq tal-elettriku mill-Gvern Laburista ta’ Joseph Muscat.

Il-MaltaToday staqsiet spe/ifikament fuq ir-reat tal-korruzzjoni u rri]ultat ma;;oranza kbira ta’ ]ew; terzi ma jaqblux mal-ma[fra ta’ Muscat g[arreat tal-korruzzjoni: “Energy theft – Should the consumers and businesses who had their meters tampered with, be charged with corruption? Yes: 65%; No: 35%.”

It-Times online staqsiet fuq ir-reat apparti tas-serq u hawn irri]ultat ma;;oranza qawwija minn total ta’ 9,152 vot li huma kontra l-ma[fra ta’ Muscat anke mir-reat tas-serq: “Do you agree that consumers who used tam-

pered meters can settle out of court?

Yes 37%; No 58% ” Dan ifisser minkejja li Muscat qed jg[id li suppost se ji;bor il-100,000 ewro li kull wie[ed mill-elf seraq b[ala medja, ma;;oranza qawwija hi kontra l-ma[fra tas-serq u ma;;oranza ta’ ]ew; terzi hi de/i]ament kontra lma[fra ta’ Muscat tar-reat separat ta’ korruzzjoni.

L-iskandlu tal-korruzzjoni biex sar serq tad-dawl kompla kiber meta b[allum ;img[a da[al il-Prim Ministru Muscat stess u f’attività parti;;jana talPartit Laburista [abbar li hu jaf min huma l-elf ru[ li xa[[mu 1,200 ewro kull wie[ed lil impjegati tal-EneMalta biex imbag[ad serqu bi 30,000 ewro kull sena dawl u se jag[tihom ma[fra mir-reat kriminali tal-korruzzjoni li g[amlu.

Dan meta fil-kampanja elettorali, Joseph Muscat tant kien tkellem dwar tolleranza zero g[all-korruzzjoni u se j]id il-preskrizzjoni g[ar-reat ta’ korruzzjoni u meta hu stess qed jg[id li jaf min huma dawn l-elf ru[.

Fl-istess attività tal-Partit Laburista, Muscat [abbar ukoll li, apparti li “mhux se jda[[al lill-pulizija biex i]omm isserenità” f’dan il-ka] li jinvolvi l-elf ru[ li jaf min huma, dwar ir-reat apparti tasserq kbir se jiftiehem ma’ dawk li xa[[mu u serqu [alli jaraw x’g[andhom jag[tu lura minn dak li serqu lillEneMalta.

Imma skont i/-/ifri li ta Muscat stess, Konrad Mizzi u Owen Bonnici, dawn lelf serqu 30 miljun ewro fis-sena fuq diversi snin, ji;ifieri serqu medja ta’ 30,000 ewro fis-sena g[al diversi snin, ji;ifieri ammont medju kull wie[ed li

}ew; st[arri; tal-fehma pubblika juru ma;;oranzi qawwijin kontra l-ma[fra tar-reat tal-korruzzjoni u anke kontra l-ma[fra tar-reat tas-serq tal-elettriku mill-Gvern Laburista ta’ Joseph Muscat

jitla’ anke g[al 100,000 ewro fuq diversi snin.

Intant George Pullicino, il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni waqt programm fuq lRTK staqsa jekk il-Gvern hux se jkun qed japplika provedimenti li kienu da[lu fl-2006 kontra min jinqabad jisraq id-dawl.

Skont dawn il-provedimenti, lEnemalta g[andha tissospendi l-provista tal-elettriku ta’ kull min jinqabad jisraq id-dawl sakemm dak kollu li hu dovut ikun im[allas, u dan jinkludi wkoll img[ax, multa, kif ukoll [las g[all-ispejje] biex jitne[[a l-ismart meter imbag[bas u jitwa[[al minfloku smart meter ;did. I]da jidher li dawn ilprovedimenti ma ;ewx applikati millGvern Laburista fil-konfront ta’ aktar minn 1,000 persuna li serqet id-dawl.

Ara wkoll pa;na 19

6

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Intervista

Residenti inkwetati dwar il-periklu u d-danni li se jsofru bit-tanker tal-gass ankrat f’Marsaxlokk

L-In;inier Stanley Zammit, Kunsillier tal-PN f’Bir]ebbu;a f’intervista li saret minn Charles Muscat qal li je]isti inkwiet serju fost ir-residenti dwar il-[a]na tal-gass f’nofs il-bajja ta’ Marsaxlokk min[abba li hu sors ta’ periklu kbir. Ir-residenti qeg[din i[ossu li m’g[andhomx informazzjoni bi]]ejjed dwar irriskji u l-konsegwenzi, b’rapporti me[tie;a fi pro;ett b[al dan ma sarux.

X’inhuma l-preokkupazzjonijiet ewlenin tar-residenti ta’ Bir]ebbu;a dwar dan il-pro;ett?

Ir-residenti, il-Kunsilli Lokali u r-rapporti kollha huma favur li jor[su l-kontijiet tal-ener;ija u li jkollna ener;ija ;;enerata bl-iktar mod nadif. Dan ifisser li l-kwistjoni mhix l-u]u tal-gass, linkwiet tan-nies hu dwar il-[a]na talgass f’nofs il-bajja ta’ Marsaxlokk. Din fiha nnifisha hi sors ta’ periklu. Id-distanzi huma qosra u n-nies jistaqsu [addie[or x’g[amel dwar dan. Nafu li f’Livorno u f’postijiet o[ra, [a]na ta’ dan it-tip in[ar;et mat-22 kilometru ’l barra mill-kosta, f’ka]i o[ra n[ar;et 15il kilometru ’l barra mill-kosta.

Preokkupazzjoni kbira li g[andhom irresidenti taz-zona hi n-nuqqas ta’ informazzjoni li qed jir/ievu dwar il-perikli u dwar iz-zona ta’ sigurtà. Il-Major Accident Prevention Policy g[adha ma [ar;itx jew g[all-inqas g[adha ma kinitx ippubblikata. Din tittratta dwar x’ji;ri f’ka] ta’ in/ident, x’se jkun l-effett fuq il-proprjetà, fuq is-sajjieda. Dawn huma l-preokkupazzjonijiet tan-nies li mhumiex mg[arrfa dwar x’jistg[u jkunu lkonsegwenzi.

Aktar minn hekk, ma jistg[ux jifhmu g[aliex ma baqg[etx tkun ikkunsidrata lpossibbiltà li [a]na ta’ gass b[al din tin]amm barra mill-bajja ta’ Marsaxlokk.

X’impatt qieg[ed ikun hemm fuq ilprezz tal-proprjetà f’Bir]ebbu;a u f’Marsaxlokk?

Din di;à g[addejna minnha! Dan meta kien hemm il-[a]na tal-gass filQajjenza. Id-djar fil-Qajjenza nbnew wara li kien hemm il-[a]na tal-gass talEnemalta, li hi [a]na differenti u gass differenti minn dak propost g[all-power station il-;dida tal-gass. Hemmhekk ukoll, il-[a]na tal-gass kellha effett fuq kemm inxtrat il-proprjetà u min xtara dakinhar dejjem kellu t-tama u l-[sieb li dik il-[a]na kienet se ti//aqlaq, kif filfatt sar. Wara li sar trasferiment ta’ dik il-[a]na tal-gass, il-valur tal-proprjetà f’dik iz-zona ;ie fl-istess livell tas-suq g[aliex ma kienx hemm fatturi spe/ifi/i.

Naturalment, issa li se jid[ol dan irriskju l-;did fil-formula, il-prezz tal-proprjetà se ji;i effettwat. Din hija preokkupazzjoni. Hemm problema o[ra li g[adha ma kinitx indirizzata jew li ma

veduta li se jkollhom in-nies ta’ Marsaxlokk u ta’ Bir]ebbu;a, hux hekk?

sarux rapporti fuqha, li hi dwar il-permessi. Jekk il-permessi jkunu ristretti, ilvalur se jonqos.

Inti esprimejt l-inkwiet ukoll fuq x’se ji;ri mill-permessi pendenti ta’ residenzi u binjiet. X’impatt jista’ jkollu dan il-pro;ett fuq il-permessi?

Din g[addejna minnha wkoll. Meta kien hemm l-impjant tal-gass filQajjenza, kien hemm permessi li kienu rrifjutati min[abba li kienet ikkwotata jew kienu kkwotati /erti direttivi jew regoli. F’dan il-ka], ma sarx studju, jew jekk sar, g[adu ma kienx ippubblikat x’se jkun l-effett ta’ dawn id-direttivi.

Wa[da minn dawn id-direttivi hi sSEVESO li bla dubju tid[ol f’din ilkwistjoni g[ax hi direttiva marbuta ma’ dawn it-tip ta’ pro;etti. In-nies jistaqsu g[aliex dan in-nuqqas ta’ informazzjoni.

B[ala e]empju, jekk jien g[andi dar ta’ ]ew; sulari, jekk ikun hemm il-[a]na tal-gass f’nofs il-Port ta’ Marsaxlokk, u jien qieg[ed f’distanza partikolari, li sallum ma nafux kemm se tkun, se nkun nista’ nwaqqa’ d-dar u nibni binja ta’ erba sulari? Jew jekk g[andi dar ta’ ]ew; sulari jew tlieta, nista’ nag[mel estensjoni u nitla’ sular ie[or abitabbli.

Dawn huma l-mistoqsijiet li qed jistaqsu n-nies.

Int staqsejt ukoll kemm se jidjieq ilpassa;; g[all-opri tal-ba[ar u kif dan il-pro;ett jeffettwa l-assigurazzjoni ta’ dawn l-opri tal-ba[ar. X’inhuma lpreokkupazzjonijiet tar-residenti sajjieda dwar dan?

In-nuqqas ta’ informazzjoni. Madwar il-[a]na tal-gass fil-bajja ta’ Marsaxlokk, irid ikun hemm dik li tissejja[ zona ta’ sigurtà. Kemm se tkun kbira? Il-port di;à hu limitat bl-attività li hemm fih li tinkludi l-fa/ilità tal-Oil Tanking f’Kalafrana, il-Port {ieles, il[a]na tal-fuel Installazzjoni 31 ta’ Marzu, il-[a]na ta]-]ejt f’San Lu/jan, id-Dolphin u l-power station ta’ Delimara. Dawn kollha huma attivitajiet li j/ekknu l-port. Min[abba l-estensjoni tal-Port {ieles di;à kellhom ji//aqilqu lirmi;;i ta’ Wied il-Buni. X’se ji;ri millga;e; tal-[ut fiz-zona ta[t San Lu/jan?

Dawn se ji//aqilqu, u jekk iva, fejn se jmorru? Jekk ikun hemm b]onn ta’ manuvrar anke tad-dg[ajjes i]-]g[ar spe/jalment waqt it-trasferiment tal-gass

L-in;inier Stanley Zammit

mill-bastiment tal-gass g[at-tanker tal[a]na tal-gass fil-Port ta’ Marsaxlokk, x’se ji;ri? Dawn huma mistoqsijiet li g[adhom mhumiex imwie;ba.

X’ta[seb dwar il-fatt li l-kaptan talvapur li fuqu se tin]amm il-[a]na talgass kien irrappurtat jg[id li talab li jinbena breakwater, i]da din it-talba ma ntlaqg[etx mill-Gvern min[abba kwistjoni ta’ [in u flus?

Il-vapur g[andu tliet elementi importanti li huma s-sid, il-bandiera u l-kaptan. Il-kaptan hu dak li jaf il-vapur tajjeb [afna u la staqsa g[al breakwater, g[andu l-preokkupazzjonijiet. Hu jaf ilkapa/itajiet tal-vapur, meta nbena lvapur u b’liema teknolo;ija nbena. Ilmod kif qed ikun propost il-pro;ett u kif se ja[dem, i]id il-kumplikazzjonijiet.

Dan g[aliex dak li qed jibdel il-likwidu g[all-gass biex jintu]a g[at-turbini, se jsir fuq l-art. G[alhekk hemm l-ewwel trasferiment bejn vapur u vapur li t-tnejn ji//aqilqu mal-ba[ar u g[alhekk dan jiddependi mill-mew; u mir-ri[. Dak hu lewwel trasferiment u dan di;à hu perikolu]. Hemm trasferiment ie[or bejn vapur li ji//aqlaq u moll fiss u dan hu ttieni periklu. Il-kaptan jixtieq ilqug[ biex dak i/-/aqliq jonqos u b’hekk jonqos ir-riskju.

Naturalment kif espress minn 91 filmija tar-residenti taz-zona, l-a[jar g[a]la hi li l-[a]na tal-gass tkun barra millbajja ta’ Marsaxlokk. Hemm jittie[du listess prekawzjonijiet, biss jekk ikun hemm in/ident, ikun hemm distanza bi]]ejjed qabel dan jil[aq l-abitat.

Dan it-tanker il-kbir tal-[a]na talgass se jkollu effett fuq l-estetika u l-

Hekk hu. Il-qies tat-tanker hu 300 metru tul, bl-g[oli daqs it-triq ta’ fuq ta’ Delimara u dan ifisser li hu bastiment massi//. Dan bilfors irid ikun kulur jg[ajjat b[al oran;jo min[abba li din tkun zona ta’ periklu u jrid ikun jidher minn [afna bog[od. Iva, din se tkun struttura li tispikka. L-estetika hi importanti, spe/jalment wie[ed irid jikkunsidra l-industrija tat-turi]mu, iktar u iktar f’Marsaxlokk.

Imma hemm [afna i]jed riskji li g[adhom ma kinux trattati, b’rapporti li kellhom isiru jew isiru kif suppost. Din hi problema o[ra, rapporti li di;à kienu ppre]entati anke lill-MEPA, waqt illaqg[a pubblika f’Marsaxlokk, intqal li dawn huma rapporti preliminari. F’dawn ir-rapporti preliminari, [are; /ar li jekk is-s[aba tal-gass tersaq lejn il-power station, l-effetti fuq il-power station u fuq is-sistema tal-ener;ija tal-pajji], ikunu devastanti. Mistoqsija o[ra tannies hi li jekk ir-ri[ u l-ambjent ikun b’tali mod li din is-sa[ba minflok lejn il-power station tmur lejn banda o[ra u ssib sors biex taqbad, x’se jkun l-effett.

Il-;img[a l-o[ra staqsejna lill-Prim Ministru jekk min[abba li 91 fil-mija tan-nies taz-zona ta’ Marsaxlokk u Bir]ebbu;a jridu l-[a]na tal-gass issir barra mill-bajja ta’ Marsxlokk, hux se jibdel il-pro;ett u jisma’ minn dawn in-nies. Imma hu qal li l-pro;ett se jkompli kif ippjanat.

X’tikkummenta?

Hija [asra g[aliex g[andek ]ew; Kunsilli Lokali li dawn qabbdu konsulenti indipendenti li qed jg[idu b’mod /ar li l-[a]na g[andha ssir barra l-bajja ta’ Marsaxlokk. Is-Social Impact Assessment hu rapport li fih l-awturi stess qalu li ma kellhomx [in bi]]ejjed biex jag[mluh kif suppost u kif me[tie;.

F’dan ir-rapport hemm li 91 fil-mija tarresidenti jixtiequ li l-[a]na tal-gass tkun barra mill-bajja. Hemm ukoll ammont ta’ esperti u konsulenti ta’ NGOs u NGOs stess li qed jg[idu, “evita l-periklu u o[ro; il-[a]na tal-gass barra l-port”.

Mhux g[aqli li wie[ed isabbat saqajh g[ax dan mhux ka] ta’ issa naraw g[ax dan hu ka] ta’ a[jar uff milli a[[.

7

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Lokali

Pro/ess li [a 10 snin, Muscat irid jag[mlu f’sentejn b’theddida g[as-sigurtà tar-residenti Wara li ;img[a ilu, il-mument tkellem ma’ Ryan Callus, il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Ippjanar u sSimplifikazzjoni ta’ Pro/essi Amministrattivi fejn ;ie ]velat kif ittanker tal-gass FSRU Toscana ;ie ankrat 22 kilometru ’l barra mill-belt Taljana ta’ Livorno, qed ikompli jo[ro; bi/-/ar il-periklu li se jin[oloq f’Marsaxlokk min[abba l-g[a;la ta’ Gvern Laburista.

Il-pro;ett g[all-provvista tal-gass f’Livorno dam madwar 10 snin, minn mindu bdew l-istudji sa meta ftit xhur ilu da[al fis-se[[.

• 5 ta’ Novembru 2003

Jinkiseb il-permess ta’ sigurtà tattanker.

• 20 ta’ Lulju 2004

Jitlesta Strategic Environment Assessment (SEA).

• 15 ta’ Di/embru 2004 Jitlesta l-istudju dwar l-impatt ambjentali.

• 23 ta’ Frar 2006 Jin[are; il-permess mill-Ministeru g[all-Ambjent, g[all-kostruzzjoni u loperazzjoni ta’ LNG regasification unit u submarine pipeline li jg[aqqad il-bastiment mal-kosta g[at-trasferiment talgass.

• 20 ta’ Novembru 2006 Il-Ministeru g[all-I]vilupp Ekonomiku jawtorizza t-tqeg[id ta’ pipeline tal-gass fuq l-art g[all-u]u pubbliku.

• 2 ta’ Lulju 2008 Jinxtara t-tanker tal-gass Golar Frost mill-kumpanija OLT Offshore.

• 10 ta’ Di/embru 2008 Ting[ata kon/essjoni ta’ bi//a art fuq il-ba[ar biex fiha jankra t-tanker talgass.

• 11 ta’ Mejju 2009 Jin[are; il-permess biex ji;u rilokati spe/i tal-ba[ar g[at-tqeg[id tal-pipeline tal-gass.

• 27 ta’ Mejju 2009 It-tanker tal-gass Golar Frost jg[addi g[and il-kumpanija OLT Offshore.

• 21 ta’ :unju 2009 It-tanker Golar Frost jid[ol fil-ba/ir f’Dubaj biex ji;i konvertit f’regasification terminal (FSRU).

• 24 u 30 ta’ Settembru 2009

Mappa li turi kif il-bastiment FSRU Toscana jinsab ankrat mat-22 kilometru bog[od mill-kosta ta’ Livorno ri]ultat tal-istudji xjentifi/i u ambjentali li saru Il-pro;ett ji;i a;;ornat biex jirrifletti l-konklu]jonijiet tal-istudju g[allimpatt ambjentali. Dan ji;i kkonfermat mir-Re;jun tat-Toscana u millMinistru g[all-Ambjent.

• 7 ta’ Di/embru 2009 Jinbeda x-xog[ol ta’ kostruzzjoni fuq l-art marbut mal-pipeline tal-gass.

• 2 ta’ Frar 2010 Il-Kunsill tal-Istat jippronunzja ru[u favur il-progett ’il barra mill-kosta • 12 ta’ Di/embru 2012 Ji;i approvat ir-rapport tas-sigurtà • 15 ta’ Marzu 2013 Jin[are; l-a[[ar permess s[i[ amb-

jentali

• Di/embru 2013 L-FSRU Toscana jibda jopera Id-Deputat Nazzjonalista Ryan Callus qal li dawn kienu l-istadji kollha li g[adda minnhom il-pro;ett tat-tanker tal-gass ta’ Livorno, pro/ess estensiv li

matulu kien me[tie; numru sostanzjali ta’ permessi li ng[ataw i]-]mien adeg-

wat. Dan jikkuntrasta ma’ dak li qed ise[[ f’Malta.

“Id-differenza hi li f’pajji]na, ilGvern Laburista ta’ Joseph Muscat rabat lilu nnifsu li jibni power station ;dida f’sentejn. Dan ne/essarjament fisser li l-pro/essi me[tie;a kollha ma ng[atawx i]-]mien propizju biex jitlestew,” sa[aq id-Deputat Callus.

Ma jsirx Strategic Environment Assessment

F’wie[ed mill-[afna tentattivi biex jitnaqqas il-perijodu tal-pro/essi ne/essarji, il-Gvern deherlu li mhux ne/essarju li jsir Strategic Environment Assessment – studju li hu meqjus importanti fi pjani li jistg[u jimpin;u fuq strate;iji nazzjonali.

Ji;u skartati g[a]liet aktar siguri min[abba l-g[a;la

M’hemmx dubju li meta l-Gvern kien qed jikkunsidra l-g[a]liet li kellu,

Dehra ta’ kif se jkun ankrat il-bastiment bit-tg[abbija tal-gass fil-bajja ta’ Marsaxlokk

kull de/i]joni li saret kienet ikkundizzjonata mill-fatt li l-pro;ett kellu jitlesta f’sentejn. Dan ne/essarjament wassal biex numru ta’ proposti ji;u skartati minnufih.

L-g[a]la li saret fil-belt Taljana ta’ Livorno li t-tanker tal-gass ikun sor;ut 22km ’il barra mill-kosta, bir-regasification unit abbord toffri l-iktar konfigurazzjoni sigura. Ma je]isti ebda dubju li f’ka] ta’ in/ident li jista’ jwassal g[al [ru; ta’ gass mit-tanker, il-konsegwenzi g[a/-/ittadini fuq l-art huma [afna i]g[ar bit-tanker sor;ut ’il barra milli kif qed jipproponi Gvern Laburista.

Biex it-tanker tal-gass ikun jista’ ji;i sor;ut barra l-port, je[tie; li ji;i mg[ammar b’regasification unit u ji;i installat pipeline tal-gass mit-tanker sal-power station f’Marsaxlokk. Din ilkonfigurazzjoni ntu]at f’Livorno u fi pro;ett ie[or fil-Golf ta’ Trieste, u f’numru sostanzjali ta’ pro;etti o[ra madwar id-dinja.

Min[abba d-daqs ]g[ir ta’ g]iritna, Malta x’aktarx se tkun l-uniku pajji] fid-dinja b’power station wa[da li jkollu tanker tal-gass b’[a]na ta’ 140,000 metru kubu sor;ut b’mod permanenti biswit il-power station.

Id-Deputat Nazzjonalista Ryan Callus appella biex il-Gvern jirrikunsidra l-po]izzjoni tieg[u u jirrevedi l-proposta biex it-tanker tal-gass jitpo;;a barra mill-port. “Huwa flinteress nazzjonali li dan ise[[ biex jitnaqqas il-periklu fuq l-unika power station li g[andu pajji]na. Irriskju u l-konsegwenzi jekk ji;ri in/ident mit-tanker tal-gass huma tant kbar li gvern m’g[andux jazzarda jilg[ab bil-futur ta’ pajji]na b’dan il-mod.”

8

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Lokali

L-a[[ar kliem minn fomm Karl... “l-aktar li jiddispja/ini hu li mhux se nkun nista’ ng[in”

G[al [abta tas-2.30a.m. u nofs tas-16 ta’ Frar li g[adda [alla din id-dinja Karl Vella. Fl-età ta’ 31 sena Karl sar jaf li g[andu kan/er fil-pulmun. I]da ftit snin wara rri]ulta li l-kan/er infirex ma’ kullimkien.

Minkejja dan, Karl kellu kura;; kbir u ta’ spiss kien iwassal messa;; po]ittiv lil dawk morda b[alu. Kien i]ur pazjenti fl-isptarijiet u fi djarhom, u waqt maratoni ta’ ;bir ta’ fondi, Karl kien imur fil-post tax-xandira jag[mel l-appelli tieg[u, minkejja li kien ikun mu;ug[.

Therese Bonnici

therese.bonnici@media.link.com.mt

Andrew, missier Karl, f’kummenti ma’ il-mument, irrakkonta x’qallu Karl fl-a[[ar mumenti ta’ [ajtu: “Niftakar /ar, kien qalli – jien jiddispja/ini li [a n[alli lit-tfal, lil mara u lilkhom. Imma l-iktar li jiddispja/ini hu g[ax mhux se nkun nista’ ng[in iktar.” Missieru kompla “dak kollu li seta’ jag[mel biex jg[in, kien jag[mlu. {allilna l-messa;; li g[andna ng[inu. L-g[ajnuna tista’ tkun tbissima, tg[anniqa jew tag[ti xi [a;a ]g[ira waqt ;bir ta’ fondi.”

Missier Karl jfakkar il-memorji tattfulija ta’ Karl. “ Niftakarni mmur lura d-dar wara x-xog[ol fit-tard u kien ikun g[adu jistennini, biex nid[ol ftit [dejh qabel jorqod.”

O[tu ]-]g[ira Joanne tg[id li Karl kien dejjem lest li jisma’, jag[ti parir, u ma ji;;udikax. “Xi kultant inqum filg[odu u nibda neqred b’u;ie[ ta’ ras. Imbag[ad ng[id, Karl kien g[addej minn dik it-tbatija kollha, u kieku qatt tisimg[u jeqred! Anzi, kien imur fuq it-televi]joni jag[ti lmessa;; tieg[u. Karl kien l-ikbar e]empju biex ma naqta’ qalbi qatt, iebsa kemm hi iebsa il-[ajja.” Joanne tiftakar fi drabi li Karl kien jo[ro;ha mieg[u. “Niftakar ta’ xi tmien snin

kien ir/ieva kamera b[ala rigal, u dejjem jie[odli r-ritratti.” Karl baqa’ j[obb il-fotografija sakemm kiber.

Marvic Spiteri kien ja[dem ma’ Karl fis-sala Wonderland fl-Isptar Mater Dei. “Karl dejjem kien jara x’se jag[mel biex ittejjeb is-sitwazzjoni fissala. L-ambjent tal-isptar huwa tqil [afna, bit-tfal morda...imma hu kien jag[mel minn kollox biex jarhom kuntenti.”

“Karl kellu ir-rigal li jisma’. Kien jisma’ lil pazjenti, u lil qraba taghhom.

Kien ukoll jara s-sabi[ f’persuna, u kien jg[idlek, u lilek jag[tik kura;;.”

Ronnie Borg iltaqa l-ewwel darba ma’ Karl fl-1996 meta kienu flimkien kors g[an-nursing aides. “Karl deher mill-ewwel ;urnata kemm hu bniedem sin/ier, i[obb ikun attiv, u j[obb jinvolvi ru[u biex jg[in lil dak li jkun, flinqas /irkustanza tat-tbatija, jisimek.

Tarah se jag[mel minn kollox biex jg[inek.”

Iktar tard, Ronnie u Karl [admu flimkien fil-sala Disneyland fl-isptar.

“Id-dedikazzjoni li kellu g[al pazjenti kienet [afna ... mhux spjegabbli.”

Ronnie jiftakar lil Karl imur il-maratona organizzata minn Puttinu Cares, ;urnata s[i[a, minkejja li kien ikun mu;ug[. “In[ossni furtunat [afna li ltaqjt ma’ Karl. Hu tani spirtu ;did, se nibqa’ niftakru [ajti kollha. Ma jien se ninsih qatt.

Karl Vella flimkien ma’ martu u wliedhom waqt pellegrina;; f’Lourdes

Mandy Borg, ku;ina ta’ Karl tiftakar meta hi u Karl kienu jo[or;u jie[du rritratti flimkien. “Dak il-[in kien jinsa’ kollox, kont narah wisq kuntent”. Hi semmiet kif “Karl [alla wisq memorji sbie[ warajh u g[amel wisq ;id. Nispera li dawk li [alla warajh jimxu fuq l-e]empju tieg[u, u

jkompli jg[inu.”

Waqt l-omelija tal-funeral ta’ Karl f’nofs din il-gimg[a, Dun Pawl Sciberras sa[aq li Karl kien “l-iva g[at-tajjeb bil-qawwa kollha. U t-tajjeb u l-g[ajnuna li g[amel g[al [afna nies, ]gur li ma jintesew qatt.”

Il-miraklu impossibbli li sar possibbli

“Chris u d-donatur qed jirkupraw tajjeb [afna. It-tobba huma kuntenti [afna bil-progress ta’ Chris.

Nirringrazzja lil dawk kollha li offrew is-sostenn, li kien ifisser [afna g[al Chris u g[at-tifel tag[na Zac.” Dan hu wie[ed mill-messa;;i ta’ Sarah Borg fuq Facebook wara li Chris Bartolo g[adda minn intervent kirur;iku nhar il-Erbg[a biex sarlu trapjant tal-kliewi – operazzjoni li damet madwar tmien sig[at wara sentejn tbatija. Hi kompliet “qed inkomplu nitolbu biex jirkupra kemm jista’ jkun malajr. Kif jg[id Chris stess lebda grazzi mhi bi]]ejjed biex nirringrazzjaw lil kul[add.”

Sarah Borg, l-eks sie[ba ta’ Chris Bartolo u li minnu g[andha t-tifel Zac, kienet fer[ana se ttir meta nstab donatur li l-kliewi tieg[u kienu kompatibbli ma’ ta’ Chris.

Id-donatur, li hu [abib tal-familja u li pprefera li jibqa’ anonimu, li g[adda minn operazzjoni serja ta’ erba’ sighat.

Anke iben Chris, Zac, kiteb grazzi g[all-appo;; li ra ming[and dawk li j[obbu[ spe/jalment qrabatu. Zac kiteb wkoll li fuq kollox jirringrazzja lid-donatur li re;a’ ta l-[ajja lil missieru u fuq kollox lill-ommu li

Sarah Borg ma’ binha Zac u l-eks sie[eb tag[ha Chris

g[amlet l-impossibbli possibbli.

Dakinhar li ntemmet l-operazzjoni, Sarah fissret il-;urnata tal-operazzjoni “miraklu”, b[al meta titwieled tarbija u

dan grazzi g[all-kura;; ta’ persuna li xtaqet tati t-tama u l-[ajja lil [addie[or. Sarah ddeskriviet lid-donatur b[ala s-samaritan it-tajjeb, eroj.

Fl-2012, l-ka] ta’ Chris Bartolo kien qajjem kontroversja meta Sarah Borg, flimkien mat-tfajla pre]enti ta’ Chris, Anna Galea, kienu g[amlu avvi] fuq is-sit Malta Park – sit g[al min ikun irid jixtri jew ibig[ xi prodotti jew servizzi. I]da l-avvi] ta’ Sarah kien differenti – fejn kienet talbet g[al kilwa g[all-eks sie[eb tag[ha u li kienet lesta t[allas il-flus g[a]-]mien li l-persuna li ta//etta tag[mel l-operazzjoni, kien se jkollha b]onn biex tirkupra. Il-Live Organ Transplant Advisory Committee kien waqqaf 20 donatur – ilkoll barranin ta’ Chris Bartolo u li setg[u g[enu f’din i/-/irkostanza, milli jibdew pro/ess ta’ screening g[ax qal li l-kilwa g[andha ting[ata lil min hu verament fil-b]onn.

Dan il-kumitat kien ippermetta li jsiru donazzjonijiet diretti minn [bieb jew qraba filwaqt li [ames persuni avvi/inaw ru[hom biex jag[mlu att ta’ karita’. Sa fl-a[[ar kien hemm qarib li kien kompatibbli.

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Lokali

“Dan mhux

Gvern li jisma’”

– l-MUMN

Il-Union tal-Infermiera u l-Qwiebel, l-MUMN fi stqarrija filwaqt li [abbret direttivi g[all-infermiera flIsptar Pawlu Boffa, qalet li d-direttivi ma[ru;a millMinisteru tas-Sa[[a jarmu lkun/ett li fl-isptarijiet kollha f’Malta u G[awdex s-servizz ikun iffukat fuq il-pazjent.

L-istqarrija tal-MUMN issemmi wkoll li l-attitudni u t-tmexxija tal-Ministru Godfrey Farrugia kontinwament qed turi kif il-Gvern mhux veru Gvern li jisma’ u g[alhekk dan imur kontra weg[da li saret fil-kampanja elettorali. Min[abba f’hekk l-MUMN [asset li kellha tippublika l-ewwel sensiela ta’ direttivi g[all-infermieri fl-Isptar Boffa li da[lu fisse[[ b’mod immedjat.

L-ewwel direttiva titlob li l-infermieri u l-qwiebel m’g[andhomx jattendu g[al laqg[at jew jikkontribwixxu fit-trasferiment g[all-isptar tal-onkolo;ija f’Mater Dei. It-tieni direttiva t[e;;e; lill-infermieri biex ma jag[tux kas struzzjonijiet amministrattivi min-na[a tal-konsulenti tal-Isptar Boffa.

It-tielet direttiva tg[id li linfermieri inklu] l-management mhux se jkunu parti mit-trasferiment tal-pazjenti g[all-isptar il-;did tal-onkolo;ija.

L-MUMN qed tg[id wkoll li l-laqg[at li kellha mal-Ministru tas-Sa[[a ma kinux ta’ konsultazzjoni mal-union, kif suppost g[andu jkun, imma kienu laqg[at fejn fihom l-MUMN tkun imposta bl-a;enda tal-Ministeru. Dan g[ad-detriment mhux biss tal-infermieri imma fuq kollox g[all-pazjenti.

Fil-jiem li g[addew lMUMN [ar;et stqarrija b’rabta ma’ dak li qed ji;ri fi sptar ie[or – fejn fiha ssostni li l-Isptar Karin Grech qed ikun trattat b[ala sptar tattieni klassi meta mqabbel ma’ sptarijiet o[rajn f’Malta.

Dikjarazzjoni o[ra qawwija tal-union, f’ittra o[ra iebsa li bag[tet, din id-darba lis-Segretarju Permanenti filMinisteru tas-Sa[[a Joseph Rapa, fejn ilmentat li flIsptar Karin Grech m’hemmx lanqas duty charge nurse wie[ed fl-isptar kollu. Paul Pace sostna li l-union ilha tibg[at e-mails dwar din ilkwistjoni sa minn Settembru li g[adda.

L-MUMN temmet li ma tridx tkun union parti minn kumitat fejn id-de/i]jonijiet ma ji;ux diskussi i]da jkunu imposti. G[alhekk l-MUMN se tkun qed tirri]enja minn dan il-kumitat imwaqqaf mill-Ministru tas-Sa[[a Godfrey Farrugia.

10

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Lokali

“US$3 miljun ippumpjati minn Henley & Partners f’kampanja elettorali”

– Roosevelt Skerrit, il-Prim Ministru tar-Repubblika Dominikana

L-g[ajnuna finanzjarja lil partiti politi/i mill-grupp Henley & Partners hija marbuta ma’ kundizzjonijiet li dan il-grupp internazzjonali jag[mel lil partit politiku li mieg[u jkunu qeg[din jinnegozjaw.

Matthew Bonett

matthew.bonett@media.link.com.mt

Dan jirri]ulta minn aktar dikjarazzjonijiet li g[amel Roosevelt Skerrit, ilPrim Ministru tar-Repubblika Dominikana u Mexxej Laburista ta’ dan il-pajji] fil-Karibew. Siliet minn dawn id-dikjarazzjonijiet bdew ji;u ]velati nhar il-{add li g[adda minn din il-gazzetta.

Filwaqt li ;img[a ilu ]velajna dikjarazzjoni qawwija ta’ Skerrit li “Henley & Partners jikkontrollaw lillPrim Ministri”, illum qeg[din ni]velaw kif ise[[ dan il-kontroll skont id-diskors li g[amel is-sena li g[addiet il-Prim Ministru tar-Repubblika Dominikana.

“Henley & Partners kienu lesti li jippumpjaw US$3 miljun (€2.2 miljun) g[all-kampanja elettorali tal-United Workers’ Party b’kundizzjoni li dan ilpartit politiku jie[u de/i]jonijiet fundamentali” proposti mill-grupp Henley & Partners – de/i]jonijiet li eventwalment kienu waslu g[al tibdiliet fit-tmexxija tal-United Workers’ Party. Skont Roosevelt Skerrit, l-ewwel pagament g[all-United Workers’ Party kien wasal mill-I]vizzera.

F’dan id-diskors, il-Prim Ministru tar-Repubblika Dominikana jirreferi wkoll g[al rapport kunfidenzjali talgrupp Henley & Partners li fost lo[rajn jag[ti dettalji rigward is-sehem u t-t[ejjijiet g[all-kampanja elettorali.

Fl-istess diskors, Roosevelt Skerrit

stqarr bla tlaqliq li bba]a [afna middiskors tieg[u fuq dawn il-manuvri biex iservi ta’ appell lill-poplu tarRepubblika Dominikana biex jikkunsidra b’reqqa u jag[]el b’intelli;enza min se jkun il-Prim Ministru l-;did talpajji].

Fl-isfond ta’ dan kollu jkomplu jitqanqlu l-mistoqsijiet li Henley & Partners g[adhom ma we;bux lil ilmument minkejja li g[addew aktar minn xahrejn u nofs – fosthom ma’ min iltaqg[u fil-Partit Laburista qabel l-elezzjoni u ma’ min iltaqg[u wara lelezzjoni mal-Gvern Laburista, x’kien diskuss u x’kien de/i] u min kien pre]enti g[a]-]ew; na[at.

Dawn id-dubji jkomplu jitqanqlu meta kien il-Partit Laburista stess, li g[alkemm ma tax dettalji, f’Di/embru li g[adda kkonferma ma’ din ilgazzetta li qabel l-elezzjoni ;enerali, ilPartit Laburista kellu ta[ditiet ma’ rappre]entanti ta’ Henley & Partners.

Wara l-elezzjoni li g[addiet, il-Prim Ministru u Mexxej Laburista Joseph Muscat ta l-kontroll lil Henley & Partners biex jammistraw l-iskema taxxiri ta/-/ittadinanza Maltija, meta din qatt ma kienet issemmiet fil-kampanja u fil-programm elettorali, minkejja li qabel l-elezzjoni, il-Partit Laburista kien qieg[ed jiddiskuti ma’ dan ilgrupp internazzjonali.

Minn din l-iskema miftiehma malGvern Laburista, Henley & Partners mistennija jda[[lu minn tal-anqas mal€200 miljun.

Siltiet mid-diskors ta’ Roosevelt Skerrit, il-Prim Ministru tar-Repubblika Dominikana li jirreferi g[al kundizzjonijiet imposti minn Henley & Partners biex eventwalment skont hu sar il-finanzjament tal-kampanja elettorali tal-United Workers’ Party

Roosevelt Skerrit, il-Prim Ministru tarRepubblika Dominikana

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

A[barijiet mill-UE

11

L-Ewropa f’idejk L-I]vizzera di;à i]olata^ Wara li f’referendum ;imag[tejn

Ingrid Brownrigg Opinjonista

L-istart-ups huma /-/avetta g[all-[olqien tax-xog[ol. Nittama li l-Gvern Malti jifhem u ja[taf din l-opportunità u jin/entiva s-suq!

ilu, l-I]vizzeri vvutaw biex ikun hemm kwoti fuq immigrazzjoni minn pajji]i tal-Unjoni Ewropea, il-Kummissjoni Ewropea bdiet blewwel risposta konkreta tag[ha. Fil-;ranet li g[addew, ilKummissjoni Ewropea po;;iet fi ‘fri]a’ l-kollaborazzjoni g[ar-ri/erka. I]da l-aktar li se jbatu huma l-istudenti g[ax il-Kummissjoni Ewropea [abbret li se twaqqaf il-programm ta’ skambju ta’ studenti fil-qafas tal-Programm Erasmus Plus g[all-istudenti }vizzeri.

Minkejja li r-referendum g[adda b’ma;;oranza ]g[ira ta’ 50.3%, xorta wa[da l-Gvern }vizzeru g[andu l-mandat biex dak li vvutaw g[alih l-elettorat isir li;i fi ]mien tliet snin. Fl-artiklu tal-;img[a li g[addiet spjegajt li din hi sitwazzjoni bla pre/endent u diversi kelliema g[allKummissjoni Ewropea qalu li se jkun hemm il-konsegwenzi g[all-I]vizzera.

G[al g[axar snin, l-I]vizzera [adet sehem fil-programm ta’ ri/erka Horizon immexxi mill-UE. G[all-perijodu 2014-2020, l-UE allokat 80 biljun ewro g[al dan il-programm ta’ ri/erka li jinvolvi kumpaniji privati u universitajiet minn diversi pajji]i tal-UE. G[all-Membru Parlamentari }vizzeru, Kathy Riklin, din id-de/i]joni se jkollha konsegwenzi kbar. Skont hi l-poplu g[adu mhux qed jirrealizza x’g[amel b’idejh. Skont din id-Deputata, jekk dan il-programm ta’ ri/erka jieqaf, dan se jkun ifisser telfa kbira g[all-qasam xjentifiku fl-I]vizzera.

Hu stmat li madwar 3,000 student }vizzeru jipparte/ipaw fis-sena fil-programm ta’ skambju Erasmus.

Dan jag[ti l-opportunità lill-istudenti universitarji li jqattg[u semestru f’pajji] tal-UE, u din l-esperjenza hi //avetta g[all-ftu[ ta’ g[arfien u skambji ma’ studenti o[ra Ewropej.

L-I]vizzera u l-UE… relazzjoni in/erta L-I]vizzera mhix membru fl-UE i]da hi membru fis-suq komuni tal-Ewropa u l-a//ess g[al dan is-suq hu kru/jali g[ax il-parti l-kbira tal-esportazzjoni tal-I]vizzera ssir lejn il-pajjizi tal-UE. It-tne[[ija mill-parte/ipazzjoni ta]]ew; programmi hawn fuq imsemmija, hi biss il-bidu u lfutur tal-I]vizzera mal-UE hu in/ert. Di;à kien hemm diversi messa;;i minn Brussell lill-I]vizzera li biex tibqa’ parte/ipi fis-suq komuni trid t[addan l-erba’ prin/ipji fundamentali u mhux tag[]el minnhom: i/-/aqliq [ieles tal-persuni, tal-prodotti, servizzi u kapital.

Hu fl-interess tal-I]vizzera li tibqa’ membru fis-suq komuni, membru f’dan is-suq ifisser li tista’ tbig[ ilprodotti tag[ha ming[ajr ma jkunu intaxxati. I]da jekk to[ro; barra minn dan is-suq, l-I]vizzera ti;i intaxxata fuq il-prodotti tag[ha li tbig[ fis-suq Ewropew u g[alhekk jog[la l-prezz g[all-konsumatur tal-prodotti }vizzeri, b’konsegwenza li jista’ jwassal g[al nuqqas ta’ bejg[.

