Il-Mument 3 ta' Awwissu 2014 by maltarightnow dotcom

www.maltarightnow.com

Nru 2226 €1

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

WARA LI T-TIENI L-AKBAR BELT FIL-LIBJA, BENGA}I, :IET DIKJARATA EMIRAT I}LAMIKU MINN GRUPP TERRORISTIKU AFFILJAT MAL-AL-QAEDA

“Qed

ng[ixu t-tensjoni u l-bi]a’”

– L-Isqof Malti f’Benga]i Mons. Silvestru Magro

F’intervista’ ma’ il-mument, Mons. Silvestru Magro, l-Isqof ta’ Benga]i fisser kif iz-zona ta’ Benga]i tinsab fi stat ta’ gwerra, bi ;lied bejn milizji kif ukoll l-armata tal-:eneral Halifa Haftar li kien leali Ara pa;na 5 lejn Gaddafi. Hu stqarr li s-sigurtà tag[hom qed isibuha biss meta jinqaflu fi djarhom.

Kontradizzjonijiet mill-Gvern IL-{TIF TA’ MARTIN GALEA FI TRIPLI

Ver]jonijiet differenti mill-Prim Ministru Joseph Muscat u l-id il-leminija tieg[u Mario Cutajar dwar ‘il-[tif’ ta’ Martin Galea

Il-ka] tal-[tif ta’ Martin Galea minn milizja Libjana li fortunatament spi//a bil[elsien tieg[u nhar it-Tnejn li g[adda wara 11-il jum ma[tuf, wassal lill-Gvern Laburista

biex fl-a[[ar ;img[a nqabad f’xibka ta’ kontradizzjonijiet u konfu]joni dwar jekk dan i//ittadin Malti kienx tassew ma[tuf jew le. Fost l-istqarrijiet li jikkon-

tradixxu lil xulxin jispikkaw dak li l-ewwel stqarr il-Prim Ministru Joseph Muscat filParlament u dak li qal Mario Cutajar, il-Kap ta/-?ivil. g[al pa;na 5

Il-Ministru Joe Mizzi ma jonorax wa[da mill-kundizzjonijiet

L-ESPRESSJONI TAL-INTERESS G{AS-SERVIZZ TAT-TRASPORT PUBBLIKU

L-ammissjoni ta’ Joe Mizzi, il-Ministru g[at-Trasport li ltaqa’ ma’ kumpanija barranija – il-grupp Spanjol Autobuses de Leon – li tefg[et l-offerta g[as-servizz tat-trasport pubbliku hija dikjarazzjoni xokkanti li tmur kontra wa[da mir-regoli tal-Espressjoni tal-Interess ma[ru;a mill-Gvern. Klawsola 10 issemmi /ar li l-ebda offerent ma jista’ jag[mel kuntatt mal-Awtorità tat-Trasport jew Ara pa;na 3 mal-Ministeru kon/ernat g[ax ji;i skwalifikat awtomatikament.

Ting[ata l-a[[ar tislima lit-Tabib Alexander Cachia Zammit

Ara pa;ni 6-7

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

Spi]eriji li se jift[u llum Il-Belt Valletta: Regent Pharmacy, 70, Triq il-Merkanti; Il-{amrun: Fra

Diego Pharmacy, 94, Triq Villambrosa; Santa Venera: Lantern Pharmacy, Misra[ il-Kebbies; Fleurde-lys: St. Bartholomew Pharmacy, 30, Triq Fleur-de-lys; Il-G]ira: D’Argen’s Pharmacy, 330, Triq D’Argens; San :iljan: Melita Pharmacy, 127, Triq San :or;; TasSliema: Chemimart Ltd., 4,5,6, ilPiazzetta, Triq it-Torri; L-Iklin: Iklin Pharmacy, Triq Geronimo Abos; InNaxxar: Victory Pharmacy, 16, Pjazza l-Vitorja; Il-Qawra: El Medina Chemist, Triq il-Maskli; Ra[al :did: St. Monica Pharmacy, 157, Triq Santa Monika ; Il-Birgu: Vittoriosa Pharmacy, 9, Triq il-Mina l-Kbira; {a]-}abbar: May Day Pharmacy, Triq il-Vitorja; Bir]ebbu;a: Blossoms Pharmacy, Triq il-Gurgier; L-Imqabba: Kristianne Pharmacy, Triq I/-?avi; {a]-}ebbu;: Spi]erija {al Mula, Triq Dun Salv Ciappara; Il-Ba[rija: Ba[rija Pharmacy, Triq l-Iskola; IlBelt Victoria: Palm Pharmacy, 2 Triq il-Palma; In-Nadur: Vella Pharmacy, 15, Triq it-13 ta’ Di/embru.

{inijiet tal-vapur t’G[awdex mit-23 ta’ :unju 2014 sat-28 ta’ Settembru 2014

Tluq mill-Im;arr, G[awdex: 00.45, 02.00,

03.30, 05.00, 06.00, 06.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 9.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 19.30, 20.15, 21.00, 21.45, 23.00. Tluq mi/-?irkewwa, Malta: 01.20, 2.30, 4.00, 05.45, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 09.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 19.30, 20.15, 21.00, 21.45, 22.20, 23.45.

It-temp It-Temp> Sabi[ u bi ftit s[ab kultant. Il-Vi]ibbiltà> Tajba. Ir-Ri[> {afif g[al moderat mill-Majjistral, li jsir [afif l-iktar min-Nofsinhar g[ax-Xlokk. Il-Ba[ar> {afif g[al moderat li jsir [afif. L-imbatt> Baxx mill-Majjistral li jsir ftit li xejn. Temperatura tal-Ba[ar> 25º.

Il-[amest ijiem li ;ejjin

IL-{ADD L-og[la 33˚C L-inqas 22˚C

IT-TNEJN L-og[la 34˚C L-inqas 23˚C

IT-TLIETA L-og[la 34˚C L-inqas 23˚C

L-ERBG{A L-og[la 33˚C L-inqas 23˚C

IL-{AMIS L-og[la 31˚C L-inqas 23˚C

Lottu 81 – 25 – 40 – 13 – 6 # 79 – 16 – 51

Super 5 13 – 23 – 6 – 18 – 21

Numri importanti Servizz ta’ Emer;enza> 112 Sptar ta’ Malta> 25450000 — Sptar ta’ G[awdex> 21561600 Servizz ta’ direttorju> 1182 — GO> 1187 — Vodafone> 1189

L-a[[ar emendi g[all-Kostituzzjoni saru dan l-a[[ar wara mozzjoni li tressqet mill-Partit Nazzjonalista biex ma jkunx hemm diskriminazzjoni g[al ra;unijiet ta’ orjentament sesswali

Il-Kostituzzjoni tal-Indipendenza emendata minna l-Maltin

Bil-Kostituzzjoni tal-Indipendenza, g[allewwel darba l-Kostituzzjoni;iet tinbidel mill-Parlament Malti kif imbag[ad sar kemm-il darba wara. Fost l-emendi li saru f’dawn il-50 sena kien hemm dawk ewlenin biex Malta saret Repubblika, biex il-Qorti Kostituzzjonali ma tkun qatt aktar sospi]a kif kienet g[al xi ]mien, biex il-ma;;oranza tal-voti f’elezzjoni ;enerali tkun riflessa filma;;oranza tas-si;;ijiet fil-Parlament, biex

Malta jkollha newtralità attiva, biex titwaqqaf Kummissjoni dwar l-Impjiegi [alli t[ares id-drittijiet tal-[addiema, biex titwaqqaf Kummissjoni g[allAmministrazzjoni tal-:ustizzja biex il-Qrati jitmexxew a[jar, biex jitwaqqaf l-Uffi//ju tal-Ombudsman [alli j[ares li/-/ittadini minn amministrazzjoni [a]ina, u biex titne[[a kull diskriminazzjoni fuq ba]i ta’ sess jew orjentament sesswali.

Imut fil-Mellie[a

G[addas }vedi] ta’ 39 sena tilef [ajtu tra;ikament waqt li kien qed jog[dos flin[awi tal-A[rax talMellie[a. L-in/ident se[[ g[all-[abta tal-4.30 p.m u mieg[u kien hemm ]ew; persuni o[ra li ng[ataw l-g[ajnuna medika fil-Mellie[a qabel ittie[du lisptar. L-g[addas kien f’diffikultajiet u ttella’ mill-ba[ar b’[elikopter tal-Forzi Armati fil-Marfa. Il-Pulizija g[addejja blist[arri; tag[ha, b’esperti jg[inu lill-Ma;istrat talG[assa fl-inkjesta.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

Dikjarazzjoni xokkanti minn Joe Mizzi TRASPORT PUBBLIKU

...il-Ministru Joe Mizzi flimkien ma’ James Piscopo, il-Kap E]ekuttiv ta’ Transport Malta, iltaqa’ mal-kumpanija Spanjola kontra l-istess kundizzjonijiet tal-offerta Joe Mizzi jammetti li ltaqa’ mal-Ispanjoli

Waqt intervista li kellu ;img[a ilu, il-Ministru responsabbli mit-Trasport Joe Mizzi qal li l-kuntrattur preferut kien g[adu ma ntg[a]ilx. {amest ijiem biss wara, l-istess Ministru – waqt li kien qed jag[mel konferenza stampa fuq xi [a;a differenti, il-;urnalisti staqsewh fuq it-trasport pubbliku u qal bil-kontra ta’ qabel u [abbar li ddiskussjonijiet mal-preferred bidder bdew. Meta ntalab mill-istess ;urnalisti jag[ti spjegazzjoni g[al diversi lmenti li saru minn kumpanija Maltija li tefg[et lofferta g[all-kuntratt dwar x’kienet irra;uni ta’ laqg[at li hu u uffi/jali talAwtorità tat-Trasport kellhom ma’ kumpanija barranija li wkoll tefg[et lofferta, il-Ministru Joe Mizzi qal /ar li hu jiltaqa’ ma’ kull min jitolbu. Sa[ansitra qal li kellu laqg[at mal-kumpanija Maltija – dikjarazzjoni li ;iet mi/[uda mill-istess kumpanija Maltija, Island Buses Malta, li giddbet lill-Ministru Mizzi mill-ewwel.

Dikjarazzjoni xokkanti kontra l-kundizzjonijiet tal-offerta Id-dikjarazzjoni li g[amel il-Ministu Joe Mizzi hi xokkanti. Fi klawsola 10 tal-kundizzjonijiet tal-kuntratt, hemm miktub /ar li l-ebda offerent ma jista’ jag[mel kuntatt mal-Awtorità tatTrasport jew mal-Ministeru responsabbli mit-trasport, g[ax ji;i skwalifikat awtomatikament.

Dawn huma regoli li qeg[din hemm biex ma jkunx hemm [mie; u [abi. Toni Bezzina, il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni dwar it-Trasport, mitlub jikkummenta minn il-mument qal li “g[all-Gvern ta’ Joseph Muscat m’hemmx regoli. Basta wieg[ed li ‘nemmnu f’politika u politi/i ta’ responsabbiltà u kontabbiltà. Politi/i li jirrispondu g[al g[emilhom u li jaraw li g[emilhom ikun trasparenti’.” Miksurin regoli biex ma jkunx hemm [mie; u [abi Il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni Toni Bezzina staqsa “fejnha l-kontabbiltà? Fejnha t-trasparenza? X’marru jag[mlu l-Ministru Joe Mizzi u l-Kap E]ekuttiv

ta’ Transport Malta James Piscopo fi Spanja meta l-preferred bidder kien g[adu ma t[abbarx min hu? G[aliex marru kontra dak li hemm imni]]el flEspressjoni ta’ Interess?” A;ir li skont id-dokument tal-Gvern stess iwassal g[al skwalifika Il-fatt li uffi/jali tal-kumpanija Spanjola ;ew Malta u ltaqg[u mal-Ministru Mizzi u ma’ uffi/jali ta’ Transport Malta hu a;ir li jmur kontra l-kundizzjonijiet tal-Gvern stess u jista’ jirri]ulta fl-iskwalifika immedjata tal-offerent Spanjol, kif titlob l-Espressjoni ta’ Interess. ‘Gvern ta’ [abi u nd[il’ – kumpaniji barranin Toni Bezzina ]ied li din il-;img[a

;ie kkonfermat dak li kienu qalu kumpaniji barranin li kienu wrew interess jie[du t-trasport pubbliku f’idejhom; li dan hu Gvern ta’ [abi u nd[il. Il-kumpanija Sko//i]a McGills li kienet uriet interess li tinvesti, kien re;a’ bdielha. Skont il-Kap E]ekuttiv

tag[ha, il-Gvern ta’ Muscat ibati minn nuqqas ta’ trasparenza hekk li [allieha bla risposti g[al dak li riedet tkun taf biex tinvesti. Kien hemm kumpanija o[ra barranija li esprimiet l-istess t[assib dwar il-Gvern ta’ Muscat: Gvern mag[luq u ta’ [abi, kienu qalu. Muscat u Mizzi je[tie; jerfg[u r-responsabbiltà Il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni responsabbli mit-Trasport, filwaqt li fakkar meta l-Prim Ministru Joseph Muscat wieg[ed li “nemmnu f’politika u f’politi/i ta’ responsabbiltà u kontabbiltà. Politi/i li jirrispondu g[al

g[emilhom u li jaraw li g[emilhom ikun trasparenti,” ]ied li b[al [afna kliem sabi[ ie[or ta’ qabel l-elezzjoni, din il-weg[da qed tinkiser sfa//atament. “E]empju importanti ta’ dan qed ise[[ fit-trasport pubbliku. Il-Prim Ministru Joseph Muscat u lMinistru Joe Mizzi g[andhom jerfg[u r-responsabbiltà politika ta’ g[emilhom u josservaw dak li ppritkaw qabel l-elezzjoni.”

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

L-INVESTIGAZZJONI TAL-PULIZIJA MALTIJA DWAR IL-KA} TA’ JOHN DALLI U L-AKKU}I LI KIENU SE JITRESSQU KONTRIH

“Konna se nressquh g[ax kien jaf b’dak kollu li kien g[addej” – L-eks Kummissarju tal-Pulizija John Rizzo

L-eks Kummissarju tal-Pulizija John Rizzo xehed li kien se jressaq quddiem il-Qorti lill-eks Kummissarju Ewropew John Dalli. Dalli ma setg[ax jivvja;;a min[abba kundizzjoni ta’ sa[[a. Hermann Micallef

hermann.micallef@media.link.com.mt Nhar il-{amis li g[adda kompla lka] li ressaq il-Prim Ministru Joseph Muscat kontra l-Kap tal-Oppo]izzjoni Simon Busuttil f’qorti mag[mula minn Deputati Laburisti, g[ax il-Kap talOppo]izzjoni qal li kien hemm ind[il politiku biex jaqa’ l-ka] tal-Pulizija kontra l-eks Kummissarju Ewropew John Dalli. Dwar dan il-ka], il-Prim Ministru deherlu li minflok iressaq il-ka] quddiem qorti indipendenti, il-ka] jitressaq quddiem il-Kumitat Parlamentari talPrivile;;i b’ma;;oranza ta’ deputati Laburisti. L-eks Kummissarju tal-Pulizija John Rizzo kien qieg[ed jixhed fuq talba tal-Oppo]izzjoni wara li l-Prim Ministru ma ressaq l-ebda xhieda. Din hija x-xhieda fattwali tal-eks Kummissarju tal-Pulizija John Rizzo.

John Rizzo investiga l-ka] indipendentament mill-Uffi//ju Ewropew Kontra l-Frodi (OLAF)… re;a’ bena l-ka] mill-;did, xehed Rizzo. “Jien in[oss li g[andi ninvestiga afresh dan il-ka], ovvjament, u nasal g[all-;udizzju tieg[i... l-Avukat :enerali qabel mieg[i. Qrajt ir-rapport, organizzajt l-investigating team, kompost mid-Deputat Kummissarju Joe Cachia, l-Assistent Kummissarju Michael Cassar, dak i]-]mien inkarigat mit-Taqsima Kontra l-Frodi kif ukoll minn wie[ed mill-ispetturi mit-

Taqsima Kontra l-Frodi Angelo Gafà. Er;ajt mort lura g[and l-A: u g[idtlu li jien kont lest biex niddiskuti l-ka]. Niftakar li konna g[amilna meeting fluffi//ju tieg[i u qbilna li dan il-ka], qabel ma tittie[ed aktar azzjoni minna[a tal-Pulizija Maltija, g[andu ji;i investigat afresh… .il-way forward kienet li ninvestiga mill-;did... nista’ ng[id li dan il-ka] g[exnih mill-bidu nett tieg[u... kellimna g[al diversi drabi, kultant aktar minn darba, lit-tliet persuni kon/ernati, lil diversi xhieda o[ra li b’xi mod jistg[u jitfg[u dawl ie[or fuq il-ka]... er;ajna kellimna wkoll lil rappre]entanti barranin li kienu wkoll involuti mal-kumpaniji Swedish Match u Estok u kellimt ukoll, kont mort Brussell, filHeadquarters tal-OLAF u interrogajt ukoll lill-investigaturi kollha li kienu investigaw min-na[a tal-OLAF. Wara li kelli dan kollu, g[amilt diversi arresti, g[amilt ukoll diversi konfronti, biex to[ro; il-verità kollha. Ma kienx ka] [afif – kien ka] twil [afna.”

Lil John Rizzo [add qabel l-a[[ar elezzjoni qatt ma nda[allu fil-ka]. “G[idtha pubblikament, g[idtha filgazzetti u se ner;a’ ng[idha: qatt u qatt”. “Din kienet xi [a;a talPulizija”... “Qatt u [add ma ;ie jkellimni b’xi mod biex jg[idli x’g[andi nag[mel f’din l-investigazzjoni....” John Rizzo kien se jressaq lil John Dalli l-Qorti akku]at li kien jaf li kienet intalbet somma kbira ta’ flus biex jinbidlu r-regolamenti Ewropej

tat-tabakk. “A[na konna se nressquh g[ax hu kien jaf b’dak kollu li kien g[addej”. Ma’ dan qabel it-tim investigattiv, l-Assistent Kummissarju Michael Cassar u l-Ispettur Angelo Gafà, u anke l-Avukat :enerali tarRepubblika Peter Grech. “Din kienet de/i]joni tal-membri kollha li [adu sehem fil-meeting, ji;ifieri tal-Pulizija u tal-Avukat :enerali”; “idde/i]joni kienet bil-kelma waqt dawn ilmeetings, g[amilna r-rapport tag[na, g[addejnih lill-Avukat :enerali, g[amilnilu l-punti kollha li konna ddiskutejna fl-evidenza li konna ;barna fil-konfront tal-persuni kollha kon/ernati, g[amilna r-rakkomandazzjonijiet tag[na u sussegwentament g[amilna in writing, kemm fil-konfront tas-Sur Dalli u fil-konfront ta’ Mr. Zammit”. John Dalli ma setax jitressaq g[ax kien ma jifla[x barra minn Malta. “John Dalli ma setax jittravilja min[abba l-kundizzjoni ta’ sa[[a tieg[u, kemm fi]ika kif ukoll psikolo;ika tieg[u”. Malli tela’ Muscat, John Dalli ;ie lura, John Rizzo ried jer;a’ jkellmu qabel iressqu, imma mill-ewwel ilPrim Ministru Muscat ne[[a lil John Rizzo u lit-team investigattiv kollu, anke lil Michael Cassar u lil Angelo Gafà. “:ejt ordnat biex inservi fis-Civil Protection Department... .u n[ar;et ordni bil-miktub mill-Prim Ministru...

imma l-ewwel kelli diskussjonijiet verbali mal-Prim Ministru...” “Id-Deputat Kummissarju, sa fejn naf jien, qieg[ed inkarigat mill-Akkademja tal-Pulizija, g[andi l-impressjoni li Michael Cassar ;ie inkarigat mis-Security Service u lIspettur Gafà jservi fid-Dipartiment tas-Servizzi Sigrieti....”

Il-Kummissarju tal-Pulizija Peter Paul Zammit li Muscat g[amel wara John Rizzo waqqa’ l-ka] u qatt ma kellem lil John Rizzo fuq il-ka]. “Le, qatt” (ji;ifieri Peter Paul Zammit ma tkellimx ma’ John Rizzo) It-tne[[ija tal-investigaturi Il-konklu]joni minn din ix-xhieda hi li l-unika [a;a li waqqfet dan il-ka] milli jmur il-Qorti kienet li xahar wara l-elezzjoni ;enerali, Muscat ne[[a lil John Rizzo li kien se jressaq il-ka] ilQorti, ne[[a lill-investigaturi l-o[rajn tal-ka] Michael Cassar u Angelo Gafà, u po;;a Kummissarju tal-Pulizija minn barra l-Korp li kien il-Prokuratur Legali tal-Partit Laburista. Dan waqqa’ dan il-ka] meta fuq dal-ka] qatt ma

kellem lil min investigah qablu u kien se jressaq.

Ind[il politiku Nhar il-:img[a li g[adda waqt ilprogramm Newsdesk fuq Radio 101, il-Kap tal-Oppo]izzjoni Simon Busuttil rrefera g[ax-xhieda li ng[atat s’issa quddiem il-Kumitat Parlamentari talPrivile;;i. Hu qal li x-xhieda tkompli to[ro; bi/-/ar li fil-ka] ta’ John Dalli kien hemm ind[il politiku.

L-eks Kummissarju tal-Pulizija John Rizzo kien laqqa’ t-tim tal-investigazzjoni mag[mul ukoll mill-Assistenti Kummissarji Joe Cachia u Michael Cassar flimkien mal-Ispettur Angelo Gafà u wara ltaqa’ mal-Avukat :enerali Peter Grech (l-ewwel mix-xellug) biex jibda l-pro/ess fuq Dalli

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

WARA LI L-BELT LIBJANA TA’ BENGA}I :IET DIKJARATA EMIRAT I}LAMIKU MINN GRUPP AFFILJAT MAL-AL-QAEDA

“Is-sigurtà tag[na hi meta

nibqg[u maqfulin fi djarna”

Hermann Micallef

hermann.micallef@media.link.com.mt “ L-akbar mi]ura li qed nie[du hi li nibqg[u maqfulin fi djarna”. Dan sostnih l-Isqof Malti f’Benga]i Silvestru Magro f’intervista ma’ il-mument dwar il-qag[da pre]enti f’Benga]i fejn hu jmexxi l-komunità nisranija fit-tieni likbar belt fil-Libja. Din il-;img[a, il-belt ta’ Benga]i ;iet dikjarata belt Emirat I]lamiku millgrupp militanti I]lamiku Ansar alSharia. L-Ansar al-Sharia hu grupp b’rabtiet mal-al-Qaeda u li l-Istati Uniti tqisu b[ala wie[ed terroristiku u responsabbli g[all-attakk fuq il-konsolat Amerikan f’Benga]i li fih kien inqatel lAmbaxxatur Amerikan Christopher Stevens. L-Isqof Malti f’Benga]i Silvestru Magro fisser li b[alissa z-zona tinsab fi stat ta’ gwerra, bi ;lied bejn membri ta’ milizji u fazzjonijiet o[rajn kif ukoll bejn l-armata tal-:eneral Khalifa Haftar. Hu stqarr li hu flimkien mal-komunità nisranija, mag[mula minn diversi Filippini u Indjani, qed jg[ixu ]mien ta’ tensjoni u bi]a’ kuljum. Hu qal li xi kultant Benga]i tkun [ielsa mill-;lied i]da mbag[ad dlonk wie[ed jisma’ l-isparar ta’ armi awtomati/i u jsib kenn f’daru. L-Isqof Silvestru Magro tkellem dwar il-mi]uri ta’ sigurtà li hu u l-komunità nisranija qed jie[du fiz-zona. Hu stqarr li l-akbar mi]ura hi li jibqg[u maqfulin ;ewwa fi djarhom. “Qed nibqg[u ;ewwa u ma no[or;ux g[al xejn b’xejn; no[or;u biss g[all-Ministeru g[ax inqaddsu f’diversi postijiet u fid-djar fejn hemm ilKattoli/i,” sostna l-Isqof Magro. Hu fisser kif l-Ambaxxata Filippina sej[et li/-/ittadini tag[ha li jinsabu

L-Isqof Malti Mons. Silvestru Magro ifisser iz-zona ta’ Begazi daqs dik ta’ gwerra. :ellieda tal-Kunsill ta’ Shura bba]at f’Benga]i mag[mul minn ribelli u militanti tal-grupp Ansar al-Sharia quddiem kumpless tal-qawwa militari leali lejn il-Gvern Libjan. mifruxin fil-Libja, partikularment f’Benga]i, biex i[allu l-pajji] fl-Afrika ta’ Fuq u jmorru lura f’art twelidhom f’ka] li ji;i provdut xi vapur g[al evakwazzjoni lejn l-eqreb port, b[alma hu fil-Gre/ja. I]da dan kollu jrid ikun determinat mid-data tal-wasla tal-vapur fleqreb port Libjan minn Benga]i, li hu f’Tobruk, kif ukoll li jkun provdut mezz ta’ trasport biex wie[ed sa[ansitra jmur f’Tobruk. L-Isqof Magro stqarr li [afna millFilippini qed isibuha diffi/li biex jitilqu mil-Libja u qed jittamaw li s-sitwazzjoni tikkalma. Mitlub jikkummenta dwar il-periklu li je]isti g[all-Maltin fiz-zona, Monsinjur Magro qal li ma jafx jekk hemmx Maltin o[rajn [liefu. Hu ma jikkunsid-

rax li jitlaq mil-Libja b’mod immedjat. “Nixtieq kieku imma posti hawnhekk; qabel mal-komunità nisranija kollha to[ro; minn Benga]i, ji;ifieri /-/ittadini Filippini u Indjani kif ukoll o[rajn minn pajji]i Afrikani, jien ma nistax ni//aqlaq,” sostna l-Isqof Magro. “Ma jistax ikun li n[allihom wa[idhom,”sostna l-Isqof Malti. Mistoqsi jekk hu qattx kien mhedded, Monsinjur Magro wie;eb fin-negattiv. “Le, g[all-grazzja ta’ Alla... s’issa le... wara l-quddies, matul il-;img[a, qatt ma no[or;u, u s’issa mexjin tajjeb g[ax g[andna diversi provisti,” kompla lIsqof Magro. Hu ]ied li l-importanti hu li kul[add jibqa’ ;ewwa g[ax wie[ed ma jafx ma’ min se jiltaqa’ fit-triq. L-Isqof Silvestru Magro stqarr li l-lejl

bejn il-{amis u l-:img[a kien pjuttost kwiet u ma nstemg[et l-ebda sparatura. L-istess se[[ matul il-jum tal-:img[a, fejn b’kuntrast mal-jiem li g[addew kien hemm il-;lied u sparar. L-iljieli filjiem li g[addew kienu karatterizzati minn sensiela ta’ bumbardamenti, b’numru ta’ suldati nqatlu u l-belt ta’ Benga]i kienet fi stat ta’ gwerra. Imma fil-[in li saret l-intervista ma’ Monsinjur Magro, ma nstema’ xejn [lief [sejjes ]g[ar minn movimenti ta’ xi vetturi. G[all-Monsinjur Magro, il-[ajja f’Benga]i trid tkompli u xi kultant jo[ro; mid-dar biex jaqdi l-[idma pastorali tieg[u. “Ikollok xi forma ta’ sigurtà mieg[ek?”staqsejna. “Le, l-uniku sigurtà hi meta nkun ;ewwa d-dar... itolbu g[alina!,” temm Mons. Magro.

l-g[ada. I]da Mario Cutajar, il-Kap ta/-?ivil – e]attament [amest ijiem wara – iddikjara li “l-Gvern qatt ma kien semma l-kelma ‘[tif’ i]da l-media kienet qed tiddeskrivi dan il-ka] b[ala ‘[tif’.

Madankollu Mario Cuatajar f’konferenza tal-a[barijiet li ta nhar il{amis li g[adda, fil-jum li The Malta Independent ippubblikata intervista ma’ Martin Galea li matulha rrakkonta fost o[rajn kif in[ataf mill-milizja, ilKap ta/-?ivil biddel il-ver]joni tieg[u.

Hu qal li kien hemm konferma li Galea kien in[ataf minn dak li rri]ulta fl-investigazzjonijiet tas-Servizz Sigriet Malti b’sensiela ta’ intervisti li saru ma’ nies fil-Libja u f’Malta li kienu involuti fit-trattativi biex jin[eles.

Il-[tif ta’ Martin Galea… konfu]joni fil-Gvern

minn pa;na 1 Nhar it-Tnejn, 25 ta’ Lulju fi stqarrija ministerjali fil-Parlament, il-Prim Ministru Joseph Muscat irrefera millinqas erba’ darbiet biex fisser il-ka] ta’ Martin Galea b[ala [tif. Dan kien sostnut ukoll bi stqarrija uffi/jali tal-Gvern

DIKJARAZZJONIJIET TA’ MARIO CUTAJAR

STQARRIJA MINISTERJALI MILL-PRIM MINISTRU JOSEPH MUSCAT – 25 TA’ LULJU, 2014

■ “Il-Gvern kien infurmat nhar il-{add li g[adda, 20 ta’ Lulju minn kollega mbag[ad iktar tard minn mart il-persuna indikata, li din il-persuna kienet in[atfet.” ■ “Fi ftit tal-minuti bdew il-kuntatti, bdiet il-[idma… sabiex isir kuntatt ma’ din ilpersuna jew inkella mal-persuni li [atfu lil din il-persuna identifikata b[ala s-Sur Martin Galea.” ■ “Hemm po]ittività li ;ew identifikati l-fazzjoni tal-milizja partikolari li [atfet lil din il-persuna.” ■ “Is-sitwazzjoni, iktar ma tkun qed ting[ata pubbli/ità iktar tista’ tag[milha diffi/li biex din il-persuna tin[eles.”

■ “The government never used the word ‘abduction’ and it was the media who called it an abduction.” (Rapport minn The Malta Independent 31 ta’ Lulju)

STQARRIJA MILL-GVERN – 26 TA’ LULJU, 2014

■ “Il-kuntatti fil-Libja biex il-persuna ta’ nazzjonalità Maltija li huwa rrappurtat li n[atfet minn milizja fil-Libja tin;ieb lura Malta baqg[u jintensifikaw...”

Martin Galea kif wasal Malta nhar it-Tnejn li g[adda

■ “Based on the debriefing of Mr Galea and on several interviews carried out by the Security Service with people involved in his release both in Malta and Libya, it was clear beyond doubt that the former military man was kidnapped and held in detention.” (Rapport minn The Times of Malta, 1 ta’ Awwissu)

Espressjoni ta’ gratitudni mill-poplu fil-

L-a[[ar tislima lil Sandy Cachia Zammit ing[atat ukoll bi kliem ta’ apprezzament u b’turija ta’ rispett fil-ktieb tal-kondoljanzi

Miet ;entlom Joe Zahra

Sandy kien it-tabib tal-familja tag[na. Kont mid[la tieg[u qabel a//etta li jid[ol g[all-politika. Niftakar meta qalli li se jikkontesta, mill-ewwel bdejt na[dem g[alih. Kien g[ad g[andi biss 14-il sena u niftakarni ndur bir-rota nqassam il-karti bir-ritratti tieg[u. I]-}ejtun kien fortizza Laburista. Parti minn distrett li minnu l-Partit Laburista kien itella’ erbg[a u l-PN wie[ed. Sandy mill-ewwel g[amel id-differenza. Minkejja l-oppo]izzjoni kollha li sab, tela’ l-ewwel wie[ed u bis-sa[[a tieg[u lPN tella’ ]ew; deputati mid-distrett. Dan g[aliex Sandy kien ma[bub minn kul[add. Kien il-politiku ta]-}wieten kollha. Minn hemm ’il quddiem Sandy

ma [arisx lura. Meta l-PN inqasam fl1959, Sandy g[a]el li jibqa’ jappo;;ja lil :or; Borg Olivier. Kien jag[ti kontribut qawwi u fl-elezzjoni ;enerali tal-1962 kien strumentali biex il-PN reba[ l-elezzjoni. Hu tela’ minn ]ew; distretti elettorali. Il-kbira kienet li bis-sa[[a tieg[u, mir Raba’ Distrett il-PN tella’ g[allewwel u l-unika darba tliet deputati! Borg Olivier offrielu post fil-Kabinett.

Kien staqsieni jekk kellux ja//etta min[abba li ma xtaqx jitlaq lill-pazjenti. Jien we;ibtu li jekk ja//etta jkun ta’ unur g[alina u m’hemmx dubju li lill-pazjenti jkun jista’ jg[inhom mod ie[or! U g[al disa’ snin ministru g[enhom kemm fela[. Sandy baqa’ jikkontesta u baqa’ jitla’. Diment li kkontesta dejjem kont warajh nappo;;jah u ng[inu bl-a[jar mod li nista’.

Il-politiku u eks Ministru Alexander Cachia Zammit ing[ata l-a[[ar tislima b’funeral dinjitu] li wera kemm dan ilpolitiku kien ma[bub min-nies. L-element ta’ luttu fi]-}ejtun, ir-ra[al li fih Alexander Cachia Zammit tant [dem g[al snin twal, kien evidenti hekk kif numru kbir ta’ bnadar ma’ ka]ini u djar privati ittajru mezz’asta. Fil-ftat larbli kollha tas-so/jetajiet li fi]-}ejtun huma /entralizzati fil-pjazza tar-ra[al tajru l-bnadar mezzasta. Jispikka fuq kollha u f’din l-okka]joni kien il-ka]in tasSo/jeta Mu]ikali Beland li tag[ha Alexander Cachia Zammit kien president g[al numru twil ta’ snin. Mal-gallarija tal-ka]in fuq sfond a[dar, il-membri tas-So/jeta Beland sellmu lillex President tag[hom b’ritratt tieg[u lkliem ‘Grazzi ta’ Kollox’. Vi]ibilment kommessi, l-membri tal-kumitati u kummissjonijiet tas-So/jeta Mu]ikali Beland in;abru fil-ka]in tas-so/jeta quddiem ilknisja fejn it-tebut tal-ex President tag[hom in]amm qabel idda[[al il-knisja g[all-quddiesa presente cadavere. Fil-fatt it-tebut ta’ Cachia Zammit intrefa fuq l-ispallejn minn membri talkumitat tas-So/jeta Mu]ikali Beland u dda[[al il-knisja ta’ Santa Katarina g[lalquddiesa presente cadavere. Pre]enti filknisja kien hemm l-g[ola personalitajiet tal-pajji] fosthom il-President ta’ Malta Marie Louise Coleiro Preca, il-Prim Ministru Joseph Muscat, l-Ispeaker An;lu Farrugia, il-Kap tal-Oppo]izzjoni Simon

Busuttil, il-Presidenti Emeritus Eddie Fneech Adami, Ugo Mifsud Bonnici u George Abela kif ukoll politici li servew ma’ Cachia Zammit tul il-karriera tieg[u, deputati pre]enti u uffi/jali tal-PN. Attendew ukoll uffi/jali tal-g[aqdiet ta]}ejtun. Il-quddiesa presente cadavare kienet kon/elebrata minn Monsinjur Lawrence Gatt li tkellem dwar l-esperjenzi perosnali li hu kellu ma’ Alexander Cachia Zammit sa mi]-]og[]ija tag[hom. Monsinjur Gatt qal li Cachia Zaammit kien bniedem li emmen fl-ideali u l-prin/ipji tieg[u; bniedem li g[ix [ajja ta’ fidi skont l-idelai li kien hemm jipprtatika. Il-mod kif naf lil Alexander Cachia Zammit 60 sena ilu hu l-istess mod kif bqajt tafu 15-il ;urnata ilu, qal Monsinjur Gatt li ddeskrieva l-karriera ta’ Cachia Zammit b[ala wa[da mimlija u twila li fiha hu kien dejjem vi/in n-nies. Monsinjur Gatt qal li Cachia Zammit kien bniedem li jinteressah min-nies u kien lest jg[inhom f’kull [in. Hu kompla li Cachia Zammit kien ukoll bniedem li jsir i[obb lin-nies u li kien kalamita g[an-nies fil-b]onn. Lin-nies, Cachia Zammit kien i[obhom b’fedelta, sostna Monsinjur Gatt, li qal li hu importanti li ting[ata tislima lill-;enerazzjoni li sejra. Monsinjur Gatt qal li din hi ;enerazzjoni li g[amlet bidliet u li tibqa’ tg[o]] lir;ulija, il-fedelta, l-onesta, il-familja, irrabta mal-artal u l-fidi f’dak kollu li jibqa’ g[al dejjem.

Biss Sandy kellu wkoll g[al qalbu lka]in tal-banda Beland. Meta miet missieru, Alfredo, Sandy ;ie elett minfloku b[ala President tal-ka]in talbanda Beland. Kariga li baqa’ j]omm sa ma miet. Il-ka]in tal-banda kien g[alih it-tieni familja tieg[u u tul ilpresidenza tieg[u g[amel minn kollox biex il-ka]in hu dak li hu llum. Sandy kien ukoll bniedem reli;ju]. Il-[idma tieg[u kienet dejjem ispirata mit-tag[lim tal-Knisja. Nemmen li laktar kariga g[al qalbu li kellu kienet dik ta’ ambaxxatur g[as-Santa Sede fejn seta’ jiltaqa’ mal-Papa u anki [adem biex ;abu Malta. Sandy m’g[adux mag[na i]da l-[idma tieg[u, kliemu u g[emilu jibqg[u jispirawna.

Sandy Cachia Zammit, il-politiku li ta [ajtu lin-nies, rispettat minn [afna

Tislima kbira quddiem is-So/jetà Mu]ikali Beland

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

-funeral ta’ Alexander Cachia Zammit L-offerti fil-quddiesa ttellg[u mill-familjari ta’ Alex Cachia Zammit waqt li membri tasSo/jeta Mu]ikali Beland qraw it-talb tal-fidili. Fi tmiem il-quddiesa beda l-kortea bit-tebut ta’ Alexander Cachia Zammit li fih [adet sehem il-Banda Beland. B’rispett lejn bniedem li serva g[al snin twla b[ala president ta’ so/jeta mu]ikali, g[all-funeral ta’ Cachia Zammit attendew ukoll rappre]entanti ta’ diversi so/jetajiet mu]ikali li kienu rappre]entait permzz tal-standardi tag[hom. Kif inhi tradizzjoni fi]-}ejtun, il-mejtin jittie[du b’korteo bil-mixi mill-knisja lejn i//imiterju tar-ra[al [dejn il-Knisja ta’ San :irgor. Fi tmiem il-quddiesa presente cadavere u hekk kif it-tebut ta’ Cachia Zammit [are; fuq iz-zuntier, il-pubbliku mi;bur sellmilu permezz ta’ /ap/ip filwaqt li l-Banda Beland daqqet mar/i funebri. Minn fuq iz-zuntier tal-knisja ta’ Santa Katarina, it-tebut ta’ Alexander Cachia Zammit twaqqaf quddiem il-bieb tasSo/jeta Mu]ikali Beland fejn membri talkumitat tas-So/jeta kienu fil-gallarija u tefg[u fjuri fuq it-tebut fost i/-/ap/ip tal-pubbliku. Jimxu wara t-tebut ta’ Cachia Zammit kien hemm il-familjari, il-Kap tal-Oppo]izzjoni Simon Busuttil, rappre]entanti tas-so/jetajiet ta]-}ejtun, il-Kumitat Sezzjonali PN }ejtun u l-pubbliku. Minn kull fejn g[adda fil-korteo funebri tieg[u, Alexander Cachia Zammit kien milqug[ b’/ap/ip mi]-}wieten li [ar;u minn djahrom biex ituh l-a[[ar tislima; tislima lil politika li ta [ajtu g[an-nies u li kien ;entlom tal-politika Maltija.

L-og[la awtoritajiet tal-pajji] mi;bura flimkien b’turija ta’ rispett lejn ;entlom tal-politika Maltija (Ritratti> Joseph Galea)

Politiku [anin u sod Ugo Mifsud Bonnici, President Emeritu

Meta bniedem pubbliku ji;i nieqes, isiru t-tifkiriet u l-elo;ji. Kif inhu xieraq, jintqal fuqu l-;id. Kultant ma jintqalx il-;id kollu, g[aliex xi aspett tal[idma tieg[u jkun nessa xi aspett ie[or. Alexander Cachia Zammit kellu karriera politika u professjonali twila u impressjonanti. B[ala deputat u mbag[ad ministru, b[ala ambaxxatur, b[ala tabib. Iddistingwa ru[u b[ala deputat fl-oppo]izzjoni u b[ala ministru fil-gvern. Qeda lill-kostitwenti b’mod attent, lill-poplu Malti kollu kif kien id-dmir tieg[u. Kien jifhem malajr, u meta jkun fehem, b[ala Ministru, kien jidde/iedi malajr. Niftakar meta fl-1963, meta miet Dun, illum San :or; Preca, u jiena b[ala sempli/i avukat mort masSegretarju :enerali tas-So/jetà talMu]ew, Giuseppi Schembri, induru lill-Ministri biex nipperswaduhom je]entaw mill-Ordinanza tad-Dfin u jippermettu li jindifen, mhux fi/-?imiteru tal-Addolorata, i]da fil-Kappella talBlata l-Bajda. Malli sema’ t-talba, ilMinistru Cachia Zammit mill-ewwel qalilna: “Da’]gur”. O[rajn bdew jit[assbu fuq ir-riperkussjonijiet. Kien bniedem e//ezzjonali fl-attenzjoni g[ad-dettall, b’memorja an;elika, b’pa/enzja infinita, assidwu u pre/i]. Anzi, il-kalligrafija tieg[u kienet tixhed din l-attenzjoni. Kliemu kien meqjus.

