Il-Mument 13 ta' Lulju 2014 by maltarightnow dotcom

www.maltarightnow.com

Nru 2223 €1

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Illum il-:ermanja tista’ ttemm g[at-tielet darba konsekuttiva t-tama tal-Ar;entina li tirba[ it-Tazza tad-Dinja meta jiltaqg[u fil-finali tal-Maracanà

Pa;ni 51-56

L-ind[il politiku u d-di]gwid i]ommu lil Ray Zammit milli jin[atar Kummissarju tal-Pulizija Id-diskors fost il-membri tal-Pulizija huwa min ;ej wara l-A;ent Kummissarju li skont sorsi qrib il-Korp tal-Pulizija “g[ax jaf (Ray Zammit) x’ta[wid hemm, kien hu li ma riedx li jsir permanenti, b’sitwazzjoni ferm aktar gravi bil-wirt li sab.” Ara pa;ni 2 u 3

L-A;ent Kummissarju Ray Zammit

Plejers tal-futbol Bra]iljani fost il-vittmi Paniku wara li ]ew; minorenni t[arrbu ta’ frodisti f’Malta ESKLUSSIVA

Plejers fil-ma;;oranza Bra]iljani qed jaslu Malta b’weg[da li jilag[bu ma’ klabbs tal-futbol fil-Kampjonat Premier, u waqt li jintalbu j[allsu eluf ta’ ewro, wara ftit xhur jiskopru li ;ew imqarrqa u ffrodati. Dan jo[ro; minn investigazzjoni ta’ il-mument.

lejn il-:ermanja

Jean Leite Lopes Xavier, vittma Bra]iljan f’Malta

Ara pa;ni 6 u 7

Fl-a[[ar ;img[a re;a’ qam kjass kbir li jinvolvi ]ew;t itfal :ermani]i, ulied Sabrina Albrecht ta’ 30 sena mwielda Gera, il-:ermanja, li kienu jinsabu ta[t care order wara li fit-tielet ;img[a ta’ :unju li g[adda ttie[du mill-kustodja ta’ ommhom min[abba akku]i fost o[rajn ta’ abbandun ta’ minorenni; akku]i li l-omm qed ti/[ad. I]-]ew; ulied subien – Jeramias ta’ erba’ snin u Jayden ta’ sentejn ittie[du lura l-:ermanja minn ]ew; social workers :ermani]i li kienu Malta. Issocial workers :ermani]i kienu qeg[din ja;ixxu wara li fl-4 ta’ Lulju li g[adda, de/i]joni ta’ Qorti :ermani]a

ppermettiet biex dawn it-tfal jintbag[tu lura l-:ermanja. L-a[[ar ]viluppi se[[ew hekk kif issocial workers :ermani]i talbu lillA;enzija Appo;; biex dawn i]-]ew; minorenni, li kienu ffosterjati minn familja, jie[duhom il-ba[ar. Madankollu jirri]ulta li dawn ilminorenni spi//aw in[ar;u minn Malta, probabilment g[addew millajruport internazzjonali ta’ Malta u ttie[du lura lejn il-:ermanja. LA;enzija Appo;; kienet taf bilpre]enza ta’ dawn i]-]ew; social workers :ermani]i. g[al pa;na 5

2 Spi]eriji li se jift[u llum Il-BELT: Collis Williams

Pharmacy, 15, Triq ir-Repubblika;

Il-{AMRUN: Cosmed Pharmacy, Soccors, Triq Villambrosa; SANTA VENERA St. Venera Pharmacy, 532, Triq il-Kbira; B’KARA:

St.Jude Pharmacy, 213, Triq ilWied; IL-G}IRA: St. Matthew’s Pharmacy, Triq ix-Xatt; SAN :WANN: Spi]erija Kappara, }bibu Lane; TAS-SLIEMA: Stella Maris Pharmacy, 34, Millner Street; LIKLIN: Il-Mehrie] Pharmacy, 31, Triq :iovann |Curmi; L-IM:ARR: M;arr Pharmacy, Triq il-Kbira c#w Triq Vitale; IL-MELLIE{A: Mellie[a Pharmacy, 111, Triq George Borg Olivier; PAOLA: Fleming Pharmacy, 61, Triq {a]}abbar; BORMLA: Verdala Pharmacy, 57, Triq il-Gendus; MARSASKALA: Bellavista Pharmacy, 88, Triq il-Hortan; {AL G{AXAQ: St. Philip Pharmacy, Triq I/-?eppun; {AL KIRKOP: Prestige Pharmacy, 16, Triq San :u]epp; {A}-}EBBU:: Brown’s Pharmacy, 47, Vjal il-{elsien; IR-RABAT: Nova Pharmacy, 142, Triq il-Kulle;;; IL-FONTANA: Fontana Pharmacy, Triq il-G[ajn; G{AJNSIELEM: Lauretana Pharmacy, 36, Triq l-Im;arr.

{inijiet tal-vapur t’G[awdex mit-23 ta’ :unju 2014 sat-28 ta’ Settembru 2014

Tluq mill-Im;arr, G[awdex: 00.45, 02.00,

03.30, 05.00, 06.00, 06.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 9.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 19.30, 20.15, 21.00, 21.45, 23.00. Tluq mi/-?irkewwa, Malta: 01.20, 2.30, 4.00, 05.45, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 09.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 19.30, 20.15, 21.00, 21.45, 22.20, 23.45.

It-temp It-Temp> Xemxi. Il-Vi]ibbiltà> Tajba. Ir-Ri[> {afif g[al moderat mill-Punent g[all-Majjistral li jsir [afif. Il-Ba[ar> Moderat li jsir [afif g[al moderat. L-imbatt> Baxx millMajjistral li jsir lokalment ftit li xejn. Temperatura tal-Ba[ar> 25º.

Il-[amest ijiem li ;ejjin

IL-{ADD L-og[la 30˚C L-inqas 21˚C

IT-TNEJN L-og[la 31˚C L-inqas 20˚C

IT-TLIETA L-og[la 30˚C L-inqas 21˚C

L-ERBG{A L-og[la 30˚C L-inqas 22˚C

IL-{AMIS L-og[la 21˚C L-inqas 22˚C

‘200 anniversarju’ tal-Korp t tal-Kummissarju, ind[il polit

Ftit kienu dawk li setg[u jemmnu dak li kienu qeg[din jisimg[u nhar l-Erbg[a li g[adda fil-Parlament meta l-Ministru talIntern u Sigurtà Nazzjonali Manwel Mallia, li suppost kellu jispjega lill-poplu u fuq kollox lill-membri tal-Korp tal-Pulizija kif u g[aliex tne[[a lKummissarju tal-Pulizija Pietru Pawl Zammit. Il-Minsitru Manwel Mallia ffa//jat mill-Oppo]izzjoni Nazzjonalista u minn informazzjoni ]velata nhar il-{add li g[adda minn din il-gazzetta dwar id-di]gwid li g[andu malPrim Ministru Joseph Muscat u li kellu mat-tmexxija tal-Korp tal-Pulizija, fi stqarrija ministerjali twila, mimlija kliem li ilu jigi ripetut g[al dawn l-a[[ar 16il-xahar ma ntqal xejn fuq dak li ;ieg[el lill-Gvern Laburista jne[[i lil Pietru Pawl Zammit, ilpersuna li kien huwa stess li da[[al b[ala Kummissarju talPulizija. Zammit tne[[a millGvern bla kliem u bla sliem f’sitwazzjoni fejn kienet di;à qed ti;ri mas-saqajn li se jitne[[a kif proprju kien ]vela ilmument fil-[ar;a tat-18 ta’ Mejju li g[adda. Il-Ministru Manwel Mallia ma jwe;ibx Sorsi qrib il-Korp tal-Pulizija li dil-;img[a tkellmu ma’ ilmument qalu li f’dan it-ta[wid u

a;ir huma riedu jkunu jafu g[aliex Pietru Pawl Zammit tne[[a mill-kariga minn min kien po;;ih. “X’g[amel tant [a]in biex tne[[a?” L-istess sorsi qalu li nhar l-Erbg[a li g[adda, ilmembri tal-Korp tal-Pulizija spi//aw ma tg[allmu xejn proprju minn Ministru li huwa mag[ruf kemm ifittex l-okka]joni biex fil-Parlament jag[ti l-lez-

G[adma iebsa g[all-A;ent Kummissarju tal-Pulizija Ray Zammit (xellug) wara l-ind[il politiku li wassal lill-Korp tal-Pulizija biex tilef is-serjetà u l-integrità zjonijiet. “Ma kienx hemm anqas s-sens ta’ dinjità lejn bniedem li ;ie u]at u mormi bla difi]a ta’ xejn.” Dawn is-sorsi ]iedu li kienu diversi li semg[u u skantaw kif tant il-Ministru Mallia ma wie;eb xejn f’diskors kollu mibni fuq nota g[olja ta’ rabja jattakka u jikkritika lill-Oppo]izzjoni Nazzjonalista talli kien mistoqsi d-domandi. Anniversarju mtappan Is-sitwazzjoni fil-Korp tal-

Pulizija hija ferm u ferm iktar gravi proprju meta lbierah membri tal-Korp u o[rajn li servew i//elebraw l-200 anniversarju mit-twaqqif tieg[u fost it-ta[wid

li g[addej minnu l-Korp talPulizija. Sorsi qrib il-Korp qalu lil ilmument li diversi qed jifhmu u jaraw kemm l-affarijiet marru g[all-ag[ar f’dawn is-16-il xahar. “Proprju meta l-Korp g[andu jkollu d-dinjità, spi//a b’ri]enja ta’ Kummissarju talPulizija u b’[atra ta’ a;ent Kummissarju. Minn Korp mimli b’[idma u direzzjoni spi//a wie[ed mimli b’kaptani.” L-istess sorsi kkritikaw lill-Ministru Manwel Mallia li ddikjara li hemm b]onn “riorganizzazzjoni” fil-Korp wara li fl-a[[ar xhur, ta[t tmexxija ta’ Gvern Laburista tkisser dak li kien inbena.

TIFKIRA

Lottu 53 – 47 – 89 – 19 – 23 # 63 – 12 – 21

Super 5 3 – 7 – 34 – 12 – 26

Numri importanti Servizz ta’ Emer;enza> 112 Sptar ta’ Malta> 25450000 — Sptar ta’ G[awdex> 21561600 Servizz ta’ direttorju> 1182 — GO> 1187 — Vodafone> 1189

F’g[eluq l-ewwel anniversarju mit-telfa tal-g[a]i] tag[na

:OR: BIANCHI

minn {al Qormi, li fid-19 ta’ Lulju 2013 mar jiltaqa’ mal-Mulej wara li g[arfu, [abbu u qdieh fuq din l-art g[al 68 sena s[a[. Jibqa’ mfakkar g[al dejjem b’g[o]]a kbira u m[abba minn martu Maria Dolores, uliedu Octavia u ]ew;ha Etienne, Rosabelle u Chris, Donatella u ]ew;ha Manuel u n-neputi Mikael, kif ukoll bosta qraba u [bieb. Se ssir quddiesa b’suffra;ju g[al ru[u fil-Knisja Ar/ipretali ta’ San :or; Martri ta’ {al Qormi, is-Sibt 19 ta’ Lulju fis-6:45 a.m. u fil-Knisja ta’ Santu Wistin il-Belt, il-{add 20 ta’ Lulju fis-7:15 p.m. Ag[tih, Mulej il-mistrie[ ta’ dejjem

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Lokali

al-Pulizija mtappan bir-ri]enja tiku u ta[wid fl-amministrazzjoni Ind[il mill-Ministeru u minn Kastilja Sadattant id-diskors fost il-membri tal-Korp huwa dwar min ;ej wara lA;ent Kummissarju, li [afna fehmu li g[ax jaf x’ta[wid hemm, kien hu li ma riedx li jsir permanenti. Diversi fil-Korp tal-Pulizija qed jittamaw li l-A;ent Kummissarju jibda jer;a’ j;ib lura laffarijiet g[all-ordni u li jwaqqaf lind[il fil-[idma tal-Korp, fit-transfers, fil-prosekuzzjoni tar-reati u fl-amministrazzjoni. Is-sorsi qrib il-Korp tal-Pulizija qalulna li s-sitwazzjoni hija ferm iktar gravi bil-wirt li hemm wara r-ri]enja ta’ Pietru Pawl Zammit g[ax bl-ind[il kostanti mill-Ministeru u minn Kastilja

;iet stabbilita ri/etta li kienet diretta lejn di]astru. “Nafu kemm dan huwa diffi/li g[ax issa hemm uffi/jali u membri li marru fejn ma kellhomx imorru hekk kif [adu post [addie[or u dawn issa g[andhom arja ;dida li ;ejja mhux minn mertu i]da mis-sa[[a politika”, qalulna l-istess sorsi. “Kien di;à diffi/li g[al Pietru Pawl Zammit li jid[ol f’si;;u li wara g[axar snin skorruti kien okkupat minn John Rizzo, Kummissarju li g[amel ;ieh u biddel ta’ ta[t fuq lill-Korp, imma kien iktar kkomplikat g[ax ma t[allix ja[dem g[al rasu u fl-indipendenza li ghandu jkollu Kummissarju.” Sorsi qrib id-Depot komplew jg[idu li l-[idma tal-Oppo]izzjoni Nazzjonalista u tal-Kelliem g[all-Intern Jason Azzopardi kienet ta’ importanza biex dak li kien qed isir ra d-dawl. De/i]jonijiet ]baljati fl-a[[ar 16-il xahar • Membri tal-Korp flok t[allew ja[dmu biex jikkumbattu l-kriminalità

sabu ru[hom libsin jservu u jag[mluha ta’ waiters f’ikla organizzata millMinistru Mallia; • Numru ta’ pulizija barranin ttie[du fuq dg[ajsa tal-Korp biex jg[umu u jixxemxu quddiem kul[add; • Il-ka] tal-ispettur Elton Taljana fejn

Pietru Pawl Zammit, l-eks Kummissarju tal-Pulizija ma deherx fl-attività uffi/jali tal-biera[ uffi/jal spic//a pro/essat u attakkat g[ax g[amel dmiru; • Il-ka] ta’ persuna li fl-g[assa talpulizija ta’ {a]-}abbar li da[al isawwat membri tal-Korp u to[ro; ordni biex ma jittie[dux passi kriminali kontrih; • ?aqliq bla direzzjoni ta’ diversi membri tal-Korp tal-Pulizija. It-transfers bdew [er;in, u[ud minnhom filg[odu biex jinbidlu wara nofsinhar; • Diversi g[ases ing[alqu ming[ajr spetturi, sur;enti u kuntistabbli li qabel kienu jidhru jduru fl-ibliet u l-ir[ula; • F’daqqa wa[da saru [afna promozzjonijiet fejn u[ud qab]u b’passi kbar lil [addiehor; • Lejliet u nhar l-elezzjoni talParlament Ewropew, fid-dag[dig[a g[all-voti jin[ar;u transfers bilKummissarju jiddikjara li ma kienx jaf bihom. B’hekk dawn it-trasferimenti ordnati mill-Ministeru u Kastilja [are; l-ewwel konflitt fil-miftu[; • Da[lu diversi membri tal-Korp

tal-Pulizija rtirati lura li di;à qed jir/ievu l-pensjoni. Il-Korp flok mar biex ida[[al ]g[a]ag[ mimlija [e;;a, sa[[a u lesti biex jikkumbattu l-kriminalità issa morna g[al sezzjoni anzjani tant li diversi huma fil-Korp li qeg[din jg[idu li l-età biex tid[ol fil-Korp m’g[adiex ta’ 18 i]da ta’ 70 sena; • Il-kriminalità organizzata ssodat u r-rata tad-delitti ]diedu; • L-ag[ar [a;a hija l-kwistjoni talinvestigazzjoni tal-OLAF. Pietru Pawl Zammit fl-ewwel ]mien tieg[u b[ala Kummissarju tal-Pulizija jiddikjara kontra l-parir tal-Avukat :enerali li skont hu m’hemmx passi x’jittie[du kontra John Dalli. Ta[wida legali; l-ewwel g[ax il-Kostituzzjoni tag[ti esklussivament lill-Avukat :enerali l-poter u flistess [in id-dmir li jidde/iedi hu kontra min g[andhom jittie[du passi kriminali u t-tieni g[ax da[al f’ras diversi li dan il-Gvern lest li jmur kontra l-li;i u jg[atti ‘l dak u lill-ie[or. Dan il-ka] kiber aktar meta l-Kummissarju John Rizzo ;ie mistoqsi direttament bil-;urament numru ta’ drabi fuq l-ka] Dalli u ddikjara li d-de/i]joni tieg[u u talAvukat :enerali kienet li passi jittie[du. Ka] li baqa’ u se jibqa’ inkubu u dell ikrah fuq il-Gvern Laburista li qieg[ed ma’ kull ;urnata jidher li g[amel xi kompromess. BilKap tal-Oppo]izzjoni Simon Busuttil jafferma dan fil-Parlament u l-Prim Ministru jkompli jkabbarha billi jinsisti li jmur quddiem l-Kumitat talPrivile;;i; • Ma kienx b’kumbinazzjoni li Pietru Pawl Zammit tne[[a meta l-Kap talOLAF akku]ah li ma kkollaborax mieg[u fuq din l-investigazzjoni minkejja t-tliet talbiet li g[ammillu. Is-sorsi li tkellmu ma’ il-mument fakkru li kien ilPrim Ministru stess li ddikjara li kien hu li g[a]el lil Pietru Pawl Zammit, li kien hu li g[a]el u g[adu j]omm b[ala konsulent spe/jali lil John Dalli, u li issa qed jahrab milli jaffronta dak li fl-Unjoni Ewropea qed isir indifensibbli.

Mument diffi/li g[all-Korp – il-PN Il-Partit Nazzjonalista permezz ta’ Jason Azzopardi, il-Kelliem g[all-Intern stqarr li hi [asra fil-200 anniversarju talKorp tal-Pulizija qieg[ed jitmexxa minn A;ent Kummissarju wara r-ri]enja sfurzata tal-Kummissarju pre/edenti. “Irresponsabbiltà taqa’ fuq il-Prim Ministru, li g[andu ji]gura li tkun im[arsa d-dinjità tal-Korp u li jkun mezz biex kul[add ikun indaqs quddiem il-li;i, u mhux g[odda parti;jana.” Il-PN qal li wie[ed mill-perikli kbar g[al kull demokrazija u s-saltna tad-dritt hu l-ind[il politku fl-operat tal-Korp g[ax jherrih minn ;ewwa. “Huwa sors ta’ dieqa li fl-a[[ar 14-il xahar rajna ind[il kontinwu fil-Korp mill-politi/i, minn transfers vendikattivi g[al [wejje; [afna aktar serji. Ilkoll a[na xhieda tal-umiljazzjoni li sofra l-Korp meta l-Pulizija tqabbdu jag[mlu xog[ol li mhuwiex tag[hom, meta l-og[la uffi/jal kien inda[al biex Sindku taqbe] il-kju tal-vapur ta’ G[awdex u l-abbu] ta’ poter li se[[ meta l-istess og[la uffi/jal kien inda[al f’inkjesta biex jg[atti xtur il-politiku, meta ;ew ikkastigati u umiljati l-Pulizija li wettqu dmirhom u meta b’mod illegali twaqqfu pro/eduri kriminali kontra min [ebb g[all-Pulizija fl-G[assa tag[hom.” Il-PN stqarr li jkun ]ball jekk ma nitg[allmux mill-okka]jonijiet meta lKorp kienet imtappna bl-ind[il politiku u meta dawk li kellhom id-dmir li j[arsu lill-poplu kienu huma stess li wettqu abbu] u kienu g[odda ta’ in;ustizzja. “Ikun ]ball jekk ninsew li fil-passat filKwartieri :enerali tal-Pulizija kien hemm min ;ie ttorturat, framed u sa[ansitra anke maqtul.” Il-PN waqt li awgura lill-A;ent Kummissarju Raymond Zammit u stqarr li jistenna li jkun fidil lejn il-;urament li [a b[ala Pulizija u lejn ir-responsabbiltajiet marbuta mal-[atra tieg[u.” F’dan il-mument sabi[ i]da diffi/li g[all-Korp, il-PN irringrazzja lill-Pulizija kollha u assigurahom mill-appo;; biex ilKorp jimxi ’l quddiem g[all-;id tal-pajji] kollu.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Lokali

Ekonomisti jwissu lill-Gvern I}-}IEDA FL-I}BILAN? U D-DEJN

Hermann Micallef

hermann.micallef@media.link.com.mt

L-appell lill-Gvern g[all-kawtela fin-nefqa pubblika spikkat f’kummenti minn ]ew; ekonomisti li il-mument tkellem mag[hom b’reazzjoni g[al statistika uffi/jali li [ar;et fil-jiem li g[addew u li kkonfermat li l-finanzi tal-Gvern komplew imorru g[all-ag[ar. Fl-ewwel kwart ta’ din is-sena li]bilan/ ]died bi 23% fuq l-ewwel tliet xhur tas-sena l-o[ra g[al €132.5 miljun, u kompla ji]died ukoll b’mod qawwi d-dejn, li issa qabe] il-€5.5 biljun. Dan se[[ g[ax filwaqt li d-d[ul u n-nefqa tal-Gvern it-tnejn ]diedu, i]]ieda fl-infiq kienet aktar mid-doppju ta]-]ieda fid-d[ul.

L-ekonomista Lawrence Zammit

ikkonferma li ]-]ieda fid-dejn hi kaw]a tal-ispi]a tal-Gvern. Hu spjega li meta wie[ed jara fid-dettall minn fejn ;ejja din l-ispi]a, isib li parti sostanzjali minnha ;ejja minn programmi u inizjattivi. Lawrence Zammit qal li hemm parti mill-ispi]a relatata mal-kontribuzzjoni lill-entitajiet u hawn wie[ed irid i]omm f’mo[[u li l-ispi]a tal-Gvern fit-trasport pubbliku u anki fil-qasam tal-ener;ija biex ira[[as il-kontijiet tad-dawl u l-ilma. Hemm ukoll i]-]ieda fil-pagi, ]ied Lawrence Zammit u fisser li wie[ed irid janalizza jekk dawn i]-]idiet humiex ;ejjin minn diversi ftehim kollettiv jew inkella minn forom ta’ ftehim o[ra. Lawerence Zammit appella lillGvern biex joqg[od attent fuq i]-]ieda tal-ispi]a, g[ax din fa/li li ti]died, i]da diffi/li biex tonqos. Hu qal li jekk

hemm sensiela ta’ spejje] ta’ darba, allura din ti;i kkontrollata, i]da jekk dawn l-ispejje] huma rikorrenti, minn sena g[al sena, sostna l-ekonomista, allura wie[ed irid joqg[od attent.

minn pa;na 1

L-ekonomista Karm Farrugia

analizza l-istatistika u stqarr li wie[ed irid jag[mel paragun bejn x’qal ilMinistru tal-Finanzi, dwar x’se jse[[, x’se jsir din is-sena u dak li sar fil-verità. Hu j[oss li fl-ewwel [ames xhur ta’ din is-sena, li mar ]mer/ kien finnefqa mhux fid-d[ul. Farrugia jittama li l-Ministru tal-Finanzi Edward Scicluna jindirizza dak li mar ]mer/ fil-kalkoli tieg[u. Skont Karm Farrugia, jekk l-affarijiet jibqg[u l-istess, allura l-Ministru tal-Finanzi jkun mar [a]in fil-Ba;it u b’hekk ikun [aqqu taptipa! Mistoqsi jekk l-ekonomija tafx tasal f’punt li ma tibqax iktar sostenibbli, Karm Farrugia wie;eb li wie[ed irid jara jekk l-affarijiet jibqg[ux sejrin ]mer/ jew le. Hu qal li dment li lGvern imur ]mer/ sa 1%, g[alih mhux se taqa’ id-dinja i]da jekk l-ekonomija tmur ]mer/ b’5 jew 6%, allura jkollna l-problemi.

Karmenu Farrugia Ekonomista

Lawrence Zammit Ekonomista

?ifri li g[adhom kemm [ar;u millUffi//ju Nazzjonali tal-Istatistika juru li bejn Jannar u Mejju, l-i]bilan/ talGvern ]died b’€50 miljun. Din i]]ieda sostanzjali fl-i]bilan/ tal-Gvern, se[[et meta suppost din is-sena lGvern inaqqas l-i]bilan/ b’€40 miljun kif kien qal il-Ministru tal-Finanzi filBa;it u kif wieg[ed lill-UE. I]da //ifri tal-Gvern juru li l-i]bilan/ flewwel [ames xhur ]died daqstant g[ax in-nefqiet rikorrenti tieg[u ]diedu

b’€114-il miljun f’[ames xhur. Fost dawn in-nefqiet rikorrenti hemm €20 miljun aktar fuq pagi hekk kif il-Gvern ]ied in-nies ja[dmu mieg[u fl-a[[ar sena b’1,500. Hemm ukoll ]ieda ta’ €10 miljun o[ra fuq nefqiet operattivi b[at-telefowns u karozzi. Hemm ukoll ]ieda ta’ €30 miljun o[ra f’sussidji lil korporazzjonijiet tal-Gvern – sussidji li suppost qed jonqsu mhux ji]diedu. Dawn huma r-ra;unijiet li wasslu biex il-Gvern irid javvanza €90 miljun f’seba’ xhur. Skont l-istess /ifri, min[abba dawn in-nefqiet i]jed, id-dejn tal-Gvern fla[[ar sena ]died b’€220 miljun.

Din il-gazzetta g[andha tag[rif li koordinaturi ta’ dan is-servizz qeg[din iwissu lill-Ministeru tal-Edukazzjoni li g[ada lesti li jie[du azzjoni u ma ja//ettawx tfal bi b]onnijiet spe/jali kemm-il darba ma jkunx hemm LSAs. Nifhmu li lbiera[ stess uffi/jali governattivi kienu qeg[din jikkuntattjaw individwi professjonali f’dan is-settur biex ikun jista’ jipprovdi s-servizz ta’ LSAs. Nhar il-:img[a li g[adda, ;eni-

turi ta’ tfal bi b]onnijiet spe/jali kellhom jie[duhom lura min[abba nuqqas kbir ta’ LSAs. Intant, il-Forum Opportunitajiet Indaqs tal-PN fi stqarrija qal li kull tifel u tifla g[andu jgawdi minn a//ess s[i[ g[all-istituzzjonijiet edukattivi kemm fis-sistema edukattiva formali tax-xitwa, kif ukoll fl-iskejjel tas-sajf. Il-Forum wera t[assib li min[abba ra;unijiet varji, tfal bi b]onnijiet spe/jali mhux dejjem qed ikollhom

L-i]bilan/ ji]died b’€50 miljun

Titlob ir-ritorn tat-tfal Filwaqt li l-omm, Sabrina Albrecht saret taf dwar dan kollu nhar l-Erbg[a li g[adda, il-mument huwa infurmat li l-awtoritajiet kon/ernati kienu jafu jumejn qabel, ji;ifieri t-Tnejn li g[adda. Sorsi li tkellmu ma’ din il-gazzetta qalu li fost l-awtoritajiet Maltin li kienu jafu li ]-]ew; minorenni subien in[ar;u minn Malta u spi//aw il:ermanja hemm l-Uffi//ju talAvukat :enerali u l-A;enzija Appo;;. Madankollu kellhom jg[addu jumejn biex is-social workers tal-Appo;; g[amlu kuntatt ma’ Sabrina Albrecht u g[arfuha li uliedha kienu ttie[du lura l:ermanja. Meta kienet iffa//jata b’din is-sitwazzjoni li qanqlet paniku kbir, l-omm talbet lill-avukat difensur tag[ha Jean Paul Grech biex ikunu jistg[u jibdew pro/eduri bittama li t-tfal jer;g[u jintbag[tu lura Malta. Nifhmu li l-omm qieg[da tipprotesta bil-kbir min[abba li dan il-manuvrar kollu sar ming[ajr ma kienu segwiti l-pro/eduri legali quddiem il-Qrati Maltin. Dan la[[ar Sabrina Albrecht ing[atat illibertà provi]orja hekk kif g[adha g[addejja pro/eduri quddiem ilQorti ta’ G[awdex. Intant, il-mument g[andu informazzjoni li b’rabta ma’ dan il-ka] ukoll, fil-Qorti ta’ G[awdex, quddiem il-Ma;istrat Paul Coppini g[addejjin pro/eduri biex tifla o[ra :ermani]a – Julia ta’ tmien snin bint Jutta Wiedeking residenti f’Marsalforn G[awdex, tintbag[at lura l-:ermanja.

Tfal bi b]onnijiet spe/jali bla appo;; fl-IskolaSajf

Rapporti li da[lu lil il-mument isemmu li minkejja li SkolaSajf u Klabb 316 fet[u nhar il-:img[a li g[adda, erbat ijiem tard milli kien skedat, ka;un ta’ nuqqas ta’ ppjanar millMinisteru tal-Edukazzjoni, fi tmiem dil-;img[a ssoktaw il-problemi. Innuqqas ta’ ppjanar wassal biex SkolaSajf u Klabb 3-16 mhumiex fornuti b’servizzi ta’ Learning Social Assistants (LSAs) biex jie[du [sieb tfal bi b]onnijiet spe/jali.

a//ess g[all-istituzzjonijiet edukattivi kollha li jorganizzaw l-iskejjel tas-sajf. Il-Forum appella lill-Ministeru talEdukazzjoni biex i[ares l-interessi ta’ kull student u jimplimenta fil-prattika l-prin/ipju tal-inklu]joni. Din is-sena, l-ippjanar ta’ Skola Sajf kellu nuqqasijiet kbar, anke fejn jid[lu l-applikazzjonijiet minn studenti bi b]onnijiet spe/jali. Ara wkoll pa;ni 22-23

Darryl Luke Borg appella mis-sentenza I]-]ag[]ug[ ta’ 27 sena minn Birkirkara li kien tressaq il-Qorti mixli b’serqa li rri]ulta li wettaqha [addie[or appella minn sentenza mog[tija mill-Im[allef Tonio Mallia li fiha qal li meta Darryl Luke Borg, i]]ag[]ug[ inkwistjoni, ;ie arrestat mill-Pulizija, huwa ma kellux id-drittijiet tieg[u miksura. Fis-7 ta’ Awwissu tas-sena li g[addiet, Darryl Luke Borg kien ;ie mixli fil-Qorti tal-Ma;istrati li fl-4 ta’ Awwissu, ji;ifieri tliet ijiem qabel, wettaq hold-up fil[anut The Convenience Shop f’Birkirkara u li ]amm ]ew; [addiema, Sue Ellen Cassar u Franklyn Grech, kontra lvolontà tag[hom. Anke jekk wie;eb li ma kienx [ati, Borg kellu t-talba g[all[elsien mill-arrest mi/[uda i]da peress li kien g[addej minn treatment order flIsptar Monte Carmeli baqa’ jin]amm f’dan l-isptar flok ittie[ed fil-Fa/ilità Korrettiva ta’ Kordin. Fid-9 ta’ Awwissu 2013 lavukati tieg[u skoprew li f’dan il-jum stess kien ;ie mixli ]ag[]ug[ ie[or fuq listess ka] u li dan kien ammetta li wettaq is-serqa wa[du. Minkejja li Borg in[eles, l-Avukati tieg[u David Camilleri u Joseph Gatt bdew proe/eduri Kostituzzjonali fejn qalu li lklijent tag[hom kellu d-drittijiet tieg[u miksura u mittiefsa u anke talbu li jing[ata kumpens g[al

Darryl Luke Borg

Ikun ta’ [sara g[all-kun/ett tal-libertà tal-bniedem jekk il-Qrati jibdew jadottaw l-attitudni li l-a;ir tal-Pulizija huwa insindikabbli

dak li g[adda minnu. L-Im[allef Tonio Mallia ma laqg[ax it-talba fejn tenna li meta jitqies li Borg kellu pro/eduri o[ra dwar serq, il-Pulizija kienet ;ustifikata li tissuspetta fih u qal ukoll li sakemm is-suspetti jkunu ;ustifikati huwa irrelevanti li jekk i//irkostanzi kienux bi]]ejjed biex jippruvaw li huwa kien [ati. L-avukati ta’ Borg appellaw minn din idde/i]joni quddiem il-Qorti Kostituzzjonali fejn g[al darba o[ra sostnew li ma kienx hemm ra;unijiet bi]]ejjed biex huwa ji;i arrestat. Huma qalu li l-Im[allef Mallia donnu ma riedx jid[ol fil-mertu jekk il-Pulizija a;ixxiet b’mod korrett u waqt li qalu li din hija linja totalment ]baljata u fa/ilment tag[ti lok g[al abbu], qalu li jkun ta’ [sara g[all-kun/ett tal-libertà tal-bniedem jekk il-Qrati jibdew jadottaw din l-attitudni li l-a;ir

tal-Pulizija huwa insindikabbli. L-avukati ta’ Borg qalu wkoll li l-Im[allef Mallia ]balja meta rrimarka li larrest tal-klijent tag[hom ma kienx kontestat. Huma qalu li meta persuna ti;i akku]ata min ikun qed jidher g[aliha ma jkunx jaf xi provi jkollha f’idejha lPulizija. L-avukati ta’ Borg ]iedu li ma jistg[ux jifhmu g[aliex l-Im[allef Mallia ddedika ammont sostanzjali tas-sentenza tieg[u jikkritikhom talli ma ressqux lillIspettur Elton Taliana meta le]ami ta’ min g[amel l-i]ball kien wie[ed inutli fil-kaw]a. I]-]ew; avukati sostnew li kien proprju g[alhekk li b[ala prova tressaq ir-rapport tal-Bord tal-Pulizija fejn dan wera li l-Pulizija a;ixxiet b’mod negli;enti fil-konfront tal-klijent tag[hom. Huma g[alhekk talbu lillQorti Kostituzzjonali biex t[assar is-sentenza talPrim’Awla tal-Qorti ?ivili.

ESKLUSSIVA

?irku ta’ frodisti f’ Jean Leite Lopes Xavier, plejer professjonali Bra]iljan ta’ 24 sena, [allas eluf kbar ta’ flus biex ;ie f’pajji]na wara li xi [add f’Malta wieg[du li se jipprova jsiblu klabb fil-Premier League biex jilg[ab mieg[u. Listorja ta’ Lopes taf il-bidu tag[ha tard fl-2011 meta negozjant Bra]iljan qallu li r/ieva offerta ming[and persuna f’Malta, li offrielu li jekk g[andu plejers ta[t idejh dawn jista’ jsibilhom klabb tal-futbol f’Malta. Offerta biex ji;i Malta “Dak i]-]mien kelli 21 sena u kont ili sena u nofs wieqaf millfutbol. Dan in-negozjant f’Malta qalli li hemm numru ta’ klabbs

interessati fija u kif nasal Malta kien se jkolli provi ma’ numru ta’ klabbs Maltin. Kien qalli wkoll li l-livell tal-futbol Malti mhux g[oli u g[alhekk jien kont kapa/i nilg[ab fi kwalunkwe klabb tal-Kampjonat Premier,” irrakkonta Lopes. F’età tant ]g[ira, mog[mi b’din il-weg[da ta’ futur prospettiv mill-aqwa, u bi/-/ans li pajji]na jservi ta’ pjattaforma g[al klabbs importanti flEwropa, Lopes a//etta u g[alhekk sar kuntatt bejn innegozjant fil-Bra]il u dak li kien jg[ix f’Malta u li suppost kellu [afna kuntatti ma’ klabbs lokali. “Qaluli li rrid in[allas il-biljett tal-ajru u spejje] o[ra. Weg[duni li jekk in[allas dawn il-flus inkun nista’ noqg[od g[al tliet xhur f’Malta b[ala turist u f’dan i]-]mien nilg[ab ma’ klabb lokali,” kompla Lopes. L-offerta lil Lopes kienet saret ukoll lil ]ew;t i[bieb o[ra tieg[u. “Dan is-suppost negozjant li kien qed jg[ix Malta kien talab li jien u s[abi l-o[ra; Leandro Ferreira Guglielmetti u Anderson Cardona Fernandes Braz, li kienu t-tnejn footballers professjonali u li ;ew mieg[i Malta, in[allsu 1,100 ewro kull wie[ed direttament f’idejh hekk kif naslu fil-pajji].” Quddiem dawn is-somom kbar, Lopes tkellem mal-familja tieg[u g[ax kien di;à [allas madwar 600 ewro g[all-biljett tat-titjira mill-Bra]il lejn Malta. “Jien u s[abi l-o[ra dde/idejna li nie[du din l-opportunità u [allasnieh. Dan in-negozjant sa[ansitra /empilli u qalli li g[alaq ftehim ma’ /ittadin Malti, sid ta’ kumpanija kbira fil-pajji] u li allura kellu influwenza kbira fid-de/i]jonijiet. Qalilna li dan kien se jirran;alna biex nestendu l-permess ta’ residenza minn tlieta g[al sitt xhur. Kompla li b’dan il-ftehim, hu fa/ilment seta’ jpo;;ina fi klabb talPremier u nkunu kkunsidrati daqs l-atleti l-o[ra,” ]ied Lopes.

Jean Lopes Xavier u s[abu plejers Bra]iljani sabu g[ajnuna minn klabbs tal-futbol Maltin wara li kienu sfaw vittmi ta’ frodisti Dan kompla j]id it-tama talplejers Bra]iljani li kollox kien se jmur tajjeb u rra;unaw li issa li da[al fix-xena xi [add influwenti u Malti, allura kien se jkollhom /ans akbar li jsibu klabb tal-Premier. Il-Bra]iljani jintalbu aktar flus Dan in-negozjant f’Malta kien jag[mel pressjoni u jinsisti ma’ dawn i]-]g[a]ag[, tant li meta waslu Malta, u n-negozjant

induna li kienu g[adhom ma [allsuhx, hu /empel lil Lopes u b’rabja fakkru li mhux sew li ma [allsux g[ar-residenza. Il-flus li kien qed jitlob kienu biex ipo;;i lil dawn il-plejers f’residenza f’Birkirkara fejn kellhom jg[ixu sakemm idumu Malta, u b’hekk ma jkunx hemm ]ieda fl-ispejje] g[all-klabb li jie[u lill-plejers. In-negozjant weg[idhom li dawn il-flus se jintu]aw ukoll biex bl-influwenza tieg[u jirran;a [alli jilag[bu fi klabb lokali. Jikbru s-suspetti ta’ frodi Lopes qal lil il-mument kif anke n-negozjant fil-Bra]il beda jissuspetta. “Darba sa[ansitra /empilli n-negozjant mill-Bra]il

u wissieni biex nieqaf ng[addi flus lill-Malti g[ax mhux ta’ min jafdah,” kompla Lopes. Imma meta n-negozjant f’Malta induna li bdew iqumu ddubji, u wara li l-plejers kienu g[addewlu l-pagamenti, Lopes ir/ieva ittra minn klabb talPremier.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Lokali

’Malta jisfruttaw plejers tal-futbol barranin Wara xahar intlabna biex immorru lura lejn il-Bra]il g[ax il-flus li konna [allasnieh kienu spi//aw u ma kien hawn l-ebda klabb li stajna nilag[bu mieg[u “Kien invit falz li fih infurmawni li dan il-klabb partikolari jridni mmur g[al prova. Kien dokument mimli firem foloz,” sostna Lopes li malli ra d-dokument kien ukoll talab parir linnegozjant f’Malta. Hu qallu li ma kien jaf b’xejn imma stiednu jmur xorta g[all-prova g[aliex il-klabb kellu numru ta’ Bra]iljani o[ra u allura kellu iktar /ans jibqa’ mag[hom. Fl-isfond ta’ dan kollu, Lopes u s[abu g[a]lu li j[allsu kollox. Il-Bra]iljani jaslu Malta “Wasalna Malta fis-7 ta’ Di/embru ta’ tliet snin ilu u sibnieh jistenniena l-ajruport b’ittra li tispjega min hu. Minn hemm [adna direttament lejn ir-residen-

za fejn sibna sitt persuni o[ra li kienu ngidmu b[alna – jien u s[abi, kif ukoll [ames Bra]iljani o[ra u Afrikan. L-Afrikan dam biss madwar tlett ijiem f’din iddar. Disa’ persuni f’dar ta’ tliet sodod!” stqarr Lopes. Bit-tama li jafdawh dejjem iktar, dan in-negozjant qalilhom li talli fdawh kien se j[allsilhom l-ikel u darba fix-xahar jag[tihom ukoll xirja. “Ma konniex nafu li bil-flus li tajnieh spi//ajna [allasna g[al kull min

kien hemm f’dik id-dar,” spjega Lopes. Wara xahar jintalbu jmorru lura l-Bra]il Wara l-wasla tag[hom f’Malta, dawn il-plejers qattg[u ;imag[tejn f’din id-dar ma jag[mlu xejn. Meta bdew jissuspettaw, staqsew lin-negoz-

jant li qalilhom li ma jistax je[odhom g[and il-klabbs g[aliex kien ]mien il-Milied. F’dan i]-]mien huma marru biss g[and il-klabb ta’ }ejtun Corinthians imma din kienet ]jara ta’ darba g[aliex qalilhom li l-klabb g[alaq g[all-Milied. “Konna mmorru lura d-dar u ma nsibux ikel. Kont insajjar pakkett g[a;in g[alina kollha. Nieklu l-g[a;in u nixorbu lilma,” jiftakar Lopes li kompla li kien hawn li bdew jirrealizzaw li kienu qed ji;u mqarrqa. “Bdejna ni;ru warajh u nistaqsuh dejjem i]jed dwar dak li kien qed ji;ri. Imma iktar ma nistaqsu, iktar jitbieg[ed minna. Wara xahar qalilna biex immorru lura lejn il-Bra]il g[ax il-flus li konna [allasnieh kienu spi//aw u ma kien hawn l-ebda klabb li stajna nilag[bu mieg[u. In-negozjant qalilna li hu kien se jkollu jsiefer, u allura kien ikun a[jar li nitilqu. {adilna l-flus, weg[idna li se noqog[du Malta g[al sitt xhur imma wara inqas minn xahar minn meta wasalna Malta, konna spi//ajna bla flus.” Bla flus, bil-;u[ u fil-kes[a jfittxu klabb tal-futbol Malti

Lopes u s[abu bdew jinkwetaw, /emplu lin-negozjant fil-Bra]il li qalilhom li kien tkellem ma’ dak f’Malta li min-na[a tieg[u wa[[al fih. “U a[na sadattant bla flus, bil;u[ u fil-kes[a. Ag[ar minn hekk,

Plejers Bra]iljani li kienu joqog[du fl-istess residenza ma’ Lopes g[addew jiem f’Malta “bil-;u[ u bla flus” u l-ikla tag[hom kienet platt g[a;in! ir/ivejna messa;; li l-kera kienet se tiskadi fi ]mien xahrejn. Dan barra li kien se jiskadi wkoll i]]mien tag[na biex nibqg[u Malta inkella ni;u rrappurtati lilluffi//ju tal-immigrazzjoni,” kompla Lopes. Kien g[alhekk li l-Bra]iljani dde/idew li jibdew iduru minn jeddhom, ifittxu klabb filwaqt li jistaqsu lil plejers Bra]iljani li di;à kienu jg[ixu Malta biex joffrulhom post fejn joqog[du, ikel, flus jew kull tip ta’ g[ajnuna. “Alla kien mag[na u fet[ilna bieb g[al kull wie[ed minna,” jirrakkonta Lopes . “Sibna tliet klabbs li tawna l-assistenza kollha, ikel u flus. Irnexxielna nsibu wkoll Bra]iljan li kien jg[ix wa[du u da[[alna g[andu – Thiago Mazzitelli li kien jilg[ab mal-Imqabba. Wara xi ]mien morna noqog[du g[and Jorginho ta’ Qormi.” Fortunatament Jean u s[abu sabu klabbs o[ra lokali li xtaqu jg[inuhom. Lejn nofs Jannar Jean beda jit[arre; ma’ Fgura United, u fl-a[[ar ta’ Jannar ing[aqad ma’ San :wann. Leandro ng[aqad ma’ Santa Venera Lightnings waqt li Anderson kien qrib li jiffirma ma’ Si;;iewi imma t-trasferiment tieg[u ttardja biex se[[. Dan tal-a[[ar qatt ma lag[ab fil-kampjonat imma biss f’log[ba wa[da ta’ [biberija. Dawn il-kumplikazzjonijiet wassluh biex irritorna l-Bra]il g[all[abta ta’ April. Dikjarati illegali f’Malta Din is-sitwazzjoni mhux biss tellfet il-karriera ta’ Lopes imma nisslet fih dispja/ir kbir. “F’Malta qatt ma kelli problemi. Konna noqog[du ;ewwa

Lopes ifittex li ssir ;ustizzja wara li tilef eluf fi flus, spi//a ffrodat, ibati l-;u[ u l-g[atx u snin twal mo[lija mill-karriera tieg[u

[afna drabi u qatt ma qlajna ;lied jew spi//ajna fl-inkwiet. Madankollu konna illegali g[ax min suppost irran;alna kollox, kien da[ak bina.” Meta l-Bra]iljani ;ew biex

i[allu l-pajji], l-awtoritajiet qalulhom li kienu illegali. “L-uffi/jali tal-immigrazzjoni [adu fotokopja tad-dokumenti tag[na u qalulna li jekk irridu nirritornaw, l-ewwel kellna niksbu permess.” Imwaqqaf milli jer;a’ jid[ol Malta Lura l-Bra]il, Jean kien wasal biex jibda jilg[ab il-futbol, din id-darba ma’ Saad Esporte Clube. Madankollu l-clearance

minn Malta dam ma wasal u Jean tilef dan i/-/ans ukoll. Ftit wara waslet opportunità biex hu jilg[ab ma’ Radium Futebol Clube, klabb ie[or fil-Bra]il. Wara sentejn hu re;a’ kellu kuntatti minn klabbs Maltin, fosthom ma’ diri;ent ta’ klabb tal-Premier u kuntatti ma’ klabb ie[or tal-Ewwel Divi]joni. Huma tkellmu mieg[u direttament u wrew l-interess li jing[aqad mal-klabbs tag[hom. G[alhekk g[amel kuntatt mal-Konsolat Bra]iljan f’pajji]na li infurmah li ladarba hu qatt ma ttella’ l-Qorti, jew ;ie notifikat li kellu xi problemi f’Malta, allura hu ma kellux problemi biex jirritorna Malta. Kien g[alhekk li fit-28 ta’ Jannar li g[adda, Lopes re;a’ lura Malta biex ikun jista’ jittanta xortih ma’ dawn il-klabbs. Imma malli wasal Malta hu n]amm milli jid[ol fil-pajji] u ;ie infurmat li jinsab fuq il-lista s-sewda u g[alhekk mi]mum milli jid[ol Malta. “:ejt trattat qisni kelb imsawwat. Ma stajt niffirma l-ebda kuntratt, tlift laffarijiet personali g[ax sar kollox bl-g[a;la, u bil-fixkla anke ng[addi mill-metal detector insejt,” kompla Lopes. Minn Malta lejn it-Turkija Minn pajji]na mar lejn it-

Turkija fejn kellu offerta anke minn dan il-pajji], imma l-istess, hawn sab il-problemi. “Fit-Turkija skoprejt li lanqas

f’dan il-pajji] ma kont nista’ nid[ol. Dan minbarra li kont mi]mum milli nid[ol f’xi pajji] fiz-zona Schengen. Fit-Turkija ;ejt trattat tajjeb imma kelli nistenna bejn tmienja u g[axar sig[at fl-ajruport sakemm waslet titjira o[ra lejn il-Bra]il. Hemm imbag[ad spi//ajt nistenna madwar sitt sig[at o[ra biex naqbad karozza tal-linja lejn il-belt fejn ng[ix,” jirrakkonta Lopes. “Qatt ma kelli problemi malPulizija fil-Bra]il jew f’Malta,” stqarr b’dispja/ir Lopes, “imma min[abba persuni b’intenzjonijiet []iena spi//ajt bla flus. Serquli d-dinjità tieg[i u ta’ s[abi. Qed in[allas ta’ xi [a;a li jien ma na[tix fiha. Minflok vittma spi//ajt kriminal. Lunika [olma li g[andi hi li nirregolarizza l-po]izzjoni tieg[i, li xi [add i[enn g[alija u jinvestiga,” temm Lopes. Ifittex li ssir ;ustizzja B’hekk intemmet storja twila

u diffi/li g[al ]ag[]ug[ li ma xtaq jag[mel xejn [lief jibni karriera fl-isport li tant i[obb; il-futbol. Imma minflok tilef eluf, spi//a ffrodat, ibati l-;u[ u l-g[atx f’Malta u snin twal mo[lija mill-karriera tieg[u. Fl-a[[ar, wara tant snin, jidher li fe;; dawl fi tmiem mina twila mudlama, hekk kif Lopes qed jinnegozja ma’ klabb f’:ibiltà. Madankollu g[adu qed jistenna l-verdett biex ikun jaf jistax jid[ol f’dan il-pajji], filwaqt li jkompli jittama li xi darba pajji]na jag[mel ;ustizzja mieg[u. • Id-direzzjoni ta’ din il-gazzetta ti//ara li la l-klabbs li lag[bu jew kellhom prova mag[hom ilBra]iljani, u lanqas il-klabbs talPremier League f’Malta li jissemmew fl-ittri foloz li ng[ataw lil dawn il-plejers barranin ma jidher li g[andhom x’jaqsmu ma’ dawn l-allegati ka]i ta’ frodi.