G[al u[ud fl-I]vizzera, il-poplu ma fehemx g[aliex kien qed jivvota, ma kkunsidrax il-konsegwenzi. Minflok, il-bi]a’ mill-immigrazzjoni ddomina d-de/i]joni. I]da

forsi ma kienx hemm spjegazzjoni sew fuq dawk li setg[u jkunu l-konsegwenzi g[all-pajji]. Minkejja li l-Gvern

[abbar li se jippre]enta l-li;i sa :unju ta’ din is-sena, jista’ jag[ti l-ka] li l-poplu }vizzeru jer;a’ jikkonsidra lvot tieg[u u jsir referendum ie[or. Dan il-pajji] hu familjari [afna mar-referenda u mhux l-ewwel darba li sar referendum aktar minn darba fuq l-istess tema. G[all-;id kemm tal-Ewropa, kif ukoll g[all-istabbiltà ekonomika tal-I]vizzera, ikun tajjeb li kieku jittie[ed vot ie[or, wara li ssir kampanja ta’ informazzjoni fuq x’jistg[u jkunu lkonsegwenzi.

Is-settur di;itali hu /-/avetta g[all-[olqien tax-xog[ol Bla dubju, xejn ;did g[al Malta. Il-Gvern pre/edenti, bil-gwida tal-Prim Ministru Lawrence Gonzi kienu fehmu dan snin ilu u kien g[alhekk li l-Gvern Nazzjonalista investa fis-settur tal-i-gaming, u b’ri]ultat ta’ dan rajna aktar [olqien ta’ impjiegi.

Madanakollu s-settur di;itali mhux biss dak tal-i-gaming, i]da hemm il-qasam tal-apps (fil-qosor g[all-applications). G[al min ju]a jew a[jar jiddependi minn smartphone u tablet, jaf x’jiena ng[id. L-apps qed jie[du post is-siti elettroni/i u b’fa/ilità kbira, wie[ed jista’ jibbukkja xi titjira, lukanda, jaqra l-a[barijiet, jixtri, jaqra xi ktieb, jilg[ab i/-/ess, e//. L-apps huma infiniti u qed jiffa/iltaw [ajjitna. Rapport tal-Kummissjoni Ewropea wera bi/-/ar li dan is-settur hu l-aktar settur li qed jikber fil-qasam di;itali. Hu stmat li sal-2018, dan is-settur se jo[loq 5 miljun impieg fl-Ewropa.

Fl-a[[ar [ames snin kien hemm splu]joni f’dan is-settur, li minn assolutament xejn, ine]istenti, illum dan issettur ji;;enera 17.5 biljun ewro u sal-2018 se jitla’ g[al 63 biljun ewro. Hemm diversi skemi, kemm pubbli/i u kemm privati f’diversi pajji]i g[al Start-up. IlKummissjoni Ewropea tappo;;ja dan permezz tal-inizjattiva Start-up Europe.

L-istart-ups qed joffru opportunità li]-]g[a]ag[ L-istart-ups saru l-akbar attrazzjoni g[a]-]g[a]ag[.

Huma ]-]g[a]ag[ li l-aktar qed jibbrillaw f’dan is-settur.

M’hemmx g[aliex tkun xi guru tat-tekonolo;ija, l-importanti hi l-idea. Bla dubju l-aktar intraprenditur ta’ Start-up b’su//ess hu Mark Zuckerberg, il-[allieq tal-Facebook, li g[amel rivoluzzjoni tal-internet.

Dawn l-istart-ups qed joffru t-tama li]-]g[a]ag[ Griegi.

Minkejja l-kri]i ekonomika fil-Gre/ja, qed nisimg[u bi stejjer ta’ su//ess minn ]g[a]ag[ li qed jesperimentaw flistart-ups, xhieda ta’ kemm l-innovazzjoni to[loq ixxog[ol u dan jista’ jkun sinjal li l-Gre/ja bil-mod il-mod qed tirpilja. Spekulaturi qed i[abbru li din se tkun is-sena li l-ekonomija Griega tirpilja. Diversi start-ups Griegi qed jinfirxu anke fis-swieq internazzjonali, b[al taxibeat - app li tg[in biex tfittex xufiera tat-taxi fiz-zona tieg[ek ibba]ata fuq ratings ta’ passi;;ieri o[ra. Din l-app hi popolari [afna fil-belt ta’ Pari;i u l-aktar fost in-nisa, li jkollhom mo[[hom mistrie[ min hu x-xufier. Bil-fatti qed naraw li dawn l-istart-ups huma /-/avetta g[all[olqien tax-xog[ol. Nittama li l-Gvern Malti jifhem u ja[taf din l-opportunità u jin/entiva s-suq!

12

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Internazzjonali

Jin[atru l-Kardinali ;odda

Matteo Renzi jag[mel diskors qabel laqg[a, f’Ruma, mal-President Taljan Giorgio Napolitano. (ritratt> EPA)

Il-Papa Fran;isku [atar dsatax-il Kardinal ;did waqt /erimonja fil-Belt tal-Vatikan li anki attenda g[aliha l-Papa Emeritu Benedittu XVI , li ssena l-o[ra kien warrab mittmexxija tal-Knisja min[abba ra;unijiet ta’ sa[[a.

Dawn huma l-ewwel [atriet ta’ kardinali mindu l-Papa Fran;isku la[aq minflok Benedittu u bl-g[a]la ta’ uffi/jali tal-Knisja minn pajji]i b[al Haiti u Burkina Faso tirri-

fletti l-impenn sod ta’ Fran;isku b’risq il-foqra.

Il-Kardinali ;odda ;ejjin minn [mistax-il pajji] differenti li jinkludu Spanja, l-Italja u l:ermanja, bil-[atriet anki qed jitqiesu b[ala impenn biex aktar uffi/jali tal-Knisja jinvolvu ru[hom fit-te[id tad-de/i]jonijiet importanti g[at-tkattir tal-fidi.

F’din i/-/erimonja, li saret fil-Ba]ilika ta’ San Pietru, ilPapa talab ‘biex il-popli li qed ibatu l-effett tal-gwerra jgawdu

l-pa/i u r-rikon/iljazzjoni, bi kliemu jirrifletti l-inkwiet tieg[u dwar il-konflitti attwali fl-Ukrajna, is-Sirja u rRepubblika ?entrali Afrikana.

I/-/erimonja g[all-konferma tal-Kardinali – mag[rufa b[ala kon/istorju – tmexxiet bil-Latin skont it-tradizzjoni, b’sittax fost il-;odda jkunu ta[t it-tmenin sena, li hu l-limitu ta]-]mien permess g[all-parte/ipazzjoni fl-elezzjonijiet tal-Kapijiet talKnisja.

I/-?ina ma tilfitx ]mien biex tipprotesta bil-qawwa kollha dwar laqg[a li saret fil-White House (ta’ Washington) bejn ilPresident tal-Istati Uniti, Barack Obama u d-Dalai Lama; l-Mexxej Spiritwali e]iljat tat-Tibet.

F’din il-laqg[a, Obama esprima ‘appo;; sod’ g[all-protezzjoni tad-drittijiet umani tatTibetani fi/-?ina, i]da l-Vi/i-

Ministru ?ini] g[all-Affarijiet Barranin, Zhang Yesui, qal li pajji]u jinsab urtat peress li lkwistjoni tat-Tibet g[andha x’taqsam mal-politika domestika ta/-?ina u meta l-Istati Uniti “m’g[andhiex id-dritt li tinda[al.”

Zhang anki sejja[ lid-diplomatiku (charge d’affaires) Amerikan, Daniel Kritenbrink,

biex jipprotesta mieg[u; bi/?ina qed twissi li l-laqg[a ta’ Obama mad-Dalai Lama g[andha ttellef mir-ritmu talkoperazzjoni u r-relazzjonijiet Sino-Amerikani. L-a[[ar rapporti qalu li Barack Obama u dDalai Lama esprimew tamiet li r-rappre]entanti tal-mexxej spiritwali tat-Tibet jistg[u jkompli bid-djalogu ma/-?ina.

Il-President ta’’ Venezwela Nicolas Maduro stieden lillPresident tal-Istati Uniti, Barack Obama, biex jissie[eb mieg[u f’ta[ditiet inti]i biex jirrisolvu lproblemi bejn i]-]ew; pajji]i u fejn qed jittama li l-laqg[a tg[in ‘biex il-verità to[ro; fil-bera[.

Maduro qed jakku]a lill-konservattivi Amerikani u l-entitaji-

et tal-istampa dwar kumplott biex iwaqqg[u l-Gvern tieg[u u bl-awtoritajiet f’Caracas jirtiraw l-akkreditazzjoni ta’ ;urnalisti mal-Istazzjon CNN li kienu qed jirrappurtaw dwar il-kri]i filVene]wela.

Mietu talanqas tmien persuni fil-protesti li qamu fil-Vene]wela f’dawn l-a[[ar jiem,

b’Maduro, issa, qed isejja[ g[al ‘djalogu fuq livell g[oli’ ma’’ Washington. Intant, Maduro ammetta li t-ta[ditiet se jkunu ‘diffi/li u kumplikati’, spe/jalment wara li pajji]u, ;img[a ilu, ke//a tliet diplomati/i Amerika-

Renzi jsir l-i]g[ar I/-?ina urtata g[all-Istati Uniti Prim Ministru Taljan Matteo Renzi, li jmexxi lPartit Demokratiku (PD) ta//entru-xellug, ing[ata l-;urament b[ala l-Prim Ministru ;did tal-Italja fl-età ta’ 39 sena biex sar l-i]g[ar Prim Ministru fl-istorja ta’ pajji]u.

Dan il-pro/ess formali sar possibbli wara li Renzi, fil-lejl tal-:img[a, a//etta l-mandat biex imexxi Gvern ;did filwaqt li [atar il-kabinett tieg[u.

Matteo Renzi kien warrab lill-eks Prim Ministru Enrico Letta (kollega fil-PD) millpoter permezz ta’ vot aktar kmieni dan ix-xag[ar, u issa impenja ru[u biex ‘jag[ti tama ;dida’ lil pajji]u li qed jikkonfronta l-ista;nar ekonomiku fuq ba]i

konsistenti.

Renzi wieg[ed li jirriforma s-swieq tax-xog[ol, flimkien mas-sistemi tat-taxxa u ledukazzjoni, fi ]mien erba’ xhur u qal li ‘l-Gvern “di;à xammar il-kmiem g[all[idma.”

Nofs il-membri tal-kabinett ;did Taljan huma nisa, bilMinisteru tal-Finanzi jaqa’ ta[t ir-responsabbiltà tal-ekonomista Pier Carlo Padoan u b’Angelino Alfano, li jmexxi l-Partit :did ta/-?entru Lemin, ikompli b[ala Ministru tal-Intern.

Il-Gvern Taljan irid jirba[ vot ta’ fidu/ja (li hu mistenni g[al g[ada) fil-Parlament qabel jista’ jibda bil-funzjoni uffi/jali.

Ifittex ta[ditiet ma’ Obama

ni li akku]ahom dwar laqg[at ma’ gruppi vjolenti bir-rabtiet mal-Oppo]izzjoni Vene]olana.

13

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Internazzjonali

Ri[ qawwi ta’ bidla fl-Ukrajna Yanukovych u Muscat b’Tymoshenko tin[eles L-Ukrajna g[addejja millaktar mumenti drammati/i mindu l-poplu [are; fit-toroq biex jinsisti dwar id-dritt g[al asso/jazzjoni mal-Unjoni Ewropea, bil-President Ukrajn Viktor Yanukovych jitlaq minn Kiev, fejn kellu s-sede tal-poter g[al dawn l-a[[ar snin.

L-a[[ar rapporti qalu, filfatt, li Yanukovych kien qed jista[ba ‘xi mkien fir-re;jun ta’ Donetsk’ wara li l-pulizija tal-fruntiera ]ammewh milli jaqbad ajruplan lejn ir-Russja.

Sadanittant, l-Oppo]izzjoni tal-Ukrajna kkonsolidat lawtorità fil-Parlament f’;urnata ta’ ]viluppi kontinwi, biddeputati parlamentari ja[tru Speaker ;did tal-Parlament u Avukat :enerali, minbarra uffi/jali o[ra f’karigi talGvern provi]orji.

I]da l-akbar splu]joni ta’ fer[ fost l-Ukrajni li stinkaw g[all-bidliet stori/i waslet bla[bar li n[elset Yulia Tymoshenko, il-Kap talOppo]izzjoni Ukrajna u lakbar rivali politiku ta’ Yanukovych – bil-konferma to[ro; ftit wara li l-Parlament ivvota biex iwarrab lil Viktor Yanukovych mill-Presidenza.

Tymoshenko, fl-2011, kienet ikkundannata g[al seba’ snin [abs dwar abbu] ta’ poter u l-[elsien tag[ha sar possibbli b[ala parti mid-de/i]jonijiet politi/i li ttie[du nhar il:img[a waqt sessjoni talemer;enza tal-Parlament Ukrajn.

L-Oppo]izzjoni dejjem kienet konvinta li s-sostenituri ta’ Yanukovych g[enu biex jikkundannaw lil Tymoshenko b[ala ‘tpattija politika’ u lewforija kienet kbira, ilbiera[, waqt li hi [ar;et mill-isptar ta’ Kharkiv fejn kienet qed tin]amm fi stat ta’ pri;unerija hi u ting[ata trattament g[al problemi f’daharha.

L-ewwel kummenti ta’ Tymoshenko mal-[elsien kienu li ‘waqg[et id-dittatura’

Fid-9 u l-10 ta’ Di/embru li g[adda f’Malta kellu jkollna lill-President tal-Ukrajna, Viktor Yanukovych, fuq stedina tal-Prim Ministru Joseph Muscat. Dan fost protesti kbar filkapitali Ukrena Kjev kontra n-nuqqas ta’ Yanukovych li jiffirma t-Trattat ta’ Asso/jazzjoni mal-Unjoni Ewropea u vjolenza mill-Gvern tieg[u fuq dawk li qed jipprotestaw.

Ikliet u kun/erti g[al Yanukovych f’Malta waqt li Kjev tipprotesta Fost dawn il-protesti fl-Ukrajna, Yanukovych ]ar irRussja u /-?ina imma [assar i]-]jara f’Malta li matulha lGvern tal-Prim Ministru Muscat kien lestielu laqg[a bi pranzi u /eni u kun/erti. Fl-istess waqt, il-Ministru talAffarijiet Barranin Malti, George Vella, irrapporta fuq ilPBS minn Kjev li ma rax protesti kbar.

Il-Kap tal-Oppo]izzjoni Ukrajna, Yulia Tymoshenko, ixxejjer lis-sostenituri tag[ha minn karozza qabel titlaq mill-isptar ta’ Kharkiv, fejn kienet ilha x-xhur mi]muma fi stat ta’ pri;unerija. (ritratt> EPA)

u li ’l quddiem g[andha tikkontesta g[all-Presidenza tal-Ukrajna. Qabel wassluha b’karozza lejn Kiev biex tissie[eb mad-dimostranti li bidlu x-xenarju politiku ta’ pajji]hom, hi qalet li se ta//erta li ‘ma jintesew qatt lUkrajni li taw demmhom g[ad-demokrazija’.

Intant, id-deputati flAssemblea ta’ Kiev g[addew ir-ri]oluzzjoni biex iqa//tu lil Yanukovych minn President, bl-Ukrajna t[ejji g[al elezzjonijiet bikrija fil-25 ta’ Mejju.

L-Ispeaker tal-Parlament Oleksander Turchynov sostna li Yanukovych kien abbanduna r-responsabbiltajiet kostituzzjonali tieg[u, f’a;ir li jhedded lill-Istat, minbarra s-sovranità u l-integrità territorjali talUkrajna.

Turchynov qal ukoll li lpulizija tal-fruntiera ma [allewx lil Yanukovych jaqbad titjira lejn ir-Russja u li (salbiera[) kien qed ‘jista[ba flin[awi ta’ Donetsk.’

Qabel il-vot fil-Parlament, Yanukovych – li kmieni lbiera[ mar f’Kharkiv li hi meqjusa b[ala fortizza tieg[u – kellem lil stazzjon tattelevi]joni lokali u qal li ma kellux jirri]enja jew i[alli l-

Ukrajna. Hu anki qabbel is-sitwazzjoni f’pajji]u ‘ma’ meta n-Nazisti [adu l-poter fil:ermanja matul is-snin tletin’ u kompla jattakka lillOppo]izzjoni Ukrajna b[ala ‘grupp ta’ gangsters’.

Yanukovych sostna li se jibqa’ fix-Xlokk tal-Ukrajna waqt li l-membri talOppo]izzjoni qed jitterrorizzaw il-pajji] u insista li s-sitwazzjoni attwali tal-Ukrajna g[andha titqies fuq livell ta’ ‘kolp ta’ stat’.

Is-serq tal-elezzjoni presidenzjali ta’ disa’ snin ilu L-Ukreni mhux l-ewwel darba li pprotestaw kontra Yanukovych. Disa’ snin ilu, Yanukovych kien seraq l-elezzjoni presidenzjali imma wara l-protesti enormi tarRivoluzzjoni Oran;jo, il-qorti hemmhekk kienet [assret irri]ultat u l-Ukreni re;g[u vvutaw, mhux bis-serq, lill-kandidat tal-Oppo]izzjoni Viktor Yuschenko, li kien spi//a avvelenat bid-dijossina.

Id-de/i]joni tal-Kap tal-Oppo]izzjoni Simon Busuttil Id-de/i]joni tal-Kap tal-Oppo]izzjoni f’Malta, Simon Busuttil, mistieden mill-Gvern ta’ Muscat biex jiltaqa’, jiekol u jgawdi kun/ert ma’ Yanukovych, kienet li ma jattendix g[all-ikliet u l-kun/erti imma li jiltaqa’ biss ma’ Yanukovych biex iwassallu messa;; ta’ kundanna g[allvjolenza u x-xewqa tal-Partit Nazzjonalista li l-Ukrajna twettaq b[al Malta l-vokazzjoni Ewropea tag[ha. Simon Busuttil ried ukoll iwassal messa;; ta’ solidarjetà mal-poplu Ukren minflok ikliet, daqq, kant u /elebrazzjonijiet.

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

14

Internazzjonali

-

-

Il konflitti interni jibqg[u fost l akbar

-

pjagi tal Libja

Libjani jxejru l-bnadar nazzjonali waqt li ji//elebraw it-tielet anniversarju tar-rewwixta f’pajji]hom. (ritratt> EPA)

Mindu ntemmet ir-rivoluzzjoni li ;abet l-era ta’ Muammar Gaddafi fi tmiemha, il-Libja baqg[et ma stejqritx mill-konflitti regolari bejn ittribujiet rivali fi [danha u meta l-Istat ftit jista’ jag[mel filkonfront tal-vjolenza u l-proliferazzjoni tal-armi.

F’din is-sitwazzjoni qed jidher kwa]i inevitabbli li sso/jetà Libjana se tkompli tinkiser f’entitajiet separati u aggressivi g[al xulxin u waqt li tispikka r-rivalità perikolu]a bejn ir-residenti tal-ibliet fejn, [afna drabi, na[a tkun qed tidher g[atxana biex ‘tiskonta laffarijiet tal-passat’.

Il-villa;; ta’ Bani Walid, qalb il-muntanji, u lejn inNofsinhar ta’ Tripli, kien wie[ed mill-a[[ar zoni bissimpatiji mal-eks dittatur Gaddafi li waqg[et lir-ribelli waqt ir-rivoluzzjoni tal-2011.

Illum ir-residenti ta’ Bani Walid jitqiesu b[ala ‘telliefa’ li spi//awlhom il-privile;;i li darba kienu jgawdu ta[t irre;im pre/edenti.

Intant, il-Warfalla, l-akbar tribù tal-Libja, jibqa’ dominanti f’Bani Walid, u meta ftit tassnin ilu kellu influwenza kbira; l-istess b[all-Qadhadhfa; ittribù ta’ Gaddafi nnifsu. Filfatt, l-in[awi ta’ Bani Walid huma konnessi ma’ Sirte, l-eks fortizza ta’ Muammar Gaddafi ma;enb il-kosta tal-Mediterran, u ma’ Sebha, il-kapitali tar-re;jun (Libjan) tal-Lbi/.

Il-ma;;oranza tar-residenti f’dawn it-tlett ibliet kienu baqg[u sostenituri tal-eks re;im Libjan sal-a[[ar tar-riv-

oluzzjoni u kulmin imur flin[awi ta’ Bani Walid jista’ jara l-qerda bla ra]an li [alliet il-gwerra /ivili. L-istess belt anki kienet ibbumbardjata mill-qawwiet tan-NATO, i]da spi//at mira partikolari min[abba t-tensjoni ta’ bejn irresidenti u l-Libjani rivali f’Misrata, belt tal-port u fortizza tal-avversarji ta’ Gaddafi.

Il-konflitt bejn Misrata u Bani Walid hu e]empju wie[ed biss tar-rivalitajiet li g[adhom ibaqbqu madwar ilLibja. {afna mit-tensjoni hi relatata ma’ sitwazzjonijiet fejn il-gruppi etni/i armati qeg[din ji;;ieldu g[all-influwenza, irri]orsi u t-territorji – bil-Gvern fi Tripli tonqoslu s-sa[[a biex iberred il-qieg[a.

Wa[da mir-ra;unijiet g[alfejn komplew dawn is-sitwazzjonijiet tinvolvi t-tentattiv talIstat biex jintegra gruppi taleks ribelli mal-Armata – b’[afna minn dawn il-gruppi qed jag[tu prijorità lill-interessi tat-tribujiet partikolari aktar milli lill-interessi nazzjonali.

Tul l-a[[ar xhur, spikkaw ilbattalji bejn il-gruppi talLibjani rivali qalb il-villa;;i u l-bliet spe/ifi/i u bir-ri]ultat li ‘l-aktar dg[ajfin’ qed ikunu kostretti li jitilqu mill-in[awi.

U filwaqt li l-kwistjonijiet bejn it-tribujiet ilhom je]istu g[al sekli, kien Muammar Gaddafi li kompla jrewwa[ innirien meta ffavorixxa lil /erti tribujiet u villa;;i fuq l-o[rajn minbarra li sab il-lokalitajiet ;odda g[al /erti gruppi etni/i. g[al pa;na 15

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

15

Internazzjonali

-

-

-

Ji]diedu l perikli fl artijiet tal fruntiera minn pa;na 14

{add ma ja[rab mill-fatt li lLibja, llum, qed ‘teg[req flarmi u fil-vjolenza’ u wara lqtil ta’ Gaddafi, f’Ottubru tal2011, r-ribelli li qamu kontra tieg[u ma tilfux i]-]mien biex jivvendikaw ru[hom g[al delitti li se[[ew waqt il-gwerra /ivili.

It-30,000 residenti ta’ Tawergha, eks-fortizza o[ra ta’ Gaddafi, spi//aw arrestati, mke//ija jew maqtula mittruppi ribelli li ;ejjin minn Misrata u b’din il-belt tibqa’ sallum b[ala zona abbandunata u di]abitata.

L-impenn kontinwu g[allvendikazzjoni wara erbg[in sena ta’ [akma dittatorjali kompla jistimola /-/iklu ta’ vjolenza fil-Libja, bi tribujiet b[all-Awlad Suleiman, li sofrew ir-ripressjoni ta[t Gaddafi, jinsabu fuq quddiem biex jie[du lura artijiet u proprjeta li kkonfiskalhom l-eksdittatur. {afna residenti fil-belt ta’ Sebha qed i[ossuhom mhedda ‘mill-konsegwenzi tar-rewwixta’, i]da filwaqt li ftit g[andhom simpatiji mal-Awlad Suleiman, jikkunsidraw it-tribu b[ala ‘a[jar’ mill-grupp ta’ Toubou, li hi minoranza etnika.

Il-membri ta’ din il-minoranza jg[ixu qalb l-artijiet ta’ Chad, in-Ni;er u l-Libja u bilparti kbira tal-Libjani jikkunsidrawhom b[ala ‘nies li invadewlhom arthom’. Anki tToubou li twieldu l-Libja huma ttimbrati b’dan il-mod, u meta mag[ruf li l-Libjani ma jibqg[ux lura mill-espressjonijiet razzisti fil-konfront ta’ dawn l-etni/i u fir-rigward talimmigranti li ;ejjin mirre;juni tal-Afrika.

Il-grupp Toubou u t-tribu tatTuareg i[ossuhom injorati mill-Gvern attwali tal-Libja u waqt li t-Toubou ftit jistennew ‘xi bidliet g[all-a[jar’, qeg[din jiddependu mill-kapa/ita u ‘lpoter’ militari li kisbu waqt ixxhur stori/i tal-2011.

Sadanittant – u g[alkemm jidher li spi//a ]mien ir-rivoluzzjonarji fil-Libja – g[adha g[addejja l-era tal-armamenti ‘ming[ajr ra]an’, bil-konfronti mdemmija bejn il-membri tatToubou u l-Awlad Suleiman isiru [a;a ta’ kuljum fl-in[awi ta’ Sebha.

It-tribujiet tat-Tuareg Libjani fil-belt ta’ Ghat, fir-re;jun ta’ Fessan, lejn il-Punent talLibja, waqqfu kumitat biex jirrappre]enta l-interessi tag[hom u anki qed i[e;;u biex l-Istat jappo;;ja l-kultura u l-lingwa tag[hom, minbarra li jinvesti aktar flus fl-i]vilupp tar-re;jun inkwistjoni.

Madankollu, s-Sindku ta’ Ghat, Mohamed Abdelqader, jilmenta talli ‘l-ebda uffi/jali fi Tripli ma jimpurtah millkumplament tal-pajji]’, waqt li moviment ta’ protesta filPunent tal-Libja qed jinsisti biex ir-re;jun spe/ifiku jing[ata l-indipendenza. Iddimostranti, f’dan il-ka], qeg[din jisfidaw lill-Gvern Libjan li jimblukkaw il-portijiet ta]-]ejt u fost rapporti li g[addejjin il-kampanji simili fl-in[awi ta’ Fessan.

Minbarra dawn il-problemi interni, jidher anki li ]diedu lelementi ta’ periklu madwar il-fruntieri tal-Libja.

Filwaqt li l-Unjoni Ewropea qed tappo;;ja lit-truppi tassigurtà Libjani qrib Ghadames, il-membri tal-militar lokali xorta qed jilmentaw dwar ‘strutturi ming[ajr mandat pre/i]’ u tag[mir insuffi/jenti biex jaqdu ddmirijiet tag[hom – nuqqasijiet li jg[idu huma ‘dovuti g[al Tripli’.

Dan meta fe;;et mill-;did it-tensjoni etnika f’Ghadames, qalb iz-zona tal-fruntiera (Libjana) li tmiss matTune]ija u l-Al;erija u li ilha lok g[all-inkwiet mir-rivoluzzjoni tal-2011 fil-Libja. Intant, il-popolazzjoni tat-Tuareg (f’minoranza) f’Ghadames hi akku]ata dwar atro/itajiet kontra komunitajiet o[rajn lokali u b[ala ‘sostenitur ta’ Gaddafi’ – bl-istess membri tat-Tuareg ikunu su;;etti g[all-attakki ta’ tpattija.

Mara fi Tripli turi subg[ajha bl-inka wara li vvutat biex tele;;i assemblea blinkarigu li tg[addi l-abbozz tal-Kostituzzjoni tal-Libja. (ritratt> EPA)

16

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Opinjoni

Di/embru 1973 – Mintoff jaqa’ u jqum mill-Kostituzzjoni (2) RI{ TA’ SIEG{A

Michael Falzon Opinjonist

G[alija l-episodju tan-National Bank kien sinjal /ar li l-pajji] beda t-triq tan-ni]la. Fhimt li minn hemm ’il quddiem, wie[ed seta’ jistenna kollox – u dan jien ma kontx lest li na//ettah.

Il-verità wara l-kwinti Dwar il-ka] tan-National Bank of Malta, fil-gazzetti kienet tidher ‘il-veritá uffi/jali, i]da l-verità dwar dak li g[adda jew kien g[addej minn wara l-kwinti kienet ferm differenti.

Malta g]ira u n-nies mag[rufa, u n-nies tpa/pa/ ukoll. Anki jekk dan il-pajji] hu mifni bl-g[ajdut, li [afna drabi jkun kliem fierag[ jew spekulazzjoni bla ba]i, f’dan il-ka] m’hemm ebda dubju li wara dak li kien qed jing[ad, kien hemm [afna verità. M’hemm ebda dubju li min-na[a ta’ Mintoff kien hemm [afna theddid u li x-shareholders kienu mhedda li l-Gvern lest ine[[i l-immunità li tag[tihom il-li;i tal-kumpaniji bil-limited liability u b’hekk jispi//aw personalment responsabbli g[ad-dejn tal-bank. Jidher li din ittheddida [admet. It-theddid ta’ Mintoff kien anki fis-sens li d-diretturi kienu jg[ixu f’Malta u hu ma kienx jista’ jwaqqaf lin-nies milli jmorru fid-djar tag[hom biex ji]diedu [wejji;hom biex ipattu g[ad-depo]iti li kienu tilfu. G[al min kellu antenati li g[addew minn esperjenza simili fis-Sette Giugno, din kienet theddida fa[xija.

Bdiet kif bdiet din l-istorja, m’hemm ebda dubju li Mintoff immanipula dak li kien qed ji;ri biex l-istat jie[u f’idejh bank tal-privat ming[ajr ma j[allas /ente]mu.

Fost is-sidien tal-ishma, kien hemm ftit li rre;istew u baqg[u qatt ma /edew l-ishma tag[hom. I]da l-ma;;oranza tax-shareholders segwew dak li g[amlu d-diretturi: twerwru u /edew, anki jekk u[ud irre;istraw g[al xi ;ranet. Tant kienu mwerwrin li meta membri tal-Oppo]izzjoni marru jkellmu lil xi diretturi biex jisimg[u l-ver]joni tag[hom, dawn talbuhom biex il-PN ma jinda[alx g[ax b’hekk kienu aktar jg[arrqulhom il-po]izzjoni tag[hom! Fl-isfond ta’ dan, l-istedina ta’ Mintoff biex l-Oppo]izzjoni tag[millu s-

su;;erimenti tag[ha g[ax din kienet kwistjoni nazzjonali u mhux wa[da politika, tie[u sura tassew insidju]a.

Il-verità hi li n-nouveau riche ta’ Malta wriet kemm ma kellhiex sinsla u kkrollat bl-aktar mod abjett quddiem ittheddid ta’ Mintoff.

Tinfeta[ kaw]a

Eventwalment dawk li kienu shareholders g[amlu asso/jazzjoni u sabu l-kurra;; jift[u kaw]a lill-Gvern. Ixxhieda li ng[atat f’din il-kaw]a kkonfermat l-istorja kollha kemm hi bil-viltà tag[ha. Ikkonfermat ukoll [afna millg[ajdut li kien jing[ad dwar it-theddid u l-mod aggressiv li bih Mintoff kien ;ab ru[u f’dawk i/-/irkostanzi. Dik ta’ Philip Attard Monalto ikkonfermat li meta saru ddiskussjonijiet f’Kastilja, Mintoff kien qal li hu jaf li l-irtirar tal-limited liability kien kontra l-Kostituzzjoni u kompla jg[ajjat: “Jien nitnejjek mill-Kostituzzjoni…”

Saru wkoll su;;erimenti – jew talbiet – biex isir xi ftehim bonarju dwar kumpens minflok titkompla l-kaw]a. Niftakar darba qamet il-kwistjoni fil-Kabinett u l-Prim Ministru Eddie Fenech Adami sostna – b’/erta konvinzjoni u sa[[a – li la kienet infet[et kaw]a, il-Gvern ma kellux jinda[al f’dak listadju u kellu j[alli l-kaw]a fil-Qorti tie[u l-kors tag[ha.

Imma;inajt li Eddie kien g[adu qed jag[ti l-pi] mist[oqq littalba ta’ dawk li darba kienu diretturi tal-bank biex il-PN “ma jinda[alx”!

Anki jekk ma kelli ebda simpatija partikolari mad-diretturi u s-sidien tan-National Bank of Malta, il-[tif – g[ax ma kien xejn g[ajr [tif – tal-bank tag[hom [alla effetti kbar fuqi.

Ming[ajr is-saltna tad-dritt (rule of law) u l-[arsien tad-dritt

M’hemm ebda dubju li Mintoff immanipula dak li kien qed ji;ri biex l-istat jie[u f’idejh bank tal-privat ming[ajr ma j[allas /ente]mu lix-shareholders li wara g[amlu asso/jazzjoni u sabu l-kurra;; jift[u kaw]a lill-Gvern. Firritratt laqg[a tal-Asso/jazzjoni taxshareholders fl-1987.

sagrosant g[all-proprjetà, ma jistax ikollok pajji] demokratiku u g[alija l-episodju tan-National Bank kien sinjal /ar li l-pajji] beda t-triq tan-ni]la. Fhimt li minn hemm ’il quddiem, wie[ed seta’ jistenna kollox – u dan jien ma kontx lest li na//ettah.

Kelli l-g[a]la bejn it-triq li nemigra u n[alli l-art twelidi u t-triq li ma nitlaqx, triq li awtomatikament kienet tfisser li kien se jkolli ni;;ieled u nirre]isti. Niftakarni ng[id lill-mara li Malta hi l-pajji] tieg[i daqskemm hi ta’ Mintoff, u allura g[aliex kelli na[rab u n/edilu kollox qisu qatt ma kien xejn?

Fi ftit kliem ma kontx lest nag[mel b[alma g[amlu l-parti lkbira tas-sidien tal-ishma fin-National Bank!

:ie jarani Louis Galea Kont ili nberren dwar il-futur tieg[i u ta’ pajji]i. Fi]-]mien il-festi tal-Milied u tal-a[[ar tas-sena ;ie Louis Galea luffi/ju professjonali tieg[i biex jiltaqa’ mieg[i u ma’ sie[bi Joe Farrugia. Joe, li hu minn {a]-}ebbu;, kien [are; kandidat mal-PN fl-elezzjoni tal-1971- proprju fil-famu] [ames distrett – i]da mbag[ad ma kienx baqa’ attiv politikament.

Lil Louis kont nafu ftit l-Università: g[al xi ]mien konna t-tnejn studenti. Jien kont fl-a[[ar sena tal-kors tieg[i u President tal-SRC meta, flimkien ma’ Henry Frendo, Louis kien organizza l-protesta tal-istudenti dwar in-nuqqas ta’ djar.

F’Di/embru tal-1973, Louis kien qed jag[mel e]er/izzju ta’ head-hunting jew ta’ rekluta;; g[all-Moviment }g[a]ag[ tal-Partit Nazzjonalista (M}PN) u staqsiena jekk konniex interessati no[or;u g[all-elezzjoni tal-e]ekuttiv tal-moviment.

Tkellima fuq is-sitwazzjoni u fuq il-bi]g[at tieg[i dwar il;ejjieni. Spi//ajna t-tnejn a//ettajna l-istedina ta’ Louis.

F’[akka t’g[ajn sibna ru[na fuq il-lista ta’ kandidati talelezzjoni g[all-e]ekuttiv tal-M}PN. Il-magna ta’ Louis [adet [siebna tajjeb u tlajna t-tnejn. Minn hemm sar-ri]ultat talelezzjoni tal-1996, qatt ma [arist lura.

U bdejt nikteb artikoli politi/i b’ismi. Wara li kont ktibt tliet artikli ta[t il-psewdonomu ‘Miguel’, f’il-mument; lewwel artiklu tieg[i ta[t ismi deher fl-istess gazzetta fis-17 ta’ Frar tal-1974. Kien il-bidu ta’ [biberija twila ma’ Victor Camilleri li dak i]-]mien kien itella’ l-gazzetta wa[du minkejja li kien ja[dem fuqha part-time, dejjem ta[t id-direzzjoni tal-editur part-time wkoll, Michael Refalo.

L-artiklu kien jismu ‘Tinda[alx’ u kien ji;bor ir-reazzjoni

tieg[i g[al dawk li kienu jag[tuni parir biex indabbar rasi u ma ninda[alx fil-politika g[ax kien aktar jaqbel li wie[ed joqg[od gallerija u ma jikkommettix ru[u. B’hekk dak li jkun ma kienx jinbag[ad. U jien g[amilt il-maqlub: ikkommettejt lili nnifsi kollni kemm jien, b’ru[i u b’;ismi.

Hekk kont ktibt f’dak l-artiklu: “Meta wie[ed jara x’;ara hawn Malta f’dawn l-a[[ar sentejn u nofs u x’qed ji;ri issa, u dan b’mod o;;ettiv, ]gur jirrealizza li Malta riesqa lejn mod ta’ g[ajxien stramb u differenti minn dak li mdorrijin g[alih u tant ’il bog[od, anzi oppost g[as-so/jetà ideali bba]ata fuq prin/ipji ta’ demokrazija, libertà u ;ustizzja.”

U hekk kont ikkonkludejt: “Kif jista’ jkun li tara dan kollu madwarek u tibqa’ frisk b[al [assa?”

Kont g[adni mimli [e;;a g[all-ideal sabi[. L-imrar, iddaqqiet tas-skieken f’dahri u t-tisbit li kellhom ji;u fil-futur – flimkien ukoll mas-sodisfazzjon – kienu g[adhom ’il bog[od.

17

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Feature

F’Malta qieg[ed jin[ass il-b]onn ta’ aktar tag[lim li jinforma lill-pubbliku dwar diversi sitwazzjonijiet ta’ pedofelija, tag[lim dwar l-ambjent li qed ng[ixu fih u li g[andu jkun b’sa[[tu u tag[lim mhux biss biex inkunu nafu min abbu]a imma dwar kif g[andna nipprevjenu li jsir xi abbu]

Inizjattiva ta’ prevenzjoni mill-pedofelija Ftit ta]-]mien ilu wasal Malta mill-Italja Patri Aureliano Pacciolla, reli;ju] tal-Ordni Karmelitana, psiko-terapista u g[alliem. Hu indirizza konferenza tas-Superjuri Ma;;uri tar-Reli;ju]i, li fost it-temi ;iet diskussa l-maturità tal-bniedem u l-pedofelija. Xog[lu hu li janalizza ka]i ta’ pedofelija biex ikun ]gurat li verament hu ka] ta’ abbu] u pedofelija.

Amy Borg

amy.borg@media.link.com.mt

Fr. Michael Farrugia, wie[ed millorganizzaturi qal lil il-mument li “liskop tas-seminar kien li Parti Aureliano jitkellem dwar xog[lu fejn janalizza l-psikolo;ija ta’ ka]i marbuta mal-pedofelija. Ji;ifieri janalizza jekk se[[x il-ka] jew le. Dan g[aliex jista’ jkun li persuna tkun imma;inat kollox g[al xi ra;uni jew o[ra, jew il-persuna tkun gidbet jew bi]-]mien interpretat il-ver]joni mod ie[or. G[alhekk listudju tal-ka]i li jag[mel Aureliano jie[du fit-tul g[aliex jistudja materja sensittiva [afna fejn jid[lu s-sentimenti tal-persuni.”

Fr. Farrugia sostna li s-so/jetà g[andha tinforma ru[ha dwar il-vittma u l-persuna li tkun wettqet l-abbu] u dan g[aliex m’g[andna nikkundannaw lil [add. Tul l-intervista ma’ Fr. Farrugia, [are; il-punt li l-ka]i ta’ abbu]i ma jsirux biss mill-adulti filkonfront tat-tfal i]da anke bejn ]ew; adulti u g[alkemm dan it-tip ta’ abbu] ma jissejja[x pedofelija, xorta hu abbu] li wie[ed g[andu jag[raf u jwaqqaf.

Fr. Farrugia qal li waqt il-konferenza, Fr. Aureliano tkellem dwar ka]i li jistg[u jiltaqg[u mag[hom l-g[alliema.

Hu spjega li xi kultant jista’ jkun li ;enituri jwissu lil uliedhom biex jekk xi [add imisshom b’tali mod li ma j[ossuhomx komdi huma g[andhom

jav]aw lill-;enituri. Sfortunatament je]istu ka]i fejn it-tfal jirrappurtaw lillg[alliema tag[hom li jkunu messewhom u ma jkunx minnu. I]da t-tfal jew il-;enituri jg[idu hekk g[aliex ikollhom per/ezzjoni [a]ina ta’ x’inhu abbu] u pedofelija. G[alhekk dan isseminar kellu l-iskop li jinforma lirreli;ju]i dwar dan, biex ikunu jistg[u jwasslu t-tag[lim lejn l-adulti u l-bqija tas-so/jetà.

Fr. Farrugia spjega kif Parti Aureliano sa[aq biex is-so/jetà tifhem mhux biss lill-vittma, ji;ifieri lil min kien abbu]at imma anke lill-persuna li wettqet l-abbu], li wkoll tista’ titqies b[ala vittma u li [afna drabi jkollha b]onn il-kura.

Skont Fr. Farrugia, Patri Aureliano qal li [afna minn dawk li jwettqu abbu] normalment ikunu g[addew minn xi trawma meta kienu i]g[ar u g[alhekk l-a;ir tag[hom jista’ jkun sens ta’ tpattija fil-konfront ta’ persuni o[ra.

Fr. Farrugia spjega kif “l-ewwel irid ikollok g[arfien tal-ka] biex tara x’attitudni se tie[u. Parti Aureliano sostna li l-allegat vittma tista’ tkun imma;inat kollox g[alkemm [afna ka]i huma reali.” Madankollu kompla li l-g[a;la qatt ma g[andha tkun f’ka]i sensittivi b[al dawn g[aliex g[andhom effett psikolo;iku u emozzjonali fuq i]-]ew; partijiet involuti.

Il-pedofelija f’Malta Skont Fr. Farrugia, il-pedofelija

hawn Malta mhix tabù. G[al dan isseminar ir-rispons kien po]ittiv spe/jalment mill-g[alliema u minn dawk kollha li ji;u kontinwament f’kuntatt mat-tfal min[abba ra;unijiet ta’ xog[ol.

“B[ala tag[lim hawn Malta hawn b]onn [afna aktar g[aliex s’issa smajna biss dwar ka]i u hemm min wassal messa;; ta’ g[ajnuna. Imma t-tag[lim li hemm b]onn irid jinforma lill-pubbliku dwar diversi sitwazzjonijiet ta’ pedofelija, tag[lim dwar l-ambjent li qed ng[ixu fih u li g[andu jkun b’sa[[tu u tag[lim mhux biss biex inkunu nafu min abbu]a imma dwar kif g[andna nipprevjenu li jsir xi abbu] kemm fil-konfront tag[na u anke ta’ [addie[or.

Su;;etti o[ra diskussi matul l-erbat ijiem ta’ konferenza kienu li wie[ed jikber fih innifsu, il-kriterji tal-maturità, u t-tifsira tal-maturità li b’xi mod wie[ed jista’ wkoll jg[aqqadhom mattag[lim u l-attitudni dwar il-pedofelija.

