Il-Mument il-Ħadd 30 ta' Marzu 2014 by maltarightnow dotcom

www.maltarightnow.com

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

TERREMOT FIL-GVERN TA’ MUSCAT WARA SENA

Nru 2208 €2

■ L-ittra tar-ri]enja ta’ Godfrey Farrugia ;iet ippubblikata fuq Facebook mis-sie[ba tieg[u d-Deputat Laburista Marlene Farrugia

■ Muscat ja[bi g[al ;img[at ir-ri]enja ta’ Franco Mercieca Franco Mercieca IRRI}ENJA

Godfrey Farrugia IRRI}ENJA

■ Muscat kostrett jag[mel reshuffle qabel il-waqt Ara pa;ni 2-3, 56

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Lokali

Spi]eriji li se jift[u llum FLORIANA: Chemimart Ltd. 14, Triq Sant’Anna; IL-{AMRUN: Cosmed Phamacy, Soccors, Triq Villambrosa; {AL QORMI: Anici Pharmacy, Triq Anici; BIRKIRKARA: St. Jude Pharmacy, 213, Triq il-Wied; TAL-PIETA’: Charing Pharmacy, Triq il-Mimosa; SAN :ILJAN: Melita Pharmacy, 127, Triq San :or;; TAS-SLIEMA: Rudolph Pharmacy, 133, Triq Rudolfu; {‘ATTARD: M4 Pharmacy, Triq il-Linja; INNAXXAR: Victory Pharmacy, 16, Pjazza il-Vitorja; BU:IBBA: St. Simon Pharmacy, 8, Dawret ilG]ejjer; PAOLA: Brown’s Paola Square Pharmacy, 64#65, Pjazza Antoine de Paule; IL-BIRGU: Vittoriosa Pharmacy, 9, Triq il-Mina l-Kbira; MARSASKALA: Bellavista Pharmacy, 88, Triq il-Hortan; I}}EJTUN: Green Cross Pharmacy, 8, Misra[ Gregorio Bonnici; I}}URRIEQ: Bronja Pharmacy, Sonata, Triq il-Bronja; {A}}EBBU:: De Rohan Pharmacy, Triq Sant’Antnin; {AD-DINGLI: Santa Marija Pharmacy, Misra[ Fren/ Abela; VICTORIA: Castle Pharmacy, 2, Misra[ l-Indipendenza; MARSALFORN: Tony’s Pharmacy, “Egret Court”, Triq il-Wied.

It-temp It-Temp> :eneralment pjuttost imsa[[ab. Il-Vi]ibbiltà> Tajba. Ir-Ri[> Ftit qawwi mix-Xlokk il-Lvant li jsir lokalment ftit qawwi g[al qawwi. Il-Ba[ar> Moderat g[al qawwi li jsir qawwi. L-imbatt> Baxx mil-Lvant li jsir mix-Xlokk. Temperatura tal-Ba[ar> 15º.

Il-[amest ijiem li ;ejjin

IL-{ADD L-og[la 16˚C L-inqas 13˚C

IT-TNEJN L-og[la 16˚C L-inqas 12˚C

IT-TLIETA L-og[la 19˚C L-inqas 11˚C

L-ERBG{A L-og[la 20˚C L-inqas 12˚C

IL-{AMIS L-og[la 19˚C L-inqas 14˚C

Lottu 42 – 41 – 33 – 81 – 87 # 72 – 25 – 29

Super 5 5 – 42 – 21 – 3 – 7

Numri importanti Servizz ta’ Emer;enza> 112 Sptar ta’ Malta> 25450000 — Sptar ta’ G[awdex> 21561600 Servizz ta’ direttorju> 1182 — GO> 1187 — Vodafone> 1189

Il-Gvern ta’ Muscat mhe]]e] b’]ew; ri]enji

Kopja tal-ittra mibg[uta minn Godfrey Farrugia lil Muscat fejn infurmah li kien qieg[ed jirri]enja minn membru tal-Kabinett Laburista

Il-Gvern ta’ Joseph Muscat ilbiera[ the]]e] b’]ew; ri]enji hekk kif t[abbret ir-ri]enja ta’ Godfrey Farrugia minn Ministru tas-Sa[[a permezz ta’ ittra li hu bag[at lill-Prim Ministru u tas-Segretarju Parlamentari g[ad-Drittijiet tal-Persuni b’Di]abbiltà u Anzjanità Attiva Franco Mercieca.

Ir-ri]enja ta’ Godfrey Farrugia

L-ittra tar-ri]enja ta’ Godfrey Farrugia ;iet ppublikata fuq Facebook missie[ba tieg[u d-Deputat Laburista Marlene Farrugia. F’kumment ie[or fuq Facebook hi qalet li ppublikat l-ittra wara li Godfrey Farrugia kien g[adda l-ittra lill-Prim Ministru u lill-media u wara li [adet permess minn Godfrey Farrugia innifsu biex tag[mel dan. Din hi l-ewwel darba flistorja meta r-reshuffle li kien qed jippjana l-Prim Ministru Joseph Muscat bdiet permezz ta’ ri]enja ta’ Ministru. Filwaqt li rringrazzja lillPrim Ministru li offrielu li jmexxi l-Ministeru tal-Politika So/jali u l-Familja kif ukoll ministeru ie[or, Godfrey Farrugia qal lill-Prim Ministru li hu ma xtaqx jie[u din ilkariga. Godfrey Farrugia qal li hu jemmen li fl-a[[ar sena, hu u s[abu [olqu s-sisien li s-settur tas-sa[[a kellu b]onn biex isir sostenibbli.

Marlene Farrugia, is-sie[ba ta’ Godfrey Farrugia u l-eks Ministru Laburista jsostnu li jridu l-g[ajta ta’ Muscat ta’ qabel l-elezzjoni ‘Malta Tag[na Lkoll’ issir tassew realtà

G[alhekk hu tenna li kien se jg[addi r-responsabbiltà talMinisteru tas-Sa[[a lura lillPrim Ministru, ;aladarba l-

Prim Ministru [ass li g[andu jag[mel dan.

NIKET

g[al pa;na 3

B’niket in[abbru l-mewt ta’ Joseph Mercieca, membru talPartit Nazzjonalista tar-Rabat, minn {al Tarxien u li joqg[od ir-Rabat, li ;rat nhar il-:img[a 28 ta’ Marzu 2014 fl-età ta’ 80 sena fl-Isptar Mater Dei ikkonfortat bis-Sagramenti Mqaddsa. {alla jibku t-telfa tieg[u lil martu Mary Jane née Pandolfino, lil ibnu John Joseph, lil [utu Doris armla ta’ :or; Borg, Charles u martu Katrin, Mary u ]ew;ha Ernest, u Kirby, neputijiet, qraba u [bieb. Il-funeral se jsir g[ada tTnejn 31 ta’ Marzu mill-Isptar Mater Dei fis-2 p.m. g[allknisja ta’ San Duminku, ir-Rabat, fejn fis-2.30 p.m. issirlu quddiesa praesente cadavere u wara g[a/-/imiterju talAddolorata fejn issir id-difna fil-qabar tal-familja. Hu mitlub li minflok fjuri jintbag[tu g[otjiet ta’ karità lid-Dar talProvidenza. Ag[tih, Mulej, il-mistrie[ ta’ dejjem.

Il-Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

LLokali

Dak li kellu jkun ‘l-aqwa kabinett ta’ kull ]mien’ b’disfatta fi ]mien sena

minn pa;na 2

Kien irrappurtat li Godfrey Farrugia, ilbiera[ filg[odu mar il-Ministeru u [alla dokumenti kunfidenzjali ma’ ]ew; uffi/jali. Wara hu mar Kastilja fejn kien infurmat li l-Prim Ministru ma kienx hemmhekk. Godfrey Farrugia qal li [alla l-ittra ta’ ri]enja u talab li din titwassal lill-Prim Ministru b’mod ur;enti. Sadanittant huwa bag[at sms lill-Prim Ministru biex jinfurmah birri]enja tieg[u. Godfrey Farrugia, flimkien ma’ Marlene Farrugia qal li se jibqa’ ja[dem fil-Partit Laburista biex l-g[ajta ta’ qabel l-elezzjoni ‘Malta Tag[na Lkoll’ issir tassew realtà.

Franco Mercieca… jag[]el il-prezz tal-professjoni Is-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca qal lil il-mument li hu kien tkellem mal-Prim Ministru u talbu biex ma jikkunsidrahx g[all-kariga filKabinett meta jag[mel ir-reshuffle. Sorsi li tkellmu ma’ il-mument qalu li Franco Mercieca ilu g[al dawn l-a[[ar ftit ;img[at li ppre]enta ittra tar-ri]enja

minn Segretarju Parlamentari lill-Prim Ministru Joseph Muscat, bir-ri]enja kellha tid[ol fis-se[[ minnufih matt[abbira tar-reshuffle fil-Kabinett. Tliet ;img[at ilu din il-gazzetta kienet ]velat li Franco Mercieca kien ukoll iddikjara mal-Prim Ministru li mhux interessat f’kariga fi [dan il-Kabinett biex ikun jista’ jissokta bil-professjoni tieg[u waqt li j]omm is-si;;u parlamentari. Franco Mercieca kkontesta l-a[[ar elezzjoni ;enerali bil-[sieb li kif ikun elett u jing[ata kariga ministerjali jibqa’ jipprattika l-professjoni ta’ oftalmolo;ista u dan wara li kien hemm sens ta’ ftehim ma’ Joseph Muscat. I]da fl-a[[ar xhur dan il-[sieb g[eb wara li Franco Mercieca kien qed ikun skrutinat, inklu] minn din il-gazzetta, biex ma jibqax jikser il-Kodi/i tal-Etika b’xog[ol jew reklamar fil-privat tal-professjoni tieg[u. Din is-sitwazzjoni wasslet lil Franco Mercieca ja[sibha darbtejn, u jkollu jag[]el bejn il-politika u l-professjoni privata. Fit-23 ta’ Frar li g[adda, il-mument anti/ipat li Franco Mercieca kien

qieg[ed jag[]el il-prezz tal-professjoni medika li reba[ fuq ir-rispett elettorali. Dakinhar din il-gazzetta kienet ]velat li g[al Franco Mercieca, il-professjoni medika b[ala oftalmolo;ista u l-flus li ;;ib mag[ha l-professjoni li g[andu, ji;u qabel il-politika, u g[aldaqstant di;à [a de/i]jonijiet li se jaffettwaw issehem politiku tieg[u. Dan kontra dak li kien iddikjara pubblikament e]attament wara li ;ie elett mit-13-il Distrett. Diversi sorsi li tkellmu ma’ din ilgazzetta qalu li l-kariga ta’ Segretarju Parlamentari li l-Prim Ministru Joseph Muscat ta lil Franco Mercieca ftit aktar minn sena ilu [alliet effett [a]in [afna fuq id-d[ul finanzjarju tieg[u – partikolarment minn dak li kien ida[[al minn sptarijiet u klini/i privati permezz talprofessjoni medika. Dan wara li Franco Mercieca nqabad jikser il-Kodi/i talEtika g[all-Ministri u s-Segretarji Parlamentari hekk kif kien qieg[ed jipprattika l-professjoni privata tieg[u li minnha kien qieg[ed ida[[al mill-inqas €3,600 g[al nofstanhar xog[ol. F’Awwissu li g[adda il-mument kien ]vela stima kif Franco Mercieca naqas

li fid-dikjarazzjoni tal-assi jiddikjara €386,500 fi d[ul mill-prattika privata, u li ma’ dan id-d[ul hemm marbuta €135,275 dovuti f’taxxa. Din l-istima qatt ma ;iet ikkontestata jew mi/[uda minn Franco Mercieca. Franco Mercieca wara li kien elett b’3,969 vot kien iddikjara ma’ The Times of Malta : “il-Prim Ministru

kien staqsieni jekk nippreferix niffoka fuq il-professjoni. Sentejn ilu, meta dde/idejt li na//etta l-istedina ta’ Dr Muscat biex nikkontesta l-elezzjoni ;enerali, kien /ar li jien kont qed nag[]el il-politika fuq il-professjoni; li kont qed nag[]el aktar responsabbiltajiet fuq il-flus. Issa li ;ejt elett, in[oss li n-nies uriet rispett u fidu/ja fija bil-vot tag[hom, u n[oss li rrid in[allashom lura g[al dan. M’hemm ebda prezz g[arrispett.”

I]da dan ir-rispett sfaxxa hekk kif fla[[ar ;img[at Joseph Muscat kien infurmat minn Franco Mercieca li mhux interessat li jokkupa kariga ministerjali wara sena fil-kariga ta’ segretarju parlamentari.

Ir-ri]enji juru l-kwalitajiet koroh fl-istil ta’ tmexxija ta’ Muscat Fi stqarrija l-Partit Nazzjonalista qal li l-a[bar ta’ ]ew; ri]enji mill-Kabinett fi ftit sig[at tkompli to[ro; fil-bera[ kwalitajiet koroh fl-istil ta’ tmexxija ta’ Joseph Muscat. Issa anke dawk l-aktar qrib ta’ Muscat qed jammettu u jag[tu prova li Joseph Muscat l-ewwel ju]ak imbag[ad jarmik. Hekk g[amel Muscat ma’ Godfrey Farrugia u anki ma’ Franco Mercieca, l-istess b[alma g[amel marresidenti tan-Nofsinhar ta’ Malta bidde/i]joni li jankra tanker mimli gass filbajja ta’ Marsaxlokk. Il-PN fl-istqarrija qal li mhux biss Muscat g[amel l-ostakli kollha

imma;inabbli biex Godfrey Farrugia ma jkunx jista’ jwettaq ir-responsabbilitajiet tieg[u b[ala Ministru g[as-Sa[[a, i]da [eba g[al diversi ;img[at irri]enja ta’ Franco Mercieca millKabinett u mill-poplu Malti u G[awdxi. “Prim Ministru li ja[bi lill-poplu ri]enja ta’ membru tal-Kabinett huwa Prim Ministru li jpo;;i l-interessi politici tieg[u qabel ir-rispett li suppost ikollu lejn il-poplu li huwa jmexxi.” Il-PN stqarr li Muscat kien wieg[ed “l-aqwa Kabinett fl-istorja ta’ Malta” i]da wara biss sena fil-Gvern, din hija weg[da o[ra minn sensiela li di;à taru mar-ri[, temmet tg[id l-istqarrija.

Il-Kap tal-Oppo]izzjoni Simon Busuttil f’kumment fuq twitter qal li r-ri]enja ta’ Godfrey Farrugia mhux /ertifikat tajjeb g[all-ewwel sena tal-Gvern ta’ Muscat

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Intervista

‘Qed naraw numru dejjem jikber ta’ familji u individwi li qed i;arrbu l-faqar jew jinsabu f’riskju ta’ faqar’

– Il-President ta’ Malta George Abela

L-Istat g[andu jkompli jsostni kull saff tas-so/jetà b’in/entivi u opportunitajiet li jevitaw kull possibbiltà ta’ faqar, hi ta’ liema forma hi. B’hekk ikun qed jassigura jew inaqqas id-distakk bejn il-klassijiet so/jali u jg[in g[al koe]istenza li to[loq aktar ;id g[al kul[add. Kliem il-President ta’ Malta George Abela f’intervista ma’ din il-gazzetta fl-a[[ar jiem tal-Presidenza tieg[u. Fl-intervista George Abela jindika ‘Dar Kenn g[al Sa[[tek’ b[ala l-aktar kisba li tatu sodisfazzjon u l-ikbar dispja/ir hi l-problema tal-immigrazzjoni irregolari li jsostni li baqg[et ma ;ietx indirizzata kif suppost. Mil-laqg[at ma’ bosta dinjitarji li kellu matul dawn il-[ames snin, jibqa’ jg[o]] l-aktar dawk mal-Papa Benedittu XVI u l-laqg[a re/enti fil-Vatikan mal-Papa Fran;isku.

X’kienet l-ikbar kisba li tatek sodisfazzjon matul il-Presidenza tieg[ek^ U g[aliex^

In[oss li l-ittra pastorali tar-randan ta’ din is-sena hija emblematika tas-sitwazzjoni xejn sabi[a li qed ti]viluppa f’pajji]na f’dak li g[andu x’jaqsam ma’ aspetti relatati mal-fibra morali tag[na. {adt gost [afna li l-Isqfijiet g[a]lu jirriflettu fuq dan fl-Ittra tar-Randan, anki g[aliex jien nibqa’ nsostni li l-Knisja f’pajji]na g[andha rwol fundamentali x’tilg[ab fid-direzzjoni li rridu nie[du fis-snin li ;ejjin. Inikkitni l-fatt li pajji]na, li hu daqstant mag[ruf g[at-tjubija u s-solidarjetà li j[addan, g[andu elementi fih li jridu jtappnuh. Inikkittni wkoll il-fatt li ]diedu l-ka]i ta’ vjolenza domestika, kemm fizika u kemm psikolo;ika. Hawn mill-;did nemmen li rridu lkoll ni;bdu [abel wie[ed, lilhinn middiver;enzi fl-opinjonijiet li jista’ jkollna. Nemmen li b’edukazzjoni [olistika dwar rispett akbar lejn xulxin. Fir-rigward talistat, in[oss li dan g[andu jkompli jsostni kull saff tas-so/jetà b’in/entivi u opportunitajiet li jevitaw kull possibbiltà ta’ faqar, hi ta’ liema forma hi.

Il-Presidenza fiha nnifisha kienet esperjenza po]ittiva mill-bidu sal-a[[ar. Huma [afna l-kisbiet li tawni sodisfazzjon kbir, l-aktar g[aliex permezz tag[hom setg[u ji;u indirizzati dawk ittemi so/jali li f’pajji]na je[tie;u impenn kollettiv. Forsi li kieku kelli nidentifika kisba wa[da, din tkun id-‘Dar Kenn g[al Sa[[tek’. Permezz ta’ din id-dar f’pajji]na issa g[andna /entru professjonali li se jkun qed jindirizza direttament ilproblemi relatati mal-ikel (eating disorders) u l-obe]ità. Dan il-pro;ett, l-ewwel wie[ed tan-natura tieg[u f’Malta, g[andu jg[in ukoll biex jikber l-g[arfien dwar din il-problema u joffri soluzzjonijiet biex tittaffa.

X’kien l-ikbar dispja/ir tul dawn l-a[[ar [ames snin^

B[al f’kollox fil-[ajja, jaf ikun hemm waqtiet fejn forsi l-affarijiet ma jmorrux kif tkun xtaqt. Na[seb li l-aktar [a;a li tatni dispja/ir matul l-a[[ar [ames snin kienet is-sitwazzjoni tal-immigrazzjoni irregolari u kif din baqg[et ma ;ietx indirizzata kif suppost, kemm g[al dawk ilpersuni li jirriskjaw [ajjithom biex jaqsmu mill-Afrika ta’ Fuq lejn in-na[a t’isfel tal-Ewropa, kif ukoll g[al Malta li b[ala pajji] mhux fi]ikament possibbli li tilqa’ dawn l-ammonti kbar ta’ nies.

‘Huma [afna l-kisbiet li tawni sodisfazzjon kbir… Il-Presidenza fiha nnifisha kienet esperjenza po]ittiva mill-bidu sal-a[[ar’

Il-Presidenza tieg[ek g[alqet u ntemmet bi ]jara uffi/jali g[and ]ew; Papiet. X’inhi l-impressjoni tieg[ek fuqhom^ X’qalulek dwar Malta^ Hemm possibbiltà ta’ ]jara f’Malta minn Papa Frangisku^

Fi]-]mien li g[amilt fil-Presidenza iltqajt ma’ g[add ta’ dinjitarji, imma qabel Lawrence Gonzi, li minn hawn /aqliq interessanti lejn /entru li ji;bor nammetti li l-aktar li se nibqa’ ng[o]] insellimlu, kif ukoll mal-Prim Ministru fih dik li nsej[ulha l-klassi medja (ilhuma ]-]jara ta’ Papa Benedittu XVI Middle Class), fl-istess [in qed naraw attwali Joseph Muscat u l-Kap talX’interpretazzjoni tag[ti g[atf’Malta fl-2010 u l-laqg[a li kelli malnumru dejjem jikber ta’ familji u indiOppo]izzjoni Simon Busuttil. Nemmen Papa Fran;isku ftit tal-;ranet ilu. Ltibdiliet li g[addejja minnhom vidwi li qed i;arrbu l-faqar jew jinsabu li l-mexxejja ta’ pajji]na kienu u is-so/jetà Maltija^ impressjoni tieg[i ta]-]ew; papiet hija f ’ riskju ta ’ faqar u esklu]joni so/jali . g[adhom ifittxu li jag[mlu dak kollu Ikolli ng[id li l-bidliet li g[addejja wa[da po]ittiva g[all-a[[ar – il-Papa Ir-ra;unijiet g[al dan huma diversi. possibbli biex itejbu l-livell ta’ g[ajxien Benedittu XVI huwa persuna umli u minnhom is-so/jetà Maltija hu pro/ess tal-poplu tag[na – Dan ma jfissirx li ma attenta g[al kull dettall. Meta lqajtu naturali li jse[[ kulmeta poplu jirrealizza Interessanti wie[ed jinnota li sforz limpenn li pajji]na adotta biex isa[[a[ il fadalx sfidi u titjib xi jsir, imma meta li jag[mel parti minn realtà wisq akbar u f’Malta, [assejtu li tassew kien kuntent faxxa tan nofs , fl istess [in nesa jew ma tara l istampa kollha na[seb li l-mi]ien li tinkludi lilu wkoll. In[oss li kien li qieg[ed fostna – ir-rabta tieg[u malhemm qawmien ;did favur il-[ti;iet tal- nteba[x li persuni vulnerabbli ma kinux ixaqleb sew lejn il-po]ittiv u mhux poplu Malti hi wa[da straordinarja u minoranzi f’pajji]na, li fiha nnifisha hi xi qed ila[[qu mal-pass li qabad u spi//aw in-negattiv. mimlija m[abba. Fil-fatt meta lqajtu jinqabdu fin-nassa tal-faqar. Dan in[oss [a;a tajba, mill-banda l-o[ra n[oss li fil-Palazz Presidenzjali l-Belt Valletta, li hu rigress kbir li g[alih trid timpenja Liema huma dawk it-temi nazzjoqed ng[ixu f’sitwazzjoni fejn xi drabi rajt fih il-bniedem li jixtieq jikkomuniru[ha bi s[i[ is-so/jetà kollha kemm hi, nali li, fl-a[[ar [ames snin ta’ qed nitfixklu meta ni;u biex ninterka, li jsir jaf aktar u jaqsam il-fer[ pretaw x’jikkostitwixxi tassew il-valuri. l-istat u l-organizzazzjoni so/jali kollha, Presidenza, t[oss li kienu mqanqla^ tieg[u mag[na li konna mieg[u – Hi Na[seb li tema jekk mhux l-aktar tema esperjenza li ma ninsieha qatt! Papa Il-valuri minnhom infushom joffru direz- inklu] il-Knisja. So/jetà li ma tindirizzax il-problemi ta’ min jinsab fil-periferija, mqanqla li kellna f’pajji]na matul ilzjoni, vi]joni, im;iba li jg[inu g[al rifFran;isku min-na[a l-o[ra hu Papa ma tistax tissejja[ so/jetà [anina u ;usta . [ames snin li g[addew kien id-d[ul jew b’kari]ma partikolari – L-g[a]la tieg[u lessjoni kostruttiva meta ni;u biex le tad-divorzju. nie[du d-de/i]jonijiet. Fil-ka] tag[na li ja[dem bi s[i[ favur i]-]g[ir tidher B[ala rwol ta ’ President ta ’ Malta , na[seb li g[adna ma fhimniex bi]]ejjed anki fl-istil tal-[ajja li jg[ix. fost l-impenji tieg[ek, kienu l-laqg[at Dan l-a[[ar l-Isqfijiet Maltin, fl-Ittra Jimpressjonani l-mod kif jirnexxielu jew qeg[din fil-pro/ess li nitg[allmu regolari li kellek mal Prim Ministru u Pastorali tar-Randan, semmew diversi jittra]metti l-messa;; tieg[u b’daqstant n[allu l-valuri intrinsi/i li jiddistingwuna mal Kap tal Oppo]izzjoni . Kif sitwazzjonijiet inkwetanti li qed u juruna t-triq ’il quddiem. forza u fl-istess [in sempli/ità u natu]viluppat din id-diskussjoni ji]viluppaw fis-so/jetà Maltija. ralezza. Fil-laqg[a privata li kelli mal-Gvern u mal-Oppo]izzjoni^ L-Isqfijiet qalu li “il-korruzzjoni kwa]i mieg[u, urieni li jaf [afna fuq Malta u Ta[seb li hemm oqsma li fihom Iva wie[ed mill impenji regolari tieg[i istituzzjonalizzata qed therri sis-so/jetà Maltija qed turi rigress^ li g[andu g[al qalbu [afna l-poplu bhala President kien li niltaqa ’ mal Prim so/jetà”; tkellmu wkoll dwar i]-]ieda G[aliex^ Kif g[andhom ikunu tag[na. L-informalità u l-[lewwa Ministru u l-Kap tal-Oppo]izzjoni biex allarmanti fil-vjolenza li fissruha “sin- tieg[u ;;ieg[ek t[ossok komdu millindirizzati dawn il-problemi^ jal li f’pajji]na tista’ te]isti xibka ta’ Norbot ma’ dak li g[edt qabel, ji;ifieri niddiskutu temi ta’ natura nazzjonali. ewwel. Dwar il-possibbiltà li xi darba B ’ sodisfazzjon irrid ng[id li matul il kriminalità organizzata” u l-b]onn li li g[andu jkun hemm relazzjoni effika/i g[ad narawh fostna, ng[id li g[andi [ames snin li g[addew kelli rapport jitnissel sens akbar tal-Istat. bejn il-valuri u l-implimentazzjoni fidu/ja kbira li dan g[ad ise[[ u dan e//ellenti sew mal-Prim Ministru ta’ X’tikkummenta fuq dawn it-twissijiet^ wara li stedintu biex jigi j]urna. tag[hom. Jekk minn banda qed naraw

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Lokali

I/-?ini]i kontra l-pagi g[oljin tal-[addiema fl-Enemalta

Uffi/jali ?ini]i li jinsabu Malta, wara li kumpanija tal-Gvern ?ini] da[let fit-tmexxija tal-Korporazzjoni Enemalta bi ftehim mal-Gvern ta’ Muscat, qeg[din jilmentaw li l-[addiema tal-korporazzjoni g[andhom il-pagi wisq g[oljin. Min-na[a l-o[ra, dan qieg[ed iwassal lill-[addiema biex jit[assbu serjament u mbe]]g[a li jispi//aw im[addma bi/-cheap labour.

Fil-bidu tal-kampanja elettorali, Joseph Muscat kien itenni li l-impjieg tal-[addiema tal-Enemalta se jkun salvagwardjat

Fl-a[[ar jiem, fost il[addiema tal-Korporazzjoni Enemalta kompliet tirrenja lin/ertezza kbira dwar il-futur tal-impjieg tag[hom wara li kumpanija tal-Gvern ?ini] kisbet 33 fil-mija tal-ishma tal-Enemalta u xtrat il-kontroll s[i[ flimpant tal-BWSC f’Delimara. I/-?ini]i kontra l-pagi g[oljin fl-Enemalta Sorsi li tkellmu ma’ ilmument qalu li /-?ini]i huma tal-fehma li l-pagi li qeg[din jir/ievu sal-lum il[addiema f’din il-korporazzjoni huma g[oljin wisq. Din il-gazzetta g[andha wkoll informazzjoni li l-General Workers’ Union (GWU) – l-

ikbar union rappre]entattiva fl-Enemalta – taf dwar lilment li resqu /-?ini]i, i]da s’issa l-GWU g[a]let li ma tikkummenta xejn dwar din il-po]izzjoni li qeg[din jie[du /-?ini]i fil-konfront tas-salarju tal-[addiema Maltin. Futur diffi/li g[all-[addiema Il-Ministru g[all-Ener;ija

Konrad Mizzi di;à kien irrappurtat jg[id li se jkunu qeg[din jittie[du de/i]jonijiet diffi/li fil-Korporazzjoni Enemalta. Din l-ammissjoni mal-ewwel qanqlet t[assib kbir fost il-[addiema li se jkollhom jag[]lu li jibqg[u mal-Enemalta jew f’impjieg alternattiv mal-Gvern, se jkollhom kuntratti ;odda u j]ommu biss il-paga ba]ika b’konsegwenza li se jitilfu lbenefi//ji li qeg[din igawdu minnhom li jvarjaw bejn €8,000 u €10,000.

Il-[addiema jit[allew fl-g[ama Il-[addiema jinsabu wkoll inkwetati li minbarra t-telf finanzjarju fid-d[ul tag[hom, g[adhom ma jafux x’se jkun l-effett tal-bidla fil-kundizzjonijiet tax-xog[ol li se jkunu qeg[din jag[mlu fosthom: xi kriterji se jintu]aw fil-konfront tal-[addiema fi trasferi-

menti jew xog[lijiet ;odda li se jing[ataw, l-uffi/jali pubbli/i impjegati mal-Enemalta g[adhom ma jafux x’se ji;ri minnhom dwar jekk hux se ji;u trasferiti mal-kumpanija ?ini]a Shangai Electric jew le, [addiema o[ra fil-korporazzjoni g[adhom bla twe;iba dwar jekk hux se ji;u trasferiti mal-kumpanija ?ini]a biex ja[dmu barra minn Malta, jew ji;u sekondati ma’ entitajiet pubbli/i o[ra, u jekk hux se jitilfu d-dritt li jibqg[u fi/?ivil, jekk kemm-il darba jispi//aw mal-kumpanija ?ini]a hux se jibqg[u jgawdu mill-istess kundizzjonijiet ta’ b[alissa, x’se ji;ri midDivi]joni tal-Petrolium hekk kif qieg[ed jing[ad li anki minn din it-taqsima se jkollhom jitnaqqsu l-[addiema. Dawn huma w[ud mill-mistoqsijiet li qeg[din isaqsu l[addiema fil-Korporazzjoni Enemalta u li sal-lum g[adhom ma ntag[ataw ebda twe;iba /ara, la min-na[a talGvern Laburista u lanqas millog[la uffi/jali fl-Enemalta. Skema ta’ irtirar mhux ikkunsidrata

Sadattant huma [afna l[addiema li qeg[din isaqsu wkoll jekk il-Gvern hux se jo[ro; bl-offerta ta’ skemi ta’ irtirar kmieni kif se[[ fl-

Ara kupun f’pa;na 2

(Xellug) Tony Zarb, is-Segretarju :enerali tal-GWU rrappurtat jg[id fil-kampanja elettorali li l-[addiema tal-Enemalta kienu sodisfatti bil-weg[diet ta’ Joseph Muscat fuq l-impjieg tag[hom u (lemin) Konrad Mizzi kien iddikjara f’Jannar tal-2013 li l-Partit Laburista fil-Gvern ma kienx se jipprivatizza l-Enemalta u li se jipprote;i l-impjieg tal-[addiema

Fil-pjan dwar l-ener;ija, il-Partit Laburista kien iddikjara qabel l-elezzjoni li l-Enemalta ma kinitx se tkun privatizzata u li se jkunu m[arsa l-impjiegi tal-[addiema

img[oddi f’ka]i b[all-[addiema tat-Tarzna. Madankollu sorsi li tkellmu ma’ il-mument qalu li l-Gvern

Laburista qatt ma po;;a din il-kunsiderazzjoni fuq il-mejda, tant li qatt ma ssemmiet. Sorsi li tkellmu ma’ din

il-gazzetta qalu li skema ta’ irtirar ti;i kkunsidrata biss kemm-il darba finanzjament din tkun vijabbli g[all-Gvern.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Lokali

L-esperti lill-Gvern: ag[mel studju dwar is-sigurtà qabel tankra t-tanker bil-gass fil-bajja Nhar it-Tnejn li g[adda, il-Bord tal-MEPA b’g[axar voti favur u tnejn kontra, approva li l-gass g[all-power station jin[a]en fuq tanker b’[a]na ta’ 125,000 metru kubu ta’ gass li se jkun ankrat f’nofs il-bajja ta’ Marsaxlokk. Charles Muscat kien pre]enti g[al din il-laqg[a pubblika li saret qabel ittie[ed dan il-vot, u ;abar dawn il-kwotazzjonijiet minn dak li qalu esperti, konsulenti u rappre]entanti o[ra fosthom tal-Oppo]izzjoni Nazzjonalista.

Georgios Papadakis, l-espert tal-Gvern biex jag[mel Industrial Risk Assessment

Georgios Papadakis, l-espert imqabbad mill-Gvern biex jag[mel Industrial Risk Assessment: “s[aba ta’ gass tista’ tasal sal-power station u dan jiddependi mir-ri[. Il-power station hi sors kostanti ta’ ignition b[alma hi

zona fejn hemm 100 persuna f’daqqa. Jekk s[aba ta’ gass til[aq il-power station din tista’ taqbad min[abba li lpower station hi sors ta’ ignition u rriskju g[all-power station hu ta’ 100%.” “F’ka] li jkun hemm xi leakage u jkun hemm xi nar, jista’ jikkaw]a splu]joni. Ir-riskju hu ta’ fatalità wa[da kull mitt elf sena. Jekk l-awtoritajiet iridu jkunu iktar konservattivi, jistg[u jag[mlu l-[a]na tal-gass iktar ’il barra.” “Irid ikun hemm rapport dwar is-sigurtà qabel jibda jitwettaq il-pro;ett, inklu] studju dwar l-impatt marittimu. Jista’ jkun hemm b]onn li t-tanker talgass jimtela bejn tmienja sa 12-il darba fis-sena u g[alhekk ikun hemm tanker ie[or li qed iforni l-gass sa 12-il darba.”

Ann Fenech, esperta fil-qasam marittimu: “movimenti f’Marsaxlokk

li kellhom b]onn is-servizz ta’ pilota;; kien hemm 5,500 vapur u mhux 2,800.” “G[andu jsir studju dwar l-impatt marittimu min[abba li l-bajja ta’ Marsaxlokk hi esposta g[all-maltemp.” “Il-MEPA g[andu jkollha kull informazzjoni qabel tie[u de/i]joni.” “Ir-rapport ta’ Papadakis g[andu ]ew; punti kru/jali g[ax jassumi li zzona madwar l-FSU hi ignition free. Imma jekk ikun hemm ignition source f’ka] ta’ kolli]joni x’ji;ri?”

L-In;inier Arthur Ciantar, konsulent tal-Kunsill Lokali ta’ Marsaxlokk

jista’ jkun hemm s[aba ta’ gass li kapa/i tg[atti l-villa;; kollu ta’ Marsaxlokk u jekk ikun hemm ignition point xi jkunu l-konsegwenzi fuq irresidenti?” “Papadakis ma kkunsidrax li l-FSU jitpo;;a barra l-port g[ax ma ntalabx.” “Dan jista’ jissu;;etta l-membri talMEPA g[al personal liabilities.”

Carmel Cacopardo, konsulent tal-Kunsill Lokali ta’ Bir]ebbu;a

risk assessment marittimu li jidde temina z - zoni ta ’ riskji biex jit naqqas il - periklu u jkunu kkunsid rati mi]uri ta ’ kontin;enza f ’ ka] ta ’ periklu ”.

Il - Kaptan David Bugeja , Chief Officer tal - Port : “ Irid isir rapport dwar l - impatt marittimu .”

L-In;inier Hans Pasman, ikkummissjonat minn Din l-Art {elwa

“Hemm [afna in/ertezzi u ma tistax tkun esklu]a spu]joni ta’ s[aba ta’ gass. Hemm alternattiva li jsir FSRU f’distanza sigura.”

Antoine Vella: “l-Enemalta tista’ tiggarantixxi li l-Freeport jibqa’ ja[dem waqt li jkun qed isir il-[att talgass fl-FSU?”

It-tanker tal-gass LNG Gemini li se jkun ankrat f’nofs il-bajja ta’ Marsaxlokk Carmel Cacopardo , konsulent George Pullicino, il-Kelliem taltal - Kunsill Lokali ta ’ Bir]ebbu;a : Oppo]izzjoni dwar l-Ener;ija u lKonservazzjoni tal-Ilma: “x’alternat“ id - diffikultà hi fuq il - [a]na tal -

gass u kien hemm l - obbligu li l - EIA jikkunsidra l - impatt marittimu u g[alhekk mhux komplut .” “ Tajjeb li Transport Malta tie[u po]izzjoni wara li jsir l - istudju dwar l - impatt marittimu .” “ Hemm riskji differenti jekk l FSU jitpo;;a barra , imma jekk isir L-In;inier Arthur Ciantar, il-kon- fil - port ir - riskju hu fuq in - nies u sulent tal-Kunsill Lokali ta’ fuq il - power station u jekk isir Marsaxlokk: “Fir-rapport ta’ Vaccari barra , ir - riskju jkun fuq it - tanker hemm punti li m’hemmx risposta g[ali- tal - [a]na tal - gass biss . Nippreferi li hom fosthom jekk ikun hemm s[aba ta’ r - riskju jkun fuq il - vapur milli fuq gass li til[aq il-power station jista’ jkun in - nies .” hemm konsegwenzi di]astru]i.” “ Fir - rapport ta ’ Vaccari , l - issue “Vaccari jg[id li g[andhom isiru tas - s[aba tal - gass u ta ’ splu]joni studju marittimi u lanqas hemm risposta qieg[da hemm .” g[all-effett ta’ mew; qawwi fuq ilvapur. Ma nistax nifhem kif wie[ed Kelliema g[ad - Direttorat tal jista’ jibba]a l-konklu]joni tieg[u fuq MEPA : “ l - impatt fuq il - vi]wali tal rapporti li g[andhom ma sarux.” port ta ’ Marsaxlokk diffi/li biex jit “Vaccari qal li f’ka] ta’ kolli]joni naqqas . Id - Direttorat jaqbel li jsir

tivi g[andu l-pajji] minbarra li jag[mel [a]na ta’ gass fil-port. Wa[da hi li ssir [a]na ta’ gass barra l-port u jkun ippajpjat b[ala gass lejn il-power station.” “Je]istu 11 il-FRSU u 40 o[ra qed jinbnew b[alissa u mhux b[alma qal David Galea, il-Project Manager talpro;ett tal-power station li je]isti biss wie[ed f’Livorno. Dan hu ]ball kardinali.” “Il-kuntrattur g[andu kuntratt g[al 18-il sena u se jissuplixxi l-gass bi prezz fiss g[al tmien snin biss.” “Bl-interconnector pajji]na jista’ jixtri l-ener;ija bi prezz or[os milli bilprezz tal-power station.”

L-In;inier Hans Pasman li kien ikkummissjonat minn Din l-Art {elwa biex janalizza r-rapporti li saru minn Vaccari u Papadakis:

Alex Vella, membru tal-Bord f’isem l-g[aqdiet ambjentali: “x’jigri jekk ikun hemm problema fil-maritime impact assessment?”

“G[aliex ma sarx studju dwar il-possibbiltà li l-FSU isir barra l-port?” “Jekk ikun hawn maltempata b[alma ;rat meta kien hawn is-summit bejn George Bush u Gorbachev f’Malta, x’ji;ri?”

Veronique Dalli, membru talMEPA: “f’maltempata b[al dik l-ebda vapur ma jkun safe.” Il-Perit Vince Cassar, Chairman tal-MEPA: “ir-rapporti preliminari

jridu jkunu studjati u assessjati aktar fid-dettall.” “L-applikazzjoni hi biex isir jetty u biex il-vapur bil-[a]na tal-gass jittrakka mal-jetty u l-proposta li t-tanker isir barra hi aqua passata.” “Ma jistg[ux jittie[du filmati u ritratti mill-membri tal-media waqt il-vot.”

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Intervista

Power station vulnerabbli g[al splu]joni

Id-Deputat Nazzjonalista l-in;inier Ryan Callus f’intervista ma’ il-mument jg[id li mil-laqg[a pubblika u sussegwentement l-approvazzjoni mill-MEPA biex it-tanker b’tag[bija gass ji;i ankrat fil-bajja ta’ Marsaxlokk jo[ro; /ar li se jkollna l-unika power station b’vulnerabbiltà kbira li tisplodi hekk kif il-Gvern ta’ Muscat ried jg[a;;el biex i[affef il-pro/ess tal-permess, anki jekk il-periklu hu sostanzjali, meta g[adu lanqas sar l-istudju dwar l-impatt marittimu fiz-zona filwaqt li r-rapporti li ;ew ippre]entanti huma fil-fa]i preliminari. Inti g[amilt ’il fuq minn sieg[a Ma te]isti l-ebda garanzija li din iltistaqsi lill-esperti dwar aspetti varji kamra tan-nar, u wisq inqas il-[ruq tal-permess. Ma tarax kuntrast maltan-nar mill-bajja ta’ Marsaxlokk jista’ “Meta staqsejtu kemm jkompli jsir. Peress li dan jista’ jkun fatt li kwa]i ma saret ebda domanda mill-membri l-o[ra tal-bord^ ta’ riskju g[at-tanker tal-gass sor;ut hi l-probabbiltà li din Matul is-seduta tal-MEPA, kien evifil-bajja ta’ Marsaxlokk, minkejja li tie[u n-nar ;aladarba denti kif dan il-permess sar bl-g[a;la. tlabt garanzija, din ma setg[etx fuq il-power station, {assejtni fid-dover nag[mel sensiela ting[ata. ta’ mistoqsijiet lill-persuni li Papadakis sostna li ppreparaw ir-rapporti, fosthom dwar lIl-Prim Ministru bag[at ittra li/hemm /ertezza Chairman, li nqrat fil-bidu talimpatt ambjentali, ir-riskju kwalitattiv laqg[a. Kien essenzjali li din tinu r-rapport tal-MEPA. G[amilt ukoll assoluta” qara fil-bidu tal-laqg[a^ domandi o[ra f’isem g[aqdiet li jistg[u ji;u milquta, fosthom il-kamra tan-nar ta]-}ejtun u l-[ruq tan-nar mill-port ta’ Marsaxlokk.

U[ud mid-domandi li g[amilt kienu lill-espert Papadakis. X’[are; mir-risposti tieg[u^

Ir-risposti ta’ Papadakis huma prova li t-t[assib tag[na dwar it-tanker talgass fil-bajja ta’ Marsaxlokk huwa wie[ed le;ittimu. Meta staqsejtu dwar il-probabbiltà li s[aba ta’ gass to[ro; mit-tanker u tasal fuq il-power station, Papadakis sostna li te]isti probabbiltà ta’ 8% li dan ji;ri. Iktar minn hekk, meta staqsejtu kemm hi l-probabbiltà li din tie[u nnar ;aladarba fuq il-power station, Papadakis sostna li hemm /ertezza assoluta li din tie[u n-nar g[aliex ilpower station hija meqjusa b[ala sors ta’ nar. B’din id-dikjarazzjoni, ma je]isti l-ebda dubju li ]diedet il-vulnerabbiltà fuq il-power station ta’ Delimara, li fi ftit xhur o[ra se tkun lunika power station, bl-g[eluq ta’ dik tal-Marsa.

Punt li ;ie dibattut [afna kien lassunzjoni li Papadakis [a fir-rap-

Ryan Callus, Deputat Nazzjonalista

port tieg[u li z-zona fl-immedjat tattanker se tkun nieqsa minn sors li jie[u n-nar. T[oss li din ;iet imwie;ba^

Tant mhux minnu li z-zona flimmedjat tat-tanker se tkun nieqsa minn sors ta’ nar, li fil-mistoqsijiet lillin;inier tal-Enemalta, [are; li se jkun possibbli li wie[ed jasal sat-tanker blu]u ta’ karozza meta jivvja;;a minn fuq l-art g[al fuq il-jetty (pont). Ma je]isti ebda dubju li karozza hija sors ta’ nar. Dan kien biss e]empju wie[ed mill-[afna li je]istu u li jag[mluha diffi/li [afna li z-zona ta’ vi/in ittanker tkun nieqsa g[alkollox minn sors ta’ nar.

Inti allegajt li l-Gvern nesa jinkludi r-rilokazzjoni tal-istruttura li qieg[da f’nofs il-ba[ar imsej[a {asSaptan fuel dolphin. G[ala ta[seb li kien ne/essarju li din ti;i rilokata^ Kien l-espert Maffezzoli stess li tqabbad mill-OHSA li fir-rapport tieg[u rrakkomanda li l-{as-Saptan fuel dolphin ji;i rilokat. Hu sostna li bl-installazzjoni tal-jetty (il-pont li

jwasslek mill-art sat-tanker) u bittanker sor;ut [dejh u ie[or biswitu biex jimtela, dan il-fuel dolphin huwa ta’ periklu g[at-tanker mill-aspett ta’ manuvrabbiltà. Il-Gvern g[a]el li ma jadottax din ir-rakkomandazzjoni. Ji;u f’mo[[i ]ew; ragunijiet: jew ilGvern g[a]el minn jeddu li ma jirrilokahx g[aliex mag[fus bi]-]mien min[abba l-weg[da li po;;a fuqu nnifsu li jlesti l-pro;ett f’sentejn g[ax inkella jkollu jirri]enja, jew sa[ansitra g[ax nesa jinkludi din ir-rilokazzjoni fil-permess frott l-g[a;la li da[al fiha. Il-mapep li ;ew ippre]entati g[allewwel darba matul il-laqg[a, urew bi//ar li din l-istruttura se tkun vi/in [afna tat-tankers u toffri periklu. Lin;inier tal-Enemalta sostna li din se ti;i rilokata aktar tard. Madankollu, dan mhuwiex il-mod kif isiru l-affarijiet fl-ippjanar [olistiku.