Lanqas fis-sa[na tad-dibattiti ma kienet ta[rablu kelma iebsa ]]ejjed. L-istess dedikazzjoni kienet tidher fih fil-prattika tal-medi/ina. Kien isegwi ’l-pazjenti u l-mard tag[hom blikbar kon/entrazjoni. Is-su//ess fenomenali li kellu b[ala tabib tal-familja jixhed il-fatt li l-poplu kien ra fih tabib ta’ fidu/ja kbira. Ta’ min ifa[[ar ]ew; aspetti li mhux dejjem saret enfasi fuqhom. L-ewwel nett il-kontribut kbir tieg[u fil-qasam so/jali. Kemm b[ala Ministru tasServizzi So/jali, kif ukoll b[ala Ministru tas-Sa[[a, Sandy Cachia Zammit wessa’ l-qafas tal-Welfare State . Kien jaf bit-tbatija tan-nies, u jsib il-mod kif mhux biss jissollieva lill-ka] individwali, i]da wkoll kif jirrimedja g[al ka]i simili. Kien irnexxielu jifrex it-tarka talAssigurazzjoni Nazzjonali fuq dawk li ja[dmu g[al rashom. L-ikbar kukkarda ta’ ;ie[ li [aqqu hija li taffa u naqqas l-u;ig[, fil-qalb u fil-;isem, ta’ s[abu l-bnedmin l-o[ra. Min inaqqas it-tbatija [aqqu ringrazzjament kbir. Hu g[araf ukoll jirrea;ixxi b’nobiltà u qawwa siekta g[at-tribulazzjonijiet li [addie[or g[addieh minnhom. Waqt il;uri u fis-snin twal ta’ wara, kien ta’ e]empju g[all-istil kif ]amm rasu g[olja u qatt ma tilef id-dinjità. Barra mill-verdett tal-;urati [are; g[alhekk rebbie[ fil-konsiderazzjoni tal-Maltin kollha. It-tieni kukkarda kienet

tist[oqqlu g[all-mod kif ;ieb ru[u fittempesta u warajha. Hemm aspett ie[or li kien ukoll e//ezzjonali: kif kien radikat sewwa fil-[ajja tal-poplu tar-ra[al tieg[u. Ilknisja parrokkjali u l-ka]in tal-Banda. Sandy [a sehem fil-[ajja reli;ju]a u kulturali, b’mod dirett u intensiv. G[amel dan g[aliex kellu twemmin nisrani u g[aliex kien patrijott u j[obb [afna lil pajji]na. Naturalment wie[ed jorbot ukoll lil Alexander Cachia Zammit mad-disa’ snin tieg[u fil-Gvern ta’ Borg Olivier u mal-Kabinett li ttratta g[allIndipendenza ta’ pajj]na. G[alih kien il-perjodu glorju] u erojku. I]da Cachia Zammit kien ta’ xhieda storika g[al perijodu ferm itwal, qabel u wara. Kien mar ma’ missieru, fi tfulitu, g[all-meetings kbar tal-kampanja elettorali tal-1932. Kien serva fil-Forzi Armati fil-Gwerra ta’ bejn l-1940-45. Kien [a parti fil-politika ta’ wara lgwerra, u baqa’ jie[u parti wara l-1971. Niftakar sehmu fit-trattativi li wasslu g[all-emendi kostituzzjonali tal-1974. Intervent de/i]iv f’mument determinanti. Insellmu lil dan il-politiku attent u po]ittiv li kkontribwixxa bil-g[aqal u d-de/i]joni, biex pajji]na sar indipendenti, u iktar so/jalment previdenti u [anin. Insellmulu wkoll g[aliex tul [ajtu kollha baqa’ politiku interessat fil-[ajja reli;ju]a, so/jali u kulturali tal-poplu Malti.

:entlom sal-a[[ar Mario Galea, MP }ejtuni

:entlom anki meta kien attakkat, ippersegwitat u msawwat. Kien jibqa’ jara t-tajjeb f’[addie[or anki meta ta’ madwaru kienu jaraw kollox iswed. Tabib u politiku li ta [ajtu g[an-nies. L-g[axqa tieg[u kienet fost il-poplu }ejtuni. President talBanda Beland g[al 54 sena. Devot kbir ta’ Santa Katerina u dilettant tal-:img[a l-Kbira. Fil-pur/issjoni tal-:img[a l-Kbira ta]-}ejtun mhux l-ewwel darba li kont tilma[ xi vara maqluba fuq na[a wa[da. Kien ikun Sandy li kien imur jerfa’ bi//a. U billi Sandy kien twil, ilvara kienet tmil. L-a[[ar :img[a l-Kbira /empilli biex na[siblu g[al wheelchair. “Imma int qieg[ed pazjent Mater Dei, kif ;ej g[allpur/issjoni? Ma tarax,” kont g[idtlu. “Le, xorta rrid ni;i,” insista. U tieg[u g[addiet. :ie. Meta s-sena l-o[ra kienu qed jipprepraw ilbijografija tieg[u, kienu ssu;;erewlu biex to[ro; f’Settembru ta’ din is-sena f’g[eluq il-[amsin sena minn mindu Malta saret indipendenti. Imma Sandy kien qarras wi//u. “Le, no[or;uha issa. Issena d-die[la kapa/i jkun tard wisq,” we;ibhom. Qalbu kienet [ebritu. Dan l-a[[ar kien i/empilli ta’ spiss biex immur narah Casa Antonia fejn kien qed jg[ix. U kif nasal er[ilu jistaqsini fuq i]-}ejtun u ]-}wieten. Meta jmut xi [add mi]}ejtun, kien jitlobni ng[idlu. U sa fejn sa[[tu kienet tippermetti, kien ji;i g[all-funeral. I]}wieten kien jafhom bl-isem, il-kunjom, il-laqam u l-indirizz. Il-partit baqa’ g[al qalbu. G[al Sandy ... kul[add kien [abib tieg[u. Kien tabib u politiku ba[bu[ u ma[bub. Nazzjonalist u }ejtuni ta’ veru. Insomma, tlifna ra;el.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

L-INVESTIGAZZJONI TA’ IL-MUMENT DWAR FRODI F’MALTA FUQ PLEJERS TAL-FUTBOL BARRANIN

’

L a;ent Bra]iljan qarraq b so/ji Bra]iljani o[ra wkoll L-a;ent Bra]iljan li g[all-a[[ar erba’ ;img[at iffukat fuqu l-investigazzjoni ta’ il-mument, b’rabta ma’ frodi u traffikar ta’ plejers Bra]iljani u Afrikani lejn Malta, qarraq mhux biss b’uffi/jali u persuni o[ra Maltin imma bl-asso/jat tieg[u fil-Bra]il ukoll.

Jean Leite Javier Lopes, wie[ed mill-vittmi tal-frodi

Silta mill-korrispondenza elettronika li tirreferi g[al e-mail mibg[uta minn so/ju Bra]iljan lil wie[ed Malti dwar il-barbaritajiet ta’ Miguel* fejn ikkonferma s-suspetti kollha dwar il-karattru tal-a;ent Bra]iljan. Imma kien tard wisq g[ax il-plejers kollha kienu di;à Malta!

Din il-gazzetta kisbet korrispondenza elettronika li g[addiet bejn l-a;ent Bra]iljan Miguel* u s-so/ju tieg[u Lucas* li huwa wkoll mill-Bra]il. Dan minbarra e-mails o[ra li hu (Lucas) bag[at lill-plejers u li permezz tag[hom qarraq bl-a;ent u b’persuni o[ra u uffi/jali f’pajji]na. Dawn l-emails intbag[tu kollha lill-plejers ming[and Miguel biex fi kliemu juri li m’g[andux x’ja[bi u biex huma jkunu jafu min da[ak bihom u min hu lvittma vera f’din l-istorja kollha. Is-so/ju Bra]iljan li qed nitkellmu dwaru, u li konna rreferejna g[alih meta ]velajna l-istorja erba’ ;img[at ilu, kien intalab minn Miguel biex jid[ol fi s[ab mieg[u. Quddiem ilweg[di ta’ futur mill-aqwa u investimenti kbar, anke dan is-so/ju waqa’ fin-nassa u a//etta li jibda jikkoopera mieg[u. Meta induna li dan l-a;ent Bra]iljan kien qed ju]ah biex jakkwista l-flus tal-plejers, kif konna rrappurtajna, kien av]a lill-plejers biex jieqfu jg[addu flus lil din il-persuna. “Il-futbol hu mmexxi mill-passjoni, mit-talent u mir-rispett. Dawn il-plejers jinsabu f’Malta wara weg[diet ma jispi//aw qatt, weg[diet fuq weg[diet li ma sarux realtà, huma mwe;;g[in u bi trawmi li Alla biss jista’ jnessihom,” jg[id dan is-so/ju f’wa[da millkorrispondenzi li g[addew. Hu kompla li Miguel qed jippre]enta lil persuni o[ra l-istess proposta li kien g[adda lilu fil-passat filwaqt li qed ju]a isem il-klabbs Maltin biex juri li g[andu lkuntatti u jkompli jkabbar isem ilkumpanija li toffri servizz ta’ a;ent lill-plejers, u li hu jmexxi. F’e-mail o[ra, Lucas jg[id li f’komunikazzjoni li kellu ma’ Malti involut fil-qasam tal-futbol, dan ikkonfermalu l-[sibijiet tieg[u dwar ilBra]iljan li kien bi s[ab mieg[u. Jirreferi g[alih b[ala “[alliel u giddieb, li kien sa[ansitra j;ieg[el lillplejers jigdbu dwar il-prezz talpassa;; tag[hom lejn Malta biex jir/ievu somom ikbar ming[and ilklabbs u a;enti Maltin b[ala kumpens.” F’dawn l-e-mails, Lucas jg[id li hu wkoll vittma b[alma huma

l-Maltin u l-kitba tieg[u turi wkoll sens ta’ rabja kbira g[al Miguel tant li jirreferi g[alih b[ala “bastard”. Madankollu fl-e-mail, Lucas jg[id li meta r/ieva l-konferma ming[and ilMalti, li wkoll jis[aq li hu vittma f’din l-istorja kollha, kien tard wisq g[aliex il-plejers Bra]iljani kienu di;à belg[u l-lixka u waslu Malta. Fost dawn kien hemm Jean Lopes, il-plejer Bra]iljan li il-mument tkellem mieg[u erba’ ;img[at ilu. “L-attitudni ta’ Miguel we;;g[et lil kul[add, inklu] lilek,” sa[aq Lucas f’korrispondenza bejnu u bejn il-Malti, filwaqt li kompla li “d-dinja hi ]g[ira, u jekk ikun f’Malta, fil-Bra]il jew flIrlanda, insibuh xorta. Jien g[andi [afna persuni qrib tieg[i li huma influwenti f’numru ta’ pajji]i. Ji;ri x’ji;ri jien se nibqa’ fuq quddiem f’din is-sitwazzjoni, qabel Miguel u hu mhux se je[lisha f’din il-kwistjoni.” Hu appella lill-Malti biex jirrapporta lill-awtoritajiet Maltin dwar dan kollu u qallu li hemm b]onn li Marco “jitwaqqaf milli jkompli jwieg[ed lill-plejers g[alxejn u j[amm;ilna isimna blazzjonijiet tieg[u.” Min-na[a tieg[u, Lucas, li ddeskriva lilu nnifsu b[ala persuna li dejjem imxiet bil-verità u b’kondotta tajba, sa[aq li se jitkellem mal-avukat tieg[u biex jara x’passi jista’ jie[u. “Jekk Miguel mhux se jirritorna dak li [a lill-plejers, se jkollu problema kbira.” Intant, mhux biss Miguel imma anke Lucas, li g[adu jg[ix il-Bra]il, sar jaf bil-ka]i tal-plejers li n;iebu Malta b’[afna weg[di fierg[a, il-kwistjoni li qed ti;i investigata minn din ilgazzetta. Ninsabu infurmati li Lucas ma tkellimx biss mal-plejer Jean Lopes imma ma’ numru ta’ persuni o[ra wkoll. Hu staqsiehom x’qed ji;ri u x’;ie ppubblikat filwaqt li g[amilha /ara li m’g[adx g[andu x’jaqsam malfutbol, u iktar u iktar ma’ Miguel. Madankollu, sempli/ement tfittxija fuq Facebook fuq il-profil ta’ Lucas turi mod ie[or, hekk kif hu mni]]el b[ala sid bi s[ab ta’ kumpanija tal-futbol. * ismijiet fittizji

Kopja tat-titjiriet li qabad Jean Leite Javier Lopes mill-Bra]il lejn Malta

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

A[barijiet mill-UE

L-Ewropa f’idejk Ingrid Brownrigg Opinjonista

Minkejja l-appelli li g[amel Jean Claude Juncker, il-President tal-Kummissjoni Ewropea nominat g[all-mandat il-;did biex ikun hemm almenu 40% tal-membri nisa, (ji;ifieri 11), hu /ar li din il-mira mhix se tinta[aq.

L-UE timponi sanzjonijiet ekonomi/i lir-Russja Din il-;img[a, il-pajji]i membri tal-Unjoni Ewropea qablu fuq numru ta’ sanzjonijiet ekonomi/i li jindirizzaw l-industriji ta]-]ejt u tad-difi]a Russa, banek u tekonolo;iji o[ra importanti. Dawn mhumiex l-ewwel sanzjonijiet li l-UE qed tag[mel lir-Russja, wara li din tal-a[[ar invadiet ir-re;jun tal-Krimea fl-Ukrajna u ddistabbilizzat il-pajji] g[al dawn l-a[[ar xhur. Is-sanzjonijiet li l-UE imponiet fuq ir-Russja fil-passat kienu jirrigwardaw aktar [ru; ta’ visas i]da dan deher li ma kienx bi]]ejjed biex iwaqqaf lir-Russja mill-vjolenza u l-intimidazzjoni fl-Ukrajna. Il-vjolenza kibret u [ar;et barra mill-fruntieri meta nhar is-17 ta’ Lulju, ir-ribelli Russi waqqg[u ajruplan tal-passi;;ieri waqt li kien qed itir fuq l-Ukrajna. Dan lavveniment wassal biex l-Ewropa tikkunsidra sanzjonijiet aktar [orox. Dawn is-sanzjonijiet jinkludu restrizzjonijiet g[all-a//ess g[as-swieq kapitali Ewropej lill-banek Russi. Dan se j[alli impatt negattiv fir-Russja min[abba li r-Russja tiddependi minn swieq Ewropej. Dan jista’ jwassal g[all-in/ertezza fisswieq finanzjarji Russi. Minbarra dan, se jkun hemm restrizzjonijiet fuq esportazzjoni ta’ tekonolo;iji partikulari li g[andhom u]u kemm militari kif ukoll /ivili. Mhux esklu] ukoll li aktar ’il quddiem ikun hemm embargo tal-armi i]da dan g[ad irid ji;i de/i] u jkun applikat g[all-kuntratti fil-futur. Ftit tal-;mg[at ilu [ar;et l-a[bar li Franza, pajji] li g[andu industrija militari b’sa[[itha fl-Ewropa, bieg[ ]ew; vapuri tal-gwerra lir-Russja. B’referenza g[al dak li ktibt il-;img[a l-o[ra – fil-politika barranija tal-UE, kull pajji] fl-Ewropa ja;ixxi individwali g[ax g[andu l-a;enda tieg[u! Jidher li Franza rnexxielha tikkonvin/i lill-Ewropa biex ma jkunx hemm dan it-tip ta’ embargo g[alissa (il-vapuri g[adhom fi triqithom lejn ir-Russja) u jekk dan l-embargo jse[[,

jidher li se jkun fuq kuntratti futuri u mhux dawk attwali!

totalment responsabbiltà u de/i]joni politika tal-Gvern ta’ dak il-pajji], ji;ifieri m’hemmx xi kredenzjali partikulari biex wie[ed ikollu din il-kariga. Madankollu huma ji;u kkonfermati b[ala Kummissarji meta jg[addu mit-test mill-Parlament Ewropew, interrogatorju fuq il-profil u l-kompetenzi tag[hom. G[aliex l-importanza li jkun hemm nisa fil-Kummissjoni Ewropea^ G[ax fis-so/jetà moderna li ng[ixu fiha llum hu importanti li tkun rappre]entattiva. Filwaqt li nemmen fil-kompetenza tal-persuna kkon/ernata ’l bog[od mis-sess ta’ din il-persuna, nemmen li hu kru/jali li jkollok istituzzjonijiet politi/i importanti li jkunu jirrappre]entaw lis-so/jetà. M’hemmx xi ng[idu, l-ir;iel u n-nisa ma ja[sbuhiex l-istess, anzi hu xjentifikament ippruvat li g[andna mod ta’ kif nirra;unaw u nosservaw l-affarijiet b’manjieri diversi. Minbarra dan, innisa huma mag[rufa li huma aktar sensibbli mill-ir;iel u dan hu importanti f’so/jetà li dejjem qed issir individwalista u ssens ta’ komunità u solidarjetà dejjem qed jonqos, G[alhekk nemmen li nisa f’po]izzjonijiet ta’ awtorità, juru dik is-sensibbiltà tag[hom fid-de/i]jonijiet politi/i. Nemmen f’politika fejn id-de/i]jonijiet jittie[du vi/in il-persuna, fejn issir attenzjoni g[all-problemi u [ti;iet differenti. In-nisa jistg[u jag[tu dak il-kontribut. Sfortunatament Kummissjoni Ewropea bi kwa]i xejn nisa, se titlef dik is-sensibbiltà li jiena nemmen li tant l-Ewropa g[andha b]onn fi]-]minijiet tal-lum ta’ kri]i ekonomika li to[loq diversi problemi so/jali. Tajjeb li ng[idu li l-Kummissjoni Ewropea minn dejjem kienet dominata mill-ir;iel. Minn meta din l-istituzzjoni twaqqfet (permezz tat-Trattati ta’ Ruma 1958), s’issa, dejjem kien hemm President ra;el. L-ewwel Kummissarji nisa kienu fi]-]mien meta Jacques Delors kien President talKummissjoni fl-1989.

Is-sanzjonijiet jistg[u jolqtu [a]in liz-zona ewro G[ar-Russja, l-UE hi l-aktar sie[eb ekonomiku importanti g[ax ir-Russja, l-aktar li tag[mel kummer/ hu mal-pajji]i tal-UE. Min-na[a l-o[ra, ir-Russja hi t-tielet pajji] importanti li mieg[u l-UE tag[mel kummer/, ba]ikament fil-qasam tal-energija. Kif a//ennajt il-;img[a l-o[ra, minkejja li hemm il-[tie;a ta’ sanzjonjiet aktar [orox fuq ir-Russja, fla[[ar mill-a[[ar l-Ewropa kollha tista’ ssofri minn dawn. Lakbar investituri fir-Russja huma Ewropej u b[alissa jinsabu m[assba mhux ftit fuq l-investimenti tag[hom. L-esportazzjoni lejn ir-Russja bejn Jannar u April ta’ din is-sena naqset bi 13% u l-investiment barrani ni]el ukoll. Wara t-tmiem tal-Gwerra l-Bierda, l-UE [admet bis-s[i[ biex ikollha relazzjoni mill-qrib mar-Russja. Ir-Russja hi pajji] ta’ importanza ekonomika u fl-istess [in permezz ta’ diversi ftehimiet bejn l-UE u r-Russja kellha turi xi ftit stabbiltà politika fir-relazzjoni bejn it-tnejn. Ir-Russja u l-UE jiltaqg[u b’mod regolari biex ikomplu jsa[[u r-relazzjoni ta’ bejniethom. Is-sitwazzjoni fl-Ukrajna qieg[da tbiddel din irrelazzjoni li nbniet fuq snin twal u l-futur hu in/ert u ma jawgura xejn tajjeb. Min jaf jekk hux de[lin f’fa]i o[ra ta’ ‘gwerra bierda’? Kummissjoni Ewropea bi ftit Kummissarji nisa Hekk kif b[alissa qed tifforma l-Kummissjoni Ewropea l-;dida, li l-mandat ta’ [ames snin tag[ha g[andu jibda f’Novembru li ;ej, jidher li minn 28 membru (Kummissarju

nominat minn kull pajji] membru) se jkun hemm ]bilanc kbir bejn i]-]ew; sessi. Minkejja l-appelli li g[amel JeanClaude Juncker, il-President tal-Kummissjoni Ewropea nominat g[all-mandat il-;did biex ikun hemm almenu 40% talmembri nisa, (ji;ifieri 11), hu /ar li din il-mira mhix se tinta[aq. In-numru ta’ nisa fil-Kummissjoni Ewropea sar l-ewwel issue ta’ preokkupazzjoni g[all-President nominat Juncker. Hu sa[ansitra wieg[ed li dawk il-pajji]i li jinnominaw nisa se jkollhom portafoll importanti jew sa[ansitra jing[ataw ittitlu ta’ Vi/i President. Minkejja dan, sakemm qed nikteb dan l-artiklu, huma ]ew; pajji]i biss li nnominaw nisa b[ala Kummissarji, tnejn minn 28 membru: ir-Repubblika ?eka u l-Bulgarija. Kull stat membru jinnomina Kummissarju Ewropew. L-g[a]la u d-de/i]joni g[al din il-persuna hi

In-numru ta’ nisa fil-Kummissjoni Ewropea sar l-ewwel issue ta’ preokkupazzjoni g[all-President nominat Jean Claude Juncker

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Internazzjonali

Mi]uri biex ira]]nu l-firxa tal-Ebola

Filwaqt li l-Organizzazzjoni tas-Sa[[a Dinjija (WHO) qed twissi dwar il-firxa allarmanti tal-Ebola, numru ta’ pajji]i qeg[din jie[du l-mi]uri kollha preventivi biex jevitaw ilkonsegwenzi ta’ din l-epidemija terribbli. Il-President Amerikan Barack Obama [abbar li d-delegati tal-pajji]i Afrikani fejn fe;; il-virus iridu jg[addu minn pro/ess ta’ screening waqt li huma jkunu f’Washington, il-;img[a ddie[la, biex jattendu summit bejn l-Istati Uniti u l-mexxejja tal-Afrika. Din il-laqg[a m’g[andha lebda pre/edent u se jattendu g[aliha mal-[amsin kap ta’’ Stat u tal-Gvernijiet Afrikani. Il-Liberja, Sierra Leone u lGuinea huma l-ag[ar li ntlaqLibjani fi Tripli jipprotestaw dwar il-vjolenza bla ra]an li [akmet il-kapitali (ritratt> EPA)

L-Ambaxxata Britannika tissospendi s-servizzi fil-Libja

Ir-Renju Unit idde/ieda li jag[laq temporanjament lAmbaxxata tieg[u fi Tripli min[abba l-vjolenza konsistenti li nfirxet fid-diversi bnadi tal-Libja. Intant, lAmbaxxatur Britanniku, Michael Aron, qal li b[ala konsegwenza g[andu jitwaqqaf uffi//ju diplomatiku temporanju fit-Tune]ija. L-Uffi//ju tal-Affarijiet Barranin ta’ Londra, fl-istess [in, ikkonferma li minn g[ada mhix se ting[ata aktar g[ajnuna konsulari mil-Libja. Intant, qed isiru l-arran;amenti ur;enti biex i/-/ittadini Britanni/i jitilqu mil-Libja li b[alissa g[addejja mill-ag[ar ;lied mi]-]minijiet tar-rivoluzzjoni tal-2011 li qa//tet irre;im ta’ Muammar Gaddafi.

Telqu wkoll numru kbir ta’ Ewropej, inklu]i staff diplomatiku, bis-sitwazzjoni filLibja qed issir dejjem aktar in/erta. Fl-a[[ar ;imag[tejn inqatlu ’l fuq minn mitejn persuna fi Tripli u f’Benghazi fost il-battalji konsistenti li g[addejjin bejn il-milizji rivali u b’ka;un tal-konflitt (f’Benga]i) bejn it-truppi Libjani u grupp ta’ militanti I]lami/i. Fl-istess [in, eluf ta’ Libjani [adu sehem fi protesti kbar biex jikkundannaw il-gruppi tal-milizji armati li ilhom il;img[at jikkumbattu lillqawwiet armati tal-Libja. Fi ]vilupp ie[or, gwardjani Libjani li kienu g[assa malfruntiera sparaw tiri ta’ twissija biex i]ommu lura grupp ta’

nies li ppruvaw jaqsmu lejn itTune]ija bl-iskop li ja[arbu mill-konflitt fil-Libja. Uffi/jal Tune]in spi//a midrub wara li ntlaqat minn tir li kien sparat fl-in[awi tal-a//ess ta’ Ras Jdir fejn se[[ dan l-in/ident u li spi//a mag[luq min[abba linkwiet. It-Tune]ija, intant, qed t[e;;e; lill-g[exieren taleluf tan-nazzjonali tag[ha filLibja biex jitilqu minn hemm mill-aktar fis possibbli. Grupp ta’ 23 Malti lbiera[ wasal lura Malta minn Tripli permezz tal-catamaran. Il-vja;; kien ikkoordinat millGvern ta’ Malta. Il-Gvern Malti kien anki qed jipprova jil[aq arran;ament biex jin;iebu lura xi Maltin o[ra li jinsabu fl-in[awi ta’ Benga]i.

tu mill-Ebola li minn Frar ‘il hawn qatlet aktar minn 720 persuna f’erba’ pajji]i Afrikani. Madankollu, il-Kap talOrganizzazzjoni Dinjija tasSa[[a (WHO), Margaret Chan, qalet li l-epidemija tista’ tkun ikkontrollata f’ka] li jittie[du l-mi]uri xierqa. Chan, nhar il-:img[a indirizzat summit li sar fil-Guinea g[all-Mexxejja Afrikani u wissiet li l-Ebola qed tinfirex aktar malajr fiz-zoni talAfrika tal-Punent milli qeg[din jie[du effett l-isforzi inti]i biex jikkontrollawha. Il-Kap tal-WHO temmen, i]da, li l-laqg[a fil-Guinea serviet biex tindika l-mezzi xierqa li g[andhom jadottaw l-awtoritajiet biex jikkonfrontaw il-virus qattiel.

Malta t[ejji g[all-ka]i potenzjali tal-virus Fl-Isptar Mater Dei g[addejjin il-preparamenti biex l-awtoritajiet tas-sa[[a jilqg[u g[al kwalunkwe ka]i fejn jissuspettaw issintomi tal-Ebola, bisSegretarjat Parlamentari g[as-Sa[[a jsegwi b’attenzjoni l-i]viluppi konnessi ma’ dan il-virus qattiel li [akem fil-pajji]i Afrikani tal-Punent. Intant, imkejjen infurmati qalu li d-Dipartiment tasSa[[a qed i[ejji ]ew;t ikmamar fit-Taqsima g[allKontroll tal-Mard Jittie[ed fl-Isptar Mater Dei. Dan bliskop li l-awtoritajiet tassa[[a jsa[[u l-pjan ta’ kontin;enza f’ka] ta’ xi ka] suspettat tal-Ebola. Kelliema g[adDipartiment tas-Sa[[a spjegaw li filwaqt li t-theddida g[all-Maltin li qed jivvja;;aw barra l-pajji] hi

relattivament ]g[ira, huma qed ji//irkolaw l-informazzjoni li tinkludi l-pariri xierqa g[as-sigurtà tan-nies li jistg[u qed jivvja;;aw lejn jew miz-zoni Afrikani affettwati mill-virus. Minbarra din l-informazzjoni, l-awtoritajiet tassa[[a qed jipprovdu wkoll numru tal-helpline g[al sitwazzjonijiet partikolari. Fl-istess [in, lAwtoritajiet tas-Sa[[a malPortijiet ta’ Malta [ar;u direttivi biex l-awtoritajiet tal-ajruport u l-portijiet jinnotifikawhom dwar kwalunkwe ka] fejn persuna marida tista’ qed tivvja;;a bl-ajruplan jew bilvapur. Hu importanti wkoll li l-awtoritajiet rispettivi jie[du [sieb il-pro/eduri stabbiliti f’ka]i b[al dawn minbarra li j]ommu l-kuntatt kontinwu.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Internazzjonali

Imutu fi splu]joni ;o fabbrika fi/-?ina

L-awtoritajiet komunisti filbelt ta’ Kunshan qed jinvestigaw x’wassal g[al splu]joni ;o fabbrika lokali li timmanifattura l-partijiet tal-karozzi u li swiet il-[ajja ta’ mill-anqas 65 persuna. Din il-fabbrika, li tinsab ;o zona industrijali fil-provin/ja ta’ Jiangsu, g[andha lkumpannija Amerikana General Motors fost il-klijenti tag[ha. Intant, ir-rapporti qalu li l-isplu]joni – li [alliet ukoll madwar mitejn midruba – se[[et ;o workshop spe/ifiku fejn mijiet ta’ [addiema kienu g[addejjin bix-xog[ol tag[hom. It-tra;edja f’din il-fabbrika – li hi proprjeta tal-kumpannija Zhongrong Plating u li timpjega mal-450 [addiem – hi lag[ar di]astru naturali fi/?ina wara l-in/ident li kien se[[ f’:unju tas-sena l-o[ra u fejn kienu mietu 119 il-persuna fost in-nirien li qabdu ;o kumpless tat-tjur. L-isforzi tas-salvata;; damu g[al sig[at fl-in[awi ta’ Kunshan u waqt li g[exieren tal-midruba twasslu fl-isptarijiet ta’ din il-belt u lejn sptarijiet o[ra fl-in[awi ta’ Suzhou.

Attakki ;odda fuq Gaza, bil-militanti Palestinjani jimmiraw g[al Tel Aviv

Aktar minn [amsin Palestinjani nqatlu waqt attakki ;odda tal-qawwiet I]raeljani fuq il-Medda ta’ Gaza u bil-militanti I]lami/i talHamas fit-territorju jer;g[u jisparaw ir-rockets lejn l-ibliet I]raeljani man-na[a l-o[ra talfruntiera – bi tlieta minnhom ikunu immirati lejn il-belt ewlenija ta’ Tel Aviv. Kompliet ukoll it-tfittxija intensiva g[as-suldat I]raeljan li nhar il-:img[a kien irrappurtat nieqes wara konfront bejn il-militar ta’ I]rael u lmilitanti Palestinjani. Sadanittant, il-ferg[a militari tal-Hamas, bl-isem Brigati Qassam, [ar;et stqarrija biex tg[id li hi ma kinetx konxja mis-suldat inkella mi//irkostanzi tal-g[ajbien tieg[u. Fl-istess [in, I]rael bag[at il-messa;;i lill-Palestinjani li huma residenti fit-Tramuntana ta’ Gaza biex jg[idulhom li ‘huma setg[u jirritornaw lejn djarhom’. Il-konflitt bejn I]rael u lPalestinjani sal-lum sewa l[ajja ta’ 1,670 Palestinjan (filparti kbira nett /ivili) u 65

Jammetti dwar ‘esekuzzjonijiet’ fl-Ukrajna Konsulent ewlieni g[arribelli fl-Ukrajna li qed ji;;ieldu g[all-g[aqda marRussja ikkonferma li saru lesekuzzjonijiet tan-nies ming[ajr l-ebda verdett ta’ qorti. I]da waqt li l-qtil twettaq irrispettivament millpro/eduri legali tal-;ustizzja, il-konsulent, Igor Druz, insista li dan kellu jsir ‘biex jevitaw il-kaos’ fir-re;juni Ukreni tal-Lvant.

Druz anki fisser il-Gvern tal-Ukrajna b[ala organizzazzjoni ‘terroristika’ li wettqet id-delitti kontra /-/ivili. Sadanittant, l-esperti forensi/i tal-Olanda u lAwstralja ilbiera[ kienu kostretti li jirtiraw mis-sit, fl-Ukrajna tal-Lvant, fejn, jiem ilu, kien i;;arraf lajruplan tal-Malaysia Airlines waqt vja;; minn Amsterdam g[all-Malasja.

I]raeljani, li l-ma;;oranza tag[hom huma suldati. Ilbiera[, il-President talE;ittu, Abdul Fattah al-Sisi, insista li pajji]u g[andu pjan g[al waqfien mill-;lied li joffri ‘/ans realistiku’ li tintemm id-dmija ta’ Gaza. I]da l-Palestinjani qalu li lI]raeljani ma waqfux millattakki mill-ajru fuq l-in[awi ta’ Rafah u fejn re;g[u nqatlu l-g[exieren tan-nies. Protesta f’Malta Il-Palestine Solidarity

Network organizza Jum ta’ Azzjoni b’solidarjetà mannies ta’ Gaza, fil-Belt Valletta. Dan sar ukoll bi protesta dwar id-dmija kontinwa li g[addejja b[alissa fiitterritorji partikolari. Matul iddimostrazzjoni, numru ta’ Maltin u Palestinjani mteddew fuq it-tara; ta’ [dejn ilParlament il-;did, f’;est simboliku ta’ simpatija g[all-vittmi tal-vjolenza. L-istess network, ilbiera[ bil-lejl, organizza wkoll Velja g[al Gaza quddiem l-Ambaxxata Amerikana f’Ta’ Qali.

Tankijiet tal-gwerra I]raeljani jibbumbardjaw l-in[awi ta’ Gaza minn ;o ba]i fin-Nofsinhar ta’ I]rael (ritratt> EPA)

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Internazzjonali

Il-gruppi differenti li qed ji;;ieldu fil-Libja

Minn mindu spi//at id-dittatura ta’ Muammar Gaddafi, fil-Libja ftit li xejn kien hemm stabbiltà. Wara 42 sena ta’ ditattura, il-pajji] inqasam bejn id-diversi gruppi armati li ;;ieldu biex ine[[u d-dittatura. Xi w[ud mill-gruppi huma ba]ati fuq linji tribali, o[rajn politi/i u reli;ju]i. Fl-isfond tal-;rajja tal-Malti Martin Galea kif ukoll il-;lied li f’dawn l-a[[ar ;img[at ra eskalazzjoni fil-Libja, nag[tu [arsa lejn il-gruppi ewlenin involuti fil-;lied.

L-Armata Libjana: Din mhix forza effettiva. Filwaqt li uffi/jali qed jing[ataw ta[ri; minn diversi pajji]i, hemm nuqqas kbir ta’ sudlati. {afna mill-membri antiki tal-Armata [arbu matul ir-rivoluzzjoni jew ing[aqdu mal-gruppi armati varji. Barra minh ekk, hemm ukoll nuqqas kbir ta’ tag[mir. Il-ba]ijiet ewlenin tal-Armata jinsabu fil-Lvant tal-Libja u l-a[jar huma meqjusa dawk mag[rufa b[ala Saiqua (Sajjetta) li huma minn ta quddiem fil-;lieda kontra lmilitanti I]lami/i imma wkoll il-mira ewlenija tag[hom. {afna uffi/jali fl-Armata jilmentaw li l-Gvern qed jippreferi jag[ti flus lill-militanti I]lami/i milli lill-Armata. L-Armata Nazzjonali:

Dawn huma l-;ellieda mmexxija mill-eks ;eneral Libjan Khalifa Haftar. Lg[eruq ta’ dan il-grupp, li jgawdi wkoll appo;; minn xi w[ud mill-membri tal-Armata tal-Gvern Libjan, g[andu lg[eruq fost l-e]iljati Libjani li t[arr;u fi/-Chad biex ji;;ieldu kontra r-re;im ta’ Muammar Gadaffi fis-snin Tmenin. Il-grupp kien imbag[ad mar fl-Istati Uniti u nfirex imma hekk kif fl-2011 splodiet ir-rivoluzzjoni, re;g[u ng[aqdu biex ji;;ieldu kontra d-dittatura. Il-grupp hu mag[mul l-aktar minn eks membri tal-Armata Libjana u j[addnu linja iebsa kontra lmilitanti Islami/i i]da l-

Qawwa tal-Ajru Libjana ng[aqdet ma’ Haftar. Fis-16 ta’ Mejju Haftar ta bidu g[al offensiva kotnra l-militanti I]lami/i, l-aktar dawk ba]ati fl-in[awi ta’ Benga]i.

Il-grupp ta’ Misrata: Dan hu meqjus b[ala l-aktar grupp b’sa[[tu fil-Libja u hu fost dawk li qed jg[inu l-militanti I]lami/i fil-;lieda g[all-kontroll tal-ajruport internazzjonali ta’ Tripli. Il-grupp hu wkoll armat sew b’tankijiet tal-gwerra u rocket launchers. Il-grupp i]da hu wkoll ftit mifrud. Dan peress li hemm xi w[ud mill;ellieda f’Misrata li qed jirrifjutaw li jitkaxkru fil-gwerra /ivili li qed ti]viluppa u jridu biss jiddefendu Misrata. Hemm xi osservaturi li jikkalkulaw li fost il-;ellieda ta’ Misrata hemm 40,000 ;ellied. Imma ta[t il-kappa tal;ellieda ta’ Misrata hemm madwar 200 grupp differenti. Dawn jitqies li g[andhom madwar 800 tank tal-gwerra u tal-anqas 2,000 vettura armata.

Mument mill-;lied li qed jinfirex f’Benga]i. (ritratt EPA)

Il-grupp ta’ Zintan: Dan il-grupp hu meqjus b[ala ttieni grupp l-aktar b’sa[[tu u hu ba]at fil-Muntanji Nafusa madwar 144 fil-Lbi/ ta’ Tripli. Din hi l-forza li g[al dawn l-a[[ar tliet snin kellha l-kontroll tal-ajruport internazzjonali ta’ Tripli. Il-grupp ta’ Zintan kien wie[ed mit-tliet forzi ewlenin fir-rivoluzzjoni Libjana u li da[lu fi Tripli fejn baqg[u jikkontrollaw diversi zoni. Huma meqjusa b[ala l-id armata tal-forzi liberali u antiI]lami/i fil-politika Libjana. G[ad-differenza ta’ [afna gruppi armati, il-;ellieda ta’ Zintan jilbsu uniformi militari simili g[al dik tal-Armata Libjana. Il-grupp g[andu wkoll stazzjon tat-televi]joni li jxandar bis-satellita, ilLibya al-Watan. Dan hu wkoll il-grupp li g[andu f’idejh lil Saif al-Islam, it-tifel ta’ Muammar Gaddafi, li kien qabad f’Novembru tal-2011. g[al pa;na 13

Dimostrazzjoni fil-kapitali Tripli kontra l-;lied li qed jifni l-pajji]. (ritratt EPA)

Il-{add, 3 ta’ Awwissu 2014

Internazzjonali minn pa;na 12

Il-Kamra tal-{idma Rivoluzzjonarja Libjana (LROR): Din in[olqot fl-2013

b[ala l-grupp ewlieni tal-gruppi armati li kienu lesti jikkoperaw mal-Parlament Libjan u li tlaqqmu t-Tarka Libjana. Il-grupp jg[id li jqis ru[u b[ala grupp rivoluzzjonarju. Il-grupp iqis li d-dover ewlieni tieg[u hu li jipprote;i dak li nkiseb fir-rivoluzzjoni tal-2011. Imma l-grupp jitqies b[ala qrib ilmilitanti I]lami/i. Kien dan kien il-grupp li kien wara l-[tif ta’ ftit sig[at tal-eks Prim Ministru Libjan Ali Zeidan.Il-grupp [alef li jiddefendi l-Parlament Libjan kemm kontra l-I]lami/i kif ukoll kontra l-forzi ta’ Haftar. Sig[at wara li l-Qawwa tal-Ajru Libjana ng[aqdet ma’ Hiftar, ilLROR kienet sparat diversi rockets lejn il-kwartieri ;enerali ta’ din it-taqsima militari.

Ansar al-Sharia: Dan ilgrupp ta’ ;ellieda hu ba]at filLvant tal-Libja u hu wie[ed mag[mul minn estremisti I]lami/i li jridu jistabbilixxu re;im I]lamiku fil-Libja. Ilgrupp ma jag[rafx il-Gvern /entrali fi Tripli. Dan kien ilgrupp li kien ing[ata t-tort g[allattakk fuq il-konsolat Amerikan f’Benga]i fil-11 ta’ Settembru tal-2012 u li wassal g[all-qtil tal-Ambaxxatur Amerikan Chris Stevens. Dan il-grupp hu lg[adu ewlieni ta’ Haftar u hu b’sa[[tu l-aktar fl-in[awi ta’ Benga]i fejn stabbilixxa programmi so/jali u edukattivi ba]ati fuq it-tag[lim Musulman. Il-Brigata Al-Qaqa: Dan ilgrupp hu mmexxi minn Uthman Mulajqithahli kien [arab mir-re;im ta’ Gaddafi filbidu tar-rivoluzzjoni. Dan ilgrupp teknikament jaqa’ ta[t ilMinisteru tad-Difi]a Libjan u fost id-doveri ewlenin tieg[u hemm il-protezzjoni ta’ uffi/jali g[olja u Ministri tal-Gvern. Il-Brigata Al-Sawaiq: Dan ilgrupp ta’ ;ellieda hu ori;inarjament minn Zintan u kien ipparte/ipa fl-assalt fuq Tripli f’Settembru tal-2011 beix tne[[a r-re;im ta’ Gaddafi. Dan ilgrupp illum il-;uranta qed jag[ti protezzjoni g[all-uffi/jali g[olja tal-Kunsill Tran]itorju Libjan. Il-Brigata tal-Martri tas-17 ta’ Frar: Dan il-grupp hu ba]at

f’Benga]i u hu meqjus fost la[jar li hemm fil-Lvant talLibja. Dan il-grupp g[andu element qawwi ta’ militanti I]lami/i fost il-;ellieda u jing[ata finanzjament millMinisteru tad-Difi]a. Hu stmat li dan il-grupp g[andu bejn 1,500 u 3,500 ;ellied. Hu mifhum li xi w[ud mill-;ellieda ta’ dan il-grupp qed ji;;ieldu kontra r-re;im tal-President Bashar al-Assad fis-Sirja.

L-eks ;eneral Libjan Khalifa Haftar

:ellieda tal-grupp ta’ Zintan

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

:img[a bir-ritratti

Sewwieq [elisha [afif meta vann ta’ kumpanija privata [a n-nar fi Triq il-Kunsill tal-Ewropa, f’{al Luqa. Fil-[in tal-in/ident, is-sewwieq kien waqt xog[ol.

Malti li we;;a’ fi splu]joni fil-Libja twassal Malta abbord ajruplan u ttie[ed minnufih l-Isptar Mater Dei g[all-kura. L-isplu]joni se[[et qrib ir-residenza tieg[u. Mas-seba’ pazjenti Libjani o[ra n;iebu g[all-kura f’Malta.

Il-militar I]raeljan iddikjara li se jkompli bil-kampanja militari biex jeqred mini ta[t l-art mibnija mill-grupp terroristiku {amas li qed ju]ahom biex jattakka qag[diet I]raeljani, fosthom /ivili.

Soru Maltija, Sr. Gilbert Saliba waqt ]jara fl-Isptar ta’ San :u]epp f’:erusalemm fejn xi Palestinjani qeg[din jing[ataw kura g[all-;rie[i li ;arrbu ka;un tal-kunflitt f’Gaza.

Sierra Leone ng[aqdet mal-Liberja billi ddikjarat stat ta’ emer;enza min[abba l-marda tal-Ebola li kompliet tinfirex fil-kontinent Afrikan. S’issa mietu aktar minn 700 persuna fil-pajji]i tal-Punent tal-Afrika.

Investigaturi forensi/i waslu fiz-zona fil-Lvant tal-Ukrajna biex jissoktaw bl-ist[arri; dwar it-tigrif tal-ajruplan tal-linja nazzjonali tal-Malasja. L-ist[arri; seta’ jkompli wara waqfa ta’ attakki mill-militar tal-pajji].