Dawn it-temi, Patri Aureliano tkellem dwarhom b’rabta mal-ktieb Man’s search for Meaning li kien ippubblikat fl-1946 minn Victor Franklyn u li fih jitkellem dwar l-esperjenzi tieg[u (Victor Franklyn) meta kien fil-kamp ta’ kon/entrament f’Auschwitz matul it-Tieni Gwerra Dinija.

F’dan il-ktieb Franklyn jg[id kif flattitudni ta’ dawk kollha li kienu filkamp ta’ kon/entrament kellhom metodu psiko-terapewtiku li kienet tinvolvi sistema ta’ kif wie[ed jidentifika l-

{afna minn dawk li jwettqu abbu] normalment ikunu g[addew minn xi trawma meta kienu i]g[ar u g[alhekk l-a;ir tag[hom jista’ jkun sens ta’ tpattija fil-konfront ta’ persuni o[ra iskop tieg[u fil-[ajja. Fis-sens li jekk wie[ed jemmen li xi darba se jirnexxi, jirnexxi. Skont Franklyn, il-mod kif pri;unier f’kamp ta’ kon/entrament jimma;ina l-futur tieg[u, dak il-[sieb jeffettwalu kemm idum [aj fl-istess kamp ta’ kon/entrament. Fi kliem ie[or, il-messa;; li Fr. Farrugia ried iwassal minn dak li tkellem dwaru Patri Aureliano hu li fil-[ajja rridu n]idu l-po]ittiv, g[aliex sirna wisq dominati min-negattività tal-problemi.

Hu temm li mhux fa/li li naraw ilpo]ittiv meta nkunu g[addejjin minn ]mien ta’ tbatija imma jekk jirnexxilna naraw xaqq po]ittiv – it-tama, mhux biss li ng[ixu imma li ng[ixu kuntenti, tkun akbar.

Dawk kollha li jixtiequ jag[mlu lmistoqsijiet tag[hom b’rabta mal-pedofelija jistg[u jibag[tu email fuq info@ksmr.org.

18

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

:img[a bir-ritratti

Muscat mar jara l-futbol flok attenda l-;uri li beda hu stess kontra Simon Busuttil

Filwaqt li l-Prim Ministru Joseph Muscat g[a]el li jg[addi ;uri lil Simon Busuttil, il-Kap tal-Oppo]izzjoni, quddiem il-Kumitat Parlamentari g[all-Privile;;i fejn il-Gvern g[andu ma;;oranza, min[abba li esprima fehmtu li kien hemm ind[il politiku fil-ka] ta’ John Dalli, nhar l-Erbg[a li g[adda, meta kompla jiltaqa’ l-Kumitat, il-Prim Ministru Joseph Muscat ma attendiex g[all-kumitat min[abba li kien g[al btala barra minn Malta biex mar Milan jara log[ba futbol ta/-Champions League. Fir-ritratt Muscat jinqabad jasal Malta minn Milan nhar il-{amis li g[adda flimkien mal-[abib tieg[u, is-Segretarju Parlamentari Edward Zammit Lewis u l-[abib l-ie[or, i/-Chief of Staff Keith Schembri.

Il-;lieda tal-poplu Ukren g[all-Ewropa tie[u xejra ta’ gwerra b’g[exieren maqtula

Dawn li qeg[din nippubblikaw huma ritratti mibg[uta fl-a[[ar jiem lil il-mument minn dimostranti tal-Oppo]izzjoni fl-Ukrajna li qeg[din ikomplu bit-taqbida tag[hom mal-pulizija tal-istat f’dik li hi protesta ta’ miljuni ta’ /ittadini Ukreni li ilha g[addejja minn Di/embru li g[adda. Il-protesta qed issir kontra d-de/i]joni tal-President Victor Yanukovych li jag[ti bis-sieq ftehim ta’ asso/jazzjoni mal-Unjoni Ewropea waqt li minflok jag[]el li jiftiehem mar-Russja u kontra de/i]joni me[uda dil-;img[a marbuta mal-poteri li g[andu f’idejh Yanukovych. F’Di/embru li g[adda, il-President Ukren kien sfurzat i[assar ]jara uffi/jali f’Malta wara stedina uffi/jali mill-Gvern Laburista.

19

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Editorjal

Xi ntqal din il-;img[a “G[all-ekonomija ta’ pajji]na bdew sinjali xejn sbie[ hekk kif irrata tal-qg[ad telg[et g[al 6.7% waqt li r-rata tal-qg[ad fost i]]g[a]ag[ telg[et g[al 15%.”

Simon Busuttil, Kap talOppo]izzjoni, In-Nazzjon, 17 ta’ Frar “Tg[a;;ilx.

Ag[mel l-istudji me[tie;a biex jittie[du l-a[jar de/i]jonijiet.”

Residenti f’Bir]ebbu;a u f’Marsaxlokk dwar il-pjan tal-Gvern li jpo;;i g[al dejjem tanker b’tag[bija gass fil-bajja ta’ Marsaxlokk, In-Nazzjon, 18 ta’ Frar “Lawyers have questioned how legally possible it is to waive the criminal responsibility of consumers who bribed Enemalta officials to help them steal electricity, especially because the police had already started their investigations.”

The Times of Malta, 18 ta’ Frar “The

unloading and storage of gas at Marsaxlokk port was a source of danger to both residents and the country’s economy.”

Alternattiva Demokratika, The Times of Malta, 19 ta’ Frar “Both

smart meters used in households as well as those in business have been tampered with.”

Konrad Mizzi, il-Ministru g[allEner;ija, The Malta Independent, 19 ta’ Frar “Il-Gvern ikompli jkaxkar saqajh biex jiddiskuti l-mozzjoni ta’ tke//ija tal-Im[allef Farrugia Sacco.”

In-Nazzjon dwar dak li ;ie konklu] fil-laqg[a tal-Kumitat Parlamentari g[ax-Xog[ol tal-Kamra hekk kif inna[a tal-Gvern iddikjaraw li ddiskussjoni dwar il-pro/edura kellha tibda fil-laqg[a li jmiss minkejja li kienet fuq l-a;enda, 20 ta’ Frar “824 pazjent fuq stretcher flIsptar Mater Dei matul Jannar.”

Godfrey Farrugia, il-Ministru tasSa[[a fi twe;iba parlamentari g[al mistoqsija tad-Deputat Nazzjonalista Mario Galea, In-Nazzjon, 20 ta’ Frar “Mhux ippjanati child care centres fl-immedjat g[al ]ieda ta’ 2,000 tifel u tifla.”

Evarist Bartolo, Ministru g[allEdukazzjoni, In-Nazzjon, 20 ta’ Frar “L-impjiegi li qed to[loq lekonomija Maltija qed je[duhom il-[addiema mill-ifqar pajji]i talUnjoni Ewropea fejn il-paga minima hi anqas minn 200 ewro fixxahar.”

In-Nazzjon, 22 ta’ Frar

L-investigatur, id-difensur u l-;udikant fi skandlu ta’ serq u tix[im • Mal-1,000 persuna allegatament xa[[mu mhux inqas minn €1,200 kull wie[ed lil terzi persuni biex bag[bsu lmeters tag[hom b’tali mod li kienu qeg[din i[allsu 25% biss tal-elettriku li jikkonsmaw.

• Konsegwenza ta’ dan irri]ulta serq ta’ €30 miljun fissena.

• Ekstekniku tal-Enemalta ammetta li bag[bas mal-250 meter u dakinhar stess wara li tressaq il-Qorti ntbag[at il[abs biex jibda jservi piena ta’ sentejn.

• }ew; impjegati o[ra tal-Enemalta qeg[din jin]ammu l-[abs, anki jekk quddiem il-Qorti ma ammettewx l-akku]i mi;juba kontrihom b’rabta ma’ dan l-iskandlu.

• }ew; [addiem tal-Enemalta ;ew sospi]i. Wie[ed minnhom fid-Divi]joni tal-Finanzi, anki jekk qed jg[id li m’g[amel xejn [a]in. Din il-persuna hi qrib tal-Ministru Konrad Mizzi, tant li f’din il-le;i]latura n[atret liaison officer bejn il-Ministeru u l-Enemalta b’allowance addizzjonali.

Quddiem dan l-iskandlu ta’ korruzzjoni b’tix[im u serq tad-dawl, f’inqas minn 24 sieg[a, il-Prim Ministru Joseph Muscat g[a]el attività parti;jana tal-Partit Laburista fejn issemma li kienet se ting[ata ma[fra g[al dawn ir-reati ta’ tix[im li jinvolvu korruzzjoni u serq tal-elettriku. Ma setax ifissirha a[jar Beppe Fenech Adami, il-Vi/i-Kap tal-PN g[all-{idma fil-Partit meta qal “id-de/i]joni tal-Prim Ministru Joseph Muscat li jipprova jag[ti ma[fra g[allkorruzzjoni tmur g[alkollox kontra dak li wieg[ed filkampanja elettorali, ji;ifieri li se ji;;ieled il-korruzzjoni bis-sa[[a kollha tieg[u.”

B’hekk g[andna sitwazzjoni fejn il-Gvern Laburista qieg[ed jag[]el li min abbu]a u seraq id-dawl u kkorrompa jew ipprova jikkorrompi uffi/jali jew eksuffi//jali pubbli/i, ma jittellax il-Qorti, minflok jassigura li j[alli l;ustizzja tie[u l-pro/ess naturali tag[ha kif inhu mistenni f’demokrazija. Din is-sitwazzjoni hi inkwetanti [afna min[abba li qeg[din nitkellmu wkoll fuq skandlu ta’ serq u tix[im li jinvolvi aktar minn persuna wa[da u aktar minn ka] wie[ed – fejn il-Pulizija kienet di;à bdiet il-kors

tal-investigazzjoni tag[ha fi sforz biex issib kemm kien hemm swaba’ involuti f’dan it-tbag[bis u sa fejn kienu nfirxu.

I]da minkejja dan, fejn sa[ansitra kienu di;à tressqu nies il-Qorti, il-Prim Ministru Muscat b[al-lum ;img[a [ass li kellu jqum u jie[u r-rwol ta’ investigatur, difensur u ;udikant fil-konfront ta’ madwar 1,000 persuna li lGvern stess iddikjara li g[andu informazzjoni dwarhom fejn qed ji;i allegat li xa[[mu terzi persuni biex g[all-kont tad-dawl [allsu 75% anqas.

B’din l-im;iba u d-de/i]joni, il-Prim Ministru Muscat ;ab fix-xejn dak li kienet di;à bdiet tag[mel il-Pulizija – investigazzjoni li suppost kienet ma[suba biex jibdew pro/eduri ;odda quddiem il-;ustizzja kontra min tassew wettaq ]ew; reati gravi; is-serq tad-dawl u t-tix[im ta’ nies g[al dan l-iskop. U allura xi rwol g[andha l-Pulizija?

X’se jag[mel il-Kummissarju tal-Pulizija li suppost ]amm lill-Prim Ministru biex il-Korp ikun jista’ jinvestiga u ja;ixxi b’mod indipendenti?

Mhuwiex bi]]ejjed li dak li jkun irodd lura dak li seraq, imma g[andu j[allas ukoll g[al g[emil kriminali billi jg[addi pro/eduri kriminali quddiem il-Qorti kif jitkellem /ar il-Kodi/i Kriminali. I]da dan mhux se jse[[ g[alkollox, g[ax il-Prim Ministru Muscat idde/ieda li j[alli wkoll it-timbru tieg[u fi pro/ess li kien di;à qabad il-kors tal;ustizzja. G[aldaqstant kienet f’waqtha d-dikjarazzjoni talVi/i-Kap tal-PN Beppe Fenech Adami meta dil-;img[a stqarr “id-de/i]joni tal-Prim Ministru tkompli timmina rrwol tal-Pulizija li g[andha l-obbligu u d-dmir li tie[u passi kontra min allegatament wettaq azzjoni ta’ korruzzjoni.”

F’demokrazija, ebda Prim Ministru, m’g[andu l-awtorità jew il-poter, li jidde/iedi jekk xi [add li wettaq att kriminali, inklu] f’dan il-ka] – g[andux jitressaq quddiem il;ustizzja. F’demokrazija hemm l-istituzzjonijiet li jirregolaw – u f’ka]i b[al dawn ta’ serq u tix[im, ir-rwol talKorp tal-Pulizija u tal-Qrati tal-:ustizzja ji;i fuq kul[add, inklu] fuq ta’ Prim Ministru.

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza> mument@media.link.com.mt Editur> Roderick Agius, tel. 25965263 • email> roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar> advertising@media.link.com.mt Stampata> Progress Press, l-Imrie[el

20

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Neqsin minn pjan ta’ [idma 1. Il-fatti qed juru li dan l-Gvern ma kellux u s’issa m’g[andux pjan ta’ [idma. Minn dawn l-a[[ar 11-il xahar ta’ attività jidher li l-ma;;oranza tag[ha qieg[da ssir jew bis-sulluzzu inkella b’reazzjoni. Sulluzzu g[ax naraw daqqa [idma na[a u daqqa o[ra. Daqqa ’l fuq, daqqa ’l isfel.

Inkella wa[da li hija reattiva, jew g[al dak li suppost sar [a]in minn Gvern pre/edenti inkella skont il-;rajjiet li jkunu qeg[din ji]viluppaw jum wara jum. Minn dak li qed naraw m’hemmx [idma vera u fit-tul. Dan ma jag[mel ;id lil [add.

Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Barranin

Il-poplu beda jgerger sew. Beda jifhem li hemm [afna iktar attenzjoni fuq l-apparenza u l-pre]enza milli fuq is-sustanza

2. G[alkemm m’hemmx ne/essarjament xi gwadann politiku

però l-poplu beda jgerger sew. Beda jifhem li hemm [afna iktar attenzjoni fuq l-apparenza u l-pre]enza milli fuq is-sustanza. Imma hekk tidher li hija d-dinja politika attwali.

Gvern li mo[[u biss biex juri kemm kien a[jar minn ta’ qablu u minflok qed iservi l-kontra. F’dak li ni;u attakkati, f’kemm il-gvern ta’ qabel ma kienx tajjeb, diversi fehmu li issa l-pi] qieg[ed fuqu u m’g[adux fuqna. Il-partit fil-poter g[adu ma jridx jo[ro; mill-qoxra u jirrealizza li issa jrid jmexxi u li anzi huwa ne/essarju, salutari li ji;i kkritikat.

3. Il-;rajjiet ta’ din il-;img[a fl-Ukrajna huma xhieda [ajja

ta’ dan in-nuqqas ta’ pjan u vi]joni fit-tul. Ftit wara li ;ie elett saret ]jara ta’ malajr f’dak il-pajji] mill-Prim Ministru Muscat, jg[id u jiddikjara li qieg[ed jag[mel dak li m’g[amilniex a[na. Jekk wie[ed jmur lura jsib kemm ippruvaw jie[du vanta;; politiku g[ax marru ji;ru jiffirmaw dak li gvern pre/edenti kien kawt u attent fuqu. Mhux talli ;rew jitkellmu biex ika]bruna talli [ar;u stedina minnufih lillPresident ta’ dak il-pajji]. }ball fuq ]ball. Appena marru, appena ftehmu, beda sejjer kollox lura f’dak il-pajji].

4. Tul din il-;img[a s-sitwazzjoni ppre/ipitat iktar u iktar. Il-

mistieden sar il-protagonist f’a;ir mhux proprju demokratiku. Il-poplu qieg[ed ma’ kull ;urnata jin]el fittoroq. Nies ji;u msawta u arrestati. Il-pajji] wieqaf ekonomikament u so/jalment. Qabel ma tissolva din is-sit-

Il-punt hu…

“il-Gvern mhux qed jikkunsidra r-riskji b’konsegwenzi devastanti”

Richard Muscat Opinjonist

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

Dan stqarru d-Deputat Nazzjonalista Ryan Callus f’intervista ppubblikata f’il-mument (18.02.14) meta kkummenta dwar l-impatt tat-tanker tal-gass li se jkun sor;ut fil-bajja pittoreska ta’ Marsaxlokk. il-mument huwa fuq quddiem, flimkien ma’ The Times of Malta u The Malta Independent, li qed jinvestigaw millaspett ;urnalistiku, din il-;ennata tal-Gvern Laburista li mhux talli Malta m’g[andhiex b]onnha, i]da ag[ar minn hekk, huwa pro;ett kontra kull sens ta’ sigurtà.

Il-pressjoni biex il-Gvern ta’ Muscat iwaqqaf dan il-pjan qabel ikun tard wisq qed tag[fas u naqraw u nisimg[u lopinjoni tan-nies li jg[ixu fil-madwar li 91 fil-mija minnhom ma jaqblux, esperti u in;iniera li stqarrew bla tlaqliq l-fehma tag[hom kontra t-tqeg[id tat-tanker fil-bajja, kif ukoll Roberta Metsola MEP, Therese Comodini Cachia, kandidata tal-PN u o[rajn.

Hu ta’ t[assib serju meta jittratta l-impatt so/jali u flekonomija bir-riskju ta’ xi splu]joni tal-gass mit-tanker filbajja ta’ Marsaxlokk. Infatti nsibu impatt fuq il-valur tal-proprjetà fl-ir[ula ta’ l-in[awi, it-t[assib dwar il-qag[da tal-Port {ieles li qed jinsistu fuq garanziji, il-fondi mill-UE g[allinterconnector li Malta tkun kostretta tirrifondi lura.

I]da Muscat jibqa’ g[addej b[al gaffa, b’sidru mimli bissa[[a tal-ma;;oranza li kiseb fl-elezzjoni. Ir-ri]ultat tal-elezzjoni ma jag[tix dritt jew sa[[a politika lill-Prim Ministru aktar milli jag[tih l-obbligu tieg[u li jirrispetta d-demokrazija, il-prudenza, l-a[jar interessi tal-;id komuni, tas-sigurtà u l-g[aqal b[ala kap tal-Gvern.

L-attitudni ta’ Muscat li jg[addas rasu fir-ramel u jibqa’ g[addej, ida[[alni f’suspetti serji. Infatti naqraw stejjer kwa]i kull nhar ta’ {add f’il-mument dwar il-kuntatti, ilmanuvrar u r-rwol tal-kumpanija Ingli]a ma mexxejja politi/i, partiti politi/i, spe/jalment f’pajji]i tal-Karibew. Stejjer ta’ tix[im, appo;;i sigrieti u manuvrar ie[or fil-log[ba talksib tal-poter huma stejjer mifruxin u mag[rufin kullimkien.

G[alhekk il-gazzetta tag[na to[ro; b’titli kbar b[al ‘Henley & Partners jikkontrollow lill-Prim Ministri’.

Opinjoni

wazzjoni bit-tne[[ija ta’ min qieg[ed imexxi, l-affarijiet mhux se ji;u lura g[an-normal. Biss, dan proprju juri kemm dan il-Gvern ma kienx im[ejji f’dak li be[siebu jwettaq. Juri kemm kien ja[seb meta kien fuq il-bank tal-Oppo]izzjoni li kollox kien fa/li. Mhux biss imma kemm kollox se jkun g[alih tazza ilma. Ebda kalkolu veru u wisq inqas strate;ija jew road map.

5. Dan il-ka] mhuwiex uniku. Anki fuq it-trasport pubbliku,

il-po]izzjoni iktar ma jg[addu l-;ranet, iktar se tkompli tikkomplika ru[ha. G[all-ewwel darba dan il-Gvern g[amel dak li g[al snin twal qatt ma kellna. Da[al g[al trasport pubbliku mmexxi u g[ad-debitu tal-kaxxa ta’ pajji]na.

M’hemmx dubju li tant ma kellux alternattiva, li issa da[[al lilu nnifsu f’komplikazzjonijiet ferm u ferm ikbar. L-istess dwar dak li qieg[ed jippro;etta f’Marsaxlokk. Il-kantunieri jridu jinqatg[u proprju fejn ma g[andhomx. Kif jista’ xi [add jippretendi li l-poplu se joqg[od lura u ja//etta li bastiment perikolu] jid[ol mal-art biex il-kelma tal-Prim Ministru ma tixxellifx? Tant ma kienx ippreparat li ddikjara dak li m’g[andux isir u issa quddiem id-dawl tal-fatti ma jridx imur lura minnu.

6. Iddur fejn ddur il-po]izzjoni hija l-istess. Anzi hija ferm u

ferm ag[ar minn daqshekk g[ax dan il-Gvern qabad u ne[[a diversi persuni li kellhom esperjenza akkumulata. Diversi [addiema fis-servizz pubbliku twarrbu, tke//ew na[a jew o[ra f’postijiet tal-kastigi sempli/ement g[ax [admu tajjeb fil-Gvern ta’ qabel. B’daqqa ta’ pinna ntremiet esperjenza ta’ xog[ol li diffi/li [afna ;;ibha lura. Jista’ jkollok min ikollok, l-esperjenza hija bla sostituzzjoni. Ji;ifieri l-po]izzjoni qieg[da verament [a]ina. G[ax mhux biss ma kellhom ebda forma ta’ pjan ta’ [idma talli anqas jistg[u jibnu wa[da issa bil-pariri u l-esperjenza ta’ dawk li ne[[ew. Is-sitwazzjoni fil-pajji] mhix proprju l-a[jar u minn dak li qed naraw mhux se tirkupra, g[ax [add ma jista’ jimxi ’l quddiem jekk ma jkunx [aseb tajjeb u fit-tul fejn irid jasal.

Nistaqsu jekk il-Prim Ministru Muscat g[andux x’jikkummenta dwar dan. Sakemm nibqg[u bla risposta, g[andna dritt in[addmu rasna u nippruvaw nifhmu.

“Maybe the coming reshuffle should come for the one who will be carrying it out”

L-opinjonist Noel Grima laqatni bl-argument biex wasal g[all-konklu]joni t’hawn fuq (The Malta Independent on Sunday 16.02.14).

Grima sostna li tant Muscat qed jikkommetti gaffes fittmexxija tieg[u li jinkludu de/i]jonijiet u ;udizzji politi/i ]baljati. sitwazzjonijiet li [arbu minn ta[t idejh, membri talKabinett li jinsabu fi stat ta’ konfu]joni, kontradizzjonijiet mill-gvern fuq diversi kwistjonijiet, abbu]i fid-drittijiet fundamentali, ind[il politiku fl-amministrazzjoni tal-;ustizzja u nistg[u nibqg[u sejrin in]idu aktar /aflis fit-tmexxija.

Biex insemmu mqar ftit ka]i ta’ dan it-ta[wid niftakru filpushbacks tal-immigrati – de/i]joni li kien kostrett ibiddilha wara sentenza tal-Qorti Ewropea, [atar l-akbar Kabinett flistorja ta’ Malta u issa jrid inaqqsu g[ax qed jara li l-amministrazzjoni marret lura, b[alissa g[addej minn wa[da li lanqas Mintoff ma g[amel, ji;ifieri dik li jtella’ lill-Kap talOppo]izzjoni Simon Busuttil bi ksur ta’ privile;; bla mist[ija ta’ xejn, g[affe; fuq li g[affe; biex da[[al bla mandat elettorali l-iskema tal-bejg[ tal-passaport Malti u Ewropew, ji;i /ensurat b’vot inkredibbli ta’ 90 fil-mija millParlament Ewropew, il-falliment totali tal-amministrazzjoni tas-sa[[a fid-Dipartiment tal-Emer;enza, fl-Isptar Mater Dei li jinsab fi stat ta’ paniku, kif ukoll fid-Dipartment tal-IT, Muscat jidde/iedi li ja[fer lil min xa[[am lill-uffi/jali fliskandlu tat-tbag[bis tal-meters tad-dawl.

Muscat huwa responsabbli politikament u f’[afna ka]i direttament ta’ dan it-ta[wid kollu. Muscat huwa personalment responsabbli tal-livell baxx meta qed nassistu g[all-istituzzjonalizzjoni tal-medjokrità, tal-vulgarità, tan-nuqqas ta’ m;iba etika mit-tmexxija e]ekuttiva tal-pajji].

B’dan kollu quddiem g[ajnejna, x’jiswa li jbiddel xi ministru ’l hawn jew ’l hinn? Huwa ka] ta’ min ja[seb sewwa fuqu li l-bidla vera li pajji]na g[andu b]onn hija fir-ras tattmexxija.

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Opinjoni

Skandalu], immorali, irresponsabbli

I

Beppe Fenech Adami Vi/i-Kap PN {idma tal-Partit

l-;img[a li g[addiet il-Gvern [abbar li minn investigazzjoni interna li saret fl-Enemalta rri]ultat skema ta’ korruzzjoni rampanti, u sal-lum ;ew indentifikati aktar minn 1,000 persuna li g[andhom smart meter imbag[bas u li konsegwenza ta’ hekk jirri]ulta serq ta’ 30 miljun ewro fis-sena.

Sussegwentement g[al din l-investigazzjoni ;ew sospi]i numru ta’ uffi/jali u impjegati mill-Korporazzjoni Enemalta.

Aktar minn hekk, tressqu tliet uffi/jali#impjegati talEnemalta b’rabta ma’ din il-korruzzjoni. Wie[ed millakku]ati sa[ansitra ammetta u we[el sentejn pri;unerija u ng[ata l-interdett.

Il-Prim Ministru Joseph Muscat nhar il-{add li g[adda filg[odu [abbar li: Il-Gvern jaf min huma l-persuni (aktar minn 1,000) li da[lu f’din l-iskema ta’ tbag[bis ta’ smart readers.

G[al dawn il-persuni, l-Enemalta kienet se t[abbar skema kif persuni li g[andhom il-meter tag[hom imbag[bas jistg[u “jirregolarizzaw il-po]izzjoni” tag[hom.

Fil-fatt, l-Enemalta [abbret skema fejn prattikament qieg[da tiddikjara li l-kriminali korrotti li serqu l-miljuni mill-Enemalta mhux se jittie[du passi kriminali kontra tag[hom.

Dak li [abbar Joseph Muscat huwa skandalu], immorali u irresponsabbli.

Muscat qieg[ed jg[id li l-kriminal li xa[[am biex jisraq

21

lill-Enemalta u lill-poplu Malti mhux se jittie[du passi kriminali kontrih.

Il-Kodi/i Kriminali jipprovdi bl-aktar mod /ar li persuna li xxa[[am uffi/jal pubbliku hi [atja ta’ koruzzjoni u g[aliha f’ka] ta’ [tija hemm piena ta’ [abs.

B’dak li qed jag[mel Muscat qed ipo;;i lilu nnifsu ’l fuq mil-ligi li g[andha tkun ugwali g[al kul[add.

Ebda Prim Ministru m’g[andu l-awtorità li jidde/iedi li aktar minn 1,000 persuna li wettqu reat serju ta’ korruzzjoni huma ’l fuq mil-li;i u m’g[andhomx jittie[du passi kontra tag[hom.

L-a;ir ta’ Muscat jimmina bl-aktar mod oxxen il-prin/ipju tar-rule of law. Fejn min iwettaq reat, hu min hu, jitressaq ilQorti mill-Pulizija u f’ka] ta’ [tija, jie[u dak li [aqqu.

L-a;ir ta’ Muscat jimmina serjament ix-xog[ol tal-Korp tal-Pulizija. L-a;ir ta’ Muscat jikkostiwixxi fi nd[il u tfixkil fil-[idma tal-Pulizija li wara li qabdet lill-kriminali, issa qed issib Prim Ministru li qed jiddefendi lill-istess kriminali.

Dan l-a;ir ta’ Muscat jistona bl-aktar mod /ar mal-g[ajta tieg[u ta’ qabel l-elezzjoni ;enerali li ladarba jkun fil-gvern, ji;;ieled il-korruzzjoni u min jinqabad jikkorrompi, jie[u dak li [aqqu. Li qed ji;ri f’dan il-ka] huwa li g[andna Gvern li flok jiddefendi /-/ittadini onesti, jiddefendi u jag[ti wayout lill-kriminali korrotti.

I/-/ittadin onest jist[oqqlu a[jar.

Il-Gvern ipo;;i f’periklu lir-residenti ta’ Marsaxlokk David Stellini: Il-gass huwa iktar nadif mi]-]ejt u bilgass jistg[u jitnaqqsu l-kontijiet tad-dawl. Qabelxejn, g[aliex ressaqt din il-petizzjoni^ MEP Roberta Metsola: It-t[assib tieg[i huwa dwar is-

Roberta Metsola Membru Parlamentari Ewropew PN

Fil-Parlament Ewropew David Stellini tkellem mal-Membru tal-Parlament Ewropew eletta f’isem il-Partit Nazzjonalista Roberta Metsola fuq il-petizzjoni li ressqet dwar il-perikli mill-[a]na tal-gass fil-bajja ta’ Marsaxlokk, i]-]ieda fil-qg[ad u l-protesti fl-Ukrajna

sigurtà tar-residenti ta’ Marsaxlokk. Fl-a[[ar ;img[at ir/ivejt mijiet ta’ telefonati u messa;;i ming[and residenti f’dawk l-in[awi li ja[sbu li l-Gvern m’g[andux g[al qalbu u fi [siebu s-sigurtà tag[hom. G[alhekk, b[ala Membru talParlament Ewropew li npo;;i wkoll fuq il-kumitat li jiddiskuti petizzjonijiet b[al dawn, qed ning[aqad ma’ firmatarji Maltin u G[awdxin biex nippre]enta din il-petizzjoni. F’dan il-kumitat, se nistaqsu spe/ifikament lillKummissjoni biex tara jekk il-pro;ett tal-Gvern fil-bajja ta’ Marsaxlokk, ji;ifieri l-[a]na ta’ 160, 000 tunellata ta’ gass fuq tanker, hux kompatibbli mar-regoli tal-UE. Din il-petizzjoni tistaqsi wkoll lill-Kummissjoni biex tiddikjara jekk dan il-pro;ett huwiex konformi mad-Direttiva SEVESO.

David Stellini: G[aliex ta[seb li dan il-pro;ett mhux konformi ma’ din id-Direttiva^ X’riskji fih dan ilpro;ett^ MEP Roberta Metsola: Din il-[a]na ;;ib [afna riskji.

Di;à rajna li l-Impact Assessment li g[amel il-Gvern

mhux tajjeb u mhux ri/erkat bi]]ejjed. Hemm ukoll ilproblema li l-kaptan tal-istess vapur li se jkun qieg[ed i;orr il-[a]na ta]-]ejt qieg[ed jib]a’ mill-kurrenti talbajja. Is-su;;eriment tal-kaptan kien li jinbena breakwater i]da l-Gvern ma jridx jisma’ u qieg[ed iwebbes rasu ming[ajr ma jag[ti kas ta’ dak li qeg[din jg[idu aktar minn 90% tal-poplu kif ukoll il-kaptan tat-tanker. Barra minn hekk, il-Gvern qieg[ed jinjora l-fatt li hemm studji li saru f’pajji]i o[ra tal-UE u min[abba r-rispett tadDirettiva SEVESO, kien hemm de/i]jonijiet fejn fi pro;etti simili, fejn g[andek tanker li j;orr [a]na daqshekk kbira ta’ gass, tpo;;a barra l-bajja u mhux filbajja jew vi/in in-nies. Il-PN kellu [sibijiet dwar il-kontijiet tad-dawl u l-ilma u g[alhekk fost il-pro;etti li kellu, kien il-pro;ett tal-pipeline tal-gass bejn Malta u Sqallija biex ikollna ener;ija iktar nadifa u iktar sigura.

F’dan ix-xenarju, ma kienx ikollna bastiment f’nofs ilbajja ta’ Marsaxlokk li f’ka] ta’ in/ident jissarraf f’periklu kbir u tra;edji g[ar-residenti tal-in[awi.

G[alhekk qed inwissu lill-Partit Laburista fil-Gvern li

g[andu b]onn jisma’ dak li qed jg[idulu l-professjonisti kif ukoll ir-residenti stess.

David Stellini: Il-Prim Ministru Joseph Muscat kien wieg[ed li dan il-pro;ett, ji;ifieri l-power station il;dida, jitlesta fi ]mien sentejn. X’inhuma l-kummenti tieg[ek^ MEP Roberta Metsola: Dan iwassalna biex inkomplu niddubitaw il-po]izzjoni tal-Gvern dwar il-break water u

aktar minn hekk, is-sigurtà tar-residenti ta’ Marsaxlokk.

Qabel l-elezzjoni ;enerali l-Gvern intrabat li dan il-pro;ett ilestih fi ]mien sentejn u allura qieg[ed i[ares biss lejn dan it-terminu massimu tieg[u u jinsa s-sigurtà ta’ dawn ir-residenti li huma inkwetati ferm. Li kieku l-Gvern verament g[andu g[al qalbu l-interessi ta’ dawn ir-residenti, kien jisma’ mis-soluzzjonijiet li qieg[ed jing[ata, kemm millkaptan tal-vapuri, jew minn dak li qed jg[idlu l-PN, li jpo;;i l-vapur barra mill-bajja.

David Stellini: Fid-diskors fl-uffi//ju tal-PN f’{al Qormi, kont iebsa [afna mal-Gvern Laburista. X’kont qed tfisser meta g[edt li “l-PM wieg[ed u inganna”^ MEP Roberta Metsola: Dak il-messa;; wassaltu wara li l-kandidati kollha f’isem il-PN g[all-Parlament Ewropew, flimkien mall-mexxejja tal-Partit morna n]uru l-familji f’{al Qormi, fosthom familji li tilfu xog[olhom jew li g[andhom negozju u g[andhom inkwiet kbir dwar x’inhi lvi]joni ekonomika ta’ Muscat, jew a[jar in-nuqqas ta’ dik il-vi]joni. Xtaqt inwassal dak il-messa;; proprju biex nag[milha /ara li l-PN mhux se jkun Oppo]izzjoni kwieta li t[alli lill-Gvern jg[addi minn fuq in-nies i]da nag[mlu lpressjoni g[ax dan il-Gvern g[adu ma g[amel xejn biex jo[loq ix-xog[ol. Minflok, ]ied il-qg[ad.

David Stellini: Sfortunatament, rajna ]ieda fir-rata tal-qg[ad ....

MEP Roberta Metsola: Ninkwetaw bi]-]ieda fil-qg[ad

spe/jalment g[aliex qed naraw li l-pajji]i fl-Ewropa li kienu qed imorru [a]in, issa qeg[din imorru tajjeb. L-ewro ssa[[et u g[alhekk m’hemm xejn li jag[ti spjegazzjoni g[aliex kemm l-importazzjoni kif ukoll l-esportazzjoni f’Malta naqsu. Dan huwa frott il-fatt li dan il-Gvern m’g[andux pjan strate;iku u ekonomiku.

22

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Opinjoni

Bejn weg[di solenni u ftehim bil-mo[bi Fortunato Abela Osservatur Politiku

Il-poplu g[andu dritt ikun jaf x’qed ji;ri.

U llum ma tantx tista’ ta[bi wisq g[ax b’xi mod jew ie[or il-poplu jsir jaf.

FATT Nr.1: Il-Partit Laburista dejjem kien partit talweg[di. Weg[di bla ra]an ma’ kull min jista’ jiggwadanja mqar vot wie[ed minnu. Kampanja ta’ weg[di esa;erati kull darba li l-elettorat ji;i biex jivvota. Il-Partit Laburista jwieg[dek il-;enna fl-art u jag[tik infern ta’ veru tul le;i]latura.

FATT Nr.2: Il-Partit Laburista jibbrilla kif jippre]enta dawn il-weg[diet. Il-PN g[alkemm reba[ il-ma;;oranza kbira tal-elezzjonijiet mill-Indipendenza ’l hawn qatt ma seta’ jla[[aq mal-mod kif il-Partit Laburista ta[t kull kap rnexxielu jbig[ dawn il-weg[diet u jisraq il-voti. {afna drabi b’g[ajnuna finanzjarja sostanzjali minn barra l-pajji].

FATT Nr.3: Il-Partit Laburista huwa surmast tat-tattika kif twieg[ed kollox lil kul[add u fuq kollox kif tittrasmetti dawn il-weg[diet f’aspettattiva li taf trebb[ek eluf ta’ voti.

FATT Nr.4: Il-poplu issa tg[allem a spejje] tieg[u kemm swewlu inkwiet u mrar dawn il-weg[diet kull darba li l-Partit Laburista rnexxielu jid[ak bih u jil[aq l-iskop uniku tieg[u li jkun hu s-surmast f’Kastilja u l-imperatur tal-pajji]. Dawn il11-il xahar li g[addew huma prova /ara ta’ dan. {alli nistudjaw dawn il-fatti wie[ed wie[ed ta[t il-lenti tal-esperjenza ta]-]mien.

L-ewwel fatt Illum ;ie stabbilit li wie[ed mill-fatturi ewlenin li bihom il-Partit Laburista reba[ l-elezzjoni hu n-numru ta’ weg[diet li g[amel u li jkollu j]omm bit-tama li jag[mel ]ew; le;i]laturi. Bil-weg[di biss ma kienx jirba[ l-elezzjoni b’distakk hekk kbir. Kien hemm fatturi o[ra g[al din it-telfa fosthom in-nuqqas ta’ attenzjoni li l-PN fil-Gvern naqas li jag[ti lil xi individwi li [afna minnhom kienu l-vittmi ta’ nies fi//ivil li llum nafu kemm g[amlu bsaten fir-roti –fid-deher u fil-mo[bi – biex “ikunu fil-gvern huma” u sse[[ il-bidla li xtaqu. {arsa ta’ malajr lejn il-lista ta’ bosta minn dawk li la[qu llum, tinduna min kienu dawn in-nies fi/-?ivil li kienu jfittxu l-punt u l-virgola tal-li;i f’applikazzjoni li tkun ;ejja minn xi Nazzjonalist waqt li jag[lqu g[ajnejhom g[al-li;i u

jift[u jdejhom bera[ g[al applikazzjonijiet li jkunu ;ejjin mil-Laburisti.

Ming[ajr ebda dubju li l-Partit Laburista huwa Partit talWeg[di per e//ellenza. Qabel l-elezzjoni konna nafu dwar ilvolum ta’ weg[di li kien qed jag[mel, imma ma konniex konxji kemm kienu dawn il-weg[di, ma’ min g[amilhom, kif g[amilhom u x’kienu se jiswew lill-pajji]. S’issa sirna nafu fi/-/ert li kien hemm ftehim, jista’ jkun anki bil-miktub: • mal-ka//aturi u n-nassaba dwar il-ka//a fir-Rebbieg[a; • mal-gvern ?ini] dwar il-power station u l-EneMalta; • ma’ Henley & Partners dwar il-bejg[ ta/-/ittadinanza u passaporti Maltin; • ma’ dawk li dehru fil-billboards waqt il-kampanja elettorali; • ma’ kull min apppo;;ja b’xi mod jew ie[or lill-Partit Laburista jew il-programm elettorali; • mal-famu]i switchers jew a[jar ma’ dawk li g[allgwadann personali /a[du lill-Partit Nazzjonalista u fil-bera[ [addnu u g[annqu lil-Laburisti; • mal-i]viluppaturi tal-art u tal-proprjetà; • mal-GWU; • mal-bejjieg[a tal-Monti biex ji//aqalqu minn fejn qeg[din; • ma’ xi kuntratturi u spekulaturi o[ra tal-bini fuq l-art u fil-ba[ar; • ma’ ditti li jipprodu/u power stations; • ma’ membri tal-korp tal-pulizija u tal-Armata; • ma’ individwi li jipprovdu /erti servizzi lill-Kunsilli Lokali. ?ert li kien hemm ferm aktar minn dawn. Ma niskantax li g[amel ftehim u weg[di ma’ azjendi kbar!

Fl-ewwel 11-il xahar tal-amministrazzjoni Laburista ta’ Joseph Muscat kienu ]velati ]ew; ftehim – wie[ed dwar l-Enemalta mal-Gvern ?ini] u l-ie[or dwar ix-xiri tal-passaporti u /-/ittadinanza Maltija mal-kumpanija Henley & Partners. }ew; ftehim li kollox jindika kienu bdew ji;u diskussi mill-Partit Laburista u kienu waslu fi stadju avvanzat minn qabel l-elezzjoni ;enerali.

It-tieni fatt G[edt li l-Partit Laburista jibbrilla fil-mod kif jippre]enta dawn il-weg[di. Daqqa fil-[abi, fis-sefsif tal-widnejn u fissigriet. Xi minn daqqiet jag[ti [jiel u xi minn daqqiet, jag[mel dan anki b’modi spettakulari g[ax jaqbillu. U hawn irrid infakkar f’avveniment li ninsab /ert li ftit Maltin g[adhom jiftakru. Fl-4 ta’ Ottubru tal-1996 – 18-il sena ilu.

Kien Kap tal-Partit Laburista Alfred Sant. Ix-xena te[odna quddiem il-Konkatidral ta’ San :wann g[al aktar solennità, pompo]ita u spettaklu. Hemmhekk, dakinhar, tliet ;img[at qabel l-elezzjoni li reba[ fl-1966, Sant, imdawwar mi]-]ew;

Deputati Mexxejja tal-Partit Laburista George Vella u :or; Abela ffirma dik li kien sej[ilha “dikjarazzjoni dwar tmexxija effettiva u nadifa”. I]-]ew; :or;ijiet ukoll iffirmaw din id-dikjarazzjoni kif g[amel ukoll nutar pubbliku li da[[luh fix-xena g[al aktar spettaklu u propaganda.

Din id-dikjarazzjoni kienet twieg[ed li, jekk ji;i elett ilPartit Laburista, kellha tinqata’ l-korruzzjoni, li jidda[[lu lprin/ipji ta’ tmexxija nadifa ta’ trasparenza, kontabilità u ;ustizzja. “Il-mexxej Laburista,” biex nikkwota e]att kif ikkonkluda r-rapport ta’ l-Orizzont tas-6 ta’ Ottubru temm billi qal li “dak li ffirmajna hi weg[da solenni li se nwettquha”. Issa kul[add jaf kemm il-Partit Laburista ma kienx ]amm ma’ dawn il-weg[diet f’dik id-dikjarazzjoni solenni u tefa’ kollox il-ba[ar wara l-ewwel ;irja ta’ Sant fit-tara; ta’ Kastilja. Infakkar biss li l-istess Perit Mintoff kien akku]a lill-Prim Ministru Sant, u dan fid-diskors tal-Ba;it, li “Sant kien tilef il-boxxla so/jali”.

Però Joseph Muscat jidher li tg[allem mill-i]balji tal-kap ta’ qablu u [afna mill-weg[diet, g[amilhom fil-mag[luq.