Inti qajjimt il-kwistjoni dwar jekk il-kamra tan-nar ta]-}ejtun li tinsab biswit il-power station ta’ Delimara hix se tin]amm milli tkompli topera. Se tkun tista’ tkompli topera^

Assolutament le. Ma kien hemm lebda obbligu li din l-ittra tinqara. Littra kkwotat parti mil-li;i fejn ilGvern g[andu l-g[a]la li jidentifika ]vilupp ta’ importanza nazzjonali. LOppo]izzjoni ma tikkontestax dan ilfatt jew dritt. Madankollu, min[abba li l-ittra nqrat fil-bidu tal-laqg[a, m’hemmx dubju li din influwenzat lil dawk il-membri tal-bord milli jaslu g[al opinjoni infurmata dwar ilpro;ett. Dan l-atte;;jament tal-Gvern ikompli jikxef strate;ija ta’ nd[il fl-istituzzjonijiet u l-awtoritajiet ta’ pajji]na, li g[andhom ikunu indipendenti u mhux [a;a wa[da mal-Gvern. L-istituzzjonijiet g[andhom responsabbiltà li jipprote;u d-drittijiet ta/-/ittadin komuni u dak li hu fl-interess nazzjonali. Dan mhux dejjem ikun l-intenzjoni talGvern. Li kieku din l-ittra ma nqratx filbidu tal-laqg[a, il-Gvern kien jibqa’ jgawdi mid-drittijiet tieg[u kif stipulat fil-li;i. G[aldaqstant, nikkonkludi li lintenzjoni li din tinqara fil-bidu tallaqg[a kienet proprju biex tikkundizzjona u tinfluwenza lill-membri talBord.

L-g[a;la tal-Gvern wasslet biex kien injorat l-impatt fuq l-attività marittima fil-port ta’ Marsaxlokk, ma saritx applikazzjoni g[ar-rilokazzjoni tal-{as-Saptan fuel dolphin waqt li ma ng[atax kas tal-periklu li hemm min[abba l-kamra tan-nar ta]-}ejtun u l-[ruq tan-nar f’Marsaxlokk

L-EWWEL SENA TA’ GVERN LABURISTA

Politika li qed tka]bar l-ambjent

Charlò Bonnici, Kelliem g[all-I]vilupp Sostenibbli, lAmbjent u l-Bidla fil-Klima: Il-Pjan Nazzjonali g[allImmani;;jar tal-Iskart (20142020) jonqos milli jkun ambizzju] bi]]ejjed fl-inizjattivi biex verament i[ajjar linnies u l-familji jirri/iklaw l■

iskart. Kien ]ball ukoll li lMinistru warrab numru ta’ studji li saru ta[t gvern pre/edenti u g[a]el li jer;a’ jibda mill-bidu b’telf ta’ [in prezzju]. ■ Il-Ministru responsabbli mill-qasam ambjentali ma g[amel xejn jew ma g[amilx

Wara disa’ xhur biss fil-Gvern, il-Partit Laburista rnexxielu j;ib f’moviment wie[ed g[ajta ta’ protesta nazzjonali kontra de/i]jonijiet li g[adhom jiddegradaw l-ambjent

bi]]ejjed biex iwaqqaf lillGvern milli jibqa’ miexi biex jirrevedi diversi policies, li jista’ jkollhom impatt ambjentali, qabel ma ;ie finalizzat ilpjan strate;iku dwar l-ambjent u l-i]vilupp li jista’ jg[inna nie[du de/i]jonijiet aktar g[aqlin li j[allu inqas impatt ambjentali. ■ Il-Ministru responsabbli mill-qasam ambjentali ma g[amel xejn jew ma g[amilx bi]]ejjed biex jevita l-massakru fuq is-si;ar li sar is-sena li g[addiet u li baqa’ g[addej f’postijiet differenti. Hu minnu li wara dak li ;ara, ilMinistru Brincat waqqaf kumitat konsultattiv dwar il[arsien tas-si;ar li suppost lesta rapport, imma s’issa ma smajna xejn dwar inizjattivi konkreti biex verament jit[arsu s-si;ar. ■ Il-Ministru responsabbli mill-qasam ambjentali ma g[amel xejn jew ma g[amilx bi]]ejjed biex jevita l-oxxenitajiet li saru fost o[rajn filbajja ta’ San Blas, f’G[awdex meta biex isir it-tindif inqala’ g[add ta’ blat ming[ajr konsiderazzjoni g[all-bijodiversità f’dan il-lokal. ■ Il-Ministru responsabbli mill-qasam ambjentali ma g[amel xejn jew ma g[amilx bi]]ejjed biex il-Gvern ma jibqax miexi bil-pjani li ti;i reklamata l-art mill-ba[ar qabel ma saru l-istudji amb-

Gvern li rreveda policies b’impatt ambjentali qabel ma ;ie finalizzat il-pjan strate;iku dwar l-ambjent u l-i]vilupp jentali me[tie;a. ■ Il-Ministru responsabbli mill-qasam ambjentali ma g[amel xejn jew ma g[amilx bi]]ejjed biex il-Gvern jag[mel studju ambjentali tajjeb dwar il-bini ta’ power station ;dida f’Marsaxlokk. LEIA li sar ;ie deskritt millambjentalisti b[ala wie[ed mhux komplet u nieqes minn dettalji importanti. ■ De/i]joni ]baljata hi li donnhom ;ew abbandunati lpjani biex parti mill-ener;ija nadifa li jrid ji;;enera pajji]na ti;i ;;enerata mir-ri[. ■ De/i]joni ]baljata o[ra hi li g[aliex sab ru[u osta;; tal-weg[diet li g[amel lillka//aturi qabel l-a[[ar elezzjoni, dan il-Gvern ne[[a lmi]ata fuq il-li/enzja biex wie[ed jo[ro; g[all-ka//a kif ukoll l-obbligu li l-ka//aturi jilbsu l-armband. Dan wassal biex ]died sew in-numru ta’ dawk li ng[ataw li/enzja g[all-ka//a b’tali mod li bir-

ri]orsi tieg[u, il-Gvern ma setax iwaqqaf l-abbu]i ta’ ka//a illegali. B’konsegwenza smajna bi qtil ta’ tajr protett u b’ammonti kbar ta’ g[asafar ibbalzmati li nstabu. ■ Il-Gvern Laburista kien ]baljat meta g[al xhur s[a[ issena li g[addiet g[alaq il-Park tal-Familja f’Wied il-G[ajn fuq premessi ]baljati u x’aktarx b’pika politika. Wara li saru l-istudji mill-Gvern stess sab li mhux veru kien hemm it-tni;;is tal-arja u g[alhekk kien g[alaq il-park g[alxejn.

B’tanker tal-gass fil-bajja ta’ Marsaxlokk, ilweg[da elettorali min[abba li qatt ma kien

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Lokali

Il-gazzetta The Times of Malta b’titlu li j;ib fix-xejn l-allegazzjonijiet ta’ qabel l-elezzjoni tal-Partit Laburista

Silta minn storja tal-Maltatoday turi kif rapport xjentifiku dwar il-kwalità tal-arja kkonkluda li l-allegazzjonijiet li g[amel Joseph Muscat li l-power station ta’ Delimara hija “fabbrika tal-kan/er” huma g[alkollox foloz

Esperti Ingli]i ddikjaraw li m’hemmx rabta bejn mard tal-kan/er u l-power station ta’ Delimara m[addma bil-heavy fuel oil

Fl-ener;ija… weg[diet miksura, allegazzjonijiet imxejna u de/i]jonijiet mo[bija

-Gvern Laburista qieg[ed ipo;;i l-periklu g[ar-residenti u l-ekonomija tal-pajji], u kiser n semma li se jpo;;i tanker bil-gass f’nofs ta’ bajja fin-Nofsinhar ta’ Malta

George Pullicino, Kelliem dwar lEner;ija u l-Konservazzjoni talIlma:

■ Il-bu]]ieqa tal-Partit Laburista ta’ qabel l-elezzjoni li l-power station tal-BWSC ta’ Delimara hi fabbrika tal-kan/er, infaqg[et wara r-rapport ta’ esperti Ingli]i li jg[id li dan mhux minnu. ■ Il-Gvern kompla ju]a l-heavy fuel oil (HFO) fil-power station talBWSC f’Delimara minkejja li qabel lelezzjoni Joseph Muscat kien qal li dan kien qed jikkaw]a l-kan/er u malli jkun fil-Gvern ma jibqax ju]a lHFO.

■ Il-Gvern se jkompli g[addej bilpjan li jpo;;i tanker b’[a]na ta’ 140,000 metru kubu gass LNG filbajja ta’ Marsaxlokk kontra l-pariri kollha ta’ esperti lokali u barranin u kontra x-xewqa ta’ 91 fil-mija tan-nies tal-in[awi. Dan b’periklu kbir kemm g[as-sigurtà tan-nies tal-in[awi u talpower station ta’ Delimara. ■ Jikser il-weg[da ta’ qabel l-elezzjoni meta kien jg[id li se jibni ]ew; tankijiet kbar fuq l-art g[all-[a]na talgass b’volum ta’ 60,000 metru kubru LNG. ■ Bosta mistoqsijiet dwar il-bejg[ ta’ parti mill-Enemalta lil kumpanija

Mistoqsijiet dwar il-bejg[ ta’ parti mill-Enemalta lil kumpanija tal-Gvern ?ini] baqg[u mhux imwie;ba mill-Gvern meta qabel l-elezzjoni Muscat wieg[ed li l-Enemalta mhix se tkun privatizzata tal-Gvern ?ini] baqg[u mhux imwie;ba mill-Gvern. Dan meta qabel l-elezzjoni Joseph Muscat wieg[ed li lEnemalta mhix se tkun privatizzata. ■ Il-prezzijiet tal-fuel baqg[u ji]diedu skont il-prezzijiet internazzjonali u dan juri li l-kritika li kienu jag[mlu l-Partit Laburista u l-GWU qabel l-elezzjoni ma kinitx kritika ;usta. ■ De/i]joni tal-Gvern pre]enti li ma jallokax 5.5 miljun ewro lill-industrija lokali biex sidien ta’ fabbriki jinstallaw panelli fotovaltaj/i fl-istabbilimenti tag[hom. Dawn il-5.5 miljun ewro huma parti minn fondi Ewropej li

;ab il-gvern pre/edenti biex imorru g[all-installazzjoni ta’ pannelli fotovoltaj/i f’pajji]na. ■ Il-mara tal-Ministru Konrad Mizzi tin[atar b[ala l-mibg[uta spe/jali tal-Malta Enterprise fl-Asja b’paga ta’ 13,000 ewro fix-xahar. ■ Il-Gvern ja[tar b[ala konsulent lil Shiv Nair li hu persuna blacklisted mill-Bank Dinji u l-Prim Ministru Joseph Muscat jg[id li ma kienx jaf li hu blacklisted. ■ Tidda[[al il-politika parti;jana fit-tmexxija tal-WSC wara li jitwarrab il-Kap E]ekuttiv u minfloku jin[atar Kunsillier Laburista.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Lokali

(Xellug) Christian Debono, il-kelliem tal-Koalizzjoni kontra l-Ka//a fir-Rebbieg[a jindirizza l-konferenza tal-a[barijiet wara li nhar il-:img[a li g[adda (lemin) kienu ppre]entati 44,376 firma lill-Kummissjoni Elettorali biex isir referendum abrogattiv dwar il-ka//a fir-rebbieg[a.

Favur it-tgawdija tal-kampanja u l-g[asafar

F’konferenza tal-a[barijiet ilbiera[ filg[odu fi Pjazza San :or; fil-Belt li saret minn u[ud mill-g[aqdiet ambjentali li huma parti mill-Koalizzjoni Kontra l-Ka//a fir-Rebbieg[a, il-kelliem tal-koalizzjoni Christian Debono qal li l-poplu Malti esprima ru[u favur referendum abrogattiv kontra l-ka//a fir-rebbieg[a g[al tliet ra;unijiet. L-ewwel, sostna Debono, g[ax [afna Maltin ma j[ossux li l-qtil tal-

g[asafar li jg[addu minn fuq pajji]na lejn l-Ewropa hi a//ettabbli. It-tieni, kompla Debono, g[aliex il-Maltin huma mbe]]a’ li jmorru fil-kampanja waqt l-ista;un tar-rebbieg[a min[abba li l-ka//aturi okkupaw partijiet kbar mill-art pubblika u g[ax skont Debono min[abba l-attitudni aggressiva u ta’ intimidazzjoni mill-ka//aturi hi ta’ nkwiet g[an-nies. Finalment, il-kelliem tal-koalizzjoni qal li t-tielet ra;uni hi li sezzjoni

kbira minn dawk li ffirmaw il-petizzjoni jemmnu li l-affarijiet g[andhom jinbidlu u li m’g[andomx jibqg[u jsiru ftehim sigrieta bejn il-gvernijiet lokali u l-ka//aturi. Din il-konferenza saret l-g[ada li l-koalizzjoni ppre]entat petizzjoni b’iktar minn 44,000 firma biex jissejja[ referendum kontra l-ka//a fir-rebbieg[a. Intant f’konferenza tal-a[barijiet o[ra, l-Alternattiva Demokratika tenniet

l-appo;; u l-apprezzament tag[ha g[all-[idma li saret mill-Koalizzjoni Kontra l-ka//a fir-Rebbieg[a. Uffi/jali tal-Alternattiva Demokratika qalu li l-[arsien tannatura g[andha titgawda minn kul[add g[ax hu dritt tas-so/jetà. Huma appellaw biex l-g[aqdiet li jiffurmaw parti mill-koalizzjoni favur l-ambjent g[andhom jibqg[u jikkooperaw fuq affarijiet o[ra marbuta mal-ambjent.

Il-Korp tal-Pulizija mhux qed ila[[aq max-xog[ol WARA T-TRANSFERS U L-PROMOZZJONIJIET…

Numru kbir ta’ membri fil-Korp talPulizija jinsabu rrabjati g[all-fatt li fla[[ar jiem ;ew infurmati li ma jistg[ux jie[du leave sa mill-11 ta’April li ;ej, li jfisser xahar u nofs stop leave qabel lelezzjoni tal-Parlament Ewropew. Din ir-rabja fost il-membri tal-Korp hija riflessa mill-fatt li ;eneralment, il-perjodu ta’ stop leave ikun biss ta’ xahar. G[alkemm wie[ed jista’ ja[seb li ;img[atejn ]ejda stop leave mhumiex se jag[mlu differenza kbira, il-membri tal-Korp tal-Pulizija ma ja[sbux

l-istess, peress li inzerta li dawn il-;imagatejn ]ejda li ;ew introdotti din is-sena se ja[btu e]att fil-;img[a tal-G[id il-Kbir. F’dan il-perijodu, wie[ed ikun jixtieq, kemm jista’ jkun, iqattg[u mal-qraba u l-[bieb. Il-membri tal-Korp tal-Pulizija, i]da, din is-sena ma jistg[ux jag[mlu hekk, g[aliex ;ew ordnati ma jie[dux leave, min[abba li g[al xi ra;uni, it-tmexxija tal-Korp din is-sena dde/idiet li l-istop leave ji;i esti] minn xahar g[al xahar u nofs.

Ara kupun f’pa;na 2

Is-sorsi ta’ il-mument fid-Depot tal-Pulizija qalu li din id-de/i]joni ttie[det min[abba l-fatt li wara l-promozzjonijiet li ng[ataw fil-Korp, u wara l-ammont kbir ta’ transfers li saru fix-xhur li g[addew, fosthom issa anke pulizija li qed ji;u trasferiti lejn korpi dixxiplinati o[ra, il-Korp m’g[andux bi]]ejjed ri]orsi umani biex ikopri l-perijodu tal-G[id il-Kbir u l-elezzjoni tal-Parlament Ewropew. Diversi pulizija esprimew it-t[assib

tag[hom ukoll g[all-fatt li minkejja li baqa’ biss ;img[atejn biex jibda lpro/ess tat-tqassim tal-voti fid-djar, g[adhom ma ntg[a]lux il-pulizija li se jkunu qed jag[mlu dan it-tqassim. Is-soltu, qalu l-istess sorsi fid-Depot, il-pulizija li jkunu ;ew mag[]ula biex iqassmu d-dokumenti tal-voti, jkunu nfurmati minn qabel. Il-pro/ess tat-tqassim tal-voti hu ppjanat li jibda s-Sibt 12 ta’ April u jibqa’ sejjer sal-:img[a 2 ta’ Mejju.

Bieb ta’ residenza jing[ata n-nar

Il-Pulizija qed tinvestiga nirien li [akmu residenza fi Triq Massabielle, il-Qrendi, g[all-[abta ta’ 11.45 p.m. tal-:img[a. Fir-residenza kien hemm mara u ]ew;t itfal g[alkemm [add minnhom ma’ we;;a’.

Il-pulizija qed timxi fuq it-teorija li n-nar tqabbad apposta min[abba li quddiem il-bieb ta’ barra nstab tyre ta’ karozza ma[ruq. In-nirien ;ew ikkontrollati qabel waslu l-[addiema tal-Protezzjoni ?ivili.

Il-{add, 30 ta’ Marzui, 2014

A[barijiet mill-UE

L-Ewropa f’idejk Ingrid Brownrigg Opinjonista

Jekk nieklu anqas u a[jar u nag[mlu l-e]er/izzju, inkunu qed nipprevjenu mard kroniku filwaqt li l-ispi]a fil-qasam tas-sa[[a, fuq medda ta’ ]mien, tista’ tonqos

Il-Maltin fost l-anqas li jag[mlu sport fl-Ewropa Studju tal-Eurobarometer ipo;;i lill-Maltin fit-tieni post b[ala poplu fl-Ewropa li l-inqas li jipprattika sport, b’75% tal-popolazzjoni ma tipprattikax sport u lanqas tag[mel e]er/izzju! Qabilna hemm il-Bulgarija bi 78% u fit-tielet post hemm il-Portugall b’66% tal-popolazzjoni li ma jag[mlux attività fi]ika. G[andna poplu mhux b’sa[[tu. Dan il-fatt tixhdu l-obe]ità f’pajji]na. Skont studju tal-Eurostat tal-2011, l-ir;iel Maltin huma l-aktar obe]i fl-Ewropa, filwaqt li n-nisa jokkupaw it-tieni post. Is-sitwazzjoni hi aktar gravi fost it-tfal. It-tfal Maltin huma l-aktar obe]i flEwropa u t-tieni l-aktar fid-dinja.

Dawn huma statistiki preokkupanti g[ax mhux biss jirriflettu fuq id-dehra i]da fuq is-sa[[a tal-bniedem ukoll. Hu fatt mag[ruf li l-obe]ità, ji;ifieri [xuna ]ejda, hi marbuta direttament ma’ mard tal-qalb. Kull sena 1.5 miljun persuna fl-Ewropa jmutu b’mard tal-qalb. A[na mag[mulin minn dak li nieklu u l-mard hu konness aktar ma’ dak li nieklu u listil ta’ [ajja li ng[ixu.

L-isport u l-ikel jiddependu mill-kultura tag[na^ L-istudju tal-Eurobarometer juri li l-pajji]i fin-Nord huma l-aktar li jag[mlu e]er/izzju. Fl-I]vezja 70% talpopolazzjoni tipprattika xi forma ta’ sport, ji;ifieri kwazi daqs kemm Maltin ma jag[mlux sport. Id-Dani]i jokkupaw it-tieni post, bi 68% tal-popolazzjoni li tipprattika l-isport u wara ji;u l-Finlandi]i, b’66%. Dan l-istudju jikkonferma xi [sibijiet tieg[i fuq stil ta’ [ajja differenti, ibba]at fuq kulturi differenti bejn il-pajji]i tat-Tramuntana tal-Ewropa u dawk tan-Nofsinhar. FinNofsinhar tal-Ewropa, l-ikel hu mod ta’ kif wie[ed jisso/jalizza. Is-so/jalizzazzjoni g[alina tfisser xi ikla mal[bieb jew mal-familja, inkella xi xarba f’xi [anut. L-alko[ol ukoll fih [afna zokkor u kaloriji u jwassal g[al [xuna ]ejda, minbarra d-danni li jag[mel fl-intern. Fil-vja;;i tieg[i madwar l-Ewropa u anke n-nies li niltaqa’ mag[hom jidher sew il-kuntrast bejn it-Tramuntana u nNofsinhar meta nitkellmu fuq l-ikel u anke fuq stil ta’ so/jalizzazzjoni. Filwaqt li g[alina l-ikel hu passjoni, kwa]i passatemp g[al xi w[ud, in-nies Nordi/i jieklu g[ax hu ne/essarju biex jg[ixu. G[alhekk awtomatikament il-porzjonijiet huma ]g[ar u l-ikla hi aktar wa[da bilan/jata u varjata. B[alissa ninsab fid-Danimarka u hu tassew impressjonanti kif f’belt ta’ 130,000 persuna tara numru ]g[ir [afna ta’

ristoranti u [afna drabi dawk li jiffrekwentawhom ikunu fuq xog[ol. Anke [wienet tax-xorb, huma ftit u jag[lqu kmieni g[ax mhumiex daqstant frekwentati. Wara x-xog[ol u fi tmiem il-;img[a, il-[ar;a tipika tag[hom mal-familja jew il[bieb hi attvità sportiva. Hu normali li wara ;urnata xog[ol imorru ;irja fuq il-fjord. Jew inkella mod tassew popolari

biex jisso/jalizzaw hu li jmorru sal-pixxina. Il-pixxina hi kumpless kbir, fejn hemm pixxini varji, inklu] pixxini g[attfal li jkunu anke sorveljati, jacuzzi g[all-adulti, pixxini g[all-g[awm u sauna. Il-karozzi ftit li xejn jintu]aw. Dawn jiswew [afna flus u lparke;; hu dejjem bi [las, tmur fejn tmur. G[alhekk in-nies huma kostretti ju]aw ir-roti u t-trasport pubbliku. Minbarra li dan jikkontribwixxi g[al arja aktar nadifa, l-u]u tar-rota kuljum biex wie[ed imur ix-xog[ol, hu e]er/izzju. Hu proprju stil ta’ [ajja differenti. Dawn huma pajji]i li ta’ min wie[ed jammirahom u jsegwihom. Taxxa fuq ikel li j[axxen jew edukazzjoni^ Id-Dani]i huma kwa]i ossessjonati li jg[ixu [ajja sana. Fl2011, id-Danimarka kienet l-ewwel pajji] fid-dinja li introdu/a taxxa fuq ikel li g[andu aktar minn 2.3% ta’ xa[am saturat, b[al butir, [alib, ;obon, pizza, la[am u ikel ippro/essat. Din il-mossa kienet ikkritikata li mhux effettiva biex tindirizza l-problema ta’ konsum ta’ ikel li j[axxen u kienet ‘sku]a’ mill-Gvern Dani] biex ‘jivvinta’ taxxa ;dida. Hi x’inhi r-ra;uni, jibqa’ fatt li minkejja li m’hawnx problemi ta’ obe]ità, xorta wa[da n[asset il-[tie;a li jsir aktar. Pajji]i o[ra ;ew ispirati mid-Danimarka. Franza introdu/iet taxxa fuq il-luminata, filwaqt li l-Finlandja, lIngilterra, l-Irlanda u r-Rumanija qed jikkunsidraw jew huma fil-pro/ess biex jag[mlu taxxa fuq prodotti ta’ ikel li j[axxen. L-Ungerija g[amlet taxxi fuq mel[, zokkor u energy drinks. Din hi mi]ura ta’ kif l-istat jista’ j]id id-d[ul tal-pajji] u fl-istess [in dawk li jikkonsmaw ikel li jag[mel il-[sara g[as-sa[[a j[allsu t-taxxa g[as-servizzi tas-sa[[a li huma wisq probabbli se jkunu qed ju]aw aktar minn o[rajn. Parzjalment nasal biex naqbel ma’ din it-taxxa. I]da nemmen li l-edukazzjoni hi /-/avetta g[al kull problema. Hemm b]onn kampanji ta’ informazzjoni fuq il-mod kif nieklu, l-ammont u e]er/izzju fi]iku. Hemm diversi inizjattivi mill-Kummissjoni Ewropea li ;ew implimentati anke f’Malta, b[all-iskemi ta’ [axix, frott u [alib fl-iskejjel. Dawn ilkampanji huma inti]i li jintrodu/u attitudnijiet tajbin fost ittfal. Madankollu b’sitwazzjoni gravi b[alma hi f’Malta, dan mhux bi]]ejjed. It-tfal u l-;enituri jridu ji;u edukati. Il[wienet fl-iskejjel g[andhom ikunu obbligati joffru ikel tajjeb g[as-sa[[a u mhux prodotti kollha mel[ u zokkor. Il-;enituri g[andhom ikunu jafu x’g[andhom isajru g[al uliedhom u jkunu aktar infurmati fuq x’inhi dieta bilan/jata. Lawtoritajiet g[andhom jie[du s-su;;ett tal-obe]ità aktar bisserjetà u g[andha tittie[ed azzjoni. Edukazzjoni, u jekk hemm b]onn, taxxa fuq ikel b’livell g[oli ta’ xa[am saturat. Jekk nieklu anqas u a[jar u nag[mlu l-e]er/izzju, inkunu qed nipprevjenu mard kroniku filwaqt l-ispi]a fil-qasam tassa[[a, fuq medda ta’ ]mien, tista’ tonqos.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Internazzjonali

Aktar di]appunti waqt it-tfittxija g[all-ajruplan mitluf

It-tankijiet ta’ taqsima militari Ukrena jidhru fl-in[awi ta’ stazzjon tal-ferrovija fil-villa;; ta’ Gvardeyskoe, fil-Krimea. (ritratt> EPA)

Ir-Russja m’g[andhiex il-[sieb li tinvadi l-Ukrajna

Il-Ministru Russu g[all-Affarijiet Barranin, Sergei Lavrov, qal li r-Russja m’g[andhiex l-intenzjoni li tibg[at it-truppi tag[ha fl-artijiet tal-Ukrajna. Lavrov, li kien qed ikellem lill-istazzjon televi]iv Rossiya 1, sostna li Moska m’g[andha assolutament l-ebda [sieb jew interess li ‘taqsam il-fruntiera g[al ;ol-Ukrajna’ – g[alkemm spjega li pajji]u ‘lest li ju]a lmezzi kollha politi/i, diplomati/i u legali biex jipprote;i d-drittijiet tar-Russi u l-popli li jitkellmu r-Russu fir-re;juni Ukreni’ Il-kummenti ng[ataw wara li l-President Russu, Vladimir

Putin, u l-President tal-Istati Uniti, Barack Obama, ddiskutew soluzzjoni potenzjali g[allkri]i tal-Ukrajna – bl-Amerikani qeg[din i[e;;u lir-Russi biex ma jkomplux i]idu l-istakka-menti tas-suldati mal-fruntiera li qed jaqsmu mal-Ukrajna. Aktar tard sar mag[ruf li Lavrov kien kellem bit-telefon lis-Segretarju tal-Istat Amerikan, John Kerry, u meta skont ir-Russi, d-diskursata saret fuq inizjattiva tal-Istati Uniti. Mifhum ukoll li Lavrov u Kerry se jiltaqg[u dalwaqt biex ikomplu jiddiskutu l-passi li jmiss rigward il-kri]i

tal-Ukrajna, bil-President Obama jenfasizza li l-Istati Uniti g[adha qed tappo;;ja t-triq tad-diplomazija. Sadanittant, l-eks-boxer u politiku Ukren, Vitaly Klitschko, rtira mit-tellieqa g[allPresidenza tal-Ukrajna u [abbar li se jkun qed jappo;;ja lillkandidat ( u biljunarju) Petri Poroshenko fl-elezzjonijiet li se jsiru f’Mejju. Klitschko hu avversarju qalil tal-eks President Ukren, Viktor Yanukovych, li kien [arab minn pajji]u fl-eqqel tal-protesti konsistenti kontra t-tmexxija tieg[u u li llum qed jg[ix fir-Russja.

It-tfittxija g[all-ajruplan talMalaysia Airlines g[adha qed tistenna l-ewwel ]blokk importanti, wara li ]ew; vapuri – wie[ed Awstraljan u l-ie[or ta/-?ina – naqsu milli jidentifikaw o;;etti li qabel kienu rreferew g[alihom b[ala ‘fdalijiet’ tal-Boeing, li g[eb waqt vja;;, fit-8 ta’ Marzu, minn Kuala Lumpur lejn i/-?ina. B’hekk ma fe;;ew l-ebda ri]ultati sinifikanti wara lewwel ;urnata ta’ tfittxija f’zona ;dida fl-O/ean Indjan – bil-kelliema g[all-Awtorità Marittima tal-Awstralja jsostnu li l-o;;etti li ttellg[u mill-ilma ma kinux ikkonfermati b[ala partijiet tal-ajruplan. Dan waqt li ajruplani ta/?ina li qed jg[inu f’dan limpenn komplew jilm[u ‘lo;;etti’ f’dik ir-rotta ta’ ba[ar li tinsab lejn il-Grigal miz-zona (fl-o/ean) fejn kienet g[addejja t-tfittxija pre/edenti g[allBoeing. Madankollu, l-o;;etti inkwistjoni huma tassew ]g[ar u l-uffi/jali wissew li jistg[u ma jkunux [lief ‘bi//iet tal-iskart f’wi// il-ba[ar’. In-nuqqas ta’ ]viluppi sinifikanti qed jitqiesu b[ala ferm frustranti g[all-awtoritajiet li qed imexxu t-tmexxija u

b’mod partikolari g[all-familji tal-239 persuna li kienu fuq lajruplan u li ma dehru qatt aktar minn dakinhar. Madankollu lMalasjan, Hishamuddin Hussein, li qed ja;ixxi b[ala Ministru tat-Trasport provi]orju ta’ pajji]u, a//erta lill-qraba partikolari li t-tfittxija g[allg[e]ie] tag[hom g[andha tkompli. Hussein, li lbiera[ iltaqa’ mal-familji, sostna li ‘dejjem qed jittama li jinstabu l-[ajjin fost il-passi;;ieri’ u irrispettivament minn kemm l-awtoritajiet jikkon/entraw fuq iz-zoni remoti tal-o/ean. Sadanittant, diversi qraba ta’ w[ud mill-153 passi;;ieri ?ini]i li sparixxew flimkien mal-ajruplan g[adhom ma jridux ja//ettaw ‘il-ver]joni talawtoritajiet Malasjani’ rigward l-g[ajbien u qed jakku]aw lilluffi/jali tal-Malasja li qed i]ommu lura l-informazzjoni relevanti. L-uffi/jali fil-Malasja kkonkludew li – skont l-informazzjoni mis-satellita – il-Boeing ni]el g[al ;ol-O/ean Indjan meta l-maltemp konsistenti flin[awi fejn g[addejja t-tfittxija qed ifixkel mhux ftit lill-isforzi biex jinstab l-ajruplan.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Internazzjonali

Saadi Gaddafi jitlob apolo;ija lil-Libjani It-televi]joni tal-Libja xandret filmat li juri lil Saadi Gaddafi, wie[ed minn ulied leks dittatur Libjan Muammar Gaddafi, qed jitlob apolo;ija lill-poplu Libjan minn ;olkumpless tal-[abs fejn qieg[ed jin]amm b[alissa. Il-messa;; inkwistjoni hu interpretat b[ala wie[ed fejn Gaddafi qed jipprova jisku]a ru[u ‘talli ostakola s-sigurtà u l-istabbiltà tal-Libja; bil-video inkwistjoni jo[or;uh l-awtoritajiet tal-[abs fi Tripli.

Saadi Gaddafi kien estradit lejn il-Libja min-Ni;er proprju dan ix-xahar. Hu kien ilu la[[ar snin residenti fil-pajji] Afrikan partikolari mindu [arab mir-rewwixta tal-2011 filLibja, fejn il-poplu rnexxielu jwarrab darba g[al dejjem irre;im ta’ missieru. In-Ni;er, qabel, kien irrifjuta diversi talbiet tal-Libja g[allestradizzjoni ta’ Saadi, i]da, fl2012, l-Interpol [ar;et avvi] relevanti bi prijorità li kienet tobbliga lill-Istati-membri biex

Dimostranti jipprotestaw kontra l-Gvern wara li da[lu fil-kumpless tal-Amministrazzjoni f’Bangkok (ritratt> EPA)

Protesti ;odda fit-Tajlandja Eluf ta’ dimostranti kontra l-Gvern bdew sensiela ta’ azzjonijiet ;odda fit-Taljandja fejn qed jinsistu, fuq kollox, g[ar-ri]enja tal-Prim Ministru Yingluck Shinawatra. Folol kbar ta’ nies armati bil-bnadar immar/jaw tul diversi rotot mill-park prin/ipali fi/-/entru ta’ Bangkok u meta qed jidher li l-moviment anti-Shinawatra hu determinat li jwassal il-messa;; ‘ g[ar-riforma tal-pajji]’. Dan kien anki l-ewwel rally kbir ta’ protesta f’Bangkok mindu qorti fit-Tajlandja ddikjarat l-elezzjoni ;enerali tat-2 ta’ Frar b[ala invalida. Intant,

Fil-qosor

fl-a[[ar ;img[at – u qabel l-a[[ar splu]joni ta’ protesti – it-tensjoni dehret qed tonqos fil-kapitali, g[all-ewwel darba mindu bdew id-dimostrazzjonijiet kontra l-Gvern, erba’ xhur ilu. L-g[ajta ewlenija tan-nies hi biex Yingluck Shinawatra ‘titlaq’ u biex is-sistema politika tat-Tajlandja tg[addi minn riformi notevoli. Fl-istess [in, id-dimostranti qed iwissu lillawtoritajiet biex ma jippruvawx jorganizzaw ‘ver]joni ;dida tal-elezzjonijiet’ u qalu li g[andhom jibbojkottjaw kwalunkwe elezzjoni li tista’ ssir fil-futur.

Terremot jolqot Los Angeles

L-ISTATI UNITI: Terremot li rre;istra 5.1 fuq l-Iskala Richter laqat iz-zona ta’ Los Angeles fin-Nofsinar ta’ Kalifornja; bl-epi/entru jkun indikat lejn il-Lvant mill-belt ta’ La Habra. Ma da[lu l-ebda rapporti dwar vittmi jew xi [sarat sinifikanti i]da t-the]]i]a n[asset tul l-in[awi bejn Palm Springs u Ventura County, aktar ‘il fuq. Il-Fire Department ta’ Los Angeles, intant, sostna li t-the]]i]a g[andha sservi b[ala alert biex in-nies ‘ikunu attenti’.

Attakk ie[or qabel l-elezzjoni

L-AFGANISTAN: Qawwiet tas-sigurta Afgani qatlu talanqas erba’ militanti tat-Taliban li lbiera[ attakkaw il-kwartieri;enerali tal-kummissjoni elettorali f’Kabul. L-aggressjoni se[[et ;img[a qabel l-elezzjoni g[all-Presidenza f’dan il-pajji] u meta t-Taliban qed jag[mel kulma jista’ biex i[arbat il-vot. Ir-rapporti qalu li l-militanti, li kienu li lebsin il-burqa (stil ta’ lbies I]lamiku rriservat g[all-mara) da[lu ;o bini qrib il-kumpless tal-kummissjoni elettorali u minfejn setg[u jift[u n-nar fuq il-membri tal-istess kummissjoni. Intant, il-qawwiet spe/jali Afgani irrea;ew minnufih g[at-theddida.

Ara kupun f’pa;na 2

jarrestaw lil iben Gaddafi. Intant, Saadi – wie[ed misseba’ wlied ta’ Muammar u li g[andu 40 sena – hu akku]at li pprova jra]]an ir-rivoluzzjoni kontra missieru u l-eks re;im Libjan. F’dan il-video partikolari, Saadi anki jesprimi dispja/ir ‘mal-g[e]ie] [utu filGvern Libjan (attwali) g[allproblemi li seta’ kka;una lillpoplu u li [allew impatt fuq listabbiltà tal-Libja. Hu, fl-istess [in, ammetta li dawn kienu affarijiet []iena li

ma messhom saru qatt mittmexxija pre/edenti tal-Libja, minbarra li sostna li qeg[din jittrattawh tajjeb fil-[abs. Messa;; ie[or ta’ Saadi kien biex ‘l-elementi armati kollha fil-Libja j/edu l-armi lill-awtoritajiet kompetenti’, bi/-/irkostanzi madwar il-filmat inkwistjoni g[adhom mhumiex /ari. Saadi Gaddafi jibqa’ mag[ruf l-aktar b[ala player tal-football (fejn anki kellu karriera qasira fil-kampjonat Taljan) u g[all-istil tieg[u ta’ playboy.

Saadi Gaddafi

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Internazzjonali

Il-ka] ta’ Morsi qed jifred il-poplu E;izzjan

Il-President I]lamiku imke//i tal-E;ittu, Mohammed Morsi, qed ikun ippro/essat mill-qrati g[al numru ta’ akku]i u fejn mieg[u, ‘fl-i]barra’, hemm [afna uffi/jali ewlenin talFratellanza Musulmana; ilmoviment li g[adu jinsisti b’Morsi b[ala s-simbolu. Morsi – li hu l-ewwel President E;izzjan elett bilmezzi demokrati/i – ilu mi]mum il-[abs mindu twaqqa’ mill-militar tal-E;ittu f’Lulju li g[adda u wara protesti kbar fit-toroq. Fl-istess [in, l-erba’ pro/essi li qed jikkon/entaw fuq id-diversi a;ir ta’ Morsi bdew f’Novembru li g[adda, bl-ebda pro/ess ma jasal g[all-konklu]joni u bl-a[[ar ;uri tal-eks-President ikun ipprogrammat g[all-5 ta’ April li ;ej. Intant, il-kri]i politika flE;ittu [olqot dimensjoni ;dida fl-a[[ar xhur, b’qorti flE;ittu, proprju din il-;img[a, tikkundanna ‘l fuq minn [ames mitt sostenitur ta’ Morsi g[all-mewt. Il-verdett kien ikkundannat minn diversi bnadi, partikolarment minna[a tan-Nazzjonijiet Uniti li qalet li l-pro/ess tal-qorti inkwistjoni kien sar b’abbu] tal-li;i internazzjonali. Madankollu, l-Gvern provi]orju tal-E;ittu wie;eb g[all-kritika u insista li l-qorti kienet wettqet dmirha ‘u li ssentenzi massimi ng[ataw biss ‘wara evalwazzjoni serja u bir-reqqa’. Jidher ukoll li l-awtoritajiet attwali fl-E;ittu qed ja[sbu biex i]idu l-pressjoni fuq ilFratellanza Musulmana, bilMexxej Spiritwali ta’ dan ilgrupp, Mohammed Badie, u mijiet o[ra ta’ sostenituri ta’ tal-eks-President Morsi, qeg[din ikunu ppro/essati dwar attakk li sar f’Awwissu – u fejn il-mira kienet g[assa tal-pulizija f’Minya. L-in/identi f’Minya kienu

Tifel jispi//a fost l-arrestati wara konfronti bejn il-qawwiet tas-sigurtà E;izzjani u attivisti tal-Fratellanza Musulmana, qrib l-Università tal-Kajr (ritratt> EPA)

segwew offensiva tal-qawwiet tas-sigurta E;izzjani fuq issostenituri ta’ Morsi u li ssarrfet fl-imwiet ta’ madwar elf persuna. Hawnhekk qed nipprodu/u ftit fatti dwar Mohammed Morsi, l-akku]i fil-konfront tieg[u u l-effetti tal-pro/ess tieg[u fuq il-poplu E;izzjan

X’inhuma l-akku]i filkonfront ta’ Morsi^

Mohammed Morsi qed jiffa//ja sensiela ta’ akku]i, fosthom dwar l-imwiet ta’ dimostranti waqt konfronti barra l-Palazz tal-Presidenza fil-Kajr, f’Di/embru tal-2012. Il-Fratellanza Musulmana, min-na[a tag[ha, qed tg[id li l-parti kbira tal-vittmi, dakinar, kienu ‘I]lami/i’.

Intant, akku]a o[ra kontra Morsi tinvolvi l-[arba tieg[u mill-[abs waqt ir-rewwixta, fl-2011, kontra l-eks-President E;izzjan, Hosni Mubarak. Morsi kien fost xi 130 akku]ati li huma mixlija dwar il-qtil tal-uffi/jali tal-[abs waqt il-[arba. It-tielet akku]a tinvolvi ‘lispjuna;; u kumplott g[attwettiq ta’ atti terroristi/i flE;ittu’, bis-sehem tal-moviment (militanti) Palestinjan tal-Hamas; il-Hezbollah talLibanu u l-Gwardja Rivoluzzjonarja tal-Iran. Mohammed Morsi hu anki akku]at rigward insulti serji fil-konfront tal-;udikatura. Dan peress li fi ]mienu b[ala President, Morsi, allegatament, irrefera g[al im[allef

b’ismu waqt diskors fil-pubbliku, minbarra li akku]ah talli ‘ssorvelja l-frodi waqt elezzjonijiet pre/edenti fil-pajji]’. Fl-istess [in, Morsi qed jiffa//ja akku]i dwar il-frodi b’konnessjoni mal-programm ekonomiku u so/jali talFratellanza Musulmana li kien indikat b[ala strument ewlieni ‘biex l-E;ittu jer;a’ jqum fuq saqajh’.

X’wassal g[all-arrest ta’ President li kien elett bis-sistema demokratika^ Tul it-tlettax-il xahar tieg[u fil-poter, Mohammed Morsi kisirha mal-istituzzjonijiet ewlenin tal-pajji] u diversi setturi tas-so/jeta. Dan meta [afna E;izzjani qablu li l-eksPresident I]lamiku tal-E;ittu

kien qed jag[mel ftit li xejn biex ira]]an il-problemi ekonomi/i u so/jali g[allbenefi//ju ta/-/ittadin. F’Di/embru tal-2012, assemblea tal-kostitwenti ddominat mill-I]lami/i approvat l-abbozz talKostituzzjoni li kien ressaq Morsi u li, fost o[rajn, kellu jistimola lill-Islam, minbarra li jillimita l-espressjonijiet u llaqg[at [ielsa fl-E;ittu. I]da minkejja li referendum pubbliku kien ‘ta ra;un lil Morsi’, qamu l-irwiefen kollha, fost dimostrazzjonijiet ta’ protesta organizzati millKapijiet tal-Oppo]izzjoni sekulari; l-gruppi tal-Kristjani (fl-E;ittu) u l-movimenti tannisa. g[al pa;na 15

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Internazzjonali

Taqbida g[all-poter li qed ti[rax minn pa;na 14

Fil-fatt, kienu nqatlu ‘l fuq minn [amsin ru[ waqt protesti vjolenti fit-toroq li se[[ew f’Jannar tal-2013. Sitt xhur wara l-imwiet, ilmilitar tal-E;ittu wissa lil Morsi li t-truppi kienu lesti biex jintervjenu f’ka] li hu kellu jonqos minn ftehim malgruppi u l-entitajeit talOppo]izzjoni fi ]mien ‘48 sieg[a’ – il-perijodu ta]-]mien li tawh biex jirrisolvi l-kri]i politika. Fil-fatt, il-Kap tal-Armata, l-:eneral Abdul Fattah al-Sisi – li din il-;img[a [abbar ilkandidatura tieg[u g[allPresidenza tal-E;ittu – [abbar is-sospensjoni talKostituzzjoni tal-pajji] fit-3 ta’ Lulju tal-2013. Dan il-pass segwa jiem ta’ protesti talmassa fit-toroq tal-Kajr u fi bliet E;izzjani o[ra, fejn lg[ajta kollettiva kienet ‘g[arri]enja ta’ Morsi’ li ma kienx wie;eb l-ultimatum talArmata. Intant, il-President I]lamiku

spi//a arrestat u minn dak i]]mien ‘il hawn, il-Fratellanza tieg[u u sostenituri o[rajn talI]lam baqg[u jwettqu ddimostrazzjonijiet pubbli/i fejn ta’ spiss ji]bruffaw il-battalji mal-qawwiet tas-sigurta E;izzjani.

Il-pro/essi ta’ Morsi qed jitqiesu b[ala ;usti^

U[ud mill-aktar personalitajiet influwenti fl-E;ittu approvaw it-tne[[ija ta’ Morsi minn President, i]da ma naqsux id-dibattiti dwar il-legalita tal-mi]uri li qa//tu mexxej elett ta[t sistema demokratika. Is-sostenituri ta’ Morsi jtennu li l-eks-President u l-kapijiet ewlenin l-o[rajn talFratellanza Musulamana huma vittmi ta’ persekuzzjoni xprunata minn sens politiku. Dan meta s-sensiela ta’ pro/essi tal-qorti li g[addejjin b[alissa fid-diversi provin/ji tal-E;ittu qajjmu t[assib dwar ‘abbu]i fis-sistema’, fost ilkonferma ta’ sentenzi straordinarji meqjusa b[ala insult lill;ustizzja.