Ivan Abela, li g[andu sensiela ta’ ka]i ta’ abbu] sesswali, mistenni jkun estradit lejn Malta mill-Awstralja wara li l-Gvern Awstraljan ]ammlu l-visa.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Editorjal

Xi ntqal din il-;img[a

“Il-Gvern g[andu jirrikonoxxi l-limitazzjonijiet ta’ pajji] ]g[ir b[al Malta… l-infermiera mhumiex superman.”

Paul Pace, President tal-MUMN f’appell lill-Gvern biex ma jin;ibux pazjenti Libjani g[as-servizzi tal-ITU f’Mater Dei, In-Nazzjon, 28 ta’ Lulju “Current situation is due to a big mistake three years ago”

John Dalli, l-eks Kummissarju Ewropew dwar l-a[[ar ]viluppi fil-Libja, The Malta Independent, 30 ta’ Lulju “Ir-realtà hi li l-poplu Libjan ilu

madwar 42 sena ming[ajr demokrazija… l-ebda transizzjoni ta’ poter minn dittatura g[al demokrazija mhi fa/li.”

Gina Abercrombie Winstanley, lAmbaxxatri/i tal-Istati Uniti g[al Malta dwar is-sitwazzjoni fil-Libja, InNazzjon, 30 ta’ Lulju

“If the Nationalist Party wants to win young voters, it needs to loosen up. Not an abandoning of principle, but the need for the party to examine its policies – not least on social issues.”

Frank Psaila, Opinjonist, maltatoday.com.mt, 30 ta’ Lulju

“G[amel xog[ol kbir fl-a[[ar snin… din il-[idma waslet biex Malta llum fil-qasam tat-turi]mu jinsab ferm ‘il quddiem [afna minn pajji]i ferm ikbar.”

Markus Klaushofer, Kap E]ekuttiv talAjruport Internazzjonali ta’ Malta dwar Josef Formosa Gauci li rri]enja mill-kariga ta’ Kap E]ekuttiv tal-Awtorità Maltija tat-Turi]mu wara rapporti li kien qed ikun hemm di]wid ma/-Chairman talMTA Gavin Gulia, In-Nazzjon, 1 ta’ Awwissu “I’ve lost my wife… let me see my son.”

Tages Gebregzabher mill-Eritrea f’appell lill-awtoritajiet biex jiltaqa’ ma’ ibnu ta’ tliet snin wara li martu mietet f’in/ident tat-traffiku fi Tripli, The Times of Malta, 1 ta’ Awwissu “White Rocks needs ecological studies.” Din l-Art {elwa u Nature Trust dwar il-pro;ett ta’ bini li qed jipproponi lGvern, The Times of Malta, 1 ta’

Awwissu

“G[andna /erti /elebrazzjonijiet litur;i/i li aktar g[andhom minn tatteatru milli mill-esperjenza tassagru… donnu fostna xi kultat titla’ ri[a ta’ g[eluq u ta’ mewt.”

Mons. Mario Grech, Isqof ta’ G[awdex waqt l-omelija fil-Knisja Parrokkjali ta’ San Lawrenz, l-orizzont, 1 ta’ Awwissu “Female teachers being interviewed have been asked if they intend having children.”

Il-Union tal-G[alliema Maltin tikkwota ilment li r/iviet ming[and g[alliema, The Times of Malta, 2 ta’ Awwissu

{abi u nofs veritajiet Il-kri]i serja li g[addej minnu l-pajji] ;ar tag[na, il-Libja hija t-tieni wa[da fi tliet snin. }mien li matulu l-Libja qed tkompli tiffa//ja realtà ;dida – transizzjoni minn 42 sena ta’ dittatura fejn kollox kien jiddependi minn familja wa[da g[all-fa]i lejn id-demokrazija.

Malta g[andha sej[a Tul dawn it-tliet snin ta’ taqlib fil-Libja, f’Malta kien hawn il-bidla fil-Gvern. U l-bidla ;abet ukoll tibdil kif g[andha tkun tmexxija serja ta’ pajji]. Fl-2011, l-amministrazzjoni Nazzjonalista ffa//jat lewwel kri]i Libjana li waslet g[all-waqa’ tar-re;im ta’ Gaddafi. Il-Gvern ta’ dak i]-]mien [are; bl-unuri kollha fuq tliet fronti partikolari – il-mod kif [ares l-interessi u ssigurtà tal-Maltin fil-Libja bi pjan ta’ evakwazzjoni, il[idma impekkabbli ta’ koordinazzjoni biex ;ew evakwati lejn Malta g[exieren ta’ eluf ta’ [addiema barranin u l-mod kif il-Gvern Nazzjonalista anti/ipa u tratta l-impatt tal-kri]i fuq ir-relazzjonijiet bilaterali, anki billi wara l-kri]i g[en fit-t[ejjija biex l-Istat Libjan jer;a’ jinbena mill-;did. Din il-[idma kollha kellha rikonoxximent kbir Libjan u internazzjonali. Bi]]ejjed isemmu diversi ]jarat f’Malta minn uffi/jali g[olja tal-Gvern Libjan u ]-]jara personali tasSegretarju tal-Istat Amerikan ta’ dak i]-]mien Hillary Clinton fost o[rajn. Fl-2014, tliet snin wara, g[andna lill-Gvern Laburista li nqabad fuq sieq wa[da dwar kif se jitratta l-effetti li qieg[da t[alli l-kri]i pre]enti Libjana fuq i/-/ittadini Maltin fil-Libja kif ukoll fuq pajji]na. Inqabad fuq sieq wa[da g[ax mal-Libja, il-Gvern Laburista ma fittix l-interess kollettiv tant li faqqg[u skandlu wara ie[or b[all-frodi ta’ miljuni ta’ ewro fil-[ru; tal-visas u t-traffikar illegali tal-fuel. F’nofs dan it-ta[wid kollu, fl-a[[ar ;img[at kellna lill-Gvern jew kelliema tieg[u, li b’dak li kienu qeg[din ilissnu dwar il-Libja, ikkonfermaw li ma kienu sinkronizzati xejn ma’ dak li qieg[ed ise[[ fil-Libja. Iwie;eb bi kri]i g[all-kri]i Libjana Il-mod kif il-Gvern Laburista wie;eb fi kri]i g[all-kri]i Libjana turi tmexxija ta’ Gvern li tant ma jafx kif jitratta sitwazzjonijiet b[al dawn li f’kull /irkostanza li nqalg[et u li laqtet direttament lil pajji]na, minn Kastilja u mill-Ministeru tal-Affarijiet Barranin kellna [abi dwar dak kollu li kien qieg[ed jolqot lill-Maltin fil-Libja. U meta tlissen xi [a;a mill-Gvern, kellna biss nofs kliem, f’[afna mill-okka]jonijiet nofs veritajiet jew ;ie imgiddeb kif ukoll /irkostanzi fejn ilGvern kellu jbiddel il-ver]jonijiet uffi/jali tieg[u. Il-kwistjoni tal-evakwazzjoni Il-Gvern ta’ Muscat ming[ajr ma ta dettalji, ;img[a ilu qal li kellu pjan g[all-evakwazzjoni tal-Maltin mil-Libja f’ka]

jekk jinqala’ l-b]onn. Dan meta minn ;img[atejn qabel kien qieg[ed ji;i kkritikat [afna mill-Maltin fil-Libja u minn qrabathom kif ukoll mill-opinjoni pubblika biex ida[[al fis-se[[ pjan ta’ evakwazzjoni li jassigura l-interessi u s-sigurtà talMaltin fil-Libja. Tant il-Gvern ta’ Muscat kien maqtug[ mir-realtà, li baqa’ jg[addas rasu. Irrifjuta li jsemmi l-kelma ‘evakwazzjoni’. Ag[ar minnhekk, il-Maltin spi//aw bla kuntatt flAmbaxxata Maltija fi Tripli wara li l-korp diplomatiku ;ie Malta, bil-Maltin t[allew ifendu g[al rashom. Tant kienu [afna l-ilmenti, li Maltin li waslu fil-Libja kellhom kliem ta’ rabja g[all-Gvern min[abba d-diffikultajiet serji li kellhom biex jikkuntattjaw l-Ambaxxata Maltija. In-nuqqas ta’ sensittività tal-Gvern ta’ Muscat kompliet tispikka hekk kif lil Maltin beda jitlobhom [las immedjat ta’ madwar ¤260 jekk ikunu jridu ji;u Malta! Dan b’differenza g[al dak li sar tliet snin ilu, u b’differenza kif wie;bu pajji]i Ewropej u o[rajn li fl-a[[ar erba’ ;img[at idde/iedew li jibdew jevakwaw lill-[addiema tag[hom mil-Libja. Il-ka] ta’ Martin Galea Fuq il-[tif ta’ dan i/-/ittadin Malti, il-Gvern ta’ Muscat [eba l-affarijiet mill-bidu sal-a[[ar. {eba li kien ma[tuf mir-ribelli. {eba dettalji ta’ dak li kien se[[. Il-Prim Ministru Muscat qal li Galea kien in[ataf i]da l-id il-leminja tieg[u Mario Cutajar il-Kap ta/-?ivil, l-ewwel qal li lGvern qatt ma semma ‘l-[tif’ u 24 sieg[a wara, biddel ilver]joni u qal li “dan kien [tif.” Barra minhekk, il-Gvern Laburista g[amel e]er/izzju mal-media lokali biex idda[[al id-dubju dwar jekk Martin Galea kienx tassew in[ataf, sakemm 24 sieg[a wara, Martin Galea ta r-rakkont tieg[u minn dak li g[adda minnu. Il-Gvern [eba wkoll lillAmbaxxatur Malti fil--Libja f’din il-kwistjoni kollha. G[aliex? In;ustizzja, nuqqas ta’ serjetà u bla trasparenza Il-lum, il-poplu Malti fil-ma;;oranza tieg[u qieg[ed jifhem li dan hu Gvern li ja[bi f’kollox. Il-Gvern ta’

Muscat g[a]el li ja[bi u jag[ti ver]jonijiet li mhumiex kompatibbli mal-ver]jonijiet li ta /ittadin tieg[u. Il-[abi u n-nofs veritajiet tal-Gvern issarfu wkoll f’in;ustizzja li l-Istat g[amel ma’ dan il-Malti li n[ataf filLibja. Kellu jirrikorri biex jg[id pubblikament il-ver]joni tieg[u li hija l-oppost ta’ dak li kien qieg[ed jg[id uffi/jalment il-Gvern Malti. F’/irkostanzi b[al dawn, f’pajji]i fejn hemm is-serjetà, mal-verità m’hemmx log[ob. G[aldaqstant il-poplu Malti, u bi dritt, g[andu dejjem ting[adlu l-verità. Tmexxija ta’ Gvern li taf biss ta[bi, hija tmexxija li tkun qed tag[mel appuntament mad-destin tag[ha li tispi//a titlef il-fidu/ja f’kulma tkun qieg[da tag[mel.

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza> mument@media.link.com.mt Editur> Roderick Agius, tel. 25965263 • email> roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar> advertising@media.link.com.mt Stampata> Progress Press, l-Imrie[el

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Opinjoni

15 ta’ Ottubru 1979 – It-Tnejn l-Iswed RI{ TA’ SIEG{A

Michael Falzon Opinjonist

Kienet il-;rajja li, ironikament, wasslet biex it-tmexxija ta’ Fenech Adami tkun konsolidata u n-nies bdiet t[ares lejh b[ala l-unika persuna li setg[et te[les lil Malta mill-morsa Mintoffjana.

Dimostrazzjoni g[at-30 anniversarju Forsi l-aktar ;rajja li wasslet biex il-poplu jirrea;ixxi b’mod sod g[all-mostru tal-vjolenza ma[luq minn Mintoff li mbag[ad tilef kull kontroll li seta’ kellu fuqu kienet dik tal;urnata li baqg[et tissemma b[ala t-Tnjen l-Iswed – il-15 ta’ Ottubru 1979. Kienet il-;rajja li, ironikament, wasslet biex it-tmexxija ta’ Fenech Adami tkun konsolidata u n-nies bdiet t[ares lejh b[ala l-unika persuna li setg[et te[les lil Malta mill-morsa Mintoffjana. L-ironija hi li ming[ajr dak il-jum ta’ g[ajb, ilmi]ien tal-opinjoni pubblika dwar is-sitwazzjoni politika ma kienx se jxaqleb daqstant definittivament kontra Mintoff. Dakinhar, il-Laburisti kienu ppjanaw li jag[mlu dimostrazzjoni fil-Belt filg[axija biex ji//elebraw it-30 anniversarju minn meta Mintoff kien in[atar leader Laburista. Dik il;urnata kienet ukoll l-ewwel wa[da li fiha kellu jiltaqa’ lParlament wara l-waqfien g[all-vaganzi tas-sajf u dak i]]mien kienet saret drawwa li f’dak il-jum il-Belt jin;abru qtajja ta’ partitarji Laburisti biex jesprimu l-appo;; g[addeputati tal-partit tag[hom.

I]da dakinhar filg[odu kien hemm ukoll in/ident differenti li ma kellu x’jaqsam xejn ma’ dan, meta persuna marret Kastilja tinsisti li tkellem lill-Prim Ministru Dom Mintoff. Dan l-individwu, Karmenu Grima, kien da[al Kastilja u meta t-talba tieg[u biex jara lil Mintoff ma ntlaqg[etx, [are; pistola u spara fl-ajru fil-kamra ta’ qabel l-uffi//ju tal-Prim Ministru. Ma kien laqat lil [add u ma we;;a’ [add, [lief Karmenu Grima stess li ttie[ed l-isptar. Dan Grima ma kienx xi wie[ed jappo;;ja lill-PN u kien ried ikellem lil Mintoff fuq xi kwistjoni li kienet tikkon/erna xi art tal-familja tieg[u. Ix-xandir isa[[an il-qieg[a

Minkejja li Mintoff qatt ma kien f’xi periklu, il-kelma mill-ewwel ;riet li xi [add kien mar Kastilja u pprova joqtol lil Mintoff. Dan l-g[ajdut, ma g[andniex xi ng[idu, tella’ sew it-tempra ta’ dawk li kienu n;abru l-Belt biex jie[du sehem fid-dimostrazzjoni. L-atmosfera ta’ rabja kompliet tikkarga g[ax matul il-jum l-uniku mezz tax-xandir, dak talistat, ji;ifieri Xandir Malta, kien kontinwament ixandar la[bar ta’ dak li ;ara f’Kastilja b[ala attentat fuq il-[ajja ta’ Mintoff. Fil-fatt, wara l-in/ident, grupp ta’ Laburisti kienu anki marru l-Isptar San Luqa biex jattakkaw lil Grima i]da bi ]ball kienu aggredew pazjent ie[or! Il-folla da[let il-Belt armata u organizzata biex twettaq ilvjolenza u d-dimostrazzjoni ma tantx damet wisq ma [adet xejra vjolenti. Bdiet quddiem Kastilja fejn il-folla donnha ppretendiet – bla su//ess – li jo[ro; Mintoff ikellimha. Imbag[ad imxiet lejn il-pjazza quddiem il-Palazz fejn kellha tintemm id-dimostrazzjoni. Sadanittant saru [sarat f’numru ta’ [wienet u kienu attakkati l-uffi//ju tal-gazzetta ‘Il-{ajja’ u l-ka]in tal-PN fil-Belt, it-tnejn vi/in il-bini tal-Palazz. L-attakk fuq il-bini ta’ The Times Wara sar l-attakk fuq il-bini tal-Progress Press fi Triq San Pawl, fejn kienu jistampaw il-gazzetta The Times. F’dimostrazzjonijiet Laburisti dejjem kien jintbag[at stakkament tal-pulizija biex jipprote;i dan il-bini u s-soltu kien ikun hemm [afna tg[ajjir, xi ftit tfig[ tal-;ebel u xejn aktar. Dakinhar kienet differenti u l-pulizija malajr abbandunat iddover tag[ha g[ax anqas biss ippruvat tikkontrolla l-folla u

tbieg[ed lil-Laburisti milli jersqu lejn il-bini. Dawn ]gassaw il-bieb u da[lu ;ewwa. {afna [addiema tal-Progress Press li kienu fil-bini jaqdu d-doveri tag[hom ma kellhomx triq o[ra [lief li jaraw kif kienu se ja[arbu minn hemm. Il-Laburisti mbag[ad taw in-nar lill-bini wara li kienu tefg[u g[amara u apparat ’il barra fit-triq. Wilfred Axiaq, li kien direttur mani;erjali, kien irrakkonta kif sab ru[u ‘ma[tuf’ minn tnejn min-nies u b’virga tag[fas f’dahru (li setg[et tinftiehem li kienet pistola) intalab je[odhom fejn kien hemm il-magna ‘l-kbira’. Din kienet ilmagna tal-offset li l-istamperija kienet g[adha kemm xtrat. Axiaq [adhom fejn kien hemm il-magna l-antika li ma kinitx tintu]a i]jed u dawn raw x’g[amlu biex qerduha. Listrate;ija ta’ Axiaq irnexxiet u b’hekk il-magna tal-offset [elsitha [afif. I]da eluf ta’ dokumenti u ritratti stori/i spi//aw in[arqu. Il-folla ma telqitx minn hemm qabel ma dde/idiet li kienet qerdet kollox. Dakinhar kont il-Parlament fil-kamra tal-Oppo]izzjoni meta f’mument minnhom da[al Guido de Marco j[abbrilna dak li kien ;ara: ‘{bieb, it-Times [u;;ie;a wa[da, qed tinqered g[alkollox’. L-g[ada, The Times [ar;et xorta b’edizzjoni ta’ tmien pa;ni mlaqqta bil-g[a;la u stampati flIndependent Press tal-PN f’Tal-Pietà. Forsi g[all-ewwel darba, il-pa;na ta’ quddiem tal-gazzetta kienet kollha kemm hi ddedikata g[al rapport ta’ avveniment li sar Malta: lattakk fuq il-gazzetta stess ta[t it-titlu ‘Times building gutted.’ Kienet [ar;a aktar simbolika li wriet li dak l-attakk ma kienx irnexxielu jag[laq [alq il-gazzetta. Kienet ukoll ironija storika li kellu jkun il-PN li g[en materjalment biex il-gazzetta ta’ Strickland House tibqa’ to[ro; f’/irkostanzi diffi/li b[al dawk. Il-gazzetta baqg[et tkun stampata (mhux b’mod imlaqqat) f’Tal-Pietà g[al xi ;ranet. L-attakk fuq id-dar ta’ Fenech Adami L-istra;i tal-Progress Press ma kinitx bi]]ejjed, u kien g[ad fadal. Il-folla marret tkisser il-ka]ini Nazzjonalisti talFurjana u ta’ Birkirkara u minn hemm imxiet g[ad-dar ta’ Eddie Fenech Adami fejn g[amlet [erba o[ra. Ironikament id-dar ta’ Fenech Adami kienet biss ftit passi ’l bog[od millg[assa tal-Pulizija ta’ Birkirkara i]da f’okka]jonijiet b[al dawk, bil-pulizija u ming[ajr pulizija ftit kien hemm differenza. Mary, mart Eddie, kienet il-knisja g[all-quddies ma’ binthom Maria u meta waslet lura d-dar sabet li l-folla kienet di;à sfrondat il-bieb ta’ barra u da[let fil-pjan terran, tkisser kulma ssib. Xi [a;a serqu wkoll. Meta ppruvat tid[ol f’darha, Mary sfat imsawta u ma [allewhiex tid[ol fid-dar fejn kien hemm l-ulied l-o[ra. Il-kura;; li wriet Mary dakinhar kien straordinarju. Marret g[and familja li toqg[od wara d-dar tag[hom bi d[ul minn triq wara biex tipprova tikkuntattja lil uliedha. Sadanittant dawn, flimkien ma’ nannithom u g[alliema tal-mu]ika (li nzertat id-dar ta’ Fenech Adami tag[ti lezzjonijiet lit-tfal), kienu telg[u fuq il-bejt tad-dar u xxabbtu sular ’l isfel g[al bejt ta’ dar o[ra. Probabbli din kienet l-unika ra;uni g[aliex dawn ma sfawx ukoll attakkati fi]ikament. Wara li spi//a kollox, Mary idde/idiet li t-tfal u hi kellhom jirritornaw lejn darhom minn fuq il-bejt g[ax kieku [ar;u mill-bieb tad-dar fejn kienu, kienet tkun tista’ ti;i identifikata l-familja li kienet tathom kenn.

L-istra;i tal-Progress Press ma kinitx bi]]ejjed. Il-folla marret tkisser il-ka]ini Nazzjonalisti tal-Furjana u ta’ Birkirkara u minn hemm imxiet g[ad-dar ta’ Eddie Fenech Adami fejn g[amlet [erba o[ra.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Opinjoni

KIF TA{SIBHA L-ASSO?JAZZJONI TA’ MIN I{ADDEM

Microinvest…l-iskema ta’ g[ajnuna g[an-negozji ]g[ar Anton Vella Uffi/jal E]ekuttiv SMEs Helpdesk Executive

Mill-2010 sas-sena li g[addiet huwa stmat li mal-2,000 imprenditur gawdew bejniethom iktar minn 14-il miljun ewro fi kreditu ta’ taxxa.

Fl-2010 kienet idda[[let l-iskema ta’ g[ajnuna g[as-sidien ta’ negozji ]g[ar. Skema ta’ kreditu ta’ taxxa bl-isem ta’ Microinvest. Sas-sena li g[addiet huwa stmat li mal-2,000 imprenditur gawdew bejniethom iktar minn 14-il miljun ewro fi kreditu ta’ taxxa. Dan ifisser li s-settur tan-negozji ]g[ar, permezz ta’ din l-iskema, s’issa, di;à se jkun ikkontribwixxa lejn lekonomija Maltija, iktar minn 35 miljun ewro f’investiment. Fost dawn insibu madwar 800 intrapri]a, u madwar 1,243 sole trader. Skema li issa re;g[et ;iet esti]a b’tibdiliet, li jag[mluha aktar fa/li biex aktar negozji jkunu jistg[u japplikaw. G[al din l-iskema jistg[u japplikaw l-employers ta’ negozji ]g[ar li j[addmu mag[hom sa inqas minn 30 persuna, u li t-turn-over jew total fil-bilan/ tag[hom ma je//edix l-10 miljun ewro. Kull applikant jista’ jibbenefika minn kreditu ta’ taxxa sa massimu ta’ 30,000 ewro fuq perijodu ta’ tliet snin konsekuttivi jekk in-negozju ikun re;istrat f’Malta, u massimu ta’ 50,000 ewro fuq perijodu ta’ tliet snin konsekuttivi jekk in-negozju jkun re;istrat f’G[awdex. B[ala Asso/jazzjoni ta’ Min I[addem (MEA ), nemmnu li skemi b[al dawn huma importanti biex employers, sidien ta’ negozji ]g[ar ikunu mwie]na fil-mumenti diffi/li, u jsibuha aktar fa/li li jkomplu jinvestu u jo[olqu aktar xog[ol. G[alhekk nappellaw biex ma titilfux ic-/ans li tapplikaw u tibbenefikaw. L-ewwel nett tajjeb li nispjega kif ja[dem il-prin/ipju tal[las tat-taxxa fis-settur tan-negozju. Kull self employed jew negozju, f’:unju ta’ kull sena hu obbligat li bl-g[ajnuna talaccountant tieg[u jimla l-formola tat-taxxa (jew kif nafuha a[jar l-income tax return ) mibg[uta mill-istess Dipartiment tat-Taxxa, fejn fiha ji;i ddikjarat il-[ru; u d-d[ul li jkun ;ie re;istrat fis-sena ta’ qabel, jin[adem il-profitt, u fuq dak ilprofitt b’rati stabbiliti, tit[allas it-taxxa. Huwa pro/ess obbligatorju, g[al kull min qieg[ed fin-negozju, u na[seb kul[add jaqbel li huwa wkoll pro/ess ;ustifikat li fuq il-profitti ;;enerati minn kwalunkwe attività kummer/jali, g[andhom jit[allsu t-taxxi dovuti. Bil-Microinvest ting[ata opportunità lin-negozji ]g[ar biex g[al tliet snin konsekuttivi, flok dik it-taxxa jag[tuha lill-Gvern, l-employers ikunu jistg[u j]ommuha fil-but, u biha jinvestu aktar fin-negozju tag[hom. Kull spi]a kapitali li self employed jew employer ta’ negozju ]g[ir jag[mel matul is-sena, jekk japplika g[all-

Permezz tal-iskema Microinvest, in-negozji ]-]g[ar di;à kkontribwew lejn l-ekonomija Maltija iktar minn 35 miljun ewro f’investiment. Fost dawn insibu madwar 800 intrapri]a, u madwar 1,243 sole trader.

Microinvest, il-Gvern jkun jista’ jag[tih lura 45% jekk negozju hu re;istrat Malta, u 65% jekk in-negozju jkun re;istrat G[awdex, ta’ dik l-ispi]a li jkun g[amel, fi kreditu ta’ taxxa, sa massimu ta’ 30,000 ewro jew 50,000 ewro). E]empju: Jekk negozju f’sena wa[da investa u nefaq somma kapitali konsiderevoli g[ax idde/ieda li jibdel is-sistema tal-ixkaffar, installa xi sistema ;dida tal-elettriku, xtara xi apparat, u wa[[al xi tabelli ;odda, u nefaq, g[all-argument, total ta’ 10,000 ewri, b’din l-iskema, dan in-negozju se jkun jista’ jing[ata lura 45% tal-ispi]a, ji;ifieri 4,500 ewro fi kreditu ta’ taxxa. Dan isir billi wara li jkun mela formola apposta u ppre]enta l-invoices kollha lill-Malta Enterprise, jiem wara jin[ari;lu /ertifikat mill-Malta Enterprise u bih jinfurmawh b’dan il-kreditu. B’hekk, f’:unju li ;ej meta jkun qed jimla l-income tax return, u ja[dem kif normalment jag[mel biex jara kemm irid i[allas taxxa lill-Gvern, qabel ma jibg[at l-ammont, (pere]empju 5,000 ewro), se jkollu lopportunità li jnaqqas minnhom l-4,500 ewro kreditu ta’ taxxa li bbenefika minnhom permezz tal-iskema, u jibg[at biss 500 ewro. B’hekk l-4,500 ewro li kien se jag[ti lidDipartiment, b’din l-iskema jin[afru. Jekk (biex in]omm mal-istess e]empju li qed nag[ti) meta timtela income tax return, jirri]ulta li int kulma g[andek tag[ti hu 2,000 ewro f’taxxa, peress li permezz tal-iskema int kellek kreditu favurik ta’ 4,500 ewro, din is-sena int ma t[allas xejn, u jibqag[lek l-2,500 ewro l-o[ra li tkun tista’ tibqa’ tu]ahom is-sena ta’ wara. Kif tapplika G[al din l-iskema kull self employed jew employer#sid ta’ negozju ]g[ir, jista’ japplika darba wa[da biss g[al kull sena. G[alhekk, jekk s’issa int g[adek qatt ma bbenefikajt minn din l-iskema, issa huwa l-mument opportun li tibda ti;bor l-invoices kollha relatati ma’ spejje] kapitali li int qed tag[mel, u li huma marbutin man-negozju tieg[ek. Malli jasal Di/embru tal-2014, u tkun ;bart flimkien l-invoices kollha, tkun tista’ tni]]el il-formola tal-applikazzjoni minn fuq il-website tal-Malta Enterprise, timlieha kif suppost, u flewwel ;img[at tal-2015 tibg[atha ’l-Malta Enterprise, u tistenna li tir/ievi /-/ertifikat tal-kreditu tat-taxxa. Sa :unju dan i/-/ertifikat m’g[andux ikun problema biex ikun f’idejk, u b’hekk tkun tista’ tinkludih u tu]ah waqt il-mili tal-formola tal-income tax g[as-sena ba]i 2014. {add m’g[andu jitlef din l-opportunità. Kull min huwa eli;ibbli huwa m[e;;e; biex japplika. Il-Gvern ilu joffri din l-iskema ming[ajr restrizzjonijiet, u m’hemmx lok li wie[ed jippanikja, g[aliex mhix se ti;i applikata l-pro/edura tal-first come first served, b’xi numru fiss ta’ applikazzjonijiet, u kull min japplika u jkun eli;ibbli, se jkun jista’ jir/ievi lbenefi//ju. G[al aktar dettalji dwar din l-iskema wie[ed jista’ jirreferi g[all-avvi] legali (A.L. 187 tal-2014) Att dwar l-Intrapri]a ta’ Malta (KAP. 463) ppubblikat fil-gazzetta tal-Gvern tat-3 ta’ :unju 2014. Ir-regolamenti spe/ifi/i tal-iskema tistg[u tfittxuhom fuq l-internet billi tag[fsu fuq il-link http:##justiceservices.gov.mt li j;ib it-titlu: ‘Tax Credits for MicroEnterprises and the Self-Employed Regulations (S.L. 463.09)’. G[al informazzjoni ;enerali dwar l-iskema, u l-linji gwida, tista’ tid[ol fuq il-website uffi/jali tal-Malta Enterprise, billi

tikklikkja fuq http:##www.maltaenterprise.com#en#support#microinvest G[al g[ajnuna u dettalji o[ra dwar din l-iskema u o[rajn, wie[ed jista’ jag[mel kuntatt dirett mal-uffi/ini tal-businessfirst fi Gwardaman;a (fil-bini tal-Malta Enterprise) B[ala uffi/jal e]ekuttiv tal-SME Helpdesk tal-MEA, nibqa’ disponibbli biex kull fejn issibu diffikultà nkun lest li nipprova ng[inkom mill-a[jar li nista’. Kull min jixtieq jag[mel kuntatt mal-Asso/jazzjoni ta’ Min I[addem, jista’ jag[mel dan billi j/empel 21222992 jew 21237585. Jista’ wkoll jibg[at email fuq anton.vella@maltaemployers.com jew ju]a t-24#7 helpline 21222006, billi j[alli ismu [alli fliqsar ]mien possibbli nkunu nistg[u nirritornaw it-telefonata tieg[u.

§Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Opinjoni

Ebda garanzija

Robert Cutajar Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[a]-}g[a]ag[ u Sport

L-istudenti fl-iskola li qed tinbena f’Pembroke mhux se jsibu l-istess fa/ilitajiet li kellhom sa issa f’{al Kirkop.

d-dejn tal-Gvern kompla jikber matul l-a[[ar sena. Aktar minn 25 miljun ewro kienu dovuti f’pagi g[ax ilGvern ]ied il-[addiema ma/-?ivil. Madankollu, ilGvern mhux f’po]izzjoni li jag[ti garanzija lill[addiema part-time li ja[dmu mal-Kunsill Malti g[allIsport (KMS) li dawn se jer;a’ ji;;eddilhom il-kuntratt meta jiskadilhom. F’domanda li g[amilt u li kienet imwie;ba mill-Ministru tal-Edukazzjoni fil-15 ta’ Lulju, hu stqarr li l-ebda [addiem mhu se jitlef postu filwaqt li f’risposta o[ra li ta l-istess Ministru g[axart ijiem wara stqarr li l-[addiema part-time li g[andha l-KMS huma marbuta b’kuntratt ta’ sena. F’mistoqsija o[ra supplimentari li g[amilt lill-Ministru kon/ernat dwar jekk jistax jiggarantixxi li ebda [addiem parttime ma kien se jitlef l-impjieg tieg[u, hu tenna li ma kienx f’po]izzjoni li jag[ti din il-garanzija u kien se ji//ekkja. Ilkuntratti ta’ dawn il-[addiema jinsabu biss ftit xhur bog[od milli jiskadu u allura huwa dover anke tal-Oppo]izzjoni li nistaqsu lill-Gvern biex ma jistenniex sakemm jer;a’ jifta[ ilParlament biex jag[ti garanzija lil dawn il-[addiema dwar limpjieg tag[hom u jekk hux se ji;;edded il-kuntratt tag[hom meta dan jiskadi. Il-Gvern kien pront u tajjar l-irjus mill-KMS, però naqas milli jara li l-iSport Promotion Unit tkompli tiffunzjona. Anke l-inizjattiva Summer On The Move hemm [afna dubji dwar il-mod kif qed tit[addem u anke [addiema fi [danha huma di]appuntati g[all-mod sinifikanti kif tnaqqsulhom is-sig[at li huma ja[dmu.

De/i]joni mg[a;;la biex ti//aqlaq l-Iskola tal-Isport Il-Gvern idde/ieda, bla ma kkonsulta, li j/aqlaq l-Iskola tal-Isport minn {al Kirkop g[al Pembroke. Tajjeb jing[ad li matul is-sena skolastika li ;ejja l-istudenti se jkunu kostretti jattendu g[al-lezzjonijiet minn skola li fl-istess [in se jkun qed isir xog[ol ta’ kostruzzjoni fl-istess zona. Huwa fatt stramb kif f’mistoqsija parlamentari l-Ministru Evarist Bartolo we;ibni li x-xog[ol ta’ skavar u twaqqig[ se jsir fil-vaganzi tas-sajf i]da f’risposta o[ra li tani l-Ministru, fuq l-istess su;;ett fid-9 ta’ Lulju, infurmani li t-tender talkostruzzjoni tax-xog[ol li jrid isir fuq din l-istess skola g[adu

Il-punt hu... Richard Muscat Opinjonist

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

“Ninsab grat b’mod partikulari lejn Marisa Farrugia (Konslu Maltija fi Tripli) li litteralment salvatli [ajti” Din l-istqarrija /ara u bla tlaqliq g[amilha Martin Galea hekk kif [are; mill-ajruplan li ;abu lura liberu f’pajji]u u fi [dan il-familja tieg[u. Mhux hekk tana x’nifhmu l-Prim Ministru Muscat li [akem u seraq ix-xena f’mument tant emozzjonanti g[al persuna li kien ma[tuf fil-periklu tal-mewt li kellu [erqa kbira biex jg[annaq lill-g[e]ie] tieg[u, ferm aktar milli jie[u b’idejn Prim Ministru u ministri li kellhom x’jaqsmu ftit li xejn fil-[elsien tal-maqbud. Muscat g[a]el kliem ta’ fta[ir fuqu nnifsu u fuq il-gvern tieg[u filwaqt li elimina g[alkollox kull referenza g[allfamilja [erqana ta’ Martin Galea u spe/jalment g[al Marisa Farrugia li qisha qatt ma e]istiet. Martin Galea malajr stqarr il-verità tieg[u: “Marisa Farrugia litteralment salvatli [ajti”. Dik kienet il-verità li nafu sal-lum. Hu /ar daqs il-kristall li Farrugia ma tistax titkellem biex tg[id il-ver]joni tag[ha. G[aliex? Xi [add ordnalha biex tag[mel ]ipp ma’ [alqha? Kif jista’ jkun li protagonista assoluta fi storja umana b[al din ma titkellimx? Il-BIG BROTHER tattikament jinsab jifrex il-kontrolli tieg[u fuq kull aspett tal-[ajja libera tas-so/jetà. Ejja ma n[allux li jkun tard wisq. Irrid nosserva li aktar ma jg[addu l-;ranet, aktar qed insibha diffi/li nifhem fejn hi l-verità. Dan “il-[tif” u “l-liberazzjoni” ta’ Galea sar ka] misterju] u g[adna ma rajniex ilfinal tal-fatti kollha kif ;raw. Dak li rajt u qrajt s’issa jag[tini impressjoni li hu kollu stage managed minn Kastilja. Fir-rigward ta’ Marisa Farrugia jfisser li issa dak li ;iet akku]ata bih dwar il-visas, se jintefa’ ta[t it-tapit? “The judges in the Constitutional Court were replaced within a few hours, during the actual hearing of the case.” Dan l-abbu] sfa//at bl-ind[il fil-;udikatura fakkarhulna lIm[allef Emeritu Giovanni Bonello fid-diskors tieg[u li fakkar ir-raba’ anniversarju mill-mewt ta’ Guido de Marco li saret fl-A}AD. Giovanni Bonello fakkarna fil-ka] tal-kaw]a li kien

qed ji;i evalwat. Wie[ed jittama li din il-kelma tin]amm u bl-ebda mod ma jbatu l-istudenti minn din id-de/i]joni kapri//u]a li ttie[det mill-Gvern. Tajjeb jing[ad ukoll li listudenti fl-iskola li qed tinbena f’Pembroke mhux se jsibu listess fa/ilitajiet li kellhom sa issa f’{al Kirkop. Dan se jkun ifisser aktar [ela ta’ [in biex dawn jivvja;;aw minn post g[al ie[or biex ikunu jistg[u jipprattikaw l-isport tag[hom waqt il-[inijiet tal-iskola. In/ertezza fost numru ta’ g[aqdiet sportivi L-in/ertezza li qed jo[loq il-Gvern fil-qasam sportiv qed tinfirex ukoll fost id-diversi g[aqdiet tal-isport fejn, f’numru ta’ laqg[at li jien qed ikolli mag[hom, qed jirri]ulta li dawn qed jing[ad lilhom li jista’ jkollhom tibdil fil-kuntratti malGvern. Filwaqt li l-Gvern ilu ]mien jitkellem dwar riforma kemm fil-qasam tal-isport kif ukoll fl-istess Kunsill Malti g[allIsport sa issa g[adna ma smajna xejn. Dan ukoll qed ikompli jo[loq in/ertezza. Irrid insemmi kif il-Gvern [oloq struttura fil-bidu ta’ din ille;i]latura meta waqqaf Kummissjoni g[ar-Riforma talIsport li falliet qabel bdiet ta[dem. Anke l-fatt li l-Gvern [atar deputat tal-Gvern b[ala chairman tal-KMS ukoll ma kienx pass fid-direzzjoni t-tajba. Din il-kariga bag[tet messa;; [a]in anke fost l-g[aqdiet sportivi u l-atleti li [afna minnhom urew it-t[assib g[al din il-kariga li [afna qisuha b[ala wa[da politika u li ma tg[inx biex l-isport jibqa’ ’l fuq mill-politika. Vapur b’]ew; kaptani (jew aktar) ma jimxix L-Oppo]izzjoni qed ta[dem biex il-politika tibqa’ barra mill-isport u flimkien na[dmu biex nag[tu l-aqwa u l-a[jar anke fil-qasam tal-isport. Il-Konferenza Nazzjonali tal-Isport organizzata mill-PN kienet xhieda ta’ dan kollu. Sin/erament nemmen li l-intenzjonijiet tajba tas-Segretarju

Parlamentari Chris Agius jistg[u ma jkunux qed jirriflettu f’dak li qed ise[[ fil-qasam tal-isport. Bil-Malti ng[idu, “Vapur b’]ew; kaptani (jew aktar) ma jimxix”. B[ala Oppo]izzjoni nibqg[u disponibbli li nag[tu l-kontribut tag[na biex tkompli l-[idma fuq it-tajjeb li sar fl-a[[ar snin u jitjieb fejn hu me[tie;.

g[amel Guido de Marco flimkien mieg[u wara l-elezzjoni tal-1976 meta sar mag[ruf li elf votant fir-Residenza San Vin/enz “misterjo]ament” kollha vvutaw Labour. Il-Prim Ministru Mintoff biddel ]ew; Im[allfin waqt li bdiet il-kaw]a, u po;;a minflokhom tnejn o[ra li kienu relatati mal-avukati difensuri tal-gvern. Kienet oxxenità o[ra Mintoffjana! Jid[olli suspett li nistg[u naraw ripetizzjoni ta’ nd[il b’mod aktar sottili fl-amministrazzjoni tal-;ustizzja. Qed nassistu g[al manuvri biex ji;i ostakolat impeachment ta’ M[allef biex jg[addiha lixxa. Qed nassistu g[all-[atra talIm[allef Mintoff li hu mag[ruf l-aktar g[all-karriera politika tieg[u mimlija azzjoni, kitba, pubblikazzjonijiet mimlijin sentimenti negattivi estremi kontra l-avversarji politi/i. Muscat g[ad irid jag[ti prova li jwettaq ir-riformi fil;udikatura, inklu] il-mod kif ji;u ma[tura l-Im[allfin, kif kien wieg[ed qabel l-elezzjoni. Sal-lum Muscat a;ixxa bilkontra ta’ dak li wieg[ed u injora kull aspett ta’ etika ba]ika kull meta dde/ieda dwar [atriet delikati u sensittivi, appuntu b[all-[atriet tal-Im[allfin. B’dan kollu quddiem g[ajnejna, nistaqsi, min jista’ jag[tini tort li jid[olli xi suspett? Mela jekk jibqa’ g[addej b’dan il-metodu kundannabbli ma jistax ikun hemm mument li jkollu bi]]ejjed Im[allfin li jsiru “influwenti” biex u kif g[andhom ji;u pro/essati “/erti” kaw]i sensittivi g[all-gvern ta’ Muscat? Wara kollox smajna lill-Kap tal-Oppo]izzjoni jwissi bi kliem iebes li Muscat qed jilg[ab mal-libertà u d-demokrazija tag[na. Mhux ta’ xejn li anki l-editorjal ta’ il-mument [are; jiddikjara: “Muscat f’konflitt mad-demokrazija”. “se nibqa’ po]ittiv”

Nesprimi solidarjetà mal-Vi/i Kap Beppe Fenech Adami f’dan il-pro/ess li g[addej minnu b[alissa. Beppe seraq lammirazzjoni tieg[i u ta’ eluf ta’ Maltin u G[awdxin g[allmod dinjitu], kura;;u] u leali fl-akbar battalja ta’ [ajtu, li huma ta’ ispirazzjoni g[alina lkoll. {siebi fik Beppe u filfamilja g[a]i]a tieg[ek, u mhux anqas fl-g[a]i] missierek, Missier Malta libera u Ewropea.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Opinjoni

Id-demokrazija hija dritt tag[na Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Barranin

Il-poplu g[andu dritt ikun jaf il-verità f’so/jetà demokratika u min ji;i elett f’ismu g[andu d-dmir li jinfurmah g[ala dde/ieda [a;a u g[ala o[ra. Dan mhuwiex qieg[ed isir la fuq il-kwistjoni tal-kunsilli lokali u lanqas fuq diversi o[rajn.

1. Il-poplu fl-a[[ar jiem ]ied fl-inkwiet tieg[u. Bl-a[bar tal-Gvern li be[siebu jipposponi g[all-perjodu twil l-elezzjonijiet tal-kunsilli lokali diversi qed i[ossu li l-affarijiet qabdu triq iktar ’l isfel. Diversi qed jaraw mill-anali]i tag[hom li bdejna nnaqqsu mis-sustanza tat-tessut demokratiku. Il-kunsilli lokali huma importanti [afna filpro/ess ta’ de/entralizzazzjoni tal-poter. G[alkemm ]gur li hemm min m’g[andux grazzja mag[hom, hawn g[arfien li d-dritt tal-vot m’g[andux jin]amm. Il-lo;ika u r-ra;uni fuq dan il-punt huma g[al darb’o[ra kontra l-Gvern. Tista’ tipprova tipposponi bi ftit g[al ra;uni jew o[ra imma meta effettivament i//a[[ad id-dritt tal-vot. Diversi jifhmu li ddemokrazija sejra lura.

