Il-Mument 24 ta' Awwissu 2014

www.maltarightnow.com

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Ni]velaw il-pjan tal-Gvern g[all-[addiema tal-Enemalta

Nru 2229 €1

…dubji dwar il-kriterji li se jintu]aw fl-g[a]la, ebda garanzija dwar f’liema taqsima se ja[dmu u fuq il-[las tal-allowances waqt li l-Gvern lest jimponi fejn il-[addiema g[andhom ja[dmu Minn g[ada l-[addiema kollha talKorporazzjoni Enemalta se jkunu trasferiti fil-kumpanija l-;dida Engineering Resources Limited li lGvern Laburista kien indika li se jwaqqaf wara li 30 fil-mija tal-Korporazzjoni nxtrat mill-kumpanija statali ?ini]a Shangai Electric.

Dan it-trasferiment mistenni jid[ol fis-se[[ permezz ta’ Avvi] Legali mill-Gvern g[ada stess, u li l[addiema tal-Enemalta kienu mg[arrfa dwar dan fl-a[[ar jiem.

Sorsi li tkellmu ma’ il-mument qalu fl-ewwel ;img[a ta’ Settembru

mistenni jibda wkoll il-pro/ess fejn il-[addiema se jissej[u biex jag[tu l-preferenza tag[hom dwar fejn jixtiequ ja[dmu ji;ifieri fittaqsimimiet jew kumpaniji o[ra li se jkunu ta[t il-kappa tal-kumpanija Engineering Resources Limited li minn g[ada se tie[u post ilKorporazzjoni Enemalta.

Madanakollu, l-[addiema m’g[andhom l-ebda garanzija li l-preferenza tag[hom se tkun a//ettata mill-management il-;did li issa involvi ssehem qawwi ta/-?ini]i.

L-istess sorsi li tkellmu ma’

il-mument qalu li jidher ukoll li di;à ttie[det de/i]joni li l-Gvern lest li jekk jinqala’ l-b]onn jimponi fuq il[addiema l-g[a]la tal-post ta’ xog[ol tag[hom li jrid il-Gvern stess, u dan f’ka]i li jkun hemm [addiema talEnemalta li ma ja//ettawx l-impjieg li jkun qed ji;i offrut lilhom.

It-taqsimiet jew kumpaniji li l[addiema se jintalbu biex jag[]lu lpreferenza tag[hom huma madwar sitta: il-kumpanija Petromal Limited li se titmexxa mill-Gvern Malti, mal-Enemalta p.l.c fejn il-Gvern Malti se jkollu 70 fil-mija tal-ishma,

Kodi/i g[all--pazjenti Libjani biex jin]ammu mistura

Ara Arapa;na pa;na33

Il-Gvern Malti qieg[ed jag[ti kodi/i personalizzat lil kull Libjan li qieg[ed jin;ieb Malta g[all-kura biex ikun assigurat li l-identità ta’ kull pazjent tibqa’ mo[bija. Professjonisti huma urtati b’din il-prattika li qed tintu]a mill-Gvern Malti.

(Ritratt minn filmat ta’ Ray Attard#mediatoday)

g[al pa;na 3

f’Delimara 3 fejn hemm l-impjant talBWSC li 90 fil-mija huwa kontrollat mi/-?ini]i wara li ntla[aq ftehim malGvern Laburista u baqa’ mistur, malkumpanija Electrogas li kollha kemm hi se tkun immexxija mill-privat, malkumpanija l-;dida li se tie[u [sieb ilmanifattura ta’ panelli fotovoltaj/i fejn il-Gvern Malti se kollu biss 30 fil-mija biss tal-ishma u ma’ taqsima jew kumpanija o[ra li se tkunresponsabbli mill-manutenzjoni u servizzi fejn ilGvern Malti se jkollu 70 fil-mija. g[al pa;na 3

L-MUT titlob investigazzjoni Il-Union tal-G[alliema (MUT) qed titlob lill-Ministeru talEdukazzjoni [alli jag[mel investigazzjoni ur;enti dwar i//irkostanzi li wasslu biex irri]ultati tal-interviews ta’ g[alliema librara li kienu ippubblikati, jkunu emendati darbtejn.

Jidher li r-ri]ultat tal-e]ami orali g[al g[alliema librara fidDipartiment tal-Edukazzjoni li kien [are; xahar ilu, kien emendat fit-12 ta’ Awwissu li g[adda u kien ippubblikat mill-;did darbtejn. g[al pa;na 4

2

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

Spi]eriji li se jift[u llum Il-Belt Valletta: Chemimart 20#21, Triq ir-Repubblika; Il{amrun: Darwin Pharmacy, 152, Triq il-Kbira San :u]epp; Santa Venera: Fatima Pharmacy, Triq i]-}onqor; Birkirkara: St. Paul’s Pharmacy, Triq Brared; LImsida: Brown’s Pharmacy, Shop 10, Triq il-Marina; San :iljan: St. Julian’s Pharmacy, 24, Triq :. Borg Olivier; TasSliema: Norman’s Pharmacy, 133, High Street; {al Balzan: Balzan Pharmacy,70, Triq San Fran;isk; Il-Mosta: Rotunda Pharmacy, 7, Triq il-Kungress Ewkaristiku; Il-Mellie[a: Brown’s Village Pharmacy, Main Street; Santa Lu/ija: Sta. Lucia Pharmacy, 1, Misra[ Dorell; L-Isla: San Filippu Pharmacy, 155, Triq il-Vitorja; IlFgura: Cilia’s Pharmacy, 303, Triq {a]-}abbar; Bir]ebbu;a: Martin’s Pharmacy, 182, Triq Bir]ebbu;a; I]-}urrieq: Salus Pharmacy, 21, Misra[ irRepubblika; Is-Si;;iewi: Menelo Pharmacy, Triq it-Tabib Nikol Zammit; Il-Belt Victoria: Ta/?awla Pharmacy, Triq 7 ta’ :unju; Ix-Xag[ra: Xag[ra Pharmacy, 55, Triq il-Knisja.

It-Temp> Il-bi//a l-kbira xemxi. Il-Vi]ibbiltà> Tajba. Ir-Ri[> {afif g[al moderat mill-Majjistral. Il-Ba[ar> {afif li jsir moderat. L-imbatt> Ftit li xejn li jsir baxx mill-Punent Majjistru.

Temperatura tal-Ba[ar> 26º.

Il-[amest ijiem li ;ejjin

IL-{ADD L-og[la 34˚C L-inqas 24˚C

IT-TNEJN L-og[la 31˚C L-inqas 23˚C

IT-TLIETA L-og[la 31˚C L-inqas 21˚C

L-ERBG{A L-og[la 31˚C L-inqas 21˚C

IL-{AMIS L-og[la 33˚C L-inqas 21˚C

UV

UV

UV

UV

UV

10

9

8

9

9

{inijiet tal-vapur t’G[awdex mit-23 ta’ :unju 2014 sat-28 ta’ Settembru 2014

Tluq mill-Im;arr, G[awdex: 00.45, 02.00,

03.30, 05.00, 06.00, 06.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 9.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 19.30, 20.15, 21.00, 21.45, 23.00.

Tluq mi/-?irkewwa, Malta: 01.20, 2.30, 4.00, 05.45, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 09.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 19.30, 20.15, 21.00, 21.45, 22.20, 23.45.

Lottu 22 – 9 – 4 – 2 – 55 # 23 – 27 – 80

Super 5 29 – 45 – 36 – 19 – 2

Numri importanti Servizz ta’ Emer;enza> 112 Sptar ta’ Malta> 25450000 — Sptar ta’ G[awdex> 21561600 Servizz ta’ direttorju> 1182 — GO> 1187 — Vodafone> 1189

23

I l-Higher Secondary tat opportunità lil kull student u studenta jkomplu jistudjaw wara s-sittax u jtejbu l-kwalifiki tag[hom... l-estensjoni tal-Higher Secondary fin-Naxxar inawgurata fl-2006

Edukazzjoni wara s-sittax g[all-istudenti kwa]i kollha

Wara l-Indipendenza da[al il-kun/ett tas-Sixth Form biex tkun il-pont bejn l-iskola sekondarja u l-Università. I]-]ieda qawwija ta’ studenti fl-Università wara l-1987, imbag[ad, fissret ukoll ]ieda kbira fl-istudenti fis-Sixth Form.

Kibret [afna l-g[a]la tas-su;;etti fis-Sixth Form biex twassal g[all-oqsma ;odda tax-xog[ol u g[all-g[a]la usa’ ta’ korsijiet fl-Università.

Fl-1995, is-Sixth Form saret parti mill-Università b[ala l-University Junior College fejn l-istudenti bdew igawdu wkoll l-istipendju.

Da[let ukoll is-sistema tal-e]amijiet tal-matrikola b’su;;etti fil-livell avanzat u intermedju biex l-istudenti jkollhom edukazzjoni aktar wiesg[a li tippreparahom a[jar g[all-istudju fil-livell terzjarju fuq

mudelli internazzjonali.

I]-]ieda kontinwa fl-istudenti f’dan il-livell wasslet ukoll g[at-tkabbir tal-Junior College.

Id-dritt ;did li ng[ata lil min ried jifta[ skejjel fisser ukoll il-bidu ta’ numru ta’ Sixth Forms privati li ]diedu ma’ dawk e]istenti tal-Knisja li komplew jikbru.

Biex kull student ikollu kull opportunità jistudja fil-livell ta’ wara s-sittax, twaqqfet ukoll il-Higher Secondary fin-Naxxar li tkabbret fl-2006.

L-istudenti tal-Higher u tas-Sixth Forms tal-Knisja u privati bdew ukoll igawdu l-istipendju.

Dawn l-i]viluppi kollha wasslu biex se[[et qab]a kbira fil-persenta;; ta’ studenti li jkomplu jistudjaw wara s-sittax li minn ftit fis-snin tmenin ]diedu g[al 83 fil-mija.

“Bit-tbatija qed tinbena l-Knisja”

– L-Ar/isqof Pawlu Cremona

L-Ar/isqof Pawlu Cremona rrefera g[al dak li fisser tbatija li g[addej minnha g[attis[i[ tal-Knisja f’Malta meta nhar il-:img[a filg[axija kien qed imexxi velja ta’ talb g[allpa/i u g[all-Insara persegwitati.

“Nirringrazzja ’l Alla li f’pajji]na hawn [afna Nsara li qeg[din ibatu fil-Knisja u g[allKnisja. In[e;;i;kom intom ilkoll li qed tbatu mieg[i g[at-tis[i[ tal-Knisja f’pajji]na biex ma taqtg[ux qalbkom u b[all-Insara [utna li bit-tbatija tag[hom qed jag[tu kollox, in]ommu s[i[ sal-a[[ar.” L-Ar/isqof appella g[all-kura;;, u ]ied li “bit-tbatija tag[na qed tinbena u tissa[[a[ il-Knisja tag[na!”

Fl-a[[ar jiem saru diversi kummenti dwar it-tmexxija pre]enti tal-Knisja inklu] minn u[ud fi [dan il-Knisja. Fr Renè Camilleri semma li dokument dwar il-bidliet me[tie;a fil-Knisja baqg[et ma ttie[det ebda azzjoni

fuqu. Fr Joe Borg staqsa jekk hemmx bi]]ejjed rieda u kura;; mill-Knisja biex issir il-bidla me[tie;a. Hu qajjem dubji dwar ittmexxija tal-Ar/isqof, marbuta ma’ t[assib dwar il-kundizzjoni ta’ sa[[tu. Fr Joe Inguanez stqarr “it-tmexxija tal-Knisja ma tistax tibqa’ t[allina nistennew” u [e;;e; biex jittie[du d-de/i]jonijiet li g[andhom jittie[du.

Il-Professur Joe Friggieri qal li jekk ilmexxej tal-Knisja f’Malta ma jistax imexxi, g[allinqas g[alissa, it-tmexxija g[andha tg[addi g[and dak li hu t-tieni fil-linja talkmand. Il-Professur Oliver Friggieri qal li lKnisja ma tistax tibba]a fuq fidi g[amja biss imma g[andha tifta[ lilha nnifisha g[addiskussjoni. L-Avukat Arthur Galea Salamone [e;;e; lill-Knisja biex tifta[ lilha nnifisha g[ar-realtajiet dejjem jinbidlu ming[ajr ma titlef l-ispirtu tal-Evan;elju.

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

Pazjenti Libjani b’kuntatti f’Malta

Pazjenti Libjani li qeg[din jin;iebu Malta qed ikollhom id-dettalji personali tag[hom kollha mistura, bl-awtoritajiet Maltin b’direzzjoni minn Kastilja qeg[din jag[tu kodi/i lil dawn il-pazjenti b[ala l-uniku mezz ta’ identifikazzjoni. il-mument g[andu tag[rif li l-kodi/i li qeg[din jintu]aw huma per e]empju Mr. X Twenty One; u dawn il-kodi/i jing[ataw immedjatament mill-awtoritajiet kon/ernati hekk kif il-pazjenti Libjani jaslu fl-ajruport internazzjonali ta’ Malta.

Il-pazjenti Libjani g[andhom ordni biex ma jitkellmu ma’ [add waqt li jkunu qeg[din jin]ammu fl-Isptar Mater Dei. B’hekk huma wkoll jkunu

qeg[din jassiguraw li l-identità tag[hom tibqa’ mistura – kemm f’dawk li huma dettalji personali kif ukoll biex ma jinkixfux minn liema bliet ;ejjin u g[al-liema fazzjoni jappartjenu. Madankollu sorsi li tkellmu ma’ il-mument ]velaw li [afna minn dawn il-Libjani li qed jitwasslu Malta ;ejjin mill-in[awi tal-kapitali Libjana, Tripli.

Nifhmu wkoll li w[ud minn dawn il-pazjenti Libjani li qed jin;iebu Malta g[andhom kuntatti b’sa[[ithom f’pajji]na. il-mument g[andu informazzjoni li w[ud minnhom kienu di;à Malta waqt li o[rajn kif jaslu Malta sa[ansitra j/emplu lil xi [bieb jew kuntatt

tag[hom f’pajji]na.

Dawn il-kuntatti li g[andhom ilpazjenti Libjani tant huma b’sa[[ithom u mifruxa sew, li meta jiffirmaw biex jitilqu mill-Isptar Mater Dei jew ma j[allux tabib jinvisthom, dawn jin;abru mill-isptar permezz ta’ karozzi lussu]i.

Din il-gazzetta g[andha informazzjoni li filwaqt li fid-Dipartiment talEmer;enza m’g[adhiex il-prattika li ma’ kull pazjent Libjan jkun hemm pulizija armat u b’mg[ammar b’;akketta bullet proof, nifhmu li lg[assa issa tinsab aktar fl-entraturi li jwasslu g[at-Taqsima tal-Kura Intensiva tal-Isptar Mater Dei. Lg[assa hija fdata lis-Servizz tas-

3

Sigurtà, b’membri tas-servizz sigriet Malti ;ew ordnati biex jilbsu [wejje; apposta biex ma jag[tux fl-g[ajn li huma g[assa ma’ dawn il-pazjenti Libjani.

U[ud minn dawk li qed jissejj[u ‘pazjenti’ ma jkollhom xejn gravi, u jittie[du l-Isptar St. James minflok fl-Isptar Mater dei. L-a[[ar pazjenti n;iebu fil-lejl ta’ bejn il-:img[a u lbiera[ u ttie[du dritt b’ambulanza lejn l-Isptar St. James. Il-pazjenti Libjani li qed jitwasslu Malta mil-Libja mhux kollha huma klassifikati li jkollhom b]onn kura intensiva. Hemm minnhom li ma jkollhomx feriti li jkunu ;arrbu ri/entament.

T[assib u in/ertezza g[all-[addiema tal-Enemalta

minn pa;na 1

il-mument g[andu wkoll informazzjoni, li l-[addiema g[ad g[andhom in/ertezza dwar il-kriterji se jintu]aw fil-pro/ess tal-g[a]la. Tant hu hekk li l-Gvern kif ukoll il-Korporazzjoni Enemalta g[adhom ma la[qu ebda ftehim mal-unions li jirrappre]entaw lill[addiema. Dan qieg[ed iqajjem dubji fost il-[addiema, b’u[ud qeg[din jib]g[u li jistg[u ji;u diskriminati u o[rajn a;evolati.

L-in/ertezza dwar il-;ejjieni talimpjieg tal-[addiema tal-Enemalta qed tkompli ti]died hekk kif it-tmexxija l;dida bl-involviment ta/-?ini]i, ma tat ebda garanzija fuq il-[las talallowances. Sorsi li tkellmu ma’ ilmument qalu li numru ta’ [addiema tal-Enemalta se jispi//aw jitilfu l-[las addizzjonali marbut max-xift, li kien jing[ata mas-salarju. G[alkemm dan ivarja, f’sena jitla’ mal-2,600 ewro.

Aktar kmieni din is-sena, din ilgazzetta kienet ]velat li /-?ini]i li jirrapre]entaw il-kumpanija statali ?ini]a

Il-weg[di ta’ qabel l-elezzjoni g[all-[addiema tal-Enemalta se jkomplu josfru b’dak li qieg[ed ja[mi l-Gvern Laburista

li xtrat 33% tal-ishma talKorporazzjoni Enemalta kienu lmentaw mal-Gvern Laburista dwar pagi g[oljin li qed igawdu minnhom il-

[addiema tal-Enemalta u li riedu jda[[lu kundizzjonijiet ;odda g[all[addiema b’kuntratti ;odda.

Sorsi li tkellmu ma’ din il-gazzetta

kkonfermaw li sa minn l-a[[ar xhur rappre]entanti ?ini]i kien qed ikollhom pre]enza regolari fis-sessjoni talFinanzi tal-Korporazzjoni Enemalta.

4

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

‘It-tnaqqis fil-produzzjoni industrijali hu preokkupanti’ – L-ekonomista veteran Karm Farrugia

Dione Borg

dione.borg@media.link.com.mt

L-ekonomista Karm Farrugia fisser it-tnaqqis ta’ erba’ fil-mija fil-produzzjoni industrijali “inkwetanti”.

F’intervista ma’ il-mument, Farrugia qal li l-Eurostat qieg[ed jikkonferma li l-ekonomija Maltija hija meqjusa b[ala ]viluppata. Hu tkellem dwar dan irrapport u qal li l-fatt li Malta kellha tnaqqis fil-proporzjon tal-produzzjoni industrijali li jinkludu l-fabbriki g[al servizzi hu normali g[aliex juri l-mod kif il-pajji] qed ji]viluppa. “Aktar malpajji] ji]viluppa, aktar ikun hemm infiq f’setturi b[all-kura tas-sa[[a u servizzi o[ra.”

I]da l-ekonomista Farrugia qal hu nkwetanti li l-produzzjoni mhux biss naqset mill-proporzjon tag[ha i]da naqset ukoll b’erba’ fil-mija f’sena; li hu kbir g[aliex dan ifisser li kienet lindustrija stess li rre;istrat tnaqqis.

Dan meta l-pajji] ma jinsabx f’ri/essjoni, sostna l-ekonomista veteran, li kompla billi rrefera g[all-Gre/ja.

Dwar il-Gre/ja, l-ekonomista Farrugia qal li min[abba r-ri/essjoni kul[add kien qed jistenna tnaqqis filproduzzjoni. I]da Malta ma ntlaqtitx mir-ri/essjoni anzi l-pajji] irnexxielu jg[addiha tajjeb [afna, sostna l-ekonomista Farrugia. Huwa wera li hu ta’ preokupazzjoni li Malta qed tnaqqas mill-produttività, mill-kompetittivita u mill-effi/jenza. Farrugia sostna li jekk hemm lok g[all-kompetittività dan hu propju fis-settur industrijali.

L-ekonomista Karm Farrugia sostna

L-EKONOMISTA KARM FARRUGIA> •

• • • •

Hu inkwetanti li l-produzzjoni mhux biss naqset mill-proporzjon tag[ha i]da naqset ukoll b’erba’ fil-mija F’sena; li hu proporzjon kbir g[aliex dan ifisser li kienet l-industrija stess irre;istrat tnaqqis.

Hu ta’ preokupazzjoni li Malta qed tnaqqas mill-produttività, mill-kompetittivita u mill-effi/jenza.

L-attitudni hi li l-pajji] jinsab tajjeb u ma jkun ;ara xejn jekk l-andament ekonomiku ma jkomplix miexi bl-istess ritmu.

Lest nikkritika lill-Gvern jekk ma j[allix il-flus mill-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza u jintegrahom fil-ba;it.

G[a/-/okon tal-pajji], Malta m’g[andiex ikollha rata ta’ qg[ad ta’ sitta fil-mija.

li l-i]balji li jistg[u jsiru fis-setturi talproduzzjoni u tas-servizzi jkollhom konswegenzi negattiv fit-tul. Hu kompla li t-tnaqqis ta’ 4 fil-mija jippreokkupah g[aliex kellu l-impressjoni li l-industriji li joperaw minn Malta huma tant kompetittivi b[alma se[[ f’pajji]i barranin. Dan it-tnaqqis, sostna l-ekonomista Farrugia jirrifletti sens ta’ nuqqas ta’ produttività fuq lekonomija kollha u [ar;et biss bil-pro-

duzzjoni industrijali.

Mistoqsi x’inhuma r-ra;unijiet wara dan it-tnaqqis, hu qal li fil-pajji] da[al /ertu ambjent li fih l-attitudni hi li lpajji] jinsab tajjeb u ma jkun ;ara xejn jekk l-andament ekonomiku ma jkomplix miexi bl-istess ritmu. “Din hi attitudni ]baljata g[aliex fid-dinja tasservizzi jrid ikun hemm attenzjoni kontinwa min[abba l-kompetizzjoni kbira li te]isti.”

Ikun inkwetanti, wissa Karm Farrugia, jekk is-sena d-die[la dan ittnaqqis ta’ erba’ fil-mija jer;a’ jirrepeti. Hu ]ied li l-pajji] g[andu jing[ata spinta fir-relazzjonijiet pubbli/i internazzjonali.

Karm Farrugia wera qbil mal-proposti tal-Kamra tal-Kummer/ biex lindustirja tal-manifattura ma tibqax sejra lura. B[ala e]empju, semma ssettur tal-kostruzzjoni u qal li hu baxx g[all-pajji] meta l-livell ta’ produzzjoni hu ta’ 1.5 fil-mija filwaqt li lpajji] fadallu [afna infrastruttura x’iwettaq. “Dan is-settur g[andu jla[[aq bejn tlieta u erba’ fil-mija tal-Prodott Nazzjonali Gross.

Dwar il-kontribut tal-industrija tatturi]mu, l-ekonomista Farrugia ma qabilx ma/-/ifra ta’ 30 fil-mija u argumenta li dan is-settur jikkontribwixxi bejn l-20 u t-22 fil-mija.

L-ekonomista Farrugia qal li tul issnin il-pajji] irnexxielu jo[loq l-istrutturi me[tie;a biex jilqa’ l-investiment barrani. Dan spe/jalment bl-i]vilupp li qed isir bl-ener;ija, argumenta Karm Farrugia, li semma wkoll l-iskema ta’ bejg[ ta/-/ittadinanza u l-possibbiltà li din l-iskema tinjetta madwar €200 miljun fl-ekonomija.

Karm Farrugia sostna li lest jikkritika lill-Gvern jekk dan ma j[allix il-flus li se jid[lu mill-iskema tal-bejg[ ta/-/ittadinanza u jintegrahom fil- a;it.

Dwar ix-xog[ol u l-qg[ad, l-ekonomista Farrugia sostna li g[a/-/okon tal-pajji], Malta m’g[andiex ikollha rata ta’ qg[ad ta’ sitta fil-mija i]da g[andu jkollha biss madwar wie[ed fil-mija.

Emendati ri]ultati wara li kienu pubbli/i minn pa;na 1

Dan wassal biex xi w[ud li g[amlu l-interview ng[ataw aktar punti mirri]ultat ori;inali u tpo;;ew f’po]izzjoni a[jar bil-konsegwenza li kien hemm o[rajn li tilfu postijiet filklassifikazzjoni min[abba l-emendi li saru.

L-MUT kitbet ukoll lis-Segretarju Permanenti fil-Ministeru talEdukazzjoni u x-Xog[ol f’isem ilmembri tag[ha li applikaw g[al

po]izzjoni interna ta’ g[alliema librara.

Wara li saru l-interviews, dawn ilmembri tal-MUT ilmentaw mal-union li r-ri]ultat finali kien emendat darbtejn wara li kien ippubblikat.

L-MUT talbet lill-Ministeru talEdukazzjoni biex jag[ti spjegazzjoni dwar x’ wassal biex ir-ri]ultat kien emendat darbtejn, [alli b’hekk l-ispjegazzjoni tkun ikkomunikata lillmembri tag[ha milquta mid-de/i]joni.

Sadattant fit we;iba g[at-talba tal-

MUT, id-Direttur :enerali tadDirettorat g[as-Servizzi Edukattivi qal li min[abba n-numru ta’ applikanti li r/ieva g[al din is-sej[a interna, il-Bord tal-G[a]la [ass il-[tie;a li j]id ilkrtiterji tal-g[a]la billi jirdoppja lmarki ta’ kull taqsima. Dan, skont idDirettur :enerali, biex ikun evitat li jkun hemm min i;ib l-istess ammont ta’ marki skont il-pro/eduri stabbiliti.

Id-Direttur :enerali qal li min[abba ]ball klerikali, il-kolonna ta’ wa[da mill-kategoriji imsej[a Relevant

Experience, baqg[et bil-marki ori;inali minflok kienu irduppjati. G[alhekk meta l-Bord tal-G[a]la u d-Direttorat g[as-Servizzi Edukattivi indunaw b’dan, saru l-emendi biex jirriflettu lmarki korretti allokati g[al din il-katergorija li wasslet g[al bdil fl-ordni talmertu fil-lista tar-ri]ultat.

Id-Direttur :enerali insista li din kienet l-unika emenda li saret firri]ultat tal-G[alliema Librara u li ma kellhiex effett fuq l-allokazzjoni ta’ g[alliema librara fl-iskejjel.

5

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

Kumment insensittiv u kumpens li ma jkoprix il-konsum ta’ ;img[a u nofs il-mument [a diversi reazzjonijiet dwar id-dikjarazzjoni li g[amel dil-;img[a l-Ministru Konrad Mizzi li €25 tfisser aktar minn ;img[a u nofs konsum g[al familji Maltin.

Insensittività Gejtu Vella, Konsulent Tredjunjonistiku qal li l-kumment li g[amel Konrad Mizzi, il-Ministru g[all-Ener;ija dwar il-kumpens talGvern lill-familji li g[amlu aktar minn 12-il sieg[a bla dawl jibg[at messa;; [a]in u ta’ in/ertezza. “Il-kumment hu barra minn postu u insensittiv. Familji li g[andhom persuni anzjani jew persuni b’di]abbiltà li jg[ixu mag[hom jafu li €25 huwa kumpens mi]eru meta mqabbel mad-diffikultajiet li

j[abbtu wi//hom mag[hom qrabathom min[abba nuqqas ta’ servizz ta’ elettriku fl-aqwa tas-sajf.”

Gejtu Vella fisser ukoll kif il-kumment tal-Ministru Konrad Mizzi jsir aktar insensittiv jekk l-implikazzjoni tal-Ministru hi li l-familji jonfqu €25 g[all-konsum tag[hom g[all-;img[a u nofs. “Kull familja tista’ tg[id hi wara li tkun g[amlet il-kalkoli tag[ha kemm tonfoq f’;img[a u nofs. Bla dubju ferm aktar mill-€25.”

Vella kompla i]da hu aktar ta’ t[assib il-kriterju li ;ie mag[]ul bejn dawk li se jie[du l-kumpens u l-o[rajn li mhux se jie[duh. “Jidher li limsie[ba so/jali kienu mg[arrfa millmezzi tal-istampa u ma saret ebda konsultazzjoni qabel ittie[det idde/i]joni.”

Gejtu Vella rrimarka li kienu ferm g[aqlin l-g[aqdiet tal-kummer/, tallukandi, ta’ min i[addem u tannegozji ]-]g[ar li minflok talbu kumpens g[all-qtug[ fil-provista talelettriku talbu primarjament g[all-provista kontinwa tal-elettriku u komplew billi g[amlu talbiet ta’ sustanza biex i[arsu n-negozju tag[hom u tal[addiema li g[andhom ja[dmu mag[hom.

In[oloq pre/edent Josef Vella, Segretarju :enerali tal-Union {addiema Mag[qudin spjega fil-kummenti lil il-mument, li

i]-]mien imnedija mill-Ministru Marie Louise Coleiro Preca. Dan l-istudju kien ;ie ppre]entat lill-Ministru Coleiro Preca u jittratta l-g[ajnuna li lIstat g[andu jag[ti lil min hu l-aktar vulnerabbli fis-so/jetà, inklu] anki fejn jid[lu [ti;iet ta’ kuljum.

“G[al familja, €25 tfisser [afna, tfisser aktar minn ;img[a u nofs konsum”

Familji jilmentaw Nies tal-familja lmentaw kif il-qtug[ tad-dawl g[al [in twil esa;erat wassal

- Konrad Mizzi, Ministru g[all-Ener;ija

l-konsum ivarja skont il-familja, u [add ma jaf kif il-Ministru Konrad Mizzi wasal g[all-kalkolu ta’ €25 b[ala konsum ta’ ;img[a u nofs.

“Il-Ministru g[andu jg[id kif wasal g[al din i/-/ifra” tenna Josef Vella.

Is-Segretarju :enerali tal-U{M qal li l-union trid li l-Gvern jag[fas li dawn l-in/identi ta’qtug[ tad-dawl g[all-[in twil ikunu ‘l bog[od minn xulxin u tonqos il-frekwenza tag[hom.

Hu ]ied li l-U{M mhiex favur li jing[ata kumpens ta’ darba g[ax dan il-ka] issa se jo[loq pre/edent. “X’se jkunu l-kriterji li jintu]aw f’ka]i o[ra meta jinqata’ dawl? X’impatt se jkun hemm fuq il-finanzi tal-Gvern, la darba jsiru dawn il-[lasijiet?” staqsa Josef Vella waqt li ]ied li jkun a[jar li kieku l-Gvern dawn il-flus jindirizzhom f’setturi o[rat al-ener;ija b[al manutenzjoni, ta[ri; lill-[addiema u investiment f’makkinarju.

Il-kumpens tal-Gvern hu po]ittiv Tony Zarb, is-Segretarju :enerali tal-General Workers’ Union kien mitlub jikkummenta minn il-mument i]da ma we;ibx g[all-mistoqsija jekk jaqbilx li €25 g[al familja huma

bi]]ejjed biex ikopru konsum ta’ ;img[a u nofs kif iddikjara l-Ministru Konrad Mizzi.

Tony Zarb qal li l-issue mhux lammont ta’ kumpens. I]da li g[allewwel darba qed jing[ata kumpens li Tony Zarb fissru “po]ittiv”.

Is-Segretarju :enerali tal-GWU ddefenda wkoll lill-Gvern hekk kif ikkummenta li “l-Gvern jidher kommess u se jag[mel [iltu kollha biex dak li ;ara ftit jiem ilu ma jer;ax ji;ri.”

Il-kumpens ma kellux ikun indaqs Marica Mizzi, Uffi/jal

Relazzjonijiet Pubbli/i tal-Caritas

qalet li fin-nuqqas ta’ provista tal-elettriku g[al tul ta’ [in, dan jaf ida[[al lil dawk milquta fi spejje] ta’ [sara li tista’ ti;i kkaw]ata fuq apparat elettroniku, [a]na ta’ ikel li tkun ffri]ata u tintrema. Hi semmiet li g[alhekk mhux il-ka] li wie[ed jing[ata ndaqs kumpens li t[allas parti mill-ispi]a talkonsum, imma jkun xieraq li jigi kkompensat g[all-[sarat li jkun ;arrab.

F’Marzu li g[adda, l-Caritas Malta permezz ta’ esperti fil-qasam g[amlet studju dwar il-green paper dak

biex kellhom jiddisponu minn prodotti b[al-la[am u l-[ut. “Kemm-il bi//a la[am u kemm [ut se tixtri b’€25?” kien hemm minn staqsa b’reazzjoni g[al dak li qal il-Ministru Konrad Mizzi.

Kummenti o[ra li waslu g[and ilmument semmew kif dawk li se jie[du €25, se jispi//aw jie[duhom mit-taxxi ta’ dawk il-familji li l-Gvern Laburista m’hu se jag[tihom xejn. Missier ta’ familja qal: “mhux talli ma [adt xejn, talli se n[allas lill-[addie[or mit-taxxi tieg[i g[al xi [a;a li responsabbli minnha hija l-Enemalta.”

Madankollu, fir-reazzjonijiet li [adet din il-gazzetta kien hemm anki ilmenti minn fost dawk il-familji li damu bla dawl g[al tmien sig[at minflok g[al 19-il sig[a kif damu lokalitajiet b[al {al Qormi u {al Luqa.

“X’se ji;ri minnha li domna bla dawl g[al tmien sig[at?” G[aliex mhux a[na wkoll se ning[ataw il-kumpens?” kien hemm min ilmenta. Persuna o[ra stqarret li l-kumpens m’g[andhux biss jing[ata min[abba l-ikel li familji spi//aw jarmu, i]da wkoll g[al ra;uni li d-dawl mar fl-ag[ar ]mien tas-sena li [alla [afna familji fis-s[ana fis-sig[at ta’ bil-lejl.

O[rajn fissru d-de/i]joni tal-Gvern b[ala wa[da “mhux etika min[abba li saret diskriminazzjoni mal-konsumaturi g[al fatt li mhux kul[add ing[ata l-kumpens”, waqt li kien hemm min fissirha b[ala “sempli/ement e]er/izzju ta’ propaganda mill-Gvern”.

6

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

Il-ka] tal-Im[allef Lino Farrugia Sacco: Daqqa ta’ [arta g[all-:udikatura

il-mument tkellem ma’ ]ew; avukati dwar l-effett fuq il-[idma tal-:udikatura wara li nhar il-:img[a li g[adda, l-Im[allef Lino Farrugia Sacco irtira bid-drittijiet ta’ pensjoni s[i[a. Dan meta fil-Parlament kien hemm mozzjoni pendenti titlob biex g[at-tne[[ija mill-kariga ta’ Im[allef min[abba im;iba [a]ina li waslet g[all-Ksur tal-Kodi/i tal-Etika g[all-membri tal-:udikatura. Il-Ministru tal-:ustizzja Owen Bonnici baqa’ jiddefendi l-a;ir tal-Gvern li ssarraf fi tkaxkir tas-saqajn biex il-mozzjoni fil-Parlament baqg[et ma ;ietx diskussa.

Gabriel Joshua Ellul gjellul@gmail.com

Lino Farrugia Sacco kien irrifjuta li jirri]enja mill-Kumitat Olimpiku Malti min[abba li b[ala Im[allef kien qed jikser il-Kodi/i tal-Etika g[all-:udikatura

L-avukat Frank Psaila qal li lg[amad tne[[a u l-mi]ien xaqleb skont il-wi//. “Dak li se[[ fil-ka] talIm[allef Lino Farrugia Sacco hu in;ust fuq il-kumplament talIm[allfin, li jag[mlu [ilithom kollha biex jaqdu dmirhom sewwa u jag[tu isem tajjeb kif jixraq lill-;udikatura.

Bid-de/i]joni tieg[u dwar il-ka] Farrugia Sacco, il-Gvern kompla jag[mlilhom xog[olhom aktar diffi/li.

Frank Psaila spjega wkoll li din hi de/i]joni li to[loq sens ta’ in;ustizzja bejn in-nies. “Il-messa;; li ntbg[at b’din id-de/i]joni hi li hemm uffi/jali pubbli/i u uffi/jali pubbli/i:ilprin/ipju li l-;ustizzja qieg[da hemm g[al kul[add intrema l-ba[ar. Lavukat Psaila tenna li l-Kummissjoni g[all-Amministrazzjoni tal-:ustizzja hi nkarigata li tag[ti d-de/i]joni tag[ha, kif g[amlet f’dan il-ka], u l-Gvern g[andu jara li l-pro/ess ta’ impeachment jitkompla minnufih.

Frank Psaila waqt li esprima ddi]appunt tieg[u, qal li [add m’g[andu j[ossu og[la mil-li;i u din il-kwistjoni qatt ma kellha tispi//a flarena politika. Huwa ta’ di]appunt ukoll, spjega Psaila, l-a;ir talMinistru tal-:ustizzja Owen Bonnici, li fi kliem l-avukat hu nifs ;did g[al politika Maltija. Frank Psaila qal li jittama li, ma]-]mien il-Gvern ikollu l-kura;; politiku li jammetti li ]balja u jitlob apolo;ija g[al g[emilu.