170 sena mit-twelid ta’ Fortunato Fl-okka]joni ta’ g[eluq il-170 sena mit-twelid ta’ Fortunato Mizzi, il-fundatur u l-ewwel Mexxej tal-Partit Nazzjonalista, li se ja[bat nhar it-Tlieta li ;ej, infakkru f’dan il-patrijott Malti mag[ruf b[ala Il Padre della Patria billi niddedikaw dan is-servizz ;urnalistiku mtella’ mill-arkivji tal-Fondazzjoni Fortunato u Enrico Mizzi. Richard Muscat

richardmuscat44@gmail.com

Twieled il-Belt Valletta fil-15 ta’ Lulju 1844, iben il-Ma;istrat Francesco Mizzi u Marianna Galea, it-tnejn imweldin G[awdex u kellhom sebat itfal, tlett ibniet u erba’ subien. Fortunato kien il-kbir fost is-subien. Il;enituri tieg[u kienu ta’ e]empju kbir, kura;;, bla bi]a’ u ta’ spirtu patrijottiku tajjeb. Huwa wera ;ibda kbira lejn listudju minn età ]g[ira, intelli;enza, qalb ;eneru]a u ma ja//ettax ktajjen. Meta spi//a l-istudji tieg[u fisSeminarju tal-Ar/isqof tal-Imdina, studja l-kors tal-Li;i fl-Università Rjali ta’ Malta, fejn fl-1865, fl-età ta’ 21 sena, iggradwa b[ala avukat bi/-/erimonji solenni skont it-tradizzjoni tal-universitajiet Taljani. Wara xi snin ta’ prattika jiddefendi lil dawk oppressi jew dawk inno/enti, snin li fihom wera [ila, spe/jalità u trattament tal-kelma fa/li, tal-kapa/ità kbira fl-idjoma Fiorentino, da[al fl-arena politika. Hawn bdiet karriera brillanti mimlija qlubija favur it-tradizzjonijiet ta’ missirijietu, jiddefendi b’;enero]ità d-drittijiet u l-libertà tal-poplu u tal-blata ]g[ira li kienet il-patrija tieg[u li kienet qed ti;i trattata in;ustament mid-dominaturi. L-ewwel b[ala attivist u wara, b[ala mexxej, Fortunato ddedika lilu nnifsu favur ir-Reli;jon ta’ Ruma u l-Lingwa ta’ Dante li kienet tirrappre]enta l-identità kulturali tal-poplu Malti sa minn mijiet ta’ snin. Fl-1880 waqqaf il-Partit Nazzjonalista. Fl-1883 waqqaf il-;urnal MALTA, li tieg[u kien ukoll editur, u fl-istess ]mien kellu f’idejh it-tmexxija

tal-;urnal RISORGIMENTO. Kien oratur ta’ polz qawwi u konvin/enti, kif seta’ wie[ed josserva fil-meetings pubbli/i, u fid-dibattiti tal-Kunsill talGvern. Agostino Savelli, storiku Taljan jg[id hekk fuq Fortunato Mizzi: “Kellu importanza fil-;rajjiet ta’ Malta li tag[ha kien id-difensur l-aktar [abrieki, ;eneru] u ardenti fil-[ajja politika amministrattiva. Huwa jinxte[et f’daqqa wa[da fit-taqbida, tant li jidher b[ala rivelazzjoni lill-ko/ittadini tieg[u. Mizzi [adem ming[ajr mistrie[ fiddifi]a qawwija u erojka favur id-dritt ta’ art twelidu, g[ar-rispett sin/ier u reali, mhux biss tal-kelma, i]da ta’ dak kollu kemm huwa l-patrimonju fil-qima laktar kompleta lejn ir-Reli;jon Kattolika Rumana …” L-ideal pur li g[alih iddedika lilu nnifsu kollu kemm hu kien l-akkwist tal-libertajiet kostituzzjonali; kien ukoll fl-a[[ar nett ir-rikonoxximent min-na[a tal-awtoritajiet imperjali tal-[ila talMaltin biex jiggvernaw lilhom infushom; u g[alhekk il-qu//ata tal[olma tieg[u tkun il-kisba tad-dritt li sa fl-a[[ar ji;u elevati g[ad-dinjità ta’ poplu awtonomu. Il-[olma ta’ Fortunato Mizzi saret realtà bl-akkwist tal-ewwel Kostituzzjoni tal-1921, u snin wara bilkisba tal-Indipendenza fl-1964. Fortunato Mizzi miet kif g[ex: fqir, Kattoliku ferventi u prattikanti. It-testment tieg[u spiritwali fuq is-sodda talmewt fit-18 ta’ Mejju 1905 kien: “ Io sono moribondo, e sono l’avvocato Fortunato Mizzi; ho vissuto e muoio Cattolico apostolico romano. Siccome non mi è necessario...” Ma spi//ax issentenza g[ax dak il-[in ru[u telg[et g[and il-{allieq.

Fortunato Mizzi, avukat ta’ 21 sena hekk kif kien g[adu kemm iggradwa fl-1865 mill-Università Rjali ta’ Malta

Maria Sofia Folliero De Luna

Maria Sofia Folliero De Luna< mart Fortunato Mizzi

Il-patrijott Fortunato Mizzi kien mi]]ewwe; lil Maria Sofia Folliero De Luna li mietet sentejn qablu. Kellhom [amest itfal fosthom Enrico, li wiret lideali politi/i ta’ missieru u kien ukoll mexxej ewlieni fl-istorja tal-Partit Nazzjonalista. Maria Sofia twieldet fi Franza minn ]ew; familji mill-aktar antiki u nobbli tal-Italja u ta’ Spanja. L-ori;ini tal-familja Folliero jmorru lura g[all-1140 bilfamilja de Torelli di Ferrara u wara Fuiero bil-motto Fui et ero, li bi]-]mien meta l-familja marret Napli sar Folliero. Folliero – Il-familja Folliero, b[ala familja nobbli, tat [afna persuna;;i importanti fl-istorja tal-Italja tul is-sekli. Ta’ min ifakkar lil Ludovico Folliero li fl-1480 kien mibg[ut mir-Re ta’ Napli b[ala Kaptan tal-vapur mimli nies u [wejje; utli biex jg[in lill-Kavallieri talOrdni ta’ San :wann li kienu assedjati ;ewwa Rodi, u g[alhekk kien l-ewwel wie[ed li da[al trijonfanti fil-port ta’ Rodi f’nofs il-flotta qawwija tat-Torok. Dan insibuh irrekordjat fl-istorja talOrdni. Il-familja Folliero tat aktar

membri kavallieri tal-Ordni fosthom Niccolò u Antonio Folliero, ulied Ludovico. De Luna – Hija ferg[a Spanjola tal-istess familja. Dawn ukoll ;ejjin minn nobbiltà antika. Fost l-antenati tag[hom insibu lill-Kardinal Pedro De Luna (1378) li ismu /elebri huwa marbut ma’ perijodu doloru] tal-istorja tal-Knisja li fih hu kien elett b’mod invalidu b[ala Papa bl-isem ta’ Benedittu XIII, su//essor tal-Qdusija Tieg[u Klement VII. De Luna taw ukoll membri fl-Ordni ta’ Malta b[ala Kavallieri u fosthom insibu lil Cosme De Luna u Pedro De Luna li [adu sehem fid-difi]a ta’ Malta fl-Assedju l-Kbir tal-1565. Mill-familja Folliero De Luna nsibu wkoll mara ta’ fama kbira b[al Cecilia Folliero De Luna li kienet wa[da millaqwa kittieba Taljani fil-bidu tas-seklu 18. Mart Fortunato Mizzi kienet mimlija nobbiltà tal-qalb u [iliet intellettwali, denja tassew tat-tradizzjonijiet familjari glorju]i u kienet ukoll sie[ba s[i[a, assidwa u prezzju]a tal-patrijott kbir tag[na Fortunato Mizzi.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Storja

Mizzi (1844-2014)

Ir-rakkont ta’ Fortunato Mizzi dwar il-laqg[a li kellu mal-Papa Piju IX meta ]ar Ruma

Fortunato Mizzi g[and il-Papa Piju IX

Fortunato Mizzi siefer g[all-ewwel darba meta kellu 24 sena, ftit wara li sar avukat. Il-[olma tieg[u kienet dik li j]ur l-Italja. L-ewwel intenzjoni kienet li jing[aqad ma’ grupp g[al ;ita ta’ tlett ijiem Katanja. Mieg[u kellu wkoll lil [uh Luigi. :ara li meta kienu qed i[ejju biex jirritornaw lejn Malta, Fortunato kellu xi [a;a xi ]]ommu milli jirritorna malgrupp. :ietu l-[ajra ire]i]tibbli li minn Katanja jkompli fi triqtu lejn Ruma. Ma kellux flus biex ikompli. Kien sellef 4 liri lil [uh Luigi li i]da ma riedx jag[tihomlu lura. Ma qatax qalbu u minn hawn u minn hemm rikeb il-ferrovija determinat li jmurg[and qassis li kien jafu. Hekk ghamel, u Padre Bonelli laqg[u u g[amel dak kollu li seta’ ma’ dan i]-]ag[]ug[. Ir-rakkont ta’ dan il-vja;;, li baqa’ impressjonat fil-memorja ta’ Fortunato Mizzi, insibuh miktub minn idejh stess xi snin wara, f’forma ta’ djarju fis-sena 1898, imsejja[ 1868 – Agosto Settembre – viaggio dell’avvocato Fortunato Mizzi Malta – Roma e Roma – Malta. F’dan l-ewwel vja;; Mizzi telaq minn Malta nhar l-14 ta’ Awissu 1868 u irritorna nhar il-15 ta’ Settembru 1868. L-akbar [olma ta’ Mizzi kienet dik li jiltaqa’ mal-kbir Papa Piju IX li dak i]]mien kien i/-/entru tal-Kristjanità. G[a]ilt dan il-passa;; biss mir-rakkonti tieg[u g[ax din l-udjenza tieg[u b[ala ]ag[]ug[ minn Malta kienet ]gur pa;na

memorabbli g[alih. Fil-qosor nislet il-battuti bejn il-Papa u Fortunato Mizzi. “Il-QT, b’vu/i li g[adha tidwi f’widnejja sa’ llum, qalli: ‘Oqg[od komdu, ibni.’ “Qomt u n]ilt g[arkubtejja quddiemu. {are; idu biex inbusha, u jien bdejt inbusha b’[erqa kbira tant li beda jitbissem, u qalli: ‘Qum u oqg[od bil-wieqfa. Jiena qomt. “ ‘Dan kif ;ejt sa Ruma minn Malta?’ “ ‘Santo Padre jiena ;ejt Ruma bluniku [sieb li nara l-QT’ “ Il-Papa tbissem u beda jfa[[ar lil Maltin, ulied San Pawl, devoti tas-Santa Sede u qalli li kellu [afna provi tal-[erqa tal-Maltin fit-twemmin tag[hom u g[allim[abba tag[hom lejn il-Papa’. “ ‘u inti avukat ;ewwa Malta?’ “ ‘iva Santità’ “ ‘G[andkom [afna avukati?’ “ G[idtlu numru bejn wie[ed ie[or. “ ‘il-li;ijiet tag[kom huma bba]ati fuq dawk Ingli]i?’ “ ‘Santità a[na m’g[andniex Kunsill Le;i]lattiv, i]da l-li;ijiet li nag[mlu Malta, g[al Malta, iridu ji;u approvati mir-Re;ina. U anki r-Re;ina u lParlament jistg[u jg[addu li;ijiet g[alina.’ “ ‘ u fil-Qorti jittrattaw il-kaw]i blIngli]?’ “ ‘Santità le, il-lingwa tal-awli hija dik Taljana b’li;i.’ “ ‘Ah! Iva? Mela mhux me[tie; li tkun

“speak English’ Huwa ippronunzja dawn i]-]ewg kelmiet bl-Ingli] b’mod li ma stajtx ma nitbissimx. “ ‘Mhux assolutament me[tie; Santità, i]da l-lingwa Ingli]a hija utili.’ “ ‘Oh! Dan nifhmu.’ Imbag[ad biddel id-diskors u staqsieni: ‘ U xi jg[idu f’Malta fuq Monsinjur Pace Forno?’ “ ‘Monsinjur Pace Forno huwa bniedem ta’ qdusija u ta’ duttrina, u rispettat minn kul[add.’

“ Wara li qal xi [a;a dwar Mons. Pace Forno, re;a’ qabad id-diskors fuq Malta. Irrakkomandani nkun dejjem reli;ju].” Imbag[ad bag[at il-Barka tieg[u lil Fortunato Mizzi, lill-familja tieg[u u lil s[abu. L-udjenza spi//at billi Mizzi talab li jbus ri;lejn il-Papa li a//etta. U dan i]]ag[]ug[ predestinat fil-futur ta’ Malta, ni]el u bies ri;lejn il-Papa Piju IX b’[erqa kbira.

Il-familja Mizzi mal-;enituri. Fortunato jidher bil-wieqfa fin-nofs.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Storja

Mizzi (1844-2014)

Ir-rakkont ta’ Fortunato Mizzi dwar il-laqg[a li kellu mal-Papa Piju IX meta ]ar Ruma

Fortunato Mizzi g[and il-Papa Piju IX

Il-familja Mizzi mal-;enituri. Fortunato jidher bil-wieqfa fin-nofs.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Lokali

Residenti jopponu b’qawwa l-bini g[oli sa g[axar sulari

Residenti minn Marsaskala li tkellem mag[hom il-mument qeg[din jopponu b’qawwa l-pjan tal-Awtorità Maltija g[all-Ambjent u l-Ippjanar (MEPA) li jippermetti li fl-imsemmija lokalità jinbena bini li sa[ansitra jkun g[oli sa g[axar sulari. Alessia Zammit

alessia.zammit@media.link.com.mt

Wie[ed mir-residenti qal: “jiena mhux ma naqbilx imma hawn [afna bini g[all-ammont ta’ xerrejja li hawn. Jiena g[andi bini hawnhekk u jista’ ji;i ]viluppat. Però na[seb li huwa suq mifqu[. J’Alla jibnu u jinxtara imma na[seb li

hawn [afna bini vojt.” Persuna li ja[dem f’Marsaskala stqarr li “l-bini g[oli huwa problema. Anke fejn noqg[od, {a]-}abbar... ;abuhom fid-dell il-panelli min[abba bini g[oli. Min jag[mlulu bini g[oli [dejh ma jkollux ra;;i tax-xemx fuq il-binja tieg[u. Din hija problema.”

{addiem ie[or qal li “hemm min se jkun ivvanta;jat u min le. Forsi jaraw fejn jista’ jinbena jew le, imma jekk il-bini jibqa’ kollu l-istess a[jar milli jinbena iktar.” :img[a ilu, il-Kunsill Lokali ta’ Marsaskala mmexxi minn ma;;oranza Laburista o;;ezzjona g[ad-dokument ta’ politika ;dida mill-MEPA

dwar l-g[oli tal-bini. il-mument tkellem masSindku Laburista Mario Calleja dwar r-ra;unijiet g[aliex il-Kunsill qed jo;;ezzjona g[all-policy li tippermetti Medium Rise Buildings f’Marsaskala. Kif spjega s-Sindku, din il-policy tfisser li f’xi in[awi l-bini jista’ jitla’ sa g[axar sulari. Mario Calleja qal li l-Kunsill Lokali kellu diversi lmenti mir-residenti ta’ Marsaskala. Hu qal li meta t[abbar labbozz tal-policy, il-Kunsill o;;ezzjona b’mod unanimu u ppre]enta r-ra;unijiet. Hu rrefera g[al bini e]istenti fiz-zona fejn il-Knisja ta’ Marsaskala li sostna wassal biex intilfet l-iskyline tallokalità. Hu qal li hemm diversi ra;unijiet o[ra b[allkonsegwenzi li se jbatu dawk li g[amlu investiment fil-panelli fotovoltaji/i biex dan issa jista’ jispi//a fix-xejn jekk [dejhom tittella’ binja ta’ g[axar sulari. Calleja sostna li dan imur kontra l-[idma talKunsill Lokali li qed jag[mel [iltu biex in-nies jinvestu flener;ija alternattiva. Hu ]ied li ra;uni o[ra hija li “l-bjut qed ikunu kollha bilpenthouses u g[alhekk l-dawn kollha spi//aw. Illum spi//ajna b’kul[add jonxor il[wejje; fit-twieqi, gallariji u front gardens u dan jekk jista’ jkun ma rriduhx. Problema o[ra hi li d-drena;; kien pro;ettat g[al madwar 2,000

sa 5,000 ru[ u llum g[andek 13,000 ru[ u fil-perijodu tassajf jitla’ 30,000 ru[”. Hu qal

li dan qed iwassal g[al rapporti spissi ta’ drena;; li ji]broffa g[ax l-infrastruttura di;à ma tla[[aqx mal-influss ta’ nies li marru joqg[odu Marsaskala. Is-Sindku sa[aq li l-Kunsill Lokali qed jitkellem f’isem irresidenti, b’mod unanimu u lil hinn mill-politika parti;jana. Il-mument tkellem ukoll mal-Kunsillier tal-PN, John Camilleri li ]ied li “Marsaskla g[andu karattru, mibni fuq stil u g[alhekk wie[ed m’g[andux b’daqqa ta’ pinna mill-MEPA jidde/iedi li l-bini jibda tiela’ u jirdoppja sa[ansitra sa g[axar sulari. Hu staqsa kif tista’ tirdoppja l-bini meta di;à hawn problemi serji ta’ traffiku] U dan g[aliex se nag[mluh? Ir-residenti kif se jgawdu minn dan?” Camilleri sa[aq li dde/i]jonijiet ta’ issa, se jkollhom konsegwenzi fit-tul fuq il-lokalità. Hu spjega li fil-ka] ta’ binjiet li jmissu ma’ erba’ toroq il-bini jista’ jitlà sa g[axar sulari. Hu rrefera g[al ]ew; binjiet vi/in ix-xatt ta’ Marsaskala u sostna li jekk isir bini sa g[axar sulari se jkun hemm effett negattiv fuq il-lokalità. John Camilleri spjega li f’Jannar 2013, il-Kunsill bag[at il-po]izzjoni tieg[u lil MEPA i]da injorat l-korrispondenza u ma kkonsultat xejn.

E]ekuttiv ;did

Richard Muscat se jmexxi l-ewwel Bord E]ekuttiv tal-Kulle;; tal-eks Membri Parlamentari tal-PN li ;ie elett fil-jiem li g[addew. Il-Kulle;; twaqqaf bit-tibdiliet li saru fl-Istatut tal-PN, u se jservi ta’ forum biex i;ib flimkien l-eks Membri Parlamentari tal-PN g[al skambju ta’ ideat dwar il-vi]joni u lpolitika li g[andu jaddotta l-partit g[all-;ejjieni. L-uffi/jali eletti huma: Richard Muscat (President), Michael Falzon (Vi/i-President), Joe Cassar (Segretarju :enerali), Frans Agius (Te]orier), Malcolm Mifsud (Segretarju Internazzjonali) u Michael Asciak (Segretarju Informazzjoni). Joe Cassar u Michael Falzon intg[a]lu biex jirrappre]entaw il-Kulle;;, flimkien ma’ Richard Muscat (ex ufficio) fl-E]ekuttiv tal-PN.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

A[barijiet mill-UE

L-Ewropa f’idejk Ingrid Brownrigg Opinjonista

L-Italja tixtieq ti]viluppa solidarjetà fuq livell Ewropew u tippromwovi politika Ewropea ta’ immigrazzjoni. Fuq dan, hemm [afna fejn Malta tista’ ta[dem mal-Italja.

Il-Presidenza tal-UE f’idejn l-Italja g[as-sitt xhur li ;ejjin Fl-1 ta’ Lulju, l-Italja [adet it-tmun tal-Unjoni Ewropea g[as-sitt xhur li ;ejjin, il-Presidenza tal-Kunsill tal-UE. Dan ifisser li g[as-sitt xhur li ;ejjin il-Ministri Taljani se jkunu qed jippresiedu l-laqg[at tal-Kunsill tal-Ministri skont ittema diskussa. Jekk e]empju jiltaqg[u l-Ministri tal-Finanzi, dak Taljan ikun qed jippresiedi dik il-laqg[a u jekk tkun fuq l-agrikultura, il-Ministru tal-Agrikultura Taljan ikun qed jippresiedi l-laqg[a. Fl-istess [in, il-Ministri Taljani, flimkien mal-Prim Ministru jkunu qed jag[tu impetus lid-diskussjoni. G[alhekk meta pajji] jie[u l-Presidenza tal-UE g[andu ddover li jipprepara programm fuq il-prijoritajiet tal-[idma tieg[u matul is-sitt xhur li ;ejjin. L-Italja qed tie[u l-Presidenza tal-UE f’mumenti diffi/li g[all-pajji]. Il-kri]i finanzjarja u ekonomika fl-Italja [alliet bosta ming[ajr xog[ol u ]-]g[a]ag[ isibuha dejjem aktar diffi/li biex jid[lu fid-dinja tax-xog[ol. G[alhekk kif kien mistenni, il-Presidenza Taljana g[andha b[ala prijorità xxog[ol u t-tkabbir ekonomiku. Fil-bidu tal-mandat talPresidenza tal-UE, il-Prim Ministru tal-pajji] li jkun [a lPresidenza jippre]enta l-prijoritajiet lill-membri talParlament Ewropew, kif ;ara ftit tal-jiem ilu. Il-Prim Ministru Taljan Matteo Renzi ppre]enta lill-Parlament Ewropew il-programm li jixtieq iwettaq. Kienet ukoll il-ftu[ uffi/jali ta’ din il-legi]latura g[all-Parlament Ewropew. Ju]a l-istil tieg[u fil-Parlament Ewropew Id-diskors tal-Prim Ministru Renzi instiga xi kritika. Hu g[amel id-diskors tieg[u ming[ajr ma qara t-test, filwaqt li tqassam id-diskors, li suppost kellu jaqra lid-Deputati u ;urnalisti, i]da fl-a[[ar mill-a[[ar id-diskors hu dak li jintqal u mhux dak li wie[ed kellu l-intenzjoni li jg[id! L-istil ta’ Renzi kien tipiku tieg[u, wisq informali u lingwa;; ]ag[]ug[ jew pjuttost ta’ adolexxenti. Fl-Italja dan l-istil jin]el tajjeb [afna ma’ bosta i]da fuq livell Ewropew, meta qed jindirizza l-Ewropa u g[alhekk qed jirrappre]entana lkoll, nemmen li kellu jkun anqas formali, aktar serju u fuq kollox b’aktar sustanza. Renzi hu mag[ruf li j[obb ikun informali u ju]a l-lingwa;; li jitkellmu fuq kollox i]-]g[a]ag[. G[andu passjoni g[as-social networks b[al Facebook u Twitter u dilettant tarritratti mag[rufin b[ala stessi, ji;ifieri tie[u ritratt tieg[ek stess wa[dek jew ma’ xi [add. G[alhekk, kif kwa]i kien mistenni fid-diskors tieg[u, ma naqasx milli jsemmi l-istessi, u kkummenta li kieku l-Ewropa kellha tie[u stessu, id-dehra tkun wa[da g[ajjiena. Renzi kien kritiku fuq l-Ewropa tal-lum, li g[andha b]onn numru ta’ riformi biex ter;a’ tkun kompetenti f’dinja li kulma jmur dejjem qed tinbidel b’rata mg[a;;la. Hu rrikonoxxa li l-kri]i Ewropea [alliet ferita kbira u l-Ewropa g[andha sfida kbira biex ter;a’ tiskopri l-istorja u l-valuri li jag[mlu lil dan il-kontinent. Fl-ewwel diskors fil-Parlament Ewropew, Renzi wera kunfidenza kbira u b[alma g[amel l-eks PM, Silvio Berlusconi

fl-2003 fil-ftu[ tal-Presidenza Taljana, fa[[ar il-kontribuzzjoni fuq livell kulturali li l-Italja tat lill-Ewropa. Hu fakkar fl-akkwisti stori/i li l-Ewropa g[amlet u sa[aq li l-problemi tal-lum m’g[andhomx ikunu attribwiti g[all-Ewropa. Il-prijoritajiet tal-Presidenza Taljana L-ewwel prijorità hi x-xog[ol u t-tkabbir ekonomiku. LItalja tixtieq tag[mel ‘rinaxximent industrijali’ b’attenzjoni partikolari lill-intrapri]i ]g[ar u ta’ daqs medju. L-ener;ija u l-klima se jkunu fi/-/entru ta’ inizjattivi g[at-tkabbir ekonomiku. Il-Presidenza Taljana se ta[dem biex issa[[a[ l-

Unjoni Ekonomika u Monetarja u tappo;;ja investimenti f’setturi importanti g[all-;enerazzjonijiet futuri b[all-protezzjoni ambjentali u s-servizzi di;itali. Il-Presidenza Taljana trid tara Ewropa aktar vi/in ta/-/ittadini tag[ha. L-Italja trid tara aktar trasparenza u anqas burokrazija, fost l-o[rajn. IlPresidenza se tippromwovi r-rwol aktar attiv fl-oqsma ta’ drittijiet fundamentali, l-immigrazzjoni u l-politika ta’ a]il. F’dan ir-rigward, l-Italja tixtieq ti]viluppa solidarjetà fuq livell Ewropew u tippromwovi politika Ewropea ta’ immigrazzjoni. Fuq dan, hemm [afna fejn Malta tista’ ta[dem malItalja. Nemmen li g[andu jkun hemm politika komuni ta’ immigrazzjoni, fejn kull pajji] ikun obbligat li jaqdi dmiru u mhux solidarjetà, ji;ifieri kontribuzzjoni fuq ba]i volontarja. Madankollu, b’saqajja mal-art ng[id li din hi proposta pjuttost ambizzju]a u ]gur li mhux se nistennew li ssir xi [a;a f’dawn is-sitt xhur. I]da li tibda d-diskussjoni fuq politika komuni dwar l-immigrazzjoni, hi po]ittiva. Nistqarr li l-Programm ta’ Prijoritajiet tal-Presidenza mhux xi wie[ed li impressjonani. Hu tkomplija ta’ dak li hemm b[alissa. Madankollu nkunu aktar milli sodisfatti li kieku jitkomplew u jitwettqu b’su//ess il-punti hawn fuq imsemmija.

Juncker irid aktar nisa b[ala Kummissarji Ewropej Wara li x-xahar li g[adda Jean-Claude Juncker ;ie nominat mill-Kapijiet tal-Istati Membri b[ala l-President talKummissjoni Ewropea, fil-;ranet li ;ejjin se jkun qed isejja[ laqg[at bilaterali mal-Kummissarji li l-Istati Membri qed jinnominaw. Il-President tal-Kummissjoni Ewropea g[andu ddover li jassenja l-portafoll lill-Kummissarji. G[alhekk dawn il-laqg[at se jag[tuh l-opportunità li jsir jaf min huma dawk li probabbilment se jkunu qed jiffurmaw parti mit-tim tieg[u u x’inhuma l-kompetenzi tag[hom. Juncker appella lill-Istati Membri biex jinnominaw nisa g[all-kariga ta’ Kummissarju. Hu jidher im[asseb fuq l-ismijiet li qed jir/ievi fejn hemm dominanza assoluta ta’ r;iel. S’issa l-uni/i ismijiet ta’ nisa li ssemmew g[all-kariga ta’ Kummissarju Ewropew, huma l-Bulgara Kristalina Geogieva, li tidher li se ter;a’ tag[mel mandat ie[or, filwaqt li l-Belgju u l-Italja x’aktarx li jinnominaw nisa. I]da apparti dawn it-tlieta mhux qed jissemmew ismijiet o[ra ta’ nisa. Fil-pre]ent hemm disa’ nisa minn total ta’ 28 Kummissarju. G[alhekk Juncker qed jinkora;;ixxi lill-pajji]i membri biex jinnominaw in-nisa g[ax l-ugwaljanza bejn is-sessi hi importanti fit-tfassil tal-politika Ewropea.

Il-Prim Ministru Taljan Matteo Renzi, b’pajji]u jie[u t-tmun tal-UE g[as-sitt xhur li ;ejjin, wera l-fehma li l-President nominat g[at-tmexxija tal-Kummissjoni Ewropea Jean-Claude Juncker se ja[dem fuq id-dokument strate;iku li kien approvat fl-a[[ar laqg[a g[olja tal-UE li saret lejn tmiem :unju li g[adda.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Internazzjonali

Il-vittmi tal-Ebola jaqb]u l-500 persuna

Skont l-Organizzazzjoni Dinjija tas-Sa[[a (WHO) ilvittmi mill-marda tal-Ebola fil-Punent tal-Afrika issa la[qu l-518-il persuna L-a;enzija tas-sa[[a tanNazzjonijiet Uniti qalet li 50 ka] ;did – 25 minnhom fatali – kienu rappurtati bejn it-3 u s-6 ta’ Lulju mill-awtoritajiet fil-Guinea, il-Liberja u s-Sierra Leone. Hi ]iedet li b[ala total ta’ ka]i bejn dawk probabbli u dawk konfermati fil-Punent tal-Afrika issa telg[u g[al 844 persuna. Il-pajji] milqut l-ag[ar baqa’ l-Guinea fejn fe;;et ilmarda l-ewwel darba fi Frar. F’dan il-pajji] s’issa kienu konfermati 408 ka]i u 307

mwiet. Skont I/-/ifri tanWHO, filwaqt li bejn it-3 u s6 ta’ Frar ma kienx hemm ka]i ;odda fil-Guinea, kien hemm ]ew; imwiet min[abba l-Ebola li m’hemmx kura g[aliha u g[adu m’hux mag[ruf kif tibda l-infezzjoni. Fil-Liberja kien hemm 16-il ka] ;did u disa’ mwiet fl-istess perjodu biex it-total ta’ mwiet f’dan il-pajji] issa la[aq il-131 ka] u 84 mewt. I/-/ifri g[al Sierra Leone juru li kien hemm 34 ka] ;did u 14-il mewt fil-bidu ta’ Lulju u b[ala total s’issa kien hemm 305 persuni infettata u 127 mewt. Il-;img[a li g[addiet ilMinistri tas-Sa[[a minn 11-il pajji] Afrikan ippruvaw

ifasslu strate;ija biex ira]]nu l-marda fir-re;jun, l-ag[ar ka] ta’ infezzjonijiet mill-Ebola fl-istorja. Is-suspetti huma li wie[ed ji;i infettat bl-Ebola millannimali li jg[ixu fil-;ungla, partikolarment il-friefet il-lejl. Il-virus imbag[ad jittie[ed minn persuna g[all-o[ra minn kuntatt bid-demm, b]ieq u g[araq tal-bniedem infettat. L-Ebola kienet fe;;et g[allewwel darba fl-1976 firRepubblika Demokratika talKongo, i]da s’issa kull darba li kien hemm xi ka]i dawn kienu limitati g[al xi r[ula u fa/ilment kontrollati. Fil-Punent tal-Afrika, il-ka]i huma mifruxa aktar.

Skont ri/erka li saret millVictoria University f’Wellington fi New Zealand, l-internet, minkejja l-minjiera ta’ informazzjoni li hemm, qed iwassal biex in-nies isiru aktar injoranti. Val Hooper, professur flUniversità, qal li mir-ri/erka rri]ulta li l-qari ta’ informazzjoni fuq l-internet ma kellux effett po]ittiv fuq mo[[ ilbniedem daqs kemm meta lqari jsir minn ktieb. Irri]ulta li

l-kon/entrazzjoni u kemm wie[ed jiftakar dak li jkun qara ma kienx fl-istess livell ta’ meta wie[ed jaqra l-istess affarijiet minn ktieb. Barra minn hekk, il-livell ta’ kon/entrazzjoni hu anqas meta wie[ed jaqra affarijiet fuq l-internet u dan hu l-aktar min[abba d-distrazzjonijiet kontinwi b[al emails de[lin u jmur jara link li jkun hemm mal-artiklu jew xi film li jkun hemm mal-istess artiklu.

L-istudju sab ukoll li n-nies xorta kienu jippreferu li jag[mlu print-out ta’ xi [a;a li tkun laqtithom fuq l-internet. Hooper qal li jemmen li trid tg[addi tal-anqas ;enerazzjoni qabel in-nies ibiddlu kompletament il-mod kif jaqraw min[abba l-effett tal-internet. Il-konklu]jonijiet ta’ dan listudju jinsabu fir-rapport “Is Google making us stupid? The impact of the internet on reading behaviour”.

T[abbret il-mewt ta’ Thomas Erdelyi, mag[ruf a[jar b[ala Tommy Ramone, l-a[[ar membru tal-grupp le;;endarju punk Amerikan The Ramones, fl-età ta’ 62 sena. Hu miet fir-residenza tieg[u fi New York wara li kien ilu

]mien marid bil-kan/er. Ir-Ramones huma meqjusa b[ala pijunieri tal-mu]ika punk. Hu kien imwieled f’Budapest fl-Ungerija fl-1949 imma l-;enituri kienu emigraw lejn l-Istati Uniti fl-1957.

Il-grupp The Ramones kien in[oloq fl-1974 flimkien ma’ Jeffrey Hyman (Joey Ramone) u Douglas Colvin (Dee Dee Ramone). Il-membri kollha kienu adottaw il-kunjom Ramone g[alkemm ma kinux ji;u minn xulxin.

L-internet ikattar l-injoranza

IL-GRE?JA: Fir-ritratt jidher kukkudrill ta’ ]ew; metri li ntlema[ f’Potami fil-g]ira Griega ta’ Kreta u li tlaqqam ‘Sifis’. {add ma jaf kif dan spi//a hemmhekk imma hemm suspetti li kien pet ta’ xi [add. L-awtoritajiet issa qed jippruvaw jaqbdu l-annimal [aj. (ritratt EPA)

Miet l-a[[ar mir-Ramones

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Internazzjonali

It-tensjoni u l-vjolenza ma tbattix

Matul il-;urnata tas-Sibt komplew l-attakki re/iproki bejn l-I]raeljani u lPalestinjani u b[ala konsegwenza, komplew ji]diedu lvittmi. It-total tal-vittmi matul il;urnata tas-Sibt kienu la[qu l115-il persuna, kollha Palestinjani. Il-vjolenza m’hi qed turi ebda [jiel li se tieqaf minkejja sforz u pressjoni kbira biex ikun negozjat waqfien mill-;lied. Il-Prim Ministru Benjamin Netanyahu kompla ma eskludiex il-possibbiltà li jibg[at it-truppi fil-Medda ta’ Gaza hekk kif suldati u tankijiet tal-gwerra I]raeljani komplew jin;abru tul il-fruntiera tal-Medda ta’ Gaza u r-rockets minn dan it-territorju Palestinjani komplew jin]lu f’territorju I]raeljan. Osservaturi wissew li jekk dawn ir-rockets jikkaw]aw vittmi fost il-popolazzjoni I]raeljana, Netanyahu aktarx jordna li t-truppi jid[lu filMedda ta’ Gaza. S’issa, minkejja li mijiet ta’ rockets kienu sparati lejn lI]rael, dawn ma kkaw]awx

vittmi g[alkemm [afna ndarbu, xi w[ud b’mod serju. Fost il-postijiet fil-Medda ta’ Gaza li ntlaqtu fl-a[[ar sig[at kien hemm orfanatrofju u moskea. Mahmoud Abbas, ilPresident Palestinjan li hu bba]at fix-Xatt tal-Punent, qed jag[mel pressjoni fuq inNazzjonijiet Uniti biex jordna waqfien mill-;lied immedjatament. Imma l-I]rael qed jinsisti li l-ewwel irid ikun /ert li mhux se jkun hemm aktar attakki bir-rockets qabel ma jikkunsidra waqfien mill;lied. Skont il-militar I]raeljan, tal-anqas 700 rocket kienu sparati lejn l-I]rael f’dawn la[[ar ;ranet filwaqt li l-militar I]raeljan kien attakka aktar minn 1,000 post fil-Medda ta’ Gaza. Il-;lied beda wara l-[tif u qtil ta’ tliet ]g[a]ag[ Lhud u ftit wara ta’ ]ag[]ug[ Palestinjan, aktarx bi tpattija g[all-qtil tal-Lhud. Dan hu l-ag[ar ;lied bejn i]-]ew; na[at minn mindu f’Novembru tal-2012 180 Palestinjan u sitt I]raeljani

Miet il-werewolf ta’ Harry Potter L-attur Ingli] David Legeno, li [adem il-parti ta’ Fenrir Greyback, il-werewolf fl-istejjer ta’ Harry Potter, instab mejjet f’Death Valley f’Kalifornja. Skont il-Pulizija Amerikana Legeno, li kellu 50 sena, miet min[abba s-s[ana kbira li hemm fil-post. Hu mifhum li Legeno, li kien espert tal-arti marzjali, kien [are; mixja fizzona meta miet. Temperattura normali f’Death Valley hi ta’ madwar 45 grad Celsius.

Legeno b’kollox [adem fi tliet films ta’ Harry Potter.

Moskea fil-Medda ta’ Gaza li ntlaqtet f’wie[ed mill-attakki mill-ajru I]raeljani. Uffi/jali I]raeljani insistew li l-militanti Palestinjani qed ja[bu u jisparaw ir-rockets fi blokkijiet ta’ appartament u skejjel biex jevitaw li jkunu fil-mira. (ritratt EPA)

nqatlu wara li splodiet ilvjolenza min[abba sparar ta’ rockets mill-Palestinjani lejn l-I]rael.

Jekk l-I]raeljani jag[tu bidu g[al inva]joni ta’ Gaza din se tkun l-ewwel minn mindu bejn l-2008-09 kien

hemm il-gwerra ta’ tliet ;img[at u li matulhom inqatlu 1,400 Palestinjan u 13-il I]raeljan.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Internazzjonali

Rolf Harris jidher akkumpanjat mill-gwardjani personali tieg[u waqt li fi triqtu lejn il-Qorti ta’ Southwark, f’Londra, fejn inqralu l-verdett g[all-abbu] tal-minorenni (ritratt> EPA)

Ir-reputazzjoni ta’ Rolf Harris saret trietaq, i]da x’jista’ jsir mill-wirt tieg[u b[ala kantant u pittur^

Filwaqt li l-membri ta’ ;urija, f’Londra, damu ftit aktar minn ;img[a biex isibu lil Rolf Harris [ati dwar l-abbu] sesswali ta’ minorenni, il-pubbliku – inklu]i n-nies li ilhom fans tieg[u g[al snin – mhumiex jitilfu ]mien biex jeliminaw ‘il-profil’ ta’ dan il-kantant u personalità tattelevi]joni, li fl-a[[ar snin kiseb ukoll il-fama b[ala pittur. Harris, imwieled l-Awstralja u li g[andu 84 sena, intbag[at il-[abs g[al perjodu ta’ [ames snin u disa’ xhur wara li nstab [ati rigward tnax-il ka] ta’ abbu] inde/enti fuq erbat ibniet li kienu se[[ew bejn l-1968 u l-1986. Wa[da mill-vittmi kien g[ad g[andha bejn is-seba’ u ttmien snin meta hi spi//at aggredita u l-Im[allef fil-Qorti ta’ Southwark (f’Londra) li g[adda l-verdett, insista li rreputazzjoni ta’ Harris, illum, ‘spi//at fi trietaq’ u li l-kantant ‘kien ;ab dan il-gwaj fuqu nnifsu’. Fir-Renju Unit kien hemm ]mien – u mhux [afna snin ilu – meta n-nies kienu ‘ji//elebraw’ il-profil ta’ /erti kriminali daqslikieku l-personalitajiet ta’ xi kultura popolari u bir-ri]ultat li l-memorabilia konnessa ma’ dawn in-nies

ing[atat /ertu valur. I]da ]-]minijiet jinbidlu, l-istess b[all-atte;;jamenti tannies, u l-Britanni/i mhumiex l-e//ezzjoni. Fil-fatt, u snin wara li lawtoritajiet idde/idew li jeqirdu r-residenza fejn kienu jg[ixu Fred u Rosemary West – ‘il-koppja tal-wa[x’ li qatlet numru kbir ta’ bniet u tfajliet fil-belt ta’ Gloucester – jidher li g[addej ukoll ‘pro/ess ta’ eliminazzjoni’ g[all-wirt li [alla warajh Harris, f’karriera ta’ sittin sena. Il-memorabilia ta’ Harris – minn albums tal-kanzunetti sa pitturi – illum saret titqies minn lenti differenti u mindu numru ta’ nies sostanzjali ppre]entaw ru[hom biex iressqu l-allegazzjonijiet ;odda ta’ abbu] sesswali filkonfront tal-entertainer veteran. Fil-fatt, il-persuni li g[andhom il-pitturi u l-albums mu]ikali ta’ Rolf Harris saru aktar disposti li ‘ja[arquhom’ milli japprezzaw il-valuri artisti/i warajhom. Hu kollu parti mill-pro/ess tal-’eliminazzjoni tal-profil’ li l-kantant u pre]entatur Awstraljan irnexxielu jkattar tul dawn is-snin kollha u li hu rifless b’mod partikolari f’Bassendean, il-belt fejn trab-

ba Harris, fil-Punent talAwstralja. Dan meta l-kunsill ta’ Bassendean idde/ieda li jne[[u pittura ta’ Harris millpost pubbliku (fl-uffi/ini talistess kunsill) fejn kienet ilha mdendla g[al snin. Fl-istess [in, i/-/entru tal-komunità f’din il-belt ukoll ne[[iet ]ew; ritratti tal-kantant minn mal-[ajt tal-entratura u ming[ajr wisq daqq ta’ trombi. Il-passi huma sinifikanti, g[aliex qabel l-arrest ta’ Harris, ir-residenti ta’ Bassendean kienu kburin ‘b’wie[ed minn uliedhom’ li g[amel su//ess daqstant enormi fuq it-Televi]joni Britannika. Huma kienu jifta[ru dwar ‘it-tifel tal-belt’ li sar isem mag[ruf madwar id-dinja, mhux l-anqas min[abba sensiela ta’ kanzunetti popolari u talwidna li telg[u fl-og[la postijiet ta/-charts. Aktar ’il quddiem, Rolf Harris anki kellu l-unur li jpitter lirRe;ina Eli]abetta fil-Palazz ta’ Buckingham u bi storja partikolari ssostni li lkanzunetta tieg[u, Two Little Boys, kienet emozzjonat bilkbir lill-eks Prim Ministru tarRenju Unit, Margaret Thatcher.

I]da r-riperkussjonijiet talazzjonijiet tieg[u fuq ilminorenni donnhom li qabdu ritmu sfrenat, bil-galleriji talarti li kienu jbig[u x-xog[ol ta’ Harris ine[[u r-referenzi g[alih (b[ala artist) mill-websajts tag[hom, minbarra li jistqarru /ar u tond li ‘mhumiex qed ibig[u l-pitturi tieg[u’. Rolf Harris ilu l-patrun ta’ Fight for Sight – entità karitatevoli – mill-2005, i]da ddiretturi tag[ha, illum, qatg[u kull konnessjoni mieg[u. Dan waqt li l-University of East London irtira d-dottorat onorarju li kien ippre]enta lillkantant Awstraljan u b[ala reazzjoni li m’g[andha l-ebda pre/edent fl-istorja ta’ din listituzzjoni. Li kieku ma we[ilx il-[abs, Harris ]gur li ma kienx se jkun fost il-mistednin g[allfestivals mu]ikali m[ejjija g[al dan is-sajf – u wara li hu, fl-a[[ar snin, kiseb is-su//essi waqt l-avveniment ta’ Glastonbury kif ukoll waqt diversi shows mu]ikali g[allfamilji. Storja o[ra kurju]a asso/jata mal-ferne]ija biex in-nies telimina ‘t-tra//i kollha ta’ Rolf Harris’ tinvolvi l-villa;; ta’ East Drayton, f’Nottinghamshire.