X’kien il-komportament ta’ Mohammed Morsi (s’issa) quddiem il-qorti^

Kull darba li deher il-qorti, l-eks-President Morsi fl-ebda [in ma deher konfu] jew intimidat – anzi, ma naqasx mit-ton tal-isfida, fejn, fost o[rajn, irrifjuta li jirrikonoxxi lill-qorti b[ala wa[da le;ittima. Morsi, g[al diversi drabi, g[amilha punt li jinsisti li ‘g[adu l-President le;ittimu tal-E;ittu’, filwaqt li ma ]ammx lura mill-battibekki mal-Im[allef. L-a;ir ta’ Morsi ostakola, ftit jew wisq, il-pro/eduri talqorti u meta hu, f’Jannar tal2014, kien tqieg[ed ;o kaxxa tal-[;ie; sound-proof waqt smig[ tal-qorti, xorta sab mezz kif jisfida, meta qabad u ta dahru lill-Im[allef. Dakinar g[amlu b[alu l-imputati l-o[ra li kienu ;o kaxxi tal-[;ie; simili ( u separati), bl-avukati tal-eks-President E;izzjan jo[or;u mill-qorti bi protesta u bil-pro/ess partikolari jkun a;;ornat g[al data o[ra.

Pulizija E;izzjani g[al kontra l-irvellijiet jidhru waqt konfront tipiku mas-sostenituri ta’ Mohammed Morsi, fit-toroq tal-Kajr (ritratt> EPA)

L-eks President Morsi dejjem insista li jisfida lill-qorti li, g[alih, ma g[andha l-ebda element ta’ le;ittimità

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

:img[a bir-ritatti

Nirien qerdu trailer tal-containers li kien ipparkjat fl-in[awi ta’ Bulebel. Membri tal-Protezzjoni ?ivili tfew in-nirien.

Immigrant Somalu ta’ 19-il sena, li kien residenti fi/-/entru miftu[ tal-Marsa, tilef [ajtu fl-Isptar Mater Dei wara li ttajjar meta kien qed jipprova jaqsam fi Triq Aldo Moro, fil-Marsa. Hu ttajjar distanza ta’ 24 metru u g[ola sular u nofs waqt li spi//a fil-karre;;jata l-o[ra fl-istess triq.

L-eks editur ta’ il-mument Victor Camilleri ma nstabx [ati ta’ malafama millQorti tal-Appell meta f’artiklu ppubblikat f’April 1997 kien issemma li l-eks Kummissarju tal-Pulizija Lawrence Pullicino (ritratt) kien qed igawdi minn privile;;i fil-[abs. Pullicino kien intbag[at 15-il sena [abs (li minnhom serva’ seba’ snin u [ames xhur min[abba amnestiji u m;iba tajba) wara li nstab [ati b’kompli/ità fil-qtil ta’ Nardu Debono. Il-Qorti tal-Appell qalet li allegazzjonijiet ikunu libellu]i meta r-reputazzjoni ta’ persuna tkun attakkata.

I]-]jarat tal-President Amerikan Barack Obama f’diversi pajji]i Ewropej wassluh ukoll fl-i]g[ar stat fid-dinja, fil-Vatikan, fejn Obama ltaqa’ g[all-ewwel darba mal-Papa Fran;isku. F’dan ir-ritratt, Obama u l-Papa jaqsmu /ajta bejniethom qabel taw ir-rigali lil xulxin.

Id-Dipartiment tal-Istat Amerikan f’rapport g[all-2013 akku]a lil Malta bi “trattament a[rax” fil-konfront tal-immigranti mi]muma f’detenzjoni u ddikjara li “din hija l-akbar problema serja fil-[arsien tad-drittijiet tal-bniedem f’Malta”.

Il-Prim Ministru Tork Tayyip Erdogan, wara tentattiv li jag[laq l-a//ess g[al Twitter, kompla bl-offensiva tieg[u li jag[laq siti o[ra popolari, b[al YouTube, fi sforz li jillimita l-[sara li qed issirlu b’rabta ma’ allegazzjonijiet serji ta’ korruzzjoni fit-tmexxija.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Editorjal

Xi ntqal dil-;img[a

“Environment strategy is nothing less than a scam.”

Dr. Alan Deidun, Bijologu Marittimu, The Times of Malta, 24 ta’ Marzu “L-iskema ta/-/ittadinanza g[andha tirrifletti dak li kien miftiehem mal-Unjoni Ewropea u hu g[alhekk li l-Oppo]izzjoni qed tinsisti dwar dan.”

Simon Busuttil, Kap tal-Oppo]izzjoni waqt li kien qed jikkonkludi ddiskussjoni fil-mozzjoni talOppo]izzjoni dwar ir-revoka tal-avvi] legali dwar regolamenti dwar l-iskema ta/-/ittadinanza “Malta has not made any tangible progress on transparency.”

Rapport tal-Group of States Against Corruption fi [dan il-Kunsill talEwropa, The Times of Malta, 26 ta’ Marzu “Those visiting the hospital are

guided to the makeshift wards with handwritten signs hastily stuck upon walls with tape.” The Times of Malta, 26 ta’ Marzu

“MEPA Chairman Vince Cassar admitted that the planning authority could not give assurances that fireworks in Marsaxlokk and Bir]ebbu;a will be permitted once the new LNG power station and Floating Storage Unit become operational.”

The Malta Independent, 26 ta’ Marzu

“The government postponed the final approval of the Civil Unions Bill as the President has informally told the Prime Minister he is not willing to sign it into a law.”

The Times of Malta, 27 ta’ Marzu

“The UK Parliament is being urged to petition the European Commission on “extremely worrying” practice being adopted by a number of member states, including Malta, who are putting their citizenship for sale.”

The Times of Malta tikkwota rapport tal-Kumitat Parlamentari dwar l-Intern tal-House of Commons, 27 ta’ Marzu

“Ir-residenti ta’ Marsaxlokk u Bir]ebbu;a g[andhom ikomplu juru li ma jaqblux mal-fatt li l-MEPA nhar it-Tnejn approvat il-pro;ett talpower station il-;dida u li t-tanker tal-gass ikun ankrat fil-bajja ta’ Marsaxlokk, permezz tal-vot tag[hom fl-elezzjoni tal-Parlament Ewropew.”

Simon Busuttil, il-Kap talOppo]izzjoni waqt ]jara fil-Kunsill Lokali ta’ San :wann, In-Nazzjon, 27 ta’ Marzu “These black sheep are damaging the reputation of hunters.”

Joe Perici Calascione, President talFederazzjoni tal-Ka//aturi dwar il-qtil ta’ g[asafar protetti hekk kif feta[ lista;un tar-rebbieg[a, The Times of Malta, 28 ta’ Marzu

Disfatta g[at-tmexxija ta’ Muscat Joseph Muscat meta kien elett mexxej tal-Partit Laburista kien wieg[ed li se jag[mel terremot fil-Partit. Meta reba[ l-a[[ar elezzjoni ;enerali, [afna esponenti qalu li t-terremot li Muscat kien qal li se jag[mel filPartit Laburista kien tah ir-ri]ultati. Sena wara li tela’ filpoter, Joseph Muscat intlaqat minn terremot qawwi li he]]e] mhux biss il-Kabinett tieg[u i]da wkoll l-istil ta’ tmexxija tieg[u. Dawn l-i]viluppi fit-tmexxija tal-Gvern ta’ Muscat ;ew kmieni, sena biss wara li tela’ t-tara; tal-Ber;a ta’ Kastilja b[ala Prim Ministru. {add qatt ma kien jistenniehom li se jsiru fi ]mien pjuttost relattivament qasir. Imma l-Prim Ministru Joseph Muscat kien qieg[ed jistedinha hu stess. Ir-ri]enja ta’ Godfrey Farrugia It-tmexxija ta’ Muscat ilbiera[ ;iet mhe]]a fil-bera[ ri]ultat tal-kompromessi li Joseph Muscat stess kien i[obb jag[mel qabel l-elezzjoni u li issa b[ala Prim Ministru g[adu j[obb jag[mel b[ala parti mill-istil tattmexxija tieg[u. L-g[odwa tas-Sibt bdiet bir-ri]enja b[al sajjetta filbnazzi ta’ Godfrey Farrugia minn Ministru tas-Sa[[a. Muscat g[andu messa;; x’jomg[od fuq ir-ri]enja ta’ Godfrey Farrugia. F’din l-ittra tar-ri]enja hemm messa;; mo[bi ta’ min jixtarru – dak li Farrugia ma kienx lest jibqa’ ja[dem ma’ Prim Ministru f’kabinett fejn i[ossu mhux fdat jew imminat. Dan Farrugia ma qalux fl-ittra ta’ ri]enja li [alla lil Muscat i]da dan Farrugia kien ilu j[ossu g[ax esperjenzah u kien se jibqa’ jg[addi minnu li kieku a//etta l-offerta tal-Prim Ministru Muscat. Fid-dekasteru tas-sa[[a, il-Prim Ministru Muscat [a de/i]jonijiet, b[al meta [atar lill-eks Kummissarju Ewropew John Dalli biex i[ejji rapport dwar l-Isptar Mater Dei, u sussegwentement meta kien ippubblikat dan ir-rapport, [are; fil-bera[ nuqqas ta’ qbil kbir bejn

Farrugia u Dalli dwar jekk kienx se ji;i implimentat dak ir-rapport, u jekk iva, min se jimplimentah u min se jie[u r-responsabbiltà ta’ dan kollu. Dan [oloq aktar in/ertezza fis-settur tas-sa[[a, partikolarment fis-servizzi mog[tija fl-Isptar Mater Dei u fost il-professjonisti. Wara dan, Muscat beda jsemmi li se jkun qieg[ed ibiddel u[ud mill-karigi ministerjali, biex b’hekk [oloq aktar ansjetà u in/ertezza fit-tmexxija tal-gvern tieg[u stess.

Dan sakemm fl-a[[ar jiem kienet indikattiva [afna l-bidla fid-dekasteru ta’ Godfrey Farrugia, minn dak tas-Sa[[a g[all-Ministeru tal-Familja u s-Solidarjetà So/jali. I]da anki hawn, Muscat ra kif i]ebla[ lil Godfrey Farrugia billi ne[[a minn dan id-dekasteru entitajiet so/jali ewlenin minn dak il-Ministeru u g[addiehom lill-Uffi//ju tal-President ta’ Malta, issa li min-nhar il-:img[a li ;ej se jkun okkupat minn Marie Louise Coleiro Preca. Ir-ri]enja ta’ Franco Mercieca

Ilbiera[ t[abbar ukoll li Franco Mercieca ]arma minn Segretarju Parlamentari g[ad-Drittijiet tal-Persuni b’Di]abbiltà u Anzjanità Attiva. Din ir-ri]enja kienet anti/ipata minn din il-gazzetta f’rapport esklussiv fil[ar;a tat-23 ta’ Frar li g[adda meta ]velajna li Franco Mercieca kien iddikjara ma’ Joseph Muscat li se jabbanduna l-kariga ta’ Segretarju Parlamentari biex ikompli bil-prattika privata li trendilu [afna aktar flus. Din ir-ri]enja hija wkoll ri]ultat ta’ kompress li kien sar qabel l-elezzjoni ;enerali bejn Muscat u Mercieca – ftehim li Franco Mercieca jikkontesta l-a[[ar elezzjoni ;enerali bil-[sieb biss li jekk ikun elett u jing[ata kariga ministerjali jibqa’ g[addej bil-prattika professjonali b[ala oftalmolo;ista fil-privat. I]da minn din ir-ri]enja, il-poplu Malti u G[awdxi g[andu g[aliex jifta[ g[ajnejh sew min[abba li ilha ;img[at g[and il-Prim Ministru Muscat, li g[a]el ja[biha mill-poplu kollu, sakemm jasal il-mument tar-reshuffle fil-Kabinett. G[ar-ri]enja ta’ Franco Mercieca minn Segretarju Parlamentari, din il-gazzetta g[andha wkoll krettu min[abba li tul din l-a[[ar sena il-mument skrutinat u investigat l-im;iba ta’ Mercieca, li g[al xi ]mien kien qieg[ed jikser il-kodi/i tal-etika ministerjali min[abba li baqa’ jipprattika l-professjoni fi klini/i privati. Disfatta doppja

Dak li se[[ ilbiera[ ;ab fix-xejn g[ajta o[ra ta’ qabel l-elezzjoni li kienet to[ro; minn fomm Joseph Muscat: “li se jkollu l-aqwa Kabinett ta’ kull ]mien”. Din hi disfatta kbira g[al Muscat, spe/jalment wara li rre]enjawlu ]ew; membri tal-Kabinett wara sena – li kienu mag[]ula minnu b[ala star candidates.

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza> mument@media.link.com.mt Editur> Roderick Agius, tel. 25965263 • email> roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar> advertising@media.link.com.mt Stampata> Progress Press, l-Imrie[el

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Opinjoni

Marzu 1975 – Il-PN jibdel l-istatut RI{ TA’ SIEG{A

Michael Falzon Opinjonist

Waqt li l-uragan Mintoffjan kien qed jeqred kulma jsib quddiemu, fi [dan il-Partit Nazzjonalista kienet qieg[da ssir rivoluzzjoni siekta

Rivoluzzjoni siekta Waqt li l-uragan Mintoffjan kien qed jeqred kulma jsib quddiemu – kemm jekk tajjeb u li allura kellu jin]amm, kif ukoll jekk kien imbarazz ta’ min je[les minnu – fi [dan ilPartit Nazzjonalista kienet qieg[da ssir rivoluzzjoni siekta. Rivoluzzjoni li kellha tifta[ it-triq biex dak l-uragan qerried jispi//a jeqred lilu nnifsu. Sa Marzu tal-1975, l-istatut tal-Partit Nazzjonalista kien anakroni]mu liema b[alu. Kien jag[ti poteri assoluti lill-Kap tal-Partit li kien ukoll President tal-Kumitat E]ekuttiv, President tal-Kunsill :enerali u President tal-Kungress u li allura kien jista’ jiffrustra kull azzjoni interna li ma kienx jaqbel mag[ha. I]da dan mhux biss. Kien imfassal fi ]mien meta Malta kienet kolonja u attwalment dik it-tifsila tieg[u kienet ;iet sorpassata bil-kisba tal-Indipendenza fl-1964 li kienet miksuba minn Gvern tal-istess Partit Nazzjonalista. Kienet ironija storika li filwaqt li fl-okka]joni talIndipendenza, il-PN fil-gvern ta lill-pajji] kostituzzjoni moderna li t[ares ’il quddiem, fuq il-karta l-istatut tal-PN kien g[adu kkakmat mal-passat. Xejn ma juri din l-ironija daqs il-kwistjoni tal-lingwa Taljana li fil-pajji] kienet ilha li mietet i]da li kienet g[adha ‘[ajja’ fl-istatut tal-PN. Din il-kwistjoni kienet indifnet definittivament bil-Kostituzzjoni tal-1964 li ddikjarat il-Malti b[ala l-ilsien nazzjonali u l-Ingli] b[ala lsien uffi/jali wkoll… u t-Taljan ma kien jidher imkien – anqas b’nemes! Eku tal-kwistjoni tal-lingwa Sal-elezzjoni tal-1971, il-minuti tal-e]ekuttiv tal-PN kienu g[adhom jinktibu bit-Taljan, drawwa li tat qatg[a kbira lil nies b[al George Bonello du Puis li kisbu d-dritt li jattendu g[al-laqg[at tal-e]ekuttiv b[ala Membri Parlamentari eletti f’isem il-PN g[all-ewwel darba proprju f’dik l-elezzjoni. La[[ar minuti tal-e]ekuttiv miktuba bit-Taljan kienu dawk tallaqg[a tat-8 ta’ Lulju 1971 filwaqt li l-minuti tal-laqg[a sussegwenti bdew jinkitbu bil-Malti wara li ttie[ed vot li wassal g[all-approvazzjoni ta’ mozzjoni favur li l-minuti jinbdew jinkitbu bil-Malti. Dan se[[ seba’ snin s[a[ wara lKostituzzjoni tal-1964. Ta’ min jg[id li skont l-istatut (miktub bil-Malti) li kien g[adu vi;enti dak i]-]mien, l-iskopijiet tal-Partit Nazzjonalista kienu: (a)Difi]a tar-Reli;jon Kattolika Appostolika Rumana. (b) Difi]a tan-nazzjonalità Maltija eminentement Latina u tal-lingwa Taljana. (c) }vilupp demokratiku ta’ Malta Indipendenti. (d) Elevament morali, intellettwali u ekonomiku tal-poplu kollu.

Insomma, jekk wie[ed irid ifettaq, jasal jikkonkludi li meta wassal lill-pajji] biex jadotta l-Kostituzzjoni tal-1964, Borg Olivier kien ;ie jaqa’ u jqum mid-difi]a tal-lingwa Taljana kif kien obbligat jag[mel bl-istatut tal-partit li tieg[u kien kap! Il-verità hi li Borg Olivier, minkejja l-isfond familjari tieg[u, kellu l-mertu jag[raf li l-idea tad-difi]a tal-lingwa Taljana kienet ;iet sorpassata mill-istorja, anki jekk fil-passat kellha [afna merti fit-taqbida kontra l-kolonjali]mu Ingli] li – sempli/ement g[all-interessi tal-Imperu Brittaniku – ried jaqtag[na mir-rabtiet stori/i u kulturali li Malta dejjem kellha mal-Ewropa. Il-lingwa Taljana ]gur li ma kellha ebda post ‘uffi/jali’ fil-futur, anki jekk baqg[et fl-istatut tal-PN. Il-fatti juru li minkejja kollox, sa dak i]-]mien il-klawsola dwar illingwa Taljana kienet assumiet is-sura ta’ ‘dead letter’. Il-minuti kienu g[adhom bit-Taljan Kien proprju fil-laqg[a tal-E]ekuttiv tal-PN li saret fis-6 ta’ Marzu 1972 li n[atret kummissjoni biex tistudja l-organizzazzjoni mill-;did tal-partit u emendi eventwali tal-istatut. Dan wara de/i]joni li ttie[det fil-Kunsill :enerali li kien sar fl-14 ta’ Frar. Sadanittant, il-PN re;a’ imbarka fuq proposta biex ter;a’ ssir elezzjoni biex jin[atar Vi/i Kap. Borg Olivier kienu ilu Kap tal-PN minn wara l-mewt ta’ Nerik Mizzi fl1950 u g[alkemm kienu saru xi elezzjonijiet g[al post ta’ Vi/i Kap, [add ma kien qatt ;ab voti bi]]ejjed biex jin[atar fil-kariga. Il-Kungress tal-PN li kellu jele;;i l-Vi/i Kap sar fl-24 ta’

:unju u dakinhar saret manuvra biex ikun ]gurat li ?ensu

In-Nazzjon Tag[na tirrapporta li fl-24 ta’ :unju tal-1972, il-Kungress tal-PN ele;;a b’akklamazzjoni lil ?ensu Tabone fil-kariga ta’ Vi/i Kap wara li Guido de Marco u Ugo Mifsud Bonnici rtiraw in-nomina

Tabone jkun elett f’dik il-kariga u dan billi fl-a[[ar [in, i]]ew; persuni l-o[ra li kienu nominati wkoll (Guido de Marco u Ugo Mifsud Bonnici) irtiraw in-nomina u Tabone kien approvat b’akkalmazzjoni. Anki jekk 22 sena tard, sa fla[[ar il-PN kellu wkoll Vi/i Kap! Tassew li fil-PN l-affarijiet kienu jimxu bil-mod, tant li ttie[du sitt xhur o[ra biex ikun elett Segretarju :enerali flok ?ensu Tabone. Infatti kien fil-laqg[a tal-E]ekuttiv tat-12 ta’ Jannar 1973 li fiha n[atar Guido de Marco ming[ajr ma kien ikkontestat. L-istatut ;did diskuss fl-E]ekuttiv Madankollu sa Marzu tal-1973, il-kummissjoni li kienet ma[tura sena qabel kienet di;à fasslet abbozz ta’ statut ;did u dan beda jkun diskuss, artiklu wie[ed wara ie[or, fis-seduti tal-e]ekuttiv tal-partit. Sa nofs Ottubru, l-istatut il-;did kien approvat mill-e]ekuttiv u kien de/i] li dan jibda jkun diskuss fil-Kunsill :enerali tal-partit. Id-diskussjoni fil-Kunsill :enerali damet tkarkar g[al sena s[i[a. Sadanittant jien b[ala membru tal-e]ekuttiv tal-M}PN kont sirt membru tal-Kunsill :enerali u bdejt nattendi llaqg[at li kienu jsiru biex japprovaw dan l-imbierek statut. Jien d[alt f’nofs il-progress u mhux mill-bidu u niftakar li flewwel laqg[a li attendejt g[aliha, Ugo Mifsud Bonnici, e]asperat bit-tattika ta’ Borg Olivier li jittratieni u jipposposni, qam jag[mel intervent u f’[in minnhom dar fuq Borg Olivier u b’[an;ra daqshiex ikkwotalu l-proverbju Taljan: Tardare si, scappare no! Kien mument meta wara kollox, lg[arfien tal-lingwa Taljana kellu aspetti po]ittivi wkoll... Insomma, minkejja l-frustrazzjoni ta’ min kien mg[a;;el, u t-tkarkir donnu interminabbli ta’ min ried li ma jinbidel xejn, sa fl-a[[ar kien hemm statut ;did approvat millKunsill :enerali u li kien, madankollu, g[ad jonqsu lapprovazzjoni tal-Kungress tal-partit.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Opinjoni

KIF TA{SIBHA L-ASSO?JAZZJONI TA’ MIN I{ADDEM

B]onn li nibqg[u no[olqu x-xog[ol… Anton Vella Uffi/jal E]ekuttiv SMEs Help Desk MEA

L-ewwel nett nixtieq nirringrazzja lill-istaff editorjali ta’ din il-gazzetta, li g[o;bu jibda jiddedika spazju fejn b[ala Asso/jazzjoni nkunu nistg[u nesprimu l-veduti tag[na fuq diversi kwistjonijiet relatati max-xog[ol, kif ukoll naqsmu lideat tag[na mag[kom il-qarrejja fuq su;;etti o[ra li jolqtu mill-qrib lil min i[addem, b[ala sidien ta’ negozji ]g[ar. Din se tkun il-pa;na, li permezz tag[ha l-MEA se tkun qed i]]omm l-appuntament tag[ha mag[kom li t[addmu lil g[add ta’ persuni, fuq ba]i regolari u spe/jalment jekk intom sidien ta’ negozji ]g[ar, se nassigurakom li f’dawn ilftit linji se tkunu tistg[u ssibu minjiera ta’ informazzjoni, li permezz tal-SME Helpdesk tal-Asso/jazzjoni, se nkun qed nag[mel [ilti biex inwasslilkom. Is-sitwazzjoni fil-qasam tan-negozji

Il-Gvern irid ikollu pjan /ar ta’ kif jinkora;;ixxi lill-imprendituri jibqg[u jo[olqu x-xog[ol, u jrid ikun hu li jiggarantixxi l-ambjent ;ust fejn min i[addem isibha fa/li li jkompli jopera u jkabbar in-negozju tieg[u

Illum xtaqt naqsam ftit [sibijiet mag[kom dwar x’inhi ssitwazzjoni pre]enti tan-negozji. Kif dawk li j[addmu g[andhom i[arsu lejn il-futur, u x’opportunitajiet je]istu quddiemhom. Fuq kollox, x’qed toffri l-MEA lis-settur tannegozji ]g[ar. F’Malta g[andna rre;istrati mal-NSO ’l fuq minn 71,000 entità ta’ negozju. Fil-ma;;oranza l-kbira tag[hom (madwar 68,000) huma kollha negozji li j[addmu inqas minn 10 persuni. Huwa fatt ukoll li minn dawn it-68,000, fil-ma;;oranza tag[hom insibu li huma kollha negozji tal-familja. Hawn qed nitkellmu, fuq numri, li jo[or;u mill-uffi//ju tal-istatistika (NSO). Dan ifisser li mhux bilfors kull negozju rre;istrat hu fattwalment negozju li pre]entement qed jopera. Hemm numru konsiderevoli minn dawn li huma biss negozji fuq il-karta, u g[alhekk ma nistg[ux nikkunsidrawhom b[ala negozji attivi. Madankollu huwa stmat li s-settur privat, b[alissa j[addem mieg[u, bejn wie[ed u ie[or, madwar 155,000 ru[. Din mhix /ifra ]g[ira meta tqis li mas-settur pubbliku ([addiema ja[dmu mal-Gvern) insibu madwar 42,000 impjegat. B]onn li s-settur privat jikber Dan iwassalna g[al argument, ta’ kemm hu importanti li n]ommu stabbli, jew sa[ansitra nkomplu nkabbru s-settur privat. L-g[aqal jitlob li l-Gvern g[andu jkompli jistinka biex dan is-settur ikompli jsostnih, jg[inu, mill-a[jar li jista’, u joffrilu opportunitajiet ta’ investimenti ;odda. Is-settur privat huwa l-pulmun tal-progress. Huwa mag[mul minn eluf ta’ negozji ]g[ar, li minn dejjem kienu u jibqg[u s-sinsla tal-ekonomija tag[na, u minnu jiddependu l-ma;;oranza tal-impjiegi li pajji]na b[alissa qed jipprovdi. Ix-xog[ol irid jin[oloq mill-istess imprendituri li ja[dmu f’dan is-settur. Il-Gvern i]da, irid ukoll ikollu pjan /ar ta’ kif jinkora;;ixxi lill-istess imprendituri jibqg[u jo[olqu xxog[ol, u jrid ikun hu li jiggarantixxi l-ambjent ;ust fejn

min i[addem isibha fa/li li jkompli jopera u jkabbar innegozju tieg[u. Dawn i]-]ew; aspetti, ji;ifieri l-mentalità imprenditorjali min-na[a ta’ min i[addem u l-pjan /ar u l-[olqien tal-ambjent ;ust min-na[a tal-Gvern, huma importanti [afna li jsibu l-armonija ;usta ta’ bejniethom, u b’attenzjoni kontinwament naraw kif dawn in]ew;uhom flimkien, g[aliex b’hekk biss jista’ jkompli jin[oloq ix-xog[ol, u jin[olqu opportunitajiet ;odda ta’ impjiegi. L-importanza tal-istabbiltà ekonomika

Importanti [afna li jkollna pajji] li jkollu stabbiltà ekonomika. Huwa daqstant ie[or importanti li kontinwament inkomplu ni;;eneraw ix-xog[ol. Ma g[andna n[allu xejn ifixkilna milli nkomplu nkabbru l-attività kummer/jali, u industrijali ta’ pajji]na. Irridu nibqg[u ffukati fuq kif se no[olqu investiment ;did. Irridu nag[rfu naqraw il-futur, u nippreparaw ru[na tajjeb b’industrija diversiva, u kompetittiva, f’suq Ewropew kif ukoll internazzjonali. Irridu nkomplu nsa[[u l-esportazzjoni, u b’g[aqal nibdew nag[]lu x’tip ta’ importazzjoni verament g[andna b]onn. Hemm b]onn li ssettur privat, ikompli jfittex kif jinvesti f’teknolo;ija moderna, biex i]omm ru[u kompetittiv, u jkun kapa/i jwassal g[and il-konsumatur prodotti u servizzi professjonali u ta’ kwalità. Hemm b]onn li ]-]ag[]ag[ jag[rfu jaqraw is-sinjali ta]-]minijiet u jippreparaw lilhom infushom biex ikunu limprendituri tal-lum u t’g[ada, f’industrija li toffri sfidi, i]da li qieg[da tag[ti opportunitajiet ;odda wkoll. G[ajnuna lil min i[addem G[al dan il-g[an, l-MEA [asbet li barra s-servizzi li g[al dawn l-a[[ar 48 sena, dejjem offriet lil min i[addem, kemm b[ala asso/jazzjoni, kif ukoll b[ala union, toffri servizzzi o[ra diretti, intenzjonati spe/ifikament g[al dawk li j[addmu g[add ta’ nies, sidien ta’ negozji ]g[ar, permezz ta’ SME Helpdesk ;did. Servizz ta’ customer care, one-stop-shop, helpline – sej[ulu li tridu, li se jkun dispost li jg[in lil sidien ta’ negozji ]g[ar, meta dawn ikollhom b]onn jag[mlu kuntatt ma’ xi dipartimenti, awtoritajiet jew entitajiet regolatorji, kif ukoll hand-holding waqt pro/essi ta’ applikazzjoni g[al

xi skemi u benefi//ji o[ra li minn ]mien g[al ]mien ikunu qed ji;u offruti lilhom. Kull min jixtieq jag[mel kuntatt mag[na jista’ jag[mel dan billi j/empel 21222992 jew 21237585. Jista wkoll jibg[at email fuq anton.vella@maltaemployers.com jew ju]a t-24#7 helpline 21222006, billi j[alli ismu biex fl-iqsar ]mien possibbli nkunu nistg[u nirritornaw it-telefonata tieg[u.

Grazzi talli tajtuni l-opportunità li nitkellem mag[kom. Min jixtieq jg[addi xi su;;erimenti dwar dak li jixtieq jisma’ ming[andi fil-;img[at li ;ejjin, nitlobkom tikkomunikaw mieg[i.

Hemm b]onn li s-settur privat ikompli jfittex kif jinvesti f’teknolo;ija moderna, biex i]omm ru[u kompetittiv, u jkun kapa/i jwassal g[and il-konsumatur prodotti u servizzi professjonali u ta’ kwalità

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Opinjoni

M’a[niex sejrin ‘l quddiem . B[al dan i]-]mien sena kien hemm diversi li [assew li laffarijiet kienu se jinbidlu g[all-a[jar. Il-vot qawwi favur ilGvern tal-;urnata kien u jibqa’ prova ta’ tama ta’ diversi li [asbu li permezz ta’ bidla fil-poter se jkollhom wa[da wkoll fil-[ajja tag[hom. Dawn il-[bieb u votanti llum qed jirriflettu differenti. {add ma jrid jitlaq b’;udizzji ta’ malajr imma meta l-po]izzjoni tibqa’ tirrepeti ru[ha jum wara jum, allura bilfors li wie[ed irid jara sa fejn dik it-tama waslet. }gur mhux forsi l-Gvern ta’ qabel spi//a, biss dan, g[al diversi ra;unijiet qed jaraw li ma kienx is-soluzzjoni g[allpo]izzjoni tag[hom.

. Anke t-tessut demokratiku beda jlaqqat daqqiet kbar ;ewwa fih. Gvern li qieg[ed b’mod mill-iktar sfa//at jibg[at il-messa;; li l-li;i ma joqg[odx g[aliha. Gvern li beda lewwel b’g[a]liet f’po]izzjonijiet ta’ persuni li ma [aqqhomx ikunu fihom, wara g[adda biex persuni li huma [atja ta’ reati kriminali jassigura li ma jitte[dux passi kontra tag[hom, issa tul din il-;img[a [ass li g[andu jibg[at ittra lill-MEPA biex jinfurmaha li tg[id xi tg[id, tag[mel x’tag[mel, kien se jibqa’ g[addej. Hemm wisq ta[wid g[addej u l-messa;; huwa li l-Gvern tal-;urnata m’g[andux x’jorbtu milli jag[mel li jrid.

. Il-Gvern pre]enti kapa/i ja[bi l-affarijiet g[alih innifsu. Il-poplu jista’ jqum jisma’ kemm suppost g[andu j[ossu sejjer tajjeb u kemm qed isiru riformi, biss meta jkun wa[du jasal g[al konklu]jonijiet differenti. Il-Gvern jista’ jibbumbardjana fix-xejn bi propaganda fuq kemm proprju l-affarijiet huma issa differenti g[ax issa jista’ biss il-poplu qed jag[raf ;ewwa fih x’inhi din id-differenza. Il-Gvern mo[[u fih innifsu, f’min se jibdel mill-ministri u s-segretarji parlamentari tieg[u jew f’min g[andu ja[tar konsulent. Il-poplu mo[[u kif se jg[ix u jibqa’ jmexxi lilu nnifsu ’l quddiem fil-problemi li l-[ajja normali qieg[da tag[ti.

. Kif jista’ jkun hemm il-pa/i, il-;ustizzja u l-istabbiltà f’pajji] meta l-Gvern tieg[u stess jinjora l-li;ijiet tieg[u? Iddemokrazija g[andha prin/ipju fundamentali, dak li [add, hu min hu, mhu ’l fuq mil-li;i. Il-li;i qieg[da hemm g[a/-/ittadini kollha u min qed imexxi poplu g[andu fuq l-ikbar obbligu u dover li jirrispettaha. Jirrispetta kemm il-kliem kif ukoll l-ispirtu tag[ha. I]da dan il-Gvern biex juri li issa tista’, qed ja;ixxi bil-kontra. Dawk li jrid hu, proprju biex jidher li huwa fil-kmand, qed je[lishom mil-li;i. Atti b[al dawn huma atti ]baljati li jwelldu l-in;ustizzji.

. Wara sena ta’ tgawdija g[al min ;ie elett fil-Partit Laburista hemm issa min qed i/aqilqu bil-forza biex jifhem li f’dawn ix-xhur l-affarijiet marru lura. Il-pajji] ma g[adux qieg[ed javvanza, qieg[ed sempli/ement jipprova j]omm lilu nnifsu mat-tama li b’xi fortuna l-affarijiet se jinbidlu. Aktar ma jg[addu l-jiem, iktar il-po]izzjoni qed issir drammatika u komplikata. Il-poplu mod, mentri l-Gvern ie[or. Il-poplu jitkellem fil-miftu[ fuq dak li g[addej minnu. U[ud jistg[u fil-prudenza tag[hom joqog[du lura imma f’qalbhom jag[rfu dak li huwa g[addej. Sfortunatament l-affarijiet ilkoll qed jaqblu li mhumiex sejrin ’il quddiem.

. Il-Prim Ministru f’dawn l-jiem se jkollu ja//etta u jammetti li l-ministri u s-segretarji parlamentari li kien g[a]el sena ilu ma kinux tajba. Il-;udizzju tieg[u kien wie[ed ]baljat u g[alhekk se ssir l-ewwel korrezzjoni tag[ha. Biss dan wa[du mhux bi]]ejjed. Mhuwiex b’daqshekk tant tajjeb li fuqha tista’ tibni pedament ;did ta’ le;i]latura o[ra. Lekonomija u l-[ajja so/jali bdew sejrin lura. Ma ji;ux ’il quddiem g[ax tibdel il-ministri. Ji;u ’l quddiem g[ax tbiddel il-politika tieg[ek. Tbiddel il-linja tieg[ek li billi issa tista’, allura tista’ ma tobdix il-li;i. Jekk dan ma jsirx, nibqg[u fittriq li qbadna. Wa[da li biha ma a[niex sejrin ’il quddiem.

Matul is-sena nfakkru diversi anniversarji. Kultant ifakkruk fis-sabi[, u kultant ifakkruk fl-ikrah. Dawn lanniversarji, kemm sbie[ kif ukoll koroh, huma parti integrali mill-[ajja tag[na. Hu g[alhekk li jkun ukoll me[tie; li minn ]mien g[al ]mien nag[mlu riflessjonijiet dwar jiem ta’ importanza partikulari.

Ilkoll nafu li matul i]-]mien li g[adda kien hemm mumenti meta l-messa;; tag[na ma baqax jasal g[and min kien ma[sub g[alih. G[alhekk, g[andna dmir kbir li nkomplu nifhmu lin-nies, u li nkomplu nassiguraw li l-Partit jibqa’ wie[ed relevanti g[all-[ajja ta’ kuljum.

Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Barranin

L-ekonomija u l-[ajja so/jali bdew sejrin lura. Ma ji;ux ’il quddiem g[ax tibdel il-ministri. Ji;u ’l quddiem g[ax tbiddel il-politika tieg[ek

L-ewwel anniversarju!

Graziella Galea Kunsilliera PN

Fl-istess waqt li g[amel dawn il-bidliet kollha, il-Partit Nazzjonalista ried ukoll jassigura li jibqa’ partit li jkun jaf x’inhu ji;ri madwaru

{idma mill-Oppo]izzjoni Il-Partit Laburista ftit tal-jiem ilu fakkar l-ewwel anniversarju mir-reb[a elettorali tad-9 ta’ Marzu tal-2013. Kienet sena li fiha l-Partit Nazzjonalista beda jassumi rwol flOppo]izzjoni u sena li fiha l-Partit Nazzjonalista ra kif g[amel biex jaqdi dmiru lejn il-poplu Malti. G[alkemm flOppo]izzjoni, partit politiku xorta g[andu doveri serji x’jaqdi. Partit politiku responsabbli g[andu jassigura, fost affarijiet o[ra, li anke waqt li jkun fl-Oppo]izzjoni jkun qrib ilpoplu Malti li jrid ji;;udikah fuq ix-xog[ol li jkun wettaq fl-elezzjoni li jkun imiss. Inutli partit politiku jmur jitlob ilvoti jekk matul ix-xhur jew snin ta’ qabel ma jkunx g[amel dmiru. Illum, sena wara t-telfa elettorali, il-Partit Nazzjonalista biddel sew id-dehra tieg[u. Biddel il-Kap. G[andu ]ew; Vi/i Kapijiet ;odda. G[andu Segretarju :enerali ;did. Flistess waqt li g[amel dawn il-bidliet kollha, il-Partit Nazzjonalista ried jassigura li jibqa’ partit li jkun jaf x’inhu ji;ri madwaru. Partit iktar qrib in-nies Il-Partit Nazzjonalista, mhux talli jaf sew x’inhu ji;ri madwaru, talli nemmen li hu ferm iktar qrib il-[ajja ta’ kuljum tal-Maltin u l-G[awdxin milli kien sa ftit tax-xhur ilu. Xorta baqa’ [afna xog[ol x’nag[mlu biex nassiguraw li nwasslu dejjem iktar il-messa;; tag[na g[and in-nies. Imma;inaw li hemm ktieb interessanti ferm, i]da li [add ma jaf bih [lief l-awtur innifsu. Dan il-ktieb ma jkun jiswa xejn jekk ma jinqarax minn [afna. L-istess fil-ka] ta’ partit politiku. Hu g[alhekk li kull partit politiku g[andu jag[mel [iltu kollha biex iwassal il-messa;; tieg[u g[and in-nies.

Il-[idma tkompli Is-sena li g[addiet kienet wa[da ta’ ti;did kbir fil-Partit Nazzjonalista. Issa rridu nkomplu na[dmu biex dan it-ti;did jag[ti l-frott tieg[u u b’hekk nil[qu iktar nies. Nemmen li llum g[andna g[odda ferm iktar b’sa[[itha biex biha nwasslu l-messa;; tag[na g[and il-poplu Malti. I]da ma nistg[ux nieqfu hawn u na[sbu li wasalna. G[all-kuntrarju, irridu nkunu kapaci nibqg[u saqajna mal-art u nag[rfu li n-nies mhux fa/li jer;g[u jibdew jafdawna. Nafu li kien hemm nies li minn dejjem emmnu fil-Partit Nazzjonalista, i]da li, fl-a[[ar elezzjoni, telqu lill-Partit billi ma vvutawx jew billi taw l-appo;; tag[hom lil partit politiku ie[or. Kien hemm min g[alkemm baqa’ jemmen li l-Partit Nazzjonalista hu la[jar partit, ried jara /ertu tibdil. Partit li jemmen fid-demokrazija, b[alma dejjem emmen il-Partit Nazzjonalista, jemmen ukoll li l-poplu g[andu l-libertà li jag[mel g[a]liet differenti skont i]-]minijiet partikulari li minnhom ikun g[addej. Il-Partit Nazzjonalista jemmen li l-poplu hu sovran. Jemmen li dawk li ma jaqblux mieg[u g[andhom kull dritt li jesprimu l-opinjoni tag[hom. U hekk ;ara f’Marzu tal-2013. Is-sena li g[addiet ]gur li serviet biex il-messa;; tal-Partit Nazzjonalista ma jibqax biss fuq il-karta i]da jkompli ji;i pprattikat. Matul dawn il-jiem inbidlu wkoll il-kumitati sezzjonali tal-Partit Nazzjonalista fil-bliet u l-ir[ula tag[na. Dawn il-

kumitati se jkunu qed ja[dmu biex sa Mejju nkomplu nwasslu l-messa;; tag[na g[and l-ikbar numru ta’ nies. Din l-elezzjoni se tkun l-ewwel test u se nkunu nafu x’effett [alla fuq il-poplu Malti t-tibdil li sar. Ejja nassiguraw li dak li wettaqna f’dawn it-12-il xahar i[alli l-frott billi kollha kemm a[na nag[tu l-kontribut tag[na. Biex naslu, hemm b]onn nag[tu s-sehem a[na lkoll.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Opinjoni

Sta;un politiku ;did? Beppe Fenech Adami Vi/i Kap PN {idma fil-Partit

Dak li se[[ din l-;img[a dwar it-tanker tal-gass huwa sintomatiku tal-[idma ;enerali tal-Gvern, li f’sena biss tilef il-kuntatt man-nies u kull sens ta’ ra;uni

Mal-[atra ta’ Josph Muscat b[ala Prim Ministru, il-poplu ;ie mwieg[ed sta;un politiku ;did. Sta;un politiku ;did li fih il-Partit Laburista kellu jittrasforma ru[u f’partit li jisma’, partit vi/in in-nies, partit li j[oss dak li j[ossu nnies, partit li ma jidde/iedi xejn minn wara dahar in-nies. Lg[ajta ta’ sta;un politiku ;did kienet g[ajta li l-Partit Laburista rnexxielu jbig[ sal-elezzjoni ;enerali li g[addiet. Kienet g[ajta li probabbilment rebb[itu numru kbir ta’ voti. Kienet g[ajta li, fost ra;unijiet o[ra, rebb[itu elezzjoni ;enerali. Illum sena wara, dik l-g[ajta sabi[a g[all-widna ttrasformat ru[ha f’g[ajta giddieba. G[ajta li qarrqet u serqet il-vot u l-fidu/ja ta’ [afna nies b’mod partikolari fin-na[a ta’ isfel ta’ Malta. Illum, sena wara, dawn l-istess votanti jirrealizzaw kemm kien qarrieq il-Partit Laburista. Kemm kien qarrieq il-Partit Laburista meta stqarr li kienet inbniet power station li kienet fabbrika tal-kan/er. Illum, sena wara, rapport wie[ed wara ie[or jikkonferma lil din il-power station mhux talli mhix fabbrika tal-kan/er, talli hija power station li qed t[ammeg ferm inqas minn kwalunkwe power station li kellu l-pajji] sal-lum. Hija fuq kollox power station li topera fillimiti ambjentali kollha li tistabbilixxi l-Unjoni Ewropea. Tant hija power station tajba, li Muscat u s[abu dde/idew li jbig[u l-istess power station li/-?inizi u g[all-bejg[ tag[ha se dda[[al il-miljuni.

I]da l-qerq ma jispi//ax hawn. Illum g[andna gvern ta’ Muscat li minn wara dahar il-Maltin, minn wara dahar ixXlukkajri u n-nies ta’ Bir]ebbu;a, idde/ieda li, minn tant postijiet, iqieg[ed tanker tal-gass enormi fil-bajja ta’ Marsaxlokk. X’ingann! X’insensittività! X’arroganza! Muscat jirrombla minn fuq 91% tal popolazzjoni ta’ dawn i]-]ew; lokalitajiet li qed jg[idulu: “Ma naqblux ma’ dak li qed tag[mel.” Hemm g[ajta wa[da: “Po;;i t-tanker barra lport.” Muscat, però, rasu iebsa. Muscat telag[lu g[al rasu. Muscat jisma’ i]da jibqa’ g[addej. Jibqa’ jg[affe;. G[alxejn kienet il-karba tas-sajjieda Xlukkajri li b’le[en wie[ed wasslu l-messa;; lill-Gvern Laburista li li tqieg[ed it-tanker f’nofs il-bajja ta’ Marsaxlokk huwa ;enn. Is-sajjieda qalulu li qabel l-elezzjoni da[ak bihom. Qalulu li mag[hom ma ]ammx kelmtu. Dak li se[[ din il-;img[a dwar it-tanker tal-gass fil-bajja ta’ Marsaxlokk huwa sintomatiku tal-[idma ;enerali talGvern. Gvern li f’sena biss, tilef il-kuntatt man-nies. F’sena biss tilef kull sens ta’ ra;uni. F’sena biss ittradixxa lil min fdah bit-tre;ija ta’ dan il-pajji]. Quddiem sitwazzjoni b[al din, b[al dejjem hemm il-Partit Nazzjonalista, li jibqa’ jikxef il-qerq u l-irresponsabbiltà talGvern. Il-Partit Nazzjonalista li jibqa’ jkun it-tarka tal poplu Malti. G[alhekk kburi li jien nag[mel parti minn dan il-partit.