L-avukat Joe Giglio qal li s-sitwazzjoni kienet pjuttost ikkumplikata.

Min-na[a kellek lill-Im[allef Farrugia

Sacco li dde/ieda li jikkontesta /ertu de/i]jonijiet li ttie[du fil-konfront tieg[u u min-na[a l-o[ra kellek lillParlament li baqa’ jistenna r-ri]ultat tal-Qrati fuq dan kollu, qabel ma tittie[ed id-de/i]joni. Hu qal li din issitwazzjoni wasslet biex il-kwistjoni tibqa’ tkun posposta, biex fl-a[[ar mill-a[[ar, kellha ti;i rtirata l-mozzjoni, tenna l-avukat.

Fid-dawl ta’ dan, fi kliem l-avukat, il-Gvern g[andu dejjem japprezza li persuna tista’ tie[u rimedji g[al de/i]jonijiet li jittie[du fil-konfront tag[ha imma dan m’g[andu bl-ebda mod jaffettwa dibattiti fil-Parlament.

Bla dubju li l-po]izzjoni tal-Partit Laburista fil-gvern wasslitu biex jidher inqas akkontabbli mal-poplu Malti, spjega l-avukat Giglio. Hu ]ied li bil-mod kif il-Gvern mexa f’dan ilka] jirrifletti [a]in fuq il-mod kif il;udikatura g[andha tkun trattata f’ka]i b[al dawn.

Min[abba f’hekk kompla jispjega lavukat Joe Giglio, din is-sitwazzjoni ]gur mhux se tg[in biex wie[ed i[ares lejn il-;udikatura minn lenti po]ittiva. “Qed ng[ixu f’kultura fejn il-poplu jemmen li kul[add g[andu jirrispondi g[al g[emilu. F’dan il-ka], il-pro/eduri li kienu qed jittie[du kontra l-Im[allef Farrugia Sacco ma wasslu g[al imkien”.

Huwa g[alhekk li, fi kliem Joe Giglio, wasal i]-]mien li nag[tu ka] ir-rakkomandazzjonijiet li g[amel ilKummissarju g[ar-Riforma fil:ustizzja, immexxija mill-eks Im[allef fil-Qorti Ewropea g[adDrittijiet tal-Bniedem Giovanni Bonello. “Ir-rakkomandazzjonijiet huma validi [afna u issa hu l-mument li jittie[du bis-serjetà u jibdew jitwettqu l-bidliet me[tie;a.”

Ara wkoll editorjal pa;na 15

Frank Psaila Avukat

“Dak li se[[ fil-ka] tal-Im[allef Lino Farrugia Sacco hu in;ust fuq il-kumplament tal-Im[allfin, li jag[mlu [ilithom kollha biex jaqdu dmirhom sewwa u jag[tu isem tajjeb kif jixraq lill-;udikatura. Bid-de/i]joni tieg[u dwar il-ka] Farrugia Sacco, il-Gvern kompla jag[mlilhom xog[olhom aktar diffi/li.”

Joe Giglio Avukat

“Din is-sitwazzjoni ]gur mhux se tg[in biex wie[ed i[ares lejn il-;udikatura minn lenti po]ittiva… bil-mod kif il-Gvern mexa f’dan il-ka] jirrifletti [a]in fuq il-mod kif il-;udikatura g[andha tkun trattata f’ka]i b[al dawn.”

7

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Intervista

MARIO DE MARCO, IL-VI?I-KAP TAL-PARTIT NAZZJONALISTA, DWAR IT-TIFSIRA TAL-50 SENA MILL-KISBA TAL-INDIPENDENZA

Il-futur tal-PN jiddependi mit-ti;did effettiv tal-politika tieg[u

Mario de Marco, il-Vi/i-Kap tal-PN g[all-{idma fil-Parlament stqarr li l-PN irid ikun relevanti kif kien fl-img[oddi, billi ja;;orna l-politika tieg[u regolarment meta l-b]onnijiet tas-so/jetà qed jinbidlu.

Parlamentari. Dan hu dak li g[amilna fl-a[[ar sena u se nkomplu nag[mluh.

Alessia Zammit

alessia.zammitf@media.link.com.mt

Il-50 sena anniversarju millIndipendenza xi jfisser g[all-PN?

Infakkru li l-isem tal-partit tag[na, ‘Nazzjonalist’, ifisser li b[ala partit dejjem emminna fin-nazzjon b[ala xi [a;a ewlenija fit-twettiq tal-politika tag[na.

Dejjem emminna mill-bidu tal-fondazzjoni, li pajji]na g[andu jkun sovran u indipendenti bl-isfidi kollha li j;ib.

50 sena ilu, il-partit tag[na wettaq din il-vi]joni, sirna pajji] sovran u indipendenti. Ming[ajr dan qatt ma stajna nkunu pajji] Repubblika, [ielsa minn ba]ijiet militari u membri tal-UE. Ittwettiq tal-Indipendenza kienet /-/avetta g[all-avvenimenti kollha importanti fl-a[[ar 50 sena.

Rajna wkoll kif l-Indipendenza ta’ 50 sena ilu, li se nkunu qed ni//elebraw fi ftit ;img[at, ma kienx g[an finali imma kien mod kif wettaqna l-i]vilupp ekonomiku, so/jali u ]vilupp ie[or.

Dan l-anniversajru jfakkar xi [a;a o[ra importanti; li l-PN ma spi//ax, u din hija l-iktar [a;a importanti. Ji;ifieri mhux g[ax sirna indipendenti, il-PN tilef l-iskop ewlieni tieg[u. Imma juri li anke bl-Indipendenza, l-PN g[andu rwol fil-pajji]. Anke bis-s[ubija fl-UE, il-PN g[ad g[andu rwol prin/ipali.

Allura rridu n[arsu lura b’sens kburi lejn dak li l-partit irnexxielu jikseb fla[[ar 50 sena imma fuq kollox anke lejn dak li wettaqna b[ala nazzjon, imma l-iktar [a;a importanti rridu n[arsu lejn il-futur. Irridu naraw xi rridu nwettqu b[ala partit, billi naraw xi jrid iwettaq dan in-nazzjon b[ala poplu wie[ed.

F’dan l-anniversarju rridu nistaqsu xi jfisser fl-2014 li tkun Nazzjonalist? Xi jfisser llum 50 sena wara l-Indipendenza li temmen fil-politika tal-PN? Xi jfisser llum li inti tappo;;ja il-politika tal-PN? X’inhi llum il-politika tal-PN? G[alhekk irridu n[arsu lejn il-pre]ent u l-futur ta’ dan il-pajji] u tal-PN.

Int il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Ekonomija... x’futur g[andha lekonomija Maltija?

L-ekonomija Maltija f’dawn il-50 sena splodiet ‘l quddiem, kellna rivoluzzjoni.

Mid-dipendenza ma’ pajji] ie[or, g[allpajji] li fl-indipendenza u s-sovranità tieg[u [oloq ekonomija indipendenti minn kull pajji].

Fl-1964 meta sirna pajji] indipendenti, :or; Borg Olivier kellu politika di;à vi]jonarja g[al dawk i]-]minijiet, li t[ares lejn it-turi]mu u l-manifattura.

Dawn i]-]ew; pilastri g[adhom hemm u tkabbru b’mod fenominali.

Jekk in[arsu lejn it-tur]mu, filwaqt li f’dawk i]-]minijiet Malta kienet tattira madwar 60,000 f’sena, illum tilqa’ kwa]i ‘l fuq minn 1.6 miljun turist f’sena. Jekk in[arsu lejn il-fabbriki naraw kontribut sostanzjali.

Fl-a[[ar 50 sena l-ekonomija ddiversfikat. It-turi]mu sar iktar diversifikat kif

Il-PN waqqaf g[axar policy fora.

X’impenn qed tie[du b[ala tmexxija biex il-proposti ji;u kkunsidrati fidde/i]jonijiet g[at-tfassil tal-politika tal-PN g[as-snin li ;ejjin?

Mario de Marco> It-twettiq tal-Indipendenza kienet /-/avetta g[all-avvenimenti kollha importanti li rajna jse[[u fl-a[[ar 50 sena. ;ara wkoll fil-manifattura li nbidlet minn wa[da bba]ata fuq it-tesuti g[al wa[da ffukata fuq il-valur mi]jud, fuq ilfarma/ewtika u l-elettronika. Is-settur tal-manifattura g[andu sfidi kbar g[aliex il-produzzjoni industrijali ta’ pajji]na mhix indirizzata lejn l-400,000 ru[ li jg[ixu Malta imma lejn suq [afna ikbar li huwa qabel xejn l-400 miljun ru[ li jg[ixu fl-UE imma anke lil hinn millUE. G[alhekk b[ala PN, irridu n[arsu lejn /ertu sinjali li qed juru kif is-settur tal-manifattura g[addej minn problemi.

G[adha kif ;iet ippubblikata l-istatistika tal-Eurostat fuq il-produzzjoni industrijali tal-UE kollha. Jekk nie[du l-perijodu minn :unju 2013 sa :unju 2014, kellna it-tieni l-ikbar tnaqqis mill-UE kollha. Rajna wkoll li l-esportazzjoni minn pajji]na qed tonqos. L-appell lillGvern hu biex jie[u mi]uri konkreti u ur;enti biex jindirizza s-settur tal-manifattura li beda 50 sena ilu, kompla jikber u li issa g[addej minn sfidi. Dan jista’ jaffetwa eluf ta’ impjiegi tal-Maltin.

Hemm setturi o[ra tal-ekonomija li ma kinux je]istu 50 sena ilu b[as-settur tasservizzi finanzjarji li jimpjega ‘l fuq minn 11,000 ru[. Dan huwa settur ;did li j[alli [afna xog[ol u frott fl-ekonomija. Is-settur tal-e-gaming ukoll qed i[alli [afna frott f’pajji]na. Hemm setturi o[ra li rridu nkomplu ninvestu fihom b[allekonomija kreattiva li toffri impjieg lil 7,000 ru[ imma g[andha potenzjal [afna ikbar. G[andna s-settur tal-Port {ieles u l-Lo;istics Hub li 50 sena ilu ma kinux je]istu, g[alkemm :or; Borg Olivier, fis-snin 60 kellu l-vi]joni li jag[mel miz-zona ta’ Beng[ajsa free trade area, ji;ifieri Borg Olivier kellu vi]joni /ara ta’ fejn irid jie[u lil pajji]na u llum qed ngawdu l-frott ta’ dik il-vi]joni. Nafu li nistg[u nag[mlu iktar ukoll biex nie[du vanta;; mill-po]izzjoni ;eografika u

strate;ika fi/-/entru tal-Mediterran.

Illum g[andna ekonomija iktar b’sa[[itha u diversfikata imma rridu n]ommu attenti g[ax fl-a[[ar mill-a[[ar a[na mhux pajji] wa[du li jipprodu/i g[alih nnifsu. A[na pajji] ]g[ir f’dinja globalizzata u li g[andna sfidi ;ejjin minn kull pajji]. Irridu nkunu kapa/i nie[du l-vanta;;i u nisfruttaw l-potenzjal ekonomiku tag[na.

Ftit wara li niccelebraw il-50 anniversarju tal-Indipendenza, mistenni li jiltaqa’ l-Parlament. B[ala Vi/i Kap tal-PN g[all-Affarijiet talParlament, x’sinifikat g[andha il[idma Parlamentari fl-isfond ta’ dan l-anniversarju?

Il-[idma Parlamentari hija l-g[odda g[all-i]vilupp mhux biss politiku imma anke ekonomiku. Kull attività ekonomika ssir f’qafas le;islattiv. Per e]empju fis-settur finanzjarju, l-vanta;; jinsab fille;i]lazzjoni tag[na. A[na attirajna servizzi f’dan is-settur g[ax g[andna li;ijiet u regolamenti sofistikati li jattiraw lil dawn il-kumpaniji. Dan minbarra r-ri]orsa umana li hija tajba, kwalifikata u intelli;enti. Però jista’ jkollok l-aqwa ri]orsa umana fid-dinja g[ax jekk ma jkollokx qafas le;islattiv li jattira lil dawn il-kumpanniji, dawn ma ji;ux.

G[alhekk il-Parlament g[andu rwol importanti b[ala l-istituzzjoni fejn isiru proposti, diskussjonijiet, emendi u approvazzjoni ta’ li;ijiet. Din il-[idma qieg[da hemm biex ng[inu l-attività umana u ekonomika.

Interessanti wkoll li fil-Parlament inwettqu xog[ol ta’ skrutinju tal-Gvern.

Niddiskutu diversi aspetti tal-politika nazzjonali u tal-politika E]ekuttiva talGvern. G[alhekk partit fl-Oppo]izzjoni g[andu dmir kbir fit-t[addim tal-politika demokratika u tad-demokrazija

Il-futur tal-PN jiddependi minn kemm se jkunu effettivi dawn il-policy fora.

Il-politika mhix statika. Filwaqt li l-PN g[andu /erti prin/ipji konsistenti u kostanti, però fid-diversi setturi tieg[u l-politika g[andha ti]viluppa. Il-politika so/jali tal-PN llum, mhix l-istess politika li kellna 50 sena ilu. Il-politika ekonomika tal-PN illum, mhix l-istess ta’ 50 sena ilu. Nista’ nag[ti diversi e]empji fosthom fil-politika dwar l-edukazzjoni, is-sa[[a, l-ambjent u o[rajn. Dan ifisser li jekk irridu nkunu partit relevanti, u partit li jirrifletti u jwettaq l-aspirazzjonijiet tal-poplu, hemm b]onn li b’mod regolari na;;ornaw il-politika tag[na.

Is-so/jetà Maltija inbidlet. Il-b]onnijiet tas-so/jetà Maltija qed jinbidlu. Ilpolitika mad-dinja qieg[da wkoll tinbidel. Dan il-partit g[andu r-responsabbiltà li mhux biss isegwi imma jmexxi.

Meta l-PN kellu vi]joni li nsiru indipendenti, dik il-politika ma saritx g[ax hekk ried kul[add anzi [ri;na b’dik l-vi]joni u l-ambizzjoni u kkonvin/ejna lill-poplu li dik kienet l-a[jar politika. U kellna ra;un.

Meta kellna il-vi]joni li pajji]na jkun membru tal-UE, ma sarx hekk g[ax riedet il-ma;;oranza tan-nies. G[amilniha g[ax emminniha fiha u kkonvin/ejna lill-poplu. U kellna ra;un.

Meta emminna li l-ekonomija tkun miftu[a u liberalizzata, ukoll konna qed nie[du pass ‘l quddiem. U kellna ra;un.

Issa rridu naraw l-oqsma kollha relevanti g[as-so/jetà Maltija; mill-aspett ekonomiku sal-aspett ambjentali, millaspett tal-politika g[a]-]g[a]ag[ salaspett tal-politika g[all-anzjani. Irridu naraw x’se jkunu l-isfidi fis-snin li ;ejjin u nfasslu politika g[all-b]onnijiet u lisfidi tas-so/jetà Maltija, minn issa sa dak i]-]mien.

X’inhu l-appell tieg[ek lin-nies g[all-Festi tal-Indipendenza?

Din mhix /elebrazzjoni tal-PN, avolja l-PN kien protagonista g[al dan lanniversarju tant importanti. Din hija /elebrazzjoni g[al dak li wettaq il-poplu kollu. Dan huwa ri]ultat tal-impenn u sagrifi//ji li tant batew g[alih il-Maltin u l-G[awdxin biex wasalna s’hawn.

I/-/elebrazzjoni g[andha tkun ta’ poplu wie[ed fejn ni//elebraw flimkien, ming[ajr enfa]i ]ejda fuq ilparti;;jani]mu, ming[ajr sens ta’ a[na u intom jew x’g[amilna a[na u x’ma g[amiltux intom. Hija /elebrazzjoni ta’ poplu wie[ed, sovran, matur u mag[qud.

Allura hija /elebrazzjoni li g[andna nag[mluha b’sens ta’ riflessjoni lejn kemm kienu kbar missirijietna imma b’kemm nistg[u nkunu kbar a[na fl-i]vilupp tal-futur tag[na.

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

8

Lokali

-

-

Ebda futur g[all Insara fl Iraq Hekk kif is-sitwazzjoni tal-Insara fl-Iraq u fis-Sirja qed tkompli ssir aktar attro/i min[abba l-kontroll ta’ /erti bnadi mill-militanti estremisti I]lami/i, il-mument tkellem ma’ Michael La Civita, id-direttur tal-Komunikazzjonijiet tal-ferg[a tal-Vatikan, il-Catholic Near East Welfare Association (CNEWA) li tinsab quddiemnett fil-[idma ta’ g[ajnuna u protezzjoni tal-Insara fil-Lvant Nofsani.

Tonio Galea

tonio.galea@media.link.com.mt

Hu appell li kien ilu jsir g[al [afna snin li fil-Lvant Nofsani, il-benniena tarreli;jon Nisranija, li l-Insara kienu qed jg[ebu imma ftit li xejn ing[ata widen g[allappelli li saru mid-diversi Papiet tul is-snin.

Issa bl-offensiva tal-militanti I]lami/i tal-ISIS (l-Istat I]lamiku tas-Sirja u l-Iraq) bliet fejn l-Insara kienu ilhom qed ig[ixu eluf ta’ snin spi//aw ;ew ]gumbrati minnhom u xi w[ud minnhom qed jg[addu minn martirju modern. Grupp li jitqies ag[ar u aktar ta’ theddida diretta mill-al-Qaeda u li stqarr /ar u tond li hu jrid jasal sa Ruma.

Xhieda ta’ kemm it-theddida g[all-Insara m’hix xi [a;a ;dida. Fl-1926, il-Papa Piju XI kien [oloq il-Catholic Near East Welfare Association (CNEWA) sors ewlieni ta’ appo;; ewlieni g[all-Kattoli/i fil-Lvant Nofsani. Din hija a;enzija talVatikan ibba]ata fl-Istati Uniti li qed tistinka kontra ostakli kbar biex tg[in lill-Insara u o[rajn fl-Iraq u s-Sirja imma anki f’pajji]i ;irien li qed ja[arbu mill-persekuzzjoni.

Din il-persekuzzjoni tista’ ssarraf fil-mewt jew g[al min hu fortunat [ajja f’xifer l-iskjavitù li tixba[ [afna is-sitwazzjoni li kien hemm filMedjuevu.

Michael la Civita, Direttur tal-Komunikazzjoni tal-Ferg[a tal-Vatikan, il-Catholic Near East Welfare Association li qed ta[dem mal-Insara persegwitati fl-Iraq u fis-Sirja

Dwar dan u affarijiet o[ra marbuta mal-Lvant Nofsani ilmument intervista esklussivament lil Michael J.L. La Civita , id-Direttur talKomunikazzjoni tal-CNEWA. L-Insara jg[addu minn checkpoints tal-ISIS Hu qal li b[alissa l-ikbar sfida g[all-CNEWA hi s-sitwazzjoni f-Iraq fejn ilma;;oranza tal-popolazzjoni Nisranija kienet tg[ix fitTramuntana tal-pajji]. “Il-

[idma hi mag[mulha aktar diffi/li mill-fatt li dawk li qed ja[arbu, iridu jg[addu minn checkpoints tal-ISIS u hawn,

-

jekk ma jkunx imisshom xorti ag[ar, jittie[dilhom il-passaport u kull dokument ta’ identifikazzjoni. G[alhekk il[idma ta’ g[ajnuna kif ukoll ta’ identifikazzjoni ta’ x’ikun sar min-nies, issir aktar diffi/li milli hi.”

Sitwazzjoni fejn hemm 130,000 Nisrani, madwar 20,000 familja, li qed ig[ixu fil-bera[ wara li kellhom ja[arbu hekk kif il-bliet fejn kienu joqg[odu spi//aw kontrollari mill-militanti I]lami/i.

Michael La Civita qal li lKnisja fir-re;jun qed tipprova kif tista’ tag[tihom xi forma ta’ kenn u [afna minnhom

issa qed ig[ixu fi knejjes, kunventi u skejjel tal-knisja u kull fejn jistg[u jsibu kenn fir-re;jun Kurd tal-Iraq.

Hu qal li fl-Iraq, [afna millInsara li ma setg[ux ja[arbu fil-parti kbira huma l-aktar vulnerabbli, dawk bi problemi ta’ sa[[a jew g[ax anzjani wisq. Hu qal li dawn kienu sfurzati jikkonvertu g[allI]lam u huma ta[t il-[niena tal-militanti I]lami/i.

La Civita qal li l-;ejjieni g[all-Insara fl-Iraq xejn mhu sabi[. Hu qal li r-rapporti li cCNEWA qed tikseb millInsara Iraqini hu li dawn issa xebg[u.

La Civita fakkar kif il-qalba tal-komunità Nisranija fl-Iraq kienet ilha titmermer. Hu qal li l-g[eruq tal-komunità Nisranija fl-Iraq jinsab fitTramuntana tal-pajji]. Imma hekk kif fis-snin 20, Bagdad bdiet ti]viluppa b[ala kapitali, [afna trasferew hemm. Imma mal-ewwel Gwerra tal-Golf tal-1991 u ftit snin wara linva]joni li kien hemm biex tne[[iet id-dittatura ta’ Saddam Hussein, dawn infirxu u [afna g[a]lu li ja[arbu mill-pajji]. {afna Insara Iraqini qal La Civita sabu kenn fl-Istati Uniti u pajji]i o[ra. Imma dawk li ma setg[ux ja[arbu, marru lura lejn it-Tramuntana tal-Iraq.

Imma issa dawn spi//aw f’idejn l-ISIS u issa l-Insara qalu li ma jridux ikunu jafu aktar b’[ajja fl-Iraq.

-

Oppressjoni tal Insara fis Sirja Michael La Civita fakkar li anki l-Insara fis-Sirja mhux li qeg[din daqstant a[jar. Hu qal li influwenti [afna fil-komunità Nisranija fis-Sirja kienet dik Armena f’Aleppo imma dawn kellhom ja[arbu u nfirxu fir-re;jun. Min kien fortunat irnexxielu ja[rab lejn l-Armenja filwaqt li o[rajn sabu kenn fil-Libanu u pajji]i o[ra ;irien imma anki dawn il-pajji]i b[alissa g[addejjin minn taqlib kbir ukoll.

Imma dawk li nqabdu fizzoni kontrollati mill-ISIS fisSirja jinsabu fis-sitwazzjoni mwieg[ra [afna. Dan g[aliex spiss huma jing[ataw tliet g[a]liet: li jikkonvertu g[allI]lam, li ja[arbu jew li j[allsu taxxa jekk jirrifjutaw il-mewt.

Anki g[al dawk l-Insara li sabu kenn fiz-zoni kontrollati mir-re;im Sirjan, is-sitwazzjoni hi fra;li [afna u tista’ tinbidel drammatikament millejl g[an-nhar.

L-Insara, biex wie[ed isej[ilhom hekk fortunati, li nqabdu

Insara ma[ruba mill-Iraq qeg[din jag[mlu vja;; iebes u diffi/li [afna qalb il-muntanji biex jie[du refu;ju fit-Turkija

fit-territorju kontrollat mill-militanti I]lami/i fl-a[jar ka]i qed jintalbu j[allsu dik li tissejja[ jizya – taxxa li dawk li m’humiex ta’ twemmin Musulman iridu j[allsu u li kienet twaqfet fid-19-il Seklu. La Civita qal li s-somma tvarja skont il-burdata u apparti minn hekk, dawn qed jg[ixu ta[t oppressjoni.

La Civita qal f’dan ilmument tal-b]onn, l-g[ajnuna g[all-Insara fil-Lvant Nofsani ;ejja minn kull rokna taddinja, mill-;bir tal-knejjes flIstati Uniti u l-Kanada g[al dawk fil-:ermanja, il-Polonja u pajji]i o[ra fl-Ewopa. Imma hu fakkar li g[alkemm din lg[ajnuna kienet kbira, qatt

m’hi se jkollha l-istess impatt ta’ g[ajnuna li ti;i millgvernijiet u li s’issa hi nieqsa.

Ir-responsabbli g[all-komunikazzjonijiet tal-CNEWA widdeb ukoll li din l-g[ajnuna lanqas m’hi se ssolvi l-problemi tal-Insara fl-Iraq u f’pajji]i o[ra imma se ttaffi ftit mittbatija ta’ b[alissa.

Kate Middleton

}velati dettalji

-

ta] ]jara

Id-dettalji tal-programm ta]-]jara ta’ Kate Middleton f’Malta fl-okka]joni tal-50 sena mill-Indipendenza kienu ]velati mill-media Ingli]a.

Il-Palazz ta’ Kensington [abbar li d-Dukessa ta’ Cambridge se jkollha g[axar attivitajiet uffi/jali.

Kate se jkollha t[alli warajha lit-tifel, il-Prin/ep :or; flimkien mar-ra;el il-Prin/ep William. Din se tkun l-ewwel ]jara tag[ha wa[edha b[ala rappre]entanta tar-Re;ina Eli]abetta II. Osservaturi qed jg[idu li dan huwa sinjal ta’ fidu/ja mir-Re;ina fidDukessa ta’ Cambridge – li se t[alliha ]]ur ‘il-g]ira Mediterranja’ – li g[andha post spe/jali f’qalb ir-Re;ina.

Eli]abetta u r-ra;el tag[ha, Philip kienu g[amlu kwa]i sentejn jg[ixu f’Malta wara li kienu ]]ew;u, bir-Re;ina tikkunsidra l-perijodu f’Malta b[ala mill-isba[ hekk kif kienet l-unika esperjenza tag[ha tg[ix [ajja ‘ordinarja’.

I]-]jara ta’ Kate Middleton f’Malta tibda s-Sibt 20 ta’ Settembru b’laqg[a malPresident Marie Louise Coleiro Preca fil-Palazz ta’ San Anton fejn se tkun residenti.

Wara, Kate Middleton ikollha ]jara ta’ korte]ija lillPrim Ministru f’Kastilja, biex wara ssegwi re-enactment fi Pjazza San :or;. Hi se ]]ur ukoll il-Bibljoteka Nazzjonali.

Il-qofol ta]-]jara jintla[aq is-Sibt filg[axija bi/-/elebrazzjonijiet tal-Indipendenza li se ssegwi mill-Barrakka ta’ Fuq. Il-{add 21 ta’ Settembru jkun hemm /eremonja fil-Kon-Katidral ta’ San :wann, u wara ]]ur ]ew; pitturi ta’ Caravaggio fil-Mu]ew tal-Katidral.

I]-]jara tad-Dukessa tibda tersaq lejn tmiemha bi ]jara fi/-?entru A//ess fil-Birgu u wara tittie[ed mixja qasira madwar il-Birgu, fosthom ilKnisja ta’ San Lawrenz.

Imbag[ad issegwi ]jara biddag[jsa fil-Port il-Kbir.

Katle Middleton ittemm i]]jara b’ri/eviment organizzat mill-Kummissjoni G[olja Ingli]a f’Malta.

9

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

A[barijiet mill-UE

L-Ewropa f’idejk Ingrid Brownrigg Opinjonista

L-ammont ta’ [axix u frott li ji;i esportat lejn ir-Russja u issa se jkun imblukkat, se jwassal g[al ]ieda kbira fil-volumi ta’ produzzjoni fl-Ewropa.

Dan jista’ jwassal g[all-instabbiltà fil-prezzijiet u l-bdiewa jo[or;u b’telf kbir.

G[ajnuna mill-UE g[all-bdiewa milquta mid-de/i]joni tar-Russja Il-bdiewa Ewropej se jing[ataw madwar 125 miljun ewro f’kumpens wara li r-Russja pprojbiet importazzjoni ta’ [axix u frott mill-Ewropa. Ir-Russja ddikjarat li se tag[mel sena embargo ta’ ikel, b[al-la[am, [ut, prodotti tal-[alib, [axix u frott ;ejjin mill-Istati Uniti tal-Amerika, l-Unjoni Ewropea, il-Kanada, l-Awstralja u n-Norve;ja. Dan b’risposta g[as-sanzjonijiet ekonomi/i li dawn il-pajji]i implimentaw kontra r-Russja, min[abba l-aggressjoni li qed juri dan il-pajji] fl-Ukrajna. Madanakollu l-aktar pajji]i milquta huma propju l-pajji]i tal-UE. L-UE tesporta madwar 11-il biljun ewro fis-sena lejn ir-Russja, dan ifisser li madwar 10% tal-prodotti agrikoli mibjug[a fis-swieq internazzjonali barra mill-UE, imorru lejn ir-Russja.

Din l-g[ajnuna finanzjarja tag[mel parti mill-fond ri]ervat g[all-ka]i ta’ emer;enza li jammonta g[al 420 miljun ewro. Dan il-fond jista’ ji;i u]at f’ka]i ta’ di]astri

naturali jew sitwazzjonijiet o[ra imprevedibbli li jolqtu [a]in lis-suq Ewropew u li jistg[u jwasslu g[all-instabbiltà tas-suq. Dan il-fond ta’ emer;enza qed ikun ipprovdut g[all-ewwel darba wara t-twaqqif tieg[u permezz tarriforma tal-Politika Agrikola Komuni tal-UE li da[let fisse[[ din is-sena.

Il-kumpens ta’ 125 miljun ewro lill-bdiewa milquta millembargo Russu se jkun disponibbli minn issa sa Novembru.

Kull produttur Ewropew li l-prodotti tieg[u kienu esportati lejn ir-Russja, se jir/ievi kumpens. Dan qed ise[[ irrelevanti mill-fatt jekk il-produttur hux membru f’organizzazzjoni ta’produtturi jew inkella ja[dem g[al rasu.

G[aliex il-b]onn ta’ kumpens^ Is-suq ja[dem fuq prin/ipji ta’ domanda u provvista. Jekk g[andek [afna provvista u ftit domanda, allura g[andek aktar kompetizzjoni u l-prezz jaqa’. Filwaqt li jekk g[andek ftit provvista u domanda g[olja, il-prezz jog[la. IlPolitika Agrikola Komuni g[andha mi]uri li tassisti s-suq, fejn ma t[allix il-prezzijiet tal-ikel ivarjaw [afna, b’konsegwenzi li jista’ jsofri l-konsumatur (jekk il-prezz tal-prodott ikun g[oli) jew il-bidwi (jekk il-prezz ikun baxx). Dawn il-mi]uri li tipprovdi l-Politika Agrikola

Il-bdiewa Ewropej se jing[ataw madwar 125 miljun ewro f’kumpens wara li r-Russja pprojbiet importazzjoni ta’ [axix u frott mill-Ewropa. Din l-g[ajnuna finanzjarja tag[mel parti mill-fond ri]ervat g[all-ka]i ta’ emer;enza li jammonta g[al 420 miljun ewro.

Komuni huma strumentali biex ma jkollniex sitwazzjonijiet fejn il-prezz tal-ikel ikun g[oli immens (pere]empju meta jkun hemm nuqqas sostanzjali ta’ /ereali min[abba problemi klimati/i) u lanqas li l-prezz ikun baxx i]]ejjed (meta jkollok volum ta’ produzzjoni) b’danni kbar g[allbidwi. Il-Politika Agrikola Komuni ta[dem kemm g[allkonsumatur, billi tiggarantixxi prezz tajjeb u stabbiltà, kif ukoll g[all-bidwi, li tiggarantilu li ma jkollux aktar telf milli qlig[ fil-produzzjoni tieg[u.

L-ammont ta’ [axix u frott li ji;i esportat lejn ir-Russja u issa se jkun imblukkat, se jwassal g[al ]ieda kbira filvolumi ta’ produzzjoni fl-Ewropa. Dan jista’ jwassal g[allinstabbiltà fil-prezzijiet u l-bdiewa jo[or;u b’telf kbir.

G[alhekk dan il-kumpens se jg[in lill-bdiewa fit-telf tag[hom, filwaqt li dawn il-prodotti mhux se jkunu direttament fis-suq. Il-provvista ur;enti tal-prodotti se tkun imqassma b’xejn lil diversi istituzzjonijiet b[al sptarijiet, skejjel u organizzazzjonijiet ta’ karità. Dawk il-prodotti li g[alihom g[adu ma sarx il-[sad, jista’ ma jsirx biex ma jkunx hemm aktar spejje] g[all-bdiewa.

L-effett po]ittiv tal-Politika Agrikoli Komuni tal-UE f’din il-kwistjoni Li kieku ma kinitx te]isti l-Politika Agrikola Komuni,

sitwazzjoni b[al din kienet twassal g[al tnaqqis sostanzjali fil-prezzijiet (hemm [afna aktar provvista milli domanda), filwaqt li l-produttur isofri telf kbir jekk mhux ukoll falliment. Meta l-bidwi jitlef, indirettament nitilfu anke a[na l-konsumaturi g[ax dan iwassal g[al anqas investiment min-na[a tal-bidwi min[abba anqas d[ul jew sa[ansitra li jbiddel xog[lu kompletament, b’konsegwenza li jkollna anqas bdiewa li jipprodu/u l-ikel.

Il-prodotti agrikoli koperti b’din il-mi]ura jinkludu tadam, pastard, faqqieg[, g[eneb, [jar, kabo//i bojod u prodotti o[ra tal-ista;un b[all-[aw[ u nu/iprisk. G[adu kmieni biex wie[ed ikun jaf liema huma l-aktar prodotti affettwati [a]in jew le. Il-Kummissjoni Ewropea se tkun qed issegwi landament ta’ kull prodott. Fil-5 ta’ Settembru se jkun hemm laqg[a ur;enti tal-Ministri tal-Agrikultura tal-pajji]i membri tal-UE, fejn huma mistennija aktar de/i]jonijiet politi/i.

Jekk l-embargo kif iddikjarat mir-Russja se jdum g[al sena, jista’ jag[ti l-ka] li l-produtturi Ewropej ifittxu swieq internazzjonali o[ra. Il-Kummissarju Ewropew responsabbli mill-Agrikultura u }vilupp Rurali Dacian Ciolos, esprima fidu/ja li dan jista’ jse[[. Aktar kmieni din is-sena, irRussja pprojbiet l-importazzjoni tal-la[am tal-majjal li kien ;ej mill-UE. Il-produtturi tal-majjal kienu kapa/i jisfruttaw swieq o[ra fl-Asja u g[alhekk din id-de/i]joni ma [allietx impatt negattiv.

Is-Slovakkja tikkritika s-sanzjonijiet tal-UE meta kienet parti minn de/i]joni kollettiva Minkejja li d-de/i]jonjiet g[as-sanzjonijiet fil-konfront tar-Russja ttie[du flimkien mill-pajji]i tal-UE, il-Prim Ministru tas-Slovakkja, Robert Fico kkritika s-sanzjonijiet u sej[ilhom ”bla sens” hekk kif ir-Russja imponiet l-embargo.

Il-Prim Ministru Slovakk wera d-di]approvazzjoni tieg[u u esprima l-bi]a’ li fix-xitwa r-Russja tista’ tag[laq il-gass li jasal fl-Ewropa. Ta’ min jg[id li terz tal-gass li tixtri l-UE ;ej mir-Russja.

Filwaqt li kul[add jifhem is-sitwazzjoni xejn sabi[a g[al dawn il-produtturi affettwati u l-futur in/ert li g[andhom, ma na[sibx li kien ;ust il-Prim Ministru tas-Slovakkja filkritika g[ad-de/i]joni tal-UE, li hu kien jag[mel parti minnha. Hu ironiku kif /erti politi/i ju]aw l-UE kif jaqbel lilhom, basta jirb[u l-appo;; lura f’pajji]hom. Dan hu lmod ta’ kif l-UE ti;i kkomunikata [a]in mal-pubbliku, huma propju l-politi/i li jwa[[lu fl-UE g[ad-de/i]jonijiet.

L-UE mhix xi potenza sopranaturali, i]da l-UE hi t-28 pajji] membru li jiffurmawha. G[alhekk naraha in;usta meta wie[ed ikun [a sehem f’de/i]joni, hekk kif jara li r-rota f’pajji]u se ddur kontrih, jo[ro; jitkellem kontra l-UE. Sfortunatament dawn i]idu l-per/ezzjonijiet []iena fuq lUE. Sadanittant, jiena nittama li r-Russja ma tkomplix twebbes rasha u tieqaf mill-aggressjoni tag[ha fl-Ukrajna.

B’hekk jintemmu s-sanzjonijiet u l-embargo u ma jkunx hemm theddida fuq l-ener;ija fl-Ewropa g[al din ix-xitwa.