. Il-pajji] issa j[ossu ferm iktar demokratiku u liberu milli qatt kien qabel. Dak li g[andu g[alih huwa dritt u ma j[ossx li g[andu jkollu min f’isem sku]a jew o[ra, ine[[ih. Il-poplu mhuwiex konvint li hemm xi ra;uni gravi tant li timmerita posponiment twil b[al dan. Ma jarax li g[andna nitilfu middritt g[ad-demokrazija li n;ibu mertu tat-tbatijiet tal-passat. {add ma jrid imur lura lejn dak li konna. Biss, dan il-Gvern jidher li hekk irid. }gur mhux forsi, l-elettorat fehem li se ji//a[[adlu d-dritt li jag[]el min jirrappre]entah fil-kunsilli lokali. Liema kunsilliera, liema partit se jkun hemm kienu jiddependu mill-espressjoni popolari, però issa jidher li lGvern se jag[]el hu. 2

. Il-kunsilli lokali saru mertu tal-PN u forsi g[ax huma wliedna li n[ossu tant biex jibqg[u hemm ja[dmu u jwettqu [idmiethom. Appena tne[[i d-dritt demokratiku tal-vot popolari tkun qieg[ed tibdel is-sistema ta’ ta[t fuq. I;;ib li lkunsilliera jag[]ilhom il-Gvern u mhux il-poplu. Dan huwa ]ball iktar u iktar meta wie[ed i]omm f’mo[[u li elezzjoni tnaqqas mill-arroganza u ]]id fl-umiltà ta’ min jirrappre]entana. Mhux biss imma tnaqqas mill-[e;;a li wie[ed ikollu wara elezzjoni biex jibdel. Ng[idu xi ng[idu, l-elezzjonijiet iservu biex [afna minn dawk li jridu ji;u eletti jmorru lura jiltaqg[u u j[abbtu l-bibien. Jer;g[u jifhmu dak li l-poplu g[addej minnu, jaraw x’wettqu u x’jista’ ji;i propost. Din il-forza dinamika issa se tmur lura kompletament. 3

. Il-poplu qed jara li min qieg[ed imexxi ma jridx jg[id x’inhi r-ra;uni vera wara l-a;ir tieg[u. Di;à l-pajji] qed isib 4

ru[u fl-g[amad minn dak li l-Gvern irid iwettaq fuq diversi sitwazzjonijiet. Din qieg[da tibg[at iktar il-messa;; li hemm a;enda mo[bija li trid tmur kontra d-demokrazija. Fl-a[[ar jiem qeg[din ji]diedu s-sitwazzjonijiet fejn insibu lill-Gvern ja[bi u ma jg[idx il-verità. Il-poplu g[andu dritt ikun jaf ilverità f’so/jetà demokratika u min ji;i elett f’ismu g[andu ddmir li jinfurmah g[ala dde/ieda [a;a u g[ala o[ra. Dan mhuwiex qieg[ed isir la fuq il-kwistjoni tal-kunsilli lokali u lanqas fuq diversi o[rajn. . Din il-;img[a kienet iddominata minn tliet punti prin/ipali o[ra. L-ewwel g[ala l-Gvern baqa’ jg[id li m’hemmx emer;enza jew ur;enza fil-Libja u [abta u sabta f’jumejn dawwar il-[sieb kompletament. G[ala kien ilu ji/[ad dan kollu meta sab lilu nnifsu f’sitwazzjoni imbarazzanti g[alla[[ar? It-tieni punt huwa marbut ma’ dak li g[adda minnu /ittadin Malti ma[tuf fil-Libja. Wara li diversi qraw dak li qal f’The Independent staqsew g[ala l-amministrazzjoni riedet ta[bi u tbiddel [afna fatti. G[ala l-Gvern [ass li biex jie[u xi forom ta’ glorja kellu jag[ti ver]jonijiet differenti li jmorru kompletament il-kontra? It-tielet, g[ala g[al iktar [in jibqa’ ma jag[tix spjegazzjoni /ara u lo;ika dwar x’wassal lil Kummissarju tal-Pulizija ma[tur g[al ftit ta]-]mien minn dan il-Gvern imur il-kontra fuq dak li ta qabel kien idde/ieda? Smajna g[al darb’o[ra lill-Kummissarju John Rizzo jixhed b’mod /ar, lo;iku u sempli/i tieg[u x’kien se ji;ri, li kien hemm passi legali x’jittie[du u g[al dan il-Gvern ma jispjegax. X’inhi r-ra;uni g[ala qed jer;a’ jsir [abi fuq dan? G[ala g[al darb’o[ra l-verità mhix qieg[da ting[ad? 5

. Demokrazija tikber u tissoda lilha nnifisha fuq il-pilastru tal-verità. Meta tmexxija tag[]el li tmur kontra dan, allura tibda tkisser lilha nnifisha u lill-pajji]. Jg[idulna biex ma nkunux negattivi però nittama li [add mhuwa jitlobna nitolbu mill-Gvern il-verità. Jg[idulna biex inkunu po]ittivi però nittama li [add ma jippretendi ming[andna li nkunu sostenituri tal-anti-verità. Il-poplu bata [afna snin twal ilu però mertu ta’ 25 sena ta’ tmexxija Nazzjonalista ra d-demokrazija tikber u tissa[[a[. }gur mhux forsi li l-Oppo]izzjoni se tibqa’ twettaq dmirha sew biex tibqa’ strument demokratiku li jassigura li jibqa’ jkun hemm forza tas-sewwa. Dan g[aliex ilpoplu jixraqlu, l-ewwel, li ting[adlu l-verità u t-tieni, li ddritt g[ad-demokrazija ma jmurx lura. 6

Nemmnu jew le fil-Kunsilli Lokali?

Graziella Galea President Kulle;; Kunsilliera Lokali Partit Nazzjonalista

Jekk jit[assru dawn l-elezzjonijiet tkun Malta li tilfet, inkunu a[na l-Maltin li tlifna. Id-dritt tal-g[a]la demokratika hu wie[ed li rridu niddefenduh dejjem

il-;img[at li g[addew smajna dwar il-possibbiltà li l-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali ppjanati g[as-snin li ;ejjin ji;u posposti g[all-2019. B’hekk il-Kunsilli li telg[u g[al ftit snin jispi//aw ji;;ebbdu g[al iktar minn seba’ snin. F’dan ir-rigward il-Gvern [ejja abbozz ta’ li;i dwar ilKunsilli Lokali. G[alkemm issa g[addew numru ta’ ;ranet minn mindu l-Kap tal-Oppo]izzjoni u Kap tal-PN Simon Busuttil sfida lill-Gvern biex jippubblika dan l-abbozz biex il-poplu jkun jaf b’dak li qed jippjana li jag[mel il-Gvern, dan ma sarx.

Il-kun/ett tad-demokrazija Kif qal il-Kap tal-PN Simon Busuttil, jekk l-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali jsiru [ames snin o[ra, dan ikun ifisser imminar tad-demokrazija u nkunu qeg[din ng[ixu stil ta’ de/i]jonijiet dittatorjali li ]gur li ma jixirqux lil pajji]na. F’demokrazija suppost insibu prin/ipji ba]i/i li ji;u prattikati ming[ajr tbag[bis bid-dati tal-elezzjonijiet. G[al dan kellna r-reazzjoni li elezzjoni tfisser flus. Imma allura issa ddemokrazija se ting[ata prezz? Jekk jit[assru dawn l-elezzjonijiet tkun Malta li tilfet, inkunu a[na l-Maltin li tlifna. Id-dritt tal-g[a]la demokratika hu wie[ed li rridu niddefenduh dejjem. Irridu nassiguraw li dan id-dritt ma jintmess minn [add, lanqas minn Gvern li jg[id li jemmen fid-demokrazija i]da mbag[ad jipproponi xi [a;a li tmur totalment kontra l-prin/ipji tad-demokrazija. I]-]g[a]ag[ u l-VOT 16 Ma ninsewx ukoll li ]-]g[a]ag[ tag[na ;ew imwieg[da li, g[all-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali, se jibdew jivvutaw minn 16-il sena. Il-Parlament Malti proprju ftit tal-;img[at ilu biss, approva emendi g[al-li;i dwar l-elezzjonijiet g[all-Kunsilli Lokali biex hekk sar posssibbli li ]-]g[a]ag[ ta’ 16-il sena jkunu jistg[u jibdew jivvutaw.

Il-PN jaqbel li ]-]g[a]ag[ jibdew jinvolvu ru[hom iktar u ta’ età i]g[ar, i]da l-Gvern pre]enti verament jemmen dan? Mela li]-]g[a]ag[ tajniehom id-dritt biex jivvutaw minn età i]g[ar, i]da fl-istess waqt il-Gvern g[andu l-idea li j[assar l-elezzjonijiet li jmiss u b’hekk allura dawn i]]g[a]ag[ ma jivvutawx.

KKLPN u M}PN Il-Kulle;; Kunsilliera Lokali Partit Nazzjonalista u lMoviment }g[a]ag[ Partit Nazzjonalista esprimew iddi]appunt tag[hom g[al dak kollu li qed ji;ri f’pajji] demokratiku. B’dan il-metodu qarrieqi, il-Gvern lest i]id b’iktar mid-doppju t-tul tal-mandat tal-Kunsilli Lokali g[alkemm il-poplu ele;;iehom g[al terminu ferm inqas u allura jkun qieg[ed jag[mel attakk dirett fuq id-demokrazija kif ukoll ji/[ad il-vot lil eluf ta’ ]g[a]ag[ ftit wara li ng[atalhom. Barra minn dan, l-elettorat mhux se jkollu l-opportunità li jele;;i lil dawk ir-rappre]entanti li jixtieq hu fil-Kunsill Lokali. Il-futur tal-Kunsilli Lokali Sa ftit tax-xhur ilu konna qeg[din nifta[ru bil-[idma talKunsilli Lokali matul l-20 sena li ilhom imwaqqfa, fuq il-fatt li kienu esperiment li rnexxa, fuq kemm il-Kunsilli Lokali g[enu biex il-lokalitijiet tag[na jimxu ’l quddiem billi l-poter issa mar eqreb lejn in-nies. I]da, jekk issa l-elezzjonijiet ma jsirux inkunu qeg[din biss indg[ajfu l-Kunsilli Lokali minflok inkomplu nsa[[uhom, u allura nkunu qeg[din infarrku dak kollu li nbena fl-20 sena li g[addew. Hemm /ans kbir li dawn il-Kunsilli Lokali jisfaxxaw fixxejn. B’hekk inkunu qeg[din naraw sistema mfassla u ma[duma biex il-Kunsilli Lokali ma jkomplux jinbnew u jissa[[u, i]da minflok jinqerdu. Nag[laq b’appell lill-Gvern biex ma jilg[abx bid-demokrazija, bl-importanza tas-sussidjarjetà, bid-de/entralizzazzjoni, u bi]-]g[a]ag[ tag[na.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Opinjoni

{sibijiet fis-sajf Iberraq

Caroline Galea Opinjonista

Ir-ri]ultat tal-elezzjonijiet ta’ Mejju li g[adda komplew sa[[ew l-arroganza u sens ta’ invin/ibilità li dan il-gvern i[oss li qieg[ed igawdi. Ikun g[ajb g[alina jekk dan ikompli jikkarga g[aliex tassew ikun ifisser li g[al Malta re;a’ beda jberraq.

Wa[da mill-iprem funzjonijiet tad-demokrazija hi l-firxa tal-poter. G[all-oppost ta’ stat dittatorjali fejn il-poter hu kon/entrat f’idejn ftit nies, fi stat demokratiku l-poter hu maqsum bejn [afna istituzzjonijiet li jirregolaw wie[ed lillie[or. G[an ie[or importanti ta’ stat demokratiku hu bla dubju rrispett s[i[ lejn l-Oppo]izzjoni. G[alhekk l-Oppo]izzjoni g[andha d-dmir li waqt li tippre]enta lilha nnifisha b[ala alternattiva, taqdi wkoll il-funzjoni ta’ salvagwardja talinteress nazzjonali. Dan tal-a[[ar tag[mlu meta taqdi dmirha fil-Parlament billi tistaqsi, tixtarr u ti//ekkja l-operat talgvern tal-;urnata. Tabil[aqq nemmen li dawn il-prin/ipji f’pajji]na qeg[din bil-mod il-mod jitnaqqru g[ad-detriment ta’ so/jetà inklu]iva fejn il-le[en ta’ kul[add g[andu valur ta’ veru. Kontabbiltà Biex tassew ikollok demokrazija [ajja je[tie; qabelxejn kontabbiltà. Dan ifisser li min ikun qieg[ed imexxi jag[ti kont kontinwu ta’ g[emilu. Ovvjament anki fi stat demokratiku dan id-dmir jista’ jitwarrab. Ftit ftit f’pajji]na din il-kontabbiltà qieg[da titmermer fost [afna sku]i li dan il-Gvern ta’ spiss i;ib biex ma jikxifx idejh fil-manuvri li jkun qieg[ed jag[mel. Bosta huma l-e]empji li osservajna f’din is-sena u nofs ta’ Gvern Laburista fejn deher /ar li l-istess Gvern kien bi[siebu jg[addi romblu biex tg[addi tieg[u. L-iktar e]empji lampanti jibqg[u l-mod aggressiv ta’ kif g[addiet il-li;i ta/-/ittadinanza li issa, tmien xhur wara li g[addiet l-istess li;i g[adna fl-g[ama tal-pro/essi, ta’ min [a /-/ittadinaza, fejn marru lflus li n;abru u tant mistoqsijiet o[ra. Intant, l-imwieg[ed kumitat li fih kellu jie[u sehem il-Kap tal-Oppo]izzjoni baqa’ ma tlaqqax g[al diversi sku]i u tg[awwi; tal-fatti. E]empju ie[or lampanti ta’ nuqqas ta’ kontabbiltà u li g[adu g[addej huwa l-bini tal-impjant tal-power station f’Marsaxlokk. Qeg[din biss sitt xhur ’il bog[od millimwieg[ed ftu[ u lanqas ]rara ma rajna tit[arrek fuq is-sit propost. Ta’ xejn staqsew mistoqsijiet fil-Parlament, ta’ xejn staqsew fuq li staqsew il-;urnalisti, ir-risposta dejjem kienet ‘on track!’ Sadanittant, g[adna ma nafux la meta se jibdew, la min hu wara l-pro;ett u wisq anqas meta se jkun lest. Fl-istess nifs l-Enemalta ;iet xolta u minflok saret kumpanija privata fejn

g[al darba o[ra b’segretezza kbira l-Gvern g[affe; wa[du u [alla lil kul[add fl-g[ama. Elezzjonijiet Kunsilli Lokali Issa g[andna wa[da ;dida. B’di]rispett sfiq u ming[ajr konsultazzjoni ta’ xejn, fl-a[[ar ;img[at faqqg[et il-kontroversja tal-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali tas-sena li ;ejja. G[al darb’o[ra l-Gvern unilateralment idde/ieda li dawn ma jsirux. Hawn min jargumenta li l-Gvern g[adu ma qalx li dawn mhux se jsiru. Dan minnu, imma wara l-kjass kollu fil-media u l-intervent tal-Kap tal-Oppo]izzjoni fil-Parlament kont nippretendi xi forma ta’ risposta mill-Gvern. Minn Kastilja ma [are; xejn biex ma ng[idux li lanqas idea m’g[andna dwar x’ja[seb l-istess Ministru inkarigat li meta kien mistoqsi, qal li wie[ed irid jara wara l-konsultazzjoni. Intant, fl-a[[ar jiem filParlament ;iet proposta emenda fil-li;i tal-Kunsilli Lokali li [add [lief ta’ ;ewwa ma jafu x’fiha.

Dan g[al darba o[ra ftit jawgura tajjeb u hu konferma o[ra ta’ kif qieg[da tit[addem id-demokrazija f’pajji]na.

Direzzjoni u konsultazzjoni Hi prassi iktar milli regola li f’ka]i ta’ de/i]jonijiet importanti, il-Gvern ikollu d-di/enza jikkomunika l-g[a]liet tieg[u lillOppo]izzjoni qabel ifattarha. F’dawn is-sena u nofs, din il-konvenzjoni ntremiet mit-tieqa hekk kif il-Gvern ma deherlux f’[afna ka]i li g[andu jikkomunika mal-Oppo]izzjoni l-g[a]liet tieg[u. Tliet e]empji jispikkaw: • Fl-g[a]la tal-Kummissarju ‘l-;did’ ta’ Malta g[all-Unjoni Ewropea. • Fil-[atra importanti tal-President il-;did ta’ Malta. • Fid-direzzjoni politika u strate;ika li pajji]na se jadotta filkri]i dejjem iktar tbaqbaq fil-Libja. Fl-ebda ka] ma deherlu l-Prim Ministru Muscat li g[andu mqar jikkomunika d-de/i]joni tieg[u kif dejjem sar ta[t gvernijiet pre/edenti. Jikkmanda hu, u s-su;;eriment g[allOppo]izzjoni kien li jkun tajjeb g[aliha jekk tag[laq [alqha. Prosit, x’sens ta’ demokrazija dan! Wisq nib]a’ li fix-xhur u s-snin li ;ejjin din l-arroganza politika se tintensifika. Ir-ri]ultat tal-elezzjonijiet ta’ Mejju li g[adda komplew sa[[ew din l-arroganza u sens ta’ invin/ibilità li dan il-gvern i[oss li qieg[ed igawdi. Ikun g[ajb g[alina jekk dan ikompli jikkarga g[aliex tassew ikun ifisser li g[al Malta re;a’ beda jberraq.

Il-qanneb: barka jew [sara?

Robert Cassar Opinjonist

Minn fejn ;iet li l-[axixa f’idejk mhix kontra l-li;i meta tikkunsmaha? Kif waslet f’idejk, b[all-manna fis-sema fid-de]ert, jew g[ax traffikaha xi [add? Mhux kollox katina?

l-kannabis sativa g[andha bosta ismijiet. L-Amerikani jg[idulha marijuana, fl-Ewropa mag[rufa b[ala kannabis jew hashish. Hemm ismijiet o[ra. Dejjem nitbissem meta xi barrani jkun qed jiekol mal-Maltin u jistag[;eb meta jismag[na nirreferu g[all-insalata b[ala [axixa. Nibdew ni//ajtaw li bil-Malti, insalata hi [axix u li nkabbruh fl-g[elieqi u l-;onna tag[na. Il-kelma ‘qanneb’ skont Aquilina ;ejja mill-Isqalli cannavazzu li da[let fil-Malti b[ala kannavazz u mbag[ad qanneb. Huma [jut li bl-insi; jag[mlu minnhom twapet jew [bula ferm tajbin. Fil-fatt iz-zkuk tal-kannabis jistg[u jin[admu u jo[or;u dawn il-prodotti. Tg[id nibdew inkabbruha [alli nag[mlu l-[bula? Hawn imma min jg[id li t-tkabbir tal-[axixa u t-tipjip talfjura tag[ha hu [abel biex titg[allaq bih. Bosta u bosta studji wrew l-effetti []iena tat-tipjip mhux biss tar-re]ina imma wkoll ta]-]ahar mhux fertilizzat tag[ha. Il-kannabis hi xitla li fiha pjanti r;iel u nisa. Jitpejpu x-xtieli nisa biss meta l-fjuri tag[hom mhux fertilizzati jitnixxfu. Psikjatri, wie[ed wara l-ie[or, [ar;u bi studji fejn urew li ttipjip tal-kannabis minkejja li jikkalmak, inaqqas il-memorja, iwassal g[al ]ieda fl-in/identi fuq ix-xog[ol, inaqqas ilkon/entrazzjoni, jeffettwa n-nervituri, iwassal g[all-kumplikazzjonijiet fil-pressjoni tad-demm, jibdel ir-rata tat-ta[bit tal-qalb, e//. Il-lista hi twila. M’hemmx g[aliex nistag[;bu. L-effett [a]in tas-sigaretti nafuh. Pulmun rovinat u kan/er qattiel. L-effett [a]in taxxorb nafuh ukoll. Fwied immermer u tbatija, apparti aggressività u vjolenza min[abba l-effetti psikolo;i/i. Pajji]i fejn ilkonsum tax-xorb alko[oliku hu g[oli g[andhom rata g[olja ta’ depressjoni, suwi/idji u qtil. Tg[iduli, ‘allura s-sigaretti u x-xorb alko[oliku g[andhom isiru illegali?’ Nifhmu l-punt imma n]id li t-twissijiet u lkontrolli g[andhom ikunu hemm. L-istess gvern ta’ Malta kkunsidra li jg[olli l-età legali tal-konsum tax-xorb alko[oliku. Allura jekk naqblu li x-xorb u s-sigaretti minkejja li

jag[mlu daqshekk [sara g[andhom jibqg[u legali, g[aliex dan ma jg[oddx ukoll g[all-kannabis? Na[seb li hawnhekk hemm ba[ar jaqsam. Ix-xjenza medika turi li l-effetti tal-konsum tal-[axixa huma bil-bosta i]jed qawwija u d-dipendenza fuqhom [afna i]jed krudili. Bosta pajji]i fejn il-[axixa ;iet legalizzata qeg[din jer;g[u ja[sbuha min[abba li /-/ifri wrew effetti negattivi. L-uni/i nies li marru ’l quddiem huma t-traffikanti. Dan g[aliex mhu veru xejn li bil-legalizzazzjoni tal-[axixa lprezzijiet jonqsu drastikament u b’konsegwenza l-barunijiet u t-traffikar illegali jie[du daqqa ta’ [arta. {arsu fejn tridu f’kull pajji] fejn ;iet legalizzata l-[axixa kemm fl-u]u kif ukoll fit-tkabbir u tinteb[u li apparti d-daqq tat-trombi dwar libertà u tollerenza hemm ra;uni ekonomika wara dil-mossa. Pere]empju bosta stati Amerikani imponew taxxi fuq il-produzzjoni tal-marijuana u bosta kummentaturi kkonkludew li r-ra;uni vera wara l-legalizzazzjoni tag[ha kienet dik. Ilgvernijiet federali riedu sors ie[or ta’ d[ul biex jibbilan/jaw il-ba;its falluti tag[hom. Tistaqsu, ‘possibbli dan kollu?’ Iva u m’hemmx b]onn tmur ’il bog[od. L-e]empju mill-kuntrabandu tax-xorb u tassigaretti huwa bi]]ejjed biex nifhmu dan l-argument. Id-dazju fuq is-sigaretti u l-alko[ol tant hu g[oli li ffjorixxa l-kuntrabandu tag[hom. Sikwit nisimg[u dwar kontejners ta’ sigaretti u flixken tax-xorb. Ta[sbu li din mhix se ti;ri wkoll fil-ka] tal-[axixa? Wie[ed f’sensih mela, jibda jistaqsi x’inhuma l-motivazzjonijiet veri wara din id-diskussjoni dwar id-dekriminalizzazzjoni tal-kannabis. Din mhijiex il-legalizzazzjoni tat-tkabbir g[alkemm bosta jsostnu li b’tal-ewwel qed tifrex it-tapit g[at-tieni. Wara kollox, minn fejn ;iet li l-[axixa f’idejk mhix kontra l-li;i meta tikkunsmaha? Kif waslet f’idejk, b[all-manna fis-sema fid-de]ert, jew g[ax traffikaha xi [add? Mhux kollox katina? Hawn balbuljata s[i[a u konfu]joni ta’ argumenti qarrieqa rigward din il-kwistjoni. In[alli f’idejkom u nistaqsikom: ittipjip tal-[axixa jag[mel [sara lil mo[[ok?

Il-{add, 3 ta’Awwissu, 2014

Opinjoni

G[addiet sena

Antoine Borg Kelliem tal-Oppo]izzjoni dwar il-Fondi Ewropej u l-Presidenza tal-UE

{dimna biex nuru li minkejja li f’minoranza b’distakk sostanzjali, [add u xejn ma jwaqqafna milli nag[mlu xog[olna bl-a[jar mod u bil-mezzi tag[na kollha biex inkunu g[assiesa ta’ dak li hu sewwa.

tit jiem ilu, inzerta g[eluq is-sena minn meta ;ejt elett biex nirrappre]enta s-seba’ distrett elettorali filParlament. Fl-ewwel seduta wara l-waqfa tas-sajf, [adt il-;urament b[ala membru parlamentari ;did. Nistqarr li li tirrappre]enta lill-poplu fl-og[la istituzzjoni tal-pajji] huwa unur u privile;;, li jpo;;i fuqek pi], li trid tag[rfu b’sens ta’ responsabbiltà biex twettaq id-doveri kif mistenni. Is-sabi[ tal-esperjenza hemm il-fatt li fil-[idma parlamentari, permezz tal-interventi tieg[i, il-mistoqsijiet parlamentari, ilkumitati li nipparte/ipa fihom u l-g[odod l-o[ra kollha li tag[tik il-[idma parlamentari, nista’ nag[mel differenza g[all-a[jar fil[ajja tan-nies. Dan ma nista’ qatt niksbu wa[di. Trid tkun [idma f’parti minn tim. It-tim PN, mag[mul minn 30 deputat, inklu] tim ta’ tmexxija, li b’[idma, b’lealtà lejn xulxin, lejn il-valuri li nemmnu fihom, u fuq kollox lejn pajji]na. Waqt li nkunu leali lejn in-nies li ele;;ewna, u li qatt ma nittradixxu t-twemmin politiku, u larma tal-partit li fuq isimha ;ejna eletti, irridu nag[rfu li biex pajji]na jaffa//ja b’serjetà l-isfidi li g[andu quddiemu, irridu wkoll infittxu li l-Kamra tar-Rappre]entanti kollha kemm hi, fuq issues ta’ interess nazzjonali, ikollha g[an wie[ed – ji;ifieri pajji]na. Ftit jiem ilu, ;ie f’idi l-ewwel diskors parlamentari tieg[i. F’parti minnu kont g[edt hekk: ‘Mr Speaker, nonqos jekk ma nattribwix sentiment ta’ gratitudini lejn dawk li bil-fidu/ja tag[hom, ele;;ew, mhux biss lili, i]da lid-69 membru li a[na f’din il-kamra. Dawk li ;abuna flimkien biex bit-talenti tag[na, bl-g[arfien tag[na tal-oqsma li fihom a[na na[dmu, bil-karattri tag[na, bil-kwalitajiet u d-difetti tag[na, bid-differenzi tag[na, i]da fuq kollox bl-im[abba li a[na g[andna lejn pajji]na, nag[mlu xi [a;a g[all-;id, b’risq dan ilpoplu li g[amilna dak li a[na. Dan il-poplu li tana l-edukazzjoni, l-ambjent u l-valuri li a[na trabbejna fihom, u li issa, hija s-sej[a

Il-ba]u]lokrazija (2)

B’

Robert Cassar Opinjonist

Il-politiku g[andu jippremja lil min ikun bie]el, jirsisti u ja[dem, g[aliex is-so/jetà nies b[al dawn g[andha b]onn biex timxi ’l quddiem… er;ajna morna g[a]-]mien meta l-og[la u l-a[jar /ertifikat li jista’ jkollok kien dak li juri l-affiljazzjoni politika tieg[ek.

wi//i minn quddiem ng[id li ma na[sibx li l-gvernijiet Nazzjonalisti g[amlu bi]]ejjed biex din il-problema ti;i indirizzata. Anzi, kien hemm okka]jonijiet meta g[enu biex din il-per/ezzjoni tibqa’. L-introduzzjoni ta’ strutturi b[all-Ombudsman g[enet biex xi ftit jew wisq din tonqos. Il-Partit Laburista kien jikkritika s-sistema ba]u]lokratika fi ]mien l-amministrazzjoni pre/edenti, u allura wie[ed jistenna a[jar minn xi [add li wieg[ed lill-poplu Malti stil ta’ politika ;did. B[ala professjonista u fuq kollox /ittadin Malti, ma nistax ma ninkwetax meta ji;i bniedem jg[idli li applika g[al po]izzjoni ma’ entità parastatali (jew simili) u jistqarr mieg[i li l-intervista li sariltu kienet farsa g[aliex di;à kienu jafu lil min kienu se jimpjegaw. Jew ag[ar minn hekk, jintg[a]el bniedem bla ebda kwalifika, sempli/ement g[aliex ikollu l-fidu/ja ta’ dak u tal-ie[or. Il-poplu Malti ma jinteressahx f’min g[andhom fidu/ja lpoliti/i. Ma jinteressahx min kien qed ja[dmilhom jew min g[enhom biex ji;u eletti. Li jinteressah il-poplu Malti hu li min jintg[a]el ikun kapa/i jag[mel xog[lu u li dan ixxog[ol jag[ti l-frott. Il-poplu jinteressah ukoll li jekk bniedem li jkun intg[a]el ma jkunx g[all-altezza, iwarrab [alli jie[u postu [addie[or. M’hemmx dubju, li f’dan il-pajji] hemm b]onn li tid[ol il-kultura tar-ri]enji, illum qabel g[ada. Iktar ma l-livell tal-edukazzjoni tal-poplu ji]died, iktar se ji]diedu l-frustrazzjoni u r-rabja g[al dawn l-in;ustizzji. Kif inhi l-politika Maltija, diffi/li ma jkollokx min jipprova jabbu]a. Madankollu, il-politi/i g[andhom ja[dmu bla heda biex din il-problema titra]]an u mhux tikber. Il-politiku g[andu jippremja lil min ikun bie]el, jirsisti u ja[dem, g[aliex is-so/jetà nies b[al dawn g[andha b]onn biex timxi ’l quddiem. Però, sfortunatament, il-messa;; li l-politi/i jag[tu mhux dejjem ikun jirrifletti dan. Jekk wie[ed jisma’ dawn il-programmi ‘politi/i’ tar-radju malajr jifhem x’jien ng[id, iktar u iktar fi ]mien l-elezzjoni. Li tkun qrib in-nies ma jfissirx li l-politiku qieg[ed hemm biex jaqdik: jekk bniedem g[andu problema, jisimg[u u ja[dem biex dik il-problema ma tibqax tkun ta’ ostaklu. Però mbag[ad g[andu d-dmir li jieqaf hemm u mhux jara kif jag[mel biex lil ?ikku jag[tih xi [a;a a skapitu ta’ Peppu. Il-klijenteli]mu huwa g[odda perikolu]a [afna, illum iktar minn qatt qabel. Meta partit jirba[ vot g[aliex ikun wieg[ed xi [a;a, dak il-partit isir wie[ed midjun u kul[add jaf x’ji;ri jekk id-dejn ma jit[allasx. Min jaf kemm hemm simpatizzanti ta]-]ew; partiti ewlenin li ma vvutawx fl-a[[ar ]ew;

tag[na, li nag[tu xi [a;a lura lill-pajji] li tana dan kollu.’ Fis-sena li g[addiet tg[allimt [afna, u tg[allimt kemm fadalli x’nitg[allem! Grazzi g[at-tmexxija u s[abi d-deputati, b’esperjenza m[allta, li lesti b’risq il-missjoni li lkoll g[andna, naqsmu esperjenzi u jg[addu dak li tg[allmu huma. Tg[allimt [afna fuq kollox, grazzi g[all-kostitwenti, li nippreferi nsej[ilhom [bieb, li ta’ kuljum, jg[allmuni bl-esperjenzi, bir-realtajiet tag[hom. Ta’ kuljum ifakkruni g[aliex qieg[ed fil-politika, biex nag[mel differenza g[all-a[jar f’[ajjithom. Fuq livell nazzjonali, b[ala kelliem dwar il-fondi Ewropej u l-Presidenza, hemm l-issues relatati ma’ dawn l-oqsma. Flimkien ma’ s[abi [dimna biex nuru li minkejja li f’minoranza b’distakk sostanzjali, [add u xejn ma jwaqqafna milli nag[mlu xog[olna bl-a[jar mod u bil-mezzi tag[na kollha biex inkunu g[assiesa ta’ dak li hu sewwa. Mhux ming[ajr difetti, jew lok fejn wie[ed itejjeb, i]da ]gur bl-intenzjonijiet tajba kollha, li naraw lil dan il-poplu jirnexxi u jimxi ’l quddiem, li naraw li l-Gvern iwettaq il-programm elettorali li fuqu ng[ata l-fidu/ja, imma li fl-istess [in, ma jabbu]ax b’din l-istess fidu/ja u jg[addi minn fuq l-Oppo]izzjoni, minn fuq il-poplu u l-imsie[ba so/jali b[allikieku [add m’g[andu vu/i quddiem is-sa[[a tan-numru ta’ voti li ;ab. B’rispett u servizz lejn il-poplu tas-seba’ distrett, ma nqastx, f’kull opportunità li kelli, milli nqajjem g[ad-diskussjoni u n;ib g[all-attenzjoni tal-Gvern, issues relatati mal-qasam infrastrutturali tag[na – ji;uni f’mo[[i Vjal il-{addiem fir-Rabat, u l-istat tat-toroq residenzjali f’{a]-}ebbu;. Issues o[ra li jeffettwaw ilkomunitjiet tag[na, mhux l-anqas, dawk relatati mat-trasport, ledukazzjoni ta’ wliedna u l-iskejjel fil-lokalitajiet tag[na u lqasam agrikolu, li naf li hu tant vi/in in-nies li jitkellmu mieg[i. Il-[arsien tal-komunità wkoll b’mistoqsjijiet lill-gvern dwar issigurtà u r-rata ta’ kriminalità fil-lokalitajiet li nirrappre]enta.

elezzjonijiet g[aliex kienu mwieg[da xi [a;a u din ma ng[atatilhomx. Sfortunatament, li qed naraw ji;ri ta’ kuljum huwa lantite]i ta’ din il-[olma tieg[i li jkollna verament so/jetà mibnija fuq sisien meritokrati/i. Flok g[amilna pass ’il quddiem, g[amilna mija lura. Mhux talli dawk il-weg[diet sbie[ ma rajniehomx jid[lu fis-se[[, talli ag[ar minn hekk, rajna nies ji;u appuntati f’karigi g[oljin ma/-/ivil ming[ajr lanqas biss intervista. Mhux talli l-po]izzjonijiet ta’ fidu/ja ma naqsux, talli ]diedu karigi li qatt ma konna smajna bihom. Er;ajna morna g[a]-]mien meta l-og[la u l-a[jar /ertifikat li jista’ jkollok kien dak li juri l-affiljazzjoni politika tieg[ek. Il-politiku li jimxi bis-sistema tal-ba]u]li, hu min hu, u jo[ro; ma’ liema partit jo[ro;, qed jag[mel disservizz kbir lil pajji]u u ma jist[oqqlux jirrappre]enta lill-kostitwenti tieg[u fl-og[la istituzzjoni Maltija. Il-PN illum qieg[ed f’po]izzjoni diffi/li, imma fl-istess [in ideali biex dan i/-/irku vizzju] ji;;ilidlu u jipprova, jekk mhux jeg[lbu, inaqqsu xi ftit. L-i]balji tal-passat, però, m’g[andhomx i[ammrulna wi//na, sakemm inkunu tg[allimna minnhom. Il-PN g[andu mhux biss jikkritika lba]u]lokrazija, imma wkoll ikun kapa/i joffri alternattiva. Ilpoplu Malti jixraqlu dan u iktar. Iktar ma l-politi/i jwieg[du lil dak u lill-ie[or, iktar qieg[da tikber fil-poplu Malti xxewqa li l-affarijiet isiru differenti. Il-verità hi li ma tistax tgawdi dejjem. Xi darba se tkun fuq in-na[a tat-tellief, u allura tkun inti li ssofri l-in;ustizzja. Il-partit g[andu jwieg[ed lill-poplu Malti li ;aladarba jer;a’ jkun fil-gvern, dawn l-in;ustizzji li qeg[din jin[olqu mhux biss se jirrimedja g[alihom, imma joffri verament politika ;dida, trasparenti u meritokratika, anka jekk din tkun ta’ detriment g[alih. Milli qed nara jien, il-Partit Laburista, issa li daq il-poter, ma jridx jitilfu, u dak li kien [a]in qabel l-elezzjoni, issa sar tajjeb. Billi l-Partit Laburista ta kariga lil tnejn min-nies li kienu asso/jati mal-PN, ma jfissirx li g[andna so/jetà meritokratika. Xbajna nisimg[u listess ]ew; ismijiet, qishom kienu xi diska miksura li xi [add baqa’ jippersisti li jdoqq. Il-[olqien ta’ din il-politika ;dida g[andu jkun missjoni ewlenija tal-PN fl-Oppo]izzjoni, jekk mhux il-missjoni ewlenija. Jekk il-PN irid jer;a’ jkun fil-gvern, irid joffri alternattiva g[al dak li qed joffri l-Partit Laburista. Min-na[a tag[hom, id-deputati u l-esponenti ewlenin tal-PN g[andhom iwasslu l-messa;; li partit mhux xi one-stop shop fejn kul[add imur bit-talbiet tieg[u. Importanti li l-poplu jifhem li xog[ol il-politiku mhux li jag[mel il-pja/iri, i]da li jwitti t-triq biex kul[add, bil-[iliet tieg[u, jasal fejn g[andu jasal.

Xi nnutajt! Xi ftit ta]-]mien ilu kont ktibt dwar l-istat [a]in li kienet tinsab fih il-funtana quddiem l-Iskola Postsekondarja Sir Mikelan; Refalo fi Triq Fortunato Mizzi, il-Belt Victoria. Lilment tieg[i ma kienx waqa’ fuq widnejn torox u [addiema ta[t il-kappa tal-Ministeru g[al G[awdex mill-;did re;g[u tawha d-dehra li kienet tgawdi fi]-]mien li tqieg[det f’postha. Imma f’G[awdex a[na ta’ spiss g[al raxxa b]ar nitilfu lborma. {dejn din il-funtana hemm si;ra kbira li twaqqa’ g[add kbir ta’ weraq li kontinwament i[amme; l-ilma nadif tal-funtana kif ukoll jiksi l[amrija u l-passa;;i tal-madwar. Dan il-weraq [afna drabi qed jispi//a jin;abar ukoll madwar il-funtana bil-konsegwenza li jista’ jsodd is-sistema tal-ilma li jmur fil-pompa li ter;a’ ti//irkula l-ilma. U dan l-inkonvenjent u dan id-dwejjaq kollu jista’ jisparixxi

Il-{add, 3 ta’Awwissuu, 2014

Ittri lill-Editur

f’[akka t’g[ajn kieku dDipartiment tal-Agrikultura kellu jibg[at regolarment [addiema esperti u ju]aw sewwa l-imqass ta]-]abra.

Joe M. Attard

Victoria, G[awdex

Mer[ba f’Dar Dun :u]epp Cauchi Il-Kummissjoni Tifkira Dun :u]epp Cauchi, fl-okka]joni tal-festa ta’ San Lawrenz li ti;i //elebrata fil-parro//a ta’ San Lawrenz f’G[awdex, qed tistieden lis-sa/erdoti, lirreli;ju]i, lid-devoti ta’ Dun :u]epp Cauchi u lill-pubbliku biex fil-;ranet tal-festa nhar il-:img[a, is-Sibt u l-{add, 8, 9 u 10 ta’ Awwissu 2014, i]uru d-dar fl-istess ra[al ta’ San Lawrenz, fejn twieled, g[ex u miet Dun :u]epp Cauchi. Dan is-sa/erdot g[ex [ajja umli u ta’ spiritwalità kbira u

matul [ajtu bata, obda, [afer, [abb u g[en lill-proxxmu tieg[u, però daqstant ie[or ;arrab umiljazzjoni fis-skiet meta ;ie sospi] mill-quddiesa g[al ]mien limitat u mill-qrar u l-predikazzjoni g[al ]mien indefinit. Dar Dun :u]epp Cauchi tinsab qabel til[aq il-Pjazza ta’ San Lawrenz, G[awdex, u se tkun miftu[a fil-jiem imsemmija mid-9 p.m. sa nofsillejl, u l-g[ada l-{add, 10 ta’ Awwissu, Jum San Lawrenz, mis-6 p.m. sa nofsillejl. F’din id-dar hemm esibiti l-o;;etti u l-[wejje; kollha li kien ju]a Dun :u]epp Cauchi matul [ajtu, fosthom il-kotba, il-manuskritti b’tag[lim reli;ju], re;istri bid-dati tal-quddies li qaddes matul [ajtu, /ertifikati u diplomi li ng[atawlu matul listudji tieg[u, il-kal/i, il[wejje; u /-/ilizzji li kien jilbes, u s-sodda li miet fuqha. Barra diversi ritratti hemm esibiti wkoll diversi ex-voto ta’ grazzji li huma attribwiti li nqalg[u ming[and Alla per-

mezz ta’ Dun :u]epp Cauchi.

George Borg

Segretarju, Kummissjoni Tifkira Dun :u]epp Cauchi San Lawrenz, G[awdex

Ringrazzjament minn Bogotà

B[ala membru tal-Istitut Sekulari ili na[dem fl-Amerika Latina g[al dawn l-a[[ar 35 sena b[ala missjunarja lajka. Wara madwar 21 sena na[dem fil-Perù issa ili mis-sena 2000 na[dem f’Bogotà, il-Kolombja. Nixtieq nirringrazzja lillqarrejja u lill-benefatturi kollha tal-Fond Missjunarju li g[amlu possibbli li din is-sena ntbag[tu mal-2,000 ewro biex inkun nista’ nkompli x-xog[ol missjunarju li qed nag[mel. Barra mi]-]ew; pro;etti li g[andi f’idejja li huma: New Horizon li permezz tieg[u ng[allmu snajja’ differenti lil grupp ta’ nisa biex fil-futur ikunu jistg[u jwaqqfu lkooperattivi, u l-pro;ett l-ie[or

li jikkonsisti f’g[ajnuna lil 15il tifel u tifla billi nag[tuhom g[ajnuna psikolo;ika, materjali, spiritwali u morali matul is-sena kollha u hekk nevitaw li joqog[du ji;;errew fit-toroq u jkunu fil-periklu. Permezz ta’ dan il-pro;ett qed ng[in f’ka]i differenti ta’ persuni li min[abba ssitwazzjoni tant [a]ina tassigurtà so/jali, il-Gvern ma jag[tihomx il-medi/ini ne/essarji. Fl-istess [in issitwazzjoni ekonomika tag[hom ma tippermettix li jixtru dawk il-medi/ini li g[andhom b]onn. G[alhekk nipprova nistudja l-ka]i li nkun naf bihom u skont il-[tie;a nixtri l-medi/ini biex ikunu jistg[u jtaffu ftit mill-u;ig[. Wie[ed minn dawn il-ka]i hu ta’ tfajla ta’ 33 sena li fl-2001 wara li [adet it-titlu ta’ infermiera, marret ta[dem u ftit ta]-]mien wara [adet virus li kkaw]alha parali]i f’nofs ;isimha fuq in-na[a tal-lemin u [allieha min[ajr ma tista’ titkellem. Illum tinsab fil-belt ta’ Bogotà i]da m’g[andhiex biex tixtri l-medi/ini li g[andha b]onn u biex t[allas g[at-terapija li tant g[andha b]onn. Bis-sa[[a tal-Fond Missjunarju u naturalment grazzi g[all-benefatturi tieg[u, qed ikolli /-/ans li ng[in lil din it-tfajla, fost o[rajn, biex tkun tista’ tirkupra ftit sa[[itha u ter;a’ tkun indipendenti. G[alhekk nixtieq in[ajjar lil aktar nies biex jibag[tu bolli u]ati lill-Fond Missjunarju. Iddonazzjonijiet ta’ flus jistg[u jintbag[tu direttament lillHSBC (061197448050); BOV (16300798019); APS (20000820762) jew BANIF (00087963101). Din l-g[ajnuna tag[kom tkun tista’ tg[in lilna lmissjunarji Maltin li qeg[din na[dmu barra minn pajji]na u ming[ajr din l-g[ajnuna ftit nistg[u nag[mlu. Nirringrazzjakom f’isem dawk kollha li se jibbenefikaw millg[ajnuna tag[kom.