Kien f’dan il-villa;; li Rolf Harris, fl-1979, iddisinja tappiera bil-wi// tieg[u b[ala personalità tal-cartoons u wara li trakk kien g[adda minn fuq it-tappiera ori;inali u kissirha. It-tappiera ;dida kienet riprodotta mill-[adid u damet f’postha g[al snin, i]da fla[[ar jiem ir-residenti talvilla;; avvi/inaw il-membri tal-kunsill parrokkjali u qalulhom li mhux xieraq ‘li jibqg[u j]ommuha’. Madankollu, t-tappiera – almenu g[alissa – ma nqerditx u bil-ka], x’aktarx, hu indikattiv tad-destin irriservat g[al [afna mill-memorabilia ta’ Rolf Harris. Fil-fatt, Neil Stanley, li jmexxi l-kunsill parrokkjali ta’ East Drayton, qal li filwaqt li huma ne[[ew di;à t-tappiera minn postha, din qed tin]amm ;o post fejn ma tag[tix daqshekk fil-g[ajn. Hu ]vela wkoll li kien ir/ieva lofferti tan-nies li jridu jixtruha u ammetta li kien lest ja//etta madwar mitejn lira Sterlina li g[andhom imorru g[all-fondi tal-kunsill. Filwaqt li aktar nies, kollezzjonisti u istituzzjonijiet qeg[din jissieltu biex jiddisasso/jaw ru[hom minn ma’ Rolf g[al pa;na 15

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Internazzjonali

Ix-xog[lijiet ta’ Harris jistg[u jattiraw faxxa ta’ nies min[abba l-aspett tan-notorjetà minn pa;na 14

Harris, hemm ukoll il-persuni li ma jistg[ux ji;bdu linja bejn ‘il-bniedem’ u ‘l-arti’ tieg[u. Hemm differenza ta’ opinjoni partikolari fost il-kollezzjonisti tal-arti, b’u[ud jirrassenjaw ru[hom g[all-fatt li ‘tilfu l-investiment ori;inali fixxog[ol ta’ Harris’ u b’o[rajn isostnu li l-pitturi ta’ dan lAwstraljan ‘xorta wa[da g[andhom is-suq tag[hom’. Hemm pre/edenza g[al dan, bl-artist Graham Ovenden – li kellu anki esebizzjoni fit-Tate Gallery – je[el sentejn u tliet xhur [abs g[all-abbu]i sesswali fuq it-tfal. Ovenden jispe/jalizza f’tip ta’ pitturi li juru d-dehriet talpajsa;;i u t-tpin;ijiet li jibba]aw fuq it-tfajliet fiddiversi po]i (b’dan l-a[[ar aspett jitqies b[ala partikolarment allarmanti fid-dawl talkundanna tieg[u). Filwaqt li l-pitturi ta’ Ovenden ‘naqsulhom [afna valur’, g[ad hemm ix-xerrejja interessati fl-arti tieg[u li tibba]a fuq il-pajsa;;i – i]da n-negozjanti tal-arti kollha jaqblu li ‘[add ma jrid li jkollu x’jaqsam mal-pitturi tat-tfajliet’. Peter Nahum, negozjant talarti, [are; b’distinzjoni partikolari, fis-sens li Rolf Harris irnexxielu jbig[ il-pitturi tieg[u b[ala personalità /elebri, filwaqt li l-arti ta’ Ovenden hi rinomata g[allkwalità tag[ha. Dan ifisser li l-valur tal-arti ta’ Harris g[andu jie[u daqqa ‘l isfel f’so/jetà fejn ix-xejriet jinbidlu dejjem u fejn dejjem issib ‘kolt tal-personalità’ ;dida biex tie[u post ta’ qabilha. Oliver Power, ta’ Winchester Valuations, jg[id li Rolf

Harris sar famu] b[ala kantant u personalità li kien jiddeverti lill-udjenzi televi]ivi u kien biss fl-a[[ar snin ta’ [ajtu li sar mag[ruf b[ala pittur. G[aldaqstant, Power jemmen li l-Awstraljan ftit fadallu valur, ‘meta kwa]i kul[add se jirrifjuta li jinvesti f’pittura li g[andha l-firma ta’ pedofelu kkundannat’. Qabel din id-disfatta, l-arti ta’ Rolf Harris kienet tinbieg[ g[al prezzijiet fenomenali, u fejn pittura tieg[u tal-kantanta Bonnie Tyler ing[atat pubbli/ità kbira fuq il-programm Antiques Roadshow. Il-profil ta’ Harris b[ala pittur kien sploda tassew wara li hu lesta ‘x-xog[ol tar-Re;ina Eli]abetta’ u l-valuri tal-pitturi kienu ]diedu wkoll b’rata sostanzjali. F’daqqa wa[da hu beda jinteressa bil-kbir lill-kollezzjonisti, tant li d-dilettanti ‘serji’ talarti li setg[u jaffordjaw il-pop art tal-artist, Andy Warhol, riedu anki j]idu mag[hom ixxog[lijiet ta’ Harris li raw fihom /ertu presti;ju. Il-per/ezzjoni ta’ Rolf Harris, illum, inbidlet bil-kbir, i]da xorta ssib il-kollezzjonisti li ma jafux x’se jaqbdu jag[mlu bil-pitturi tal-Awstraljan – u minkejja li huma g[andhom kull simpatija mal-vittmi tieg[u. Barry Hawkins, li hu irkantatur rinomat, jispjega li dejjem se jkun hemm in-nies li jesprimu l-interess fl-o;;etti (mhux biss artisti/i) prodotti minn persuni ta’ fama [a]ina. E]empju ta’ dan hu li Ron u Reggie Kray – l-a[wa kriminali le;;endarji fl-East End ta’ Londra – kienu [ar;u wkoll il-pitturi li nbieg[u proprju min[abba r-reputazzjoni tal-a[wa u mhux g[all-valuri artisti/i. G[aldaqstant, misten-

ni li, ma]-]mien, il-pitturi ta’ Harris jer;g[u jsibu posthom fis-suq, proprju min[abba laspett tan-notorjetà li hu asso/jat mag[hom. Filwaqt li Rolf Harris qed jiskonta l-pri;unerija fit-tul g[all-abbu] tal-vittmi ]g[ar tieg[u, hu se jibqa’ xorta ‘flattenzjoni tal-pubbliku’ grazzi g[as-servizzi online u meta lwebsajt HMV g[adu qed ibig[ il-kanzunetti (singles) u l-albums tieg[u. L-intrapri]a tal-kotba Waterstones, sadanittant, g[adha qed tbig[ il-kotba ta’ Rolf Harris bil-mezzi online u meta g[ad hemm ukoll numru ta’ kopji fil-[wienet. Fost dawn hemm il-kotba g[at-tfal bit-tema Buster Fleabags (ibba]at fuq il-karattru ta’ kelb) flimkien ma’ kotba bilgwidi g[at-tpin;ija. James Daunt, is-sid ta’ Waterstones, jg[id li lkumpanija tieg[u jkollha tne[[i ammont mhux [a]in ta’ kotba li kieku hi kellha ti;;udika lill-awturi fuq latte;;jamenti u l-[ajja personali tag[hom. Filwaqt li Daunt bl-ebda mod ma jrid jiddefendi l-karattri ta’ Rolf Harris u ta’ Mike Tyson (il-boxer kontroversjali) hu ma jarax ra;uni g[alfejn g[andu jne[[i l-kotba tag[hom minn fuq l-ixkafef dment li l-kontenut ma jkunx offensiv. Dan kollu juri li filwaqt li rreputazzjoni ta’ Rolf Harris – li nbniet fuq sittin sena – ‘saret irmied’ fi kwistjoni ta’ ;ranet, il-kisbiet tieg[u filkamp tal-mu]ika, l-arti u ttelevi]joni (li jmorru lura sassnin [amsin) g[andhom idumu [afna aktar fis-subkonxju ‘kollettiv’ tas-so/jetà milli wie[ed, forsi, jistenna u minkejja s-sens ta’ stmerrija g[all-abbu]i tieg[u.

Il-maskra ta’ artist rispettabbli... Ritratt li jmur lura s-snin juri lil Harris f’Giverny (fi Franza), waqt li qed ipin;i b’/ertu stil g[all-programm ‘Rolf on Art’

Rolf Harris...Kien jaf ju]a l-wi// ‘famu] u a//ettabbli’ tieg[u b[ala preludju g[all-attakki (ritratt> EPA)

‘Ma stajtx na[rab minn ta[t idejh....’ Vittma ta’ Harris tirrakkonta l-esperjenMara li telg[et tixhed filqorti kontra Rolf Harris tkellmet dwar l-esperjenza ‘talwa[x’ li hi kellha ssofri ta[t idejh fl-1970 u waqt li kienet qed tgawdi l-btajjel tag[ha f’Malta. Hi irrakkontat, b’le[en imqanqal, li dan se[[ fi ]mien meta kienet g[adha tifla ta’ 18 il-sena u li l-memorji koroh ta’ din l-esperjenza m’huma se jitilquha qatt. Il-mara enfasizzat il-bi]a’ li hi [asset meta [asbet li kellha tispi//a stuprata minn dan ilkantant u personalita Awstraljan u tinsisti li ma tkellmitx qabel dwar dak li g[addiet minnu ‘g[aliex qatt ma g[additilha minn mo[[ha li xi [add kien se jemminha’. Il-ka] spe/ifiku ma tressaq qatt mill-Prosekuzzjoni g[aliex l-in/ident, dak i]-]mien, ma kienx jaqa’ ta[t il-;urisdizzjoni tal-qrati fir-Renju Unit. Intant, l-identita ta’ din ilmara mhix mag[rufa u kien de/i] li hi g[andha tibqa’ anonima fl-a[jar interessi tag[ha. Il-mara rrakkuntat dwar illaqg[a tag[ha ma’ Rolf Harris, li kellu l-proprjeta hawn Malta, u tiftakar li g[all-bidu hu kien staqsiha diversi mistoqsijiet li dehru ‘f’waqthom’ u ‘a//ettabbli’. Il-kantant dakinar ried ikun jaf g[alfejn hi g[a]let Malta g[all-btajjel tag[ha u jekk din kenitx l-ewwel ]jara tag[ha – bil-mistoqsijiet ‘isiru b’mod normali minn bniedem fabbli li deher qed juri interess

za kerha li g[addiet minnha hawn Malta ;enwin fil-persuna ta’ quddiemu’. Intant, il-mara kompliet li hi, ftit wara, bdiet tammira pittura ta’ Harris li kienet tibba]a fuq it-tema tal-kanzunetta tieg[u ‘Two Little Boys’ u bil-kantant iwe;ibha li hu kellu aktar minn dawn it-tpin;ijiet filwaqt li staqsiha jekk hi reditx li tmur mieg[u biex tarahom. Hi esprimiet interess u, firrakkont tag[ha, tg[id li hi kienet imxiet warajh g[al ;o kamra u ladarba da[lu l-kantant ma tilifx ]mien biex jag[laq il-bieb warajhom. Kien dak il-[in li Harris imbuttaha ma hajt u beda jabbu]aha sesswalment u b’mod sfurzat, bilmara tenfasizza, b’le[en kommoss, li hi [assitha ‘meg[luba mis-sens tal-bi]a’. Il-mara ma tafx kemm dam g[addej dan l-abbu] i]da tiftakar sew li hi ma setg[etx ta[rab minn ta[t idejn Rolf Harris. Intant, wara /ertu ]mien il-kantant waqaf u g[annaqha mieg[u filwaqt li qalilha li ‘kien qed jiddispja/ih g[al dak li se[[‘. Dak il-[in, il-[sieb ewlieni tal-vittma kien li hi kienet se ‘te[el’ g[al dak kollu li spi//at su;;ett g[alih u b’dan il-[sieb ikompla jqanqlilha s-sens tal-bi]a. Il-mara sa[qet li, b[ala tfajla ta’ 18-il sena, hi ma emmnitx li xi [add seta’ je[odha bisserjeta li kieku kellha tirrakkonta dwar din l-esperjenza. Hi, illum, qed issostni li fl1970, persuna li tkun g[alqet it-tmintax il-sena kienet titqies

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

:img[a bir-ritratti

L-avukati li qed jirrappre]entaw lill-eks Kummissarju Ewropew John Dalli u lill-President tal-Kummissjoni Ewropea Josè Manuel Barroso ppre]entaw l-argumenti tag[hom dwar il-ka] tar-ri]enja ta’ Dalli minn Kummissarju Ewropew. De/i]joni mill-Qorti Ewropea tal-:ustizzja fil-Lussemburgu mistennija ting[ata fi ]mien sitta jew tmien xhur o[ra.

Maximilian Ciantar ta’ 24 sena mill-Marsa n]amm arrestat minkejja li ddikjara li mhux [ati, wara li tressaq il-Qorti li saq vettura b’mod perikolu] meta kien bla li/enzja tal-pulizija. Hu kien arrestat f’{al Qormi wara ftit sig[at minn x[in kien involut f’in/ident tat-traffiku fil-{amrun. Fl-2010 kien we[el il-[abs b’rabta ma’ in/ident tat-traffiku li fih tajjar tewmin f’{’Attard.

Eduard Shevardnaze, eks Ministru tal-Affarijiet Barranin tal-Unjoni Sovjetika u eks President tar-Repubblika tal-:or;ja miet fl-età ta’ 86 sena. Hu kien iddikjara li l-Gwerra l-Bierda kienet indifnet fl-ib[ra Maltin bil-laqg[a g[olja tal-1989 bejn il-President Sovjetiku Mikhail Gorbachev u l-President Amerikan George Bush.

L-Im[allef Lawrence Quintano temm l-impenji tieg[u fil-Qrati tal-:ustizzja wara li rtira bl-età b’appell biex qatt ma jintesa l-element uman fil-ka]i dwar l-abbu] mid-droga waqt li semma l-preokkupazzjoni tieg[u dwar kemm ]g[a]ag[ b’kondotta kriminali se jsibu xog[ol.

Dak li jidher li huwa Malti li jista’ jkun identifikat mill-[wejje; li liebes kien fortunat bi]]ejjed wara li [elisha [afif waqt it-ti;rija tradizzjonali tal-barrin f’Pamplona, fi Spanja.

L-Imsida (ritratt), San :iljan, Marsaxlokk u Bir]ebbu;a kienu lokalitajiet li nhar il-{amis li g[adda ntlaqtu minn fenomenu fejn g[ola l-livell tal-ba[ar tant li g[erqu l-in[awi li jmissu max-xtajta

James Vella minn {al Qormi u Chris Scerri minn Tal-Pietà qeg[din jin]ammu l-[abs minkejja li wie;bu li mhumiex [atja meta tressqu l-Qorti b’rabta mal-qtil ta’ Alphonse Ferriggi, messa;;ier tal-Bank of Valletta, li kien se[[ fit-18 ta’ Settembru 2000 quddiem il-ferg[a tal-Bank f’San :wann. Richard Grech, minn {al Qormi, kien instab [ati tal-qtil u ntbag[at g[omru l-[abs. Ix-xufier, Joseph Zammit minn {al Qormi, kien ;ie kkundannat 30 sena [abs wara li nstab [ati ta’ kompli/ità fil-qtil f’;uri li kien se[[ fl-2009.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Editorjal

Xi ntqal din il-;img[a “Impossible for Dalli to remain in his position as a European Commissioner given the political situation he was in… this was not about a normal employee (Dalli) but about a top official who is accountable to the people”

Jose Manuel Barroso, President talKummissjoni Ewropea fix-xhieda li ta quddiem il-Qorti Ewropea tal-:ustizzja, The Times of Malta, 8 ta’ Lulju

“Electricty in Chinese hands: Government making ‘grave mistake’.

The Malta Independent tikkwota dak li kitbet id-Deputat Laburista Marlene Farrugia fuq is-sit so/jali Facebook, 9 ta’ Lulju

“Zabbar Mayor Quinton Scerri is not a credible and reliable person and councilors should have used their right to raise a vote of no confidence in him.”

Rapport mill-Bord ta’ Governanza Lokali dwar it-tmexxija tas-Sindku Laburista, The Malta Independent, 9 ta’ Lulju

“Is this the way working parents are treated^ I received an SMS at 11 the night before. How can you incentivise

mothers to go back to work with this sort of attitude^”

Omm dwar id-de/i]joni li [a l-Gvern fl-a[[ar sieg[a biex jipposponi b’;img[a l-ftu[ ta’ SkolaSajf u Klabb 3-16, The Times of Malta, 9 ta’ Lulju “All bishops must carry out their pastoral ministry with utmost care in order to help foster the protection of minors and they will be held accountable.”

Il-Papa Fran;isku fil-laqg[a ma’ vittmi ta’ abbu] sesswali mwettaq minn membri tal-kleru, The Malta Independent, 9 ta’ Lulju “What’s most remarkable is that information on this financial package (€13,000 per month) has been in the public domain since October 2013 and it is only now that this information is being disputed. If Mrs Mizzi’s position is indeed true, which it is not, she has only her political masters to blame for having regularly refused to publish her contract despite repeated requests by the Nationalist Party and independent media houses, using all means at their disposal, including Parliament and the Freedom of Information Act.”

Stqarrija tal-Partit Nazzjonalista,

10 ta’ Lulju

“Decriminalising cannabis use could lead people to forget the negative effects of the drug and possibly start using it.”

L-Ar/isqof Pawlu Cremona, The Times of Malta, 11 ta’ Lulju

“It-tfal kollha g[andu jkollhom l-istess opportunitajiet u a//ess miftu[ biex jie[du sehem fis-summer schools…familji ta’ tfal b’di]abilità u bi b]onnijiet spe/jali qeg[din jiltaqg[u ma’ diffikultajiet biex uliedhom ikunu jistg[u jattendu summer schools talg[a]la tag[hom.”

Joe Cassar, Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Edukazzjoni, In-Nazzjon, 12 ta’ Lulju

Fl-interess tal-poplu Sur Prim Ministru! F’dawn is-sena u nofs ta’ Gvern Laburista mmexxi minn Joseph Muscat ]viluppaw /irkostanzi serjissimi fitt[addim ta’ element ewlieni f’demokrazija b[ala tag[na. Dawn i/-/irkostanzi ]viluppaw minn ka]i, li kollha kemm huma jikkon/ernaw id-dritt g[all-a//ess tal-informazzjoni pubblika u d-dritt li l-pubbliku jkollu a//ess g[all-fatti, li direttament u sa[ansitra indirettament ikunu jikkon/ernawh. Informazzjoni pubblika tin]amm mistura Ta[t din l-amministrazzjoni kellna ka]i fejn il-Gvern u

esponenti tieg[u ]ammew u [bew informazzjoni pubblika milli tasal g[and il-poplu. Hemm lista s[i[a; kuntratti ta’ impjiegi mal-Gvern li ma sarux pubbli/i b[al fil-ka] tal-kuntratt ta’ xog[ol li ng[atat mart il-Ministru Konrad Mizzi, kuntratti li jing[ataw dirett bla offerta pubblika biex l-informazzjoni tibqa’ kemm jista’ jkun mistura, kuntratti li ma ji;ux ippubblikati b[al dak ta’ Henley & Partners, mistoqsijiet parlamentari mhux imwie;ba fejn anki kellna Ministru jg[id li mhux fl-interess tal-poplu li ting[ata /erta informazzjoni, mistoqsijiet tal-;urnalisti repetutament injorati mill-Ministri, ri]enji minn karigi pubbli/i jin]ammu mo[bija bla ma ting[ata spjegazzjoni pubblika, Prim Ministru li ja[rab u jevita lill;urnalisti u dan l-a[[ar l-arroganza tal-Gvern wasslet biex sa[ansitra jag[]el bejn medja u o[ra fi ]jarat li l-Prim Ministru Muscat jag[mel barra mill-pajji]. Gvern li jikkontrolla l-[sieb u dak li jing[ad Dawn i/-/irkostanzi juru li l-amministrazzjoni Laburista, bil-policy tag[ha, bidlet ix-xejra li kienet qed ti]viluppa fil-pajji]. Illum m’g[adux il-poplu li jinstiga l-a;enda nazzjonali i]da fi 18-il xahar biss, il-Gvern ta’ Muscat faga dan l-i]vilupp demokratiku. Minflok g[andna Gvern li jrid u ma jridx, b’dak li qieg[ed jag[mel qieg[ed jillimita l-libertà tal-istampa,

jiddetta hu x’g[andha tkun l-a;enda, x’g[andu jing[ad pubblikament, x’informazzjoni g[andu ji;i mitmug[ ilpoplu u sa[ansitra wasal biex jiddiskrimina g[al ra;unijiet li jaf hu biss, dwar min g[andu jakkumpanja lill-Prim Ministru f’impenji barra minn Malta. Hawn jidher li kollox jiddependi minn kemm entità jew o[ra t[ossha komda spalla ma’ spalla ma’ Kastilja. {afna min-nies jiddependu mill-medja biex jiksbu linformazzjoni. G[alhekk, li jkollok Gvern li jiddistingwi u jiddiskrimina bejn medja u o[ra mhux biss tkun qed tissarraf fi [sara kbira g[all-ambjent li fih tkun qed ta[dem ilmedja i]da wkoll tkun qed isservi ta’ dannu fuq in-nies, li l-medja qieg[da hemm g[alihom biex b’hekk ikunu jafu x’qieg[ed jing[ad u x’qieg[ed ji;ri.

“Information is the currency of democracy” Eks President Amerikan, Thomas Jefferson, darba minnhom kien ikkwotat jg[id: “Information is the currency of democracy” – ji;ifieri l-informazzjoni hija daqstant kru/jali, ta’ valur u ta’ importanza fit-t[addim tad-demokrazija. I]da llum f’Malta g[andna Gvern li jipprova jipprattika d-demokrazija, jew jg[id li hu demokratiku meta qed ju]a kull mezz biex jo[noq l-informazzjoni jew jag[ti l-informazzjoni li jidhirlu u li jrid hu. G[aliex dan il-[abi mill-poplu? Kif jista’ jkun li l-poplu jibqa’ jit[alla fid-dlam meta l-Gvern jie[u po]izzjoni, daqslikieku jinsa li l-informazzjoni pubblika hija dwar dak li tolqot il-[ajja ta’ kuljum ta’ dan il-poplu, ta’ dan il-pajji]? Kull g[amla ta’ restrizzjoni li ssir fuq il-mezzi ta’ komunikazzjoni hi tnaqqir tad-dritt fundamentali ta’ kull /ittadin li jkollu a//ess g[all-informazzjoni u li jikseb l-g[arfien. Kull restrizzjoni fuq il-medja hi wkoll xkiel biex il-medja ]]omm ir-rwol ta’ g[assies fuq it-tmexxija u l-governabbiltà tal-gvern.

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza> mument@media.link.com.mt Editur> Roderick Agius, tel. 25965263 • email> roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar> advertising@media.link.com.mt Stampata> Progress Press, l-Imrie[el

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Opinjoni

Lulju 1978 – Mintoff jisraq l-u]u tal-kliem ‘Malta’ u ‘Nazzjon’ (2) RI{ TA’ SIEG{A

Michael Falzon Opinjonist

L-argument kien li l-gvern seta’ ji//ensura l-kelma stampata i]da qatt ma jista’ ji//ensura l-kelma li l-bniedem ikollu f’mo[[u. U bqajt snin twal, kull darba li nisma’ lil xi [add jg[id ‘In-Tag[na’ titlag[li g[oqla fi gri]mejja li ma t[allinix inwer]aq: Dik ‘In-Nazzjon Tag[na’!

L-artikolista Michael Falzon kien issu;;erixxa lillE]ekuttiv tal-PN biex l-isem tal;urnal ‘In-Nazzjon Tag[na’ jibqa’ l-istess bi spazju vojt flok il-kelma ‘Nazzjon’. Dwar dan kien hemm qbil fl-E]ekuttiv, anzi bi]-]ieda li fejn kien hemm il-kelma ‘Nazzjon’ ikun hemm il-mappa tal-g]ejjer Maltin. Is-sing u t-tikka ta’ fuq il-‘J’ kellhom jibqg[u hemm g[ax ma kienx illegali li tippubblika singi u tikek!

}mien il-bdil tal-ismijiet Matul il-perjodu sakemm il-li;i li tikkontrolla u tirregola lu]u ta’ /ertu kliem kellha ti;i fis-se[[, kull min kellu isem li l-li;i kienet se tirrendih illegali, kellu jara x’jag[mel biex ibiddlu. Kien hemm numru ta’ g[aqdiet li applikaw g[all-permess biex jibqg[u j]ommu isimhom kif kien minn dejjem, minn meta twaqqfu – anki jekk jinkludi l-kliem li wie[ed ma setax jibqa’ ju]a. Dawn it-talbiet kollha ;ew rifjutati. O[rajn ma kinux qag[du ja[lu ]mien u qabdu bidlu isimhom. Hekk, pere]empju, ‘The Times of Malta’ sar jisimha ‘The Times’ u l-‘Malta News’ (gazzetta tal-GWU) saret id-‘Daily News’. Il-‘Malta Chamber of Commerce’ sar i/-‘Chamber of Commerce’, il-‘Kunsill Nazzjonali tan-Nisa’ sar ‘Il-Kunsill tan-Nisa’, il-‘Malta Federation of Industries’ saret il‘Federation of Industries’. G[aqdiet li l-ittra ‘M’ kienet indrat fihom meta ssir riferenza g[all-inizjali tag[hom u]aw il-kelma ‘Main’. Hekk l-MFA saret tfisser il-‘Main Football Association’ flok ‘Malta Football Association’ u l-MUT saret il-‘Main Union of Teachers’ flok ‘Malta Union of Teachers’. Kien hemm min il-kwistjoni [adha bi/-/ajt: pere]empju, spi]erija li kien jisimha ‘National Pharmacy’ saret f’daqqa wa[da ‘Rational Pharmacy’ u hekk fit-tabella tal-isem, is-sid kellu jibdel ittra tal-alfabett wa[da biss! Imma l-aqwa li Mintoff g[addiet tieg[u, u ‘The Malta Year Book’ sar jismu ‘The Year Book’… g[alkemm baqa’ jippubblika r-ritratti ta’ Eddie Fenech Adami.

Kellna naraw x’se nag[mlu dwar ]ew; ismijiet Il-kwistjoni dwar l-isem tal-Partit Nazzjonalista kienet ing[alqet billi qabel ma kienet approvata l-li;i, din kienet emendata biex il-kelma ‘Nazzjonalista’ tkun e]entata milleffetti tal-li;i. Madankollu l-PN kellu jara x’se jag[mel dwar ]ew; ismijiet: l-isem tal-Istamperija – National Press, u l-isem tal;urnal – ‘In-Nazzjon Tag[na’. Kienet saret laqg[a talE]ekuttiv tal-PN biex nidde/iedu x’se nag[mlu. Dwar l-Istamperija kien hemm qbil li flok il-kelma ‘National’ inpo;;u l-kelma ‘Independence’. Kienet g[a]la intelli;enti g[ax tfakkar ir-rabtiet tal-PN mal-kisba talIndipendenza ta’ Malta fi ]mien meta din it-tifkira kienet uffi/jalment imka]bra. Kien ukoll isem li jag[ti [jiel dwar limportanza u l-b]onn ta’ stampa indipendenti f’mument b[al dak. Dwar l-isem tal-;urnal kellna problema g[ax il-li;i kienet tikkontempla passi kontra l-bejjieg[a tal-pubblikazzjonijiet li jkunu qed jiksruha. Fi kliem ie[or, kieku kellna ma nag[mlu xejn, nispi//aw biex tal-[wienet ma jbig[ux il-;urnal biex ma jiksrux il-li;i u jirriskjaw li je[lu multi [afna aktar

mill-ftit qlig[ li kellhom mill-bejg[ tal-;urnal. F’dawn i/-/irkostanzi, kont ivvintajt wa[da jien! Kont ;ejt ispirat minn dak li kien ;ara l-Indja meta kien hemm stat ta’ emer;enza ta[t Indira Gandhi u l-gvern Indjan beda ji//ensura l-gazzetti. Dawn bdew jippubblikaw ir-rapporti u l-artikli tag[hom bi spazji vojta fejn ori;inarjament kien hemm kliem, sentenzi jew paragrafi li kienu ;ew i//ensurati. B’hekk il-qarrej seta’ jinteba[ li kien hemm kliem maqtug[ u forsi seta’ wkoll jimma;ina x’kien dan il-kliem. B’hekk il-gazzetti Indjani lil Indira kienu qatg[ulha l-g[atx bil-per]ut. Jien kont issu;;erejt li l-isem tal-;urnal jibqa’ l-istess bi spazju vojt flok il-kelma ‘Nazzjon’. Eventwalment kien hemm qbil fl-E]ekuttiv dwar dan, anzi bi]-]ieda li fejn kien hemm il-kelma ‘Nazzjon’ ikun hemm il-mappa tal-g]ejjer Maltin. Is-sing u t-tikka ta’ fuq il-‘J’ kellhom jibqg[u hemm g[ax ma kienx illegali li tippubblika singi u tikek! I//ensurawlna isimna! ‘In-Nazzjon’ [ar;et b’dan il-banner ;did fl-1 ta’ Novembru 1978, b’editorjal li kien jismu ‘I//ensura Isimna!’ li nbeda mill-ewwel fa//ata. Dan kont ktibtu jien stess.

Tajjeb li nikkwota partijiet minnu li jirriflettu dak li kien g[addej f’mo[[i dak i]-]mien: - “Wie[ed ma jistax ma ji;bidx il-konklu]joni li almenu filka] tal-isem ta’ dan il-;urnal u ka]i simili, il-li;i li tirregola l-u]u ta’ /ertu kliem mhix [a;a o[ra [lief strument legali ta’ /ensura ripressiva. Huwa proprju b’dan il-[sieb f’mo[[na li a[na dde/idejna li l-isem tal-;urnal, flok inbidluh, nirriprodu/uh ming[ajr il-kelma pprojbita mil-li;i.” - “U kif taraw, billi s’issa l-Gvern g[adu ma g[addiex li;i li tirregola l-u]u ta’ /erti tikek, /erti forom u /erti mapep, a[na g[a]ilna li n[allu fit-titlu l-forma li kellna, bit-tikka b’kollox u nirriprodu/u l-mappa tal-g]ejjer li tifforma n-nazzjon Malti, flok il-kelma pprojbita.” - “Sadanittant a[na g[andna g[aliex nifhmu li l-Maltin kollha, huma min huma, li lill-;urnal tag[na jibqg[u dejjem isej[ulu bl-istess mod li nsej[ulu s’issa.” F’din tal-a[[ar fallieli bl-ikrah. Fi ftit ;ranet, il-;urnal innies bdiet tirreferi g[alih b[ala ‘In-Tag[na’ flok baqg[u ju]aw l-isem proprju li – skont jien – ma kienx tbiddel u baqa’ l-istess u kellu jibqa’ jinqara kif kien jinqara qabel g[ax il-kelma ‘Nazzjon’ kienet g[adha hemm anki jekk ma tidhirx. L-argument kien li l-gvern seta’ ji//ensura l-kelma stampata i]da qatt ma jista’ ji//ensura l-kelma li l-bniedem ikollu f’mo[[u. U bqajt snin twal, kull darba li nisma’ lil xi [add jg[id ‘InTag[na’ titlag[li g[oqla fi gri]mejja li ma t[allinix inwer]aq: Dik ‘In-Nazzjon Tag[na’!

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Opinjoni

Minn Milan g[al Malta A[barijiet mill-Italja u mill-Vatikan

Mons. Charles G. Vella Opinjonist

Il-politi/i jridu joqog[du attenti, li bil-kompromess dwar id-droga [afifa u dawk li jinqabdu b[ala first offenders, ma jkunx l-ewwel pass lejn il-legalizzazzjoni tad-droga. Din spiss kienet it-triq li qabdu /erti pajji]i, li bil-legalizzazzjoni mlew il-bwiet tal-barunijiet bil-flus.

Il-Papa> ebda kompromess g[ad-droga Naqbel ferm mat-twissija li g[amel l-Isqof Charles Scicluna dwar id-droga. {adt pja/ir li tkellem kmieni qabel ma l-partiti jibdew jiddiskutu. Ma nafx kemm se jag[tu widen g[all-kliem tal-Isqof Scicluna u ta’ o[rajn esperti filqasam tad-droga. In[e;;e; lill-opinjonisti tal-gazzetta, lg[aqdiet u fuq kollox il-;enituri biex juru li ma jaqblu qatt li d-droga ti;i legalizzata, kif sfortunatament sar f’xi pajji]i. Dan di;à tennieh il-Papa Fran;isku, li jaf kemm f’pajji]i u fid-dinja qed ji;u rovinati ]g[a]ag[ u l-familji tag[hom. Hu g[alhekk li l-Papa Fran;isku qal: “No a ogni tipo di droga, è un male, un flagello.” (Le lil ebda xorta ta’ droga, hi [a]en, hi fla;ell...). Hu g[alhekk li l-Papa qal: “li m’g[andu jsir ebda kompromess dwar id-droga, lanqas dik “leggera” ([afifa), u g[alhekk wie[ed qatt m’g[andu jg[addi g[at-tentazzjoni talflus u tal-poter.” Anzi, il-Papa f’din l-omelija f’Santa Marta fil-Vatikan, qal li fil-ka] tad-droga “m’hemmx triq tan-nofs. Ma jistg[u qatt isiru kompromessi. Il-legalizzazzjoni ta’ ‘droga leggera’, diskutibbli fil-pjan legali, qatt ma tista’ tag[ti l-effetti mixtieqa.” Hu fuq din il-kelma “kompromess” li nixtieq li nirriflettu, spe/jalment il-gvern u l-partiti politi/i. Dawn i[obbu [afna fil-politika jag[mlu “kompromessi”. Nittama li dan qatt ma jsir f’Malta, g[ax fl-Italja l-politika dwar id-droga g[amlet kompromessi. 24% tat-teenagers bid-droga Dan nafu bl-esperjenza ta’ 30 sena li fihom kelli kuntatti mal-qasam tad-droga. Fl-1978 g[amilt kungress internazzjonali f’Milan dwar ‘id-droga u l-familja’, li fih [adu sehem l-aqwa esperti mill-Ewropa u l-Istati Uniti. Hawn d[alt f’kuntatt ma’ bosta tobba u operaturi ta’ komunitajiet terapewti/i, b[al Don Mazzi, Don Picchi u Don Luigi Ciotti. Kelli kuntatti mal-A;enzija tad-Droga fi [dan inNazzjonijiet fl-Istati Uniti u fil-Kungress tal-Asso/jazzjoni PRIDE f’Atlanta, fejn introdu/ejt lil Mons. Victor Grech. L-ikbar esperjenza kienet fis-snin 80 bil-UROD, sistema ta’ tabib mag[ruf minn Tel Aviv, li b’/erta terapija jfejjaq lill-pazjenti mid-droga. :ew Milan mijiet ta’ drogati, anki minn Malta. Saru programmi fuq it-televi]joni u Dott. Lev kiseb ri]ultati e//ellenti. Wie[ed mill-kollaboraturi, li kkontribwixxa fil-kitba talWhite Book fuq il-prevenzjoni tad-droga, ippre]entat anki mill-Ministru tal-Intern Oscar Luigi Scalfaro, kien it-Tabib Riccardo Gatti, illum direttur ta’ dipartiment ta’ dipendenzi mid-droga f’Milan. Dan l-a[[ar g[amel rapport dwar labbu] tad-droga u tal-alkol[ol f’Milan, li j[ares lejn il-futur ta]-]g[a]ag[. Gatti jsostni li 24% ta]-]g[a]ag[ jag[mlu u]u mid-droga u mill-alko[ol, dawn bejn l-età ta’ 15 u 24 sena. L-istess per/enta;; insibuh fost dawk ta’ bejn il-25 u l-34 sena. Da[let sewwa l-kokaina Dawn ilkoll bdew bid-“droga leggera” ([afifa), i]da fet[et il-bieb g[al droga iktar qawwija. Hu g[alhekk li l-politi/i jridu joqog[du attenti, li bil-kompromess dwar id-droga [afifa u dawk li jinqabdu b[ala ‘first offenders’, ma jkunx lewwel pass lejn il-legalizzazzjoni tad-droga. Din spiss kienet it-triq li qabdu /erti pajji]i, li bil-legalizzazzjoni mlew ilbwiet tal-barunijiet bil-flus. Hemm il-Mafja, Cosa Nostra u

gruppi delinkwenti qed jag[mlu l-miljuni tal-ewro. Fl-Italja ;ew sekwestrati mijiet ta’ appartamenti, palazzi, artijiet u flus li l-Mafja g[amlet mid-droga. Il-vittmi kienu ]]g[a]ag[ li mietu bid-droga. It-tabib Gatti tkellem fuq il-‘binge drinking’, moda li da[let fl-Italja. Xorb tal-alko[ol u droga. Kemm tfajliet u ;uvintur ta[t it-18-il sena rajt fi tmiem il-;img[a [dejn ilKnisja ta’ San Lorenzo, f’Milan. Skont Riccardi, illum “il-moda hi tal-kannabis kemm fost ]g[a]ag[ u anki l-;enituri”. L-u]u tal-kannabis qed jikber u qed jibdew minn età ]ag[]ug[a. Mal-35% g[andhom bejn il-15 u l-24 sena, mas-26% bejn 25 u 34 sena. It-tabib Gatti jitkellem dwar “smart drugs”. Dawn huma tip ta’ droga ;dida, droga sintetika ma’ medi/ini legali. “Je[tie;,” kiteb Gatti, “li noqog[du attenti b’dan it-ta[lit u ma nispi//awx fir-riskju li qanqal problemi kbar fl-Istati Uniti.” L-Isqof Scicluna u d-droga Malta, bil-kreattività ta’ Mons. Victor Grech, il-Caritas u o[rajn sar u qed isir [afna xog[ol ta’ fejda fil-qasam taddroga. Irridu noqog[du attenti li l-politi/i ma jag[mlux [erba minn dan il-;id u l-organizzazzjoni li b’tant sagrifi//ji saret matul is-snin. Hemm b]onn, kif g[amel b’g[aqal kbir l-Isqof Scicluna, li minn issa nibdew niffurmaw l-opinjoni pubblika. Kliem ilPapa g[andu jg[in biex niffurmaw il-kuxjenzi. Dan isir bil-prevenzjoni, kelma fuq fomm [afna nies, imma fil-prattika neqsin ferm hawn fl-Italja mill-prevenzjoni. Ma nafx kemm prevenzjoni, pere]empju mill-media fl-iskejjel, fl-Università e//., issir f’Malta. Kellu ra;un Don Bosco jinsisti fuq il-prevenzjoni. Ir-rapporti f’Malta juru li fl-a[[ar sitt xhur da[lu l-isptar bid-droga 148 pazjent. Ma tantx hu sabi[ u mag[hom trid i]]id dawk li marru f’xi klinika jew li ;ew ikkurati d-dar. Je[tie; li l-politi/i jirriflettu dwar x’qal kemm-il darba lPapa Fran;isku u anki t-twissija tal-Isqof Charles Scicluna dwar id-droga.

Black Paper minflok White Paper

Waqt li nikteb [ar;et dik li tissejja[White Paper jew forsi a[jar Black Paper g[ax se tkun ka;un ta’ iktar vittmi ta’ droga. Il-kumment tal-Caritas, mibni fuq esperjenza ta’ snin, jg[id dak li kull omm u missier g[andhom jg[idu. Hemm b]onn li mal-Caritas u mal-isqfiet isemmg[u le[inhom g[all;id tal-;enerazzjonijiet futuri. Inkella ]gur li l-Gvern jibqa’ miexi u anzi nistenna li l-President turi lill-Gvern id-dawl a[mar. Naqbel ma’ dak li qalet il-Caritas li skont esperti m’hemm ebda differenza bejn hard u soft drugs, g[ax dawn tal-a[[ar huma l-bieb li jwassal g[al dipendenza totali u l-bniedem isir skjav. Naqbel ukoll li dak li qalet il-Caritas, u na[seb hemm il-[sieb ta’ Mons. Victor Grech, dwar il-kannabis. Qatt u qatt ebda politiku, li j[obb ’l uliedu u wlied uliedu, m’g[andu ja//etta l-proposta tal-White Paper. Dwar min ikun wettaq l-ewwel reat naqbel, kif di;à spjega xi ]mien ilu, l-Im[allef Galea Debono. Quddiem din il-White Paper flimkien mal-isqfiet, hemm b]onn il-politi/i ta’ kull na[a, il-;enituri, l-iskejjel, l-g[aqdiet ta’ kull xorta jibdew minn issa jo[olqu lobby ta’ protesti kontra dak li se to[loq il-Black Paper.

Filwaqt li jsir diskors favur aktar [idma preventiva biex jitra]]an l-abbu] tad-droga, qed isir ukoll appell biex de/i]jonijiet ;odda li jistg[u jwasslu g[al-legalizzazzjoni tad-droga ma jkunux mezz li j;ibu fix-xejn ix-xog[ol ta’ prevenzjoni li jsir f’dan il-qasam

§Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Opinjoni

Dak li huwa tag[na Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Barranin

L-Uffi//ju tal-Prim Ministru flok jirrispetta d-dritt s[i[ tal-libertà tal-istampa juri li dawk li jiktbu kontra tieg[u m’g[andhomx vu/i fil-kapitolu.

1. Il-politika ssir bil-[sieb, bl-ideat, bil-kliem, bil-kitba u fl-a[[ar bl-azzjoni. Biex issir tajjeb huwa essenzjali g[aliha li jkollha mezzi ta’ komunikazzjoni f’posthom. Mezzi sodi u li jag[tu l-opportunità lil dawk li jridu li ja[sbu, jirriflettu u jikkontribwixxu f’din il-linja. Fl-istorja twila tal-politika f’pajji]na u f’dik li l-Partit Nazzjonalista g[andu warajh, ilmezzi, l-istrumenti varjaw però hemm u[ud li jibqg[u u s’issa baqg[u rilevanti u effika/i. Baqg[u dawk li finalment jiffurmaw l-opinjonijiet u l-ba]i ta’ konvinzjoni li fuqhom lelettorat jidde/iedi lil min jafda r-responsabbiltà tal-Gvern.

2. Huwa minnu li g[andi qalbi marbuta mal-gazzetti tal-partit 5. Il-PN qieg[ed fl-Oppo]izzjoni u proprju minn hemm irid

biss huwa daqshekk ie[or rilevanti li ng[idu xi ng[idu baqg[u huma l-mezzi kostanti tat-tixrid u formazzjoni ta’ ideat u fuq kollox tat-tixrid tal-vu/i tag[na. I]-]mien g[adda, il-karta nbidlet, biss il-gazzetti tag[na baqg[u u s’issa se jibqg[u ]gur l-aqwa forom ta’ komunikazzjoni. Il-libertà talistampa ;iet garantita mill-PN u kkumbatta g[aliha b’sa[[a biex tibqa’ tinxtered u tissoda. G[andna fil-pajji] il-pja/ir ta’ gazzetti varji matul il-;img[a u l-{add. Kull wa[da twie;eb g[as-sej[a tag[ha, g[as-sidien tag[ha u g[andha l-linja politika tag[ha.

3. Biss f’dan il-partit jaf li g[andu l-gazzetti tieg[u u jaf li fla[[ar mill-a[[ar fuqhom jiddependi. Jekk nittraskurawhom allura mmorru lura, jekk nikkoltivawhom allura nibqg[u nistg[u niddependu fuqhom. Dan id-diskors huwa ferm iktar rilevanti llum f’sitwazzjoni politika fejn il-partit fil-Gvern huwa b’sa[[tu [afna. G[andu sa[[a elettorali u mag[ha dik li l-poter u l-mument partikolari jag[tuh. Id-dell qawwi, ilpre]enza vera u virtwali qed ikollhom il-pi] fuq il-gazzetti lokali. U[ud jin/ensaw, o[rajn inaqqsu mill-pre/i]joni u mill-attenzjoni lejn dak li g[addej pre]entement fil-pajji]. {afna jg[addi u ma jinstemax, [afna aktar jin]amm lura. 4. Tul l-a[[ar jiem qed naraw dan iktar. L-Uffi//ju tal-Prim

Ministru flok jirrispetta d-dritt s[i[ tal-libertà tal-istampa juri

Il-punt hu... Richard Muscat Opinjonist

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

li dawk li jiktbu kontra tieg[u m’g[andhomx vu/i fil-kapitolu. Il-gazzetta The Independent senjatament tit[alla barra proprju biex manifestament tibag[tilha l-messa;; li mhix misjuba proprju g[ax tazzarda tikteb ukoll kontra l-Gvern. Iktar ag[ar minn dan hemm il-kontinwazzjoni tal-i]ball li lgazzetti apertament politi/i anqas ji;u kkunsidrati. B[allikieku xog[olhom mhux daqs ta’ [addiehor. Jew ag[ar li dawk huma forom ta’ ;urnali tal-ma[mu;in tal-popolin u mhux tal-intellettwali jew l-aspiranti. Daqslikieku huma f’xi professjoni differenti.

“only selected media will now be accompanying the Prime Minister on trips abroad.” The Malta Independent [adet g[aliha, u bir-ra;un, talli lgvern ta’ Muscat idde/ieda li j[alli barra lil dan il-;urnal mill-medja li marret i/-?ina mad-delegazzjoni mmexxija minnu biex, bil-pompa kollha, jiffirma ftehim li hu stess sejja[lu “breakthrough” u kliem ta’ fta[ir ie[or. I]da issa ;iet de/i]a policy li jakkumpanjawh fi]-]jarat barra minn Malta jkunu l-mag[]ulin tieg[u biss. Hu jidde/iedi lil min u fejn jie[u mieg[u. Ma qalx x’inhi r-ra;uni g[al dan il-pass li [a. Forsi biex jiffranka l-ispejje]? Ma jidhirx li dawn jimpressjonawh wisq g[ax il-mod kif iqassam il-pja/iri jag[ti impressjoni li “money no problem”. U jekk tassew ried jiffranka l-flus, seta’ ma stieden lil [add g[ax, infatti dawk li ;ew privile;;jati rrappurtaw biss dak li semg[u… bi stqarrija ta’ Kurt Farrugia kienu jag[mlu festa! Mela nista’ nifhem li hemm ra;unijiet o[rajn, fosthom g[ax il-Prim Ministru Muscat irid biss jipprote;i lilu nnifsu. Mhux sigriet li Muscat mhux talli ma jfittix il-medja issa li sar Prim Ministru, imma jiskarta kull opportunità li jiltaqa’ mal-;urnalisti. Ma jridx mistoqsijiet li jimbarazzawh. Drajna

narawh jid[ol minn bieb u jo[ro; minn ie[or biex ja[rab mill-mistoqsijiet. U naqbel ma’ The Malta Independent li qed jissuspettaw serjament li r-ra;uni li g[aliha dan il-;urnal t[alla barra mi/?ina proprju biex jevita mistoqsijiet b[al dik tal-laqg[a li lPrim Ministru kellu mal-kumpanija CCCC dwar il-bini talpont, liema kumpanija hija blacklisted min[abba frodi. Imma Muscat wera /ar li g[alih kwistjoni ta’ etika “was of no concern to him.” Il-verità hi li qed iberraq fuq il-libertà tal-espressjoni u fuq id-dritt tal-informazzjoni. “Muscat manettjat minn Mallia” Storja qawwija f’il-mument dwar manuvri li wasslu g[ar-ri]enja ta’ Pietru Pawl Zammit minn Kummissarju tal-Pulizija fi ftit aktar minn sena. Qrajna dwar dwelli bejn

jutilizza b’intelli;enza l-istrumenti li g[andu g[addispo]izzjoni tieg[u. Proprju g[alhekk li huwa indispensabbli li l-valur tal-gazzetti u tal-bnedmin warajhom jing[ata aktar pi] u importanza. il-mument, In-Nazzjon f’dawn is-16-il xahar kienu hemm biex iwasslu l-vu/i tag[na. Dik tal-kritika, dik tal-[sieb, dik li biha n-nies f’dawn il-g]ejjer jaqraw inna[a l-o[ra tal-munita. }ammew dinjità kbira f’/irkostanzi diffi/li. }ammew lilhom infushom g[addejjin, biss iridu ssostenn sod tag[na. Iridu l-impenn dirett ta’ dawk b[ali li jemmnu li ming[ajr dawn il-gazzetti ma nkunux f’po]izzjoni li nag[mlu l-[idma tag[na kif jixraq.

6. Nifhem li mhuwiex fa/li li tibdel. Anzi [afna jibqg[u

f’dak li kienu qabel. Biss ng[id li issa aktar minn kwalunkwe ]mien hemm il-b]onn li aktar persuni li jsostnuna jifhmu li jistg[u jwettqu dan b’]ew; affarijiet. L-ewwel billi l-gazzetti jinxtraw iktar u t-tieni billi nassiguraw li jitqassmu iktar. Iktar ma jkollna /irkolazzjoni, aktar ma jkollna min jixtrihom, aktar nassiguraw il-[idma tal-Oppo]izzjoni. Dan huwa dak li huwa tag[na. Jekk a[na nittraskuraw dak li g[andna, [addie[or iktar se jipprova j/ekkinna. Proprju aktar ma napprezzawhom, aktar ikollhom valur fil-vu/i politika. Nappella lilkom li tixtru u taqraw dak li huwa tag[na li tkomplu u t[e;;u lill-o[rajn. Fuq dan ukoll tiddependi l-effika/ja tal[idma politika tag[na.

il-Ministru Mallia u l-Kummissarju Zammit, dwar de/i]jonijiet kontroversjali u o[rajn skandalu]i ta’ Pietru Pawl Zammit, dwar it-taqbida g[all-poter bejn Mallia u Muscat. Tant qrajna dwar di]gwid bejn il-Ministru Mallia u bejn il-Mexxej ;o Kastilja u dejjem g[addiet ta’ Mallia, li l-konklu]joni tkun li Muscat huwa kkundizzjonat minn Mallia. I]da l-editur ta’ il-mument kompla jsostni li din hi “ri]enja li m’g[andhiex tkun i]olata”. U bir-ra;un g[ax din mhix ri]enja b[al [afna li di;à assistejna g[alihom f’dawn l-a[[ar xhur. Infatti assistejna g[al ruxxmata ta’ ri]enji ta’ kapijiet ta’ dipartimenti u ta’ istituzzjonijiet ewlenin li telqu ’l hemm ming[ajr lanqas biss ma l-poplu ji;i infurmat g[aliex ikunu telqu. Din tal-Kummissarju hija forsi l-aktar ri]enja gravi. U timmerita kull spjegazzjoni mill-gvern. Zammit beda bidde/i]joni skandalu]a li jimblokka l-pro/ess ;udizzjarju filka] ta’ John Dalli kontra l-parir tal-Kummissarju Rizzo li twarrab konxjament minn Kastilja u spi//a bl-akku]a ta’ skandlu kbir ie[or li injora tliet talbiet tal-OLAF fil-pro/ess ta’ investigazzjoni ta’ Dalli stess. Sewwa fakkar l-editur ta’ il-mument fl-akku]a li g[amel Simon Busuttil, il-Kap tal-Oppo]izzjoni ta’ nd[il politiku mill-Gvern Laburista f’dan il-ka] ta’ Dalli. Laqatni wkoll l-editorjal ta’ The Sunday Times of Malta dwar l-istess su;;ett: Changing of the guards li ]amm l-istess po]izzjoni dwar din ir-ri]enja sfurzata. Hu stramb kif ilgvern ine[[i Kummissarju fuq kwistjonijiet ta’ fidu/ja u ja[tru f’po]izzjoni o[ra ta’ fidu/ja biex isalvalu wi//u. Imma x’hemm fin-nofs biex il-PM Muscat dejjem isalva wi// in-nies li jkunu abbu]aw jew fallew fil-karigi fdati lilhom ftit tax-xhur wara l-[atra? U hawn l-editur jag[mel xi mistoqsijiet. Fosthom insibu mistoqsija dwar gvern li jikkommetti sensiela ta’ de/i]jonijiet ]baljati? Jew forsi “incompatibility between the appointees and their political masters?” Jidher /ar daqs ilkristall li l-gvern ta’ Muscat ma tg[allem xejn mill-arti ta’ tmexxija ta’ pajji].