Il-punt hu… “ Coleiro

Richard Muscat

Opinjonista

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

Preca defends Gozo house decision”

Tmint ijiem qabel ma s-Sinjura Coleiro Preca tie[u l;urament ta’ President ta’ Malta, naqraw li fost l-o[rajn il-President il-;dida dde/iediet li jkollha ba]i f’G[awdex minn fejn tilqa’ lill-G[awdxin li jridu jkellmuha fuq xi [ti;iet tag[hom. Din hija inizjattiva bla pre/edent g[all-Uffi//ju Presidenzjali. I]da ta’ min jinnota li Coleiro Preca qed tie[u de/i]jonijiet meta g[ad hemm il-President Abela in situ. Din hija stonatura u nuqqas ta’ etika. Hemm prudenza jew protokoll, sejja[lu li trid, li jindika li laffarijiet ma jmorrux hekk… anki jekk l-etika u l-protokoll ma jidhrux li huma fil-prijoritajiet ta’ dan ilgvern. Barra minn hekk, wie[ed irid jara kif se tinterpreta rrwol ta’ President fil-kuntest ta’ dak li tg[id ilKostituzzjoni. Ilna issa nsiru nafu b’inizjattivi u pro;etti ta’ natura e]ekuttiva b[allikieku l-Presidenza se ;;orr mag[ha forma ta’ estensjoni tal-Ministeru li Coleiro Preca sabitha diffi/li [afna t[alli warajha. Tajjeb li l-Oppo]izzjoni Nazzjonalista se tivvota favur il-[atra ta’ Coleiro Preca minkejja l-mod kif ;iet imposta mill-Prim Ministru Muscat. Xejn kontra l-persuna, i]da nistennew u naraw kif se topera mill-og[la kariga tal-istat biex tisraq qalb il-Maltin u l-G[awdxin kollha bid-dinjità, integrità, rispett u difi]a tal-li;ijiet u lKostituzzjoni li nistennew ilkoll ming[andha. Tislima u grazzi lill-President G. Abela, u awguri lil M.L. Coleiro Preca. “ Scicluna

to be next European Commissioner”

Ninsabu qrib ir-reshuffle. Il-Ministru tal-Finanzi Scicluna jinsab bil-bagalji lesti, g[all-inqas hekk qrajna fil-MaltaToday, ;urnal infurmat sew fuq il-manuvri minn Kastilja. Mela skont dawn is-sorsi, Scicluna g[al Brussell: salarju tajjeb li m’g[andux “jist[i” jie[du b[al dak ta’ Ministru. Interessanti li l-artiklu infurmat tajjeb ju]a kliem ta’ disprezz lejn Scicluna, b[al “kicked upstairs”, “ weak link ” tal - gvern , imexxi s - Segretarju Permanenti , mhux il-Ministru, “theoretician” u mhux “pragmatist”. Insomma kollox jidher barra milli Muscat se jag[tih xi promotion. Muscat hu mag[ruf g[al azzjoni kirur;ika meta ji;i biex jaqta’ xi ras jew ine[[i lil dak li ma jin]illux minnofs. Rajna u g[ad naraw aktar minn dawn il-manuvri. Fejn jid[ol il-poter tieg[u, ma jieqaf g[alxejn.

“What sort of place is this, where there is a bigger outcry over a cat than a savage murder^” Dan l-artiklu ta’ Daphne Caruana Galizia (The Malta Independent on Sunday, 23.3.14) laqatni g[ax staqsiet jekk

b[ala so/jetà hux qed naqilbu l-prijoritajiet ta’ ta[t fuq. Dan qed tistaqsih fil-kuntest ta’ ;rajjiet li huma friski filmemorja b[al dik ix-xene;;jata mill-pulizija, akkumpanjata minn interess superlattiv tal-media kollha u minn opinjoni pubblika fuq il-blogs u facebook, meta ;ie arrestat il-presunt akku]at tal-martirju tal-qtates. Il-povru arrestat jinsab bi problemi mentali, ;ie umiljat u muri ma’ Malta kollha b[allikieku xi Totò Riina. G[all-kuntrarju, tkompli Caruana Galizia, dak li ;ie akku]at bil-qtil orrend ta’ missier u ibnu, u ta’ ie[or bl-aktar mod kiefer, bilkemm wasal g[all-attenzjoni tal-opinjoni pubblika jekk mhux bis-sa[[a tar-rapporti tax-xhieda fil-Qorti. Sirna so/jetà in/ivili? B’sentimenti perversi? X’inhuma lprijoritajiet? Insibu kitbiet o[rajn jikkummentaw dwar din l-im;iba assurda fis-so/jetà tag[na. Noel Grima fl-istess gazzetta kiteb dwar“Cries of anguish and anger”. Grima kiteb dwar it-tra;edja li sabet tifla mejta fl-irdumijiet ta’ {ad-Dingli li “attracted immense and unacceptable public attention”, u l-ka] ta’ persuna akku]at bil-qtil talqtates fil-Mosta fejn il-pulizija qishom solvew l-att kriminali tas-seklu bil-media differenti jog[xew trijonfalment birritratti u filmati tal-povru akku]at. Grima jsostni li hemm [afna stejjer o[rajn li ma ji;bdux linteress u l-attenzjoni tal-opinjoni pubblika, i]da daqstant ie[or huma tra;edji ta’ nies inno/enti li jg[addu minn u;ig[ kbir flimkien mal-familji tag[hom li jsofru fis-silenzju. Hemm dawk li baqg[u bla ma saret ;ustizzja mag[hom u ma sabux il-konfort ta’ min seta’ taffielhom l-u;ig[. Hemm dawk li jg[addu minn kalvarju s[i[ b’ri]ultat ta’ w[ud li jxewxu u jakku]aw lil [addie[or sempli/ement b’sens ta’ vendetta u g[ira, u li l-intenzjoni tag[hom tkun dik li jaraw lil [addie[or fl-inkwiet u fl-g[ali. Naf x’ji;ifieri jien stess ukoll. Artiklu ie[or li laqatni u li jitkellem fuq l-isteri]mu ta’ so/jetà li ti;;udika bla ma tkun infurmata tajjeb fuq kulma ji;ri lil [addie[or huwa “Standing in judgment from behind your keyboard” ta’ Josanne Cassar (MaltaToday, 24.3.14). Cassar sostniet li ssir spekulazzjoni bla ra]an u li qed tinfirex bil-kummenti fuq il-media elettronika. Din l-ispekulazzjoni nbidlet fir-renju tal-massa fejn in-nies jin;arru blemozzjonijiet, isiru ja[sbu l-istess, u jitilfu kull sens ta’ [niena u empatija, ming[ajr ma ti;i f’rashom li forsi xi darba “the vicious keyboard mob could turn on them next”.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Opinjoni

X’jg[allmuna Marlene Farrugia, Adrian Vassallo... u o[rajn Il-kritika [arxa, it-tg[ajjir u l-mibeg[da murija fil-konfront tad-Deputat Laburista Marlene Farrugia g[ax g[amlet u g[adha tag[mel kritika ;usta lill-Gvern Laburista fuq diversi ]balji tal-Gvern Laburista nnifsu, ifakkruni [afna f’dak li kellu jsofri d-deputat l-ie[or, Adrian Vassallo, proprju sentejn ilu. Il-martirju li g[addew minnu Vassallo u Farrugia huwa indikazzjoni /ara ta’ xi jkollhom isofru dawk ir-rappre]entanti Laburisti jekk imqar jazzardaw jikkritikaw jew juru fehma differenti minn tal-Leader Laburista.

Fortunato Abela

Tant kien theddid viljakk u vjolenti li Farrugia [asset il-[tie;a li twie;eb billi tissu;;erixxi lil min ikkundannaha [alli jag[mel mozzjoni fil-konferenza ;enerali tal-Partit Laburista biex ike//uha

Ma jidhirlix li f’dan l-artiklu huwa l-ka] li noqg[od infakkar it-theddid li sar lil Marlene Farrugia minn Laburisti li ma niskantax li g[axar xhur ilu biss tawha l-vot tag[hom. Dik hija storja re/enti rappurtata u kummentata [afna fuq diversi midja. Tant kien theddid viljakk u vjolenti li Farrugia [asset il-[tie;a li twie;eb billi tissu;;erixxi lil min ikkundannaha [alli jag[mel mozzjoni fil-konferenza ;enerali tal-Partit Laburista biex ike//uha. Issa hawn ta’ min ifakkar il-kliem li kien u]a d-Deputat Laburista Adrian Vassallo dwar il-mod dittatorjali li bih imexxi Joseph Muscat. Vassallo, li kien ;ie elett f’erba’ elezzjonijiet konsekuttivi dejjem f’isem il-Partit Laburista kien ilmenta li l-Leader lanqas biss kien i[ares lejh filParlament minn meta kien g[arrfu li mhux se jikkontesta lelezzjoni li kien imiss f’isem il-Partit Laburista. Kien qal ukoll li peress li hu kien kontra d-d[ul taddivorzju f’Malta qatt ma kien ikun mistieden fuq l-istazzjon televi]iv Laburista waqt li Evarist Bartolo li kien favur, kien jidher kuljum. “Li tinsulta u tattakka,” biex nikkwota e]att x’kien qal Vassallo, “lil Deputat li tela’ b’ma;;oranza ta’ voti sempli/ement g[ax kien kontra d-divorzju u meta l-partit kien qal li se jag[ti free vote lid-Deputati tieg[u fiha ri[a tinten ta’ Komuni]mu u dittatorjat. Jien qatt ma g[amilt azzjonijiet []iena lill-Partit Laburista. Dejjem imxejt malprogramm elettorali u qatt ma kkommettejt dawk l-affarijiet fil-Parlament li wettqu Franco Debono u Pullicino Orlando.” Dan kien li sofra Adrian Vassallo mil-Leader talMoviment tal-Progressisti u Liberali. Adrian Vassallo kien qal [afna aktar minn hekk i]da li kkwotajt hawn fuq huwa prova bi]]ejjed ta’ kif il-Partit Laburista minn dejjem jelimina vjolentement lil kull min ma jaqbilx mieg[u. U la ;ejna g[al dan, jien hawnhekk irrid infakkar lill-qarrejja f’sensiela twila ta’ kandidati, deputati, ministri u attivisti fi [dan ilPartit Laburista li kienu azzardaw jikkritikaw il-leadership u xi ;ralhom b’konsegwenza ta’ dan. Se nsemmi biss xi ftit minnhom: • Joe Micallef Stafrace, il-“wonder boy” tal-MLP tassittinijiet u s-sebg[inijiet li kien sofra l-[abs min[abba ttwemmin politiku tieg[u u li kien indikat li jista’ jil[aq xi darba flok Mintoff kellu jirri]enja minn Ministru talKummer/, Industrija, Agrikultura u Turi]mu, ftit xhur biss wara r-reb[a Laburtista tal-1971. Niftakru fuq l-istazzjon televi]iv ta’ Xandir Malta ftit wara li rri]enja fi programm politiku bit-tema mag[]ula mill-MLP stess, “Gvern Laburista xkupa imbarazz kemm fela[” u g[adni niftakar lil George Bonello du Puis jirritalja g[all-kritika ta’ Micallef Stafrace billi kien qallu: “Bag[tu lilek biex titkellem fuq das-su;;ett, meta propju kont int wie[ed millewwel imbarazz li xkupa l-gvern tieg[ek!” Ir-ra;uni g[ala Micallef Stafrace kien ;ie emar;inat u suspettat kienet li “kien ikklaxxja mal-personalità ta’ Mintoff” u “li kien di;à kellu indikazzjoni tan-nies vjolenti li kien imdawwar bihom il-Partit Laburista sa minn kmieni fis-sebg[inijiet...”

Marlene Farrugia u Adrian Vassallo fil-mira ta’ attakki [orox ta’ xi Laburisti min[abba l-kritika tag[hom g[al de/i]jonijiet tal-Gvern u l-Partit Laburista

• Pawlu Boffa, meqjus minn [afna b[ala missier il-Partit Laburista, kellu wkoll isofri [afna minn dak li aktar ’il quddiem kellu jaqlibhielu u jsir il-Leader tal-Partit Laburista u Prim Ministru, li fi ]mienu saru l-ag[ar atro/itajiet, vjolenza u gangsteri]mu. Qed nirreferi g[al Duminku Mintoff. Boffa kien reba[ l-elezzjoni tal-1947 bi kwa]i 60% tal-voti u kien tella’ 24 deputat minn 40. Boffa kien Prim Ministru waqt li Mintoff kien Ministru taxXog[lijiet Pubbli/i u Rikostruzzjoni.

Sentejn wara, fl-1949 saret il-qasma fil-Partit Laburista min[abba li Pawlu Boffa kien irtira l-ultimamum li Mintoff ried jag[ti lill-Ingilterra dwar is-sensji tal-[addiema tatTarzna kif kien ried il-Gvern Ingli] u dwar il-Marshall Aid. Il-mibeg[da, it-tg[ajjir, il-gideb u sa[ansitra l-kalunnji koroh ivvintati kontrih u kontra l-familja tieg[u kienu ftit mill-kalvarju li kellu jsofri Pawlu Boffa ta[t Mintoff. Kien kollu g[alxejn it-tqan]i[ tal-Partit Laburista biex tard f’[ajtu jippruvaw jirriabilitaw il-figura tieg[u, g[ax flaqwa tal-karriera politika tieg[u [lief imrar ma sqewhx. • Wenzu Mintoff huwa e]empju ie[or, g[alkemm jien insejja[lu, dak li l-Ingli]i jqisu b[ala “glutton for punishment” ji;ifieri li wara li jissawwat jer;a’ jmur g[al daqqtejn o[ra. Wenzu Mintoff kien ;ie elett b[ala Deputat Laburista g[all-ewwel (u l-unika) darba fl-elezzjoni tal1987. Wenzu Mintoff li qabel ;ie elett fil-Parlament kien anki diri;ent fil-partit ta’ zijuh Duminku Mintoff u kien di;à beda jinfatam mill-MLP l-aktar min[abba l-vjolenza organizzata fi [dan u mill-Partit u l-Gvern Laburistata. Fil-Parlament, fl-1987, Wenzu Mintoff in[atar b[ala Whip tal-Partit tieg[u i]da sentejn wara, hu, flimkien ma’ Toni Abela, irri]enja mill-Partit Laburista “b[ala protesta dwar il-pre]enza ta’ /erti elementi ta’ vjolenza politika u korruzzjoni” fi [dan il-partit tag[hom. Ri]enja li eventwalment kienet il-kaw]a tat-tke//ija tag[hom mill-MLP. Minn dak i]-]mien, Wenzu Mintoff kien sar il-mira tal-mibeg[da tal-leaders u s-segwa/i Mintoffjani u Laburisti. Peress li Wenzu Mintoff kien juri fid-deher li ma kienx jaqbel mar-renju tal-vjolenza b’Lorry Sant b[ala wie[ed mill-parrinijiet tag[ha, dehret il-[dura kollha kontrih meta l-istess Lorry Sant kien ippre]enta envelope fuq il-mejda tal-Kamra li fih kien hemm affarijiet (ritratti?) li kienu jimbarazzaw bil-kbir lil Wenzu stess. X’kienet ir-ra;uni g[ala Wenzu Mintoff telaq il-partit li welled huwa stess (lAlternattiva Demokratika) biex jirritorna fil-Partit Laburista li tant swielu mrar jafha hu biss... Il-lista hija ferm itwal. Stajt b[ala e]empju nsemmi lil Pawlu Carachi, Deputat Laburista li fl-1977, min[abba diver;enzi ma’ Mintoff, kien talab si;;u fin-nofs talParlament biex juri li hu ma baqax jappartjeni g[all-grupp parlamentari Laburista. Stajt insemmi lil Mike Seychell li, minkejja li kien Segretarju tat-Taqsima tal-Metall talGWU, kellu jg[addi minn kalvarju g[aliex ma kienx jaqbel li l-GWU li tant kien [adem fiha u g[aliha ting[aqad statutorjament mal-MLP. Sa[ansitra kienu ntbag[tu nies vjolenti biex ja[btu g[alih fl-uffi//ju tieg[u fil-GWU g[ax kien kontra li tabiba ti;i trasferita mit-tarzna biex tmur tag[milha ta’ strike-breaker waqt l-istrajk tat-tobba fl-1973. Stajt insemmi lil Lino Briguglio vittma o[ra tal-intransi;enza tal-Partit Laburista. Il-Professur Briguglio, espert fl-ekonomija, finanzi u studju] kbir, mhux biss kien attivist tal-MLP i]da g[al xi ]mien anki wie[ed mid-diri;enti tal-istess partit. Ikklaxxja ma’ Mintoff g[ax ma fela[x jissaporti aktar l-id dittatorjali ta’ Mintoff li ma kien i[alli spazju lil [add fil-Partit biex jibbrilla. X’sofra Lino u l-familja tieg[u wara li g[amel dak il-pass drastiku, il-Bambin u Lino biss jafuh... Fl-a[[ar nett, meta g[edna dan kollu, wie[ed bilfors jistaqsi: “Mur ;ibhom kellhom ]ew; deputati (Franco Debono u JPO) flimkien ma’ o[rajn li kienu ja[dmu minn wara l-kwinti li g[amlu [ames snin s[a[ jimminaw u jippruvaw jeqirdu lill-Gvern Nazzjonalista. Min jaf x’kien ji;rilhom kieku g[amlu hekk fi [dan il-Partit Laburista. Imma ]-]ejt dejjem tela’ f’wi// l-ilma u s-sewwa, xi darba jirba[ ]gur.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Opinjoni

Il-Labour ta’ Muscat lura g[al-Labour ta’ Mintoff

Edwin Vasallo Opinjonist

Muscat [a sena biex jara li issa g[andu kontroll ta’ kollox. Morna lura g[al ]mien li [add ma [aseb li xi darba se ner;g[u ng[ixu.

Il-li;i

Fil-Labour ma nbidel xejn. Il-Labour ta’ Muscat mar lura g[al dak ta’ ]mien Mintoff. U hemm min jg[id ukoll li lLabour ta’ Muscat huwa ag[ar mil-Labour ta’ Mintoff. Hemm Laburisti li jg[idu li kollox sejjer sew u hemm o[rajn li qed igergru li wara sena fil-Gvern, il-Labour g[adu ma g[amel xejn minn dak li kien wieg[ed. Hemm Nazzjonalisti li qed jg[idu li dan il-Gvern je[tie; li jing[ata /ans ja[dem i]da hemm ukoll Nazzjonalisti li japprezzaw aktar min kien il-Gvern ta’Gonzi filwaqt li hemm Nazzjonalisti li g[adhom jg[idu li l-Gvern ta’ Muscat huwa l-ka;un tal-Gvern ta’ qabel. Hemm Nazzjonalisti li meta jarawni jg[iduli “dan kollu tort tag[kom”. Hemm min ivvota lil-Labour sena ilu u di;à qed jg[id “ma tkunx darba o[ra”. Daqshekk ie[or hemm min jg[id li kien ivvota Labour u llum jg[id “ma tkunx darba o[ra”. Fil-Labour ma nbidel xejn

G[al dawk li g[andhom ftit ta]-]mien, li jiftakru ]-]mien li fih Mintoff kien fil-Gvern, illum bl-aktar [sieb dirett jg[idu: “il-Labour ta’ Muscat ma nbidel xejn anzi huwa ag[ar mi]-]mien ta’ Mintoff”. G[al min hu ]ag[]ug[ li ma jiftakar xejn minn dak i]-]mien, din l-istqarrija ma tfisser xejn. G[all-kuntrarju, stqarrija b[al din g[al min huwa Laburist tfisser [afna g[ax il-Labour il-modern g[adu tajjeb, jekk mhux a[jar mil-Labour ta’ ]mien Mintoff. Hemm Laburisti li minkejja li l-Gvern tal-Labour ilu sena fil- Gvern, xorta wa[da g[alihom g[adu ma tbiddel xejn g[aliex dak li vvotaw g[alih g[adu ma solva xejn. Laburisti o[ra li nqdew qed jaraw li din l-ewwel sena ta’ Muscat fil-Gvern kien ]mien tajjeb g[aliex fih huma akkwistaw. Qed in[ares dawra tond biex ng[id hekk, [a nkun /ert li qed nag[mel kritika ;usta mal-fatti u min jaqra dan l-artiklu jinteba[ li fil-[sibijiet tieg[i qed inkun o;;ettiv .

Il-Li;i hija ordinament tar-ra;uni g[all-;id komuni mxandra minn min g[andu l-awtorità (Tumas t’Aquino) Il-;id komuni Il-qofol tal-li;i

Karmenu Delia SJ Opinjonist

Il-le;i]latur irid jirrispetta u#jew jimplimenta valuri biex ji]gura l-g[ajxien u l-i]vilupp ta’ kull persuna, [alli fis-so/jetà jkun hemm koe]joni, biex waqt li tirrispetta d-differenzi, trendi fi m;iba armonju]a u interazzjoni [ielsa u pa/ifika

huwa l-;id komuni. Dan, nistg[u nsej[ulu klima jew ambjent so/jali, li fih kull /ittadin jista’ jil[aq, jew jil[aq a[jar, ir-realizzazzoni tieg[u b[ala persuna. Tfittex il-;id komuni ji;ifieri to[loq so/jetà fejn huma m[arsa u promossi d-drittijiet ewlenin tal-bniedem. Barra dan, il-le;i]latur irid i[ares i]-]amma tal-pa/i, il[elsien biex in-nies ifittxu l-verità u jikkomunikaw fehmithom, jing[aqdu fi gruppi, jiddefendu drittijiethom, jipprattikaw ir-reli;jon, jie[du [sieb l-ekonomija, ledukazzjoni, is-sa[[a s[i[a, il-moralità pubblika, il-protezzjoni u r-rispett tal-minoranzi. Il-le;i]latur irid jirrispetta u#jew jimplimenta orizzont ta’ valuri biex ji]gura l-g[ajxien u l-i]vilupp ta’ kull persuna, [alli fis-so/jetà jkun hemm koe]joni, biex waqt li tirrispetta d-differenzi, trendi fi m;iba armonju]a u interazzjoni [ielsa u pa/ifika f’so/jetà dinamika. Li;i “;usta” Biex il-li;i tkun li;i tassew trid tkun “razzjonali”, ji;ifieri ;usta. Il-mi]ura tal-;ustizzja hi l-bniedem:homom ensura! Kull bniedem huwa xorta b[all-o[rajn u differenti fl-istess [in. Kull bniedem huwa /entru li ji;bed lejh, u flistess [in jaqsam ma’ o[rajn dak li g[andhom flimkien. Ilkoll jaqsmu flimkien dak li ‘huma’ u fil-[olqien g[andhom im;iba minnhom infushom u karatteristika tag[hom. Dan l-antik isej[ulu ‘natura’. Din hija struttura poli/entrika, li l-ba]i ewlenija tag[ha tinsab f’kull individwu (/entru) imma li tg[aqqad flimkien lill-bnedmin. F’kull wie[ed, din in-natura hija m[addma mill-awto-determinazzjoní [ielsa jew libertà li hija l-persuna. In-natura tal-bniedem, li jg[ix fl-istorja u f’kulturi differenti hija u tibqa’ l-istess? L-istorja u l-kultura nag[mluhom u jag[mluna! I]da x’jindika l-fatt li nistg[u nifhmu kitbiet u monumenti espressjonijiet ta’ bnedmin storikament u kulturalment hekk differenti? Jidhirli sostanzjalment il-bniedem tal-biera[, tal-lum (u ta’ g[ada!) huma xorta. {afna affarijiet jitbiddlu, imma hemm sintoni-

Muscat mar lura minn dak li kien wieg[ed Muscat, meta sar kap, kien beda jara kif se jbiddel iddehra tal-Labour ta’ ]mien Alfred Sant g[al Labour aktar modern, li kellu jsir moviment. Beda e]er/izzju ta’ bidla fid-dehra. L-arma nbidlet, l-innu ntesa, u/u[ qodma nbidlu m’o[rajn ;odda u fejn ried u/u[ antiki re;g[u [ar;u filbera[. Inbidlet il-bandiera, inbidlet l-ingravata [amra ma’ wa[da blu. G[al Muscat kollox kien importanti skont kif jidher. Id-dehra kollox. I]da llum, sena wara, dik id-dehra qed ter;a’ tinbidel ukoll. {add jew ftit huma dawk li g[adhom jemmnu fil-[olma ta’ moviment. Il-kliem “Malta Tag[na Lkoll” spi//aw da[ka. Il-kelma “meritokrazija” spi//at tfisser il-kontra ta’ dak li kien jing[ad. Illum, sena wara, kul[add inteba[ li dak li kien qed jis[aq dwaru Muscat kien da[k fil-wi//, kien nofs verità. L-akbar pro;ett li wettaq Muscat fl-ewwel sena huwa kif dawk li dehru ja[dmu u jaqb]u g[alih fl-a[[ar kampanja elettorali sabu posthom f’xibka burokratika tal-Gvern. Muscat [a sena biex jara li issa g[andu kontroll ta’ kollox. Morna lura g[al ]mien li [add ma [aseb li xi darba se ner;g[u ng[ixu. Moviment li qatt ma e]ista Realtà li s’issa qed ti;i kkonfermata u li qed ta[sad lil kull min jieqaf ja[seb hija: G[aliex il-Labour illum b[al-Labour ta’ ]mien Mintoff u ta’ ]mien Sant, mhux jirnexxilu jo[loq ix-xog[ol u l-fidu/ja fil-Gvern? G[aliex kull darba li jkollna Gvern tal-Labour, il-kummer/ jaqa’ lura, il-fidu/ja fis-suq tonqos? Muscat kien tajjeb [afna biex jistieden lin-nies jemmnu li fil-Labour kien hemm bidla, i]da issa ]-]g[a]ag[ ukoll qed jinteb[u li bejn dak li kien imwieg[ed u r-realtà t’issa hemm differenza. Dak li [afna jixtiequ hu li xi darba l-Gvern ta’ Muscat ma jibqax jimpurtah minn dak li jidher i]da minn dak li tassew hija r-realtà tal-[ajja llum, u din mhi xejn [lief il-[olqien ta’ xog[ol, il-qawmien tal-fidu/ja talpoplu fil-Gvern u g[alhekk fil-kummer/.

ja fost il-bnedmin. Hemm struttura dejjiema fil-mo[[, fiddehen, fil-fehmiet, fix-xewqat u l-;ibdiet fundamentali, qalba strutturali dejjiema: in-natura. Min ja[seb dwar il-bniedem s[i[, bir-relazzjonijiet radikali tieg[u, insibu tliet tendenzi fundamentali: il-bniedem irid jg[ix, huwa pulsjoni [ajja u lejn il-[ajja, imbag[ad g[andu rabta vitali mal-o[rajn, huwa so/jali, huwa jfittex ukoll il-verità, huwa l-widna u l-[abbar talverità. Biex ikun u jsir dak li hu, irid jirsisti biex jil[aq lo;;ettivi tar-reazzjonijiet radikali tieg[u: il-[ajja mimlija, l-g[aqda mal-o[rajn, is-sewwa u l-verità. Meta u jekk jimxi fuq it-tendenzi naturali tieg[u fis-sens wiesa’ tag[hom, ikun qed isir dejjem aktar bniedem! Il-li;i “naturali” Il-ba]i huma l-o;;ettivi jew il-valuri li lejhom mi;budin#indirizzati t-tendenzi, ix-“xewqat” umani fundamentali. Dawn mhux kimeri, imma reali daqs kull bniedem! Dan irid ikun jista’ jil[aqhom, jag[milhom reali. {add m’g[andu jfixklu. Kul[add, ibda minnu nnifsu g[andu jirrispettahom u j[arishom. Hawn il-ba]i tad-drittijiet ewlenin, hawn l-g[eruq tad-dmirijiet ewlenin. Il-li;i “naturali” hija l-espli/itazzjoni razzjonali ta’ dawn iddmirijiet. Terminu sfortunat, il-li;i hawn tfisser l-obbligatorjetà tat-twettiq u tal-[arsien ta’ dawn l-o;;ettivi umani ewlenin, biex il-bniedem jirrealizza tassew! Minn dawn lg[ejun, igelgel il-prin/ipji tal-attività li jirrigwardjaw il[ajja u l-integrità tag[ha. Minn hawn id-dritt#drittijiet ta]]wie;, tal-familja, id-drittijiet u d-dmirijiet tat-tfittxija tassewwa, tal-verità ewlenija u tal-verità tout court! Li;ijiet “po]ittivi” jew huma msejsa fuq il-li;i naturali (iustum) u ma jopponuhiex, inkella mhumiex li;ijiet tassew, ma jkunux “;usti”. Kull li;i trid tkun “imxandra”, biex tkun mag[rufa, u tobbliga. Jippromulga l-li;i min g[andu l-awtorità filkomunità politika skont il-Kostituzzjoni tal-pajji]. Meta, wara l-pro/ess mitlub, min hu kompetenti jiffirma, idde/i]joni ssir li;i. Roma locutaest! G[alkemm, ;eneralment, l-awtorità biex tkun effika/i u effi/jenti tin[tie; ilpoter, il-kun/ett ta’ awtorità fih innifsu ma jinkludix dak tal-poter!

I]-]jara tal-President fi]-}urrieq

Il-{add 19 ta’ Jannar li g[adda, il-President ta’ Malta George Abela u s-Sinjura Abela kienu mistiedna misSindku Ignatius Farrugia u lKunsilliera g[al ]jara fi]}urrieq. Is-Sindku u lKunsilliera laqg[uhom fluffi//ju tal-Kunsill u wara mxew sal-Knisja Matri/i u Ar/ipretali ta’ Santa Katerina V.M. Fil-bidu tal-quddiesa, i/-/ele-

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Ittri lill-Editur

brant l-Ar/ipriet Dun Charles Attard ta mer[ba lill-President u s-Sinjura tieg[u, lill-mistednin l-o[ra u l-poplu ta]-}urrieq. Waqt l-omelija l-Ar/ipriet irrefera g[all-Ewwel Qari millktieb tal-Profeta Isaija li jibda hekk: “Israel inti l-qaddej tieg[i”, filwaqt li fil-Van;elu, :wanni jag[raf lil :esù b[ala l-{aruf ta’ Alla. L-Ar/ipriet spjega kif :esù hu l-qaddej tag[na. :esù sar bniedem biex isir il-qaddej tag[na. L-Ar/ipriet kompla jispjega li :esù hu l{aruf ta’ Alla li jne[[i d-dnubiet tad-dinja. Hu fisser kif iddnub g[adu mag[na, anzi kif [afna jinterpretaw id-dnub

b[ala dritt. L-Ar/ipriet [e;;e; biex fis-so/jetà ma n[allux jid[lu strutturi ta’ dnub li jsej[ulhom drittijiet. Wara li ;ie re/itat il-Kredu, itellg[u l-offerti mill-President u s-Sinjura Abela flimkien mas-Sindku u Kunsilliera o[ra. Il-kant kien animat millgrupp Rejoice. Kif intemmet il-quddiesa, isSindku ta mer[ba lill-President u lis-Sinjura Abela fuq iz-zuntier tal-knisja fejn in;emg[u g[add sabi[ ta’ }rieraq u rringrazzja lill-President tal[idma tul dawn il-[ames snin. Il-President irringrazzja lisSindku, lill-Kunsilliera, lill-

Membri Parlamentari u lillAr/ipriet. Huwa rrefera g[all[idma tal-President u semma ]-]jarat statali li jag[mel biex isa[[a[ il-;id li jista’ j;ib lejn pajji]na, fil-qasam finanzjarju u turistiku. Il-President irid i]omm ukoll id-dinjità taluffi//ju qawwija, serja u rispettu]a [alli meta jmur barra l-pajji] u meta jilqa’ Kap ta’ Stat f’pajji]na, jing[ata wkoll dan ir-rispett re/iproku. Il-President irrefera wkoll g[ad-dar fl-Imtarfa li ng[atat mill-Gvern pre/edenti b’/ens u li ;iet modernizzata fl-a[[ar sentejn g[all-kura lil dawk li jbatu bl-eating disorders.

Pro;ett ie[or tal-Presidenza hu l-Community Chest Fund li f’din l-a[[ar sena n;abret permezz tag[ha somma rekord ming[ajr ma ng[ataw rigali. Mi]-}urrieq, il-President u s-Sinjura tieg[u baqg[u sejrin sal-Laboratorju tal-Pa/i f’{al Far u ntlaqg[u mid-Direttur Patri Djonisju Mintoff O.F.M. fejn jg[ixu wkoll grupp ta’ refu;jati. Issa li waslet fi tmiemha lPresidenza ta’ George Abela, nixtieq nirringrazzja lillPresident u lis-Sinjura Abela tal[idma kontinwa favur Malta u lpoplu Malti u G[awdxi kollu.

Karmenu Zerafa I]-}urrieq

Vassalli

Fil-[ar;a tas-16 ta’ Marzu li g[adda, is-Sur Joe Calleja minn {al Qormi kiteb li “ftit wara li Napuljun invada lil Malta, hu ;ie lura u serva filgwardja nazzjonali ma[luqa mill-Fran/i]i”. Fil-fatt, mhux veru. Dokument ippubblikat minn Karmenu Bonavia madwar g[axar snin ilu juri li l-fra]i “ajutante della Guardia Nazionale Maltese”, imxandra fil-gazzetta Malta fl-20 ta’ Lulju tal-1910, fl-ori;inal tinqara “aut.e della Gram.a Maltese” (ji;ifieri “autore della Grammatica Maltese”). Mhux veru li Vassalli kien qabad l-armi kontra l-Maltin.

Olvin Vella Tal-Qroqq

Il-Malti fil-:ermanja

Kemm [adt gost, dan la[[ar, nara fl-a[barijiet li fil:ermanja hemm /entru flUniversità ta’ Bremen, li fih diversi barranin qeg[din jitg[allmu l-Malti u jirri/erkaw il-lingwa u l-kultura tag[na. Kont sorpri]a u meraviljata nisma’ barranin jitkellmu billingwa Maltija, u b’Malti tant tajjeb. Nistqarr li ma kontx naf bih qabel dan i/-/entru, minkejja li l-kollaborazzjoni bejn l-Università ta’ Bremen u l-Università ta’ Malta ilha g[addejja mis-sena 2000. Fl-istess mumenti li tant ferr[uni meta rajt kemm hawn barranin li qed jirrikonoxxu u japprezzaw il-lingwa sabi[a tag[na, daqstant ie[or tnikkitt meta ;ibt quddiem g[ajnejja kemm g[adek tisma’ Maltin li twieldu u g[exu dejjem f’Malta li jag[]lu li jikkomunikaw ma’ Maltin b[alhom b’lingwa ta’ [addie[or.

Daniela Muscat {’Attard

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Ittri lill-Editur

Prosit Dun Lawrenz Zammit

Ikkummentaw [afna dwar il-festa ta’ San Pawl tal-Belt u l-pani;ierku li nise; g[allokka]joni l-Kan. Dun Lawrenz Zammit. Min fera[lu, u min… Nisimg[u jing[ad – divi]joni bejn Knisja u stat, li l-Knisja m’g[andhiex tinda[al, li r-reli;jon hija biss g[ax-xju[ u mhix g[a]-]mien tal-lum, u tant g[ajdut ie[or, bl-iskop li min jg[idu, jag[mel dan biex ibaxxi lKnisja jew lil min i[addan ittag[lim tag[ha. Dun Lawrenz, b’kura;; kbir wassal messa;; ta’ verità u tama lill-Maltin li g[adhom jg[o]]u l-fidi Nisranija. Ibba]a d-diskors tieg[u fuq ittwemmin Nisrani li ;abilna San Pawl, meta maltempata qawwija waqt vja;; li ma kienx ipprogrammat, tefg[etu mal-blat tag[na. Il-Prin/ep tal-G]ira ta’ dak i]-]mien – Publju – laqa’ f’daru lilu u ’l dawk kollha li kienu mieg[u u ]ammhom g[andu g[al tlett ijiem. Publju kellu lil missieru marid bid-deni u d-disenterija. Pawlu da[al [dejh, talab, qieg[ed idejh fuqu u fejqu. Fejjaq ukoll il-morda li ;abulu quddiemu. Publju wkoll sar Nisrani u [addan il-fidi ta’ Kristu. Minn dakinhar, il-fidi f’pajji]na baqg[et s[i[a. Pawlu sab art fertili f’pajji]na u jixraq li l-poplu Malti, immexxi mill-Awtorità Ekkle]jastika Maltija, ikun grat lejn il-qaddis Publju, Patrun ie[or ta’ Malta. Insemmi fatt /kejken i]da ta’ valur. Fi ]mienu, Dun :or; Preca kien iqaddes ilFurjana f’jum il-festa ta’ San Publju. Darba wa[da, lill-papà tieg[i qallu: “Il-Maltin [mir. M’g[andhomx devozzjoni bi]]ejjed lejn San Publju!” Su;;ett interessanti li ssemma waqt il-pani;ierku, kien dwar il-familja u l-g[o]]a li biha g[andha tin]amm. Qed nisimg[u [afna dwar persuni ta’ orjentazzjoni sesswali differenti li jridu li jadottaw ittfal. Il-Knisja ma tikkundannax l-orjentazzjoni ta’ dawn in-nies, i]da billi temmen filvalur tal-familja, t[ares (u birra;un) lejn il-familja kif [alaqha Alla – ra;el, mara u wlied. Kienet f’waqtha [afna t-talba ta’ Dun Lawrenz f’dan ir-rigward. Hu qal li hawn 30 pajji] fejn dan huwa a//ettat. Talab lil San Pawl biex ibeg[edna milli nkunu l-31 pajji], jekk a[na tassew Insara u Kattoli/i. Pre]enti fil-Kolle;;jata ta’ San Pawl g[all-festa, kien hemm l-og[la Awtorità

Ekkle]jastika ta’ Malta kif ukoll l-og[la awtoritajiet /ivili u membri parlamentari. Wie[ed jittama li waqt ilmument tal-prova, kollha juru d-di]approvazzjoni tag[hom g[al forom o[ra ta’ familja li jmorru kontra l-li;i naturali.

huma artisti, li dawn jag[mlu s-sagrifi//ji u li jo[or;u flus minn ;ewwa u li ming[ajrhom il-Karnival ma jse[[x. Da[let is-satira politika u tal-karrijiet spi//aw barra!

Emily Barbaro Sant

Il-{amrun

Il-Mosta

Is-satira ;ewwa… il-karrijiet barra!

F’anqas minn 48 sieg[a mit-tmiem tal-Karnival ta’ din is-sena, disa’ parti/ipanti ng[ataw ordni biex fi ]mien g[axart ijiem ji]gumbraw lim[a]en li huma kienu qed ju]aw fil-Marsa. Issa dawn kellhom ftehim li ma ji//aqalqux minn hemm sakemm jinstabilhom post ie[or. Barra minn hekk, dawn l-im[a]en g[adhom mimlijin bil-karrijiet, materjal, ]ebg[a u g[odod. Issa addio t-tif[ir li dawn

Mario Borg

L-amnestija dritt tag[na li nag[tuha

Mhux se jittie[du passi mill-pulizija dwar korruzzjoni kontra dawk l-elf ru[ u i]jed li xa[[mu lil impjegati talEnemalta biex jinstallawlhom meters tad-dawl imbag[bsa. Issemmiet amnestija. Sku]i, il-Gvern m’g[andu ebda dritt li jag[ti amnestija f’dan il-ka]. L-ewwel g[ax ilGvern m’g[andux jinda[al lill-Pulizija kontra min tippro/edi u kontra min le. It-tieni g[ax l-uni/i nies li normalment g[andhom dritt jag[tu l-ma[fra huma a[na, dawk l-eluf ta’ /ittadini onesti li [allasna kull /ente]mu

mitlub lilna mill-Enemalta. Dan ukoll g[ax jista’ jag[ti l-ka] u probabbli hekk hu, li a[na we[ilna dawk il-flus kollha f’kontijiet [tija tal-mitt miljun ewro li nsterqu lillEnemalta kull sena. Mela g[andu dritt jag[ti l-ma[fra min sofra d-danni u mhux min qabel l-elezzjoni approfitta ru[u jxewwex bil-kontijiet g[oljin u issa lil min kien ilka;un ta’ dak l-g[oli se jirran;alu dwar il-korruzzjoni u t-tix[im!

jistax jifhem kif is-sajjieda qed isostnu li ;ew “ittraduti”, nistaqsi jekk minn wara lkwinti, xi [add tassew prominenti av]ax lil Edric Micallef li, dejjem jekk jibqa’ sejjer hekk, ma jit[alla qatt jikkontesta g[all-Kunsill Lokali ta’ Marsaxlokk u, lanqas g[allelezzjoni ;enerali.

M. Agius

Dan il-Gvern jitmejjel f’wi// dak li jkun b[al tazza ilma. Qed nirreferi g[allweg[da elettorali li jag[ti ddritt lill-pulizija u lis-suldati jissie[bu f’union. L-ewwel ivvinta u mbag[ad ta bi]ibilju ta’ promozzjonijiet fl-Armata u fil-Korp tal-Pulizija, dejjem lil nies ta’ fidu/ja u issa forsi jiftakar fil-weg[da li j[alli lillpulizija u lis-suldati jissie[bu f’union. Forsi biex jissie[bu fil-GWU u b’hekk ting[ata puxxjatura lill-[abiba u qaddejja tal-Partit Laburista?

Ra[al :did

Kunsill Lokali Marsaxlokk

Nag[mel referenza g[arrapport li j;ib l-isem, Jiem imqanqla g[all-Kunsill Lokali ta’ Marsaxlokk (In-Nazzjon, 14 ta’ Marzu, 2014) fejn, peress li fil-bidu, is-Sindku ta’ Marsaxlokk Edric Micallef kien qieg[ed jag[ti appo;; s[i[ lir-rapport tekniku m[ejji mill-konsulent tekniku tal-istess Kunsill Lokali u, f’daqqa wa[da, issa qed jg[id li ma

Edward Torpiano Il-Furjana

Union

Anthony Farrugia Tas-Sliema

L-arti mill-m ta’ Marie L L-artista Skandinava Marie Louise Kold hi mag[rufa internazzjonalment g[ax-xog[lijiet artisti/i tag[ha mag[mulin mill-metall. {afna mix-xog[ol tag[ha jinsab f’kollezzjonijiet u djar madwar id-dinja, u hi partikolarment mag[rufa fl-I]vezja u d-Danimarka. Marie Louise Kold se jkollha wirja kbira tal-arti tag[ha fis-swali ta’ fuq tal-Kavallier ta’ San :akbu, il-Belt Valletta, mill-5 ta’ April sal-25 ta’ Mejju. Din l-intervista hi intenzjonata biex insiru nafu aktar lil din l-artista li tg[ix ukoll Malta.

Joe Cassar

joe.cassar@media.link.com.mt

Min hi Marie Louise Kold l-artista^

‘Fragile Wings’

Jiena Dani]a u ng[ix u na[dem b[ala artista full-time f’Malmö, l-I]vezja u l-Imsida f’Malta. Ir-ram, ram isfar u bron], jaffaxxinawni bil-kbir, spe/jalment fil-mod kif nesprimi [sibijieti u [susi f’dawn il-metalli meta nu]a [afna kimi/i biex no[loq strutturi, disinji u kuluri fihom.

Tista’ tg[idilna xi [a;a dwar in-natura tal-arti tieg[ek^

G[alkemm jien na[dem bilmetall, fil-ma;;or-parti, l-arti tieg[i tiddendel mal-[itan, u mhix fil-forma ta’ skultura, kif wie[ed normalment jistenna minn arti mag[mula mill-metall. Imma x-xog[lijiet huma ta’ spiss tri-dimensjonali. Na[dem [afna bl-istrutturi u ta’ spiss innaqqax bl-a/ti tant fil-fond li niekol il-metall minn na[a g[allo[ra u no[loq livelli differenti. Importanti g[alija huma lmodi kif il-metall jinbidel ma]]mien. F’sens wie[ed dak materjal [aj, u nista’ nikkontrolla l-pro/essi differenti sa /ertu punt biss – il-bqija jiddependi mill-metall stess, fit-tajjeb u l[a]in. Mhux il-metall kollu li na[dem jasal sal-a[[ar. Ji;ifieri na[li [afna metall, g[ax nie[u minnu dak biss li jien in[oss li jag[tini sodisfazzjon nu]a fixxog[lijiet kompluti tieg[i.

Kif bdejt din il-fa]i tal-karriera artistika tieg[ek^

Meta kont immur l-iskola talArti f’Lund, fl-I]vezja, fl-1997, tg[allimt, fost [afna [wejje; o[ra, kif nistampa bir-ram. U ftit xhur wara, sibt l-ewwel pjan/a tal-istampar mag[mula mir-ram li kont u]ajt.

G[o;obni immens il-mod kif kienet inbidlet f’dawk ix-xhur. U ridt nara wkoll dawk il-bidliet fuq il-karta stampata. Er;ajt stampajt b’dik ilpjan/a, imma l-istampa li [ar;et kienet kwa]i l-istess b[al dik li kont stampajt xhur qabel. Irrealizzajt li l-bidliet kollha kienu fir-ram innifsu, u ma kien hemm l-ebda mod kif dawn stajt nittrasferihom fuq karta. G[aldaqstant minn dak i]]mien ’l hawn bdejt nu]a l-metall stess b[ala l-materjal tieg[i, minflok ma nu]ah g[al [wejje; o[ra b[al stampar.

Kif intlaqg[et l-arti tieg[ek fil-[afna wirjiet li kellek, partikolarment fid-Danimarka u fl-I]vezja^

Bi pja/ir kbir ng[id li l-arti tieg[i, li fiha nferra’ qalbi u ru[i, apparti minn ammonti kbar ta’ [in u ener;ija, mhijiex biss importanti g[alija, imma tmiss u taffettwa [afna nies ukoll. Din [a;a li jien napprezzaha [afna. Mindu bdejt na[dem full-time b[ala artista fl-2001, l-arti tieg[i marret minn stadju fejn kienet apprezzata minn [afna nies, i]da li mbag[ad ma kinux jixtruha, g[al stadju fejn [afna qeg[din mhux biss japprezzawha, imma jixtruha wkoll. U tant nifra[ nara li l-arti tieg[i tinxtara minn ]g[a]ag[ li qed jakkwistaw lewwel xog[ol artistiku tag[hom, kif ukoll minn nies li ilhom i;emmg[u l-arti g[al g[exieren ta’ snin. Kumpaniji kbar, organizzazzjonijiet u libereriji wkoll jixtru l-arti tieg[i, kultant anki filforma ta’ stallazzjonijiet permanenti. Fl-2009, pere]empju, [loqt [ajt ta’ 5.5x2.8 metri mag[mul minn metall ippatinat g[as-sala ta’ barra ta’ Realdania, fil-qalba ta’ Kopen[agen. Parti

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Arti

metall Louise Kold

‘Middle Sea Flight Sequence’ (dettall)

mill-metall kien imtaqqab u kellu materjal tas-sound proofing warajh, u f’dan il-mod, l-arti tieg[i attwalment kellha l-funzjoni ta’ sound proofing f’dak ilpost. Matul is-snin kelli g[add kbir ta’ nies i]uru l-wirjiet tieg[i, kemm fis-swali tal-esibizzjonijiet, kif ukoll fl-istudjo tieg[i ta’ Malmö. Ftit snin ilu, ir-re;ina futura tal-I]vezja, il-Prin/ipessa Victoria, ]aret l-istudjo tieg[i flimkien mar-ra;el tag[ha lPrin/ep Daniel, u t-tnejn urew interess kbir fl-arti tieg[i u l-mod kif na[dem. Esperjenza sabi[a!