It-tielet fatt Joseph Muscat tg[allem u ;ab lil min jg[allmu kif jirba[ lelezzjonijiet bil-weg[di. Sintendi [allas flejjes kbar g[al dan is-servizz b[al meta Alfred Sant kien ;ab lil Phil Noble li kien ikkritikat minn Mintoff u b[alma x’aktarx g[amlu Henley & Partners ma’ Joseph Muscat. Il-mira prin/ipali ta’ din l-g[ajnuna minn barra kienet it-tattika ta’ kif tbig[ lilek innifsek lill-elettorat spe/jalment b’weg[di jlellxu li kapa/i jrebb[uk eluf ta’ voti li normalment ma ;;ibhomx bilg[aqal, bl-argumenti validi u fuq kollox bl-onestà. Niftakkru f’[afna tatti/i li minnhom qamu flejjes kbar b’u]u tal-billboards, tal-medja so/jali b’pop-ups propagandisti/i ta’ Joseph Muscat; pamphlets, flyers, ritratti, brochures lussu]i li twasslu bil-posta; streamers enormi mwa[[lin ma’ kull flyover, avvi]i u riklami ta’ pa;ni s[a[ kuljum fuq kull gazzetta u kunsilli lokali b’ma;;oranza Laburista jonfqu fondi f’toroq, bankijiet, pro;etti u mitt elf [a;a o[ra biex jag[tu palata kbira g[all-weg[di tal-Partit Laburista.

Ir-raba’ fatt

Wara li rajna dan kollu, x’[a u x’qed jie[u l-poplu Malti b’ri]ultat ta’ dawn il-weg[di kollha? {a Kabinett ta’ Ministri d-doppju tal-Gvern ta’ Lawrence Gonzi, li se jiswa lil Malta [afna aktar minn dak li l-familji suppost jiffrankaw mit-tnaqqis fir-rati tad-dawl u l-ilma f’Marzu li ;ej. Barra minn hekk twikka bi Prim Ministru li jsir dak li jrid hu ming[ajr ma jisma’. Il-poplu kellu jassisti wkoll g[alliskandlu fejn mara ta’ ministru ;iet impjegata bi €13,000 fix-xahar u salt Ministri u Segretarji Parlamentari ma jiddikjarawx sew assi jew d[ul fid-dikjarazzjonijiet tal-assi g[assena li g[addiet.

Bi dritt, il-poplu jistenna minn kul[add, spe/jalment minn dawk il-;urnalisti u opinjonisti li qabel l-elezzjoni tg[idx kemm ikkritikaw bl-a[rax lill-Gvern Nazzjonalista u li tg[idx kemm rew[u g[all-bidla biex jinsistu li jkollhom twe;iba g[al dawn il-mistoqsijiet: Kemm ;ew iqumu l-mijiet ta’ impjiegi politi/i tal-bi//a lkbira tal-impjegati fl-istazzjon tar-Radju Super One u OneTV fis-segretarjati privati tal-Ministeri u tas-Segretarji Parlamentari? Dawn kollha kienu mwieg[da?

Kemm se jkunu jqumu flus f’[ames snin l-g[exieren ta’ promozzjonijiet u [atriet flArmata u fil-Korp tal-Pulizija li ng[ataw bla b]onn u b’in;ustizzja kbira li saret ma’ dawk li qab]uhom fir-rank?

Kemm se jkun [allas b’kollox il-poplu g[all-konsulenti li kull Ministeru qed jimpjega ;img[a wara ;img[a?

U fuq kollox, kemm fadal weg[diet x’jissarrfu matul ilkumplament ta’ din il-le;i]latura?

Dritt li l-poplu jkun jaf Il-poplu g[andu dritt ikun jaf x’qed ji;ri. U llum ma tantx tista’ ta[bi wisq g[ax b’xi mod jew ie[or il-poplu jsir jaf.

Imma sadattant, il-poplu jkollu jitqanna b’dal-gvern li wiret u jistenna bil-[erqa kull okka]joni biex juri d-di]approvazzjoni tieg[u.

Min-na[a l-o[ra, il-poplu wkoll irid jag[mel [iltu u jirre]isti bil-fatti u bil-kura;; kull mi]ura ]baljata tal-gvern.

Irid juri d-di]approvazzjoni tieg[u g[all-mod kif il-pajji] sejjer g[exieren ta’ snin lura. Il-poplu g[andu jing[aqad wara lPN g[ax hu biss huwa t-tarka tad-drittijiet tieg[u.

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

23

Opinjoni

Ieqaf, a[seb u i]en

B

Toni Bezzina Kelliema tal-Oppo]izzjoni g[at-Trasport u l-Infrastruttura

Nappella biex il-Gvern jifta[ widnejh u jisma’ minn dak li qed jg[idulu r-residenti ta’ Marsaxlokk u Bir]ebbu;a, li aktar minn 90% minnhom ma jridux il-[a]na tal-gass fil-bajja ta’ Marsaxlokk

[ala deputat elett fuq il-{ames Distrett fiddmir li nwassal it-t[assib tar-residenti ta’ Marsaxlokk u Bir]ebbu;a dwar il-fatt li [a]na ta’ ’l fuq minn 140,000 metru kubu ta’ gass se tkun g[al dejjem fil-bajja ta’ Marsaxlokk.

G[alkemm mhux qed no;;ezzjonaw g[al ener;ija ir[as jew arja aktar nadifa fin-na[a t’isfel ta’ Malta, dan m’g[andux isir b’detriment g[as-sigurtà tal-familji li jg[ixu fl-in[awi tal-power station.

G[alkemm il-Gvern Laburista u]a lin-nies tan-na[a t’isfel ta’ Malta g[all-propaganda r[isa tieg[u qabel l-elezzjoni, issa qed jg[id li se jibqa’ g[addej bil-pjani ori;inali tieg[u – l-aqwa li ma jonfoqx aktar flus u jfittex je[les.

X’ji;ri jekk jinqala’ xi [a;a u jkun hemm [ru; ta’ gass?

F’dan il-ka] tifforma s[aba ta’ gass li tkun tista’ tie[u nnar. Kemm-il lokalità tolqot din is-s[aba? Marsaxlokk, Bir]ebbu;a, i]-}ejtun, {al G[axaq, Marsaskala, il-Gudja, {al Kirkop, i]-}urrieq, l-Imqabba, {al Safi, il-Qrendi, min jaf? U jekk din is-s[aba tie[u n-nar, xi splu]jonijiet jistg[u jse[[u? Kul[add jaf li n-na[a t’isfel ta’ Malta mimlija kmamar tan-nar li anke bi xrara nar jew ftit s[ana aktar milli suppost, dawn jisplodu. U x’ji;ri mill-[a]na ta]-]ejt tal-oil tanking, il-Petrolium Division, l-entry point ta’ {al Saptan u l-ajruport tal-Gudja?

Anke l-kaptan tal-bastiment li fuqu se tin]amm il-[a]na tal-gass wera l-preokkupazzjonijiet li l-kundizzjonijiet talmew; u l-fi]jonomija tal-port, ma jag[mlux din il-lokazzjoni ideali fejn ji;i sor;ut dan il-vapur ta’ madwar 1,000 pied tul b’170 pied wisa’ (jew daqs ta’ tliet pitches talfubol) u 150 pied (jew 15-il sular) g[oli, mimli gass. Dan barra l-periklu ta’ manuvrar mill-bastiment li jkun qieg[ed jissuplixxi l-gass partikolarment fix-xhur xitwin. Hemm imbag[ad il-manuvrar ta’ vapuri o[ra fosthom dawk diretti g[all-Port {ieles u diversi b/ejje/ tal-ba[ar tas-sajjieda f’din il-bajja. Il-Gvern irid ikollu s-sens li jieqaf, ja[seb u ji]en qabel jie[u de/i]joni finali.

Kul[add jaf x’;ara meta kienet qed issir manutenzjoni fit-tarzna fuq it-tanker ta]-]ejt Libjan ta’ 10,000 tunellata, l-Um El Faroud. G[alkemm dan it-tanker kien vojt meta

kien qed isir ix-xog[ol fuqu, l-isplu]joni [alliet stra;i s[i[a b’diversi [sarat fi proprjetajiet fl-in[awi minbarra li sfortunatament kienu tilfu [ajjithom disa’ [addiema.

A[seb u ara x’ji;ri jekk jinqala’ in/ident fuq bastiment b’[a]na ta’ 140,000 metru kubu ta’ gass likwifikat fih.

G[aliex il-Gvern Laburista ma jridx jag[mel b[alma g[amel il-Gvern Taljan u li bastiment b’tag[bija gass [ar;u 23 kilometru barra mill-port? Nispera li l-Gvern ma jkomplix jitqammel mar-residenti tan-na[a t’isfel ta’ Malta. Ir-residenti tan-na[a t’isfel ta’ Malta, dan il-Gvern se jpo;;ilhom bomba tal-[in f’darhom. X’qed jag[mel i/Chairman tal-Kunsill Konsultattiv g[an-Nofsinhar ta’ Malta biex jara li ji;u salvagwardjati l-interessi tar-residenti ta’ dawn il-lokalitajiet?

X’qed jistenna biex itella’ fuq l-a;enda ta’ dan il-kumitat g[ad-diskussjoni d-de/i]joni tal-Gvern li jpo;;i [a]na enormi tal-gass fil-bajja ta’ Marsaxlokk u x’evalwazzjoni saret fuq l-effetti li se jkollha din id-de/i]joni fuq diversi lokalitajiet fin-na[a t’isfel ta’ Malta? X’se ji;ri mill-valur tal-proprjetà f’dawn il-lokalitajiet?

E]empju /ar kien bit-tankijiet tal-gass fil-Qajjenza.

Imqabbla ma’ proprjetajiet o[ra, proprjetà fl-in[awi kellha l-valur ]valutat min[abba li kienet qieg[da qrib [a]na talgass. Dan barra l-fatt li min[abba s-Seveso Convention, ilMEPA ma kinitx qed to[ro; permessi g[al residenzi flin[awi ta’ dawn it-tankijiet. Issa, b’[a]na enormi ta’ gass x’se ji;ri? Ji;u evakwati r-residenti kollha? X’se jkun leffett fuq il-polza tal-assigurazzjoni ta’ proprjetajiet f’dawn il-lokalitajiet? Min se jag[mel tajjeb g[a]-]ieda filpremium ta’ dawn l-insurance policies, il-Gvern jew ir-resident?

Nappella biex il-Gvern jifta[ widnejh u jisma’ minn dak li qed jg[idulu r-residenti ta’ Marsaxlokk u Bir]ebbu;a, li aktar minn 90% minnhom ma jridux il-[a]na tal-gass filbajja ta’ Marsaxlokk. Nappella wkoll li/-Chairman talKunsill Konsultattiv g[an-Nofsinhar ta’ Malta biex ixammar il-kmiem u jibda jiddefendi l-interessi tar-residenti tallokalitajiet tan-na[a t’isfel ta’ Malta, b’mod spe/jali dawk ta’ Marsaxlokk u Bir]ebbu;a.

Sehmek fil-Partit Nazzjonalista

D

Caroline Galea Opinjonista

Meta tkun f’kumitat sezzjonali ta’ partit politiku jkollok il-privile;; li tkun fi struttura meqjusa l-ewwel tar;a fil-formazzjoni ta’ ideat politi/i li ji;u pre]entati fi strutturi o[ra tal-partit

awn huma verament ]minijiet interessanti li qed ng[ixu fihom. Grazzi g[all-Gvern Laburista u t-tmexxija tieg[u, kull ;img[a hija kkulurita b’xi a[bar jew ]vilupp li j;eg[luk ti//assa u li tiddomina l-medja g[al ftit ;ranet biss hekk kif malajr l-attenzjoni ddur fuq xi skandlu ;did. Jekk xejn, ]gur li l-;urnalisti lokali g[andhom [afna fuqiex jin[lew bilvalanga ta’ stejjer li kuljum u kull ;img[a qed jiddominaw ix-xena politika.

I]da waqt li l-Oppo]izzjoni qieg[da ta[dem qatieg[ biex tibqa’ vi;ilanti fuq il-gvern u tassigura li kull fejn hu possibbli jittie[du l-a[jar de/i]jonijiet g[al pajji]na, il-PN g[addej ukoll minn mumenti ta’ importanza partikolari. Hekk kif fla[[ar Kunsill :enerali ;ew approvati numru ta’ emendi biex jissa[[u l-istatut u l-politika tal-partit, issa sejrin ng[addu g[al fa]i o[ra. Fa]i importanti ferm fejn se nin]lu fl-g[eruq ta’ kull komunità biex insa[[u l-pedamenti tag[na fil-lokalitajiet.

B[alissa l-partit qed jag[millek stedina biex INT ukoll ting[aqad mag[na fil-[idma biex in;eddu dan il-partit. Fi ftit jiem o[ra se jibdew numru ta’ laqg[at ;enerali annwali f’kull lokalità fejn se jkun possibbli li wie[ed joffri s-servizz tieg[u fil-kumitat sezzjonali.

Jista’ jkun li int qatt ma bsart jew ikkunsidrajt li toffri sservizz tieg[ek fuq dan il-livell politiku i]da jekk temmen li l-PN jista’ jag[ti kontribut siewi lil pajji]na, il-kontribut tieg[ek huwa kru/jali. Bis-sa[[a tieg[ek, il-Partit Nazzjonalista jista’ jkun aktar qrib tal-ideat tieg[ek u talkomunità tieg[ek. Il-Partit tan-Nies jista’ verament jer;a’ j[oss il-polz tas-so/jetà Maltija bl-g[ajnuna tieg[ek.

Meta tkun tag[mel parti minn kumitat sezzjonali ta’ partit politiku jkollok l-unur u l-privile;; li tkun imsie[eb fi strut-

tura meqjusa l-ewwel tar;a fil-formazzjoni ta’ ideat politi/i li ji;u pre]entati fi strutturi o[ra tal-partit g[ad-diskussjoni u ttwettiq. Il-[ajja ta’ kumitat sezzjonali mhux dejjem fa/li i]da ]gur li s-sabi[ tag[ha hu li minn nies differenti, minn karrieri u professjonijiet differenti, etajiet varjati, nisa u r;iel, jo[or;u diskussjonijiet animati li j]ew;u l-b]onnijiet talkomunitajiet mal-politika attwali tal-partit.

L-emendi ;odda tal-istatut se jfissru strutturi ;odda fil-partit li se jil[qu sezzjonijiet wiesg[a tas-so/jetà Maltija i]da jiena xorta wa[da nemmen li s-swaba’ tal-partit jibqg[u lkumitati sezzjonali u g[alhekk kumitati m;eddin b’ta[lita ta’ nies ta’ esperjenza u demm ;id g[andhom ikunu l-mira tag[na f’dawn il-mumenti.

Irrispettivament mill-età jew background tieg[ek, il-PN g[andu b]onnok. Ag[mel kura;; u ag[mel l-ewwel pass biex timla formola ta’ nominazzjoni u tissie[eb fil-kumitat sezzjonali tal-lokal tieg[ek. In-nominazzjonijiet g[andhom jaslu g[and l-Assistent Segretarju :enerali fid-Dar ?entrali jew is-Segretarju attwali tal-Kumitat Sezzjonali mhux aktar tard minn sebat ijiem qabel il-Laqg[a :enerali Annwali fil-komunità tieg[ek. Jistg[u jikkontestaw dawk li jkunu ilhom sena msie[ba fil-partit jew fil-ka] ta]]g[a]ag[ tliet xhur biss. B[alissa fil-gazzetti In-Nazzjon u il-mument qed ti;i ppubblikata wkoll l-iskeda tad-dati ta’ dawn il-laqg[at!

Il-PN huwa konvint li bis-sehem tieg[ek il-programm ta’ ti;did jista’ jkun ta’ su//ess. Kun parti int ukoll minn dan ilpartit im;edded. L-amministrazzjoni l-;dida u [afna u [afna nies ta’ rieda tajba qeg[din jag[tu s-sehem tag[hom biex isa[[u l-partit [alli jkun lest g[all-isfidi li ;ejjin. U int, lest li tag[ti sehmek?

Grazzi bil-quddiem tal-kontribut tieg[ek!

24

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Ittri lill-Editur

?ensura

Hija grazzja li isem Malta jissemma fl-Iskrittura Mqaddsa fir-rakkont dettaljat li San Luqa kiteb fl-Atti tal-Appostli, Kap 27:16 sa 28:10. Segwejt il-qari tal-Litur;ija f’nhar ilfesta ta’ San Pawl, u b[alma ji;ri kull sena r-rakkont jieqaf [esrem f’Kap 28:6, meta rrakkont ta’ San Luqa li proprju jesponi bl-aktar mod dinjitu] il-kwalitajiet u l-valuri sbie[ tal-Maltin jit[alla barra kompletament.

G[alija din hija /ensura u ma nistax nifhem kif fillitur;ija ta’ din il-festa nazzjonali, ji;u skartati l-a[[ar versi: “F’dawk l-in[awi kien hemm l-oqsma tal-prin/ep tal-

Dehra tal-pittura li turi lil San Pawl u San Publju fil-knisja ta’ Burmarrad. Xog[ol l-artist Emvin Cremona.

g]ira, li kien jismu Publju.

Dan laqag[na u bil-qalb kollha ]ammna g[andu tlitt ijiem.

Missier Publju inzerta mix[ut, marid bid-deni u d-disenterija.

Pawlu da[al [dejh, g[amel talba, qieg[ed idejh fuqu u fejqu. Wara dan imbag[ad bdew ukoll jersqu g[andu lmorda l-o[ra tal-g]ira, u hu fejjaqhom. Urewna ;ie[ kbir, u meta ;ejna biex nitilqu, g[abbew fuq il-;ifen kulma konna ne[tie;u.”

Nistaqsi...hemm xi [a;a barra minn lokha fl-a[[ar versi, u g[aliex g[adna nippersistu li n[alluhom barra?

Dawn il-versi ji;bru ssinifikat prin/ipali u jwasslu lmessa;; ewlieni u qawwi tarrakkont kollu ta’ San Luqa fis-silta li [allielna dwar Malta. Bil-fejqan ta’ missier Publju, San Pawl ried juri gratitudni, im[abba, u rikonoxxenza lejn il-Maltin, talli Publju, b[ala rappre]entant ewlieni talMaltin ]amm lill-276 nawfragi ;ewwa daru g[al tlett ijiem.

Qed nitilfu opportunità tajba li nwasslu messa;; ta’ g[aqda u nenfasizzaw il-valuri sbie[ tag[na l-Maltin, spe/jalment il-valur tal-;enero]ità. Mela San Luqa, impressjonat blospitalità ta’ Publju u l-Maltin, g[amel u]u minn kliem pre/i] biex i[allilna wirt li jiddistingwina b[ala poplu li jaf i[obb, u a[na, ni//ensurawh. Ma nistax insib ra;uni valida g[al dan in-nuqqas, sena wara lo[ra.

Nistenna g[alhekk li min hu inkarigat mil-litur;ija tal-qari ta’ din il-festa nazzjonali jifhem a[jar ir-responsabbiltà tieg[u, u jekk hemm xi ra;uni g[aliex ir-rakkont tal-Atti talAppostli dwar il-Maltin ma jinqarax kollu, kif [allihulna San Luqa, jg[idilna [alli nitg[allmu.

Dak li jag[milna kburin u jag[tina identità b[ala poplu li jaf i[obb, g[andna nenfasizzawh biex nie[du e]empju minnu u mhux inwarrbuh. Ittajjeb u dak li jag[mlilna unur g[andna nkunu kburin bih.

G[alhekk nag[mel su;;eriment biex il-valuri sbie[ talMaltin u li l-barranin japprezzaw fina, ng[o]]uhom aktar, u fil-festi ta’ San Publju u San Pawl, patruni ta’ Malta, ilversi tal-litur;ija, fl-Atti talAppostli, Kap 27:16 sa 28:10 jinqraw kollha.

Nappella, biex kull min i[ossu verament Malti u jaqsam dan il-[sieb, ilissen le[nu pubblikament biex iddinjità li tixirqilna b[ala poplu ospitabbli u li jaf i[oss g[al min hu fil-b]onn, nag[rfu napprezzawha a[jar, a[na stess.

Publio Agius Il-Furjana

25

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Ittri lill-Editur

Anzjani mhux konsultati Qalu li l-Ministru Marie Louise Coleiro Preca kienet irrappurtata tg[id li kienu lanzjani nfushom li riedu li ]]idiet u bonus li kienu jir/ievu mal-pagament ta’ Jannar jibdew jir/evuhom imqassma matul is-sena. Il-Ministru qalet li dan jirri]ulta minn st[arri; li sar mal-anzjani.

Issa jien u l-mara, it-tnejn pensjonanti, u b[alna hemm o[rajn li ma jafux b’dan list[arri;. Nissu;;erixxi lil Coleiro Preca biex mal-pensjoni li jmiss tibag[tilna formula bil-mistoqsija sempli/i naqblux ma’ dan jew le.

Nisfida lil Coleiro Preca tag[milha din g[ax a[na veru anzjani imma ma ;ejniex konsultati. Il-Ministru g[andha tassew tibda ]]omm malweg[da li dan gvern li jisma’.

Joe Camilleri Tas-Sliema

Il-Partit Laburista jinkwieta!

B’referenza g[all-ankrar permanenti ta’ vapur-bomba mimli b’140,000 elf metru kubu ta’ gass fil-bajja ta’ Marsaxlokk ta’ min wie[ed jara x’kien qal Joseph Muscat illum Prim Ministru nhar il{add 16 ta’ Mejju 2010.

Skont l-orizzont pa;na 9: “Dr Muscat qal li l-Partit Laburista jinkwieta g[ax jaf bi stejjer o[rajn ta’ power stations talBWSC. Storja li kienet filgazzetta lokali kif power station tal-BWSC fil-Maritius li hija i]g[ar minn dik ta’ Delimara spi//at splodiet.

G[aldaqstant esprima t-tama li t-tekni/i tal-Enemalta vverifikaw x’kien li wassal g[al din l-isplu]joni, kif ukoll lin-nies tal-MEPA se jindenjaw ru[hom jistaqsu dawn il-mistoqsijiet nhar il-{amis li ;ej meta se japprovaw jg[a;;lu biex jag[tu permess g[allpower station.”

It-tekni/i tal-MEPA llum fl2014 qeg[din jivverifikaw ilperikli li jista’ jo[loq dan ilvapur bomba qabel ma japprova jg[a;;lu biex jag[tu permess g[all-power station ;dida?

In-nies tal-MEPA se jindenjaw ru[hom jistaqsu dawn ilmistoqsijiet tant pertinenti?

Illum il-Partit Laburista g[adu jinkwieta? X’ipokresija u x’irresponsabbiltà kif qed ja[dem il-Gvern Laburista llum!

Paul Vella Birkirkara

Pjan lokali g[all-Port il-Kbir Nag[mel referenza g[allaqg[a pubblika dwar il-Pjan Lokali (attwali) g[all-Port ilKbir li ;iet organizzata flIskola Primarja Kulle;; Santa Margerita (Bormla), nhar il:img[a, 26 ta’ Lulju, 2013.

B[alma di;à ntqal waqt din l-imsemmija laqg[a, hemm b]onn ur;enti li l-MEPA tistudja bis-serjetà dak kollu li jista’ jsir biex il-Furjana ma tibqax i]jed b’numru kbir ta’ djar vojta (abbandunati u mitluqin), b’mod partikulari meta r-Re;istru Elettorali g[all-Kunsilli Lokali (April 2013) kien juri li votanti rre;istrati fil-Furjana hemm 1,940 biss.

Jekk mhux se tittie[ed azzjoni, bosta huma dawk li jib]g[u li /erti zoni, b[alma huma l-Belt Valletta, ilFurjana, il-Marsa, Kordin, Bormla, l-Isla, il-Birgu u lKalkara se jsiru ‘bliet fatati’.

Il-popolazzjoni ta’ Malta g[andha tkun mifruxa b’mod ;ust biex ikun hemm komunitajiet [ajjin u biex in-negozju jer;a’ jie[u r-ru[ fiz-zoni kollha tal-pajji].

Edward Torpiano Kunsillier Il-Furjana

Meta ]ar lill-familji Xlukkajri Mid-diskors ta’ Joseph Muscat fil-Fgura nhar l-1 ta’ Mejju 2010 hekk kif irrappurtat f’The Sunday Times tal-{add 2 ta’ Mejju 2010 insibu dan li ;ej: “Muscat qal li l-Labour Party kien se juri solidarjetà mar-residenti ta’ Marsaxlokk b’mod pa/ifiku i]da ri]olut nhar l-Erbg[a billi j]ur familji li jg[ixu vi/in ta’ fejn il-gvern qed jipproponi li jkabbar ilpower station. In-na[a t’isfel ;ie ridott f’mi]bla.” Muscat qal li ried juri lill-gvern lejlet iddibattitu parlamentari dwar ilkuntratt kontroversjali talestensjoni li ng[ata lill-BWSC li l-poplu kien stenba[.

U issa bil-proposta ta’ Joseph Muscat li jankra tanker b’140,000 metru kubu ta’ gass g[al dejjem fil-port ta’ Marsaxlokk, kif ukoll bil-bini ta’ power station ;dida o[ra ma’ dik li di;à hemm, x’se nag[mlu? Issa n-na[a t’isfel ta’ Malta mhux mi]bla biss sar i]da mi]bla b’riskju g[oli.

Issa, min se juri solidarjetà ri]oluta man-nies ta’ Marsaxlokk u man-nies tanna[a t’isfel g[ax issa dawn l-

Dehra kif mistennija tkun il-bajja ta’ Marsaxlokk, b’tanker b’tag[bija ta’ 140,000 kubu ta’ gass

in[awi se jidda[[lu fil-periklu li ji;i sparixxut mill-wi// ta’ Malta?

G. Cassar

{al Luqa

Imwerwrin u mreg[din

An;lu Farrugia, dak i]]mien kien Deputat Mexxej

tal-Partit Laburista, nhar il{add 30 ta’ Mejju 2010 b’referenza g[all-estensjoni talpower station mill-BWSC li gvern Nazzjonalista kien qieg[ed i[ejji biex jibni f’Delimara kien qal: “G[andna nies fis-south li huma imwerwrin mill-impjant il-;did.”

Mela llum x’g[andna? A[na n-nies tan-na[a t’isfel ninsabu tassew imwerwrin b’dak il-

vapur li g[alina daqslikieku se jkun bomba mimli bl-eluf fuq l-eluf ta’ metri kubi ta’ gass li l-Prim Ministru Joseph Muscat se jpo;;i sor;ut g[al dejjem f’Marsaxlokk.

Illum a[na ninsabu mwerwrin u mreg[din u nispera ma nispi//awx mg[ollijin b’dak li jrid il-Gvern Laburista

H. Farrugia Bir]ebbu;a

26

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Intervista

Irridu Karnival mimli arti, mekkani]mu u professjonalità fit-toroq tag[na Brian Zammit (lemin) ma’ Terrence Agius Fuq il-Fosos tal-Furjana quddiem karru tal-Karnival tal-1997

George Maggi jintervista lill-karrista Brian Zammit Ftit tal-jiem o[ra u jibda r-renju talbluha bl-ispettaklu mlewwen talKarnival li g[alih jattendu eluf ta’ nies kemm fil-Belt Valletta kif ukoll filFurjana. Din is-sena se jsir bejn it-28 ta’ Frar u l-4 ta’ Marzu.

I]da kif resaq lejn xtutna dan l-ispettaklu karnivalesk? Il-Karnival tfa//a b’xi mod snin qabel il-mi;ja tal-Ordni tal-Kavallieri ta’ San :wann f’Malta, l-aktar g[all-klassi l-g[olja bil-veljuni, ballijiet fis-swali u ikliet. I]da malwasla tal-Ordni ta’ San :wann, dan i]jed ikkarga. Dawn ;ew b’ideat aktar progressivi, so/jevoli u kuluriti.

Kien isir g[ors s[i[ bejn ilKavallieri, dawk li jaslu minn barra minn Malta fuq l-i;fna fid-da[liet talart tal-Kottonera, u m’g[andniex xi ng[idu, il-Maltin. Dan il-briju karnivalesk kien isir kemm fil-Birgu kif ukoll fl-Isla. G[addew is-snin u meta lOrdni tal-Kavallieri resqet lejn il-Belt Valletta, dan resaq mag[ha u min[abba li l-Furjana tinsab daqs tefg[a ta’ ;ebla ’l bog[od resaq ukoll lejha.

Sadattant, fl-1958, il-Karnival ta’ Malta sar fix-xahar ta’ Mejju, fixXag[ra tal-Furjana, l-Arena talIndipendenza. Dan sar g[al darba biss.

Madankollu, il-Gran Finale talKarnival ta’ Malta baqa’ jsir fi Triq Sant’Anna l-Furjana.

Aktar qrib lejna, il-Furjana kemm-il darba [adet sehem attiv fil-jiem talKarnival kemm bil-bini ta’ karrijiet kif ukoll bis-sehem tal-Banda Vilhena.

Biex nikseb aktar tag[rif dwar ilKarnival ta’ Malta, iltqajt ma’ Brian Zammit, il-Furjani] entu]ja]mat [afna g[all-Karnival.

Iltqajna fl-istudio ta’ Radju Vilhena fi Triq il-Miratur, il-Furjana, minn fejn Brian flimkien ma’ s[abu jwasslu dan l-istazzjon. Staqsejt lil Brian kif i[ares lejn il-fatt li minkejja li l-qofol talKarnival ta’ Malta jsir fil-Belt Valletta, il-Furjana wkoll dejjem laqg[et fiha lfesta ferri[ija tal-Karnival.

Brian we;ibni li peress li l-Belt Valletta u l-Furjana jmissu ma’ xulxin, dejjem kien hemm xi forma ta’ estensjoni tal-attivitajiet tal-Karnival u dan

min[abba /erti ra;unijiet lo;isti/i.

Brian kompla jfissirli li min[abba li lFurjana tinsab barra l-Belt Valletta anki meta l-Karnival kellu l-qofol tieg[u l-Belt biss, il-karrijiet, karettuni u maskeruni kienu jkunu skjerati minn dejjem fuq il-Fosos tal-Furjana.

Il-qofol ta’ dan kollu g[al Brian kien la[aq fl-1983 meta hu u s[abu [adu de/i]joni li su//essivament jipparte/ipaw b’karru f’isem il-Furjana u dan baqa’ jsir g[al 23 sena s[a[.

Dwar xi ;id li l-Furjana tista’ tgawdi mill-Karnival meta parti kbira minnu qed issir fl-istess Furjana, Brian qalli li trid t[ares lejn dan il-fatt minn ]ew; lentijiet. Dik il-lenti po]ittiva li jersaq il-kummer/ lejn il-Furjana u dik illenti negattiva g[ad-danni li ssofri lFurjana u r-residenti tag[ha wara kull attività tal-massa. Biex jifhem dan kollu, wie[ed irid ikun jg[ix f’din illokalità.

Brian g[amel tlieta u g[oxrin sena konsekuttivi jipparte/ipa, li fihom bissehem tal-grupp tieg[u qatt ma fallew li j;ibu unur mill-ewwel sat-tielet post.

Sadattant, b’sodisfazzjon, wara li waqaf hu, mill-grupp tieg[u [ar;u ]ew; gruppi o[ra li anki dawn g[adhom i;ibu l-unuri sal-;urnata tallum.

Staqsejt ukoll lil Brian kif nies mill-Furjana b[al karristi jew ilBanda Vilhena kienu jew g[adhom jie[du sehem fil-Karnival. Hu qalli li fi]-]mien tal-lum hemm grupp ta’ karristi li jikkompetu f’kategorija mag[rufa b[ala kumpanija. Din t[addan karru, kostum u ]ifna, fejn ukoll bil-limitazzjonijet provduti lilhom, jag[tu sehemhom g[all-Karnival ta’ Malta kif ukoll g[all-isem tal-lokalità.

Dwar kif jixtieq jara l-Karnival ta’ Malta, Brian bi tbissima qalli li xxewqa tieg[u hi li jer;a’ jara lKarnival ta’ xi [dax-il sena ilu fejn larti, il-mekkani]mu u l-professjonalità jispikkaw fit-toroq tag[na. I]da biex dan isir, ]ied jg[idli Brian, iridu jitne[[ew /erti restrizzjonijiet ]ejda li saru fl-a[[ar snin, b[al pere]empju revi]jonijiet fil-qisien u sa[ansitra g[al pa;na 27

27

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Intervista

“Il-Karnival ta’ Malta kien a[jar minn dawk ta’ barra” minn pa;na 26

regolamenti partikulari li bihom lanqas biss il-karrijiet ma t[allew ikunu kompetittivi, b’konsegwenza li naqas il-livell.

B’kur]ità staqsejt lil Brian jekk attendiex g[al xi Karnival barra minn Malta u x’differenza jara meta jqabbilhom ma’ dak Malti. Qalli li attenda g[all-Karnival ta’ Acireale, Misterbianco, Venezja, Rio de Janeiro u dak ta’ Viareggio fejn l-a[[ar wie[ed hu meqjus b[ala tal-aqwa livell flEwropa. B’wi//i minn quddiem, kompla Brian, ng[id li fl-aqwa tieg[u, il-Karnival ta’ Malta kien a[jar minnhom ilkoll.

Staqsejt ukoll lil Brian xtaqx jg[id xi [a;a lil dawk li b’entu]ja]mu jie[du sehem filKarnival. Hu qalli li xtaq jurihom l-apprezzament tieg[u g[ax-xog[ol li jag[mlu f’kundizzjonijiet mi]eri, i]da xi darba jixtieq jara dak li dejjem xtaq: g[aqda bejn ilparte/ipanti, li ji;bdu [abel wie[ed g[all-;id tag[hom u ta’ din il-manifestazzjoni, fejn wara kollox, huma l-protagonisti.

Stedint lil Brian jg[addi messa;; lill-organizzaturi talKarnival Malti. Brian b’rispett u /erta qawwa qalli li lmessa;; qasir u dirett tieg[u kien li min ikun appuntat g[al dawn il-karigi u ma j[obbx u ma jifhimx f’din l-arti ma ja//ettax din il-kariga g[all;id tieg[u nnifsu u tat-turi]mu li ji;i ;;enerat minn din lattività.

Fl-a[[ar nett stedint ukoll lil Brian jg[addi messa;; lillartisti xenografi/i, kostumisti, [ajjata, karristi, atturi, mekkani/i u o[rajn b[al professjonisti u nies tas-seng[a.

Brian qalli li dawn kollha g[andhom jib]g[u g[al din lattività u dak li jag[mlu jsir biss b’im[abba g[ax huma qed i]ommu [ajja l-istorja ta’ missirijietna li te[odna lura g[al ftit snin qabel il-wasla talKavallieri. “Ejjew ma n[allu ’l [add i[allat il-festa g[a]i]a tag[na ma’ attivitajiet parti;jani o[ra.”

Karru ta’ Brian Zammit li jmur lura g[all-1995 u li bih reba[ l-ewwel premju fil-kategorija Karrijiet Trijonfali, Sez. B

28

It-Torri Belem li jilqa’ fih g[add ta’ mu]ewijiet li joffru xalata g[al min i[obb l-arti

Safar

Dehra naturali mill-isba[ fit-Tramuntana tal-Portugall

Il-Portugall…kultura rikka, bliet mimlijin [ajja u kampanja mill-isba[ Euchar Mizzi

mizzieuchar@gmail.com

In-nies fil-belt ta’ Porto huma mag[rufin biex jieklu l-kirxa. Dan min[abba li fl-img[oddi kien hemm nuqqas ta’ la[am min[abba li kellhom jipprovdu l-la[am lill-belt kapitali u minflok kellhom jieklu soppa tal-kirxa li hi l-ispe/jalità tal-belt

29

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Jekk tivvja;;a mit-Tramuntana san-Nofsinhar tal-pajji] se tiltaqa’ ma’ xeni differenti. FitTramuntana tg[addi minn qalb muntanji [odor, miksijin dwieli u si;ar o[ra, tg[addi minn qalb muntanji kollha blat g[eri b’ilma nie]el u sa[ansitra tg[addi minn art de]erta fir-re;jun ta’ Alentejo sa ma fl-a[[ar tasal max-xtajta ta’ Algarve. L-14il korsa tal-golf li wie[ed isib fil-Portugall huma fost l-aqwa mija fl-Ewropa.

Il-Portugall jinsab fil-Lbi/ tal-Ewropa. L-O/ean Atlantiku jmiss mieg[u mil-Lbi/ u min-Nofsinhar waqt li Spanja tmiss mieg[u mit-Tramuntana u mil-Lvant. Il-Portugall hu maqsum f’seba’ re;juni: Azores, Alentejo, Algarve, Centro, Lisboa, Madeira u Norte.

F’Li]bona, li hija l-belt kapitali Portugi]a, issib bosta postijiet ta’ interess fosthom Jeronimos Monastery. Dan huwa l-post tal-mistrie[ tal-esploratur Vasco da Gama. Hawn ukoll knisja mibnija fl-1500 li hi parti mill-Monasteru. Estoril qieg[da f’Cascais fi/-/entru tad-distrett ta’ Li]bona. F’din il-belt insibu fdalijiet tal-Feni/i, tar-Rumani u talG[arab li kienu jag[]lu dan il-post min[abba lpo]izzjoni strate;ika tag[ha. Il-fortifikazzjoni hija xhieda tal-attakki numeru]i mill-pirati Spanjoli, Fran/i]i u Ingli]i

It-Torri ta’ Belem ukoll inbena fl-1500 u ;ie dikjarat ukoll monument ta’ wirt dinji millUNESCO. Fil-Mu]ew Colouste Gulbenkian hemm te]ori mil-Lvant u l-Punent. Tista’ tara xog[ol ta’ Rembrandt, Rubens, Hanet u Renè l’Alique. Fil-Mu]ew ta’ Berardo hemm xog[lijiet ta’ Andy Warhol, Picasso u Dali. Hemm ukoll ilkappella l-aktar sinjura tad-dinja li fiha [afna xog[ol tad-deheb mi;jub mill-Bra]il. Fil-Mu]ew tad-Disinn u l-Moda ssib xog[lijiet ta’ nies filqu//ata internazzjonali tal-moda u d-disinn.

Fatima hi post ta’ pellegrina;; g[al [afna Kattoli/i li jfakkru d-dehra tal-Madonna lit-tliet rg[ajja ckejknin; Lu/ija, Giacinta u Fran;isku filpost li jismu Cova da Iria. Fil-kuruna ta’ fuq ras ilMadonna li hemm fil-kappella tad-dehriet hemm il-balla li tne[[iet mill-intern tal-Papa l-Beatu :wanni Pawlu II, meta ppruvaw jassassinawh.

Porto hija /entru mill-aktar industrijali u kummer/jali. Il-belt hija mibnija ma;enb l-g[oljiet li j[arsu fuq x-Xmara Duro. Din tag[mel ukoll parti mill-wirt dinji. Ir-residenti ta’ Porto huma mag[rufin b[ala Tripeiros (li jieklu l-kirxa). Innies ta’ Porto j[addnu kultura differenti millkumplament tal-Portugi]i l-o[ra.

Sesimbra tinsab ma;enb il-muntanji Serra da Arribida. Billi qieg[da fil-bajja ta’ Setubal, filbidu tax-Xmara Sado, hi belt importanti g[assajjieda. It-turi]mu hu industrija importanti f’Sesimbra. Din il-belt hi famu]a g[all-bajjiet

sbie[, g[ar-restoranti tal-[ut u g[all-[ajja ta’ matul il-lejl. Hi popolari wkoll mal-g[addasa.

Il-park naturali ta’ Arrabida qieg[ed fitTramuntana tax-Xmara Sado. Fih madwar 213-il spe/i ta’ vertebra, tmien spe/i ta’ amfibji, 16-il spe/i ta’ rettili, 154 g[asfur differenti u 35 g[amla ta’ mammali. Instabu wkoll fdalijiet ta’ dinosawri.

Il-belt ta’ Obidor kienet okkupata mir-Rumani kif juru l-fdalijiet arkeolo;i/i. Fil-belt ta’ Obidor hemm ]ew; parro//i: ta’ Sao Pedro u Santa Marija. L-arkitettura Medjevali f’din il-belt hi ppreservata [afna. It-toroq, il-pjazez, il-fortifikazzjonijiet u l-kastell huma destinazzjoni turistika popolari. F’Lulju, il-Kastell Obidor itella’ suq tradizzjonali Medjevali.

Nazarè tikkonsisti fi tliet partijiet: Praia (maxxtajta), Sitio (villa;; antik fuq il-blat) u Pederneira (villa;; ie[or qadim fuq g[olja). Praia u Sitio huma a//essibbli b’funikular. Nazare hija attrazzjoni turistika reklamata b[ala villa;; pittoresk [dejn il-ba[ar. Il-belt kienet mag[rufa g[all-kostumi tradizzjonali tas-sajjieda u n-nisa tag[hom li kienu jilbsu xalel tradizzjonali u fradal irrakkmati fuq dbielet tal-flanella b’kuluri differenti. Dawn il-[wejje; g[adhom jilbsuhom f’xi okka]joni sal-;urnata tal-lum.

Din hija ;ita m]ewqa b’dak kollu li wie[ed jista’ jimma;ina b’ta[lita ta’ postijiet mimlija divertiment, ser[an kif ukoll ta’ riflessjoni spiritwali.

F’Obidos, f’Lulju, il-Kastell Obidor itella’ suq tradizzjonali Medjevali. G[al ;imag[tejn s[a[ il-kastell u l-belt tal-madwar jikkreaw atmosfera ta’ Ewropa Medjevali permezz ta’ ikel, kostumi, xog[ol tal-idejn, sport, divertiment u xi ;lied bejn il-kavalleri

Fatima… fit-13 ta’ Mejju u fit-13 ta’ Ottubru eluf ta’ nies i]uru din il-belt. Fil-Ba]ilika ta’ Fatima hemm i]]ew; oqbra ta’ Giacinta u Fran;isku, li mietu fl-1919 u fl-1920, kif ukoll il-qabar ta’ Suor Lu/ija li mietet fl-2005

Il-monasteru ta’ Jeronimos f’Li]bona li hu wirt dinji dikjarat mill-UNESCO

Estoril g[andha [afna fortifikazzjonijiet mal-kosta li huma simbolu tar-re]istenza li wasslet g[allIndipendenza tal-Portugall. Fit-Tieni Gwerra Dinjija r-re;jun kien /entru ta’ spiji u diplomazija sigrieta

30

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

28 storja ;dida minn Anton Grasso

Letteratura

‘:enn fl-Aqwa Tieg[u’ – It-52 ktieb f’karriera li tinfirex fuq medda ta’ 40 sena Re/ensjoni ta’ Patrick Sammut

‘Grasso llum hu kittieb misjur u ta’ esperjenza kbira li jaf jo[ro; mill-pinna tieg[u kitbiet li jappellaw g[al varjetà ta’ qarrejja’

Dan hu s-27 volum ta’ stejjer ta’ Anton Grasso li ji;bor fih 28 storja ;dida, stejjer li qatt ma ;ew ippubblikati qabel. Hu wkoll it-52 ktieb f’karriera li tinfirex fuq medda ta’ 40 sena. Dawn huma stejjer li ilhom li nkitbu imma jin[ass sew li Grasso rfinahom qatig[ sakemm wasal biex [oloq prodott e//ellenti ma[dum b’seng[a.