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Opinjoni

Soluzzjonijiet favur il-;id komuni L-abbu] fuq l-anzjani

Beppe Fenech Adami Vi/i Kap PN {idma fil-Partit

Irridu nibag[tu messa;; lit-traffikanti tad-droga li l-poplu huwa mag[qud fi gwerra kontrihom, li a[na so/jetà [anina fejn minn ]balja, fejn min huwa vittma, g[andu jsib min jg[inu

Kien bi pja/ir kbir g[alija li din il-;img[a [adt sehem b’mod attiv [afna fil-Parlament waqt id-diskussjoni dwar illi;i li permezz tag[ha se ng[addu pieni [orox kontra kull min jinqabad jabbu]a u ja[qar lill-anzjani tag[na. Id-diskussjoni kienet ferm interessanti u fiha [are; bi/-/ar li minkejja li[afna drabi ma nisimg[ux dwarha, te]isti anke fostna s-sitwazzjoni ta’ anzjani li ji;u ma[qura, anzjani li ma ji;ux trattati tajjeb, anzjani li jg[addu minn [afna tbatija u solitudni min[abba abbandun minn dawk li huma tant qrib tag[hom. Fid-diskors tieg[i kkwotajt studju li juri li [afna drabi lanzjani, l-aktar nisa, jisfaw vittmi ta’ abbu] mill-qraba tag[hom stess. Semmejt kif [afna drabi dawn l-anzjani jib]g[u jirrappurtaw l-abbu] fil-konfront tag[hom g[aliex jekk jag[mlu hekk, jispi//aw ag[ar. Spjegajt kif hemm anzjani li jsofru minn abbu] fi]iku. Dan l-abbu] fi]iku jikber f’dawk il-familji fejn hemm problema ta’ alko[ol u abbu] ta’ drogi. Urejt kif l-istatistika turi abbu] psikolo;iku fuq numru ta’ anzjani li jisfaw mhedda, umiljati u maqtug[a mis-so/jetà u mill-[ajja ta’ rutina ta’ kuljum. :bidt l-attenzjoni g[an-numru ta’ ‘sharks’ li jitfg[u g[ajnejhom fuq anzjani vulnerabbli biex jisirqulhom ;idhom, je[dulhom flushom. Semmejt ukoll l-iskandlu sieket li je]isti fostna fejn ta’ kuljum ikollna anzjani li jisfaw abbundunati minn qrabathom ;ewwa l-isptarijiet u djar talanzjani. Iva anke llum hemm anzjani mitfug[in ;o sodda lisptar, fid-djar tal-anzjani, li ma jmur jarahom [add, ma jmur ikellimhom [add. Dawn l-anzjani jg[ixu [ajja ta’ solitudni kbira. Insistejt li huwa l-obbligu tal-gvern li jniedi kampanji nazzjonali ta’ edukazzjoni u informzzjoni. Kampanja li tkun ukoll indirizzata lill-anzjani stess li g[andhom ji;u mg[arrfa

x’inhuma d-drittijiet tag[hom. Kampanja edukattiva u ta’ informazzjoni mmirata wkoll g[as-so/jetà ;enerali biex ti]viluppa kultura li l-anzjani g[andhom dritt g[ad- dinjità tag[hom, g[ar-rispett u kul[add jifhem li kull wie[ed u wa[da minna g[andu l-obbligu li jirrapporta u jwaqqaf kwalunkwe abbu] li jkun jaf bih fuq xi anzjan jew anzjana fostna. White Paper dwar l-abbu] mid-drogi Din il-;img[a wkoll tnediet White Paper dwar il-problema tad-droga f’pajji]na. Fil-;img[at li ;ejjin m’g[andix dubju li fil-pajji] se jkun hawn diskussjoni intensiva dwar dak kollu li qed ji;i propost. Nawgura diskussjoni serena dwar su;;ett daqstant sensittiv. Nittama li dawk kollha involuti u li ja[dmu f’dan il-qasam janalizzaw bir-reqqa dak li qed ji;i propost, jie[du po]izzjoni u jg[idu bl-aktar mod /ar dwar xiex jaqblu u ma jaqblux. Fuq su;;ett tant delikat irridu nsibu dak li huwa l-a[jar g[all-;id komuni. Dak li se ji;i de/i] se jeffettwa lis-so/jetà tag[na u l-mod kif se ti]viluppa fis-snin li ;ejjin. Jalla jkollna l-maturità u s-serenità li nidde/iedu skont is-sewwa. Nidde/iedu li nibag[tu messa;; /ar u bla ebda ri]erva li ddroga hija xi [a;a [a]ina, li d-droga toqtol. Irridu nibag[tu messa;; lit-traffikanti tad-droga li dan il-poplu huwa mag[qud fi gwerra kontrihom. Irridu nibag[tu l-messa;; li a[na so/jetà [anina fejn minn ]balja, fejn min huwa vittma g[andu jsib min jg[inu biex jo[ro; mill-problema li sab ru[u fiha.

Nawgura minn qalbi li jkun hemm rieda tajba minn kul[add biex naslu g[all-kunsens nazzjonali fuq kif se ni;;ieldu lpjaga nazzjonali li g[andna – il-problema tad-droga.

Il-Blata Kontinentali Maltija

Toni Bezzina Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[at-Trasport u Infrastruttura

Il-Gvern g[andu jistudja fid-dettall l-effett fuq l-ekonomija kif ukoll fir-relazzjonijiet ta’ pajji]na ma’ pajji]i terzi. Trid tkun ukoll ikkunsidrata kif se tintlaqat is-sovranità ta’ Malta, spe/jalment jekk id-drittijiet ta’ pajji]na fuq il-Blata Kontinentali se jkunu maqsuma ma’ xi stat ie[or.

re]entement, Malta tirregola l-attivitajiet tag[ha fil-Blata Kontinentali bl-Att tal-Blata Kontinentali (Kapitlu 194) tal-li;ijiet ta’ Malta li kienet introdotta fl-1966. Xi jiem ilu, ;ie diskuss fil-Parlament Abbozz ta’ Li;i li se j;ib l-Att dwar il-Blata Kontinentali konformi mal-Konvenzjoni tan-Nazzjonijiet Uniti fuq il-Li;i tal-Ba[ar (UNCLOS) tal1982. Din il-li;i tistabbilixxi kemm iz-Zona Ekonomika Esklussiva kif ukoll il-Blata Kontinentali, bid-drittijiet u lobbligi kollha li din il-Konvenzjoni ;;orr mag[ha. Ta’ min isemmi li kien l-Ambaxxatur Malti g[anNazzjonijiet Uniti fi ]mien Gvern Nazzjonalista, Avrid Pardo, li fl-1 ta’ Novembru 1967 g[amel diskors importanti fl-Assemblea Nazzjonali fejn sa[aq dwar l-importanza ta’ tliet punti ba]i/i: il-b]onn tal-pa/i fl-ib[ra dinjija, li ji;i evitat it-tni;;is fil-ba[ar u biex jit[arsu r-ri]orsi naturali filba[ar. Barra minn hekk, kien [are; bil-kun/ett tant importanti li r-ri]orsi naturali li jinsabu fis-sodda tal-ba[ar huma ‘wirt dinji komuni’. G[alhekk, din il-Konvenzjoni g[andha sinifikat spe/jali g[al Malta, anke fid-dawl li kienet Malta li influwenzat lil pajji]i bil-bosta akbar minnha li tfasslet u aktar tard adottat din il-Konvenzjoni tant importanti.

L-Abbozz ta’ Li;i dwar il-Blata Kontinentali F’dan l-abbozz, fid-definizzjoni ta’ ‘blata kontinentali’, hemm referenza g[all-fatt li l-Gvern jista’ jid[ol f’xi arran;amenti g[al ]vilupp kon;unt ma’ stati o[ra. Biex din id-definizzjoni tirrifletti l-interessi ta’ pajji]na u b’hekk ikun eliminat kull tip ta’ interpretazzjoni [a]ina g[al liema stati limplikazzjoni ta’ attività kon;unta ma’ pajji]i terzi tkun qed tirreferi, f’isem l-Oppo]izzjoni se nkun qieg[ed nipproponi li l-kelma ‘Stati’ tinbidel bil-kliem ‘Stati Kontigwi Marittimi’ meta dan l-abbozz ta’ li;i jkun qieg[ed ji;i diskuss fi stadju ta’ Kumitat fil-Parlament. Jinkwetani wkoll il-fatt li /erti regolamenti li jappartjenu lil dan l-att isiru permezz ta’ Le;i]lazzjoni Sussidjarja. Huwa tal-akbar importanza li materji ta’ interess nazzjonali, b[alma huma l-materji ttrattati f’din il-li;i fosthom it-t[affir g[a]-]ejt, jitressqu g[all-approvazzjoni quddiem ilParlament. Peress li l-implikazzjonijiet ta’ /erti regolamentazzjonijiet jista’ jkollhom effett fuq ;enerazzjonijiet futuri s[a[, b’rieda tajba, il-Gvern g[andu jressaqhom quddiem il-

Parlament biex ikun hemm skrutinju fuq dak issu;;erit millGvern tal-;urnata, f’;ie[ l-interess nazzjonali u l-;id talpoplu kollu. Zona Ekonomika Esklussiva Bid-dikjarazzjoni ta’ Zona Ekonomika Esklussiva, Malta jkollha d-dritt ta’ esplorazzjoni, esplojtazzjoni, konservazzjoni u mmani;;jar tar-ri]orsi naturali koperti f’din iz-zona. Ma’ dawn id-drittijiet hemm ukoll obbligazzjonijiet li Malta trid tirrispetta, u biex pajji]na jonora dawn l-obbligazzjonijiet, hemm b]onn ta’ ]ieda qawwija ta’ ri]orsi f’diversi Dipartimenti tal-Gvern, fosthom il-Forzi Armati, il-MEPA, idDirettorat tal-Kontroll tal-{ut, Transport Malta u l-Protezzjoni ?ivili, minbarra l-b]onn ta’ servizz nazzjonali ;eolo;iku.

G[aldaqstant nistaqsi jekk pajji]na hux im[ejji biex jid[ol g[al dawn ir-responsabbiltajiet? Il-Gvern jaf x’ammont ta’ ri]orsi hemm b]onn biex jonora dawn l-obbligi kollha? Sar cost benefit analysis biex ikun determinat x’tip ta’ Zona Ekonomika Eslussiva pajji]na jaqbillu jiddikjara meta jasal biex jag[mel dan? X’se jkun l-impatt ekonomiku u finanzjarju jekk il-Gvern jimplimenta z-Zona Ekonomika Esklussiva, spe/jalment fir-rigward tal-attività tal-bunkering li ssir f’Hurds Bank, li indirettament qed jo[loq attività ekonomika bi qlig[ lil diversi kumpaniji Maltin u g[alhekk hu sors ta’ d[ul g[al pajji]na? Hemm periklu li pajji]na jitlef is-settur tal-bunkering g[ax il-vapuri jabbandunaw Hurds Bank? Il-Gvern g[andu jistudja fid-dettall l-effett ta’ dawn l-implikazzjonijiet, kemm fuq l-ekonomija Maltija kif ukoll firrelazzjonijiet ta’ pajji]na ma’ pajji]i terzi. Trid tkun ukoll ikkunsidrata kif se tintlaqat is-sovranità, fosthom it-Tune]ija, il-Libja u l-Italja ta’ Malta, spe/jalment jekk id-drittijiet ta’ pajji]na fuq il-Blata Kontinentali se jkunu maqsuma ma’ xi stat ie[or. U fejn m’hemmx tilwima fuq il-linja ba]i ma’ pajji]i ;irien tag[na, hemm ra;uni g[ala Malta g[andha taqsam is-sovranità tal-Blata Kontinentali ma’ stat ie[or? Hu importanti li din il-li;i tin]amm ’il bog[od minn kull politika parti;jana. Il-Gvern g[andu jkun kawt fl-implimentazzjoni ta’ din l-li;i, spe/jalment meta ji;i g[all-applikazzjoni taz-Zona Ekonomika Esklussiva, g[ax din il-li;i hi sikkina li taqta’ minn ]ew; na[at. De/i]joni [a]ina f’dan listadju, jaf ikollha riperkussjonijiet kbar li jaf indumu nbatu bihom snin twal.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Opinjoni

Fa/li g[all-prietka i]da diffi/li g[ar-refg[a

Kristy Debono Kelliema tal-Oppo]izzjoni g[at-Tkabbir Ekonomiku u l-Kompetittività

Is-settur tal-edukazzjoni m’g[andux ikun laboratorju ta’ esperimentazzjoni g[ax dan huwa kru/jali g[all-futur ta’ wlied il-poplu u l-;ejjieni ta’ pajji]na. G[alhekk bir-ra;un il-poplu jippretendi pjani /ari, azzjoni konkreta, ser[an il-mo[[ u fuq kollox Gvern responsabbli ta’ g[emilu.

atul din il-;img[a rajna li g[all-Partit Laburista hu ferm fa/li jitkellem u jipprietka dwar irresponsabbiltà politika meta kien flOppo]izzjoni i]da issa mill-Gvern isibha bi tqila biex jerfa’ r-responsabbiltà politika. Fil-kwistjoni tal-Iskola Sajf, fejn b[al-lum ;img[a, tard filg[axija l-;enituri, u mhux kollha, ir/evew messa;; fuq ilmobile ming[and il-Gvern li l-Iskola Sajf it-Tnejn ma kinitx se tifta[, il-Ministru tal-Gvern kien pront jg[id li dan il-falliment kien tort tal-[addiema tieg[u. Ir-ri]ultat a[[ari kien li l-10,800 student u l-;enituri tal-istess tfal batew il-konsegwenzi ta’ din l-inkompetenza. Il-Gvern Laburista mill-ewwel kien pront jg[id li dwar din il-kwistjoni kien se jag[mel inkjesta i]da dak li tilfu t-tfal u l-problemi li sabu ma’ wi//hom il-;enituri tag[hom l-ebda inkjesta ma tista’ tikkore;ih jew tre;;g[u lura. Gvern li hu espert fil-mod kif ibig[ lilu nnifsu g[andu jkun tant ie[or tajjeb biex jammetti l-i]ball, jammetti r-responsabbiltà politika, jerfag[ha u jirrispondi b’azzjoni konkreta. L-u/u[ sog[biena quddiem il-kameras tal-medja ftit li xejn kienu ta’ g[ajnuna g[at-tfal u l-;enituri. It-tfal u l-;enituri azzjoni konkreta, serjetà u responsabbiltà stennew u mhux diskors ir[is li ma jissarraf f’xejn. Sintomu tal-problema Dan il-ka] hu sintomu ta’ problema li l-Gvern jinsab ma[kum minnha fis-settur edukattiv. Fil-qasam tal-edukazzjoni t-tfal u l-;enituri je[tie;u pjani /ari u konkreti u azzjoni f’waqtha biex ulied il-poplu jing[ataw l-aqwa edukazzjoni possibbli. Aktar ma jg[addi ]-]mien, aktar qed jo[ro; /ar li jekk dan il-Gvern Laburista g[andu pjan, ]gur li dan huwa m/ajpar g[all-a[[ar. Ir-re-shuffle tal-kulle;;i li qatt ma kien Sintomu ie[or ta’ dan in-nuqqas ta’ ppjanar huwa l-mod kif il-Gvern fl-a[[ar xhur kien ippubblika avvi]i u bag[at ittri ta’ kif kien mistenni jsir re-shuffle qawwi fis-sistema tal-kulle;;i. Il-pjan kien li l-iskejjel ta’ lokalitajiet differenti kienu se ji//aqilqu minn kulle;; g[al ie[or bi skari;; kbir g[all-;enituri u t-tfal involuti flimkien mal-g[alliema. Dan il-pjan kellu kritika qalila u re]istenza liema b[alha. Ir-reazzjoni tal-Gvern kien li jista[ba, jidfen fil-fond dan il-pjan qisu qatt ma kien u ja[sel idejh mid-dnub biex ma jerfax ir-responsabbiltà tal-[tija. L-iskola ;dida kull sena li taret mar-ri[ L-istess ;ara fil-ka] tal-weg[da ta’ skola ;dida kull sena.

De/i]jonijiet []iena

Mario Rizzo Naudi Opinjonist

Ta[t il-Kummissarju li tne[[a, il-Korp tal-Pulizija re;a’ ;ie politi/izzat b’numru esa;erat ta’ transfers, tpo;;ew /erti persuni f’/erti karigi minflok o[rajn li twarrbu u dda[[lu lura eks pulizija mag[rufa g[all-alleanza tag[hom mal-partit.

ekk kif g[adda l-ewwel kwart tal-le;i]latura tal-gvern Laburista qed tkompli tidher lineffi/jenza kkaw]ata mid-de/i]jonijiet []iena li qed jie[du Joseph Muscat u l-gvern tieg[u. Bi]]ejjed in[arsu ftit lejn tliet oqsma importanti li l-Partit Laburista kien isemmi kull [in u kull mument meta kien fl-Oppo]izzjoni. Qed nirreferi g[all-qasam talintern, g[as-servizzi tas-sa[[a u g[at-trasport pubbliku. F’dawn is-setturi nsibu kaos kbir, min[abba l-ineffi/jenza tal-gvern. Kellna terremoti kwa]i fid-dipartimenti kollha talgvern fejn tne[[ew nies kompetenti biex flokhom jitqieg[du nies li ntg[a]lu mhux fuq il-mertu tal-kompetenza, kif kien wieg[ed Muscat, imma fuq kemm tkun qrib lejn il-Partit Laburista. Il-PN ilu jikkritika lill-gvern dwar dan minn wara l-elezzjoni ;enerali u dak li ;ara dan l-a[[ar qed jag[tih ra;un. Wara li xhur ilu ne[[a lill-Ministru tas-Sa[[a minn postu, issa kien imiss biex fl-a[[ar Muscat iwarrab min-nofs lillKummissarju tal-Pulizija li po;;a hu stess. Din hija prova /ara ta’ kemm kellhom ra;un il-Kap tag[na Simon Busuttil u kelliema o[ra tal-Partit Nazzjonalista, li ilhom iwissu lillpoplu dwar dak li qed ji;ri fil-Korp tal-Pulizija. Dak li qalu s[abna mhux talli ma kienx negattivi]mu kif ippruvat tpin;ih il-magna tal-gvern, talli g[all-kuntrarju, kien il-verità li qed tkun konfermata b’din it-tne[[ija li mhi xejn g[ajr ammissjoni tal-istat tal-biki li llum jinsab fih dan il-korp. Ta[t il-Kummissarju li tne[[a, il-Korp tal-Pulizija re;a’ ;ie politi/izzat b’numru esa;erat ta’ transfers, tpo;;ew /erti persuni f’/erti karigi minflok o[rajn li twarrbu u dda[[lu lura eks pulizija mag[rufa g[all-alleanza tag[hom mal-partit. Smajna b’episodji li jag[mlu g[ajb lid-demokrazija. Persuna inno/enti titressaq il-qorti mixlija b’reat u mbag[ad

Meta l-Gvern Laburista fl-ewwel ;img[at tieg[u kien ]er]aq li l-iskejjel ;odda fis-sena ma kinux pjan li kellu g[alfejn jitkompla, il-Ministru tal-Edukazzjoni kien iffa//jat bi kritika qawwija. Quddiem din il-kritika l-Gvern kien donnu dawwar il-pjan u fil-Parlament kien qal li l-iskejjel ;odda bir-ritmu ta’ Gvern Nazzjonalista, li jkollna wa[da fis-sena kien se jin]amm i]da dan kollu nafu li tar mar-ri[. Fl-ewwel sena skolastika u lanqas fit-tieni sena skolastika ta[t Gvern Laburista mhu se jkollna skola ;dida.

L-istipendji tal-Higher Secondary Il-ka] tal-Iskola Sajf donnu kien ikkupjat b’karta sa[[ara mill-ka] tal-istipendji tal-Higher Secondary. Il-Gvern beda jilg[ab mal-istipendji tal-istudenti kontra l-weg[da li kien g[amel hu stess. L-istudenti qabduh u [ar;u l-informazzjoni. IlGvern b’ur;enza kien sejja[ laqg[a Kastilja biex jag[tina rra;uni. Sar st[arri;, kien qalilna l-Gvern u was-lu g[all-konklu]joni li dan kollu kien tort ta’ uffi/jal fid-Dipartiment talEdukazzjoni. G[al darb’o[ra, g[ax bla pjan, b[al Pilatu dan ilGvern [asel idejh, farfar ir-responsabbiltà fuq [addie[or u n[eba. L-Avvi] Legali li n[eba Ka] ie[or ta’ kif dan il-Gvern Laburista g[ax bla direzzjoni fis-settur tal-Edukazzjoni fejn l-ewwel jitfa’ l-lixka, imbag[ad jirtira x-xlief, huwa dwar l-Avvi] Legali biex il-Ministru talEdukazzjoni jkollu a//ess g[all-informazzjoni kollha tal-istudenti. Il-Gvern bil-mo[bi kien da[[al dan l-Avvi] Legali, u meta nqabad, qalilna li kien qed jag[mel hekk g[all-;id tal-istess studenti i]da meta kien iffa//jat bi kritika [arxa, irtira u qalilna li ma kienx se jimplimenta dan l-Avvi] Legali. Il-Gvern Laburista issa dde/ieda li dan l-Avvi] Legali jitfg[u fid-dlam

bla ma nafu jekk hux se jkun qed jag[mel u]u minnu ’l quddiem ming[ajr ma nkunu infurmati.

Gvern li ja[rab quddiem l-inkompetenza tieg[u Is-settur tal-Edukazzjoni qed jisfa vittma ta’ dak li bl-Ingli] jissejja[ kyte flying, fejn il-Gvern jitfa’ l-affarijiet u fejn isib irre]istenza ja[sel idejh, jirtira u jfarfar fuq [addie[or. Dan issettur daqstant delikat u sensittiv m’g[andux ikun laboratorju ta’ esperimentazzjoni mill-Gvern. Dan il-qasam ifisser il-futur ta’ wlied il-poplu u l-;ejjieni ta’ pajji]na. G[alhekk bir-ra;un il-poplu jippretendi pjani /ari, azzjoni konkreta, ser[an il-mo[[ u fuq kollox Gvern responsabbli minn g[emilu u mhux li jfarfar u ja[rab meta ffa//jat bl-inkompetenza tieg[u stess.

il-pulizija li ressaq lill-persuna li allegatament kienet involuta jispi//a hu stess vittma ta’ pro/eduri dixxiplinarji kontrih. Kellna ka]i fejn pulizija, minflok jag[mlu xog[ol konness mal-[arsien tas-sigurtà ta/-/ittadin, jispi//aw jag[mluha ta’ waiters. Kellna sa[ansitra l-Pulizija tidde/iedi li twaqqa’ akku]i serji kontra persuna li allegatament wettqet reat, ming[ajr ma kien hemm ebda ra;uni valida. Kellna lillKummissarju jitlob informazzjoni ming[and operaturi talmobile li kienet informazzjoni protetta mil-li;i dwar ilProtezzjoni tad-Data. U nibqg[u sejrin hekk sakemm dan la[[ar smajna wkoll li l-Pulizija Maltija injorat talbiet ta’ istituzzjoni Ewropea biex tassisti f’investigazzjoni, kif g[andha d-dmir li tag[mel. Dan kollu [amme; mhux ftit id-dehra tal-Korp tal-Pulizija sfortunatament anke mal-barranin. G[alhekk l-ewwel bi//a xog[ol li g[andu l-Kummissarju l-;did g[andha tkun li jirran;a l-[sara [alli jikseb il-fidu/ja tal-poplu kollu. Min-na[a l-o[ra min kien responsabbli ta’ dak li sar [a]in, spe/jalment fejn saru azzjonijiet li bihom we;;g[u n-nies, irid iwie;eb g[al g[emilu u mhux qisu ma ;ara xejn. Dak li se jara li jse[[ il-Partit Nazzjonalista meta jkun il-waqt. Dak li ;ara fil-pulizija se[[ ukoll fl-armata. Hemmhekk mhux biss tqa//tu l-irjus u saru transfers vendikattivi talli anke ng[ataw sensiela ta’ promozzjonijiet li tant kienu in;usti li sa[ansitra ssejja[ l-uffi//ju tal-Ombudsman biex jinvestiga. U biex jikkonferma li g[andu [afna x’ja[bi millpoplu, kellna lill-ministru jirrifjuta li jag[ti a//ess lıllOmbudsman biex jinvestiga. Ri]ultat ta’ dan illum g[andna f’pajji]na kri]i kostituzzjonali minn gvern li tela’ bl-g[ajta tat-trasparenza u li e]empju tieg[u hu l-ftehim ma/-?ina li sar dan l-a[[ar u li l-kontenut tieg[u baqa’ jin]amm mistur mill-poplu.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Opinjoni

Ji]balja l-Ministru u jbatu l-;enituri

Joe Cassar Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Edukazzjoni

Dan hu gvern li tela’ bl-g[ajta ta’ kontabbiltà u mhux kapa/i jerfa’ r-responsabbiltà ta’ de/i]jonijiet politi/i li jkun [a hu stess imma jdur fuq l-amministrazzjoni u jwa[[al fiha

rrid nibda dan l-artiklu billi l-ewwel nett insellem lil ;gant fil-qasam tal-edukazzjoni f’pajji]na – Pawlu Attard. Jien di;à sellimt lil Pawlu f’a;;ornament li g[amilt dakinhar stess li sar il-funeral, imma ma nistax nikteb dan l-artiklu ming[ajr ma niftakar f’dik il-persuna li tant g[enitni u ssapportjatni biex naqdi dmiri bla[jar mod possibbli b[ala kelliem ewlieni tal-Oppo]izzjoni fuq l-edukazzjoni. Pawlu kien persuna professjonali li kien jag[ti qalbu g[al kull [a;a li jag[mel. Kien jag[mel u ja[dem ming[ajr ma tistaqsih. Kellu vi]joni liema b[alha u kien ta’ e]empju g[alina kollha li konna na[dmu vi/in tieg[u ta’ x’ji;ifieri bniedem li jag[ti kollox bla ma jistenna xejn lura g[al dak li jemmen fih. U Pawlu fl-edukazzjoni kien tabil[aqq jemmen. Grazzi Pawl. Kieku Pawlu kien g[adu mag[na kien jinkwieta mhux ftit fuq dak li ;ara dan l-a[[ar fit-tge]wira li l-Gvern g[amel fuq Skolasajf u Klabb 3-16. Organizzata b’di]organizzazzjoni s[i[a u g[alkemm il-Ministru kien imwiddeb kemm-il darba u kellu bi]]ejjed ]mien fuq idu, baqa’ ma g[amel xejn. G[amel fil-fatt, kif jag[mel is-soltu, wa[[al f’xi [add u je]onera lilu nnifsu minn kull responsabbiltà li g[andu b[ala Ministru. G[ax na[seb kul[add jaf li b’din l-investigazzjoni li se jag[mel bin-nies mag[]ula minnu se jwa[[al f’xi [add u ]gur li dawk mag[]ula minnu se jag[mlu minn kollox biex jg[attu r-responsabbiltajiet tal-Ministru. Di;à g[andna [jiel ta’ min se je[el fil-Fondazzjoni g[as-Servizzi Edukattivi. Huwa fa/li li meta l-affarijiet imorru [a]in, tpo;;i lilek innifsek fuq pedestall u tipponta subg[ajk lejn dawk ta’ ta[tek u ta[sel idejk mill-[tija ... hekk g[amel Pilatu fissieg[a tal-prova tieg[u! Tajjeb… mela dan hu gvern li tela’ bl-g[ajta ta’ kontabbiltà u mhux kapa/i jerfa’ r-responsabbiltà ta’ de/i]jonijiet politi/i li jkun [a hu stess imma jdur fuq l-amministrazzjoni u jwa[[el fiha. Il-mistoqsija prin/ipali li mhix qed ti;i mwie;ba millMinistru Evarist Bartolo hi jekk meta [a d-de/i]joni politika dwar it-tmexxija ta’ SkolaSajf g[al g[and il-Fondazzjoni tasServizzi Edukattivi kienx [a de/izjoni li po;;iet ilFondazzjoni f’qag[da kritika. Il-Fondazzjoni tas-Servizzi Edukattivi ng[atat ir-ri]orsi umani u finanzjarji kollha millMinisteru biex tkun tista’ tg[aqqad dawn is-servizzi? F’dan il-kuntest, hemm diversi mistoqsijiet li wie[ed g[andu g[alik Sur Ministru, g[alik u mhux g[all-FES. G[aliex idde/idejt li tifta[ Skolasajf u Klabb 3-16

It-tfal u l-;enituri tag[hom kienu li batew ri]ultat tan-nuqqas ta’ ppjanar mill-Ministeru talEdukazzjoni fit-t[ejjija g[all-programmi SkolaSajf u Klabb 3-16 li dis-sena nfet[u ;img[a tard

b’daqshekk estensività qabel int stess kont taf li stajt tkampa u li kellek il-ba;it g[aliha? Interessanti li dan sar qabel lelezzjoni tal-MEPs. Minn jaf jekk kinitx xi gimmick o[ra tal-Partit Laburista? Jista’ l-Ministru jg[id g[aliex [alla d-de/i]joni biex jipposponi l-bidu ta’ SkolaSajf u Klabb 3-16 sal-a[[ar mumenti meta wie[ed iqis li l-Union tal-G[alliema kienet ilha tliet ;img[at li ;ibdet l-attenzjoni g[al diffikultajiet li kien hemm? Jista’ l-Ministru jg[id jekk il-kapijiet tal-iskejjel li kienu jing[atawlhom ri]orsi finanzjarji min[abba spejje] diretti jew indiretti marbutin ma’ SkolaSajf hux se jing[ataw l-istess ri]orsi finanzjarji b[alma kienu jing[ataw fis-snin limg[oddija? Jista’ l-Ministru jikkonferma jekk hux minnu li min imexxi s-servizz ta’ KlabbSajf u#jew Klabb 3-16 qed jing[ataw inqas fondi g[al ri]orsi mis-snin l-img[oddija? Jista’ l-Ministru jg[id kemm kull /entru kien jing[ata fissnin li g[addew u kemm ;ew allokati fondi lil kull /entru qabel ma kellu jibda s-servizz? Jista’ l-Ministru jikkonferma jekk hux minnu li kien hemm studenti universitarji li ta’ kull sena jing[ataw lopportunità li ja[dmu ma’ SkolaSajf u kienu se jing[ataw perijodu inqas ta’ impjieg mis-snin ta’ qabel ma’ SkolaSajf? Jista’ l-Ministru jikkonferma x’inhuma l-kwalifiki u rrekwi]iti kollha biex wie[ed ja[dem ma’ SkolaSajf u#jew Klabb 3-16? Jista’ l-Ministru jikkonferma jekk dawk kollha li ;ew inga;;ati biex ja[dmu ma’ SkolaSajf u Klabb 3-16 kinux intervistati qabel ma ng[ataw impjieg? Jista’ l-Ministru jpo;;i fuq il-Mejda tal-Kamra kopja talkuntratti ta’ xog[ol li qed jing[ataw il-[addiema kollha li se ja[dmu ma’ SkolaSajf u Klabb 3-16? Jista’ l-Ministru jikkonferma kemm kien hemm persuni li ;ew inga;;ati biex ja[dmu ma’ Klabb 3-16 jew SkolaSajf li kienu jirre;istraw g[ax-xog[ol mal-Korporazzjoni taxXog[ol u Ta[ri;? Jista’ l-Ministru jg[id x’inhuwa r-ratio tat-tfal mal-adulti li se jie[du [sieb waqt SkolaSajf u Klabb 3-16? Jista’ lMinistru jg[id jekk tfal bi [ti;iet spe/jali hux se jing[ataw xi assistenza u servizz partikulari? Jista’ jg[id jekk r-ratio hux se jinbidel meta jkun hemm tfal li g[andhom b]onn g[ajnuna partikulari? Jista’ l-Ministru jg[id x’inhuma lkriterji ta’ kif jintg[a]lu t-tfal li je[tie;u g[ajnuna spe/jali? Jista’ l-Ministru jg[id x’inhuwa l-ba;it li ng[ata fl-estimi biex jitmexxew SkolaSajf u Klabb 3-16? Jista’ l-Ministru jg[id kemm huwa ma[sub li se tqum l-ispi]a li hija prevista g[al SkolaSajf u Klabb 3-16? Jista’ l-Ministru jikkonferma li l-ispejje] previsti huma ma[suba li jaqb]u l-ba;it li g[andu? Jista’ l-Ministru jippre]enta ba;it dettaljat tal-infiq li huwa mistenni minn Klabb 3-16 u SkolaSajf? Jista’ l-Ministru jg[id x’inhuma r-ri]orsi finanzjarji u umani li ng[atat il-Fondazzjoni g[as-Servizzi Edukattivi biex tassumi t-tmexxija ta’ SkolaSajf? Jista’ l-Ministru jg[id x’inhuma l-pjani g[al Klabb 3-16 wara l-btajjel tas-sajf? Jista’ jg[id liema huma /-/entri li se jibqg[u joffru servizz wara l-[in tal-iskola g[al wara x-xhur tas-sajf? Jista’ l-Ministru jg[idilna jekk hux minnu li millFondazzjoni g[as-Servizzi Edukattivi kien irri]enja l-persuna responsabbli g[ar-ri]orsi umani wara di]gwid u nuqqas ta’ fidu/ja li kien hemm mill-Bord ma[tur mill-Ministru u millMinisteru? Jista’ jg[idilna jekk it-talba tal-Fondazzjoni biex ji;i inga;;at xi [add fuq ir-ri]orsi umani ntlaqg[etx millMinisteru immedjatament wara r-ri]enja li kienet responsabbli mir-ri]orsi umani? Jista’ l-Ministru jag[ti d-dati tarri]enja tal-persuna responsabbli mir-ri]orsi umani u meta ng[ata l-permess biex ji;i inga;;at xi [add minfloku? Bi [;ari qed nistenna risposta f’dawn il-;ranet filParlament. Sadanittant wie[ed jittama li g[al darba l-Ministru Evarist Bartolo jammetti li din kienet fro;a tieg[u u hu personali jie[u r-responsabbiltà ma’ dawk il-;enituri kollha li kellhom jag[mlu kutrumbajsi s[a[ din il-;img[a min[abba nuqqas serju ta’ ppjanar mill-Ministru. Jitlob sku]a lil dawk il[addiema kollha li [alliehom fid-dlam u f’ansjetà g[al ;img[a s[i[a. Tafu li xi w[ud minnhom kellhom l-ewwel laqg[a ta’ preparazzjoni din il-;img[a stess? Ma jitwemmnux.

Road hump f’{ad-Dingli Nag[mel referenza g[all-ittra ta’ Darren Decelis li dehret filgazzeta tieg[ek tal-{add 29 ta’ :unju dwar road hump li ;iet installata fi Triq il-Knisja, {adDingli. Nixtiequ ni//araw li limsemmija road hump twa[[let wara talba li ;iet mir-residenti tal-istess triq u wara li kien hemm l-approvazzjoni ne/essarja tal-Awtorità responsabbli. Ovvjament, dan sar flinteress tas-sigurtà ta’ dawk kollha li ju]aw din it-triq li f’din il-parti hija dejqa [afna.

Mark Mallia

Deputat Segretarju E]ekuttiv Kunsill Lokali {ad-Dingli

:ejna mismug[a Nirreferi g[all-ittra li dehret fil-gazzetta il-mument tal-{add 29 ta’ :unju intitolata ‘Storbju b’road hump’, fejn is-Sur Decelis qed jalludi li l-kwiet u l-pa/i tar-residenti ta’ Triq ilKnisja ntilfu g[ax twa[[let road hump tal-lastiku. Nixtieq ng[arraf lill-qarrejja li l-ma;;oranza tar-residenti ta’ Triq il-Knisja naqblu ma’ din ir-road hump g[ax din qed tnaqqas b’mod qawwi l-periklu

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Ittri lill-Editur

li je]isti g[alina r-residenti f’din it-triq dejqa. Dan peress li l-karozzi ji;u m;ieg[la jnaqqsu l-velo/ità u b’hekk ji;u evitati in/identi li jistg[u jkunu tra;i/i. Tajjeb li jing[ad ukoll li din ir-road hump g[andha l-permessi kollha ta’ Transport Malta. Nixtieq nirringrazzja lil Transport Malta u lill-Kunsill Lokali li fehmu din it-talba li saret flinteress tas-sigurtà tag[na.

Mark Farrugia {ad-Dingli

Il-pjaga tal-parke;; f’San Pawl il-Ba[ar

Wa[da mill-akbar problemi li qed jeffettwaw il-lokalitajiet tag[na hija dik tal-ispazji g[allparke;;, jew a[jar, in-nuqqas tag[hom. Il-[idma tieg[i filKunsill Lokali San Pawl ilBa[ar g[enitni biex nifhem a[jar kif din il-problema qed to[loq diffikultà lil setturi differenti li jiffurmaw il-komunità tag[na. Kull kategorija g[andha l-prijoritajiet tag[ha u f’dan ilka] partikolari, il-Kunsill Lokali, Transport Malta, il-MEPA u l-Gvern /entrali jippruvaw jo[olqu bilan/ bejniethom. F’lokalità li dejjem qieg[da tikber, il-[tie;a g[all-parke;; se tkompli tikber.

Nemmen li jistg[u jittie[du mi]uri biex l-impatt ta’ din ilproblema, li qed teffettwa lil sa[[itna u l-ekonomija, tibda tittaffa. Il-fatt li l-parke;; hu daqshekk limitat qed jo[loq [afna tidwir fil-vojt bil-vetturi biex insibu dak l-ispazju li donnu dejjem ja[arbilna. Dan qed jo[loq aktar d[a[en velenu]i fl-arja, kif ukoll rabja li twassal g[al in/identi serji. In-nuqqas ta’ spazji g[allparke;; qed jeffettwa wkoll lin-negozji, bi klijenti jaqtg[u qalbhom li se jipparkjaw u o[rajn jevitaw il-lokalità g[alkollox. Inkun di]onest jekk ng[id li ma sar jew mhu qed isir xejn biex tittaffa din il-problema. I]da filwaqt li l-isfida qed tikber ta’ kuljum, pjan serju biex din id-diffikultà ting[eleb g[ad irid jin[ema. L-iskema talparke;; g[ar-residenti twaqqfet qabel bdiet fl-2013. Qed nie[u l-inizjattiva personali biex ni;bor is-su;;erimenti u l-proposti rigward kif intom ta[sbu li tista’ tittaffa din il-problema. Hawn min se jara l-inizjattiva tieg[i b[ala attentat dilettantesk ta’ kif g[andek taffronta l-problema. Fl-opinjoni tieg[i dawk li qed jintlaqtu, li [afna minnhom qed jikkontribwixxu biex il-problema tkompli tikber, g[andhom jing[ataw /ans biex isemmg[u le[inhom u jipproponu soluzzjonijiet li jkunu jg[oddu g[allokalità tag[na. L-aktar su;;erimenti validi nressaqhom

quddiem il-Kunsill Lokali biex issir diskussjoni serja. {add m’g[andu jippretendi li lKunsill se jsolvi din il-problema wa[du, imma je[tie; nibdew nesploraw sorsi o[ra ta’ finanzjament (fondi tal-EU, Commuted Parking Payment Scheme (MEPA) u pro;etti mas-settur privat). Ibag[tu s-su;;erimenti tag[kom sal-10 ta’ Awwissu 2014 fuq dr.robertpiscopo@gmail.com.

Avv. Robert Piscopo San Pawl il-Ba[ar

Il-latrini f’Marsaskala Il-latrina li jien issu;;erejt biex issir bi [las ma kinitx dik indikata fir-ritratt i]da dik ta’ ta[t il-knisja. Dan l-individwu qed jikkwota l-laqg[a numru 19 biex jimpressjona kemm qed isegwi lminuti tal-laqg[at waqt li qal ukoll li jiena qed naqbe] g[allkuntrattur meta dan ma kienx qed jag[mel xog[lu. Hawnhekk jidher li min kiteb l-ittra mhux qieg[ed isegwi kollox g[ax lanqas biss jaf li lkuntrattur li qieg[ed jirreferi g[alih ilu li nbidel minn Jannar tal-2014. Ta’ qablu g[amel biss sena, minn Novembru 2012 sa Di/embru 2013. Intenni li mhux kuntent bixxog[ol kif qed isir fuq il-latrini

pubbli/i. Dan l-a[[ar g[amilt artiklu f’;urnal ie[or fejn spjegajt e]att li biex wie[ed jie[u [sieb l-erba’ latrini pubbli/i kif suppost fil-lokalità tag[na, jin[tie;u mill-anqas 16-il [addiem. Trid tmienja min-nies kuljum; erba’ nisa u erbat ir;iel. Dan ifisser li wie[ed irid madwar 175,000 ewro fis-sena. Nistg[u nag[tu servizz kif suppost b’20,000 ewro fis-sena biss? Tlabt ukoll lid-Dipartiment tat-Tindif biex jekk jista’, jibag[tilna nies [alli jkunu jistg[u joqog[du mal-latrini. Xi [a;a [a]ina? Jien issu;;erejt li l-latrina ta’ ta[t il-knisja ssir bil-[las biex il-pubbliku jkun moqdi a[jar. Hemm differenza minn taxxa g[al tariffa. Wie[ed i[allas xi [a;a tas-servizz biex jie[u servizz a[jar. Fl-ebda [in ma ssu;;erejt li jsiru l-erba’ latrini bil-[las. Tkellem ukoll fuq il-BBQ. Dan jaf li a[na no[or;u g[exieren ta’ permessi gratis? Jaf li a[na anke nissuplixxu boro] biex in-nies ma j[amm;ux? Kulma nie[du hu lkarta tal-identità biex inkunu nafu jekk min g[amel u]u missit ikunx [allih nadif. {assejt li dan il-korrispondent qarraq bil-qarrejja u allura [assejt li kelli nispjega. Niddikjara dan is-su;;ett mag[luq.

Mario Calleja Sindku Marsaskala

Il-{add,13 ta’ Lulju, 2014

Ittri lill-Editur

Manwel Mallia jibqa’ g[addej L-a[[ar episodju fis-sensiela ta’ provokazzjonijiet min-na[a tal-Ministru Manwel Mallia kien il-promozzjoni flArmata ta’ Susanne Agius minn ma;;ur g[al logutenent kurunell. It-t[abbira tal-promozzjoni fil-gazzetta tal-gvern tat-13 ta’ :unju li g[adda saret fl-istess jum li l-Ombudsman akku]a lill-gvern li ma kienx qed jikkollabora mieg[u dwar linformazzjoni mitluba b’rabta ma’ lmenti mressqa minn numru ta’ fizzjali fl-Armata dwar promozzjonijiet li kienu saru qabel. Issa din Susanne Agius kienet ilha anqas minn tliet snin fl-Armata u qab]et lil min kellu 20 sena servizz. U Manwel Mallia jibqa’ g[addej!

Joseph Borg

Santa Venera

Il-prezz tas-sekulari]mu u l-valuri Fil-bidu ta’ :unju l-Knisja f’Malta nediet konferenza flokka]joni tal-Jum Dinji talKomunikazzjoni So/jali. Ittema kienet dwar sekularizzazzjoni u sekulari]mu. Wie[ed mill-kelliema spjega li s-sekularizzazzjoni tista’ tkun po]ittiva g[ax is-so/jetà mhux bilfors tibqa’ tag[ti spjegazzjoni g[al dak li ji;ri minn lenti ta’ reli;jon. Mill-banda l-o[ra, bis-sekulari]mu g[alkemm l-istituzzjoni reli;ju]a (qisna sirna nist[u ng[idu l-Knisja) tit[alla ssemma’ le[inha fuq dak li jkun g[addej, din ti;i kontinwament ikkritikata u d-difetti u l-i]balji tag[ha. Issa fil-verità f’Malta dan ittip ta’ sekulari]mu ilu jse[[ mis-snin 50 u 60. Pere]empju niftakar lil /erti politi/i Maltin jg[ajru lill-kleru Malti li hawn kienu qeg[din paxxuti. “G[ax ma jmorrux fil-missjoni” kienu jg[idu. Issa fil-missjoni r-reli;ju]i Maltin kienu ilhom imorru s-snin u g[adhom imorru sal-lum. Min kien i[ajjar g[al dan, hu nnifsu qatt ma mar jipprietka s-so/jali]mu tieg[u barra minn Malta forsi g[ax kien hu li kien paxxut. Il-pjan ta’ dawn it-talin kien li bis-sekulari]mu jwarrbu lvaluri ta’ dan il-pajji] u rnexxielhom g[ax illum kul[add sar g[andu prezzu!

F. Darmanin {’Attard

Il-finanzjament tal-partiti Mintoff kien ju]a l-kelma ‘sham’ meta kien jirreferi g[al xi qerq. Alfred Sant kien i[addem il-kelma ‘fa]ull’. Dan kollu jg[odd g[al-li;i dwar il-finanzjament tal-partiti. Il-medi/ina ‘Amlodipine’ tal-5mg hija fost il-medi/ini li l-pazjenti qed ikollhom i[allsu minn buthom

Razzjon jew pending

F’:unju li g[adda kelli nag[mel colonoscopy flIsptar Mater Dei. Fil-karta tal-appuntament wara l-istruzzjonijiet jispi//a billi jav]ak li “Tista’ ;;ib il-qratas tal-Klean Prep millispi]erija tal-isptar”. Ikollok ukoll ir-ri/etta biex tista’ ti;borhom bla [las. I]da l-Klean Prep ilu outof-stock mill-ispi]erija ta’ Mater Dei. Spi//ajt kelli nixtrih minn buti u s-suppost ro[s fid-dawl g[osfor mal-Klean Prep. Imbag[ad mill-POYC flistess xahar ta’ :unju ng[atajt sheet wa[da ta’ 14-

il pillola Amlodipine tal5mg u l-medi/ina l-o[ra, Burinex kienet out-of-stock u kelli ndur tliet spi]eriji qabel sibt nixtriha wkoll minn buti. Dawn kollha servizzi essenzjali li ta[t dan ilgvern tal-governanza tajba, jew ma jing[ataw xejn jew jing[ataw bir-razzjon. Ir-ri]ultat hu li l-fqar qed ikomplu jiftaqru filwaqt li lmiddle-class il-;dida talqalba qed issir sinjuruna bi flus il-poplu.

Fenek tal-Indji Santa Venera

G[ax inutli noqog[du nag[mlu l-limiti fuq kemm ikun l-ammont ta’ donazzjonijiet meta l-Labour ilu snin twal igawdi minn donazzjoni ta’ numru kbir ta’ ka]ini rekwi]izzjonati tal-privat u pubbli/i. Barra minn hekk numru kbir ta’ deputati, kandidati u attivisti Laburisti ng[ataw konsulenzi, [atriet, impjiegi u kuntratti bla sej[a pubblika li bejniethom qed jirrendilhom il-miljuni ta’ ewro kull sena f’‘donazzjonijiet’ minn flusna. Barra minn hekk, ing[ataw promozzjonijiet u trasferimenti mal-gvern skont il-kulur politiku. Dan kollu, barra li jag[ti sa[[a finanzjarja, jorbot lil [afna li ji;ri x’ji;ri

jibqg[u jivvutaw Labour. Il-Partit Laburista qed jing[ata wkoll ‘donazzjoni’ mix-xandir tal-istat permezz ta’ xe[ta parti;jana f’dak li jixxandar. Issa tara x’kontroll se jkollna! Daqskemm g[andna fuq lekonomija s-sewda. L-aktar jekk l-attitudni tkun b[al dik li g[andna fis-sottomissjoni taddikjarazzjoni tal-assi tal-ministri u tal-membri parlamentari! Ag[ar minn hekk, da[alli l[sieb li l-li;i tintu]a b’diskriminazzjoni kontra kandidati Nazzjonalisti g[ax ta[t dan il-gvern il-li;i mhux g[al kul[add l-istess. Aktar mill-prin/ipju ta’ li;i huwa importanti kif tit[addem. Imbag[ad lili b[ala partitarju tal-PN ji;u jimponuli donazzjonijiet sa 50 ewro f’sena! Dan kollu sham, fa]ull u qerq.