G[aliex wirja f’Malta^

F’dawn l-a[[ar tliet snin qsamt [ini bejn l-I]vezja u Malta, u din il-g]ira tispirani immens. Ilkuluri u d-dawl, l-istorja u larkitettura, in-nies u l-kultura. Malta tant tatni affarijiet, u tant nies laqg[uni bil-qalb, li n[oss li nixtieq nag[ti xi [a;a lura. G[alkemm nammetti li g[andi ra;unijiet xi ftit aktar egoisti biex nesibixxi hawn … din hi g[alija [olma mwettqa. Il-Kavalier ta’ San :akbu hu post meravilju]. L-atmosfera stess tal-bini u d-dawl fis-swali ta’ fuq jaffaxxinawni… u l-fatt li se jkolli /-/ans nuri l-arti tieg[i hemm hi esperjenza li ma nibdilha ma’ xejn.

B’liema mod ispiratek Malta^

In[obb partikolarment l-ilwien ta’ din il-g]ira. Ng[idu a[na lmod kif ix-xemx to[ro; [afna tonalitajiet ta’ kuluri fil-;ebla tal-

franka, inkella kif ix-xemx affettwat i]-]ebg[a fuq il-bibien ta’ barra matul is-snin. Jispirani [afna s-sens ta’ storja li t[ossha kullimkien madwarek, u ffaxxinata minn tant bini qadim. Insib ispirazzjoni kemm fi]-]g[ir kif ukoll fil-kbir… in[obb id-disinji sbie[ tal-[itan tas-sejjie[ u l-linja tal-kosta flirdumijiet ta’ {ad-Dingli. Il-lingwa (li bil-mod il-mod qed nitg[allimha) tittantani u nnies hawn ta’ spiss imissuli qalbi bil-;entilezza u l-;enero]ità tag[hom. {afna milli nara u n[oss f’Malta jsib postu f’modi differenti fl-arti tieg[i.

L-arti tieg[ek ;ieli ntweriet f’Malta qabel din il-wirja tal-Kavalier ta’ San :akbu^

Urejt ftit mix-xog[lijiet aktar ]g[ar tieg[i f’wirjiet kollettivi fil-Christine X Art Gallery ta’ Tas-Sliema, u fl-2012 [loqt ‘Valanga ta’ Kliem’, stallazzjoni bil-kotba g[olja tmien metri waqt il-Fiera Nazzjonali tal-Ktieb fi/-?entru talMediterran g[all-Konferenzi. Din kellha fiha element ta’ ram li fih naqqaxt il-kliem. Esperjenza li ispiratni [afna… li stajt no[loq xi [a;a b[al dik f’bini antik u meravilju] b[al dak. Tant [adt gost nara r-reazzjoni po]ittiva ta’ eluf minn dawk li ]aru l-Fiera tal-Ktieb. Nammetti li l-arti hi parti importanti [afna minn [ajti. Hi privile;; kbir li na[dem b’xi [a;a li tfisser daqshekk g[alija, u li tant nies japprezzaw.

Marie Louise Kold> “L-arti hi parti importanti [afna minn [ajti”

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Safar

Cordoba – il-belt mag[;una fid-diversità kulturali Il-moskea mag[rufa b[ala Mezquita u l-Puente Romano huma fost l-attrazzjonijiet ewlenin fil-belt ta’ Cordoba

Euchar Mizzi mizzieuchar@gmail.com Dehra minn ;ewwa tal-moskea Mezquita mog[nija b’arkitettura u li fiha jiddominaw l-arkati mpittra

Fdalijiet stori/i li juru d-da[la ewlenija f’Medina Azahara

Cordoba hi belt f’Andalucia, finNofsinhar ta’ Spanja, u l-kapitali talprovin/ja ta’ Cordoba. Twaqqfet u ng[atat l-isem ta’ Cordoba, fi ]mien ir-Rumani minn Claudius Marcellus. Fi ]mien ir-Rumani, Cordoba kellha bini kulturali aktar minn Ruma. Hi kienet il-kapitali tal-provin/ja ta’ Hispana Baetica. Fdalijiet tat-tempju Ruman mibni minn Claudius Marcellus, il-Bridge u fdalijiet Rumani o[ra g[adhom jidhru madwar il-belt sal-lum. Cordoba kienet intreb[et millMori fis-sena 711, u l-influwenza tag[hom g[adha tin[ass fil-belt. Matul i]-]mien tat-tre;ija I]lamika, Cordoba kienet l-akbar belt u kienet t[addan kultura mill-aktar sofistikati, kif ukoll burokrazija mill-aktar ]viluppati fl-Ewropa. Fis-seklu 11, Cordoba kienet ukoll meqjusa b[ala l-kapitati tad-dinja tal-Punent, u g[alhekk mhux biss meqjusa b[ala waqfa konvenjenti fil-qalba ta’ Andalucia, imma l-essenza ta//iviltà ta’ Spanja-Iberjana, Rumana,

Lhudija, I]lamika u anke Kristjana, /iviltà li tinsab fl-istil differenti talbini e]istenti, u tidher /ara [afna anke fil-monumenti u fil-kuxjenza kollettiva li tin[ass fil-post. Meta l[akma Musulmana ;iet irtirata lejn Damasku fis-sena 750, f’Cordoba re;g[et [adet postha d-dinastija, u baqg[et tirrenja hemm sas-sena 929. Illum Cordoba hi belt moderna ta’ daqs moderat. Fil-parti l-qadima jinsabu bosta fdalijiet arkeolo;i/i li jg[a;;buk u li jfakkruk fi ]minijiet meta Cordoba kienet qed ti]viluppa b’ritmu mg[a;;el ta[t il-kap talMusulmani li mexxa kwa]i lillpeni]ola Iberjana kollha kemm hi. Cordoba kienet il-benniena tattwelid ta’ tliet filosofi: ir-Ruman Seneca, il-Musulman Averroes u lLhudi Maimonides. Anke l-poeta

Ruman, Lucan twieled f’Cordoba, u aktar re/enti nsibu wkoll artisti famu]i tal-Flamengo; Paco Pena, Vicente Amigo, u Joaquin Cortes. L-aktar monument importanti filbelt huwa l-moskea (it-tielet l-akbar fid-dinja), mag[rufa b[ala l-Mezquita. Wara r-reb[a mill-Insara, huma re;g[u bnew il-Katidral li kien je]isti, qabel ma kien ikkonvertit f’moskea. Monument ie[or sabi[ li verament jolqot l-g[ajn huwa l-Medina Azahara (fdalijiet). Monumenti o[ra importanti huma l-Alcazar, fejn fl1492, Kristofru Kolombu ng[ata lpermess biex jibda l-vja;; tieg[u lejn l-Indies. Hemm ukoll il-banjijiet califal, knejjes u toroq tipi/i talkwartier tal-Lhud, il-Juderia. Monumenti ta’ ]mien ir-Rinaxximent li g[adhom je]istu f’Cordoba jin-

Wa[da mis-swali f’Palacio de Viana – monument mill-isba[ ta]-]mien Rinaxximentali

kludu l-Palazz Dukali tal-belt mag[ruf b[ala Palacio de Viana. Cordoba kienet konvertita lura g[all-Kristjane]mu mill-I]lam minn ;ellieda Nsara tat-Tramuntana talpajji], b[ala parti mir-reb[iet tal1236, u saret /entru t’attività kontra l-kumplament tal-popolazzjoni I]lamika. Pre]entement Cordoba hi l-unika belt fi Spanja, li g[andha lgvern ikkontrollat mill-Partit Komunista. Imma minbarra l-istorja, il-monumenti u l-kultura, Cordoba hi belt li kontinwament qieg[da ssir aktar mag[rufa f’dawk li huma xeni, tradizzjonijiet, u tog[ma u aroma ta’ ikel tipiku, kif ukoll fix-xalar u divertiment varjat u abbundanti li jappella kemm g[all-kbar u xejn inqas g[a]-]g[ar.

Il-;onna Alcazar jinsabu fi/-/entru storiku ta’ Cordoba b[ala parti minn palazz li fih g[exu Isabella I ta’ Kastilja u Ferdinandu II ta’ Aragona

Cordoba hi mag[rufa g[all-arkitettura varja fil-bini storiku, madankollu, djar privati, kif jixhed dan ir-ritratt, jag[tu kulur lil din il-belt fin-Nofsinhar ta’ Spanja

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Letteratura

2 Bil-mod il-mod ir-Romanti/i]mu, li beda jie[u sura g[alih minn madwar nofs is-seklu tmintax sakemm immatura fis-seklu dsatax, beda jintrodu/i vi]joni ;dida, radikali, tal[ajja. G[al sekli s[a[ il-qima talEwropej moderni lejn il-Gre/ja u lejn Ruma tal-qedem biddlet il-kultura f’devozzjoni rassenjata li timita u ma tfittixx it-trawwim ta’ individwalità nazzjonali. Dan wassal, b’mod u b’ie[or, g[all-g[aqda Ewropea fuq livell kulturali. G[ar-romantiku, g[all-kuntrarju, l-individwalità – tal-bniedem b[ala xi [add u b[ala /ittadin – saret il-qofol. Mill-programm ta’ tixrid kulturali mfassal mill-Illuministi, irRomanti/i]mu [a t-tajjeb li hemm fil-prin/ipju tad-demokratizzazzjoni tal-kultura, sakemm it-twemmin filpoplu sar reli;jon, u l-ideal ;did tal[elsien tbiddel fi pjan ta’ fidwa g[annazzjonijiet mhux [ielsa. Kollox issa beda jdur madwar il-kun/ett ta’ patrija, u twieled in-nazzjonali]mu, b[ala teorija u b[ala prassi. Bis-sa[[a tal-pre]enza kulturali Taljana f’Malta, li g[al sekli s[a[ tqieset b[ala l-kultura tal-g]ira u trawmet fi [danha l-[idma tal-Maltin f’bosta oqsma (l-arti, il-letteratura, larkitettura, l-ilsien uffi/jali u kulturali, bosta drawwiet so/jali u o[rajn), dan is-sens ta’ fidi fin-nazzjon da[al f’Malta wkoll. Fil-vi]joni ta’ Mazzini dan kellu jin;abar f’]ew; emblemi: Dio e il Popolo. M’hemmx poplu ming[ajr Alla, u m’hemmx tifsira ta’ Alla ming[ajr poplu; l-astratt kellu jsir konkret, u l-konkret kellu jag[raf ru[u fl-astratt. Fi ]mien ir-Risor;iment Taljan, li

l-g]ira [adet sehem s[i[ u [aj fih (bejn wie[ed u ie[or bejn 1-1804 u 1-1860), dan is-sentiment kiber

sakemm wassal g[al ]ew; kisbiet importanti: (i) il-bidu organizzat tal[idma direttament politika tal-Maltin b[ala Maltin, immexxija mill-kaw]a ta’ eman/ipazzjoni kostituzzjonali; (ii) l-g[arfien tal-ilsien Malti, b[ala lespressjoni tal-poplu, u t-tiswir ta’ letteratura bil-Malti skont 1-istess xejriet ta’ kontenut u ta’ forma talletteratura tradizzjonali tal-g]ira miktuba bit-Taljan, u issa a;;ornata bilvaluri ;odda tal-epoka. Il-punt tar-riferiment il-;did fil-ka] ta’ din it-tieni kisba kien id-d[ul ta’ vi]joni ;dida tal-[ajja, li ddur madwar ir-reli;jon tal-patrija. G[alhekk il-wirt tradizzjonali u l-wirt modern – ir-Romanti/i]mu – t[alltu flimkien biex illum nistg[u n[arsu lejn il;rajja letterarja Maltija b[ala mog[dija wa[da mill-wirt rinaxximentali, barokk, neo-klassiku, g[allwirt romantiku. Mill-vi]joni tal-bniedem b[ala bniedem, il-kultura setg[et tg[addi g[all-vi]joni tal-bniedem b[ala /ittadin li, skont Mazzini, g[andu l-jedd ta’ patrija u d-dmir li ja[dem g[aliha. L-identità storika Il-[abbar ta’ din il-kuxjenza radikali, li ma]-]mien tbiddlet f’moviment ta’ nazzjonali]mu fuq il-pjan politiku u fuq il-pjan kulturali (l-aktar letterarju), hu Vassalli. Ji;i fil-bidu tal-mixja twila li g[amlet Malta matul perjodu mqalleb u [aj, ]mien ta’ g[arfien ta’ individwalità territorjali, mibnija fuq fehmiet sodi ta’ storja,

kultura u pjanifikazzjoni politika ribelli.

Meta wie[ed jifhem li n-nazzjonali]mu romantiku, l-aktar f’art b[allItalja, xandar b’importanza kbira lg[arfien u l-u]u tal-lingwa nazzjonali b[ala g[odda siewja ta’ g[aqda popolari, wie[ed jifhem minnufih g[ala Vassalli, skont ix-xejriet ta’ ]mienu, se[aq daqshekk fuq il-[tie;a tal-i]vilupp tal-Malti u lema[ fih valuri politi/i u so/jali kbar li jmorru [afna lilhinn mill-konsiderazzjonijiet lingwisti/i tal-lum. Min-na[a l-o[ra, jekk lingwa kienet tfisser nazzjon, kif emmnu bosta [assieba u kittieba romanti/i, lg[arfien tal-lingwa rna jibqax esperjenza maqtug[a g[aliha we[idha ta’ studju], i]da jinfeta[ u jie[u wkoll xejriet politi/i diretti. Tant hu minnu li l-Kwistjoni talLingwa bejn il-Maltin u l-Ingli]i mhux biss kellha tkun punt /entrali i]da kellha wkoll issarraf fi ;lieda bejn id-dinjità u l-impo]izzjoni. Listorja turi li, g[al g[add ta’ ra;unijiet, kien g[adu kmieni li l-Maltin, abitanti ta’ kolonja /kejkna, jidhru quddiem 1-Imperu Ingli] ([akem ta’ madwar kwint tal-pjaneta) b’lingwa li kien g[ad ma kellha ebda dinjità kulturali, b[alma kien il-Malti. Vassalli, g[all-kuntrarju, minn kmieni ra fil-Malti wirt ta’ siwi kbir, i]da g[al ]mien twil kellu jibqa’ le[en solitarju, mo[[ akbar minn ]mienu. Din hi r-ra;uni g[ala Vassalli [ass li kellu jibda mill-bidu: jibni alfabett Malti, jipprodu/i grammatika u vokabularju, u ji;bor lg[erf mit[addet tal-Maltin, illetterati fil-kotra tag[hom. Ir-Romanti/i]mu hu stori/ista; fuq is-sisien tal-img[oddi ried jibni 1fidwa tal-pre]ent. U l-ilsien Malti,

Oliver Friggieri

meqjus b[ala monument ta’ qedem, kif isejja[lu Vassalli, seta’ jitbiddel f’emblema ta’ g[aqda fil-pre]ent u fi standard ta’ kburija storika. I]da lkuxjenza popolari ma kinetx im[ejjija g[al dan. Il-Malti kien g[adu nieqes rninn letteratura de/enti, u lilsien kien g[ad jonqsu sa[ansitra ortografija normalizzata. L-ist[arri; lingwistiku ta’ Vassalli, g[alhekk, hu sforz serju u qalbieni ta’ ta[rig fil-fidu/ja tan-nazzjon. Filfatt, Vassalli jitkellem sa mill-1796 dwar il-Malti b[ala lsien nazzjonali daqskemm jitkellem dwar Malta b[ala nazzjon. Il-kitba kotrana tieg[u bit-Taljan dwar il-Malti, turi, fl-istess [in, issintesi a;;ornata g[a1 ]mienu bejn ilsien ta’ kultura (it-Taljan) u lsien popolari (il-Malti). Dawn l-isforzi xjentifi/i huma l-bidu tal-[idma twila li kellha twassal biex 1-ilsien jing[ata g[arfien uffi/jali, jasal li jikseb il-post ta’ lsien kulturali ewlieni tal-;emg[a Maltija kollha, u jitbiddel f’g[odda mirquma ta’ letteratura tajba. Fl-istess mog[dija jidhru l-figuri ewlenin li ;ew warajh u li raw il[tie;a tal-kontinwità fl-evoluzzjoni kulturali (u g[alhekk anki politika) tal-g]ira. Minn :an Anton Vassallo (1817-1868) sa :u]è Muscat Azzopardi (1853-1927), sa Dun Karm (1871-1961), sa Ninu Cremona (1880-1972) u l-o[rajn kollha li bnew il-letteratura bil-Malti fuq issisien tal-pre]enza bikrija tag[hom fil-letteratura lokali bit-Taljan, hemm mixja twila wa[da li waslet g[alladultezza moderna ming[ajr ma setg[et ti/[ad it-tfulija storika.

Ktejjeb f’g[eluq il-65 sena mill-Kungress Marjan f’G[awdex Anton Said – Victoria Il-ktejjeb ta’ din is-sena ta’ Dun :u]epp Cauchi g[andu b[ala su;;ett ittlug[ fis-sema bir-ru[ u l-;isem talImqaddsa Ver;ni Marija. B[as-soltu wara din il-[idma hemm ix-xog[ol sfiq tad-duo :or; Borg u Angelo Xuereb. Dawn it-tnejn issa ilhom snin s[a[ jag[tuna, sena wara l-o[ra, kitbiet ta’ Dun :u]epp b’temi reli;ju]i li jg[allmuna nifhmu u napprezzaw il[sieb profond ta’ dan is-sa/erdot twajjeb minn San Lawrenz. Nota fil-bidu tg[id li dan il-ktejjeb qed ji;i stampat f’g[eluq il-65 sena millKungress Marjan li sar f’G[awdex fl1949. Dan ;ie fi tmiemu nhar il-{add 3 ta’ Lulju b’pur/issjoni mat-toroq prin/ipali tal-Belt Victoria bil-kwadru tal-Madonna Ta’ Pinu, li lejha Dun :u]epp kellu devozzjoni spe/jali. Fil-pre]entazzjoni tieg[u Dun Injazju Borg, Kappillan tal-Parro//a ta’ San Lawrenz (li dan l-a[[ar la[aq Ar/ipriet

tal-Qala) jinnota li l-iskop li kien qed jikteb dwar il-Madonna kien biex aktar bnedmin jag[rfu u j[obbu lil :esù. Interessanti wkoll li f’dan il-ktejjeb wie[ed isib l-istorja tas-Santwarju Ta’ Pinu, kif ukoll ix-xewqa tal-Madonna meta kellmet lil Karmni Grima fejn qaltilha biex tg[id tliet Avemarijiet f’;ie[ it-tlett ijiem li ;isimha dam fil-qabar. Dun :u]epp jis[aq li t-triq tal-qdusija hi miftu[a g[al kul[add. Bi]]ejjed in[arsu lejn Marija u nfittxu li nixbhuha. Interessanti ferm hu l-kapitlu dwar listorja tal-Madonna Ta’ Pinu. Forsi li nafu dwarha hi li Karmni Grima semg[et lill-Madonna tkellimha nhar it-22 ta’ :unju 1883. I]da nassigurakom li hemm tag[rif ie[or ta’ interess; hekk pere]empju l-kappella kienet ;iet mibnija qabel issena 1554 g[aliex f’din is-sena kien mar i]urha Mons. Fra Duminku Cubelles. Fis-sena 1575 Mons. Pietru Dusina filvi]ta li kien g[amel g[alaqha, waqt li fl1619, sewwa sew meta ;iet impin;ija limma;ini li llum il-;urnata tinsab tant meqjuma, din il-knisja re;g[et waqg[et fl-istat ta’ qabel.

Insibu wkoll minn fejn ;ej l-isem Ta’ Pinu, tag[rif dwar Karmni Grima u Fran;isku Portelli. Dan kollu flimkien ma’ g[add ta’ ritratti antiki jkomplu jag[mlu dan il-ktejjeb interessanti g[alla[[ar. L-a[[ar kapitlu jismu Marija Medjatri/i. Alla qieg[ed lil Marija Medjatri/i tal-grazzji kollha li Hu jrid ixerred fuqna. Hawn Dun :u]epp iwissi u jg[id x’jiswa li g[andna Omm hekk

qawwija u [anina jekk a[na ma nkunux irridu napprofittaw ru[na minn tant grazzji. Ji;rilna b[al dak il-marid li jaf liema huma r-rimedji biex ifiq mill-marda tieg[u u ma jridx jirrikorri g[alihom. Fi tmiem il-ktejjeb g[andna messa;; li kien kiteb l-Isqof Nikol Cauchi g[allewwel edizzjoni tal-bijografija ta’ Dun :u]epp (:unju,1985). Fih jg[idilna li dan is-sa/erdot tah [afna lill-poplu ta’ ra[lu; e]empju ta’ [ajja umli u mortifikata, xhieda ta’ fidi fl-Ewkaristija, sig[at ta’ assistenza mal-moribondi, parir fid-diffikultajiet… u l-poplu baqa’ jafhulu. Messa;; ie[or hu mill-Isqof Mario Grech f’g[eluq il-75 sena mit-twaqqif tal-Azzjoni Kattolika u l-[atra ta’ Dun :u]epp b[ala l-ewwel Assistent Ekkle]jastiku fil-parro//a ta’ San Lawrenz. L-Isqof jg[id li Dun :u]epp kien edukatur g[aqli u katekist fidabbli. F’dan i]-]mien tar-Randan dan il-ktejjeb iservi ta’ g[odda o[ra tajba biex flimkien mat-talb u penitenza nimxu ttriq li twassalna g[ar-reb[a ta’ Kristu fuq il-mewt u d-dnub.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Mu]ika

(Fuq)> Brad Mehldau u (ritratt ]g[ir) Mark Giuliana, tnejn fost l-aqwa protagonisti fl-edizzjoni ta’ din is-sena tal-Malta Jazz Festival

Stennija g[all-24 edizzjoni tal-Malta Jazz Festival Brad Mehldau u Mark Giuliana fost il-mu]i/isti ta’ kalibru f’din l-edizzjoni Melanie Camilleri

B[al ta’ kull sena, f’Lulju li ;ej se jer;a’ jittella’ l-Malta Jazz Festival f’Ta’ Liesse, ilBelt Valletta. Din is-sena dan il-festival se jer;a’ jistieden fostna mu]i/isti ta’ kalibru g[oli immens fosthom Brad Mehldau, pjanist Amerikan ta’ talent e//ezzjonali kif ukoll Mark Giuliana, drummer u perkussjonist Amerikan li ilu jdoqq ma’ Mehldau g[al dawn l-a[[ar snin. Il-mu]ika ta’ Mehliana, li hu l-grupp iffurmat mill-pjanist Mehldau u mid-drummer Mark Giuliana, hi wa[da libera, inkredibbli u maestu]a u turi lkapa/itajiet fenomenali tieg[u fuq il-pjanu. Il-grupp Mehliana g[adu kif nieda album li j;ib l-isem Taming the Dragon . Dan lalbum jinkludi 12-il kanzunetta fejn Mehldau jispikka bil-[oss tieg[u permezz tal-u]u talFender Rhodes filwaqt li Giuliana je//ella fuq id-drums u bl-effetti kumplessi li j[obb jesperimenta bihom. Dan l-album ;ie mfa[[ar [afna mill-media internazzjonali fosthom mir-rivista Jazzwise li stqarret li dan hu l-aqwa pro;ett mu]ikali tas-sena 2014. Fuq dan l-album hekk akklamat, il-mu]ika ta’ dawn i]-

]ew; mu]i/isti tinstema’ qisha djalogu bejn it-tnejn kif ukoll bejn l-istrumenti tag[hom. Qabel ma ng[aqad ma’ Mark Giuliana, Brad Mehldau kien idoqq ma’ mu]i/isti o[rajn ta’ talent u fama kbira internazzjonali fosthom Joshua Redman, mu]i/ist Amerikan li jdoqq is-saxaphone, filwaqt li Giuliana kien imsie[eb filgrupp ta’ Dhafer Youssef waqt it-tnedija tal-album popolari tieg[u Abu Nawas Rhapsody. Dhafer Youssef hu mu]i/ist Tune]in li kien Malta matul issena li g[addiet g[all-Malta Arts Festival organizzat mill-Kunsill g[all-Kultura u l-Arti, f’Malta. Il-grupp Mehliana se jag[ti e]ibizzjoni tat-talent uniku tieg[u filwaqt li jesponi u jdoqq u[ud mill-kanzunetti ta’ Taming the Dragon matul il-jiem sajfin tal-Malta Jazz Festival. Waqt dan il-Festival hekk ma[bub mill-Maltin li japprezzaw il-mu]ika Jazz kif ukoll mill-barranin li j]uruna matul ix-xhur tas-sajf, se jdoqqu wkoll mu]i/isti famu]i o[rajn fosthom il-vibrafonist Warren Wolf u l-istrumentalist u kompo]itur Tom Harrell. Aktar informazzjoni dwar ilJazz Festival ta’ din is-sena ssibuha fil-pa;na tal-Malta Jazz Festival fuq facebook jew millwebsajt www.maltaculture.com.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Mu]ika

Noel D’Anastas – ndanastas@gmail.com

’ Brian May u Kerry Ellis

Stennija g[all kun/ert ta Fil-5 ta’ April 2014, il-kitarrista le;;endarju tal-Queen Brian May se jkun fostna biex flimkien mal-kantanta Kerry Ellis jag[tu kun/ert fi Pjazza San :or;, il-Belt, b[ala parti mi//elebrazzjonijiet biex jitfakkru erba’ anniversarji importanti fl-istorja re/enti ta’ pajji]na, l-Indipendenza, il{elsien, ir-Repubblika u d-d[ul ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea. Brian May u l-Queen kellhom 18-il album li waslulhom sal-qu//ata talklassifika u [allew marka unika fixxena tar-rock. Ikkunsidrati b[ala fost l-aktar li bieg[u diski f’kull ]mien. Ir/evew bosta unuri fosthom lOutstanding Contribution to British Music Award kif ukoll kienu mda[[la fir-Rock and Roll Hall of Fame. Fl-2012, il-qarrejja tal-magazin awtorevoli Guitar World ikklassifikaw lil Brian May fit-tieni post tal-aqwa kitarristi ta’ kull ]mien. May huwa lawtur ta’ w[ud mid-diski tal-Queen, fosthom We Will Rock You u Save Me barra minn o[rajn solisti b[al Too Much Love Will Kill You. Wara lmewt ta’ Freddie Mercury fl-1991, May kompla bit-tours mad-drummer Roger Taylor. Lil Roger Taylor niftakru wkoll f’kun/ert li kien ta bosta snin ilu f’Dar il-Mediterran, il-Belt. Brian May [are; album b’kanzunetti akusti/i mal-kantanta Britannika Kerry

Brian May u Kerry Ellis – mistenni kun/ert spettakolari (Ritratt> Paul Martinchik)

Ellis. It-tnejn huma involuti f’[idma g[all-karità mal-Born Free Foundation. Candlelight, it-tour attwali li Brian May qed jag[mel ma’ Kerry Ellis, jinkludi bosta su//essi li g[amlu lil Queen famu]i. Brian May qed iwassal dan sew bil-kitarra akustika kif ukoll bil-[oss li Brian May hu mag[ruf g[alih. Propju fil-jiem li g[addew, Brian May flimkien ma’ Kerry Ellis kienu f’kun/erti fir-Russja, il-Latvja u l-Belarus.

Is-set list li se jdoqq nhar il-5 ta’ April hi wa[da elettrifikanti, mhux biss memorja tas-su//essi tal-Queen u dawk ta’ May b[ala solista i]da wkoll ta’ diversi cover versions. IlCandlelight Concert jinkludi d-diski tal-Queen, fosthom We Will Rock You, Crazy Little Thing Called Love, Is This the World We Created...?, Tie Your Mother Down, ‘39, Somebody to Love, I Loved a Butterfly li l-Queen kienu g[amlu ma’ Paul Rodgers. Illista ta’ cover versions hija vasta fl-

istili li tinkludi lil (Who Have Nothing) ta’ Ben E. King, Dust in the Wind tal-Kansas, Born Free ta’ Matt Monro, The Way We Were ta’ Barbra Streisand, So Sad ta’ The Everly Brothers, il-famu]i Something u Tell Me What You See ta’ The Beatles u I’m Not That Girl ta’ Idina Menzel. Il-kun/ert se jifta[ bil-mu]ika akustika ta’ Ivan Grech u Melvin Caruana tal-Winter Moods. Everlasting hija s-single l-;dida millalbum ;did li se jo[ro; dalwaqt.

Music & Steel Festival Illejla f’dak li darba kienet ixShipbuilding fil-Marsa se jittella’ lMusic & Steel Festival bis-sehem ta’ w[ud mill-aqwa bands lokali bi stili li jvarjaw bejn in-new folk, tribal, ska, rock u pop. Dan qed jin]amm millFondazzjoni ?elebrazzjonijiet Nazzjonali b’asso/jazzjoni malMinisteru tal-Affarijiet Ekonomi/i. Il-festival mistenni jifta[ bil-band New Victorians segwiti minn The Crowns. G[ad-9 ta’ billejl mistenni jdoqq Red Electrick u sieg[a wara jkun imiss lil The Rifffs. Warajhom

ikun hemm Airport Impressions. G[al nofs il-lejl il-festival ji;i fi tmiemu bilmu]ika ta’ Tribali. F’dan l-avveniment wie[ed se jkun jista’ jisma’ l-materjal il-;did ta’ The New Victorians, The Rifffs u s-single re/enti Whole Lot of Nothing kif ukoll l-album il-;did ‘Mariette’, it-tieni wie[ed ta’ Airport Impressions li se jitnieda fid-9 ta’ April li ;ej. Il-bibieb g[al dan l-avveniment se jift[u fis-7 p.m. u l-organizzaturi qed jistennew bejn 3000 u 4000 ru[. Idd[ul hu bla [las.

U[ud mill-mu]i/isti li se jie[du sehem fil-festival tal-lejla

‘:ensna – History Rocks’

Ira Losco u Paul Abela f’silta emozzjonanti waqt ‘:ensna’ (Ritratt> Aaron Briffa)

Fit-22 u 23 ta’ Marzu fl-MFCC ttella’ l-kun/ert :ensna – History Rocks, il-kun/ert kontemporanju tar-rock opera :ensna. Kif kien mistenni, lattendenza kbira mliet g[al darba tnejn l-MFCC u tpaxxiet bl-interpretazzjonijiet brillanti li taw u[ud millaqwa kantanti li g[andna. L-arran;amenti b’adattament aktar tqil fil-[oss u bi grinta ta’ dan ixxog[ol kbir miktub minn Paul Abela u Ray Mahoney, kien wie[ed vibranti li jpaxxik. Mu]i/isti bravi u [oss tajjeb b’xenarju ta’ grafika vi]wali g[amel dan l-ispettaklu wie[ed kbir li mhux biss ing[o;ob ma’ dawk li jiftakru dan ix-xog[ol imtella’ fil-passat, i]da wkoll mal-;enerazzjoni ]ag[]ug[a. Impressjonanti kienet Ira Losco f’Tema’79 li kellha ovazzjoni kbira. Kommoventi kienet id-dehra tal-kast ori;inali – Catherine Vigar, Joe

Cutajar, Mary Rose Mallia, Renato, Bayzo u Paul Giordmaina – fl-interpretazzjoni ta’ It-Talba (7 ta’ :unju 1919) li kellhom applaws kbir. Tajbin ukoll kienu d-dwetti bejn Roger Tirazona u Paul Giordmaina kif ukoll id-dwett femminili bejn Giorgina u Jasmine Abela fl-Aria. Claudia u Errol spikkaw f’Mhux Billi. Ivan Grech kien brillanti f’Mitna g[all-Barrani g[alkemm Renato fiha jibqa’ epiku. George Curmi, il-Pusè, ta wirja kbira bil-vjolin. Prosit ukoll lil Tribali, Animae Gospel Choir li jinkludi w[ud mill-aqwa vu/ijiet; Mark Tonna, Daniel Cauchi, Mikaela Attard, Lawrence Gray, Olivia Lewis, Chris Grech, Mat ta’ Red Electrick, Richard Edwards u Michelle Mifsud (Firelight), Victorio Gauci ta’ The Crowns u o[rajn f’lista twila. Ilkoll taw sehem tajjeb biex g[amlu dan ilkun/ert wie[ed emozzjonali.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

?inema

Captain America: The Winter Warrior (KRS – 12A)

Sentejn u nofs wara jasal is-sequel tal-ewwel film imnebba[ minn wie[ed mill-aktar eroj popolari mattfal Amerikani, Captain America, ]gur l-aktar wie[ed patrijottiku li qatt kellhom. Insibu li minn dak l-ewwel film g[addew aktar snin mit-Tieni Gwerra Dinjija meta kien ambjentat.

Fil-fatt, insibu ru[na fi ]mienna meta nbidlu [afna affarijiet u anki ssistema kif ta[dem l-a;enzija tassigurtà S.H.I.E.LD. Ma’ dan kollu jkollu j[abbat wi//u Steve, jew a[jar, Captain America ( interpretat g[al darb ’ o[ra minn Chris Evans), hekk kif ikollu jadatta ru[u. Dan filwaqt li jibda jissuspetta

The Book Thief (KRS – 12A)

Min qara l-ktieb best-seller ta’ Marcus Zusak li fuqu hi bba]ata din ilkoproduzzjoni Amerikana-:ermani]a u jmur jarah, jista’ j[oss li dan hu nieqes minn dik il-qawwa emozzjonali mwassla mill-kitba ori;inali, u jibdilha f’rakkont sempli/i ]]ejjed. Dan jibda jse[[ lejlet li faqqg[et itTieni Gwerra Dinjija fil-:ermanja Na]ista, hekk kif taraha tifla ta’ disa’ snin, Leisel (Sophie Nelisse). Ommha jkollha ta[rab g[ax kienet Komunista, u [uha jmut waqt il-vja;; g[al g[and koppja anzjana li ta//etta li tadottahom. Minkejja dan kollu, Leisel tkun tifla ferri[ija u ma taqtax qalbha u, bl-

g[ajnuna tar-ra;el [anin Hans (Geoffrey Rush), daqqaq tal-akkordjin, jirnexxilha tissaporti lil martu Rosa (Emily Watson), kollha g[ajjat u tmas[in. Bl-g[ajnuna ta’ Hans tibda tit[allem taqra g[ax ikollha /erta ;ibda lejn ilkitba, proprju fi]-]mien li r-re;im ta’ Hitler beda ja[raq il-kotba meqjusa b[ala o;;ezzjonabbli g[all-ideali Na]isti. Leisel tibda ‘tissellef’ kotba minn librerija kbira tas-sindku tarra[al, biex ma jin[arqux. Ma’ dan il-periklu, il-koppja ]]id aktar meta l-omm u l-missier jibdew jag[tu kenn lil ]ag[]ug[ Lhudi, Max (Ben Schnetzer).

li mhux dawk kollha ta’ madwaru jkunu sin/ieri u leali. Dan wara li wie[ed mis-superjuri u [abib kbir tieg[u Fury (Samuel L. Jackson), g[al xi ra;uni jispi//a ji;i attakkat minn s[abu de/i]i li joqtluh f’sekwenza spettakolari li tag[tina tog[ma ta’ dak li naraw tul issag[tejn u fuqhom li jdum il-film.

Fil-fatt, l-a[[ar tliet kelmiet li jil[aq jg[idlu Fury jkunu “Tafda lil [add!” Minn hemm ’il quddiem narawh ji]gi//a diversi attentati fuq [ajtu, u jirsisti biex jisfratta l-pjan talmexxejja tal-istess S.H.I.E.LD. li tikkontrola d-dinja wara miljuni ta’ mwiet.

Tinker Bell and the Pirate Fairy

B[ala l-ewwel film ta’ Disney wara s-su//ess ta’ Frozen, dan il[ames film tas-sensiela ta’ Tinker Bell se jkun hemm min jixtarru biex jara jekk dak li jista’ jissejja[ femmini]mu fi Frozen kienx biss okka]joni wa[da, jew inkella bidu ta’ xi direzzjoni ;dida g[all-istudio. S’issa ninsabu kemxejn konfu]i. The Pirate Fairy g[andu protagonista ferm simpatika fil-karattru ta’ Zarina (bil-vu/i ta’ Christina Hendricks), kieku g[all-inqas ilkur]ità xjentifika tag[ha ti;i inkura;;ita. Meta, i]da, esperimenti pprojbiti li twettaq imorru ]mer/, Zarina ti;i e]iljata minn Pixie Land. G[alhekk,

(KRS – U)

kuntenta li t-talenti tag[ha qed ji;u apprezzati, ting[aqad ma’ gang ta’ pirati li riduha tag[mel ix-xini tag[hom itir biex il-kaptan Hook ( Tom Hiddleston) ikun jista ’ jwettaq il-pjan fa[xi tieg[u. Dan ifisser li Tinker Bell (Mae Whitman) u s-s[a[ar twajbin l-o[ra jkollhom jitilqu g[al wara Zarina sabiex i;ibuha lura fosthom. Id-direttri/i Peggy Holmes minn dak kollu jo[ro; spettaklu ta’ kulur u azzjoni fantasti/i, tal-[rejjef, frott imma;inazzjoni ferm fertili. Barra minn hekk, il-;lied, jew dwellijiet lejn il-finali divertenti u intelli;enti jag[mlu enfasi fuq dak li nistg[u nsej[ulu girl power.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Teatru # ?inema

Tislima lil Lino Grech mill-kumpanija Teatru Rjal

Il-kummiedja tieg[u ‘Friefet u Barrin’ fil-5 u s-6 ta’ April Is-Sibt 5 fis-7 p.m. u l-{add 6 ta’ April fil-5 p.m. fl-Istitut Kattoliku, ilkumpanija Teatru Rjal se tag[ti ;ie[ u tislima lil Lino Grech billi f’g[eluq lerba’ xhur minn mewtu tippre]enta la[[ar kummiedja divertenti li hu kiteb g[all-palk Malti, Friefet u Barrin, Lino kien strumentali [afna fit-tis[i[ tax-xog[lijiet teatrali u televi]ivi f’pajji]na. Hu interpreta partijiet prin/ipali b[ala attur f’diversi produzzjonijiet miktuba minnu kif ukoll minn awturi o[ra, u g[adu jissemma sal-lum g[allkapulavur tieg[u F’Ba[ar Wie[ed li 37 sena ilu kien seraq l-imma;inazzjoni ta’ kul[add meta sar fuq Xandir Malta u aktar re/enti fuq Net Television ukoll. Ori;inarjament F’Ba[ar Wie[ed kien inkiteb g[ar-Rediffusion. Xog[lijiet o[ra popolari ta’ Lino Grech g[at-televi]joni jinkludu Ipokriti, Simpati/i, Il-Familja Grech, Issa Naraw u Ingroppi. Il-kitba kollha ta’ Lino Grech fiha sens ta’ tag[lim so/jali ispirat mill-og[la valuri umani

u kristjani li hu kien i[addan. Lino ma g[adux mag[na fi]ikament, imma se jibqa’ mfakkar g[al dejjem bil-wirt letterarju u teatrali kbir li [alla warajh. Hu proprju dan li qed tag[mel il-kumpanija Teatru Rjal bil-pre]entazzjoni ta’ din il-kummiedja tieg[u. Friefet u Barrin hi kummiedja [elwa [afna li tfakkar b’mod dinjitu] ilmemorja ta’ Lino Grech. Jie[du sehem f’din il-kummiedja w[ud mill-aqwa atturi li g[andna f’Malta: Peter Borg, Simon Curmi, Frida Cauchi, Marilyn Custo, Rachel Micallef, Kurt Castillo, Kevin Spiteri u Brian Farrugia. Iddirezzjoni hi f’idejn Ray Abdilla. Il-booking g[al dawn i]-]ew; produzzjonijiet jinsab miftu[ mill-booking office u bar tal-Istitut Kattoliku, Carmen Azzoppardi, Tereza Bazaar u Pawlu Testa Travel (21223340#99476468). Wie[ed jista’ jibbukkja wkoll online billi jid[ol fis-sit www.kumpanijateatrurjal.com.

Lino Grech> l-a[[ar kummiedja tieg[u se tkun pre]entata s-Sibt u l-{add li ;ejjin

Jum ta’ /inema g[at-tfal is-Sibt li ;ej

‘Rio 2’

‘Mr Peabody & Sherman’

‘I, Frankenstein’

Nhar is-Sibt li ;ej, 5 ta’ April, ittfal kollha se jkollhom xalata ta’ films addattati g[alihom f’diversi swali ta/-/inema f’Malta bi prezzijiet tad-d[ul imnaqqsa. F’din il-15-il edizzjoni ta/Children Cinema Day, organizzata mill-KRS Film Distributors Ltd (KRS), it-tfal u l-kbar li jakkumpanjawhom se jkollhom g[a]la kbira ta’ films li jvarjaw minn animazzjoni, avventura, kummiedji, fantasija u drama. Il-films jibdew mid-9 a.m. u jibqg[u g[addejjin sas-7 p.m. Il-biljetti jinbieg[u €2.50 g[at-tfal u €4 g[all-kbar li jakkumpanjawhom. Il-prezzijiet ji]diedu xi ftit g[al films 3D. Il-films li se jkunu qed jintwerew huma: Robocop; The Lego Movie; Mr Peabody & Sherman; The Book Thief; Free Birds; Justin and the Knights of Valour; Tinker Bell & the Pirate Fairy; I, Frankenstein; Captain America: The Winter Soldier; Rio 2; Thor: The Dark World; Walking with Dinosaurs; Cloudy with a Chance of Meatballs 2; Frozen. Is-swali li se jkunu qed jipparte/ipaw f’dan il-jum ta’ /inema g[at-tfal huma Eden, Embassy, Empire u Tal-Lira.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Lokali

€2,555 inqas fil-prezz tal-Hyundai ix35 il-;dida

Meridian Enterprises, rappre]entanti uffi/jali lokali ta’ HYUNDAI, qed i[abbru li l-Hyundai ix35 b’dehra ;dida issa tinsab Malta u qed tidda[[al fis-suq bi prezz spe/jali ta’ €21,700 minflok il-prezz ori;inali ta’ €24,200, ji;ifieri skont ta’ €2,500! Is-su//ess tal-Hyundai ix35 madwar l-Ewropa kien wie[ed evidenti sa millbidu nett meta tnieda dan il-mudell fl2010. Fil-fatt, fl-ewwel sena, Hyundai bieg[et 47,578 mudell ta’ dan l-SUV, sena wara bieg[et 74,662, fl-2012 bieg[et 87,963 u s-sena l-o[ra inbieg[u 88,831. Id-dehra sabi[a tal-ix35 minn barra, fil-fatt, tikkumplimenta l-kumdità u ddehra superjuri minn ;ewwa fejn ilkwalità tal-materjali hi e//ellenti u llista ta’ features li ji;u standard fuq il-

mudell ba]iku huma impressjonanti b’mod li jag[mlu l-ix35 il-karozza ideali g[all-familja. Bil-pratti/ità b[ala wa[da mill-punti l-i]jed b’sa[[ithom, l-ix35 g[andha wkoll boot li jesa’ 591 litru ta’ spazju, wie[ed mill-ikbar fil-klassi tag[ha. Minbarra l-ispe/ifikazzjonijiet interessanti li jinkludu Bluetooth controls, reversing sensors, alloy wheels, allround airbags u remote central lock blalarm, l-ix35 il-;dida qed tkun offruta bil-Five Year Triple Care ta’ Hyundai u Waxoyl package s[i[ b’xejn b’garanzija ta’ 12-il sena anti-perforation. L-ix35 il-;dida tinsab fix-showroom ta’ Hyundai fi Triq il-Wied, Birkirkara, u min i]ur ix-showroom jista’ jibbukkja test drive.

L-MOU qed ji;i ffirmat mi/-Chairman ta’ Simonds Farsons Cisk plc Louis A. Farrugia, ir-Rettur tal-Università Prof. Juanito Camilleri, u /-Chairman talFondazzjoni Farsons Bryan A. Gera

Bagalja ming[and ROCS Travel g[al min jibbukkja waqt l-Amitex

G[al sena ohra ROCS Travel se jkunu qeg[din jipparte/ipaw fil-fiera tal-ivvja;;ar Amitex Holiday Show bejn it-3 u s-6 ta’ April fl-MFCC, Ta’ Qali. Kmieni dan ix-xahar ROCS Travel nidew il-brochure ;did tag[hom ROCS Travel World Holidays Brochure 2014. Dan il-brochure ta’ i]jed minn 300 pa;na jinkludi g[a]la ta’ btajjel g[al kull but u gosti. ROCS Travel jag[tuk i/-/ans li tpo;;i lenti fuq id-dinja u t[alli lilek innifsek timmeravilja ru[ek bis-sbu[ija li d-dinja g[andha x’toffri. Barra minn hekk, ROCS Travel testendi l-kampanja ferm popolari fejn qieg[da ting[ata bagalja ROCS traveller g[al kull btala ta’ aktar minn €1000. Dawn il-bagalji ji;u fi tliet qisien differenti, ta’ qies ]g[ir, perfetta

g[al mawriet qosra, medja g[al weekend breaks u kbira g[all-btajjel long haul. Kull min isiefer lejn Disneyland Pari;i ma’ ROCS Travel matul is-sena 2014 se jid[ol ukoll bi/-/ans li jirba[ karozza mill-isba[ Renault Captur g[al valur ta’ €18,000. Kemm l-offerta tal-bagalji ROCS traveller kif ukoll ir-ROCS Travel World Holidays Brochure 2013 se jkunu offruti lill-klijenti kollha fil-fiera Amitex 2014 fl-MFCC. ROCS Travel issibuhom fil-Furjana jew il-Mellie[a. Tista’ wkoll i//empel lil ROCS Travel 20151515 jew billi ]]ur il-websajt www.rocsholidays.com jew tibg[at email lil travel@rocsgrp.com jew fuq il-pa;na ta’ ROCS fuq facebook.