Rose Mallia Bogotà Il-Kolombja

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Ittri lill-Editur

Sai u Ray

Sai Mizzi, mart il-Ministru Konrad Mizzi

Meta faqqg[et l-a[bar li Sai, il-mara tal-Ministru Konrad Mizzi, kienet in[atret b[ala mibg[uta spe/jali ta’ Malta fi/-?ina, il-Prim Ministru Joseph Muscat kien qal li dik kienet tit[allas b[allambaxxaturi l-o[ra. Toni Abela, avukat, konsulent u jpo;;i fil-Kabinett, kien qal li titkellem bi/?ini]. Ng[id jien, jekk ?ini]a mhux bilfors. Tajjeb [afna. Nistaqsi issa, Raymond Azzopardi, l-Ambaxxatur ta’ Malta fi Brussell u g[an-NATO, li skont Muscat, Sai Mizzi tit[allas b[alu, dak xi kwalifiki g[andu? Jaf bilFran/i]? Dak ukoll fejn konna se nsibu b[alu? Na[seb li l-kwalifiki ta’ Sai u Ray l-aktar li [ar;u kien meta sar e]ami talmeritokrazija skont l-istil ta’ Joseph Muscat!

S. Grima Il-Marsa

Ray Azzopardi, l-Ambaxxatur Malti g[al Brussell u n-NATO

Online Qabel l-elezzjoni (kien ]mien li fih Joseph Muscat kien iwieg[ed kollox lil kul[add), f’Marsaskala kienet saret laqg[a g[al dawk finnegozji. Wa[da milli tkellmu lmentat li l-akbar problema li kellhom tal-[wienet kienet ixxiri bil-kompjuter. B[as-soltu, Joseph Muscat qalilhom biex i[allu f’idejh. Qal xi [a;a dwar a;enti lokali u li kien se jie[u [sieb dwar dan. Issa nhar il-{amis 3 ta’ Lulju 2014 waqt business breakfast deher sodisfatt li lbejg[ online ]died. Naturalment a spejje] talbejg[ mill-[wienet, li kompla jonqos bil-kbir. Min jaf dik is-sinjura tal[anut x’sar minnha. Tg[id jer;g[u jag[tuha /ans titkellem quddiem Joseph Muscat?

Ch. Farrugia

Il-Mosta

Gvern ille;ittimu Darba Joseph Muscat kien irrefera g[all-Gvern Laburista ta’ bejn l-1981 u l-1987 b[ala moralment skorrett. Il-Gvern li qed imexxi hu qieg[ed flistess sitwazzjoni. Jien nikkunsidrah ille;ittimu. Il-ma;;oranza li ;ab Joseph Muscat hi marbuta ma’ programm fejn wieg[ed itt[addim tal-meritokrazija, ittrasparenza, il-governanza tajba u l-irfig[ tar-responsabbiltà politika, fost o[rajn. B’dak li qed jag[mel ilGvern Laburista, dak il-mandat marbut ma’ dawk ilweg[di tilfu.

F. Muscat

Tas-Sliema

Skorfina ma[lula fil-finanzi tal-gvern

Fil-Ba;it g[as-sena 2014 ilgvern kien stqarr li ried inaqqas l-i]bilan/ finanzjarju b’40 miljun ewro. Fl-ewwel [ames xhur tassena, minflok naqqsu, ]iedu b’50 miljun ewro. Mela issa jrid jaqta’ 90 miljun ewro biex ji;i f’tieg[u. Fil-Ba;it 2014 il-Gvern kien qal ukoll li mill-UE ried ji;bor 241 miljun ewro (lakbar ammont s’issa). :ara i]da li fl-ewwel erba’ xhur da[[al biss 21 miljun ewro li j;ibu 30.5 miljun ewro inqas mill-ewwel erba’ xhur tal2013! Mhux ta’ b’xejn li sorsi fil-gvern qalu li Edward Scicluna skorfina ma[lula flingrana;; tal-gvern! Din ma nafx xi nsej[ilha

jekk hux governanza tajba jew gas down g[al ;ol-[ajt?

G. Caruana

I]-}urrieq

Social workers mal-anzjani Smajt li l-gvern se jibda sistema li permezz tag[ha, issocial workers ta’ kull xahar imorru j]uru lill-anzjani f’darhom u jaraw x’jonqoshom. Jiena tal-fehma li d-Deputat Laburista Silvio Parnis millFondazzjoni ‘M’intix wa[dek’ g[andu jkun wie[ed minn dawn is-social workers min[abba l-esperjenza kbira li g[andu kif jikkomunika u jit[allat mal-anzjani. Issa qed ji;bor ukoll 10 ewro g[allfondazzjoni ming[and kull segwa/i televi]iv tieg[u.

Ammiratur {al Tarxien

Tal-linja llum Nhar is-Sibt 19 ta’ Lulju filg[axija rkibt tal-linja mitterminus tal-Belt biex immur San Pawl il-Ba[ar. Hekk kif ix-xarabank telqet, beda [iere; id-du[[an minn wie[ed mit-tyres ta’ wara. Ix-xarabank, b’[afna skossi, daret lura, in]ilna u kellna nistennew vettura o[ra. Domna nistennew u tlaqna b’[afna nies imrassin fuq xulxin. Sa sena ilu meta kienet g[adha ta[dem l-Arriva tg[idx kemm kienet issir kritika dwar perikli g[an-nies, s[ana ]ejda u dewmien. Issa minn mindu qed imexxi l-Ministru Joe Mizzi kollox sar jg[addi u l-[afna li kienu jpe/ilqu, g[alqu fommhom. A. Falzon

San Pawl il-Ba[ar

Sensiela ;dida ta’Becky fuq Net Television minn Ottubru li ;ej Joe Cassar

joe.cassar@media.link.com.mt Ma na[sibx li hawn persuna wa[da f’Malta lil ma semg[etx bis-sensiela Dejjem Tieg[ek Becky, drama b’tema polizjeska u ta’ azzjoni li ntweriet fuq stazzjonijiet lokali differenti imma kellha dejjem su//ess. Issa, l-ammont kbir ta’ segwa/i ta’ din is-sensiela televi]iva g[andhom l-a[bar sabi[a li Becky se tirritorna, din id-darba fuq Net Television, mill-iskeda ta’ Ottubru li ;ej. B[alma jaf kul[add, il-protagonista ewlenija ta’ din is-sensiela hi Eileen Montesin, il-persuna li mhux biss welldet il-karattru ta’ Becky u wasslitu g[al dan is-su//ess, imma hi wkoll lawtri/i tal-istejjer waqt li tinterpreta wkoll il-parti prin/ipali b[ala attri/i f’din il-produzzjoni. Iltqajt mag[ha fil-jiem li g[addew u tkellimna ftit dwar din is-sensiela ;dida u dwar dak li t-telespettaturi li j[obbu ddrama bil-Malti g[andhom jistennew filproduzzjoni Becky – The Return.

Kif kien ori;ina Dejjem Tieg[ek Becky^

Kont ;ejt avvi/inata biex nag[mel drama i]da l-idea u l-istorja kienu t[allew f’idejja. Dak i]-]mien ma kienx hemm stejjer polizjeski u tal-azzjoni u b’hekk [ri;na bl-idea li nag[mlu Undercover fejn il-protagonista Becky tkun fil-fatt pulizija undercover. Din is-sensiela kienet ni]let tajjeb immens g[aliex barra l-azzjoni kien hemm ukoll mumenti umoristi/i li kienu jag[mlu lil Becky mara tad-demm u lla[am b[al kul[add. Wa[da mill-karatteristi/i tal-karattru ta’ Becky kienet li

Becky t[obb tg[in. Fil-fatt meta g[adda ]-]mien Undercover sar Dejjem Tieg[ek Becky u beda jie[u ]volta differenti g[aliex beda jaqbad ma’ diversi problemi so/jali u Becky minn pulizija marret ta[dem fuq cruise liner. Din is-sensiela kienet g[amlet impatt kbir fuq it-turi]mu Malti tant li diversi a;enziji tal-ivvja;;ar kienu jikkuntattjawna biex immorru niffilmjaw fuq il-vapur li j;ibu huma g[aliex Becky [ajjar lin-nies biex g[all-btala tag[hom imorru cruise.

Il-karattru prin/ipali huwa kollu fantasija jew xi mkien hemm xi realtà fih^ Xi tifkiriet forsi^

Jien in[obb nikteb [afna fuq esperjenzi li g[addejt minnhom jien jew xi [add li naf g[aliex hekk in-nies ukoll tkun tista’ tasso/ja ru[ha mag[hom. F’dan il-ka] ukoll diversi drabi ;ejt ikkuntattjata minn nies individwali u anke NGOs biex fl-istejjer tieg[i ninkludi /erti issues biex it-telespettaturi jiffamiljarizzaw ru[hom ma’ min ikun g[addej minn din is-sitwazzjoni. Fil-fatt, f’Dejjem Tieg[ek Becky kellna atturi bid-down’s syndrome u anki b’nuqqas tas-smig[ li g[amlu su//ess. G[alija dan kien sodisfazzjon kbir.

Illum min ta[seb li hu l-iktar popolari, Eileen jew Becky^

Minkejja li g[addew seba’ snin millwaqfa ta’ Becky, in-nies fit-triq tg[ajjatli Becky u anki jekk ikunu qeg[din isegwu produzzjonijiet o[ra tieg[i jg[iduli ‘Becky rajniek f’Déjà vu’ pere]empju, minkejja li l-karattru li kont ninterpreta f’Déjà vu kien dak ta’ Josie. {afna nies kibru mas-serje ta’ Becky ukoll g[aliex meta kienu jsegwuh kienu tfal imfarfrin u issa huma adulti

bil-familji tag[hom u g[alihom Becky kienet parti mit-tfulija tag[hom. Bl-umiltà kollha, Becky kien segwit mill-poplu kollu, nies f’karigi g[oljin fis-so/jetà, businessmen, nisa tad-dar, ]g[a]ag[ u tfal. Allura meta nqis dawn l-elementi kollha na[seb ikolli nammetti li Becky hi l-iktar popolari. Min[abba li din is-serje se tag[mel comeback it-tfal tal-lum se jkollhom l-opportunità li jaraw lil Becky minn lenti differenti. Mara li minkejja li kibret, tibqa’ ma taqta’ qalbha minn xejn u dejjem tg[um kontra l-kurrent sakemm tasal fejn trid.

X’se nkunu qed nistennew ;did f’din is-sensiela^

Becky u l-familja tag[ha jibqg[u lprotagonisti f’din is-serje i]da ovvjament serje ;dida ;;ib mag[ha wkoll karattri ;odda, kollha bl-istorja tag[hom. I]da b’xi mod jew ie[or l-istejjer kollha fla[[ar jing[aqdu f’daqqa. Becky se ter;a’ tid[ol fil-Korp tal-Pulizija u dak li g[amlet fil-passat mhux ne/essarjament se jmut fuq ommu. B’hekk l-azzjoni se tirritorna flimkien ma’ mumenti [elwin u umoristi/i.

X’inhu dak li jispirak g[al dawn l-istejjer kollha^

U[ud mill-atturi f’partijiet prin/ipali fir-ritorn ta’ Becky fuq Net Television. Mix-xellug> Sarah Crystal (Scarlet), Aaron Fenech (Jeremy), Eileen Montesin (Becky), Brandon Terribile (Owen), Christine Haber (Sera)

Jien nispira ru[i minn sempli/i kelma. I]da l-iktar [a;a importanti g[alija biex inkun ispirata hi li nkun in the mood g[ax jekk ti;i ;urnata meta ma jkolli aptit xejn jew inkun bin-nervi inutli npo;;i bilqieg[da u nisforza biex nikteb g[ax nispi//a xorta wa[da ma nu]ax dak li nkun ktibt. Fejn tid[ol kitba m’g[andix [inijiet. Nista’ nkun g[adni nqum u ninxte[et nikteb u ma niqafx u tista’ tkun g[addiet

il-;urnata u l-kitba tkun l-a[[ar [a;a li nispi//a nag[mel qabel norqod.

Xi tg[idli fuq l-atturi tas-sensiela l-;dida^

Fit-tim ta’ Becky ovvjament jirritornaw xi ftit karattri mill-passat b[allmamà ta’ Becky, Anne, karattru li ji;i interpretat minn Josephine Zammit Cordina, li minkejja li kibret fl-età, [adet gost immens li inkludejtha f’dan ilcomeback u a//ettat bil-fer[a li ter;a’ tie[u sehem, u t-tifla li Becky adottat, Sera, parti ma[duma minn Christine Haber. It-tfal ta’ Becky issa kibru u g[alhekk kellna nsibu atturi ;odda u b’hekk f’din is-sensiela nintrodu/u lil Aaron Fenech u Brandon Terribile b[ala t-tfal ta’ Becky, li ja[dmu l-parti ta’ Jeremy u Owen. I]da ovvjament jid[lu diversi familji u karattri ;odda u biex ikollok tim b’sa[[tu bilfors li trid i]]ewwaq atturi stabbiliti ma’ o[rajn ;odda. Se jkollna lil Karl u Romina Bonaci li jing[aqdu mat-tim tieg[i g[all-ewwel darba minkejja li ilna [bieb snin twal. Fil-fatt, kemm jien u anke Karl trabbejna fl-istess block ta’ flats ta’ Putirjal il-Belt. Fi kliem ie[or, il-[biberija tag[na te[odna lura g[at-tfulija. }ammejna lil Mark Haber, Francesco Catania, Althea Gatt, Sarah Crystal u Nicole Muscat mit-tim ta’ Déjà Vu. Se jer;a’ jkollna mag[na lill-atturi bravi Tere]a Gauci u Joe Borg, filwaqt li g[andna atturi ;odda b[al Angela Coleiro, Steven Garcia, Chris Micallef u Julian Galea, li wkoll huma parti mittim. Minkejja li m’g[andhomx storja marbuta mag[hom, jirritornaw il-karattri tal-atturi li m’g[andhom b]onn l-ebda introduzzjoni u li huwa unur li a//ettaw

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Intervista

Il-grupp kollu ta’ atturi fis-sensiela ;dida ta’ ‘Becky – The Return’ (Ritratti> The Foto Grafer Ltd., Fgura)

“Fuq il-facebook page rnexxielna ntellg[u 2,000 like f’;urnata wa[da g[al din is-sensiela ;dida u dan ikompli jag[tina l-kura;; u jkabbar l-entu]ja]mu tag[na” li jer;g[u ja[dmu mat-tim tieg[i, Godwin Scerri li kien jag[mel il-parti tal-Kummissarju, Nathalie Micallef li kienet tinterpreta l-parti ta’ Doris, ilmara ta’ Wi;i, Amanda Bugeja, is-soru Ingrid u Julie Pomorski, tfajla li kienet tinki lil Sera meta kienu g[adhom imorru l-iskola.

Naf li di;à a//ennajt xi [a;a fil-bidu tal-intervista, imma b’mod ;enerali xi t[oss li hu r-rispons tal-pubbliku g[al din is-sensiela^ Il-pubbliku kien ilu jistaqsi g[al comeback ta’ Becky. I]da jien nemmen li everything happens for a reason. Fil-passat kellna pro;etti o[ra fil-pipeline u

g[alhekk ma kienx il-mument opportun. I]da din is-sena meta po;;ejna sabiex naraw x’se nipprodu/u ;did l-g[a]la kienet wa[da naturali. Kellna idea tajba li stajna nabbinawha ma’ pro;ett li kien di;à su//ess u g[alhekk ir-ri/etta rri]ultat fir-ritorn ta’ Becky. Il-kelma ;riet malajr, in-nies hi e//itata [afna. Ir-ripetizzjonijiet qeg[din i;eddu [afna memorji lin-nies u minkejja li di;à kienu raw dawn l-episodji, qeg[din jistennew bil-[erqa minn episodju g[al ie[or. Il-kummenti ;enerali huma ‘fl-a[[ar, se jer;a’ jibda Becky’! Fuq il-facebook page rnexxielna ntellg[u 2,000 like f’;urnata wa[da u dan kompla jag[tina l-kura;; u jkabbar

l-entu]ja]mu tag[na. In[e;;u lil aktar nies jid[lu fil-pa;na tag[na fuq Facebook fejn isibu l-iktar informazzjoni u ritratti kurrenti waqt l-iffilmjar tax-xeni l-;odda.

X’sodisfazzjon tatek s’issa din is-sensiela u fejn tixtieq twassalha^

Is-sodisfazzjon tieg[i hu li jien dejjem nikteb stejjer adattati g[all-familja kollha u meta niltaqa’ man-nies dak hu lkumment ;enerali. Jirringrazzjawni talli nag[tihom l-opportunità li jg[addu la[[ar ftit sig[at ta’ tmiem il-;img[a mi;burin isegwu l-episodji. Ida[[quni l-ir;iel meta ji;u fuqi u jg[iduli ‘irran;ajtni, ikollna nid[lu ni;ru d-dar filg[axija g[ax jekk nitilfu mqar minuta mill-episodju, jinqala’ paniku.’ Jew meta jg[iduli li l-mara u t-tfal ikkapparaw ittelevixin biex jaraw Becky. Fl-a[[arnett jekk tippermettili nixtieq in]id li g[ad-drama Becky The Return se ner;g[u na[dmu mal-istess crew ta’ Déjà vu, Evolution Media. G[alhekk fa/li g[alina biex nikkomunikaw u niftiehmu mill-ewwel, g[aliex drajna lil xulxin sew u dan jawgura prodott tajjeb ]gur. Wara li g[edna dan kollu, il-krettu ewlieni g[andu jie[du Net Television li minkejja l-isfidi li g[andhom emmnu f’din id-drama minn meta [ri;t bl-idea u g[alhekk da[lu g[aliha b’entu]ja]mu u konvinzjoni.

Eileen Montesin, li g[al darb’o[ra se tkun qed tinterpreta l-karattru ta’ Becky, il-mara li anki jekk dejjem tg[um kontra l-kurrent, tispi//a biex b’rieda tal-azzar tasal fejn trid

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Safar

L-Arena ta’ Verona… mag[rufa u mfittxija [afna g[al atttivitajiet mu]ikali u artisti/i b[al kun/erti u rappre]entazzjonijiet tal-opri bis-sehem ta’ artisti ta’ fama mondjali partikolarment fi ]mien is-sajf.

Dehra mill-isba[ ta’ Verona minn fejn tg[addi x-xmara Adige, kif ukoll numru ta’ postijiet stori/i mill-isba[ fosthom it-Torri Lamberti

Verona tappella g[all-ammiraturi tal-arkeolo;ija, l-arti, in-natura u l-im[abba

Euchar Mizzi mizzieuchar@gmail.com

Dehra minn ;ewwa tal-Knisja ta’ San Zeno (immigrant mill-Afrika ta’ Fuq) li l-mod li bih hi mibnija f’diversi livelli u kif inhi maqsuma jag[milha fost l-aktar uni/i

Verona hija l-belt tal-ma[bubin laktar famu]i fl-istorja – Romeo u :uljetta. Imma Verona g[andha ferm aktar x’toffri. Din il-belt hija mag[rufa wkoll b[ala Art Nobilissima, hija t-tieni l-akbar belt ;o Veneto (wara Venezja). Hija wa[da mill-bliet li ppreservaw bla[jar mod possibbli l-wirt artistiku fl-Italja. Verona hija wa[da millbliet l-aktar sinjuri b’toroq nodfa, nies libsin ilbies eleganti u rikk, ristoranti u [wienet ta’ fama u kwalità g[olja, lukandi komdi, ta’ klassi u anke xi ftit g[oljin. Vi]itatur jew turist li j]ur Verona ]gur li l-ewwel li jinteressah li jara

huwa l-anfiteatru Ruman, li hu mag[ruf b[ala l-Arena. Dan kien mibni fl-ewwel seklu barra mill[itan tal-belt, imma fit-tielet seklu l[itan twessg[u biex jinkludu wkoll l-Arena. Dan l-anfiteatru huwa wie[ed mill-akbar (u l-aktar mi]mum tajjeb) ta’ ]mien l-Imperu Ruman. Hemm wisa’ g[al aktar minn 22,000 spettatur. Sfortunatament mill-fa//ata ori;inali fadal biss parti wa[da fuq il-lemin tieg[u. Illum opri ta’ fama mondjali jittellg[u kull sena fix-xhur tas-sajf. Fa//ata ta’ din l-arena nsibu pjazza kbira mag[rufa b[ala Piazza Bra. Fiha hemm [afna bars, ristoranti u [wienet tas-souvenirs u xi bini ie[or interessanti. Fosthom insibu Palazzo Barbieri, it-Town Hall li tlestiet fl1883. Bini ie[or f’dawn l-in[awi

Kif wie[ed jo[ro; ’il barra mi/-/entru tal-belt, Verona toffri aktar sorpri]i g[al kull vi]itatur, inklu] dawk li j[obbu n-natura u l-kampanja fejn hemm g[add ta’ attivitajiet u servizzi marbuta mal-agrituri]mu.

huwa l-Palazz ta’ Gran Guardia li nbena fl-1610 kif ukoll Palazzo Guastaverza, it-tnejn li huma xog[ol ta’ Sanmicheli. Via Giuseppe Mazzini hija triq pedonali biss, u tg[aqqad Piazza Bra tal-Arena ma’ Piazza delle Erbe, li hija /-/entru tal-belt fejn hemm suq mill-aktar popolari u kulurit. Dan is-suq imur lura lejn lera Rumana u fih issib frott u [axix tal-borma l-aktar varjat u frisk. F’din it-triq li l-po]izzjoni tag[ha

tag[milha l-iktar /entru kummer/jali ta’ Verona, wie[ed isib l-iktar [wienet tal-moda fl-Italja. F’din ilpjazza naraw The Madonna Verona Fountain li hija xog[ol Cansignorio (1368). It-Torri Lamberti huwa l-og[la torri li nsibu f’Verona. Huwa twil 83 metru, beda jinbena fl-1172, u dam diversi sekli biex tlesta. Fuq nett tal-forma ottagonali tieg[u dan it-torri g[adu j]omm qniepen li saru fl-1464.

Piazza dei Signori… fost [afna pjazez /entrali li wie[ed isib f’Verona, tistiednek g[al waqfa g[all-kafè

Palazzo Maffei hu wa[da mill-ftit binjiet stil Barokk li nsibu f’Verona. Illum f’dan il-post insibu l-uffi//ju tat-turi]mu.

Ma;enb dan it-torri hemm ilPalazz Muni/ipali b’fa//ata neoklassika mill-isba[. Il-palazz imur lura g[a]-]minijiet tan-nofs, però lfa//ata nbidlet fis-seklu 19. Dawn huma w[ud mill-monumenti l-aktar popolari mal-Veroni]i u t-turisti li j]uru din il-belt. Palazzo Maffei huwa xog[ol li sar fl-1668. Fil-parti ta’ fuq tieg[u wie[ed jara skultura tas-sitt divinitajiet pagani li huma Jupiter, Mercury, Venus, Apollo, Hercules u Minerva.

Vi/in insibu l-monument famu] mad-dinja li jfakkar fl-istorja ta’ m[abba miktuba minn Shakespeare ta’ Romeo u :uljetta. Hawn naraw id-dar reali bil-gallarija, tal-familja ta’ :uljetta. Dar o[ra fil-vi/in, mag[rufa b[ala Casa Montecchi li tradizzjoni popolari tg[id li hija ddar tal-ma[bub ta’ :uljetta, Romeo. Sfortunatament id-dar ta’ Romeo ma ;ietx irrestawrata u mhix ippreservata tajjeb [afna u g[alhekk wie[ed ma jistax jid[ol fiha.

Fost il-[afna fdalijiet Rumani, lArena hemm il-pont, xi bibien talbelt, fost o[rajn. Knejjes famu]i li wie[ed g[andu jara f’din il-belt huma San Stefano, San Giorgio In Braida, Sant Anastasia, San Zeno Maggiore u o[rajn. Postijiet o[ra ta’ interess huma tTeatru Ruman, Ponte Pietra, Piazza dei Signori, Porta Borsari, Porta Bra, Castelvecchio, Ponte Scaligero, Piazza San Zeno u Porta Nuova.

Id-dar bil-gallarija tal-familja ta’ :uljetta hija ta’ ]mien is-seklu 13 u kif wie[ed jistenna hija attrazzjoni turistika ma;;uri.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Kultura

Evenings on Campus 2004 – il-programm s[i[

Din is-sena, Evenings on Campus feta[ b’kun/ert mill-Choir of Clare College, Cambridge, fil-Knisja tal-Karmnu, l-Imdina, aktar kmieni f’Lulju. Il-programm s[i[ g[all-2014 jinkludi skeda eklettika ta’ film, mu]ika, drama, avveniment g[at-tfal, Café Scientifique, u stand-up comedy.

Il-Properzju tal-Professur, dramm dwar Professur tal-Latin u l-passjoni tieg[u g[al-lingwa

Il-{add 3 ta’ Awwissu 21.00 fuq il-Quadrangle, il-Kampus tal-Imsida, l-Università ta’ Malta: Il-Properzju tal-Professur, dramm dwar Professur tal-Latin u l-passjoni tieg[u g[al-lingwa – Malta Classics Association. It-Tnejn 4 ta’ Awwissu 21.00 fuq il-Quadrangle, il-Kampus tal-Imsida, l-Università ta’ Malta: Le Havre – film bil-Fran/i],b’sotto titoli bil-Malti minn Emanuela Vella, studenta mid-Dipartiment tal-Istudji tat-Traduzzjoni, tat-Terminolo;ija u l-Interpretar, ta[t is-supervi]joni tal-Prof. Anthony Aquilina. L-Erbg[a 6 u l-{amis 7 ta’ Awwissu 21.00 fuq il-Quadrangle, il-Kampus tal-Imsida, l-Università ta’ Malta: Akustika Dance Anthems. Disa’

Tricia Dawn Williams – 9 ta’ Awwissu

mu]i/isti se jkunu qed jaqilbu l-aktar mu]ika ta]-]fin popolari fid-disg[inijiet u s-snin elfejn g[al su//essi akusti/i – Akustika. Il-:img[a 8 ta’ Awwissu 21.00 fuq il-Quadrangle, il-Kampus tal-Imsida, l-Università ta’ Malta: A Short Punk Story – lejla ta’ divertiment bi pre]entazzjoni fuq l-iskrin,

vidjos mu]ikali u rappre]entazzjoni live minn ]ew; baned lokali – ‘nosnow#noalps’ u ‘Clandestines’ – organizzata minn Chris Mallia u l-AV Warehouse. Is-Sibt 9 ta’ Awwissu 21.00 fil-Common Roomtal-KSU, il-Kampus tal-Imsida, l-Università ta’ Malta: Piano Film Music. Kun/ert ta’ pjanu u vu/i b’xog[lijiet ori;inali g[all-pjanu komposti g[all-films,

bi Tricia Dawn Williams fuq

il-pjanu, akkumpanjata mill-kantanta Eleanor Spiteri. Il-{add 10 ta’ Awwissu 18.00 fil-Common Room tal-KSU, il-Kampus tal-Imsida, l-Università ta’ Malta: Legends from the Middle Ages. Avveniment g[at-tfal ma’

Malcolm Galea u Joseph Zammit minn More or Less Theatre bil-qari u r-re/tar ta’ stejjer mill-passat li mhumiex daqstant mag[rufa.

Il-{add 10 ta’ Awwissu 20.00 fuq il-Quadrangle, il-Kampus tal-Imsida, l-Università ta’ Malta The Science of Wine. Café Scientifique se jkun fuq il-Kampus – ma’ Roger Aquilina. Il-{amis 14 ta’ Awwissu 21.00 fuq il-Quadrangle, il-Kampus tal-Imsida, l-Università ta’ Malta:

Akustika Dance Anthems – 6 u 7 ta’ Awwissu

Trap on Campus, ta[lita ta’ jazz, funk u blues fejn tindaqq mu]ika mag[rufa bl-arran;ament ta’ Trap u xi kanzunetti ori;inali wkoll. Trap huwa kompost minn Alan Portelli, Jes Psaila, Warren Galea u Manuel Pulis. Is-Sibt 6 ta’ Settembru 21.00 il-Belt Valletta (il-post g[ad irid ji;i kkonfermat): Stand Up Comedy – Steve Hili u o[rajn.

Il-biljetti jinbieg[u mill-post fejn isir l-avveniment jew tista’ tirriserva l-biljett tieg[ek billi //empel +356 7984 3480. Aktar informazzjoni tinsab fuq www. um.edu.mt#events#eveningsoncampus. Mistoqsijiet g[andhom ji;u indirizzati lill-eveningsoncampus@um.edu.mt. Jekk jog[;obkom segwu l-pa;na ta’ Facebook ta’ EoC fuq www.facebook.com/eveningsoncampus.

Fa[[ar, bierek, xandar: Ktie

Joseph Ellul, Fa[[ar, Bierek, Xandar. L-G[an, il-{ajja u l-{idma tal-Ordni tal-Predikaturi, Pubblikazzjoni Dumnikani, 2013, ISBN No. 9789995704728 Re/ensjoni ta’ Simon Mercieca F’dan il-ktieb, l-awtur Joseph Ellul jippre]enta ]ew; toroq lill-qarrejja tieg[u li jimxu paralleli u kontinwament ma’ xulxin. L-ewwel triq hija dik talistorja tal-Ordni tal-Predikaturi jew kif inhu mag[ruf b[ala l-Ordni Dumnikan. It-tieni triq hija dik tal-ispiritwalità Dumnikana. Dawn i]-]ew; xjenzi ta’ g[arfien jing[aqdu flimkien permezz ta]-]mien storiku, g[aliex l-awtur jinteressah primarjament l-ori;ini ta’ dan lOrdni u l-isfidi li kienu je]istu fis-seklu tlettax (li ftit jew wisq jixbhu l-isfidi e]istenzjali li g[addejja minnhom lEwropa llum fis-seklu 21). Joseph Ellul mhuwiex kritiku newtrali. Hu membru fi [dan dan l-Ordni reli;ju]. I]da l-kitba tieg[u la hija apolo;etika u lanqas kritika i]da fattwali. Dak li jinteressa lil Ellul hu li jifhem permezz tal-istorja x’inhi l-missjoni ta’ dan l-Ordni reli;ju] fid-dinja tal-lum, kwa]i tmien sekli minn wara ttwaqqif tieg[u. G[al Ellul, ir-risposta hija wa[da empirika. Dan l-Ordni jrid jer;a’ lura lejn il-filosofija tal-bidu tieg[u, mhux b[ala xi mixja nostal;ika, fejn wie[ed jer;a’ jg[ix il-passat b’xi forma ta’ pageant storiku, i]da b[ala g[odda g[allg[arfien u t-tkattir tal-istess identità tieg[u. Antivirtù politiku Il-pubblikazzjoni ta’ dan il-ktieb ta[bat e]attament fi ]mien meta l-istess Ewropa u d-dinja li qed ng[ixu fiha

jinsabu fi kri]i e]istenzjali u politika. Jekk wie[ed ja[seb li din il-kri]i flEwropa hija biss wa[da reli;ju]a, ikun qed jag[mel ]ball kbir. Ellul jara l-kri]i reli;ju]a b[ala li ;ejja mill-isfidi tassekulari]mu kif mibdi fi Franza fisseklu tmintax. Forsi dak li naqas milli jara l-awtur hu l-fatt li s-sekulari]mu llum hu passat. Ellul iqis l-individwali]mu, jew a[jar l-edoni]mu – anki jekk dan it-terminu ma ju]ah qatt fil-ktieb tieg[u, b[ala likbar sfida li g[andu l-Kattoli/i]mu llum. Fil-verità, l-edoni]mu laqat lil kul[add. Il-problema g[all-Kattoli/i]mu mhix ;ejja g[ax is-so/jetà saret edonistika (xi ftit jew wisq dejjem kienet) i]da l-istess Knisja u nies membri tal-istess Ordnijiet reli;ju]i li n[olqu biex ji;;ieldu l-edoni]mu li kien je]isti fi ]mien l-istess fundaturi ta’ dawn lOrdnijiet saru matul is-snin huma stess esponenti u segwa/i ta’ din il-kultura. I]da dak li jg[id Ellul g[andu riflessjonijiet fuq is-so/jetà kontemporanja u dawn ir-riflessjonijiet huma relevanti g[as-so/jetà tal-lum. L-elezzjonijiet Ewropej ta’ Mejju li ;ej qed ikunu analizzati fid-dawl tal-kri]ijiet ;odda li g[addejja minnhom l-Ewropa. Dawn mhumiex kri]ijiet li ;ejjin millisfidi ekonomi/i i]da minn dawk materjali jew a[jar kulturali. Qatt daqs illum ma kien hemm moviment fejn l-element populista – ji;ifieri dak Faxxista jew Komunista – ma re;ax beda jg[olli rasu. Fuq kollox, dan il-moviment hu prodott tal-istess dinja Illuministika li [ar;et mill-Ewropa fis-seklu 18 u tat l-ikbar massakri umani li d-dinja qatt rat sa issa u nispera li ma tarax aktar minnhom.

Il-qoxra tal-ktieb ta’ Fr Joseph Ellul O.P.

Il-verità hi li l-inugwaljanza qed ti]died f’pajji]na (kif qed ti]died maddinja kollha). Bir-ra;un, il-fidu/ja tannies fil-politika qieg[da tonqos. Forsi hawn tinsab il-kri]i Ewropea u hawn jinsab is-su//ess tal-Papa Fran;isku. Nies b[al Dawkins u s[abu bnew filpassat is-sa[[a tag[hom billi rredikolaw ir-reli;jon Kristjana, primarjament dik Kattolika (u Ellul jag[mel referenza

indiretta g[al dan) biex b’hekk jag[mluha irrelevanti g[as-so/jetà moderna. Fl-istess [in, dawn l-il[na saru espressjoni ta’ neo-Kolonjali]mu ;did, ma[sub biss biex jg[in id-dominazzjoni ta’ klassi fuq o[ra. Fil-passat, din saret permezz tal-g[odod ekonomi/i. Illum, din l-istess forma qed tkun proposta permezz tal-g[odod kulturali. G[al [afna snin, ir-reli;jon kienet deskritta b[ala lverità. Illum qed tkun deskritta b[ala per/ezzjoni. B’hekk il-kitbiet ta’ Dawkins u s[abu servew biss biex jipprote;u l-inugwaljanza fid-dinja bissu//ess populista tag[hom. Ma kienx kumbinazzjoni li s-su//ess tag[hom ;ie id f’id mas-su//essi li kellhom it-teoriji ekonomi/i ta’ Alan Greenspan u Milton Freidman li missnin sebg[in ’il quddiem [olqu spirtu neoliberali ;did. Kulma g[amlu Dawkins u s[abu hu li mexxew dan issu//ess mill-ekonomija lejn l-oqsma talkultura u dawk tal-g[arfien. Il-verità F’dan il-ktieb, Ellul jiddistingwi bejn sekulari]mu u sekularità (secularism and secularity). Tal-ewwel irid iwarrab g[alkollox ir-reli;ju] mill-forum pubbliku u jirrendih irrelevanti. Tat-tieni jemmen li reli;jon u stat g[andhom l-

“Dak li jinteressa lil Ellul hu li jifhem permezz tal-istorja x’inhi l-missjoni ta’ dan l-Ordni reli;ju] fid-dinja tal-lum, kwa]i tmien sekli minn wara t-twaqqif tieg[u”

awtonomijia tag[hom i]da lesti li ja[dmu flimkien g[all-;id komuni, anki jekk fil-verità f’[afna mill-ka]i spi//aw biex wie[ed jisserva bl-ie[or. G[alhekk l-awtur iwissi dwar il-konsegwenzi li l-persuni li jemmnu j[allu ru[hom jitkaxkru mill-kurrent tas-seku-

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Kotba

eb politiku jew reli;ju]? lari]mu. G[al dawn, is-soluzzjoni ma tinsabx fil-kundanna, i]da fil-[olqien ta’ dibattitu kulturali u /ivili. Kemm jista’ dan isir hija kwistjoni o[ra. Meta s-sekulari]mu jitkellem dwar differenza bejn Knisja u Stat, qed jasserixxi idea fuq o[ra, g[aliex waqt li d-differenza kienet dejjem hemm, ilkwistjoni dejjem ;iet moqrija ta’ min minnhom se jkollu l-poter politiku. }gur li l-Knisja ma tistax illum tmexxi l-poter politiku. I]da hu fatt ukoll, li l-mod kif ]viluppat il-politika fl-Ewropa, ji;ifieri fi [dan kultura Kristjana, xi drabi f’g[aqda u xi drabi fi gwerra mag[ha, ifisser biss li meta se taqa’ wa[da, mag[ha, trid jew ma tridx, se taqa’ lo[ra. Forsi dan jidher diskors stramb i]da fil-verità hu fattwali. Ming[ajr l-ebda xkiel, dak li Ellul jg[id g[all-klassi reli;ju]a jg[odd ukoll g[all-klassi politika – jekk hija trid tibqa’ kredibbli fisso/jetà tas-seklu 21. Il-motto tal-Ordni Dumnikan huwa ‘Verità’. Na[seb dan g[andu jkun ilmotto li jmexxi lil kull politiku li jixtieq verament jag[ti kontribut lis-so/jetà kontemporanja. Dan il-motto jmur kontra l-[sieb ta’ Nicolo Macchiavelli, missier il-[sieb politiku modern, li wera fil-ktieb tieg[u Il-Prin/ep, li l-verità mhix virtù fil-politika. Bir-ra;un, Macchiavelli ne[[a lkun/ett ta’ Alla, g[aliex finalment, g[all-istess Macchiavelli, il-politika vera ma hix dwar il-verità i]da dwar il-gideb jew a[jar il-politiku veru tajjeb hu dak li jaf l-arti ta’ kif g[andu jkun ma[mu;. Fi kliem aktar sempli/i, il-politika hija dwar per/ezzjoni u mhux dwar ir-realtà, g[aliex ir-realtà hija l-verità u l-verità

ma hix virtù fil-politika. Ellul ma joqg[odx idur mal-lew]a. Il-politiku ta’ su//ess hu dak li jaf “jin[eba wara sfumaturi u dellijiet” (p. 34). Ellul jag[raf li meta l-politika ekonomika u ri/erka teknolo;ika tkun maqtug[a minn kull sens ta’ etika u [niena t[alli warajha [afna vittmi, i]da mbag[ad ftit huma dawk li verament lesti li jisimg[u l-karba tag[hom (p.37). Is-so/jetà llum trid individwi li kapa/i joffrulha t-tama. Il-vittmi tas-sistemi kontemporanji jridu l-karba tag[hom tinstema’. Min se jisma’ l-karba ta’ dawn in-nies? Jekk fil-passat ir-risposta g[al dan in-nuqqas kienet l-irvellijiet, id-dimostrazzjonijiet politi/i jew ir-rivoluzzjonijiet, il-kambjamenti demografi/i fl-Ewropa qed iwasslu g[al indifferenza ;dida: din l-indifferenza qed twassal issa g[ad-disperazzjoni (p. 87). B’hekk il-[ajja titlef it-tifsira tag[ha, u l-mewt ta[t kull tip u g[amla qed tidher b[ala soluzzjoni finali. Bir-ra;un lawtur jilmenta li dak “li g[andna llum ma huwa xejn g[ajr fdalijiet ta’ dak li darba kien diskors morali li jg[aqqad isso/jetajiet tag[na”. (p. 88) Ellul irid is-so/jetà Kattolika aktar proattiva billi tag[raf il-missjoni moderna tag[ha. Il-politika tieg[u hija ispirata mill-[sieb pre-Makkjavelliku, anki jekk forsi jidher xejn sabi[ daqs dak ta’ Macchiavelli, ji;ifieri “a[jar ta[dem u tit[amme; min[abba x-xog[ol li tkun qed tag[mel milli tibqa’ f’darek pupilla u ma tag[mel xejn” (p. 26). Persuna li trid tag[mel mill-[ajja pubblika l-missjoni tag[ha ma g[andhiex tib]a’ tidher skomda g[as-so/jetà ta’ ]mienna. Fuq kollox, Ellul ifakkarna li “[add ma jie[u gost i[abbat wi//u mal-

verità dwaru nnifsu u dwar l-im;iba tieg[u” (p. 27). Fuq kollox, kull politiku, kemm jekk Kattoliku u mhux, ma g[andux jib]a’ mill-kontroversja jew id-dibattitu politiku, li l-g[eruq tieg[u jinsabu fid-disputi (disputatio) Medjevali li Malta baqg[u komuni u b’sa[[ithom fost lOrdnijiet reli;ju]i sas-seklu dsatax u xi drabi anki wara. Din id-disputa jew konfrontazzjoni politika kienet isse[[ i]da fl-isfond tat-trilo;ija Medjevali ta’ concordia, conspiratio u conformitas ji;ifieri f’armonija fil-qlub, imnebb[a minn prin/ipji sodi, bi qbil fl-im;iba politika. L-awtur i[oss li kien permezz tat-t[addim ta’ dawn it-tliet prin/ipji li ng[ata bidu g[ad-demokrazija moderna li fuqhom inbniet l-Ewropa tal-lum (p. 75).