I]da r-Russja qed tag[]el triq o[ra.

10

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Internazzjonali

Suspetti li mara Taljana mardet bl-Ebola

L-ajruplan ?ini] li kien involut fl-a[[ar in/ident ma’ ajruplan Amerikan

Konfront fl-ajru bejn l-Istati Uniti u /-?ina Il-Pentagon ]vela li ajruplan militari ?ini] tar vi/in [afna ta’ ajruplan militari Amerikan li kien fuq ronda ta’ g[assa fuq ib[ra internazzjonali flAsja.

Kelliem militari Amerikan qal li l-Istati Uniti kien ilmenta mal-Gvern ?ini] g[al dan la;ir li kien deskritt b[ala perikolu] u mhux professjonali.

Intqal li l-ajruplan ?ini] tar sa g[axar metri mill-ajruplan.

Dan kien ir-raba’ ka] simili minn Marzu.

Din id-darba kienu involuti ajruplan ?ini] tat-tip Su-27 u wie[ed Amerikan tat-tip P-8

Poseidon. Intqal li l-ajruplan ?ini] g[al tliet darbiet tar vi/in l-ajruplan Amerikan u f’[in minnhom dar fuq na[a biex juri l-ajruplan Amerikan li kien armat.

L-ammirall Amerikan John Kirby, f’isem il-Pentagon, qal li l-a;ir ?ini] kien imur kontra l-li;i internazzjonali u dan kien qed ifixkel l-isforzi Amerikani biex jitjiebu rrelazzjonijiet ma/-?ina.

Fl-2001 kien hemm in/ident serju meta ajruplan tal-;lied ?ini] kien [abat ma’ ajruplan Amerikan tat-tip EP-3 bilkonsegwenza li l-bdot ?ini] kien inqatel.

Mara Taljana ta’ 23 sena dda[[let fi sptar f’Istanbul fitTurkija u tpo;;iet ta[t kwarantina min[abba suspetti li tista’ tkun marida bl-Ebola.

Hi waslet f’Istanbul millKenja u waqt il-vja;; kien [assha [a]in. Hi kienet qed ta[dem fi/-Chad..

Qabel ma telqet mill-Kenja, it-tobba qalu li aktarx kellha lmalarja imma waqt il-vja;; hi [assha [a]in u nqala’ paniku fuq l-ajruplan min[abba l-bi]a’ li hemm b[alissa min[abba l-Ebola. Peress li s-sintomi li kellha l-mara

huma simili g[al dawk talEbola, hi tpo;;iet fi kwarantina. Tobba Torok i]da mhux qed jeskludu li forsi medi/ina li ng[atat min[abba l-malarja ma kinetx taqbel mag[ha.

Sadattant, il-vittmi millEbola fil-Guinea, il-Liberja, in-Ni;erja u Sierra Leone issa telg[u g[al 2,615-il persuna. {lief g[al dawn l-erba’ pajji]i fil-Punent tal-Afrika, ma kienx hemm konferma ta’ ka]i f’pajji]i o[ra.

Sadattant l-Organizzazzjoni Dinjija tas-Sa[[a (WHO) qalet li l-mod u l-kobor ta’ kif inxterdet l-Ebola kien bla

pre/edent. It-Tabib Keiji Fukuda tal-WHO, qal li hemm t[assib kbir g[as-sitwazzjoni f’dawk li tlaqqmu shadow zones, zoni fejn s’issa ebda tabib ma rnexxielu jmur g[aliex remoti [afna u fejn hemm suspetti qawwija li hemm l-Ebola.

Waqt konferenza tal-a[barijiet f’Monrovia, il-kapitali talLiberja, Fukuda qal li hemm b]onn “[afna xhur o[ra ta’ xog[ol iebes” qabel is-sitwazzjoni tin;ieb ta[t kontroll.

Sadattant, l-awtoritajiet Ni;erjani qalu li kienu sabu ]ew; ka]i ;odda.

I?-?INA> L-atturi Sylvester Stallone (xellug) u Arnold Schwarzenegger waqt i/-/erimonja g[all-wiri tal-film “The Expendables 3” fil-g]ira ta’ Macau. (ritratt EPA)

Jin]lu fit-toroq jipprotestaw kontra t-turisti arditi f’Bar/ellona

F’Bar/ellona fi Spanja qed isiru protesti mir-residenti kontra turisti li qed imorru u j;ibu ru[hom [a]in.

F’din il-belt ewlenija Spanjola ilu jkun hemm ilmenti dwar t-turisti fis-sakra li qed ikun hemm imma jidher li l-qofol intla[aq meta kienu pubblikati ritratti ta’ tliet ]g[a]ag[ Taljani jduru z-zona ta’ La Barceloneta g[arwenin.

Hu stmat li madwar 7.4 miljun ]aru Bar/ellona fl2012 imma issa r-resdienti ta’ din il-belt qalu li filwaqt li m’g[andhom xejn kontra tturi]mu, jekk se jmorru g[allbtala hemm, dawn iridu j;ibu ru[hom sew. F’Bar/ellona jg[ixu 1.6 miljun persuna.

Residenti qalu li huma kienu xebg[u b’turisti ]g[a]ag[ fis-sakra u l-istorbju u nuqqas ta’ rispett li juru g[ar-residenti. Huma qalu li dawn it-tip ta’ turisti li ji;u blir[is kienu qed igerrxu li turisti serji li ji;u biex jammriaw

il-belt u bil-familji tag[hom u li fil-ma;;oranza tal-ka]i jonfqu aktar flus. Issa l-kunsuill lokali ta’ Bar/ellona qal li ma kienx se jittollera aktar a;ir mhux xieraq mit-turisti u se jinforza regoli g[al min jikri l-appartamenti.

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Internazzjonali

11

Appell tan-NU biex ji;i evitat massakru ie[or fl-Iraq In-Nazzjonijiet Uniti appellat g[al azzjoni immedjata biex ji;i evitat massakru ie[or fl-Iraq mill-militanti I]lami/i.

Dan wara li l-militanti I]lami/i ilhom xahrejn jassedjaw il-belt ta’ Amerli u issa lpopolazzjoni tinsab f’xifer li tikkrolla. Dan peress li l-ikel u l-ilma spi//a. Barra minn hekk, il-popolazzjoni filma;;oranza hi Xiita ta’ nsiel Turkmen u li g[all-militanti

I]lami/i, li huma Sunniti, jitqiesu b[ala ereti/i.

Nickolay Mladenov, ir-rappre]entant spe/jali tan-NU g[all-Iraq, qal li kien im[asseb [afna g[ar-residenti talbelt u jrid isir xi [a;a immedjatament biex ikun evtiat massakru. Resdienti f’Ameril qalu li huma qed jiddefendu ru[hom kif jistg[u u g[ax-xahrejn ta’ assedju, huma ma ng[ataw ebda g[ajnuna umanitarja.

L-offensiva tal-Istat

I]lamiku fl-Iraq minn mindu bdiet dan is-sajf wasslet biex madwar 1.2 miljun persuna ja[arbu minn djarhom, filma;;oranza Insara u Yazidi.

Nhar il-:img[a, fi Franza waslu madwar 40 Nisrani Iraqi li rnexxielhom ja[arbu mill-militanti u li kienu offruti kenn fi Franza. Il-Gvern Fran/i] qal li lest jag[ti kenn lil eluf ta’ Nsara Iraqin li huma persegwitati mill-militanti I]lami/i

Tra;edja o[ra f’ib[ra Libjani

IL-LVANT NOFSANI> Mument minn protesta Palestinjana f’Hebron fix-Xatt tal-Punent. Mahmud Abbas, il-President Palestinjan, qal li hemm b]onn ur;entament ta’ waqfien mill;lied permanenti bejn I]rael u l-{amas, hekk kif ilbiera[ re;a’ kien hemm attakki mill-ajru fuq Gaza u li kkaw]aw vittmi fosthom tfal. Dan wara li tifel I]raeljan inqatel il-;urnata ta’ qabel minn bombi sparati minn Gaza. (ritratt EPA)

Aktar attakki mill-ajru fi Tripli

Re;a’ kien hemm attakk ie[or mill-ajru fuq Tripli.

Attakki li l-militanti I]lami/i qalu li kkaw]aw il-mewt ta’ 15-il ;ellied minn tag[hom.

Di;à kien hemm attakk mill-ajru ie[or ;img[a ilu fuq Tripli u kien hemm suspetti dwar ta’ min kienu l-ajruplani g[alkemm l-Istati Uniti, inNATO u l-E;ittu lkoll /a[du

li kellhom x’jaqsmu. Irresponsabbiltà kienet ittie[det mill-forzi tal-eks :eneral Libjan Khalifa Haftar imma [afna ma kinux konvinti minn dan.

Sadattant l-istess militanti I]lami/i qalu li kienu [adu lkontroll tal-Minsiteru talIntern Libjan hekk kif qed ikomplu jippruvaw javvanzaw fi Tripli.

Hu stmat li tal-anqas 170 immigrant mietu barra millkosta Libjana. Dan wara li llan/a li biha kienu qed jippruvaw jaqsmu lejn l-Ewropa g[erqet.

L-awtoritajiet Libjani sa tard ilbiera[ kienu sabu 15-il katavru biss u 16 instabu [ajjin. Imma l-indikazzjonijiet huma li abbord il-lan/a kien

hemm mal-200 persuna.

Imma l-awtoritajiet Libjani huma pessimisti li jsibu kemm aktar nies [ajjin kif ukoll katavri. Dan peress li g[addispo]izzjoni tat-tfittxija hemm biss lan/a wa[da.

Nhar il-{amis hu rappurtat li kienu salvati 75 immigrant wara li kienu ilhom [amest ijiem fil-ba[ar.

Il-lan/a g[erqet madwar 60 kilometru mill-kosta ta’ Tripli.

Il-Gvern Taljan din is-sena kien ta bidu g[all-[idma mag[rufa b[ala Mare Nostrum li fiha l-Qawwa talBa[ar Taljana ]iedet ilpre]enza tag[ha barra l-kosta Libjana beix ikunu evitati tra;edji simili.

12

Pulizija g[al kontra l-irvellijiet i[ejju biex jag[mlu l-arresti waqt il-protesti g[all-mewt ta]-]ag[]ug[, Michael Brown, fl-in[awi ta’ Ferguson (ritratt> EPA)

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Internazzjonali

Il-kriti/i tal-Istati Uniti mhumiex jibqg[u lura milli jenfasizzaw l-inkwiet ta’ Ferguson Il-qtil ta’ Michael Brown, ladolexxenti iswed li qala’ ‘diversi tiri’ ming[and pulizija abjad fl-in[awi ta’ Ferguson, f’Missouri, mhux talli wassal g[al jiem u ljieli konsekuttivi ta’ protesti u ;lied bejn iddimostranti u l-pulizija, talli pprodu/a sitwazzjoni fejn ilkriminali qed jisfruttaw it-tensjoni biex ‘irew[u n-nirien talvjolenza’ g[all-iskopijiet tag[hom.

Il-folol tad-dimostranti f’Ferguson g[amlu minn kollox biex jesprimu r-rabja g[all-qtil ta’ Brown. Dan minkejja l-appelli g[all-kalma ming[and il-President tal-Istati Uniti, Barack Obama, u minkejja li l-investigazzjonijiet qed ikomplu fost l-appelli tal-familja ta’ Brown biex il-pulizija li qatlilhom lil binhom jin]amm arrestat.

G[alkemm i/-/irkostanzi dwar il-qtil jibqg[u konfu]i, itteorija ‘popolari’ hi li l-pulizija, Darren Wilson, kien avvi/ina lil Brown u sparalu waqt li lvittma kien miexi fi triq filkomunità ta’ Ferguson, li hi ddominata mis-suwed.

Fl-a[[ar jiem, l-a[barijiet minn Ferguson kienu ddominati mir-ritratti u l-filmati taddimostranti qed ji;;ieldu malpulizija armati g[al kontra lirvellijiet, fost id-d[a[en talgass tad-dmug[. Filwaqt li dawn ix-xeni qanqlu dibattitu fl-Istati Uniti, hemm ukoll ilkummentaturi barranin li qed jaraw il-kaos ta’ Ferguson b[ala ‘riflessjoni tal-ipokresija’. {afna minn din il-kritika ;ejja mill-pajji]i li di;à kienu ‘//ensurati’ mill-Istati Uniti dwar l-abbu]i tad-drittijiet umani. Kelliema f’dawn ilpajji]i, fil-fatt, qalu li filwaqt li l-Istati Uniti qed tipprova tippre]enta lilha nnifisha b[ala difensur tad-drittijiet umani lil hinn minn xtutha, l-Amerikani, g[all-kuntrarju, mhux jirnexxil-

hom i]ommu dan l-impenn fitterritorji tag[hom.

Hu minnu wkoll li l-grupp Amnesty International (entità li t[ares id-drittijiet umani madwar id-dinja), bag[at lill-osservaturi tieg[u fl-in[awi ta’ Ferguson bl-iskop li huma josservaw kif qed tkun infurzata l-li;i f’din il-belt. Din hi lewwel darba li l-grupp [a mi]ura ta’ dan it-tip fl-Istati Uniti u hu mifhum li l-osservaturi g[andhom ukoll jag[tu l-appo;; kollu me[tie; lill-membri ta’ dik il-komunità partikulari.

Forsi l-aktar reazzjonijiet negattivi g[as-sitwazzjoni filbelt ta’ Ferguson kien hemm dik tal-Ayatollah Ali Khamenei, il-mexxej suprem tal-Iran, li bag[at messa;; fuq Twitter biex jattakka lill-Istati Uniti g[al dak li hu qed iqisu b[ala ‘d-delitt tal-istat kontra n-nies tieg[u’.

Ma setax jonqos, imbag[ad, li l-gazzetta Iranjana, Siyasat-e Ruz, taqbel bis-s[i[ mat-teorija ta’ Khamenei. Il-;urnalist Qasem Ghafuri staqsa kif l-Istati Uniti tista’ to[ro; b’diskors dwar il-[tie;a li n-nies jing[ataw l-appo;; u l-garanziji dwar is-sigurtà, ladarba d-dinja qed tikkunsidra l-i]viluppi fil-belt ta’ Ferguson.

Dan il-;urnalist qed jixli wkoll lill-Istati Uniti talli qed to[noq id-domandi sempli/i ta’ niesha u talli l-Amerikani m’g[andhomx imqar id-dritt li jipprotestaw.

Entitajiet o[ra tal-istampa Iranjana wkoll qed jag[tu prominenza lill-i]viluppi flin[awi ta’ Ferguson, i]da lgazzetta konservattiva Hemayat ]elqet fin-niexef wara li pprodu/iet storja fl-ewwel pa;na dwar li l-;urnalisti huma pprojbiti milli jid[lu f’dik il-belt Amerikana, u li ma kellha assolutament l-ebda ba]i. g[al pa;na 13

13

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Internazzjonali

I]da ssemmiet ukoll il-[tie;a g[al sens ta’ perspettiva minn pa;na 12

Madankollu, il-kritika g[al kif l-awtoritajiet Amerikani qed jittrattaw ‘il-kri]i ta’ Ferguson’ ;ejja wkoll mi/-?ina. L-a;enzija tal-a[barijiet Xinhua sostniet li filwaqt li l-Istati Uniti qed tilg[abha tal-im[allef u l-;urija madwar id-dinja, l-a[[ar ]viluppi wara l-qtil ta’ Brown jindikaw li jkun a[jar jekk lAmerikani jistinkaw biex isolvu l-problemi fi [dan is-so/jetà tag[hom, milli joqog[du jippuntaw is-swaba’ lejn [addie[or.

Sadanittant, ir-Russja – li filpre]ent qed tbati ta[t l-effett tas-sanzjonijiet imposti millIstati Uniti – ukoll uriet [erqa ‘spe/jali’ biex titfa’ l-attenzjoni fuq is-sitwazzjoni ta’ Ferguson.

Igor Dunayevskiy, ;urnalist ma’ Rossiskaya Gazeta, kiteb li g[alkemm l-Istati Uniti tridha b[ala pajji] li jemmen flugwaljanza u fil-kun/ett li kul[add ikollu dritt g[all-istess opportunitajiet, g[adu kmieni wisq biex wie[ed jitkellem dwar xi trijonf ‘Amerikan’ fuq ir-razzi]mu u l-ka]i fejn ilkomunitajiet qed jispi//aw emar;inati.

Gazzetta Russa o[ra, Komsomolskaya Pravda, li tappo;;ja lill-Kremlin ta’ Moska – qalet li mhux talli lpulizija fil-belt ta’ Ferguson qed ja;ixxu e]att b[alma qed tag[mel l-Armata Amerikana fl-Iraq, talli huma qed iservu b[ala ‘l-mudell’ li l-Istati Uniti qed tesporta lejn il-pajji]i li je[tie;u l-g[ajnuna biex jirriformaw il-Ministeri g[all-Intern rispettivi.

F’dan il-ka], il-Pravda ppre]entat l-involviment tal-Amerikani fl-eksrepubblika Sovjetika tal-:or;ja, meta l-pajji] kien g[adu mmexxi mill-eksPresident, Mikheil Saakashvili.

Madankollu, mhux l-entitajiet kollha tal-istampa barranija dde/idew li ‘jirkbu fuq il-karru’ u jattakkaw lill-Amerikani dwar l-i]viluppi ta’ Ferguson.

Miles Godfrey, ta’ The Sydney Daily Telegraph, sejja[ biex in-na[at kollha interessati fil-ka] ta’ Ferguson jippruvaw isibu element ta’ perspettiva f’dawn i/-/irkostanzi.

“L-aktar [a;a li tispikka hi li ]ag[]ug[ (Michael Brown) inqatel fil-fjur ta’ [ajtu minn

ra;el (il-pulizija) li kien g[ad g[andu 28 sena biss... Fuq na[a g[andek [ajja mitlufa u millbanda l-o[ra g[andek il-[ajja ta’ bniedem li nbidlet darba g[al dejjem,” kiteb Godfrey.

Dan il-;urnalist fakkar ukoll lill-qarrejja tieg[u fl-irvellijiet tal-2011 fir-Renju Unit, kif ukoll fil-vjolenza qalila li segwiet il-ka] ta’ Rodney King, lAmerikan iswed li kien spi//a msawwat bla [niena mill-pulizija ta’ Los Angeles, fl-1991.

G[aldaqstant hu qed jenfasizza mad-dimostranti fl-in[awi ta’ Ferguson biex ma ju]awx ilqtil ta’ Michael Brown b[ala ‘sku]a valida [alli jinfexxu filqerda u l-vjolenza’.

Fit-Turkija, [afna nies g[amlu l-paraguni bejn il-kaos u lkonfu]joni fil-belt ta’ Ferguson u l-inkwiet waqt il-protesti tassena l-o[ra fil-Park ta’ Gezi, flin[awi ta’ Istanbul.

Madankollu, il-;urnalist Dogan Eskinat jinsisti li l-ori;ini ta]-]ew; protesti huma differenti g[alkollox minn xulxin.

“G[alkemm wie[ed jista’ jifhem dawn il-paraguni, issu;;eriment li ]-]g[a]ag[ irrabjati fit-Turkija kienu motivati mill-istess ra;unijiet tarresidenti foqra fiz-zoni urbani tal-Midwest Amerikan juri nuqqas ta’ rispett lill-;enerazzjonijiet tal-passat li sofrew l-ag[ar abbu] tad-drittijiet umani u li kienu m/a[[din mid-dinjità tag[hom b[ala bnedmin,” kiteb Eskinat.

Min-na[a tieg[u, Tim Stanley, ;urnalist li jirrapporta dwar il-politika u l-kultura Amerikana g[al The Daily Telegraph, kiteb li l-White House ta’ Washington m’g[andhiex isservi ta’ xprun g[all-bidliet konkreti fil-mod kif l-Istati Uniti qed tikkonfronta rrazzi]mu, l-inugwaljanza u lvjolenza.

Stanley rrefera wkoll g[allPresident Obama u qal li dan qatt ma kien se jkun mexxej li jikkonfronta direttament laspett tar-razzi]mu. Il-;urnalist kompla li Obama lanqas ma kien se jinsisti g[ar-ridistribuzzjoni sostanzjali tal-flus u lpoter fuq livell li [afna mexxejja tad-drittijiet /ivili jemmnu li hu ne/essarju biex ting[ata tassew l-g[ajnuna lill-foqra.

Dimostrant jisfida curfew fi kwartier ta’ Ferguson filwaqt li juri kartelluni b’messa;;i ta’ kundanna g[all-pulizija u l-awtoritajiet tal-belt (ritratt> EPA)

14

Il-Pulizija qed tinvestiga l-qtil ta’ Jonathan Pace li se[[ il-{amis li g[adda filg[axija fil-Fgura. Pace, li kien sid il-[anut Tyson Butcher kien fil-mira ta’ bejn 15 u 20 balla. Il-Pulizija qed tikkunsidra dan l-att kriminali li mhu xejn i]olat minn delitti ri/enti min[abba l-u]u tal-arma awtomatika. Fl-a[[ar jiem Pace ng[ata l-libertà provi]orja wara li kien akku]at bil-qtil ta’ Vince Muscat mag[ruf ‘il-Ko[[u”. (Ritratt> Joseph Galea)

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

:img[a bir-ritratti

Qassis ta’ 40 sena kien mixli fil-Qorti ta’ G[awdex li kkorrompa diversi minuri, x’aktarx kollha bniet. Wara li ng[ata l-[elsien provi]orju mill-arrest, t[abbar li l-Avukat :enerali appella minn din id-de/i]joni.

L-Irlandi] Robert Carrick, ta’ 46 sena, missier ta’ ]ew;t itfal, residenti G[awdex, instab wara li ;imag[tejn ilu kien irrappurtat nieqes lill-awtoritajiet. Martu Orsolya (lemin), li tg[ix l-Ungerija, g[amlet appell g[all-g[ajnuna fuq il-pa;na tal-Pulizija fuq Facebook.

F’att brutali ta’ tpattija g[all-attakki mill-ajru tal-Amerikani fit-Tramuntana tal-Iraq, il-militanti I]lami/i tal-Istat I]lamiku qatg[u ras il-;urnalist Amerikan James Foley li sentejn ilu g[eb fis-Sirja.

Pellegrini barra l-Katidral ta’ Myeongdong f’Seoul isegwu quddiesa //elebrata mill-Papa Fran;isku waqt ]jara pastorali fil-Korea ta’ Isfel.

Il-Papa appella g[all-pa/i bejn il-Korea ta’ Fuq u t’Isfel.

Mara sserra[ fuq irkupptejha fi protesta minkejja l-gass tad-dmug[ u]at mill-forzi tal-ordni f’dimostrazzjoni kontra l-qtil ta]-]ag[]ug[ Michael Brown minn pulizija f’Missouri.

Il-guru tal-joga, l-Indjan B.K.S. Inyengar, miet fl-età ta’ 95 sena. Hu kiteb mal-14-il ktieb dwar l-arti tal-kontroll fuq il-;isem u tan-nies, waqt li kien il-persuna li f’dawn l-a[[ar 40 sena wasslet din il-prattika fid-dinja tal-Punent.

15

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Editorjal

Xi ntqal din il-;img[a

“Malta’s military defence provisions needs to be reviewed as its constitutional neutrality does not render it immune to new threats that have emerged.”

George Vella, Ministru tal-Affarijiet Barranin, The Malta Independent, 18 ta’ Awwissu

“Deputati u membri tal-Kabinett kull sena jiddikjaraw l-assi tag[hom… ikunx aktar prudenti u wasalx i]-]mien li jag[mlu l-istess anke persuni li ja[dmu f’Kastilja jew qrib l-Uffi//ju tal-Prim Ministru u tal-Ministri, flimkien ma’ Kapijiet E]ekuttivi u l-qraba tag[hom…hawn stejjer li qed jing[adu li, jekk huma veri u sakemm ma ji;ux mi/[uda, imorru g[al kollox kontra dak li lpoplu vvota g[alih daqshekk bi [;aru fl-a[[ar elezzjoni meta ele;;a lill-Gvern Laburista.”

Marlene Farrugia, Deputat Laburista, The Malta Independent, 18 ta’ Awwissu “Il-konsorzju ta’ Maltin li esprima interess g[as-servizz tat-trasport pubbliku qieg[ed jikkunsidra li jappella mid-de/i]joni tal-Gvern dwar l-g[a]la tal-kumpanija Spanjola Autobuses de Leon biex tmexxi t-trasport pubbliku.”

In-Nazzjon, 18 ta’ Awwissu

“Public jobs boost will cost 20 million euro every year.”

The Times of Malta, 19 ta’ Awwissu

“Il-Gvern irrifjuta t-talbiet li saru minn dawk li jirrapre]entaw linnegozji… biex in-negozji li [arrbu telf ta’ eluf ta’ ewro wkoll jing[ataw kumpens.”

In-Nazzjon tikkwota minn dak li qal il-Ministru Konrad Mizzi, 20 ta’ Awwissu

“L-omm Irlandi]a bdiet tipprova tag[mel dak li kien qed jg[idilha xxufier, ix-xufier qab]itlu ftit wara, u allegatament waqaf f’nofs it-telg[a tal-Mellie[a, qabad il-pushchair u waddbu barra t-triq.”

In-Nazzjon tikkwota minn xhieda li nstemg[et fil-Qorti kontra xufier tattrasport pubbliku minn Marsaskala, 20 ta’ Awwissu

“Dokument li tliet sa/erdoti g[amlu dwar il-bidliet me[tie;a fil-Knisja baqa’ ma sar xejn dwaru.”

Dun Renè Camilleri fil-programm Iswed fuq l-Abjad, NET Television, 20 ta’ Awwissu

“No tokens please… kull ma rridu hi provvista tal-ener;ija ta’ min jorbot fuqha, bil-prezz u l-kundizzjonijiet ;usti.”

It-twe;iba tal-imsie[ba so/jali g[adde/i]joni tal-Gvern li jag[ti 25 ewro lil familji li spi//aw b’aktar minn 12-il sieg[a bla dawl, In-Nazzjon 21 ta’ Awwissu “ISIS is an enemy of Islam.”

L-Imam Mohammed El-Said, The Malta Independent, 21 ta’ Awwissu

Il-weg[da li spi//at log[ba

Hu veru l-ka] li nhar it-Tlieta li g[adda filg[axija, ilpoplu Malti u G[awdxi t[alla g[al sig[at twal fid-dlam!

Imma mhux qed nirreferu g[ad-dlam /appa li kien ikkaw]at ka;un ta’ [sarat li ]viluppaw fil-power station ta’ Delimara u li kka;unaw [sarat fis-substation tal-Marsa.

Qeg[din nirreferu g[all-mod kif dan il-Gvern Laburista mmexxi minn Joseph Muscat qieg[ed i[alli wkoll lill-poplu Malti fid-dlam dwar dak kollu li g[andu dritt ikun jaf.

Id-dritt g[all-informazzjoni huwa fundamentali Id-dritt g[all-informazzjoni huwa ta’ importanza fundamentali f’so/jetà demokratika u /ivilizzata. Huwa wkoll parti mid-dritt fundamentali tal-libertà tal-espressjoni kif inhuwa garantit mill-Konvenzjoni Ewropea li Malta hija firmatorja.

I]da dawn l-a[[ar 17-il xahar ta’ Gvern Laburista, rajna kif il-poplu Malti u daqstant ie[or il-mezzi ta’ komunikazzjoni qeg[din ikunu m/a[[da mill-Gvern milli jfornihom b’informazzjoni fuq diversi temi jew kwistjonijiet li huma ta’ interess nazzjonali u li l-pubbliku, bi dritt g[andu jkun jaf. {idma sigrieta u poplu fid-dlam Il-Gvern ta’ Muscat waqt li qieg[ed i[alli lill-poplu fiddlam, qieg[ed ja[dem b’segretezza b’tali mod li mhux biss ma jag[tix l-informazzjoni mitluba bi dritt i]da jag[mel ag[ar minn hekk. G[andna Gvern li jiffirma f’isem il-poplu diversi ftehimiet, u ja[bi mill-poplu dak li jkun da[al g[alih! Hemm diversi e]empji. Dawn li ;ejjin huma biss u[ud minnhom: Kellna Ministru tal-Gvern, il-Ministru Manuel Mallia, li dan l-a[[ar qal li mhux fl-interess tal-poplu li jkun ippubblikat il-kuntratt li l-Gvern Laburista ffirma mal-kumpanija Henley & Partners. Kumpanija li rappre]entanti tag[ha ltaqg[u mal-Partit Laburista qabel l-a[[ar elezzjoni ;enerali, u li g[andha rabtiet mill-qrib ma’ kumpanija o[ra li tispe/jalizza f’g[ajnuna li ting[ata lill-partiti politi/i fi ]minijiet ta’ kampanji elettorali.

G[andna l-ftehim li l-Gvern Laburista la[aq mal-Gvern ?ini] dwar ix-xiri parzjali tal-Korporazzjoni Enemalta minn kumpanija statali ?ini]a. Il-Prim Ministru jmur i/?ina g[all-iffirmar tal-ftehim, imma ja[bih lillOppo]izzjoni, ma jressqux quddiem il-Parlament u jostor id-dettalji tieg[u mill-poplu.

G[andna mill-;did lill-Ministru Manuel Mallia li jiffirma Memorandum of Understanding mal-Gvern Libjan, u ma jippubblikahx. Illum f’Malta qeg[din jitwasslu pazjenti Libjani u jmutu f’pajji]na kif ]velat din il-gazzetta b[allum ;img[a, u l-Gvern jibqa’ ja[bi l-identità ta’ dawn il-

pazjenti feruti fil-;lied li hemm fil-Libja.

G[andna Ministru ie[or tal-Gvern Laburista, il-Ministru Joe Mizzi li jmur kontra klawsola tal-Espressjoni ta’ Interess dwar min se jipprovdi s-servizz pubbliku. IlMinistru Mizzi jg[id li mar Spanja biex jivverifika dak li ddikjarat kumpanija Spanjola interessata, u proprju nhar lErbg[a li g[adda, il-Ministru Mizzi [abbar li se jibda jinnegozja ma’ din il-kumpanija uffi/jalment. I]da l-Ministru Mizzi [alla lill-poplu fid-dlam dwar l-interessi li kellu fi]]jara g[and il-kumpanija Autobuses de Leon.

Kellna l-kuntratt ta’ mart il-Ministru Konrad Mizzi – salarju bil-perka//i li jla[[qu t-13,000 ewro, bil-Prim Ministru baqa’ jostru kemm jifla[ sakemm imbag[ad manuvra li pprova jag[mel fi/-?ina swietlu ag[ar g[ax intervista li tat mart il-Ministru Konrad Mizzi kienet il-bidu biex dan il-kuntratt ta’ impjieg jara d-dawl, u li minnu [ar;et i/-/ifra skandalu]a li qed tit[allas mart Ministru, kontra kull etika politika, minn fuq dahar il-poplu.

Hemm numru ta’ ka]i o[ra fejn il-Gvern l-ewwel jg[id mod u mbag[ad iben;el mod ie[or. B[al fil-ka] ta’ dak kollu li kien jikkon/erna lil Martin Galea, fejn il-Prim Ministru Muscat l-ewwel qal li ma kienx ma[tuf, u wara jumejn qal li kien in[ataf. B[al fil-ka] li se[[ dil-;img[a, bil-Ministru Evarist Bartolo u l-uffi/jali tal-Ministeru talEdukazzjoni jag[tu ver]jonijiet differenti dwar l-interess ‘fqir’ li wrew i]-]g[a]ag[ g[al inizjattiva dwar l-impjiegi ffinanzjata mill-UE. Politika u kultura tas-segretezza Joseph Muscat mill-Oppo]izzjoni tela’ bl-g[ajta favur ittrasparenza u l-kontabbiltà fit-tmexxija. Illum, Joseph Muscat mis-si;;u tal-poter qed jispara lejn kliemu stess u qed i;ibu ma jiswa xejn!

Joseph Muscat tajjeb li jiftakar li gvernijiet isibu posthom fit-tmexxija g[ax jele;;uhom i/-/ittadini. U g[aldaqstant Gvern jitla’ biex imexxi grazzi g[as-sehem ta/-/ittadini.

G[alhekk kull informazzjoni li l-Gvern ikollu ri]ultat ta’ ftehim jew b’mezz ie[or, b’xi mod dejjem hi fl-interess ta//ittadin, u g[alhekk il-poplu g[andu dritt li jkun jaf g[aliex ittie[du /erti de/i]jonijiet, fiex jikkonsisti ftehim li jkun g[amel il-Gvern, u kif se jitwettaq.

I]da meta jkun hemm Gvern, b[al dak li qieg[ed imexxi Joseph Muscat li qieg[ed jo[loq ‘stat fqir u nieqes millinformazzjoni ta’ interess nazzjonali’, mhu xejn mistenni aktar minnu g[ajr tmexxija aktar sigrieta, arbitrarja li tkompli to[loq nuqqas kbir ta’ kredibbiltà, kontabbiltà u trasparenza. Li gvern jibqa’ j]omm informazzjoni kunfidenzjali forsi huwa l-ewwel sinjal ta’ gvern li qed i[oss supremazija u jiddistakka ru[u mill-poplu.

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza> mument@media.link.com.mt Editur> Roderick Agius, tel. 25965263 • email> roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar> advertising@media.link.com.mt Stampata> Progress Press, l-Imrie[el

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

16

Opinjoni

RI{ TA’ SIEG{A

:unju – Di/embru 1980 – Jag[lqu l-isptarijiet tas-sorijiet Michael Falzon Opinjonist

Meta jkun hemm membri tal-;udikatura be]]ieg[a u#jew lag[qin, ibatu d-drittijiet tal-bniedem u tkun imminata d-demokrazija!

Plebixxit fost il-professjoni tal-avukati L-ittra qasira li kien kiteb Frank Portelli dwar ilpo]izzjoni tal-Prim Im[allef fl-appell tal-kaw]a tal-Blue Sisters wasslet biex Frank Portelli u l-editur tal-gazzetta sabu ru[hom akku]ati b’disprezz tal-Qorti. Frank kien g[amel kaw]a kostituzzjonali li fil-bidu kienet iffirmata mill-avukat tieg[u. Imbag[ad avukati o[ra bdew jiffirmaw il-petizzjoni tieg[u u g[alhekk jing[aqdu mieg[u fit-talba tieg[u biex juru l-appo;; tag[hom.

Fi ftit ;ranet il-petizzjoni ta’ Frank kienet iffirmata minn 96 avukat. Dan kien plebixxit fost il-klassi professjonali tal-avukati li b’ma;;oranza tan;ibbli kienet qed tag[ti sfidu/ja lill-Prim Im[allef. Tassew li kien ]vilupp uniku fl-istorja tal-Qrati Maltin.

Meta ra hekk, l-Im[allef Fortunato Mizzi mill-ewwel irri]enja mill-kariga u fl-4 ta’ Jannar irri]enja wkoll ilPrim Im[allef. Dnub li persuna ta’ livell intellettwali g[oli b[alma kien J.J. Cremona kellu jispi//a l-karriera legali tieg[u b’dan il-mod tal-mist[ija. I]da donnu li [alla l-fervur tieg[u biex jing[o;ob mal-Gvern Mintoffjan jeg[leb kull sens ta’ prudenza.

Dawn ir-ri]enji wasslu biex ikun hemm b]onn ta’ distribuzzjoni mill-;did tad-doveri tal-Im[allfin u sakemm saret din ir-ridistribuzzjoni – li kellha ssir mill-istess Gvern – Malta ma kellhiex Qrati Superjuri g[ax id-dmirijiet tal-im[allfin kollha kienu ;ew sospi]i.

Jitke//ew is-sorijiet Sadanittant, madankollu, waqt li l-pro/essi legali kienu g[adhom g[addejjin, il-gvern idde/ieda li jke//i lis-sorijiet barranin minn Malta. Dan sar proprju fl-20 ta’ Di/embru 1980 wara li s-Superjura Sister Luigi Duncan, Irlandi]a, erba’ sorijiet Irlandi]i u wa[da Sko//i]a flimkien ma’ impjegata barranija o[ra ntalbu jitilqu ’l barra minn Malta g[ax ma kellhomx permess biex ja[dmu! B[ala barranin, is-sorijiet dejjem kellhom b]onn il-permess biex ja[dmu f’Malta, permess li kien jin[ar;ilhom g[al sitt xhur u kien ikun im;edded awtomatikament, almenu sakemm dan ilpermess ma ;;eddidx aktar meta nqalg[et din il-kwistjoni.