Wara kollaborazzjoni fis-settur talwirt industrijali, l-Università ta’ Malta u l-Fondazzjoni Farsons flimkien ma’ Simonds Farsons Cisk plc qed jifformalizzaw u jsa[[u r-relazzjoni ta’ bejniethom billi jestendu s-s[ubija tag[hom fuq g[add ta’ inizjattivi li ;ew inklu]i f’memorandum of understanding (MOU). Il-ftehim ta’ tliet snin kien iffirmat mir-Rettur tal-Università ta’ Malta, ilProfessur Juanito Camilleri; i/Chairman tal-Fondazzjoni Farsons Bryan A. Gera, u /-Chairman ta’

Simonds Farsons Cisk Louis A. Farrugia. L-MOU jag[ti lok g[al appo;; g[al numru ta’ grants, it-twaqqif ta’ premjijiet u l-qsim ta’ assistenza teknika, u se jservi biex ikompli jsa[[a[ il-kollaborazzjoni bejn il-partijiet. Matul ix-xhur li g[addew, Simonds Farsons Cisk plc, il-Fondazzjoni Farsons u l-Università ta’ Malta intensifikaw il-kollaborazzjoni tag[hom u ffukaw fuq id-diversi metodi ta’ preservazzjoni u pre]entazzjoni talwirt industrijali f’Malta.

Ftehim bejn Farsons u l-Università ta’ Malta

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Media

Albert Spiteri

af.spiteri@gmail.com Preokkupazzjonijiet tqal

Dibattitu interessanti li rajt din il;img[a kellu l-argument dwar kemm ilmara qieg[da ting[ata l-istess opportunità b[ar-ra;el fis-so/jetà G[arbija, ji;ifieri fil-pajji]i G[arab kollha. Dan il-programm deher g[all-ewwel darba nhar id-19 ta’ Marzu u kien imtenni nhar l-Erbg[a li g[adda. Jag[mel parti minn sensiela msej[a The New Arab Debates, ippre]entata fuq l-istazzjon DW – Deutsche Welle – minn Tim Sebastian, li kien l-ewwel ;urnalist li ppre]enta l-programm HARDtalk fuq il-BBC. Sebastian g[andu esperjenza x’aktarx solida fid-dibattiti dwar l-argument talLvant Nofsani u d-Dinja G[arbija u lg[an ewlieni tieg[u g[alfejn qed itella’ dawn il-programmi hu li jmexxi kemm jista’ jkun ’il quddiem il-kelma [ielsa u ideat o[rajn li j;ibu u jkattru l-libertà fil-pajji]i G[arab. Dan tad-19 ta’ Marzu sar mill:ordan bil-mistednin Dr Sabri Rbeihat, li g[amel ]mien Ministru tal-Gvern g[all-I]vilupp Politiku, u Dr Salma Nims li hi l-Koordinatur E]ekuttiv tatTaqaddam Platform, li hu moviment sekulari li g[andu l-g[an li jibni ideat alternattivi g[al :ordan aktar demokratiku, liberali, produttiv, ekolo;iku u sigur. Id-Dottoressa Nims studjat il-University College, Londra. Naturalment, hi g[andha esperjenza li mhux kull mara G[arbija g[andha. Ng[idu a[na, mhux kull tfajla mid-

dinja tag[ha g[andha, jew fi]-]mien immedjat jista’ jkollha, l-opportunità tmur tistudja barra minn pajji]ha, kif fil-fatt tikkummentalha mara ]ag[]ug[a mill-udjenza li wkoll g[amlet ]mien tistudja f’pajji] Ewropew. Ir-rispett re/iproku jirri]ulta mill-kunsens “Kull so/jetà,” jg[id Dr Sabri Rbeihat, “g[andha tikkunsidra l-kwalità tal-[ajja, id-dinjità tal-membri tag[ha, u

g[andha torganizza ru[ha biex tkun so/jetà mibnija fuq il-[sieb [ieles, fuq l-ugwaljanza u fuq il-;ustizzja. Jekk in[arsu lejn in-nisa fid-Dinja G[arbija naraw li huma x’aktarx assenti mill[ajja pubblika.” “U dan,” jaqbe] jg[idlu l-pre]entatur, “ma ti[ux [tija g[alih inti?” “Iva,” iwie;eb l-eks Ministru. “Imma nassigura lil kul[add li jiena g[amilt dejjem li stajt biex ippruvajt inwettaq so/jetà [ielsa. G[ad jonqosna [afna x’nag[mlu.” F’numru sew ta’ pajji]i G[arab – b[all-Qatar, il-Kuwajt, il-:ordan stess, fil-Libanu – jg[id Tim Sebastian, innisa huma [afna iktar numeru]i millir;iel fl-istituzzjonijiet g[oljin tag[hom. G[ad ng[ixu f’dinja wa[da, trankwilli^ Iva, imma din hi interpretazzjoni ]baljata tal-istatistika, iwie;bu Dr Rbeihat, g[aliex l-ir;iel g[andhom postijiet o[rajn fejn jokkupaw ru[hom. Imma n-nisa m’g[andhomx l-istess g[a]liet. Li jfisser li n-nisa, le, ma g[andhomx l-istess opportunitajiet b[all-ir;iel. Din hi so/jetà

Cyberspace

Il-qawwa tal-kummenti online Dan l-a[[ar ing[atat sentenza millqrati Maltin li permezz tag[ha, persuna kienet misjuba [atja ta’

Salvu Felice Pace sfelicep@go.net.mt

Kummenti dwar websajts li ]ort

malafama min[abba kumment li g[amlet fi blogg. Hawn min g[andu l-idea li online tista’ tg[id li trid u li jog[;bok ming[ajr ebda responsabbiltà. Meta jien u [afna o[rajn b[ali niktbu fil-gazzetti, b[ala regola, noqog[du attenti [afna li dak li niktbu ma jkunx libellu]. Hawn min irid jara bidla fil-li;i biex il-libell ma jibqax kunsidrat b[ala offi]a kriminali. L-editorjal ta’ The Sunday Times of Malta argumenta nhar il{add li g[adda, li hu g[ajb g[al Malta li dan hu l-ka] g[ax b’hekk hemm affront kontinwu kontra l-libertà tal-espressjoni. Fl-istess editorjal inkiteb ukoll li permezz tal-media so/jali b[all-Facebook u t-Twitter kull min jag[ti jew jag[mel kumment pubbliku hu wkoll pubblikatur daqs editur jew kittieb f’gazzetta. I]da l-libertà tal-espressjoni g[andu jkollha l-limiti tag[ha anki fuq ilmedia so/jali. Li tikkummenta filpubbliku bil-fatti f’idejk hu dmir, isir fejn isir il-kumment. Meta naqra /erti

Malala Yousafzai – Il-velu f’ras il-mara G[arbija ma jikkonfondinix fih innifsu daqskemm g[aliex nie[u l-impressjoni li hu impo]izzjoni fuq u jxekkel il-libertà ta’ min jilbsu

ma[kuma g[alkollox mir-ra;el; f’[afna okka]jonijiet il-mara ma tista’ tidher imkien. “Imma dawn g[andna narawhom b[ala sfidi,” twie;eb id-Dottoressa g[allistatistika li jag[tiha Tim Sebastian: 20 fil-mija tat-tfajliet u 50 fil-mija tal-ir;iel ]g[a]ag[ mid-Dinja G[arbija, skont sunda;; li sar mill-Università ta’ Cambridge f’Novembru li g[adda, jaqblu mal-qtil biex ikun protett l-unur tal-familja; 99.3% tat-tfajliet u n-nisa G[arab i;arrbu l-fastidju sesswali; imutu 8 trabi kuljum fil-Jemen b’kaw]a ta’ tqala fittfal; 27 miljun minn bniet sa tfajliet flE;ittu sofrew i/-/irkon/i]joni sesswali; lIraq g[adu kemm g[adda li;i li tippermetti ]-]wie; g[all-bniet mill-età ta’ 9 snin, bil-konsegwenzi li dan i;ib mieg[u. “Se nispi//aw naqtg[u qalbna u ma nag[mlu xejn,” tkompli twie;eb Dr Nims. “Hu minnu li rridu nwettqu tibdila fil-kultura tag[na, imma dan ma jsirx mil-lum g[all-g[ada u lanqas ma tista’ timponih. Bidla fil-kultura titlob i]]mien, trid tevolvi.” Is-sistema edukattiva, tkompli tg[id Salma Nims, g[adha tibni fuq it-tag[lim tradizzjonali tar-reli;jon. Minkejja dan, imma, hi mhix taqta’ qalbha g[aliex temmen li ]-]mien g[ad jibdel din is-sitwazzjoni. Hi t[ares lejn dawk in-nisa li rnexxielhom jinqatg[u mit-tabù konservattiv tat-tradizzjoni, [ar;u barra millpajji] u marru jistudjaw fid-dinja talPunent, u mbag[ad g[a]lu li jer;g[u lura f’pajji]hom. “Jiena wa[da minn dawn,” tkompli tg[id mimlija [e;;a d-Dottoressa. kummenti fil-fora online nasal g[allkonklu]joni li [afna Maltin jiktbu dak li ji;ihom f’mo[[hom ming[ajr ma jiskomodaw ru[hom li jag[mlu linqas sforz biex ji//ekkjaw il-fatti. A[barijiet mill-Vatikan Il-Vatikan minn dejjem kien minn ta’ quddiem fl-i]vilupp tal-komunikazzjoni mal-pubbliku. Kemm irradju tal-Vatikan kif ukoll mezzi o[ra ta’ komunikazzjoni g[andhom storja twila.

Minn mindu ftit aktar minn sena ilu da[al fix-xena ekkle]jastika lPapa Fran;isku, l-interess f’dak kollu li jag[mel u jg[id kemm il-Papa, kif ukoll f’dak kollu li jsir fil-Vatikan u mill-Vatikan, kiber b’mod fenomenali. L-interess uman ;ej minn kull xorta ta’ persuni u organizzazzjonijiet. G[all-Kattoli/i hemm interess li jvarja [afna minn dak ta’ dawk li g[andhom kur]ità kbira dwar ilKnisja Kattolika. Dan il-fatt ipo;;i responsabbiltà kbira fuq l-a;enziji tal-Vatikan dwar il-mod kif ixandru l-a[barijiet. Il-Papa ng[ata unuri g[all-personalità tieg[u. {a;a sabi[a. I]da fiha d-diffikultajiet tag[ha. La[barijiet mill-Vatikan iridu l-[in

Il-velu f’ras il-mara ma j]ommhiex lura, tkompli tit[e;;e; Salma Nims g[all-applaws tal-udjenza. “Imma, ieqaf ftit,” jitlobha Sabri Rbeihat. “Inti [ri;t g[all-elezzjoni u ma tlajtx (id-Dottoressa ma tilbisx il-velu). Tmenin fil-mija tal-parlamentari nisa fidDinja G[arbija jilbsu l-velu f’rashom.” U jiena nistqarr li din il-[a;a tag[tini fastidju g[aliex naraha imposta fuq ilmara. Infatti nikkonfondi [afna meta nara promozzjoni li qieg[da tag[mel b[alissa Christiane Amanpour g[all-programm tag[ha li fih tidher Malala Yousafzai, li tg[id: “Jistg[u jisparaw g[al ;ismi, imma ma jistg[ux je[duli l[olma tieg[i.” U jiena, umilment niddomanda, x’[olma jista’ jkollha Malala (jekk [olma hi sinonimu g[al-libertà) jekk kull meta tidher narawha mge]wra minn rasha sa saqajha – tifla ta’ sittax-il sena, din! Kemm g[andna b]onn nag[mluhom a[na fl-istazzjonijiet tag[na dawn il-programmi, g[aliex fostna hawn [afna minn dawn it-tfajliet u nisa, anki Maltin stess. Mela dan hu argument li jolqotna b’mod dirett u li g[andna b]onn niddiskutuh filmiftu[, kif imissna niddiskutu b’mod serju [afna [wejje; o[ra. G[ad jasal iljum li nag[mluha din ir-ri]oluzzjoni u nibdew nag[mlu xandir li tassew jixraq lil poplu bl-isfond storiku li g[andna a[na l-Maltin? * ASTERISKA, g[aliex hawn jitressqu punti lill-qarrejja biex flimkien nag[rfu iktar kemm dak li ji;ri madwarna hu parti s[i[a minn [ajjitna.

kollu jfakkru lill-udjenzi varji tag[hom li l-Papa mhux mexxej li jfittex il-pubbli/ità biex ikun popolari, b[alma ji;ri fil-[ajja politika. G[al /erta konsistenza jien nippreferi bulettini tal-a[barijiet li jag[tu l-fatti ming[ajr ebda xinxilli. Kont inktibt f’servizz permezz ta’ email lil visnews_entxt@mlists-vatican.va u kwa]i ta’ kuljum nir/ievi email b’sommarju tal-prietki jew iddiskorsi tal-Papa u a[barijiet o[ra dwar l-atti papali u ]viluppi o[rajn fil-Vatikan u fil-Knisja Kattolika b’mod ;enerali. Suppost differenti L-ingann ta’ Joseph Muscat u l-

Gvern Laburista qieg[ed jo[ro; aktar fil-bera[. Reba[ l-elezzjoni fuq weg[diet li gvern immexxi minnu se jag[mel l-affarijiet b’mod differenti [afna minn kif kienu jsiru fil-passat. I]da meta ji;i kkritikat dwar dan ilpunt, malajr malajr Muscat isemmi li hekk kien isir fil-passat. Xi [a;a li ma tag[milx sens anki mal-Laburisti stess. La mhix sodisfatta dwar dan Marlene Farrugia, na[seb li lanqas mhuma sodisfatti dawk li emmnu lil Joseph Muscat.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Il-Konver]joni u l-Evan;elju

Aktar ‘il quddiem, tkellimna dwar lerba’ evan;elji. {arisna lejhom b[ala stadji li jwassluna g[all-[ajja Nisranija s[i[a. Marku jippre]enta Evan;elju ta’ konver]joni g[all-katekumenu. Mattew jikteb g[al dawk li se jitg[ammdu biex jid[lu fil-Knisja. Luqa jikteb biex iwassal il-Kelma liddinja. :wanni, biex b[al ji;borhom flimkien, jippre]entalna Evan;elju ta’ kontemplazzjoni. L-erba’ evan;elji jinqraw ta’ kull

Reli;jon

ILLUM IL-{ADD Ir-Raba’ {add tar-Randan

sena. Jisfidawna sabiex nistaqsu lilna nfusna: Fejn jien? X’inhu l-pas li jmiss? Fejn tassew in[ossuna membri ta’ komunita’, ta’ parro//a jew ta’ grupp? Liema triq qbadna? Nistg[u ng[idu li xi ftit jew wisq dejjem in[ossuna li rridu nimxu fiddirezzjoni t-tajba. Imma l-Evan;elji jg[inuna [afna g[ax mhux biss imexxuna fid-direzzjoni t-tajba imma jg[inuna n[ossuna kuntenti u sodisfatti fil-mixja tag[na billi f’kull pass li mmiddu n[ossu li Alla jinsab mag[na.

G[otja ta’ dawl 1 Samwel 16,1b,6-7,10-13< Salm 22< Efesin 5,8-14< :wanni 9>1-41 Fr Charles Fenech, OP Il-{sieb Il-miraklu li nsibu fil-Van;elu tal-lum hu l-miraklu tieg[i u

L-isfidi tag[na fil-vja;; tar-Randan Il-Bibbja tippre]entana b’[afna tipi ta’ sfidi; :esù kien ittantat mix-xitan u l-poplu ta’ Alla kellu [afna sfidi sa ma wasal fl-art imwieg[da. L-ewwel Insara wkoll kellhom [afna sfidi. U a[na xejn inqas; filvja;; tag[na tar-Randan li jwassalna g[all-G[id, a[na je[tie; li nit[abtu flimkien kontra l-kurrent – b[ala poplu wie[ed ta’ Alla. Ir-Randan mhuwiex sempli/ement ]mien ta’ silenzju jew skiet interjuri. Hu ]mien ta’ ;lieda spiritwali. Hu ]mien li fih il-;lieda tal-e]istenza umana kontra d-dnub u x-xitan turi lilha nnifisha aktar /ar. G[alhekk ilvja;; imbag[ad iwassalna g[all-fer[ ta’ l-G[id permezz tal-apprezzament tad-don salvifiku ta’ :esù fis-salib u lqawmien tieg[u.

G[alhekk importanti li nibdew irRandan tag[na b’[afna kura;;. Irridu nkunu lesti nit[abtu u ni;;ieldu kontra l-[a]en. L-Evan;elju wa[du mhux bi]]ejjed; l-Evan;elju qisu l-armi talgwerra imma hemm b]onn tas-suldati li jaqbduhom f’idejhom u jissieltu. Il-Litur;ija kollha tal-G[id twassalna g[all-konver]joni; dan huwa liskop tag[ha. B[al :esù rridu n[allu lilna f’idejn il-Missier. L-Evan;elji jag[tuna l-armi spiritwali g[all-vja;;; il-Kelma ta’ Alla flimkien mas-sagrament tarRikon/iljazzjoni g[andhom flimkien iwassluna g[and Kristu. Je[tie; li nkunu /erti li Alla se jroddilna l-ma[fra permezz tal-misteru talKnisja li huwa frott tal-;isem u dDemm ta’ Kristu nnifsu.

{SIEB

Xejn ma jista’ ji;ri lilek li ma ;arax lil [addie[or. – Anonimu

tieg[ek kull darba li nobdu g[allKelma tal-{ajja li jwassal lilna lMulej. Fil-mumenti ta’ dlamijiet li ng[addu minnhom f’diversi waqg[at ta’ [ajjitna, il-kuntatt tag[na mal-Mulej hu b[al ra;; ta’ dawl, dawl li jeg[leb is-saltna taddlamijiet li [afna drabi nkunu lsira tag[ha, dlamijiet ta’ vizzji u []unija, dlamijiet ta’ suppervja. Hemm b]onn UR:ENTI li n[allu lill-Mulej imissna. Hemm b]onn li n[allu lill-Mulej jag[tina d-dawl. Hemm b]onn li kif lag[ma fil-Van;elu tal-lum obda lkmand ta’ :esù, hekk a[na ma g[andniex triq alternattiva x’nag[]lu. Hi s-sej[a li tag[mlilna l-litur;ija tal-lum biex dik il-fidi li r/evejna fil-mag[mudija nkabbruha u nwassluha lill-o[rajn. Kristu hu d-dawl tad-dinja. B[ala nsara lkoll kemm a[na rridu nkunu xhieda [ajja ta’ dan id-dawl. Il-Kelma L-Ewwel Qari tal-lum, me[ud mill-Ewwel Ktieb ta’ Samwel, jirrakkonta l-;rajja ta’ ]mien isSlaten fejn insibu l-figura ta’ David li minn rag[aj tal-imrie[el ji;i mag[]ul Sultan. Alla ma j[arisx lejn l-u/u[. U propju din l-g[ajta g[all-protezzjoni u kenn tal-Mulej

fuqna, insibuha fis-Salm 22 fejn g[andna sej[a lill-Mulej b[ala rRag[aj it-Tajjeb, Rag[aj li jsegwi b’mod personali l-mer[la tieg[u. La l-Mulej hu l-kenn tag[na g[andna nkunu konvinti li a[na wlied id-dawl, kif itenni San Pawl fit-Tieni Qari tal-lum fl-Ittra lillEfesin. Fil-Van;elu tal-lum, me[ud minn San :wann, g[andna l-fejqan tal-ag[ma li jikseb id-dawl g[ax obda u emmen fid-diskors ta’ :esù. Il-{ajja 1. A[na lkoll ulied id-dawl. F’dan i]-]mien tar-Randan irridu

ni//ekkjaw liema dawl qed idawwal il-[ajja tag[na. 2. Hemm b]onn li nkunu umli biex nisimg[u u ng[ixu l-Kelma t’Alla. 3. Hemm b]onn li nwettqu dak li jordnalna :esù biex tassew naraw l-g[a]liet f’[ajjitna. 4. Alla ma j[arisx lejn l-u/u[ kif nisimg[u fl-Ewwel Qari. Kul[add g[andu missjoni importanti fis-Saltna Tieg[u. 5. F’dan i]-]mien tar-Randan irridu nfittxu li nsa[[u sewwa u malajr id-dawl tal-fidi tag[na. Id-Djalogu Mulej, g[allimna nwettqu sew il-[idma tag[na bid-dawl tieg[ek li nu]awh a[na.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Opinjoni

Arturo Toscanini Sfond Storiku

Dun Pawl Camilleri Opinjonista pauca43@gmail.com

Toscanini (25.03.1867-16.01.1957) kien surmast tal-mu]ika e//ellenti. Kien wie[ed min-nies tal-mu]ika l-aktar mag[rufin tal-a[[ar tas-seklu 20. Baqa’ mag[ruf g[all-intensità u l-perfezzjoni]mu tieg[u; g[all-widnejn orkestrali tieg[u fid-dettalji; u g[all-memorja fotografika tieg[u. Fl-1898 (ta’ 21 sena) sar is-surmast ta’ La Scala, Milan. Mill-1908 sal-1915 kien is-surmast ewlieni tal-Metropolitan Opera Company fi New York City. Fl-1937 sar is-surmast tan-National Broadcasting Company Symphony Orchestra li ;iet imwaqqfa apposta g[alih. Kien jag[mel ta[ditiet mu]ikali kontinwament fuq stazzjonijiet tar-radju u t-televi]joni, spe/jalment fl-Amerika. Aneddotu. Il-kompo]itur Giacomo Puccini (1858-1924), filMilied kellu d-drawwa li jibg[at kejk lil kull wie[ed mill-[bieb tieg[u. Darba minnhom, ftit qabel il-Milied, kellu ;lieda ma’ Toscanini, u mar ikellem lid-dul/ier biex ma jibg[atlux kejk lil Toscanini. Imma kien ;a [adhulu. L-g[ada, Toscanini r/ieva telegramm ming[and Puccini: “kejk mibg[ut bi ]ball!” Toscanini wkoll bag[at telegramm lil Puccini: “kejk mikul bi ]ball!”

Kummenti

• Inti x’tag[ti l-iktar lill-[bieb? Fil-kultura tag[na, xi rigal kultant lill-[bieb ma jonqosx. Imma l-ikbar rigal li jistg[u jag[tu l-[bieb huma l-[in, l-interess, il-pa/enzja, il-kompressjoni, is-solidarjetà, l-ispalla li tissaporti, il-maktur li jixxotta d-dmug[, is-skiet f’/erti mumenti, il-kelma ta’ inkora;;iment. Il-ma[fra f’qasir ]mien. Ir-relazzjoni li mhux skjavitù, li mhux ossessjoni, li mhux possessività. Veru li min isib [abib tajjeb ikun sab te]or. Fl-egoi]mu tag[na, kul[add jixtieq isib minn dawn il-[bieb-te]or. Imma l-isfida tag[na hi li noffru lill-o[rajn din il-[biberija ;enwina u ;eneru]a, li ma tkunx sensittiva ]]ejjed u lesta biex tie[u g[aliha g[al kull [a;a ta’ xejn. • T[obb tpattiha xejn, b[al Puccini? Fit-12 ta’ Frar 1980, qatlu lill-Prof. Vittorio Bachelet (1926-1980), appena spi//a

lezzjoni fl-Università La Sapienza, Ruma. Kien Im[allef u mexxej tal-Azzjoni Kattolika. Jumejn wara sar il-funeral tieg[u fil-knisja ta’ San Roberto Bellarnuno, Ruma stess. Wie[ed minn uliedu, Giovanni, ta’ 25 sena, qara t-Talba talFidili. Meta spi//a dak li kellu miktub, qal hekk: “Nitolbu wkoll g[al dawk li qatlu lil missieri, biex fuq fommna jkun hemm dejjem il-ma[fra u qatt il-vendetta, dejjem il-[ajja u qatt il-mewt tal-o[rajn”. Kien hemm applaws twil g[al dalkliem. Meta ng[a;;buha xi ftit, bil-Malti ng[idu: “lanqas li qatlulek lil missierek!” Lil dan qatlulu lil missieru, u [afer. U jien? U int? • Kemm int kapa/i twie;eb ir-rabja tal-o[rajn b’/ajta? Jien kultant nirrealizza kemm nag[mlu tra;edji fuq ix-xejn. Kemm nie[du g[alina malajr, u kemm nirrea;ixxu bil-ponta tas-sejf. G[al kelma nwie;bu b’mija. Intawluha flok naqtg[uha. Jonqosna [afna dak li l-Ingli]i jsej[u sense of humour. Mediterranji wisq! Nie[du n-nar f’[akka t’g[ajn. Ovvjament, [adt m’g[andu jag[mlilna azzjonijiet mhux f’posthom. Il-provokzzjoni m’g[andhiex tkun. Imma kieku nitfu n-nar millewwel, ma jsirx in/endju, li fih aktarx li naqbdu a[na wkoll. ?ajta f’waqtha taf tni]]el [afna tensjoni u tqassar il-;lied, u tiffranka [afna we;g[at u ksur ta’ relazzjonijiet. Imbierek min jaf jg[id u jie[u /ajta!

Tbissima

Quddiemi, mill-knisja, kien [iere; ra;el. Il-Kappillan, li kien qed isellem lin-nies barra, [adlu b’idu, u ;ibdu fil-;enb, qisu ried ikellmu wa[du. Imma smajtu. Il-Kappillan qallu: “kemm nixtieqek tid[ol fl-Armata tal-Mulej!” “Sur Kappillan”, qallu dak, “jien ;a qieg[ed fl-Armata tal-Mulej”. “Imma jien ma narakx il-knisja [lief fil-Milied u l-G[id”, qallu l-Kappillan. U r-ra;el re;a’ wie;bu: “jien qieg[ed fisServizz Sigriet!” – Int ma tidher qatt il-knisja? G[aliex?

{sieb Finali. “Min jigdeb irid ikollu memorji tajba”. Kemm tfittex li tg[id il-verità, anki jekk ikollok t[allas prezz?

Nitlob kemm nitlob g[alxejn! Patri Mario Attard OFM Cap Opinjonista

Bit-talb jintreb[u battalji kbar!… It-talb isa[[a[ lill-persuna li tkun qieg[da titlob

Smajtha kemm-il darba. :ieli ng[aditli bid-dmug[ nie]el mal-[addejn. Drabi o[ra rajtha mifruxa fuq wi// [osbien li j[ares fil-vojt f’telfa kbira biex ifittex it-twe;iba li se tag[tih il-[ajja. Il-[ajja f’lenti Nisranija nistg[u nxebbhuha ma’ dg[ajsa li dejjem tba[[ar f’o/ean wiesa’ u mifrux. Daqqa d-dg[ajsa ta[sel [a teg[req g[ax tibda tin]el ’l isfel g[al rasha fil-fondoq tal-o/ean. Drabi o[ra ta[sel tog[la ’l fuq u taqleb lil min ikun hemm fiha g[all-warranijiet fil-ba[ar fond u kiesa[. Nammetti. Il-ba[ar, ji;ifieri s-sitwazzjonijiet differenti tal[ajja, jg[addu minn bosta tibdiliet. Daqqa jkunu kalmi. Xemxin. B’]iffa [elwa li tid[ollok f’g[admek. U dawn is-sitwazzjonijiet i;ag[luk tg[id: “Kemm hi sabi[a l-[ajja!” Drabi o[ra l-imwie; jibdew jitqawwew ftit ftit. L-irjie[ joktru. U aktar ma jibda jg[addi l-[in aktar jibdew jiqlielu bil-bosta. B’xorti [a]ina xi drabi tant kemm ikunu [orox li ta[sibhom se jitilg[u g[ad-dg[ajsa ta’ [ajjitna u jibilg[uha! L-istorja tal-[ajja hi dik li hi! G[al u[ud l-istorja tant kemm tathom fuq wi//hom li fl-imwie; id-dg[ajsa ta’ [ajjithom inbarmet u nbelg[et mill-qilla tal-imwie;. Kienet min kienet il-persuna tant kemm mew; il-[ajja tela’ g[aliha li d-dg[ajsa ta’ [ajjitha bdiet timtela bl-ilma. U daqskemm imtliet mew;a /kejkna kien jonqosha biex tin]el fil-qieg[! Lespressjoni spontanja li int u jien no[or;u quddiem stejjer b[al dawn hi familjari: “G[ax kemm tifla[ taqla’!” Diskors b[al dan huwa reali. }gur li mhuwiex ta’ xi [add li jag[mel lilu nnifsu vittma! Min jag[mel lilu nnifsu vittma ja[rabha l-[ajja u mhux jaffa//jaha. Issa l-[alel jafu jkunu [afna xorta. Hekk ng[idu a[na sitwazzjoni mwieg[ra finanzjarja jew li persuna ma g[andhiex xog[ol. Madankollu lag[ar [alel li je]istu fl-o/ejn tal-[ajja huma dawk li no[olqu a[na stess. Ji;ifieri bil-mod in;ust u inuman kif in;ibu ru[na ma’ xulxin! Meta jiena na[qar lill-proxxmu tieg[i jiena m’iniex ng[ix ta’ bniedem. Meta nistenna l-impossibbli ming[andu jiena m’iniex bniedem. Meta jiena nikkundanna persuna f’mo[[i g[ax f’qalbi ma n;erra[hiex, b’tali mod li tag[mel x’tag[mel ma tissodisfanix, jiena m’iniex bniedem. Meta nfittex ixxag[ra fl-g[a;ina bl-isku]a li kollox isir sewwa jiena m’iniex

bniedem. Meta na[taf kull opportunità biex bl-isku]a qarrieqa “tal-;ustizzja” jiena ni[dar u nivvendika ru[i mill-proxxmu tieg[i jiena m’iniex bniedem. Nistg[u ntawlu l-litanija kemm tridu! Madankollu [a;a wa[da hij importanti: jekk ma n[ennx m’iniex bniedem. Nista’ nkun xi nkun! President jew politiku, ra;el mi]]ewwe; jew g[a]eb, qassis jew patri! Xi ]mien ilu persuna bag[titli messa;;. Fih kitbitli hekk: “Ma jistax ikun li qed nag[mel dan it-talb kollu u nibqa’ nbati din it-tbatija kollha!” }ew;ha ma riedx jaf biha. Warrabha! Tefag[ha fil-;enb. Kemm ippruvat tersaq lejh. Kemm ittantat tkellmu bil-[lewwa. Imma ma jridha b’xejn! Meta jaraha qisu ra lil dak ta’ ta[t San Mikiel. X’se tag[mel? Talbet fuq li talbet biex ]ew;ha jifta[ qalbu. U naf g[ax urietni. Imma ]ew;ha baqa’ iebes ;ebla. Ma jrid i/edi b’xejn. Baqa’ mwa[[al f’dak li qieg[ed jag[mel. Baqa’ isostni li l-istil ‘;did’ ta’ [ajja li qieg[ed jg[ix hu t-tajjeb. Il-mara ssuktat titlob u xxerred id-dmug[. U ]ew;ha donnu aktar jitwebbes. U meta waslet f’punt fejn ma fel[itx aktar il-mara bdiet titlef it-tama. Bdiet ter[i l-kuruna minn idejha. U l-qlug[ taddg[ajsa li kien qieg[ed i]omm il-mew; qalil milli jitla’ fuqha u jiblag[ha issa nfeta[ bera[! L-ilma qalil tal-ba[ar, li ma ja[firha proprju lil [add, issokta tiela’ g[al fuq iddg[ajsa tag[ha. Beda jg[arraqha bil-mod il-mod! Imma s-soluzzjoni x’inhi? X’nag[mel meta l-ba[ar ta’ [ajti jibqa’ jiqliel? Kif se n;ib ru[i jekk g[al min qieg[ed nitlob jibqa’ jwebbes rasu? Il-Mulej lil [add ma jaqbad minn g[onqu! Anzi jibqa’ jistedinna b’im[abba biex nersqu lejh. Mela anki lil dan ir-ra;el hekk qieg[ed jag[millu. Madankollu l-mara g[andha f’idejha l-aqwa arma. It-talb! Bit-talb jintreb[u battalji kbar! Kif? It-talb isa[[a[ lill-persuna li tkun qieg[da titlob! It-talb jg[inha tara l-affarijiet b’mod differenti minn kif kienet tarahom qabel. It-talb jag[tiha l-grazzja tal-perseveranza. Dik il-perseveranza li tg[inha tibqa’ tba[[ar fil-maltemp g[ax iggranfata malMulej! U anki jekk l-imwie; tal-[ajja jiqlielu u x-xemx tg[ib u taqa’ d-dalma, hi tibqa’ tba[[ar! Ma teg[riqx! Mela kura;;! Ibqa’ itlob g[ax bit-talb il-fidi tieg[ek filMulej issir tal-azzar!

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Lokali

Imnedija l-mobile app il-;dida ta’ Citadel Insurance

Citadel Insurance g[adha kif nediet lewwel mobile app multifunzjonali fl-u]u tal-assigurazzjoni f’Malta. Din il-mobile app ;dida, li tista’ titni]]el minn fuq l-iPhone u l-iPad, se t[affef u tiffa/ilita aktar l-interazzjoni bejn il-klijenti u s-Citadel. Din l-app tas-Citadel hi ming[ajr [las u tinstab flApple store. Tista’ titni]]el fa/ilment u tit[addem ming[ajr ebda diffikultà. Permezz ta’ din l-App tas-Citadel, wie[ed jista’ jkollu a//ess g[all-[ti;iet tal-assigurazzjoni fuq il-mobile meta jrid u fejn irid. B’din l-App il-;dida, il-kli-

jent ikun jista’ j;ib stima immedjata g[all-assigurazzjoni tal-karozza, tad-dar jew tad-dg[ajsa tieg[u. Jista’ wkoll jitlob li tintbag[atlu informazzjoni dwar il-premium tal-assigurazzjoni fuq il-[ajja. Mill-mowbajl tieg[u, wie[ed jista’ wkoll jixtri l-assigurazzjoni talivvja;;ar, jara l-informazzjoni dwar ilkont tieg[u u j;edded il-polza tal-assigurazzjoni. Il-mobile app tas-Citadel jinkludi wkoll claim kit g[all-klijenti biex ju]awh f’ka] ta’ in/ident tat-traffiku. Lapp fiha wkoll funzjoni sempli/i u komda biex il-klijent ikun jista’ j[allas

il-kontijiet permezz ta’ sistema m[arsa ta’ pagamenti. La darba l-klijent ini]]el l-App tas-Citadel, hu jkun jista’ j[allas direttament minn fuq il-mobile kull meta s-sistema tfakkru li jkun wasal i]]mien biex i;edded il-polza tal-assigurazzjoni. It-tim tas-Citadel se jibqa’ jtejjeb isservizzi li jipprovdi fuq il-mobile app biex iwessa’ l-livell ta’ interazzjoni mal-klijent. Citadel Insurance hi wa[da minn ]ew; kumpaniji tal-assigurazzjoni lokali komposti li toffri firxa wiesg[a ta’

prodotti li jinkludu assigurazzjoni fuq il[ajja, assigurazzjoni personali jew kummer/jali, u prodotti o[ra spe/jalizzati. Permezz tas-sussidjarja tag[ha sCitadelHealth Insurance Agency Ltd, li hi l-a;ent esklussiv awtorizzat tas-Swiss Life Prévoyance et Santé, toffri wkoll skemi ba]i/i privati ta’ assigurazzjoni tas-sa[[a fi sptarijiet f’Malta u barra. Ni]]el l-App issa, jew /empel lisCitadel fuq Freephone 80072322 jew ]ur is-sit elettroniku www.citadelplc.com. Il-kumpanija u s-sussidjarja tag[ha huma awtorizzati u regolati mill-MFSA.

Mowbajl g[al kundizzjonijiet diffi/li

Il-CAT B100 hu disinjat spe/ifikament biex ikun jista’ jiffunzjona bla ebda problemi anki fl-iktar temp ikrah u ambjent diffi/li. Issa l-CAT B100 hu disponibbli ming[and GO. Dan il-mowbajl hu waterproof u dust proof. Jista’ ja[dem f’temperaturi li jvarjaw minn 22 /entigrad ta[t i]-]ero sa 55 /entigrad. Dan il-mowbajl qed ikun offrut bla ebda [las mas-sistema introdotta re/entement tal-Limitless25 bi pjan ta’ [las kull xahar meta wie[ed jiffirma ftehim ta’ sentejn. Kurt Law, Device Support Officer ta’ GO, qal li [afna klijenti g[andhom b]onn telefon b’sa[[tu, wie[ed li jkun jifla[ g[all-kundizzjonijiet []iena tal-post tax-xog[ol tag[hom. Il-CAT B100 g[andu keypad kbira, fa/li biex tintu]a, bi frejm sod li jfisser li t-telefon ma ji;rilu xejn jekk jaqa’ g[oli ta’ 1.8 metru. It-tag[mir g[andu wkoll il-vanta;; li fih mikrofonu li jtaffi l-[sejjes flakwati u loudspeaker tal-aqwa kwalità ideali g[al min ja[dem f’ambjent storbju]. Il-CAT B100 g[andu wkoll batterija ta’ [ajja twila li biha persuna tista’ titkellem kontinwament sa 10 sig[at ming[ajr il-[tie;a li ti//ar;ja. G[al aktar tag[rif /empel freephone 80072121 jew missit www.go.com.mt.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Passatemp Mimdudin:

Tag[mel differenti waqt li jara t TV? (6) 3. Id-dar t’Alla (6) 7. Pajji] Afrikan (7) 8. —— r-ri[, marda komuni fost it-tfal (5) 9. Fil-gwerra tg[idx kemm ni]lu minnhom u g[amlu stra;i (5) 10. Simpati/i u g[andhom fattizzi sbie[ (9) 11. Ejja ’l hawn, vi/in tieg[i! (5) 13. Wie[ed mis-sinjali ta]-}odjaku (6) 15. Tag[mel splu]joni ]g[ira (6) 17. Wie[ed trijonfali narawh fit-toroq filjiem tal-karnival (5) 21. Tkun qed tag[milha meta titlob sku]a lil xi [add g[al xi nuqqas min-na[a tieg[ek (9) 23. {xuna (5) 24. I]jed [afifa (5) 25. :ara b’kumbinazzjoni (7) 26. Mhux marbut u mdewweb ukoll (6) 27. Jiffurmaw parti mill-ekwipa;; ta’ vapur (6) 1.

Weqfin:

1. Kannokkjali (6) 2. Ju]a ri;lejh b’[effa kbira (5) 3. Isimha mo[bi f’ikla ravanell? (5) 4. Kesa[ sil;, ng[idu (7) 5. Kul[add ji;;ieled kontra dan il-vizzju ikrah (5) 6. Tg[idx kemm hu mist[i (6) 7. Delizzju ta’ Ruman maqlub? (5) 12. Dak ta’ Katanja msemmi g[ax-xiri bl-ir[is (3) 14. Min jilg[ab mieg[u jista’ jin[araq (3) 15. Fallakki (6) 16. Fjuri li jfu[u [afna u li g[andhom limsiemer tag[hom (7) 18. }ifna li ;;ieg[lek tixrob [afna rum? (5) 19. Tixrob minnha jew tirba[ha f’kompetizzjoni (5) 20. B’nofs kannol, g[al darbtejn ikollok ]ifna o[ra viva/i Fran/i]a? (6) 22. Ixappap il-[ob] fiz-zalza (5) 23. Gravi [afna u m’hix ta/-/ajt! (5)

6 8

Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Qalbna; 3. Fessud; 7. Sallura; 8. Armar; 9. Ordni; 10. Makkjetti; 11. Iddub; 13. Alwett; 15. Issara; 17. Birra; 21, Sturnelli; 23. Azzar; 24, Radmu; 25. }arbuna; 26. Armier; 27. Basket. Weqfin> 1. Qoxqox; 2. Nilwi; 3. Frank; 4. Spanjol; 5. Curmi; 6. Artist; 7. Sodod; 12 u 14. Dwawar; 15. Insara; 16. Runduni; 18. Rizza; 19. Tigra; 20. Prosit; 22. Li]ar; 23. Adura.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

IRBA{… voucher ta’ 15-il ewro li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument,

Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[a tat-Tisliba tal-{add 16 ta’ Marzu 2014 hi: Doreen Bartolo, 305, ‘Molly’,

Naxxar Road, Birkirkara BKR 9041.

Soluzzjonijiet 1. Il-parti ta’ fuq tal-bini g[oli fuq ix-xellug u lparti ta’ ta[t tas-sufrun. 2. L-g[olja fuq ix-xellug u kif tinsab il-lenza m]aqqa minn mal-qasba. 3. L-apertura tonda filfa//ata tal-bini fuq ix-xellug u l-parti tonda ta’ fejn titkebbeb il-lenza fuq irrukkell tal-qasba. 4. Il-parti t’isfel tal;akketta u l-parti ta’ fuq tal-kappell. 5. Denb il-fekruna u lg[ajn ix-xellugija tarra;el. 6. Ftit [axix [dejn ilparti t’isfel tal-bastun u rrifless fl-ilma wara lispallejn tar-ra;el. X’g[andhom komuni^

X’g[andhom komuni^

Dawn i]-]ew; xeni g[andhom komuni bejniethom seba’ partikularitajiet. E]: is-s[aba fix-xena ta’ fuq u parti mill-ilma f’dik ta’ ta[t. Baqa’ sitta, u dawn g[alik.

20 Differenza

G[oxrin differenza

Dawn i]-]ew; xeni jidhru identi/i, imma ta’ ta[t tvarja minn ta’ fuq f’mhux inqas minn g[oxrin differenza. Min se jsibhom lewwel?

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Televi]joni # Radju

NET TELEVISION

Rolling Stones, Rock of Ages – Net Television, 20:30

TVM ........................

07:00 L-G[odwa t-Tajba 07:30 Grow your own vegatables 08:00 L-Irkant 08:30 :EU 09:00 G[awdex Illum 09:30 Tuffi[at Migduma 10:00 Valletta 10:30 Malta u Lil Hinn Minnha 12:00 A[barijiet 12:10 {add G[alik 15:30 Gadgets 16:00 A[barijiet 16:05 The wedding battle (r) 18:00 A[barijiet 18:10 Madwarna 18:40 Venere 19:15 Mixage 20:00 A[barijiet 20:45 American Idol 23:15 A[barijiet Malta u Lil Hinn Minnha (r):

Ir-Rolling Stones hi band li ferr[et il-qlub ta’ miljuni ta’ persuni matul is-snin b’mod spe/jali fis-snin 60 u 70. Listess jista’ jing[ad g[as-sena 2008 meta sar kun/ert millmembri ta’ din il-band u li g[alih attendew eluf ta’ nies. L-i]g[ar ]ew; membri talgrupp huma Mick Jagger u Keith Richards, li minkejja li din is-sena g[alqu 65 sena wara karriera ta’ aktar minn 45 sena, jidher li ]-]mien ma [alla ebda effett fuqhom fejn jid[lu l-kant u l-entu]ja]mu fil-kun/erti tag[hom. Id-dokumentarju ‘Rock of Ages’ se je[odna lura fl-istorja tar-Rolling Stones, li taw lewwel gig tag[hom fil-klabb Marquee fit-12 ta’ Lulju 1962.

TVM ..........2.............. 08:30 09:00 09:45 10:30 11:00 11:30 12:00 13:00 14:00 20:00 20:30 20:40 21:00 23:00

Grow your own vegetables Quddiesa Kurrenti (r) Madwarna L-Irkant Valletta The Wedding Battle (r) Animal Diaries Luxdesign World Cup Magazine A[barijiet g[al Dawk Neqsin mis-Smig[ Madwarna Kontrattakk A[barijiet bl-Ingli]:

It-telespettaturi se jaraw irrivalità li kienet te]isti bejnhom u bejn il-Beatles, u ssagrifi//ji li kellhom jag[mlu matul is-snin biex jibqg[u j]idu l-fama tag[hom malpubbliku. Il-kontroversja ma naqsitx matul is-snin, spe/jalment filproblemi li da[lu fihom, meta sa[ansitra ;ieli ;;ieldu bejniethom, ma’ xi nies u kien hemm ukoll allegazzjonijiet ta’ drogi, tant li ;urnal partikulari kiteb dwarhom bittitlu ‘Would you let your sister go with the Rolling Stones?’. Naraw kif Brian Jones telaq il-grupp u ftit wara nstab mejjet. Dan u [afna aktar illejla fil-programm.

08:30 10:00 11:20 12:30 12:45 Malta 14:00 14:40 16:15 17:00 17:30 17:40 18:45 19:30 20:30 21:30 22:30 23:30

Breakfast News Aroma Kitchen (r) Triq Wa[da ONE News World Next Top Model Pink Panther Satuday Xpress Teleshopping L-Argument ONE News L-Argument PL Attivita’ Politika ONE News It-Tfal Maskra On D Road ONE News.