Mistoqsijiet, u twe;ibiet, skomdi Min-na[a l-o[ra, Ellul g[andu kliem iebes g[all-istess so/jetà kontemporanja waqt li jag[raf (anki jekk ma jasalx biex jg[idha) li l-Knisja kontemporanja falliet bil-kbir f’Malta. Ellul jag[raf li “sso/jetà tal-lum g[andha kull dritt tag[mlilna mistoqsijiet skomdi, imma

mbag[ad g[andha wkoll t[ejji ru[ha biex tisma’ twe;ibiet skomdi”, i]da li lKnisja f’Malta g[al numru ta’ ra;unijiet differenti ma g[andhiex il-kura;; u ma tistax tag[mel. Fuq kollox, Ellul ji;;ieled g[allawtonomija tal-Knisja u s-separazzjoni tag[ha mill-Istat g[aliex inkella din ilkarba ma g[andhiex sens; “[add m’g[andu jippretendi li jiddettalna u liema huma dawk is-su;;etti li fil-fehma ta’ w[ud fuqhom irridu n]ommu [alqna mag[luq” (p. 38). Min-na[a l-o[ra, l-

awtur iwissi wkoll li “d-drittijiet imorru id f’id mar-responsabbiltajiet” (p. 39). I]da aktar milli wie[ed ji;;ieled dik li g[all-Knisja tal-lum tidher b[ala lere]ija moderna, bix-xabla, kif kien g[amel il-Papa Girgor IX meta qabbad lill-Ordni tad-Dumnikani biex iservi ta’ Inkwi]ituri (p. 32), il-Knisja g[andha tfittex li tkun proattiva, timxi aktar ble]empju milli fuq prin/ipji legalisti/i u kanonikali. Il-Papa Girgor IX g[abba lid-Dumnikani biex jinvestigaw dak li kien qed jitqies f’dan il-perjodu b[ala lere]ija tal-Albi;enzi. I]da dawk li marru jinvestigaw lill-Albi;enzi kellhom fuq persunthom gwardarobba ta’ [wejje; lussu]i u diskorshom kien dizzjunarju tal-eliti]mu legali, waqt li dawn il-povri Albi;enzi kienu jg[ixu l-[ajja axxetika u ta’ faqar (p. 35). G[al Ellul, ir-reli;jon hi materja ta’ prin/ipju. L-awtur jag[raf fl-ortodossija s-su//ess ta’ dan l-istess Ordni, anki jekk il-[arsien tal-ortodossija kien ukoll ir-ra;uni vera g[aliex kienu jin[arqu lhekk imsej[a ereti/i. I]da xorta dan il[sieb jimmerita riflessjoni storika. LOrdni ta’ San Duminku huwa l-uniku Ordni reli;ju] ma[luq fil-Medjuevu li qatt ma g[adda minn xi xi]ma interna li wasslet biex inqasam b[alma ;ralhom kull Ordni ie[or. L-ispjegazzjoni ta’ Ellul tinsab fil-fatt li dan kien l-aktar ortodoss minnhom kollha. I]da jekk dan l-Ordni jrid jilqa’ g[all-isfidi moderni, it-triq hija wa[da: ir-ritorn g[all-prin/ipji ba]i/i li g[alihom twaqqaf, li fil-ka] ta’ dan l-Ordni, kienu dawk tal-predikazzjoni. Meta Ordni reli;ju] jitlef il-vokazzjoni li g[aliha twaqqaf, jaqa’ fl-irrelevanza storika u jmut mewta naturali.

It-Trilo;ija Agostinjana

I/-/avetta tas-su//ess kien ;a wrieha Santu Wistin fil-bidu tal-istess Kristjane]mu. Issu//ess hu fl-istudju. Ispirat minn Santu Wistin, Hugo ta’ Saint-Cher jg[id “l-ewwel jin;ibed il-qaws bl-istudju, imbag[ad tintelaq il-vle;;a bil-predikazzjoni” (p. 48). Bid-differenza li waqt li g[all-politiku, ilpredikazzjoni trid tkun dwar il-[ti;iet ta]]mien, il-predikazzjoni ta’ dawk li j[addnu labitu reli;ju] trid tmur lil hinn minn ]mienu fejn “l-istudju jrid ikun talba u t-talb irid ikun studju” (p. 49). Ellul juri interess, im[abba u influwenza lejn ix-xog[lijiet ta’ Wistin ta’ Ippona. Ma na[sibx li dan ;ej biss mill-fatt li l-Ordni Dumnikan ibba]a l-istruttura tieg[u – ji;ifieri r-regola – fuq dik ta’ Santu Wistin – i]da wkoll g[aliex Santu Wistin ippropona prin/ipju aritmetiku ba]iku li llum sar wie[ed kardinali fl-u]u ta’ verità xjentifika. Jekk g[al-Lhud, in-numru ma;iku u talverità kien in-numru sebg[a u g[allBabiloni]i kien in-numru tnax (g[alhekk tnax-il appostlu, 72 dixxiplu jew dawk li se jsalvaw huma 144,000 – kollha numri li jidhol fihom in-numru tnax), g[al Wistin innumru tal-verità huwa t-tlieta. Fi kliem ie[or, trid tliet fatti stori/i biex tipprova fatt wie[ed li huwa veru. Dan ilprin/ipju llum qed imexxi l-anali]i xjentifika fl-oqsma so/jali. Fl-istess [in, ftit jirrealiz-

zaw li kien Wistin ta’ Ippona, persuna millAfrika ta’ Fuq, li kkrea jew g[all-inqas ippopolarizza dan il-prin/ipju meta tkellem dwar il-fatt li trid tliet fatti (jew persuni) biex tipprova l-e]istenza ta’ Alla wie[ed. Ellul jibni l-[sieb tieg[u kontinwament fuq dan in-numru tlieta. Barra li t-titlu tal-ktieb innifsu, Fa[[ar, Bierek, Xandar, hu mwie]en bil-kliem g[an, [ajja u [idma, il-ktieb kollu jinbena fuq dan il-prin/ipju trinitarju. Lawtur kontinwament jispjega u jorqom il[sibijiet tieg[u bi tliet e]empji jew punti li huwa jipproponi lill-qarrejja g[all-anali]i u lattenzjoni tag[hom. Ikun fuq dan in-numru tlieta li l-awtur jibni l-azzjonijiet u l-[sibijiet tieg[u. Biex nibqa’ mat-trilo;ija Agostinjana, ilweg[diet (1) tal-ubbidjenza, (2) tas-safa u (3) tal-faqar (p. 75) huma (1) l-aktar (2), l-isba[ u (3) l-eg[]e] wirt (p. 100) g[all-Ordnijiet monasti/i u dawk mendikanti in;enerali waqt li g[ad-Dumnikani, il-[ajja spiritwali ta’ dan l-Ordni trid tkun imwie]na (1) mill-qima lejn Kristu msallab (2), il-[ajja Ewkaristika u (3) l-iskrittura. (p. 98). I]da biex din it-trilo;ija tkun rispettata, Ellul i[e;;e; lil [utu l-patrijiet biex jimxu fuq l-e]empju ta’ San Duminku, ji;ifieri li l-jum jag[tuh lill-proxxmu u l-lejl lil Alla. B’hekk il-Mulej Alla jkun jista’ jibg[at binhar il-[niena tieg[u u billejl il-fer[ tieg[u (p. 97).

“Ellul i[e;;e; lil [utu l-patrijiet biex jimxu fuq l-e]empju ta’ San Duminku, ji;ifieri li l-jum jag[tuh lill-proxxmu u l-lejl lil Alla”

Hercules

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

?inema

(KRS – 12A)

Din il-ver]joni ;dida dwar l-eroj mitiku tal-Gre/ja Antika hi ba]ata fuq ktieb bl-istampi ta’ Steve Moore. Hi differenti mir-ruxxmata films li kienu jo[or;u dwar Ercole mill-Italja fisSnin Sittin tas-seklu li g[adda. L-ewwel nett Moore ried juri l-veru eroj Grieg: il-bniedem aktar milli dak nofsu alla u nofsu uman, il-verità aktar

milli l-le;;enda. Imma a[na /erti li lma;;oranza li se jmorru jaraw dan ilfilm qajla jinteressahom dan kollu, u se jmorru jarawh g[ax im[ajra mittrailers u s-sekwenzi ta’ azzjoni spettakolari li huma tassew ma[dumin tajjeb, bis-sekwenzi tal-battalji u ;lied sider ma’ sider, li jirri]ultaw tassew realisti/i.

Differenza o[ra mill-films epi/i dwar Hercules hi li hawn ma jintweriex b[ala ‘l-artist’, xi superman, imma b[ala bniedem ta’ sa[[a straordinarja (l-eks wrestler Dwayne ‘The Rock’) Johnson, imma li mieg[u jkollu, fost o[rajn, lil Autoyctus (Rufus Sewell) ferm mkap1i filli jix[et is-skieken, Atalanta (Bolso

The Purge: Anarchy (KRS – 15)

Il-messa;; kien /ar: Jekk inaddfu lgetto, il-kriminalità tonqos. G[alhekk g[al ;urnata fis-sena min jikser il-li;i, anki jekk joqtol, ma jitte[dux passi kriminali kontrih, anzi ji;i inkura;;it jag[mel dan! Hekk jibdew jirra;unaw l-awtoritajiet tal-Amerika tal-futur, g[allinqas skont dan il-film, li fil-fatt huwa sequel ta’ ie[or li f’pajji]na ma [ari;x. Ninsabu fis-sena 2023, u fl-istati Amerikani matul dawn it12-il sieg[a mag[rufa b[ala, appuntu ‘The Purge’, min ma jridx jispi//a [a]in jaqbillu ma jixrifx ’il barra minn daru. L-iskop ikun li l-kriminali allura jibdew joqtlu lil xulxin, u b’hekk il-kriminalità, fil-kumplament tas-sena, tonqos drastika-

ment. Imma l-koppja Shane u Liz (Zach Gilford u Kiele Sanchez) jinqabdu barra hekk kif tiqfilhom il-karozza. Leo (Frank Grillo) mill-banda l-o[ra jo[ro; bil-karozza armata tieg[u, de/i] li jinqeda bil-Purge u jwettaq vendetta. Ikun dan li, minkejja li tiqaflu l-karozza, jibda jg[in lilhom u lil Eva u bintha Cali (Carmen Ejogo u Zoe Soul) ja[arbu lill-qattiela, bil-weg[da minn dawn tala[[ar li jag[tuh karozza o[ra. L-idea jidher li kienet tajba, bl-azzjoni sse[[ fit-toroq, u mhux f’dar ta’ sinjuri, b[alma kien ;ara fl-ewwel film, imma din tispi//a fgata bid-demm, u jispi//a f’film ie[or ta’ qtil, g[alkemm mhux nieqes minn tensjoni.

Brerdal) l-aqwa fl-isparar bil-qaws, u Aksel Hennie, ;olf li [alef li jivvendika lil min qatillu lil martu u ibnu. Hawnhekk narawhom b[ala mer/enarji li jitqabbdu minn Lord Cotys (John Hurt) jiddefendu lir-renju ta’ Tra/ja, imma Hercules ma jdumx ma jsir jaf b’intri//i u tradiment.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Mu]ika

Appuntament ie[or g[al {al G[axaq Noel D’Anastas – ndanastas@gmail.com

L-G[axaq Music Festival b’dimensjoni ikbar bejn il-5 u s-7 ta’ Awwissu L-ewwel jiem tax-xahar ta’ Awwissu j;ibu mag[hom l-appuntament g[al mal-G[axaq Music Festival, festival fuq dimensjoni kbira li issa ilu jkun imtella’ g[al dawn l-a[[ar 15-il sena. Hu organizzat mill-G[aqda Mu]ikali Santa Marija bi t[ejjija g[all-festa ta’ Santa Marija li tkun /elebrata f’dan irra[al, fost lokalitajiet o[ra f’Malta u G[awdex. Il-festival se jkun mifrux fuq tlett ijiem bejn il-5 u s-7 ta’ Awwissu fl-G[axaq Grounds. L-attrazzjoni prin/ipali tal-festival se jkun it-tribute band ta’ Robbie Williams, ikkunsidrata b[ala t-tribute band numru wie[ed tal-artist internazzjonali. Il-mawra ta’ din il-band f’pajji]na hi parti minn tour li qed jag[mlu b[alissa. ‘The International Stage Show’ mit-tribute band ta’ Robbie Williams se jittella’ fl-ewwel jum tal-festival, nhar it-Tlieta li ;ej, 5 ta’ Awwissu. L-g[ada, Tribali jag[ti spettaklu f’kun/ert ie[or g[al din is-sena. G[al Tribali din re;g[et kienet sena o[ra indimentikabbli b’diversi kun/erti kbar, fosthom dak fil-

Music & Steel Festival fil-Marsa, il-Beland Music Festival f’Mejju li g[adda u s-sehem fil-Farsons Beer Festival ftit tal-jiem ilu. Il-{add, il-festival jilqa’ lil Federica Falzon, Gaia Cauchi u l-[bieb f’kun/ert live bis-sehem tal-orkestra ta[t id-direzzjoni tassurmast Chircop u l-kor La Voix, iffurmat minn madwar 200 tifel u tifla mg[allma minn Gillian Attard. Il-kun/ert se jinkludi wkoll is-sehem ta’ Vincenzo Carni li kiseb su//ess flimkien ma’ Federica f’‘Ti Lascio una Canzone’ u l-kantant Taljan, Marco Vito, flimkien ma’ kantanti o[ra lokali. Il-kun/ert hu bla [las i]da d-donazzjonijiet mid-d[ul se jmorru b’risq il-Malta Community Chest Fund. G[all-kun/ert tal{add, 7 ta’ Awwissu se jkun hemm numru limitat ta’ si;;ijiet li l-[las g[alihom se jkun ta’ €15 u €10 rispettivament. G[at-tlett ijiem se jkun hemm ukoll biljetti VIP bi prezz ta’ €30. Dawn jistg[u jinxtraw minn fuq is-sit www.ooii.com.mt u minn postijiet o[ra. G[al aktar tag[rif ara l-pa;na tal-facebook.

Is-Senduq ta’ Kantilena

F’dawn l-a[[ar ftit snin, il-mu]ika kontemporanja Maltija [adet nifs ;did. Saret aktar konxja ta’ ilsienha. Nist[ajjel dan i]-]mien sabi[ b[al dak tas-snin sittin, ]mien ta’ ftu[ ;did fejn bosta poeti u awturi moderni mimlija ener;ija u rivoluzzjoni kienu qed isawru l-Moviment Qawmien Letterarju. Illum, bis-sa[[a ta’ kumplessi b[al Brikkuni, Mistura, Kantilena, Plato’s Dream Machine, KulTural, Fastidju, ilpro;etti diversi ta’ Justin Galea, u lelement RnB fix-xog[ol ta’ No Bling Show, Sempli/iment tat-Triq u l-[oss aktar tqil ta’ Norm Rejection u element ie[or f’dan il-;eneru, jidher li l-ilsien nattiv fil-mu]ika kontemporanja, rock u RnB lokali hemm ]vilupp tajjeb. Wie[ed minn dawn il-kumplessi, Kantilena, illejla se jdoqq f’kun/ert akustiku fis-Sacra Infermeria fi/?entru tal-Konferenzi tal-Mediterran fil-Belt b[ala parti mill-Bieganski Art Festival. Kantilena se jippre]entaw g[all-ewwel darba ver]joni akustika tal-album ‘Senduq’, l-album debuttanti

ta’ Kantilena li tnieda f’Mejju li g[adda waqt kun/ert tajjeb fit-Teatru Grieg tal-Kulle;; San :or; Preca, dik li kienet l-iskola Marija Re;ina fi Blata l-Bajda. Fil-mument, ‘Senduq’ jinsab jokkupa l-og[ola post fil-klassifika talbejg[ tal-albums fil-[anut tad-diski ta’ D’Amato tal-Belt. Kantilena hu grupp mu]ikali interessanti minn Malta li twaqqaf fl-2009. Idoqq mu]ika folk kontemporanja Maltija. Hu ffurmat minn Drinu Camilleri (kitarra u vu/i), James Baldacchino (vjolin u vjola), Albert Garzia (akkordjin), u Alessandro Lia (pjanu u vu/i). F’‘Senduq’ hemm ukoll il-kollaborazzjoni ta’ Manuel Pulis (tnabar), Aurelio Belli (ewfonju u trumbun), Mark Farrugia (trumbetta), Lucie Kucharova (vjolin/ell), Godfrey Mifsud (klarinett) u Alan Portelli (baxx). Is-siltiet f’‘Senduq’ huma kollha originali li jixhdu b’diversi modi linfluwenza Maltija fuq il-grupp, sew minn dik li hija storja, politika, tradizzjoni u dak li jag[milna Maltin, b’mod

Marco Vito

partikolari ‘:a[an’, ‘Dottor Fawstu’, u Carmelo Borg Pisani. L-u]u tal-kelma miktuba minn Drinu Camilleri u Alessandro Lia hija wa[da mexxejja f’dak li mlissen fil-lingwa;; tal-lum, i]da raffinata, minquxa b’tant [sieb u g[aqal li jda[[lek fl-istampa tax-xenarju. Fil-verità ‘Senduq’ fi[ [afna u [afna x’tomg[od fih. Il-mu]ika ta’ Kantilena hija wa[da kumplessa, intensiva u mu]ikalment to[ro; l-emozzjoni vera tal-versi u ta’ bejniethom. Il-[oss hu wie[ed awtentiku bl-u]u ta’ strumenti akusti/i u konvenzjonali li bihom sawru [oss ori;inali f’xenarju kontemporanju modern. Dan jixhduh it-12-il silta li hemm f’‘Senduq’, li nkiteb bejn l-2009 u din is-sena, u ;ie rekordjat bejn l-2013 u 2014 fit-Temple Studios, il-Mistra, bi produzzjoni tal-istess membri ta’ Kantilena u David Vella, bis-sehem ukoll ta’ Roel Vanengelgom. Il-mixing u mastering sar minn Daniel Talma. L-album jifta[ b’:a[an, single millalbum, bil-[oss i;ibek konxju wkoll

tal-;ibda tal-bieb. F’An;lu l-Kukù hemm il-vu/i tal-anzjan Angelo Baldacchino fil-bidu tas-silta. Interessanti Id-Donnie (Kewn u }mien) maqsuma f’]ew; partijiet – Mantra u Vita Brevis. Il-Ballata ta’ Nenu tixhed il-forka ta’ Borg Pisani – “mill-port il-kbir g[all-bokkaport, Nenu - Nenu mar, mill-bokkaport g[all-bokkamort”. X’Ubidù?!, wa[da mill-aktar siltiet mexxejja, g[andha vidjo [elu me[ud g[and is-Serkin talpastizzi tar-Rabat. Siltiet o[ra tajbin huma Ma. {udni d-Dar, Ba[[ar u G[ad-Dell. ‘Senduq’ g[andu disinn minn Gilbert Bonnici u ritratti me[uda minn Ali Bosios. Dawn is-siltiet indaqqu kemm-il darba fid-dehriet ta’ kun/erti li ta Kantilena matul dawn l-a[[ar tliet snin. Din is-sena daqq fl-Oratorju ta’ San :u]epp il-Birgu, fl-Ghana Fest, flEarth Garden u anki fuq Rockna fuq Radio 101. L-appuntament g[all-ver]joni akkustika ta’ ‘Senduq’ huwa g[al-lejla.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Anniversarju

125 sena g[as-So/jetà Mu]ikali San :u]epp tal-{amrun (1889-2014)

Il-Banda San :u]epp tal-{amrun f’dawn il-jiem bdiet ti//elebra l-125 sena mit-twaqqif tag[ha. Id-data storika u memorabbli tat-twaqqif ta’ din l-ewwel So/jetà Filarmonika kienet it-18 ta’ Awwissu 1889, bl-ewwel President tag[ha jkun Temi Conti, iben im[allef. F’din l-okka]joni JOE CHETCUTI [a l-okka]joni biex jintervista lis-Surmast Direttur il-;did, MRO MANOEL PIROTTA, biex jg[idilna aktar dwar i/-/elebrazzjonijiet li qeg[din jit[ejjew b’rabta ma’ dan l-anniversarju tant importanti fl-annali tal-istorja glorju]a ta’ din il-Banda.

Il-Banda San :u]epp tal-{amrun minn dejjem kienet mag[rufa g[allmar/i sbie[ li tag[mel, mhux biss fil-jiem tal-festa titulari, fejn darba kull sentejn i]]an]an sett ta’ mar/i li jindaqqu g[all-ewwel darba minnha biss qabel imorru g[and baned o[rajn, imma wkoll waqt il-[afna servizzi li tag[ti barra minn pajji]ha. X’tikkumenta dwar dan^

Qabelxejn, nixtieq nifra[lek talkariga l-;dida tieg[ek b[ala Surmast-Direttur tal-Banda San :u]epp tal-{amrun. Kif int sejjer ma’ din il-Banda^

Hi Banda kbira bi storja twila. Huma bosta l-;rajjiet li sawru u g[anew lil din is-So/jetà biex wie[ed joqg[od jelenkahom kollha hawnhekk. Ippermettili biss insellem lisSurmastrijiet kollha li ;ew qabli u li ]ammew g[oli isem il-Banda. Huwa ta’ unur kbir g[alija li qieg[ed fit-tmun ta’ din il-Banda daqstant presti;ju]a.

Din is-sena ja[bat il-125 anniversarju mit-twaqqif ta’ din l-ewwel So/jetà Mu]ikali fil-{amrun. X’attivitajiet saru s’issa biex ikun /elebrat dan l-avveniment^

Nibda biex ng[id li d-debutt tieg[i b[ala Surmast-Direttur mal-Banda San :u]epp tal-{amrun kellu jkun proprju l-funeral semi-statali ta’ Gaetano Cuschieri li [alliena fl-età sabi[a ta’ 81 sena nhar is-7 ta’ Marzu li g[adda. Is-Sur Gejtu, kif komunement kien mag[ruf mal-komunità {amruni]a kollha, kien fil-veru sens tal-kelma wie[ed mill-pilastri tas-So/jetà :u]eppina li tag[ha serva b[ala Vi/iPresident u President Onorarju, kif ukoll b[ala Chairman tal-Kummissjoni Banda. Kienet ix-xewqa kbira tieg[u li jarani n[abbat mal-Banda li kienet tant g[a]i]a g[alih fl-okka]joni ta/-/elebrazzjonijiet tal-125 sena mit-twaqqif tag[ha – xewqa li sfortunatament ma kellux ix-xorti li jaqta’. Il-funeral tieg[u sar fl-10 ta’ Marzu fil-knisja parrokkjali ta’ San Gejtanu. Il-korteo funebri kien akkumpanjat mill-Banda stess. Fil-fatt, fuq xewqa tieg[i stess, il-kun/ert ta’ mu]ika sagra li sar fil-kappella ta’ The Little Sisters of the Poor fl-10 ta’ April kien dedikat g[all-memorja tieg[u – liema kun/ert ta bidu uffi/jali g[al dawn i/-/elebrazzjonijiet tal-anniversarju. Inzerta wkoll li, sehem il-Banda filpur/issjoni tar-Redentur [abtet malanniversarju tas-So/jetà. Id-dimostrazzjoni reli;ju]a bix-xbieha tal-Img[obbi telqet b[as-soltu minn Blata l-Bajda u twasslet pro/essjonalment sal-knisja parrokkjali bid-daqq ta’ mar/i funebri, fosthom dak ;did tieg[i bl-isem ta’ Alla Memoria di Gaetano Cuschieri.

Nassigurak li, kemm jiena kif ukoll is-semmieg[a tal-programm Mar/i u Bandalori fuq Radio 101, ninsabu [erqanin biex nisimg[u dan ix-xog[ol ;did tieg[ek f’xi ]mien opportun.

Bil-qalb kollha. U biex inkompli fuq l-attivitajiet li saru s’issa, ipper-

Manoel Pirotta, is-Surmast Direttur ;did tal-Banda San :u]epp tal-{amrun, li din is-sena qed ti//elebra l-125 sena mit-twaqqif tag[ha

mettili nitkellem fuq il-festa ta’ San :u]epp li, bla dubju ta’ xejn, huwa avveniment importanti g[as-So/jetà g[as-sempli/i ra;uni li dan hu lQaddis Patrun tag[ha. Il-Kumitat Esekuttiv, flimkien mad-diversi kummissjonijiet, organnizzaw ;img[a ta’ attivitajiet li la[qu l-qofol tag[hom il{add 4 ta’ Mejju – liema ;urnata nzertat ukoll g[eluq snini! L-attivitajiet bdew il-:img[a 25 ta’ April b’Home Concert mill-allievi u lbandisti tal-post ta[t id-direzzjoni talAssistent-Surmast Mro Justin Martin. F’dal-kun/ert jing[ata wkoll il-premju alliev tas-sena ‘Susan Cristina’ lil ]ew; allievi l-aktar promettenti missezzjoni tal-qasba u tar-ram, li dissena ntreb[u minn Elena Muscat u Jurgen Attard rispettivament. Is-serata kienet pre]entata tajjeb minn Christine Buttigieg.. Il-{amis, l-ewwel ta’ Mejju mbag[ad, ittie[ed ritratt tas-so/i kollha b[ala rekordju ta’ dan l-anniversarju, u wara ri/eviment tal-festa g[allistess so/i li matulu ng[ata l-mertu ‘:ie[ San :u]epp 2014’, li dis-sena mar g[and Bernard, iben Mro Edwin Pace, sassofonista mag[ruf u g[alliem tal-istrumenti tal-qasba fi [dan isSo/jetà tag[na. G[al dis-sena spe/jali wkoll, fit-2 ta’ Mejju ttellg[et Akkademja Mu]ikali. Il-programm kien maqsum f’]ew; partijiet, tal-ewwel kienet tinkludi xog[lijiet ta’ kompo]ituri klassi/i filwaqt li fit-tieni parti assisstejna g[al xog[lijiet aktar moderni, fosthom ta’ James Swearingen u Hans Zimmer. Ma naqasx ukoll xog[ol ;did minn tieg[i – Kartolina :u]eppina 2014, trittiku mu]ikali fi

stil klassiku modern li ]]an]an proprju f’dan il-kun/ert. Is-serata kienet tinkludi wkoll qari tal-poe]ija ‘Lil San :u]epp’ li Dun Frans Camilleri kien kiteb fl-1989 f’g[eluq il-100 sena mit-twaqqif tasSo/jetà. Sar ukoll [sieb fuq San :u]epp mid-direttur spiritwali Dun Raymond Calleja O. Carm., kif ukoll indirizz tal-okka]joni mill-kappillan Dun Henry Balzan u l-President tasSo/jetà Louis Cuschieri rispettivament. Ippre]entaw il-programm Giovanella Abela u Keith Micallef li, f’xi [inijiet, qraw siltiet mill-;rajja glorju]a tas-So/jetà fuq skript im[ejji apposta mill-President Onorarju Harry Zammit Cordina. F’jum il-Qaddis filg[odu saret quddiesa solenni fil-knisja parrokkjali, li dis-sena [adet sehem fiha l-orkestra tal-Junior College u xi bandisti talpost ta[t id-direzzjoni tieg[i. Wara sar il-mar/ tradizzjonali ta’ filg[odu li telaq mill-Blata l-Bajda sal-Ka]in, b’xi waqfiet min[abba ripojiet, fosthom dak Hamrun Liberty S.C., fejn i]-]ew; presidenti g[amlu l-indirizz qasir tag[hom u awguraw il-festa t-tajba lil xulxin. F’xi [in ukoll, il-Banda da[let filbit[a tad-dar tal-Little Sisters of the Poor fejn daqqet ]ew; mar/i, u blanzjani jxejru idejhom bil-fer[ minn wara l-[;ie; tat-twieqi tal-kmamar tag[hom. Filg[axija mbag[ad [ar;et ilpur/issjoni bl-istatwa devota ta’ San :u]epp. B[as-soltu, il-Banda sabet postha fuq iz-zuntier tal-knisja fejn daqqet l-Innu l-Kbir tas-Surmast Willie Attard g[all-kor u banda u xi innijiet o[rajn.

Hu kollu minnu dak li qed tg[id int. Fil-fatt, il-Banda g[andha tradizzjoni twila li kull sentejn to[ro; b’sett mar/i ;odda li ma jkunu ndaqqu mkien aktar qabel. Dawn l-ewwel ji;u rrekorjati fuq CD biex jitgawdew mill-[afna ammiraturi tas-So/jetà u tal-mar/i in;enerali, spe/jalment mill-{amruni]i :u]eppini li jo[onqu Strada Rjali waqt il-jiem tal-festa titulari. Inzerta li dis-sena l-irrekordjar talmar/i ;odda [abat ukoll mal-anniversarju tal-Banda biex b’hekk din l-edizzjoni tkun wa[da spe/jali fejn kompo]ituri stabbiliti tal-mar/i u o[rajn ;odda jing[aqdu flimkien biex ji//elebraw dan l-avveniment. Sopri]a o[ra g[ad-dilettanti talmar/i briju]i Maltin hija li s-So/jetà se tkun qed to[ro; Box Set ta’ g[axar CDs li tikkonsisti f’kollezzjoni s[i[a ta’ mar/i popolari li kienu jindaqqu mill-Banda bejn is-snin 1975 u 1995. U[ud minn dawn il-mar/i kienu ;ew konvertiti minn fuq recording-tapes li ;ew rekordjati mill-ammiraturi tasSo/jetà. Ma tonqosx ukoll l-istorja talBanda li kienet ;iet irrekordjata fl1989 fl-okka]joni tal-100 anniversarju. Il-Box Set se tkun g[all-bejg[ dalwaqt.

Issa li l-festa ta’ San :u]epp g[addiet tista’ tg[idilna fuq fuq x’hemm im[ejji g[all-ammiraturi tas-So/jetà u d-dilettanti tal-festi u lmar/i in;enerali b’rabta mal-125 sena mit-twaqqif tal-Banda San :u]epp^

L-ista;un tas-sajf jifta[ b’serje ta’ servizzi mill-Banda barra mill-pajji] li jil[qu l-qofol tag[hom fil-;img[a talfesta fl-ewwel ;img[a ta’ Awwissu fejn kuljum g[andna xi [a;a fosthom il-programm tat-8 ta’ Awwissu li fih jindaqq l-Innu l-Kbir tas-Surmast Anton Miruzzi u xi xog[lijiet ]g[ar o[ra u l-mar/ tradizzjonali ta’ filg[odu nhar il-festa ta’ San Gejtanu. Peress li dis-sena ja[bat l-anniversarju tal-Banda, il-kun/ert 125 se jsir {add fuq il-festa nhar is-17 ta’ Awwissu. Il-programm se jkun im]ewwaq b’tip ta’ xog[lijiet vokali u strumentali li jirriflettu l-livell g[oli li s-So/jetà tag[na dejjem uriet f’okka]jonijiet importanti b[alma huma l-anniversarji li ji;u darba kull 25 sena.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Media

Mira pre/i]a, konsistenza, perseveranza = su//ess

Albert Spiteri

af.spiteri@gmail.com B’g[ajnejna kbar u miftu[in

Cyberspace

Ma g[andix dubju li “ir-ritmu” tala[barijiet, issa li qabad il-momentum tieg[u, se jibqa’ g[addej u se jibqa’ j]id fl-intensità hekk li l-atro/itajiet issa nibdew narawhom ji;ru quddiem g[ajnejna kuljum u jsiru parti mill[ajja normali tag[na. Na[seb li ]ew; stejjer li jolqtuna direttament (g[alkemm kollox g[andu jolqotna direttament) jirreferuna g[al dak li qed ji;ri bejn I]rael u l-Hamas, u l-[tif tal-Malti Martin Galea fil-Libja. I]-]ew; sitwazzjonijiet huma serji [afna – ma na[sibx li g[andi g[alfejn ng[idu jien, dan. Biss, [a;a tal-g[a;eb, minn xi kummenti li jiena nara jing[adu fl-internet, sew fil-blog ta’ The Times of Malta u wkoll filFacebook, jidher li fostna l-Maltin hawn /erta bruda, telqa – ma nafx kif g[andi niddeskriviha din l-attitudni. Filwaqt li g[andna naraw li l-[ajja filfamilja u mal-[bieb tkompli u tkompli tajjeb, irridu ninfurmaw ru[na dwar dak li jkun g[addej madwarna biex appuntu n[arsu lill-familjari u lil dawk il-persuni li n[obbu. Jiena nara li permezz ta’ dawn listrumenti li qed insemmi hawn, in-nies juru [siebhom. Imma dan, verament, g[andu jkun e]er/izzju edukattiv. Ma g[andux iservi biss ta’ ‘]vog’, g[alkemm dan fih innifsu hu tajjeb. Lattività tag[na g[andha dejjem issir blattenzjoni u bil-g[aqal biex t[alli l-;id fis-so/jetà.

Salvu Felice Pace sfelicep@go.net.mt

Kummenti dwar websajts li ]ort

Hu g[al din ir-ra;uni li jiena skantajt [afna meta qrajt, din il-;img[a, li xi 76 akkademiku mill-Università f’Malta kkundannaw lil I]rael min[abba lkwantità kbira ta’ tfal li qed imutu f’Gaza bl-attakki militari; b[allikieku qed jg[idu – kif hawn min qed jg[id – li I]rael qieg[ed konxjament jimmira lbombi tieg[u fuq it-tfal. B[ala persuni li jg[ixu bl-anali]i, jiena nistenna li kellhom ja[sbu ftit a[jar qabel [ar;u listqarrija tag[hom. Qishom b’hekk riedu ma j]ommux na[at u j[arsu biss lejn l-imwiet tal-inno/enti. Kultant narana konxjament nag[]lu li ma nag[tux opinjoni, jew li noqog[du ‘fin-nofs’ u ma nxaqilbux lejn na[a jew lejn o[ra fl-argumentazzjoni tag[na, biex ma nintnux. Fir-rapport tag[ha fin-Newsbook tal{amis, Charmaine Attard ikkwotat lillIsqof ta’ G[awdex, Monsinjur Mario Grech, li u]a pre/i]ament dawn ilkelmiet fl-omelija li wassal flokka]joni ta]-}jara tar-Relikwa tadDemm ta’ San Lawrenz f’G[awdex: “Donnu fostna xi kultant titla’ ri[a ta’ g[eluq u mewt.” Is-sehem tag[na rridu nag[tuh Iva, jiena na[seb li a[na l-Maltin kapri//u]i. Ma napprezzawx bi]]ejjed dak li g[andna, l-Istorja twila li tag[milna, u allura r-responsabbiltà li dan i;ib mieg[u. A[na mhux nippru-

vaw insewwu sitwazzjoni diffi/li billi nargumentawha u nanalizzawha, imma nie[du l-e[fef triq; u hekk nistg[u nispi//aw ni;;udikaw bl-addo//. Ma niskantax li l-Isqof semma’ le[nu f’dan is-sens – il-Knisja f’Malta siktet L-esperjenza missjunarja Maltija L-artikli ta’ Fr Joe Borg nipprova naqrahom dejjem. Fl-a[[ar wie[ed li qrajt kien hemm referenza g[all-ktieb The Maltese Missionary Experience. Miktub minn missjunarju Malti, Fr John Caruana, dan huwa e-book, ji;ifieri l-ktieb jinsab onlajn, minn fejn tista’ taqrah jew anke tnizzlu. Il-ktieb issibuh f’www.arquidiocesedemaringa.org.br li hija l-websajt tad-djo/esi ta’ Maringa fil-Bra]il. Fil-pa;na tal-merb[a ag[fsu fuq ittaqsima Multimedia, imbag[ad fuq isem il-ktieb, biex fl-a[[ar nett

ting[ataw g[ajnuna biex taqrawh jew tni]]luh. Miktub bl-Ingli], il-ktieb huwa studju tal-istorja tal-[idma missjunarja tal-Knisja Maltija u dik f’G[awdex. B’sebg[in kapitlu u aktar minn 400 pa;na, dan huwa xog[ol tassew vast. G[adni ma qrajt xejn [lief it-titli tal-kapitli li wa[edhom juru l-firxa ta’ dan l-istudju li fla[[ar mill-a[[ar i[ares lejn il-firxa tal-appostolat missjunarju ta’ sa/erdoti, patrijiet, sorijiet u laj/i Maltin u G[awdxin. Biex nag[tikom idea tal-profondità ta’ dan l-istudju, se nelenka l-ismijiet

wisq dan l-a[[ar. Hi forza hekk qawwija, tid[ol fl-oqsma kollha tal[ajja, imma ma a[na naraw l-ebda reazzjoni min-na[a tag[ha. Il-Knisja hi gwida fis-so/jetà – ma tistax ma tkunx attiva, u attiva b’mod li jidher u li jin[ass. Kif huma wkoll il-partiti politi/i. Jiena [adt pja/ir naqra l-artiklu talAvukat Frank Psaila fl-a[[ar [ar;a ta’ The Sunday Times of Malta, fejn qed jitkellem dwar il-qag[da pre]enti talPartit Nazzjonalista u x’jista’ jsir biex il-partit i[ejji ru[u g[all-elezzjoni ;enerali li jmiss. Jiena wkoll irrid nara lill-PN jirba[ l-elezzjoni li jmiss, u nemmen li g[andu l-possibbiltà kollha li jag[mel dan. Imma dak li g[amel matul dawn l-a[[ar sittax-il xahar ma na[sibx li jwasslu. In[oss li l-partit kien frettulu] u ;era ‘jikkopja’ strutturi li mhux bilfors japplikaw. Min se ji/[ad il-verità^ Na[seb li wasal sew il-waqt li l-partit iressaq ’il quddiem l-ideali tieg[u, x’jirrappre]enta, l-Istorja kbira tieg[u, il-konsistenza fil-[sieb [ieles. La lpartit g[andu l-mezzi tax-xandir tieg[u, g[andu ju]ahom b’dan il-mod. G[andu jag[mel programmi li janalizzaw il-Letteratura u l-Istorja Maltija, it-Teatru u l-Moviment. Kif g[andu ju]a tajjeb ukoll il-ka]ini, jo[loq konferenzi permezz tal-internet, iwaqqaf it-telefonati fil-programmi tar-radju u t-televi]joni g[aliex dawn ma jwasslu mkien. Iva, naqbel ]gur li /erti sitwazzjonijiet so/jali, b[all-[ajja gay, g[andhom ikun ttrattati b’mod /ar mill-partit.

tal-pajji]i fejn kien hemm jew g[ad hemm [idma ta’ missjunarji Maltin. Fl-Afrika hemm tag[rif dwar [idma fl-Al;erija, l-E;ittu, il-Libja, ilMarokk, l-Etjopja, il-Kenja, ilMalawi, is-Sudan, it-Tanzanija, Benin, il-Gana, il-Liberja, in-Ni;erja, is-Senegal, il-Burundi, i/-Chad, Rwanda u l-Afrika t’Isfel. Fil-kontinenti tal-Amerika u l-Asja Fil-Kanada u fl-Istati Uniti. FlAmerika ?entrali u t’Isfel; f’El Salvador, fil-Gwatemala, fil{onduras, Kuba, fil-g]ejjer Turks u Caicos, fil-Bolivja, il-Bra]il, fi/-?ile, fil-Kolumbja u l-Perù, fil-Paragwaj u fl-Ar;entina. Fl-Asja, il-firxa missjunarja tinsab fil-Kuwajt, l-Iraq, I]rael, fil-Lebanon, it-Turkija, f’Burma, lIndja, fil-Pakistan, Sri Lanka, flIndonesja, Laos, fil-Malasja, filFilippini, fit-Tajlanda, i/-?ina, fil:appun, fil-Korea u t-Tajwan. Fit-taqsima ta’ kapitli dwar il-[idma missjunarja Maltija fl-Ewropa, hemm kapitlu dwar il-g]ejjer Maltin, imbag[ad l-awtur jg[addi biex jirreferi g[all-appostolat missjunarju f’pajji]i Ewropej. Fl-Awstrija, fil-

Imma biex i;ib lura l-voti tieg[u, ilPN irid jis[aq fuq il-prin/ipji li dejjem iggwidawh. L-ugwaljanza g[andha tkun il-mira kontinwa tieg[u g[aliex kul[add g[andu d-dritt jg[ix [ajja hienja u bilan/jata. G[alhekk, mhux ilparaguni ma’ min qed jaqla’ paga kbira g[ax favorit, imma kif kul[add g[andu jkollu paga tajba g[ad-dinjità u g[all-hena tieg[u. Hekk jedukaw ru[hom in-nies. Hawn min ja[seb li ]-]ew; telfiet li ;arrab il-PN fl-a[[ar ]ew; elezzjonijiet iqeg[duh fi ]vanta;; kbir u g[alhekk ma jistax jirba[ l-elezzjoni li ;ejja. Jiena, bil-maqlub, nara li l-qrubija fl-ammont tal-voti lill-Partit Nazzjonalista fl-Elezzjoni MEP malelezzjoni ;enerali turi konsistenza, fissens li ‘il-protesta’ tibqa’ sakemm ilpartit ma jerfax rasu. Il-Partit Laburista mhuwiex jg[addi mill-e]amijiet li qed tressaqlu quddiemu l-[ajja tieg[u fil-gvern. U nnies, jekk iridu, jafu jag[mluha lanali]i u qeg[din jarawha d-differenza bejn i]-]ew; partiti u l-[iliet tag[hom fit-tmexxija tal-gvern. Il-Partit Nazzjonalista dan biss g[andu jag[mel – jara li jkun konsistenti, b’sa[[tu kif dejjem kien, ja;evola lill-voluntiera u jressaq ’il quddiem proposti po]ittivi u kura;;u]i. Irid juri – kif dejjem kien il-ka] – li hu jemmen fil-poplu Malti. U l-poplu Malti jag[tihulu ]gur irri]ultat. * ASTERISKA, g[aliex hawn jitressqu punti lill-qarrejja biex flimkien nag[rfu iktar kemm dak li ji;ri madwarna hu parti s[i[a minn [ajjitna.

Bel;ju, Franza u l-:ermanja, filg]ejjer Farao, fil-Latvja, fin-Norve;ja, fir-Renju Unit, fir-Repubblika ?eka, fil-:or;ja, fil-Polonja, fir-Rumanija, fl-Albanija u f’:ibiltà. Fl-O/eanja Fl-Awstralja, fit-Ta]manja, flO/ean Pa/ifiku u f’Papua New Guinea. F’intervista li ta l-awtur Fr John Caruana, huwa jsemmi diversi punti li ssibhom fl-introduzzjoni ta’ dan ilktieb li jixraqlu post f’kull librerija Maltija. Il-missjunarji li ltaqa’ mag[hom, is-sitwazzjonijiet varji u kultant perikolu]i fejn ja[dmu l-missjunarji Maltin u G[awdxin. Dan huwa ktieb mimli esperjenzi individwali u kollettivi, ktieb li jsemmi

pro;etti differenti minn persuni li [allew kollox biex [addie[or igawdi mid-dedikazzjoni tag[hom g[allVan;elu u g[ad-dinjità umana. Ktieb ukoll dwar il-;enero]ità kbira talpoplu Malti u G[awdxi u sosteniment li ta tul is-sekli lill-missjunarji. Fuq kollox, dan hu ktieb li jag[ti xhieda qawwija tal-istorja tal-pre]enza talKnisja Maltija u G[awdxija fil-[ames kontinenti.