Numru ta’ nies [bieb tas-sorijiet in;abru [dejn l-isptar jaraw il-Pulizija teskorta s-sorijiet sal-ajruport ta’ {al Luqa. Ori;inarjament is-sorijiet kienu ng[ataw avvi] ta’ sag[tejn biex jitilqu minn Malta, i]da wara li lKummissarju G[oli Ingli] talab estensjoni biex dawn ikollhom /ans jippreparaw g[all-vja;;, ing[ataw estensjoni ta’ 48 sieg[a.

Il-pulizija sa[ansitra qag[du mag[hom sakemm ippakkjaw dak li kienu se jie[du mag[hom, u [add ma t[alla jersaq [dejhom, lanqas l-avukati tag[hom. Il-gvern ried jag[ti l-impressjoni li kienu s-sorijiet li abbandunaw l-isptar biex ikunu huma li naqsu milli jwettqu l-obbligi tad-donazzjoni li bihom ing[ataw it-tmexxija tal-isptar, i]da s-sorijiet ma waqg[ux g[al din in-nasba.

Fis-satra tal-lejl, fil-[in li kellu jitlaq l-ajruplan li kienu se jkunu fuqu s-sorijiet, fl-ajruport marru jsellmulhom lAr/isqof :u]eppi Mercieca, i/-Charge d’Affaires talVatikan (Mons. Stella) u Eddie Fenech Adami. Dawn kellhom kollha jmorru d-Departures Lounge tal-Ajruport g[ax l-Ar/isqof ma ng[atax il-permess li jmur ikellem lis-sorijiet u jsellmilhom privatament! Kienet xena tal-biki.

Il-PN jorganizza protesta nazzjonali Nhar is-Sibt 20 ta’ Di/embru, il-PN organizza protesta nazzjonali b’mass meeting li ssejja[ immedjatament wara li tke//ew is-sorijiet. Minkejja l-avvi] qasir, ix-xita u listrajk tal-karozzi tal-linja li kien hemm dak i]-]mien, innies imliet it-triq f’San :iljan quddiem l-isptar fejn sar ilmeeting.

In-nies riedet tesprimi l-protesta tag[ha g[all-a;ir inuman tal-Gvern. Waqt il-meeting kienet approvata ri]oluzzjoni li fiha dawk kollha pre]enti kkundannaw il-mod kif il-gvern Mintoffjan kien ittratta lis-sorijiet u wieg[du li jer;g[u jilqg[uhom f’Malta.

Fil-meeting tkellmu Eddie Fenech Adami u Guido de

(2)

Marco kif ukoll Giovanni Bonello, b[ala l-avukat tas-sorijiet. Minkejja li ma kienx jie[u sehem f’attivitajiet politi/i, dan kien a//etta li jitkellem biex jirrakkonta minuta b’minuta dak li kien ;ara l-jum ta’ qabel u matul il-lejl sakemm is-sorijiet telg[u fuq l-ajruplan u telqu minn Malta.

Bonello sostna li s-sorijiet ma ridux jitilqu minn Malta u kellhom jag[mlu hekk kontra qalbhom.

Meta l-pulizija marru ji;bru lis-sorijiet biex suppost itellg[uhom il-Qorti, Bonello kien mar il-Qorti biex jiddefendihom. I]da l-gvern irrealizza li jekk itella’ s-sorijiet ilQorti skont il-pro/edura normali u]ata fil-ka] ta’ dawk ilbarranin li jinqabdu ja[dmu Malta bla permerss, kien se jidher ikreh u g[alhekk minflok il-pulizija mill-ewwel [adu lis-sorijiet direttament l-ajruport. Hemmhekk Giovanni Bonello sab li ma kienet [ar;et ebda ordni biex is-sorijiet ikunu deportati u allura fil-fatt dawn kienu qed jin]ammu mill-Pulizija illegalment.

Meta talab li jkellimhom, l-ispettur ma [alliehx u ;ab lisku]a li s-sorijiet kienu ta[t arrest. Dan kien sintendi, arrest illegali u anki jekk kienu saru l-10 p.m. Giovanni Bonello beda jipprepara l-karti biex jifta[ il-Qorti [alli jitlob il-[elsien tag[hom. }ew; avukati offrew li jmorru g[and il-Ma;istrat tal-G[assa, Stephen Borg Cardona billi r-re;istratur ma setax jaqbdu bit-telefown biex jitressaq ilka] b’ur;enza i]da l-Ma;istrat baqa’ ma fet[ilhomx il-bieb minkejja li l-qanpiena tal-bieb ippruvaw i/empluha kemmil darba.

B’xi mod li Bonello baqa’ ma ]velax, is-sorijiet irnexxielhom jibag[tulu messa;; bil-miktub li fih ipprotestaw g[aliex kienu qed ji;u deportati minn Malta.

Sadanittant Bonello kien kiteb lill-ispettur u talbu biex jilliberahom. Fis-1 a.m. Sister Luigi Duncan – permezz talkuntatt sigriet li donnu kien hemm bejniethom – bag[tet dikjarazzjoni lil Bonello li hi ma riditx titlaq minn Malta u li kienet qed tkun sfurzata tag[mel hekk mill-pulizija.

Sadanittant, ir-re;istratur tal-Qorti kien mar ukoll jipprova jkellem lill-Ma;istrat tal-G[assa li rnexxielu jikkuntattja lill-Ma;istrat fl-3.45 a.m. I]da dak kien il-[in e]att li lajruplan bis-sorijiet fih kien inqata’ mir-runway tal-ajruport fi triqtu lejn ir-Renju Unit! Il-Ma;istrat Borg Cardona kien sar Im[allef xi sentejn wara dan il-ka].

Tassew li meta jkun hemm membri tal-;udikatura be]]ieg[a u#jew lag[qin, ibatu d-drittijiet tal-bniedem u tkun imminata d-demokrazija!

X’sar mill-isptar tal-Blue Sisters Wara li s-sorijiet barranin tke//ew, il-gvern kellu diskussjonijiet anki mal-Vatikan dwar il-kwistjoni i]da dawn id-diskussjonijiet ma wasslu g[al ebda soluzzjoni li permezz tag[ha s-sorijiet setg[u jirritornaw Malta biex imexxu l-isptar. Is-sorijiet baqg[u jinsistu li anki l-proposti li l-gvern kien g[amel permezz tan-Nunzju Appostoliku u l-Ar/isqof Mercieca kienu jfissru bidla radikali fin-natura tar-relazzjoni tas-sorijiet mal-Fondazzjoni Zammit Clapp u g[alhekk ma setg[ux ja//ettawhom.

Fil-21 ta’ Jannar 1981 il-120 impjegat tal-Blue Sisters ing[ataw is-sensja u ttie[du l-passi biex l-isptar, li kien baqa’ jitmexxa minn erba’ sorijiet Maltin, jing[alaq.

Forsi l-veru g[an ta’ dik il-;lieda kollha bla sens jidher mill-fatt li wara li l-isptar g[alaq fil-bidu tal-1981, ilGvern Laburista qatt ma u]ah. Re;a’ nfeta[ fl-1991, g[axar snin wara, meta l-Gvern Nazzjonalista kien irran;a l-problemi legali li nqalg[u meta s-sorijiet infurmawh li ma kinux f’po]izzjoni li jer;g[u ji;u lura.

Qabel ma re;a’ nfeta[ saru xog[lijiet kbar ta’ riabilitazzjoni biex l-isptar jilqa’ fih anzjani li jkollhom b]onn ]mien twil biex jirkupraw wara li jkunu ;ew trattati flIsptar San Luqa.

Fil-fatt il-finishes interni u l-attrezzaturi tal-isptar saru kollha mill-;did u d-d[ul inbidel billi sar min-na[a t’isfel.

Kollox sar ta[t ir-responsabbiltà politika tieg[i b[ala Ministru g[all-I]vilupp tal-Infrastruttura flimkien ma’ dik tal-[abib tieg[i, John Rizzo Naudi, li kien is-Segretarju Parlamentari g[all-Anzjani.

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

17

Opinjoni

Minn Milan g[al Malta A[barijiet u kummenti mill-Italja u l-Vatikan

Mons. Charles G. Vella Opinjonist

A[na l-Maltin ma nafux g[alkollox lit-Taljani.

Anzi g[adna n[arsu b’xejra kolonjali lejn l-Ingilterra u dwar it-Taljani ssib [afna pre;udizzji, ideat ]baljati u forsi anki g[ira.

Min huma t-Taljani A[na ;irien, xi ftit ukoll qraba tat-Taljani. Xi ftit nafu min huma t-Taljani, imma trid tkun tg[ix mag[hom biex issir tafhom minn ;ewwa. Fi kwa]i 40 sena fl-Italja u minkejja li ]ort il-parti l-kbira, in[oss li dejjem niltaqa’ ma’ xi [a;a ;dida fil-karattru Taljan. Kull poplu, anki l-Malti, g[andu dDNA tieg[u, imma n[oss li g[andna [afna komuni ta’ xulxin. Fin-nisel tag[na, kif naraw mill-kunjomijiet, a[na qrib sewwa t-Taljani. Fil-kultura, minkejja li l-Ingli]i kienu kontra, illum g[adna nixorbu mill-g[erf Taljan. Bi]-]wi;iet bejn Maltin u Taljani t[allatna sewwa. Issa wkoll bosta Taljani qed ji;u jg[ixu Malta u jift[u ristoranti, pasti//eriji, boutiques, e//.

Intant, in[oss li a[na l-Maltin ma nafux g[alkollox litTaljani. Anzi g[adna n[arsu b’xejra kolonjali lejn lIngilterra u dwar it-Taljani ssib [afna pre;udizzji, ideat ]baljati u forsi anki g[ira.

G[aliex immorru l-Italja^

In[obbu [afna [wejje; Taljani u spiss nieqfu hemm. IlMaltin i[obbu l-ikel Taljan li llum sar parti mill-menu Malti.

In[obbu l-moda, l-iktar [wejje; tan-nisa u ]raben. In[obbu l-kantanti Taljani, ibda minn Al Bano, Morandi, Mina u dawk tal-lum.

Fil-futbol maqsumin l-iktar mal-Juve, mal-Milan, malInter u anki mal-Lazio. Hawn Maltin li spiss itiru lejn l-Italja biex jaraw xi partita. Rajt kemm-il darba f’San Siro gruppi ta’ Maltin g[ad-derby bejn Milan u Inter. Sa[ansitra hawn il-klabbs tas-supporters ta’ dawn it-timijiet u meta xi tim ji;i jilg[ab Malta jintlaqa’ bil-briju.

L-Italja, jew aktar Sqallija, hi l-ewwel art g[alina l-Maltin.

Dari konna mmorru Siraku]a b’bi//a vapur, b[alma g[amilt fil-1947 mal-[abib Dun Eddie Borg Olivier. Illum g[andna l-Air Malta u anki l-low-cost. Hu g[alhekk li s-safar lejn lItalja qed ji]died, anzi fl-1955 ma’ :u]i Demanuele u o[rajn bdejna t-Tours ta’ Kana.

Illum hawn min isiefer g[al btala, min g[andu negozju u anki g[ax-xiri. L-Italja saret qisha wara l-kantuniera. Hemm ukoll min imur g[as-santwarji, anki btala ta’ ;urnata g[al San Patri Piju, u min g[al okka]jonijiet grandju]i filVatikan.

Qatt ma sirt Taljan Minkejja li bl-eluf imorru l-Italja, mhux fa/li li nkunu nafu l-qalba tal-poplu Taljan. G[alkemm illum hu nazzjon wie[ed, hemm differenzi kbar fl-istil tal-[ajja, il-mentalità, it-tisjir u l-monumenti minn belt g[al o[ra. Id-djaletti differenti, li xi drabi lanqas tifhem kelma.

Id-differenza hi kbira bejn l-Italja ta’ Fuq u dik ta’ Isfel, tant li dejjem hemm /erta pika. Illum bil-mobbiltà ssib iktar Sqallin jew Kalabri]i f’Milan milli Milani]i. G[alhekk ilpoplu, il-kultura u t-tradizzjonijiet t[alltu. Ma’ dawn ir-razez illum hawn il-Filippini, i/-?ini]i, l-G[arab u l-Indjani. Ilpoplu Taljan mhux razzist, imma xi drabi jkollna konflitt u

Ir-rabta u l-[idma fl-Italja ta’ Mons. Charles Vella tmur lura [afna snin… fir-ritratt li je[odna lura fl-1980, Mons. Vella (l-ewwel mil-lemin) flimkien ma’ Don Leonardo Zega ta’ Famiglia Cristiana waqt ]jara g[and il-President Taljan ta’ dak i]-]mien Sandro Pertini li laqa’ uffi/jalment grupp ta’ [addiema fil-qasam tad-droga. Dak i]-]mien kien sar il-Kungress dwar id-Droga u l-Familja.

vjolenza mal-barranin.

Iddum kemm iddum tg[ix fl-Italja dejjem tibqa’ ‘straniero’, dan l-iktar fl-Italja ta’ Fuq. Il-Milani]i, anki lkleru, qatt ma jaslu biex jg[oddu l-barranin b[ala Taljani.

Jien kuntent hekk, tant li qatt ma ridt i/-/ittadinanza Taljana u ]ammejt l-isem ta’ Charles.

Meta tg[id li inti Malti, illum ti;i a//ettat. 50 sena ilu, barra l-propaganda Faxxista, ftit li xejn kienu jafu dwar Malta. Kienu jg[idu ‘sei Inglese’, g[alhekk kienu jg[odduna b[ala Ingli]i.

Illum bit-turi]mu, bit-televi]joni u l-istudju jafu iktar dwar Malta. Min-na[a tag[na nikkuntentaw bl-istudenti Taljani, tant li jiddispja/ini ma ssirx promozzjoni g[at-turi]mu lejn Malta. Meta ssir, nuru iktar il-ba[ar, ix-xtut u xi tfajliet. Ilwirt storiku u artistiku ma tantx jidher.

B’mod ;enerali llum it-Taljani jkunu kuntenti Malta u blg[add ta’ ristoranti Taljani ma tantx nisma’, b[al dari, ilmenti dwar il ‘cibo Maltese’. Xi drabi nisma’ lmenti dwar il-korsijiet tal-Ingli], imma lkoll ifa[[ru lill-Maltin (barra ta’ taxi) g[all-[biberija u l-mer[ba tag[ha.

Pajji] tal-mirakli Fis-snin li g[addew l-Italja rajt bosta ;rajjiet, imma l-ikbar dik ta’ terrori]mu, tal-Brigate Rosse, il-qtil ta’ Aldo Moro (1978), it-tra;edja ta’ Piazza Fontana, kri]ijiet politi/i u vjolenza. Il-Cronaca Nera tal-;urnali kuljum twassal a[barijiet tal-Mafja, tal-Camorra, omi/idji, serq e//. Minkejja dan kollu, l-Italja tibqa’ l-‘Bel Paese’, fejn hemm l-ikbar patrimonju tal-arti, monumenti u storja. Illum it-Taljani minkejja t-ta[wid, il-kaos u l-kri]ijiet jibqg[u jg[ixu trankwilli, g[alkemm kultant ja[bu l-bi]a’.

Ix-xena politika hi dejjem im[awda u qatt mhuma kuntenti b’ebda gvern, lanqas issa b’Matteo Renzi, li g[alija hu mexxej ]ag[]ug[, kapa/i u li jrid jibdel lill-Italja u lill-Ewropa.

Jien sirt naf mill-vi/in bosta politi/i, ibda minn Andreotti, Craxi u issa xi politi/i ;odda. Andreotti, l-eks President Cossiga, l-eks Prim Ministru Berlusconi u o[rajn sirt nafhom anki meta kienu morda fl-Isptar San Raffaele. L-iktar mid[la kienu Bettino Craxi u Silvio Berlusconi.

Fis-snin 80 kienu jg[idu li l-Italja kienet ‘Rex, Dux, Crux u Crax’, li tfisser i]-]minijiet tar-Re, ta’ Mussolini, ta’ Demokrazija Kristjana (Crux) u l-gvern ta’ Craxi. {a;a talg[a;eb kif qatt ma kien hemm il-Min;ell u l-Martell, l-iktar anki bil-qawwa li kellhom il-Knisja u l-Vatikan.

Il-gvernijiet Taljani waqg[u wie[ed wara l-ie[or, imma qishom saru l-mirakli. Il-[abib mejjet Peter Nichols, li g[amel snin korrispondent ta’ The Times f’Ruma u li Dom Mintoff hedded li jarrestah jekk ji;i Malta, kiteb li l-Italja hi “The Land of Miracles”. Mirakli politi/i u ekonomi/i saru [afna, imma l-kri]i pre]enti u d-dejn saru kankru.

Kunjomijiet Taljani

Hemm [afna xi ng[id iktar, imma rrid nag[laq b’kur]ità dwar il-kunjomijiet Taljani, li w[ud minnhom saru anki Maltin. {afna familji Maltin g[andhom l-g[eruq fl-Italja. Xi w[ud il-bidu tag[hom kien ta’ wlied ille;ittimi li jie[du lisem tal-post (b[al Pavia) jew ta’ xi persuna.

Jien dejjem sibtha diffi/li niftakar xi kunjomijiet u o[rajn tg[idhom bi tbissima b[al ‘Dell’Amore’, ‘Amoroso’, ‘Della Vedova’, ‘Mangiaprete’, ‘Innamorato’ jew ‘Cantagallo’.

Hemm ukoll ismijiet li fakkru nies kbar. Iltqajt ma’ pazjenti bl-isem ta’ ‘Dante Bernini’, ‘Michelangelo Buonarotti’, ‘Alessandro Magno’, ‘Alessandro Manzoni’, e//. Tad-da[k kienu xi ismijiet ta’ isqfijiet b[al: ‘Bommarito’, Ar/isqof ta’ Katanja, ‘Mons. Amoroso’, ta’ Trapani, e//.

Intant l-ilsien Taljan jibqa’ ‘l-ilsien ta’ Dante’ u hu lsien [elu, melodju] u sabi[. Hu adattat g[all-opri u l-kant. Fih ukoll, spe/jalment fit-Toskana, kliem xejn xieraq, pulit jew qima ’l Alla. Illum l-ilsien Taljan qed ji;i adulterat bi kliem Ingli]. Fi triq, b[al Corso Buenos Aires, g[addejt mal-25 [anut bi kliem bl-Ingli], spe/jalment boutiques u bars. Jien stess [ati g[ax da[[alt termini Ingli]i filkorsijiet b[al ‘workshop’, ‘break’, ‘feedback’ jew ‘facilitator’.

Hemm tliet kelmiet u]ati [afna fit-Taljan u li dan l-a[[ar il-Papa Fran;isku rrakkomanda lill-g[arajjes biex jg[iduhom. Dawn huma: Permesso, Grazie u Scusi.

18

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Opinjoni

Il-moralità u l-vot MORALITÀ U POLITIKA (3)

“I

Joe Camilleri Opinjonist

Il-vot hu wisq [a;a serja biex ji;i influwenzat minn [wejje; li jwasslu g[al abbu]i tal-poter u in;ustizzji.

l-politi/i kollha l-istess!” B’din l-isku]a komda imma ]baljata, [afna ma ja[sbu xejn dwar kif se jiddisponu b’mod responsabbli mill-vot tag[hom, u anke jaslu biex ma jivvutawx. Kul[add g[andu d-dritt u ddover li jivvota, anke jekk l-ebda partit ma jog[;bu, g[ax xi [add se jkun fis-setg[a, u kul[add g[andu jag[mel id-dover tieg[u li jkun hemm fil-poter l-a[jar nies jew almenu, dawk li jistg[u jag[mlu l-inqas [sara, u dan min[abba l-;id komuni (Gaudium et Spes, 75).

Il-vot mhuwiex mog[ti lill-individwu fuq merti tieg[u, imma fuq id-dritt sagrosant tal-individwu li jkollu l-opportunità jesprimi ru[u liberament f’elezzjonijiet fil-livelli kollha tal-[ajja politika. {add m’g[andu jg[id li l-vot tieg[u mhuwiex importanti g[ax jirra;una li vot wie[ed ma jin[assx. Jekk kul[add jirra;una hekk, nispi//aw biex [add ma jmur jivvota bil-periklu li titwieled dittatura. L-Insara mhumiex obbligati li jivvutaw biss lill-kandidati Nsara, imma huma obbligati jaraw jekk il-vot tag[hom jistax jeffettwa llibertà tal-Knisja u tal-kuxjenza. Huma obbligati wkoll jg[arblu l-programmi tal-partiti biex jaraw fejn jista’ jkun hemm perikli g[all-[arsien tal-li;i ta’ Alla u n-normi morali tal-Knisja, u theddid g[all-;id komuni. Jekk isibu nuqqasijiet ta’ dan it-tip fil-partiti kollha, xorta wa[da g[andhom jivvutaw. Fil-fatt jistg[u jivvutaw lill-kandidati li ma tantx jist[oqqilhom il-vot, u dan min[abba l-periklu li jistg[u ji;u eletti kandidati ag[ar minn tal-ewwel. L-Insara g[andhom ifittxu dejjem l-aqwa u l-a[jar fi/-/irkostanzi.

L-g[a]la g[aqlija fejn jid[lu l-partiti trid issir ukoll fejn jid[lu l-kandidati. Anke jekk g[andhom il-partit favorit tag[hom, g[ax

moralment jidhrilhom li hu l-a[jar fi/-/irkostanzi, l-Insara jaraw li jivvutaw il-kandidati li huma l-iktar ippreparati li jfittxu l-;id komuni bis-serjetà u mhux ifittxu l-interessi tag[hom. Biex jag[mlu dan hu importanti li jkunu infurmati tajjeb u jag[tu ;udizzju skont kuxjenza ffurmata. Pre;udizzji, akkwist ta’ privile;;i in;usti, interessi personali, weg[di vanta;;u]i, mod ta’ kif tg[id ‘grazzi’ lil xi kandidat li qdiek f’xi [a;a, preferenzi bba]ati fuq in;ustizzji, mod ta’ kif tpattiha g[ax ‘ma nqdejtx’, it-tradizzjoni politika tal-familja, weg[di li ‘tmur tajjeb’ jekk jitla’ t-tali kandidat jew partit u, ag[ar minn hekk, jekk tivvota lil min g[amel weg[di li jintrodu/i mi]uri li jmorru kontra l-morali Nisranija, dan kollu jwassal g[al g[a]liet politi/i ]baljati u pre;udikati. Hu moralment [a]in. Il-vot hu wisq [a;a serja biex ji;i influwenzat minn [wejje; b[al dawn li jwasslu g[al abbu]i tal-poter u in;ustizzji. L-individwu g[andu ju]a l-vot bl-a[jar mod moralment possibbli.

Bil-vot ta/-/ittadini, il-politi/i eletti jing[ataw setg[a li ma kellhomx qabel. “L-e]er/izzju tal-awtorità hu moralment tajjeb g[ax kull awtorità ;ejja minn Alla, i]da l-awtorità trid tit[addem b’mod ra;onevoli, u skont il-g[an spe/ifiku tag[ha” (KKK 2235). Dan il-kliem juri r-responsabbiltà ta’ min, bil-vot tieg[u, jag[ti l-poter lil xi membri tal-komunità.

Min jivvota jista’ ji;i mqarraq, imma hu fl-obbligu li dakinhar li jivvota jkun qed jifhem li jele;;i l-a[jar nies, l-iktar li jistg[u ja[dmu g[all-;id komuni, iservu b’;ustizzja, u jirrispettaw id-drittijiet fundamentali tal-persuna umana. InNisrani g[andu jsa[[a[ il-vot tieg[u billi juri l-fehmiet tieg[u lill-politi/i meta dawn ma j;ibux ru[hom skont kif ikunu weg[du lill-elettorat. I]da l-vot m’g[andux ji;i u]at biex il-politiku ji;i rikattat jew mhedded.

“if you pay peanuts you get monkeys” Hekk ikkummenta l-Ministru George Vella biex ji;;ustifika s-salarju kbir ta’ Sai Mizzi. Naturalment ma sta[ax.

Bir-ra;unament ta’ Vella nistg[u ng[idu li g[andna provi li “if you pay gold, you don’t change monkeys”…infatti [ares lejn il-ma;;oranza tal-[atriet “for the boys” u tara kif minkejja salarji g[oljin, /erti xadini baqg[u xadini.

tad-Drittijiet tal-Bniedem.”

Sewwa kiteb l-editur tal-istess gazzetta fl-editorjal: Gvern li j[allik fid-dlam meta qal li “gvern jibqa’ j]omm informazzjoni kunfidenzjali forsi huwa l-ewwel sinjal ta’ gvern li qed i[oss supremazija u jiddistakka ru[u mill-poplu.”

Li l-gvern ji//elebra l-50 anniversarju mill-Indipendenza ma jfisser xejn jekk il-mod ta’ tmexxija tieg[u jkun attakkat bil-qawwi dwar id-disprezz lejn it-trasparenza u d-drittijiet fundamentali li l-poplu kiseb f’Settembru tal-1964. Anzi Muscat u l-gvern tieg[u li jirrombla fuq kul[add ikun biss qed i;ib ru[u ta’ ipokrita.

Il-punt hu...

Richard Muscat Opinjonist

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

“He needs to rid the PN of its ‘conservative party’ image. Perhaps it’s time to amend the party’s statute and include reference to the PN as a secular party.”

Dan kitbu Frank Psaila fl-artiklu tieg[u “The Right Man for Job” (Times of Malta, 18.08). Dan il-passa;; laqatni tassew. Hija stqarrija kif jg[idu bl-Ingli] “sweeping”.

Il-PN huwa partit nonkonfessjonali u lajk li jispira l-politika tieg[u mit-tag[lim so/jali tal-Knisja filwaqt li jibni djalogu kulturali skont it-tibdil li jkun qed ise[[ fis-so/jetà Maltija. Infakkar biss xi ftit mill-politika skont il-prin/ipji tal-PN li biddlet lil Malta u s-so/jetà demokratika tag[ha: Il-[arsien tal-integrità tal-familja, il-libertà tat-tag[lim u edukazzjoni, ir-rikonoxximent ;uridiku u l-libertà tal-organizzazzjoni tal-[addiema fil-unions li jirrappre]entawhom, lawtonomija tal-istituzzjonijiet pubbli/i u sussidjarjetà amministrattiva permezz tal-Kunsilli Lokali u o[rajn.

Nifhem li l-PN kellu ja;ixxi a[jar fil-konfront ta’ li;ijiet ta’ drittijiet /ivili li kellna dan l-a[[ar u li [allew tog[ma [a]ina fost setturi tas-so/jetà tag[na. U hawn fejn il-PN mistenni minnu li jkun kura;;u] li jie[u de/i]jonijiet li, filwaqt li jimxi mal-prin/ipji tieg[u, jasal biex jag[ti spazji u jibni djalogu fertili u kostruttiv ma’ gruppi u setturi li huma pre]enti fis-so/jetà biex [add ma jibqa’ barra. “ma te]istix repubblika demokratika fejn il-governanza ssir bis-satra…wara dahar il-poplu” L-istqarrija minn Giovanni Bonello fl-ewwel pa;na ta’ ilmument fiha messa;; qawwi dwar f’liema direzzjoni sejjer

il-pajji] immexxi mill-Partit Laburista ta[t Muscat.

Hu qal dan meta wie;eb mistoqsijiet ta’ il-mument dwar il-[abi tal-gvern fil-ftehim ma’ Henley & Partners u malkumpanija Shangai Electric.

Giovanni Bonello kompla jinsisti li “id-dritt li titlob u ting[ata informazzjoni mhux xi dritt ordinarju. Hu dritt fundamentali garantit minn Artiklu 10 tal-Konvenzjoni Ewropea

“Solomon Islander who used a coconut to rescue John F. Kennedy in the Second World War” Din l-istorja minn The Times ta’ Londra:Tifkira ta’ Eroni Kumana li miet fit-2 ta’ Awwissu 2014, fil-71 anniversarju

meta PT-109 g[ereq fl-O/ean Pa/ifiku.

Kien il-5 ta’ Awwissu 1943 meta ]-]ew; ba[rin, wie[ed minnhom John F. Kennedy, instabu abbandunati fuq g]ira f’Solomon Islands, imdawra bil-forzi :appuni]i, tlett ijiem wara li g[erqet it-torpedo boat tag[hom.

Eroni Kumana u Biuku Gasa, minn dawk il-g]ejjer, g[addew bid-dg[ajsa minn [dejhom. L-ekwipa;; tal-vapuri Amerikani [asbu li l-ba[rin kienu mietu u telqu.

Kennedy kien idde/ieda li jg[um lejn il-g]ira jisimha Plum Pudding xi tliet mili bog[od, u ;arr lil sie[bu ferut mieg[u billi rabtu ma’ life-jacket u ]ammu bejn snienu sakemm wasal fuq l-art. Kennedy irnexxielu jfiehem lil Kumana li g[andu b]onn iwassal messa;; SOS. Gasa ssu;;erixxa li ju]aw coconut, u malajr ixxabbtu mas-si;ar u ;abru wa[da. Minkejja li kienu mdawrin bil-vapuri :appunizi, Kumana u Gasa rnexxielhom jaqdfu g[al 35 mil biex wasslu l-messa;;. Infatti Kennedy u sie[bu ;ew salvati u lliberati fit-8 ta’ Awwissu 1943. Kumana [adha bi kbira [afna l-a[bar tal-qtil tal-President Kennedy, u qata’ qalbu li jaqta’ xewqtu u j]uru fil-White House.

Kennedy qatt ma nesieh lil Kumana li salvalu [ajtu, u lcoconut kien i]ommha dejjem quddiemu fuq l-iskrivanija.

Fl-2002 in-neputi ta’ Kennedy ippre]enta bust tal-President JFK lil Kumana. Kien qabe] id-90 sena imma Kumana kien i]ur regolarment din il-g]ira li sadattant ;iet imsemmija Kennedy Island. Kumana kellu familja kbira u semma lil wie[ed minn uliedu John F. Kennedy Kumana.

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

19

Opinjoni

Kurrenti qawwija Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Barranin

S’issa sfortunatament, ir-reazzjoni tal-Gvern kienet kwa]i dejjem tard, mhux /ara jew koordinata.

1. Tul dawn ix-xhur id-dinja marret u tidher li g[adha sejra lejn taqlib kbir. Hawn ;lied pre/i] mal-bibien tal-Ewropa.

Kwistjonijiet li qamu bi//a bi//a. U[ud telqu g[al rashom, o[rajn qabdu lil xulxin. Il-katina ta’ azzjoni u reazzjoni qed tissoda iktar kuljum. Id-dinja mhix dik li kienet fil-bidu ta’ din is-sena. Hawn xenarji varji ta’ kumbattimenti militari, ta’ livelli u ra;unijiet kompletament differenti. Kull parti fiha lperiklu tag[ha. Kull konflitt qieg[ed i[arbat fi triqtu [ajjiet ta’ inno/enti. X’se tkun id-dinja ma nafux, wisq inqas jekk il-pa/i tirrenjax.

. Din il-katina stramba u perikolu]a telqet mill-fatt li fisSirja l-konflitt intern baqa’ g[addej. Baqa’ jikkomplika ru[u b’iktar imwiet u instabbiltà. Wara, is-sitwazzjoni kkomplikat iktar bil-kwistjoni fl-Ukrajna. L-irvelli bla waqfien kontra President li ried jing[aqad aktar mar-Russja milli mal-UE qabbad stat ta’ a;itazzjoni li ssarraf f’komplikazzjonijiet kbar. It-te[id arbitrarju u kontra kull dritt internazzjonali mir-Russja tal-Krimea ;ab ferm iktar inkwiet. Inkwiet li ssarraf fil-konflitt li beda f’Donesk u Luhansk u li g[adu g[addej. Eluf tilfu [ajjithom, diversi [arbu minn djarhom.

O[rajn li ma kellhom x’jaqsmu assolutament xejn, tilfu [ajjithom, meta ajruplan tal-Malasja tni]]el kiesa[ u biered.

2

. Id-demm tal-inno/enti g[adu jiskula mad-dinja kollha.

L-inkwiet li qabad fl-Iraq, f’Gaza, fl-I]rael u fil-Libja g[andu [a;a komuni – /ittadini normali tiflu [ajjithom u o[rajn tilfu ;idhom. Kull konflitt g[andu r-ra;unijiet tieg[u.

Kull konflitt jimmerita attenzjoni g[ax dak li qieg[ed jin;abar aktar ma jg[addi ]mien, aktar se ji;ma’. Il-qtil, lu]u tal-armi sofistikati, il-mibeg[da li n;emg[et fis-snin, huma kollha formoli g[all-iktar po]izzjonijiet li minnhom diffi/li li tmur lura. Dak li qieg[ed ji;ri fl-Iraq, bil-grupp militanti IS idur na[a u o[ra joqtol bla kontroll bnedmin li g[andhom biss id-dnub li huma Nsara jew ta’ setet differenti minn tag[hom, se j[alli effetti kbar.

3

. L-istess dak li qed ise[[ fil-Libja. Il-;lied intern bejn ilfazzjonijiet varji huwa diffi/li li tikkontrollah u dak li qieg[ed isir se jkollu effetti qawwija [afna. Dak li qieg[ed ji;ri fl-Iraq u fil-Libja huwa mwieled minn ra;unijiet differenti. Jista’ jkun hemm elementi motivati u ispirati mill-istess fanati]mu reli;ju], biss il-kurrenti u r-ri]ultati se jkunu 4

differenti. It-twaqqif ta’ Kalifat fl-Iraq g[andu di;à l-impatt.

Jekk dan huwiex se jistabbilixxi ru[u jew hux se ji;i kkontrollat, g[ad irridu naraw. Fuqu però jiddependi x’se tkun ilpo]izzjoni minn dak li se jo[ro; finalment. Fuqu, ]gur mhux forsi, id-dinja minn kull kurrent qieg[da tag[raf li l-IS b’sa[[tu jfisser theddid g[al-libertà u d-demokrazija. . L-a;ir tag[hom ing[aqad ma’ dak li qed naraw fixxenarji li semmejna di;à. Hemm effetti immedjati u o[rajn fit-tul fuqhom li huma involuti direttament, kif ukoll fuqna li ma a[niex. Dan g[aliex ilkoll nag[rfu li f’dinja globalizzata se nkunu mimsusa. L-ewwel effett dirett issarraf f’alleanzi ;odda f’dak ir-re;un bejn l-Iran u l-Istati Uniti tal-Amerika, i]da mhux biss, g[aliex diversi stati o[ra, kemm jekk Sunni kif ukoll jekk Xiti, xorta jag[rfu li dan l-estremi]mu li twieled huwa bla kap u kuda u ]gur ming[ajr ra;uni. Lisku]i reli;ju]i huma biss preamboli g[at-te[id u l-u]u talpoter. Il-konfronti kollha qeg[din iwasslu g[al konsegwenzi mhux biss militari imma ekonomi/i u so/jali.

5

. L-ekonomija tad-dinja kif jg[addi Awwissu se tibda tara ferm iktar l-impatt negattiv ta’ dan il-;lied. Hemm setturi ekonomi/i militari li se javvanzaw imma l-o[rajn se jaraw tnaqqis u tibdil. Ir-rotot u ingrana;;i monetarji, finanzjarji se nibdew narawhom jirrea;ixxu g[al dak li qed ise[[. L-attenzjoni mondjali se tin;abar iktar u iktar lejn jekk humiex se jinstabu soluzzjonijiet. Iktar ma jg[addu l-;ranet, iktar se naraw pajji]i involuti. Dak li forsi qieg[ed isir b’/erta forza se ji;ma’ b’forza ferm ikbar. Jekk illum hemm numru ta’ pajji]i, g[ada pitg[ada se jkollhom jid[lu iktar.

6

. Tul dan is-sajf infet[u bibien ta’ inkwiet li qed jg[addi minnhom ri[ qawwi. Kurrent qawwi ta’ inkwiet u komplikazzjonijiet li g[ad irridu naraw kif u lejn xiex se ji]viluppaw. Kemm a[na u b’mod partikulari kemm dan il-Gvern se jkun kapa/i jifhem u jie[u d-de/i]jonijiet it-tajba, g[ad irridu naraw. Il-po]izzjoni na//ettaw, m’hemmx dubju, li mhix assolutament fa/li i]da huma fil-maltempati li l-kaptan u lba[rin tieg[u jridu juru l-[iliet tag[hom. S’issa, sfortunatament, ir-reazzjoni tal-Gvern kienet kwa]i dejjem tard, mhux /ara jew koordinata. Nittamaw serjament li l-po]izzjoni tinbidel malajr biex l-effetti []iena ta’ dawn il-kurrenti qawwija jonqsu u ji;u kkontrollati. Ix-xhur li ;ejjin jag[tuna twe;iba.