Il nostro amico Charly – Raidue, 09>05

06:30 10:00 10:30 10:55

La bibbia – Dio nell storia – Rete 4, 21>15

06:00 07:58 08:50 10:05 11:30 13:00 13:40 14:00 18:50 20:00 20:40 21:10 23:15 00:15 01:45 02:25

Prima pagina # Traffico Meteo.It# Tg 5 Le frontiere dello spirito Belli dentro Le storie di melaverde Tg 5 # Meteo.It L’Arca di noe’ Domenica live Avanti un altro Tg 5 # Meteo.It Paperissima sprint Giass Grande fratello riassunto X style Paperissima sprint. Figli-hijos. Film

07:00 NET News 08:30 Telebejg[ 09:30 Iswed fuq l-Abjad (r) 11:30 Nis;a Maltija 12:00 Accordo (r) 13:30 Premier (r) 14:00 NET News 14:05 Premier 14:30 Mitqlu Deheb (r) 17:00 M Fashions Malta 18:00 NET News 18:05 Flusek (r) 18 :40 Wheelspin (r) 19:30 NET News 20:15 G[alik fl-Ewropa 20:30 Dokumentarju – Rolling Stones – Rock of Ages 21:30 NET News 21:35 Replay 23:15 NET News

ONE ........................

RAIUNO ........................

CANALE ................5........

Illum il-{add

RETE ..........4 .............. 07:40 08:00 08:30 09:25 10:00 10:50 11:30 13:00 14:45 17:05 18:55 19:35 20:30 21:15 23:15

Tg 4 Night news Zorro Magnifica Italia I santi Santa messa Pianeta mare -estate Tg 4 # Meteo.It Donnavventura Mister Roberts. Film Guerra indiana. Film Tg 4 # Meteo.It Il segreto Tempesta d’amore La bibbia – dio nell storia La giuria. Film.

12:00 12:10 12:20 13:30 14:00 14:25 14:35 16:30 17:25 18:50 20:00 20:35 20:40 21:30 23:35 00:35

UnoMattina in famiglia Buongiorno benessere A sua immagine Santa Messa dalla Chiesa Gesu Divino Maestro in Roma Recita dell’Angelus A sua immagine Linea verde Telegiornale L’arena Pole position G.P. Della Malesia di F1 Tg 1 Domenica in L’Eredita Telegiornale Tg sport Affari tuoi Un medico in famiglia Speciale Tg 1 Tg 1 notte # Che tempo fa.

ITALIA .............1........... 06:25 07:00 08:55 10:35 12:25 13:00 14:00 14:25 16:20 18:30 19:00 19:30 21:30 00:35

02:20

Chante! Till death – per tuta la vita Scooby-doo e il mostro di lochness. Film Free willy 3 – il salvatag gio. Film Studio aperto # Meteo.It Sport mediaset Grande fratello Moondance Alexander. Film Flicka 2 – amici per sem pre. Film Studio aperto # Meteo.It Cosi’ fan tutte Save the last dance 2. Film Lucignolo Code name: the cleaner. Film Grande fratello

RAIDUE ........................ 07:00 07:25 08:15

Incinta per caso Lassie Voyager factory inside the world 09:05 Il nostro amico Charly 10:30 Cronache animali 11:30 Mezzogiorno in famiglia 13:00 Tg 2 giorno 13:30 Tg 2 Motori 13:40 Meteo 2 13:45 Quelli che aspettano 15:40 Quelli che il calcio 17:05 Tg 2 L.I.S. # Meteo 2 17:10 Stadio sprint 18:10 90 minuto 19:35 Countdown 20:30 Tg 2 21:00 N.C.I.S. 21:45 Intelligence 22:40 La domenica sportiva 01:00 Tg 2 01:20 Protestantesimo 02:00 Adrenalina blu – La leggenda di Michel vaillant. Film.

RAITRE ........................

06:00 07:05 07:55 08:00 09:30 10:45 11:10 11:30 12:00 12:18 12:25 12:55 13:25 14:00 14:30 15:05

19:00 19:30 20:00 23:00 00:05 00:25 00:30 01:25

Fuori orario La grande vallata Televisoni pirata Gli imbroglioni. Film Il conti ugolino TeleCamere Tgr estovest Tgr regioneuropa Tg 3 # Tg 3 fuori linea Tg 3 persone Tgr mediterraneo 12 idee per la crescita Fuori Quadro L’arte serve Tg regione # Meteo In 1#2 ora Kilimangiaro com’e’ pic colo il mondo Tg 3 # Meteo Tg regione # Meteo Blob Masterpiece Tg 3 # Meteo 3 Tg regione TeleCamere Fuori orario – Cose (mai) viste.

Moondance Alexander – Italia 1, 14>25

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Televi]joni # Radju

X’tista’ tara llum...

................................................................................................................................................................................

Replay – Net Television, 20>30

Il - Kampjonat Premier issa da[al f ’ fa]i mill - aktar interes santi . Kemm i/ - Championship Pool kif ukoll ir - Relegation Pool qed ikunu missielta u llum il programm Replay se jiddiskuti l - andament tal - Kampjonat flimkien mal - mistednin g[al din il - ;img[a . Pre]enti fl - i studio ta ’ Replay se jkun hemm ]ew; kow/is : Winston Muscat u Oliver Spiteri , kow/is ta ’ Naxxar Lions u Vittoriosa Stars rispettiva ment , kif ukoll l - eks plejer internazzjonali Malti Ivan Woods ta ’ Sliema Wanderers . B[al dejjem , insegwu r - rubri ka Top 5 kif ukoll ‘ Rajna u Smajna ’ li twassal stejjer esklussivi mill - kamp tal - futbol lokali . Il - programm jippre]entawh Christian Micallef u Sarah Agius .

Ivan Woods

Illum fuq Radio 101

..............................................

Ing[aqdu ma’ Focus 101 bejn id-9:30am u l-11am, b’anali]i tal-gazzetti ta’ nhar ta’ {add. Wara, mill-11am sa 12am issir xandira diretta tal-laqg[a tal-Kap tal-Partit Nazzjonalista Simon Busutill li se ssir f’G[ajnsielem, G[awdex.

Mieg[ek – It-Tlieta, 21:35

Accordo – It-Tnejn, 15:30

Il-programm Mieg[ek se jiddiskuti t-tema tarrikon/iljazzjoni, il-ma[fra ta’ g[emilna, spe/jalment meta jsir /ajt goff relatat mal-1 ta’ April. G[alkemm ilma[fra kul[add ikun jixtieqha, a[na kemm a[na lesti li na[fru? Ing[aqdu ma’ Lisa Spiteri u Fr Karm Debattista g[al diskussjoni dwar din it-tema interessanti.

Ing[aqdu g[all-programm ie[or interessanti flimkien ma’ Mary Tabone, li se tippre]enta fattur ie[or fiddekorazzjoni tad-dar waqt ir-rokna tag[ha dwar l-u]u tal-purtieri, kif ukoll tiddiskuti disinji u drappijiet tala[[ar moda, flimkien mal-mistednin tag[ha Mark Frendo, interior designer, Chris Grech u Joe Cini, esperti fuq il-kmamar tal-banju u xog[lijiet tal-ir[am, rispettivament.

05:30 06:00 07:55 08:00 08:30 09:30 11:00 11:55 12:00 12:30 15:00 15:05 16:00 16:05 17:00 17:55 18:00 18:30 20:30 22:30 23:30 01:00

Ru]arju Fidi u [ajja Avvi]i tal-Mejtin u An;elus Bulettin tal-A[barijiet Mar/i u Bandalori - Joe Chetcuti Focus 101u Anali]i tal-;azzetti Djalogu u Intervista Avvi]i tal-Mejtin u An;elus Bulettin tal-A[barijiet Skor (Pt 1) - Joe Vella A[barijiet fil-qosor Skor (Pt 2) - Sergio Carbonaro A[barijiet fil-qosor SKOR PT 2 (ikompli) A[barijiet fil-qosor Avvizi tal-Mejtin Bulettin tal-A[barijiet Slow Down - Mark Garrett Allegro Andante - Joe Fenech Djalogu u Intervista (r) Italomix (r) - Michael Treeby Mu]ika mis-Server

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Klassifikati

PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{

form. Prezz €99,000. ?emplu 79835637 jew 21227725.

Birkirkara

Il-Mellie[a – Tas-Sellum

MAISONETTE l-ewwel sular bi tliet kmamar tas-sodda blarja kollha tieg[ek. Permessi ma[ru;a g[at-tieni sular. Prezz €135,000. ?emplu 77475958 jew 79707481.

Birkirkara – Ta’ Paris

APPARTAMENTI ;odda lesti minn kollox b’veduti talba[ar u tal-kampanja, b’]ew; kmamar tas-sodda. Talba €127,000. ?emplu 79997604.

Is-Si;;iewi

GARAXX kbir 4.50m x 9m x 22.5m (15 x 30 x 75 pied). Talba €125,000. ?emplu 79997604.

APPARTAMENT ta’ 140 metru kwadru bi tliet kmamar tas-sodda, open plan enormi u terrazzin kbir fuq quddiem. ?emplu lis-sid 79272465.

Il-Fgura

I]-}ejtun

MAISONETTE isfel bil-bit[a kbira u bieb g[alih. Shell

DAR b’]ew; sulari u kantina bil-bit[a, fi/-/entru ta]-}ejtun.

Direttament ming[and is-sid. Prezz €140,000. ?emplu 21674684 jew 79694236.

Santa Venera

MAISONETTE duplex ta’ 240 metru kwadru bil-bejt u bl-arja tieg[u, bi tliet kmamar tas-sodda, open plan enormi u k/ina separata. Prezz €128,000. ?emplu lis-sid 79272465. G{ALL-BEJG{ JEW KIRI

{’Attard

GARAXX kbir 75 pied b’20 pied, livell mat-triq fuq 12-il filata. ?emplu 79425197.

{a] - }abbar – Triq is Santwarju

{ANUT bil - permess ideali g[al convenience shop jew ;eneru simili , armat lest . ?emplu 79425 1 97 .

Il - Fgura – Triq {a] }abbar

{ANUT armat lest , Class 4 bil - permess . Kbir u bil bit[a u store room . ?emplu 79425 1 97 .

Il - {amrun

GARAXX jew store , 11 5 il pied tul u 24 pied wisa ’, bil - bit[a , dawl , ilma u toi let . Bil - permess Class B . ?emplu 77200983 . G{ALL-KIRI

I] - }urrieq

{ANUT ( Class 4) fi Vjal l - Indipendenza , i] - }urrieq , fejn il - parke;; mhux prob lema , ideali g[all - uffi/ini , salon , e// . Dirett ming[and is - sid . ?emplu 7943 1 926 jew 79306052 .

L - Imsida – ta[t il Manchester Club fi triq prin/ipali

{ANUT bil - permess Class 4 , jista ’ jintu]a g[al con fectionery jew g[al u]u

ie[or . Talba ta ’ €1 0 kuljum . ?emplu lis - sid direttament fuq 99440293 .

Ra[al :did

{ANUT qrib is - suq . € 7 kuljum . ?emplu 79220559 jew 2 1 673828 .

San Pawl il - Ba[ar

APPARTAMENT b ’ kamra tas - sodda wa[da , g[all - kiri minn Marzu sa Lulju . ?emplu 79538559 . AVVI}I

Clearance sale

TA ’ antikitajiet f ’1 66 , Triq l - Imsida , Birkirkara . {inijiet tal - ftu[ : mit - 8 a . m . sas - 7 p . m . bejn it - 28 u t - 30 ta ’ Marzu 20 1 4 . ?emplu 994247 11 jew 79444599 .

Ftu[ ta ’ drena;;

BIL - jet power wash ( bil bowser) . Prezz minn € 25 . ?emplu 992820 1 4 .

Messa;;i

TRID tnaqqas mill - u;ig[ jew l - istress ta ’ kuljum . ?emplu g[al messa;;i rilassanti totali minn ter apista mara fuq 77865583 . T[ossok a[jar ]gur .

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Klassifikati

Ni]barazzaw – trasport – kull xog[ol

ALL CLEARANCE TRANSPORT innaddfu djar, fabbriki e// minn kull tip ta’ skart anke materjal tal-kostruzzjoni. Innaddfu ;onna. Nag[mlu qlug[ ta’ madum tal-art u talkmamar tal-banju. Tindif u tiswijiet ta’ bjar, tik[il u tibjid, gypsum, xog[ol ta’ alterazzjonijiet fuq l-antik, bdil ta’ soqfa, e//. Servizzi bil-highup. Xog[ol b’esperjenza kbira. ?emplu 79081719 jew 21433352. www.allclearancemalta.com

Sale ta’ antikitajiet

KOLLOX irid jinbieg[. Segwi s-sinjali minn [dejn il-poliklinika ta’ Ra[al :did. Is-sale jibda llum fl-10.30 a.m. f’66, Triq il-Foss, Ra[al :did. ?emplu 99462186.

Tiswijiet fil-pront u fil-post

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour. Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

Tiswijiet

TA ’ magni tal - [jata . G[al service u tiswijiet fil - pront . ?emplu 99422268 jew 2 1 4 1 6705 . G{ALL-BEJG{

G[amara antika

PO}AMBRELLA , vetrina , lavaman , kamra tas - sodda u tal - pranzu tal - kawba , jin bieg[u separatament . ?emplu 2 1 4 1 4 1 46 .

G[amara antika

TINKLUDI twaletta bil mera , lavaman , komodina , gradenza bil - mera u wi// tal - ir[am u gwardarobba kbira . Jistg[u jinbieg[u separati . ?emplu 99800607 .

Luzzijiet

}EW: luzzijiet f ’ kundiz zjoni tajba . Qeg[din fil Menqa , Marsalforn , G[awdex . Wie[ed kbir g[al - lampuki , u l - ie[or g[an - nassi u g[a]ul . Min hu interessat , i/empel 2 1 560 1 59 .

Settijiet tas - sodda

F ’ kundizzjoni tajba . €1 95 . ?emplu 27578075 .

Toilet seats

NAG{MEL xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bil-kuluri li jaqblu u kif tixtiquhom intom, g[all-kamra tal-banju kompluti bil-fittings. G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053.

Vari tal-:img[a l-Kbira

MA{DUMIN bl-idejn skont it-tradizzjoni Maltija. Settijiet bi prezz baxx. ?emplu 21495253. JIN{TIE:U

Car washers

PART-TIME. ?emplu 79272200.

Installers – PV

QEG{DIN infittxu installers tas-sistema fotovoltajka b’li/enzja tassewqan nadifa u mill-inqas sena esperjenza. Jekk

jog[;bok ibg[at is-CV tieg[ek lil m.bajada@bajadagroup.com jew /empel 21807123.

Installers#tekni/i – air condition

QEG{DIN infittxu installers#tekni/i tas-sistema tal-arja kondizzjonata, billi/enzja tas-sewqan nadifa u bil-li/enzja me[tie;a. Jekk jog[;bok ibg[at is-CV tieg[ek lil m.bajada@bajadagroup.com jew /empel 21807123.

Tiptoes Shoestores

JE{TIE:U salesperson matur. Kandidat ideali g[andu jkollu minimu ta’ tliet snin esperjenza u jkun jitkellem tajjeb bil-Malti u bl-Ingli]. Jista’ jkun mitlub ja[dem kemm filg[odu, filg[axija, kif ukoll is-Sibtijiet. Ting[ata prijorità lil min g[andu trasport tieg[u. Tista’ tapplika billi tibg[at CV b’email fuq vacancies@sarex.eu jew bil-posta fl-indirizz: Sarex Ltd, Triq Giovanni Mamo, Birkirkara BKR9035.

AVVI}I SO?JALI

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Avvi]i PN

HELGA ELLUL . Il-{bieb ta’ Helga

jorganizzaw Coffee Morning nhar it-Tlieta, 1 t’April fir-Razzaett l-Antik, f’{al Qormi. Prezz 6 ewro. Biljetti ming[and il-helpers jew /empel 21490643.

Ellul se jorganizzaw Coffee Morning nhar il-{amis, 3 ta’ April fil-Great Dane Restaurant (Danish Village), ilMellie[a fid-9.30am. Prezz 7 ewro bittrasport inklu]. G[all-biljetti /emplu 99126626.

THERESE COMODINI CACHIA. Il-

EDWIN VASSALLO . Il-{bieb ta’

CLYDE PULI. Il-{bieb ta’ Clyde Puli se

{bieb ta’ Therese Comodini Cachia se jorganizzaw Coffee Morning nhar l-Erbg[a, 2 ta’ April fl-iSplash & Fun, f’Ba[ar i/?ag[aq. Prezz 7 ewro bit-trasport inklu]. G[all-biljetti /empel 79425907.

Edwin Vassallo se jorganizzaw Ikla Buffet fl-okka]joni tal-G[id, nhar il{add, 6 ta’ April fil-Lukanda Cavalieri, f’San :iljan. Prezz 23 ewro. G[al aktar informazzjoni /emplu 21 433869.

ROBERT ARRIGO. Il-{bieb ta’ Robert

IN-NADUR . Il-Kumitat Sezzjonali tan-

Arrigo se jorganizzaw Breakfast Bingo fisSeabank Resort, il-Mellie[a, nhar il-{amis 3 t’April. Prezz 11-il ewro. Trasport fid-8.45am. G[all-bookings /emplu fuq 23285000.

Nadur qed jorganizza Pizza u Tombla Night nhar it-Tlieta, 8 t’April f’Ta’ Kenuna Bar and Restaurant fis-7.30pm. Diversi rigali sbie[ x’jintreb[u.

DAVID CASA. Il-{bieb ta’ David Casa se jorganizzaw Coffee Morning nhar it-Tlieta, 22 ta’ April fil-lukanda Qawra Palace, ilMellie[a, fid-9am. Trasport provdut. Prezz 6 ewro. G[all-biljetti /emplu fuq 25965316, 99839958 jew 79903090.

THERESE COMODINI CACHIA. Il-

{bieb ta’ Therese Comodini Cachia se jorganizzaw Coffee Morning nhar il-{amis, 24 ta’ April fil-Lukanda Imperial, f’TasSliema. Prezz 7 ewro bit-trasport inklu]. G[all-biljetti /empel 79425907.

AVVI}I O{RA IL-G}IRA. Il-barman tal-ka]in tal-partit filG]ira, kull nhar ta’ {add bejn l-10am u nofs in-nhar qed joffri lill-klijenti tieg[u xorb b’nofs prezz li jinkludi varjeta ta’ appetizers. Il-barman jixtieq jfakkar li qed jilqa’ book-

ings g[al kull tip ta’ ikliet. G[al aktar informazzjoni wie[ed jista’ j/empel 79948484.

{AL BALZAN. Il-Kumitat Sezzjonali PN

jav]a li qed jilqa’ tesseri ;odda kif ukoll ti;did ta’ tesseri ta’ kuljum fil-Ka]in PN bejn il-5pm u t-8pm. G[al aktar informazzjoni /empel fuq 99848644

L-ISLA. Il-Kumitat Sezzjonali tal-PN

jav]a li qed jilqa’ offerti g[at-tmexxija talbar tal-Ka]in PN Senglea. L-offerti g[andhom jintbg[atu lis-Segretarju tal-Kumitat Sezzjonali PN Senglea, Ka]in PN Senglea, 32/ 34, Triq San Pietru u San Pawlu, Senglea. L-offerti g[andhom jaslu sa mhux aktar tard minn g[ada t-Tnejn, 31 ta’ Marzu fis-6pm. Il-Kumitat jirriserva d-dritt li jirrifjuta kwalunkwe offerta anke dik laktar l-vanta;;u]a.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Lokali

Appo;; li/-?entru ta’ Ri]orsi Helen Keller Vodafone Malta Foundation dan l-a[[ar g[ammret il-Jacuzzi fi/?entru ta’ Ri]orsi Helen Keller b’apparat li se jg[in lill-istudenti ja//essaw ilJacuzzi u jag[milha aktar fa/li g[all-impjegati li jg[inu li]-]g[a]ag[. I/-?entru ta’ Ri]orsi Helen Keller hu /entru g[al studenti ta’ età sekondarja u post-sekondarja sa 22 sena li g[andhom di]abbiltà tat-tag[lim. I/-?entru tar-Ri]orsi Helen Keller ori;inarjament kien g[al studenti neqsin millvista u s-smig[, i]da nbidel g[al /entru g[al studenti bil-

Fil-qosor…

G{AWDEX – FIDI U TRADIZZJONI. Ilbiera[ filg[odu l-Ministru g[al G[awdex Anton Refalo nieda uffi/jalment l-inizjattiva G[awdex – Fidi u Tradizzjoni fil-:nien ta’ Blankas fix-Xewkija fejn dan il;nien daqt se jinbidel f’‘:erusalemm’ biex jitfakkru l-a[[ar jiem ta’ :esù Kristu, qabel ;ie msallab u reba[ il-mewt fl-G[id il-Kbir. Fil-bidu ta’ Jannar twaqqaf kumitat li ;abar numru ta’ inizjattivi li jsiru madwar G[awdex fil-festi tal-:img[a Mqaddsa. Il-Kumitat tmexxa minn Dr Joe Mifsud u kien mag[mul minn Charles Hili, Chistine Vella, Andrew Formosa u John Falzon. Permezz ta’ din l-inizjattiva saru arran;amenti biex l-attivitajiet li jsiru fl-irhula u bliet G[awdxin ikunu mi;bura fi ktejjeb, sar dvd promozzjonali m[ejji mis-CVC, posters u g[addejja promozzjoni kontinwa fuq is-social networking. Il-pubbliku jista’ jikseb aktar informazzjoni billi j]ur www.gozoculture.com,

Tfittxija g[al vu/ijiet ;odda ta’ komunikaturi tax-xjenza Il-provi g[all-kompetizzjoni ta’ FameLab Malta se jsiru s-Sibt li ;ej Min se jkun ir-rebbie[ nazzjonali tal-kompetizzjoni li jmiss ta’ FameLab? Il-provi ta’ FameLab se jsiru nhar isSibt 5 ta’ April mill-10am ’l quddiem fl-MCAST Institute of Applied Science, Ra[al il:did. Organizzata mill-British Council, bil-kollaborazzjoni tan-National Student Travel Foundation (NSTF) u rResearch, Innovation and Development Trust (RIDT) tal-Università ta’ Malta, FameLab tfittex l-aqwa talent ;did ta’ komunikaturi taxxjenza. FameLab toffri lil ri/erkaturi ]g[a]ag[, xjentisti li g[adhom jibdew il-karriera tag[hom u studenti l-opportunità biex inisslu entu]ja]mu f’su;;etti relatati max-xjenza u jikkomunikaw ix-xjenza g[al udjenza aktar wiesg[a. Is-su;;etti relatati maxxjenza jistg[u jinkludu oqsma mill-in;inerija, il-medi/ina, id-dentistrija, is-sa[[a, ilmatematika, il-computer science, u oqsma o[ra simili relatati max-xjenza. Wie[ed jista’ wkoll jibg[at email lillorganizzaturi biex ja//erta ru[u dwar is-su;;ett mag[]ul. Matul il-provi, ilparte/ipanti jkollhom biss tliet minuti biex jimpressjonaw lill-;udikaturi billi jag[tu ta[dita divertenti u ori;inali li hi xjentifikament ezatta, imma wkoll ta’ interess g[all-udjenza in;enerali. Kull membru tal-;urija se jevalwa lpre]entazzjonijiet finali fuq tliet kwalitajiet ewlenin: kontenut u pre/i]joni xjentifika, /arezza tal-komunikazzjoni, u kari]ma. Persuni li huma ’l

fuq minn 18-il sena jistg[u jirre;istraw bil-quddiem fuq is-sit www.famelabmalta.org.mt. L-aqwa g[axar finalisti Maltin se jkollhom lokkazjoni li jie[du sehem f’masterclasses li se jsiru f’G[awdex, is-Sibt 3 u l-{add 4 ta’ Mejju. Dawn il-masterclasses se jitmexxew minn Dr Quentin Cooper li hu espert fil-media u komunikazzjoni.

L-inizjattiva ta’ FameLab Malta hi fl-istess direzzjoni ta’ dik tar-RIDT, g[ax tenfasizza l-valur u l-b]onn taxxjenza u r-ri/erka. RIDT qed ja[dem biex kulma jmur ji]died l-appo;; g[all-attivitajiet ta’ ri/erka flUniversità. G[al aktar tag[rif dwar parte/ipazzjoni, wie[ed jista’ jibg[at email lil famelab@famelabmalta.org.mt.

• Ma[tur President Onorarju tal-G[aqda Mu]ikali 12th May. L-G[aqda Mu]ikali 12th May ta’ {a]-}ebbu; [atret lillKavallier Tonio Portughese b[ala President Onorarju tag[ha. Dott Portughese hu wkoll i/-Chairman tal-Public Broadcasting Services; President Onorarju tal-G[aqda Mu]ikali Maria Assunta tal-Gudja; Membru fil-Kumitat Re;jonali ta/-?elebrazzjonijiet g[al G[awdex fi [dan il-Ministeru g[al G[awdex; membru onorarju g[al g[omru tas-So/jetà Filarmonika Leone u tat-Teatru Aurora tal-Belt Victoria; Direttur tal-‘Fiesole’ Artistic Productions; membru tal-Istituto Italiano di Cultura; Socjetà tal-Arti, Manifattura u Kummer/; Sliema Lions Club; Rotary International. Huwa ;ie dekorat mill-President tal-Italja Carlo Azeglio Ciampi b[ala Cavaliere dell’Ordine al Merito della Repubblica Italiana u ng[ata :ie[ ir-Repubblika b[ala Membru fl-Ordni tal-Mertu mill-President George Abela. • }jara Kulturali f’G[awdex. I]-]jara li jmiss minn sensiela ta’ }jarat Kulturali organizzati mill-Kunsill Malti G[allKultura u l-Arti se tkun fil-g]ira ta’ G[awdex nhar il-{add 6 ta’ April. Din se tie[u lill-parte/ipanti fil-knisja parrokkjali taxXag[ra dedikata lil Marija Bambina kif ukoll is-siti preistori/i ta/-?irku tax-Xag[ra u l-:gantija flimkien ma/-/entru g[allinterpretazzjoni ta’ dawn is-siti. Post ie[or li se jie[u lil dawk pre]enti lura fil-memorji hu l-mu]ew tal-;ugarelli kif ukoll suq ta’ ikel tradizzjonali G[awdxi g[al ]mien il-G[id. Waqfa interessanti o[ra tkun fil-kappella ta’ Santa ?e/ilja u mu]ewijiet talparro//a tal-G[arb, ta’ Karmni Grima u tal-folklor. It-tluq g[al din i]-]jara ikun minn [dejn il-lukanda Phoenicia fil-Furjana fis-7.30 a.m. u l-prezz tal-biljetti hu €22 g[all-kbar u €20 g[all-anzjani u tfal. Booking jista’ jsir sa nhar l-Erbg[a li ;ej. Aktar informazzjoni tista’ tinkiseb permezz ta’ email fuq noel.damato@maltaculture.com jew mis-sit elettroniku www.maltaculture.com. • {ad-Dingli. Festa Familja llum il-{add. Fid-9.30 a.m. Quddiesa mmexxija mill-Ar/isqof Pawlu Cremona fil-knisja ta’ {ad-Dingli. Fl-10 a.m. tibda ‘Festa Familja’ [dejn il-knisja parrokkjali g[all-familja kollha li tibqa’ sejra sal-5.30 p.m. Fost lattrazzjonijiet filg[odu jkun hemm wirja mill-Classic Sports Car Club Malta, fil-10.45 a.m. tberik tal-annimali u pre]enza mitTaqsima tal-Klieb tal-Korp tal-Pulizija u mid-Dipartiment talProtezzjoni ?ivili. Waranofsinhar spettaklu ta’ talent lokali. Matul il-;urnata kollha jkun hemm bejg[ ta’ [axix, frott u prodotti ta’ kuljum, ikel u xorb, arti;;janat Malti u log[ob g[at-tfal.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Sport

Bee A Magician, i]-]iemel tas-sena fl-Istati Uniti TROTT U GALOPP

Kenneth Vella

Dan l-a[[ar id-debba ta’ tliet snin Bee A Magician ;iet ivvutata b[ala ]]iemel tas-sena fl-Istati Uniti u reb[et ukoll it-titlu tal-a[jar debba ta’ tliet snin. Dan wara li saret l-edizzjoni ta’ din is-sena tad-Dan Patch Awards, serata fil-korsa ta’ Dover Downs. Il;urnalisti li jirrapportaw dan l-isport g[a]lu lil din id-debba wara li s-sena li g[addiet ;riet fi 17-il ti;rija u reb[ithom kollha. B’hekk Bee A Magician irnexxilha tirba[ il-fuq minn $1.54 miljun fi premjijiet. B’hekk wara [afna snin, Bee A Magician irrepetiet is-su//ess ta’ Continentalvictory u saret wa[da millftit dwieb li fl-eta` ta’ tliet snin reb[et dan l-unur. Continentalvictory kienet ivvutata ]-]iemel tas-sena fl-1996. Bee A Magician intag[]let b’vanta;; ta’ aktar minn 120 punt u spi//at l-ewwel minn Market Share u Royalty For Life. Matul l-istess serata, t[abbar li Captaintreacherous intag[]el b[ala ]-]iemel pacer tas-sena; Father Patrick l-a[jar ]iemel ta’ sentejn; Shake It Cerry, l-a[jar debba ta’ sentejn; He’s Watching l-a[jar pacer ta’ sentejn u Precocious Beauty l-a[jar debba pacer ta’ sentejn. Bee A Magician kienet dejjem im[arr;a minn Richard Norman u misjuqa minn Brian Sears. Fost it-ti;rijiet ewlenin mirbu[a minn din id-debba insibu l-Breeders’ Crown g[al dwieb tal-eta` tag[ha, il-Hambletonian Oaks, l-Elegantimage Stakes u d-Delvin Miller Memorial. Ti;rijiet Ewropej fi Franza Min[abba l-kri]i li g[addej minnha dan l-isport f’diversi pajji]i Ewropej b[alissa, l-asso/jazzjoni tat-ti;rijiet fi Franza Societe` Du Cheval Francais laqg[et it-talba ta’ Sando Viani, president tal-g[aqda tal-breeders Taljana lANACT, biex matul din is-sena ]]id in-numru ta’ ti;rijiet Ewropej filpajji]. Dan biex aktar ]wiemel bar-

Fr Mario Attard OFM Cap waqt pre]entazzjoni fil-korsa tal-Marsa (Ritratt> Alex Azzopardi).

Bee A Magician, ivvutata ]-]iemel tas-sena fl-Istati Uniti.

ranin ikunu jistg[u jipparte/ipaw f’dawn it-tip ta’ ti;rijiet. B’hekk matul din is-sena fil-koros ewlenin Fran/i]i b[al dawk ta’ Vincennes u Enghien se ji]died l-ammont tat-ti;rijiet internazzjonali. Barra dan, g[all-ewwel darba wkoll l-asso/jazzjoni Fran/i]a a//ettat li torganizza anki ti;rijiet internazzjonali g[al ]wiemel ta’ sentejn li jkunu g[adhom se jibdew il-karriera. Prosit Fr Mario Attard Ming[ajr dubju, persuna li b[alissa qed jag[mel ;id kbir pastorali filqasam tal-isport ta]-]wiemel f’pajji]na huwa Fr Mario Attard OFM Cap. Personalment, lejn Fr Mario g[andi ammirazzjoni kbira. Mhux biss kuljum jag[ti servizz lill-morda fl-isptarijiet, jew inkella lill-membri tal-kommunita` tal-knisja ta’ G[ajn Dwieli f’Ra[al :did, imma fl-a[[ar xhur, b[ala dilettant kbir ta’ dan l-isport, Fr Mario beda anki jiffrekwenta b’mod regolari wkoll il-korsa tal-Marsa. Barra li jie[u pja/ir jie[u ritratti ta’ ]wiemel rebbie[a, tarah ukoll jithallat mad-dilettanti pre]enti, jitkellem mag[hom dwar l-esperjenzi tag[hom ta’ kuljum. Dejjem g[andu xi kelma ta’ sabar g[al dawk li g[addejjin mittbatija. Illum Fr Mario da[al fil-qalb tas-sidien u s-sewwieqa kollha u xhieda ta’ dan hu l-mod kif dawn ifittxuh

wara xi ti;rija li jkunu [adu sehem fiha jew fil-[in liberu tag[hom. B[ali, dawn id-dilettanti g[andhom ukoll kuntatt kuljum ma’ Fr Mario, anki billi jir/ievu ming[andu messa;;i b’sms b’mod regolari, messa;; ta’ paci u tama u ta’ [sieb dwar il-fidi tag[na. G[al darba o[ra prosit Fr Mario Attard u /ertament qed jirnexxilek b’su//ess twie;eb g[allappell tal-Papa Frangisku u qed toffri e]empju ta’ knisja kattolika li tinkludi lil kul[add.

Tibda t-Tazza l-Kbira LOKALI

Illum wara nofsinhar fil-korsa talMarsa tibda l-kompetizzjoni presti;ju]a tat-Tazza l-Kbira. Se jsiru tliet heats fuq distanza twila ta’ 2640m u li se jag[mlu parti mit-tieni laqg[a tar-Rebbieg[a fuq tmien ti;rijiet kollha g[al ]wiemel tat-trott. Il-kompetizzjoni tat-Tazza l-Kbira tmur lura g[al diversi snin u fuq dan it-trofew matul is-snin naqqxu isimhom u[ud millaqwa ]wiemel importati fi g]iritna. Din is-sena din it-tazza qed tkun organizzata bl-g[ajnuna tal-Bank Of Valletta. Minn kull heat, sitt ]wiemel iridu jikkwalifikaw g[as-semi finali. Flewwel heat, li tibda fit-2.40pm se nsibu lil Poulot De Cinty, Perceval, Chiara Sisu, Petunia Du Pont, Madam Di Poggio, Tap Dance, Quiet Way, il;did Bel;jan Vitas, id-debuttant Fran/i] Pegelas, Mont Cenis Honey, Onyx Lucernais u Gently Di Poggio. Misjuq minn Rodney Gatt, Petunia Du Pont jibda l-aktar kwotat li jie[u lewwel reb[a tieg[u f’Malta minn Poulot De Cinty (Clint Vassallo) u Tap Dance (Michael Ellul). 12-il ]iemel ie[or se ji;ru fit-tieni heat li tibda fit-3.30pm. Dawn ikunu – Arnie Sensation, Poppes Fig[hter, Pacha De La Frette, id-debuttant Fran/i] Polisson Wood, Zalgado Transs R, Olry Meslois, debuttant ie[or Fran/i] Royal Pierre, Carnegie Hall, Shakira Trot, Ourasi Diams, Ohime Mag u ]iemel ie[or ;did Fran/i] Prieure. Ohime Mag (Ronald Cassar) jibda kwotat ftit aktar mill-o[rajn. It-tielet heat tat-Tazza l-Kbira se tkun is-seba’ ti;rija u tibda fl-4.20pm. 13 se jkunu ]-]wiemel li jibdew din it-

ti;rija. Dawn huma Pouloud Keroc’H, Over Oaks, Quintet, Oran, Zilver Boko, Pat De Fontaine, Midnight Passion, True Q, Oolong, Cloria Victis, The Bad Rock, P.A. Surprise u Argus Hanover. Ta[t il-gwida ta’ Chris Vassallo, Pouloud Keroc’H jipprova jie[u t-tieni reb[a konsekuttiva u f’Malta. L-ewwel ti;rija tal-klassi Copper tibda fis-1.45pm.

Tbassir

I Ti;rija. Klassi Copper. Dist – 2140m. Win – Dreamed Victory. Place – Manifi Pointer, Ideal De Suce. II Ti;rija. Klassi Copper. Dist – 2140m. Win – Mystic River. Place – Brokkur TYC, Orphee Kadesh. III Ti;rija. Heat Tazza l-Kbira. Klassi Open. Dist – 2640m. Win – Petunia Du Pont. Place – Poulot De Cinty, Tap Dance. IV Ti;rija. Klassi Bronze. Dist – 2140m. Win – Quiopo Du Tronquay. Place – Seignuer Du Dropt, Loustic d’Anjou. V Ti;rija. Heat Tazza l-Kbira. Klassi Open. Dist – 2640m. Win – Ohime Mag. Place – Zalgado Transs R, Ourasi Diams. VI Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2140m. Win – Picabia Des Audins. Place – Noli De Marray, Pilote De Nganda. VII Ti;rija. Heat Tazza l-Kbira. Klassi Open. Dist – 2640m. Win – Pouloud Keroc’H. Place – Cloria Victis, Pat De Fontaine. VIII Ti;rija. Klassi Silver. Dist – 2140m. Win – Marchallach. Place – Quad De Beauregard, Niffi.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Sport

WATERPOLO

Neptunes jiksbu reb[a meritata Stewart Said

Jikkonfermaw il-qawwa Neptunes Emirates............14 Valletta United....................9 (3-2),(4-1),(5-1),(2-5)

Misjuq mill-jockey Joao Moreira, Amber Sky (xellug) reba[ it-tellieqa prin/ipali tat-Tazza tadDinja f’Dubaj. Din it-tellieqa mag[rufa b[ala l-’Al Quoz Sprint’ saret fuq distanza ta’ elf metru u Amber Sky reba[ha f’[in rekord ta’ 56.21 sekonda. Grazzi g[al dan is-su//ess is-sid Hung Kam Po,il- jockey u t-trainer Ricky Yiu ta’ Amber Sky reb[u s-somma sabi[a ta’ miljun dollaru.

Neptunes Emirates baqg[u b’punti massimi meta meritatament g[elbu lil Valletta United 14-9. B’hekk it-tim tal-Balluta jinsab punti indaqs ma’ San :iljan b’sitt punti. G[al Neptunes spikkaw Niki Lanzon, Jordan Camilleri u Clint Mercieca b’erba’ gowls kull wie[ed. Min-na[a

tag[hom g[al Valletta din kienet it-tieni telfa tal-ista;un u baqa’ fir-raba’ post talkampjonat. Valletta jer;g[u jilag[bu g[ada kontra Exiles bil-g[an li jikkonfermaw ir-raba’ post. Neptunes marru darbtejn fil-vanta;; fl-ewwel sessjoni b’doppjetta ta’ Lanzon i]da Valletta irkupraw darbtejn minn Cordina u Scerri. Jordan Camilleri re;a’ po;;a lil Neptunes fil-vanta;; fl-a[[ar sekondi biex Neptunes reb[u l-ewwel sessjoni 3-2. Fit-tieni sessjoni Neptunes komplew ikabbru l-vanta;; b’]ew; gowls ta’ Mercieca, Jordan Camilleri u Lanzon b’Michael Spiteri Staines jiskorja l-uniku gowl g[all-Beltin. Neptunes temmew kull /ans g[al Valletta fit-tielet sessjoni b’wirja ta’ supremazija bilBeltin jsofru wkoll minn nuqqas ta’ plejers fl-iskwadra. Il-kollettività [ar;et g[al Neptunes fit-tielet sessjoni b’Lanzon, Camilleri, Mercieca, Agius u Stellini jiskorjaw gowl kull wie[ed, bil-Beltin jiskorjaw g[al darba o[ra gowl wie[ed fissessjoni b’gowl ta’ Ryan Mock. Bil-partita de/i]a l-a[[ar sessjoni kienet formalità b’Valletta jerb[u s-sessjoni u jnaqqsu d-distakk biex g[amlu l-iskor iktar rispettabli, i]da Neptunes xorta reb[u 14-9. Neptunes: A. Borg Cole, N. Lanzon (4), L. Calleja, M. Stellini (1), T. Agius (1), M. Lanzon, K. Navarro, J. Camilleri (4), A. Zarb Cousin, S. Xerri de Caro, K. Debattista, G. Mizzi, C. Mercieca (4) Valletta: R. Sciortino, R. Mock (2), M. Spiteri Staines (2), M. Rizzo, S. Cachia, M. Cordina (2), C. Zammit, R. Scerri (1), D. Paolella (1), J.C. Farrugia (1), D. Abela Referees: Alex De Raffaele, Mario Dalli

Ri]ultati I Div M’Xlokk ASC v M’Scala 8-11 Premier Neptunes E v Valletta Utd 14-9 Kif Jinsabu

Premier

Sliema San :iljan Neptunes Valletta Exiles Sirens

I Divi]joni Marsascala Marsaxlokk Otters Ta’ Xbiex

L R D T F K Pt 3 2 2 3 2 3

3 0 0 37 21 2 0 0 22 8 2 0 0 32 13 1 0 2 20 26 0 0 2 13 39 0 0 3 16 33

9 6 6 3 0 0

L R D T F K Pt 4 4 0 0 4 1 1 2 4 0 3 1 4 0 2 2

45 25 39 35 27 37 26 40

4 3 2

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Sport

Lija u St George’s jaqsmu erba’ gowls KAMPJONAT BOV – L-EWWEL DIVI}JONI

ST.GEORGE’S ……..…… 2 LIJA A. …………..……… 2

St. George’s - T. Galea, E. Amaira, K. Tanti, D. Sammut, J. Farrugia, E. Sevasta, C. Grech, J. Gerada (R. Zerafa), J. Beruardo Mapiano, U. Anyanwo, L.Mallia (O. Giordano) Lija A – K. Calleja, C. Giordimaina, T. Fleri Soler, D. Scerri, D. Vukovic (M. Fleri Soler), G. Calabretta, J.P. Scerri, M. Potezika, B. Antignolo (E. Briffa), K.Aleksandrov, A. Ige (R. Sell). Referee - Glenn Tonna

Lija u St. Gorge’s qasmu erba’ gowls bejnithom biex kisbu punt kull wie[ed f’log[ba missielta u interessanti bejn ]ew; timijiet lijinsabu fit-tielet u fir-raba’ post fil-klassifika. Lija marru fil-vanta;; flewwel azzjoni tal-log[ba wara biss [ames minuti meta MARKO POTEZIKA u Ige Adeshina bidlu l-ballun tajjeb bejniethom, b’ta’ l-ewwel jispara l-ballun fix-xibka millvi/in. Ir-reazzjoni tal-Bormli]I kienet immedjata u effettiva hekk kif sittminuti wara huma kisbu l-gowl tad-draw meta

Bernardo Mariano da[al tajjeb mal-linja u qassam lejn ANYANWO li mill-vi/in kompla g[al ;ewwa. Lija tilfu lil Dejan Vukovic li we;;a’ u kellu jinbidel ma’ Matthew Fleri Soler. Qabel intemmet l-ewwel taqsima Lija re;g[u marru filvanta;; b’azzjoni bejn Calabretta u Timothy Fleri Soler li qassam lejn ADESHINA IGE li wa[du quddiem Galea ma ]baljax. Fil-bidu tat-tieni taqsima kienu Lija l-iktar perikolu]I fejn Kiril Aleksandrov xe[et ftit g[oli b’daqqa ta’ ras wara kross ta’ Calabretta, u fil-55 minuta minn freekick ta’ Daniel Scerri l-ballun wasal g[and Giordimaina li xe[et barra minn qag[da ferm tajba. Fil-81 minuta St. George’s kisbu l-gowl tad-draw meta minn korner ta’ Dylan Sammut, i]-]ag[]ug[ OLSEN GIORDANO skorja b’daqqa ta’ ras. L-a[[ar minuti kienu ta’ Lija bil-gowlkeeper Bormli] Galea isalva lil s[abu b’interventi sbie[. L-ewwel salva xutt

TENNIS

Williams tirba[ is-Sony Open L-Amerikana Serena Williams (fir-ritratt) g[elbet li/-?ini]a Li Na fil-finali tasSony Open f’Miami. G[al Williams din kienet is-seba’ darba li reb[et din il-kompetizzjoni. Williams reb[et bi skor ta’ 7-5, 6-1 kontra r-rebbie[a tal-Open Awstraljan. B’din irreb[a Williams iddefendiet ittitlu u f-istess [in reb[et it-tieni titlu tag[ha din is-sena.

Intant Rafael Nadal u Novak Djokovic g[addew g[all-finali tas-Sony Open fMiami wara li l-avversarji tag[hom, Kei Nishikori u Tomas Berdych irtiraw min[abba injuries. S’issa Nadal u Djokovic lag[bu kontra xulxin 39 darba u l-Ispanjol reba[ 22 konfront filwaqt li Djokovic reba[ 17.