F. Cassar

Il-Marsa

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Lokali

ta’ Marsovin fil-Belt Valletta

Is sitt edizzjoni tal festival tal inbid

Il-madwar pittoresk tal-;onna stori/i ta’ Hastings fil-Belt Valletta se jkun l-isfond perfett g[as-sitt festival tal-inbid tal-Marsovin bejn it 18 u l-20 ta’ Lulju mitt-8 ta’ filg[axija ’l quddiem. L-g[an ewlieni ta’ dan il-festival mhuwiex biss biex jippromovi l-inbejjed tal-Marsovin, imma wkoll biex jo[loq atmosfera kulturali marbuta ma’ tema Mediterranja fil-;onna ta’ Hastings, bill-veduti panorami/i tag[hom li jg[a;;buk. Dan il-festival hu mmirat li jkun festival b’differenza. Festa ta’ inbid Malti, ikel, kant u ]fin. Din is-sena ;ew mistiedna w[ud millaktar gruppi mu]ikali popolari fosthom Tribali, Airport Impressions, Red Electrick, The Shh, The New Victorians, The Creepers u Skarlet.

Marsovin qeg[da tqabbad diversi ristoranti li se jkunu qed joffru varjetà kbira ta’ ikel bnin bi prezzijiet ra;onevoli. Id-d[ul huwa b’xejn filwaqt li qed ikun offrut pakkett spe/jali bil-[las ta’ €15 li tintitolak kemm g[al tazza tal-inbid tal-festival kif ukoll valur ta’ €15 f’tokens li jissarrfu f’xorb, li bihom tista’ dduq sa g[oxrin inbid differenti jew tixrob bit-tazza jew bil-flixkun. Marsovin se joffri varjetà ta’ tletin inbid differenti minn g[eneb imkabbar f’Malta u G[awdex. G[alkemm Marsovin qed t[e;;e; lil kull min ikun hemm biex iduq s-selezzjoni vasta ta’ inbejjed, tfakkar ukoll li wie[ed g[andu jixrob b’mod responsabbli u jsuq bil-g[aqal. G[al aktar informazzjoni ]uru www. marsovinwinefestival.com. Vodafone Traveller

G[addew dawk il-;ranet meta l-ewwel [a;a li tag[mel meta tmur vaganza hi li titfi rroaming u d-data bil-bi]a’ li tir/ievi kont kbir meta ti;i lura. Il-Vodafone Traveller Plan biddel il-mod kif nivvja;;jaw. I]ommna konnessi kullimkien. Btala tax-xiri fir-Renju Unit, btala fi New York, tie; ta’ [abib fl-Indja; tkun xi tkun irra;uni, kull fejn tkun fid-dinja tista’ sserra[ rasek fuq Vodafone biex t[ossok qisek id-dar anke meta tkun imsiefer. Bi prezz baxx ta’ €1.50 kuljum meta tivvja;;ja lejn irRenju Unit u l-Italja, il-klijenti kollha ta’ Vodafone li jabbonaw g[al Vodafone Traveller, g[al din ir-rata jistg[u jiksbu numru ta’ minuti lejn Malta, kif ukoll telefonati b’xejn minn Malta, SMS u internet fuq il-mobile tag[hom. L-allowance tvarja kuljum skont il-pjan lokali li jkun intg[a]el. Il-Vodafone Traveller hu wkoll disponibbli f’pajji]i o[ra, inklu]i l-Istati Uniti, l-Afrika ta ’ Isfel u tTajlandja. Biex tibbenefika minn din il-pjan /empel 247 b’xejn jekk g[andek Vodafone RED plan jew kwalunkwe PayMonthly plan ie[or, jew ibg[at SMS b’xejn fuq 16200 bil-kelma TRAVEL jekk qieg[ed fuq Prepaid plan tista’ wkoll tibg[at sms b’xejn fuq 16200 bil-kelma TRAVELLER jekk g[andek il-Vodafone RED Lite plan. Aktar informazzjoni tista’ tinkiseb billi //empel 247 b’xejn minn linja Vodafone jew 9999 9247 minn kull linja o[ra. Inkella wie[ed jista’ jid[ol fuq www.vodafone.com.mt/traveller g[ad-dettalji kollha talofferti Vodafone Traveller.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Lokali

Appuntament mal-Maratona O{LOQ TBISSIMA Clinton Sammut

clinton.sammut@media.link.com.mt

Il-qalb tal-poplu Malti kapa/i tilqa’ kull sfida fejn tid[ol il;enero]ità. Rajna diversi maratoni li jintemmu b’su//ess kbir u li l-fondi mi;bura fihom tejbu l-kwalità tal-[ajja ta’ dawk leluf ta’ individwi li ;ew b]onnhom, fosthom barranin li huma deskritti b[ala l-ifqar fost il-fqar. Maratona mill-:img[a sal-{add Fi tmiem il-;img[a d-die[la se tkun organizzata l-

Maratona O[loq Tbissima b’risq is-So/jetà Missjunarja ta’ San Pawl li ta[dem f’diversi pajji]i fosthom Malta, ilPerù, il-Pakistan u l-Filippini. Kull /ente]mu mi;bur se jag[mel differenza fil-kwalità tal-[ajja, kemm tal-kbar, kif ukoll tat-tfal li jg[ixu f’dawn il-pajji]i u li min[abba lin;ustizzji so/jali, qed ibatu lkonsegwenzi, fosthom trobbija batuta u mewt qabel il-waqt. Il-Maratona O[loq Tbissima se tibda nhar il-:img[a 18 ta’ Lulju u tintemm il-{add 20 ta’ Lulju f’nofsillejl. Se tkun opportunità unika biex int tag[mel id-differenza. Matul dawn l-a[[ar jiem ;barna ftit esperjenzi ta’ x’se[[ matul issena fl-erba’ pajji]i li fihom is-So/jetà Missjunarja ta’ San Pawl ta[dem qatig[. Fil-Filippini

Wie[ed mill-ifqar ir[ula filFilippini hu Bataan, li fih issib lil Fr Joe Cremona, membru fisSo/jetà Missjunarja ta’ San Pawl. L-ironija ta’ dan ir-ra[al hi li filwaqt li x-xita u l-ilma talpjan huma abbundanti, ir-residenti ta’ hemm ma g[andhomx a//ess g[al ilma tajjeb li ma fihx riskji, u jridu jimxu sig[at s[a[ biex jirnexxilhom i;ibuh. Permezz ta’ installazzjoni ta’ pompi tal-ilma, li swew 100 ewro biss il-wa[da, diversi familji f’dan ir-ra[al g[andhom a//ess g[all-ilma, mhux biss firra[al i]da sa[ansitra fi djarhom. Matul din il-maratona int tista’ tkun protagonist billi tixtri

€10 € 15 € 25

51602004 51702007 51802009 € 4.66 SMS 50618099

pompa li tkun installata fid-djar ta’ dawn il-persuni. Fil-Perù

Minkejja li hu post fqir, iddiffikultajiet huma differenti u lpopolazzjoni tla[[aq it-300,000 persuna li huma meg[juna minn tmien parro//i u 20 missjunarju. Hawn il-Maratona O[loq Tbissima g[enet biex jinbag[tu numru ta’ kontejners bl-affarijiet ba]i/i fosthom ikel u xorb i]da fuq kollox, tilqim. Il-maratona ta’ din is-sena se tkompli ssa[[a[ dan l-impenn anki billi toffri tilqim u edukazzjoni ta’ kwalità lil dawn it-tfal, sistema a[jar ta’ i;jene g[allpopolazzjoni kollha u li jkomplu jmorru aktar voluntieri biex jag[tu l-kontribut tag[hom fil[idma tal-missjunarji. Il-Pakistan Il-[idma f’dan il-post ilha g[addejja snin twal u l-kura;; tal-missjunarji hu li di;à qed jin;abar il-frott mill-[idma talpassat, i]da xorta wa[da jonqos [afna xog[ol xi jsir. Sinonimu ma’ dan il-post insibu lil Fr Gerald li jinsab f’Juhannabad,

post li fih g[addejjin tliet pro;etti fl-istess [in. Dawn huma l-estensjoni tal-paro//a u l-bini tal-komunità l-;dida, ilbini ta’ skola biex toffri opportunità ta’ edukazzjoni lil dawk it-tfal kollha li ma g[andhomx okka]joni jmorru l-iskola, u finalment g[ajnuna diretta lil familji fil-b]onn. Il-Maratona O[loq Tbissima se tkompli tg[in lil Fr Gerald ikattar [idmietu fl-edukazzjoni tat-tfal billi jipprovdi boro] ta’ studji g[at-tfal foqra biex dawn ikollhom a//ess g[all-edukazzjoni. F’Malta Mill-Maratona O[loq Tbissima anke a[na l-Maltin nibbenefikaw, kemm b[ala

popolazzjoni i]da wkoll b[ala individwi. Din is-sena parti millflus mi;bura se jmorru biex isiru arran;amenti fil-kmamar tat-tfal i]-]g[ar fid-Dar San :u]epp. It-tieni pro;ett jikkonsisti f’g[ajnuniet differenti lil dawn it-tfal skont il-b]onnijiet tag[hom, kemm fl-aspett edukattiv, kif ukoll psikolo;iku, biex fis-snin li ;ejjin isiru r;iel responsabbli. Dan jista’ jse[[ biss permezz tal-;enero]ità talpoplu Malti. Attivitajiet o[rajn li l-poplu Malti bbenefika minnhom matul is-snin kienu d-diversi programmi organizzati minn ?AM fuq aspett reli;ju] jew so/jo-reli;ju] imxandra fuq diversi programmi u stazzjonijiet Maltin. Ta’ min wie[ed isemmi li lappelli li saru minn dawn il-programmi dejjem intlaqg[u tajjeb, tant li mill-a[[ar appell li sar, se jkun possibbli li fix-xahar ta’ Awwissu 2014, grupp ta’ 24 voluntier Malti jmur jag[mel xahar s[i[ fil-Perù u ja[dem flimkien mas-So/jetà Missjunarja ta’ San Pawl biex itejjeb il-kwalità tal-[ajja ta’ dawn il-familji fil-b]onn. Il-maratona ta’ din is-sena

Kul[add hu m[e;;e; jag[ti minn dak li jista’, kull donazzjoni twassal biex isiru l-mirakli f’dawn l-ir[ula fqar. L-isfidi huma kbar g[all-missjunarji, i]da dawn qatt ma qatg[u qalbhom g[ax jafu li l-providenza tag[na l-Maltin dejjem kienet bi]]ejjed biex ikomplu [idmiethom fl-interess tal-ifqar fost il-fqar. Dawk li jixtiequ li minn issa stess jag[tu donazzjoni, innumri tat-telefon huma di;à miftu[in. Donazzjoni ta’ €10 ting[ata fuq 51602004, €15 fuq 51702007 u €25 fuq 51802009. Tista’ tibg[at SMS b’donazzjoni ta’ €4.66 fuq 50618099. Dawn l-linji jibqg[u miftu[in sal-a[[ar ta’ Lulju 2014. Min jixtieq jag[mel donazzjoni online jista’ jag[mel dan billi j]ur is-sit www.ohloqtbissima.com. O[loq Tbissima se tkun ukoll streamed live fuq dan is-sit.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Safar

Prato delle Valle hija l-akbar pjazza fl-Italja, u t-tieni l-akbar pjazza fid-dinja wara Pjazza l-{amra f’Moska. Hi mfittxija [afna mit-turisti u hi mdawra b’79 statwa li jirrappre]entaw personalitajiet importanti marbuta mal-belt. Dehra mill-ajru ta/-Cittadella f’Padova mibnija fis-seklu 13 li kienet inbniet fi ]mien ta’ gwerer bejn il-Komuni b[ala mezz ta’ difi]a tat-territorju tal-belt.

Il-Ba]ilika ta’ Sant’Antnin hija l-aktar monument importanti tal-belt u /entru mondjali tal-pellegrina;;i. Il-knisja hi twila 115-il metru, wiesg[a 55 metru u g[olja minn ;ewwa sal-koppla 38.5 metru, waqt li minn barra sal-kampnari hemm 68 metru.

Padova… il-belt mag[;una fl-arti, il-kultura u t-tradizzjonijiet Euchar Mizzi mizzieuchar@gmail.com

Skont il-le;;enda, wara li Antenore [arab mill-belt tieg[u Troya, huwa mexxa lill-Venezjani lejn il-kosta Adrijatika u fl-1185 Q.K. waqqaf lill-belt ta’ Padova li ori;inat minn grupp ta’ r[ula. Matul i]-]mien Imperjali, Padova kienet /entru kulturali u ekonomiku importanti, li jipprodu/i sew g[allagrikultura kif ukoll g[all-industrija u wkoll fix-xog[ol tas-suf. Ezelino III invada lil Padova fi Frar tal-1237 u mexxa l-belt b’tirannija kbira sal-1256, meta fl-a[[ar ;ie meg[lub. Fl-1405, il-Venezjani okkupaw il-belt ta’ Padova, u g[aqqduha flimkien mat-territorju b[ala parti mir-Repubblika Venezjana.

Damu hekk sal-1797 meta l-:eneral Le Hoz okkupa Padova u pproklamaha Repubblika ta[t ilFran/i]i. Fl-1798 g[addiet lillAwstrija u fl-1805 re;g[et lura b[ala parti mill-Imperu Taljan. Wara [afna inkwiet ie[or fl-1866 l-Armata Taliana da[let f’Padova u f’Ottubru tal-istess sena re;g[et ing[aqdet mal-Italja. L-attrazzjoni prin/ipali ta’ Padova hija bla dubju l-Ba]ilika ta’ Sant’Antnin. Din il-Ba]ilika hija mag[rufa a[jar mill-Padovani b[ala l-Ba]ilika tal-Qaddis. Sant’Antnin, Patri Fran;iskan, twieled f’Li]bona fl-1195 u wasal Padova fl-1229 filpo]izzjoni ta’ Ministru Provin/jali tat-Tramuntana tal-Italja. Hu kien tawmaturgu u predikatur kbir. F’:unju tal-1231 kien di;à marad

g[al ]mien twil u mar g[all-irtir spiritwali f’Camposampiero. Hawn hu [ass li t-tmiem tieg[u huwa filqrib u g[alhekk talab li ji;i trasferit fil-Monasteru ta’ Padova. Waqt dan il-vja;; huwa kellu jieqaf f’monasteru ]g[ir, [dejn il-kunvent tal-Klarissi fis-subborg ta’ Padova Arcello, fejn miet fit-13 ta’ :unju, assistit minn Patri Luka, [abib kbir tal-qalb tieg[u. In-nies ta’ Padova riedu li j]ommu l-;isem tieg[u fl-arkata tal-knisja ta’ Santa Maria Omm Alla li tinsab filKappella tal-Madonna s-Sewda filBa]ilika e]istenti. Il-Papa Gregorju IX kkonsagrah fi Spoleto fit-30 ta’ Mejju 1232. Fi ]mien qasir inbniet knisja ;dida, xierqa li ]]omm il-fdalijiet tal-Qaddis tal-Mirakli, u li tkun tista’ tir/ievi eluf ta’ pellegrini ;ejjin

mid-dinja kollha biex jag[tu qima lil Sant’Antnin. Il-knisja bdiet tinbena fl-1232 minn arkitett mhux mag[ruf u tlestiet madwar is-sena 1263. Fit-8 ta’ April 1263 il-fdalijiet ta’ Sant’Antnin ittie[du lejn din il-knisja fil-pre]enza ta’ San Bonaventura de Ragnoregio, Superjur :enerali tal-Patrijiet Fran;iskani. Il-Ba]ilika ta’ Sant’Antnin hija kkaratterizzata minn tmien koppli u ]-]ew; kampnari. Il-knisja hija mfittxija wkoll g[ax-xog[lijiet tal-arti u arkitettura. F’Padova nsibu wkoll postijiet ta’ interess b[alma huma l-;onna botani/i mmexxija mill-Fakultà taxXjenza Bijolo;ika tal-Università ta’ Padova. Hemm ukoll l-Università ta’ Padova, li tgawdi fama tajba [afna u

li fiha jattendu studenti o[ra millkumplament tal-Ewropa. Hemm ukoll dawk li huma mag[rufa b[ala Loggia Amulea. Din hija binja bil-fa//ata kollha lo;o;, mibnija minn Antonio Mula, filvi/inanzi tal-kulle;; famu] tan-nobbli ]g[a]ag[. Il-Prato della Valle, li darba kien jissejja[ Campo Marzio li minfloku kien hemm teatru Ruman. Il-Ba]ilika ta’ Santa Giustina hija knisja ddedikata lil tfajla ]g[ira ta’ 16-il sena li ;iet ikkundannata g[allmewt mill-Imperatur Massimiliano g[ax kienet Nisranija. The Roman Area and Gardens huwa post ie[or li t-turist g[andu j]ur. Hemm ukoll il-Mu]ew ?iviku li

jinkludi fdalijiet u bi//iet ta’ arkitettura li tmur lura g[al ]mien irRumani, dak Medjevali kif ukoll g[all-perijodu Rinaxximentali. Anke l-knisja mag[rufa b[ala Church Of The Eremitani, li tg[odd sa mill-1276, imma qabilha kien hemm o[ra ddedikata lil San Filippu u San :akbu. Il-Comune ta’ Padova kien binja g[ax-Xirka tal-A[wa Eremitani. Piazza Della Frutta u Piazza Delle Erbe flimkien ma’ Piazza Della Signori huma t-tliet pjazez li jsebb[u lil Padova. Mag[hom in]idu wkoll il-Katidral bil-Battisteru u l-Palazz Veskovili li huma wkoll postijiet ta’ storja, kultura u arti.

Wie[ed mis-swieq fil-miftu[ tant popolari fil-belt ta’ Padova. Fl-isfond jidher dak li huwa mag[ruf b[ala Palazzo della Ragione li hu mdawwar b’g[add ;mielu ta’ lo;o;.

Padova toffri wkoll l-opportunità g[al mawra bid-dg[ajsa sa Venezja.

Wie[ed mill-postijiet ta’ interess li wie[ed g[andu j]ur f’Padova huwa l-osservatorju ta’ Galileo li jinsab f’wie[ed mit-torrijiet li jinsabu f’din il-belt. Jing[ad li minn dan il-post Galileo kien josserva l-kwiekeb, il-kometi u l-pjaneti.

Il-kappella ta’ Scrovegni li fiha jiddomina affresk xog[ol Giotto li tlesta fl-1305, u li jirrappre]enta mumenti mill-[ajja tal-Madonna. Il-finanzjament tal-kappella sar minn bankier, /ertu Enrico Scrovegni.

Jit[abbar il-programm tal-Festival

It-Teatru Manoel bi pja/ir i[abbar il-programm s[i[ tat-tielet edizzjoni li ;ejja tal-Valletta International Baroque Festival 2015, li g[alih issa nfeta[ il-booking. Is-su//ess tal-Festival Barokk fuq ix-xena kulturali internazzjonali hu rifless mill-interess li dejjem qed jikber fost it-tour operators li qed i;ibu iktar vi]itaturi minn barra spe/ifikament g[al dan l-avveniment. G[aldaqstant, wie[ed jissu;;erixxi booking minn qabel g[all-festival tal2015 biex ma jkunx di]appuntat. G[all-programm s[i[ tal-festival u biex tibbukkja l-biljetti ]ur: www.vallettabaroquefestival.com.mt jew www.teatrumanoel.com.mt. B’21 avveniment mifruxa fuq 15-il ;urnata f’7 postijiet differenti, ilver]joni tal-2015 tibni fuq is-su//ess tal-ewwel tnejn. Il-Festival tal-2015 hu ddedikat g[all-memorja talkompo]itur Malti Geronimo Abos g[ax fl-2015 ikun /elebrat it-300 anniversarju minn twelidu. “Abos kien wie[ed mill-aqwa u l-

iktar kompo]ituri versatili Maltin,” qal Kenneth Zammit Tabona, Direttur Artistiku tal-Festival, “u fer[anin in[abbru li l-mu]ika tieg[u se tindaqq mhux biss minn mu]i/isti lokali i]da wkoll ensembles barranin.” Il-mu]ika tieg[u se tindaqq minn Die Kölner Akademie, Passacaglia Ensemble (li tinkludi w[ud mill-mu]i/isti ewlenin li jdoqqu strumenti tal-epoka) u lValletta International Baroque Ensemble. B[ala tog[ma ]g[ira tal-Festival, lensemble, jew VIBE kif inhi iktar mag[rufa, ippre]entat kun/ert ta’ mu]ika mill-kompo]itur Malti Michel’ange Vella, Henry Purcell, Antonio Vivaldi u George Frederick Handel nhar it-Tlieta 8 ta’ Lulju filknisja ta’ San Niklaw (All Souls), Triq il-Merkanti, il-Belt Valletta. Dan ilkun/ert kien il-qofol ta’ tlett ijiem ta’ masterclasses. Ray Attard, Kap E]ekuttiv tatTeatru Manoel (li jipprodu/i l-festival), qal li meta jikber is-su//ess ji]diedu l-aspettattivi u, inevitabbil-

ment, iktar pressjoni fuq ir-ri]orsi. “G[aldaqstant nirrikonoxxu bis-s[i[, l-ewwel qabel kollox, it-tim ]g[ir wara l-kwinti li jag[mel dan l-avveniment possibbli u lil dawk li jappo;;awna. Ming[ajr l-g[ajnuna tag[hom, dan l-avveniment ma jkunx is-su//ess internazzjonali li qed ikun dan il-Festival.” L-Orchestra of the Age of Enlightenment tirritorna biex iddoqq il-glorju]a Passjoni skont San :wann ta’ Bach fil-Konkatidral ta’ San :wann. Il-manifika Il Diluvio Universale ta’ Michelangelo Falvetti se tindaqq mill-Cappella Mediterranea ta[t id-direzzjoni ta’ Leonardo Garcia Alarcon fil-knisja ta’ San Publju, ilFurjana, li huwa post ;did li qed ji]died mal-lista g[all-2015. L-Orkestra Filarmonika ta’ Malta, immexxija minn Peter Stark, se tippre]enta programm innovattiv ta’ xog[lijiet mis-seklu 20 ispirati millbarokk li jinkludu kun/ert bil-flawt ta’ Lukas Foss li se jindaqq mill-flawtista tal-Orkestra Rebecca Hall.

Die Kolner Akademie

Le Concert Spirituel

Hervé Niquet

Il-{add, 13 ta’Lulju, 2014

Kultura

Barokk 2015 mit-Teatru Manoel

Valletta International Baroque Ensemble (VIBE)

Varjetà kbira ta’ mu]ika u avvenimenti spe/ifikament g[at-tfal

Iestyn Davies

Il-programm tal-Festival jinkludi wkoll mu]ika li tvarja minn traskrizzjonijiet ta’ mu]ika g[all-pjanu barokka ta’ Bach, Handel u Gluck li se tindaqq minn Dmytro Sukhovienko, g[al mu]ika barokka sagra u profana millAmerika li se tindaqq mill-Ensemble Villancico u arias ta’ Handel ippre]entati minn Robert King li se jmexxi The King’s Consort u l-countertenor Iestyn Davies. Bach se jkollu pre]enza qawwija f’dan il-festival; isCello suites se jsiru minn Sigiswald Kuijken ta’ fama mondjali li se jdoqq fuq l-istrument rari violoncello da spalla, u l-Goldberg Variations mill-pjanista lokali Joanne Camilleri. Il-European Union Baroque Ensemble se ddoqq mu]ika ta’ Handel u s[abu ta’ Londra u l-ensemble resident talFestival, il-Valletta International Baroque Ensemble (VIBE), se tag[mel ]ew; kun/erti. Il-Festival jinkludi wkoll avvenimenti spe/ifi/i g[at-tfal u jil[aq il-qofol tieg[u bil-Ballu tal-Festival Barokk li se jsir fis-sala spettakolari tas-Sacra Infermeria f’Dar lMediterran. G[al iktar tag[rif, irrikorri g[all-websajt tal-festival www.vallettabaroquefestival.com.mt.

Joanne Camilleri

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Rumanz adattat g[al qarrejja maturi

Kotba

‘TQANQIL’ – Alfred Palma – Pubblikazzjoni Minn Ta[t it-Tapit, 2013 Re/ensjoni ta’ Patrick Sammut

Tqanqil huwa re-editjar tarrumanz bl-istess isem li [are; fl-2010. Id-differenza hi biss fil-passa;;i eroti/i, li qabel Alfred Palma ma ssugrax jiktibhom min[abba d-daqqa ta//ensura pubblika li setg[et tittimbra l-kitba ta’ dan il-kittieb li ttradu/a lil Dante, Shakespeare u Wilde (fost o[rajn) g[all-Malti, b[ala wa[da sensazzjonalistika, xokkanti, baxxa, imma anki erotika, offensiva u pornografika. F’dawn l-a[[ar snin però s-sitwazzjoni nbidlet xi ftit u ]gur li din it-tip ta’ kitba li naqraw fi Tqanqil illum mhix l-unika fil-qasam narrattiv lokali. Dan hu rumanz qasir li l-awtur jaqsam f’erba’ partijiet ta’ tulijiet differenti. Jifta[ blewwel parti, 1951 (3 pa;ni); ittieni parti, 1956, ittul mal-131 pa;na; it-tielet parti, 1957 (5 pa;ni); u l-a[[ar parti, 1963 (11-il pa;na). G[alhekk dan hu rumanz li jifrex fuq 12-il sena ta’ azzjoni, filwaqt li jibba]a ru[u [afna fuq ir-relazzjonijiet umani bejn il-bnedmin. Spazju L-isqaq hu l-ambjent fi]iku fejn Palma jqieg[ed l-azzjoni ewlenija ta’ dan ir-rumanz. Hu

spazju fejn kul[add jg[ix qisu familja wa[da, bit-tajjeb u l[a]in li dan i;ib mieg[u: tqasqis, g[ira, solidarjetà, g[ajnuna re/iproka, ;enero]ità u tradimenti. Jispikka mill-ewwel il-kuntrast bejn i/-/okon tal-isqaq kontra dawk li jfittxu li jo[or;u ’l barra billi jemigraw lejn l-Awstralja jew l-Amerka, fenomenu komuni [afna fissnin [amsin u sittin. L-isqaq hu anki l-ispazju fejn xejn ma ja[rab lil [add u xejn, u fejn minkejja li bosta jitka]aw b’[addie[or, kul[add g[andu xi jxomm ta[t abtu. Proprju f’dan l-ispazju jse[[ dak li Palma jsejja[lu t-‘tijatrin’ tal[ajja. Tin[ass mill-ewwel is-sa[[a li Palma se jag[ti lill-persona;;i, kemm mil-lat fi]iku, kif ukoll mil-lat karatterjali. Fil-Kelmtejn Qabel Palma stess jammetti li dawk tieg[u

huma karattri li “g[andhom mill-biera[, mil-lum u minn g[ada, minkejja kull tibdil li jista’ jse[[ madwarhom. Tabil[aqq karattri li jie[du l[ajja mit-tqanqil ta’ madwarhom, i]da l-aktar mit-tqanqil ta’ ;o fihom, li j]ommhom [ajjin sakemm jin[atfu mir-ri[ u jispi//aw fix-xejn!”

fil-psikolo;ija tal-popolin biex b’hekk iwasslilna b’mod ;enwin il-mod kif jirra;unaw, ja[sbu, jintera;ixxu u l-bqija. F’dan jispikka reali]mu qawwi. Jin[ass spiss it-ton ironikosarkastiku min-na[a ta’ Palma fid-deskrizzjonijiet ta’ m;ibiet u atte;;jamenti so/jali tag[na l-Maltin u li g[adhom ikaxkru mag[na sal-pre]ent, minkejja li g[addew iktar minn [amsin sena mi]-]mien li fih hi ambjentata l-azzjoni ta’ dan irrumanz. B[ala parti mill-ingredjenti li Palma ju]a biex i[alli lill-qarrej interessat fir-rakkont jintrodu/i lejn l-a[[ar anki ttra;edja. Fl-a[[ar taqsima mbag[ad Palma b[al jg[aqqad flimkien bosta trufijiet tarrakkont.

Id-dimensjoni umana Hawn il-bniedem hu

ppre]entat fuq kollox b[ala [lejqa b’;ibdiet sesswali kbar li ma jistax ira]]an – ara lfigura ta’ Frans Grech. Minn hawn ;ej l-isem tar-rumanz, Tqanqil, li hija wkoll wa[da mill-kelmiet, flimkien ma’ ‘passjoni’, li tirrikorri spiss f’dan ix-xog[ol. Frans hu l-inkarnazzjoni talmanipulatur per e//ellenza, ta’ dak li dejjem irid iktar, ma jixba’ qatt u li jara s-sess b[ala l-unika [a;a li tista’ tag[tih mistrie[ u poter fuq is-sess oppost. Dan minkejja li hu mi]]ewwe; bi tlett itfal. Permezz ta’ Frans Palma j;ibna wi// imb wi// mal-iktar karatteristi/i baxxi tal-bniedem. Il-kilba sesswali g[al Lorena li g[all-ewwel ti/[du dejjem ti]died tant li tinbidel f’fissazzjoni. Dora hi l-ewwel wa[da li ti;i wi// imb wi// mar-realtà: tinqabad tqila wara l-iskappaturi ma’ Frans. Palma jid[ol ’il ;ewwa sewwa f’ras Dora biex iwasslilna l-inkwiet tag[ha fi [sibijietha. Dora tifhem li lunika soluzzjoni g[aliha u g[al familtha kienet li temigra g[and [uha l-Awstralja. Lemigrazzjoni sservi g[al Dora b[ala [arba minn ambjent /kejken li ma ja[firx. G[al bosta o[rajn tfisser opportunitajiet ;odda ta’ xog[ol. It-tielet taqsima tikkon/entra fuq Dora u xortiha, wara li din tkun ilha ma tidher fil-plot tar-rakkont. Ittielet hi g[alhekk taqsima li b[al tibbilan/ja x-xorti [a]ina li [akmet fit-taqsimiet ta’ qabel. Palma b[al juri li wara kollox l-g[aqal hu element li mhux ta’ min twarrbu, u dde/i]joni li tie[u Dora flAwstralja hi wa[da g[aqlija

Palma jirnexxilu mija fil-mija jid[ol kemm f’mo[[ l-individwi kif ukoll fil-psikolo;ija tal-popolin biex b’hekk iwasslilna b’mod ;enwin il-mod kif jirra;unaw, ja[sbu, jintera;ixxu u l-bqija

Aspetti temati/i Apparti s-sess li hija tema ewlenija fi Taqnqil, hemm lipokrisija. Palma jiddeskrivi

Rakkont sabi[ li jista’ jappella g[al bosta qarrejja, basta ma jkunux jiskruplaw minn /erti deskrizzjonijiet ta’ natura erotiko-sesswali tassew. Dan jikkuntrasta maddestin kiefer ta’ Lorena, minkejja li kienet iggradwata. Fl-a[[ar taqsima naraw li minkejja li g[addew sitt snin, /erti ;rie[i “kienu g[adhom inixxu d-demm, u ma kienu se jfiqu qatt!” (p. 155). I]-]jara ta’ Dora f’Malta ter;a’ ;;ibilha l-img[oddi ma’ wi//ha u dan inissel fiha bosta kumplessi ta’ [tija. G[alhekk tin[ass il-[tie;a li tmur lura lejn l-Awstralja mill-iktar fis. Hemm il-bi]a’ li /erti dnubiet tal-img[oddi jo[or;u fil-bera[. B[al ta[sad il-laqg[a mhix mistennija bejn Dora u Frans fil-Belt Valletta. Jin[ass li f’Dora g[ad hemm /erta m[abba lejn Frans, minkejja dak li g[amel. Frans jidher li nbidel [afna min[abba marda li [akmitu. Jolqot [afna l-waqt meta Frans jitlob ma[fra lil Dora, u min-na[a tag[ha lil Dora bla ma turih, jaqb]ilha ddmug[, bla ma tg[idlu li Lisa hi bintu wkoll. Huma dawn l-ingredjenti li Palma jinkludi apposta biex jo[loq anki sens ta’ patos firrakkont tieg[u u b’hekk b[al i[alli tip ta’ marka fuq il-qarrejja tieg[u.

Elementi stilisti/i Ir-rumanz jinbena fuq alternanza bejn partijiet narrati fit-

tielet persuna singular u o[rajn djalogati. Insibu bosta ripetizzjonijiet ta’ sitwazzjonijiet li jitwasslu lilna minn punti di vista differenti. B’xi mod dan irid jirrifletti t-thewdin li jimla mo[[ il-bniedem li jiffissa fuq [wejje; jew persuni partikolari. Hemm drabi meta l-ambjent ta’ barra jirrifletti l-[sus ;ewwiena tal-persona;;i, b[attriq imqallba li jkollha timxi Dora sakemm tasal [dejn ilgaraxx ta’ Frans, u d-dalma li taqa’ ftit wara li tara lil Frans u Lorena [er;in flimkien minnu (pp. 67-68). L-ilsien li Palma ju]a fiddjalogi hu dak u]at millpopolin, mela mill-klassi tal[addiem, u dan jintrabat ukoll mas-snin [amsin. Insibu anki kliem baxx fejn hemm b]onn, g[alkemm mhux oxxen. F’dan ir-rigward hi effettiva [afna u mimlija [ajja x-xena li tiddeskrivi l-;lieda bejn Delina u Mananni fl-isqaq. Palma g[alhekk jirnexxilu mija fil-mija jid[ol kemm f’mo[[ l-individwi kif ukoll

so/jetà li tippo]a b[ala Nisranija u tal-Knisja, imma dan hu biss fil-wi//. G[alkemm spiss il-protagonisti fir-rumanz jixtiequ u jiksbu l-mistrie[ tal-;isem, rari jiksbu s-ser[an tal-ispirtu. Dan innuqqas ikompli jni]]ilhom flabissi tat-telfien u d-disperazzjoni. Palma jittratta wkoll isseparazzjoni fi]-]wie; u l-konsegwenzi li ;;ib mag[ha, l-iktar fuq it-tfal. Ironikament dan kollu jse[[ fi ]mien il-Milied. Fl-a[[ar parti Palma jirre;istra wkoll bosta bidliet politiko-so/jali li se[[ew fissnin [amsin u bidu tas-snin 60 fil-g]ejjer Maltin. Fost l-o[rajn naqraw dwar il-;lieda politikoreli;ju]a ta’ dak i]-]mien. Konklu]joni Dan ta’ Palma hu rakkont sabi[ li jista’ jappella g[al bosta qarrejja, basta ma jkunux jiskruplaw minn /erti deskrizzjonijiet ta’ natura erotikosesswali. Hemm patos fl-a[[ar,

u dan hu tqanqil differenti [afna minn dak sesswali li madwaru jdur ir-rumanz Tqanqil. Nag[laq bi kliem Palma stess fil-Kelmtejn Qabel: “Er;ajt ktibt kif [assejt li kelli nikteb, g[al qarrejja maturi, li jafu l-[ajja x’taf tag[ti, u li ma jiddarrsux jaqraw u jidentifikaw ma’ dak kollu li jag[mel lil kull wie[ed u wa[da minna bnedmin, umani, dg[ajfin; bnedmin li xebg[u jxiddu lmaskra li ta[bihom millo[rajn, i]da mhux minnhom infushom.”

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

?inema

Transformers: Age of Extinction L-introduzzjoni ta’ dan it-tielet sequel tas-sensiela mill-ewwel tag[tik idea ta’ dak li se tara: /joè aktar azzjoni spettakolari impressjonanti, ;lied bejn robots u bnedmin, u robots ma’ robots. L-istess introduzzjoni, imbag[ad, i;;ieg[lek tirrifletti dwar dak li, skont xi stori/i, seta’ ;ara miljuni ta’ snin ilu filpjaneta tag[na meta ]aruna l-aljeni.

Mark Wahlberg jinterpreta l-parti ta’ Yeager, inventur minn Texas dejjem ifittex scrap li jista’ ju]ah u jo[loq xi wa[da mill-invenzjonijiet mhux tassoltu tieg[u. L-a[[ar ‘akkwist’ ikun trakk ]gangat, imma li tajjeb g[all-partijiet. I]da dan, naturalment, jirri]ulta li jkun transformer, e]attament tat-tip tat-twajbin,

(KRS – 12A)

ji;ifieri Autobot. Mhux hekk biss: ikun proprju l-mexxej tag[hom, Optimus Prime, li jkollu b]onn tiswija, li Yaeger jaqbel li jag[mel, wara li ttransformer jg[idlu li kien hemm fiddinja min qed jippjana li mhux biss jeqred lir-rivali Decepticons, ittransformers il-[]iena, imma wkoll lil Autobots.

Chef (KRS – 15)

Anki li kieku fin-nofs, b[ala su;;ett ewlieni, ma kienx hemm l-ikel, dan ilfilm kien xorta wa[da jirri]ulta delizzju] u j[allilek tog[ma tajba sala[[ar. Huwa ta[lita li tirnexxi ta’ dramm, emozzjonijiet u, naturalment, umori]mu b’Jon Favreau jipprodu/i, jidderie;i u jinterpreta r-rakkont li kiteb hu stess. Meta sid (Dustin Hoffman) ristorant stabbilit ma j[allix lill-kok ewlieni Carl (Favreau) jibdel il-menu, kritiku ewlieni tal-ikel li kien idur stabbilimenti tal-ikel u jikkummenta fuq linternet, dan (Oliver Platt) jikkritikah bl-a[rax. Carl irrabjat, wara li jag[ti [asla pubblika lill-kritiku, jitlaq mixxog[ol. Flimkien mal-kok kollega Martin (John Leguizamo) jirrestrawra

Dan ikun kollu parti minn pjan ta’ a;ent korrott tas-CIA (Kelsey Grammer) u ras kbira tat-teknolo;ija ambizzju] (Stanley Tucci) li jibnu armata ta’ transformers ;odda komtrollati minnhom, Imma t-ta[lita bejn lAutobots u d-Decepticons tirri]ulta fi transformers malinni u b’kuxjenza individwali.

food truck u jibdew ibig[u ikel naturali minnu hekk kif jivvja;;aw minn Miami g[al California u Texas. Dan jag[ti cans lil Carl i;edded irrelazzjoni mal-eks martu Inez (Sofia Vergara) u ibnu Percy (Emjay Anthony) li jie[du mieg[u sabiex jg[inu. Tul il-vja;;i ma ji;ri xejn spe/jali, imma l-film i]ommok ukoll grazzi g[all-kari]ma tal-cast. Favreau jidher attur differenti g[alkollox milli qatt rajnieh qabel, filwaqt li s[abu l-o[ra fil-cast, mill-kbir sa]-]g[ir, jikkumplimentaw lil xulxin perfettament. Imma, b[alma bdejna ng[idu, l-ikel hu l-veru protagonist tal-film …g[alkemm ma jg[oddx g[allve;etarjani!

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Mu]ika

L-24 edizzjoni tal-Malta Jazz Festival – vetrina ta’ stili diversi ta’ jazz kontemporanju Noel D’Anastas – ndanastas@gmail.com

L-24 edizzjoni tal-Malta Jazz Festival maqsum fi tlett ijiem ta’ bejn is-17 u d-19 ta’ Lulju 2014, jerga’ jkun l-attrazzjoni f’Ta’ Liesse. Ta[t is-swar tal-Port il-Kbir, f’xenarju ta’ ba[ar u storja, il-festa jazz b’u[ud mill-aqwa ;ganti f’dan ilqasam, jitwassal spettaklu ta’ mu]ika jazz im[allta ma’ ;eneri o[ra, mu]ika bis-sens li l-profil imwassal f’dawn issnin g[en biex dan ix-xenarju mu]ikali jkun apprezzat aktar minn bosta ammiraturi lokali i]da wkoll iressaq lejn Malta [afna segwa/i f’dan il-;eneru. Il-line-up ta’ din is-sena hi vetrina ta’ stili diversi li tikkostitwixxi xxenarju tal-jazz kontemporanju. Ilkwalità u l-integrità artistika se tikkombina tajjeb mal-appell tal-udjenza. Il-{amis, 17 ta’ Lulju, il-Malta Jazz Festival jilqa’ lill-kwintett ta’ Paul Abela, il-Fran/i] Laurent Coq Dialogue Trio, iffurmat ukoll millkitarrista Ralph Lavital u l-vokalista Nicolas Pelage, jikkombina l-mu]ika tal-Karibew u l-influwenzi ta’ Creole mal-pjanu tal-jazz modern. Ukoll fl-ewwel jum ikun hemm Tom Harrell – Colors of a Dream, imfa[[ar

sew minn ‘Newsweek’ g[all-in;enjalità tieg[u b’karriera ta’ 40 sena u diskografija ta’ aktar minn 260 recording. Il-line-up ta’ Harrell tinkludi wkoll lil Johnathan Blake, Wayne Escoffery, Ugonna Okegwo, Jaleel Shaw u Esperanza Spalding. L-g[ada l-:img[a jkun imiss lit-trio ta’ Dominic Galea, Kneebody u Mehliana. Il-[oss ta’ Kneebody huwa wie[ed ener;etiku b’kompo]izzjonijiet tajbin b’improvi]azzjoni avventuru]a li to[loq ;eneru u stili ori;inali. Linfluwenzi huma varji minn Angelo’s Vodoo g[al Elliot Smith, Bill Frisell, u Miles Davis. Mehliana (Brad Mehldau u Mark Guiliana) se jkunu fost l-attrazzjoni ta’ din is-sena bit-ta[lita ta’ jazz mal-elettronika li jo[olqu mu]ika trance-laden. Hija [asra li f’dan il-jum se jittella’ wkoll il-kun/ert ta’ Joseph Calleja fuq il-Fosos, g[alkemm insostni li l-attrazzjoni jazz f’Mehliana, Kneebody u wkoll ta’ Dominic Galea mhux ta’ min jitlifha. Il-jazz ta’ Joseph Camilleri Trio, Francesca Galea Quintet (ir-rebbie[a tal-Jazz Contest tas-sena l-o[ra),

Mehliana – fuq il-palk f’Ta’ Liesse il-:img[a 18 ta’ Lulju

Brecker Brothers Band Reunion u Warren Wolf i;ib fi tmiemu l-24 edizzjoni. Aktar minn 30 sena, l-a[wa Randy u Michael Brecker [olqu ni//a fid-dinja tal-mu]ika meta wara ttwaqqif tag[hom fl-1975, kienu fost tal-ewwel li ffirmaw mal-Artista Records. Bejn l-1975 u 82 irrekordjaw 6 albums u ;ew innominati g[al 7 Grammy. Il-vibrafonista Warren Wolf, multiinstrumentalista, qed jimxi fuq il-passi

ta’ Bobby Hutcherson u Stefon Harris, /elebri f’dan l-istrument u sar membru ta’ SFJazz Collective. Warren daqq ma’ bosta mu]i/isti, fosthom Wynton Marsalis and The Lincoln Center Jazz Orchestra, Jeremy Pelt and ‘Creation’, Nicholas Payton, Tim Warfield, Adonis Rose, Donal Fox, Anthony Wonsey, Steve Davis, Duane Eubanks, Ron Carter u [afna o[rajn. Il-programm jinkludi wkoll il-‘Jazz on the Fringe’ f’masterclasses u kun/erti li jipprovdi opportunitajiet f’kollaborazzjonijiet bejn mu]i/isti lokali u internazzjonali. Din is-sena wkoll qed jittella’ t-tieni edizzjoni tal-Malta Jazz Contest u lMalta Summer Jazz Camp li jinkludi fih is-sehem ta’ mu]i/isti importanti fil-qasam tal-jazz Ewropew, masterclasses fl-istrumenti tal-pjanu, kitarra, drums, sassafon, improvizazzjoni u armonija. Il-Malta Jazz Contest isir fla[[ar jum tal-festival, miftu[ g[allmu]i/isti ]g[a]ag[ solisti ta’ nazzjonalità Maltija ta’ mhux aktar minn 35 sena. Il-Malta Jazz Festival hu mwassal mill-Kunsill Malti g[all-Kultura u Arti.

Joseph Calleja u l-[bieb g[al darb’o[ra fuq il-Fosos

Il-kun/ert tat-tenur Malti internazzjonali Joseph Calleja flimkien mal[bieb issa sar l-appuntament ta’ kull sena. Matul dan ix-xahar ta’ Lulju, ilFosos tal-Furjana tilqa’ l-kalibru ta’ dan l-artist fenomenali li bl-artistrija tieg[u kull fejn qed imur qed ipo;;i lil Malta aktar evidenti fil-mappa mu]ikali internazzjonali. NnG Promotions se jwasslu dan ilkun/ert nhar il-:img[a li ;ej, 18 ta’ Lulju, b’kollaborazzjoni mal-Awtorità Maltija tat-Turi]mu. Flimkien ma’ Joseph Calleja, il-palk lussu] fuq ilFosos se jara fuqu lill-kbir /elebri kantawtur Taljan Claudio Baglioni, irrebbie[a ta’ X-Factor Leona Lewis, ilbaritonu rinomat minn Wales, Bryn Terfel u l-kantanta Maltija Federica Falzon li fix-xhur li g[addew kellha su//essi kbar. Mro Paul Bateman se jidderie;i lorkestra nazzjonali. B[as-snin limg[oddija, il-kor ta’ tfal immexxi mid-direzzjoni tas-soprana mag[rufa Gillian Zammit ikompli jag[mel dan il-kun/ert aktar [aj u dinamiku Joseph Calleja jsostni li jkun qed jistenna dan il-kun/ert b’tant [erqa. Irripertorju tieg[u huwa wie[ed vast u din is-sena se jer;a’ jinterpreta w[ud mill-aqwa arji f’dak li joffri x-xenarju operistiku. Huwa se jkun ;ej minn ]ew; produzzjonijiet kbar fl-Ewropa. Fis-7 ta’ Lulju, Calleja kellu parti flopra La Traviata ta’ Verdi fil-Bavarian State Opera fi Munich u propju lbiera[ ta kun/ert gala mal-orkestra f’Saarbruken fejn interpreta xog[lijiet mag[rufa ta’ Offenbach, Gounod, Bizet, Verdi, Donaudy, Tosti, Cilea u Puccini – liema element jista’ jkun li

Joseph Calleja fil-kun/ert ta’ sena ilu Fuq il-Fosos tal-Furjana

nisimg[u xi partijiet minnu nhar il:img[a. Bla dubju, attrazzjoni kbira se jkun is-sehem ta’ Claudio Baglioni li xi snin ilu kien a//etta li jkanta f’dan ilkun/ert i]da min[abba impenji personali o[ra kellu j[assar id-dehra tieg[u ftit ;img[at biss qabel u postu kien imtela minn Riccardo Cocciante. Listennija issa waslet li Baglioni jkun fuq il-Fosos ma’ Joseph Calleja. Baglioni, li fost il-hafna xog[lijiet tieg[u ]gur li jibqa’ mag[ruf g[al Questo piccolo grande amore, E tu..., Amore bello, Sabato pomeriggio, E tu come stai, Avrai, Strada Facendo fost

[afna o[rajn, f’dawn l-a[[ar 12-il xahar kien f’tour jippromovi l-a[[ar album tieg[u ‘Con voi’. Interessanti li fost il-mu]i/isti li daru mieg[u f’dan it-tour kien hemm il-keyboardista Malti, Aidan Zammit. Claudio Baglioni kien ;ie fl-2005 f’kun/ert intimu fi/-?entru talKonferenzi tal-Mediterran fil-Belt u sentejn wara kien ;ie fil-Valletta Waterfront b[ala parti mill-inizjattiva O’Scia. Hemm kien interpreta bilMalti L-A[[ar Bidwi f’Wied ilG[asel li wara kien [ari;ha b[ala diska. Nittama li wkoll ner;g[u nisimg[uha fuq il-Fosos!