7

Jisma’ u jidde/iedi skont is-sewwa

I

Edwin Vassallo Opinjonist

Nemmen li sa elezzjoni o[ra, il-poplu se jkun mixtieq mis-serjetà fil-politika.

l-poplu qed jistenna li l-PN ikun partit li ma]-]mien jakkwista l-qawwa li kellu. Partit li jkun jista’ jer;a’ jie[u postu fit-tmexxija u jag[mel il-;id. Però biex ikun jista’ jag[mel il-;id, je[tie; jit[ejja biex jitla’ ttelg[a biex i[ejji vi]joni ;dida g[al pajji]na.

Il-PL issa huwa fil-Gvern. Huwa l-partit tal-pre]ent i]da lPN huwa l partit tal-;ejjieni. Il-PN irid ikun il-partit li ja[seb fejn irid jie[u lill-pajji] fi]-]mien li ;ej. G[alhekk je[tie; li jkollu vi]joni ta’ politika li kapa/i sservi lill-poplu biex ikompli jikber, jimmatura u jg[ix f’aktar dinjità umana.

Il-kejl tas-sewwa fit-te[id tad-de/i]jonijiet Je[tie; ikun /ar dwar x’qed jifhem meta jg[id li huwa partit miftu[ g[al fehmiet, reli;jonijiet differenti u dan g[aliex huwa partit ta’ politika inklu]iva spe/jalment meta jasal ilwaqt ta’ de/i]jonijiet kif se ju]a l-valuri li j[addan. Nemmen li huwa partit li finalment irid jie[u de/i]jonjiet skont xi jkun ta’ ;id komuni. Hawn jid[ol [afna r-rwol tal-kuxjenza ta’ min ikun il-kap tal-partit li finalment, wara li jkun sema’, ikun irid jag[ti d-direzzjoni g[al soluzzjoni. Il-kuxjenza u determinazzjoni tal-kap, ikun min ikun, hija determinanti g[all-mod kif se tkun ]viluppata l-kuxjenza so/jali u morali tal-partit illum u tal-gvern fil-;ejjieni.

Je[tie; jibda jisma’, jieqaf jitkellem u ja[seb Waqt li jisma’ llum u jibqa’ jisma’ fil-;ejjieni, u hekk kif jibda jfassal u ja;;orna l-politika tieg[u, irid ikun partit li jg[in lin-nies jemmnu fil-vi]joni tieg[u. Biex jag[mel dan, il-partit je[tie; jg[id lin-nies fiex jemmmen u jistqarr ilvi]joni tieg[u man-nies.

Il-PN ma jistax ikun partit li jibda jwieg[ed weg[diet li jkun konxju li ma jistax iwettaq. Nemmen li sa elezzjoni o[ra, il-poplu se jkun konxju li l-PL, fl-a[[ar elezzjoni kien g[amel wisq weg[diet li ma setg[ux jitwettqu. Illum nara Gvern li kontinwament qed jipprova juri kif huwa qed iwet-

taq dak li wieg[ed u dan g[aliex huwa jaf li mhux jirnexxilu jwettaq il- weg[diet ta’ qabel l-elezzjoni. Min[abba f’hekk, il-poplu se jkun qed jistenna aktar minn kull partit politiku

i]da b’mod differenti. G[alhekk nemmen li sa elezzjoni o[ra, il-poplu se jkun mixtieq mis-serjetà fil-politika.

Il-PN ma jistax jirriskja Biex dan ma jse[[x, biex il-PN jersaq quddiem in-nies b[al partit ;enwin, partit li jimpurtah min-nies, il-partit je[tie; jersaq quddiem l-elettorat bi tmexxija li tixpruna nnies jikkomunikaw mieg[u, jemmnu fih u finalment jirba[ il-fidu/ja tag[hom.

Dan iffisser li biex il-PN ikun b’sa[[tu meta jer;a’ jersaq lejn in-nies u wara li jkun sema x’inhuma t-tbatijiet, l-ansjetajiet tag[hom, je[tie; li jkun partit inklu]iv, li juri l-valuri li g[andu g[ax skont dawn se jkun qed isawwar id-de/i]jonijiet politi/i fl-isfidi li jkun se jiffa//ja mill-Gvern.

Jista’ l-PN jag[]el it-triq li jkun partit politiku populist li jqabbel fejn jaqbillu. Ikun xi jkun il-futur li l-PN jag[]el g[alih, nemmen li finalment je[tie; li kontinwament ikun partit ;enwin mal-poplu. Ma nemminx li l-PN jibqa’ dak li kien u dak li huwa llum, jekk jinsa l-valuri demokristjani tieg[u li, fuq kollox, jag[mluh partit li jemmen fil-libertà u fl-inklu]joni. Nemmen li jekk il-PN ibiddel il-valuri u jag[]el il-populi]mu, il-partit jiffa//ja defi/it ag[ar minn dak finanzjarju ta’ b[alissa. Bla valuri, il-PN jiftaqar u jkompli jfaqqar lill-pajji] b[alma qieg[ed jag[mel il-Gvern ta’ Muscat.

Il-PN g[andu l-;ejjieni tal poplu Hawn min jg[id li l-PN je[tie; jirriforma. Jien ng[id li rriforma li se jkompli jg[addi minnha l-PN se tkun ukoll irriforma li se tkun id-direzzjoni tal-poplu g[all-;ejjieni.

Huwa f’idejn il-PN li jag[]el il-;ejjieni tieg[u u tal-poplu Malti. Jew se jkun partit li jisma’ u se jg[id li se jag[mel dak li jisma’ biex b[alma g[amel Muscat, jibda jwieg[ed kollox lil kul[add, basta jing[o;ob, u nafu x’inhu r-ri]ultat, inkella l-g[a]la tista’ tkun partit li jisma’ i]da jidde/iedi skont il-valuri tas-sewwa. L-g[a]la ta’ x’se jkun il-PN illum, se tfisser l-g[a]la ta’ fejn se jkun il-poplu Malti u G[awdxi fil-;ejjieni.

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Opinjoni

20

Il-bidla u dak li ;;ib mag[ha

D

Robert Cassar Opinjonist

Bis-sa[[a tat-tmexxija ta’ Simon Busuttil, qed nara partit li bil-mod qed jifta[ idejh; wie[ed jittama li dawn il-gruppi (fora) jilqg[u l-istedina tieg[u biex flimkien infasslu ;ejjieni a[jar g[al pajji]na.

arba xi mkien qrajt li wie[ed jista’ j[ares lejn bidla minn tliet perspettivi: jew tistenna l-bidla ti;i mbag[ad tadatta g[aliha, jew tipprova ta[rabha, inkella tipprepara g[aliha. Il-bidla min-natura tag[ha taf toffrilek opportunitajiet kbar però taf ukoll to[loqlok problemi kbar. {afna huma tal-fehma li l-PN mar [a]in fl-a[[ar ]ew; tlielaq elettorali li kellu min[abba kri]i ta’ identità li [akmitu. Fl-a[[ar le;i]latura, il-partit kien g[addej minn ]mien ta’ in/ertezza kbira u konfu]joni. Dan kollu ma kienx dovut biss g[ad-di]gwid intern, i]da wkoll min[abba l-bidliet kbar li bdew ise[[u.

Bidliet madwar il-PN

Fost [afna affarijiet li se[[ew fl-a[[ar [ames snin, kien hemm ]ew; bidliet li kellhom impatt tremend fuq il-PN. Lewwel u qabel kollox, importanti nsemmu l-bidla fenomenali li se[[et fil-PL. Fl-a[[ar le;i]latura, filwaqt li l-PN kien mifni b’di]gwid u battibekki interni, il-PL kien qieg[ed jirriforma, ji;;edded u jinbena mill-;did. Dan il-pro/ess, il-PL ma g[amlux f’[akka ta’ g[ajn i]da [adlu snin twal. Ir-rwol li kellu Joseph Muscat ming[ajr dubju kien importanti, g[alkemm ma na[sibx li kien hu l-bidu u t-tmiem ta’ kollox.

Na[seb li l-ikbar mertu li kellu Muscat kien il-kapa/ità li jirrikon/ilja u jqarreb lejn xulxin nies li g[andhom fehmiet opposti g[al ta’ xulxin. Il-pro/ess g[all-[atra ta’ kap li g[adda minnha l-Partit Laburista kien turija mill-aktar /ara li sa dak i]-]mien il-partit kien mifrud u mimli rivalitajiet bejn diversi fazzjonijiet li kienu jimmilitaw fih. Dak li g[amel Muscat, ;aladarba kien fis-si;;u tal-poter, kien li rrikon/ilja dawn il-fazzjonijiet u warrab lil min ma kienx lest li joqg[od g[all-istil il-;did ta’ tmexxija li huwa introdu/a. B’hekk, f’medda ta’ ftit snin ;ab lill-partit fejn ried hu!

Sfortunatament, waqt dawn il-musical chairs (ti;did) orkestrati minn Muscat u ta’ madwaru, il-PN, g[al ra;unijiet li kul[add jaf, minflok kien qieg[ed i[ares ’il barra u josserva dak li kien g[addej, kien medhi j[ares mill-g[atba ’l ;ewwa, bil-konsegwenzi kollha li dan ;ab mieg[u. Biex inkunu g[edna kollox, partit li jkun fil-gvern g[andu inqas /ans biex jag[mel anali]i introspettiva. Barra minn hekk, ilproblemi massi//i f’livell internazzjonali li l-gvern ta’ Lawrence Gonzi kellu j[abbat wi//u mag[hom komplew fnew ir-ri]orsi limitati li kellu l-partit. {a;a o[ra li ma nistg[ux ninsew hija l-fatt li l-partit li wiret Gonzi kien di;à partit li kien ilu fil-gvern g[al iktar minn 20 sena.

Il-PN tal-a[[ar le;i]latura kien partit li kien qed i;orr bagalja tqila [afna, li bilkemm fela[ i;orrha sal-a[[ar. Kien ikun a[jar g[alih (mhux ne/essarjament l-istess g[all-pajji]) li kieku ma ;arrhiex sal-a[[ar. Il-fatt stess li Lawrence Gonzi semma kemm kienet ta’ w;ig[ ta’ ras g[alih jifforma kabinett, jindika kemm kien hemm nuqqas ta’ ener;ija u ideat. Dak il-partit glorju] li g[amel minn bi//a qoxra f’nofs ta’ ba[ar, pajji] modern b’ekonomija b’sa[[itha, u li sa[ansitra sar membru tal-UE ferm qabel pajji]i ikbar

Il-Partit Nazzjonalista minnufih beda b’laqg[at mas-so/jetà /ivili li se jkomplu ji]viluppaw fl-inizjattiva m[abbra mill-Kap tal-PN Simon Busuttil permezz ta’ fora li se jservu biex tkun a;;ornata l-politika tal-PN

minnu, kien, kif jg[idu l-Ingli]i, ‘nowhere to be seen’.

Però dak li forsi mhux kul[add jaf huwa x’kienu r-ra;unijiet g[aliex il-partit ;ie f’dik is-sitwazzjoni. {afna kienu qed i[ossu li l-partit ma baqax qrib in-nies kif kien. Hawnhekk se nazzarda ng[id li dak li konna qed in[ossu lkoll kien biss is-sintomu u mhux il-kaw]a tal-problema. Dan l-argument se jwassalni biex nidentifika t-tieni fattur ewlieni li wassal lillPartit f’dik is-sitwazzjoni. Wa[da mill-problemi l-kbar li kellu l-PN hija li g[al numru ta’ snin kien jinsab distakkat mir-realtà li kienet qed tg[ix fiha l-ma;;oranza tal-poplu Malti. Kwa]i kwa]i nistqarr mag[kom li nara paralleli]mu bejn l-a[[ar snin ta’ Borg Olivier b[ala kap u l-istil ta’ tmexxija u komunikazzjoni adottat mill-PN fl-a[[ar snin.

Nitst[ajjel lil u[ud minnkom jg[iduli li fi ]mien Borg Olivier, il-pajji] kien f’qag[da kompletament differenti.

Veru, imma hemm sitwazzjonijiet analogi li wie[ed ma jistax jinjorahom. Ma hemmx dubju li l-Gvern Nazzjonalista ta’ bejn l-1966 u l-1971 sab quddiemu g[add ta’ problemi kbar, b’mod partikulari fil-livell ekonomiku. Problemi simili kellu jaffronta l-gvern ta’ Gonzi fl-a[[ar le;i]latura.

Paralleli]mu ie[or li nara huwa l-mod kif il-gvernijiet Nazzjonalisti ta’ dak i]-]mien u dak pre/edenti, irrea;ixxew g[all-kritika kontinwa li kienu qed jir/ievu rigward idde/i]jonijiet li kienu qed jie[du. Fil-fehma tieg[i, i]-]ew; mexxejja fallew fil-mod kif kienu jitkellmu mal-poplu. Irri]ultat ta’ dan kollu kien li n-nies ;ew aljenati, bil-konsegwenza li spi//aw ma apprezzawx bi]]ejjed ix-xog[ol siewi li kien qed isir mill-gvern. Minflok bdiet tinbet /erta bruda lejn il-figura tag[hom b[ala mexxejja, kif ukoll lejn il-partit. Din il-bruda wasslet, fil-ka] ta’ Borg Olivier, li jitne[[a b[ala kap, u fil-ka] ta’ Gonzi li jitlef l-elezzjoni bl-aktar mod klamoru].

Il-bidla li qed i;ib il-Kap il-;did Meta partit jibda ma j[ossx il-polz tal-poplu u allura ma jibqax jitkellem bil-lingwa tieg[u, hemmhekk jibdew problemi serji li mhux lakemm tg[id issolvihom. Hija din ir-ra;uni ewlenija g[aliex il-Kap pre]enti g[andu taqbida quddiemu li se te[odlu [afna ener;ija. Meta wara Borg Olivier la[aq Fenech Adami, dan beda pro/ess li wassal lill-PN biex jer;a’ jkun qrib in-nies. Biex inkunu g[edna kollox, i/-/irkustanzi fil-pajji] kienu tali li n-nies minn jeddhom bdew ifittxu lwens tal-PN. Il-kap attwali jrid ja[dem ferm iktar milli [adem Fenech Adami, g[aliex il-pajji] qieg[ed f’sitwazzjoni ferm differenti milli kien fiha dak i]-]mien.

Na[seb li l-ewwel [a;a li l-partit irid japprezza hija l-fatt li l-poplu Malti, anke bis-sa[[a tal-gvernijiet Nazzjonalisti li mexxew lil Malta matul medda twila ta’ ]mien, inbidel u nbidel [afna. Kieku t-tmexxija tal-partit fehmet dan, kieku /erti de/i]jonijiet ma kinux jittie[du, jew tal-inqas kien ikun hemm tibdil f’kif dawn ;ew implimentati. Il-poplu Malti sar iktar sofistikat fi [sibijietu, u allura ma niskantax meta nara li deskrizzjonijiet ;eneri/i b[alma huma ‘konservattiv’ jew ‘liberali’ mhumiex suffi/jenti biex jiddeskrivu l-[sibijiet u linklinazzjonijiet ta’ faxex s[a[ ta’ dan il-poplu.

Il-poplu Malti g[araf l-importanza tal-plurali]mu tal-[sieb, mhuwiex omo;enju fil-[sieb tieg[u, u allura partit politiku ma jistax ma jqisx dan l-aspett daqshekk importanti meta ji;i biex ifassal il-politika tieg[u. Din il-fra]i li smajna ripetuta kemm-il darba mill-a[[ar elezzjoni ’l hawn, li l-PN kien maqtug[ min-nies, trid ti;i interpretata fid-dawl ta’ din ilverità sagrosanta. Jekk il-PN irid jer;a’ jkun partit tan-nies u man-nies ma jistax ikun marbut ma’ politika tal-passat li tpo;;i lil kul[add f’keffa wa[da.

It-twaqqif ta’ diversi fora kemm ilu Simon Busuttil imexxi l-partit, huwa pass fid-direzzjoni t-tajba. Dawn il-fora ji;bru fihom sfumaturi diversi tal-poplu Malti u permezz tag[hom il-PN se jkun qed iwitti t-triq biex jer;a’ jersaq qrib il-poplu, mhux g[all-voti, i]da g[aliex il-poplu Malti hekk jixraqlu.

Huwa d-dover tal-politi/i li jfasslu politika inklu]iva u mhux esklu]iva. B’daqshekk ma jfissirx li l-partit g[andu jbig[ ru[u u ja//etta kollox, basta jintreb[u l-voti. I]da huwa importanti li dawk il-gruppi li fil-passat [assew li l-partit ma tahomx widen bi]]ejjed, jing[ataw rwol ikbar fit-tfassil talpolitika l-;dida li l-partit se jkun qieg[ed jag[mel fis-snin li ;ejjin. Illum, bis-sa[[a tat-tmexxija ta’ Simon Busuttil, qed nara partit li bil-mod qed jifta[ idejh; wie[ed jittama li dawn il-gruppi jilqg[u l-istedina tieg[u biex flimkien infasslu ;ejjieni a[jar g[al pajji]na.

Il-{add, 24 ta’Awwissu, 2014

1

2

Opinjoni

Fejnu vit i]-]ejt mil-Libja?

T

Ivan Bartolo Opinjonist

Is-sitwazzjoni fil-Libja g[adha instabbli wisq biex ftehim b[al dak li fta[ar dwaru Joseph Muscat tista’ biss to[olmu a[seb u ara ;;ibu fis-se[[.

iftakru kemm fis-snin 80 kienu jg[allmuna li daqskemm g[andna rabtiet qrib mal-Ewropej daqstant ie[or g[andna mal-Libjani g[ax dawk ‘[utna fid-demm’? Sa[ansistra bdejna nitg[allmu bilfors l-ilsien G[arbi fl-iskejjel sekondarji.

B’daqshekk m’hemm xejn [a]in g[ax tajjeb tkun [bieb ma’ kull ;ar fit-Tramuntana u fin-Nofsinhar, fil-Punent u filLvant. I]da meta x-xirka tkun imsejsa fuq il-bi]a’ jew ittheddid, fuq ir-rg[iba jew il-[tif allura l-[bieb malajr itiru ’l hemm b[al g[asafar tal-passa.

Fis-snin meta Muammar Gaddafi kien fl-aqwa tieg[u, xi [add [aseb li bi flusu se jag[mel tajjeb biex il-kaxxa ta’ Malta ma tarax il-qieg[. Ir-re;ina mhix se tibqa’ ta[leb ;aladarba l-flotta tal-Imperu Ingli] [alliet xtut din l-art [elwa li tatna isimha u l-ba[rin bjondi mhux se jsa[[ru aktar tfajliet Maltin b[all-mibkija Agata Barbara. Min xi mkien irridu nerdg[u inkella nfallu. Dorna allura lejn il-;emel minflok il-bulldog Ingli]!

Ftit snin wara u l-Libjani stess [ebbew g[alina kif kien hemm xamma ta’ sejbien tad-deheb l-iswed – i]-]ejt – flib[ra li jifirdu dawn l-a[wa fid-demm il-Maltin u l-Libjani.

Billi l-[uta ]-]g[ira qatt ma belg[et il-kbira malajr g[amilna pa/i u nsejna imma l-bi]a’ baqa’ hemm. Ma’ Gaddafi m’hemmx /ajt.

Spi//a Gaddafi u nfet[et pa;na ;dida g[al dak il-pajji]. Fi ]mien ir-rivoluzzjoni kien hemm ottimi]mu liema b[alu fost ir-ribelli. G[all-ewwel darba [assew l-arja friska tal-libertà die[la fi mnifsejhom u timla’ l-pulmuni tag[hom. Bdew ifaqqsu kullimkien ;urnali ;odda, ka]ini, g[aqdiet, istituzzjonijiet nongovernattivi, radjijiet u kulma tista’ timma;ina f’so/jetà mimlija entu]ja]mu.

Illum, ftit ]mien wara qed naraw quddiem g[ajnejna tti;rif ta’ pajji] fi gwerra /ivili tal-bi]a’. Ajruport ma[ruq, [a]niet ta]-]ejt attakkati, toroq meqruda, qtil ta’ ;urnalisti, [tif ta’ barranin, sabuta;;i ta’ pajpijiet ta]-]ejt. Milizzji u tribujiet armati sa snienhom mit-tlett irjie[ ewlenin tal-pajji] – Benga]i, Tripolitanja u Fezzan joqtlu u ja[tfu l-avversarji

ta’ xulxin. Armamenti minn kull tip f’idejn anke t-tfal ji;ru fuq vannijiet pick-up jg[ajtu ‘Allah hu Akbar’ meta joqtlu lil xi [add minn tan-na[a l-o[ra.

Wara kul[add g[aref imma ma tridx g[erf ta’ Salamun biex tinteba[ li wara snin kbar ta’ [akma ta’ dittatur, ittwelid ta’ demokrazija se jkun iebes u iebes [afna. Gaddafi kien [oloq stat imdawwar mieg[u u mal-familja tieg[u. IlLibja b[ala stat ma kinitx te]isti. Kien je]isti biss l-istat ta’ Gaddafi. Kif spi//a hu g[eb kollox mieg[u.

Hawn min qed ti;ih nostal;ija g[all-img[oddi. Kemm kienu a[jar meta kienu ag[ar. Nisimg[u l-esperti jikkwotaw u jirra;unaw u jg[idulna li minkejja [ruxitu l-affarijiet kienu sew. Qed jaraw sa mne[irhom. Dan g[aliex l-istess qerda ta’ issa kienet ilha tit[ejja minn ]mien Gaddafi stess. Ma jistax jo[ro; g[eneb mix-xewk jeaw frott mill-g[ollieq. Il-;id mill-gvern ta’ Gaddafi kellu sninu mag[duda g[ax kien imsejjes fuq in;ustizzja, fuq gidba, fuq il-jasar. Sninu kienu mag[duda.

B[alma kien inevitabbli t-ti;rif tal-istat ta’ Gaddafi hekk ma setg[etx ittawwal il-[biberija falza tal-istat Malti ma’ Gaddafi kif riduha xi w[ud. Kienet [biberija giddieba msejsa fuq strate;iji ;eo-politi/i Makkjavelljani. Dan tela’ f’wi// l-ilma g[ax fi ]mien ir-rivoluzzjoni kontra Gaddafi xi w[ud f’Malta qab]u g[alih.

Ftit ilu l-gvern Malti daqq it-trombi li nstemg[u mis-sema dwar ftehim mal-Libja g[al xiri ta’ ]ejt bl-ir[is. Kull osservatur f’sensih ra f’dal-ftehim ta[]i] fl-ilma min[abba linstabbiltà politika. Kull min g[andu rasu fuq g[onqu xamm fih opportuni]mu qawwi. Is-sitwazzjoni fil-Libja g[adha instabbli wisq biex ftehim b[al dak li fta[ar dwaru Joseph Muscat tista’ biss to[olmu a[seb u ara ;;ibu fis-se[[.

X’jimpurtana? L-aqwa li nifta[ru li mag[na bdiet ir-rota u era ;dida ta’ pa/i fil-Mediterran g[ax wi// ix-xemx po;;a fil-pultruna ta’ Kastilja. Nistaqsu: x’sar minnu l-vit ta]-]ejt?

Fil-ka] nistaqsu lil xi biljunarju ?ini] li t[arrab mil-Libja bl-g[ajnuna f’waqtha – fejn irid – tal-gvern Malti. Dak ikun jaf.

Gvern li ma jikkonsultax bi]]ejjed

W

Jerome Caruana Cilia Kunsillier PN {al Qormi

Huwa fl-ispirtu tal-Kunsilli Lokali li kull Kunsill Lokali ji;i kkonsultat mill-Gvern minn qabel ma jibda x-xog[ol.

aqt is-seduta tal-Kunsill Lokali ta’ {al Qormi li saret nhar it-Tlieta 5 ta’ Awwissu, il-Kunsill b’mod unanimu g[adda mozzjoni dwar ix-xog[ol li qieg[ed isir mill-Gvern ?entrali u minn Transport Malta fi Triq l-Imdina u Triq Manuel Dimech.

Fost fatturi o[rajn, il-Kunsill qed jitlob lill-Gvern u lillAwtorità tat-Trasport biex jag[tuh l-opportunità li jifli u jiddiskuti l-istudji tal-esperti li saru biex se[[ t-tibdil imsemmi fl-immani;;jar tat-traffiku.

Il-Kunsill qed jitlob ukoll lill-Gvern biex jikkummissjona studji ta’ esperti dwar l-impatt tat-tibdil li se[[ fuq it-traffiku f’{al Qormi f’ka] li l-imsemmi tibdil fl-immani;;jar tat-traffiku ma se[[x qabel beda x-xog[ol.

Nuqqas ta’ konsultazzjoni Barra minn hekk, fiz-zona msemmija, min[abba x-xog[ol li sar mill-Gvern ?entrali, it-traffiku jidher li ]died b’mod allarmanti u g[aldaqstant [oloq aktar problemi lis-sewwieqa minn dan l-aspett. Dan ;ara anke issa li ninsabu fix-xhur tas-sajf, a[seb u ara iktar tard meta tibda l-iskola u ovvjament it-traffiku jkompli ji]died.

Jien iltqajt ma’ bosta residenti li kellmuni dwar din ilkwistjoni u kollha ming[alihom li l-Kunsill Lokali ta’ {al Qormi [a din id-de/i]joni u li l-Ministeru tat-Trasport u l-Gvern ?entrali m’g[andhom xejn x’jaqsmu ma’ din idde/i]joni. Minn diversi kummenti, kemm fil-mezzi tax-xandir u anke fil-Parlament, jidher li l-Ministeru tat-Trasport sa[ansitra jrid jag[ti l-impressjoni li se jitfa’ r-responsabbiltà fuq ilKunsill Lokali ta’ {al Qormi, xi [a;a li mhix a//ettabbli.

Nemmen li b[ala Kunsill Lokali g[andna nkunu /ari li lidea tal-bidliet u x-xog[ol g[al dan it-tibdil sar kollu kemm hu mill-Gvern ?entrali u li a[na, b[ala Kunsill Lokali ta’ {al Qormi, fl-ebda [in ma ;ejna kkonsultati qabel beda x-xog[ol.

Nispera li fil-futur g[all-;id tar-residenti, il-Kunsill Lokali ta’ {al Qormi ji;i kkonsultat qabel ma jibda x-xog[ol u mhux inkunu injorati mill-Gvern ?entrali. Huwa fl-ispirtu tal-Kunsilli Lokali li kull Kunsill Lokali, inklu] a[na, ji;i kkonsultat minn qabel ma jibda x-xog[ol fi kwalunkwe zona f’{al Qormi. Il-Qriema jist[oqqilhom [afna a[jar minn Gvern li tela’ bl-g[ajta li se jisma’ lil kul[add.

Tnaqqis fil-produzzjoni industrijali Matul ix-xahar ta’ :unju, il-produzzjoni mill-industrija f’Malta re;g[et irre;istrat it-tieni l-akbar tnaqqis minn fost l-istati membri kollha tal-UE meta mqabbel mal-istess xahar is-sena l-o[ra. Dan meta l-medja tal-produzzjoni industrijali fit-28 stat membru ]diedet bi kwa]i 1% u r-rata medja fost il-pajji]i tal-ewro baqg[et fl-istess livell tal-2013.

Dan [are; minn statistika ppubblikata mill-A;enzija talIstatistika tal-UE, il-Eurostat, li turi li kien biss fil-Gre/ja li kien re;istrat tnaqqis akbar minn dak ta’ Malta fil-produzzjoni industrijali tul :unju li g[adda. Fil-Gre/ja l-produzzjoni mill-industrija naqset bi kwazi 7% u f’Malta naqset b’4%. It-tnaqqis kien re;istrat fi tmien pajji]i biss, fil-bqija tal-istati membri kien hemm ]ieda.

G[aldaqstant, nappella lill-Gvern biex jag[ti kas din listatistika u jibda ja[dem id f’id ma’ dawk kollha kon/ernati f’dan is-settur biex il-produzzjoni industrijali ter;a’ tirpilja u b’hekk igawdi l-poplu kollu.

50 sena indipendenti Bis-sa[[a tal-vi]joni li kellu l-PN, ksibna l-indipendenza.

Dan kien ifisser li pajji]na kellu kostituzzjoni ;dida. IlKostituzzjoni tal-Indipendenza da[let fis-se[[ fil-21 ta’ Settembru 1964 wara li kienet approvata f’referendum millMaltin f’Mejju tal-1964. Il-Kostituzzjoni tal-Indipendenza g[amlet lil Malta sovrana u hi l-Kostituzzjoni li g[adna ngawdu sal-lum b’emendi li jsiru fiha regolarment.

Il-Kostituzzjoni tal-Indipendenza g[amlitna g[all-ewwel darba /ittadini Maltin b’/ittadinanza bba]ata fuq it-twelid u r-rabta ma’ pajji]na. Stabbiliet ukoll it-territorju ta’ Malta u s-simboli nazzjonali b[all-bandiera u l-innu. IlKostituzzjoni tal-Indipendenza g[amlet l-ilsien nazzjonali dak Malti.

Il-Kostituzzjoni tal-Indipendenza waqqfet g[all-ewwel darba Qorti Kostituzzjonali fejn nistg[u nfittxu d-drittijiet tag[na b[ala /ittadini. Il-Qorti Kostituzzjonali twaqqa’ li;ijiet li jsiru mill-Parlament jekk dawn jiksru lKostituzzjoni g[ax il-Kostituzzjoni tal-Indipendenza hi, g[all-ewwel darba, Kostituzzjoni suprema fuq kull li;i o[ra.

22

L-artikli ta’ Charles B. Spiteri Waqt li b[al kull nhar ta’ {add kont qed naqra ilmument, innutajt b’sodisfazzjon kbir li fost [afna materjal interessanti li jkun fiha din il-gazzetta, fil-[ar;a tal-{add 20 ta’ Lulju 2014 kien hemm artiklu ta[t it-titlu ‘Pit-tura li g[andha ssib postha fil-mu]ewijiet’ miktub minn Charles B. Spiteri.

B’sodisfazzjon g[all-fatt li wara perjodu twil mhux [a]in li fih Charles B. Spiteri kien ilu ma jikteb, kemm f’ilmument kif ukoll f’InNazzjon, issa er;ajna rajna lkitba tieg[u. }gur li [afna qarrejja b[ali g[adhom jiftakru [afna artikli ferm interessanti u varjati li Charles B. Spiteri regolarment kien ikollu fi]-]ew; gazzetti li semmejt.

Jien, u nemmen li l-qarrejja ta]-]ew; gazzetti wkoll, nixtiequ li ner;g[u nibdew naraw regolarment b[al qabel il-kitbiet tieg[u, biex hekk ukoll ilmument u In-Nazzjon ikomplu jog[lew fil-livell ;urnalistiku tag[hom.

Mario Tonna

Gwardaman;a

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Ittri lill-Editur

Farsa G[andna gvern tal-aqwa tim g[all-fares. Dan [are; /ar mill-kri]i tal-Libja.

L-ewwel kellna l-Ministru George Vella jg[id li ma kellniex nevakwaw lill-Maltin g[ax pajji]i o[ra setg[u jit[ajru u dan ma kienx ta’ ;id g[al-Libja. Kul[add kien qed jo[ro; lil niesu biex ma jinqabadx fil-;lied li nqala’ i]da l-gvern tal-aqwa tim baqa’ jg[id le g[all-evakwazzjoni.

Imbag[ad wara li [are; lewwel [tif ta’ Malti, beda jberraq u meta t[abbar li kien hemm it-tieni ka] ta’ Malti mitluf, il-gvern kien qed jg[id li dawk li nqabdu hemm kien tort tag[hom g[ax ma telqux.

F’idejn dawn in-nies fdajna lil pajji]na. Farsa kieku mhix tra;edja.

huma sfruttati daqs skjavi.

Minn fuq it-tbatijiet tag[hom qed i[axxnu buthom il-biljunarji ;odda ta/-?ina Komunista.

Jien in]id li b’dak li qed ji;ri f’dawn il-fabbriki ?ini]i fl-Italja [afna ditti proprjetà ta’ Taljani u li kienu j[addmu lit-Taljani llum g[alqu g[ax ma fel[ux g[al din il-kompetizzjoni in;usta.

Dan di;à bdejna n[ossuh hawn Malta fil-ka] talEnemalta fejn i/-?ini]i qalu li l-pagi tal-Maltin huma g[oljin wisq! Il-[addiem Malti g[andu jifta[ g[ajnejh qabel ikun tard wisq u jag[mel dak li g[andu jag[mel, l-ewwel u qabel kollox billi jissie[eb u jsa[[a[ l-g[aqdiet tassew tal[addiema. M’hemmx triq o[ra. Dan messu ilu li tg[allmu l-[addiem Malti.

Ma[tuf

Il-Proletarju

In]id ma’ dak li kiteb Ivan Bartolo

Id-differenza fil-prezz tal-medi/ini

Il-G]ira

Ni]]i [ajr lil Ivan Bartolo tal-kitba tieg[u f’il-mument.

Laqatni l-artiklu tieg[u tal{add 27 ta’ Lulju li g[adda dwar l-investiment ?ini] flItalja fejn ;ewwa fabbriki ?ini]i, l-aktar tat-tessuti, [addiema importati mi/-?ina

Il-{amrun

Nistaqsi g[aliex m’g[adhomx jor[su dik ilkwantità kbira ta’ medi/ini li kienu jor[su fi ]mien ilMinistru Chris Said fi ]mien l-amministrazzjoni pre/edenti u, bil-maqlub, qed ikollna numru kbir minnhom li spiss

jog[lew. Ma nag[mlux mod li qabel l-elezzjoni kien sar xi ftehmi baxx baxx, bejn la;enti u l-Labour hux?

Sadanittant, il-[addiema u lpensjonanti, u[ud minnhom b’pagi jew b’pensjoni talfaqar, i[allsu bilfors filwaqt li tal-middle class ;dida ta’ Joseph Muscat jiffangaw!

J. Farrugia

Birkirkara

Mhux sew...

Jien wasalt biex inwelled u fl-a[[ar vi]ta li kelli fl-Isptar Mater Dei staqsejthom jekk irra;el jistax jorqod mieg[i matul dawk il-;ranet ta’ wara li nwelled. Ir-risposta kienet: “skont, sinjura, l-esi;enzi ta’ dakinhar”... X’ji;ifieri skont lesi;enzi ta’ dakinhar?!

G[alina din hi l-ewwel tarbija u t-tnejn li a[na nixtiequ li rrabta mat-tarbija tibda millewwel ;ranet, u b[alna kien hemm [afna nies o[ra g[ax filwaiting room fuq hekk kien iddiskors. Mid-dehra din il-[a;a f’Mater Dei tinbidel mil-lejl g[an-nhar g[ax kif stajna nifhmu, ikun hemm xhur meta j[alluhom u xhur o[ra le. Ma stajniex nifhmu kif fi sptarijiet privati j[alluhom jorqdu mag[hom u f’Mater Dei le, g[ax qalu li [afna drabi kien ikun hemm l-istorbju u g[aldaqstant ma j[alluhomx. Ilmanagement ta’ Mater Dei

a[jar jara l-istorbju li jag[mel listaff li jkun hemm matul il-lejl.

Barra minn hekk, jien inbati minn kundizzjoni antipatika [afna g[alija, li sfortunatament [afna nies g[adhom ma jag[tux daqshekk kas tag[ha u jifhmu minn xiex tkun g[addejja l-persuna li tbati minnha. Jien inbati mill-kundizzjoni tal-panic attacks u meta f’[ajti tkun se tinbidilli xi [a;a jew ikolli b]onn norqod barra mid-dar [afna drabi jkolli b]onn li joqg[od xi [add mieg[i. Dawn il-panic attacks huma di;à disturbanti g[al persuna li tbati minnhom a[seb u ara jekk tkun se twelled u f’mo[[ok tkun di;à taf li tkun se tqatta’ lejl jew aktar wa[dek ma’ tarbija fi sptar. Sfortunatament, [afna nies, din il-kundizzjoni ma jifhmuhiex u kura g[aliha m’hawnx [lief li tie[u l-kalmanti imma issa ovvjament fil-kundizzjoni li jien ma nistax nie[u.