Tematika u persona;;i

Anton Grasso hu kittieb li jitfa’ dawl fuq l-irkejjen liktar imdallmin ta’ mo[[ ilbniedem. Grasso jikxef dak li qatt ma tobsor li hemm mistur f’qalb jew f’ru[ il-bniedem.

Jitberr[u fatti li jwa[[xu, delitti li ilhom mo[bija snin twal, we;g[at li m’hemmx duwa g[alihom. Hemm ;ennati li l-bniedem kapa/i jag[mel bla ma qatt qabel ikun [aseb fihom.

Grasso jfakkarna li hemm [wejje; li jse[[u minkejja li ma nistg[ux nispjegawhom: kollox hu rakkuntat donnu minn ta[t l-ilsien. Ir-rakkont li j;ib l-isem ta’ din il-;abra hu b’sa[[tu tassew. Mistoqsija /entrali hija: “Xi jwassal lil xi [add isir qaddis, ie[or qattiel?” Hemm l-anti-climax tala[[ar – l-iskoperta li l-qattiel mhux wie[ed – u l-g[arfien li l-[ajja g[andha element qawwi tal-assurd. Dan kollu jintrabat mal-kumplessità ta’ mo[[ il-bniedem: “Il-mo[[, Sara, ma tistax te[odlu kopja.”

Il-kumplessità tan-natura tal-bniedem to[ro; ukoll f’IlBaqra: il-bniedem jinftiehem b[ala [lejqa ma[kuma millpassjoni u mill-;ibdiet istintivi, imma anki b[ala kreatura b’mo[[ li jirra;una, jhewden u jara kif je[les minn sitwazzjoni li ma tog[;bux biex jakkwista o[ra a[jar. Hemm ukoll l-g[arfien li l-mewt dejjem t[uf, anki jekk dak li jkun ma jkunx qed jistennieha.

F’bosta mir-rakkonti tispikka r-relazzjoni bejn is-sessi jew anki ]-]wie; (ara Tfajla Mi;nuna, Koxox tat-Ti;ie; u It-Tielet Ra;el). L-im[abba tista’ tinftiehem b[ala ossessjoni u aspett kumpless li mhux fa/li g[all-bniedem.

Anki hawn hemm ]ew; forzi mqeg[din f’kuntrast: l-eros u t-thanatos (im[abba vs mewt).

Stil

Anton Grasso fin-novelli tieg[u ju]a stil mexxej.

I[addem l-ewwel persuna singular, drabi o[ra t-tielet per-

Id-disinn fuq il-qoxra ta’ barra tal-aktar ktieb re/enti ta’ Anton Grasso ‘:enn fl-Aqwa Tieg[u’, produzzjoni ta’ Horizons

suna, u anki d-diskors dirett.

Tispikka l-kon/i]joni, bi ftit ripetizzjonijiet, ladarba lkelma Grasso ji]inha qabel ma jni]]ilha. Dawk tieg[u huma rakkonti li jwasslulna azzjonijiet tal-wa[x imma b’mod kirur;iku, fejn apposta hi nieqsa kull tip ta’ emozzjoni. U[ud minnhom huma stejjer li ma jitwemmnux u li j[allu lill-qarrej jimma;ina kif jistg[u jkomplu.

F’It-Tifel tal-In/irata Sewda naqraw dwar fatti li jse[[u bejn id-dinja reali u dik tal[olm. Hawn hemm elementi li jfakkru fl-istorja ta’ Bajda Sil; u s-Seba’ Nani, imma hawn kollox hu me[ud f’dinja totalment differenti fejn ja[kem l-oppost, il-wa[x, u ttmiem hu wie[ed fejn inixxi abbundanti d-demm.

L-element gastronomiku jispikka kemm f’Tisjir, kif ukoll f’La[am is-Sinjuri. Anki hawn Grasso jitlaq min-normalità biex gradwalment jibdel ir-rakkont f’wie[ed a[rax sakemm jil[aq tmiem li jixxokkja. Kitba b[al din tista’ tfakkar fil-films tar-re;ista Britanniku Peter Greenaway, fosthom The Cook, the Thief, his Wife and her Lover (1989) fejn ta[kem il-metafora kulinarja. ?erti partijiet tar-rakkont Karru bla Ku//ier ifakkru fil-

kitbiet ta’ Edgar Allan Poe, laktar l-ambjent gotiku, imdallam, imma anki l-istil li jimbuttak taqra bla nifs, letteralment. Grasso jirrakkonta dak li jista’ jse[[ fir-realtà, minkejja l-inkredibiltà u l-kruha tieg[u, jew dak li se[[ di;à u li [asad fil-la[am il-[aj. Anki f’}ew; Ittri r-ritmu jg[a;;el tassew sa mill-bidu nett, donnu l-qarrej qed ji;i mbuttat minn id invi]ibbli li ;;ag[lu j[oss tensjoni, sens ta’ ur;enza u qtug[ ta’ nifs.

Im[abba, delitt u mewt jimxu id f’id biex jo[olqu rakkont li jfakkar fi stejjer kapolavuri tal-letteratura Russa, fosthom dawk miktubin minn Dostojevski. Grasso jirrakkonta ;rajjiet li spiss ise[[u fi spazji mdallmin, ;rajjiet li jikxfu l-fatt li s-so/jetà hi marida. Dan u aspetti o[ra b[ad-delitt u l-bi]a’ millmewt jorbtu l-kitba ta’ Grasso anki mal-giallo Taljan miktub minn kittieba b[al Carlo Fruttero u Franco Lucentini.

Hemm drabi meta Grasso jinkludi elementi mir-reali]mu ma;iku, meta realtà u se[er jintrabtu flimkien. Drabi o[ra ta[kem /erta kes[a li tasal biex tre]]a[ sa[ansitra lillqarrej permezz tas-seng[a li biha Grasso jibni r-rakkont.

Tit[addem il-gradazzjoni li twassal g[all-climax a[[ari li

Anton Grasso f’ritratt re/enti me[ud minn JJ Chircop

j[allik bejn ma[sud u bejn issummat. G[alkemm il-qarrej jistenna li xi mkien l-affarijiet se jmorru mhux kif suppost, xorta Grasso jissorprendina proprju fl-a[[ar linji tarrakkont.

Fid-deskrizzjonijiet esterni li jag[ti Grasso tal-persona;;i strambi (ara Dwiefer) il-qarrej mill-bidu jibda jfittex elementi spe/ifi/i li jistg[u jikkaratterizzawhom kemm psikolo;ikament kif ukoll il-mod kif i;ibu ru[hom aktar ’il quddiem.

Hemm di;à /erta rabta bejn dak li qed ji;i deskritt u kif se ti]vol;i l-azzjoni jew kif jista’ jintemm ir-rakkont.

Hemm ukoll drabi meta Grasso jitfa’ l-attenzjoni tieg[u fuq /erti dettalji /kejknin imma li jafu j]ewqu r-rakkont: [sejjes, o;;etti, fwi[at partikolari.

Spazji F’I/-?urkett spazji lokali jalternaw ma’ o[rajn li jmorru lil hinn minn xtutna (b[al Spanja). L-Ar/ipriet hi ambjentata fix-xlokk ta’ Malta.

Anki Dawra mar-Ra[al hi

ambjentata fi spazju mag[luq fejn “Ilsien in-nies iwe;;a’”.

Spazji o[rajn huma l-bar (I/?awlun), u Londra (:enn flAqwa Tieg[u). Anki l-azzjoni f’Tapit tal-Borra ti]vol;i barra minn Malta. Hawn it-ton hu

wie[ed melankoniku, l-ista;un hu dak xitwi fejn ja[kmu l-lejl u l-borra. Wara l-pre]enza talborra u l-mu]ika tal-vjolin hemm /erta poe]ija.

G[axija tal-{arifa hija ambjentata [dejn il-ba[ar, lispazju fejn ise[[u laqg[at mhux mistennija imma anki tra;edji, u b’hekk fil-ba[ar jindifnu bosta misteri (ara wkoll Delitt ta’ Kull Wie[ed).

Min-na[a l-o[ra l-azzjoni ta’ Wa[da Minnhom isse[[ flambjent mag[luq ta’ orfanatrofju.

G[eluq

:enn fl-Aqwa Tieg[u hi ;abra ta’ rakkonti li tissejjes fuq g[add sabi[ ta’ elementi li jag[mluha interessanti ferm.

Huma elementi li ]gur jg[inu lill-qarrej biex jaqra l-kitbiet ta’ Anton Grasso bla diffikultà u b’gost kbir. :enn fl-Aqwa Tieg[u hu prova o[ra li llum Grasso m’g[adux biss marbut strettament mar-rakkont tal-wa[x, imma dan hu kittieb misjur u ta’ esperjenza kbira li jaf jo[ro; mill-pinna tieg[u kitbiet li jappellaw g[al varjetà ta’ qarrejja. Ta’ min jiftakar li ssena 2014 timmarka l-40 sena minn mindu Grasso [are; lewwel ktieb tieg[u, Iljieli bla Qamar (1974), anki dak ;abra ta’ stejjer.

31

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Kotba

It-tielet volum tal-En/iklopedija uffi/jali tal-futbol Malti It-tielet volum tax-xog[ol tal-istoriku tal-futbol Malti Karmenu Baldacchino jkopri l-perjodu bejn l-1936 u l-1949.

Dan ix-xog[ol hu meqjus mill-MFA b[ala l-istorja uffi/jali tag[ha. Dan ilvolum janalizza fid-dettall il-perjodu ta’ qabel il-gwerra, ]mien il-gwerra u s-snin 40.

It-Tieni Gwerra Dinjija interrompiet wie[ed mill-aqwa perjodi fl-istorja talfutbol Malti. Is-snin 1936-1939 kienu snin ta’ abbundanza. Dan kien perjodu fejn [afna plejers famu]i [arbu minn pajji]hom u fittxew kenn millpersekuzzjoni f’pajji]na. G[alhekk illivell tal-futbol Malti g[ola [afna u lpubbliku rrisponda billi mar l-Istadium bl-eluf kbar.

I]da s-sitwazzjoni nbidlet meta lItalja da[let fil-gwerra kontra lIngilterra. Il-log[ob kompetittiv waqaf imma minkejja kollox il-log[ba ma waqfitx g[alkollox. Grazzi g[as-Sur Carmelo Scicluna tal-Istadium il-futbol baqa’ g[addej anki jekk fuq livell [afna inqas.

L-ewwel snin ta’ wara l-gwerra ;abu mag[hom bidla kbira fil-[ajja talMaltin. Bil-mod il-mod l-affarijiet bdew ;ejjin g[an-normal u l-pajji] qabad it-triq li fl-a[[ar kellha twasslu g[all-Indipendenza.

Is-snin 40 kienu snin mill-aqwa fl-

istorja tal-futbol Malti. F’qasir ]mien re;g[et [adet il-pika bejn ir-rivali antiki, Valletta, {amrun, Sliema u Floriana.

F’dan il-volum l-awtur jirnexxilu jaqbad [afna minn dawk l-episodji sbie[ li ]gur i;eddu l-memorji ta’ dawk li jiftakru dak i]-]mien glorju].

B[alma g[amel fi]-]ew; volumi ta’ qabel, Baldacchino ]amm l-istorja tieg[u f’ordni kronolo;iku. Il-ktieb hu maqsum f’erba’ partijiet: L-ewwel parti: Il-Futbol Domestiku; It-tieni parti: It-tim Nazzjonali; Ittielet parti: Timijiet barranin; Ir-raba’ parti: En/iklopedija tal-futbol Malti.

Filwaqt li l-ewwel tliet partijiet jirrakkontaw dak kollu li ;ara fil-futbol matul dan il-perjodu, l-istorja hi kumplimentata b’ammont kbir ta’ statistika. Dan jag[mel dan il-ktieb utli [afna mhux biss g[ad-dilettanti imma wkoll g[all-;urnalisti.

Ir-raba’ parti hi en/iklopedija tal-futbol Malti fejn wie[ed isib dak kollu li g[andu b]onn dwar kompetizzjonijiet, plejers, referees, kow/is, uffi/jali, ;urnalisti, timijiet Maltin u barranin u [afna affarijiet o[ra.

Dan it-tielet volum ta’ GOAL hu pubblikat minn Horizons u jinsab g[all-bejg[ mill-istess Horizons, BDL u l-[wienet tal-kotba.

32

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Anniversarju

Mons. Tar/isju Gatt: il-qassis G[awdxi li tella’ ’l Santa Marija l-Katidral Dun Geoffrey G. Attard G[adni niftakar kif fi /kuniti kull meta kont immur ma’ missieri n]ur innanniet fid-dar tag[hom fi Triq Vajrin;a kont nilma[ fis-salott tag[hom ritratt ta’ qassis liebes l-ilbies sabi[ u [amrani ta’ monsinjur! Darba fettilli nistaqsi lil missieri dak min kien u hu kien pront we;ibni “Dak iz-Ziju Dun Tar/is!”

Minn dakinhar beda n-namur tieg[i ma’ dak ir-ritratt u l-figura li tirrappre]enta. Ma kontx kuntent b’sempli/i twe;iba. Ridt inkun naf aktar! Staqsejt lil xi ]ew; sa/erdoti dwar dan Dun Tar/is u tawni xi tag[rif ie[or dwaru.

Qaluli li kien ‘iljun’, ji;ifieri jissimpatizza ma’ wie[ed mill-partiti tal-baned tar-Rabat li j;ib dak l-isem. }iedu jg[iduli li kien tenur ta’ [ila, li kellu vu/i sabi[a tal-g[a;eb u li kien fuq kollox devot kbir tal-Madonna, spe/jalment ta[t it-titlu tal-Assunta.

Imma xewqti qtajtha g[al kollox meta darba minnhom, jien u nqalleb f’wie[ed mill-kxaxen tad-dar tag[na, niltaqa’ ma’ ktejjeb /kejken li fuq quddiem kellu dawn il-kelmiet: “Orazzjoni Funebri f’G[eluq ix-Xahar mill-Mewt tal-Ill.mu u r-Rev.mu Mons. Tar/isju Gatt”. Kien ktejjeb miktub minn sa/erdot ie[or – Mons. Carmelo Scicluna – li f’dak i]-]mien kien lar/ipriet tal-Katidral fir-Rabat, G[awdex. Ma stri[ajtx qabel qrajtu minn qoxra sa qoxra!

Sa/erdot [abrieki

Dun Tar/is twieled ir-Rabat, G[awdex, nhar it-18 ta’ Frar 1912, luniku tifel u r-raba’ wild ta’ :or; Gatt u Mariro] Scicluna. Ommu Mariro] kienet mag[rufa fost l-G[awdxin g[ax kienet majjistra mfittxija. Hu [a lewwel edukazzjoni tieg[u fl-Iskola Primarja ta’ Triq Vajrin;a u mbag[ad da[al is-Seminarju fejn aktar tard beda l-kors tas-sa/erdozju. Ordna minn idejn l-Isqof t’G[awdex Mons. Mikiel Gonzi fil-Konkatidral ta’ San :wann nhar il-25 ta’ Lulju 1937.

Fl-1946 l-Isqof il-;did ta’ G[awdex Mons. :u]eppi Pace g[a]lu biex ikun /erimonier tieg[u u fil-fatt Dun Tar/is jidher f’[afna mir-ritratti li fihom jispikka l-Isqof Pace. Fl-1952 l-Isqof

(Fuq)> Monsinjur Tar/isju Gatt. (Lemin)> l-istatwa ta’ Marija Assunta li b’[idma tieg[u sabet postha fil-Knisja Katidrali tar-Rabat, G[awdex

[atru kappillan tal-korp tal-pulizija f’G[awdex u sadattant intg[a]el b[ala direttur spiritwali tal-Banda Leone tarRabat. Hu kien ukoll jg[allem itTaljan fis-Seminarju Minuri ta’ G[awdex.

Dawk li kienu studenti tieg[u g[andhom g[alih kliem sabi[ u ta’ apprezzament. Mhux darba u tnejn tkellimt ma’ xi w[ud minn dawn il-persuni; kul[add kelma wa[da g[ax kollha jg[idulek li Dun Tar/is kellu natural [elu, kien /ajtier imma wkoll g[alliem tajjeb u e]emplari.

Dun Tar/isju u l-Katidral

Dun Tar/is kien predikatur ta’ fama u dar bosta knejjes jipprietka u jqarar.

Imma l-akbar servizz tah lill-Knisja Katidrali ta’ G[awdex fejn kien jaqdi b[ala kappillan. Hu [adem biex jin;abru flus [alli jsiru trie[i g[allaltari kollha ta’ din il-knisja.

Imma l-akbar [olma tieg[u u ta’ dawk ta’ madwaru kienet li l-istatwa artistika ta’ Santa Marija Assunta li kien hemm fil-ka]in tal-Banda Leone fi Triq l-Ar/ipriet Saverio Cassar firRabat G[awdex ting[ata formalment lill-Knisja Katidrali biex imbag[ad

tkun tista’ tintu]a fil-pur/issjoni tal-15 t’Awwissu.

L-istatwa ;iet fil-fatt irregalata lillKatidral nhar id-29 ta’ April 1956 u minn dakinhar ’il quddiem tinsab g[all-qima fil-Katidral. Fir-ritratti talpur/issjoni bl-istatwa tal-Madonna mill-ka]in g[all-Katidral, Dun Tar/is jidher sewwa. Aktar tard, fl-1956, lIsqof Pace [atar lil Dun Tar/is kanonku tal-Katidral bit-titlu ta’ monsinjur.

Wara li l-istatwa sarilha pedestall talfidda fuq disinn ta’ Samuel Bugeja, Dun Tar/is qabbad lil neputih Baskal Attard mag[ruf b[ala Ta’ Kun/etta biex jag[mel il-bradella li sal-lum g[adha titgawda fil-Knisja Katidrali matul il-kwindi/ina ta’ nofs Awwissu.

Tifkiriet Wara l-mewt ta’ ommu Mariro], Dun Tar/is baqa’ joqg[od ma’ ot[u

Anastasia u ]ew;ha :or; Tabone mag[ruf hawn fir-Rabat G[awdex b[ala Ta’ Gerit.

Id-dar tieg[u g[adha hemm fi Triq lAr/ipriet Mons. Alfons Maria Hili, liema triq sa ftit ta]-]mien ilu kien tissejja[ Triq il-Karità, imma mbag[ad il-

Kunsill Lokali tal-Belt Victoria kien firidha minn din u taha isem ;did g[al wie[ed mill-ar/iprieti [abrieka tarRabat. Mad-dar tieg[u g[adha tista’ tidher ix-xbieha tal-Assunta li tant kien i[obb u l-kelmiet bil-Latin Regina in Caeli Assumpta.

Fl-a[[ar ta’ [ajtu, meta naqsu ddawl, kien jiffrekwenta aktar il-Knisja tal-Patrijiet Agostinjani fi Pjazza Tomba u kien mid[la wkoll talOratorju Don Bosco li kien waqqaf sa/erdot ie[or Rabti, Dun Pawl Micallef tal-Barkuna. F’dan l-oratorju, kif jirrakkuntaw dawk li g[adhom jiftakruh, Dun Tar/is kien jag[ti sehmu wkoll fil-[ajja tal-palk.

Ta’ min jg[id li l-in[awi li fihom twieled, trabba u g[ex Dun Tar/is kienu n[awi mi]g[uda bil-pre]enza ta’ diversi sa/erdoti. Bi]]ejjed ng[idu li hu kien [abib tal-a[wa Dun Fran;isk u Dun Karm Scicluna; dan tal-a[[ar kien sar l-ar/ipriet tal-Katidral fl-1975.

F’dawn l-istess in[awi g[ex ukoll Dun :u]epp Farrugia Gioiso mag[ruf fost l-G[awdxin sempli/ement b[ala Dun :u]epp ta’ Giljo]a. Dan kien sa/erdot erudit u Latinista u kien qaleb lil De Soldanis g[all-Malti. Minn dawn l-in[awi wkoll kien Mons. :u]eppi Debrincat li jien ma niftakrux imma naf li kienu jsibuh b[ala L-An;olin; dan kien mu]i/ista prim u [afna g[adhom isemmuh.

Dun Tar/isju fil-letteratura

Kif jistg[u jg[idu dawk li kienu jafuh sewwa, Dun Tar/is kellu leblieba g[all-[elu. Mhux darba u tnejn li qaluli li bil-[abi ta’ [utu, Dun Tar/is kien jibg[at xi tifel jixtrilu xi [elu li mbag[ad hu kien ja[bi ta[t l-im[adda jew fi rkejjen o[ra fid-dar. Hu marad bid-dijabete u g[aldaqstant naqaslu ddawl lejn it-tmiem ta’ [ajtu.

Miet qasir il-g[omor fl-età ta’ 54 sena nhar il-5 ta’ Frar 1966. Il-poeta G[awdxi l-Kanonku Dun Joe Mejlak iddedikalu poe]ija bl-isem In Memoriam fl-antolo;ija ta’ poe]iji tieg[u G[anjiet Ta’ Qalbi.

Illum il-fdalijiet ta’ Dun Tar/is jinsabu midfuna fil-kappella fejn tinsab listatwa tal-Assunta fil-Katidral b[ala tifkira dejjiema tar-rabta storika ta’ dan is-sa/erdot mal-istatwa u t-tempju ta’ Santa Marija fi/-?ittadella ta’ G[awdex.

33

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Anali]i

MALTA LLUM: Politika, Reli;jon u Opinjoni Pubblika Kompromess bejn ;enerazzjonijiet differenti Mal-waqg[a tal-[ajt ta’ Berlin kien hemm ukoll [afna kliem li g[adda minn bidla kbira fit-tifsira tieg[u. Kliem b[al ‘intellettwali’, ‘xellug’, ‘lemin’, ‘konservattiv’, ‘liberali’, ‘progressiv’, da[al f’kuntest ;did min[abba li l-waqg[a talideolo;iji fl-Ewropa ;ieg[let lil kull na[a tersaq lejn i/-/entru.

Folla s[i[a fi/-/entru… fejn ilkoll jidhru li jixxiebhu. Il-kollass tal-ideolo;iji wassal biex l-ekonomija saret ilkredu wa[dani. F’dan l-isfond jista’ jiftiehem l-ista;un li da[al fih il-Partit Nazzjonalista. It-termini li lbiera[ kienu ideolo;i/i aktarx li llum huma

termini ekonomi/i.

Il-konflitt tal-PN b[alissa mhuwiex ideolo;iku, imma biss ritmiku. Ma g[andux x’jaqsam ma’ x’g[andu jsir bilfors illum jew g[ada, i]da g[andu x’jaqsam dwar meta g[andu jsir u kif.

Allura hi wkoll kri]i nazzjonali, li tmiss lill-Parlament kollu.

Id-d[ul fl-Unjoni Ewropea hu g[a]la politika u ekonomika u anki kulturali, ji;ifieri reli;ju]a. Minbarra t-tilwima nazzjonali bejn il-PL u l-PN dwar jekk Malta kellhiex tissie[eb, kien hemm u jibqa’ jkun hemm kurrenti differenti fi [dan il-PN li, minkejja li huma unani-

mi favur Brussell, ma g[andhomx l-istess pass, u forsi lanqas l-istess direzzjoni.

Orjentamenti differenti llum huma m[axknin ma’ xulxin, anki g[aliex ilkonfront ma hux biss bejn il-PN u lPL, i]da wkoll bejn il-PN u l-UE, ji;ifieri bejn nazzjonalità tradizzjonali li l-PN iddefenda dejjem u kontinentalità lajka li hi mbieg[da [afna minn kulma l-PN emmen fih sa issa.

Dilemmi o[rajn jinsabu wara l-kantuniera, i]da forsi kull parlamentari b[alissa jista’ jg[id li r-responsabbiltà, b[as-soluzzjoni, tinsab xi mkien fin-

Oliver Friggieri

nofs: mhux aktar bejn il-PL u l-PN, i]da bejn il-Parlament u l-opinjoni pubblika. Mixja wa[da, u velo/itajiet differenti.

IV. A:ENDA MIFTU{A ‘SINE DIE’

Kull tibdil kostituzzjonali jista’ jkompli jirrifletti l-fatt li Malta g[andha kull ra;uni li tkompli tkun kburija b’ommijietha u b’missirijietha li tawha te]or ta’ mill-inqas sebat elef sena ta’ twemmin reli;ju], ta’ espressjoni lingwistika, ta’ arkitettura li tiffunzjona, ta’ tradizzjonijiet li jiggarantixxu l-benessri. }minijiet ;odda jitolbu modifiki li jibqg[u fidili lejn l-Istorja, l-g[ajn ta’ /ertezzi milqug[a, waqt li jkunu leali lejn il-Pre]ent, l-g[ajn ta’ sfidi differenti. Hemm g[add ta’ sfidi li jinsabu jistennew soluzzjoni. It-twe;iba tista’ tasal qabelxejn minn ]ew; istituzzjonijiet importanti: (1) il-Kamra tarRappre]entanti, u (2) il-klassi taliskola.

Jum nazzjonali wie[ed Hemm g[add ta’ fatturi stori/i u so/jali li jispjegaw g[ala ]-]ew; par-

titi ewlenin ma jistg[u qatt jaqblu fuq jum nazzjonali wie[ed. It-tnejn [admu [afna biex Malta /kejkna (1) kibret fi stat sovran u kisbet il-pro-

G[andna nsibu jum nazzjonali wie[ed, li jkun jum li jsellem lill-Maltin ta’ kull ]mien, Jum Malta, jew Jum il-Maltin

mozzjonijiet politi/i kollha, fil-livell kontinentali u dinji, u (2) evitat irregola post-kolonjali ta’ gwerra /ivili.

Dan jitlob li, ’il fuq minn festi pubbli/i ta’ natura storika, jinstab ‘artifi/jalment’ jum nazzjonali wie[ed, li jkun jum li jsellem lillMaltin ta’ kull ]mien, Jum Malta, jew Jum il-Maltin.

I/-/ensura, ji;ifieri l-li;i tal-limitu Il-[ajja nnifisha hi limitu. I/-/iviltà hi sfida lil-li;i suprema tal-;ungla fejn ma hemm ebda /ensura, g[aliex hemm il-libertà li wie[ed jiekol, u l-libertà li l-ie[or jittiekel. Ma hix kwistjoni ta’ favur u kontra min[abba li l-kelma g[andha bosta tifsiriet kontestwali.

I/-/ensura f’termini so/jali u poli-

ti/i hi l-Kostituzzjoni u l-li;ijiet imnisslin minnha, waqt li /-/ensura f’termini artisti/i, kulturali hi [a;a o[ra. L-argument kollu hu kumpless.

Ma jikkon/ernax lis-so/jetà, kun/ett astratt. Jikkon/erna lil kategoriji pre/i]i, spe/ifi/i, b[alma huma l-;enituri u l-ulied.

• L-ewwel ]ew; partijiet ta’ din l-anali]i dehru fil-[ar;iet tat-2 u tad-9 ta’ Frar

34

The Monuments Men

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

?inema

(KRS – 12)

Storja fantastika imma li se[[et veru, u li tag[tik idea ta’ xi sensiela televi]iva, min[abba l-fatt li l-iskript jaqsam ir-rakkont f’episodji li jwasslu dak li jkunu qed jag[mlu l-membri ta’ skwadra spe/jali tal-Alleati li twaqqfet lejn tmiem it-Tieni Gwerra Dinjija.

Din tkun l-idea tal-istori/ista Frank (George Clooney) li jikkonvin/i lill-President Amerikan Roosevelt li jwaqqaf din l-iskwadra, bl-iskop li ji;u salvati l-opri kbar tal-arti li kien seraq Hitler biex jg[ammar mu]ew kbir f’Berlin li kellu [sieb jifta[, i]da li ma la[aqx g[ax tilef il-gwerra.

Mieg[u jing[aqdu g[add ta’ esperti tal-arti li jinkludu erba’ Amerikani (Matt Damon, Bill Murray, John Goodman u Bob Balaban), Ingli] (Hugh Bonneville) u Fran/i] (Jean Dujardan).

Dawn infatti jinqasmu fi gruppi ta’ tnejn, u blg[ajnuna ta’ kuratri/i Fran/i]a (Cate Blanchett), biex jirkupraw madwar 5 miljun xog[ol tal-arti fost avventuri drammati/i u anki perikolu]i, imma wkoll umoristi/i.

Il-mistoqsija /entrali li tibqa’ tidwi sa tmiem il-film, hija jekk g[andhiex titpo;;a fil-periklu l-[ajja tal-bniedem biex ti;i salvata l-arti.

It-twe;iba twassal g[al diversi implikazzjonijiet b[al, pere]empju, jekk l-arti titqiesx b[ala xhieda ta’ /iviltà. L-interpretazzjonijiet huma konvin/enti, u j]ommuk, avolja ssu;;ett huwa storiku, u allura ma nistennewx sorpri]i.

That Awkward Moment (KRS – 15)

Cast simpatiku, li jinkludi lil Zac Efron, Michael B. Jordan u Imogen Poots, jista’ ma jkunx bi]]ejjed biex ipatti g[al skript sempli/i dwar tliet kummiedji romanti/i simpli/isti/i.

Dawn jittrattaw dwar tlett i[bieb li kienu flimkien fl-istess università: Jason (Efron) kien sempli/iment jinqeda man-nisa ming[ajr ebda rbit biex malli jiddejjaq jitlaqhom.

Daniel (Miles Teller) ju]a lumori]mu biex ji;bed lit-tfajliet lejh, anki bl-g[ajnuna tal[abiba Chelsea (Mackenzie Davis), filwaqt li Mikey (Michael B. Jordan) hu tabib mi]]ewwe;.

Meta i]da, mart Mikey titilqu biex tmur ma’ [addie[or, s[abu ja[ilfu li jibqg[u single, b[ala solidarjetà mieg[u.

Naturalment ilkoll ma jdumux ma jibdew relazzjonijiet sigrieti: Jason jiltaqa’ malviva/i Ellie (Poots), Daniel u Chelsea jispi//aw jin;ibdu lejn xulxin, filwaqt li Mikey jipprova jirran;a ma’ martu Vera (Jessica Lucas).

L-ikbar problema tal-film hi li donnhom lanqas dawk li kellhom x’jaqsmu mieg[u ma emmnu f’dawn l-intri//i.

G[al din li ba]ikament hi sex comedy, l-intimità murija fih qajla tikkonvin/i.

Però jekk wie[ed irid xorta wa[da joqg[od ifittex ‘messa;;’ mill-film, dan jista’ jkun dak li finalment tg[id wa[da mill-protagonisti lil ie[or: l-im[abba tfisser li meta n-na[a l-o[ra g[andha b]onnok, issibek.

35

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Teatru

Gawdenz Bilocca f’kummiedja o[ra

L-avukat Gawdenz Bilocca jidde/iedi li jifta[ restorant biswit l-uffi//ju tal-Unjoni Ewropea f’Malta. Dan jag[mlu bil-[sieb li l-uffi/jali g[olja tal-Unjoni Ewropea, meta j]uru pajji]na, jibdew imorru jieklu fir-restorant tieg[u, u b’hekk jibni /erti [biberiji li ’l quddiem setg[u jg[inuh biex jifta[ katina ta’ restoranti fl-ibliet ewlenin talpajji]i tal-Unjoni Ewropea.

Biss ma kinetx fa/li. Jidher li l-pjan ma [adimx g[alkol-

lox, allura peress li hu kien issindku, [are; notifika li fittriq tar-restorant ma jista’ jipparkja [add, u inga;;a warden spe/jali biex tg[asses it-triq.

Dan bil-g[an li kul[add jibda jipparkja fil-parking area li jkollu l-avukat Gawdenz, u almenu jda[[al xi [a;a millparking.

L-avukata Stephanie (IsSunshine) kienet g[addejja fuq bi//a investigazzjoni fejn kien imda[[al il-kbir talUffi//ju tal-Unjoni Ewropea.

L-atturi fil-kummiedja ta’ Renzo Bonello

NO BABY NO DOLLARS!

Kummiedja ;dida fl-Istitut Kattoliku

All In Act Entertainment se tippre]enta l-kummiedja ;dida ta’ Renzo Bonello No Baby No Dollars!

F’din il-kummiedja niltaqg[u ma’ Pawlu (Brian Farrugia), il-kbir fost tliet a[wa u ra;el tal-familja li miskin l-inkwiet ji;ri warajh.

Bi]]ejjed ng[idu li l-ikbar salib ta’ Pawlu hi l-kunjata.

G[alhekk tistg[u timma;inaw kemm jifra[ meta l-kunjata u martu jmorru xahar vaganza.

Imma kif jg[idu ‘Ix-xitan m’g[andux [alib u jag[mel il;bejniet’. Imur g[all-g[arrieda f’daru Frankie [uh i]-]g[ir (Ian Fenech), bniedem mo[[ ir-ri[ li ]-]wie; ma jg[oddx g[alih. Jg[idlu li l-multi miljunarja, iz-zija Van;iela (Mary Rose Mallia) talAwstralja tinsab fi triqitha lejn Malta biex tiktibhom fit-test-

ment u wara mewtha t[alli kollox lill-erbat a[wa, biss b’kundizzjoni wa[da. Xi [add mill-a[wa jrid ikun mi]]ewwe; u jkollu tifla li ;;ib isem iz-zija… imma xejn ma jkun fa/li u l-kobba tit[abbel wa[da sew…

Iddevertu mal-komi/i favoriti tag[kom Mary Rose Mallia, Snits, Guido Fenech, Brian Farrugia, Ian Fenech, Doreen Cini u Edwin Gatt.

Din il-kummiedja g[andha direzzjoni ta’ Brian Farrugia u se ssir nhar is-Sibt 15 ta’ Marzu fis-6.30 p.m. u l-g[ada l-{add 16 ta’ Marzu fil-5 p.m. fit-teatru tal-Istitut Kattoliku, il-Furjana.

Il-booking miftu[ online –www.istitutkattoliku.com, millbooking office u l-Bar tal-Isitut Kattoliku (21238429, 21242551), jew hotline 79555514.

Kellha suspett li kien qieg[ed iwettaq xi frodi… U hawnhekk bdiet il-babilonja…

Gawdenz Hu li Hu, kitba u direzzjoni ta’ Frederick Camilleri u produzzjoni ta’ Moving On, se tittella’ flIstitut Kattoliku, il-Furjana, fit-8 ta’ Marzu fis-6.30 p.m. u l-{add fis-2.30 p.m.

Biljetti mill-booking office Istitut Kattoliku 21238429, Pawlu Testa Travel 21223340 jew online: www.istitutkattoliku.com.

L-atturi Fabian Scerri De Carlo u Daniela Camilleri

36

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Arti

{OLM – ESPRESSJONI – RIFLESSJONI ‘Ba-al’

‘Birds in Flight’

‘G[ar Hassan’

Wirja Retrospettiva (1964-2014) mill-artist Lucian Cauchi Nhar il-{amis li ;ej, 27 ta’ Frar, se tifta[ uffi/jalment wirja retrospettiva fl-Auberge d’Italie, Triq il-Merkanti, il-Belt Valletta, bil-kollaborazzjoni ta’ Heritage Malta. Ilwirja tibqa’ miftu[a sal-:img[a 14 ta’ Marzu 2014.

Il-wirja tinkludi mas-60 bi//a xog[ol ta’ arti mill-1964 sal-2014. Se jkun hemm /eramika, collages, xog[ol ta]-]ejt, akriliku u pastels. Meta t[ares lejn il-wirja tosserva li]vilupp artistiku ta’ Anthony Lucian Cauchi matul dawn l-a[[ar [amsin sena.

Tlabna kumment tal-artist dwar g[aliex ilu daqstant jesprimi lilu nnifsu bl-arti. Qalilna li g[al din il-mistoqsija g[andu biss twe;iba parzjali. “Na[seb li meta kelli sitt snin kont di;à qed napprezza l-ambjent u l-figura umana. Im[e;;e; minn nannuwi, kont inpin;i kull ma nara. Is-s[ab kienu jaffaxxinawni. Is-si;ar intriganti. Il-moviment ta’ annimali u bnedmin kienu jqanqluli l-kur]ità.

Kont in]omm noti tag[hom billi npin;ihom u noqg[od in[ares lejhom aktar tard. Kien gost kbir.”

X’tirrappre]enta din il-wirja?

“Meta t[ares lejn din l-esebizzjoni, tkun qed t[ares lejn [ajja tinfeta[. Hi firxa tal[olm, riflessjoni, espressjoni, passjoni u anki fantasija tieg[i. Tkun qed t[ares ukoll lejn xi ossessjonijiet tieg[i. Dawn kollha kemm huma importanti f’[ajti. Ming[ajrhom il[ajja tkun monotona. Xi kultant in[allat ilfantasija mar-riflessjonijiet, jew realtà mal[olm. Jien hekk jien.”

X’jispirah?

“Kollox! Meta jkolli tpin;ija /ara tirrombla f’mo[[i, jien nag[mel ir-ri/erka, in[a]]e] it-tpin;ija fuq il-karta u wara ni]viluppaha fi statwa jew pittura. L-aktar li ispirawni kienu l-g[alliema tieg[i, li w[ud kienu g[alliema tal-Arti b[al :anni Bonnici, Joseph Casha u Esprit Bartè. G[alliema mhux tal-arti wkoll kienu ta’ ispirazzjoni b[all-g[alliem tal-primarja tieg[i Joe Vella Bondin, kif ukoll artisti ‘stori/i’ b[al Picasso u Dalì. Il-qari tal-mitolo;ija, bijografiji stori/i u filosofija wkoll kienu ta’ ispirazzjoni. “{a;a wa[da jiena /ert minnha dwar l-arti tieg[i… il-fatt li jien in[obb nesprimi xi n[oss dwar tema ming[ajr ma nag[ti kas g[all-formalità. Jien ma nippruvax infittex xi forma ta’ aljenazzjoni.”

‘Change of the Light Brigade’

Anthony Lucian Cauchi ‘Death of Dun Mikiel Xerri’

‘Leaves’

Imwieled il-{amrun fl-1948, Anthony joqg[od San :iljan. Studja l-Arti fl-Iskola talArti tal-Gvern (skultura u pittura), Skola Teknika San :u]epp (?eramika), MCAST, lIskola ta/-?eramika, Tar;a Gap, u l-Akkademja Paolo Vannucci ta’ Perugia, l-Italja.

B[ala pittur, skultur u disinjatur, Anthony kellu esebizzjonijiet solo fl-Istitut Don Bosco f’G[awdex, il-‘German Maltese Circle’, il-kappella ta’ Santa Margerita f’San :wann, ilLukanda Corinthia f’{’Attard, il-Mu]ew Arkeolo;iku, Dar il-Mediterran u l-Mu]ew Nazzjonali tal-Arti fil-Belt Valletta.

Anthony reba[ il-midalja tal-bron] f’kompetizzjoni tal-Arti mnedija mill-G[aqda tal-Posta Internazzjonali f’Lugano, l-I]vizzera. Hu re;a’ reba[ midalja tal-bron] fl-istess kompetizzjoni f’Ruma, l-Italja.

Xog[lijiet tieg[u jinsabu f’numru sostanzjali ta’ djar Maltin, il-Mu]ew Nazzjonali tal-Arti, ilGerman Maltese Circle, Heritage Malta u ristoranti mxerrdin mal-g]ejjer Maltin. Hu esebixxa wkoll xog[lijiet tieg[u f’Londra, Helsinki u Perugia.

37

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Media

Albert Spiteri

af.spiteri@gmail.com Pass bil-mod ’il quddiem Din il-;img[a, il-Libjani marru jivvutaw – imma mhux bi [;arhom, skont ir-rapport tar-Reuters – [alli jele;;u assemblea li trid tfassal il-kostituzzjoni tal-pajji] wara 42 sena ta’ dittatura ta[t Muammar Gaddafi.

B’rabta ma’ dan l-avveniment, Bridget Kendall iddedikat il-programm ta’ din il-;img[a mis-sensiela The Forum g[all-fenomenu tal-libertà li tirri]ulta mir-rivoluzzjoni. It-tliet mistednin tag[ha g[al dan il-programm kienu l-avukat Libjana g[ad-drittijiet tal-bniedem Elham Saudi, l-istoriku Amerikana dwar ir-Rivoluzzjoni Fran/i]a, Suzanne Desan u l-President tal-PEN International – Kanadi] – John Ralston Saul.

Il-pre]entatri/i, bravissima fil-fehma tieg[i, tibda b’mistoqsija li g[andha mnejn tinstema’ fa/li mad-daqqa t’g[ajn – kif jag[mel pajji] biex je[les mir-ripressjoni? U tag[ti xi e]empji mill-Istorja: fir-Rivoluzzjoni Fran/i]a, il-kotra attakkat Bastilja u l-artijiet talaristokrazija; fir-Russja, fl-1917, ilBolxevisti [alfu li jiggvernaw f’isem ilproletarjat; fil-Libja, fl-2011, il-;ellieda

mimlija [erqa attakkaw u serqu u kissru l-palazz tad-dittatur Gaddafi.

Mhux kollox jintrema Imma twaqqa’ l-bini hu mod, waqt li ]]arma l-ideat u l-u]anzi antiki hu ie[or. Tqeg[dilna domanda validissima quddiemna: hu dejjem mixtieq li wie[ed ‘je[les’ mill-passat, jew addirittura, hu possibbli dan?

Nistg[u nu]aw il-li;i biex nippruvaw nibdlu l-kultura tal-poplu, tibda ttwe;iba tag[ha l-avukatessa. Imma ejja n]ommu fi [siebna punt importanti: ilpopolazzjoni tal-Libja hi madwar sitt miljuni; erba’ miljuni minnhom twieldu ta[t Gaddafi – mela dawn ma jafux g[ajr id-dittatura. Din l-elezzjoni, g[alhekk, hi vitali g[aliex se turina kemm mexa ’l quddiem il-poplu mirrivoluzzjoni ’l hawn.