Il-kantanta Ingli]a Leona Lewis kisbet fama fit-tielet edizzjoni tal-XFactor fl-2006. Sena wara kellha su//ess bis-single popolari Bleeding Love u hi fost l-aktar diski li nbieg[u fl-2008. B’hekk kienet saret l-ewwel kantanta femminili Ingli]a li telg[et fil-qu//ata tal-billboard f’dawn l-a[[ar 20 sena. Leona Lewis mistennija tinterpreta A Moment like this, Run, Better in Time u Bleeding Love bissehem ukoll tal-kor tat-tfal. Id-dwetti bejn Joseph Calleja u lbaritonu Bryn Terfel [a jkun interessanti u emozzjonali. Bryn Terfel Jones hu asso/jat ma’ rwoli fl-opri ta’ Mozart, partikolarment Figaro u Don Giovanni g[alkemm sussegwentement kompla jix[et l-attenzjoni fuq rwoli aktar tqal fix-xog[lijiet ta’ Wagner. F’April li g[adda, Calleja u Terfel interpretaw il-karattri ta’ Faust u Méphistophélès rispettivament filFaust ta’ Gounod fir-Royal Opera House ta’ Londra. Huma kellhom kritika tajba fl-‘Opera Today’. Federica Falzon, tifla li qed tipprometti [afna u minn hawn inkomplu nawguralha aktar su//ess, se tkun parti mill-programm li se jitwassal. Dwett ma’ Calleja ]gur se jkun ta’ attrazzjoni brillanti. Federica ittrijonfat fil-programm Ti lascio una canzone fi dwetti tajba ma’ Vincenzo Carni kif ukoll ma’ /elebri o[ra mistiedna fil-programm. F’Novembru li ;ej, hija se tirrappre]enta lil Malta fil-Junior Eurovision Song Contest li se jsir f’Malta stess. Il-kun/ert se jer;a’ jkun miftu[ b’xejn g[all-pubbliku g[al dawk li jridu jsegwuh bilwieqfa.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Mu]ika

]att b[al-lum 30 sena ilu, lArena tal-Indipendenza filFurjana fejn illum hemm parke;; u l-grawnd talFurjana, kienet mi]g[uda bi]-]g[a]ag[ u adolexxenti, familji s[a[ flimkien ma’ numru kbir ta’ turisti li f’dawk il-jiem kienu fuq btala f’Malta u studenti, l-aktar Taljani li f’Malta kienu jsibu refu;ju biex jistudjaw l-Ingli] u fuq kollox xi divertita f’Paceville. L-avveniment kien grandju], lewwel wie[ed fix-xorta tieg[u fuq dik l-iskala. Ix-xenarju ma kienx b[al dak tal-lum u biex tara xi esponent mu]ikali internazzjonali ma kinetx daqshekk komuni daqs illum. Kun/erti u spettakli kbar bis-sehem ta’ bosta artisti kienet [olma. L-att dwar il-libertà tal-espressjoni u l-plurali]mu tax-xandir f’Malta kien g[ad jonqsu seba’ snin biex jid[ol fisse[[. L-internet u komunikazzjoni /ellulari kien g[adhom wisq remoti g[al din il-g]ira. L-istazzjonijiet Sqallin kienu jimlew il-vojt u jekk ikollok fuq il-bejt xi kanna ddur, tkun aktar fortunat biex tissodisfa s-senswal. Konna nehdew naraw il-videos mu]ikali ta’ gruppi u kantanti li dwarhom konna nkunu en/iklopedija ambulanti. Programmi b[al Superclassifica Show, Discoring, u Deejay Television konna nistennewhom bil-[erqa. U jekk kont trid tisma’ xi programm tal-mu]ika Taljana fuq Radju Malta ta’ nofs is-snin tmenin, l-appuntament kien ikun isSibt waranofsinhar ma’ Twanny Scerri u Manwel Borg. {afna b[ali li llum qab]u l-erbg[in sena, ]gur li l-ispettaklu ta’ fuq ixXag[ra tal-Furjana ffilmjat u muri fuq Canale 5 j;ibilhom wisq nostal;ija. Qed nirreferi g[all-Festivalbar’84 li jibqa’ wie[ed mill-avvenimenti spettakolari l-kbar li ;ew imellg[in fuq xenarju miftu[ tas-snin tmenin. IlFestivalbar kien spettaklu sajfi imxandar kull nhar ta’ {amis filg[axija fuq Canale 5, spettaklu mu]ikali bis-sehem tal-aqwa esponenti mag[rufa Taljani u o[rajn li jippromettu, flimkien ma’ mistiedna kbar li jkunu qed jag[mlu hit fil-klassifi/i internazzjonali. Lispettaklu kien idur ma’ bosta bliet flItalja. Li Malta tkun inklu]a f’din ilmawra kienet xi [a;a li ma titwemminx. Festivalbar’84 kien il-21 edizzjoni tieg[u. Tella’ s-siparju f’:unju bilpuntata finali tkun fl-Arena ta’ Verona, fit-13 ta’ Settembru 1984. Festivalbar’84 kien intreba[ minn Gianna Nannini li kienet g[adha

FESTIVALBAR ’84 – memorji ta’ 30 sena ilu Il-cover tas-cd bil-kanzunetti tal-Festivalbar ’84, li kien sar f’Malta.

Noel D’Anastas – ndanastas@gmail.com

fil-bidu tal-karriera tag[ha b’Fotoromanza, liema diska kienet g[amlet furur fil-;img[at ta’ wara. Promozzjoni g[at-Turi]mu f’Malta Il-mo[[ wara l-organizzazzjoni biex il-Festivalbar jin;ieb f’Malta kien bissa[[a ta’ Vittorio Salvetti flimkien mal-Ministeru tat-Turi]mu mmexxi mill-Ministru Joe Grima. I]-]ew; spettakli kienu ;ew imtellg[in ukoll b’koperazzjoni tal-Organizzazzjoni tatTuri]mu, Air Malta, il-lukandi Phoenicia u Exelsior, u Topaz Aparthotel. Il-filmat g[all-Festivalbar f’Malta n]amm darbtejn, it-Tnejn 9 ta’ Lulju bit-tieni filmat isir erbat ijiem wara, il:img[a, 13 ta’ Lulju fl-istess post, g[alkemm xi jiem qabel ir-reklam kien jg[id li dan se jsir f’Marsaxlokk. Bi t[ejjija g[al dan l-avveniment, Canale 5 tella’ wkoll f’Malta is-‘Super Record Quiz’ li l-filmat tieg[u sar fil-Med Isla Village f’St Andrews, fl-4 ta’ Lulju. Dan intwera is-Sibt, 7 ta’ Lulju li segwewh mas-7 miljun telespettatur. Festivalbar’84 kien pre]entat minn Claudio Cecchetto li f’dak i]-]mien kien stabbilixxa bosta artisti mu]ikali, fosthom Sandy Marton, u Ramona Dell’Abate. L-ewwel lejla laqg[et aktar minn 30 elf ru[, [erqana biex jisimg[u lil Raf li f’dak is-sajf’84, is-sajf li rebba[ lil Platini u Franza t-Tazza Ewropea talfutbol, kien qed jiddomina bil-kbir biddiska Self Control li wkoll kienet rekordjata b’su//ess minn Laura Branigan. L-ispettaklu inkluda lil Gianna Nannini, rebbie[a tal-festival, Angelo Balgueri, Daniela Goggi, Carmen Villani, Mino Reitano, Rocky di Palma, Jean Rich, Pinot, Sandy

Marton, Gigi Sabani u Fausto Leali. Kien hemm ukoll spettaklu millbreakdancers, Patrick Sansom, PJ Qualley u Andrea Mingardi. It-tieni wie[ed inkluda lil Amanda Lear, Diana Est, Novecento u l-grupp komiku I Gatti di Vicolo Miracoli fost o[rajn. Wara ]-]ew; kun/erti kien hemm trasport provdut. L-ewwel spettaklu kien intwera l{amis, 26 ta’ Lulju fuq Canale 5 fit8.30 p.m., filwaqt li t-tieni recording intwera ;img[a wara, fit-2 ta’ Awwissu.

il-Festivalbar u tant ma konniex skruplu]i li g[amilna show anki Friday 13th. {afna ismijiet illum kbar li kienu g[adhom fil-bidu tal-kariera tag[hom imma li kienu di;a g[amlu bi]]ejjed [oss biex jipparte/ipaw fil-Festivalbar.” Twanny Scerri, il-pre]entatur talmu]ika Taljana, qalli hekk: “Jien kont l-uniku Malti li tlajt fuq il-palk. Kien Claudio Cecchetto li qalli biex nag[mel traduzzjoni g[all-Malti ta’ dak li beda jispjega qabel beda lFestivalbar. Dakinhar, flimkien mal-mibki Manwel Borg, kont intervistajt lillkantanti kollha li ;ew hawn li kienu mqassmin fi]-]ew; lukandi qrib xulxin fil-Furjana. Gianna Nannini flimkien ma’ Raf kienu g[adhom fil-bidu tal-karriera tag[hom. Giuni Russo kienet filqu//ata tal-popolarita. I Gatti Di Vicoli Miracoli kienu fost l-aqwa komi/i dak i]-]mien. Sandy Marton kien ukoll on top, anki fix-xena internazzjonali. Kont in]omm kuntatt kontinwu mal-organizzatur Vittorio Salvetti u l-pre]entaturi Claudio Cecchetto u Ramona Del’Abate. Mag[hom stajt na[dem u ninnota sserjetà kbira li kienu [admu biha. Kien reklam mill-isba[ g[at-turi]mu Taljan lejn pajji]na.” Id-diski fl-armaturi

Nissel memorji sbie[ Dwar dan il-kun/ert, il-memorja tieg[u ;abet lil Dr Toni Sant, mag[ruf sew fil-mu]ika lokali, biex jiftakar li kien hemm wara rehearsal li kellu malband li kien ikanta mag[ha, Structure. Marlene Abela, li kienet attiva fuq Radju Malta, tistqarr li kienet hemm filwaqt li Mark Grima, li fit-tmeninijiet kien wie[ed mis-sostenituri l-kbar li welled id-divertiment f’Paceville u wie[ed mis-sidien tal-famu] Raffles, f’St Andrew’s, jg[id li xi mkien g[andu Beta video ta’ dan il-kun/ert. Alex ‘Reflex’ Grech jg[id li dan lavveniment “qisu lbierah, mur g[idli li g[addew 30 sena”. Karmelo D’Amato, li jippre]enta programm tal-mu]ika Taljana fuq One, jg[id li kien g[adu ]ghir i]da kien mar g[all-kun/erti li jiftakarhom sew. “Mur g[idli li wara kelli nippre]enta programm tal-mu]ika Taljana”. L-eks Ministru Laburista Joe Grima, dak i]-]mien responsabbli millMinisteru tat-Turi]mu, fuq il-facebook jikteb hekk: “Il-kapulavur talMinisteru tieg[i 30 sena ilu. Kellu ji;i Isle of MTV, 25 sena wara, biex ila[[aq mal-folol li ;ab warajh

U xi ;img[a u nofs wara, fl-armaturi kkuluriti b’dawk il-qxur tal-kartun talLong Plays, kien hemm ukoll dak talFestivalbar, bil-qoxra safra. L-armaturi tal-[wienet tad-diski ta’ D’Amato, lExotique, ir-Record Centre ta’ ta[t larkati fa//ata Galea Sluta, u l-fa//ata [amra ta’ Brizzi kienu qed jag[tu promozzjoni s[ie[a lil dan l-album, irre;g[u lura l-memorji ta’ ftit jiem ta’ dak li kien in]amm f’pajji]na.

Gianna Nannini, rebbie[a tal-Festivalbar meta kienet g[adha fil-bidu tal-karriera tag[ha

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Festi

It-tradizzjoni tal-;irja bil-vara fil-{amrun Joe Cordina

Waqt il-quddiesa tas-Sibt 31 ta’ Mejju fil-knisja ta’ San Gejtanu, il-{amrun, inqara digriet tal-Ar/isqof Pawlu Cremona li fih t[abbar li ttradizzjoni tal-;irja bil-vara filfesta ta’ San Gejtanu, kellha tibqa’ ssir. Din l-a[bar intlaqg[et b’/ap/ip, turija ta’ kemm din it-tradizzjoni hi tant g[a]i]a g[all-{amruni]i. Il-festa ta’ San Gejtanu fil{amrun hi mag[rufa sew g[allmar/i briju]i li jsiru fi Triq ilKbira San :u]epp, i]da barra dawn il-mar/i, il-festa ta’ San Gejtanu hi mag[rufa wkoll g[all-mod spettakolari li bih ilvara tidda[[al fil-knisja wara lpur/issjoni, meta r-reffieg[a bil-vara fuq spallejhom jitilg[u ji;ru d-disa’ tar;iet taz-zuntier. Din it-tradizzjoni ilha ssir issnin u qatt ma kien hemm xi in/ident serju. :ieli ;ara li lvara qisha tmil imma millewwel ti;i f’postha. I]da s-sena li g[addiet qam [afna g[ag[a g[ax hekk kif ir-reffieg[a bilvara fuq spallejhom kienu kwa]i waslu fl-a[[ar tliet tar;iet taz-zuntier, il-vara mielet fuq ;enb wie[ed u kienet qisha se taqa’ qabel ma n-nies kienu pronti u ]ammewha milli tkompli tmil. Dakinhar ;ara fenomenu g[ax in-nies, flok warrbet biex te[les mill-periklu, ;riet g[al ta[t ilvara u tellg[etha ’l fuq. Kif ilvara ;iet f’postha, tkompliet idda[la tag[ha fil-knisja. Dan l-in/ident qajjem [afna xnig[at li l-;irja kienet se titwaqqaf u dan malajr seta’ jwassal g[al xi inkwiet u g[alhekk din id-de/i]joni ta’ Monsinjur Ar/isqof u l-Kappillan kienet tassew g[aqlija mhux biss g[ax waqqfet [esrem xnig[at u polemiki, imma wkoll g[ax tat

/ans biex ti;i ppreservata tradizzjoni unika fix-xenarju tal-festi Maltin li f’dan i]]mien ta’ materjali]mu estrem u antagoni]mu g[al dak kollu li hu reli;ju], qeg[din fil-periklu li jitnaqqru minn dak li g[andu x’jaqsam mal-kult u t-tradizzjonijiet Insara. Dawk li huma inti]i f’dawn laffarijiet, jafu x’seta’ ;ara e]att u aktar u aktar dawk li saru jafu r-ra;unijiet li kien hemm g[aliex ;ara dan, mill-ewwel emmnu li dawn fa/li setg[u ji;u rran;ati u ma kellhomx g[alfejn iwasslu biex din ittradizzjoni unika tinqata’. Millbanda l-o[ra, ta’ min wie[ed jg[addi /erti osservazzjonijiet ming[ajr pre;udizzju imma importanti kemm g[al ;ie[ listorja (for the record) u kemm g[al referenza fil-futur (for future reference). Pere]empju wie[ed kien jistenna li wara dan l-in/ident, irreffieg[a u l-prokuratur jissej[u biex ji;i diskuss x’;ara jew x’ma ;arax u la ma sarx hekk, wie[ed kien jistenna li l-prokuratur jesi;i g[al seduta ma’ min hu responsabbli u jibqg[u mag[qudin b[ala tim u kow/. Pere]empju anki wara li g[adda ]-]mien, twaqqfet kummissjoni ta’ tliet persuni li kellha membru mhux mill-{amrun u li ng[atat l-inkarigu li tidde/iedi jekk il-;irja ssirx jew le, inkarigu importanti wisq biex jit[alla fuq tlieta min-nies. Ter;a’, din il-kummissjoni kellha to[ro; bil-konklu]jonijiet tag[ha sal-a[[ar ta’ Novembru 2013 u g[alkemm is-Sibt 31 ta’ Mejju 2014, iktar minn seba’ xhur wara [are; dan id-digriet, ir-rapport talkummissjoni ma ;iex ippubblikat. Lanqas kien g[aqli wkoll li l-vara ti;i e]aminata wara li g[addew ix-xhur u kien biss

Il-;irja bl-istatwa ta’ San Gejtanu. Tradizzjoni li se tibqa’ ssir

dan l-a[[ar li ng[ad li ntbag[tet g[al xi tiswija, g[alkemm forsi din tista’ ti;i sku]ata min[abba impenji tal-iskultur. Issa dan g[adda kollu u kif g[edna, semmejnieh for the record u biex ma ni;ux ikkritikati li ma g[edniex l-affarijiet kif veru saru u anki biex ma jinqalg[ux polemiki g[ax fla[[ar mill-a[[ar l-aqwa li ;ie konklu] dan ir-ri]ultat. U g[alhekk ta’ min wie[ed ifa[[ar din id-de/i]joni ta’ Monsinjur Ar/isqof u lKappillan li din it-tradizzjoni kellha tibqa’ ssir, naturalment b’/erti prekawzjonijiet biex jitnaqqsu kemm jista’ jkun xi in/identi simili.

U hawn wie[ed jista’ jag[ti su;;erimenti ta’ kif isir itta[ri;. Pere]empju min itellaq b’karozza jew ]iemel, dan jag[mel it-ta[ri; fil-korsa u allura r-reffieg[a g[andhom jag[mlu t-ta[ri; matul it-tara; taz-zuntier bi bradella finta imma li jkollha l-istess pi] talvara u tal-bradella proprja. U anki dakinhar tal-;irja, irreffieg[a jag[mlu sagrifi//ju u jastjenu mix-xorb u [ela ta’ ener;ija ]ejda. Ming[ajr [afna xeni ]ejda quddiem iz-zuntier, wie[ed jara li kollox ikun f’postu (il-konfratija mg[ollija u l-lazzijiet ta]-]raben maqfulin sew), li r-reffieg[a jing[ataw /ans biex jikkalmaw u

?elebrazzjonijiet spe/jali f’G[awdex fl-okka]joni tal-festa ta’ San :or; Fil-;ranet li ;ejjin, il-Belt Victoria u l-G]ira tat-Tliet G[oljiet se tkun qed tipprepara biex tg[ix mumenti ta’ festi spe/jali b’rabta mal-festa ta’ San :or; li ta’ kull sena ssir fil-;img[a li twassal g[at-tielet {add ta’ Lulju. L-okka]joni partikolari ta’ din issena hija l-175 sena anniversarju talistatwa ta’ San :or;, l-ewwel statwa titulari f’G[awdex. B’rabta ma’ dan lanniversarju hekk importanti, ilBa]ilika ta’ San :or; u s-So/jetà La Stella di;à //elebraw festi straordinarji f’April u Mejju ta’ din is-sena. Is-So/jetà La Stella, li hi uffi/jalment responsabbli mill-organizzazzjoni tal-festi esterni ta’ San :or; Marti, [ejjiet programm ta’ festi g[al matul il;img[a kollha li bdew nhar il-:img[a li g[adda, bl-ikla tradizzjonali tal-festa. Appuntament importanti fil-festa ta’ din is-sena hi l-wasla tar-Relikwa Insinji tad-Drieg[ ta’ San :or; talAbbazija Benedittina ta’ San Giorgio

Maggiore f’Venezja. Il-Banda La Stella se takkumpanja t-transulazzjoni mal-wasla tag[ha fil-Belt Victoria nhar it-Tlieta 15 ta’ Lulju fis-7.15 p.m. IlBanda ?ittadina La Stella se tkun qed tag[mel tmien servizzi matul il-;img[a tal-festa li jinkludu l-akkumpanjament ta’ ]ew; dimostrazzjonijiet, il-mar/ tradizzjonali u uniku mal-Banda ?ittadina King’s Own ta’ lejlet il-festa li fil-parti principali tieg[u jie[u lforma ta’ massed band, u l-akkumpanjament tal-pur/issjoni bl-istatwa ta’ San :or; tal-{add 20 ta’ Lulju. L-istess Banda La Stella lejlet u nhar il-festa tesegwixxi l-innu Immortali A San Giorgio Martire ta’ Mro. Giuseppe Giardini-Vella, b’versi tal-Prof. Luigi Billion. Il-banda tkun ta[t id-direzzjoni tas-Surmast Direttur il-Professur Joseph Vella u fih jipparte/ipaw solisti mill-Italja li jin;iebu apposta. Matul il;img[a tal-festa se jkunu qed jag[tu sservizz tag[hom tmien baned, tlieta

minnhom Maltin, f’disa’ servizzi talfesta li jibdew mit-Tlieta 14 ta’ Lulju. Il-baned Maltin mistiedna tas-So/jetà Filarmonika La Stella huma l-Banda San :or; ta’ {al Qormi, Il-Banda ?ittadina King’s Own kif ukoll dik ta’ Santa Katerina ta]-}urrieq. Il-Banda Dekana La Stella din issena se tkun qed i]]an]an sett ta’ mar/i briju]i ;odda fl-okka]joni tal-festa ta’ din is-sena, sett li ;ie rrekordjat ukoll fuq CD li jista’ jinkiseb mill-Ka]in talBanda La Stella. Appuntament ie[or ferm mistenni fil-festa ta’ San :or; huwa dak tatti;rijiet ta]-]wiemel. Dan l-avveniment sar wie[ed ferm popolari mad-dilettanti ta]-]wiemel kemm f’G[awdex kif ukoll f’Malta. It-ti;rijiet f’San :or; ]iedu [afna filpopolarità minn meta bdew isiru filg[axija ta[t id-dawl artifi/jali u ’l bog[od mill-qilla tax-xemx li ;eneralment ikun hemm kmieni waranofsin-

jikkon/entraw, u li jkun hemm tim ta’ r;iel apposta matul izzuntier biex ikunu lesti jilqg[u l-vara g[al li jista’ jkun. Dwar ir-reffieg[a, wie[ed jissu;;erixxi li ssir sej[a pubblika mill-Kappillan g[al dawk li jkunu jixtiequ jerfg[u fil-vara ta’ San Gejtanu. Ma’ din issej[a, naturalment g[andu jkun hemm marbuta /erti kundizzjonijiet u regoli fosthom ilqag[da fi]ika ta’ dak li japplika, li jkun mill-parro//a u li joqg[od fil-parro//a, li jkun lest li jing[aqad fi fratellanza, li jie[u sehem f’pur/issjonijiet o[ra fil-parro//a u fil-funzjonijiet tal-Knisja, e//. Ladarba dawn l-ir;iel u ]g[a]ag[ ji;u a//ettati li jkunu ssodisfaw il-kriterji kollha mitluba, ji;u ffurmati fi tliet timijiet. Dawn g[andhom jit[arr;u kollha l- istess azzjonijiet, irfig[ u ;iri u ma’ kull tim ikun hemm prokuratur li jie[u [sieb jag[ti s-sinjal biex il-vara timxi jew tieqaf [alli anki l-po]izzjoni ta’ prokuratur ma tkunx ta’ persuna wa[da li jaqa’ kollox fuqha, imma jkun hemm erbg[a m[arr;in ukoll g[al li jista’ jinqala’. Dawn it-timijiet jalternaw kull tliet snin biex jil[qu jakkwistaw l-esperjenza, però qabel jerfg[u jkunu jridu jag[mlu tliet snin b[ala fratelli. Permezz ta’ polza jintg[a]lu lewwel u t-tieni tim biex kollox ikun ;ust. Dawk li ma jkunx imisshom jerfg[u, g[andhom jie[du sehem b[ala fratelli filpur/issjonijiet tal-parro//a. Ma’ dawn, naturalment, jistg[u jittie[du prekawzjonijiet o[ra biex kemm jista’ jkun, jitnaqqas il-periklu jew il-[sara. U b’hekk din it-tradizzjoni tant g[a]i]a g[all-{amruni]i u g[al dawk kollha li ji;u apposta g[aliha, tkompli ssir.

har. B[al fis-snin l-img[oddija din itti;rija ssir g[ada t-Tnejn tal-;img[a tal-festa, 14 ta’ Lulju. G[ada ji;i fi tmiemu wkoll il-Victoria International Arts Festival b’kun/ert kolossali fil-Ba]ilika ta’ San :or; bis-sehem tal-Orkestra Filarmonika Nazzjonali. Il-Victoria International Arts Festival, issa fis-17–il edizzjoni tieg[u, hu preludju ta’ kultura g[all-festa ta’ San :or;, b’sensiela ta’ kun/erti li bdew fil-11 ta’ :unju li g[adda. Fil-fatt il-funzjonijiet kollha tal-Festa ta’ San :or;, b[al kull sena jistg[u ji;u segwiti fuq il-websajt tar-radju www.lbv104.com, fejn mhux biss jintwerew u jinstemg[u t-trasmissjonijiet kollha, imma jkun offrut ukoll servizz estensiv ta’ ritratti tal-attivitajiet festivi. Aktar informazzjoni fuq il-programm tal-festa ta’ San :or; jinsab fuq is-sit elettroniku tas-So/jetà Filarmonika La Stella www.lastella.com.mt.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Media

Fejn twassal din il-[arsa ‘imqarba’ ming[ajr l-ind[il ]ejjed tieg[i^

Albert Spiteri

af.spiteri@gmail.com L-azzjonijiet li ma nifhmux L-istorja li ;ibditli l-attenzjoni din il;img[a ne[odha mill-blog ta’ The Times of Malta – dan il-blog insegwih [afna g[aliex jiena kurju] nara lfehmiet tan-nies (li ji;u minn tant

Cyberspace

oqsma) dwar [wejje; li jinteressawna g[aliex jg[inuna ng[ixu flimkien a[jar. Jiena, kif jafni min isegwini, nag[]el li n[ares lejn l-affarijiet mil-lat po]ittiv; ma n[obbx nikkundanna g[aliex min[abba li naf li jiena stess g[andi d-difetti tieg[i, nixtieq li kul[add jikkumpatini, u fuq kollox jifhimni. Ir-referenza li qed nag[mel illum tmur g[al Maximilian Ciantar, i]]ag[]ug[ li, kif tg[id din il-gazzetta, “kien [oloq g[ag[a s[i[a meta laqat u tajjar ]ew;t itfal tewmin bil-karozza li kien qed isuq” tliet snin ilu, u f’dawn il-jiem kien imda[[al f’xi sitwazzjoni serja o[ra. Naqblu ]gur li meta wie[ed jinstab [ati f’sitwazzjonijiet b[al dawn ikun irid ipatti g[all-[sara li jkun wettaq fisso/jetà. Jiena ma g[andix il-[sieb li ng[addi ;udizzju fuq dan il-bniedem – anzi, appuntu nixtieq nikkummenta fuq l-akku]i u s-sens ta’ disprezz muri mill-persuni li pparte/ipaw permezz tal-kummenti tag[hom dwar din l-istorja. Minkejja li nifhem il-korla tan-nies, jiena ma nistax na//etta n-negattività esa;erata (u forsi anki s-sens ta’ nuqqas ta’ [niena) f’dawn il-kummenti. In[ossni skantat kif minkejja li dawn

il-kummentaturi huma persuni intelli;enti, [add minnhom ma jag[mel su;;eriment biex is-so/jetà tipprote;i ru[ha minn sitwazzjonijiet b[al dawn mhux sempli/ement billi tie[u l-e[fef triq u, f’dan il-ka], tix[et lil dan i]-]ag[]ug[ il-[abs ‘u tarmi /-/avetta’, kif kien hemm min ikkummenta. L-impressjoni li jiena nie[u minn din l-istorja hi li dan i]-]ag[]ug[ irid jibqa’ jippersisti fl-im;iba antiso/jali tieg[u – huwa jag[tini l-impressjoni li jrid jisfida lis-so/jetà b’mod li jin[ass u b’mod li jidher. Rieda tajba f’;ie[na stess A[na ng[ixu f’so/jetà li g[andha mfassal g[aliha pjan li minnu tib]a’ to[ro; – ng[idu a[na, it-tfal # i]]g[a]ag[ li jsibuhom komdi fis-sis-

tema edukattiva li g[andna huma mfa[[rin u meqjusin b[ala persuni retti u li jonoraw lis-so/jetà; dawk li ma ja//ettawx l-iskola u jixtiequ jfasslu g[alihom [ajja mibnija fuq sfidi o[rajn (li jmorru ’l barra min-norma) jitqiesu b[ala l-protestanti li j[ammrulna wi//na. Jiena nib]a’ li r-riga li qed inkejlu lmiri so/jali tag[na biha hi distorta. A//ettajna g[al ;enerazzjoni wara o[ra l-istess sistema li tatna dejjem l-istess ri]ultati. X’jiswa li jkollok tifel li j;ib il-full marks l-iskola imma jkun qisu //assat? X’tie[u minnu s-so/jetà bniedem b[al dan? Kemm, fil-verità, is-sistema edukattiva tag[na t[ejji lit-tfal tag[na biex ikunu r;iel u nisa sodi? Fl-istess blog, il-{amis kiteb xi [add din l-istorja dwar ]g[a]ag[ bi problemi L-inkwiet bejn is-Sunni u x-Xiti Dak li qed ji;ri fl-Iraq ma jag[mel l-ebda sens ming[ajr almenu xi ftit tag[rif dwar il-firda kbira fir-reli;jon Musulmana, l-I]lam, bejn is-Sunni u x-Xiti. Fl-Iraq, il-ma;;oranza talMusulmani huma Xiti, filwaqt li din mhix sitwazzjoni komuni f’pajji]i li j[addnu t-twemmin I]lamiku.

Salvu Felice Pace sfelicep@go.net.mt

Kummenti dwar websajts li ]ort

Kull referenza online dwar dawn i]-]ew; gruppi Musulmani tistma li fid-dinja I]lamika n-numru ta’ Musulmani Sunni huwa ta’ madwar 90 fil-mija u l-bqija biss huma Xiti. Is-Sunni jiddominaw l-Asja t’Isfel u tal-Lvant, fi/-?ina, fl-Afrika u fiddinja G[arbija. Ix-Xiti huma numeru]i aktar fl-Iraq, fl-Iran, filBahrain u fl-Azerbaijan. Ir-reli;jon Musulmana taf il-bidu tag[ha fis-seklu sebg[a meta fis-sena 622 kien twaqqaf l-ewwel Stat I]lamiku fl-Arabja Sawdija. Il-firda bejn dawn i]-]ew; gruppi fl-istess reli;jon se[[et fis-sena 632 meta ma kienx hemm qbil dwar is-su//essjoni valida tal-fundatur ta’ din ir-reli;jon, il-Profeta Mohammed. Kien hemm ukoll gwerer bejn dawn i]-]ew; gruppi kif qed ji;ri llum fl-Iraq.

mentali – ;rajja li se[[et tassew lil din il-persuna li kitbitha hawn: “Kelli biex nie[u [sieb lil din it-tifla ta’ sittax-il sena; kienet imqarba u [add ma kien isibilha tarf. Jiena tlabt bil[niena g[all-g[ajnuna. Imma l-unika risposta kienet li jekk twe;;a’, ne[duha l-isptar. “Imma l-isptar, kulma kont tag[mel kien biss toqg[od tara t-televi]joni, u torqod, u tara t-televi]joni... U jiena qatt ma kelli /-/ans nitkellem mag[ha b’mod privat g[aliex dejjem kien ikun hemm xi [add fil-kamra. “Anki n-nurses kienu jsej[uli mi;nun g[ax kont qed nipprova nifhimha; jekk kienet tirribella kienu jix[tuha f’kamra apposta. “Ji;ifieri din is-sezzjoni ma hi m[ejjija tajjeb xejn. I]-]g[a]ag[ li jkollhom problemi mentali g[andu jkollhom /entru fejn jistg[u jsibu skop u gwida biex jiddrittaw [ajjithom. “G[andu jkun hemm tim im[ejji apposta, kif g[andhom ukoll ikunu mg[allmin u ppreparati tajjeb il-;enituri u l-familjari biex jag[rfu jittrattaw lil uliedhom bi problemi mentali.” G[al wie[ed ie[or mill-kummentaturi li jmissu jaf a[jar: “Is-so/jetà g[andha tkun fuq kollox im[arsa minn dawn il-psikopati/i aggressivi.” O[ro; il-g[a;eb, jag[rafhom, jakku]ahom, jippro/essahom u jikkundannahom! Min hu l-proxxmu tieg[i^

Jekk inkunu sin/ieri mag[na nfusna u nimma;inaw ]ag[]ug[ ta’ g[oxrin sena jintbag[at g[axar snin [abs – ji;ifieri meta jkun skonta s-sentenza, dan il-bniedem ikun g[adda terz ta’ Websajt li tag[ti tag[rif dettaljat dwar il-;lied li kien hemm dwar din is-su//essjoni u dwar kif dawn i]]ew; gruppi jag[tu interpretazzjonijiet differenti tal-Koran, il-kitba mqaddsa g[all-Musulmani, hija din: http:##www.bbc.com#news#worldmiddle-east-16047709. L-istati ]-]g[ar

B[ala stat sovran ]g[ir, Malta minn dejjem kellha interess li tipparte/ipa f’kull attività internazzjonali li tinvolvi stati o[rajn meqjusa wkoll b[ala ]g[ar. In-Nazzjonijiet Uniti ddedikat din is-sena 2014 b[ala s-Sena tal-G]ejjer Stati }g[ar li qed ji]viluppaw. Skont tag[rif mog[ti minn Lino Briguglio, li jispe/jalizza f’dan issu;;ett, Malta kienet membru talAlleanza G]ejjer Stati }ghar fi [dan in-Nazzjonijiet Uniti, i]da meta Malta da[let fl-Unjoni Ewropea, fl2004, kellha t[alli din l-Alleanza g[ax tilfet l-istatus ta’ pajji] li kien g[adu qed ji]viluppa. Fl-Università ta’ Malta hemm istitut dedikat g[ar-ri/erka dwar aspetti ekonomi/i, so/jali u

[ajtu l-[abs – x’se jirri]ultalna? Nemmnu tassew li l-[abs hu post ta’ riforma, li jag[ti gwida biex dak li jkun jg[ix [ajtu a[jar? Min jaf kieku minflok il-[abs, dan i]-]ag[]ug[ ikun irreklutat b’ordni talQorti fl-Armata? Ji;ifieri l-Armata jkollha sezzjoni spe/jali apposta g[al dawk il-persuni li, biex inqeg[idha fi kliemi u nag[ti definizzjoni g[allim;iba antiso/jali tag[hom, ‘ma jafux jidderie;u l-ener;ija mqanqla ta’ ;o fihom’. F’daqqa wa[da, minn bniedem qieg[ed, g[andek ]ag[]ug[ bi programm, iqum filg[odu biex imur g[axxog[ol, u xog[ol li jitg[allem i[obb u li jiddedika ru[u g[alih; qed jaqla’ lpaga b[al kul[add, qed joqg[od g[addixxiplina b[as-suldati l-o[ra s[abu, qed jie[u ta[ri; imprezzabbli, li jinkludi wkoll ta[ri; ma’ armati kbar u stabbiliti barranin, u qieg[ed hekk jibni lorgolju fih innifsu. U f’daqqa wa[da ma jkollux g[alfejn ‘jitkessa[‘ iktar g[ax ma jkollu g[alfejn jipprova xejn lil [add. U bniedem hekk, jiena ma g[andix dubju, jibbrilla u jispikka malbqija g[aliex ikollu fih ener;ija li lo[rajn, g[aliex issoppressati misso/jetà, lanqas biss ikunu jafu li jkollhom fihom. Mill-[abs x’jirri]ulta? U minn karriera fl-Armata x’jirri]ulta? Li kieku jkun ibnek dan il-bniedem li qed ‘jitkessa[‘ fis-so/jetà, inti, liema mi]]ew; sitwazzjonijiet tag[]el g[alih? * ASTERISKA, g[aliex hawn jitressqu punti lill-qarrejja biex flimkien nag[rfu aktar kemm dak li ji;ri madwarna hu parti s[i[a minn [ajjitna.

;eografi/i ta’ g]ejjer u stati ]g[ar. Listitut ]viluppa minn programm ta’ studji relatati ma’ dan is-su;;ett li kien tnieda ta[t il-kappa talFundazzjoni g[all-Istudji Internazzjonali u finalment kien twaqqaf flUniversità fl-1989. Illum dan l-Istitut g[andu korsijiet akkademi/i fi klassi ta’ MA u ta’ Diploma. Ir-ri/erka tag[ti importanza kbira lill-kun/etti ta’ vulnerabbiltà u elasti/ità kemm tal-g]ejjer kif ukoll ta’ stati ]g[ar. L-istitut g[andu websajt b’tag[rif interessanti: www.um.edu.mt#islands. Paul Attard

B[ali na[seb li kien hemm [afna Maltin u G[awdxin li malli semg[u bil-mewt ta’ Paul Attard [assew li kien miet xi [add li kienu jafuh, anki jekk b[ali la qatt kellmuh u lanqas kellhom l-opportunità li ja[dmu mieg[u jew qribu. Kont naf biss dwar xog[lu, spe/jalment fl-MCAST u fil-Fondazzjoni tal-Konkatidral ta’ San :wann. Inkitbu [afna kummenti ta’ apprezzament. Malta taf tnissel ir;iel u nisa li ja[dmu u j[allu warajhom vojt g[ax kienu tassew nies spe/jali.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Reli;jon

ILLUM IL-{ADD Il-15-il {add Matul is-Sena

Ittra tal-Mulej

Dalg[odu rajtek tqum. Kont qalbi qawwija li se tkellimni, imqar biex tirringrazzjani ta’ xi [a;a tajba li ;ratlek ilbiera[, imma int kont mehdi wisq fi [sibijiet dwar x’se tilbes g[ax-xog[ol. Er;ajt stennejtek int u ddur mad-dar qabel titlaq, xtaqtek waqaft g[al ftit sekondi biex tg[idli bon;u, imma ma kellekx mo[[. F’[in minnhom rajtek bilqieg[da g[al xi kwarta, ma kellek x’tag[mel xejn [lief tistenna, imbag[ad qomt bilwieqfa f’salt, [sibtek ridt tkellimni, imma int qbadt it-telefon u qbadt tkellem lil s[abek. Rajtek fuq ixxog[ol u stennejtek bil-pa/enzja l;urnata kollha b’dak kollu li kellek x’tag[mel, l-inqas [a;a li kellek f’mo[[ok kienet li toqg[od tkellimni, imma ma jimpurtax il-;urnata twila u g[ad baqa’ /ans u [in biex tkellimni ftit. Qabel bdejt tiekol rajtek t[ares madwarek ’l hemm u ’l hawn – forsi st[ajt tellimni quddiem s[abek. Wara xxog[ol int mort id-dar, hemm ukoll int kont tidher li g[andek [afna x’tag[mel. Meta lestejt rajtek tixg[el it-televixin. Ma nafx x’jog[;bok

imma ninnota li kuljum tixeg[lu u tqatta’ ftit [in mhux [a]in quddiemu, allavolja xi drabi ma tantx ikun hemm x’tara, imma inti tibqa’ quddiemu tistenna, tisma’, tara, u ma ta[seb f’xejn. Jien komplejt nistenna sakemm int er;ajt kilt u bqajt tara l-programmi, imma lili bqajt ma g[idtli lanqas kelma wa[da. Imbag[ad rajtek tag[ti l-lejl it-tajjeb lil tal-familja. Kien sar il-[in biex tintefa’ fis-sodda, hemm ukoll na[seb li kont g[ajjien wisq g[ax malajr marret g[ajnek bik. Nifhimha. Ma ;ara xejn. Int ma tirrealizzax li jien dejjem hemm g[alik. G[andi pa/enzja kbira u kapa/i nistenniek [afna aktar milli qatt tista’ timma;ina. Jien tant in[obbok li nibqa’ nistenna minn g[andek imqar [sieb jew talba jew kelma ]g[ira,. Mhux fa/li taqbad diskursata ma’ xi [add li ma jkellmekx lura. Issa sarlek il-[in biex ter;a’ tqum u jien se nibqa’ nistenniek bil-pa/enzja kollha. Fidu/ju] li llum se ssib ftit [in g[alija. Il-;urnata t-tajba. L-ikbar [abib tieg[ek, IL-MULEJ

G[ad fadal b]onnu s-Sa/erdot^

San :wanni Pawlu II wie;eb g[al din il-mistoqsija: “IS-SA?ERDOT HU ME{TIE: G{AX KRISTU HU ME{TIE:. Anzi s-sa/erdot hu me[tie; illum aktar minn qabel g[ax Kristu hu me[tie; illum, ferm aktar minn qatt qabel. Ir-Rag[aj it-Tajjeb hu me[tie; illum, aktar minn qabel.” U darba o[ra qal: “ALLA G{ANDU B}ONN ILBNEDMIN”. “Id-dinja g[andha b]onn issa/erdoti. Il-bnedmin g[andhom b]onn ta’ sa/erdoti. Mela ssa/erdot hu b]onju] daqs il-mel[ u d-dawl: Ming[ajr mel[, kollox jit[assar Ming[ajr dawl, kollox imut.”

{SIEB

Biex insalvaw irwie[na jiswielna ferm li nkunu nafu lil min na[arbu – San Tumas d’Aquino

{are; ji]ra’...

Isaija 55,10-11< Salm 64< Rumani 8,18-23< Mattew 13,1-23 Fr Charles Fenech, OP Il-{sieb F’liema direzzjoni sejjer fil-[ajja tieg[ek? Dejjem teqred… dejjem tgerger aktar ma jg[addIl-Mulej illum jag[mlilna sfida: “Min g[andu widnejh [a jisma’.” Hi sfida iebsa i]da reali. {afna drabi a[na ma rridux nisimg[u lill-Mulej jew

nag[mlu tabirru[na li ma smajnihx g[ax ma rridux min jinda[lilna fittip u l-mod ta’ [ajja li qed ng[ixu. XEWK U FROTT huma ]-]ew; realtajiet tal-[ajja tag[na. Frott u Xewk li jfissru mumenti sbie[ u o[rajn inqas sbie[ i]da li l-Mulej iridna ng[ixuhom fid-dawl tal-kelma tieg[u. Huwa Hu l-bidwi li ji]ra’, huwa Hu li jsaqqi, huwa Hu li ja[sad. Hemm b]onn li qalbna tkun qalb fertili g[all-kelma tieg[u. {ajjitna tag[mel sens jekk nisimg[u l-kelma ta’ Alla u n[arsuha. Dak biss jista’ jkun ta’ ;id u ta’ sens g[all-[ajja tag[na. Ma na[lux [in niskandalizzaw irwie[na b’dak u bl-ie[or jekk wara kollox a[na stess ma a[niex ta’ e]empju tajjeb g[al dawk ta’ madwarna. Ilkelma tal-Mulej hi /ara llum dwar dan. Hemm b]onn li na//ettaw ilkelma ta’ Alla u nifhmuha sew. Il-Kelma Fl-Ewwel Qari mill-Ktieb ta’ Isaija g[andna lill-Profeta j[e;;e;

lil-Lhud fl-e]ilju biex ifittxu lil Alla u jafdaw fih min[abba li l-kelma tieg[u g[andha qawwa kbira. FisSalm 64 g[andna l-messa;; li ]]errieg[a hi l-Kelma ta’ Alla li jekk taqa’ f’art tajba tag[mel [afna frott. Fl-Ittra lir-Rumani g[andna lil San Pawl jurina li meta dineb, il-bniedem kaxkar mieg[u fil-[a]in il[olqien stess, b’mod li meta feda lbniedem dan sar ja//etta, jifhem u jg[ix din il-kelma. Il-{ajja 1. Kemm tassew g[andek g[al qalbek il-kelma ta’ Alla? Kemm tassew taf dwarha? 2. Kemm tassew din il-kelma qed tipprova tg[addiha fl-g[ajxien tal[ajja tieg[ek ta’ kuljum? 3. Kemm tassew qed tapprezza li permezz ta’ din il-kelma qed jasallek il-messa;; ta’ salvazzjoni lilek u lill[olqien kollu? 4. Il-kelma ta’ Alla g[adha l-fanal

li permezz tag[ha qed nara fejn nimxi? 5. Kemm qeg[din ng[inu lil xulxin biex nag[mlu l-frott fil-[ajja tag[na? Id-Djalogu Mulej, ag[mel li na//etta l-kelma tieg[ek u ng[ixha jum wara jum.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Opinjoni

Il-librar ta’ Francis I Sfond Storiku

Dun Pawl Camilleri Opinjonista pauca43@gmail.com

Fran;isku I (12.09.1494 – 31.03.1547) kien Re ta’ Franza mill-1515 sakemm miet – 32 sena. Kien iben Charles, Konti ta’ Angouleme. Sar Re wara kun;inuh Louis XII, li miet bla ma [alla eredi maskili. Kien protettur ;eneru] tal-arti, u beda r-Rinaxximent Fran/i] billi ;ibed [afna artisti Taljani lejn ilKastell tieg[u ta’ Chambord: fosthom lil Leonardo da Vinci, li [a mieg[u l-famu]a Mona Lisa. Fi ]mienu xtered Protestanti]mu fi Franza, u beda l-kolonjali]mu Fran/i], wara l-iskoperti ta’ [afna artijiet. Kien involut personalment fi gwerer kontra r-rival il-kbir tieg[u Charles V, Imperatur tasSagru Imperu Ruman. Qatt ma kiseb, kif xtaq, l-alleanza ta’ Neriku VIII tal-Ingilterra. Aneddotu. Ir-Re Francis I, ta’ Franza, kellu b[ala librar tallibrerija vasta tieg[u, lill-famu] Duval. Kien intelli;enti [afna. I]da [afna drabi – forsi g[ax kien intelli;enti – lil min kien jistaqsi xi [a;a, kien wie;eb: “ma nafx”. Darba [abib tieg[u qallu, “imma r-Re j[allsek biex tkun taf!” Duval wie;bu: “irRe j[allasni g[al dak li naf. Kieku j[allasni g[al dak li ma nafx, lanqas it-te]ori kollha tas-Saltna ma jkunu bi]]ejjed.”

Kummenti

• Kemm ta[seb li taf? Duval, lill-[abib tieg[u wie;bu tajjeb Kien realistiku, intelli;enti u umli. Proprju g[ax kellu dawk ilkwalitajiet ma kienx diffi/li g[alih jirrealizza kemm kien limitat meta kien imqabbel ma’ dak li wie[ed jista’ jkun jaf. Il{add li g[adda, fil-{sieb Finali, ikkwotajna lil Will Rogers li kiteb: “a[na lkoll injoranti … f’su;;etti differenti”. Min jaf kollox, [lief Alla wa[du? Imbag[ad illum, meta hawn tant x’issir taf. L-umli jkun g[aqli fir-risposti, u dejjem lest li jitg[allem i]jed minn kul[add. Hu sinjal ta’ kobor morali li wie[ed ikollu t-tendenza li jibqa’ jitg[allem, b’kull mod. Anki fir-reli;jon. Kif tista’ tiffa//ja d-dinja tal-lum, bil-problemi kollha tag[ha, bil-ftit tag[lim li [adt sal-Gri]ma? • Qieg[ed f’xi gwerra, ma’ xi rival tieg[ek – b[ar-Re Francis? Jekk iva, ma nimma;inax li se tkun fl-A[barijiet.