Ara kupun f’pa;na 2

bomba ta’ Marko Potezika u fil[in mi]jud l-ewwel salva x-xutt ta’ Ryan Sell u wara anki salva mir-rebond tal-istess plejer. Pass importanti minn Msida G}IRA U. ……………..…. 0 MSIDA SJ ……………..… 2

G]ira - K. Gerada, J. Chetcuti, R. Forace, A. White, J. Camilleri (S. Bonello), B. Bondin, R. Deguara (B. Parnis), C. Cassar, S. Vella, M. Kotyza, S. Meilak (L. Camilleri) Msida - J.M. Vella, J. Schembri, M. Borda, F. Gusman, G. Gesualdi, M. Caruana (D. Cachia), D. Attard, A. Azzopardi, R. Assio’o, S. Magro, S. Banzio Referee - Adrian Azzopardi

Msida St Joseph g[amlu pass importanti fil-;lieda tag[hom kontra r-relegation meta kisbu tliet punti prezzju]I kontra G]ira United li dehru g[al kollox demotivati. G[al kuntrarju msida kellhom il-b]onn iddisprat ta’ punti u ni]lu g[al din il-log[ba b’determinazzjoni kbira u akkwistaw il-punti b’gowl f’kull taqsima. Dan minkejja li Msida lag[bu t-tieni taqsima

kollha bi plejer inqas, anki jekk fl-a[[ar minuti anki G]ira kellhom plejer imke//i. B’dan ir-ri]ultat Msida issa jinsabu f’po]izzjoni ferm iktar komda u minkejja li matematikament g[adhom involuti fil-;lieda kontra r-relegation, issa g[andhom vanta; sostanzjali fuq Zejtun u {amrun Spartans li huma issa verament f’qag[da iddisprata u huma prattikament b’sieq wa[da fil[ofra. Msida mexxew il-log[ba kif riedu u mill-ewwel deher /ar li Msida se jiddominaw u fil-fatt huma mill-ewwel inxte[tu flattakk. Wara g[axar minuti kien Mario Caruana li fala /ans fa/li ta’ skor, u g[axar minuti wara freekick ta’ Assio’o g[adda ftit barra. Fid-29 minuta vanta;; mistenni u meritat g[l Msida permezz ta’ AYRTON AZZOPARDI li skorja b’xutt bid-dawra wara pas ta’ Schembri. Ftit qabel il-mistrie[ l-awtur tal-gowl kellu freekick li g[adda /entimetri barra. Kif bdiet it-tieni taqsima

Msida sofrew daqqa ta’ [arta meta Ian Schembri kien muri ttieni karta safra biex Msida kellhom ikomplu l-log[ba b’g[axar lejers. Fis-67 minuta l-ewwel attentat minn na[a tal-Maroons bixxutt ta’ Christian Cassar imur ftit barra. Minuta wara Msida g[alqu l-log[ba bit-tieni gowl b’azzjoni personali ta’ ROBERT ASSIO’O li da[al tajjeb fil-kaxxa u minn po]izzjoni angolata xe[et fixxibka. {dax-il minuta mit-tmiem anki G]ira spi//aw b’g[axar plejers meta Christian Cassar intwera karta [amra diretta wara da[la kerha fuq Gesualdi.

Kif Jinsabu

L R D T F K Pti

Pieta H 20 14 }ebbu; R 20 12 Lija A 21 9 St.George’s 20 8 Melita 19 8 St.Andrew’s 19 8 G]ira U 20 7 Gudja U 19 7 Birzebbuga SP20 7 Zurrieq 20 7 Msida SJ 20 6 }ejtun C 19 4 {amrun S 19 4

4 3 5 7 5 4 5 4 4 3 2 2 6

2 5 7 5 6 7 8 8 9 10 12 13 9

50 42 39 32 32 43 25 32 30 30 27 22 23

18 31 34 32 24 35 26 33 34 32 37 52 35

46 39 32 31 29 28 26 25 25 24 20 14 10

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Sport

Reb[a komda g[al Milan FUTBOL

Alex Borg (xellug) u Duncan Bezzina ji//elebraw is-su//ess tag[hom fir-Rumanija

SNOOKER – KAMPJONATI EWROPEJ TAT-TIMIJIET

Su//ess mill-aqwa tal-Maltin fir-Rumanija

Il-koppja Maltija Duncan Bezzina u Alex Borg kisbu su//ess mill-aqwa hekk kif reb[u l-Kampjonat Ewropej tat-Timijiet, kompetizzjoni li saret fil-belt ta’ Bucharest fir-Rumanija. Fil-finali il-Maltin har;u rebbie[a bi skor ta’ 4-2 kontra l-Ingilterra. Fl-ewwel log[ba Bezzina reba[ 58-19 kontra Nick Jennings. Fit-tieni log[ba Borg g[eleb lil Callum Downing bi skor ta’ 124-0.

Fid-doubles l-Ingli]i reb[u 46-60 u fir-raba’ frame Downing reba[ 60-40 kontra Bezzina. Borg g[eleb lil Jennings 64-52 u fl-a[[ar log[ba tad-doubles il-Maltin reb[u 63-25. Fis-semi finali tas-Sibt filg[odu l-Maltin kienu g[elbu lill-Polonja 4-2. Fl-ewwel log[ba Duncan Bezzaina reba[m 86-22 kontra Kasper Filipaik. Fit-tieni log[ba Alex Bord reba[ 1068 kontra Patrick Maslowki.

Fil-log[ba tad-doubles ilMaltin reb[u 67-52 imma lPollakki wettqu rimonta u lewwel Maslowki reba[ 62-20 kontra Bezzina filwaqt li Borg tilef bi skor ta’ 25-82 kontra Filipiak. Fil-log[ba de/i]iva l-Maltin reb[u 64-63. Din kienet it-tielet darba flistorja li Malta reb[et dawn il-kampjonati wara s-su//essi miskuba fl-2004 u fl-2005. It-tim Malti jirritorna lura pajji]na llum fit-8.30pm.

Milan kisbu reb[a komda ta’ 3-0 f’darhom kontra Chievo. Wara erba’ minuti Milan marru fil-vanta;; b’gowl ta’ BALOTELLI li sab ix-xibka b’volley mill-isba[. Fis-27 minuta KAKA ir/ieva ballun ming[and Honda u g[amilhom tnejn proprju fit-300 darba li kien qed jilbes il-flokk ta’ Milan. L-istess re;a’ KAKA skurja fil-54 minuta g[al skor finali ta’ 3-0. Atalanta reb[u 2-0 barra minn darhom kontra Bologna. G[al Atalanta din kienet is-sitt reb[a konsekuttiva u dan hu rekord g[all-klabb. Fit-22 minuta DE LUCA g[amel l-iskor 1-0 favur Atalanta filwaqt li erba minuti wara Estigarribia skurja t-tieni gowl g[al Atalanta li issa telg[u fis-seba’ post. BUNDESLIGA – Wara li matul il-;img[a ;ew inkurunati champions tal-:ermanja, Bayern Munich ;ew mi]muma draw 3-3 kontra Hoffenheim. G[al Bayern din kienet l-ewwel darba f’dawn l-a[[ar 20 log[ba li ma reb[ux imma wie[ed irid jiftakar li l-kow/ Pep Guardiola serra[ [afna players min[abba li nhar it-Tlieta dawn jilag[bu kontra Man Utd fi/-Champions League. A[bar [a]ina g[al Bayern hi li Alcantara we;;a’ waqt il-partita u mistenni jitlef il-konfront tat-Tlieta.

Ri]ultati

Serie A

Bologna v Atalanta Milan v Chievo Illum Sassuolo v Roma Torino v Cagliari Sampdoria v Fiorentina Verona v Genoa Lazio v Parma Napoli v Juventus G[ada Udinese v Catania Livorno v Inter

0-2 3-0 (1230) (1500) (1500) (1500) (1500) (2045) (1900) (2045)

Serie B

Trapani v Bari Siena v Brescia Latina v Carpi Avellino v Cittadella Empoli v Juve Stabia Varese v Palermo Pescara v Reggina Modena v Spezia Padova v Virtus L Cesena v Novara Illum Crotone v Ternana

3-4 2-1 1-0 1-0 2-1 1-2 2-2 0-0 5-1 2-0

Bundesliga

Leverkusen v Braunschweig B. Munich v Hoffenheim Mainz 05 v Augsburg Stuttgart v B. Dortmund Wolfsburg v E. Frankfurt Freiburg v Nurnberg

3-3 3-0 2-3 2-1 3-2

Espanyol v Barcelona Celta Vigo v Sevilla A. Bilbao v A. Madrid

0-1 1-0 1-2

1-1

La Liga

FORMULA 1

Hamilton jibda minn quddiem F’xitwa kontinwa fi/-/irkwit ta’ Sepang, is-sewwieq talMercedes Lewis Hamilton kiseb it-tieni pole position konsekuttiva ta’ dan l-ista;un hekk kif irre;istra l-a[jar [in. Dan iffisser li llum Hamilton se jibda mill-ewwel post waqt ittieni Grand Prix tal-ista;un li se jsir fil-Malasja. :img[atejn ilu Hamilton ukoll beda millewwel post fil-Grand Prix talAwstralja imma ma [a l-ebda punt mit-tellieqa wara li kellu jirtira min[abba [sara fil-karozza. G[al Hamilton dan kien it33 pole position fil-karriera. Mit-tieni post, illum se jibda /-champion Sebastian Vettel tar-Red Bull, li wkoll kien kostrett jirtira fl-ewwel Grand Prix fl-Awstralja.

MFA BOV Premier Relegation Pool

Mit-tielet post se jibda r-rebbie[ tal-ewwel Grand Prix, Nico Rosberg tal-Mercedes u mill-[ames post se jibda Fernando Alonso tal-Ferrari filwaqt li warajh se jibda Daniel Ricciardo tar-Red Bull. Issewwieq l-ie[or tal-Ferrari, Kimi Raikkonen, se jibda mis-sitt post.

Kif se jibdew:

1. Lewis Hamilton -Mercedes 2. Sebastian Vettel -Red Bull 3. Nico Rosberg -Mercedes 4. Fernando Alonso -Ferrari 5. Daniel Ricciardo -Red Bull 6. Kimi Raikkonen -Ferrari 7. Nico Hulkenberg -Force India 8. Kevin Magnussen -McLaren 9. Jean-Eric Vergne -Toro Rosso 10. Jenson Button -McLaren 11. Daniil Kvyat -Toro Rosso

Ri]ultati Lokali

G[arb R v Qala S.

1-3

2-1 3-0

ISA Anniversary Cup. S-F

Naxxar L v Rabat A Qormi v Floriana Vittoriosa S v Tarxien R

2-0 2-1

Actavis v Trelleborg Methode v Toly Products

B’Kara v Balzan

1-0

WATERPOLO I Div

St George’s v Lija A G]ira Utd v Msida SJ

2-2 0-2

Qrendi v Kalkara Xg[ajra T v Attard G[axaq v St Venera L Marsaxlokk v Ta’ Xbiex Santa Lucia v Swieqi Utd Sirens v M;arr Utd

3-2 1-1 1-1 1-0 1-1 6-0

G[ajnsielem v }ebbu; R

6-1

Championship Pool I Div

III Div

GFA

1-1

M’Xlokk ASC v M’Scala

8-11

Neptunes E v Valletta Utd

14-9

San :wann v Fleur de Lys G[arg[ur v Valletta SP Cospicua D v Senglea G Dingli v }ejtun Ba[rija v Tal-Qroqq V Mqabba v Ta’ :iorni (Mqabba 3-1 bil-penalties)

3-2 0-6 2-6 3-0 3-1 3-3

Premier

SWAN KO I Rd

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Sport

}elqa sorpri]a minn Chelsea f’Selhurst Park FOOTBALL FIR-RENJU UNIT

Id-destinazzjoni tat-titlu qed tidher dejjem aktar in/erta, b’Chelsea, il-leaders tal-Premiership, ibaxxu rashom kontra Crystal Palace f’Selhurst Park u b’Manchester City jispi//aw fi draw ta’ 1-1 ma’ Arsenal fl-Emirates Stadium. I]-]ew; ri]ultati, sadanittant, jift[u lbieb bera[ g[al Liverpool li jistg[u japprofittaw b’reb[a, llum, fuq Tottenham Hotspur li ttellag[hom fl-ewwel post tal-klassifika b’]ew; punti aktar minn Chelsea u meta jkun g[ad jonqos sitt log[biet biss g[al tmiem l-ista;un. Filwaqt li t-telfa ta’ Chelsea tista’ tidher b[ala sorprendenti, hu minnu li Crystal Palace ma serqu xejn u setg[u anki reb[u bi skor aktar konvin/enti li g[arrfu jikkonkludu d-diversi /ansijiet ta’ skor li bdew jaqg[u f’saqajn Cameron Jerome u s[abu, b’mod partikolari fit-tieni taqsima. Ir-reb[a kienet anki l-ewwel wa[da g[al Palace fl-a[[ar sitt konfronti filleague u kapa/i tiswa mitqlu deheb g[at-team ta’ Tony Pulis li qed igawdi vanta;; ta’ [ames punti fuq Cardiff City – it-tielet team mill-a[[ar. Intant, kellu jkun il-captain ta’ Chelsea, John Terry, li irregala t-tlett punti lil Palace meta fit-tieni taqsima tefa’ fix-xibka tieg[u stess fuq il-cross ta’ Joel Ward. Chelsea ippruvaw jag[mlu reazzjoni b’Eden Hazard imur vi/in id-draw, i]da kienu Palace [adu r-riedni, b’Jerome jolqot sieq il-lasta u b’Jason Puncheon, Joe Ledley (darbtejn) u Stuart O’Keefe ifallu t-2-0 wara perijodu ta’ pressjoni fuq il-lasta ta’ Petr Cech. Manchester City tilfu l-opportunita li jitilg[u fil-qu//ata tal-Premiership meta sabu lil Arsenal f’burdata determinata – bir-ri]ultat finali ta’ 1-1 jista’ jitqies b[ala ;ust wara li l-Gunners irrea;ew tajjeb g[all-goal inizjali ta’ David Silva, li tefa’ ;ewwa fit-tmintax-il minuta u wara li Edin Dzeko kien laqat il-lasta. Arsenal, li wkoll g[adhom b’/ans matematiku g[at-titlu, [ar;u bi grinta fit-tieni taqsima u fit-53 minuta, Mathieu Flamini kien fil-post e]att biex jikkonkludi g[al 1-1, fuq is-su;;eriment ta’ Lukas Podolski. Intant, Manchester United irkupraw mit-telfa ma’ Man City fid-derby biex g[elbu lil Aston Villa (4-1) f’Old Trafford, i]da minkejja dan ir-ri]ultat konvin/enti hu minnu li l-Villains [lew xi okka]jonijiet ta’ skor fa/li li setg[u qalbu l-andament tal-log[ba. Qabel il-konfront, l-attenzjoni kollha kienet fuq il-protesta li organizzaw grupp ta’ supporters ta’ United li krew ajruplan biex itir minfuq Old Trafford filwaqt li j;orr streamer b’messa;; kontra l-inga;; tal-manager David Moyes, li qed jiffa//ja kundanna qalila min[abba s-sensiela tar-ri]ultati deludenti li ;arrbu r-Red Devils tul lista;un. Intant, [afna mis-supporters f’Old Trafford laqg[u l-ajruplan (bl-istreamer ‘Wrong One-Moyes Out’ ) bl-ibbujjar u qabel ikkon/entraw mill-;did fuq illog[ba, fejn Ashley Westwood feta[ liskor g[al Villa bi freekick u b’Wayne Rooney jikseb id-draw fuq il-cross ta’ Shinji Kagawa. E]att qabel il-mistrie[ Leandro Bacuna kkommetta foul fil-kaxxa fuq Juan Mata u Rooney ma ]baljax mill[dax-il metru, g[at-tieni goal tieg[u. Fit-tieni taqsima Villa [ar;u aggressivi, bi Christian Benteke jitlef ]ew; opportunitajiet ideali g[ad-draw u ta’

Crystal Palace v Chelsea 1-0> Il-goalkeeper ta’ Chelsea, Petr Cech (lemin) iwettaq save diffi/li wara azzjoni insidju]a o[ra tal-’Eagles’ (ritratt> EPA)

dan pattew qares, b’Mata jiskorja t-tielet goal g[ar-Red Devils (u l-ewwel wie[ed tieg[u bil-flokk ta’ United) u bis-sostitut Javier Hernandez jag[milhom erba’ fil[in mi]jud. Southampton ;abu fix-xejn lil Newcastle United b[alma jindika l-iscore finali ta’ 4-0 u fejn qab]lu lill-istess Geordies fil-klassifika. L-ewwel goal tas-Saints wasal minn Jay Rodriguez fl45 minuta u b’Southampton ikomplu j]idu l-goals b’mod regolari permezz ta’ Rickie Lambert, Adam Lallana u mill;did minn Rodriguez; b’tala[[ar jolqot il-lasta wara azzjoni velo/i o[ra. Intant, Stoke City g[elbu lil Hull City fil-Britannia Stadium u jinsabu qrib li jiksbu l-akbar total ta’ punti fi sta;un wie[ed kemm ilhom jimmilitaw fil-Premier League. Il-konfront kien de/i] fit-tieni taqsima, grazzi g[all-goal ta’ Peter Odemwingie, i]da l-goalkeeper tal-Potters, Asmir Begovic, kellu ji/[ad lil David Meyler li mar qrib [afna li jsalva punt g[at-team tieg[u. Fil-Liberty Stadium, Swansea City kisbu reb[a tajba fuq Norwich City biex qawwew it-tamiet li j]ommu posthom mal-kbar u fejn issa qab]u lillistess Canaries b’punt wie[ed. Jonathan de Guzman skorja darbtejn g[al Swans fl-ewwel taqsima u g[alkemm Norwich stinkaw biex jid[lu fil-log[ba l-a[[ar kelma kienet ta’ Swansea, b’Wayne Routledge jer;a’ jikkonkludi, kwarta mit-tmiem, g[al ri]ultat finali ta’ 3-0. Il-konfront f’The Hawthorns bejn West Bromwich Albion u Cardiff City ipprodu/a sitt goals u [afna drama, i]da r-ri]ultat ta’ draw ma jissodisfa lill-ebda na[a; bil-Baggies u l-Bluebirds jinsabu fl-eqqel ta’ ;lieda qalila biex isalvaw posthom fil-Premiership. West Brom kellhom [ru; qawwi u flewwel disa’ minuti kienu di;a 2-0 minn fuq, b’goals ta’ Morgan Amalfitano u Graham Dorrans. Cardiff wie;bu minn Jordon Mutch u wara l-mistrie[ baqg[u jinsistu g[ad-draw li wasal minn Steven Caulker fit-73 minuta. L-e//itament ma naqasx, bis-sostitut Thievy Bifouma jer;a’ jikseb il-vanta;; g[all-Baggies fid-93 minuta u b’Cardiff mill-;did isalvaw ir-ri]ultat, b’Mats Moller Daehli (sostitut ie[or) jispara ;ewwa g[al 3-3 fil-[ames u l-a[[ar minuta tal-[in mi]jud.

Premiership

Ri]ultati u klassifiki

Man Utd v Aston Villa Crystal P. v Chelsea Southampton v Newcastle Stoke v Hull Swansea v Norwich West Brom v Cardiff Arsenal v Man City Illum Fulham v Everton Liverpool v Tottenham G[ada Sunderland v West Ham

4-1 1-0 4-0 1-0 3-0 3-3 1-1

(1430) (1700) (2100)

L R D T F KPti

32 31 30 32 30 31 32 32 32 32 31 31 32 32 32 31 31 32 29 31

League One

Crewe v Coventry Leyton O v Bradford MK Dons v Wolves Notts Co v Colchester Oldham v Brentford Preston v Crawley Rotherham v Bristol City Stevenage v Port Vale Swindon v Sheff Utd Tranmere v Carlisle Walsall v Shrewsbury

League Two

Burnley v Leicester Birmingham v Bournemouth Bolton v Wigan Brighton v M’boro Derby v Charlton Ipswich v Notts Forest Leeds v Doncaster Millwall v Blackburn QPR v Blackpool Reading v Huddersfield Sheff Wed v Watford Yeovil v Barnsley Kif Jinsabu

Kif Jinsabu Chelsea Liverpool Man City Arsenal Everton Tottenham Man Utd Southampton Newcastle Utd Stoke City West Ham Utd Aston Villa Swansea Hull Norwich Crystal P West Brom Cardiff Sunderland Fulham

The Championship

Bristol R v Morecambe Dag & Red v Oxford Utd Exeter v Accrington Fleetwood v Rochdale Hartlepool v Cheltenham Mansfield v Wimbledon Newport v Portsmouth Northampton v Bury Scunthorpe v Wycombe Southend v Torquay York v Burton

21 21 21 19 16 17 16 13 14 10 9 9 8 9 8 9 5 6 6 7

6 5 4 7 9 5 6 9 4 10 7 7 9 6 8 4 14 8 7 3

5 5 5 6 5 9 10 10 14 12 15 15 15 17 16 18 12 18 16 21

62 24 69 84 39 68 80 28 67 56 37 64 46 30 57 40 40 56 52 38 54 49 40 48 38 47 46 37 45 40 34 41 34 34 46 34 45 48 33 33 40 33 26 51 32 20 39 31 36 48 29 29 61 26 27 46 25 30 70 24 1-2 0-1 0-1 2-0 0-0 1-0 2-1

1-1

2-1 0-0 1-0 1-0 1-0 0-1 0-0 0-1 1-0 1-2 0-3 0-0 1-0 0-0

Leicester Burnley QPR Derby C Wigan Reading Nottingham F Ipswich Brighton Bournemouth Watford Blackburn R Middlesbrough Sheffield W Leeds Utd Huddersfield Bolton W Doncaster Rovers Blackpool Birmingham Charlton A Barnsley Millwall Yeovil T

1-1

0-2 3-0 1-1 1-2 2-2 1-1 1-1 1-4 1-4

L R D T F K Pt

38 39 39 39 38 39 39 39 38 39 38 38 39 39 38 39 39 39 39 39 36 38 39 39

Premiership Sko//i]

26 22 20 20 18 16 14 15 15 15 13 13 11 12 13 12 10 11 10 10

Aberdeen v Dundee Utd Celtic v Ross Co Inverness CT v St Mirren Motherwell v Kilmarnock St Johnstone v Partick Illum Hearts v Hibernian

Championship Sko//i]

Alloa v Raith Cowdenbeath v Hamilton Dundee v Falkirk Livingston v Dumbarton Queen of Sth v Morton

I Div

0-2 2-4

8 8 7 7

7 5 4 9 9 10 9 11 12 11 16 9 13 11 11 12 10 14 13 12 13 12 16 12 12 15 8 17 10 17 15 14 10 18 12 17 10 19 11 17 11 19 12 20 11 21 13 10

72 64 48 69 51 60 56 51 39 53 60 49 49 48 52 50 50 35 33 49 26 38 37 37

35 33 33 45 37 46 48 44 33 55 47 50 43 47 58 54 55 57 54 59 47 65 69 62

85 79 70 69 63 60 58 58 56 55 52 52 49 48 47 46 45 43 42 40 35 35 33 32

1-1 1-1 2-2 1-2 1-1

0-1 1-1

0-1 1-2 3-0

Arbroath v Rangers Ayr v Stenhousemuir Dunfermline v Brechin Forfar v East Fife Stranraer v Airdrie

1-2 2-3 2-1 1-2

Annan A v Stirling Berwick v Albion East Stirling v Clyde Montrose v Elgin Queen’s P v Peterhead

1-2 3-1 2-4 0-3 0-2

II Div

1-1

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Sport

Qormi vi/in li jsalvaw posthom fil-Premier RELEGATION POOL

George Cassar

QORMI..............................................2 FLORIANA.......................................1 Qormi: M. Farrugia, D. Pisani, G.

Gianola, O. Bugeja, E. Vella, T. Caruana, J. Bondin, S. Quintieri, L. Grech, J. Gabriel, A. Effiong Sost- S. Sultana flok M. Farrugia (33 min), R. Bajada flok O. Bugeja (87 min) Floriana: D. Hanford, J. Borg, J. Xerri, I. Edet, A. Scicluna, C. Borg, G. Muir, C. Caruana, S. Pisani, D. Pinheiro, I. Coronado Sost - L. Casha flok C. Caruana (84 min)

Skorers - J. Gabriel (13 min) (Q); C. Caruana (32 min) (F); L. Grech (72 min) (Q) Imwissija - S. Quintieri, O. Bugeja, J. Gabriel (Q); I. Edet, J. Borg (F) Referee - Paul Caruana il-Mument Player tal-Log[ba - L. Grech (Q) Qormi kisbu tliet punti prezzju]i li qarrbuhom b’punt ta[t Floriana u komplew ibeg[duhom mir-relegazzjoni . Ilpartita kienet bilan/jata fl-ewwel taqsima, i]da Qormi [ar;u a[jar fit-tieni wa[da biex reb[u meritatament g[all-

ewwel darba lill-Floriana dan l-ista;un. Il-kow/ Qormi Karel Zeman kellu nieqes lil Jorginho mill-attakk u lag[ab lil Effiong b[ala attakkant wa[du meg[jun minn Grech mil-lemin u Gabriel mix-xellug. Floriana kienu ;ejjin minn wirja u reb[a tajba kontra Rabat bl-iskor ta’ 50. Il-kow/ Ian Dawes re;a’ [are; b’tim offensiv b’Caruana, Pinheiro u Pisani jg[inu lill-attakkant prin/ipali Coronado li i]da ftit li xejn kienu effettivi. Qormi rnexxielhom i/aqilqu x-xibka fl-ewwel azzjoni taghom, meta JOAO GABRIEL [a ballun mx-xellug, i//entra u b’xutt imdawwar minn barra l-kaxxa g[eleb lil Hanford. Fit-28 minuta Floriana laqtu l-lasta lwieqfa minn freekick ta’ Muir. Malli qab]u n-nofs sieg[a log[ob, Duncan Pisani u l-goalkeeper Matthew Farrugia ma ftehmux fuq min se jie[u l-ballun, biex ippermettew lil CHRISTIAN CARUANA li jie[du hu u jitfa’ fix-xibka g;al 1-1. F’din l-azzjoni lgoalkeeper Farrugia deher li ma setax ikompli l-log[ba u da[al floku Steve Sultana. Mas-sieg[a log[ob, Bondin, f’po]izzjoni iktar avvanzata mis-soltu, ta pass perfett lejn Effiong, i]da

Gary Muir ta’ Floriana (xellug) issikat minn ta’ Duncan Pisani Qormi

Hanford [are; tajjeb u mblokka l-konklu]joni tan-Ni;erjan. Seba’ minuti wara, Qormi re;g[u kienu perikolu]i meta Gabriel prova jer;a’ jiskorja b’xutt ie[or minn barra l-kaxxa li i]da Hanford tar tajjeb u dawwar f’korner. Il-gowl Qormi deher fil-qrib u proprju jasal fit-72 minuta meta Triston

Rabat matematikament relegati

Caruana qassam ballun lil LEIGHTON GRECH li g[adda l-ballun minn ta[t Hanford u tefa’ lill-Qriema fil-vanta;; li rnexxielhom i]ommuh sal-a[[ar. B’din ir-reb[a Qormi kabbru d-differenza mit-tim ta’ qabel tal-a[[ar Vittoriosa g[al [ames punti u komplew jersqu qrib li j]ommu posthom fil-Premier g[al sta;un ie[or.

NAXXAR L........................................2 RABAT A...........................................0 Naxxar L: J. Azzopardi, Buhagiar,

K. Drago, D. Reano, A. Decesare, V.Bellia, R. Bakare, F. Stojanovic, A. Da Silva, Gilmar, D. Falzon Sost - T. Scerri flok D. Falzon (73 min), M. Vignjevic flok F. Stojanovic (80 min), Jur. Debono flok V. Bellia (92 min)

Rabat A: P. Velimirovic, S. Gauci, Z. Tanti, I. Carapic, D. Azzopardi, J. Caruana, J. Bajada, D. Carrillo, M. Licari, W. Borg, A. Azzopardi Sost - P. Borg flok J. Bajada (63 min), C. Vella flok W. Borg (74 min), L. Cauchi flok A. Azzopardi (86 min) Skorers -A. Buhagiar (55 min), V. Bellia (85 min) Imwissija - Gilmar, K. Drago (N), J. Caruana, J. Bajada, Z. Tanti, D. Carrillo, D. Azzopardi, C. Vella (R) Refeeree - Marco Borg il-mument Player tal-Log[ba - F. Stojanovic (N) Naxxar Lions irritornaw g[ar-reb[ wara nuqqas ta’ disa’ partiti u kkundannaw, issa anki matematikament lil Rabat Ajax, li s-sena d-die[la jridu jilag[bu fl-Ewwel Divi]joni wara sta;un ferm diffi/li g[alihom. Naxxar, li l-a[[ar li kienu [adu reb[a kien f’Jannar li g[adda kontra listess Rabat, dehru iktar grintu]i u kienu huma li [olqu kwa]i l-azzjonijiet kollha tal-log[ba. G[alihom irritornaw mill-a[[ar partita ]-]ew; difensuri laterali Andrew

Diego Carrillo Pendas ta’ Rabat b’tentattiv fuq il-lasti ta’ Naxxar (Ritratti> Brian Grech)

Decesare u Angus Buhagiar. G[al Rabat, mal-lista tal-plejer neqsin, ]diedu wkoll Dylan Falzon, Sorin Oproiescu u Ryan Micallef b’dan tal-a[[ar ikun sospi]. Il-kow/ Seve D’Amato kien obligat li jer;a’ jutilizza iktar ]g[a]ag[ Rabtin mill-bidu b[al Zachary Tanti, Wayne Borg u Aiden Azzopardi. Wara g[axar minuti, Buhagiar kellu azzjoni personali mallemin li tintemm barra. Rabat wie;bu b’first-timer ta’ Carrillo li g[adda barra wkoll. Naxxar [adu l-partita f’idejhom u resqu diversi drabi lejn il-lasti avver-

sarji i]da kienu l-interventi ta’ Velimirovic li ]ammew il-log[ba ming[ajr gowls sal-ewwel taqsima. Minn kontratakk tal-plejer tal-log[ba Stojanovic, Falzon ikkonkluda firrokna i]da Velimirovic tefa’ f’korner. Erba’ minuti wara, il-gowlkiper Montenegrin imblokka mill-vi/in xutt ta’ Gilmar li kien ir/ieva ming[and Da Silva. Il-partita baqg[et na[a wa[da anki fit-tieni taqsima. Wara g[axar minuti, Naxxar fet[u l-iskor meta Da Silva b’dahru lejn il-lasta, ta lejn ANGUS BUHAGIAR li kien injorat mid-difi]a

Rabtija u b’xutt fil-baxx skorja. Naxxar baqg[u a[jar imma ming[ajr wisq konklu]jonjiet. Kif qab]u t-80 minuta, is-sostitut Vignjevic g[adda lejn Gilmar i]da kkonkluda g[oli. Ilcaptian VICTOR BELLIA serra[ ras in-Naxxarin meta [ames minuti mittmiem, temm fix-xibka azzjoni personali minn barra l-kaxxa g[allri]ultat finali 2-0. B’dan ir-ri]ultat u d-dro ta’ Vittoriosa fil-partita l-o[ra, Naxxar [adu ftit tan-nifs fir-relegation pool u tefg[u lil Rabat g[all-Ewwel Divi]joni wara ]ew; sta;uni mal-kbar.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Sport

Birkirkara jie[du t-tliet punti wara battikata CHAMPIONSHIP POOL

Kif Jinsabu

Roderick Vella

Championship Pool

BIRKIRKARA.................................1 BALZAN..........................................0 B’Kara: J.Haber, Z.Muscat,

Birkirkara Valletta Hibernians Sliema W. Mosta Balzan

N.Vukanac, M.Bissi, J.Zerafa, E.Herrera, G.Sciberras, P.Fenech, S.Shodiya, F.Temile, Jhonnattann. Sost - 59min Ronallie Searra flok F.Temile, 67min R.Camenzuli flok Z.Muscat, 77min R.Scicluna flok S.Shodiya Balzan: M.Bartolo, J.Grioli, S.Bezzina, A.Scicluna, K.Magro, F.Vignaroli, P.Calcado, E.Bilbao Zarate, J.Negrin, D.Grima, R.Darmanin. Sost - 46min L.Micallef flok D.Grima, 85min M.Spiteri flok K.Magro

Imwissija - K.Magro, J.Grioli,

Calcado (Balzan) G.Sciberras (Birkirkara) Tke//ew - 60min J.Zerafa, 71min F.Vignaroli Skurjaw - 70min P.Fenech Referee - Andre Arciola Il-Mument Plejer tal-Log[ba P.Fenech Min [aseb li kontra Balzan, li s’issa tilfu log[ob kollha li lag[bu fi/Championship pool, il-liders Birkirkara kien se jkollhom passi;;ata, kienu ]baljati. G[ax kellu jkun gowl wa[dini, skurjat minn Paul Fenech f’nofs it-tieni taqsima, li ta t-tliet punti tant mixtieqa u missielta li/-Champions.

Relegation Pool Tarxien R. Floriana Qormi Naxxar L. Vittoriosa S. Rabat A.

Bissi ta’ Birkirkara (fin-nofs) jikklirja attakk ta’ Balzan

Mill-formazzjoni ta’ dro kontra Valletta, Paul Zammit kellu jbiddel lil Mendoza u Muscat, indisponibli, waqt li g[all-kow/ Zerafa rritornaw Dylan Grima u Kurt Magro. Fl-ewwel taqsima Birkirkara, bit-tieni flokk Blu, kellhom [afna mill-pussess tal-ballun pero’ ftit inkwetaw lill-gowler Balzani Bartolo. Kellna nistennew sal-kwarta log[ob biex naraw l-ewwel xutt, ta’ Calcado li g[adda barra. Gha/-Champions prova g[all-ewwel darba Fenech fil-21 minuta b’xutt bla wisq sa[[a. L-aktar azzjoni perikolu]a ta’ Birkirkara fl-ewwel taqsima ;iet fl-34 minuta minn Jhonnattann b’azzjoni individwali li fiha [arbat id-difi]a ta’

Balzan, imma x-xutt finali ;ie devjat f’korner. Mill-istess korner daqqa ta’ ras ta’ Vukanac g[addiet bi ftit barra. Birkirkara kellhom biss /ans ie[or f’din it-taqsima, fit-38 minuta b’xutt ta’ Shola Shodiya li g[adda g[oli. Rajna partita o[ra fit-tieni taqsima. Fit-53 minuta xutt perikolu], bl-effett, taddifensur Bissi, li lag[ab flok Mendoza, g[adda barra. Fis-sieg[a log[ob daqqa ta’ [arta g[al Karkari]i meta r-referee Arciola wera l-karta [amra diretta lil Joseph Zerafa wara dan il-fawl fuq Calcado f’nofs il-grawnd. Il-Liders xorta ma qatg[ux qalbhom u pruvaw ikunu perikolu]i fl-attakk, Shola qassam lejn is-sotitut Ronallie, li da[al

L R D T F K Pti 28 27 27 27 27 28

22 3 5 2 9 4 8 4

19 18 13 14

3 3 7 5 9 16

62 61 67 51 53 30

22 41 36 34 33 32 27 45 27 50 14 19

L R D T F K Pti

28 28 28 28 28 28

8 6 5 8 4 9 6 6 6 1 4

15 12 16 13 16

40 43 45 36 34 23 19

49 45 55 51 61 77

22 21 20 20 15 4

flok Temile li kellu partita kwieta, imma l-pass kien twil. L-istess Shola prova hu stess fis-67 minuta b’xutt minn tarf il-kaxxa li ;ie devjat f’korner. Wara l-korner, in;enwita mid-difensuri Balzanin li rregalaw freekick indirett mill-kaxxa ]]g[ira. Il-plejers kollha ta’ Balzan fuq il-linja iffurmaw [ajt difensiv. I/Champions [admuh sew, ma xxuttjawx direttament, imma minflok r/ieva Paul FENECH li kkonkluda fix-xibka. Lemozzjonijiet ma waqfux, ftit wara, fil71 minuta anki Balzan spi//aw jilg[abu b’g[axra wara li tke//a in-nervu] Vignaroli. Fit-88 minuta Birkirkara setg[u g[alqu l-partita u ipprotestaw g[allpenalty fuq Jhonnattann, imma r-referee [alla log[ob g[addej. B’hekk, wara nuqqas ta’ ]ew; log[biet, Birkirkara finalment [adu dak li riedu, it-tliet punti, li bihom ]ammew posthom f’ras il-klassifika.

Dro li jikkuntenta lir-Rainbows RELEGATION POOL

VITTORIOSA S...............................1 TARXIEN R.....................................1 Vittoriosa S: M.Muscat, Samir

Arab, L.Torri, O.Sidibe, M.Perreira, G.Martin, O.Guerrero, C.Spiteri, M.Buttigieg, F.Aguiar, M.Camilleri Sost- 66min C.Sammut flok M.Buttigieg, 81min R.Mifsud flok M.Camilleri Tarxien R: N.Vella, C.Mamo, M.Caruana, F.Lopez Alcantara, D.Toure, R.Sammut, C.Menendez Hevia, D.Mariano Bueno, K.Pulo, J.Mifsud, J.Santos Silva Sost- 66min L.Concalves flok D.Toure, 72min M.Ciantar flok D.Mariano Bueno, 91min S.Bonnici flok K.Pulo

Imwissija - O.Sidibe, G.Martin, L.Torri (V), J.Santos Silva, K.Pulo, C.Mamo, J.Mifsud (T) Skurjaw - 14min Guerrero, 41min Pulo. Referee - Trustin Farrugia Cann Il-Mument Plejer tal-Log[ba N.Vella Vittoriosa ma rnexxilhomx jie[du li riedu, ji;ifieri t-tliet punti, mill-konfront kontra Tarxien u kellhom jikkuntentaw b’punt wie[ed biss. Birgu bdew tajjeb, fet[u l-iskor kmieni filpartita u wara l-mistrie[ bl-iskor indaqs, kellhom diversi opportunitajiet ta’ skor li i]da ma rnexxilhomx

jer;g[u jiskurjaw. Il-kow/ Spiteri ta’ Birgu g[amel xi bidliet mill-a[[ar partita kontra Naxxar, bir-ritorn ta’ Filipe Aguiar u Ousamane Sidibe, bi Brincat li jkun sospi]. Clive Mizzi kellu rritorn tal-captain Caruana, waqt li bdew mill-bidu Lopez Alcantara u Pulo li kellu partita tajba u skurja anki l-gowl tad-dro. Fl-ewwel taqsima ftit rajna azzjonijiet g[ajr i]-]ew; gowls. Fl-ewwel azzjoni fl-attakk tal-partita wasal l-ewwel gowl. Fit-13-il minuta GUERRERO qabad il-ballun, baqa’ die[el fil-kaxxa u xxuttja /entralment, b’Vella li salva, imma mir-rebound l-istess Kolombjan bir-ras tefa’ fix-xibka u Birgu marru fil-vanta;;. Ma damitx ma waslet irrisposta tar-Rainbows, l-ewwel b’daqqa ta’ ras ta’ Mifsud u wara b’[arba ta’ Toure li Muscat kien tajjeb fi]-]ew; okka]jonijiet. F’nofs it-taqsima kien hemm ukoll free-kick mg[oti minn Mamo li g[adda ftit g[oli, sakemm fil-41 minuta wasal il-gowl tad-draw ta’ Tarxien. Wasal ukoll minn azzjoni personali, fuq in-na[a xellugija ta’ PULO li finalment x-xxuttja b’sa[[tu u fil-baxx g[eleb lil Muscat. It-tieni taqsima kienet i]jed movimentata u rajna aktar azzjonijiet fl-attakk. Il-goalkeeper Vella ;ie ‘mpenjat serjament tliet darbiet flewwel g[axar minuti, b’xuttijiet ta’ Aguiar u Perreira u l-aktar b’daqqa ta’ ras ta’ Sidibe fit-58 minuta li Vella

Vittoriosa baqg[u f’riskju li jkunu relegati wara li ;ew draw kontra Tarxien

salva b’titjira spettakolari. Tarxien impenjaw ukoll lil gowler avversarju b’xutt /entrali ta’ Santos Silva minn tarf il-kaxxa. L-Istars li riedu aktar ir-reb[a pruvaw inisslu aktar pressjoni fuq iddifi]a Tarxini]a u fil-75 minuta xutt b’sa[[tu ta’ Pereira re;a’ kien salvat minn Vella li kellu verament partita

mill-aqwa u reba[ il-BOV Plejer talpartita. Infatti l-istess Vella re;a salva fuq free-kick ta’ Guerrero fit-82 minuta. Fil-minuti finali rajna lill-Istars li komplew jattakkaw biex ifittxu l-gowl tar-reb[a li kienet tiswa mitqlu deheb imma l-gowl baqa’ ma wasalx, bid-difi]a tar-Rainbows li baqg[et kompatta u [elset kull periklu.

Il-{add, 30 ta’ Marzu, 2014

Lokali

‘GEORGE ABELA QALB IN-NIES’. Il-President ta’ Malta George Abela, sitt ijiem biss qabel itemm il-Presidenza tieg[u, ilbiera[ filg[odu laqa’ mijiet ta’ nies fil-Palazz ta’ San Anton biex iffirmalhom il-ktieb George Abela Qalb in-Nies (pubblikazzjoni Kite Group), li kien imniedi l-jum ta’ qabel waqt kun/ert mill-Orkestra Filamonika Nazzjonali b’tislima lill-poplu Malti f’Dar il-Mediterran, il-Belt. Ilbierah filg[axija mbag[ad il-President iffirma l-kotba g[ar-residenti G[awdxin fil-Banca Giuratale u llum se jkun qed jiltaqa’ mal-pubbliku u jiffirmalhom il-ktieb tieg[u Ara wkoll intervista mal-President George Abela f’pa;na 4. fil-Palazz Verdala. (Ritratt> Joseph Galea).

Muscat kostrett jag[mel reshuffle qabel il-waqt

Wara r-ri]enja ta’ Godfrey Farrugia minn Ministru talKabinett b’dikjarazzjoni lillPrim Ministru Joseph Muscat li mhux se jibqa’ fil-kabinett Laburista, il-Prim Ministru Joseph Muscat kien kostrett li jag[mel reshuffle qabel il-waqt. Din ir-ri]enja waslet ukoll biex fi ftit tal-[in kien ikkonfermat li s-Segretarju Parlamentari Franco Mercieca kien talab lillPrim Ministru biex ma jikkunsidrahx g[all-kariga fil-Kabinett meta jag[mel ir-reshuffle, u g[aldaqstant kien qieg[ed ukoll jirri]enja minn membru talkabinett. Dan wassal biex ilbiera[, g[al tmien sig[at s[a[, il-Prim Ministru Muscat beda jsejja[ fir-residenza uffi/jali filGirgenti g[add ta’ membri talKabinett u Deputati Laburisti u iktar tard waranofsinhar, ilGvern [abbar fi stqarrija rreshuffle li kien se jag[mel

Joseph Muscat. Dan hekk kif [assar ]jara li kellu jag[mel flUniversità. Fost dawk li sejja[ Muscat kien hemm Godfrey Farrugia li deher emozzjonat [afna, f’/erti mumenti kommoss tant li kellu jieqaf u jg[id lill-;urnalisti li dan mhux il-[in li jag[ti kummenti. “Napprezza l-mistoqsijiet tag[kom imma llum mhux il-mument. Meta ji;i l-mument nag[ti l-kummenti tieg[i,” sostna Farrugia. L-istqarrija ma[ru;a millGvern u li fiha t[abbru d-dettalji tar-reshuffle, tispjega li wara r-ri]enja ta’ Godfrey Farrugia minn Ministru tasSa[[a, dan is-settur se jmur f’idejn il-Ministru Konrad Mizzi, li flimkien mal-qasam tal-ener;ija u l-konservazzjoni tal-ilma, issa huwa wkoll responsabbli mis-settur tassa[[a. T[abbar li d-Deputat Chris Fearne se jkun is-

Segretarju Parlamentri g[asSa[[a fi [dan l-istess Ministeru. Michael Farrugia n[atar Ministru g[all-Familja u sSolidarjetà So/jali. Dan il-ministeru kien irrifjutat minn Godfrey Farrugia u kien f’idejn Marie Louise Coleiro Preca li nhar il-:img[a tin[atar President ta’ Malta. Id-Deputat G[awdxija Justyne Caruana, li kienet t[alliet barra mill-ewwel kabinett ta’ Muscat, issa se tin[atar Segretarju Parlamentari g[adDrittijiet ta’ Persuni b’Di]abbiltà u Anzjanità Attiva minflok Franco Mercieca. Owen Bonnici n[atar Ministru g[all-:ustizzja, Kultura u l-Gvern Lokali filwaqt li Stefan Buontempo se jassumi r-responsabbiltajiet b[ala Segretarju Parlamentari g[all-Gvern Lokali. It-turi]mu ng[ata lil Edward

Zammit Lewis, li n[atar Ministru tat-Turi]mu, wara li lPrim Ministru [abbar fuq twitter li l-Ministru tat-Turi]mu attwali Karmenu Vella se jkun nominat g[al Kummissarju Ewropew li jmiss wara li jintemm it-terminu ta’ Tonio Borg f’din il-kariga. Michael Falzon in[atar Segretarju Parlamentari flUffi//ju tal-Prim Ministru responsabbli g[all-Ippjanar u sSimplifikazzjoni Amministrattiva, filwaqt li Chris Agius se jkun Segretarju Parlamentari g[ar-Ri/erka, Innovazzjoni, }g[a]ag[ u Sport fil-Ministeru g[allEdukazzjoni u x-Xog[ol. Josè Herrera se jin[atar Segretarju Parlamentari g[allKompetittività u t-Tkabbir Ekonomiku fil-Ministeru g[allEkonomija, l-Investiment u nNegozji ]-}g[ar. Kariga o[ra li t[abbret hija li

Carmelo Abela se jibda jaqdi lfunzjoni ta’ Kelliem g[allGvern filwaqt li se jibqa’ j]omm il-funzjoni ta’ Whip tal-Grupp Parlamentari Laburista. T[abbar ukoll li Tony Agius Decelis se jin[atar Kummissarju kontra l-Burokrazija. Dan it-tibdil se jid[ol fis-se[[ mill-Erbg[a 2 ta’ April. Intant, il-Kelliem tal-Gvern Kurt Farrugia, qal lill-media li l-Prim Ministru Joseph Muscat mhu se jkun qed jindirizza lebda konferenza tal-a[barijiet.

media•link COMMUNICATIONS