“G[alija,” tg[id l-avukat Saudi lil Kendall, “din ma hix kwistjoni ta’ li;i daqskemm tad-dominju tal-li;i. Dan hu nieqes fil-Libja g[aliex dan hu xi writna ming[and Gaddafi – ji;ifieri l-le;ittimità tar-rivoluzzjoni ma ti;ix mil-li;i jew minn kun/ett, imma titlaq biss minn skont fejn inti kont, jew fuq liema na[a kont fl-2011, meta bdiet ir-rivoluzzjoni.”

U din l-idea kienet sfortunatament riflessa, tkompli tg[id l-avukat Saudi, filli;ijiet li tfasslu dan l-a[[ar. Ji;ifieri kulma g[amilna kien li bdilna r-rivoluzzjoni li wettaq Gaddafi fl-1969 bl-o[ra tal-2011. Il-kultura baqg[et ma nbidlitx.

Il-kostituzzjoni trid tinkorpora fiha erba’ elementi kardinali, tkompli tg[id Elham Saudi: id-dinjità, l-ugwaljanza, il-;ustizzja u l-libertà. Dan hu importanti g[aliex fil-Libja l-;dida g[andu jkun involut kul[add, inklu]i dawk l-u[ud jew dawk il-gruppi li ta[t Gaddafi n]ammu dejjem f’minoranza u kienu injorati u skartati.

Bridget Kendall tikkummenta li f’rivoluzzjoni, wie[ed irid jitbieg[ed millpassat, imma fl-istess [in lanqas ma jista’ jag[mel l-affarijiet bl-addo//.

Imma mbag[ad, mill-;did, wie[ed ikun irid jarmi kompletament dak kollu li jkun ;ej mill-passat.

Cyberspace

Salvu Felice Pace sfelicep@go.net.mt

Kummenti dwar websajts li ]ort

L-Italja f’salib it-toroq Dawk tal-età tieg[i jiftakru snin meta fl-Italja kien ikun hemm erba’ gvernijiet fi ]mien sena. In-numru kbir ta’ gruppi politi/i li kienu jikkontestaw l-elezzjonijiet nazzjonali, kien jag[milha diffi/li [afna biex partit politiku wie[ed kien i;ib ilma;;oranza.

Sakemm qed nikteb wara r-ri]enja ta’ Enrico Letta minn Prim Ministru, il-President tar-Repubblika qed jara min jista’ jmexxi l-gvern li jmiss b’ma;;oranza. L-g[a]la tidher li se taqa’ fuq Matteo Renzi, il-Kap talPartito Democratico li hu s-Sindku ta’ Firenze. I]da fil-politika Taljana xejn ma jissorprendi. Biex ikun hemm gvern stabbli fl-Italja, Renzi jrid is-sapport ta’ [addie[or. Il-Partit So/jal-Demokratiku ta’ Alfano g[adu ma assigurax dan is-sapport. U lPartit, jew a[jar, il-Moviment 5 Star ta’ Beppe Grillo, li fl-a[[ar elezzjoni rnexxielu jirba[ tletin fil-mija talvoti, ma tantx jidher dispost li jg[in lil pajji]u jo[ro; minn din il-kobba m[abbla.

Sibt artiklu li jg[in lil dawk li tinteressahom il-politika Taljana li jitfa’ dawl fuq is-sitwazzjoni li xi w[ud

John Ralston Saul – “Ma nne[[ux it-tog[miet qarsin mill-img[oddi tag[na g[aliex nitilfu l-kapa/ità s[i[a li naraw il-futur”

L-imtappan jista’ jkun deheb^ “Mhux bilfors hu hekk,” twie;eb Suzanne Desan. “Fir-Rivoluzzjoni Fran/i]a, in-nies g[all-ewwel riedu jta-

jru dak kollu li kien stabbilit u li kien jirrappre]enta s-sistema l-antika li kienet tag[ti l-privile;;i lill-aristokrati/i u lill-kleru. Imma g[all-ewwel ma [asbux li je[ilsu mir-re g[aliex forsi setg[u jaqsmu l-poter mieg[u. Biss, eventwalment qatg[uha li jwaqqg[uh, qatluh u hekk sabu ma’ wi//hom iddomanda l-kbira: min kellu jifforma lpoter politiku... l-istess sitwazzjoni kif qed tiddeskrivi Elham Saudi fil-ka] talLibja llum.”

Id-domanda li Kendall tqieg[ed lil John Ralston Saul hi kemm rivoluzzjoni tista’ tkun su//ess.

“Rivoluzzjoni titlob ideat fermi, [afna kalma u wkoll l-a//ettazzjoni li fil-bidu qatt ma jkollok idea g[al kollox /ara ta’ kif se tispi//a l-qawma tieg[ek. Biex pjan b[al dan ja[dimlek, trid tpo;;i bilqieg[da bil-kalma kollha u tag[mel tifsila kif se tinvolvi lin-nies li jdawruk, u li fuq kollox tiskansa dak li jissejja[ ‘l-effett boomerang’.” Ir-Rivoluzzjoni Fran/i]a kienet e]empju tajjeb ta’ dan g[aliex bdiet taqbe] mill-vjolenza g[addittatura, g[all-populi]mu... u [adet sa nofs it-Tielet Repubblika biex resqet lejn id-demokrazija.

Ma hux fa/li li jirnexxu r-rivoluzzjonijiet, ikompli jg[id John Ralston Saul. Imma dan lanqas ma jfisser li ma jistg[ux ikunu su//ess, naturalment b’[afna kontroll u attenzjoni. G[aliex qed jirreferu g[aliha b[ala kri]i serja kemm g[all-Italja kif ukoll g[allUnjoni Ewropea. Issibuh f’www.dw.de#opinion-europe-needsa-polically-stable-italy#a-17429911. {allejt barra lil Silvio Berlusconi g[ax min jaf jekk g[andux xi mano in pasta!

Ir-referendum fl-Iskozja F’Settembru li ;ej se jsir referendum fl-Iskozja li, b[alma tafu, tag[mel parti mir-Renju Unit.

G[alkemm g[andha l-Parlament tag[ha b’poteri vasti, il-Partit g[allIndipendenza tal-Iskozja kien reba[ l-elezzjoni bil-weg[da li jag[mel referendum li se jistaqsi jekk il-votanti Sko//i]i jridux l-Indipendenza.

Il-Ministru responsabbli mill-gvern Sko//i], Alex Salmond, ilu jo[lom bi Skozja indipendenti. I]da dan l-a[[ar

wera li jrid jo[loq kompromessi li fil-fatt jistg[u ji]valutaw l-istess indipendenza. Skont Salmond, Skozja indipendenti tibqa’ b’relazzjonijiet tajbin mal-bqija tar-Renju Unit, tibqa’ fin-NATO u tara kif tibqa’ fl-Unjoni Ewropea. Irid ukoll li jekk l-Isko//i]i jivvutaw favur lindipendenza, l-Iskozja ]]omm il-lira

f’rivoluzzjoni g[andek il-problema ta’ dawk l-u[ud bl-armi f’idejhom... g[andek l-ewwel stadju tar-rivoluzzjoni ddeterminat minn dan, u hekk fa/ilment imurlek kollox ]mer/.

Imma s-su//ess ta’ azzjoni b[al din, tkompli tg[id il-pre]entatri/i, jiddetermina ru[u mill-istrutturi li tibni kif ukoll min-nies li tag[]el. G[aliex inti trid tibni sistema legali mill-;did, kif kien il-ka] tal-pajji]i fil-Lvant talEwropa wara l-waqg[a tal-{ajt ta’ Berlin fl-1989. X’g[andha tag[mel ilLibja fil-ka] tag[ha, tu]a mudelli li je]istu di;à?

Fil-Libja, twie;eb l-avukat Elham Saudi, hemm b[alissa ‘ossessjoni’ biex ikun eliminat dak kollu li b’xi mod jorbot ma’ ]mien Muammar Gaddafi – li ma g[andux ikun. G[aliex Gaddafi kien kiseb /erti drittijiet importanti. Il-Libja, ng[idu a[na, iffirmat numru ta’ konvenzjonijiet marbutin mad-drittijiet talbniedem; u anki fejn jid[lu d-drittijiet tal-mara la[qet g[amlet /erti kisbiet; g[alkemm il-li;ijiet fil-pajji] dwar dan is-su;;ett jistg[u jkunu [afna a[jar.

“A[na ]gur irridu ne[ilsu minn din lossessjoni li nwarrbu kompletament dak kollu li hu marbut mal-passat. Jekk ma noqog[dux attenti nispi//aw neliminaw minn idejna punt tat-tluq ideali biex in[arsu ’l quddiem. Ma g[andniex narmu dak li ksibna digà.” * ASTERISKA, g[aliex hawn jitressqu punti lill-qarrejja biex flimkien nag[rfu iktar kemm dak li ji;ri madwarna hu parti s[i[a minn [ajjitna.

sterlina b[ala l-munita tag[ha. Fuq dan il-punt qam riefnu. Kemm ilPrim Ministru Ingli] kif ukoll ilMinistru tal-Finanzi, it-tnejn kontra lindipendenza tal-Iskozja, qed iwissu li dan ma jistax ise[[. Diversi kummentaturi qalu u kitbu li bla munita separata l-Iskozja tibqa’ tiddependi minn Londra.

Daqqa ta’ [arta o[ra f’wi// Salmond kienet l-opinjoni li ta Barroso f’isem l-Unjoni Ewropea li d-d[ul tal-Iskozja indipendenti fl-UE jkun problema diffi/li [afna. Fit-18 ta’ Settembru l-Isko//i]i jridu jidde/iedu. Ara http:##en.wikipedia.org#wiki#Scottish_ independence-referendum.2014.

Jaf aktar milli nafu a[na^ F’http:##daphnecaruanagalizia.com# 2014#02#top-comment-of-the-morning-2# nhar il-{add 16 ta’ Frar ‘Nuri Katz tal-Apex Capital Partners’ kiteb dwar l-importanza li ng[atat ilkumpanija Henley and Partners filbejg[ ta/-/ittadinanza Maltija u kkummenta: “I suspect that when

you will find out the reason for the whole matter, that will become Malta’s version of Watergate”.

38

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Reli;jon

L-ideolo;ija tal-[a]en

ILLUM IL-{ADD Is-Seba’ {add Matul is-Sena

Minn kitba tal-Beatu :wanni Pawlu II Kif bdew l-ideolo;iji tal-[a]en^ Liema huma l-g[eruq tan-Nazi]mu u l-Komuni]mu^ G[ala fallew^ Dawn il-mistoqsijiet g[andhom tifsir filosofiku u teolo;iku kbir. Je[tie; li nibnu mill-;did “il-filosofija tal-[a]en” fid-dimensjoni Ewropea u f’dik mhux Ewropea tag[ha. Din ir-rikostruzzjoni te[odna lil hinn mis-saltna talideolo;ija u dda[[alna fid-dinja talfidi. Je[tie; li nikkunsidraw il-misteru ta’ Alla, il-misteru tal-[olqien u b’mod partikolari l-misteru tal-bniedem.

Fl-ewwel snin tal-ministeru tieg[i b[ala Su//essur ta’ Pietru, jien ippruvajt nitkellem fuq dawn it-tliet misteri permezz tal-En/ikliki Redemptor Hominis, Dives in Misericordia u Dominium et Vivificantem. Dan it-trittiku jesplora l-misteru tat-Trinità f’Alla. Kulma g[idt fl-En/iklika Redemptor Hominis ;ibtu mieg[i millPolonja.

L-istess, ir-riflessjonijiet f’Dives in Misericordia kienu l-frott tal-esperjenza pastorali tieg[i fil-Polonja, l-aktar fi Krakovja. Dan hu l-post fejn tinsab midfuna Santa Fawstina Kowalska, hi li kienet mag[]ula minn Kristu b’mod partikolari biex tkun dik il-persuna li tinterpreta l-verità tal-{niena Divina.

G[al Swor Fawstina, din il-verità wasslet g[al [ajja mistika g[anja b’mod straordinarju. Hi kienet persuna sempli/i, ming[ajr edukazzjoni, u flistess waqt dawk li jaqraw id-Djarju tar-rivelazzjonijiet tag[ha jintlaqtu bilprofondità tal-esperjenza mistika tag[ha.

Qed insemmi lil Swor Fawstina g[ax ir-rivelazzjonijiet tag[ha, iffukati fuq il-misteru tal-{niena Divina, se[[ew matul i]-]mien ta’ qabel it-tieni gwerra dinjija. Dan kien sewwasew i]-]mien meta n-Nazi]mu u l-Komuni]mu kienu qed jie[du l-forma. Swor Fawstina saret il-messa;;iera tal-messa;; li wa[du seta’ je[odha kontra dan il[a]en ta’ dawn l-ideolo;iji, il-fatt li Alla huwa {niena – il-verità ta’ Kristu [anin. G[al din ir-ra;uni, meta ntg[a]ilt biex nokkupa s-sede ta’ Pietru, [assejt li g[andi ng[addi dawn l-esperjenzi tas-soru Pollakka litte]orerija tal-Knisja universali.

L-En/iklika dwar l-Ispirtu s-Santu Dominium et Vivificantem twieldet f’mo[[i ftit wara; [sibt dwarha f’Ruma. }viluppat waqt meditazzjoni fuq il-Van;elu ta’ San :wann, fuq ilkelmiet ta’ :esà fl-a[[ar /ena. Kien f’dawk l-a[[ar sig[at tal-[ajja tieg[u fuq l-art li a[na ng[atajna r-rivelazzjoni l-aktar s[i[a dwar l-Ispirtu sSantu. Silta minn dak id-diskors tattluq g[andha tifsira qawwija [afna g[al din il-mistoqsija li qed inwie;bu. :esù jg[id li l-Ispirtu s-Santu “se jikkonvin/i lid-dinja dwar id-dnub” (ara :w 16:8). Jien u nipprova nid[ol f’dawk il-kelmiet, [assejtni milqut mill-kliem tal-bidu fil-Ktieb tal-:enesi, mill-;rajja tad-‘dnub ori;inali’.

Santu Wistin, b’sens qawwi ta’ per/ezzjoni u fehma, iddeskriva n-natura ta’ dan id-dnub hekk: amor sui usque ad contemptum Dei – im[abba li t[obb lilha nnifisa sal-punt li twarrab lil Alla.1 Kienet din l-amor sui li ke//iet ’il barra lill-ewwel ;enituri tag[na mill-;nien u tefg[ethom f’dik l-ewwel ribelljoni li wasslet g[all-firxa tad-dnub fl-istorja tal-umanità.

Il-Ktieb tal-:enesi jg[id hekk: “intom tkunu b[al Alla, tag[rfu t-tajjeb u l[a]in” (:en 3:5), fi kliem ie[or, intom stess tidde/iedu x’inhu tajjeb u x’inhu [a]in.

1. Santu Wistin, De Civitate Dei, XIV, 28.

:wanni Pawlu II> “Je[tie; li nikkunsidraw il-misteru ta’ Alla, il-misteru tal-[olqien u b’mod partikolari l-misteru tal-bniedem.”

{SIEB L-affarijiet li n[obbu juruna x’a[na.

– San Tumas t’Akwinu

A[fer – {obb – Servi Levitiku 19>1-2, 17-18< Salm 102< 1 Kor 3>16-23< Mattew 5>38-48

Fr Charles Fenech, OP Il-{sieb

Kemm hi iebsa li ta[fer kompletament. “Na[fer iva… ninsa le”.

Kemm nisimg[u espressjonijiet b[al dawn u nibqg[u nroddu s-salib u n]ejnu l-[itan bis-slaleb. Il-Van;elu tal-lum hu messa;; qawwi g[allkonver]joni mhux biss personali i]da wkoll so/jali.

Kemm tassew g[andna l-kura;; na[fru? Kemm tassew g[andna lkura;; induru lejn xi [add li nafu li ma jridilniex il-;id? G[alhekk hu iebes il-Van;elu. G[alhekk il-[ajja nisranija hi ming[ajr kantunieri.

Biex inkunu ‘spe/jali’ g[all-Mulej hemm b]onn li nag[mlu l-affarijiet iebsa. L-avventuri huma ibsin, hemm b]onn li lkoll kemm a[na b[ala Nsara ma nag[mlux biss lovvju fil-[ajja tag[na.

Il-Kelma L-Ewwel Qari tal-lum hu me[ud mill-Ktieb tal-Levitiku u jirrakkonta parti mil-li;i li g[andha x’taqsam mal-qdusija tal-poplu. Wie[ed jg[ix fil-qdusija meta jimxi fil-kmandamenti ta’ Alla. Fis-Salm Responsorjali, me[ud minn Salm 102, insibu li meta a[na n[obbu lill-

proxxmu kollu tag[na nkunu qeg[din nixbhu lil Alla li hu Alla [anin u ta’ qalb tajba.

San Pawl ikompli jenfasizza fit-

Tieni Qari tal-lum, me[ud millEwwel Ittra tieg[u lill-Korintin, li a[na tempju qaddis ta’ Alla u li [add ma g[andu jqarraq. Fis-silta tal-Van;elu tal-lum insibu ]vilupp tat-tielet beatitudni fid-diskors talMuntanja, fejn insibu: “Henjin ta’ qalbhom [elwa. :esù jag[ti e]empju ta’ dan bil-[ajja tieg[u stess.

Il-{ajja 1. Kemm a[na kapa/i na[fru? Kif qeg[din na[fru? Kemm tassew a[na nies ta’ kompassjoni u mog[drija?

2. G[andek g[edewwa? Kif qed t[ares lejhom? Hemm xi persuna fil-

[ajja tieg[ek li ilek ma tkellimha snin?

3. A[fer – {obb – Servi… kemm ta[seb li huma possibbli fil-[ajja tieg[ek? Kemm ta[seb li huma possibbli li tg[ixhom kuljum?

4. Il-;lieda tag[na kuljum trid tkun mag[na nfusna. Hemm b]onn li nag[rfu nnaqqsu minna l-egoi]mu biex inkunu nistg[u n[arsu f’g[ajnejn xulxin ming[ajr bi]a’ jew mist[ija.

Id-Djalogu Mulej, g[allimni na[fer lill-g[adu tieg[i, g[allimni n[obb lil dawk li jriduli d-deni, g[allimni nimxi, kontra l-kurrent, lejk imsallab.

39

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

{sibijiet

George Cadbury Dun Pawl Camilleri Opinjonista pauca43@gmail.com

Sfond Storiku George (19.09.1839-24.10.1922) kien it-tielet wild ta’ John Cadbury, li waqqaf il-kumpanija mag[rufa ta/-/ikkulata. La[wa Cadbury kellhom rispett kbir lejn il-[addiema tag[hom.

John beda titjib sostanzjali fil-kundizzjonijiet so/jali tag[hom.

Flimkien ma’ [utu kien jibnilhom djar, canteens u fa/ilitajiet edukattivi u sportivi. 19-il sena wara li miet [uh Richard George waqqaf ]ew; kumitati – wie[ed g[all-ir;iel u ie[or g[an-nisa – biex flimkien mag[hom jiddiskuti kif jista’ jsir titjib fl-azjenda. Fl-1901, George xtara l-gazzetta Daily News, u permezz tag[ha beda kampanja favur l-anzjani u l-pensjonijiet, u kontra l-gwerer. Ta dar tieg[u biex jinbena sptar.

Aneddotu. Meta r-Re :or; V u r-Re;ina Marija ]aru l-fabbrika ta’ Cadbury. George mexa quddiem mar-Re;ina u martu mxiet warajhom mar-Re. B’sinjal ta’ rispett, George ne[[a lkappell. Kienet [afna kes[a, u r-Re;ina be]g[et li George, anzjan, jie[u ri[, u qaltlu jilbsu. George ma qabilx. Qaltlu: “ilbsu, g[ax ng[id lir-Re jordnalek!” Imma baqa’ ma qabilx.

Minn wara qab]et Elizabeth (it-tieni mara tieg[u, wara li romol) u qaltlu: “George, ilbes il-kappell!” U hekk g[amel.

Kummenti • X’influwenza g[andha martek fuqek? jew ]ew;ek? Irrelazzjoni mara-ra;el fi]-]wie; m’g[andhiex tkun id-dominanza ta’ xi [add minnhom fuq il-parti l-o[ra – g[alkemm je]istu diversi koppji fejn xi [add minnhom fil-prattika jkollu /ertu sens ta’ superjorità jew inizjattiva ikbar. Na[seb l-ideal hu relazzjoni ta’ komplimentarjetà: is-sens li kul[add g[andu [afna x’jikkontribwixxi f’relazzjoni, waqt li [add mhu perfett u je[tie; l-g[ajnuna tan-na[a l-o[ra. {add ma jista’ jara lilu nnifsu kollu kemm hu: allura ne[tie;u l-vi]joni ta’ xulxin fuq xulxin. Kwa]i r-ra;el u l-mara flimkien jiffurmaw il-bniedem komplet. Allura qatt m’g[andhom i[arsu lejn xulxin b[ala antagonisti, imma b[ala kollaboraturi b’g[an komuni.

• Ta[seb li je]isti rispett veru lejn il-[addiema?

Naturalment, domanda b[al din titfag[na na[sbu fuq min

G[arfien mist[oqq

M

Patri Mario Attard OFM Cap Opinjonista

“Biex a[na l-patrijiet

inkomplu nag[tu dan is-servizz imprezzabbli f’dawn il-postijiet g[andna b]onn ir-rekruti ;odda!

G[andna b]onn il-vokazzjonijiet!”

inn dejjem kelli rispett kbir lejkom. Intom ta’ liema familja politika intom. Dan ng[idu lg[aliex fikom dejjem rajt ti]boq l-im[abba lejn pajji]na. U, b[allikieku, biex il-Mulej jissi;illa r-rispett li dejjem tani lejkom, ippermettieli, fi [nientu, li nikteb fil-;urnali rispettivi tag[kom. U dan nibqa’ nag[mlu sforz l-im[abba u l-fidu/ja li l-Mulej tani fikom!

Hu f’dan l-ispirtu ta’ fraternità mag[kom, [uti politi/i, intom ta’ liema partit politiku intom, li llum nixtieq nuri lapprezzament ta’ [idmietkom fil-mod nobbli kif wie[ed minnkom, l-Onorevoli Mario Galea, a;ixxa dan l-a[[ar filParlament. Dan wettqu permezz ta’ diskors /kejken li sar nhar il-5 ta’ Frar ta’ din is-sena, sewwasew fis-seduta numru 117. Meta rajt x’intqal ma stajtx ma nirringrazzjax lill-Mulej g[all-potenzjal mo[bi u qawwi li hemm mo[bi fis-sej[a politika. X’hemm isba[ li politiku, hu ta’ liema na[a hu, flindirizz tieg[u lill-Parlament dan il-potenzjal jins;u fi kliem ta’ tif[ir lejn dawk is-setturi tas-so/jetà li s-servizz tag[hom, g[alkemm ma jidhirx, tant jin[ass?

B[ala Patri Fran;iskan Kapu//in Malti ma nistax ma nifra[x meta nisma’ membru parlamentari jfa[[ar ix-xog[ol siewi li [uti l-patrijiet ilhom iwettqu g[al bosta snin filqasam tas-sa[[a, spe/jalment lil dawk li [admu b’tant ;enero]ità fir-Residenza San Vin/enz de Paul.

“Nawguralhom, lil dawk) kollha li servew, li kienu qed iservu f’dawn l-a[[ar xhur u snin u anki dawk id-diversi patrijiet li m’g[adhomx mag[na. Kif g[edt, m’ilux kont San Vin/enz u rajt patri g[addej u f’qalbi g[edt: Dan missu qieg[ed jistrie[ g[ax ikollu fuq is-70 sena u g[adu g[addej jassisti u jag[mel il-[idma pastorali f’San Vin/enz.

“Nawguralhom g[ar-responsabbiltajiet il-;odda, ng[idilhom grazzi, m’hemmx dubju li g[amlu differenza fil-[ajja ta’ [afna nies, grazzi lilhom, you will be missed. M’g[andix dubju li you will be missed f’San Vin/enz. Konvint li, ... San Vin/enz se jibqa’ f’qalbhom, m’g[andix dubju li nies b[ali u [afna o[rajn li b’xi mod huma mid[la jew kienu mid[la ta’ San Vin/enz, il-patrijiet se jibqg[u vi/in tag[na u se jkollna

i[addem. Je]istu employers b[all-familja Cadbury. Jalla jkunu kollha hekk. G[ax il-[addiem mhux skorfina f’magna, imma persuna bid-drittijiet u d-dinjità u l-esi;enzi tag[ha. Mhux sew li jkun hawn min jinkwieta i]jed g[al magna li waqfet milli g[al [addiem li marad, pere]empju. Imma r-rispett irid jibda mill-[addiema nfushom. Meta kont immur fil-fabbriki, kont spiss ng[id lill-[addiema: “ibdew billi ]]ommu l-canteen nadif, pere]empju mhux qisu gallinar tat-ti;ie;”. {addiema li b’solidarjetà po]ittiva juru rispett g[al xulxin probabbilment ikun e[fef g[alihom li jiksbu u j]ommu r-rispett ta’ min i[addimhom.

• Temmen fid-diskussjoni (b[all-familja Cadbury) biex grupp jimxi ’l quddiem? L-istess b[al fil-paragrafu ta’ qabel.

Min imexxi grupp g[andu jmexxih kemm jista’ jkun bi stil parte/ipattiv u bi djalogu. G[alhekk g[andu jfittex kontinwament l-ideat, is-su;;erimenti, il-proposti tal-membri kollha talgrupp. Imma ejja nkunu sin/ieri! Kemm il-darba, fil-Knisja u fis-so/jetà (Partiti, Kunsilli Lokali, NGO’s e//) ji;u organizzati diskussjonijiet, u l-attendenza tkun verament fjakka?

Kemm isiru konsultazzjonijiet, u n-nies kon/ernati jibqg[u indifferenti? Imbag[ad kul[add igerger u jikkritika. Je[tie; li s-sens ta’ parte/ipazzjoni jemmen fih kul[add – ta’ fuq u ta’ isfel. Nimxu a[jar ]gur.

Tbissima

Negozjant ]ag[]ug[ ried jibda [anut ;did, u dde/ieda li jifta[ bl-antikitajiet. Darba da[al ra;el fil-[anut tieg[u, u ried jimpressjonah. Ried jidher im[abbat u mqabbad. Allura kien pront qabad ir-receiver tat-telefon, u beda jitkellem daqslikieku qed jag[mel xi bi//a negozju kbira, u jsemmi qisien u /ifri u prezzijiet bl-addo//. Imbag[ad qata’, u staqsa lir-ra;el jekk jistax jg[inu. Ir-ra;el kien pront qallu: “;ejt biex nikkonnettjalek it-telefon”. – Kemm t[obb timpressjona, forsi anki b’qerq? {sieb Finali. “Mill-Istorja nitg[allmu li l-bnedmin ma jitg[allmux mill-Istorja”. Inti titg[allem xejn mill-Istorja tieg[ek?

[afna tifkiriet sbie[ tax-xog[ol li wettqu. G[alhekk, illum, ridt nie[u dawn il-ftit minuti biex nirringrazzja lill-patrijiet Kapu//ini g[al [idma fis-skiet – ming[ajr daqq ta’ trombi, ’il bog[od mill-cameras tat-television – li g[amlu g[al 120 sena.”

San Vin/enz de Paul hu bil-wisa’ “villa;; ie[or, parro//a o[ra”. Fih il-patrijiet kienu jaqdu mal-1,200 resident u aktar minn 1,000 impjegat. F’dan il-villa;; baqg[u ja[dmu fih patrijiet ta’ aktar minn sebg[in u tmenin sena. Dawn, minflok irtiraw bil-pensjoni, baqg[u jag[tu [idmiethom lejl u nhar.

F’din ir-Residenza l-patrijiet qattg[u bi snienhom f’dak li hu xog[ol ta’ quddies, qrar, gri]ma tal-morda, u fuq kollox is-smig[ ta’ qlub imwe;;a’. Kif fisser l-Onorevoli Galea: “Kemm qassmu stejjer mag[hom, min jaf kemm kienu ta’ widna u spalla mhux biss g[al [afna anzjani imma wkoll g[al [afna impjegati li ja[dmu hemmhekk.”

Issokta Mario Galea: “Kelli l-unur li meta kont Segretarju Parlamentari [dimt vi/in [afna tag[hom. Naf id-differenza li kienu jag[mlu u min jaf kemm g[amlu differenza fil-[ajja tan-nies tul il-120 sena. Min jaf kemm kien hemm patrijiet, li m’g[adhomx mag[na, li farr;u lill-anzjani u l-familji tag[hom. Li kienu vi/in tag[hom fl-iktar mumenti vulnerabbli ta’ [ajjithom. Li assistewhom waqt li kienu qeg[din jie[du l-a[[ar nifs ta’ [ajjithom u g[amlu dan kollu fis-skiet.

U allura [assejt li jkun f’postu li llum nie[u l-okka]joni biex ng[idilhom grazzi u nsellmilhom.”

Dan id-diskors sabi[ li l-Onorevoli Mario Galea g[amel fuq il-Patrijiet Kapu//ini li kienu ja[dmu f’San Vin/enz japplika perfettament g[all-patrijiet kollha li [admu jew g[adhom ja[dmu fl-Isptarijiet ta’ San Luqa, Mater Dei, Monte Carmeli, Boffa, Id-Dar tal-Anzjani tal-Imtarfa, Ru]ar Briffa u anki fil-Fa/ilità Korrettiva ta’ Kordin.

Biex a[na l-patrijiet inkomplu nag[tu dan is-servizz imprezzabbli f’dawn il-postijiet g[andna b]onn ir-rekruti ;odda! G[andna b]onn il-vokazzjonijiet! Mela g[aliex lil uliedna ma noffrulhomx ukoll is-sej[a Fran;iskana Kapu//ina b[ala mod ie[or ta’ kif tista’ tkun ta’ benefi//ju g[all-Knisja u s-so/jetà?

40

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Kur]itajiet

Il-baqar Ingli]i g[andhom b]onn id-dieta

Esperti tal-annimali fl-Ingilterra wissew lill-bdiewa fil-pajji] li lbaqar qed jieklu ]]ejjed u je[tie; li jmorru fuq id-dieta.

Xjenzati mill-Kulle;; Rurali Sko//i] qalu li peress li s-sena li g[addiet kien hemm kundizzjonijiet tajba li kabbar [axix ta’ kwalità g[olja u temg[uhom tiben e//ellenti, dawn wasslu biex il-baqar [xienu aktar milli suppost.

Meta l-baqar ikunu aktar [oxnin milli suppost, ikunu fil-periklu kemm meta jkunu qed iwelldu lillfrie[ kif ukoll li l-frie[ tag[hom jitwieldu debboli. G[alhekk ixxjenzati talbu lil min irabbi l-baqar biex idur dawra mal-annimali u dawk li jidhrilhom li qed jieklu ]]ejjed jibdewlhom id-dieta.

Basil Lowman, spe/jalista fittrobbija tal-baqar, qal li l-akbar problema li se jkun hemm hi meta l-baqar ji;u biex iwelldu. Meta fer[ ibati biex jitwieled dan jag[mlu debboli u biex jitkabbar ji;i jiswa [afna aktar flus minn fer[ normali.

Nefaq €12,229 biex jidher b[al xitan Diablo Delenfer, xitan uman

B’ilsienu maqsum fi tnejn, snien illimati bil-ponta, u b’ponot ta’ qrun [er;in minn mo[[u, l-Ingli] Diablo Delenfer ta’ 43 sena minn Kent ifakkrek f’xitan kif bosta jimma;inawh.

Issa r-ra;el, li qabel kien uffi/jal tassigurtà, qed ja[seb biex jag[mel viti kbar f’rasu bil-[sieb li jkun jidher li g[andu l-[adid [iere; minflok xag[ru.

I]da peress li din l-operazzjoni mhix awtorizzata li ssir fl-Ingilterra u [add ma g[andu li/enzja biex jag[milha, loperazzjoni se ssirlu ming[ajr loppju.

Fost l-operazzjoni li g[amel Gavin Paslow, ismu proprju, biex jidher

b[ax-xitan, insibu li qasam ilsienu fi tnejn, impjanti f’nag[su biex jag[ti lidea li g[andu [iere; il-qrun, u tpin;ija [amra fuq l-abjad ta’ g[ajnejh biex jidhru [omor.

Delenfer qal li [ajtu hi vja;; biex ibiddel id-dehra tieg[u. Hu qal li jaf li hu e//entriku imma “dak hu jien.”

Hu jg[id li g[a]el li jidher b[al xitan mhux g[ax hu xi satanist imma g[assempli/i ra;uni li fl-Istati Uniti u flIngilterra ntu]aw il-karattri kollha imma;inabbli fejn jid[ol it-tibdil talapparenza ... [lief g[al xitan.

Ir-ra;el jammetti li biex wasal kif jidher illum di;à nefaq madwar

Irid li d-denfili jkunu kunsidrati b[all-bnedmin

Remus Cernea u d-denfili> iridhom b[al bnedmin

€12,229 imma jbierek kull ewro li nefaq g[ax bis-sa[[a ta’ hekk qata’ xewqtu ta’ kif jidher.

Erba’ snin ilu Delenfer kien ittella’ lqorti u kkundannat g[al 200 sieg[a ta’ xog[ol komunitarju wara li nqabad iqarraq biex [a xi flus ta’ benefi//ji so/jali li ma kellux dritt g[alihom.

Illum jg[id li ddidpja/ih ta’ li g[amel u l-flus kien nefaqhom biex biddel xi ftit id-dehra tieg[u.

Issa fadallu xewqa o[ra li jixtieq iwettaq: dik li jkollu d-denb. Mhux denb artifi/jali imma wie[ed organiku tassew li jkun jista’ jferfru meta jrid.

Id-direttur tal-films Rumen Remus Cernea jrid li tg[addi li;i fil-Parlament ta’ pajji]i li permezz tag[ha d-denfili jing[ataw l-istess drittijiet b[all-bnedmin.

Il-politiku ta’ 39 sena introdu/a bill fil-Parlament li biha jrid li d-denfili jkunu rokonoxxuti b[ala ‘persuni mhux umani’ min[abba l-intelli;enza ]viluppata tag[hom u l-mod ta’ kif i;ibu rwie[hom.

Jekk il-proposta tieg[u tg[addi u tkun a//ettata mill-Parlament, il-li;i tibda tikkunsidra l-annimali b[ala li g[andhom l-istess drittijiet u responsabbiltajiet daqs il-bnedmin u tag[milhom l-istess quddiem il-li;i. Ikun ifisser ukoll li ddenfili li jikka;unaw mewt ikunu jistg[u jing[ataw is-sentenza tal-mewt.

Imma hu jag[raf g[aliex g[ad m’g[andux appo;; g[ax jg[id li jrid ikun hemm qab]a kbira fil-[sieb ta’ dak li jkun li jibda ja//etta l-fatt li hemm spe/i o[ra fid-dinja li tixbah [afna lilna l-bnedmin.

41

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Passatemp

Mimdudin> 1. Hekk g[amel biex fiehem (6) 3. Dawk li ma j[ossux id-daqqiet ta’ sieq (6) 7. Il-familja [adet b[ala binha jew bintha (7) 8. Il-vapur tad-de]ert (5) 9. U l-bir jinbidel f’muniti russi? (5) 10. Piena tal-Knisja lil dawk li jonqsu mill-;ie[ lir-reli;jon (9) 11. Jekk tkun fuq in-nar, ftit wara tibda tag[li (5) 13. Kilba g[atxana wara l-injama, b’xi mod (6) 15. X’g[andu jkun mit[addet f’seduta (6) 17. Ma;enb xi [a;a (5) 21. LITA LESTA (Anagramma) (9) 23. :abra ta’ provi]jon merfug[ (5) 24. Lem[itek f’artek mod ie[or? (5) 25. Fl-ombri Nazju ra mo[bija din il[uta? (7) 26. Ja[sluhom u jixxuttawhom wara kull ikla (6) 27. Ix-xahar li jintrodu/i sena ;dida (6)

Weqfin> 1. Il-[uta li b’xi mod naffru? (6) 2. Qattiel ta’ [afna subien inno/enti (5) 3. Mag[kus wa[da sew (5) 4. Iddifferixxa (7) 5. Ener;iku (5) 6. :abet il-kwota fl-elezzjoni ;enerali (6) 7. Mag[hom jitilg[u l-bnadar (5) 12. Frott sajfi qalb il-pastini? (3) 14. Isem bibliku li [a [sieb jibni l-arka (3) 15. Ridikolu, bla sens (6) 16. Hekk hu… bilkemm tista’ tmissu (7) 18. I[awwel (5) 19. Munita antika fil-g[ajn? (5) 20. F’films tal-bi]a’ narawh jigdem u jixrob id-demm (6) 22. Allat foloz (5) 23. X’ikollu min ma jkunx inno/enti?

(5)

Soluzzjoni tat-Tisliba tal-{add li g[adda Mimdudin> 1. Libell; 3. Fatali; 7. }an]ant; 8. Armla; 9. Uniti; 10. Qataqalbu; 11. Sabar; 13. Immuta; 15. Inkubu; 17. Kisra; 21. Sfortunat; 23. Pasti; 24. Ra;;i; 25. Fortuna; 26. Vavata; 27. Morina.

Weqfin> 1. Lembut; 2. Lenti; 3. Fatat; 4. Tlaqqam; 5. Saqqu; 6. Maduma; 7. }biba; 12. Blu; 14. Mus; 15. Insara; 16. Bettija; 18. Rassa; 19. Ftira; 20. Sirena; 22. Nef[a; 23. Pluto.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

3

2

1

4

5

6 8

7

10

9

11

15

13

12

pin

16

14

18

17

20

19

21

22

24

25

26

23

27

IRBA{… voucher ta’ 15-il ewro li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, TalPietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[ tat-Tisliba tal-{add 9 ta’ Frar 2014 hu: Angelo Vassallo, Entratura B, App. 7, Binja

:ublew tal-Fidda, Triq George Tayar, San :wann S:N 3160.

Soluzzjoni

}ew; log[biet Sudoku }ew; log[biet Sudoku

Is-Sudoku hi log[ba popolari mad-dinja kollha. Illum g[andkom fiex t[abblu raskom i]jed mis-soltu. G[andkom ]ew; log[biet separati: l-ewwel log[ba fuq in-na[a tax-xellug hi wa[da moderata waqt li dik fuq il-lemin hi wa[da diffi/li [afna.

F’kull log[ba qieg[ed fil-kaxxi vojta n-numri mill-1 sad-9 f’kull linja orizzontali u vertikali tal-kwadru l-kbir. Kull numru g[andu jidher darba biss f’kull linja u f’kull kwadru ]g[ir ta’ tliet kaxxi bi tlieta.

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

42

Televi]joni # Radju

NET TELEVISION

................................................................................................................................................................................

Illum il-{add 07:00 08:30 11:30 12:00 13:30 14:00 14:05 14:30 16:30

Pelè

– The King of Football – Net Television

Kul[add xi darba jew o[ra sema’ b’isem Pele, wie[ed mill-akbar atleti li qatt rat id-dinja u li ;ab stil ;did filqasam tal-futbol. Fil-kampjonati tal-futbol ta spettaklu millisba[ u [are; l-aqwa talenti li d-dinja g[adha tgawdi minnhom.

TVM ........................

07.00 07.30 08:00 08:30 09:00 09:30 10:00 10:30 12:00 12:10 14:00 14:05 15:30 16:00 16:05 17:10 17:30 18:00 18:10 18:40 19:15 20:00 20:45

L-G[odwa t-Tajba Human Senses L-Irkant Dot EU G[awdex Illum Tuffi[at Migduma Valletta Malta u lil hinn minnha A[barijiet {add G[alik A[barijiet {add G[alik Gadgets A[barijiet The Wedding Battle Malta u lil hinn minnha L-Irkant A[barijiet Madwarna Venere Mixage A[barijiet American Idol

TVM ..........2..............

08:30 09:00 09:45 10:30 11:00 11:30 12:00

13:00 14:00 16:00 17:00 18:00 18:30 19:00 19:30 20:00 20:30

20:40 21:00

Human Senses Quddiesa Kurrenti Madwarna L-Irkant Valletta Poloz g[all-fa]i ta’ kwalifikazzjoni Euro 2016 Animal Diaries Balzan vs B’Kara Mixja ta’ Poplu Bijografiji Tuffi[at Migduma G[awdex Illum Dot EU MEA World Cup Magazine A[barijiet g[al Dawk Neqsin mis-Smig[ Madwarna Kontrattakk

Ta’ 17-il sena ng[aqad mat-tim nazzjonali tal-Bra]il u meta qorob il-log[ob tat-Tazza tad-Dinja, kien wieg[ed lil missieru li kien se jirba[ wa[da g[alih.

Kelmtu ]ammha tant li fil-finali skorja darbtejn kontra l-I]vezja.

CANALE ................5........

08:30 10:00 11:20 12:30 12:45

14:00 15:35 16:15 17:00 17:30 17:40 18:45 19:30 20:30 21:30 22:30 23:10

08:46 08:50 10:10

10:14 11:30 12:00 13:00 13:40 14:00 18:50 20:00 20:40 21:10 21:11 23:30 01:40

TgCom24 Le frontiere dello spirito Dietro le quinte di ‘Angeli’ Il grande Nilo Le storie di melaverde Melaverde Tg 5 # Meteo.It L’arca di Noe’ Domenica Live Avanti un altro!

Tg 5 # Meteo.It Paperissima Sprint Riassunto: Il segreto Il Segreto Matrix Rassegna

08:30 09:25 10:00 10:50 11:30 12:00 13:00 13:55 14:45 15:57 18:55 19:35 20:30 21:15 23:35 23:37

Mondo sommerso Don Giussani Santa Messa Pianeta mare Tg 4 # Meteo.It Pianeta mare Ricette all’Italiana Donnaventura Zorro La grande corsa Tg 4 # Meteo.It Il Segreto Tempesta d’amore I due superpiedi quasi piatti Cinefestival Sognando l’Africa

Breakfast News Aroma Kitchen (r) Triq Wa[da ONE News World Next Top Model Malta Pink Panter (r) Saturday Xpress Telebejg[ L-Argument ONE News L-Argument PL- Attivita’ Politika ONE News It-Tfal Maskra (r) On D Road Snajja’ Maltin

RAIUNO ........................