B[al-log[ba tal-ballun

Patri Mario Attard OFM Cap Opinjonista

Anki int u jien g[andna b]onn nit[arr;u fil-virtujiet [alli l-log[ba tal-[ajja nilag[buha b’onestà, b’genero]ità u b’g[aqal kbir

ssa li t-turnament tat-Tazza tad-Dinja wasal fil-gran final tieg[u, wie[ed bir-ra;un jistaqsi: “X’se ji;ri minn g[ada?” It-twe;iba ovvja li titlag[li f’mo[[i hija li wara ji;i s-sajf. U s-s[ana tnessina mis-s[ana l-o[ra li [assejna meta ttimijiet favoriti tag[na sfaw maqlug[a ’l barra! Imma l-ba[[ li ja[kem l-istejdums ;ganteski li nbnew b’tant polemika filBra]il u s-silenzju tas-sapporters storbju]i, li taqtg[u b’sikkina, iwassallni biex nistaqsi mistoqsija o[ra importanti: “X’g[andu x’jaqsam il-futbol ma’ [ajjitna?” Ta’ wie[ed li j[obb il-log[ob tal-ballun ma nistax ma nitbissimx! U nitbissem l-g[aliex ir-rabta bejn il-log[ba tal-ballun u l-[ajja hija pin;uta! {a nsemmi biss xi ftit e]empji. Fil-[ajja min jimxi g[al rasu je[odha g[al rasu. Biex nirba[ irrid ikun parti minn tim! B[all-futbol hux! It-tim tajjeb mhuwiex dak mimli stilel. Lanqas dak li g[andu l-plejers tieg[u li jiswew u jda[[lu l-miljuni fi bwiethom! Le! Tim tajjeb hu dak li l-plejers tieg[u kapa/i jilag[bu flimkien. Kapa/i jsiru [a;a wa[da kontra t-tim oppost! Mela waqt il-problemi ejjew inkunu kompatti u mhux kul[add ifendi g[al rasu! X’ji;ri jekk nimxi kif jaqbel lili? Naqa’ f’po]izzjoni irregolari! Offside! Nista’ niskurja! G[ax ir-referee, li jirrappre]enta n-normi tal-log[ba, isaffar! U jg[idli: “Offside!” U ejja ma nqa]]i]hiex! G[ax jekk nipprotesta i]]ejjed, g[ax minfuq nippretendi li nie[u dak li mhux tieg[i, mhux ovvja li se jurini l-karta s-safra! Kemm-il darba jien u int naqilg[uha. {u mis-sewqan. Iva g[andi tabella daqsiex biex ma nipparkjax hemm! G[aliex, minn tant postijiet disponibbli, xorta wa[da ipparkjajt proprju hemm? U, g[ax ipparkjajt bl-addo//, ;ejt sanzjonat. Bag[tuli lmulta. B[al meta ng[addi sfraxxnat minn ta[t il-mina ta’ Santa Venera u l-kamera tag[mel xog[olha! Ti;idli r-ritratt! Issa jekk ir-ritratti l-o[rajn ng[o]]hom dan ]gur li nkun irrid inqattg[u bir-rabja li ta[kimni! G[ax ;ejt immultat 80 ewro! Iz-zalza og[la mill-[uta! U din l-g[a;la kollha biex infittex nasal id-dar [a nara l-log[ba tat-tim favorit tieg[i li spi//a biex kellu jippakkja l-bagalji u jmur lejn daru bil-kwiet! Fil-log[ba ;ieli jkun hemm min jirrikorri g[al diversi fawls

Imma l-Gwerra bejn l-individwi u l-familji j;ibu mag[hom [afna tbatija wkoll. Nifhem li mhux kull tilwima bejn il-bnedmin ikollha soluzzjoni fa/li u ta’ malajr. Imma b’idek fuq ilkuxjenza quddiem Alla, tista’ tg[id li g[amilt kulma stajt biex tevitaha jew biex ittemmha? Ma tit[ajjarx issib xi forma ta’ medjatur li jista’ jg[in biex tinstab soluzzjoni? Mahatma Gandhi kien qal li “jekk in[addnu l-prin/ipju g[ajn g[al g[ajn u sinna g[al sinna, id-dinja timtela b’g[omja u nies bla snien”. Lanqas gwerra bierda mhi soluzzjoni. Fittex li tibni mill-;did pontijiet man-na[a l-o[ra, biex tinstab il-pa/i. • Trid tisma’ xi [a;a minn dak li kitbu fuq l-injoranza? Ok mela. Confucius: “il-veru intelli;enza hi li tag[raf il-kobor talinjoranza tieg[ek”. George Bernard Shaw: “attent g[al tag[rif falz, g[ax hu ferm iktar perikolu] mill-injoranza”. Dalai Lama: “Meta l-injoranza hi l-img[allem tag[na, m’hemmx ilpossibbiltà ta’ pa/i vera”. Will Durant: “l-edukazzjoni hi liskoperta progressiva tal-injoranza tag[na”. John F. Kennedy: “l-injoranza ta’ votant wie[ed f’demokrazija hi periklu g[assigurta’ ta’ kul[add”. Benjamin Franklin: “it-tar;a ta’ barra tat-tempju tal-g[erf hu l-g[arfien tal-injoranza tag[na”. William Shakespeare: “m’hemmx dlam [lief l-injoranza.” Leo Buscaglia:“jekk m’g[andix g[erf nista’ ng[allmek biss l-injoranza”.

Tbissima

{afna nisa jgergru li l-ir;iel mhux kollha jg[inu daqskemm jistg[u fix-xog[ol tad-dar. Marlene ma kinetx e//ezzjoni. Wara li marru d-dar mill-isptar bit-tarbija l-;dida lil Joe qaltlu jibdel il-[arqa lit-tarbija. “Nag[milha darb’o[ra. L-g[ada re;g[et talbitu. Meta re;a’ rrifjuta, Marlene qaltlu li hu kien qalilha darb’o[ra. “Imma ma fhimtnix sew ta. Jien g[edtlek meta jkollna tarbija o[ra”. – G[id il-veru, tag[ti sehmek fil[ajja tal-familja?

{sieb finali: “T[allix ilbiera[ je[odlok [afna mil-lum”. Int t[alli xejn il-passat i[awdek u jfixklek? M’g[andux ikun.

biex iwaqqaf l-avversarju. Hawn /erti fawls li jkunu ;enwini. B[al, ng[idu a[na, meta ]ew; plejers da[lu f’xulxin waqt li ttnejn ;enwinament kienu sejrin g[all-ballun. F’dan il-ka] irreferi jibg[at g[all-istre/ers biex jo[or;u l-plejers mill-grawnd [alli l-log[ba tkun tista’ titkompla. Fil-[ajja, wkoll [bieb, ;ieli ji;rulna ;rajjiet fejn ma nkunux [atja g[alihom. F’mo[[i ji;uni l-in/identi. Dawn huma parti mill-[ajja. Wie[ed jifhimhom. I]da hemm /erti fawls li jkunu ippjanati. B[al, ng[idu a[na, /erti tekils kattivi u vendikattivi li l-g[an a[[ari tag[hom hu li mhux biss iwaqqfu l-avversarju milli jiskorja imma wkoll li jwe;;g[uh. Hu bir-ra;un li hawn ir-referi juri l-karta l-[amra. Ji;ifieri jke//i lill-plejer li jikkommetti dawn it-tip ta’ fawls mill-grawnd. L-istess b[alma ji;ri lil dawk fostna li jirrikorru g[al /erti reati b[al frodi, qtil premeditat, serq, tix[im u [wejje; kriminali o[ra. Is-so/jetà, permezz tal-qrati, turi l-karta l-[amra lill-persuni li jirrikorru lejn dawn l-g[emejjel li je[duha qatta bla [abel kontra l-li;i. Is-so/jetà twarrab lil dawn il-persuni mil-log[ba tal-[ajja /ivili sakemm dawn it-talin iqattg[u ]mien ta’ restawrazzjoni sabiex wara jkunu jistg[u jer;g[u jid[lu mill;did fil-log[ba so/jali. Ovvjament fil-futbol te]isti wkoll l-ammonizzjoni verbali tarreferi. Fil-fatt, xi referis, qabel jag[mlu de/i]jonijiet ta’ ammonizzjoni formali jew tke//ija, i[obbu jirrikorru g[at-twiddiba verbali. Bir-ra;un kollu jemmnu li bil-kelma t-tajba jafu jo[or;u l-far mit-toqba. Kemm persuni l-Mulej jibg[atilna, minn ]mien g[al ]mien, biex, b[al dawn ir-referis ta’ kuxjenza, bihom jag[tina /ans intejbu [ajjitna! Li naqg[tu minna tipi ta’ m;iba li j[ammrulna wi//na u li jka]bru lil dawk li nkunu g[amilniehom vittmi tag[na b’g[emilna! Mela jiddependi minni u minnek li nag[tuhom widen! Fl-a[[ar nett, tim tajjeb jittrenja b’g[aqal u bi professjonalità liema b[alha! Anki int u jien g[andna b]onn nit[arr;u filvirtujiet [alli l-log[ba tal-[ajja nilag[buha b’onestà, b’;enero]ità u b’g[aqal kbir. G[ax [ajja milg[uba b’reqqa dda[[alna lkoll fir-ritmu wie[ed tar-reb[a fuq l-avversarju, il[a]en. Dan hu l-gowl tal-[ajja! L-istess b[al-log[ba tal-ballun!

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Kur]itajiet

Mudella da[let soru wara ‘terremot intern’

Mudella Spanjola ta’ su//ess da[let soru wara li ]aret Fatima fil-Portugall fejn [asset ‘terremot intern’ li bidlilha [ajjitha. Olalla Oliveros ng[aqdet mal-Ordni ta’ San Mikiel g[ax [asset lil Alla jsej[ilha g[al mieg[u. “Alla qatt ma jie[u ]ball,” qalet l-eks mudella. “Talabni jekk ridtx nimxi warajh u ma stajtx ng[idlu ‘le’,” qalet f’intervista li kellha mal-magazin Nation Catholic Register. L-a;ent li kien jie[u [sieb linteressi kummer/jali tag[ha qal li Oliveros ma [allietx ilkarriera ta’ mudella g[ax kienet sejra lura. Fil-fatt, fl-istess ;img[a li dde/idiet li t[alli l-immudellar kienet g[adha kemm kellha offerta biex ta[dem f’film. Il-mudella [adet dan il-pass erba’ snin ilu imma kien dan la[[ar li tkellmet fil-miftu[ minn xiex g[addiet. F’xi ritratti tidher liebsa ta’ soru imma ammettiet li g[all-ewwel [assitha assurda liebsa ta’ soru.

Olalla Oliveros, minn mudella Spanjola (ritratt fuq, lemin), g[al soru (ritratt fuq, xellug)

Hitler kien ida[[al il-flus kull fejn jidher wi//u, inklu] il-bolli

Hitler kien iqarraq fil-[las tat-taxxa

Skont dokumentarju li ntwera dan la[[ar fuq Channel 5 fl-Ingilterra jirri]ulta li Adolf Hitler kien iqarraq meta jimla l-formoli tat-taxxa tad-d[ul u meta miet kellu jag[ti lill-Istat aktar minn ]ew; miljun ewro li ma riedx i[allas. Il-programm The Hunt for Hitler’s Missing Millions juri li d-dittatur :ermani] fl-a[[ar ta’ [ajtu kellu ;id ta’ kwa]i erba’ miljun ewro li g[amilhom b’diversi modi. Fost dawn kien hemm li kellu jit[allas ta’ kull diskors li jag[mel, li jag[mel copyright limma;ni tieg[u, li jit[allas kull darba li wi//u deher fuq il-bolli :ermani]i u

Rieqda reb[et miljun dollaru... imqajma reb[et seba’ miljun

Maria Digel minn Winnipeg fil-Kanada [olmot li reb[et miljun dollaru meta kienet rieqda. Ftit sig[at wara, meta qamet, reb[et seba’ miljuni. Il-mara qalet li fil-[olma tag[ha qassmet il-flus lil uliedha. Issa qed tg[id li lanqas jekk trid mhi kapa/i qatt to[lom li tirba[ seba’ miljuni kif se[[ tassew. Il-mara ilha tilg[ab l-istess numru g[al dawn l-a[[ar 30 sena. In-numri jirrappre]entaw l-etajiet tal-familja tag[ha meta emigraw lejn il-Kanada snin ilu kif ukoll id-data meta ni]lu l-art. Digel qalet li se tqassam il-flus lill-membri tal-familja tag[ha imma se ]]omm xi flus g[al ka]i ta’ emer;enza. “Jien ng[ix [ajja sempli/i,” qalet il-mara. “M’g[andix b]onn xi appartament lussu]. Kuntenta kif jien.”

Maria Digel> [olma li fir-realtà saret akbar

li minn kull ktieb tieg[u Mein Kampf li jinbieg[ jing[ata per/entwali b[ala [las. Il-ktieb kien jing[ata b’xejn lil kulmin ji]]ewwe; b[ala rigal millIstat. Dr Chris Wetton, li kiteb ktieb dwar il-finanzi ta’ Hitler, isostni li d-dittatur kien i[obb [afna l-flus imma kien i[oss li ma kienx denju g[alih li j[allas it-taxxi fuqhom. G[alhekk kien jara kif jag[mel biex jevita li jag[mel dan. Hitler kien ibag[bas fil-formoli tattaxxi anki qabel ma sar kan/ellier tal:ermanja u din ‘il-marda’ [akmitu aktar ma [akem lil pajji]u f’idejh.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Passatemp

Mimdudin> 1. Wild it-ti;ie;a (6) 3. Raqqad bi//a biex jag[mel xitla ;dida (6) 7. Tne[[i l-ilma ta’ ;ot-tank (7) 8. Lingwa li [add m’g[adu jitkellem biha (5) 9. Li g[andha tog[ma mhux [elwa (5) 10. Kasbar [wejje; reli;ju]i (9) 11. Mhux pja/ir issir wa[da bejn ]ew; karozzi (5) 13. Li jg[ixu jew jibqg[u g[al dejjem (6) 15. Stedin li jinbidel g[al dak li hemm miktub g[alik (6) 17. Opra kbira tal-ba[ar li [afna drabi hi u]ata g[as-sajd (5) 21. Kollu ponot ]g[ar (9) 23. Aktar ma tie[u minnha aktar tikber (5) 24. T[oss b’idejk (5) 25. Il-bejjieg[ tal-la[am ju]aha kwa]i l[in kollu (7) 26. Bi]a’ kbir (6) 27. Bejn wie[ed u ie[or jew qrib flin[awi (6)

Weqfin> 1. Lsien tan-nar (6) 2. M’g[adhiex aktar ;dida, b[al bolla b’daqqa ta’ timbru (5) 3. {ut li ftit hawn min jikolhom (5) 4. {alib … …, li ma jkunx fil-flixkun (3-4) 5. Dejjem sejjer fuq xog[lu. Qatt m’hu passiv (5) 6. Kitba ta’ ;rajjiet kif se[[ew wara xulxin matul is-snin (6) 7. Jekk t[awwad ir-rotta, tkun tista’ tqattag[ha u tikolha! (5) 12. Min hu interessat ma tantx ida[[al idejh malajr ;o fih! (3) 14. Le[en il-vu/i tieg[ek stess f’post li jdamdam (3) 15. Ma jxaqilbux (6) 16. Ma baqax s[i[ (7) 18. Spi]a (5) 19. :eneralment tixtri ftit minnu meta twa[[al [;ie;a (5) 20. Tu]ah g[al imnie[rek (6) 22. Skjavitù (5) 23. Il-[ob] g[and il-furnar ma jitlax ming[ajrha (5)

6 8

Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Naqblu; 3. Kullar; 7. Oraturi; 8. Kaw]a; 9. Torri; 10. Primittiv; 11. Imsa[; 13. Sikwit; 15. Munita; 16. Kokka; 21. Sa/erdoti; 23. Prima; 24. Ra[li; 25. Biljetti; 26. Insara; 27. Sinsla. Weqfin> 1. Neputi; 2. Leali; 3. Kri]i: 4. Likwidi; 5. u 12. Kumpassi; 6. Salvat; 7. Obrom; 14. Kok; 15. Mostru; 16. Tarbija; 18. Knist; 19. Tifla; 20. Tarzna; 22. Ombra; 23. Preti.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

IRBA{… voucher ta’ 15-il ewro li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[a tat-Tisliba tal-{add 29 ta’ :unju 2014 hi: Carol Ebejer, 155, ‘La Roca’,

Triq il-Barrieri, Mellie[a.

Soluzzjonijiet Jismu CHAUCER Kapulavur: ‘The Canterbury Tales’

Missier il-poe]ija Ingli]a

Dan ir-ra;el kienu jg[idulu ‘The Father of English Poetry’. Min hu? X’inhu l-kapulavur li baqa’ msemmi g[alih?

Silwett

Sherlock Holmes jist[arre;

Dawn i]-]ew; xeni jidhru identi/i imma dik ta’ ta[t tvarja minn dik ta’ fuq f’g[axar differenzi ]g[ar. Ara ssibhomx.

Sherlock Holmes jinvestiga L-g[axar differenzi huma: 1. Xag[ar tal-manikin; 2. Parti ta’ wara talmara; 3. Sieq ta’ wara talkelb; 4. Il-va]un twil filvetrina; 5. Iz-zalziera fuq nett; 6. Geddum Sherlock; 7. {;ie;a tal-[anut; 8. Saqaf fl-isfond; 9. Rota tal-karozza; 10. Marka tal-pass ta’ Sherlock.

Silwett simpatiku

Bil-lapes jew bil-linka imla kull spazju fejn tidher tikka sewda. G[andu jitfa//a silwett verament simpatiku.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Televi]joni # Radju

NET TELEVISION

..................................................................................

07:00 08:30 09:30 10:00 10:45 13:30 15:00 15:05 17:00 18:00 18:05 18:45 19:30 20:10 20:40 21:30 21:35 23:00

NET News Iswed fuq l-Abjad (r) Telebejg[ Wheelspin Telebejg[ Indifest (r) NET News Ma Tinbidel Qatt (r) Aqtag[ha (r) NET News Flusek (r) Nis;a Maltija NET News Replay - Tazza tad-Dinja Tour du Ron NET News Minn Festa g[al O[ra (r) NET News

RAIUNO ........................

09:05 09:55 10:00 10:30 10:55

Dreams road 2011 Tg 1 L.I.S Con i tuo occhi A sua immagine Santa Messe dalla cattedrale di Senigallia 12:00 Recita dell’Angelus 1 2:20 Linea verde 13:30 Telegiornale 14:00 Per sempre mia 16:55 Tg 1 # Che tempo fa 17:00 Capri 18:50 Reazione a catena 20:00 Telegiornale 20:35 Tg sport mondiale 2014 21:00 Mondiale 2014 finale 23:05 – Notti mondiali 01:00 – Tg 1 Notte 01:20 - Che tempo fa 02:25 Sette note.

RAIDUE ........................ 06:30 07:00 07:50 08:15 09:15

Real School Il Divertinglese Lassie Zorro (TF) Cronache animali La nave dei sogni – Thailandia. Film 2002 10:45 La nave dei sogni – Zambesi cascate vittoria. Film 2003 12:10 La nostra amica Robbie (TF) 13:00 Tg 2 giorno#Motori # Meteo 2 13:45 Sereno Variabile estate 14:30 Delitto in paradiso (TF) 15:25 – Il commissario vera lanz (TF) 17:05 - Tg 2 LIS # Meteo 2 17:10 Stadio Sprint 18:10 90* minuto 19:35 Countdown – Una brutta storia 20:30 Tg 2 21:00 Hawaii- five – O 22:40 Strike back 23:25 Tg 2 23:40 Amore e matrimonio 01:10 Sorgente di vita

TVM ........................ 07:00 08:00 08:30 09:30 10:00 12:00 12:10 15:00 15:30 16:00 16:05 16:30 17:35 18:00 18:10 18:40 19:00 20:00 20:45 23:50

L-G[odwa t-Tajba Tuffi[at Migduma G[anafest G[awdex Illum Malta u lil hinn minnha A[barijiet {add G[alik L-Irkant Teleshopping A[barijiet Kurrenti F4 Championships Paqpaq on Test A[barijiet Int Min Int Paqpaq on Test Mr Fisherman A[barijiet Maratona tal-Volleyball A[barijiet.

07:00 09:00 09:45 10:30 11:00 13:00 15:15 17:30 19:00

News Loop Quddiesa tal-{add Kurrenti Ta[t l-art Valletta World Cup Match Mixjietna Malta u lil hinn minnha Fifa World Cup 2014.

ONE ........................ 08:00 08:30 08:45 10:00 11:15 12:30 12:40 13:45 15:00 17:30 18:30 19:30 20:10 20:50 22:00 22:35 23:30

Flimkien ma’ Nancy ONE News Dak li Jg[odd Aroma Kitchen Sheriff’s cousine ONE News Telebejgh Mad-Daqqa t’G[ajn Arani Issa ONE News Snajja’ Malta ONE News Zona Dinjija 2014 It-Tfal Bin 61 Tfesfisa ONE News.

RAITRE ........................ 07:10 08:00 12:00 12:25 14:00 14:15 14:30 17:35 18:10 19:00 19:30 20:00 20:05 21:05

Ai confini dell’arizona Il ragazzo che sorride. Film Tg 3 # Fuori Linea# persone Telecamere Tg regione # Regione Meteo Tg 3 Tour de France Tour replay Squadra speciale Vienna Tg 3 Tg regione # Regione Meteo Blob I figli del deserto. Film Sapore di mare 2 – un anno dopo. Film 1983 23:05 Tg 3 # Regione # Meteo 3 23:20 Ondata di calorie. Film 1970 01:50 Fuori Orario.

Ray – Rete 4, 23>34

CANALE ................5........ 06:00 07:55 09:15 12:00 13:00 13:40 14:00 15:40 17:00 20:00 20:40 21:10 23:20 00:30 01:00 01:35

La vendetta di halloween – Italia 1, 00>35

TVM ..........2..............

Prima pagina # Traffico Meteo.It # Tg 5 Dream Hotel Le Storie Di Melaverde Tg 5 # Meteo.It L’Arca Di Noe’ Il peccato e la vergogna Anna e i cinque Per fortuna che ci sei. Film Tg 5 # Meteo.It Paperissima Sprint Prima o poi mi sposo. Film 2001 Xstyle Tg 5 # Rassegna # Meteo.It Paperissima Sprint Last night. Film.

RETE ..........4 .............. 07:55 08:25 09:25 10:00 10:50 13:00 13:55 14:25

17:05 18:55 19:35 21:30 23:45 01.10

Zorro Pianate terra Magnifica Italia Santa Messa Pianeta Mare Pianeta mare Donnavventura Dalle ardenne all’inferno. Film 1967 Detective extralarge – operazione condor. Film 1993. Tg 4 # Meteo.It Il ritorno di colombo Il solista. Film 2009 Ray. Film 2004 Tg4.

ITALIA .............1........... 08:45 10:45 12:25 13:00 14:05 16:30 18:30 19:00 19:30 20:55 23:15 00:35

A-team No ordinary family (TF) Studio aperto # Meteo.It Sport mediaset Superman II. Film Mai dire ninja. Film 1997 Studio aperto # Meteo.It La vita secondo jim Gran premio degli stati uniti Disturbia. Film 2007 Gran Premio degli Stati Uniti La vendetta di Halloween .

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Televi]joni # Radju

Simpati/i

– Kuljum fuq NET Television, 13>00

L-episodju ta’ nhar it-Tnejn fis-1pm, jismu April b’kitba ta’ Joe Julian Farrugia u John Suda. Id-data tkun lewwel ta’ April u Joe jit[ajjar ibella’ xi erba’ /ajtiet. L-ewwel ]ew; vittmi tieg[u jkunu Salvu, Katrin u Jason.

Ta’ Jason tinkixef mill-ewwel imma ta’ Salvu u ta’ Katrin jitwalu u l-affarijiet jisserjaw mhux [a]in. Jag[mel ukoll /ajt fl-uffi//ju u fuq ix-xog[ol ta’ Dora. Imma kif jg[id il-Malti ‘Min jid[ak l-a[[ar jid[ak l-a[jar!’.

Illum fuq Radio 101 ....................................................

05:30 06:00 07:55 08:00 08:30 09:30 11:00 11:55 12:00 12:30 15:00 15:05 16:00 16:05 17:00 17:55 18:00 18:30 20:30 22:30 23:00 24:00

Ru]arju Fidi u [ajja Avvi]i tal-Mejtin u An;elus A[barijiet Marci u Bandalori - Joe Chetcuti Focus 101 # Anali]i tal-Gazzetti Sixties Music Club Avvi]i tal-Mejtin u An;elus A[barijiet Skor Pt 1 - JoeVella A[barijiet Skor Pt 2 - Sergio Carbonaro A[barijiet (ikompli) Skor Pt 2 A[barijiet Avvi]i tal-Mejtin A[barijiet Slowdown - Mark Garrett Allegro Andante - Joe Fenech Indipendenza Italomix (r) - Michael Treeby Mu]ika matul il-lejl

F’Ba[ar Wie[ed

– NET Television, it-Tnejn, l-Erbg[a u l-:img[a

Issa li t-tifla ta’ Pinu u :oma tg[arset lil John, avukat iben ilMa;istrat, u d-differenza talklassi bejn i]-]ew; familji bdiet kulma tmur tonqos, [lief g[allomm u o[t John, il-[ajja tidher ferm aktar kuntenta. :oma ta’ kuljum teqred lil Pinu, ma t[allihx jg[id kelma,

filwaqt li Pinu qed jag[mel minn kollox biex i]omm ilpa/enzja u jara lil bintu kuntenta, tant li telaq ix-xog[ol ta’ pastizzar u da[al kustodju ma’ John, sagrifi//ju g[al bintu, i]da :oma ta[seb li Pinu la[aq l-An;lu Kustodju ta’ John!

Il-Madonna ta/-?oqqa

– NET Television, kull nhar ta’ Tlieta u {amis fil-16>45

L-ewwel ;urnata tal-iskola. Fid-dar ta’ Karmnu u Saver, }ara tinsab entu]jasta g[ax sejra l-Junior Lyceum g[all-ewwel darba filwaqt li Mikiel

sejjer l-iskola b’nofs qalb. Anzi jipprova jsib kull sku]a possibbli biex ma jmur xejn. Imma, wara li jmur l-iskola, xi problema jsib Mikiel? X’se ji;ri?

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Klassifikati

PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{

L-G[arb, G[awdex

BI??A art 110 sqm tul u 26 sqm wisa’. Bi//a minnha g[all-bini. Tliet bi//iet green area. Wa[da San Lawrenz u tnejn Ta’ Ker/em. ?emplu 79538559.

Marsalforn, G[awdex

APPARTAMENT b’]ew; kmamar tas-sodda komplut b’]ew; airconditioners u billift, veduti fantasti/i wara u quddiem. Garaxx jekk tridu. Prezz €119,000. ?emplu 79275625.

Negozju g[all-bejg[

NEGOZJU li jmexxi tajjeb b’ditti stabbiliti sewwa ta’ ikel u xorb. Min hu interessat jikteb lil P.O. Box 289, Medialink, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà.

tal-ba[ar u tal-kampanja. ?emplu 99428000.

Paola

G{ALL-BEJG{ JEW KIRI

MAISONETTE arju] [afna f’area kwieta b’]ew; kmamar tas-sodda, salott, k/ina, kamra tal-banju u bit[a. ?emplu 99428000.

Il-{amrun

G{ALL-KIRI

GARAXX jew store, 115-il pied tul u 24 pied wisa’, bilbit[a, dawl, ilma u toilet. Bilpermess Class B. ?emplu 77200983.

Limiti tar-Rabat

}EW: tomniet art bil-veduta

Il-Qawra

BAR#Restaurant Class 6 fa//ata tal-bus terminus. ?emplu 79823279.

Ix-Xag[ra, Ghawdex

DAR bi tliet kmamar tassodda u bit[a kbira fi Triq lIspiera, ix-Xag[ra. ?emplu 21551139 jew 99459439.

Marsalforn

APPARTAMENTI moderni g[al ville;;jatura bil-veduta tal-ba[ar u bit-televi]joni. Prezzijiet moderati. ?emplu 21896768, 27896768 jew 21558861. AVVI}I

Fniek g[all-ikel

?EMPLU 21809761 wara l-4 p.m. jew 27807314 wara t-8 p.m.

Ftu[ ta’ drena;;

BIL-power wash (bowser). Prezz minn €25. ?emplu 99282014.

:uvni

TA’ 44 sena jixtieq jiltaqa’ ma’ mara bi skop tajjeb u serju. Iktbu lil PO Box 288, Media.Link Communications, Triq Herbert Ganado, TalPietà.

Ni]barazzaw – Furniture Transport – Lifting Services

ALL Clearance and Transport ji]barazzaw djar e//. millkontenut. Ji;bru kwalunkwe skart goff u ]g[ir anke talkostruzzjoni, inaddfu ;onna minn [axix u qtug[ ta’ si;ar, tindif ta’ bjar, qlug[ ta’ madum tal-art u kmamar talbanju. Nag[mlu trasport ta’ g[amara u servizzi ta’ lifter u high-up. ?emplu 79081719, 21433352 jew 99499619. www.allclearancemalta.com

Tiswijiet fil-pront u fil-post

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour. Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

Tiswijiet

TA’ magni tal-[jata. G[al service u tiswijiet fil-pront. ?emplu 99422268 jew 21416705.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Klassifikati Toilet seats

NAG{MEL xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bil-kuluri li jaqblu u kif tixtiquhom intom, g[all-kamra tal-banju kompluti bil-fittings. G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053. G{ALL-BEJG{

G[amara antika

TINKLUDI twaletta bil-mera, lavaman, komodina, gradenza bil-mera u wi// tal-ir[am u gwardarobba kbira. Jistg[u jinbieg[u separati. ?emplu 99800607.

}ew; sufanijiet

2 seater tal-;ilda, kulur cream u f’kundizzjoni tajba [afna, moderni, 160cm x 86cm. Prezz €400 g[at-tnejn. ?emplu 21234521 jew 79225975.

Tombla sheets

B’numri kbar u kuluri differenti u xog[ol ta’ printing blir[is [afna. Free delivery g[al G[awdex ukoll. Morru g[and PAWLU BONNICI (bonnici printing press)– 3 Triq Melita, il-Belt Valletta. Kif issibuna – min-na[a talBarrakka ta’ Fuq g[al Triq Sant’Ursula. G[al xog[ol ta’ digital printing u offset, inviti tat-tie;, invoices, posters u brochures bil-kulur e// u xog[ol ta’ embossing. ?emplu 21244627 jew 79373700 jew ibag[tu email fuq pbonnici@bonniciprintingpress.com PRIVAT

Livell Avvanzat# Intermedjarju

PURE Maths, Physics u Malti. G[alliema kwalifikati u blesperjenza. Il-{amrun, Birkirkara, Marsaskala u

l-Kalkara. ?emplu 21472561, 21660812, 99458791 jew 99891548.

Malti

LIVELL Avvanzat# Intermedjarju. Gruppi ]g[ar. G[alliem kwalifikat u blesperjenza Il-{amrun qrib ilJunior College u Birkirkara qrib il-Higher Secondary. ?emplu 21472561 jew 99891548.

O-Level – Forms 1-4

MALTI, Matematika, Ingli], Physics u Taljan. Marsaskala, il-Kalkara, il-{amrun u Birkirkara. ?emplu 21660812, 99458791, 21472561 jew 99891548. JIN{TIE:U

{ajjata

G{AL xog[ol mid-dar. ?emplu 79049223.

Housekeeping team members

PART-TIME, biex ja[dmu mal-kumpanija UNITED DEPARTMENT STORES LIMITED li tirrappre]enta lil Debenhams, Oasis u Jane Norman. Il-[wienet talkumpanija huma bba]ati f’Tas-Sliema u Ra[al :did. Lindividwi jkunu me[tie;a li ja[dmu ma’ tim ta’ impjegati o[rajn biex isir it-tindif ta’ dawn il-[wienet bejn is-6.15 a.m. u d-9.15 a.m. – qabel jift[u g[an-negozju. L-applikanti jistg[u jintalbu ja[dmu kemm Tas-Sliema kif ukoll Ra[al :did fl-istess ;img[a. G[aldaqstant huwa importanti li jkollhom it-trasport tag[hom. G[al appuntament /emplu 20602010 mit-Tnejn sal:img[a bejn id-9 a.m. u t-3 p.m.

MSC (Malta) Ltd

FIZ-ZONA industrijali San :wann, je[tie;u operaturi biex ja[dmu fuq ba]i ta’ shift. Kandidati prospettivi g[andu jkollhom livell sekondarju ta’ edukazzjoni. Ibag[tu CV fuq hr.mt@ msc-ge.com

AVVI}I SO?JALI CHARLÒ BONNICI. Il-{bieb ta’ Charlò Bonnici se jorganizzaw buffet dinner [dejn il-pixxina tallukanda Cavalieri f’San :iljan isSibt 19 ta’ Lulju. Prezz ta’ €22 g[all-kbar u €11 g[a]-]g[ar. Trasport provdut. G[all-biljetti /emplu 79796667 jew lill-helpers tas-soltu. KRISTY DEBONO. Il-{bieb

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Avvi]i PN

ta’ Kristy Debono se jorganizzaw ;urnata f’G[awdex il-{amis, 24 ta’ Lulju. Prezz €20 u jinkludi ttrasport f’Malta u f’G[awdex u likla fir-restaurant Seashells, ixXlendi. Tluq fis-6.45 a.m. Il-qlig[ kollu minn din l-attività jmur g[allPartit Nazzjonalista. G[al aktar tag[rif /emplu 99473932. MARSASKALA. Il-Kumitat Sezzjonali ta’ Marsaskala se jorganizza l-BBQ ta’ kull sena l-{amis, 24 ta’ Lulju fi Grabiel Gardens,

Marsaskala fit-8 p.m. Prezz €12 g[all-adulti u €6 g[at-tfal sa 12-il sena. G[al aktar informazzjoni /emplu lil Lilly fuq 77637959 jew lil John fuq 79425259. GEORGE PULLICINO. Il{bieb ta’ George Pullicino se jorganizzaw BBQ fil-Grand Hotel Excelsior il-:img[a 25 ta’ Lulju fit-8 p.m. Biljetti bil-prezz ta’ €26 g[all-adulti u €14 g[at-tfal jistg[u jinxtraw billi wie[ed i/empel 79536857 jew 99616511. IS-SI::IEWI. Il-Kumitat Sezzjonali tas-Si;;iewi se jorganizza majjalata fuq il-bejt tal-ka]in talPartit, fil-pjazza tas-Si;;iewi minn fejn wie[ed ikun jista’ wkoll isegwi n-nar tal-festa ta]-}urrieq, il:img[a, 25 ta’ Lulju, fit-8 p.m.. Prezz €12. G[al aktar informazzjoni /emplu 79461207. {AL QORMI. Il-Kumitat

Sezzjonali PN Qormi se jorganizza Buffet Bar-B-Que is-Sibt, 26 ta’ Lulju fit-8.30 p.m. fil-lukanda Soreda, il-Qawra. Prezz €20 g[allkbar u €10 g[at-tfal ta[t it-12-il sena. {AL SAFI. Il-Kumitat Sezzjonali ta’ {al Safi se jorganizza Pasta Night il-:img[a 1 ta’

Awwissu fil-;nien tal-Ka]in talPartit. Prezz €10. Il-qlig[ kollu jmur g[all-Partit.

tard filg[axija, u s-Sibt u l-{add jifta[ fid-9 a.m. Qed ikunu servuti wkoll appetizers.

JASON AZZOPARDI. Il{bieb ta’ Jason Azzopardi se jorganizzaw BBQ Buffet [dejn il-pixxina tal-Mellie[a Holiday Centre (Danish Village) is-Sibt 2 ta’ Awwissu fit-8 p.m. Biljetti ming[and il-helpers jew /emplu 21666736 jew 99841333.

{AL TARXIEN. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-bar talUffi//ju PN tal-lokalità issa hu miftu[ ta[t management ;did. Il-bar qed jifta[ mit-Tnejn sas-Sibt mis-7 p.m. ’il quddiem, kif ukoll il-{add filg[odu. Ji;u servuti appetizers.

BIR}EBBU:A. Il-Kumitat Sezzjonali ta’ Bir]ebbu;a se jorganizza BBQ b’risq il-Partit Nazzjonalista, il-:img[a 8 ta’ Awwissu fit-8 p.m. Prezz €20 g[all-kbar u €5 g[a]-]g[ar. G[al

aktar informazzjoni /emplu 79929465.

AVVI}I O{RA {AL BALZAN. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li qed jilqa’ tesseri ;odda kif ukoll ti;did ta’ tesseri ta’ kuljum fil-Ka]in PN ta’ {al Balzan bejn il-5 p.m. u t-8 p.m. G[al aktar informazzjoni /emplu 99848644 L-ISLA. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-bar tal-Uffi//ju PN qed jitmexxa minn management ;did. Qed ikun miftu[ kuljum sa

IL-MARSA. Il-Kumitat Sezzjonali PN Marsa jav]a li l-bar jinsab ta[t management ;did u qed ikun miftu[ kuljum fis-7 p.m. ’l quddiem. IR-RABAT. Il-Kumitat Sezzjonali tar-Rabat jav]a li g[andu servizz ta’ Customer Care fil-Ka]in tal-Partit. Min irid jag[mel kuntatt mal-Kumitat g[andu jibg[at email fuq rabatpn@gmail.com. TA’ XBIEX. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-bar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità qed jitmexxa minn management ;did u b’esperjenza. B[alissa qed ikun miftu[ kuljum bejn il-5 p.m. u l-10 p.m. mit-Tnejn sas-Sibt u l-{add bejn id-9 a.m. u t-3 p.m. Qed jitqassmu wkoll appetizers. Min jixtieq jorganizza xi fenkata jew ikla, jista’ j/empel 79813505.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Lokali

Attendenza kbira fl-ewwel jiem tal-Fiera l-Kbira Segwi l-finali tat-Tazza tad-Dinja f’Montekristo Estates L-ewwel jiem tal-Fiera l-Kbira, li qed tittella’ f’Montekristo Esatates, ;ibdu eluf ta’ persuni, l-aktar familji, li ]aru l-fiera biex jie[du vanta;; mid-diversi offerti li qed joffru l-esebituri. 230 esebitur qed jie[du sehem f’din l-ewwel edizzjoni tal-Fiera l-Kbira li qed ti;i organizzat minn Expo Events. Luke Gatt, Direttur ta’ Expo Events, qal li l-attendenza g[al dawn l-ewwel jiem ikkonfermat kemm il-pubbliku xtaq li l-fiera ter;a’ ssir fl-apert, u f’post li jista’ jservi wkoll b[ala [ar;a

g[all-familja kollha. Il-Fiera l-Kbira hi mifruxa madwar Montekristo Estates, u matulha l-esebituri differenti qed joffru tista’ tg[id kull prodott li wie[ed jista’ jimma;ina. Madwar il-post hemm ukoll seba’ ristoranti professjonali g[all-kumdità tal-vi]itaturi u park g[at-tfal. Hemm ukoll diversi programmi ta’ divertiment li jistg[u jitgawdew minn dawk pre]enti, fosthom wirja millMontekristo Equestrian Club. Barra minn hekk, il-biljett g[ad-d[ul fil-fiera jista’ jintu]a wkoll b[ala bil-

Il-kun/ert tal-anniversarju li sar fil-;nien ta’ Casa Antonia f’{al Balzan

Casa Antonia tospita kun/ert annwali fil-;onna tag[ha

Residenti ta’ Casa Antonia, id-dar ta’ kura u residenzjali f’{al Balzan, flimkien mal-mistednin tag[hom, attendew il-kun/ert ta’ kull sena g[allanniversarju fil-;nien tassew sabi[ tad-dar. Il-programm beda bil-Kor u Orkestra ta’ Maria Bambina ta[t id-direzzjoni ta’ Mro Kenneth Fenech li esegwew mu]ika klassika u semi-klassika popolari. Dawn kienu segwiti mill-kantanti mag[rufa Chiara u Enzo Gusman. Id-Direttur Mani;erjali Edward Vella u l-General Manager Dr Sarah Cassar irringrazzjaw lill-istaff, infermiera u persuni li joffru kura g[addedikazzjoni kbira tag[hom, kif ukoll lir-residenti g[all-koperazzjoni u parte/ipazzjoni s[i[a tag[hom. Dr Cassar qalet li l-kun/ert tas-sajf fil-

;nien sar wa[da mill-attivitajiet spe/jali annwali li r-residenti jistennew bil-[erqa. Aktar minn 120 impjegat im[arr;a sew joffru servizz [olistiku lir-residenti: akkomodazzjoni komda, kura medika u servizzi o[ra b[al hairdressing, attivitajiet so/jali u okka]jonijiet privati, fost o[rajn. F’Casa Antonia, ir-residenti jkollhom [afna attivitajiet li jinkludu quddiesa kuljum, tombla, tisjir, snajja’, [ar;iet regolari, mu]ika, /inema, keepfit kull ;img[a u okka]jonijiet spe/jali. Issir ukoll quddiesa mi/-Church of England g[ar-residenti barranin. Wara l-kun/ert, il-mistednin u r-residenti kellhom ri/eviment fejn [adu pja/ir jiltaqg[u ma’ qraba u [bieb.

Offerti spe/jali tal-Emirates lejn ?ipru g[al perjodu limitat G[al dawk li das-sajf jixtiequ jgawdu vaganza f’?ipru, Emirates qed toffri nolijiet spe/jali g[al perjodu limitat biss. Din l-offerta hi valida g[al dawk il-biljetti bbukkjati u mixtrija sat-Tlieta 22 ta’ Lulju 2014. Il-prezz g[al biljett fil-Klassi talEkonomija lejn Larnaka jibda minn €220 g[al titjiriet bejn il-15 ta’ Awwissu u t-30 ta’ Settembru 2014, u minn €239 g[al titjiriet bejn

l-ewwel ta’ Lulju u l-14 ta’ Awwissu. Surcharge ta’ €20 g[al vja;;ar fi tmiem il-;img[a tapplika g[al titjiriet lejn u minn Larnaka li jsiru nhar ta’ :img[a, Sibt u {add. It-titjira tal-Emirates EK108 titlaq minn Malta fl-15.45hr u tasal Larnaka fis-19.00hr ([in lokali ta’ ?ipru). G[al aktar tag[rif /empel 2557 7255.

jett g[al-lotterija li l-premju tag[ha hu karozza ;dida Skoda Rapid Spaceback. Flimkien mall-Pulizija, l-organizzaturi [ejjew pjan g[all-immani;jar tat-traffiku u saru arran;amenti g[al 6,000 post g[all-parke;; g[al matul il-jiem tal-fiera. Aktar kmieni din il-;img[a ;ie m[abbar li d-d[ul kollu mill-parke;; se jing[ata donazzjoni lill-Malta Community Chest Fund. L-organizzaturi qed jistiednu liddilettanti tal-futbol biex illejla jsegwu l-finali tat-Tazza tad-Dinja fuq big

screen li qed jittella’ apposta f’Montekristro Estates. L-iscreen se jkun f’zona apposta, open air, fejn se jkun hemm ukoll restaurant f’atmosfera sabi[a. Il-fiera l-kbira nfet[et nhar il-{amis li g[adda mill-President ta’ Malta u se tibqa’ miftu[a sa b[al-llum ;img[a. Il[inijiet tal-ftu[ huma mis-6.30 p.m. sal-11 p.m. Tista’ ssegwi l-a[[ar a[barijiet millFiera l-Kbira minn fuq il-facebook page (fierakbira) jew il-websajt www.fierakbira.com.

Is-Senior Manager Corporate Sustainability tal-Grupp HSBC Sue Alexander tippre]enta d-donazzjoni lill-President ta’ Nature Trust Vincent Attard fil-pre]enza ta’ HSBC Malta’s Doriette Camilleri u l-Professur Paul Pace, Koordinatur Nazzjonali ta’ EkoSkola, flimkien ma’ studenti li [adu sehem f’ EkoSkola Parlamentari

Il-Fondazzjoni HSBC Malta ;;edded l-appo;; tag[ha g[all-EkoSkola Il-Fondazzjoni HSBC tat g[otja ta’ €10,000 lil Nature Trust (Malta) biex tg[in lil din l-NGO fit-tmexxija tal-programm nazzjonali EkoSkola fost l-iskejjel statali, tal-Knisja, u privati ta’ Malta. Il-Group Senior Manager Corporate

Sustainability Sue Alexander ippre]entat id-donazzjoni lill-President E]ekuttiv ta’ Nature Trust Vincent Attard matul l-10 edizzjoni tal-EkoSkola Parlamentari li saret fil-Kamra tar-Rappre]entanti, ilBelt Valletta. Is-sessjoni Parlamentari tal-EkoSkola hi avveniment annwali li jlaqqa’ ]g[a]ag[ biex ifasslu de/i]jonijiet flimkien ma’ Membri Parlamentari f’dibattitu po]ittiv dwar modi kif tista’ titjieb il-[ajja fl-iskejjel u fis-so/jetà.

F’kollaborazzjoni mal-organizzazzjoni internazzjonali Foundation for Environmental Education (FEE), l-iskejjel isegwu pro/ess li fih seba’ stadji sempli/i li jie[du [siebhom l-istudenti. Dawn jitmexxew minn eko-kumitat li jwettaq verifika li tevalwa l-ambjent taliskola tag[hom, jidde/iedu liema inizjattivi ambjentali jridu jindirizzaw b’mod immedjat u jinvolvu ru[hom fi problemi ambjentali b[al dawn. EkoSkola f’ Malta hi koordinata minn Nature Trust (Malta), bl-appo;; talMinisteru tal-Edukazzjoni u Xog[ol, ilMinisteru g[all-I]vilupp Sostenibbli, Ambjent u Bidla fil-Klima, ilMinisteru g[al G[awdex, Wasteserv u l-Fondazzjoni HSBC Malta.

Il-{add, 13 ta’Lulju, 2014

Sport

– L-istorja uffi/jali tal-futbol fil-Belt CITY

L-Awtur Carmel Baldacchino (xellug) flimkien mal-President ta’ Valletta Victor Sciriha (nofs) u l-Vi/i-President Paul Spiteri waqt l-pre]entazzjoni tal-ktieb.

CITY hu l-isem tal-ewwel volum tal-ktieb tal-istorja kif beda l-futbol fil-kapitali Maltija. Dan hu ktieb dettaljat ta’ madwar 600 pa;na u jkopri l-perjodu bejn l-1886 u l1963. It-tieni volum mistenni li jkun pubblikat is-sena ddie[la hekk kif b[alissa lawtur, l-istoriku tal-futbol Malti Carmel Baldacchino dià` qed ja[dem fuq il-perjodu mill-1963 sal-ista;un 2013-14. Il-ktieb tnieda waqt konferenza tal-a[barijiet minn Valletta FC fil-pre]enza talPresident Vicrtor Sciriha u lVi/i-President Anzjan Paul Spiteri. Spiteri qal li f’34 sena li ilu fil-kumitat ta’ Valletta FC dejjem kienet il-[olma tieg[u li l-klabb jo[ro; ktieb dettaljat b[al dan. Huwa qal li filpassat kemm il-darba kien talab lill-mibki Benny Pace biex jag[mel l-istorja tal-futbol fil-Belt imma dan qatt ma wasal u kien g[alhekk li lklabb [ass il-[tie;a li jirrikorri g[al Carmel Baldacchino biex din l-opra sse[[ u issa lklabb hu kuntent [afna birri]ultat. Spiteri rringrazzja wkoll lill-Vi/i-President lie[or Alex Fenech li g[en sostanzjalment u anke sponsorja parti mill-ktieb. Paul Spiteri li hu wkoll lko-ordinatur tal-pubblikazzjoni fa[[ar ix-xog[ol qawwi li fih il-ktieb li hu dedikat g[all-memorja tal-fundaturi ta’ Valletta FC Manwel Calleja, Joseph Salinos, Carmelo Caruana u Joseph Muscat. Dan l-ewwel volum hu maqsum ukoll fi tliet partijiet, l-ewwel parti tittratta l-ewwel snin bejn l-1886-1932, it-tieni parti titratta l-perjodu bejn l1932 u l-1942 waqt li t-telet

parti titratta l-perjodu ta’ wara l-gwerra bejn l-1940 u l-1963. Fil-ktieb hemm ukoll ritratti tat-12-il president li kellhom Valletta FC mill-1943 sal-lum. L-awtur Carmel Baldacchino rringrazzja lillkumitat ta’ Valletta FC talfidu/ja li wera fih u qal li [asibha ftti qabel a//etta g[aliex dan kellu jkun ktieb tal-mibki Benny Pace. “Il-fatt li m’inix partitarju ta’ Valletta FC g[eni biex nipprodu/i ktieb aktar o;;ettiv. Il-klabb [allieni na[dem fil-liberta` kollha u ming[ajr pressjoni u [adt pja/ir [afna nag[mlu. G[ax dan il-ktieb ma fihx biss listorja tal-klabb imma effettivament il-bidu tal-futbol f’Malta. Fil-fatt kien mill-Belt li [are; il-Malta Athletic Club li kien jorganizza diversi sport u wie[ed jista’ jg[id li dan kien il-Fundatur tal-MFA fl1886. Kien dan il-klabb li po;;a l-g[eruq tal-asso/jazzjoni Maltija li wie[ed jista’ jg[id g[alhekk [ar;et millBelt,” qal Baldacchino li tenna li t-tieni volum fih aktar xog[ol. Il-President Victor Sciriha qal li jinsab onorat li qed imexxi l-klabb tal-Belt li dejjem ikun minn tal-ewwel li jie[u inizjattivi b[al dawn. Hu qal li j[ossu kburi li hu lPresident attwali meta sar dan il-ktieb g[aliex skont hu, “Dan mhux ktieb tal-Beltin u l-partitarji ta’ Valletta FC, imma ktieb dwar l-istorja talfutbol f’Malta.” Sciriha qal li hu unur kbir li Valletta FC sar l-ewwel klabb li [are; ktieb b[al dan. Dan il-ktieb li qed jinbieg[ mill-[wienet ewlenin f’Malta jiswa 30 ewro g[all-membri u 40 ewro g[al dawk li mhumiex membri.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Sport

Muscat ippre]entat fl-Ungerija FUTBOL

L-Ar;entin Claudio Frances (lemin) jiffirma l-kuntratt ma’ Pietà H.