Il-{add, 3 ta’Awwissuu, 2014

Reli;jon

“Margerita, jien inwieg[ed fil-mi]erikordja kbira tal-Qalb tieg[i, li dawk kollha li g[al disa’ xhur wara xulxin jitqarbnu fl-ewwel ;img[a ta’ kull xahar, nag[tihom il-grazzja li waqt is-sieg[a tal-mewt tag[hom, ikollhom l-indiema ta’ dnubiethom.”

ILLUM IL-{ADD It-18-il {add Matul is-Sena

tal-Qalb ta’ :esù

Kif bdiet il ;rajja Fis-seklu sbatax il-fidi tal-poplu Fran/i] kienet marret lura. {afna kienu dawk li daru kontra l-Knisja u ttag[lim tag[ha. L-istruttura tal-Knisja li nbniet tul is-sekli ta’ qabel, bdiet tiddg[ajjef sew bit-twaqqif talProtestanti]mu u l-ere]iji li bdew jitferrxu bil-:anseni]mu. Madankollu, bil-qawwa tal-Ispirtu sSantu, din il-mew;a kontra l-Knisja bdiet tintreba[ bil-mod il-mod. Tliet qaddisin li huma mag[rufin [afna filKnisja kienu kittieba :i]witi, filwaqt li Margerita Maria Alacoque kienet soru sempli/i fil-monasteru tal-Vi]itazzjoni ta’ Paray-le-Monial. Ix-xog[ol tag[hom kien li jferrxu d-devozzjoni lejn il-Qalb Imqaddsa ta’ :esù. Santa Margerita Maria Alacoque Hi twieldet fl-1647 fil-belt ta’Janots, f’Burgundy. Kienet il-[ames tifla, minn sebg[a. Il-;enituri tag[ha kienu Claude u Philiberte Alacoque. Missierha, li kien nutar, kellu xi rabta aristokratika u kien tat-tajjeb. Kellhom ukoll razzett bl-g[elieqi. Meta kien g[ad kellha tmien snin, Margerita n[asdet bil-mewt ta’ missierha. Din il-mewt tefg[et lillfamilja fi ]minijiet iebsa. Minkejja dan, Margerita kienet tattendi l-iskola tas-sorijiet Urbanisti f’Charolles. Dawn is-sorijiet kienu impressjonati bid-devozzjoni tag[ha, tant li [allewha tag[mel l-Ewwel Tqarbina fl-età disa’ snin. Kellha toqg[od g[al erba’ snin s[a[ fis-sodda b’u;ig[ flg[ekiesi. Dan i]-]mien qattg[etu fiddar ta’ missierha. Ir-razzett kien qieg[ed jitmexxa mill-qraba u kemm Margerita kif ukoll ommha kienu trattati [a]in daqslikieku kienu qaddejja. Sa[ansitra meta fieqet, hi baqg[et tbati [afna min[abba fil-qraba tag[ha li lanqas kienu j[alluha tmur il-qud-

dies kemm kienet tixtieq hi. Min[abba f’hekk kienet tqatta’ [in tibki u titlob wa[edha fil-;nien. Din is-sitwazzjoni nbidlet meta [uha l-kbir la[aq l-età u g[alhekk il-familja setg[et ter;a’ tibda tmexxi r-razzett hi. Wara li kellha vi]joni, fl-età ta’ g[oxrin sena, Margerita dde/idiet li tid[ol soru. Ta’ tnejn u g[oxrin sena g[amlet il-weg[diet tag[ha fil-kunvent tal-Vi]itazzjoni ta’ Paray-leMonial. L-Ordni tal-Vi]itazzjoni kien twaqqaf minn San Fran;isk de Sales fis-seklu sbatax. Dan l-ordni, f’dan isseklu kien mag[ruf [afna g[all-umiltà u l-;enero]ità. B[ala novizza, Margerita marret [afna ’l quddiem filvirtujiet, u minn dak i]-]mien u matul [ajjitha kollha kienet tag[mel [afna penitenzi u mortifikazzjonijiet. Dehriet

Wara ftit ta]-]mien fil-kunvent, Margerita beda jkollha d-dehriet, infatti l-ewwel wa[da ;rat fis-27 ta’ Di/embru, 1673 fil-kappella. Hawnhekk il-Mulej qalilha li blg[ajnuna tag[ha ried juri l-im[abba kbira tieg[u lejn l-umanità u li permezz ta’ din l-im[abba ried jifrex grazzji kbar. Dawn id-dehriet damu sejrin g[al tmintax-il xahar. Madankollu, meta fet[et qalbha mas-superjura tag[ha, u qaltilha li ;iet mag[]ula biex tinxtered id-devozzjoni tal-Qalb ta’ :esù, din tal-a[[ar /anfritha g[allpru]unzjoni tag[ha. Din il-[a;a, qallbet u [awdet g[alla[[ar lil Margerita, tant li wara li [assha [a]in, mardet serjament. Hawnhekk is-Superjura bdiet tinduna li ]baljat bil-mod kif kien /anfritha u weg[det lill-Mulej li jekk Margerita tfiq, te[odha li kollox kien ;ej minn Alla. Fil-fatt Margerita fieqet u biex is-superjura tkun /erta, stiednet lill:i]wita Claude de la Colombiere li, wara li tkellem ma’ Margerita, kien konvint mill-;enwinità tar-rivelazzjonijiet li kellha. G[alhekk kiteb il;rajja tas-soru u ta bidu g[al din iddevozzjoni fl-Ingilterra. Fl-1681 Father Claude mar lura lejn il-kunvent, fejn sena wara miet. Margerita la[qet assistenta tas-superjura fl-età ta’ 43 sena u ftit wara mardet. Fi ftit ]mien marret lura [afna u wara li r/eviet l-a[[ar Sagrament mietet bil-kliem “M’g[andi b]onn xejn [lief lil Alla, u li nintilef fil-Qalb Imqaddsa ta’ :esù”. G[alkemm din id-devozzjoni kienet ti;i pprattikata qabel, issa permezz ta’ Father Claude tferrxet b’aktar [e;;a u qawwa.

{SIEB

Il-familjarità mal-midinbin qisha gan/ li tqabbadna mal-vizzji tag[hom. Ejjew na[arbu l-[bieb []iena biex ma nispi//awx sie[ba mag[hom f’[ajja ta’ vizzju. – Santu Wistin

T[assarhom Isaija 35>1-3< Salm 144< Rumani 8>35-39< Mattew 14>13-21 Fr Charles Fenech

, OP

Il-{sieb Il-Mulej :esù jie[u interess personali fil-kundizzjoni umana ta’ kull wie[ed u wa[da minna. Il-Mulej jinteressah kollox. Tinteressah il-[ajja kollha tal-bniedem u g[alhekk tinteressah ukoll il-[ajja materjali ta’ kull wie[ed u wa[da minna wkoll. Hu g[alhekk li l-messa;; prin/ipali tal-lum hu li l-Mulej irid jitmag[na kontinwament, g[ax jaf li [afna drabi nkunu bil-;u[ u bilg[atx. Jaf li d-dg[ufija tag[na lkoll tag[milna g[atxana g[alih. G[al dan il-g[an jixtieq li jag[tina ikel blabbundanza. U proprju hi din labbundanza li [afna drabi ma nindunawx biha. {afna drabi ma nindunawx li l-Mulej qieg[ed jie[u

interess fina personalment u jag[raf il-[ti;iet tag[na. Imma l-Mulej hu wkoll Mulej li jiddjaloga u g[alhekk jixtieq jisma’ l-krib u t-talbiet tag[na. U kul[add kiel u xaba’. Din hi ddifferenza bejn kif na[sbuha a[na u kif ja[sibha l-Mulej. A[na mieg[u nkejlu kollox… quddies bil-[in, qisna qed nag[mlu xi pja/ir lilu, u Hu mag[na jag[tina bix-xaba’. Il-Kelma L-Ewwel Qari tal-lum hu me[ud mill-Ktieb ta’ Isaija fejn il-profeta

qed jag[mel kura;; lil dawk li jinsabu fl-e]ilju ta’ Babilonja. Il-profeta Isaija jg[idilna li Alla minn rajh irid jag[mel patt. Is-Salm Responsorjali tal-lum hu me[ud minn Salm 144 fejn g[andna lis-Salmista jtenni li lMulej se jtaffi x-xewqat tag[na. It-Tieni Qari hi silta ta’ San Pawl lir-Rumani fejn insibu li bis-sa[[a tal-im[abba li Alla sawwab fi qlubna nistg[u nirb[u kull tfixkil. FilVan;elu ta’ San Mattew g[andna lfigura ta’ Kristu b[ala l-Messija mwieg[ed li jqassam b’xejn ikel lillfoqra. Il-{ajja 1. Il-Mulej jimxi mag[na blabbundanza. Hu l-egoi]mu tal-bniedem rg[ib li j;ib il-faqar u lin;ustizzji anki materjali fid-dinja. 2. Kemm qed nimpenja ru[i f’attivitajiet favur il-fqar u l-emar;inati? 3. Kif nista’ nimxi mal-Mulej blabbundanza li jimxi lejna Hu? 4. Il-Mulej tana ikel bix-xaba’ flEwkaristija. Kemm qeg[din nersqu lejh? Id-Djalogu Mulej, ag[mel li fil-[ajja tieg[i

ma nkunx egoist u li nersaq dejjem lejk biex tag[tini s-sa[[a ng[ix aktar ta’ nisrani fis-so/jetà.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Opinjoni

Ir-Re;ina Vittorja Sfond storiku

Dun Pawl Camilleri Opinjonista pauca43@gmail.com

Ir-Re;ina Vittorja (24.05.1819 – 1901) kienet Re;ina tarRenju Unit mill-20 ta’ :unju 1837, sal-mewt tag[ha – 63 sena. Mill-1 ta’ Mejju 1876 saret ukoll Imperatri/i tal-Indja. Saret Re;ina ta’ 18-il sena, wara li tliet [utha subien mietu bla eredi. Ir-Renju Unit kien ;a adotta l-prattika tar-re;ina b[ala Constitutional Monarch – bi ftit li xejn poter politiku. Vittorja, privatament, ippruvat tinfluwenza l-politika talgvernijiet u [atriet ministerjali. Pubblikament kienet meqjusa b[ala persuna ta’ moralità g[olja. Minn ]ew;ha Prince Albert kellha disa’ wlied, kollha mi]]ew;in ma’ membri ta’ familja rjali fl-Ewropa, tant li Vittorja saru jg[idulha ‘in-nanna talEwropa’. Warajha la[aq binha, Edward VII.

Aneddotu. Il-membri tal-familja rjali huma umani wkoll: ji;ifieri fost l-o[rajn, igergru, ji//ajtaw, jimirdu... u fl-a[[ar imutu wkoll. Meta r-Re;ina Vittorja kienet fuq is-sodda talmewt tag[ha, membru tal-familja dar fuq Edward Prince of Wales u qallu: “niddubita jekk tkunx kuntenta l-;enna!” Edward wie;eb: Ma nafx, g[ax hemm tkun trid timxi wara lan;li... u ma ti[ux gost ]gur!” Kummenti

Int tbati bil-privile;;i u bil-pre/edenzi? Mhix [a;a kbira, g[ax umana [afna. Anki l-[bieb ta’ :esù kienu jbatu bihom. Darba :akbu u :wanni wrew ix-xewqa tag[hom li joqog[du fuq il-lemin u fuq ix-xellug ta’ :esú. L-g[axra l-o[ra meta semg[u dil-pre]unzjoni arroganti, irrabjaw [afna g[alihom. Imma taf g[aliex? G[ax hemm riedu joqog[du huma. U :esú [atafhom it-tnax. U darb’o[ra meta waslu d-dar, :esù staqsa lit-Tnax fuqiex kienu qeg[din jitkellmu fit-triq. Imma [add minnhom ma wie;bu xejn. Taf g[aliex? G[ax fit-triq kienu qed jiddiskutu bejniethom dwar min minnhom kien lakbar. Imbag[ad :esú g[amlilhom prietka s[i[a jispjegalhom kif mieg[u u b[alu, il-kbir g[andu jservi. Tippermettili nsemmilek ftit milli kitbu fuq is-suppervja? Nibdew. Charlotte Bronte: “a[jar inkun fer[ana milli

In[obbuhom b’g[aqal!

Patri Mario Attard OFM Cap Opinjonista

Kif qatt l-annimal jista’ jkun l-g[adu tal-bniedem meta l-bniedem stess imsejja[ biex jie[u [siebu?

[ala Fran;iskan ma nistax ma nifra[x meta narahom mi]mumin bl-akbar reqqa u m[abba. Im]ejna b’sidien li, aktar milli jag[tuhom [inhom jag[tuhom qalbhom! G[ax dawn, g[alkemm m’g[andhomx l-intelli;enza tag[na, g[aliex ma jafux x’inhu t-tajjeb jew il-[a]in, jafu biss dak li jurihom l-istint li l-{allieq [alaqhom bih, madankollu huma msie[ba fidili. Jafu japprezzaw. Bil-limitazzjonijiet tag[hom! Ovvja li qieg[ed ng[id g[all-annimali! San Fran;isk [abbhom bil-bosta. B[alissa jg[addili minn mo[[i l-kliem tad-deheb li l-Fqajjar ta’ Assisi pprietka lillg[asafar. Isimg[u xi prietka din! “{uti g[asafar, intom midjunin [afna lejn Alla, il-[allieq tag[kom, u jmisskom tfa[[ruh dejjem u kullimkien, g[ax hu takom il-libertà biex ittiru ma’ kullimkien. Takom ukoll ilbies doppju u triplu. Barra dan, imbag[ad, hu ]amm in-nisel tag[kom fl-arka ta’ Noè, biex ir-razza tag[kom ma ti;i qatt nieqsa fid-dinja. Intom ukoll midjunin lejh g[all-bera[ tal-ajru li hu [ejjielkom. Barra dan, intom la ti]irg[u u lanqas ta[sdu, u Alla jitmag[kom tajjeb, u jag[tikom ix-xmajjar u n-nixxig[at biex tixorbu minnhom, u l-g[oljiet u l-widien biex fihom tistkennu, u s-si;ar g[oljin biex fihom tag[mlu l-bejtiet tag[kom. U g[ad li intom la tafu tins;u u lanqas t[itu, Alla jlibbiskom, lilkom u ’l uliedkom. Il-{allieq tag[kom lilkom i[obbkom [afna la darba g[amel mag[kom tant ;id. {uti g[asafar, [arsu rwie[kom mid-dnub tal-ingratitudni, u [udu [sieb li dejjem taraw kif tfa[[ru ’l Alla”. Mela, mill-annimali, San Fran;isk stenna li jfa[[ru lill-Mulej u jibqg[u grati lejh. U, meta d-dnub tal-ingratitudni kien jitlag[lhom g[al rashom, Fran;isku, ta’ g[aref li kien, dlonk kien i/anfarhom. B[alissa qieg[ed niftakar fi twiddiba o[ra [elwa li l-Fqajjar ta’ Assisi kien g[amel lil-lupu li kien ta’ theddida kbira g[an-nies ta’ Gubbio. Kien ikexkixhom bil-bi]a’! Meta ltaqa’ mieg[u bil-g[an li j[abbu man-nies tal-belt San Fran;isk qallu: “Ejja hawn, [ija lupu, u f’isem Kristu nikkmandak li la tag[mel [sara lili, u lanqas lil xi [add ie[or”. Imbag[ad, wara li g[amillu s-sinjal tas-salib, issokta ji;bidlu widnejh:

mog[tija dinjità.” Jane Austen: “Kont na[firlu fa/ilment issuppervja tieg[u... kieku [kimt dik tieg[i.” C.S. Lewis: “issupperv i[ares ’l isfel lejn l-o[rajn u allura ma jilma[ qatt dak li jkun hemm ’il fuq.” Emily Bronte: “nies suppervi jfaqqsu gwaj g[alihom infushom.” Bauvard: “Kieku ma kontx supperv [afna kont nifta[ar bl-opinjoni esa;erata li g[andi tieg[i innifsi”. Joel Osteen: “kun kburi biss b’dak li tak Alla!” Andrew Murray: “mewwet il-kburija ;o fik, u fih jinbtu [afna [wejje; tas-sema.” Orphan Pamuk: “ hemm [afna suppervja fi/-/a[da tieg[i li nemmen f’Alla. Tiddiletta xejn biz-zekzik fuq l-o[rajn? Ma na[sibx li lPrince of Wales kien se jg[id dik il-battuta f’wi// ir-Re;ina Vittorja. Anki jekk kienet il-verità. {afna nies ja[sbu li sakemm tkun qed tg[id il-verità, tista’ tg[id li trid fuq lo[rajn. Apparti li l-verità jafha biss il-Bambin! Veru li lkalunja (qlajja’, gidba) hi iktar serja mill-malafama imma [add m’g[andu dritt i[amme; lil [add bla b]onn (e]empju: fil-qrar jew fil-qorti). Int il-veru tieg[ek li mhux po]ittiv tie[u gost li joqog[du jitkellmu fuqu u jmexxuh ma’ terzi persuni? Na[seb li le. Daqstant ie[or m’g[andniex inperr/u n-negattiv tal-o[rajn, billi nparlaw fuqu bla b]onn. Lanqas ma’ min ;a jafu. Ne[tie;u ra]an u kontroll kbir.

Tbissima

Fredu kien wasal biex imut u l-familjari talbu lill-kappillan i]uru l-isptar. F’xi [in Fredu mar g[all-ag[ar. Deher jitlob lill-kappillan xi [a;a biex jikteb. Tawh karta u pinna. Kiteb xi [a;a, u taha lill-kappillan. Billi Fredu deher je[]ien f’daqqa, il-kappillan tefa’ l-karta fil-but, u baqa’ jassistih. Fredu miet u sarlu l-funeral. Fil-prietka semma dak l-episodju u [are; il-karta mill-but, u qraha: “Qed tirfes fuq it-tubu tal-ossi;nu!” Int goff u mferfex, xejn, anki meta tkun qed tg[in lillo[rajn?

{sieb finali: ‘Il-kura;; hu bi]a’ mirbu[.’ Il-pru]unzjoni hi difett, imma daqstant ie[or il-qtig[ il-qalb bil-quddiem.

“{ija lupu, int qed tag[mel [afna [sara f’dawn l-in[awi, u int [ati ta’ [afna delitti, g[ax qed teqred u toqtol il-[lejjaq ta’ Alla ming[ajr il-permess tieg[u. U mhux annimali biss qtilt u blajt, imma kellek ukoll il-wi// tost li toqtol il-bnedmin ma[luqin g[ax-xbieha ta’ Alla. G[alhekk [aqqek min jag[tik il-forka b[ala [alliel u qattiel mill-ag[ar. U kul[add jilminta minnek u je[odha kontrik, u n-nies kollha ta’ din ilbelt huma g[edewwa tieg[ek. Imma, [ija lupu, jien irrid li n;ib il-pa/i bejnek u bejnhom, hekk li int qatt aktar ma tag[mlilhom il-[sara, u huma ja[frulek l-offi]i, li r/evew ming[andek fl-img[oddi, u li la n-nies u lanqas il-klieb ma je[duha qatt aktar kontrik”. Xi ;miel ta’ kliem hux! Ir-rikon/iljazzjoni! G[alhekk qatt ma jag[mel sens li tin[oloq xi forma ta’ gwerra bejn il-bniedem u l-annimal! Anzi! Kull forma ta’ mo[qrija lejn annimali hija kundannabbli! Kif qatt l-annimal jista’ jkun l-g[adu tal-bniedem meta l-bniedem stess imsejja[ biex jie[u [siebu? Madankollu, fit-twiddiba tieg[u lil-lupu, San Fran;isk, il-qaddis patrun tal-[olqien, mela tal-annimali wkoll, ifisser xi [a;a importanti. Huma l-bnedmin li “huma ma[luqin g[ax-xbieha ta’ Alla”. Il-bnedmin huma l-milja tal-[olqien. Fihom biss Alla nefa[ in-nifs tieg[u. Dik li a[na nsej[ulha r-ru[. Lilhom ;iet mog[tija rresponsabbiltà li jag[]lu t-tajjeb mill-[a]in. F’idejhom ;ie mog[ti l-mandat li jie[du [sieb il-[olqien li Alla l-Missier, il-{allieq, [alaq! Huma g[andhom jaraw kif se j]ommu l-pa/i u l-armonija li l-Mulej ]ejjen bih lill-[olqien sa mill-bidu! Mod qawwi kif din il-pa/i tin]amm hi meta l-bniedem i[obb lil [uh, bniedem ie[or. Meta jg[o]]u. Jag[millu l-;id. Ja[firlu. Il-bniedem jonqos meta l-affezzjoni u l-im[abba li l-Mulej ]ejnu biha j/a[[adha minn bniedem b[alu u jitfag[ha f’annimal! Jonqos serjament! Hi l-firda bejna lbnedmin li tirvina r-rapport tag[na mal-[olqien. Filwaqt li n[obbu lill-annimali l-bniedem ji;i qabilhom flim[abba tag[na! {a nnisslu u ng[ammru l-familja bl-ulied. L-annimali qatt ma jistg[u jie[du post it-tfal fil-familja. Meta n[obbu l-ewwel lill-bniedem imbag[ad lill-annimali n[obbuhom b’g[aqal!

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Kur]itajiet

Ta’ 9 snin ji]]ewwe; mara ta’ 62 sena di;à mi]]ew;a

Helen Shabangu, mara ta’ 62 millAfrika ta’ Isfel, i]]ew;et lil Saneie Masilela ta’ disa’ snin. Biex aktar tkun kompluta, jarahom ji]]ew;u kien hemm Alfred Shabangu, ta’ 66 sena, ir-ra;el tal-mara. I/-/erimonja ta]-]wie; saret fil-belt ta’ Ximhungwe fil-punent tal-pajji]. Pre]enti g[al dan i]-]wie; mhux tassoltu kien hemm ukoll il-[amest itfal tal-mara bit-tfal tag[hom. Il-koppja Shabangu qalet li huma a//ettaw li ssir i/-/erimonja ta]-]wie; wara li xi antenati mejta tag[hom qalulhom biex jag[mluha. Il-mara qalet li hi u t-tfal tag[ha huma fer[anin g[ax lanqas kellhom xi problema li hi ti]]ewwe; lit-tifel. “U ma jimpurtanix x’jg[idu n-nies,” kompliet tg[id. It-tifel wara ]-]wie; qal li meta jkollu aktar snin jixtieq li ter;a’ ssir i/-/erimonja ta]-]wie;. “Fer[an [afna li ]]ewwi;t lil Helem,” qal Saneie. “Imma issa rrid immur l-iskola u nistudja [afna [afna.” Helen sostniet li hi kuntenta li t-tifel g[a]el lilha u l-appo;; li sabet millfamilja tag[ha se jg[in biex iferra[ lill-antenati tag[ha.

Il-koppja fer[ana> hu ta’ disa’ snin, hi ta’ 62 sena

Nefqet $30,000 biex tkun Kim Kardashian

Mara Ingli]a ta’ 24 sena nefqet aktar minn $30,000 biex tkun tixbah lill-istilla tar-reality show Kim Kardashian. Barra minn hekk g[amlet ukoll xi operazzjonijiet biex tipprova ti;i b[alha e]att. Claire Leeson, li tg[ix Londra, ossessjonat ru[ha b’Kim Kardashian, li g[andha 33 sena, wara li ratha fil-programmi “Keeping Up with the Kardashians” fl-2009, l-aktar “g[ax innumru ta’ [utna hu l-istess,” qalet. “Meta rajtha tant sabi[a n;bidt lejha,” kompliet tg[id l-Ingli]a. “U anki kif targumenta u tirra;una huma b[ali e]att ukoll.” Leeson ma qag[ditx lura milli tonfoq kemm kien hemm b]onn g[all-bidla tag[ha. Nefqet $8,500 biex tkabbar sidirha, eluf ta’ dollari biex tbajjad snienha u aktar minn $1,700 fi spray biex ikollha l-kulur tal-;ilda b[al tal-Amerikana. Naturalment imbag[ad kien hemm l-infiq fi [wejje; u ]raben biex jaqblu ma’ tag[ha.

Claire Lesson (xellug) u Kim Kardashian> jidhru l-istess^

Droga fid-dullieg[ ma t[allix frott Dullieg[ mimli bid-droga ma [alliex frott lil cartel Messikan li pprova jda[[alha b’kutrabandu fl-Istati Uniti. Il-pjan tag[hom falla g[alkollox. Uffi/jali fil-fruntiera f’Arizona qabdu b’kemm jiswew miljuni ta’ dollari ta’ drogi li kienet mo[bija f’kontenituri mi]bug[in taparsi dullieg[. Id-droga kienet mg[obbija fuq trakk u

nqabdu qrib il-belt ta’ Tucson. It-trakk li kien qed i;orr id-droga kien di;à g[adda minn tfittxija li saret qabel minn uffi/jali o[ra imma li ma qabduhomx. Ix-xufier tat-trakk dejjem sa[aq li kien i;orr biss dullieg[. Madankollu s’issa g[adu qed jin]amm arrestat sakemm ikun kalkulat e]att il-valur tad-droga maqbuda.

Dullieg[ li mhu dullieg[ xejn

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Passatemp

Mimdudin> 1. Ikel immella[ jew priservat (6) 3. Abbandunat jew mer[i (6) 7. U]ajt is-suffara (7) 8. Mara vistu]a, mag[rufa g[as-soppa tag[ha? (5) 9. Il-la[am tal-barri (5) 10. B’pastina u nofs il-lew] tifforma dan il-pajji] (9) 11. G[amel xog[lu biex jaqla’ l-[ob]a ta’ kuljum (5) 13. Memorja fi dramm entu]ja]manti? (6) 15. Kannukkjali (6) 17. Kull linja li tag[mel sehem minn dawra jew parti minn /irku (5) 21. Id-dar fejn wie[ed joqg[od (9) 23. {arbulu saqajh minn ta[tu g[ax rifes qoxra ta’ banana! (5) 24. Lasta li tinbidel f’barmil tal-bir? (5) 25. Majjala li kulma tara tieklu? (7) 26. Dawn tal-fjuri jitpo;;ew fuq ilqabar tal-mejjet (6) 27. Fil-karnival jibdlu l-u/u[ ta’ min jilbishom (6)

Weqfin> 1. Intemm (6) 2. Tinwir (5) 3. Fil-[in jew fl-ispazju kollu li tie[u l-azzjoni (5) 4. Distribuzzjoni (7) 5. Il-vapur talla’ l-ankra u telaq (5) 6. Ma bqajtx miexi (6) 7. Ix-xa[am tal-majjal me[ud minn madwar il-kliewi (5) 12. Ittardja sew (3) 14. Dabbar rasu (3) 15. Telag[lu fuq saqajh? (6) 16. Partatlu purtinar ta’ skola? (7) 18. Dar kbira u lussu]a (5) 19. {sara b[ala parti mill-kundanni? (5) 20. Si/iljan (6) 22. Inqieg[ed il-kejk fil-forn biex isir (5) 23. Skont il-qawl issibha fl-a[[ar talmazzita? (5)

6 8

Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Oppost; 3. Salini; 7. T[arref; 8. Birgu; 9. }ifna; 10. Bandalora; 11. Karba; 13. Pari;;; 15. Tartru; 17. Ka[li; 21. Benestant; 23. {anut; 24. Na[la; 25. Burdata; 26. Dritti; 27. Fanfru. Weqfin> 1. Offi]a; 2. S[aba; 3. Sufan; 4. Lablaba; 5. Qraba; 6. Kura;;; 7. Tifla; 12. Rat; 14. Ri[; 15. Tabone; 16. Ressaqt; 18. Lan/a; 19. Stira; 20. Stonku; 22. Abbli; 23. {rara.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

IRBA{… voucher ta’ 15-il ewro li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[ tat-Tisliba tal-{add 20 ta’ Lulju 2014 hu: Edgar Izzo, 4 Bajnic Court, 12B,

Triq Hughes Hallet, Tas-Sliema.

Kemm jiswew^ Fuq kull xkaffa hawn erba’ xemg[at bil-prezz totali tag[hom. Sib kemm tiswa kull tip ta’ xemg[a.

Soluzzjonijiet Ix-xemg[at jiswew hekk: Disinjata: €5.20. Forma a’ kubu: € 9.10 Twila u rqiqa: € 2.30 Kemm jiswew^

Minn fejn irid jg[addi dan l-isploratur biex jasal [dejn il-mummja?

L-esploratur

L-esploratur u l-mummja

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Televi]joni # Radju

NET TELEVISION

..................................................................................

07:00 08:30 09:30 10:00 10:45 13:30 15:00 15:05 17:00 18:00 18:05 18:45 19:30 20:30 21:30 21:35 23:00

Net News Iswed fuq l-Abjad (r) Telebejg[ Wheelspin Telebejg[ Indifest (r) Net News Ma Tinbidel Qatt Aqtag[ha (r) Net News Flusek (r) Nis;a Maltija Net News Tour du Ron Net News Minn Festa G[al O[ra (r) Net News

RAIUNO ........................

07:00 07:05 08:00 09:55 10:00 10:30 10:55 12:00 12:20 13:30 14:00

15:55 16:30 16:00 16:55 18:50 20:00 20:35 21:00 23:05 01:00

TG ! Overland 8 TG109:05 – Dreams Road Tg 1 L.I.S Con i tuo occhi A sua immagine Santa Messe Recita dell’Angelus Linea verde estate Telegiornale Cosi lontanti cosi vicini ma’ Albano u Cristina Parodi La casa dei guardaboschi Road book: Spagna, Thailandia Tg 1 # Che tempo fa Provaci ancora prof Reazione a Catena Telegiornale Techtechete Il restauratore (tf) Speciale TG1 Tg 1 Notte

TVM ........................ 07:00 08:00 08:30 09:30 10:00 11:30 12:00 12:10 14:00 15:00 15:30 16:00 16:50 17:35 18:00 18:10 18:40 19:00 20:00 20:45 23:00

L-g[odwa t-Tajba Tuffie[at Migduma G[anafest G[awdex illum Malta u lil hinn {add g[alik News {add G[alik News Irkant Teleshopping A[barijiet Is-sajf ma salv Paq paq on test A[barijiet Int min int Paq paq on test Mr. Fisherman L-A[barijiet Bounce. Film 2000 A[barijiet

RAIDUE ........................

RAITRE ........................

07:00 07:50 08:15

09:40

06:00 06:30

09:25 11:40 13:00 13:45 14:30 15:30 16:30 17:25 18:00 19:35 20:30 21:00 22:40

Passeralla di comici in Tv Real School, il divertin glese Lassie Zorro (TF) Cronache animali doku mentarju La nave dei sogni La nostra amica Robbie (TF) Tg 2 giorno#Motori # Meteo 2 Sereno Variabile estate Delitto in paradiso (TF) Il commissario vera lanz (TF) Il commissario Herzog (TF) Squadra speciale Lipsia Reign (TF) Il commissario Rex Tg 2 Hawaii- five – O Strike back

06:00 07:30

11:00 12:00 12:25 14:00 14:15 14:30 15:00 16:30 18:10 18:55 19:30 20:00 20:20 21:05 22:55 23:35

Cose (Mai) viste La domenica della buona gente. Film 1953 Due mingos nel Texas. Film 1967 Ponderosa (tf) Tg 3 # Fuori Linea# per sone Mediterraneo Tg regione # Regione Tg 3 In Ginocchio da te. Film 1964 TG3 Lis Tara Road. Film 2005 Tour de France Tg 3 Tg regione # Regione Blob One AM. Film 1916 The ghost writer. Film Tg 3 # Regione # Meteo 3 Sconosciuti

CANALE ................5........ 06:00 07:58 08:50 09:15 12:00 13:00 13:40 14:00

15:21 17:30

20:00 20:40 21:10 23:30 00:35 01:05

The Thing – Italia 1, 21>10

Prima pagina # Traffico Meteo.It # Tg 5 Le frontiere dello spirito Belli dentro (TF) Le Storie Di Melaverde Tg 5 # Meteo.It L’Arca Di Noe’ Anna e i cinque. (miniserje 2008) Borotalco. Film 2982 Il marchese del grillo. Film 1981 Tg 5 # Meteo.It Paperissima Sprint Viaggi di Nozze. Film1995 Xstyle Tg 5 # Rassegna # Meteo.It Paperissima Sprint

TVM ..........2.............. 06:00 08:00 09:00 09:45 10:30 11:00 12:00 13:00 13:30 14:30 15:15 17:30 19:00 19:30 20:30

20:40 21:40 21:45 22:45 23:30

Euronews Bijografiji Quddiesa tal-{add Kurrenti Mill-im[a]en tal-festi Commonwealth The three palaces Valletta Mixja ta’ poplu Mr. Fisherman I/-/aqqufa Malta u lil hinn minnu G[awdex illum Commonwealth games A[barijiet g[al dawk neqsin mis-smig[ G[anafest Headline news Mid-dinja tat-teatru Storjografija News in English

ONE ........................ 07:30 08:00 08:30 08:45 09:15 09:30 09:45 11:55 12:30 12:40 13:45 14:40 15:00 17:30 17:40 18:30 19:30 20:15 21:15 21:45 22:30

One News Flimkien ma’ Nancy Snajja Maltin }ona sport sajf Identita One News Fun & Splash {ilithom One News Telebejg[ Mad-daqqa t’g[ajn Ieqaf 20 minuta Arana issa One news Fresh & Funky Snajja Maltin One news Klassi g[alina Popcorn Bin 61 Tfesfisa

The Ghost Writer – Raitre, 21>05

RETE ..........4 .............. 07:05 07:55 08:55 09:25

10:00 10:50 13:00 13:55 14:47 17:05 18:55 19:35 21:30 24:00

00.40

Tg 4 Night news Zorro Magnifica Italia Magnifica Italia – sicilia da caltagirone a siracusa Santa Messa Pianeta Mare Pianeta mare Donnavventura L’urlo dei giganti. Film 1968 Boomerang. Film 1987. Tg 4 # Meteo.It Il ritorno di colombo Bones (TF) L’avvocato guerrieri: Ad occhi chiusi. Film 2004 Tg4.

ITALIA .............1........... 07:30 09:25 10:45 12:25 13:00 14:05 15:00 16:00 18:00 18:30 19:00 19:15

21:10 23:05 00:55

Supercar A-team No ordinary family (TF) Studio aperto # Meteo.It Sport mediaset Campionato Mondiale Motocross 2014 – G.P. Belgio Vecchi bastardi G.P. Belgio – Gara Mxgp According to Jim Studio aperto # Meteo.It Vecchi bastardi Police Academy 2: Their first assignment. Film 1985 The thing. Film 2011 666 Park Evenue.(tf) Storja mediaset

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Televi]joni # Radju

Illum fuq Radio 101

.................................................... 07:55 Avvi]i tal-Mejtin u l-An;elus 08:00 A[barijiet 08:30 Mar/i u Bandalori Joe Chetcuti 09:30 Focus 101 # Anali]i tal-gazzetti 11:00 Sixties music club 11:55 Avvi]i tal-Mejtin # An;elus 12:00 A[barijiet 12:30 Skor (Pt1) Joe Vella 15:00 A[barijiet 15:05 Skor (Pt2) Sergio Carbonaro 16:00 A[barijiet 16:05 Skor (Pt2) Sergio Carboraro 17:00 A[barijiet 17:05 Skor (Pt2) Sergio Carbonaro 17:55 Avvi]i tal-Mejtin 18:00 A[barijiet 18:30 Slow down 20:30 Allegro Andante 22:30 Indipendenza u identita’ 23:00 Italomix

4 Given

– Net Television It-Tlieta fid-21>45

It-talb hu mezz ta’ komunikazzjoni ma’ Alla. Però t-talb verament jinstema’? Kull reli;jon, Buddi]mu, Indui]mu, ilKristjane]mu, g[andhom il-metodi tag[hom ta’ talb, liema hu l-mod it-tajjeb? Dawn, u mistoqsijiet rilevanti o[ra, se ji;u

Aqtag[ha

– Net Television, Is-Sibt 20>30

Ing[aqdu mal-pre]entatur Mark Azzopardi kull nhar ta’ Sibt fit-20:30 fuq Net Television g[al programm im]ewwaq kemm bid-divertiment kif ukoll bil-kur]itajiet. Minn djarkom intom it-tele-

spettaturi tistg[u tie[du sehem billi tippruvaw taqtg[u l-mistoqsijiet lill-parte/ipanti li ta’ kull ;img[a jkunu personalitajiet differenti i]da mag[rufa mag[na t-telespettaturi.

Dejjem Tieg[ek, Becky – NET Television, 22>30

Kull nhar ta’ Tlieta, Erbg[a u {amis fuq Net Television qed jixxandru r-ripetizzjonijiet tad-drama Dejjem Tieg[ek Becky, bil-g[an li t-telespetta-

turi ta’ Net Television jiffriskaw il-memorja qabel tibda s-sensiela l-;dida Becky the Return fuq l-istess stazzjon.

mwie;ba minn John Bonnici Mallia, flimkien ma’ Tony Casha u Ian Diacono, ilmistiedna f’dan il-programm. Features [elwin u interessanti, kif ukoll il-mistoqsijiet tal-udjenza, se jg[inuna nifhmu a[jar limportanza tat-talb.

42 PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{

Fleur De Lys

DAR sabi[a u kbira bi tliet kmamar tas-sodda, ]ew; btie[i, gallarija, e//. ?emplu lis-sid 21491666 jew 99871991.

Il-{amrun

GARAXX jew store, 115-il pied tul u 24 pied wisa’, bilbit[a, dawl, ilma u toilet. Bilpermess Class B. ?emplu 77200983.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Klassifikati

Il-Qawra

APPARTAMENT kantuniera spazju] fl-ewwel sular fi blokk ta’ tlieta b’]ew; gallariji. Bl-g[amara. Bi tliet kmamar tas-sodda, k/ina u living area. {wienet tal-mer/a fil-vi/inanzi. Ilprezz jinkludi garaxx ta’ tliet karozzi €138,000. ?emplu 99834242 jew 99446969.

Il-Qawra

PROPRJETÀ li tista’ tintu]a b[ala garaxx jew [anut.

Klassi 4, livell mat-triq u f’post kummer/jali, 12x20x10 piedi. Prezz € 45,000. ?emplu 99834242 jew 99446969.

Limiti tar-Rabat

}EW: tomniet art bil-veduta tal-ba[ar u tal-kampanja. ?emplu 99428000.

Marsaskala

PLOTS g[all-bejg[ wara lknisja fi Triq San Niklaw. Diversi qisien u tajbin g[allbini. ?emplu 79892137.

Paola

MAISONETTE arju] [afna f’area kwieta b’]ew; kmamar tas-sodda, salott, k/ina, kamra tal-banju u bit[a. ?emplu 99428000. G{ALL-KIRI

Il-Marsa

{ANUT fi Triq Azzopardi. Tajjeb g[al confectionery, hairdresser, e//. ?emplu 99371168.

Ni]barazzaw – furniture transport – lifting services

ALL Clearance and Transport ji]barazzaw djar, e//. millkontenut. Ji;bru kwalunkwe skart goff u ]g[ir anke talkostruzzjoni, innaddfu ;onna minn [axix u qtug[ ta’ si;ar, tindif ta’ bjar, qlug[ ta’ madum tal-art u kmamar talbanju. Nag[mlu trasport ta’ g[amara u servizzi ta’ lifter u high-up. ?emplu 79081719, 21433352 jew 99499619. www.allclearancemalta.com

Tiswijiet fil-pront u fil-post AVVI}I

Intilfet kelba

YORKSHIRE TERRIER f’Birkirkara fl-area talIskola Primarja, l-Erbg[a 23 ta’ Lulju g[all-[abta tal-11 a.m. Min isibha hu mitlub imur fl-eqreb g[assa talPulizija jew i/empel 99439260, 99493165 jew 21#27443282. Min isibha jing[ata rigal ta’ €500.

Nag[mel xog[ol

TA’ electrodes, toqob filkonkos jew planki minn 50mm sa 300mm, katusi, manutenzjoni u installazzjoni ta’ dawl u ilma. ?emplu 79494827.

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour. Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

Toilet seats

NAG{MEL xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bil-kuluri li jaqblu u kif tixtiquhom intom, g[all-kamra tal-banju kompluti bil-fittings. G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Klassifikati Tiswijiet

TA’ magni tal-[jata. G[al service u tiswijiet fil-pront. ?emplu 99422268 jew 21416705. G{ALL-BEJG{

G[amara antika

TINKLUDI twaletta bil-mera, lavaman, komodina, gradenza bil-mera u wi// tal-ir[am u gwardarobba kbira. Jistg[u jinbieg[u separati. ?emplu 99800607.

PRIVAT

Livell Avvanzat#Intermedju

PURE Maths, Physics u Malti. G[alliema kwalifikati u bl-esperjenza. Il{amrun, Birkirkara, Marsaskala u l-Kalkara. ?emplu 21472561, 21660812, 99458791 jew 99891548.

Malti

LIVELL Avvanzat#

Intermedju. Gruppi ]g[ar. G[alliem kwalifikat u blesperjenza. Il-{amrun qrib il-Junior College u Birkirkara qrib il-Higher Secondary. ?emplu 21472561 jew 99891548.

O’Level – Form 1-4

MALTI, Matematika, Ingli], Physics u Taljan. Marsaskala, il-Kalkara, il-{amrun u Birkirkara. ?emplu 21660812, 99458791, 21472561 jew 99891548.

G{ALL-BEJG{ JEW KIRI

AVVI}I SO?JALI

IL-BELT VALLETTA. IlKumitat Sezzjonali PN se jorganizza ;urnata f’G[awdex, nhar it-Tlieta 5 ta’ Awwissu. Prezz 20 ewro li jinkludi ttrasport f’Malta u G[awdex u l-ikla fil-Lantern Restaurant, f’Marsalforn. Tluq fis-7pm. G[al aktar informazzjoni /emplu 21 223911 u 99200842. BORMLA. Il-Kumitat

Sezzjonali PN Bormla se jorganizza ;urnata f’G[awdex, nhar il-{amis, 7 ta’ Awwissu. Tluq fis-6.30am u in]uru diversi postijiet fosthom isSantwarju tal-Madonna ta’ Pinu. Fin-12.30pm immorru nieklu f’restorant f’Marsalforn. Prezz 25 ewro bit-trasport provdut. Il-qlig[ kollu jmur g[all-Partit Nazzjonalista. G[al aktar informazzjoni /emplu 79914618 jew ikkuntattjaw lil xi membru tal-Kumitat.