11:30 12:00 12:10 12:20 13:30 14:00 15:30 16:28 16:30 16:33 20:00 20:35 20:40 21:30

RETE ..........4 ..............

21:30 21:35 23:15

ONE ........................

09:55

X-Men – Italia 1, 19>30

18:00 18:05 18:40 19:30 20:15 20:30

NET News Telebejg[ Nis;a Maltija Accordo (r) Premier (r) NET News Premier (r) Mitqlu Deheb (r) Iswed fuq l-Abjad (ripetizzjoni) NET News Flusek (r) Wheelspin (r) NET News G[alik fl-Ewropa Dokumentarju – Pele – The King of Football NET News Replay NET News

Basilica di San Pietro: Santa Messa di Papa Francesco A sua immagine Recita’ dell’Angelus A sua immagine Linea verde Telegiornale L’Arena Domenica in Che tempo fa Tg 1 Domenica in Telegiornale Tg Sport Affari Tuoi Bracialetti rossi

George Re Della Giungla 2 – Raidue, 07>00

RAIDUE ........................

07:00 09:05 09:45 10:30 13:00 13:30 13:45 15:40

17:05 17:10 18:10 19:35 20:30 21:00 21:45

George Re della giungla 2 Il nostro amico Charly Pettegolezzi Cronache animali Tg 2 Giorno Tg 2 Motori Quelli che aspettano Nicola Savino in quelli che il calcio Tg 2 LIS Stadio sprint 90 minuto Squadra speciale cobra 11 Tg 2 NCIS Hawaii Five – 0

RAITRE ........................

09:46 10:45 11:10 11:30 12:00

12:55 14:30 15:00 15:05 18:55

20:00 20:10 22:45 00:05

I fratelli Kennedy TeleCamere Tgr estovest Tgr RegionEuropa Tg 3 – Fuori Linea – Persone 12 idee per la crescita In 1¤2 ora Tg 3 LIS Licia Colo kilimangiaro Meteo 3 Tg Regione Meteo Blob Che tempo fa Masterpiece Tg 3 – Meteo 3 – Tg Regione

ITALIA .............1...........

07:34 08:15 08:55 10:30

12:25 13:00 14:00 15:55 18:15 18:30 19:00 19:30 21:30 00:32 02:25

My dad says Padre in affitto Aloha, Scooby Doo! Un poliziotto a quatro zampe Studio aperto # Meteo.It Sport mediaset Campionato mondiale superbike Twister Love Bugs Studio aperto # Meteo.It Cosi’ fan tutte X-Men Lucignolo Le morti di Ian Stone Sport mediaset.

I due superpiedi quasi piatti – Rete 4, 21>15

43

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Televi]joni # Radju

X’tista’ tara llum...

................................................................................................................................................................................

Replay

– Net Television, 20:30

Il-programm Replay b’appuntament ie[or mieg[ek illejla g[al diskussjoni fid-dettal dwar il-landa-

ment tal-log[ob fil-kampjonat tal-futbol Malti. Bid-diversi mistiedna li se jkunu pre]enti ]gur li d-diskussjoni

mhux biss tkun bilan/jata i]da informattiva. Matul il-programm ikun hemm numru ta’ features spe/jalment

... u matul il-;img[a

..................................................................................................................................

dawk mag[mula minn Sarah Agius.

Replay fejn fil-qalb il-[abbat il-ballun.

Illum fuq Radio 101

........................................

05:30 06:00 07:55 08:00 08:30 09:30 11:00 11:55 12:00 12:30 15:00 15:05

Sibt Familja

Net Television, is-Sibt, 13:30

Kull nhar ta’ Sibt fis-1:30pm ing[aqad mal-familja ta’ Net Television g[al spettaklu mill-isba[, log[ob u kompetizzjonijiet. F’kull programm li hu mtella’ minn Spiteri Luca Entertainment niltaqg[u ma’ diversi persona;;i popolari Maltin li jikkompetu bejniethom. Permezz ta’ Toni Busutill u l-karattru tieg[u niggarantulkom tbissima kontinwa.

16:00 16:05 17:00 17:55 18:00 18:30 20:30 22:30 23:30 01:00

Ru]arju Fidi u [ajja Avvi]i tal-Mejtin u Angelus Bullettin tal-A[barijiet Mar/i u Bandalori - Joe Chetcuti Focus 101 u Anali]i talgazzetti Djalogu u Intervista Avvi]i tal-Mejtin u Angelus Bullettin tal-A[barijiet Skor (Pt 1) - Joe Vella A[barijiet fil-qosor Skor (Pt 2) - Sergio Carbonaro A[barijiet fil-qosor Skor (Pt 2) (ikompli) A[barijiet fil-qosor Avvizi tal-Mejtin Bullettin tal-A[barijiet Slow Down - Mark Garrett Allegro Andante - Joe Fenech Djalogu u Intervista (r) Italomix (r) - Michael Treeby Mu]ika mis-Server

44

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Klassifikati

PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{

G{ALL-BEJG{ JEW KIRI

{al Lija – Tal-Mirakli

Il-{amrun

MAISONETTE bi tliet kmamar tas-sodda, bl-arja tieg[u u b’veduta sabi[a. Bla /ens. ?emplu 99469467 jew 21430185.

GARAXX jew store, 115-il pied tul u 24 pied wisa’, bilbit[a, dawl, ilma u toilet. Bilpermess Class B. ?emplu 77200983.

{al Qormi

G{ALL-KIRI

APPARTAMENT kbir arju] bejn tnejn, b’nofs il-bejt tieg[ek, bl-g[amara b’kollox.

Prezz €137,000 negozjabbli. ?emplu 99477307.

{al Qormi

GARAXX ta’ ]ew; karozzi kbir [afna, twil 34 pied, g[andu b]onn tik[il u bieb. €20,000. ?emplu 99477307.

{a]-}ebbu;

G{ALQA kbira b’a//ess tajjeb g[all-karozzi. ?emplu 99477307.

Il-Fgura

PENTHOUSES u appartamenti diretti ming[and is-sid bi tnejn jew tlieta tas-sodda, spazju]i u moderni. ?emplu 79203733.

Il-{amrun

GARAXX livell mat-triq, ]g[ir ideali g[al uffi//ju jew [anut fi triq prominenti.

Prezz €23,000 negozjabbli. ?emplu 21225793 jew 99800273.

Birkirkara – Triq Wejter

GARAXX ta’ karozza wa[da, livell mat-triq, kera €50 fixxahar. ?emplu lis-sid 99867005.

{a]-}ebbu; ’il barra minn Triq l-Imdina

GARAXX basement 40 pied x 50 pied, jista’ jintu]a g[al gym, store, uffi//ju e//. ?emplu 79211659.

Il-Belt Valletta

UFFI??JI g[all-kiri fit-tul fi Triq id-Dejqa (Strada Stretta).

Postijiet je[tie;u refurbishment. Ftit metri ’l bog[od mill-Qorti. ?emplu 77899515.

TPARTIT

Il-Belt Valletta (IlMandra;;)

POST kantuniera duplex bilveduta ta’ Tas-Sliema bi tlieta tas-sodda, tnejn tal-banju e//.

Nixtieq nibdlu ma’ ie[or anke i]g[ar fil-Belt stess preferibbilment ’il fuq. ?emplu 79232860.

45

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Klassifikati VETTURI

Mutur Yamaha XJ6

MOTOR BIKE f’kundizzjoni tajba, sid wie[ed, mixtri ;did ming[and Gasan. Prezz negozjabbli. ?emplu 99477307.

AVVI}I

Accounts

G{ANDEK b]onn ta’ xog[ol ta’ accounts? Xog[ol tajjeb b’rata ta’ [las tajba [afna. ?empel jew ibg[at SMS fuq 79861276 u ni;i fuq il-post.

Ftu[ ta’ drena;;

BIL-jet power wash (bilbowser). Prezz minn €25. ?emplu 99282014.

Nixtri

RAM isfar u a[mar, stainless steel, cable wire, batteriji,

bibien u twieqi tal-aluminju jew tal-[adid g[all-iskrapp u kull tip ta’ statwi, fajjenza u affarijiet antiki. ?emplu 21430185 jew 99469467.

Ni]barazzaw – trasport – kull xog[ol

ALL CLEARANCE TRANSPORT innaddfu djar, fabbriki e// minn kull tip ta’ skart anke materjal tal-kostruzzjoni.

Innaddfu ;onna. Nag[mlu qlug[ ta’ madum tal-art u talkmamar tal-banju. Tindif u tiswijiet ta’ bjar, tik[il u tibjid, gypsum, xog[ol ta’ alterazzjonijiet fuq l-antik, bdil ta’ soqfa, e//. Servizzi bil-highup. Xog[ol b’esperjenza kbira. ?emplu 79081719 jew 21433352. www.allclearancemalta.com

Tiswijiet fil-pront u fil-post

TA’ fridges, freezers, washing

machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour.

Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

Tiswijiet

TA’ magni tal-[jata. G[al service u tiswijiet fil-pront. ?emplu 99422268 jew 21416705.

G{ALL-BEJG{

G[amara antika

TINKLUDI twaletta bil-mera, lavaman, komodina, gradenza bil-mera u wi// tal-ir[am u gwardarobba kbira. Jistg[u jinbieg[u separati. ?emplu 99800607.

Il-ktieb – Il-Problemi So/jali tal-{ajja

KTIEB ideali g[al diskussjoni fil-familja e//, juri l-problemi g[aliex jinqalg[u u b’hekk forsi wie[ed isolvihom.

Jinstab g[all-bejg[ mill[wienet kollha. Prezz €6.

Toilet seats

NAG{MEL xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsum-

in jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bil-kuluri li jaqblu u kif tixtiquhom intom, g[all-kamra tal-banju kompluti bil-fittings. G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053.

Tombla sheets

B’numri kbar u kuluri differenti.

Kalendarji kbar tal-2014, 29cm x 42cm. Free delivery g[al G[awdex ukoll. Morru g[and

PAWLU BONNICI (Bonnici Printing Press) – 3 Triq Melita, il-Belt Valletta. Kif issibuna – min-na[a tal-Barrakka ta’ Fuq g[al Triq Sant’Ursula. G[al xog[ol ta’ digital printing u offset, inviti tat-tie;, invoices, posters u brochures bil-kulur e// u xog[ol ta’ embossing. ?emplu 21244627 jew 79373700 jew ibag[tu email fuq pbonnici@bonniciprintingpress.com

47

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Lokali

Il-Qar/illa fil-Palazz tal-Inkwi]itur

Heritage Malta din is-sena g[allKarnival [ejjiet attività ori;inali: IlQar/illa fil-Palazz tal-Inkwi]itur.

Il-qar/illa hi farsa li sa mitt sena ilu kienet g[adha ssir fil-Karnival tal-Belt.

Kienet popolari fl-ir[ula wkoll. Wie[ed ra;el kien jilbes ta’ nutar u ma;enbu jkollu l-g[arajjes. In-nutar jaqralhom b’vu/i g[olja l-kuntratt ta]-]wie;, kitba mqabbla mimlija [merijiet, tmejjil u botti.

In-nies kienu jog[xew isegwu nnutar huwa u jaqra l-qar/illa bi//a bi//a mal-kantunieri tal-Belt. Xi kultant, il-kelma tan-nutar ma kinetx tajba g[al widnejn kul[add.

L-ewwel qar/illa li nafu biha kitbuha g[all-Karnival tal-1760. Hija xog[ol tal-poeta Bormli] Dun Feli/ Demarco.

Fost ix-xog[lijiet tieg[u bil-Malti, i]-

}wie; la Maltija huwa l-uniku xog[ol li waslilna.

Il-Qarcilla se ssir fil-Palazz talInkwi]itur, it-Tnejn 3 ta’ Marzu fit8.00 p.m. Il-programm jinkludi diskors dwar din it-tradizzjoni minn Olvin Vella, diskors dwar il-kitba mill-;did tag[ha minn Trevor }ahra, rappre]entazzjoni u ri/eviment.

Il-biljetti jiswew €10 u jistg[u jinkisbu mis-siti kollha ta’ Heritage Malta u online fuq http:##shop.heritagmalta.org. Is-serata hija riservata g[al udjenza adulta.

G[al iktar informazzjoni dwar din lattività u o[rajn simili fix-xhur li ;ejjin wie[ed jista’ j]ur is-sit elettroniku ta’ Heritage Malta www.heritagemalta.org jew isegwi l-pa;na uffi/jali fuq Facebook.

L-impjegati ta’ GO jag[tu d-demm

Is-Servizz Nazzjonali tat-Trasfu]joni tadDemm (NBTS) dan l-a[[ar ]ar l-uffi/ini ta’ GO fejn g[add ta’ impjegati [adu l-opportunità biex jag[tu d-demm u jg[inu jsalvaw il[ajjiet.

It-tim mediku tal-Mobile Blood Donation li g[en din is-sessjoni tal-g[oti tad-demm f’isem l-NBTS, irringrazzja lill-GO g[allappo;; kontinwu u qalu li jittamaw li kumpanniji o[ra jimxu fuq dan l-e]empju. Ittim qal li g[add kbir ta’ pa]jenti, inklu]i tfal, jiddependu kontinwament mill-genero]ità ta’ o[rajn li huma b’sa[[ithom. It-trasfu]joni tad-demm tista’ tfisser id-differenza bejn [ajja u mewt.

G[al aktar tag[rif wie[ed jista’ j]ur is-sit tad-Donazzjoni tad-Demm jew il-pa;na tag[hom li tinsab fuq il-Facebook.

Irba[ Renault Captur ma’ ROCS Travel

Banif jintrodu/i benefi//ji ;odda g[an-New Generations Account

Banif Bank (Malta) plc [abbar li qed iniedi benefi//ji ;odda marbuta manNew Generations Account biex jindirizza a[jar il-b]onnijiet tal-klijenti tieg[u. In-New Generations Account hu prodott immirat g[al ;enituri, tuturi legali u nanniet li jixtiequ jwarrbu ftit flus, b’mod regolari, biex ikunu jistg[u jg[adduhom lit-tfal tag[hom meta jikbru.

Il-kont issa jag[ti lok lill-klijenti biex jift[u aktar minn kont wie[ed, billi lBank naqqas l-ammont minimu li wie[ed irid jiddepo]ita fis-sena.

Min jifta[ l-ewwel New Generations Account (NGA) jing[ata wkoll voucher b’xejn li jissarraf ming[and My Toys, li jinsab fil-kumpless ta’ PAVI Supermarket, jew ming[and Toby Toy Master, f’Birkirkara. Jekk jippreferi, lklijent jista’ jag[]el li l-valur talvaw/er ji;i d-depo]itat direttament filkont tat-tifel jew tifla.

G[al aktar informazzjoni tista’ //empel 22601000 jew email fuq customercare@banif.com.mt. Tista’ wkoll i]]ur xi ferg[a tal-Banif f’Malta u G[awdex.

ROCS Travel qeg[din jag[tuk i//ans li tirba[ karozza lussu]a Renault Captur b’valur ta’ €18,000 meta inti tibbukkja btala g[al Disneyland Paris fl-2014.

B[ala parti mill-kampanja talEurovision 2014, ROCS Travel se jag[tuk i/-/ans li tirba[ din il-karozza lussu]a.

Din il-kampanja ;iet m[abbra l:img[a 7 ta’ Frar waqt is-semifinali tal-Malta Eurovision Song Contest, fejn fl-istess avveniment ROCS [abbru offerti mill-aqwa u kompetizzjonijiet g[al matul is-sena 2014.

Meta wie[ed jibbukkja l-btala tieg[u g[al Disneyland Paris, jing[ata biljett ma’ kull €50 li jonfoq u hekk jid[ol f’din il-kompetizzjoni. Ir-rebbie[ jit[abbar nhar l-Erbg[a 24 ta’

Klijenta ta’ Vodafone tirba[ vaganza g[al Disneyland

Charlene Said g[adha kemm reb[et vaganza g[al Disneyland f’Pari;i mal-familja jew il[bieb permezz tal-kompetizzjoni tal-Milied ta’ Vodafone.

“Din se tkun il-vaganza ta’ [ajti grazzi g[al Vodafone,” qalet Said. “Ninsab verament grata ta’ din l-opportunità. Din [olma li saret realtà.”

Il-klijenti ta’ Vodafone li riedu j]ommu f’kuntatt mal-ma[bubin tag[hom matul il-perjodu tal-Milied u xtraw bundle ta’ Vodafone matul Di/embru u Jannar reb[u premjijiet mill-

isba[, inklu]i bundle kuljum, Nokia Lumia 625 kull ;img[a u l-premju grandju] ta’ vja;; g[al Disneyland f’Pari;i.

“Din il-kompetizzjoni turi l-impenn tag[na b[ala Vodafone li noffru valur a[jar lill-klijenti filwaqt li nag[tu servizz effettiv b’offerti vanta;;u]i u attraenti. Dan g[al darb’o[ra hu in/entiv g[all-klijenti tag[na li jservi biex tissa[[a[ l-esperjenza tal-klijent ma’ Vodafone,” qal Sandro Pisani, Kap talMarketing minn Vodafone Malta.

Di/embru 2014 wara li jirrispondi mistoqsija sempli/i, e]attament fil-[in perfett g[all-btajjel tal-Milied.

Ivvja;;a lejn Disneyland Paris ma’ ROCS Travel bi prezz li jibda minn €389 g[al kull persuna g[al sebat iljieli f’lukanda b’erba’ stilel. Dan ilprezz jinkludi titjiriet, akkommodazzjoni g[al seba’ ljieli, kolazzjon u taxxi. Il-klijenti ta’ ROCS g[andhom ukoll l-opportunità li jag[]lu minn iktar minn 80 data ta’ tluq fl-2014.

G[al iktar informazzjoni ]ur ilferg[at ta’ ROCS, il-Furjana, jew ilMellie[a. Tista’ wkoll i//empel 20151515 jew tid[ol fis-sit elettroniku www.rocsholidays.com, kif ukoll tista` tibg[at email fuq travel@rocsgrp.com, jew i]]ur il-facebook page ROCS Group.

48

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Sport

Illum jittellg[u l-poloz tal-Euro 2016 53 pajji], Ewropew, fosthom Malta llum f’Nice fi Franza se jkunu jafu min se jkunu l-avversarji tag[hom meta jittellg[u l-poloz talgruppi g[all-finali tal-Euro 2016 li se jibda fi Franza fl10 ta’ :unju tal-2016. I//erimonja tibda f’nofsinhar.

Il-holders Spanja se jkun f’Pot 1 u t-tim Nazzjonali Malti f’Pot 6 flimkien mad-

debuttanti :ibilta`.

Spanja se jkunu wie[ed mid-disa’ l-og[la seeds bi 53 tim maqsuma f’sitt pots li minnhom eventwalment se jo[or;u disa’ gruppi – tmienja ta’ sitta u wie[ed ta’ [amsa.

Id-disa’ l-og[la seeds u li b’hekk se jkunu qed jevitaw lil xulxin huma Spanja, l:ermanja, l-Olanda, l-Italja,

l-Ingilterra, l-Portugall, ilGre/ja, r-Russja u l-Bo]nja Herzegovina. Dawn se jkunu l-ewwel ismijiet li jittellg[u biex jibdew ikunu ffurmati lgruppi u se jitpo;;ew f’ordni alfabetika minn Gruppi A sa I. G[al ra;unijiet ta’ drittijiet televi]ivi, Spanja, l:ermanja, l-Ingilterra, l-Italja u l-Olanda jridu bilfors jitpo;;ew fi gruppi ta’

sitta.

It-tmien timijiet f’Pot 6, wara jittellg[u fi Gruppi minn A sa H u mbag[ad jittellg[u il-kumplament tat-tmijiet dawk f’Pots 5, 4, 3 u 2 f’din l-ordni.

Franza b[ala pajji] organizzatur se titpo;;a b[ala ‘partner’ fil-grupp fejn hemm [ames timijiet u dan se jippermettilhom li jilag[bu partiti ta’ [biberija kontra lpajji]i f’dan il-grupp fil;ranet meta ma jkunx hemm log[ob mill-istess grupp.

G[alkemm m’hemm ebda restrizzjoni fil-polza, ilkumitat E]ekuttiv tal-UEFA dde/ieda li g[al ra;unijiet politi/i, l-Azerbaijan ma jistax ikun fl-istess grupp malArmenja u Spanja ma tistax tkun fil-grupp ta’ :ibilità.

L-ewwel ]ew; timijiet minn kull grupp jg[addu g[all-finali fi Franza flimkien mat-tielet l-a[jar tim li jkollu l-a[jar rekord. Ilkumplament tat-tmien timijiet fit-tielet post, f’Novembru tal-2015 jilag[bu fi play-off g[all-a[[ar erba’ postijiet.

L-ewwel partiti f’kull grupp jintlag[bu bejn is-7 u d-9 ta’ Settembru ta’ din issena fejn g[all-ewwel darba l-log[ob se jibda jsir f’dik imsej[a ‘:img[a ta’ Futbol’ bil-partiti jibdew jintlag[bu s-Sibt u l-{add fis-6 p.m. u t8.45 p.m. u l-{amis, il:img[a, it-Tnejn jew t-Tlieta

fit-8.45 p.m.

Kif se jkunu l-Pots: Pot 1: Spanja (holders), :ermanja, Olanda, Italja, Ingilterra, Portugall, Gre/ja, Russja, Bo]nja u Herzegovina Pot 2: Ukrajna, Kroazja, }vezja, Danimarka, }vizzera, Bel;ju, Repubblika ?eka, Ungerija, Irlanda Pot 3: Serbja, Turkija, Slovenja, I]rael, Norve;ja, Slovakkja, Rumanija, Awstrija, Polonja Pot 4: Montenegro, Armenja, Skozja, Finlandja, Latvja, Wales, Bulgarija, Estonja, Belarus Pot 5: I]landa, Irlanda ta’ Fuq, Albanija, Litwanja, Moldova, Ma/edonja, Azerbaijan, :eorgia, ?ipru Pot 6: Lussemburgu, Kazakhstan, Liechtenstein, Faroe Islands, Malta, Andorra, San Marino, :ibiltà

49

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Sport

Ix-Sheikh Mohammed mhux [ati ta’ doping

Fl-Ingilterra, lord Arthur Stevens, li tqabbad biex imexxi inkjesta u investigazzjoni dwar ]wiemel tal-istalel Godolphin tal-Emirati G[arab Mag[quda li nstabu po]ittivi waqt test tad-doping, ikkonferma li xSheikh Mohammed Rashid Bin Maktoum Al Maktoum, sid l-istess stalel ma kellux tort f’dan il-ka].

Stevens, li fil-passat mexxa wkoll investigazzjoni dwar il-mewt talprin/ipessa Diana tenna li m’hemmx bi]]ejjed provi li juru li Sheikh

Mohammed kien involut f’dan il-ka].

It-tort intefa’ kollu fuq l-eks trainer tal-istess stalel, Mahmoud Al Zarooni li nstab [ati li min[abba l-medi/ina li ta lil 22 ]iemel fdati lilu minn Sheikh Mohammed, l-istess ]wiemel instabu po]ittivi waqt test tad-doping li sarilhom fi/-/entru tat-ta[ri; ta’ Newmarket. Al Zarooni ;ie sospi] g[al tmien snin. F’kummenti li ta lil BBC Sport ix-Sheikh Mohammed tenna jaqbel li Al Zarooni kellu ji;i sospi] u li kieku kien jiddependi minnu kien jis-

Sheikh Mohammed Bin Rashid Al Maktoum, sid l-istalel Godolphin li ma nstabx [ati wara li xi ]wiemel tieg[u nstabu po]ittivi wara testijiet tad-doping

Teaforthree ikkunsidrat fost l-aktar ]wiemel kwotati fil-Grand National ta’ din is-sena

sospendih g[al g[omru.

Intant l-istess Sheikh ikkonferma wkoll li dde/ieda li jibdel it-trainer tieg[u fl-Awstralja. Minn April li ;ej, Peter Snowden mhux se jibqa’ aktar trainer ta’ Godolphin f’dan il-pajji].

Snowden kien ilu impjegat ma’ Godlphin sa mill-2008 u ]wiemel im[arr;a minnu kienu akkwistaw ri]ultati brillanti fosthom Sepory li reba[ il-Golden Slipper Stakes f’Sydney, Helmet u anki Denman.

115-il ]iemel g[an-National Sal-lum hemm 115-il ziemel miktuba g[at-ti;rija famu]a Grand National li se ssir fil-5 ta’ April fil-korsa ta’ Aintree f’Liverpool l-Ingilterra. Minn dawn iridu jintag[]lu 40 ]iemel biss.

39 minnhom huma m[arr;a wkoll lIrlanda.

Fost i]-]wiemel stabbiliti fix-xena

internazzjonali li hemm miktuba nsibu lill-Irlandi]i Moonshine, Teaforthree u l-Fran/i] Tour Des Champs.

Sitt heats mill-kampjonat tal-klassi Bronze LOKALI

Is-sitt laqg[a tas-sena li ssir illum wara nofsinhar fil-korsa tal-Marsa se tinkludi sitt heats li se jag[tu bidu g[all-kampjonat ;did tal-klassi Bronze fuq distanza qasira ta’ 2140m.

Il-programm se jikkonsisti minn 11il ti;rija kollha g[al ]wiemel tat-trott fuq distanza qasira. Barra dawn ilheats se ssir ukoll ti;rija g[all-og[la klassi Premier.

It-ti;rija Premier se tkun id-disa’ wa[da u tibda fl-4.25pm. Wara lkarozza tat-tluq se jibdew Uncle Joe’s Jet, Livi Cantona, Vanmaker Limburgia, Arnie Sensation, Ohime Mag, id-debuttanta }vedi]a ta’ disa’ snin Chiara Sisu, Plastic, Over Oaks, Orgueil De Nganda, Ourasi Diams, Sultan November, Gently Di Poggio,

Nabab Du Chatelet, Lage u Piombino.

Din g[andha tkun ti;rija ferm bilan/jata ghalkemm attenzjoni specjali se ting[ata lil Ohime Mag (Ronald Cassar), Gently di Poggio (Brian Zammit) u Arnie Sensation (Carmelo Farrugia).

Mis-sitt heats mill-kampjonat Assikura tal-Klassi Bronze 24 ]iemel iridu jikkwalifikaw g[as-semi finali.

Fost l-aktar kwotati hemm Pema (Charles Degiorgio), Kaki De Peyrahout (Charles Farrugia), Navaroso De Khepri (Jesmar Gafa’), Stormy Sand (Jeffrey Pace) u Qumran De La Motte (Fren/u Cassar).

L-ewwel ti;rija, riservata g[al ]wiemel tal-klassi Copper tibda fis1.15pm.

Tbassir

I Ti;rija. Klassi Copper. Dist – 2140m. Win – Parce Que. Place – Manifi Pointer, Lemon Solo.

II Ti;rija. Heat Kampjonat Assikura.

Klassi Bronze. Dist – 2140m. Win – Kaki De Peyrahout. Place – Pema, Buckens Stjarna.

III Ti;rija. Heat Kampjonat Assikura. Klassi Bronze. Dist – 2140m.

Win – Navaroso De Khepri. Place – Take Out Blue, Prince Du Moutier.

IV Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2140m. Win – Reveal Champ Blanc.

Place – Max Galbe, Lonshults Erik.

V Ti;rija. Heat Kampjonat Assikura.

Klassi Bronze. Dist – 2140m. Win – Stormy Sand. Place – Sjohultets Tigra, Nemrod Du Ruisseau.

VI Ti;rija. Heat Kampjonat

Assikura. Klassi Bronze. Dist – 2140m. Win – Qumran De La Motte.

Place – Lotus Du Goth, Petchora.

VII Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2140m. Win – Sir Malouin. Place – Milano Du Gite, Noli De Marray.

VIII Ti;rija. Heat Kampjonat Assikura. Klassi Bronze. Dist – 2140m. Win – Biggles Coquet. Place – Willesden Hanover, Notice As. IX Ti;rija. Klassi Premier. Dist – 2140m. Win – Ohime Mag. Place – Arnie Sensation, Gently Di Poggio.

X Ti;rija. Heat Kampjonat Assikura. Klassi Bronze. Dist – 2140m. Win – Quella Des Moyeux.

Place – Oscar De Meu, Above Roland.

XI-il Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2140m. Win – Rocktailo. Place – Newman, Norman d’Avril.

50

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Sport

Nicole Parks – minn Sochi g[al G[awdex ESKLUSSIVA G{AL ‘IL-MUMENT’

Charles Camenzuli

Nicole Parks waqt li kienet intervista minn Charles Camenzuli (ritratt> Martin Agius)

Ta’ 21 sena Nicole Parks hija meqjusa b[ala wa[da mill-aqwa atleti fid-dinja talfreestyle skiing. L-esperjenza u ri]ultati miksuba fit-22 Edizzjoni tal-Log[ob Olimpiku f’Sochi komplew ikabbru l-profil ta’ din l-atleta.

Ir-rabta ta’ Nicole Parks ma pajji]na hi kbira. F’dawn il;ranet filwaqt li l-Log[ob kien g[adu g[addej f’Sochi, kienet pajji]na u g[addiet xi jiem f’G[awdex. Dan g[aliex filwaqt li missierha Andrew huwa Awstraljan, ommha Josephine imwielda Buhagiar, hi minn G[ajnsielem.

Is-su//essi miksuba g[amlu lil Nicole Parks atleta konvinta mill-g[a]la li g[amlet. “ Ilfreestyle skiing huwa sport li jirrekjedi a;ilita` u akrobazija.

Trid dejjem tissupera lilek innifsek. Pero’ ma jiddispja/ini xejn mill-g[a]la li g[amilt. Kien missieri li

ressaqni lejn l-isport meta kont g[adni ]g[ira u dejjem rajt kif intejjeb lili nnifsi sakemm wasalt f’dan l-istadju”.

Mitluba tag[mel anali]i ta’ dak li wettqet fl-Olimpjadi hija kkummentat. “ LOlimpjadi huma l-akbar vetrina tal-isport g[al kull atleta.

Il-fatt li fil-klassifika ;enerali spi//ajt fil-15-il post u kont biss tlett postijiet bog[od mill-finali, g[andi nqisu ri]ultat altru mill-po]ittiv. Filfa]ijiet kollha tal-kompetizzjoni sakemm wasalt sat-tielet prova kont dejjem hemm pero ‘fl-isport anke ftit punti jag[mlu d-differenza kollha.”

G[al Nicole il-preparazzjoni g[all-Olimpjadi hi totalment differenti. “ Matul il-karriera [adt sehem f’bosta kampjonati nazzjonali u tad-dinja i]da l-Olimpjadi jirrikjedu preparazzjoni differenti. Trid tqis li kull min qieg[ed hemm ilu erba’ snin jipprepara u birra;un inti trid tfassal ilpreparazzjoni fil-livell biex tkun kompetittiva u li til[aq il-massimu f’dawk il-;ranet”.

Mistoqsija dwar l-avversarji prin/ipali li ssib quddiemha f’kull kompetizzjoni qalet, “}gur li l-avversarji diretti jibqg[u it-tlett a[wa Kanadi]i - Justine, Chloe u Maxine Dufour. Jekk ma tkunx wa[da tkun o[ra u kif kien il-ka] din id-darba, tnejn flimkien.”

Meta tkellmet dwar il-fatt li ta’ 21 sena di;a kellha l-

Nicole Parks fl-azzjoni f’Sochi

ewwel esperjenza Olimpika, Parks g[amlet enfa]i li lemozzjoni li joffru lOlimpjadi l-ebda kompetizzjoni mhi kapaci toffrih.

“Sa[ansitra l-fatt li taf li lattenzjoni tal-pajji] b[alma huwa l-Awstralja tkun fuqek, il-media li ssibhom kullimkien u fuq kollox il-fatt li meta f’kompetizzjoni b[alma kont f’Sochi, jkollok [dejk ilfamilja u l-[bieb, hija esperjenza li ma nistax ninsa.”

Il-fatt illi omm Nicole Parks hi minn G[awdex u g[alhekk dixxendenza diretta f’dik li eventwalment hi eli;ibilita` anke g[al Malta, ma stajtx ma nistaqsix jekk qattx kellha [sieb li tikkompeti g[al Malta.

“Ix-xewqa ma nistax ng[id li ma kienetx i]da l-fatt li issa g[andi karriera fi [dan it-tim Awstraljan, il-pajji] fejn twelidt u g[ext g[andu prijorita`. Imma li naf bir-rabta tieg[i ma’ Malta jg[amilni kuntenta.”

Lejn tmiem l-intervista wie[ed ma setax ma’ jag[milx riferenza g[allOlimpjadi li jmiss fi ]mien erba’ snin o[ra fi Pyeongchang fil-Korea t’Isfel.

“Matul dawn l-erba’ snin li ;ejjin irrid inkompli nistinka u ntejjeb il-livell tieg[i.

B]onn li nibqa’ fuq l-istess rendiment u fidu/ju]a li filKorea nkun hemm g[at-tieni eseperjenza Olimpika tieg[i.”

51

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Sport

Pietà jsa[[u l-ewwel post b’reb[a fuq il-;irien BOV L-EWWEL DIVI}JONI

{AMRUN S. ………….….. 1 PIETA H. ………..……….. 3

{amrun S: J.C. Debattista, A.

Attard, A. Bona, A. Micallef (L. Grech), D. Nazami, M. Busuttil (A. Marian Ruandia), M. Carnago Del Pedro, S. Hili (R. Refalo), R. Spiteri, S. Shead, J. Grech.

Pieta H: D. Cassar, C. Attard, O. Anonam, C. Grech, J. Pisani, Q. Refalo, J. Zarate, K. Cesare (M. Borg), A. Spiteri (N. Pace Cocks), V. Ricardo Costa, R. Kooh Sohna (L. Mutasi).

Referee: Malcolm Spiteri

Pieta Hotspurs g[elbu lit-tim tal-qieg[ {amrun Spartans u sa[[ew l-ewwel post meta approfittaw mi]-]elqa ta’ Lija.

F’dan id-derby Pieta` wrew supremazija, i]da {amrun kellhom il-mumenti tag[hom.

Wara minuta u nofs Pieta` fil-vanta;; meta minn azzjoni ta’ korner CHRISTIAN GRECH spara fis-saqaf taxxibka. Fit-18-il minuta Pieta` rduppjaw meta JURGEN SPITERI approfitta minn in/ertezza u g[eleb lil Debattista b’xutt fil-baxx.

Pieta` ikkontrollaw il-log[ba u [allew l-inizjattiva kollha f’idejn {amrun li minkejja rrieda tajba u l-impenn qatt ma kienu perikolu]i. I]da fil-[in mi]jud tal-ewwel taqsima Simon Shead twaqqa’ millgoalkeeper Cassar, bir-referee jordna l-penalty u juri biss karta safra lill-gowlkeeper ta’ Pieta`. Mill-11-il metru CORNAGO DEL PEDRO ma ]baljax u naqqas l-iskor. {amrun bdew iktar jemmnu li jistg[u jsalvaw il-log[ba u xutt ta’ Shead mar ftit barra.

Fis-57 minuta nuqqas kbir fiddifi]a ta’ {amrun u RICARDO

COSTA anti/ipa lill-gowlkeeper Debattista u skorja b’xutt filbaxx.

Pieta` issa re;g[u [adu kontroll tal-log[ba i]da {amrun resqu qrib bi freekick ta’ Cornago Del Pedro li Cassar tajjar kif seta’ bil-ballun jispi//a mal-lasta.

Rimonta nkredibbli LIJA A. ………………...…. 2 ST.ANDREW’S ………...… 5

Lija A: K. Calleja, C.

Giordemaina, T. Fleri Soler (R. Sell), D. Scerri, D. Vukovic, G. Calabretta (B. Antignolo), E. Briffa, J.P. Scerri (M. Fleri Soler), M. Potezika, K. Aleksandrov, A. Ige. St. Andrew’s: S. Bartolo, N. Chetcuti, B. Said, K. Risholt (T. Grozev), D. Bonnici, J. Farrugia, J. Briscoe White, N. Vella Petroni (N. Bradshaw), L. Busuttil, K. Nwoko (M. Johnson), J. Falzon.

Referee: Andre Arciola

L-aspirazzjonijiet ta’ promozzjoni ta’ Lija [adu daqqa ta’ [arta meta kienu meg[luba 5-2 minn St Andrew’s. Lija kellhom il-log[ba f’idejhom u bnew vanta;; sal-55 minuta i]da s-Saints wettqu rimonta nkredibbli u wara t-tmienja skorjati kontra Zejtun skorjaw [ames darbiet o[ra fejn Trayo Grozev da[al b[ala sostitut u skorja hat-trick.

Lija ddominaw g[al kollox lewwel taqsima, imma ftit li xejn kellhom x’juru g[ajr gowl ta’ Aleksandrov li wasal fit-13il minuta minn azzjoni ta’ korner ta’ Calabretta b’ALEKSANDROV b’xutt nofs dawra ma tax /ans li Bartolo.

Ftit qabel Bartolo kien protagonist meta salva daqqa ta’ ras stupenda tal-istess

FUTBOL U17

Malta fit-turnament ‘Roma Caput Mundi’ It-tim nazzjonali Malti ta’ ta[t is-17-il sena, immexxi mill-kow/ Sergio Soldano, se jipparte/ipa fit-tmien edizzjoni tat-turnament ‘Roma Caput Mundi’, li se jsir bejn g[ada l-24 ta’ Frar u t-2 ta’ Marzu 2014, f’Lazio, Ruma.

It-tim nazzjonali Malti se jkun qed jilg[ab kontra t-tim nazzjonali Ingli] tal-kulle;;i t-Tlieta 25 ta’ Frar firRoberto Abbafati Stadium f’Lariano; kontra l-Italja fis26 ta’ Frar fil-Comunale Stadium, Artena u kontra San Marino fis-27 ta’ Frar fl-Elio Mastangeli Stadium, f’Zagarolo.

It-tim nazzjonali flimkien mal-kontin;ent kollu j[alli pajji]na t-Tnejn 24 ta’ Frar fit-8.30 am.

L-iskwadra kollha msej[a mill-kow/ Sergio Soldano hi din:

Gowlkipers: Jamie Azzopardi (Sliema W), Mikhail Sciberras (Balzan) Difensuri: Jean Borg (Valletta), Daniel Buckle (Hibernians), Christian Degabriele (Pieta’ H), Nick Ghio (Hibernians), Carlos Grech (Hibernians), Iousef Meli (Sliema W), Neil Spiteri (Floriana), Brandon Micallef (Rabat A) Midfielders: Myles Beerman (Manchester City), Conor Borg (Chievo) Juan Corbolan (Balzan), Jake Grech ({amrun S), Matthew Gullaimier (St Andrews), Mark Scicluna (Sliema W), Neil Tabone (Floriana) Attakkanti: Isaac Abela (Rabat A), Luca Brincat (Sliema W), Luke Galea (Sliema W), Joseph Mbong (Hibernians), Aidan Friggieri (Sliema W), Kyrian Nwoko (St Andrew’s).

Kif Jinsabu

L R D T F K Pt

Pieta H 16 }ebbu; R 15 Lija A 16 Melita 15 St.Andrew’s 16 St.George’s 14 Gudja U 14 Bir]ebbu;a SP 15 G]ira U 14 }urrieq 15 }ejtun C 15 Msida SJ 15 {amrun S 16

11 10

9 6 6 5 5 5 4 4 4 3 3

3 3 2 5 4 5 3 3 5 3 2 2 6

2 2 5 4 6 4 6 7 5 8 9 10 7

35 35 31 25 35 21 20 21 16 20 21 18 20

14 22 22 19 28 22 25 28 18 23 38 28 28

36 33 29 23 22 20 18 18 17 15 14

11

Aleksandrov wara azzjoni o[ra ta’ Calabretta. Lija kellhom tentattivi o[ra permezz ta’ Calabretta, Ige Adeshina kif ukoll ta’ Evano Briffa li fallew il-mira.

Fit-tieni taqsima St Andrew’s introdu/ew lil Trayo Grozev i]da kienu Lija li fallew /ans tad-deheb permezz ta’ Aleksandrov. Fl-54 minuta Lija kabbru l-iskor b’azzjoni millisba[ fejn Ige Adeshina qassam lejn MARKO POTEZIKA li b’xutt pre/i] bid-dawra sab ixxibka.

G[axar minuti wara St. Andrew’s naqqsu l-iskor flewwel azzjoni tag[hom meta

7

St. Andrew’s wettqu rimonta nkredibbli kontra Lija (ritratt> Alex Degabriele)

Jonathan Briscoe White ]marka lil TRAYO GROZEV li g[eleb in nasba tal-offisde u lil Calleja b’xutt fil-baxx.

Fit-68 minuta St Andrews kisbu d-draw meta KYRIAN NWOKO da[al fil-kaxxa bixxutt imxellef iqarraq g[al kollox b’Calleja. }ew; minuti wara St Andrew’s marru wkoll minn fuq meta kross shot minn kwa]i [dejn il-bandiera talkorner, LUKE BUSUTTIL

re;a’ qarraq b’Calleja bil-ballun jispi//a fix-xibka.

Lija xe[tu kollox fl-attakk i]da kienu ikkastigati fit-88 minuta meta TRAYO GROZEV skorja b’lob stupend bid-difi]a ta’ Lija miftu[a bera[. U kien g[ad baqa’ g[aliex fil-[in mi]jud TRAYO GROZEV g[aqqad il-hat-trick u wara Lija spi//aw ukoll b’g[axar plejers meta tke//a Antignolo.

52

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Sport

It-tielet deheb g[al Bjoergen Hamburg ja[sdu lil BUNDESLIGA

OLIMPJADI TAX-XITWA

Marit Bjoergen ]ammet linNorve;ja b/ans g[all-ewwel post fil-klassifika tal-midalji talOlimjadi tax-Xitwa f’Sochi meta sabet dik il-ftit ener;ija ]ejda li g[enitha tissupera lillkonnazzjonal Therese Johaug u tirba[ il-midalja tad-deheb fit30 km tal-cross country.

Hija kellha [in ta’ sieg[a 11il minuta u 5 sekondi, 2.6 sekondi quddiem Johaug u 23.6 sekondi quddiem Kristin Stoemer Steira. Din kienet ittielet midalja tad-deheb li reb[et in-Norve;i]a mag[rufa b[ala l’mara tal-[adid’. Kienet ukoll is-sitt midalja tad-deheb fil-karriera tag[ha fl-Olimpjadi u l-10 wa[da overall.