Qed nag[mel appell lillawtoritajiet tas-sa[[a f’isem lommijiet li waslu biex iwelldu biex lill-missirijiet i[alluhom man-nisa u t-trabi tag[hom flIsptar Mater Dei. A[na n-nisa jkollna b]onn lil xi [add mag[na u l-missirijiet ikollhom b]onn li jistabbilxxu r-rabta mat-trabi mill-ewwel ;ranet tag[hom, fl-a[[ar mill-a[[ar kif jg[idulna dejjem l-isptar, li t-tarbija tat-tnejn se tkun u mhux tal-omm biss...

R. Cilia

{a]-}ebbu;

23

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Ittri lill-Editur

Ba]u]lokrazija Kultant niskanta kemm /erti opinjonisti jkunu [fief fil-kummenti tag[hom.

F’il-mument tat-3 ta’ Awwissu wie[ed kiteb li ma ja[sibx li l-gvernijiet Nazzjonalisti g[amlu bi]]ejjed biex il-problema tal-ba]u]li]mu ti;i indirizzata.

Barra l-Ombudsman li semma l-kittieb, kellna wkoll ilKummissjoni Permanenti kontra l-Korruzzjoni. I]-]ew; strutturi llum jinsabu fl-inkwiet ta[t il-Gvern Laburista. Jista’ jkun li gvernijiet Nazzjonalisti m’g[amlux bi]]ejjed dwar dan, i]da ]gur li g[amlu [afna u rri]ultati hemm qeg[din.

Wara l-1987 ma bqajniex bilg[ajb li biex tixtri televi]joni tal-kulur trid tmur tittallab jew ixxa[[am. Is-sitwazzjoni kienet li s-Segretarju :enerali talPartit Laburista titlob laqg[a ur;enti mal-Kap tax-Xandir biex tiddiskuti t-tqassim tattelevi]joni tal-kulur mill-Partit Laburista.

Lanqas ma bqajna bl-umiljazzjoni tal-kummer/, ma bqajniex bil-bulk buying u bil-[tie;a talli/enzja tal-importazzjoni. Dik kienet sitwazzjoni mdewda bilba]u]li]mu u bil-korruzzjoni.

Wara l-1987 ukoll, ilMinistru tax-Xog[lijiet ]vesta ru[u mill-poter li kellu ta’ qablu (Lorry Sant) fejn jid[lu permessi tal-i]vilupp u tal-bini.

Da[lu l-Kunsilli Lokali biex ikollna de/entralizzazzjoni talpoter u indirettament jonqos ilba]u]li]mu. Sar sforz qawwi biex il-[atriet mal-gvern isiru skont il-meritokrazija bil-bordijiet tal-g[a]la mag[mula minn nies apoliti/i kwalifikati.

Illum waqajna biex minn ing[a]el biex jara jekk uliedna fl-iskejjel tal-gvern g[andhomx dud f’rashom sar bla sej[a g[all-applikazzjonijiet u skont il-ba]u]li.

Fejn jid[lu l-iskrutinju u lg[oti tal-kuntratti sar titjib kbir billi dda[[lu serjetà u trasparenza.

Ta[t gvernijiet Nazzjonalisti ma kienx permess li membri parlamentari jin[atru fuq bordijiet tal-Gvern. Illum dik il-li;i tne[[iet u bosta Deputati Laburisti qed ipo;;u fuq bosta bordijiet. Dawn, barra li jit[allsu, qed jidde/iedu u jag[]lu, u r-ri]ultat di;à beda [iere;.

Nag[laq b’esperjenza personali. Wara 25 sena na[dem flistess dipartiment, min[abba /irkostanzi li nqalg[u tlabt lil nintbag[at fi kwalunkwe dipartiment ie[or. Ma ridt ebda vanta;;, tlabt biss li nitlaq minn fejn kont. G[alxejn kont kellimt ras kbira. Bqajt fejn kont sakemm irtirajt 13-il sena wara u dan minkejja li fl-ag[ar ]minijiet (sebg[inijiet u tmeninijiet) kont mid[la sew tal-PN. Issa wara Marzu 2013 ta[t gvern tal-meritokrazija qed nesperjenzaw xi tfisser ba]u]lokrazija ta’ veru.

Ballu fil-:gantija

John Muscat

G[ad-dawl tal-qamar sbejja[ Fis-sig[at [elwa tal-lejliet sajfija Hemmhekk fis-skiet tax-Xag[ra dejjem [adra To[lom il-:gantija. (:or; Pisani, Il-:gantija ta’ G[awdex)

Responsabbiltà

Huwa sewwa li t-tempji sagri ta’ :gantija, sit uniku li jmur lura 5,000 sena, mag[]ul mill-UNESCO b[ala wirt dinji, jinbidel

{al Luqa

Kemm tanbru Joseph Muscat u l-magna tal-Partit Laburista dwar l-irfig[ tar-responsabbiltà politika. Dan kien ingann premeditat g[ax kif qed juru l-fatti, il-Gvern mhu qed jerfa’ ebda responsabbiltà ta’ [afna [a]in li qed isir. Anzi kellna Ministru jwa[[al f’ta/-/ivil g[all-i]balji li saru meta dawn ikunu saru minn nies ta’ fidu/ja ma[tura mill-istess Gvern! Dan kollu juri li l-Gvern ta’ Joseph Muscat mhux talli mhux qed jerfa’ r-responsabbiltà politika, talli qed ikun irresponsabbli.

J. Camilleri Tas-Sliema

f’post g[all-ballu?

G[alkemm, bla dubju, il-kaw]a g[al din l-inizjattiva hija ;usta, il-:gantija m’g[andu qatt ji;i u]at (jew a[jar, abbu]at) b’dan il-mod. Li ter;a’ ti;i kkunsidrata din id-de/i]joni jkun sinjal ta’ g[aqal u sensittività lejn wirtna.

Isabel Vella

Eks Deputat Chairperson Heritage Malta

24

Xemx wisq sabi[a...!

Issa li ninsabu fl-eqqel tass[ana, wara li dan l-ista;un dam ftit ma kkarga fil-qilla tieg[u, xtaqt nie[u l-opportunità biex infakkarkom ftit dwar il-;id kif ukoll il-[sara li tista’ tag[mel ix-xemx.

Id-dawl tax-xemx hu tajjeb g[alina f’do]i ]g[ar. Jg[in lil ;isimna jibni l-vitamina D3, jg[in biex ikollna burdata tajba u jista’ wkoll jintu]a biex ji;u trattati diversi kundizzjonijiet tal-;ilda b[al psoriasis u ex]ema. Imma li wie[ed jesponi ru[u g[ar-radjazzjoni tal-ultraviolet (UV) fid-dawl tax-xemx, jista’ jikkaw]a [sara serja [afna.

Spe/jalisti tal-;ilda jg[idu li “Bosta nies ja[sbu li sakemm mhux qed jie[du xemxata, m’huma jag[mlu l-ebda [sara lill-;ilda.” Imma anki jekk qed tipprova tismar mhux tin[araq, li toqg[od fix-xemx kuljum ji]died ftit ftit ma]-]mien u jista’ jikkaw]a [sara fil-;ilda u anki kan/er tal-;ilda.

Is-smurija hi xhieda bi]]ejjed li l-;ilda tieg[ek ;ratilha l-[sara mir-radjazzjoni ultraviolet.” {ruq fil-;ilda ji;i kkaw]at mir-radjazzjoni UV mhux mittemperatura. Anki f’;urnata tas-sajf ftit friska, il-livell talUV jista’ jkun g[oli. Tista’ tin[araq anki meta jkunu ;ranet b’temp imsa[[ab, g[aliex

Doris Zammit ir-radjazzjoni UV tista’ tippenetra w[ud mis-s[ab.

Il-[sara fil-;ilda hi kkaw]ata mix-xemx matul is-snin. Li wie[ed joqg[od fix-xemx kuljum jikkaw]a [sara li//elloli fil-;ilda. Ii/-/elloli jew imutu jew isewwu lilhom infushom. Jekk il-[sara hija severa, jista’ ji]viluppa kan/er tal-;ilda. L-a[jar mod biex tbaxxi r-riskju ta’ kan/er tal;ilda li ma jkunx melanoma, huwa li tevita espo]izzjoni fixxemx fit-tul u tipprattika s-sigurtà a[jar mix-xemx.

Il-kan/er tal-;ilda jista’ jkun l-aktar konsegwenza serja min[abba xemx ]ejda. Xemx ]ejda tista’ wkoll tikkaw]a tikmix qabel i]-]mien, il-;ilda tixjie[, mard fl-g[ajnejn, u jista’ wkoll idg[ajjef l-abbilità tal-;isem biex ji;;ieled l-infezzjonijiet u l-mard.

It-tfal huma l-aktar

“Il-kan/er tal-;ilda jista’ jkun l-aktar konsegwenza serja min[abba xemx ]ejda”

vulnerabbli, g[aliex li wie[ed ikun espost g[ax-xemx fit-tfulija u matul l-adolexxenza jidher li j]id ir-riskju g[al

konsegwenzi aktar tard fil[ajja, u g[alhekk huwa importanti li nipprote;uhom.

Hu importanti li wie[ed

jg[addi ftit [in barra d-dar, imma tajjeb li tkun preparat biex tipprote;i lilek innifsek u lit-tfal tieg[ek.

Xi pariri biex tag[raf toqg[od attent mix-xemx •

•

•

•

•

•

•

Meta huwa possibbli, ipprogramma l-attivitajiet g[al filg[odu jew tard waranofsinhar.

Oqg[od fid-dell u toqg[odx fixxemx bejn il-11.00 ta’ filg[odu u l4.00 ta’ waranofsinhar. Fittex postijiet b’[afna dell. {u umbrella jew xi tip ta’ g[ata f’xatt il-ba[ar.

Itg[atta sew. Jekk tkun fix-xemx fil-[inijiet ta’ waranofsinhar, ilbes il-kmiem twal, qliezet mhux issikkati u kappell b’falda wiesa’.

Ilbes nu//ali tax-xemx li jipprovdi protezzjoni UVA u UVB. Dawn jipprovdu protezzjoni kontra [sara fl-g[ajnejn.

U]a krema tax-xemx li fiha protezzjoni (SPF) ta’ [mistax jew aktar.

Jekk ta[dem fuq barra jew qed tippjana biex tkun barra g[al [in twil fil-;urnata u]a wie[ed li jkun fih SPF ta’ 30 jew aktar.

Applika l-krema ma’ ;ismek 20 minuta qabel to[ro; u er;a’ idlek 20 minuta wara li tkun [ri;t fixxemx biex ti]gura applikazzjoni tajba u protezzjoni a[jar.

U]a l-krema kontra x-xemx anki fi ;ranet imsa[[ba.

•

•

• •

–

– Kappell u nu//ali tax-xemx huma fost l-affarijiet li jipprote;uk minn xemx qawwija

•

Tapplikax krema lit-trabi ta[t is-6 xhur; it-trabi jridu joqog[odu ’l bog[od mix-xemx diretta kemm jista’ jkun. Qatt tu]aw ]ejt tat-trabi biex tipprote;u lit-tfal. }GUR LI

•

MA TIPPROTE:IHOMX b’daqshekk.

Il-krema ta’ kontra x-xemx ma timblukkax ir-ra;;i tax-xemx g[alkollox. U]aha flimkien mad-dell, mal-

–

–

ilbies u mal-kappell mhux minflokhom.

Tnsiex xufftejk, widnejk, imnie[rek u l-u/u[ ta’ saqajk. Dawn ilpartijiet tal-;isem jin[arqu malajr.

Er;a’ applika l-krema wara li tg[um jew jekk qed t[ossok g[arqan.

I//ekkja ;ismek regolarment.

Qatt ma tista’ tkun protett mixxemx kompletament. Ma]-]mien, espo]izzjoni g[ar-ra;;i UV jistg[u jikkaw]aw kan/er fil-;ilda. Kun af a[jar lil ;ismek, u jekk ikollok xi sintomi minn dawn li ;ejjin kellem lit-tabib tieg[ek.

Xi tibdil fuq il-;ilda, spe/jalment fil-qies u l-kulur ta’ xi g[azza, xi [a;a li qed tikber anki jekk ming[ajr kulur.

Qxur, dmija, xi tisfija jew xi tibdil fid-dehra ta’ xi nef[a jew bo//a.

Jekk ikun hemm il-kulur fil-;ilda jinfirex aktar mid-dawra tieg[u b[al ng[idu a[na l-kulur skur jinfirex ’il barra minfejn hemm xi g[azza jew xi marka o[ra.

Jekk tibda t[oss xi [akk, jew u;ig[.

Il-{add, 24 ta’Awwissu, 2014

25

Feature

-

Ikel li jipprote;i l ;ilda Kif ktibt aktar ’il fuq hemm diversi modi kif tipprote;i l-;ilda.

Nistg[u nu]aw kremi apposta biex inkabbru id-difi]a naturali tal-;ilda tag[na, imma dawn ma jservux wisq u rridu ner;g[u napplikawhom spiss. U tajjeb ng[idu li dawn ji;u jqumu mhux [a]in.

Nistg[u nilbsu [wejje; biex ikollna g[ata protettiva kontra x-xemx imma kif tapprezzaw fis-sajf tkun [afna s[ana. Nistg[u nibqg[u ddar imma mbag[ad kif ingawduh is-sajf?

Kont taf li hemm ikel li jista’ jg[in fil-;lieda bejn il-;ilda u rra;;i tax-xemx perikolu]i UV? G[aldaqstant din idea o[ra – nieklu dak li hu tajjeb. Dawn issitt prodotti tal-ikel jistg[u jikkontribwixxu dik ix-xi [a;a aktar biex tg[inna nikkumbattu r-ra;;i tax-xemx. Dawn huma lprodotti tal-ikel li jipprote;u l;ilda.

Il-Frawli vs it-tikmix Il-frawli g[andhom wie[ed mill-aktar kon/etrazzjoni tal-vitamina C u g[andhom is-sa[[a biex ibieg[du t-tikmix kif ukoll jg[inu l-;ilda milli titlef dik lelasti/ità li ti;ri bi]-]mien. Dan

hu dokumentat minn ri/erka li saret mill-American Journal of Clinical Nutrition. Is-sa[[a li g[andha l-vitamin C biex i]]omm ’il bog[od it-tikmix, ;ejja mill-abilità biex je[les minn dawk ir-radikali li jin[olqu mir-ra;;i tax-xemx ultra violet kif ukoll li tkabbar il-kola;en, dak il-materjal responsabbli mis-sa[[a u l-vitalità tal-;ilda tag[na. Tista’ wkoll issib ilVitamina C fil-b]ar a[mar, brokkoli u frott ta/-/itru.

Il-kafè vs il-kan/er tal-;ilda Studju ppubblikat mill-

European Journal of Cancer skopra li kikkra kafè kuljum tista’ tnaqqas ir-riskju ta’ kan/er tal-;ilda. L-istudju //ekkja 93 elf mara u skopra li do]a kuljum ta’ kafè naqqas sew ir-riskju ta’ kan/er tal-;ilda. Il-kafeina, li te]isti wkoll f’ammont anqas fitte, tg[in biex toqtol /elloli li jistg[u jiffurmaw kan/er u dawk i/-/elloli li jbieg[du l-[sara billi jibblokkja l-proteina li g[andhom b]onn biex jag[mel replika aktar mg[a;la (li jistg[u jirri]ultaw f’kan/er).

Tadam vs. [sara mix-xemx Il-kulur a[mar tat-tadam huwa arma sigrieta g[all-protezzjoni mir-ra;;i tax-xemx li jag[mlu l[sara. Il-pigment, karotenojde mag[ruf b[ala lycophen, li jsaffi r-radjazzjoni tax-xemx u jippreveni lit-tadam milli jit[assar. Listess effett ja[dem ukoll fuq il;isem uman, kif pruvat minn studju li e]amina kif ]ieda ta’

L-ikel tajjeb jista’ wkoll jg[inna biex nikkumbattu r-ra;;i tax-xemx

ftit zalza tad-tadam fid-dieta ta’ kuljum, taffettwa l-elasti/ità tal;ilda.

Mill-istudju [are; li 2.5 mg[aref ta’ zalza tat-tadam kuljum, kienu bi]]ejjed biex inaqqsu sew il-[sara li ssir lill;ilda mix-xemx. L-istess effett jista’ jintla[aq billi wie[ed jixrob tazza u tliet kwart ta’ meraq tal-karrotti kuljum. Il-karrotti wkoll fihom il-pigment karotenojde. Fil-fatt, dak l-ikel kollu li huwa a[mar#oran;jo jag[ti l-istess ri]ultat, fosthom, il-qarg[a [amra e//.

Fa]ola sojja vs ;ilda mpa[p[a Is-sojja hija rikka fi grupp ta’

sustanzi kimi/i mag[ruf b[ala Isoflavones. Fi studju re/enti fl-Amerika, instab li dawn is-sustanzi jg[inu biex jipprevenu t-tikmix li jsir min[abba ri]ultat ta’ radjazzjoni ultra violet.

L-isoflavones jg[inu biex jipprevenu d-dekostruzzjoni talkola;en, il-materjal li j]omm il;ilda ma titpa[pa[x u flessibbli.

Din is-sustanza te]isti filprodotti kollha tas-sojja, b[al [alib, tofu e//.

Il-qam[irrum vs il-[sara mix-xemx Il-qam[irrum g[andu kulur

isfar msejja[ lutein li huwa simili ta’ dak li nsibu fit-tadam.

B[at-tadam, dan huwa mekkani]mu kimiku li l-bniedem jista’ jibbenefika minnu, u dan il-pigment iforni l-;ilda bi protezzjoni li g[andha b]onn kontra r-ra;;i tax-xemx. Illutein insibuh ukoll fl-isfar talbajd u l-ispina/i u dan mhux talli jg[in il-;ilda imma anke lg[ajnejn.

Is-salamun vs /elloli li jistg[u jiffurmaw kan/er L-omega-3 fatty acid (jew n-3 a/idi grassi) li nsibu fis-salamun g[andu [afna proprejajiet g[assa[[a. L-aktar importanti hija dik li tipprote;i /-/elloli minn radikali kaw]ati mid-dawl UV. Ri/erka ppubblikata mill-

American Journal of Clinical Nutrition, segwiet g[al [ames snin, lil 1,100 Awstraljan, li kienu qag[du fix-xemx g[al [in twil [afna, fejn kienu ji//ekkjaw l-abitudni tal-ikel tag[hom. Listudju wera 30 fil-mija anqas fil-formazzjoni ta’ /elloli li jistg[u jiffurmaw kan/er f’dawk li kienu jieklu dieta li kienet tinkludi [ut li fih livelli g[olja ta’ omega-3 b[as-salamun, tonn u sardin. Barra minn hekk, omega-3 tg[in il-;isem i]omm il-livelli tal-kola;en tieg[u.

Sakemm ner;g[u niltaqg[u nixtiqilkom il-kumplament ta’ sajf mill-isba[ u ming[ajr inkwiet g[al sa[[itkom.

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

26

27

Safar

-

Delphi… is sit arkeolo;iku

-

Grieg bl isba[ xenarju

Fdalijiet mit-tempju ddedikat lil Apollo li jikkonsistu f’numru ta’ kolonni.

It-Te]or Atenjan f’Delphi huwa ma[sub li nbena mill-Atenjani, u huwa mag[mul minn ir[am li jinkludi skultura dekorattiva.

It-teatru f’Delphi mibni fir-raba’ seklu qabel Kristu jilqa’ mal-5,000 spettatur. Fl-img[oddi kien jintu]a l-aktar f’attivitajiet ta’ qari tal-poe]ija u o[rajn mu]ikali.

Euchar Mizzi mizzieuchar@gmail.com

Il-knisja ewlenija f’Delphi ddedikata lil San Nikola.

Il-Mu]ew tal-Arkeolo;ija huwa mog[ni b’te]ori mill-isba[

Delphi hija sit arkeolo;iku u belt moderna fil-Gre/ja. Fl-antik Delphi kienet is-sit iddedikat lill-alla Apollo.

Delphi kienet meqjusa mid-dinja Griega kollha b[ala /-/entru talunivers. Delphi tinsab fuq in-na[a ta’ muntanja Olympus, b’forma ta’ nofs /irku li t[ares fuq il-wied ta’ Pleistos.

L-isem ta’ Delphi g[andu rabta mal-kelma ‘;uf’ u jista’ jindika lqima li tmur lura [afna fi]-]mien lillalla mara Earth (art). Apollo huwa konness mas-sit bl-espressjoni tieg[u

Delphinios, li tfisser “wie[ed ta’ Delphi”, jew “wie[ed tal-;uf”.

L-ikbar fenomenu reli;ju] matul i]]mien, li g[amel l-akbar impatt fuq it-tradizzjonijiet, bla dubju kien loraklu fis-santwarju ta’ Apollo f’Delphi.

Fl-a[[ar kwart tas-seklu 8 Q.K. wie[ed seta’ jara ]ieda kontinwa ta’ o;;etti tal-arti misjuba fis-sit. Xog[ol fil-fu[[ar u fil-bron] u o;;etti o[ra ta’ valur.

Skont wa[da mit-tradizzjonijiet, jintqal li l-oraklu kien ipproklama lil Socrate b[ala l-aktar bniedem g[aref fil-Gre/ja, filwaqt li Socrate kien wie;eb li jekk dan huwa minnu, dan

Il-qtug[ ta]-]ebbu; huwa ]mien tant mistenni f’Delphi, pjuttost meqjus b[ala wa[da mill-aktar tradizzjonijiet imfittxija min-nies lokali kif ukoll mit-turisti.

huwa frott tal-fatt li huwa jirrikonoxxi l-injoranza tieg[u nnifsu.

It-Tempju lil Apollo f’Delphi kien mibni minn Trophonius u Agamedes.

Hekk kif tid[ol fis-sit tat-te]ori u tkompli tiela’ mal-;enb tal-g[olja sa kwa]i t-tempju nnifsu, tiltaqa’ ma’ numru kbir ta’ statwi u kwantità ta’ te]ori. Dawn kienu mibnija minn diversi stati kemm lokalment kif ukoll minn o[rajn barranin, sabiex jikkommemoraw reb[iet u biex jirringrazzjaw lill-oraklu g[all-pariri tieg[u fl-akkwist ta’ dawk ir-reb[iet.

L-aktar impressjonanti fosthom huwa dak li llum huwa rrestawrat u

mag[ruf b[ala t-Te]or ta’ Ateni, mibni bl-iskop li jfakkar ir-reb[a talAtenjani li g[amlu fil-battalja ta’ Marathon.

Te]or impressjonanti ie[or li je]isti f’din iz-zona kien iddedikat mill-belt ta’ Siphnos, li kienu akkwistaw ammonti kbar ta’ deheb u fidda millminjieri tag[hom.

Hemm ukoll Tholos, binja /irkulari, mibnija bejn it-380 u t-360 Q.K., fis-santwarju ta’ Athena Pronaia, li jinsab madwar nofs mil bog[od millfdalijiet prin/ipali ta’ Delphi. Tlieta mill-kolonni Dori/i ;ew irrestawrati, u saru l-aktar sit popolari ta’ Delphi g[ar-ritratti tat-turisti.

Delphi hija mag[rufa [afna g[all-ikel Mediterranju bi spe/jalitajiet partikulari dejjem im]ewqa bi]-]ebbu;

Dehra naturali mill-aktar spettakolari ta’ Delphi mag[rufa u daqstant ie[or imfittxija g[al mijiet ta’ eluf ta’ si;ar ta]-]ebbu;.

28

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

It-tliet ritratti ta’ hawn fuq juru s-sekwenza tal-bidla li saret f’tifla fl-Etjopja wara operazzjoni f’g[ajnejha li saret bi flus provduti mill-Moviment Missjunarju :esù fil-Proxxmu. Fir-ritratt tax-xellug tidher fl-istat li kienu fih g[ajnejha u f’dak tal-lemin tidher wara li tne[[ewlha l-faxex wara l-operazzjoni

Operazzjonijiet tal-katarretti fl-Etjopja

Maratona mill-Moviment Missjunarju :esù fil-Proxxmu fuq Net TV s-Sibt li ;ej Fl-Etjopja l-Moviment Missjunarju :esù filProxxmu beda jag[mel operazzjonijiet tal-katarretti. Dawn isiru f’bosta bliet. Is-sorijiet jiddi]infettaw kamra li tinbidel f’kamra tal-operazzjonijiet. Ittobba ji;u minn barra u dawn jg[addu sig[at jaraw liema huma dawk l-aktar fil-b]onn li ssirilhom loperazzjoni. Kull operazzjoni tiswa biss €25.

Dun George Grima, is-sa/erdot G[awdxi li jmexxi dan il-Moviment, qalilna li l-frott ta’ dawn l-operazzjonijiet huwa kbir: “It-tbissima fuq dawk li jer;g[u jibdew jaraw hija kbira u ;;ib fer[ kbir

fil-familja kollha.” Hu qalilna x’sodisfazzjon i[oss meta jara li wara l-operazzjoni dak li kien ag[ma jkun jista’ jer;a’ jmur g[ax-xog[ol u li t-tfal li kienu jie[du [sieb nies b[al dawn ikunu jistg[u jer;g[u jmorru l-iskola.

L-operazzjonijiet isiru fuq tfal kif ukoll fuq kbar.

Dun George qalilna li f’dan il-fer[ kollu l-isem ta’ Malta ma jonqosx. Kul[add jibda jg[id: THANK YOU MALTA. L-appell tal-Moviment :esù fil-Proxxmu hu g[al donazzjoni ta’ €25, li permezz tag[ha tkun qed

tag[ti [ajja ;dida lil tifel jew adult li jkun qed jitlef id-dawl ta’ g[ajnejh.

G[al dan il-g[an se sssir maratona ta’ ;bir ta’ flus li se tixxandar fuq Net Television nhar is-Sibt li ;ej, 30 ta’ Awwissu, minn nofsinhar sal-11 ta’ billejl. Min irid jag[ti donazzjoni jista’ jag[mel dan sal-a[[ar ta’ Settembru fuq dawn in-numri: 51502003 – €5; 51702004 – €15; 51802005 – €25.

Donazzjoni b’sms numru 50617365 – €2.33; 50618083 – €4.66; 50618933 – €6.99.

I]-}ebbu; ta’ G[awdex u Santa Marija Dun Geoffrey G. Attard

Imperre/ fuq wa[da mill-og[la q/a/et tal-g]ira G[awdxija, bil-bajja [elwa tax-Xwejni fit-tramuntana u mdawwar minn kull na[a mill-g[oljiet [elwa tipi/i tal-g]ira tat-tliet g[oljiet, wie[ed isib fit-tramuntana tal-g]ira r-ra[al qadim ta]-}ebbu;. Ismu mieg[u, irra[al ifakkarna mill-ewwel fi]-]ebbu; li da[al Malta fi ]mien il-[akma talFeni/i u li llum hu wa[da mill-aktar si;ar popolari tal-kampanja Maltija. }minijiet bikrija

Ftit li xejn inkiteb g[ax ftit li xejn nafu dwar i]-]minijiet bikrija ta]-}ebbu;. Imma minn tag[rifa /kejkna li nsibu fi ktieb ippubblikat fis-seklu dsatax, nafu li f’dan ir-ra[al kien hemm tempju msejja[ il-‘:gantija ta]-}ebbu;’. Kotba o[rajn li jitkellmu dwar ilfdalijiet arkeolo;i/i tal-g]ira ta’ G[awdex ma jsemmu xejn dwar dan ir-ra[al. Dan it-‘tempju’, biex insej[ulu hekk, kien jinsab pre/i]a-ment f’dik li ;iet deskritta b[ala ‘da[la’ wara l-knisja parrokkjali ta]-}ebbu; u x’aktarx li sa nofs is-seklu dsatax kienu g[adhom jidhru xi fdalijiet ta’ dan it-tempju. B’xorti [a]ina llum m’g[adu jidher xejn minnu u l-probabbiltà hi li l-fdalijiet li kien hemm jew inqerdu inkella ntradmu ta[t id-djar li jinsabu pre/i]ament wara l-knisja parrokkjali.

L-istorja tar-ra[al inkitbet aktar minn darba. Monsinjur :an Andrea Vella, kanonku tal-Katidral ta’ G[awdex u g[al bosta snin direttur spiritwali fisseminarju ma;;jri tal-istess djo/esi, kiteb ktieb bl-istorja ta’ ra[al twelidu bl-isem ‘I]-}ebbu; bil-:rajja Tieg[u’ (1963).

Aktar qrib lejna fi]-]mien, Dun :u]epp Vella, sa/erdot mi]-}ebbu; li qatta’ parti kbira minn [ajtu fl-Istati Uniti, kiteb u ppubblika fl-1968 ilktieb bl-isem ‘I]-}ebbu;. Il-Parro//a ta’ Santa Marija’ li huwa biex ng[idu hekk l-a[jar ktieb bl-istorja tar-ra[al, li g[andna f’idejna.

Dettall tal-istatwa ta’ Santa Marija fi]-}ebbu;, li tmur lura g[all-1863

Qabilhom, kien il-Kanonku :an Piet Agius de Soldanis li fil-ktieb tieg[u G[awdex bil-:rajja Tieg[u maqlub g[all-Malti minn Dun :u]epp Farrugia Gioioso, tana t-tag[rif kollu li nafu llum dwar dan ir-ra[al fuqani u jg[id li l-knisja kienet iddedikata lil Santa Marija tal-Virtù. Kien ukoll fl-in[awi tal-Qbajjar fil-limiti ta’ dan ir-ra[al li nstabu fdalijiet ta’ oqbra Puni/i.

Ra[al ta’ nies bie]la I]-}ebbu;in ta’ G[awdex matul is-

snin kisbu isem b[ala nies [awtiela u g[alliema tas-seng[a fl-oqsma li fihom huma spikkaw. Ma nistg[ux ma nsemmux in-newl li kien jin[adem f’dan log[la ra[al tal-g]ira G[awdxija; xhieda [ajja tieg[u hu l-ilbies li jlibbes listatwi tal-:img[a l-Kbira meqjuma fil-knisja parrokkjali u li jin[ar;u pro/essjonalment nhar il-:img[a lKbira. {afna minn dawn l-istatwi n[admu minn Wistin Camilleri, statwarju G[awdxi mnissel mi]-}ejtun, u l-pur/issjoni bdiet to[ro; fl-1919.

Imma ]-}ebbu; jibqa’ msemmi laktar g[an-nies esperti fis-seng[a talbini u tal-;ebel. Il-knisja parrokkjali tar-ra[al mibnija bil-;ebla tal-franka hija monument li jitkellem wa[du.

Fost l-aktar g[alliema bennejja mag[rufa rridu nsemmu lil Vitor Vella, mag[ruf min-nies tar-ra[al b[ala ‘Vitor tal-Qanfuda’ li qatta’ [ajtu jibni l-knejjes f’Malta u G[awdex.

Is-Santwarju tal-Madonna ta’ Pinu hu x’aktarx l-aktar xog[ol mag[ruf tieg[u. Vitor m’g[andu b]onn ebda monument u g[alih jista’ jing[ad dak li ng[ad dwar Sir Christopher Wren li ddisinja l-Katidral ta’ San Pawl ta’ Londra – si monumentum requiris circumspice – li bil-Malti jfissru ‘Jekk qed tfittex mafkar f’;ie[u, [ares madwarek’. Il-perfezzjoni li biha huma mibnija l-arzelel tal-knisja ta]-}ebbu; hu su;;ett li g[adu fuq fomm id-dilettanti tal-knejjes ta’ pajji]na sal-lum.

Ir-ra[al ta’ Santa Marija Imma fuq kollox, ulied ir-ra[al ta]}ebbu; isibu l-g[o;ba tag[hom fisSantwarju tal-parro//a tag[hom, fejn tinsab meqjuma l-Ver;ni Marija Mtellg[a fis-sema. Il-festa tag[ha ti;i //elebrata {add fuq il-15 ta’ Awwissu meta l-15 ja[bat qabel il-jum talErbg[a. Jekk Santa Marija ta’ nofs Awwissu ti;i wara l-jum tal-Erbg[a, il-festa ssir ]ew;t i[dud wara.

L-istatwa ta’ Santa Marija ta]-

}ebbu; saret fis-sena 1863, sena qabel ma G[awdex inqata’ djo/esi g[alih. Issena l-o[ra, 2013, tfakkar il-150 sena mill-wasla tag[ha. Hi statwa [elwa u dekoru]a, devota fis-sura tag[ha u tqanqal g[at-talb.

I]-}ebbu; hu wie[ed mill-erba’ parro//i li twaqqfu f’G[awdex fis-sena 1688, aktar minn tliet mitt sena ilu. Ilkwadru titulari l-qadim jissejja[ ‘ilKun/i]]joni’ imma fil-fatt g[andu b[ala su;;ett lill-Assunta li qabel isseklu tmintax ;ieli kienet titpitter b’idejha fuq sidirha u allura kien hemm min fixkilha malImmakulata.

Fis-sena 1995, fi]-}ebbu; twaqqfet il-Banda ‘Santa Marija’ li llum g[andha wkoll il-ka]in sabi[ tag[ha fil-bidu tar-ra[al. Matul il-parrokat ta’ Mons.

Alwi;i Vella, is-So/jetà Missjunarja ta’ San Pawl ta’ Mons. :u]eppi De Piro waqqfet id-dar tag[ha Stella Maris fl-in[awi msej[a ta/-?nus.

I]-}ebbu;in huma mag[rufin ukoll g[all-‘G[a]]iela’, dqiq im[allat malilma li jing[ata l-forma tal-ittra ‘M’ b’riferenza g[al isem il-Madonna; ilfesta tag[ha ssir fl-eqreb {add lejn it12 ta’ Settembru u din ix-xbieha titwa[[al wara l-bieb tad-djar u titqies b[ala [arsien kontra s-sajjetti. I]}ebbu; u l-Madonna huma marbutin b’rabta li tmur lura qabel it-twaqqif tal-istess parro//a!

Konklu]joni Illum i]-}ebbu; hu wie[ed millaktar ir[ula popolari mal-Maltin u lbarranin. I]-}ebbu;in irnexxielhom jag[tu lil G[awdex l-ewwel lokalità bil-prefiss ‘{al’; qieg[ed nirreferi g[al

{al Sag[trija li huwa r[ajjel ]viluppat g[al skopijiet turisti/i li qabad l-art sewwa.

Kif jistqarr il-motto tar-ra[al ‘Terra sublimis’, i]-}ebbu; hu tassew dik lart fil-g[oli li g[all-veduti sinulari tag[ha ti]boq bosta n[awi o[ra sbie[ tal-g]ira tat-tliet g[oljiet.

29

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Kultura

Il-Qormi Wine Festival jirritorna bl-g[axar edizzjoni tieg[u G[a]la wiesa’ ta’ nbejjed [omor, bojod u rosé mag[mula minn varjetajiet ta’ g[eneb lokali, kun/erti kbar minn kantanti u bands rinomati, ikel tipiku Malti mag[mul dak il-[in stess, wirjiet u kompetizzjonijiet, wirjiet ta’ dwal u chill-our area – dawn huma l-attrazzjoni ewlenija tal-festival tal-inbid li se jer;a’ jsir f’{al Qormi g[all-g[axar sena konsekuttiva u li b[as-snin pre/edenti mistenni ji;bed folol kbar lejn il-Belt Pinto.

Il-Qormi Wine Festival 2014 se jsir nhar il:img[a 5 u s-Sibt 6 ta’ Settembru mis-7.30 p.m. sa nofsillejl, fejn g[al din l-okka]joni //entru tar-ra[al se jkun qed ixidd libsa festiva partikolari.

Dan il-festival issa sar attività mistennija ferm fl-ewwel ;img[a ta’ Settembru, u g[alhekk l-organizzaturi [asbu biex jippre]entaw ]ew; serati mill-aqwa li jolqtu lgosti tal-familja kollha. U din is-sena b’attrazzjonijiet akbar biex jitfakkar l-10 anniversarju ta’ dan l-avveniment kulturali.

Triq il-Kbira f’{al Qormi se tkun armata b’diversi stalls tal-inbid u ikel tradizzjonali Malti, f’atmosfera tipika ta’ festa lokali bilknisja parrokkjali ta’ San :or; fl-isfond.

Dawk pre]enti jistg[u jakkwistaw tazza talinbid bil-logo tal-Qormi Wine Festival g[allprezz ta’ €12. Biha jkunu jistg[u jduqu l-inbejjed kollha offruti. It-tazza tista’ mbag[ad tin]amm b[ala tifkira.

L-ikel kollu – majjal, g[a;in bil-meat balls, tonn, ti;ie; bil-patata l-forn u l-platt Malti – jista’ jinxtara g[all-prezz ta’ €7. Se jkun hemm ukoll mejda bl-imqaret.