TAS-SLIEMA. Il-Kumitat Sezzjonali PN se jorganizza

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Avvi]i PN

BBQ fil-Lukanda Plaza, f’Tas-Sliema nhar il-{amis, 7 ta’ Awwissu fit-8.30pm. Prezz 18-il ewro li jinkludi ukoll tazza inbid jew soft drink, ilma u kafè. Diversi rigali sbie[ x’jintreb[u. G[al aktar informazzjoni /emplu lil Corinne fuq 79332568 jew 21337357 jew lil Vivienne fuq 99824277 jew 21342221.

BIR}EBBU:A. Il-Kumitat Sezzjonali ta’ Bir]ebbu;a se jorganizza BBQ b’risq ilPartit Nazzjonalista, nhar il:img[a 8 ta’ Awwissu fit8pm. Prezz 20 ewro g[allkbar u 5 ewro g[a]-]g[ar. G[al aktar informazzjoni /emplu 79929465. M’SKALA. Il-Kumitat Sezzjonali ta’ M’Skala se jorganizza ;urnata mal-pool filLukanda Topaz, Bu;ibba nhar il-{add, 10 ta’ Awwissu. Prezz 26 ewro g[all-lbar u 12-il ewro g[at-tfal. Il-prezz jinkludi wkoll l-u]u tal-pool, ikel buffet, tazza inbid#soft drink, kafè, sunbeds u umbrella. G[all-biljetti

/emplu 79425259 jew 77637959.

ROBERT CUTAJAR. Il{bieb ta’ Robert Cutajar se jorganizzaw serata#BBQ g[a]]iffa tal-G[adira fil-Mellie[a Holiday Centre (Danish Village) nhar il-{amis, 21 ta’ Awwissu fit-8pm. Biljetti jiswew 20 ewro g[all-kbar u 10 ewro g[at-tfal. Tfal ta[t il5 snin b’xejn u jistg[u jinxtraw ming[and il-helpers jew billi //empel 98897500 jew email fuq robertcutajar72@gmail.com. Trasport provdut minn quddiem il-ka]ini tad-distrett (Mellie[a, San Pawl il-Ba[ar u Naxxar). Tluq fis-7.15pm. IN-NADUR. Il-Kumitat Sezzjonali PN Nadur se jorganizza BBQ Kbir nhar is-Sibt, 23 ta’ Awwissu fil-:nien ilKunsill, in-Nadur fis-7.30pm. Jattendi l-Kap tal-Partit Simon Busuttil u uffi/jali o[ra talpartit. {AL TARXIEN. IlKumitat Sezzjonali ta’ {al

Tarxien se jorganizza mawra sa G[awdex g[all-festa ta’ G[ajnsielem, nhar is-Sibt 30 ta’ Awwissu. Tluq minn [dejn il-Ka]in fit-2.45pm biex naqbdu l-vapur tal-3.45pm. Prezz 20 ewro g[at-tesserati u 19-il ewro g[al dawk li mhumiex. Il-prezz jinkludi wkoll l-ikel u t-trasport kollu barra l-vapur. G[all-booking /emplu 99237700 jew 21672636.

ANTOINE BORG. Il{bieb ta’ Antoine Borg se jorganizzaw BBQ nhar il:img[a, 5 ta’ Settembru f’St. Martin’s Bar & Restaurant filBa[rija. Prezz 20 g[all-kbar u 10 ewro g[at-tfal. G[all-biljetti /emplu 79092845 jew ming[and il-helpers tas-soltu. AVVI}I O{RA

{AL BALZAN. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li qed jilqa’ tesseri ;odda kif ukoll ti;did ta’ tesseri ta’ kuljum filKa]in PN {al Balzan bejn il5pm u t-8pm. G[al aktar informazzjoni /empel 99848644.

L-ISLA . Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-Bar tal-Uffi//ju PN qed jitmexxa minn management ;did. Qed ikun miftu[ kuljum sa tard filg[axija, u s-Sibt u l-{add jifta[ fid-9 a.m. Qed ikunu servuti wkoll appetizers. {AL LUQA. Il-Kumitat Sezzjonali ta’ {al Luqa qieg[ed jilqa’ l-offerti g[allkiri tal-Bar tal-Ka]in. Dawn interessati g[andhom jibag[tu ittra bl-offerta tag[hom indirizzata lillkumitat fuq ‘Uffi//ju PN Luqa, Triq Sant’Andrija, Luqa, jew jag[mlu kuntatt mal-membri tal-kumitat sa mhux aktar tard mill:img[a 1 ta’ Awwissu. {AL TARXIEN. IlKumitat Sezzjonali PN jav]a li l-Bar tal-Uffi//ju PN tallokalità issa hu miftu[ ta[t management ;did. Il-Bar qed jifta[ mit-Tnejn sas-Sibt mis-7 p.m. ’il quddiem, kif ukoll il-{add filg[odu. Ji;u servuti appetizers.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

’Il fuq minn 100,000 ]aru l-istand ta’ ROCS group fil-Fiera l-Kbira Flimkien ma’ Expo Events u Montekristo Estates, ROCS group irnexxielu j;ib lura t-tradizzjoni tal-Fiera g[al kul[add! Su//ess kbir meta tqis li ’l fuq minn 100,000 persuna da[lu lfiera, u li bis-sa[[a ta’ hekk, ROCS Group irnexxielu jer;a’ j;edded il-memorji ta’ ]minijiet meta l-fiera kienet fl-aqwa tag[ha, mhux biss min[abba l-lat kummer/jali, i]da iktar importanti, b[ala [ar;a g[all-familja kollha.

Dawn il-[dax-il ;urnata tal-fiera ospitaw attrazzjonijiet g[al kul[add, u mhux biss, g[aliex anki giet inklu]a ‘kids area’ estensiva, ’il fuq minn 220 esibitur u 5 ristoranti ta’ livell g[oli b’g[a]la vasta ta’ ikel ta’ kwalità. Kien hemm ukoll park tal-annimali vast, ’il fuq minn 6000 parke;;, rigali x’jintreb[u kull sieg[a u [afna aktar. ROCS group ]ammew irreputazzjoni tag[hom fejn

jid[lu r-rigali li ng[ataw u kellhom ukoll il-log[ba annwali, fejn il-kompetituri kollha jirb[u ballun tal-;ilda tal-futbol li hu edizzjoni limitata tar-ROCS group. ROCS Travel Sensational Summer Sale attira [afna vi]itaturi li xtaqu jie[du offerta g[al btala tas-sajf fla[[ar ftit, jew inkella kien hemm ukoll dawk li riedu jie[du offerta g[al min ja[seb kmieni biex isiefer. Rachel Vella, direttur ta’

ROCS Group, qalet li kienet sodisfatta [afna li nkiseb dan is-su//ess kbir b’ammont daqshekk kbir ta’ vi]itaturi. “B[ala ROCS Group ilna [afna fi/-/entru ta’ kampanji tal-marketing li jippromwovu avvenimenti ta’ livell nazzjonali. Il-pro;ett talFiera l-Kbira ;ie introdott lilna ming[and EXPO Events u nemmen li rnexxielna nattiraw [afna nies grazzi g[all-kampanji

tal-marketing li ;ew disinjati u implimentati minn ROCS Media.” L-offerti ta’ ROCS Group huma disponibbli wkoll fluffi/ini ta’ ROCS Group filFurjana u l- Mellie[a u fil[wienet f’Tas-Sliema u l{amrun. G[al aktar informazzjoni tista’ ]]ur il-websajt www.rocsgrp.com, jew email fuq info@rocsgrp.com jew tista’ //empel 20151515. Tista’ wkoll i]]ur il-pa;na tal-Facebook.

Re;a’ wasal il-Festival tal-Inbid ta’ Delicata

Re;a’ wasal l-akbar avveniment talinbid f’Malta! G[at-tlettax-il sena konsekuttiva se jsir fil-Barrakka ta’ Fuq, il-Belt Valletta, bejn is-7 u l0 ta’ Awwissu, mis-7 ta’ filg[axija sa nofsillejl, u tliet ;img[at wara, nhar id-29, 30, 31 ta’ Awwissu, jer;a’ jsir finNadur, G[awdex. Id-d[ul huwa b’xejn imma jekk tixtieq idduq l-inbejjed trid tixtri wrist band u tazza ta’ rikordju g[al €12 biss, (it-tazza tibqa’ g[andek) u tista’ dduq it-tipi kollha ta’ nbejjed offruti. Il-bejg[ tat-tazzi jieqaf fil-11pm u linbid jibqa’ ji;i servut sal-11.30pm waqt li l-festival jispi//a f’nofsillejl. Sa jkun hemm varjetà kbira ta’ nbejjed D.O.K. Malta u D.O.K. G[awdex, li numru minnhom reb[u medalji g[all-kwalità tag[hom, fosthom Gran Cavalier, Grand Vin de Hauteville, Victoria Heights, Medina, Maltese Falcon, Frizzante u Pjazza Re;ina. Fil-parti t’isfel, fis-Saluting Battery ikun hemm ristorant tal-Island Caterers fejn il-klijenti jistg[u jgawdu l-veduta tal-Port il-Kbir u tat-tlett ibliet

imdawla waqt li jiggostaw ikel b’tema Maltija, Taljana jew Spanjola. Bookings g[andhom isiru fuq events@islandcaterers.com.mt jew fuq 23751930. Fil-Belt, nhar il-{amis, il-Big Band Brothers u Radio Active se jag[tu spettaklu kbir waqt li nhar il-:img[a jkun hemm The Spiteri Lucas Band u Relikc, is-Sibt ikun hemm The Crowns u Fuse Box waqt li l-{add jag[laq lispettaklu George Curmi Pusé u lbanda tieg[u u Cash & Band. Il-lift tal-;nien tal-Barrakka ja[dem kull lejl sas-1am bi prezz normali u jkun hemm parke;; fa//ata tal-entratura tal-lift, ix-xatt, g[all-prezz ta’ €3 kull karozza. Fin-Nadur, G[awdex, il-:img[a se jag[tu spettaklu l-gruppi Upperlip u Straight Ahead, is-Sibt Cash & Band, This.Co u Viral Vibe Drums u l-{add Gozo Boy u Round House Kick. Ikun hemm servizz ta’ trasport bi prezz ta’ €2 bir-ritorn g[al kull persuna u karozzi tal-linja mill-Im;arr san-Nadur kull lejl.

L-enolo;ista Roger Aquilina se jag[ti ta[dita tal-Malta Café Scientifique dwar ‘Ix-Xjenza talInbid’ waqt l-Evenings on Campus nhar il-{add 10 ta’ Awwissu fit-8 p.m. fil-Quadrangle (Atriju Vassalli), fl-Università ta’ Malta. Id-d[ul hu

b’donazzjoni u l-flus mi;bura se jmorru g[all-Fond ta’ Ri/erka talUniversità. Il-postijiet jistg[u jkunu riservati permezz tal-email: eveningsoncampus@um.edu.mt, jew fuq in-numru tat-telefon 23402043#23402142.

Ta[dita dwar ix-Xjenza tal-Inbid

(Mix-xellug)> Michel Cordina mill-HSBC Malta u Alex Borg, id-Direttur tal-SSM Grupp, l-organizzaturi tat-TransLog Awards

The Big Band Brothers

Big Band Brothers u Fakawi jag[lqu l-34 edizzjoni tal-Farsons Beer Festival Farsons Beer Festival illum jifta[ fit-8 pm fil-Park Nazzjonali ta’ Ta’ Qali, b’serata ta’ divertiment, birra u ikel. Fl-a[[ar lejl se jie[du sehem flispettaklu l-gruppi popolari Big Band Brothers u Fakawi. Il-Farsons Beer Festival ilu g[addej g[al dawn l-a[[ar disat ijiem, fejn attira eluf kbar ta’ vi]itaturi. Il-programm tal-lejla jibda b’Karma Skies, segwiti minn Big Band Brothers, Planet Seed, the Crowns u l-grupp lokali tar-rock Fakawi. Bl-akbar g[a]la ta’ birer fini ta’ Farsons, id-dilettanti tal-birra se jsibu brews spe/jali li huma

disponibbli esklussivament g[al swieq ta’ esportazzjoni, flimkien ma’ UK bottle conditioned ales u premium cider brands. Illejla hu l-a[[ar /ans biex wie[ed jid[ol fil-lotterija tal-premju finali li hu mutur sportiv Yamaha YZF – R125. Dawk li jixtru mill-Brand Store biss huma eli;ibbli li jid[lu fillotterija. Il-magg uffi/jali tal-festival hu disponibbli mill-bars ewlenin. Il-video tal-Beer Festival qed jintwera fuq Facebook: www.facebook.com#photo.php?v=7058862561 33974 u g[all-a[[ar a;;ornamenti wie[ed jista’ jnizzel l-app bla [las tal-Farsons Beer Festival dritt fliPhone u l-ismartphone Android.

Malta se jkollha t-Transport & Logistics Awards bl-appo;; tal-HSBC Malta L-ewwel edizzjoni talunuri g[at-Trasport u Lo;istika se jkunu organizzati f’Malta bl-appo;; talHSBC Bank Malta. L-unuri jirrikonoxxu l-aqwa kisbiet minn kumpaniji tat-trasport u l-lo;istika kif ukoll individwi li ja[dmu f’dan il-qasam f’Malta. G[all-ewwel darba f’Malta, it-TransLog Awards se jirrikonoxxu l-e//ellenza fl-

industriji tat-trasport, illo;istika u l-katina talprovvista (supply chain), li huma kru/jali g[at-tkabbir ekonomiku ta’ Malta u li jipprovdu impjieg g[al aktar minn 25,000 persuna. Il-kategoriji tal-unuri huma ba]ati fuq kriterji u valuri internazzjonali li jirrikonoxxu s-su//ess fi 12-il qasam ewlieni tal-industrija. Dawk il-kumpaniji li joperaw

f’dawn is-setturi huma mistiedna jiktbu lil ops@ssmgroup.org. Il-parte/ipazzjoni f’din il-kompetizzjoni presti;ju]a hi bla [las. Is-sottomissjonijiet kollha g[andhom jaslu sal-{amis 28 ta’ Awwissu. I/-/erimonja tal-premjazzjoni se ssir fl-10 ta’ Ottubru waqt gala dinner. Aktar tag[rif fuq www.translogawards.com jew fuq 2123 1015.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Sport

Debba tar Re;ina Elizabetta po]ittiva g[ad doping Kenneth Vella

Estimate, debba ta’ [ames snin, propjeta` tar-Re;ina Elizabetta t-Tieni instabet po]ittiva wara test tad-doping li sarilha dan l-a[[ar. Estimate tibqa’ mfakkra g[as-su//ess li kellha s-sena li g[addiet bir-reb[ tal-Ascot Gold Cup. Skont rapport ippublikat mill-British Horseracing Authority fis-17 ta’ Lulju, din id-debba nstabet po]ittiva g[allmorfina. Barra Estimate, instabu po]ittivi erba’ ]wiemel o[ra. L-awtorita` kkonfermat ukoll li qed tinvestiga dawn il-[ames ka]ijiet. Estimate hi im[arr;a mit-trainer ewlieni Sir Michael Stoute li kkonferma li hu qed jikkollabora sew maddiri;enti tal-British Horseracing Authority, anki g[ax jemmen ukoll li ddebba setg[et [adet din is-sustanza kontra kull mistenni u minn ikel li ng[atat. Kien ikkonfermat ukoll li r-Re;ina Elizabetta tal-Ingilterra kienet informata b’din l-investigazzjoni u qed issegwiha mill-qrib. Su//ess ghal Taghrooda

Sprint qawwi fl-a[[ar metri wassal lil Taghrooda, misjuqa minn Paul Hanagan, biex tirba[ il-famu]a King George VI and Queen Elizabeth Diamond Stakes li saret fil-korsa ta’ Ascot. B’hekk Taghrooda irnexxilha ssir l-ewwel debba li tnaqqax isimha fuq dan it-trofew presti;ju] wara assenza ta’ aktar minn 30 sena. Sal-lum Taghrooda ;riet f’erba’ ti;rijiet u reb[et tlieta minnhom. Hi qasmet il-linja finali b’vanta;; ta’ tliet tulijiet quddiem il-kwotat Telescope filwaqt li Mukhadram temm it-tielet. Taghrooda da[let ukoll fl-istorja ta’ dan l-isport wara li saret it-tieni debba fl-istorja li rnexxilha tirba[ lOaks u l-King George fl-istess sena. Qabilha kienet biss Pawneese li rnexxilha tag[mel dan lura fl-1976. Fi tmiem it-ti;rija Hanagan ikkummenta li qatt ma stenna li Taghrooda kien se jkollha ]ew; su//essi daqstant importanti f’temp biss ta’ ftit ;img[at. Taghrooda hi propjeta` tax-Sheikh Hamdan Bin Rashid Al Maktoum ta’ Dubai u hi m[arr;a minn John Gosden li dan is-su//ess ipo;;ih b[ala wie[ed mill-aqwa trainers b[alissa. Jer;a’ jsir it-Tour Ewropew g[al ]wiemel Fran/i]i Dan l-a[[ar l-asso/jazzjoni Fran/i]a Le Trot re;g[et ikkonfermat l-organizzazzjoni tat-tour Ewropew jew numru ta’ ti;rijiet internazzjonali g[al ]wiemel Fran/i]i organizzati f’diversi pajji]i Ewropej. B’kollox se jsiru [ames ti;rijiet li se jingrew bejn il-31 ta’ Awwissu u l-24 ta’ Ottubru. Dawn se jkunu: l-Gran Prix De Victoria Park li tin;era fuq 2600 metru fil-korsa ta’ Wolvega fl-Olanda l-{add 31 ta’ Awwissu; il-Prix du President li ssir f’Avenches fl-I]vizzera fit-12 ta’ Settembru fuq 2350 metru; il-Gran Prix Des Baleares f’Palma de Mallorca fi Spanja fuq 2650 metru fit-28 ta’ Settembru; il-Gran Prix De Hambourg f’Hamburg fil-:ermanja fuq 2720

Estimate, propjeta` tar-Re;ina Elizabetta li dan l-a[[ar instabet po]ittiva g[al test tad-doping

metru u li tin;era fl-10 ta’ Ottubru; u lGran Prix De La Toussant f’Mons filBel;ju fuq 2300 metru. Din tal-a[[ar issir fl-24 ta’ Ottubru. Ta’ min wie[ed jinnota li l-a[[ar edizzjonijiet ta’ din il-kompetizzjoni ntreb[u minn Pirogue Jenilou (2007), Quido Du Goutier (2008), Malakite (2009), Paradis Cordiere (2010), Nimrod Borealis (2011), Punchy (2012) u Roxana De Barbray (2013). Il-kompetizzjoni tintreba[ minn dak i]-]iemel li jakkwista l-a[jar ri]ultati f’dawn il[ames ti;rijiet. L-asso/jazzjoni Fran/i]a tissussidja wkoll il-parte/ipazzjoni ta]-]wiemel Fran/i]i f’dawn itti;rijiet fid-diversi pajji]i. Charles Degiorgio fi Franza

Min[abba li b[alissa l-ista;un tatti;rijiet ta]-]wiemel f’pajjizna jinsab wieqaf is-sewwieq u trainer professjonali Malti Charles Degiorgio [alla g]iritna u feta[ /entru tat-ta[ri; f’Toulouse fi Franza. Hemmhekk beda j[arre; numru ta’ ]wiemel li huma propjeta` ta’ sidien Maltin. “Wara l-avventura li kelli ftit tas-snin ilu fl-I]vezja fejn anki akkwistajt illi/enzja ta’ trainer professjonali [assejt li issa kelli nittanta xortija f’pajji] ie[or, Franza. Kif wie[ed jistenna hawnhekk il-kompetizzjoni hi wa[da kbira i]da m’g[andix naqta’ qalbi. Nirringrazzja b[as-soltu lil dawk issidien Maltin li fdawli ]-]wiemel tag[hom fi Franza. Nittama li jkolli l-istess fortuna li

Is-sewwieq u trainer professjonali Malti Charles Degiorgio li dan l-a[[ar feta[ /entru tat-ta[ri; f’Toulouse fi Franza.

kelli fil-bidu tal-karriera tieg[i flI]vezja,” ikkummenta Charles Degiorgio. Din l-esperjenza ta’ Degiorgio fi Franza qed tiswieh sagrifi//ju u pi] finanzjarju mhux ha]in. Ta’ min wie[ed ifakkar li sa ftit tas-snin ilu, il-karriera

professjonali ta’ Charles Degiorgio barra minn xtutna kienet meg[juna b’assistenza finanzjarja tal-Kunsill Malti g[all-iSport u l-Awtorita` Maltija g[at-Turi]mu, assistenza li ma ;ietx im;edda matul l-a[[ar xhur minn dawn i]-]ew; awtoritajiet nazzjonali.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Sport

TENNIS

Young, Raonic u Gasquet fis-semi finali ta’ Washington

L-Amerikan Donald Young wasal sa l-ewwel semi finali ATP fil-karriera tieg[u meta fil-kwarti finali yas-Citi Open ta’ Washington g[eleb lis-seed numru 7 Kevin Anderson 3-6, 7-6, 6-2. Fis-semi finali issa Donald Young se jiltaqa’ mal-kanadi] Milos raonic li temm il-mixja po]ittiva u sorprendenti talAmerikan Steve Johnson meta reba[ f’]ew; sets 7-6, 6-2. Johnson [oloq sensazzjoni firrawnds pre/edenti meta g[eleb lil John Isner u Ivo Karlovic, i]da kontra Raonic ma seta jag[mel xejn fejn l-Amerikan lanqas kiseb break point wie[ed f’]ew; sets. Is-seed numru sitta Richard Gasquet ukoll wasal sas-semi finali meta g[eleb lill:appuni] kei Nishikori 6-1, 64, f’log[ba li kienet g[al kollox dominata mill-fran/i]. Richard gasquet g[ad irid ikun jaf min se jkun l-avversarju tieg[u fis-semi finali, dan g[aliex il-log[ba tal-kwarti finali bejn il-Kolombjan Santiago Giraldo u l-Kanadi] Vasek Pospisil kellha titwaqqaf

fit-tielet set min[abba li bdiet nie]la x-xita. il-log[ba mistennija titkompla llum bir-rebbie[ jirritorna fuq il-court ftit wara biex jilg[ab kontra gaqsuet. Giraldo kien reba[ l-ewwel set 7-6, u Pospisil wie;eb billi reba[ it-tieni set 6-4. Fil-kompetizzjoni tan-nisa Svetlana Kuznetsova g[addiet g[as-semi finali ming[ajr ma lag[bet wara li l-avversarja tag[ha Vania King iritrat min[abba w;ieg[ qawwi f’;enbejha. King [abbret li rtirat ukoll mit-tolurnament ta’ Montreal tal-;img[a d-die[la, i]da mistennija li tkun f’sikkitha g[all-Open tal-Istati Uniti li jibda fil-25 ta’ Awwissu. Issa fis-semif finali Kuznetsova se tilg[ab kontra Ekaterina Makarova li g[elbet lil Anastasia Pavlyuchenkova 7-6, 6-3. it-tieni semi finali se tkun bejn marina Erakovic ta’ New Zealand u l-:appuni]a Kurumi Nara. Erakovic fil-kwarti finali g[elbet lil Bojana Jovanovski 6-4, 6-4 filwaqt li Nara g[elbet lil Kristina Mladenovic 6-3, 6-1.

TENNIS

Serena Williams fis-SF ta’ Stanford

Serena Williams kompliet tirkupra l-aqwa forma tag[ha meta g[elbet lil Ana Ivanovic fi tliet sets biex g[addiet g[as-semi finali ta’ Stanford Bank of The West Classic. I]da fis-semi finali mhux se ssib lil o[tha Venus li kienet eliminata fil-kwarti finali meta tilfet kontra Andrea petkovic 6-1, 3-6, 7-5. Kontra Ana Ivanovic Serena Williams kellha tit[abat wara

Serena Williams

li tilfet l-ewwel set 2-6. Fittieni set Williams uriet is-solitu tennis b’sa[[tu fejn reb[et is-set 6-3, u fit-tielet set li kien l-iktar wie[ed bilan/jat, Serena Williams reb[itu 7-5. Is-semi finali l-o[ra se tkun bejn il-:ermani]a Angeliquye Kerber u l-Amerikana Varvara Lepchenko. Kerber g[elbet lil Garbine Muguruza ta’ Spanja 6-2, 6-1, filwaqt li Lepchenko g[elbet lill-Amerikana l-o[ra Sachia Vickery 6-1, 6-0.

Il-Kolombjan Santiago Giraldo

Il-{add, 3 ta’ Awwissuu, 2014

Sport

Doppjetta ta’ Ibrahimovic trebba[ unur ie[or lil PSG FUTBOL FRAN?I}

Paris Saint-Germain a//ertaw minn titlu ie[or meta f’Beijing fi/-?ina g[elbu lil Guingamp 2-0 b’doppjetta ta’ Zlatan Ibrahimovic biex a//ertaw mir-reb[ tas-Super Cup Fran/i]a. PSG, i/-champions ta’ Franza ma kellhomx diffikulta f’din il-log[ba ming[ajr storja fejn huma ddominaw millbidu sat-tmiem kontra r-rebbie[a tat-Tazza Fran/i]a. Zlatan Ibrahimovic ikkonferma l-potenzjal kollu tieg[u meta b’doppjetta fl-ewwel taqsima prattikament g[alaq il-log[ba. L-isba[ /ans g[al Guingamp li jid[lu mill-;did fil-log[ba wasal fit-32 minuta meta huma kellhom penalty i]da Mustapha Yatabare falla inkredibilment mill-11-il metru. Wara dan is-su//ess PSG issa jix[tu l-attenzjoni fuq iddifi]a tal-kampjonat meta jiddebuttaw fl-ista;un il-;did b’log[ba nhar il-:img[a kontra Stade de Reims. PSG [ar;u tajjeb u [adu biss disa’ minuti biex fet[u l-iskor meta Zlatan Ibrahimovic li kien ukoll il-captain fin-nuqqas ta’

Thiago Silva, ir/ieva ballun ming[and Javier Pastore u minn tarf il-kaxxa b’xutt biddawra ma ta l-ebda /ans lillgoalkeeper ta’ Guingamp Mamadou Samassa jsalva. G[al Guingamp beda ;ej kollox [a]in hekk kif ftit wara li sofrew il-gowl, kellhom jibdlu lill-midfielder Julien Cardy li we;;a’ u minflok da[al jilg[ab Rachid Alioui. Fl-20 minuta id-difensur ta’ Guingamp Lars Jakobsen deher jimbotta lil JeanChristophe Bahebeck bir-referee jordna l-penalty li minnu Ibrahimovic bil-kalma skorja biex g[amel l-iskor 2-0. PSG resqu vi/in it-tielet gowl ftit wara b’xutt sabi[ ta’ Bahebeck li kien salvat b’diffikulta minn Samassa. It-tim ta’ Guingamnp immexxi minn Jocelyn Gourvennec kellu /ans jid[ol fil-log[ba meta Marquinhos waqqaf irregolarment lil Claudio Beauvue, i]da mill11-il metru ix-xutt ta’ Yatabare kien salvat millgoalkeeper internazzjonali Taljan Sirigu. Fit-tieni taqsima l-log[ba

Zlatan Ibrahimovic bil-faxxa ta’ captain ikun kongratulat mill-plejers l-o[ra ta’ PSG

naqqset ferm mir-ritmu tag[ha u ftit kien hemm azzjonijiet ta’ skor. It-tim ta’ Laurent Blanc ikkontrolla tajjeb lillavversrji tieg[u biex ]amm ilvanta;; prezzju] sa tmiem illog[ba.

Juventus jakkwistaw lil Romulo

Juventus [abbru uffi/jalment li akkwistaw b’self g[al sena s-servizzi tal-midfielder ta’ Hellas Verona Romulo. Juventus [allsu madwar miljun ewro g[al sena u fi tmiem l-ista;un 2014-15 jistg[u jakkwistaw g[al kollox is-servizzi ta’ Romulo g[as-somma ta’ sitt miljun ewro li jkunu jistg[u j[allsu fuq medda ta’ tliet snin. Romulo kellu sta;un impressjonanti s-sena l-o[ra ma’ Hellas Verona fejn dan kien b’self mag[hom ukoll ming[and Fiorentina. I]da xxahar li g[adda Hellas Verona akkwistaw definitivament lil Romulo ming[and Fiorentina, u issa dawn silfuh lil Juventus. Fl-ista;un li g[adda Romulo lag[ab 33 log[ba fis-Serie A fejn skorja wkoll sitt gowls. Romulo kien ukoll imsejja[ fl-iskwadra provi]orja ta’ 30 plejers minn Cesare Prandelli qabel l-avventura di]astru]a tal-Azzurri fil-Bra]il.

Romulo

Dan hu r-raba’ akkwsit importanti mi/-champions Taljani Juventus li qed ifittxu r-raba’ titlu konsekuttiv tasSerie A. I]da Juventus, li din is-sena se jkunu mmexxija minn Massimiliano Allegri wara it-tluq [esrem ta’ Antonio Conte, jidher li se jag[mlu sforz biex jippruvaw jirb[u l-UEFA Champions League fejn Juventus ilhom 18-il sena ma jirb[u dan ittitlu presti;ju] meta flOlimpico ta’ Ruma it-tim immexxi minn Marcello Lippi kien g[eleb lill-Ajax Amsterdam wara l-g[oti talpenalties. Minbarra Romulo, Juventus akkwistaw s’issa lil Patrice Evra ming[and Manchester United, u lill-attakkanti Kingsley Coman ming[and Paris Saint-Germain u lil Alvaro Morata ming[and Real Madrid, b’dan ta’ l-a[[ar iwe;;a’ fl-ewwel sessjoni ta’ ta[ri; fejn mistenni li jirritorna [ames ;img[at o[ra.

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Sport

FUTBOL

Behrami jirringrazzja lil Napoli

Valon Behrami irringrazzja lil Napoli tas-sentejn li g[amel mag[hom. B’hekk issa jidher /ert li l-internazzjonali }vizzeru se j[alli lil Napoli biex jing[aqad ma’ Hamburg fil-:ermanja. Wara laqg[a bejn l-uffi/jali ta]-]ew; klabbs kien l-istess Behrami li minn fuq twitter irringrazzja lil Napoli tas-sentejn li g[amel mag[hom, fejn issa jonqos biss l-uffi/jalita’ tat-trasferiment tieg[u ma’ Hamburg. QPR – QPR g[elbu lil Shamrock Rovers 4-0 fl-ewwel log[ba ta’ [biberija mit-tour li qed jag[mlu fl-Irlanda. G[attim immexxi minn Harry Redknapp il-gowls waslu minn Junior Hoilett u Charlie Austin li t-tnejn skorjaw doppjetti. Loic Remy ma kienx inklu] fliskwadra minkejja li qed jivvja;;a fl-Irlanda mal-kumplament tal-iskwadra. QPR ikollom l-ewwel log[ba [mistax o[ra fil-premiership kontra Hull City. REAL MADRID - Il-kow/ ta/-champions tal-ewropa Carlo Ancelotti xejjen g[al kollox a[barijiet li kienu qed jg[idu li Angel Di Maria u Diego Lopez se j[allu lil Real Madrid. Angel Di Maria kien qed jissemma li jista’ jing[aqad ma’ PSG jew Manchester United filwaqt li Diego Lopez jing[ad li attira linterss ta’ Monaco u Chelsea. Meta mistoqsi mill-;urnalisti Carlo Ancelotti qal li Di Maria g[adu g[all-vaganzi peress li kien impenjat fit-Tazza tadDinja u se jkun lura maliskwadra nhar it-Tlieta. Ancelotti ma riedx jikkumenta lanqas fuq il-goalkeeper ta’ Levante Keylor Navas li tant spikka ma’ Kosta Rika fitTazza tad-Dinja. Navas qed jissemma li jista’ jing[aqad ma’ Real Madrid. Ancelotti qal biss li fuq goalkeepers kellhom problemi bi]]ejjed fl-ista;un li g[adda u g[alhekk ma xtaqx jikkummenta dwar dan. ARSENAL – It-tim immexxi minn Arsene Wenger kellu bidu mpressjonanti flEmirates Cup li tintlag[ab f’Londra meta fl-ewwel log[ba g[elbu lil Benfica 5-1. Protagonista assolut g[allGunners kien Yaya Sanogo li skorja erba’ gowls, bil-gowl lie[or skorjat minn Joel Campbell. Il-gowl ta’ konsolazzjoni ta’ Benfica kien skorjat minn Gaitan fit 62 minuta meta Arsenal kienu di;a’ 5-0 minn fuq.

Sitta minn Spurs Valverde jirba[ f’San Sebastian kontra Celtic ?IKLI}MU

FUTBOL

Tottenham Hotspur kisbu reb[a kbira ta’ 6-1 kontra /champions tal-Iskozja Celtic, f’log[ba ta’ [biberija li ntlag[bet fil-Fillandja. It-tim immexxi minn Mauricio Pochettino ma kienx meg[lub fi tliet log[biet li lag[bu f’tour l-Istati Uniti u qatt ma dehru f’diffikulta kontra Celtic fl-istadium Olimpiku ta’ Helsinki. Tottenham bnew vanta;; ta’ ]ew; gowls fl-ewwel kwarta tal-log[ba grazzi g[al gowls skorjati minn Harry Kane u Roberto Soldado. Celtic da[lu fil-log[ba b’gowl ta’ Jamie Lindsay i]da qabel l-intervall Tottenham g[amluhom tlieta permezz ta’ Lewis Holtby. Fit-tieni taqsima Spurs naqqsu xi ftit mir-ritmu tag[hom i]da xorta kienu tajbin biex i]idu tliet gowls o[ra. Celtic kellhom g[add ta’ ]g[a]ag[ fl-iskwadra inizjali fejn il-kow/ Ronny Deila serra[ xi plejers regolari min[abba l-impenn diffi/li g[al Celtic kontra Legia Warsaw fit-tielet rawnd talUEFA Champions League, fejn l-isko//i]i iridu jdawwru r-ri]ultat diffi/li tal-ewwel leg, meta Legia reb[u 4-1 fil-Polonja nhar itTlieta.

Wara sitt minuti Tottenham fil-vanta;; meta Andros Townsend qassam lejn Kane li kkontrolla tajjeb u spara fir-rokna ta’ fuq taxxibka. Seba’ minuti wara kien Soldado li skorja wara azzjoni mill-aqwa ta’ Holtby. Soldado resaq qrib it-tielet gowl ftit wara biex ftit minuti qabel intemmet it-taqsima Celtic naqqsu l-iskor meta Lindsay b’daqqa ta’ ras g[eleb lil Friedel. I]da fissekondi li kien fadal Tottenham re;g[u bnew vanta;; doppju meta Coupe qassam lejn Holtby li skorja b’xutt pre/i]. Fit-tieni taqsima g[add ta’ sostitui mi]-]ew; na[at fejn wie[ed minn dawn Lamela g[amilhom erbg[a b’xutt imxellef li qarraq g[al kollox bi Craig Gordon. Seba’ minuti mit-tmiem freekick pin;ut ta’ Eriksen spi//a fixxibka biex ftit wara wasal ukoll is-sitt gowl meta Danny Rose twaqqa’ filkaxxa u mill-[dax-il metru Adebayor g[amilhom sitta. Id-disfatta ta’ Celtic kienet kompluta bit-tke//ija ta’ Efe Ambrose li dabbar it-tieni karta [amra f’erbat ijiem wara li kien tke//a wkoll filkapitali Pollakka kontra Legia fi/-Champions League.

Alejandro Valverde patta g[ad-di]appunt li ma telax fuq il-podium fi tmiem itTour de France meta l-biera[ reba[ wa[da mill-klassi/i talkalendarju ta/-/ikli]mu internazzjonali dik ta’ San Sebastian. Valverde xejjen attakk fl-a[[ar tliet kilometri ta’ Joaquim Rodriguez biex temm it-tellieqa twila 219-il kilometru f’[in ta’ [ames sig[at u 31 minuta. Fit-tieni post spi//a Bauke Mollema segwit minn Rodriguez. Valverde qal li kien konvint

li se jirba[ din it-tellieqa fejn qal li l-iktar mument diffi/li kien l-attakk ta’ Rodriguez fla[[ar tliet kilometri. G[al Valverde li spi//a fir-raba’ post fit-Tour de France, dan kien it-tieni su//ess f’San Sebastian wara li kien reba[ din il-klassika sitt snin ilu. Valverde kien spi//a fit-tieni post is-sena l-o[ra. Philippe Gilbert u Peter Sagan, tnejn mill-ikbar favoriti g[as-su//ess finali f’din it-tellieqa kellhom jirtiraw f’nofs it-tellieqa.

Valverde jg[olli idejh wara s-su//ess miksub f’San Sebastian

Il-{add, 3 ta’ Awwissu, 2014

Sport

Usain Bolt jiddebutta fi Glasgow LOG{OB TAL-COMMONWEALTH

Wara ;ranet ta’ polemika bejn Usain Bolt u l-belt ta’ Glasgow fejn qed isiru lLog[ob tal-Commonwealth, fla[[ar wasal id-debutt ta’ Usain Bolt li mexxa lit-tim :amajkan lejn ir-reb[a fil-heat tal4x100m, fejn il-:amajkani mistennija li jirb[u l-midalja taddeheb. Folla ta’ madwar 40 elf spettatur tat appo;; kbir lil Usain Bolt, fejn kemm l-atleta numru wie[ed fid-dinja kif ukoll ilpubbliku tal-belt ta’ Glasgow dehru li nsew id-differenzi li seta’ kien hemm bejnithom. Il-wirja ta’ Bolt kienet brillanti hekk kif [a l-baton ming[and l-atleta Nickel Ashmeade u temm f’[in ta’ 38.99 sekondi. Fi tmiem it-tellieqa Usain Bolt qal li l-pubbliku kien fantastiku u kien b[al dak ta’ Londra fl-olimpjadi ta’ sentejn ilu. Il-polemkia bdiet meta tlett ijiem qabel fil-;urnal The Times ta’ Londra deher artiklu fejn intqal li Bolt mhux qed jie[u gost fi Glasgow u li dan kellu kliem ta’ tmaqdir lejn din il-belt Sko//i]a. G[alkemm Bolt ammetta li tkellem mal-;urnalista ta’ The Times, huwa /a[ad kategorikament li hu qal xi kliem kontra lBelt ta’ Glasgow. F’iktar a[barijiet mil-Log[ob tal-Commonwealth, ilweightlifter Chika Amalaha li g[ad g[andfha 16-il sena,

Usain Bolt jibda l-;irja tieg[u wara li [a l-baton ming[and Nickel Ashmeade

itte[ditilha l-midalja tad-deheb wara li nstabet po]ittiva g[addoping. Amalaha il-;img[a reb[et ikl-midalja tad-deheb filkategorija ta’ ta[t it-53 kg, biex saret l-i]g[ar atleta li qatt reb[et titlu tal-weightlifting. Issa l-midalja tad-deheb interb[et minn Dika Toua ta’ Papua New Guinea. Intant fi Glasgow qed ikompli jikber it-t[assib dwar il-marda tal-ebola. Issa hemm il-possi-

bilita’ li bosta atleti minn pajji]i b[al Sierra leone, il-Liberja u Guinea, jibqg[u fl-iskozja biex ma jmorrux lura pajji]hom fejn jidher li l-pjaga tal-marda qieg[da dejjem tikber. {afna mill-atleti li [adu sehem fil-log[ob talCommonwealth g[andhom vi]a li tiskadi f’Settembru, u dawn mistennija li jag[mlu u]a minn din il-vi]a biex jibqg[u l-Iskozja g[all-itwal ]mien possibli.

L-atleti Maltin fis-sitt post L-a[[ar Maltin fl-azzjoni waqt il-Log[ob talCommonwealth fi Glasgow lIskozja, kienu t-tfajliet Maltin fir-relay 4x100m tal-atletika. It-tim Malti mag[mul minn Rebecca Camilleri, Diane Borg, Rebecca Sare’, u Rachel Fitz [adu sehem fl-ewwel heat ta’ din il-kompetizzjoni. B’[in ta’ 46.75 sekondi l-Maltin spi//aw fis-sitt post i]da ma g[addewx g[all-finali. B’hekk intemmet l-avventura tal-Maltin fi Glasgow fejn ir-ri]ultati kienu sodisfa/enti

g[all-atleti Maltin, fejn g[al tliet darbiet konna vi/in li nirb[u midalja tal-bron]. Dan kien fl-isparar fil-kompetizzjoni double trap, fejn i]]ag[]ug[ Nathan Lee Xuereb tilef il-log[ba g[al bron] wara prestazzjoni mill-aqwa. }ew; lottaturi David Galea u Adam Vella ukoll g[addew g[all-fa]i tal-midalja tal-bron] wara li reb[u l-log[biet tag[hom fir-repercharge, i]da kemm Galea kif ukoll Vella naqqsu milli jirb[u l-midalja tal-bron].

Uffi/jali tal-Log[ob talCommonwea;th qalu li //iklist minn Sierra leone li naqas milli jkun pre]enti g[al tellieqa li kellu jie[u sehem fiha, issa nstab, jew a[jar ic-chef de mission ta’ Sierra Leone ikkonferma li jaf fejn qieg[ed dan i//iklist. Uffi/jali tal-Log[ob qalu li l-:img[a filg[axija li l-istess chef de mission ta’ Sierra leone kien ferm im[asseb wara li /-/iklista Mohamed Tholley ma tfa//ax g[allkompetizzjoni li kellu jie[u sehem fiha. Tholley suppost li kellu jie[u sehem ukoll fittellieqa fit-triq li se ssir illum fl-a[[ar jum tal-Log[ob. Il-kelliem tal-Log[ob talCommonwealth Jackie Brocke-Doyle ikkonfermat li

chef de mission ta’ Sierra Leona assigura li hu issa jaf fejn jinsab dan i/-/iklista. Ilkelliema tal-Log[ob talCommonwealth ikkonfermat ukoll li ]ew; atleti ta’ Sierra Leone sarulom testijiet taddemm min[abba l-possibilita’ li kellhom il-virus talEbola. I]da dawn ir-ri]ultati b’xorti tajba taw indikazzjonijiet negattivi. Wie[ed mill-atleti ta’ Sierra Leona li sarulu t-testijiet kien i//iklista Moses Sesay filwaqt li ma ng[atatx informazzjoni dwar l-atleta l-ie[or. B[alissa fi Sierra leone, Liberja, u Guinea tfa//at ilmarda qerrieda tal-Ebola fejn s’issa di;a kienu rappurtati elf u tliet mitt ka] u millbiodu tas-sena din il-marda di;a’ [alliet 700 vittma.

Jinstab l-atleta minn Sierre Leone