B’sorpri]a kbira l-Awstrijaka Julia Dujmovits reb[et il-parallel slalom tan-nisa meta issuperat lill-:ermani]a Anke Kasrstens b’0.12 sekondi. :ermani]a o[ra Amelie Kober [adet il-bron]. Il-kompetizzjoni tal-ir;iel intreb[et minn Vic Wild li b’hekk reba[ it-tieni midalja tad-deheb f’Sochi meta temm 0.11 sek quddiem isSloven Zan Kosir. L-Awstrijakk

Dortmund

Hamburg [asdu lil Borussia Dortmund meta reb[ulhom 30 biex inqalg[u mill-a[[ar post tal-Bundesliga anke jekk g[adhom fil-periklu.

Il-gowls li bihom umiljaw lil Dortmund waslu minn Jiracek fl-ewwel taqsima u Lasogga u Calhanoglu wara lmistrie[.

B’din it-telfa Dortmund baqg[u fit-tielet post.

Spanja - Gareth Bale skorja gowl mill-isba[ minn 30 metru hekk kif Real Madrid g[elbu lil Elche 3-0.

Illarramendi kien feta[ l-iskor u l-midfielder Isco g[alaq ilIn-Norve;i]a Marit Bjoergen (lemin) fuq quddiem waqt it30km Mass Start Free Cross Country Skiing.

FORMULA 1

Benjamin Karl g[eleb lil Aaron March g[all-midalja tal-bron].

Ir-Russu Wild sar l-ewwel atleta li reba[ tnejn deheb f’kompetizzjoni tas-snowboarding fl-istess Olimpjadi.

Deheb o[ra g[ar-Russja, il11-il wa[da li biha marru flewwel post daqs in-Norve;ja,

Is-sewwieq tal-Mercedes Nico Rosberg kien l-aktar velo/i fl-a[[ar jum tat-tieni testing tal-pre-season filBahrain.

Il-:ermani] impressjona lirrivali bl-a[jar [in tat-test li

waslet fir-relay tal-Biathlon talIr;iel 4x7.5km L-Olandi]i komplew jiddominaw li speedskating u Ireen Wust, Jorien Ten Mors u Marrit Leenstra waqqfu rekord Olimpiku ta’ 2 minuti 58.43 sek fis-semi-finali qabel g[elbu lillPolonja.

Programm ta’ sport lokali g[al-lum MFA Ta’ Qali – 2pm. BOV

Premier. Championship Pool.

Balzan v B’Kara., 4pm. BOV Premier. Championship Pool.

Valletta v Sliema W.

Centenary Std – 2pm. I Div. St George’s v }urrieq, 4pm. I Div. Gudja Utd v }ebbu; R. Victor Tedesco Std- 2pm. I Div. }ejtun C v Melita,

4.15pm. I Div. G]ra Utd v Bir]ebbu;a SP Charles Abela Std – 2pm.

III Div. M;arr Utd v Swieqi Utd., 4.15pm. III Div. Santa Lucia v Qrendi Luxol Std 2pm. III Div. Xg[ajra T v Kalkara, 4.15pm.

III Div. G[axaq v Ta’ Xbiex Sirens Std – 2pm. III Div. St Venera v Attard, 4.15pm.

III Div. Sirens v Luqa

YFA Pembroke Grd – 9am. U15.

Tarxien v B’Kara, 10.45am.

U15. Pembroke v }abbar, 12.30pm. U15. San :wann v St Andrews Melita Grd - 1pm. U15.

B’Bugia v Attard, 2.45pm.

U15. Marsa v Mqabba, 4.30pm. U15. {amrun v Pieta` Rabat Grd - 1pm. U15.

Dingli v G]ira, 2.45pm. U15.

Rabat v Qrendi, 4.30pm. U15.

Naxxar v M;arr Ker/em Grd- 11am. U15.

Gozo v Kirkop

GFA Gozo Std – 1pm. I Div.

Ker/em A. v Munxar F., 3pm.

I Div. Nadur Y. v S.K Victoria W

IASC Tarxien Grd – 8.15am. KO.

I Rd. 8.15am. }abbar CB v M;arr., 9.30am. Finali.

Amateur Cup. Senglea Y v {amrun L., 10.45am. KO. I Rd. Rovers Utd v Safi AFC

MAFA St Margerita Grd –

log[ba bit-tielet gowl. Real issa jinsabu wa[edhom flewwel ppost wara li Barcelona tilfu 3-1 g[and Real Sociedad b’autogowl ta’ Song, Griezman u Zrutuza. G[al Barcelona skorja Messi. Celta Vigo u Getafe spi//aw 1-1.

Ri]ultati

B. M’gladbach v Hoffenheim2-2 Stuttgart v Hertha B 1-2 Nuremberg v Braunschweig 2-1 Freiburg v Augsburg 2-4 Hamburg v B. Dortmund 3-0 Schalke v Mainz 0-0 Wolfsburg v B. Leverkusen 3-1 Illum E. Frankfurt v W. Bremen Hanover v B. Munich

Rosberg bl-a[jar [in

9.30am. Lig. }ejtun RS v Vittoriosa L., 11.15am. Lig. Marsa SM v Valletta S.

HOCKEY Kordin – 9am. Floriana YS

v Rabat

ASMK Ta’ Qali – 11am. Id-disa’

programm mis-sezzjoni Autocross u t-tielet talMotocross.

WATERPOLO Tal-Qroqq – 10.45am.

Premier. Valletta Utd v Sliema, 12pm. Premier. San :iljan v Sirens

BASKETBALL Ta’ Qali – 11.15am. BOV

Finali KO. II Div. Hibs v Phoenix, 2.45pm. KO. Finali.

(N). Depiro v Luxol, 4.30pm.

KO. I Div (I). Athleta v Deprio

SPARAR Bidnija– 10am. Rams

Trophy. Sparatura Skeet u Double Trap.

ATLETIKA Mdina – 8.30am. Tibda l-

maratona ta’ Malta, 9.20am.

Tibda n-nofs maratona u lwalkathon .

TI:RIJIET TA}-}WIEMEL Marsa – 1.30pm. Is-sitt

laqg[a tal-ista;un fuq 11-il ti;rija kollha tat-trott.

kien ta’ 1.627 sek a[jar minn kwalunkwe tim ie[or.

Jenson Button tal-McLaren kien l-aktar vi/in tieg[u segwit minn Kimi Raikkonen talFerrari waqt li Red Bull komplew bil-problemi.

Ri]ultati lokali

Championship Pool Mosta v Hibs Relegation Pool

2-1

Rabat A v Naxxar L Tarxien R v Vittoriosa S. Floriana v Qormi

1-1 1-1 3-2

Lija A v St Andrews {amrun S v Pieta` H.

2-5 1-3

Marsaskala v Mdina K Senglea A v G[arg[ur Mellie[a v Marsa }abbar SP. v San :wann Pembroke A v Mqabba Fgura Utd v Kirkop Utd Si;;iewi v Dingli S.

3-2 0-2 1-0

I Div.

II Div.

III Div. Mtarfa v Marsaxlokk YFA U#17

1-1

0-0 2-0 1-0 1-0

Rabat v Mellie[a Naxxar v }ebbu; San :wan v Pembroke Kirkop v Tarxien Cottonera v Zabbar

4-0 0-0 0-0 1-0 2-0

Sliema v Valletta Balzan v Mellie[a Si;;iewi v Sta Venera Naxxar v ;;arr

3-0 1-0 1-0 2-2

Sannat L v St Lawrence S }ebbu; v Qala S.

0-2 2-0

Methode v Actavis Toly Grp v Vassallo Grp

4-2 3-0

Valletta SP v Dingli E G[arg[ur B v Senglea G Lija-Iklin AFC v }ejtun

2-0 4-3 0-1

Ta’ :iorni v Fleur-de-Lys Tarxien v Mqabba Mrie[el v Cospicua D

5-2 3-2 2-2

U#15

GFA II Div. ISA

SWAN I Div. II Div.

WATERPOLO I Div. M’Scala v M’Xlokk HANDBALL II Div N Luxol v Kavallieri I Div. I

10-8 10-29

La Salle v Kavallieri 27-27 Luxol v Swieqi 29-26 Aloysians v SayitMalta 30-17

53

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Sport

FOOTBALL FIR-RENJU UNIT

Goal ta’ Terry ja//erta l-punti g[al Chelsea Goal fl-a[[ar nifs skurjat minn John Terry kien bi]]ejjed biex ta reb[a lil Chelsea fuq Everton, bit-tim ta’ Jose Mourinho qed igawdi punt vanta;; fuq Arsenal f’ras il-klassifika.

Everton kienu rre]istew kull tentattiv tal-Blues biex ji]blukkaw ir-ri]ultat, i]da l-isforzi tag[hom ma swew g[al xejn ladarba Terry da[al g[all-freekickinsidju] ta’ Frank Lampard u l-ballun spi//a fix-xibka fejn il-goalkeeper Tim Howard deher li kellu ftit tat-tort g[allmod kif ]vol;iet l-azzjoni.

Everton bir-ra;un jistg[u j[ossuhom sfortunati wara li rnexxielhom ira]]nu lil Chelsea f’nofs il-ground g[al [inijiet twal u l-log[ob li wrew kien jimmeritahom almenu punt minn dan il-konfront.

Chelsea ftit impressjonaw fl-ewwel taqsima i]da ]iedu l-pressjoni lejn la[[ar g[oxrin minuta u spi//aw ippremjati proprju fit-92 minuta.

Din kienet it-12-il reb[a g[al Chelsea mill-14-il konfronti li lag[bu fi Stamford Bridge u r-ri]ultat ifisser ukoll li l-manager Jose Mourinho ilu 74 log[ba ming[ajr telfa quddiem il-pubbliku tieg[u.

Sadanittant, Arsenal pattew xi ftit g[ad-di]appunt ma’ Bayern Munich fi/Champions League b’reb[a 4-1 fuq Sunderland fl-Emirates Stadium u li t[allihom jittamaw f’xi ]elqa tal-leaders.

Il-Gunners ]blukkaw ir-ri]ultat wara [ames minuti minn Olivier Giroud, blattakkant Fran/i] jirdoppja wara nofssieg[a u b’Tomas Rosicky prattikament jag[laq kull diskors bit-tielet goal (fuq su;;eriment ta’ Giroud) tlett minuti qabel il-mistrie[.

Fit-tieni taqsima Laurent Koscielny re;a’ sab ix-xibka bir-ras g[ar-raba’ goal u b’Sunderland jiksbu konsolazzjoni bil-goal ta’ Emanuele Giaccherini Manchester City komplew bil-pressjoni fuq Chelsea u Arsenal b’reb[a ta’ 1-0 fuq Stoke City li t[allihom tlett punti ta[t il-Blues u tnejn biss ta[t ilGunners.

I]da City sabuha bi tqilha biex ikissru r-re]istenza determinata tal-Potters u kellhom jistennew sas-70 minuta g[allgoal importanti li a//ertahom mill-punti meta Yaya Toure tefa’ ;ewwa cross filbaxx ta’ Aleksander Kolarov.

Kompliet il-kri]i g[al Cardiff City li spi//aw umiljati f’darhom minn Hull City. Dawn kienu promossi mi/Championship l-ista;un li g[adda, i]da huma t-Tigers li qed jitbieg[du mizzona l-[amra b’din ir-reb[a sinifikanti fejn skurjaw erba’ darbiet ming[ajr risposta u telg[u fil-11-il post b’vanta;; ta’ tmien punti fuq Cardiff.

Tom Huddlestone u Nikica Jelavic taw vanta;; doppju lil Hull sal-mistrie[, bl-iskor isir aktar emfatiku b’]ew; goals o[ra fit-tieni taqsima mill-istess Jelavic u Jake Livermore g[al 4-0.

West Bromwich Albion u Fulham spi//aw draw 1-1, bis-sostitut talBaggies, Matej Vydra, j/a[[ad lillCottagers mill-ewwel reb[a ta[t ilgwida tal-manager ;did Felix Magath.

Fl-ewwel taqsima, Ashkan Dejagah po;;a lil Fulham fil-vanta;;, b’West Brom jissieltu g[all-parita sakemm Vydra ra x-xutt tieg[u salvat parzjalment minn Stekelenburg u l-ballun jg[addi xorti minn fuq il-linja fatali.

West Ham United komplew juru forma brillanti f’darhom b’reb[a o[ra – ir-raba’ wa[da konsekuttiva fil-league – u wara li [adu do//a kies[a meta sabu ru[hom fi ]vanta;; bikri ma’

Southampton.

Is-Saints skurjaw l-ewwel goal tal-

konfront b’daqqa ta’ ras minn Maya Yoshida, i]da l-Hammers wie;bu minn Matt Jarvis u b’Carlton Cole jispara ;ewwa g[al 2-1, tlett minuti wara. Illog[ba baqg[et kumbattuta u wara lmistrie[, Kevin Nolan issi;illa r-ri]ultat bit-tielet goal, fil-71 minuta.

Manchester United g[elbu lil Crystal Palace f’Londra biex irritornaw g[ar-reb[ wara sensiela ta’ ri]ultati deludenti; b’goals minn Robin Van Persie u Wayne Rooney inisslu ftit talkalma fil-kamp tar-Red Devils, li issa qab]u lil Everton fis-sitt post.

United kienu l-a[jar tim i]da kellhom jistennew sat-tieni taqsima biex isibu xxibka, meta Van Persie ikkonverta penalty g[al foul fil-kaxxa fuq Patrice Evra. Ir-Red Devils irduppjaw minn Rooney li re;a’ g[eleb lill-goalkeeper Julian Speroni b’xutt pre/i] g[al ;orrokna biex jidde/iedi l-konfront.

SERIE A

Roma jirb[u f’Bologna Kif mistenni Roma ]ammew it-tieni post sitt punti ta[t Juventus u b’log[ba anqas mil-leaders u minn Napoli fittielet post meta g[elbu lil Bologna 1-0 fl-unika log[ba mis-Serie A lbiera[.

Roma li kienu g[al [inijiet twal la[jar tim, fet[u l-iskor minn Nainggolan, bl-ewwel gowl tieg[u mag[hom fuq su;;eriment ta’ Pjanic fis-37 minuta. Roma kienu anke sfortunati li laqtu l-lasta minn Destro flewwel taqsima bil-ballun jaqsam illinja tal-gowl u jispi//a barra.

Fit-tieni taqsima Roma kkontrollaw fa/ilment ir-reazzjoni ta’ Bologna li issa baqg[u fil-periklu fin-na[a t’isfel tal-klassifika.

Ri]ultati Serie A

Bologna v Roma

0-1

Illum

(1230) (1500) (1500) (1500) (1500) (1830) (2045)

Parma v Fiorentina Napoli v Genoa

(1900) (2100)

Serie B

Varese v Avellino Carpi v Cesena Crotone v Brescia Juve Stabia v Cittadella Padova v Empoli V. Lanciano v Latina Trapani v Modena Bari v Pescara Novara v Reggina

Ri]ultati u klassifiki

Premiership

Chelsea v Everton Arsenal v Sunderland Cardiff v Hull Man City v Stoke West Brom v Fulham West Ham v Southampton Crystal Palace v Man Utd Illum Liverpool v Swansea Newcastle v Aston Villa Norwich v Tottenham Kif Jinsabu Chelsea Arsenal Man City Liverpool Tottenham Man Utd Everton Southampton Newcastle West Ham Hull City Swansea Aston Villa Stoke City Crystal P. West Brom Norwich Sunderland Cardiff Fulham

1-0 4-1 0-4 1-0 1-1 3-1 2-0 (1430) (1430) (1700)

L R D T F K Pt

27 27 26 26 26 27 26 27 26 27 27 26 26 27 26 27 26 26 27 27

18 18 18 16 15 13 12 10 11

League One

Livorno v Verona Udinese v Atalanta Inter v Cagliari Chievo v Catania Sampdoria v Milan Juventus v Torino Lazio v Sassuolo

It-Tnejn

Chelsea v Everton 1-0> Branislav Ivanovic (fin-nofs) jixxuttja lejn il-lasta tatToffees, bil-goalkeeper Tim Howard jilqa’ l-ballun b’sidru (ritratt> EPA)

1-2 1-0 1-1 0-1 0-0 2-0 1-0 1-0

Bradford v MK Dons Brentford v Wolves Carlisle v Rotherham Colchester v Preston Leyton O v Swindon Notts Co v Shrewsbury Oldham v Gillingham Port Vale v Crewe Sheff Utd v Bristol City Stevenage v Peterboro Tranmere v Coventry Walsall v Crawley

League Two

Wimbledon v Bury Dag & Red v Plymouth Exeter v Rochdale Mansfield v Fleetwood Morecambe v Oxford U Newport v Cheltenham Northampton v Hartlepool Scunthorpe v Portsmouth Torquay v Accrington Wycombe v Chesterfield York v Southend

8 8 7 7 6 8 4 6 6 5 6

6 5 3 5 5 6 9 9 4 7 6 7 7 9 2 13 7 6 7 3

3 4 5 5 6 8 5 8

11 12 13 12 12 12 16 10 13 14 15 18

49 52 69 66 36 43 37 38 32 31 29 33 27 27 18 31 19 26 19 27

21 27 27 32 32 31 27 32 38 34 31 36 36 42 36 39 39 42 48 59

60 59 57 53 50 45 45 39 37 31 30 28 28 27 26 25 25 24 22 21

1-0 0-3 1-2 1-2 2-0 2-3 1-0 1-3 3-0 0-1 3-1 1-2

0-1 1-2 0-1 1-0 1-1

0-1 2-0 5-1 0-1 1-0 0-0

The Championship

M’boro v Leeds Barnsley v Millwall Blackpool v Birmingham Bolton v Watford Brighton v Wigan Burnley v Nottm Forest Charlton v QPR Derby v Bournemouth Huddersfield v Sheff Wed Leicester v Ipswich Reading v Blackburn Yeovil v Doncaster Kif Jinsabu Leicester Burnley Derby County QPR Nottingham F Reading Wigan Brighton Blackburn Ipswich T Leeds Utd Watford Middlesbrough Huddersfield Sheffield W Birmingham Bournemouth Blackpool Bolton W Doncaster R Millwall Charlton A Barnsley Yeovil T

0-0 1-0 1-2 2-0 1-2 3-1 1-0 1-0 0-2 3-0 0-1 1-0

L R D T F K Pt

32 32 32 31 32 32 31 31 31 32 31 32 32 32 31 32 31 32 32 32 32 29 31 31

Premiership Sko//i]

22 5 12 7 8 13 8 7 10 10 12 7 12 9 13 11 7 8 12 9 9 9 9 8 11 7 12 7 9 6 10 6 9 5 11 6 7

17 18 16 14 14 14 12 12 11 12 10

5 3 7 7 5 10 10 9 9 9 12 10 10 14 11 14 13 13 13 16 16 14 15 18

59 50 60 37 53 50 37 33 38 43 43 44 41 40 38 39 37 29 37 28 31 24 30 27

32 26 40 25 35 37 29 27 35 37 39 39 36 44 38 41 51 44 49 48 60 38 51 47

71 63 61 56 55 50 49 46 46 45 43 42 40 40 36 36 36 35 33 30 28 27 26 25

Hearts v Celtic Kilmarnock v Hibernian Partick T. v Aberdeen Ross Co v St Mirren St Johnstone v Inverness CT

0-2 1-1 3-1 2-1 0-1

Cowdenbeath v Dundee Dumbarton v Raith R. Falkirk v Queen of S. Morton v Alloa

2-0 3-3 1-0 0-1

Arbroath v Forfar Brechin v Stranraer Dunfermline v Ayr Utd East Fife v Airdrie Rangers v Stenhousemuir

2-3 1-3 3-0 0-0 3-3

Albion v Peterhead Clyde v Montrose East Stirling v Berwick Elgin v Stirling Queen’s P. v Annan A.

0-0

Championship Sko//i]

I Div

II Div

1-1 1-1 2-3 0-1

54

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Sport

Ri]ultat meritat f’partita bilan/jata RELEGATION POOL

Stewart Said TARXIEN R................................ (1) 1 VITTORIOSA S..........................(1) 1 Tarxien: N. Vella, C. Mamo, M.

Caruana, F. Lopes Alcantara, L. Martinelli, D. Toure, C. Menendez Hevia D. Mariano Bueno, J. Mifsud, Sost: M. Ciantar flok L. Martinelli 40’, L. Conclaves de Silva flok D. Toure 73’ Vittoriosa: M. Muscat, G. Martin, M. Buttigieg, L. Torri, C. Brincat, M. Pereira, L. Vella Critien, O. Guerrero, F. Aguiar, S. Arab, S. Ousmane Sost: C. Sammut flok L. Vella Critien 58’, C. Spiteri flok W. Buttigieg 63’, M. Camilleri flok G. Martin 90’ Skorjaw: F. Lopes Alcantara 6’ (T), O. Guerrero 19’ (V) Imwissija: C. Menendez Hevia 5’, D. Mariano Bueno 45’ (T), G. Martin 29’, L. Vella Critien 43’, M. Pereira 58’, C. Brincat 74’ (V) Referee: Clayton Pisani Il-Mument Plejer tal-Log[ba: Oscar Guerrero (Vittoriosa S.)

Tarxien Rainbows u Vittoriosa Stars spi//aw 1-1 f’partita bilan/jata.

Ri]ultat meritat g[aliex i]-]ew; timijiet kellhom il-mumenti tag[hom i]da ttnejn be]g[u li jo[or;u telliefa u ]gur li g[alkemm dan il-punt ma jissodisfa lil [add, se jg[inhom g[all-moral.

Tarxien kellhom lil Ryan Sammut

nieqes filwaqt li g[al Vittoriosa ddebutta t-Taljan Torri u kellhom nieqes lil Siraj Arab.

Tarxien marru fil-vanta;; wara biss sitt minuti meta minn free-kick, Jorge Santos Silva qassam lejn Carlo Mamo li pprova xutt mill-ewwel i]da l-ballun imbaram lejn FERNANDO LOPES ALCANTARA li b’xutt b’sa[[tu u angolat g[eleb lil Mario Muscat. Tliet minuti wara Santos Silva qassam lejn Bonnici li kkrossja u Buenomattar siequ i]da Muscat irnexxilu jdawwar f’korner.

Vittoriosa ing[ataw penalty fid-19-il minuta meta Clayton Pisani ;;udika li Alcantara waqqa’ lil Gilbert Martin.

Mill-11-il metru OSCAR GUERRERO g[eleb lil Vella.

Vittoriosa komplew jattakaw u fit-30 minuta xutt bix-xellug ta’ Guerrero ;ieg[el lil Vella jtir minn tulu. Tarxien wie;bu fis-36 minuta meta Mario Muscat salva xutt ta’ Jorge Santos, u mill-istess azzjoni minn kross ta’ Bueno d-daqqa ta’ ras ta’ Jorge Santos Silva g[addiet ftit barra. Tarxien marru vi/in il-gowl tal-vanta;; fil-45 minuta meta xutt fil-baxx ta’ Demba Toure ;ie m/a[[ad mill-wieqfa.

Vittoriosa [ar;u tajjeb wara l-mistrie[ u fis-47 minuta d-debuttant Torri mar vi/in b’daqqa ta’ ras li g[addiet ftit barra minn korner.

Fit-68 minuta minn kross ta’ Carlo Mamo, daqqa ta’ ras ta’ Toure kienet salvata minn Muscat u fis-70 minuta

Fernando Lopes Alcantara jifta[ l-iskor g[al Tarxien kontra Vitrtoriosa (ritratti> Joseph Galea)

Muscat re;a’ /a[[ad lil Jorge Santos Silva b’titjira spettakolari fuq free-kick fir-rokna.

Tarxien marru vi/in fil-75 minuta meta xutt b’sa[[tu ta’ Bueno g[adda

ftit barra u Vittoriosa kienu g[oddhom kisbu r-reb[a fit-78 minuta meta minn kross ta’ Martin, Pereira ni]]el bir-ras wara li approfitta minn [ar;a [a]ina ta’ Vella, i]da Guerrero spara g[oli.

Naxxar isalvaw punt fl-a[[ar mumenti RABAT A.......................................(1)1 NAXXAR L....................................(0)1 Rabat: P. Velimirovic, S. Gauci, Z.

Tanti, P. Borg, I. Carapic, J. Caruana, W. Borg, S. Oproiescu, M. Licari, R. Micallef, C. Vella Sost: S. Cortis flok C. Vella 92’ Naxxar: J. Azzopardi, R. Bakare, D. Bonnici, A. Buhagiar, R.G. Cassar, A. Decesare, T. Lopes de Sousa, D. Reano, A. Rocha da Silva, T. Scerri, F. Stojanovic Sost: G. Da Silva Ribeiro flok F. Stojanovic 46’, D. Falzon flok R.G. Cassar 46’, J. Debono flok D. Bonnici 79’ Skorjaw: M. Licari 38’ (R), T. Scerri 85’ (N) Imwissija: Z. Tanti 62’ (R), G. Da Silva Ribeiro 66’ (N) Tke//a: Z. Tanti 83’ (R) Referee: Alan Mario Sant Il-Mument Plejer tal-log[ba: Malcolm Licari (Rabat)

Naxxar salvaw punt fl-a[[ar mumenti meta f’partita li naqset li toffri spettaklu spi//aw 1-1 kontra Rabat Ajax.

Il-wirja ta’ Naxxar kienet deludenti spe/jalment fl-ewwel taqsima i]da lejn l-a[[ar mumenti sforz ukoll l-g[ejja ta’ Rabat, g[afsu g[ad-draw u sabuh. G[al Rabat kienet wirja qalbiena li g[al darba o[ra rat lit-tim ta’ Steve D’Amato vi/in ir-reb[a.

Ir-Rabtin g[al darba o[ra kienu kostretti li jilag[bu b’diversi plejers nieqsa b’Carrillo Pendas, David Azzopardi, Jonathan Bajada u Dylan Falzon sospi]i filwaqt li Daniel Pelaez, Adam Smeir u Aidan Azzopardi kienu mwe;;g[in. Naxxar kellhom nieqsa lil Victor Bellia u Mattia Del Negro.

L-awturi ta]-]ew; gowls tal-partita, Terence Scerri g[al Naxxar (xellug) u Malcolm Licari g[al Rabat

Naxxar [olqu l-ewwel periklu wara sitt minuti meta minn korner ta’ Reano, id-daqqa ta’ ras ta’ Tiago Lopes de Sousa g[addiet ftit g[oli.

Rabat fet[u l-iskor fit-38 minuta meta f’attakk rari xutt mid-distanza ta’ Ryan Micallef ;ie mblukkat parzjalment minn Reano u Tiago Lopes bil-

ballun jispi//a g[and MALCOLM LICARI li minkejja li ]bilan/jat irnexxilu jeg[leb lil Azzopardi. Ir-reazzjoni ta’ Naxxar waslet fit-42 minuta meta Angus Buhagiar qassam lejn Terence Scerri li wara li ]amm il-ballun ipprova xutt li g[adda ftit barra.

Rabat marru vi/in fil-45 minuta meta Wayne Borg ikkrossja lejn Malcolm Licari li nxte[et minn tulu i]da ddaqqa ta’ ras g[addiet ftit barra.

Naxxar ing[ataw penalty dubju] meta fil-[in mog[ti ]ejjed Patrick Borg deher li mess il-ballun b’idu f’kuntatt ma’ Scerri, bir-referee Alan Mario Sant jordna penalty. Mill-11 metru Pavle Velimirovic salva f’darbtejn ixxutt fil-baxx ta’ Andre Rocha Da Silva.

Il-kow/ Winston Muscat wettaq ]ew; bidiliet fit-tieni taqsima bil-g[an li jdawwar ir-ri]ultat. Naxxar bdew jattakkaw u fis-60 minuta Andre Rocha da Silva g[adda lejn is-sostitut Gilmar li pprova mill-ewwel i]da x-xutt tieg[u spi//a ftit barra. Fit-68 minuta minn kross ta’ Angus Buhagiar, kien hemm daqqa ta’ ras ftti barra ta’ Terence Scerri.

Rabat kienu kostretti jkomplu b’ra;el anqas meta fit-83 minuta ;ie muri t-tieni karta safra Zachary Tanti.

Naxxar mill-ewwel approfittaw missuperjorita` numerika meta fil-85 minuta g[amlu l-iskor indaqs. Id-difi]a ta’ Rabat ma kklerjatx fil-kaxxa bil-ballun jispi//a g[and TERENCE SCERRI li mill-vi/in g[eleb lil Velimirovic.

Naxxar sa[ansitra marru vi/in it-tliet punti fid-90 minuta meta minn kross ta’ Angus Buhagiar, Terence Scerri g[ola tajjeb i]da d-daqqa ta’ ras kienet /entrali u Velimirovic salva fil-[in.

55

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Sport

Mosta jkomplu jirb[u anki fi/-Championship Pool CHAMPIONSHIP POOL

Kif Jinsabu

Roderick Vella

Championship Pool

MOSTA.......................................(1) 2 HIBERNIANS............................(0) 1 Mosta: O. Borg, I. Grech, T.

Farrugia, A. Carrozza, R. Grech, K. Zammit, M. Micallef, I. Zammit, B. Kaljevic, M. Brincat, G. Piccioni Sost: A. Cini flok K. Zammit 78’, D. Pereira flok B. Kaljevic 79’, Messias flok Piccioni 90’ Hibernians: J. Borg, T. Tabone Desira, I. Radusinovic, R. Camilleri, J. Pearson, A. Cohen, B. Kristensen, J. Lima, C. Failla, O. Obiefule, Edison Tarabai Sost: S. Chircip flok J. Pearson 17’, Pearson flok Tabone Desira 58’, J. Degabriele flok E. Tarabai 86’ Imwissija: I. Zammit, M. Brincat (M) A. Cohen, Tarabai (H) Skurjaw: Kaljevic 13’, 53’ (M), Obiefule 88’ (H) Referee: T. Farrugia Cann Il-Mument Plejer tal-log[ba: B. Kaljevic (Mosta) Mosta komplew jirb[u anki fi/Championship Pool meta waslet is-sitt reb[a konsekuttiva fil-kampjonat billi g[elbu lit-tim fit-tielet post, Hibernians. Partita li kellha tkejjel lambizzjonijiet ta]-]ew; timijiet, spe/jalment g[at-taqtieg[a g[al post fl-Ewropa. G[at-tim minn Ra[al :did

Birkirkara Valletta Hibernians Sliema W. Mosta Balzan

Relegation Pool Naxxar L. Floriana Vittoriosa S. Tarxien R. Qormi Rabat A.

Obiefuele ta’ Hibs ifalli quddiem il-goalkeeper Borg

kien sospi] Bezzina, imma rritornaw Failla u Camilleri. G[al Mosta rritorna, u bil-kbir, g[ax kien ta’ xewka kontinwa g[ad-difi]a avversarja, Manolito Micallef, waqt li kien nieqes is-sospi] Ekani.

Bidu tajjeb ta’ Hibernians, li fil[ames minuta resqu vi/in li jift[u liskor f’]ew; okka]jonijiet fi ftit sekondi ta’ Obiefule, imma kien tajjeb Borg li salva.

13-il minuta u fl-ewwel azzjoni flattakk, Mosta fet[u l-iskor. Micallef qassam lil KALJEVIC li avanza u

g[eleb lil Borg. }ew; minuti wara Cohen ipprova jwie;eb mill-ewwel b’xutt bid-dawra li g[adda ftit barra.

L-ewwel taqsima waqfet hemm, blebda azzjoni o[ra denja ta’ nota.

Fit-tieni taqsima Jackson Lima pront kellu xutt minn barra l-kaxxa li g[adda g[oli. Imma b[alma ;ara fl-ewwel taqsima kienu l-Blues li re;g[u skurjaw, u re;a’ kien KALJEVIC li fit-53 minuta, bil-velo/ita’ tieg[u g[eleb ilkuntrast tad-difensur u spara fix-xibka g[all-vanta;; doppju. Il-Montenegrin protagonist prin/ipali, awtur ta’ ]ew;

L R D T F K Pt

22 18 22 17 23 15 22 12 23 13 22 8

2 2 51 19 28 2 3 52 14 27 2 6 58 29 24 7 3 43 24 22 2 8 46 36 22 4 10 24 31 14

L R D T F K Pt

23 23 23 23 23 23

8 9 5 4 4 1

4 11 28 40 15 4 10 33 38 14 4 14 25 48 10 5 14 28 47 9 4 15 30 48 8 4 18 18 62 4

gowls u rebbie[ tal-plejer tal-log[ba.

Hibs kellhom i/-/ans li jid[lu filpartita g[axar minuti wara, imma Borg re;a’ wettaq save brillanti fuq Obiefule. Fis-66 minuta, l-istess goalkeeper Mosti salva b’diffikulta` f’]ew; tentattivi x-xutt ta’ Kristensen.

Mosta marru vi/in li jag[lqu l-partita [ames minuti mit-tmiem i]da x-xutt ta’ Piccioni [abat mal-wieqfa u fit-88 minuta, tal-Pagun da[lu fil-partita wara kross ta’ Cohen li minnu bir-ras OBIEFULE g[amilhom 2-1. I]da irri]ulta biss b[ala l-gowl tal-bandiera, g[ax fil-[in mi]jud kienu Mosta li kwa]i skurjaw ie[or minn Micallef, bliskor jibqa’ ma jinbidilix u l-Blues komplew jirb[u hekk kif issa ;ew biss ]ew; punti bog[od mill-istess Hibernians.

Tibda bit-tajjeb l-era ta’ Gaucci RELEGATION POOL

FLORIANA................................ (1) 3 QORMI....................................... (0) 2 Floriana: D. Hanford, A. Scicluna,

S. Pisani, C. Caruana, I. Coronado, D. Pinheiro, J. Xerri, C. Borg, B. Farrugia, G. Muir, S. Borg Sost: I. Galea flok B. Farrugia 63’, R. Emelka flok Diogo Pinheiro 79’, L. Casha flok C. Caruana 87’ Qormi: S. Sultana, D. Pisani, A. Effiong, L. Grech, E. Vella, T. Caruana, J. Pereira Da Silva, J. Bondin, L. Cantoro, R. Bajada, G. Da Silva Sost: S. Quinteri flok R. Bajada 54’ Imwissija: S. Pisani, C. Borg, C. Caruana, A. Scicluna, Coronado (F) Quinteri, J. Pereira Da Silva, G. Da Silva, J. Bondin (Q) Skurjaw: Diogo Pinheiro 10’ 53’, 75min D. Pisani (ag) (F), L. Grech 53’, Effiong 84’ (Q) Referee: Fydor Zammit Il-Mument Plejer tal-log[ba: Diogo Pinheiro (Floriana) Quddiem il-President il-;did, bi prestazzjoni mill-aqwa tal-Plejer tallog[ba Diogo Pinheiro, Floriana [adu t-tliet punti fl-ewwel partita tarRelegation Pool li jtellg[uhom f’]ona trankwilla tal-klassifika.

Kienet sfida bejn ]ewg timijiet mimlija entu]ja]mu ;ejjin minn ;img[a importanti g[alihom, Floriana bil-[atra tal-President Gaucci, waqt li Qormi

mir-reb[a importanti fil-Kwarti talFinali tat-Trophy meta eliminaw li/Champions Birkirkara.

Il-log[ba nfet[et minnufih fl-ewwel azzjoni perikolu]a fl-g[axar minuta.

Steve Pisani qassam lejn DIOGO PINHEIRO li wara kontroll impekkabbli fl-arja b’xutt fil-pront g[eleb lil Sultana g[all-ewwel fer[a ta’ Gaucci fuq il-bank.

Risposta immedjata Qormija tliet minuti wara b’xutt fjakk ta’ Leighton Grech u fit-22 minuta pprova mid-distanza Cantoro, bil-ballun imur g[oli. }ew; minuti wara, f’kontrattakk Furjani], Coronado qabe] difensur imma imma salva l-goalkeeper G[awdxi Sultana.

Pressjoni Qormija fl-a[[ar minuti tal-ewwel taqsima li kienet kwa]i ssarfet f’gowl li kieku l-lasta ma /a[[ditx lil Grech wara li r/ieva ming[and Effiong.

Fit-tieni taqsima ma damx ma wasal id-draw. Tmien minuti u Jorginho qassam lejn LEIGHTON GRECH li bil-;irja u b’xutt fil-baxx anti/ipa l[ar;a ta’ Hanford. Ri]ultat li i]da gawdewh biss [ames minuti g[ax Coronado qassam lejn DIOGO PINHEIRO li g[at-tieni darba tefa’ fixxibka u lill-Greens mill-;did filvanta;;.

Qormi li riedu jer;g[u jsegwu rri]ultat ippruvaw bi free-kick ta’ Jorginho li g[adda g[oli. Floriana

Roderick Bajada ta’ Qormi segwit minn Clyde Borg ta’ Floriana (ritratt> Joseph Galea)

bdew ikunu perikolu]i bil-kontrattakk u kwarta mit-tmiem g[amluhom tlieta. Minn azzjoni simili tat-tieni gowl, kross ie[or mill-istess na[a ta’ Coronado u biex janti/ipa, Duncan Pisani tefa’ fil-lasta tieg[u stess.

Imma l-log[ba ma kinitx mag[luqa g[ax sitt minuti mit-tmiem, EFFIONG b’daqqa ta’ ras wara korner ta’ Gabriel

re;a’ feta[ha. Fil-minuti finali t-tim ta’ Zeman fuq l-attakk biex jipprova jsalva punt, imma l-konklu]joni ta’ Grech g[addiet barra.

Reb[a Furjani]a li biha jistg[u iserr[u i]jed mo[[hom. Qormi kellhom il-mumenti tajbin, imma tilfu //ans li jil[qu lill-istess Floriana filklassifika u t-triq tag[hom g[as-salvazzjoni g[adha twila.

56

Il-{add, 23 ta’ Frar, 2014

Lokali

Simon Busuttil, il-Kap tal-PN u Kap tal-Oppo]izzjoni lbiera[ kien pre]enti fid-Dar ?entrali tal-PN flimkien ma’ mijiet o[ra waqt l-iffirmar tal-awtobijografija ta’ Eddie Fenech Adami

“Sinjal ta’ apprezzament g[al dak

kollu li rnexxielna nag[mlu flimkien ” Eddie Fenech Adami

–

Mijiet ta’ nies ilbiera[ filg[odu [onqu d-da[la fidDar ?entrali tal-Partit Nazzjonalista biex jixtru lawtobijografija tal-President Emeritu, eks Prim Ministru u eks Kap tal-Partit Nazzjonalista, Eddie Fenech Adami, li kien pre]enti biex jiffirma l-awtobijogrfija tieg[u bl-isem, Eddie – my journey, li tnediet il-:img[a li g[adda filg[axija f’lukanda f’San :iljan.

Sa minn kmieni l-kju kien iwassal sa barra d-Dar ?entrali u mal-wasla ta’ Fenech Adami l-folla nfexxet f’/ap/ip u g[ajjat ta’ “Eddie, Eddie”.

Mitlub minn il-mument jag[ti r-reazzjoni tieg[u g[arrispons tal-pubbliku g[allawtobijografija tieg[u, Eddie Fenech Adami qal li dan hu sinjal ta’ apprezzament g[al dak kollu li rnexxielna

nag[mlu flimkien u mhux x’irnexxieli nag[mel matul il50 sena ta’ [idma politika.

Hu spjega li dak kollu li sar kien sforz komuni, veru ta[t it-tmexxija tieg[u, imma ]gur li hu frott ta’ [idma kbira li hi apprezzata u hemm x’nuru g[aliha. Eddie Fenech Adami qal li l-pajji] li qed ng[ixu fih illum, mhux il-pajji] ta’ 50 sena ilu u mxejna ‘il quddiem g[al ;id ta’ kul[add.

F’reazzjonijiet ta’ w[ud min-nies li xtraw, [afna qalu li Eddie Fenech Adami salva lil pajji]na u ;ab iddemokrazija u wassal lil Malta g[as-s[ubija fl-UE. O[rajn qalu li Eddie Fenech Adami hu persuna politika kbira, ta’ prin/ipji kbar u dejjem [adem biex i]omm lil Malta mag[quda. Nies o[ra stqarrew li hu unur u obbli;u li jkollhom l-awtobijografija u l-firma ta’

Eddie Fenech Adami.

Kien hemm o[rajn li fissru dan il-mument b[ala “emozzjonanti [afna”.

Wie[ed minn dak pre]enti qal li fi ]mien tal-inkwiet fil-bidu tas-snin 80 hu kien g[adu tifel ]g[ir u g[alih Eddie hu dak li ;ab ir-rikon/iljazzjoni nazzjonali u li kieku ma kienx hemm hu f’pajji]na kien ikollna gwerra /ivili.

G[alhekk g[alih Eddie Fenech Adami kien rigal talMulej lil dan il-pajji] u jibqa’ rikonoxxenti [afna g[al dak kollu li g[amel mal-poplu Malti.

Persuna o[ra fost dawk pre]enti qalet li Eddie Fenech Adami hu missier Malta moderna u kellu l-vi]joni biex Malta saret membru tal-UE u ma jistax jifhem kif f’Malta hawn nies li ja[sbu li Malta g[andha tkun barra mill-UE. Persuna o[ra qaltilna li

g[aliha Eddie Fenech Adami jfisser [afna, [adem favur ilpajji], da[[al lil Malta fl-UE u ;ab il-liberta tal-espressjoni f’pajji]na.

Fost dawk li attendew fid-Dar ?entrali g[al din lokka]joni kien hemm ilSimon Busuttil, il-Kap talPartit Nazzjonalista, u Steve Mallia, l-Editor-in Chief tatTimes of Malta li g[en lil Fenech Adami fil-kumpilazzjoni tal-awtobijografija. Lawtobijografija li mistennija tkun popolari [afna, tinsab g[all-bejg[ ukoll fil-[wienet ewlenin tal-kotba.

Intant Ministru tal-Gvern Laburista ta’ Joseph Muscat – il-Ministru Michael Farrugia fuq il-pa;na tieg[u ta’ Facebook attakka lil Eddie Fenech Adami bi kliem dispre;jattiv u b’allegazzjonijiet marbuta mal-vjolenza politika.

It-tnedija tal-awtobijografija fuq NET TV

Fit-8.30 tal-lejla, NET TV se jxandar is-serata tal-:img[a filg[axija li matulha tnediet l-awtobijografija ta’ Eddie Fenech Adami. Fis-serata sar kollegament mal-eks Prim Ministru u eks President tal-Kummissjoni Ewropea Romano Prodi . Fis-serata kanta t-tenur Malti ta’ fama internazzjonali Joseph Calleja.

Ara wkoll pa;na 43

media•link COMMUNICATIONS