Id-dhul g[al dan il-festival tal-inbid hu b’xejn. L-inbid jibqa’ jisserva sal-11.30 p.m.

Tajjeb wie[ed ifakkar li {al Qormi g[andu

tradizzjoni antika marbuta mal-inbid li tmur lura diversi sekli, g[aliex minbarra g[all-[ob], il-belt ta’ Pinto hi wkoll mag[rufa g[at-tag[sir tal-g[eneb. Permezz ta’ dan il-festival, ir-ra[al qieghed jo[loq attrazzjoni o[ra g[at-turisti u g[all-poplu Malti filwaqt li jer;a’ jqajjem tradizzjonijiet antiki marbuta mal-lokal.

Il-festival fih innifsu mhux biss ikompli jseddaq il-kultura u t-tradizzjonijiet marbuta mattag[sir tal-g[eneb, i]da hu wkoll attrazzjoni g[at-turisti li f’dawn i]-]minijiet ikunu f’pajji]na g[al btala.

In[awi fil-qrib tal-qalba tar-ra[al se jin]ammu apposta g[all-parke;;, b’sinjali direzzjonali biex dawk li jattendu jkunu jistg[u jsibu fejn jipparkjaw il-vettura tag[hom ming[ajr diffikultajiet. Fi Triq il-Wied ftit lil hinn mill-knisja ta’ San :or; (fejn issa tlesta lma;;orparti tax-xog[ol li kien qed isir) wie[ed jista’ jipparkja bil-kumdità kollha.

Fit-toroq prin/ipali se jittellg[u wkoll sinjali tat-traffiku li juru d-direzzjoni tal-in[awi talfestival g[al min ikun sejjer {al Qormi millin[awi ta’ {a]-}ebbu;, Santa Venera, il-{amrun u minn Birkirkara.

Il-festival tal-inbid ta’ {al Qormi qed ikun organizzat mill-Kumitat Festi Esterni San :or; Martri (AD 1919) bil-kollaborazzjoni talKunsill Lokali Qormi u l-kumpanija Marsovin li qed tipprovdi l-inbejjed.

G[al iktar informazzjoni wie[ed jista’ jikkuntattja lill-organizzaturi fuq 79062455, jew l-indirizz elettroniku festiesterniqormi@gmail.com. Id-dettalji kollha tal-Qormi Wine Festival jinsabu wkoll fuq is-sit elettroniku www.festiesterniqormi.org jew fuq il-Facebook Page tal-Kumitat.

30

Il-{add, 24 ta’Awwissu, 2014

?inema

China Film Festival - 2014 Fi :nien-is-Serenità - Santa Lu/ija Wara l-esperjenza po]ittiva u attendenza numeru]a fis-snin pre/edenti, i/-?entru Kulturali ?ini] u l-Kunsill Lokali ta’ Santa Lu/ija (Malta), g[al darb’o[ra se jorganizzaw flimkien i/-China Film Festival tas-sajf 2014, li se jittella’ fid-29, 30 u 31 ta’ Awwissu, dejjem fit-8.00 p.m. fi :nien is-Serenità.

B[alma sar fis-snin ta’ qabel, filfestival se ji;u ppre]entati tliet films mill-aqwa u popolari middinja /inematografika ?ini]a flimkien ma’ tliet dokumentarji interessanti dwar il-[ajja f’dak ilpajji]. Tul dawn it-tlett ijiem li se jdum dan il-Festival l-udjenza se jkunu milqug[a f’dan il-;nien li g[adu kemm ;ie rinovat mill-;did, fejn ]gur se japprezzaw l-ambjent frisk, konfortabbli u interessanti ta’ dan il-post.

• ‘Aftershock’

Il-film li se jag[ti bidu g[al dan il-festival ta’ films ?inizi, nhar il-:img[a 29 ta’ Awwissu 2014, se jkun wie[ed drammatiku tal-2010 bid-direttur Feng Xiaogang, produzzjoni tal-a[wa Huayi u bil-parte/ipazzjoni ta’ Xu Fan, Zhang Jingchu u Li Chen. Dan il-film hu marbut ma’ storja kommoventi [afna dwar familja u bba]at fuq l-isfond tatterremot fil-belt ta’ Tangshan fl1976.

L-ewwel film kummer/jali ta’ livell g[oli li IMAX ikkreaw barra l-Istati Uniti, b’box-office ta’ aktar minn US$108 miljuni. Rebbie[ b[ala l-a[jar film u l-a[jar interpretazzjoni mill-attur Chen Daoming, fl-Asia Pacific Screen Awards. L-g[a]la mi/-?ina g[al Oscar b[ala l-a[jar film bil-lingwa barranija.

• ‘CZ 12’

Is-Sibt 30 ta’ Awwissu se jintwera il-film bl-isem ‘CZ 12’, imsemmi wkoll b[ala ‘Chinese Zodiac’.

Kummiedja kollha azzjoni kif jaf

The Expendables 3 (KRS – 12A) jipprodu/i l-attur u direttur Jackie Chan. Film tal-2012 fejn il-protagonista b’tant ammirazzjoni, jibda biex ikun parti minn grupp ta’ [allelin interessati li jisirqu opra tal-arti prezzju]a, li dwarha kienet qed issir ri/erka minn studenti li ;ejjin minn pajjizi differenti.

Madanakollu Chan jispi//a ta’ eroj.

Su//ess ie[or fil-box-office bi d[ul ta’ i]jed minn US$145 miljun, fejn insibu li Chan kiteb ukoll l-istorja, hu wie[ed mill-producers u involut ukoll fi//inematografija. Ing[ata g[arfien g[all-a[jar koreografija b’azzjoni mill-Hong Kong Film Awards 2012. {afna mix-xeni in[admu flaerodium ta’ Latvia u xeni o[ra fi/-?ina, Franza, Taiwan u Vanuatu.

• ‘Mother’

Din il-festa ta’ films ?ini]i tag[laq il-{add, 31 ta’ Awwissu, b’film drammatiku qawwi tal-epoka, ibba]at fuq storja vera, meta fis-sittinijiet, madwar tlett elef orfni ?ini]i ntbg[atu fil-Mongolia, fir-raba’ ta’ Xilingol.

Mara li minkejja l-o;;ezzjoni ta’ ]ew;ha, taddotta tnejn minn dawn it-tfal. G[oxrin sena wara, waqt li to[ro; l-a[bar li l-;enituri biolo;ici qed ifittxu t-tfal tag[hom, Chen Chen jidde/iedi li jitlaq lejn Shanghai, bit-tama li jiltaqa’ mal;enituri tieg[u. Filwaqt li Yu Sheng jirnexxielu jiltaqa’ ma’ ommu u missieru, jidhol f’dilemma dwar x’jag[mel u kif verament jixtieq jg[ix.

Film li [afna drabi l-emozzjonijiet fih ma jonqsux u li tibqa’ titkellem dwaru, tad-direttur Ning Cai, ma[dum fl-2010 blatturi Na Renhua, Tumenbayaer u Ha Bu Ri. Tliet films, fost dawk popolari, ma[duma ori;inali, bis-subtitles bl-Ingliz. D[ul bla [las u wara jsir ri/eviment ]g[ir g[al dawk pre]enti.

Sylvester Stallone jkompli jissa[[a[ b’din is-sensiela li l-ikbar pre;ju tag[ha hu li ma ti[ux lilha nfisha bisserjetà. Ta’ li t[allas tie[u: azzjoni kwa]i bla waqfien, esa;erazzjonijiet u vjolenza mrattba bi ftit umori]mu, laktar fid-djalogu.

Il-qafas jibqa’ l-istess, hawnhekk bi]-]ieda ta’ w/u[ ;odda biex ji;bdu udjenza aktar ]g[ira, wara li Stallone, jew a[jar il-karattru Ross, isib li s[abu l-Expendables l-o[ra qed jeg[jew.

Wara li je[ilsu lil wie[ed minnhom, Doc (Wesley Snipes) li kien qed jittie[ed f’[abs ta’ sigurtà massima, ifallu fil-missjoni li jkun imisshom, dik li

jaqbdu lil eks Expendable ie[or, Stonebanks (Mel Gibson) li kien sar traffikant internazzjonali tal-armi.

G[alhekk Ross jg[aqqad skwadra ;dida, fosthom g[all-ewwel darba mara, Luna (Donda Ronsey), ta’ sa[[a kbira u ferm kapa/i fl-arti marzjali.

Imma dawn jinqabdu pri;unieri minn Stonebanks, u issa Ross flimkien ma’ s[abu l-antiki, jispi//aw filBulgarja ji;;ieldu kontra mhux biss Stonebanks u n-nies tieg[u, imma kontra l-armata Bulgara mixtrija, kompli/i tieg[u, f’battalja finali spettakolari madwar u f’ka]inò kbir abbandunat, kontra helicopters u tankijiet armati.

Il-gwerra, il-letteratura u l-kri]i fil-Festival ta’ Venezja

Nhar l-Erbg[a li ;ej, 27 ta’ Awwissu, tifta[ il-71 edizzjoni talFestival mag[ruf b[ala l-Mostra d’Arte Cinematografica di Venezia, u din is-sena t-temi ewlenin fih se jkunu l-gwerra, il-letteratura u l-kri]i.

Minn madwar 1500 feature film li ;ew ippre]enatti biex jikkompetu, intg[a]lu 55 ;odda fi tliet sezzjonijiet ewlenin: Concorso, Fuori Concorso u f’dik imsej[a Orizzonti.

Venezia 71 jifta[ bil-film Amerikan Birdman (or the Unexpected Virtue of Ignorance), b’Michael Keaton, Edward Norton, Emma Stone u Naomi Watts, li skont l-organizzaturi se jissorprendi, g[ax m’g[andu x’jaqsam xejn ma’ dawk li dderie;a s’issa r-re;ista Messikan Alejandro G. Inarritu.

Fil-kompetizzjoni uffi/jali fost l-20 film hemm tlieta Taljani: Il Giovane Favoloso dwar Giacomo Leopardi, Hungry Hearts ta’ Saverio Costanzo, u Anime Nere ta’ Francesco Murri.

Jikkonkorri g[all-ikbar premju, ilLeone D’Oro din is-sena hemm dokumentarju ie[or bl-isem ta’ The Look of Silence, dwar il-massakru ta’ dawk kontra l-Komunisti fl-Indone]ja bejn l1965 u l-1966.

Hemm stennija wkoll, imma l-aktar kur]ità, g[all-film ta’ Abel Ferrara Pasolini b’Willem Dafoe, Riccardo Scamarcio u Ninetto Davoli. Ir-Russu Andre Konchalovksi qed jikkompeti

Il-poster tal-festival ta’ din is-sena bl-attur Fran/i] Antoine Doinel fl-a[[ar sekwenza tal-film klassiku Fran/i] ta’ Francois Truffaut Les 400 Coups tal-1959

b’The Postman’s White Nights, filwaqt li Franza se tkun pre]enti b’mhux inqas minn erba’ films.

Fost il-films bl-Ingli] hemm ukoll Good Kill mill-Amerika b’Ethan Hawke u Bruce Greenwood, Manglehorn b’Al Pacino u Holly Hunter, u 99 Homes b’Andrew Garfield u Laura Dern.

Il-festival jintemm is-Sibt 6 ta’ Settembru bil-premjazzjoni.

31

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Mu]ika

Noel D’Anastas – ndanastas@gmail.com

Ti]wiqa bejn l-ilsien Malti u l-mu]ika KELMA KELMA U NOTA NOTA

F’nofs Lulju li g[adda, b[ala parti mill-Malta Arts Festival ittella’ kun/ert interessanti Kelma Kelma u Nota Nota. Wara s-su//ess miksub, u domanda kbira g[alih, l-avveniment se jer;a’ jittella’ b’inizjattiva tal-Kunsill Malti g[all-Arti, f’kollaborazzjoni mal-Ministeru g[all-:ustizzja, Kultura u Gvern Lokali ta[t il-patro/inju talPresident ta’ Malta Marie Louise Coleiro Preca. Din l-attività se ssir nhar l-Erbg[a li ;ej, fid-9 p.m. fi Pjazza Teatru Rjal u se tkun b’risq il-Malta Community Chest Fund.

Il-kun/ert se jlaqqa’ flimkien il-lingwa, il-mu]ika, il-mezzi so/jali u l-persona;;i tal-letteratura popolari. Hu pro;ett tal-Big Band Brothers, banda mag[mula minn 18-il mu]i/ista fi s[ab ma’ ‘Kelma Kelma’, il-pa;na fuq Facebook dwar il-;miel tal-ilsien Malti. Bis-sehem ta’ Ray Calleja u la[wa Bezzina, dan il-kun/ert se jkun esperjenza mhux tas-soltu fejn

jiddominaw il-karattri tal-[rejjef, talkanzunetti u tat-taqbiliet me[uda millkotba biex ituna lejla ta’ kant, mu]ika, poe]ija u log[ob bil-kliem.

Kelma Kelma, pa;na li ;ibdet [afna interess fuq Facebook, turi l-;miel

‘Someone Else’ – il-video ;did

minn The Crowns The Crowns [ar;u l-video tas-single Someone Else, video animat ma[dum tajjeb minn Ivan Saliba, Daniel Spagnol u Sirach Borg. Someone Else ;iet irrekordjata fit-Temple Studios.

The Crowns, li twaqqaf fl-2010, huwa ffurmat minn Victorio Gauci (vocals), Gianluca Cappitta (kitarri), Chris Ciantar (bass), Jean-Paul Mollicone (keyboards) u Luke Vella Clark (drums). Huma kellhom sena po]ittiva [afna fejn daqqew fil-Music & Steel Festival, fil-Beer Festival u fid-Delicata Wine Festival li sar dan l-a[[ar.

Barra dan, l-album debuttanti li j;ib l-isem ta’ Someone Else li n[are;

It-trio CUSP

f’April tas-sena l-o[ra kiseb su//ess kbir tant li wasslu biex jirba[ il-kategorija tal-a[jar band fil-Bay Music Awards u l-Best Music Video filMalta Short Film Festival matul is-sena l-o[ra.

Is-singles Memories u Out of Nowhere kienu ;ew klassifikati malaqwa tlieta fil-kategoriji tat-‘Top Single’ u ‘Top Online Release’ rispettivament fl-MMI Listeners’ Picks ta’ Toni Sant (M3P – Malta Music Memory Project). The Crowns reba[ ukoll il-Best Newcomers (2011) u lViewer’s Choice Award (2012) filBMAs. Someone Else jista’ jinkiseb minn fuq iTunes.

{adt gost nattendi l-gig li tat-trio Cusp fil-Django Jazz Bar fil-Belt nhar is-Sibt, 16 ta’ Awwissu. Cusp ihaddan element ta’ mu]ika jazz modern u versatili minn mu]i/isti bravi, raffinati b’emozzjoni u esperjenzi varji.

Iffurmat minn Jes Psaila (kitarra), Alan Portelli (bass) u Luke Briffa (drums), CUSP daqq materjal ori;inali, arran;amenti ;odda u materjal aktar qadim. L-EP Spiritual Ritual tnieda sena ilu.

tal-ilsien Malti bil-g[an li b’mod innovattiv turi l-Malti b[ala lsien [aj, li jikber u jinbidel ma]-]mien. Fl-ewwel sena tag[ha, din il-pa;na, li hija mmexxija minn Dr Michael Spagnol, kisbet ’il fuq minn 30,000 like – jien

inklu]. Illum il-;urnata til[aq madwar 80,000 qarrej fil-;img[a.

Il-Big Band Brothers hu grupp mu]ikali li twaqqaf mill-kantant# perkussjonist Daniel Cauchi fl-2006. Sa mill-bidu tieg[u, il-grupp dejjem fittex li jippre]enta mu]ika tajba lil udjenza varjata. Il-grupp ]ar il-Portugall, Sqallija, lIngilterra, it-Tune]ija u t-Turkija u [a sehem f’diversi avvenimenti b[al Ospizio, G[anafest, }igu]ajg u Ftakar, kun/ert imtella’ mill-grupp stess, parti wkoll mill-Malta Arts Festival.

Il-biljetti g[al din l-attività, li jiswew €15 jew €10 g[all-istudenti u anzjani, jistg[u jinkisbu minn ticketline.com.mt jew mill-biljetterija tal-Embassy jew ta’ Pjazza Teatru Rjal il-Belt Valletta.

D[ul b’xejn g[al tfal ta[t it-12-il sena u i]g[ar meta jippre]entaw biljett. Kull tifel#tifla jrid ikun ma’ adult. Din lattività g[andha free seating; ilpostijiet ji;u allokati fuq ba]i first-come first-served.

The New Victorians jiddebuttaw b’single ;dida

Id-duo femminili, a[wa, bl-sem ta’ The New Victorians nidew id-debutt tag[hom fl-industrija mu]ikali permezz tas-single ;dida Dustpile li wkoll qed tkun akkumpanjata permezz ta’ video.

Dwar il-[sieb ta’ din is-song, Bettina, wa[da mill-a[wa, tikkummenta hekk: “Is-song tittratta fuq persuna li qed tipprova tag[mel [ilitha biex tkun tajba, imbag[ad wara li tiknes ittrab, ter;a’ ssib lil xi [add, il-qattus jaqbe] u jer;a’ jkun hemm rebus ma’ kullimkien.”

The New Victorians jara fih l-a[wa Bettina u Phillippa b[ala vokalisti kif ukoll idoqqu l-keyboards u l-kitarra rispettivament, flimkien ma’ Kurt Vella (drums), Pete Farrugia (perkussjoni), Sean Borg (vjolin), u Ryan Abela (kontrabaxx). Din il-formazzjoni twassal [oss interessanti li matul ix-xhur li ;ejjin se nisimg[u [afna dwar dan il-kumpless. S’issa di;à dehru f’Rockestra, Earth Garden u l-Music & Steel Festival fost avvenimenti o[ra.

L-EP ji;bor fih tliet tracks, li

jinkludu l-cover version ta’ Somebody to Love, is-single kurrenti Dustpile u lewwel su//ess li wassalhom g[attwelid tal-fama tag[hom Tom, Dick & Harry liema song kienet wasslithom biex jirb[u kompetizzjoni tal-kitba talkanzunetti fl-Istati Uniti. L-EP tista’ tinkiseb permezz ta’ iTunes jew siti di;itali o[ra.

Dwar it-temi ta’ dan id-duo, Phillipa tistqarr li b[ala mu]i/isti u b[ala parti mill-poplu, jekk xi [add ikun filb]onn, irridu nag[mlu minn kollox biex nikkontribwixxu bl-g[ajnuna tag[na. “Jekk a[na l-;isem, il-[alq jifta[ u jg[ajjat jekk xi [add jirfes fuq is-swaba’ ta’ saqajna. Huwa l-[alq li jitkellem g[all-kumplament tal;isem…. U s-song tag[na hija l-vu/i.”

Id-duo se jkanta wkoll f’Rockestra 2014 li se tin]amm fis-27 ta’ Settembru, fl-MFCC. The New Victorians qed ja[dmu bis-s[i[ biex matul ix-xhur li ;ejjin iniedu l-ewwel album tag[hom.

Wie[ed jista’ jsegwi lil The New Victorians fuq is-siti www.thenewvictoriansmusic.com jew facebook.

32

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Anniversarju

Il-Profeta tal-Gwerra l-Kbira TIFKIRA TAL-100 SENA MILL-MEWT TAL-PAPA SAN PIJU X

Din is-sena d-dinja qieg[da tfakkar il-100 sena mill-bidu tal-Gwerra l-Kbira, mag[rufa wkoll b[ala l-Ewwel Gwerra Dinjija, fit-28 ta’ Lulju 1914, kif ukoll il-100 sena millmewt tal-Papa San Piju X. Dawn i]-]ew; ;rajjiet g[andhom rabta profetika!

Il-Gwerra l-Kbira Il-kaw]i ewlenin tal-Gwerra l-Kbira, li bdiet fl-Ewropa ?entrali u nfirxet ’il barra minnha, jinsabu fin-nuqqas ta’ ftehim u fil-;lied ta’ bejn ilpotenzi l-kbar Ewropej, kif ukoll fil-militari]mu, flalleanzi, fl-imperjali]mu, u fin-nazzjonali]mu.

Madankollu, ix-xrariet li xeg[lu l-konflitt kienu dde/i]jonijiet me[uda millpoliti/i u l-;enerali fil-kri]i ta’ Lulju 1914 li nqalg[et min[abba l-qtil tal-Ar/iduka Franz Ferdinand tal-Awstrija, il-werriet tat-tron, u ta’ martu Sophie, id-Dukessa ta’ Hohenberg, f’Sarajevo, il-kapitali tal-Bosnja-Herzegovina, fit-28 ta’ :unju 1914.

L-istudent Gavrilo Princip,

irredentista Serbjan imsie[eb fl-g[aqda Serbjana mag[rufa b[ala l-‘Id is-Sewda’, spara lil Franz Ferdinand f’g[onqu u lil Sophie f’]aqqha. L-irredentista jemmen li pajji]u g[andu d-dritt jie[u lura kull territorju mmexxi minn pajji] ie[or fuq ba]i ta’ etni/ità komuni jew li, fi]-]mien, dak it-territorju kien ta’ pajji]u.

Il-gwerra ]effnet lill-poteri ekonomi/i l-kbar tad-dinja li ng[aqdu f’]ew; alleanzi opposti: l-Alleati, skont ilFtehim ta’ {biberija ffirmat mir-Renju Unit, Franza, u lImperu Russu, u l-Poteri ?entrali tal-:ermanja u talImperu Awstro-Ungeri].

Aktar tard, l-Italja, il-:appun, u l-Istati Uniti ng[aqdu malAlleati filwaqt li l-Imperu Ottoman u l-Bulgarija ng[aqdu mal-Poteri ?entrali.

Il-Gwerra baqg[et tkarkar sal-11 ta’ Novembru 1918.

Matul l-erba’ snin ta’ ;lied, Malta kienet mag[rufa b[ala l-Infermiera tal-Mediterran g[ax laqg[et fiha l-midrubin tal-Alleati u [adet [sieb sa[[ithom. Ir-ri;ment Cameronian Scottish Rifles kien stazzjonat f’Malta, lImtarfa, flimkien mal-maskot Jimmy the Sergeant, il-[mar tar-ri;ment! In-numru totali tal-vittmi tal-gwerra, militari u

fera[ lill-prin/ipessa g[a]]wie; tag[ha, li kellu jsir fi ]mien qasir, u rrefera g[al ]ew;ha tal-futur b[ala l-werriet tat-tron.

Meta, bir-rispett kollu, ilprin/ipessa Zita fissritlu li ]ew;ha tal-futur ma kienx ilwerriet dirett tat-tron, l-ewwel kien zijuh Franz Ferdinand, Piju X sserja u sa[aq li Charles kien se jsir imperatur fi ]mien qasir.

Meta a//ertatu li Franz Ferdinand ]gur li ma kienx se jirrinunzja t-tron min[abba li hu kien g[adu ]ag[]ug[, ilPapa deher imnikket u, b’le[en tqil u minn ta[t lilsien qal: ‘Jekk hi rinunzja ... ma nafx!’

It-tifel [afi tar-ra[al Giuseppe Sarto, it-tifel [afi tar-ra[al, twieled fit-2 ta’ :unju 1835, fir-ra[al /kejken

San Piju X> ta l-opportunità lit-tfal ]g[ar li jitqarbnu fl-età ]g[ira ta’ 7 snin minflok ta’ 14-il sena

/ivili, kien ta’ aktar minn 37 miljun: 16-il miljun mejta u 21 miljun feruti.

Fit-3 ta’ Mejju 1915, itTabib Kanadi], il-Logutenent Kurunell John McCrae kiteb, fuq il-kamp tal-battalja, wara li nqatel sie[bu l-Logutenent Alexis Helmer, il-poe]ija le;;endarja In Flanders Fields.

Ir-referenzi li l-poe]ija tag[mel g[all-peprin a[mar li kiber fuq l-oqbra tas-suldati maqtula, baqg[u [ajja filPeprina tat-Tifkira li saret wa[da mis-simboli l-aktar mag[rufa fid-dinja f’;ie[ issuldati li tilfu [ajjithom filgwerra.

Papa Piju X Piju X (imwieled Giuseppe Sarto), li kien elett Papa fl1903, kien [abbar, bosta drabi, il-konflitt tal-Gwerra lKbira fl-Ewropa. Is-Segretarju tal-Istat tal-Vatikan matul ilPontifikat ta’ Piju X, il-

Kardinal Rafael Merry del Val, xehed li, sa mis-snin 1911 u 1912, il-Qdusija Tieg[u l-Papa kien ta’ sikwit ikellmu dwar il-gwerra kbira li kienet riesqa.

Fil-ktieb tieg[u Memories of Pope Pius X, Merry del Val kiteb li ‘{afna drabi, matul

Piju X kien hu nnifsu wie[ed mill-ewwel vittmi tal-gwerra. Papa Piju XII ibbeatifika lil Piju X nhar it-3 ta’ :unju 1951 u kkanonizzah fid-29 ta’ Mejju 1954

Ferrovija bit-truppi Ingli]i g[addejja minn art tal-battalja fi Flanders, fir-re;juni ta’ Franza

dawn is-snin, erba’ jew [ames darbiet, safejn niftakar, hekk kif kont nid[ol f’kamartu g[al-laqg[a tad-disg[a ta’ filg[odu, il-Qdusija Tieg[u kien jibda b’din ir-rimarka: ‘Eminenza, l-affarijiet mhumiex sejrin tajjeb ... Il-gwerra kbira riesqa ... Ma tg[addix is-sena 1914.’

Fir-rebbieg[a tal-1914, waqt wa[da mill-passi;;ati, fil-[in [ieles, fil-;onna tal-Vatikan, Piju X waqaf quddiem l-g[ar tal-Madonna ta’ Lourdes, dar fuq is-Segretarju tieg[u Monsinjur Giovanni Bressan, li kien qieg[ed jippassi;;a mieg[u u, filwaqt li [abbarlu l-konflitt tal-Gwerra l-Kbira, qallu: ‘Jien nit[assar lissu//essur tieg[i. Jien il-gwerra ma narahiex!’

Fis-sajf tal-1911, ilPrin/ipessa Zita ta’ BourbonParma li kienet g[adha kif tg[arrset lill-werriet futur tattron Imperjali Awstrijak, lAr/iduka Charles, kellha laqg[a ma’ Piju X. Fissu//essjoni g[at-tron ta’ prozijuh Franz Josef, Charles kien it-tieni wie[ed. Il-Papa

ta’ Riese, fil-pjanuri Venezjani, fl-Italja ta’ Fuq. Hu xtaq isir sa/erdot. Studja fis-seminarju ta’ Padova u r/ieva l-Ordnijiet Sagri filKatidral ta’ Treviso fit-18 ta’ Settembru 1858.

In-nies kienu jafuh b[ala IlQassis tar-Ra[al u serva b[ala Vi/i Kappillan tar-ra[al ta’ Tombolo, Kappillan tal-Belt ta’ Salzano, Isqof ta’ Mantova, u Patrijarka ta’ Venezja qabel ma ;ie elett Papa, fl-4 ta’ Awwissu 1903.

Tul il-[ajja sa/erdotali tieg[u, fuq medda ta’ 56 sena, huwa kien fqir, umli, u qaddis.

Il-programm tal-Pontifikat tieg[u kien ‘In;eddu kollox fi Kristu’. Huwa rriforma lmu]ika sagra u qajjem mill;did il-kant Gregorjan, kiteb il-Kateki]mu tal-Knisja Kattolika, irriorganizza lKurja Rumana, u rriforma lLi;i Kanonika. Jibqa’ mag[ruf b[ala l-Papa talEwkaristija, u tat-tfal, g[ax ta l-opportunità lit-tfal ]g[ar li jitqarbnu fl-età ]g[ira ta’ 7 snin minflok ta’ 14-il sena.

Hekk kif faqqg[et il-gwerra,

Alfred Cachia

Piju g[amel [iltu kollha biex iwaqqaf il-konflitt. Ta[t ittmexxija tieg[u, id-diplomazija Pontifi/ja g[amlet minn kollox biex tinnegozja l-pa/i i]da kollox kien g[alxejn.

Fit-2 ta’ Awwissu 1914, ilPapa bag[at l-a[[ar e]ortazzjoni lill-Kattoli/i tad-dinja kollha li biha [e;;i;hom biex jitolbu g[all-pa/i. L-e]ortazzjoni wriet fid-dieher kemm il-Qdusija Tieg[u kellu qalbu maqsuma quddiem il-[ruxijiet bla sens li l-gwerra kellha ;;ib mag[ha.

Fil-15 ta’ Awwissu, Piju X seba[ indispost min[abba li qabdu ri[ komuni. It-tabib tieg[u ordnalu jistrie[ g[al ftit jiem. Madankollu, jumejn wara, il-Papa telag[lu deni qawwi u qabdu w;ig[ kbir f’;ismu kollu. Id-deni qawwi xejn ma g[o;ob lit-tobba talVatikan. Huma g[amlu dijanjosi u sabu li kellu pulmonite.

Miet fis-sig[at bikrin tal-20 ta’ Awwissu 1914.

Il-gazzetti tad-dinja qablu li Piju X kien Papa kbir u qaddis kbir.

It’s a long way to Tipperary Fl-istess waqt li l-Papa [adem bis-s[i[ g[all-pa/i, lAlleati u l-Poteri ?entrali mmobilizzaw l-armati u larmamenti tag[hom g[allgwerra, jimmar/jaw malmu]ika tal-kanzunetta It’s a long way to Tipperary, kompo]izzjoni ta’ Jack Jude u Harry Williams!

Piju X kien hu nnifsu wie[ed mill-ewwel vittmi talgwerra.

Papa Piju XII ibbeatifika lil Piju X nhar it-3 ta’ :unju 1951 u kkanonizzah fid-29 ta’ Mejju 1954.

Il-parro//a ta’ Santa Lu/ija, f’Malta, hi ddedikata lil dan il-qaddis, u din is-sena qieg[da ti//elebra /-/entinarju mill-mewt u s-60 sena millkanonizzazzjoni tieg[u, b’numru ta’ attivitajiet fosthom il-pubblikazzjoni tal[ajja ta’ San Piju X, kitba ta’ Alfred Cachia. Wie[ed jista’ jikkonsulta l-programm fuq issit www.santalucijaparishmalta.com#

33

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Restawr

Konservazzjoni u restawr tal-istatwa titulari ta’ njam polikromat ta’ Sant’Elena Maria Grazia Zenzani waqt xog[ol ta’ induratura

Valentina Lupo waqt il-pro/ess ta’ tindif tal-wi// tal-istatwa

L-ori;iini tal-istatwa pro/eessjonali ta’ Santa Elena jmur lura g[as-26 ta’ Awwissu 1833, meta g[and in-Nutar :u]epp Gatt Testaferrata, sar kuntratt bejn Vincenzo Borg, mag[ruf b[ala Brared u l-iskultur Salvatore Psaila, biex issir din l-istatwa.

Fil-kuntratt imsemmi, Vincenzo Borg intrabat li jag[ti lil Psaila 600 skud g[ax-xog[ol tieg[u, u jekk listatwa ting[o;ob, jirregalalu wkoll somma o[ra ta’ flus jew rigal li Borg jidhirlu xieraq.

L-istatwa ta’ Santa Elena n[admet f’villa sette/enteska tal-kampanja, fi Triq {al G[arg[ur, illum ftit ’l isfel mill-Bypass. Idda[[let fil-knisja bla /erimonji min[abba li dak i]-]mien kien hawn il-kolera. In-ni//a pre]enti saritilha fl-1865. Fl-1919 kienet saritilha ri-dekorazzjoni u induratura g[and id-ditta Fco. Coleiro tal-Belt. Fl-1989 saru interventi minn Michael Camilleri Cauchi fuq l-istatwa u tnaddaf ilpedestall.

Il-pro;ett ta’ konservazzjoni u rrestawr tal-istatwa titulari ta’ Santa Liena ;ie fdat lil Atelier del Restauro u tmexxa minn Maria Grazia Zenzani u Valentina Lupo. Il-pro;ett tmexxa permezz ta’ metodu bba]at fuq l-g[arfien tal-materjal, it-teknolo;ija u l-kaw]i tad-deterjorament, u bl-u]u ta’ trattamenti li jiffavorixxu konservazzjoni tal-istatwa fit-tul.

L-anali]i xjentifika tal-injam li minnu mag[mula l-istatwa wera li l-istatwa mag[mula minn tip ta’ njam li g[andu isem ta’ lar/i. Dan instab fi stat tajjeb ta’ konservazzjoni. Kien hemm xi xquq ]g[ar ikkaw]ati bi pressjonijiet fi]i/i interni fuq l-injam min[abba g[add ta’ fatturi: il-kontrazzjoni u l-espansjoni tal-injam innifsu min[abba kambjamenti fit-temperatura u umdità ambjentali.

Ix-xquq probabbilment saru wkoll min[abba /aqliq mekkaniku kkaw]at mill-vibrazzjonijiet fl-istatwa matul il-pur/issjonijiet.

Instab li f’xi n[awi l-polikromija u linduratura ma kinux fi stat tajjeb.

Min[abba l-assorbiment ta’ umdità u lmoviment naturali tal-injam, kien

Kien analizzat ukoll kampjun talinjam li minnu mag[mula l-istatwa.

Ma’ dawn l-anali]i kien possibbli li jkun hemm tag[rif s[i[ talkompo]izzjoni tal-istrati preparatorji, il-materjal legatur u l-kompo]izzjoni tal-kuluri ewlenin li ntu]aw.

Ix-xog[ol pa/enzju] tal-intervent ta’ tindif re;a’ wera kuluri mill-isba[, laktar il-kulur a[mar brillanti aktar /ar tal-mantell, flimkien mal-disinn rikk ta’ motivi indurati u sgraffiti. Kisja gri]a ossidata ma kinetx qed t[alli jidher il-kulur tal-kmiem minn ;ewwa, u meta tne[[iet deher kulur ik[al /ar mill-isba[ b’disinn sgraffit.

Dak li l-aktar kien qed i[assar lintregrità vi]wali tal-istatwa kien ilvelu. F’intervent li kien sar flimg[oddi, il-kulur ori;inali tieg[u kien mi]bug[ kollu mill-;did b’]ebg[a ta]]ejt [oxna kummer/jali. Saret prova ]g[ira ta’ tindif u ta[t instab kulur lewn il-krema. Wara studju tal-kronolo;ija tal-istatwa permezz ta’ fotografiji wara r-rinnovazzjoni tal-1919 u ri/erka ta’ e]emplari varji ta’ velijiet kif murijin f’pitturi u statwi fl-istorja limg[oddija, ;ie de/i] li jinkixef ilkulur ori;inali, kemm b’mezzi kimi/i kif ukoll mekkani/i.

Meta tne[[iet i]-]ebg[a [oxna, [are; lewn krema delikat, li permezz tieg[u l-velu re;a’ [a l-volum u l-[effa propji tat-tinqixa tieg[u. Rigward

Illum il-{add, waqt li l-Karkari]i kollha jkunu qed ji//elebraw bi [;arhom il-festa tal-qaddisa patruna tag[hom Sant’Elena, se jkunu wkoll qeg[din jammiraw bi kburija r-restawr impekkabbli li g[adu kemm sar fuq l-istatwa titulari li to[ro; fil-pur/issjoni li bi tradizzjoni antika, to[ro; fit-toroq tar-ra[al dalg[odu u mhux filg[axija kif isir fil-parro//i l-o[rajn f’Malta u G[awdex. Il-pro;ett ta’ konservazzjoni u r-restawr tal-istatwa ;ie fdat lil Atelier del Restauro u tmexxa minn Maria Grazia Zenzani u Valentina Lupo. hemm fejn i]-]ebg[a, l-induratura u listrati tal-;ibs inqalg[u minn malinjam. L-assorbiment tal-umdità kkontribwixxa wkoll g[al diversi distakki li nstabu, u b’hekk ma jibqg[ux imqabbdin, bir-ri]ultat li meta l-injama tinxef, il-materjali jisseparaw fi]ikament minn ma’ xulxin.

Xi brix fl-induratura aktarx li ;raw meta kienu jintefg[u [afna karti (confetti) fuq l-istatwa b[ala parti millbriju tal-festa matul il-pur/issjoni.

Instab ukoll brix ta’ ]ebg[a u induratura fil-postijiet fejn jitlibbsu o;;etti taddeheb mal-istatwa g[all-jiem tal-festa.