Cuni jiffirma ma’ Pietà

Sadanittant kif kien t[abbar esklussivament fil-;urnal InNazzjon, Claudio Frances, iffirma ma’ Pietà. Il-winger Ar;entin ta’ 22 sena mag[ruf b[ala Cuni wasal Malta fti tal-jiem ilu u fil-passat lag[ab ma’ klabbs rinomati b[al Instituto Atlético Central Córdoba u Atletico Racing Club. Fil-jiem li ;ejjin Pietà mistennija jikkonfermaw ukoll aktar akkwisti ;odda, fosthom Bra]iljani wara li tiflu s-servizz ta’ Kooh Sohna

Cassar ma’ Senglea A. Sadanittant l-eks plejer

internazzjonali Malti Christian Cassar issie[eb ma’ Senglea Athletic fit-Tieni Divi]joni. Cassar, li hu midfielder ta’ 31 sena, jidher li g[a]el lil Senglea min[abba r-relazzjoni tajba li g[andu malkow/ il-;did Edgar Degabriele. Fil-passat Cassar lag[ab g[al tmien sta;uni ma’ Marsaxlokk qabel ng[aqad ma’ Floriana, u wara {amrun Spartans, Qormi u G]ira United.

Michael Umanov fuq il-podju

LOG{OB TAL-FISEC

Medalji u rekords g[all-g[awwiema Maltin L-G[awwiema Maltin fet[u l-impenji tag[hom fillog[ob tal-FISEC li qed isir fi Vjenna bir-reb[ ta’ diversi medalji u anke rekords. Michael Umanov reba[ ilmedalja tad-deheb fil-200 metru breaststroke f’pixxina ta’ 25 metru u waqqaf ukoll rekord tal-log[ob. L-istess g[awwiem reba[ il-bron] fil100m butterfly waqt li fittieni ;urnata Umnov reba[ il-medalja tad-deheb flIndividual Medley fil-200m u waqqaf ukoll rekord ie[or tallog[ob tal-FISEC. Kimberly Castelletti reb[et il-medalja tal-bron]

fil-backstroke waqt li kien hemm aktar su//essi g[al Neil Muscat li reba[ il-bron] fil-100m backstroke. Amy Micallef reb[et ilmedalja tal-fidda fil-50m breaststroke, Charis Ceccarelli reb[et il-bron] fil100m butterfly u Michael Stafrace kompla j]id marreb[ ta’ medalji meta reba[ il-bron] fil-50m breaststroke. Fit-tieni jum ta’ g[awm Neil Muscat kompla jibbrilla meta kiser ir-rekord Nazzjonali fil-50 m backstroke meta waqt il-heats kellu [in ta’ 26.81 sek.

Il-midfielder Malti Rowen Muscat ;ie ppre]entat lillmedia fl-Ungerija waqt konferenza tal-a[barijiet organizzata mill-klabb ;did tieg[u Dunaújváros. Dan wara li Muscat iffirma l-kuntratt u ng[aqad mal-kumplament taliskwadra f’kamp ta’ ta[ri; flAwstrija. Fl-ewwel kummenti lillmedia Ungeri]a, Muscat qal li minkejja li l-futbol Ungeri] hu superjuri g[al dak Malti, u minkejja d-diffikultajiet li ddifferenza fil-lingwa jistg[u jikkaw]aw, matul il-kamp ta’ ta[ri; [assu komdu u jinsab ottimist li jmur tajjeb. Mindu ng[aqad ma’ Dunaújváros, Rowen Muscat kien impenjat fi tliet log[biet ta’ [biberija, kontra FC Zorja, Nkzadar u Ferencvaros. Hamza Barry Jider li l-futur tal-plejer

Hamza Barry g[adu in/ert hekk kif is-sit Tune]in mercato.tn qed jirrapporta li wara

Rowen Muscat fl-Ungerija

;img[at janalizzaw li]]ag[]ug[ ta’ Valletta, it-tim tekniku ta’ Espérance Sportive de Tunis g[a]el li ma jikkonfermax lill-plejer. Dan imur kontra dak li qal il-President ta’ Valletta Victor Sciriha li l-:img[a meta ppre]enta l-iskwadra g[allista;un li ;ej [abbar li l-

klabb kien tilef is-servizzi ta’ diversi plejer,s fostohm Hamza Barry. Valletta r/evew ukoll offerta o[ra g[all-plejer millGambja, din id-darba ta’ self, li madankollu kienet inferjuri g[al dik ta’ Esperence tant li l-klabb Belti mhux mistenni ja//etta.

Reb[a Fran/i]a

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Sport

Midalja storika tal-fidda g[all-Malta

TOUR DE FRANCE

BASKETBALL

Il-Fran/i] Blel Kadri [arab wa[du fl-a[[ar 25 km biex reba[ id-disa’ tappa tat-Tour de France li kienet ta’ 161 km minn Tomblaine sa Gerardmer La Mauselaine. Kienet l-ewwel tappa tat-Tour fil-muntanji. L-Ispanjol Alberto Contador temm it-tieni b’distakk ta’ ]ew; minuti u 17-il sekonda minn Kadri u naqqas biss tliet sekondi mil-lider pre]enti t-Taljan Vincenzo Nibali li temm it-tielet wara Contador. Fi tmiem ie[or e//itanti, Nibali li beda t-tappa b’vanta;; ta’ ]ew; minuti u 37 sekonda fuq Contador, baqa’ jsegwi lill-Ispanjol tul it-tela’ ta’ 1.8 km u deher kuntent li temm it-tielet. Nibali ta’ Astana b’hekk baqa’ j]omm il-flokk l-isfdar b[ala leader overall minuta u 44 sekonda quddiem sie[bu tal-istess tim Jakob Fuglsang u 1.58’ quddiem Richie Porte ta’ Team Sky.

It-tim Nazzjonali Malti talBasketball tal-Ir;iel immexxi minn Paolo Di Fonzo, reba[ midalja storika tal-fidda waqt il-Kampjonati Ewropej tal-FIBA g[all-pajji]i ]-}g[ar li ntemmu f’:ibiltà lbiera[ meta t-tim Malti tilef 63-66 kontra /Champions renjanti Andorra fil-finali. Kienet log[ba missielta bittim Malti sa[ansitra jkun filvanta;; qabel l-a[[ar 10 minuti imma fianalment kienu Andorra li re;g[u reb[u ddeheb. L-a[jar skorers tal-Maltin kienu Darryl Jackson b’19 u Samuel Deguara b’14-il-il punt. F’dan it-turnament Malta bdiet b’reb[a 87-82 kontra lIskozja, g[elbet 93-75 lil Wales u reb[et ukoll 89-68 kontra San Marino fis-semifinali. Qabel ilbiera[, l-a[jar ri]ultat g[al Malta f’dawn ilkampjonati kienu darbtejn fittielet post. Fi stqarrija g[all-istampa l-

It-tim nazzjonali Malti kiseb midalja tal-fidda presti;ju]a

Kelliem tal-Oppo]izzjoni responsabbli mill-isport, Robert Cutajar fera[ lillMBA g[al din il-midalja storika waqt li rrikonoxxa wkoll il-[idma tal-MBA b’risq il-log[ba tal-Basketball

f’pajji]na immexxija mill-President Paul Sultana. “Kienet ;img[a importanti fejn rajna su//essi f’diveri kategoriji tal-Basketball,” temm l-istqarrija tieg[u

Robert Cutajar. Il-log[ba g[at-tielet post intreb[et mill-Iskozja li g[elbu lil San Marino 67-55 waqt li Wales evitaw l-a[[ar post meta g[elbu lill-:ibiltà 66-59.

Neptunes b’vanta;; ta’ erba’ punti WATERPOLO

Stewart Said

Neptunes Grimaldi...........11 San :iljan Allcare.............8 (2-2),(3-0),(4-3),(2-3)

Neptunes Grimaldi komplew isa[[u l-ewwel post meta f’konfront dirett g[elbu lil San :iljan Allcare 11-8. Ittim ta’ Markoch kien l-a[jar u l-:iljani]i ma sfruttawx lokka]jonijiet li ;ewhom f’fa]i delikati tal-partita.

San :iljan marru darbtejn fil-vanta;; fl-ewwel sessjoni i]da Neptunes irkupraw. Iddifferenza bejn i]-]ew; timijiet kienet li Neptunes [adu lokka]jonijiet li kellhom filwaqt li San :iljan ma approfittawx. Neptunes bdew it-tielet sessjoni ming[ajr Steve Camilleri li we;;a’ i]da San :iljan m’approfittawx u Neptunes komplew ikabbru

l-vanta;; u prattikament g[amlu /ert mir-reb[a. Neptunes: A. Borg Cole, N. Lanzon (1), M. Lanzon, M. Stellini (2), T. Agius, M. Zammit, S. Camilleri, J. Camilleri (1), A. Zarb Cousin, P. Biros (3), B. Muscat Dougall, T. Molnar (2), C. Mercieca (2) San :iljan: D. Camilleri, C. Spiteri Debarro, A. Galea, Ka. Galea, K. Dowling, M.

Zammit (1), A. Radovic (4), A. Bianchi, Ke. Galea, Z. Kovacic (1), P. Fava, D. Zammit (2), J. Sammut Referees: Massimo Angileri, Marco Piano Jinqalg[u mill-qieg[ Valletta McDonalds...........13 Sirens Ritter Sport............10 (3-3),(3-0),(4-6),(3-1)

Valletta McDonalds inqalg[u minn qieg[ il-klassifika meta g[elbu 13-10 lil Sirens Ritter Sport. B’din ir-reb[a Valletta qab]u lil Exiles. Valletta [adu vanta;; ta’ tliet gowls sal-mistrie[ i]da Sirens g[amlu l-iskor indaqs biex baqg[u fil-log[ba b’gowl ]vanta;;. I]da Valletta irnexxilhom jag[lqu l-partita lejn l-a[[ar u kisbu reb[a importanti. Valletta: R. Sciortino, R. Mock, M. Spiteri Staines (1), M. Korolija (5), N. Bonello Ghio, S. Cachia, M. Cordina, C. Zammit (1), C. Debono (1), D. Abela, D. Paolella, D. Filipovic (1), M. Rizzo (4) Sirens: N. Grixti, Z. Mizzi, C. Presciutti (4), G. Pace, M. Grech (1), C. Kiss (2), M. Caruana, D. Cutajar (2), J. Napier (1), E. Aquilina, L. Caruana, A. Sammut, M. Pisani Referees: Alex deRaffaele, Fabio Brasiliano

Rimonta tajba Otters Nivea.........................6 Marsaxlokk Fischer.............6 (1-2),(4-0),(1-3),(0-1) Marsaxlokk Fischer salvaw punt meta spi//aw 6-6 kontra Otters. It-tim G[awdxi b’hekk falla /ans tajjeb li jibqa’ wa[du fil-qu//ata u issa qed jaqsam l-ewwel post ma’ Marsascala. Ix-Xlukkajri reb[u lewwel sessjoni 2-1 b’doppjetta ta]-]ag[]ug[ Ungeri] Fulope. Otters dawru l-iskor b’erba’ gowls fit-tieni sessjoni u da[lu jistrie[u 5-2 minn fuq.

I]da Marsaxlokk naqqsu l-mar;ni g[al gowl fit-tielet sessjoni u Fulope skorja l-uniku gowl fl-a[[ar sessjoni g[al Marsaxlokk. Otters: J. Micallef, G. Attard, G. Zammit, K. Scicluna, R. Bonnici, A. Borg, J. Paris, D. Schembri, A. Edward (1), S. Dimech, C. Martin, I. Vuksanovic (4), K. Grima Scott (2) Marsaxlokk: A.Xuereb, A. Agius, B. Fulope (3), A. Galea, G. Busuttil, C. Bugeja, S. Xerri de Caro (2), A. Mifsud (1), O. Frick, A. Arrigo, D. Borg Millo, M. Scerri Referees: Peter Giordano, Marco Piano

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Sport

Is sabi[ tat Tazza tad Dinja

1 3 1 - I/-?ile g[eleb lill-Awstralja 3-1 fil-fa]i tal-gruppi imma l-isba[ mument ta’ din il-partita se[[ qabel bdiet. Hekk kif il-plejers mi]-]ew; na[at [ar;u flimkien mal-maskot tag[hom u ppreparaw g[all-innijiet nazzjonali, il-midfielder Awstraljan Mark Bresciano nnota li l-maskot tieg[u kellu l-lazz ma[lul. It-tifel kien bil-krozzi u g[alhekk Bresciano, ni]el g[arkubbtejh u qafillu l-lazz. 2 - Ben Rose u Sarah Campbell mill-Afrika t’Isfel g[amlu l-vja;; lejn il-Bra]il biex jaraw it-Tazza tad-Dinja. Min[abba l-prezzijiet g[oljin tal-biljetti innotaw li [afna Bra]iljani mil-lokal ma kienux qed jattendu g[al dawn il-partiti. Determinati li jg[amlu xi [a;a, g[a]lu familja minn Salvador u tawhom il-biljetti tag[hom g[al-log[ba bejn il-Bo]nija u l-Iran. “Il-vja;; tag[na lejn il-Bra]il tana esperjenza unika, mimlija u l-ambizzjoni ta’ [ajti. Ridna biss nag[tu xi [a;a lura,” qal Ben. 3. L-ewwel xutt ta’ din it-Tazza tad-Dinja waqt i/-/erimnja tal-ftu[ tah bniedem paralizzat liebes ilbies qisu robot kontrollat minn sinjali mill-mo[[. Ftit kienu dawk li rawh g[aliex il-filmati tat-televi]joni g[al xi ra;uni ma qabdux dan il-mument. It-tabib Bra]iljan Miguel Nicolelis mexxa tim ta’ 156 xjentist minn madwar id-dinja biex jo[olqu din l-invenzjoni futuristika immirata li tg[in persuni paralizzati jibdew jimxu.

G[arab isegwu l partiti fuq stazzjon I]raeljan

Bit-turnament tat-Tazza tad-Dinja jintlag[ab ferm bog[od fl-Amerika t’Isfel f’perjodu ta’ tensjoni kbira mimli bi vjolenza fil-Lvant Nofsani, /ertu G[arab dilettanti tal-futbol kellhom jaraw il-partiti bil-mo[bi u anke, sa[ansitra fuq stazzjon televi]iv proprjeta` ta’ I]rael. Sa minn meta bdiet it-Tazza tadDinja, estremisti Musulmani Sunni [atfu territorji fl-Iraq u s-Sirja u ddikjarawhom b[ala stat I]lamiku. IlLibanu ntlaqat minn serje ta’ bombi suwi/idi u l-I]rael u l-Palestinjani da[lu f’kunflitt s[i[ imdemmi wara lqtil ta’ erba’ ]g[a]ag[. Il-qasma politika fl-E;ittu kompliet tikber hekk kif mijiet ta’ persuni akku]ati li qed jappo;;jaw il-grupp musulman, kienu akku]ati b’atti terroristi/i, inklu] tliet ;urnalisti tal-istazzjon tal-Qatar, AlJazeera. {afna qed jakku]aw lil dan l-istazzjon ba]at f’Doha li qed ixaqleb favur il-grupp I]lamiku fl-E;ittu u favur il;lied tas-Sunni fis-Sirja u l-Iraq. Il-g;anti tal-media fil-Qatar g[andhom id-drittijiet tal-partiti tat-Tazza tad-Dinja fil-Lvant Nofsani u qed jitolbu lit-telespettaturi bejn $110 u £320

E;izzjani jaraw partita mit-Tazza tad-Dinja f’cafe` fil-Kajr billi qed isegwu l-log[ba fuq stazzjon I]raeljan.

g[al tliet xhur abbonament li jinkludi l-64 log[ba mit-Tazza tad-Dinja, turnament li kellu jkun mod ta’ ]vog g[al

miljuni ta’ partitarji. {afna minn dawn ma jistg[ux i[allsu dawn il-flus biex jaraw il-partiti

fuq is-satellita meta qabel kienu jarawhom fuq l-istazzjon tal-istat firre;jun. ?ertu E;izzjani rrifjutaw li jabbonaw mal-istazzjon g[al ralunijiet politi/i. Waqt li kien qed jara log[ba missemifinali fil-Kajr, l-istudent Mohammed Mostafa li g[andu 21 sena qal li l-familja tieg[u qed tibbojkottja lil Al-Jazeera u minflok qed tmur fuq stazzjon ta’ I]rael li qed ixandar il-partiti b’xejn b’kummentarju ebrajk li [afna G[arab ma jafux. Dan kollu qed jirrabja lill-uffi/jali E;izzjani fejn il-media tal-istat [ar;et tattakka lill-I]rael billi qalet li dan qed jie[u l-opportunita` biex jid[ol fis-suq tax-xandir G[arbi. Fin-nofsinhar tal-Libanu, vi/in ilfruntiera ma’ I]rael, u[ud jaqilbu fuq stazzjonijiet I]raeljani anke jekk dawn ilhom projbiti sa mis-sena 2000 meta lI]rael kien irtira t-truppi wara 18-il sena okkupazzjoni. Ftit huma dawk li fis-Sirja jissograw jaraw stazzjon I]raeljan fejn I]rael jibqa’ l-akbar g[adu u [afna jin;abru bil-mo[bi biex isegwu l-partiti. L-istess [a;a qed jag[mlu fil-Libanu u anke fix-Xatt tal-Punent.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Sport

Il-Bra]il jag[laq b’disfatta o[ra mal-Olanda PLAY-OFF GHAT-TIELET POST

BRA}IL................................0 OLANDA …........................3 Bra]il: Julio Cesar, Max-

well, David Luiz, Thiago Silva, Maicon, Paulinho (Hernanes 57’), Oscar. Luis Gustavo (Fernandinho 46’), Willian, Jo, Ramires (Hulk 73’) Olanda: Cillessen (Vrom 93’), Martins Ind, Vlaar, De Vrij, Kuyt, Blind (Janmaat 70’), Clasie (Veltman 90’), De Guzman Wijnaldum, Robben, Van Persie

Imwissija: T. Silva, Fernandinho, Oscar (B), A. Robben, De Guzman (O) Skorja: Van Persie 3’ pen, D. Blind 17’, Wijnaldum 90+3 (O) Referee: Djamel Haimoudi (Al;erija) Il-Bra]il deher li ma tg[allem xejn mill-umiljazzjoni ta’ Belo Horizonte fis-semifinali u g[alaq l-impenji tieg[u fitTazza tad-Dinja b’telfa o[ra, din id-darba kontra l-Olanda li reb[u t-tielet post wara li kienu runners up erba’ snin ilu. L-a[[ar darba li l-Bra]il ;arrab ]ew; telfiet konsekuttivi f’daru kien proprju 70 sena ilu. Kien turnament mill-aktar negattiv g[all-organizzaturi li re;g[u spi//aw ibbuwjati millpartitarji tag[hom. Il-Bra]il riedu jsalvaw ;ie[hom u l-Olandi]i jsellmu lill-kow/ il-;did ta’ Manchester United, Louis Van Gaal bla[jar mod possibbli. L-a[[ar sitt partiti g[at-tielet post kienu pprodu/ew 24 gowl meta b’kuntrast l-a[[ar sitt finali tat-Tazza tad-Dinja offrew biss disa’ gowls. U gowls kien hemm imma mhux

Il-captain Olandi] Robin Van Persie jiskorja l-penalty wara biss tliet minuti

kif xtaq pajji] ta’ 200 miljun. G[al din il-partita kien pre]enti wkoll Neymar li malli da[al fil-pitch intlaqa’ b’g[ajjat u /ap/ip enormi. Imma kien luniku mument li ferra[ lillBra]iljani pre]enti. Scolari g[a]el li jag[mel sitt bidliet mill-iskwadra tas-semifinali fosthom, ir-ritorn ta’ Thiago Silva, Maxwell, Jo, Paulinho u Ramires li [adu post Marcelo, Dante, Hulk, Fernandinho u Bernard. Van Gaal ippre]enta prattikament listess formazzjoni g[ajr bidla wa[da ta’ Jordy Claise minflok Nigel De Jong imma tilef ukoll lil Sneijder fl-a[[ar mumenti b’u;ieg[ waqt il-warm up u floku beda De Guzman. Appena 90 sekonda u lBra]il wera li kien g[adu ta[t ix-xokk tal-umiljazzjoni

tas-semifinali meta tilef 7-1 kontra l-:ermanja. Robben [arab wa[du bil-pass velo/i tieg[u u l-captain Thiago Silva ;ibdu. Il-fawl beda barra blOlandi] i]da jaqa’ fil-kaxxa u r-referee ordna penalty waqt li wera l-karta safra lill-captain Bra]iljan li kien qed jirritorna minn sospensjoni. Kien ikun aktar ;ust li ordna freekick barra l-kaxxa u ke//a lil Silva. Mill-11-il metru i]da l-captain ROBIN VAN PERSIE skorja r-raba’ gowl fit-turnament. Kien ukoll il-100 gowl li qalg[u il-Bra]il fl-istorja tatTazza tad-Dinja. Rekord ie[or negattiv ta’ 12-il gowl li qatt qalg[u f’fa]i finali tat-Tazza tad-Dinja Il-Bra]il deher jistejqer xi ftit imma ma damx wisq meta minn cross fil-kaxxa, David

Luiz li re;a’ kellu serata o[ra tal-wa[x, ikklerja cross bir-ras f’nofs il-kaxxa g[and l-i]markat DALEY BLIND li wara li kkontrolla bil-kalma g[eleb lil Julio Cesar g[all-ewwel gowl internazzjonali tieg[u u sikket l-Estadio Nacional. Ir-reazzjoni Bra]iljana kienet tentattiv tal-a[jar plejer tag[hom Oscar, li Cillesen salva, imma l-folla pre]enti sa dan il-[in ma kinitx taf jekk kelliex tibki jew tid[ak. Id-d[ul ta’ Fernandinho ta [ajja o[ra lill-midfield Bra]iljan fit-tieni taqsima u bdew idawru aktar il-ballun u jersqu vi/in il-lasta avversarja. David Luis kellu freekick salvat tajjeb u Oscar fittex penalty ine]istenti fuq Blind u spi//a dabbar karta safra L-ewwel safra fit-turnament g[al simulazzjoni waslet propju fit-63 log[ba. }ew; miuti fuwq il-[in WIJNALDUMskorja t-tielet gowl wara li Osacar tilef il-ballun biex il-Bra]il g[alaq b’rekord ie[or negattiv tal-aktar tim li qala’ gowls fit-turnament.

Il-captain Olandi] Robin Van Persie la[aq lill-Ar;entin Lionel Messi u l-Bra]iljan Neymar b’4 gowls wara li skorja penalty kontra l-Bra]il. S’issa hu l-Kolombjan James Rodriguez li g[adu laqwa skorer tat-turnament b’sitt gowls u jekk ma jinqabi]x illum jirba[ i]-]arbun tad-deheb. B’kollox ;ew skorjati s’issa 168 gowl, tlieta biss anqas mir-rekord tal-1998 fi Franza. 6 gowls: James Rodriguez (Kolombja) 5 gowls – Thomas Muller (:ermanja) 4 gowls - Van Persie (Olanda), Neymar (Bra]il), Lionel Messi (Ar;entina) 3 gowls – Karim benzema (Franza), Arjen Robben (Olanda), Andre Schuerrle (:ermanja), Enner Valencia (Kolombja), Xherdan Shaqiri (}vizzera).

Il-FIFA [abbret il-lista talfinalisti g[ar-rebb[[ tal-Ballun tad-deheb b[ala l-aqwa plejer tat-Tazza tad-Dinja fil-Bra]il. L-Ar;entina g[andhom tliet finalisti – Angel Di Maria, Javier Mascherano u Lionel Messi waqt li l-avversarji tag[hom illum il-:ermanja g[andhom erbg[a. Mats Hummels, Toni Kroos, Phillip Lahm u Thomas Muller huma l-erba’ plejers nominati mit-tim ta’ Joachim Low. Il-Kolombjan James Rodriguez, il-Bra]iljan Neymar u l-Olandi] Arjen

Robben huma l-plejers l-o[ra fil-lista ta’ g[axra. Il-FIFA [abbret ukoll min huma dawk nominati g[all’ingwanti tad-deheb’ unur li jing[ata lill-a[jar gowlkiper. Dawn huma Keylor Navas ta’ Costa Rica, il-:ermani] Manuel Neuer u l-Ar;entin Sergio Romero. Intant l-Olandi] Memphis Depay, u l-Fran/i]i Paul Pogba u Raphael Varane se jikkomnpetu g[all-unu rtaa[jar peljer ]ag[]ug[ fit-turnament. Ir-rebbie[a jkunu mag[rufa wara l-finali tal-lejla.

L-AQWA SKORERS

Van Persie jag[milhom 4

Il-finalisti g[all-a[jar plejer

Dailey Blind skorja l-ewwel gowl internazzjonali tieg[u kontra l-Bra]il

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Sport

Anali]i qabel il-finali: :ermanja v Ar;entina L-aqwa plejer fid-dinja se jkun qed jiffa//ja l-makna tat-tim talmument fuq l-akbar palk tal-futbol mondjali. Meta l-Ar;entina ta’ Lionel Messi tiltaqa’ kontra l-:ermanja fil-final talMaracana f’Rio de Janeiro l-{add, mal-ewwel daqqa t’g[ajn tidher sfida nteressanti bejn talent individwali u d-dixxiplina stretta ta’ [idma kollettiva. Imma din il-log[ba se tkun aktar minn hekk. L-Ar;entina wrew li kapa/i jilag[bu tattikament daqs il-:ermani]i, b’reb[iet minimi u jag[mlu dak kollu li hemm b]onn biex jirb[u. Il-:ermanja intant taw tnejn mill-aqwa wirjiet fit-turnament kollu, reb[u 4-0 kontra l-Portugall fil-fa]i tal-gruppi u ;abu fix-xejn lill-organizzaturi l-Bra]il 7-1 fis-semifinali. L-istorja mimlija e//itament bejn dawn i]-]ew; timijiet, li ltaqg[u kontra xuxlin f’]ew; finali konsekuttivi fl-1986 u fl-1990 - b’reb[a kull wie[ed, tindika li kollox hu miftu[ g[al min se jo[ro; rebbie[ fil-Maracana. Din hi anali]i [afifa dwar kif wie[ed jista’ jqabbel i]-]ew; finalisti.

Il-Gowlkipers

Ir-reputazzjoni ta’ Manuel Neuer b[ala wie[ed mill-aqwa gowlkipers fid-dinja, kompliet tikber fil-Bra]il fejn kien wie[ed mill-a[jar plejers :ermani]i tul it-turnament kollu, spe/jalment fil-fa]i tan-knock out. Apparti li hu tal-og[la klassi, ilgowlkiper ta’ Bayern Munich wera wkoll versatilità meta kontinwament [are; minn postu jg[in fid-difi]a, partikolarment fir-reb[a fuq l-Al;erija. Wettaq saves brillanti fuq Karim Benzema u /a[[ad lill-Fran/i] mill-gowl tad-draw waqt li kellu numru ta’ saves impressjonanti kontra l-Bra]il, partikolarment fit-tieni taqsima. Sergio Romero ta rispsota li [afna xetti/i li ddubitaw minnu jekk kienx tajjeb bi]]ejjed biex jilg[ab ma’ tim kbir fit-Tazza tad-Dinja. Romero kien biss gowlkiper riserva ma’ Monaco fla[[ar sta;un imma [are; qawwi filpenalties kontra l-Olanda. Fil-fa]i

I]-]ew; gowlkipers li s’issa kienu protagonisti, il-:ermani] Manuel Neuer (xellug) u l-Ar;entin Sergio Romero

tan-Knock-Out kellu tliet partiti li fihom ma qalax gowl. Kontra l-:ermanja i]da mistenni jkollu sfida akbar. Vanta;; g[all-:ermanja. Id-Difi]a Id-difi]a :ermani]a tjiebet bil-kbir minn kemm ilu li l-kow/ Joachim Low ne[[a lill-captain Philip Lahm mill-midfield u po;;ih fil-po]izzjoni favorita tieg[u, dik ta’ difensur fuq il-lemin wara wirja erratika kontra l-Al;erija fit-tieni round.

Mats Hummels kien pilastru konsistenti fid-difi]a /entrali u l-:ermanja ftit kellha problemi tinnewtralizza lattakk qawwi ta’ Franza u l-Bra]il. Kemm se jkunu kapa/i jwaqqfu lil Messi, hi storja o[ra. Id-difi]a Ar;entina kienet meqjusa b[ala l-aktar punt debboli qabel beda t-turnament. Imma issa t-tim ilu 330 minuta ma j;arrab gowl fin-knockout, inklu] ]ew; partiti bil-[in barrani. L-erbg[a ta’ wara, li jinkludu lid-duo ta’ Manchester City Pablo Zabaleta u Martin Demichelis, g[amlu lill-attakkanti Olandi]i Arjen

Robben u Robin van Persie jidhru plejers regolari g[all-a[[ar. Vanta;; g[all-:ermanja. Il-Midfield Dan hu l-aktar dipartiment qawwi tal-:ermanja, dipartiment ming[ajr

dg[ufija li jilg[ab tajjeb flimkien qisu makna perfetta. Bastian Schweinsteiger u Sami Khedira jie[du [sieb quddiem id-difi]a waqt li Toni Kroos u Mesut Ozil jidderie;u [afna mill-attakki billi jmorru fuq l-offensiva. Il-wirja mpressjonanti kontra l-Bra]il kienet orkestrata mill-midfield effi/jenti u wirja simili l-{add tista’ tkun wisq g[all-Ar;entina. It-tim ta’ Sabella intant qed jittama li Angel Di Maria jil[aq jirkupra minn injury f’koxxtu biex jilg[ab fil-finali. Il-pass li g[andu Di Maria u l-kapa/ità kif jattakka lid-difensuri mal-linja, in[ass ferm kontra l-Olanda u t-tim t[abat biex isib it-triq ’ il quddiem. Il-midfielder difensiv Javier Mascherano kien wie[ed mill-aqwa plejers fil-pitch kontra l-Olanda u hu

/-/avetta li jista’ jaqfel lill-:ermani]i. Vanta;; g[all-:ermanja. L-attakk Il-:ermanja g[andhom l-aktar plejer li qatt skorja fit-Tazza tad-Dinja f’Miroslav Klose. Imma l-Ar;entina

g[andhom lil Messi u ]ew; attakkanti o[ra ta’ klassi mondjali. Waqt li Messi ma skorjax fi tliet partiti tan-knock-outs, l-erba’ gowls li skorja fil-fa]i tal-gruppi fakkru lil kul[add g[alfejn reba[ erba’ darbiet l-unur tal-a[jar plejer tas-sena. Anke b’Sergio Aguero u Gonzalo Higuain fit-tim, Messi dejjem kien i//avetta tas-su//ess Ar;entin. U mhux mistenni anqas minnu fl-akbar log[ba fil-karriera tieg[u. Biex l-Ar;entina jkollhom /ans tajjeb, Messi jrid jo[loq il-gowls, jew g[alih, inkella g[al s[abu. Il-:ermani]i mhumiex batuti flattakk lanqas. Klose skorja s-16-il gowl fil-karriera fit-Tazza tad-Dinja kontra l-Bra]il u sie[bu Thomas Mueller di;à skorja 10 f’]ew; turnaments. Vanta;; g[all-Ar;entina.

Il-{add, 13 taâ&#x20AC;&#x2122; Lulju, 2014

Sport

It-tim :ermani] kif beda fir-reb[a kbira kontra l-Bra]il fis-semifinali (quddiem mix-xellug) il-captain Philipp Lahm, Thomas Mueller, Benedikt Hoewedes, Bastian Schweinsteiger u Mesut Oezil< (wara mix-xellug) il-gowlkiper Manuel Neuer, Toni Kroos, Miroslav Klose, Mats Hummels, Sami Khedira, u Jerome Boateng.

It-tim tal-Ar;entina kif beda fis-semifinali kontra l-Olanda li reba[ bil-penalties 4-2 (wara mix-xellug) Marcos Rojo, Martin Demichelis, Ezequiel Garay, il-gowlkiper Sergio Romero, Javier Mascherano< (quddiem mix-xellug) Gonzalo Higuain, Enzo Perez, Lucas Biglia, Lionel Messi, Pablo Zabaleta, u Ezequiel Lavezzi.

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Sport

L-aqwa plejer kontra l-aqwa tim FINALI

Il-finali tat-Tazza tad-Dinja tal-2014 waslet u tnejn mill-erba’ timijiet favoriti qabel beda t-turnament, se jkunu qed jiltaqg[u kontra xulxin illejla fid-9 p.m f’Estadio do Maracana. Il-:ermanja u l-Ar;entina it-tnejn kellhom mixja po]ittiva salfinali u kollox ma’ kollox, kienu l-aqwa ]ew; timijiet. Lionel Messi, l-aqwa plejer fid-dinja, jinsab lest biex imexxi lill-Ar;entina kontra dak li jidher l-aqwa tim filmument, il-:ermanja. Il-ftit skossi li kellhom il-:ermanja fil-fa]i tal-gruppi malajr ;ew superati bir-reb[a 7-1 fuq il-Bra]il fissemifinali u ]gur li r-ri]ultat serva biex ikkalma xi ftit in-nervo]i]mu li seta’ kien hemm jekk kienux se jaslu sal-finali. M’hemmx dubju li t-tim :ermani] se jkollu moral g[oli u g[alkemm listil ta’ log[ba ta’ pussess kien anke kritikat, se jimmiraw li jikkontrollaw il-log[ba mill-bidu nett. L-Ar;entina ma kkonvin/ewx daqs kemm kien mistenni fl-a[[ar [ar;a li fiha t[abtu ferm qabel sa fl-a[[ar issuperaw lill-Olanda bil-penalties. Ming[ajr Di Maria l-log[ba fluwenti tag[hom tilfet [afna mir-ritmu u deher /ar li kien hemm plejer kreattiv ie[or nieqes biex jerfa’ fit mill-pi] ta’ Lionel Messi. Anke jekk mhux fl-aqwa kundizzjoni, l-midfielder ta’ Real Madrid mistenni jibda u dan jag[ti ftit problemi o[ra lill-:ermanja. Waqt li l-Ar;entina g[andhom [afna aktar plejers li kapa/i jipprodu/u dak il-mument ma;iku li jidde/iedi l-partiti b[al Messi, Di Maria, Higuain, kif g[amlu kollha fit-turnament, il:ermanja huma a[jar fil-kollettiv u ;ustament jibdew favoriti. Plejers b[al Khedira, Kroos, Ozil u Muller g[andhom jpprovdu dak il-pass perfett mill-midfielder u g[alkemm dan t-tim Ar;entin g[andu difi]a qawwija kif wera fi-turnament, jaf ikollha l-problemi. Sa minn meta l-:ermanja g[elbu lill-Bra]il kien konfermat li l-uniku nuqqas li g[andu l-kow/ Joachim Low g[adu dak tad-difensur Shkodran Kustafi. Dan ifisser li probabbilment Low mhux se jibdel l-ewwel tim li

Lionel Messi meqjus minn bosta l-aqwa plejer fid-dinja

Howedes u Sami Khedira waqt il-preparazzjoni tal-:ermanja

beda bih kontra l-Bra]il. Fil-fatt l-uniku dubju li jista’ jkun hemm hu dwar Miroslav Klose, l-aqwa skorer fl-istorja tat-Tazza tad-Dinja li ilu die[el u [iere; fl-ewwel tim sa minn meta beda t-turnament. Imma ttheddida li kapa/i joffri Klose u l-bidu qawwi li kellhom kontra l-Bra]il aktarx iwasslu lil Low biex jer;a’ jibda b’dan il-plejer. Philipp Lahm se jibqa’ b[ala difensur mal-linja waqt li l-impressjonanti Sami Khedira se jer;a’ jkun quddiem id-difi]a biex jilqa’ l-attakki talAr;entina. Lahm jemmen li l-esperjenza li g[andhom il-plejers :ermani]i se tg[inhom. “{afna mill-plejers tag[na ilhom jilag[bu f’finali importanti ma’ klabbs kbar. Dan hu vanta;; g[alina. Ippreparajna bl-aqwa mod u issa nittamaw li nirb[u,” qal Lahm. Muller, li qed jittama li jispi//a b[ala l-aqwa skorer tat-turnament qal, “Se jkun importanti [afna li nkunu attenti fid-difi]a. Irridu nillimitaw lil

Messi. U[ud minna di;à lg[abna kontrih u nafu x’kapa/i jag[mel. S’issa qatt ma tlift log[ba kontra Messi.” Intant, il-manager ta’ Chelsea Jose Mourinho qal li l-attakkant Ar;entin Lionel Messi mhux l-aqwa plejer li qatt kien hawn fid-dinja, anke jekk g[ada jirba[ it-Tazza tad-Dinja. “Messi hu plejer mill-aqwa, imma mhux l-aqwa li qatt kien hawn. Messi m’g[andux g[alfejn jirba[ it-Tazza tad-Dinja biex ikun meqjus plejer kbir imma jekk jirba[ha xorta wa[da ma nqisux b[ala l-aqwa plejer fl-istorja,” qal Mourinho li temm jg[id li jemmen li l-partita se tkun de/i]a fil-midfield. L-Ar;entina jridu jirb[u t-titlu g[allkow/ Alejandro Sabella li l-:img[a [abbar li se jkun qed jirri]e]enja milkariga, ikun xi jkun ir-ri]ultat. Sabella qed jittama li jkun jista’ jibda b’Angel Di Maria wara li we;;a’ koxxtu u tilef is-semifinali kontra l-Olanda imma lbiera[ t[arre; mat-tim. Sergio Aguero da[al b[ala sostitut fl-a[[ar parti tas-semifinali imma

deher batut u t[abat ferm biex i[ali mpatt fil-partita. Ftit jidher li hemm /ans li jibda mill-bidu. Mill-bqija Sabella g[andu j]omm l-istess formazzjoni. L-Ar;entina g[andhom il-motivazzjoni li jridu jirb[u t-titlu mondjali fuq art l-akbar rivali tag[hom, il-Bra]il. M’hemmx dubju i]da li l-log[ba mistennija tkun wa[da tattika u l:ermani]i mhux mistenni jkollhom lspazji u x-xalata li kellhom mal-Bra]il. Madankollu anke huma g[andhom motivazzjoni. Dik li jkunu l-ewwel tim mill-Ewropa li qatt reba[ it-titlu mondjali fl-Amerika t’Isfel. Formazzjonijiet probabbli :ermanja (4-3-3): Neuer, Lahm, Hummels, Boateng, Howedes, Khedira, Schweinsteiger, Kroos, Ozil, Kloser, Muller Ar;entina (4-2-3-1): Romero, Zabaleta, Demichelis, Garay, Rojo, Mascherano, Biglia, Lavezzi, Di Maria, Messi, Higuain Referee: Nicol Rizzoli (Italja).

Rizzoli di;à kkontrolla darbtejn o[ra lill-Ar;entina fil-Bra]il

Ir-referee Taljan ta’ 42 sena Nicola Rizzoli se jkun qed jikkontrolla l-finali tal-lejla bejn il-:ermanja u l-Ar;entina. B’tim ewropew u ie[or millAmerika t’Isfel fil-finali, [afna stennew li l-FIFA kellha ta[tar referee A]jatiku g[al din il-finali. Imma finalment kien Rizzoli li ;ie msejja[ biex jikkontrolla t-tielet log[ba tieg[u fit-turnament. “Din hi xi [a;a nkredibbli g[alija. Se nkun qed nirrappre]enta lill-Italja f’dan il-mument. Irrid inkun wie[ed mill-aqwa f’dan u hekk se nkun,” qal Rizzoli f’intervista mal-FIFA.

Rizzoli hu t-tieni referee Taljan li se jikkontrolla l-finali tat-Tazza tad-Dinja fl-a[[ar erba’ edizzjonijiet. Pierluigi Collina kien ikkontrolla l-final meta l-:ermanja tilfet 2-0 kontra l-Bra]il f’Yokohama fil-:appun fl-2002. Rizzoli kien ir-referee tal-finali kollha :ermani]a mi/-Champions League fl-2013 bejn Bayern Munich u Borussia Dortmund li ntemmet 2-1 f’Londra. Rizzoli di;à kkontrolla tliet partiti f’dan it-turnament, inklu] il-kwarti tal-finali bejn l-Ar;entina u l-Bel;ju u l-log[ba mill-gruppi bejn l-Ar;entina

u n-Ni;erja. Huwa kien ukoll ir-referee tal-log[ba bejn l-Olanda u Spanja fit-tieni jum tat-turnament. Il-Kap tar-referees tal-FIFA Massimo Busacca qal li din is-sena r-referees g[enu biex jitjieb il-livell tal-futbol u kien bl-g[arfien tag[hom tal-log[ba li kien hemm ]ieda fuq il-gowls skorjati erba’ snin ilu. Ir-referees f’dan it-turnament ordnaw anqas fawls u anqas karti sofor milli kienu taw fl-Afrika t’Isfel. Il-FIFA qalet li l-95 injury f’din it-Tazza tad-Dinja, sebg[a minnhom klassifikati b[ala serji, jfisser tnaqqis ta’ 40% fuq l-a[[ar edizzjoni.

Il-finali f’idejn it-Taljan Rizzoli

Il-{add, 13 ta’ Lulju, 2014

Sport

Tilef it-Tazza tad-Dinja imma reba[ il-qlub Il-personalità tat-televi]joni Bra]iljana Luciano Huck [a mieg[u mistieden spe/jali waqt sessjoni ta’ ta[ri; tal-Bra]il. Tifel ta’ 17-il sena bl-isem ta’ Leonardo Marques Tome li jsofri minn marda mag[rufa b[ala arthrogryposis (marda li taffettwa l-;ogi g[aliex il-muskolu jibqa’ qasir). It-tim Bra]iljan in;abar madwar Leonardo u semg[u jaqra ittra dwar il-[ajja tieg[u u l-im[abba lejn il-futbol. Il-kliem tieg[u kellu impatt qawwi fuq il-plejers u wisq aktar fuq Neymar li deher iwarrab jibki. Wara li ntemmet is-sessjoni, David Luiz g[amel ukoll ftit [in ie[or ma’ Leonardo jarah ji;;agilja bil-ballun mix[ut fl-art [dejn issi;;u tar-roti. David Luiz veru li ma reba[x it-Tazza tad-Dinja f’pajji]u, imma ]gr li reba[ [afna qlub, fosthom din ta’ dan i]-]ag[]ug[ Marques Tome li kellu x-xorti jiltaqa’ mal-idolu tieg[u u sa[ansitra jurih x’jaf.

Mill-Maracanà g[al Luzhniki

Mit-12 ta’ :unju kellna festa ta’ futbol, s’issa 63 partita kollha mistennija g[alkemm mhux dejjem kellna dak kollu mixtieq... e//itament, log[ob sabi[, stilel jibbrillaw, azzjonijiet ta’ /ertu klassi u l-ingredjenti kollha li normalment nasso/jaw ma’ kompetizzjonijiet kbar bilparte/ipazzjoni ta’ nazzjonijiet famu]i. Il-lejla tintemm l-20 edizzjoni tal-akbar avveniment sportiv wara l-Olimpjadi, meta l-:ermani]i u l-Ar;entini jissieltu g[at-Tazza FIFA f’konfront ferm mistenni mhux biss fuq i]-]ew; na[at tal-Atlantiku i]da mill-kontinenti kollha. }gur li madwar 80,000 mistennija jo[onqu l-famu] Stadium tal-Maracanà, flimkien ma’ miljuni ta’ telespettaturi, jistennew spettaklu u festa ta’ futbol qabel ma’ Josef Blatter jippoppa sidru u

juri lid-dinja tal-ballun li minkejja l-kritika qawwija fuq l-istil ta’ tmexxija u kif intg[a]el il-Qatar g[all-edizzjoni tal-2022, se jibqa’ fit-tmun g[al [ames snin o[ra. Kien hemm ]mien meta Michel Platini kien mistenni li se jisfida g[as-si;;u tal-poter i]da anki dan [are; mix-xena bil-kwiet il-kwiet. Kien fit-2 ta’ Dicembru 2010 li Blatter [abbar iddeci]joni li kienu [adu lmembri tal-E]ekuttiv b’vot sigriet. Kien kellem li xi elf ;urnalist u rappre]entanti ta’ xi 70 stazzjon televi]iv. Spjega kif fit-tieni skrutinju 13-il vot marru g[ar-Russja, sebg[a g[al Spanja u lPortugall li ssottomettew ilkandidatura flimkien, ]ew; voti g[an-Norve;ja u l-Bel;ju li wkoll kellhom l-g[an li jorganizzaw it-turnament flimkien.

Tony Formosa eks kow/ nazzjonali Disa’ applikazzjoniijiet

Ori;inarjament kien hemm disa’ applikazzjonijiet li wrew l-interess biex jospitaw dan lavveniment. I]da bil-mod ilmod il-lista bdiet tissaffa. IlMessiku kienu l-ewwel li re;g[u lura mit-talba ori;inali wara li l-applikazzjoni talIndone]ja kienet irri;ettata g[aliex ma kellhiex il-konferma tal-Gvern tal-pajji], li

naturalment jid[ol fil-pjani ta’ infrastruttura u f’bilan/ji finanzjarji o[ra. Wara l-Ingli]i, ir-Russi, l-Olandi]i flimkien malBel;jani, Spanja u l-Portugall li wkoll kienu ssottomettew applikazzjoni kon;unta, l-Awstralja, il-:appun u l-Amerikani [ar;u mix-xena. Meta l-a;enda kkonkludiet l-organizzazzjoni tal-edizzjoni ta’ 2018 permezz ta’ vot sigriet ir-Russi akkwistaw 13-il vot, Portugall u Spanja 7, u Bel;ju u Olanda 2. L-Ingilterra ;iet eliminata wara l-ewwel round. Minn dakinhar ir-Russi bdew il-preparazzjonijiet li kienu jinkludu bini ta’ stadium ;did f’Moska u titjib flinfrastruttura ta’ [dax-il istadium ie[or. Kontra dak li sar fil-Bra]il mhux mistennija xi manifestazzjonijiet minn xi settur tal-popolazzjoni.

Kollox miexi skont il-pjan. Anzi hu mag[ruf li di;à bdew jirri]ervaw il-bejg[ tal-biljetti. A[na l-Ewropej mhux se jkollna ljieli sajfin bla rqad biex nassistu g[al-log[ob. Sadanittant l-attenzjoni tmur fuq il-Maracanà fejn b’dispja/ir g[all-fanati/i Bra]iljani kellhom jikkuntentaw b’partita li [afna ma jriduhiex i]da li tfisser premju ta’ 22 miljun dollaru. It-tellief tal-biera[ jie[u g[oxrin. Ingawdu /-/erimonja talg[eluq u niddevertu bil-finali. Tislijiet.

media•link COMMUNICATIONS