Kien hemm trab akkumulat fuq listatwa kollha, l-aktar fil-;mieg[ talpanni;;i. Dan jikkontribwixxi biex isiru tbajja’, korruzzjoni u bi]-]mien jo[loq tkabbir biolo;iku b[al moffa. :ie osservat li kien hemm akkumulazzjonijiet ta’ mikro-parti/elli suwed, l-aktar fuq il-mantell l-a[mar u madwar id-dekorazzjoni indurata mqabb]a.

Dan kien ikkaw]at minn musketterija li tin[araq waqt il-pur/issjoni.

Atelier del Restauro beda l-[idma impenjattiva ta’ interventi ta’ konservazzjoni u restawr fi Frar 2014. It-team ra mill-ewwel il-[tie;a li jkollu informazzjoni permezz ta’ rappre]entazzjoni grafika, biex ikunu jistg[u ji;u identifikati t-tipi ta’ [sarat differenti li kien hemm u fejn kienu saru interventi ta’ restawr fl-img[oddi.

L-istatwa ta’ Sant’Elena wara x-xog[ol ta’ konservazzjoni u restawr

il-mant tal-ermellin, g[al ra;unijiet esteti/i ta’ qbil mal-velu lewn krema, wara g[add ta’ diskussjonijiet, kien de/i] li jitne[[a l-isfumar gri] skur li kien sar f’intervent fl-img[oddi u jer;a’ jin[are; il-kulur ori;inali lewn il-krema.

Minkejja li l-interventi ta’ tindif li saru kienu diffi/li, l-estetika s[i[a talistatwa tre;;g[et g[all-polikromija ori;inali tal-1919, minbarra g[at-tonalità tal-karne;; li t[alliet kif kienet.

Fl-a[[ar l-istatwa ng[atat il-verni/, billi ntu]at re]ina sintetika li g[andha re]istenza qawwija g[a]-]mien u temperaturi g[oljin, kif ukoll propjetajiet otti/i tajbin, qrib [afna tar-re]ini naturali. Ing[ata satin-finish li jipprote;i linduratura u ]-]ebg[a mill-elementi, u li fl-istess [in jg[in il-pre]entazzjoni estetika tal-partijiet mi]bug[in.

Fl-istadji kollha tal-i]vilupp talpro;ett kien hemm waqtiet ta’ emozzjoni u entu]ja]mu bejn il-membri tatteam g[ar-ri]ultati miksuba u l-aktar g[all-unur li kienu fdati bil-konservazzjoni u r-restawr ta’ wa[da mill-aktar statwi titulari importanti lokalment.

34

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Kotba

Manwel Dimech jag[laq 100 sena e]iljat Mark Montebello

Fis-7 ta’ filg[axija tasSibt, 5 ta’ Settembru tal1914, il-vapur Taljan S.S. Stura, beda jsalpa ’l barra mill-Port il-Kbir.

G[alih kien beda vja;; ta’ rutina. I]da g[all-poplu Malti, le. G[ax fuq dak ilvapur kien hemm, im;ieg[el jirkeb bilfors, bniedem li [adem g[al pajji]u u li min[abba f’dan ;ie kkastigat. Dan kien Manwel Dimech, li dakinhar, fuq dak il-vapur, kien beda l-e]ilju tieg[u. Dan l-e]ilju kellu jintemm b’mewtu fl-E;ittu sitt snin u nofs wara.

Dimech kien g[adda l-jum ta’ qabel l-e]ilju tieg[u wa[du fi/-/ella tal-[abs talKlistanija fi Triq Merkanti, il-Belt. Baqa’ hemmhekk jistenna bla ma kien jaf meta se jse[[ it-tluq tieg[u.

Ma nafu xejn x’g[adda minn mo[[u dak il-[in u f’dak il-lejl, imma nistg[u nobsru kemm [sibijiet ittormentawh f’sieg[a daqshekk kerha.

Il-waqt tat-tluq ;ie lg[ada, is-Sibt, 5 ta’ Settembru tal-1914. Fis-sitta ta’ filg[axija, flimkien ma’ g[add ta’ pulizija o[ra, lIspettur Schiedà wassal lil Dimech sa karozzin u, minn hemm, saq bih sad-dwana fix-xatt tal-Belt.

Wara li [allsu sitt soldi lill-karozzier, il-pulizija rikkbu lil Dimech fuq dg[ajsa u l-barklor, li talkirja t[allas sitt soldi wkoll, qadef bih u bil-pulizija salvapur Taljan S.S. Stura, li kellu jitlaq sieg[a wara g[al

Siraku]a, Sqallija.

Il-vapur, ikkmandat minn Enrico Esposito, kellu fuqu ekwipa;; ta’ [amsa u [amsin ba[ri Taljan. Ma’ dawn, f’dak il-vja;; kien hemm disg[a u erbg[in passi;;ier, bejn Taljani, Maltin, Ingli]i u anki ]ew; :appuni]i. Xi w[ud minn dawn, b[al Dimech, kienu se jieqfu Siraku]a, o[rajn Katanja, o[rajn (b[all:appuni]i) Napli u o[rajn :enova.

Il-‘passaport’ ta’ Dimech, mag[mul minn nofs folja u ma[ru; ta[t id-data ta’ dakinhar stess, kien jg[id biss: “Emmanuele Dimech, son of late Carmelo, 53 years, British subject” (Manwel Dimech, iben il-mejjet Karmenu, 53 sena, /ittadin Britanniku). Mieg[u, Dimech kellu xi /ertifikati li, skont ma qalet Virginia snin wara, kienu jixhdu “his excellent method of teaching languages” (g[all-metodu e//ellenti tieg[u biex jg[allem l-ilsna).

It-trasport ta’ Dimech mill-Klistanija g[all-vapur sar fost segretezza kbira. {add ma kien jaf bih.

G[alhekk, ebda [abib u ebda qarib ta’ Dimech ma seta’ jmur iwasslu. I]da nzerta li, ftit wara li g[abbew lil Dimech fuq ilvapur, wie[ed [abib tieg[u, Salvu Astarita, ni]el ix-xatt tal-Belt minn lan/a. Peress li xi nies tax-xatt g[arfuh b[ala wie[ed mill-[bieb ta’ Dimech (fil-fatt, dan kien anki xandar poe]ija fuq ilBandiera sena qabel), qalulu minnufih li kienu g[adhom

b’g[o]]a kbira g[all-bqija ta’ [ajtu. “Ma[bub [abib tieg[i,” kiteb lil Astarita snin wara mill-E;ittu, “jiena ma nsejtx is-sieg[a li fiha inti ersaqt bid-dg[ajsa wa[dek ta[t il-vapur li kien sejjer je[odni bg[id minn Malta, u tajtni l-a[[ar tislima. Bosta drabi [sibt fik f’dan i]-]mien kollu”.

Fis-sebg[a ta’ filg[axija ta’ dak il-jum ikreh – 5 ta’ Settembru tal-1914 – l- S.S. Stura salpat ’il barra b’Dimech mill-Port il-Kbir.

Biex tfakkar din lokka]joni, l-SKS se to[ro; ktieb ;did bil-;abra talpoe]iji ta’ Dimech: Dimech Poeta: Mill-{abs g[allE]ilju. Il-ktieb, ma[dum minn Jessica Micallef, fih mal-mitejn poe]ija miktuba minn Dimech bejn l-1880 u l-1920.

Il-[ru; uffi/jali ta’ dan ilktieb se jsir nhar il-:img[a, 5 ta’ Settembru, fis-7 ta’ filg[axija, ix-Xatt tal-Belt, e]att f’g[eluq il-100 sena mill-e]ilju ta’ Dimech.

Il-ktieb ;did bil-poe]iji ta’ Manwel Dimech.

(Lemin)> Jessica Micallef, l-awtri/i

kemm raw il-pulizija jie[du lil Dimech fuq l-iStura.

Astarita ma tilifx ]mien.

Qabbad balklor u baqa’ sejjer dritt lejn il-vapur biex jitla’ abbord. I]da l-Ispettur Schiedà, li kien hemm g[assa propju anki biex ira]]an [a;a b[al din, meta ra li ma kellux biljett talpassa;;, ma [allihx jitla’.

G[alhekk, Astarita qadef

malajr sa ta[t il-poppa talvapur. Minn hemm, wie[ed isfel u l-ie[or fuq, hu u Dimech qag[du jsellmu lil xulxin g[all-a[[ar darba sal-waqt tat-tluq.

Kienet xena kommoventi. Dimech [assu mqanqal g[all-a[[ar b’dik il-laqg[a mhux mistennija f’mument daqshekk tqil u ikreh g[alih u baqa’ jiftakarha

Ktieb ;did ta’ Joe M. Attard b’;abra ta’ profili ta’ kittieba G[awdxin Profili ta’ Kittieba G[awdxin hu pubblikazzjoni re/enti tal-awtur rinomat G[awdxi Joe. M. Attard.

Hu ;abra sabi[a u mdaqqsa ta’ [ajjiet ta’ nies li b’kitbiethom taw ;ie[ lill-ilsien Malti u b’[ajjithom kienu ta’ e]empju tajjeb g[allkotra. Hu ktieb li jkompli jag[ni l-melitensia tag[na f’darna, fil-libreriji pubbli/i tag[na u f’kull post ie[or fejn il-ktieb hu ma[bub tassew.

M’hemmx dubju li G[awdex g[alkemm g]ira i]g[ar minn Malta, offra nies ta’ kultura kbira, persuni e]emplari, sa/erdoti ta’ qdusija u kari]ma, laj/i ta’ intelletwalità u ;abra, poeti u [assieba, li ma nqatg[ux minn g[eruqhom u g[alkemm xi w[ud minnhom kellhom sa[ansitra esperjenzi ta’ xog[ol professjonali barra minn xtutna, lil G[awdex tag[hom u n-nies tieg[u ma nesewhom qatt.

Is-sena li g[addiet kienet [ar;et pubblikazzjoni o[ra interessanti li tat ;ie[ nies li [idmiethom swiet ta’ solliev b’xi mod jew ie[or, lillbnedmin [uthom. Din il-pubblikazzjoni kien jisimha G[eruq Beltin mill-awtur Victor Scerri.

Kienet pubblikazzjoni li setg[et immotivat awturi o[ra j[arsu madwarhom u jaraw u japprezzaw nies li taw identità lil ra[alhom.

Joe M. Attard, awtur tal-ktieb

Jalla l-;ejjieni jkompli jag[tina kittieba li minbarra li jxandru xog[lijiet letterarji li jikkomprendu poe]iji, drama, kritika letterarja, poesa;;i, poepro]i u rumanzi, jag[tuna wkoll bijografiji o[ra ta’ nies li [ajjithom kienet tassew interessanti u e]emplari.

35

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Media

:wanni 8>44 – “Intom ;ejjin minn missierkom, li hu x-xitan, u x-xewqat ta’ missierkom tridu tag[mlu. U dan kien qattiel sa mill-bidu, u qatt ma ]amm mal-verità, g[ax il-verità ma tinsabx fih. Meta jigdeb, ikun qieg[ed jitkellem ta’ li hu, g[ax dak giddieb u missier il-gideb”

Albert Spiteri

af.spiteri@gmail.com Il-musbie[ inemnem, mitfi, inemnem

Cyberspace

G[andi na[seb li naqblu lkoll li la[bar li laqtitna l-aktar matul din il;img[a kienet il-mewta krudili li ;arrab il-;urnalist ]ag[]ug[ Amerikan James Foley. Nafu, ming[ajr ma kellna g[alfejn naraw il-video li juri l-qtil brutali tieg[u – jiena ]gur m’iniex kapa/i narah – li dan il-;urnalist kien qed ji;bor l-istejjer ta’ tbatija li qed jg[addu minnhom il-familji, il-persuni fis-Sirja u fl-Iraq. U jidher li l-qtil tieg[u sar fis-Sirja.

L-ISIS (Islamic State of Iraq and Syria) hu grupp Musulman, terrorista, li minn jeddu [a l-awtorità fuq ilMusulmani fid-dinja permezz ta’ dan il-kalifat (terminu li jfisser: issu//essur ta’ Muhammad) li [oloq f’parti sewwa mis-Sirja u parti sewwa mill-Iraq, biex hekk hu ma jqisx ilfruntiera mag[rufa internazzjonalment li taqsam lil dawn i]-]ew; pajji]i. Dan il-grupp jenfasizza l-interpretazzjoni estrema tat-twemmin I]lamiku.

Il-qtil ta’ James Foley kien att millaktar kattiv, jil[aq il-qu//ata tal-{a]en innifsu, fil-fehma tieg[i. U jikber flintensità tieg[u g[aliex jidher li l-qattiel ta’ dan i]-]ag[]ug[ Amerikan, li kien wieqaf warajh liebes g[alkollox liswed u wi//u mg[otti b’mod li ma jidher minnu xejn, kien ]ag[]ug[ ie[or, /ittadin Ingli] – wie[ed millmadwar [ames mija li l-Gran Britannja qed tg[id li sa issa jidher li telqu biex ing[aqdu fil-;lied fis-Sirja u fl-Iraq.

Salvu Felice Pace sfelicep@go.net.mt

Kummenti dwar websajts li ]ort

Dawn huma persuni mwildin u mtellg[in fl-ambjent li a[na mtellg[in fih a[na. X’inhu dak li jag[milhom hekk estremi fi [siebhom u fl-azzjoni, hekk li ma jwaqqafhom xejn milli jag[mlu dak li, skont kif ja[sbu huma, ikun hemm b]onn li jsir?

ifisser li /edejna l-armi. A[na ma nistg[ux nippermettu li naraw videos ta’ din ix-xorta jew li jkollna Stat I]lamiku ta’ din ix-xorta li kontinwament jhedded lil min ikun qieg[ed direttament ja[kem, u lill-bqija taddinja.

G[andu jkun hemm mod wie[ed biss kif in[arsu lejn din is-sitwazzjoni L-editorjal tal-gazzetta Ingli]a The Guardian ta’ nhar l-Erbg[a li g[adda, lEditur intitolah: Jekk a[na nattakkaw Stat I]lamiku, huma se jattakkawna lura: din hi l-lezzjoni li nie[du minn dan il-video tal-bi]a’.

Jg[id: “Fil-Lvant Nofsani ma jistax

Bil-labra mal-warrani^ Dawn l-ISIS, fil-verità huma iktar

ikun hemm azzjoni li g[aliha ma jkunx hemm reazzjoni. Sa mill-gwerra /ivili fil-Lebanon, mod wie[ed kif dawk li kienu f’kunflitt mal-Istati Uniti u lalleati juru l-korla tag[hom u allura jittantaw ibiddlu l-politika tal-g[adu kien billi kienu jo[or;u ra;el jew mara inno/enti u joqtluhom. Issa dan bdew jag[mluh quddiem il-kamera. Imma x’jag[mel dan il-ka] partikulari aktar tal-bi]a’ hu l-a//ent Ingli] edukat talqattiel li jav]a lil Barak Obama li lpolitika tieg[u hi [a]ina, ji;;ustifika ddelitt li jkun qed iwettaq dak il-[in u jg[id li hemm il-[ajja ta’ ;urnalist ie[or Amerikan imdendla bl-istess mod.”

Jiena na[seb li iva, dan hu x’allarma l-aktar lil kul[add: minn fostna qed jo[ro; dan il-periklu; mela fejn a[na siguri? U a[na x’a[na nag[mlu [a]in?

Imma nistqarr li ma naqbilx ma’ din illinja ta’ [sieb; ji;ifieri ma nistg[ux a[na nib]g[u mit-theddida tat-terrorista u noqog[du kwieti, g[aliex hekk ikun

Futur dubju] g[as-se//ezzjonisti Ewropej Nhar it-18 ta’ Settembru l-poplu Sko//i] se jivvota f’referendum li se jidde/iedi jekk l-Iskozja tannullax lAtt tal-Unjoni mal-Ingilterra fl-1707 u ssir nazzjon indipendenti. S’issa flist[arri; tal-opinjoni pubblika jidher li l-elettorat Sko//i] se jivvota kontra l-indipendenza.

Fl-Unjoni Ewropea hemm 250 re;jun bi storja, kultura u etni/ità partikulari. Xi w[ud minn dawn irre;juni qed jistennew ir-ri]ultat tarreferendum fl-Iskozja biex jaraw jekk

huma wkoll jistg[ux jie[du azzjoni simili li twassal biex jinqatg[u mill-pajji] tag[hom u jsiru stati indipendenti.

Ir-re;jun tal-Katalunja, fi Spanja, f’Novembru li ;ej se jag[mel referendum mhux uffi/jali dwar l-indipendenza tar-re;jun.

Fir-re;jun tal-Flanders iridu jag[mlu l-istess fil-Bel;ju. Dawn il-movimenti li qed imexxu din ilpolitika g[andhom pjan li wara li jie[du l-indipendenza minn pajji]hom, isiru membri ;odda talUnjoni Ewropea.

Josè Manuel Barroso kien wissa fl2010 li kemm l-Iskozja kif ukoll re;juni o[ra li jridu jinfirdu minn pajji]hom m’g[andhomx jistennew li

minn sempli/ement grupp terroristiku.

Infatti huma qeg[din isej[u lilhom infushom Stat. Hu mag[ruf li jippossiedu ammonti kbar ta’ flus: bisserqiet mill-banek, mit-taxxi u millestorsjonijiet minn fuq dahar in-nies li huma ja[kmu direttament, billi jaqbdu n-nies u mbag[ad jitolbu somma flus g[all-[elsien tag[hom, minn individwi biljunarji li jag[tuhom is-sapport tag[hom. Imbag[ad jidher ukoll li g[andhom ammonti kbar ta’ armamenti li huma jisirqu waqt l-azzjonijiet tag[hom.

Allura, iva, hemm b]onn li nfittxu li nifhmu aktar biex nippruvaw permezz tal-argument naslu g[all-ftehim. Imma inti kif tista’ tiftiehem ma’ min qed ja[dem biex jeqirdek?

Jiena wisq nib]a’ li ma hemmx soluzzjoni g[al dan g[aliex min hu [a]in minn ewlu ma jista’ qatt ikollu lintenzjoni li jinbidel – il-missjoni tieg[u tkun li l-{a]en jirrenja g[aliex dak hu twemminu u g[al dak ir-renju qed ja[dem.

Dan, lilna l-Maltin jurina kemm iddiffikultajiet li l-pajji] /kejken tag[na jiltaqa’ mag[hom huma dejjem tassew ]g[ar [dejn dawn il-mostro]itajiet li qed ji;ru fid-dinja. U g[alhekk irridu nift[u g[ajnejna g[al dak li qed ji;ri, g[aliex qieg[ed mag[na. Apparti l-fatt s-s[ubija futura tag[hom fl-Unjoni Ewropea tkun mog[tija lilhom awtomatikament. Il-Gvern Spanjol di;à stqarr li jekk il-Katalunja tiddikjara l-indipendenza, Spanja lesta li tu]a l-veto biex ir-re;jun Spanjol ma jsirx membru tal-UE. L-artiklu li ssibu f’http:##forumblog. org#2014#08#seccession-scotland-cat jid[ol f’aktar dettalji dwar dan issu;;ett. L-artiklu nkiteb minn Edoardo Campanella, studju] ‘Fulbriggt’ fl-Iskola Harvard Kennedy.

Kultura ta’ bi]a’ I]-]jara tal-Papa Fran;isku filKorea t’Isfel wasslet biex tesponi ttip ta’ kultura prevalenti fi/-?ina.

Huwa fatt ippruvat li l-Insara mhumiex tollerati fi/-?ina u g[ad hemm isqfijiet, sa/erdoti u laj/i Kattoli/i u Nsara o[rajn fil-[abs g[ax ma

jag[mlux dak li jiddettaw isqfijiet mag[]ula mill-Istat bla mandat millVatikan.

L-a[[ar statistika li rajt issemmi li fi/-?ina hemm madwar 67 miljun Nisrani li minnhom 10 miljuni huma Kattoli/i. Ir-reli;jon hija g[odda potenti kontra t-twemmin Komunista u hemm rapporti minn sorsi serji li lmexxejja ?ini]i qed jippjanaw il-formulazzjoni ta’ twemmin Nisrani

li a[na kellna Malti maqbud fl-istess sitwazzjoni (u, ng[id jien, bl-istess gravità, g[aliex f’sitwazzjonijiet ta’ tensjoni b[al dik ma taf qatt x’jista’ ji;ri) imma li eventwalment in[eles, a[na rridu nifhmu li kull ma ji;ri fiddinja jag[mel parti mill-[ajja tag[na.

Kif qed ng[idu, dan il-ka] jie[u serjetà akbar g[aliex il-qattiel (u ma jkunx bi]]ejjed li nsej[ulu kattiv) hu wie[ed [iere; minn fostna. Dan [a l-istess edukazzjoni li nie[du a[na, studja fuq l-istess bankijiet fl-iskola li nattendu jew li attendejna a[na. Din hi sitwazzjoni tassew gravi.

Jiena nibqa’ ng[id u nirrepeti: ixxandir hu fid-dmir li jimmira l-programmi tieg[u lejn il-ftu[ tal-g[ajnejn.

Hu sabi[ li jkollok id-drama u sitwazzjonijiet fittizji li jirriflettu, b’xi mod, il-[ajja tag[na ta’ kuljum. Imma jekk ikollok minn dawn biss, x’qeg[din jitg[allmu n-nies?

Possibbli l-Gvern ma ja[sibx biex jiddetermina ba;it kull sena biex listazzjon nazzjonali jkun jista’ jaqbad bil-mezzi li je]istu, jibg[at il-produtturi u l-crews tag[hom fil-pajji]i varji, u jg[arraf – bil-Malti – x’inhuma l-perikli li je]istu lill-Maltin f’darhom, li fla[[ar mill-a[[ar qed i[allsu t-taxxi biex ikunu moqdijin sew?

A[na llum infta[na g[ad-dinja u g[andna ma’ saqajna minn kollox – jista’ jkollna perikli simili jduru mag[na u a[na ma nafux bihom. Kif nistg[u n]ommu g[ajnejna miftu[in g[al dak li lanqas biss nafu li je]isti? * ASTERISKA, g[aliex hawn jitressqu punti lill-qarrejja biex flimkien nag[rfu aktar kemm dak li ji;ri madwarna hu parti s[i[a minn [ajjitna.

adattat g[a/-?ina. I]-]jara tal-Papa fil-Korea t’Isfel qajmet interess kbir fost il-Kattoli/i. Kien hemm ]g[a]ag[ u o[rajn li kienu qed jippreparaw li jmorru /-?ina i]da n]ammu mill-awtoritajiet lokali.

Jing[ad li dawn l-awtoritajiet, ba]ikament spiji tal-Istat, jib]g[u g[al xog[olhom u mhumiex lesti jirriskjaw il-po]izzjoni tag[hom. Aktar ma jie[du de/i]jonijiet li jog[;bu lill-Istat, aktar jing[o;bu mill-awtoritajiet f’Beijing. Aktar ma jo[olqu kultura ta’ bi]a’, aktar juru kemm huma Komunisti ferventi. Aqraw f’http:##edition.cnn.com#2014#08#15# world#asia#china fejn issibu artiklu b’tag[rif interessanti dwar ir-reli;jon fl-Asja.

M}PN – Proattiv Il-Moviment }g[a]ag[ Partit

Nazzjonalista wera kemm huwa proattiv bl-organizzazzjoni tal-konferenza dwar id-droga. Inizjattiva li tgiddeb lil dawk li g[al kull kritika tal-PN jirrepetu l-gidba, li huwa negattiv.

Prosit li]-]g[a]ag[ li tassew jag[mlu unur lill-partit u lil pajji]na.

Tistg[u ssegwu l-M}PN u l-attivitajiet li jorganizza minn ]mien g[al ie[or fuq Facebook.

36

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Reli;jon

It-talba tal-‘Missierna’

G[all-bnedmin kollha wliedek, G[all-;enituri, [utna qraba u [bieb, G[all-im[abba u fraternità bejn il;nus, G[all-pa/i ;usta bejn il-klassijiet so/jali, g[onja u fqar, min i[addem u min ja[dem.

Jitqaddes Ismek Nirringrazzjaw lill-missier tag[na, G[all-g[erf, im[abba u tjubija tieg[u, G[ar-rigal tal-[ajja u g[ad-don talfidwa, G[all-Providenza u l-{niena Divina, G[all-Iben tieg[u Kristu, il-Qalb u sSalib tieg[u, G[all-Knisja Mqaddsa u l-;id u lbarkiet li hi tatna, G[all-Ewkaristija, il-quddiesa u l-qrar, G[all-Madonna u s-sa/erdoti li tana.

Ti;i Saltnatek Nitolbu

G[all-;nus u l-mexxejja tag[hom, G[al dawk li jg[addu li;ijiet biex ikunu jaqblu mal-Li;i t’Alla G[all-pa/i u l-;ustizzja fid-dinja, G[all-g[edewwa tag[na, G[all-waqfien ta’ kull ;lied u tilwim u konflitti.

La dda[[alniex fit-ti;rib

ILLUM IL-{ADD Il-21 {add matul is-sena

Nitolbu

biex noqog[du g[assa tag[na nfusna, biex inkunu fidili lejn il-grazzja t’Alla, biex inkunu qalbiena [alli nirre]istu ttentazzjoni g[al dawk li huma fil-periklu taddnub, g[al dawk li ma jemmnux, li jg[ixu bla Alla u bla fidi, g[al dawk li je[duha kontra Alla u kontra l-Knisja, g[al dawk li jippersegwitaw irReli;jon, g[al dawk li j[assru lil o[rajn bil-vizzji u bl-iskandli, g[al dawk li qed jg[ixu fil-mibeg[da.

I]da e[lisna mid-deni biex insalvaw ru[na u jkollna mewta tajba biex ikollna l-grazzja li nir/ievu la[[ar assoluzzjoni u l-a[[ar Vjatku, biex nafdaw f’Alla fuq is-sodda tal-mewt tag[na, g[al dawk li ji;u assassinati, ikkundannati, ittorturati [absijiet g[al dawk li mietu biex jiddenfendu l-fidi tag[hom.

Amen.

Tafuni^

Isaija 22>19-23< Salm 137< Rumani 11>33-38< Mattew 16>13-20 Fr Charles Fenech, OP Il-{sieb

Ikun li trid int kif fis-sema hekkda fl-art Nitolbu

Biex in[arsu l-Kmandamenti t’Alla, Biex niksbu spirtu ta’ ubbidjenza, Biex nobdu u nkunu sottomessi lejn ilKnisja, Biex il-li;ijiet ikunu ;usti.

– Il-Kardinal Stefan Wyszynsky millktieb tieg[u ‘Padre Nostro’

Nitolbu f’g[aqda ma’ Marija Santissima u lQaddisin kollha, biex niksbu m[abba u [e;;a kbira g[al Alla, biex noffru ;isimna, ru[na, mo[[na, qalbna u r-rieda tag[na lil Alla. biex ikollna [ajja mog[tija kollha kemm hi lil Alla biex il-Mulej jag[tina l-grazzja li nitqaddsu.

– Il-Kardinal Stefan Wyszynsky, Primat tal-Polonja, mill-ktieb tieg[u ‘Padre Nostro’

{SIEB

G[andna nuru l-akbar im[abba lejn dawk li huma l-aktar – San Fran;isk de Sales fil-b]onn.

A[na Nsara. Hekk g[allmuna ng[idu. U hekk ng[idu. I]da kif qeg[din ng[ixu? Kemm tassew taf xi tfisser NISRANI, KRISTJAN TA’ KRISTU? Kristu llum jistaqsi mistoqsija sempli/i, personali, diretta lejn il-qalb tieg[ek. Imma inti min tg[id li jien? Iva, inti li qed taqra dan il-[sieb, min hu Kristu g[alik?

Ir-risposta :esù ma jridhiex biss bilkliem i]da bil-;rajjiet ta’ [ajjitna, g[ax l-istorja tas-Salvazzjoni mhix biss kitba i]da wkoll sensiela ta’ ;rajjiet.

Hi domanda li :esù jag[mel lillAppostli, i]da li jag[mel lili u lilek ta’ spiss, g[ax hi domanda li rrisposta tag[ha hi kontinwament e]ami tal-kuxjenza. It-twe;iba ma tistax tkun biss bil-kliem, akkademika, filosofika, i]da sempli/i, millfra;ilità tal-[ajja tag[na.

Il-Kelma Fl-Ewwel Qari tal-lum, me[ud mill-Ktieb ta’ Isaija, g[andna li waqt is-saltna tar-Re E]ekjel, tke//a Sebna li kien jie[u [sieb il-palazz tas-sultan u minflok jing[ata l-imfieta[ tal-palazz Elijakin. Is-Salm

Responsorjali minn Salm 137 hu innu ta’ radd il-[ajr lill-Mulej g[ax it-tjieba tieg[u tibqa’ g[al dejjem.

Fit-Tieni Qari tal-lum, me[ud millIttra ta’ San Pawl lir-Rumani, g[andna lil San Pawl li juri li minkejja d-dnubiet, Alla jibqa’ jfittex toroq ta’ salvazzjoni g[all-bniedem u g[alhekk San Pawl jinse; innu ta’ tif[ir u ta’ radd il-[ajr. FilVan;elu ta’ San Mattew g[andna lil :esù jistaqsi lill-Appostli n-nies min jg[idu li Hu, u wara jag[ti s-setg[a lil Pietru li jmexxi l-Knisja.

Il-{ajja 1. Min tg[id li hu :esù g[alik?

2. Kemm t[ossok li inti ta’ ;ewwa ma’ :esù?

3. Kristu jafda t-tmexxija talKnisja fuq il-fra;ilità ta’ Pietru.

Kura;;, huma x’inhuma d-diffikultajiet u d-difetti tieg[ek, Kristu wkoll se ja[dem permezz tieg[ek.

4. Dan hu l-{add tal-kura;; u talimpenn. X’se tag[mel g[al :esù bil[ajja tieg[ek?

Id-Djalogu Mulej, g[inni nifhmek u ng[ixek aktar f’[ajti.

37

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Opinjoni

Wolfgang Amadeus Mozart Sfond Storiku

Dun Pawl Camilleri Opinjonista pauca43@gmail.com

Mozart (27.01.1756 – 05.12.1791) kien kompo]itur prolifiku u influwenti tal-era klassi kamu]ikali. Wera l-kapa/itajiet tieg[u mi/-/okon, fuq il-pjanu u l-vjolin. Ta’ [ames snin beda jikkomponi u jidher quddiem familji rjali ewropej. Ta’ 17 ;ie inga;;at fil-Qorti ta’ Salzburg. Fl-1781 mar Vjenna fejn qala’ fama kbira imma flus ftit li xejn. Fi Vjenna kkompona l-aqwa sinfonija, kun/erti u opri tieg[u. Ir-Requiem ma la[aqx spi//aha qabel miet. Ikkompona fuq is-600 tieg[u – [afna minnhom meqjusa b[ala kapulavuri. Hu wie[ed millkompo]ituri l-iktar mag[rufa u apprezzati tal-era klassika.

Influwenza nies b[al Beethoven. Haydn qal: “iridu jg[addu 100 sena biex id-dinja tara xi [add ie[or b[alu.”

Aneddotu. Darba Mozart kien f’teatru f’Marseilles: mar jisma’ bi//a xog[ol tieg[u. Ma av]a lil [add. F’xi [in sema’ nota ]baljata u minn nofs it-teatru qam jg[ajjat. In-nies li ma g[arfuhx, bdew isikktuh u jni]]luh bilqieg[da. Kwa]i ke//ewh g[ax l-orkestra waqfet. Meta skoprew min kien, bdew jg[ajtu Mozart, Mozart. U qalulu jmexxi l-opra hu. Fla[[ar tag[ha tawh applaws twil [afna, u wassluh sal-lukanda b’mod trijonfali.

Kummenti

Int perfezzjonist#a? Ara ftit x’qalu /erti awturi. Leo Tolstoy: “Jekk tistenna l-perfezzjoni ma tista’ tkun qatt kuntent”. Donald Miller: “Meta tieqaf tistenna l-perfezzjoni tibda t[obbhom g[al dak li huma.” Michael J. Fox: “noqg[od attent biex ma n[awwadx l-e//ellenza mal-perfezzjoni – l-e//ellenza nista’ nil[aqha imma l-perfezzjoni hi t’Alla biss.” Carson Kressley: “m’hemmx g[alfejn tkun perfett biex tkun sabi[.” Immanuel Kant: “mill-injama mg[aw;a tal-umanità ebda [a;a dritta ma [ar;et.” Davis Burns: “jekk int perfezzjonist, sa tkun tellief f’kull ma tag[mel”. Stanley Kunitz: “kollha tke//ejna mill-;nien – liktar li jbati fl-e]ilju hu dak li g[adu jo[lom fil-perfezzjoni”.

Jim Bouchard: “il-perfezzjoni mhix destinazzjoni imma pro/ess dejjem sejjer – [u gost.”

Imbasta [afna qdusija!

I

Patri Mario Attard OFM Cap Opinjonista

Tg[idli x’tg[idli fil-qrar mhux [a niskanta bik!

G[aliex anki jien g[addej mill-istess mew; li g[addej minnu int

ddi]appuntani! {sibt li kien differenti minn [addie[or!

Minn kul[add kont nistennieha! Imma minnu le!

Impossibbli! Mhux dak! “Ajma! Imbasta [afna qdusija!”

Il-[ajja mimlija di]appunti. Jiddi]appuntawna [afna nies. Ibda minn ta’ ;ewwa. Mir-ra;el u mill-mara li ]]ewwi;t. Mit-tfal li tajthom ;idek kollu issa li g[adek [aj!

Mill-kollegi tax-xog[ol. Inklu] minn [biebek l-antiki.

Insomma... Minn kul[add! U anki minn dawk?! Min-nies talKnisja? Minn dawk li jitolbu? Minn dawk ta’ [afna qdusija?

Bil-mod! Tg[a;;ilx! G[ax tkorri!

Ma jfissirx li g[ax nitlob jien qaddis. Kieku tajjeb! Kieku tg[idx kemm nitlob! Kieku lanqas ninqala’ mill-kor jew mill-kappella. Imma noqg[od hemm. G[all-kwiet. G[allirdoss. Kieku lill-patrijiet ng[idilhom biex i;ibuli l-ikel g[ax minn hemm ma g[andekx /ans li no[ro;! Imma, waqt li qieg[ed nirrifletti dan, ji;ini quddiem g[ajnejja, /ar kristall, l-istorja tat-trasfigurazzjoni tal-Mulej fuq il-Muntanja Tabor.

Pietru, miblug[, qallu: “Mg[allem, kemm hu sew li a[na hawn! {a ntellg[u tliet tined, wa[da g[alik, wa[da g[al Mosè, u wa[da g[al Elija” (Mk 9:5). Id-dettall tal-Iskrittura tassew jolqotni: “Dan qalu g[ax ma kienx jaf x’jaqbad jg[id bil-bi]a’ kbir li waqa’ fuqhom” (Mk 9:6).

Kollox sew! Pietru [are; din il-praspura minn [alqu lg[aliex kien imbe]]a’ miskin. Xi tridu jag[mel meta sab ru[u maqbud minn dik il-glorja kollha! Forsi int u jien ma konniex ninxfu bil-bi]a’? Tg[idlix “le” g[aliex ma nemmnekx! Intant. Anki int u jien b[alu konna ng[idu. U forsi, flegoi]mu tag[na, konna ng[iduha g[aliex it-tnejn li a[na nib]g[u mmorru lejn :erusalemm. Eh [ija! Huwa :erusalemm mhijiex xalata! Hija l-post fejn imeruna.

Jittrattawna [a]in. Igiddbuna. Jakku]awna. Jaqilg[u minn kollox kontra tag[na. Ipin;una [a]in. F’:erusalemm jo[or;ulna msarinna minn posthom sie[bi! Altru li ma rridux immorru ’l hemm!

Imma xorta wa[da jkollna mmorru. G[aliex a[na m’a[niex tal-paroli biss. Tat-talb biss. Tal-vi]jonijiet biss.

Tifhem kif tista’ tinbidel jekk tiskopri lil Alla? Ara kif bidlu l-attitudni malli skoprew lil Mozart! Filli jridu jke//ih, filli tawh akkoljenza trijonfali. L-istess nies. Jien nemmen illi kieku nag[rfu ftit i]jed lil Alla, kieku [ajjitna tinbidel sostanzjalment. Il-problema hi li lil Alla nippretendu li nag[rfuh fil-kbir, fil-mirakolu], fl-ispettakolari, meta Alla jidhrilna l-iktar fis-sempli/i, fl-ordinarju, f’dik li jsej[ulha l-kwotidjanetà – il-;rajja ta’ kuljum. Kieku n]idu fina u madwarna s-silenzju u r-riflessjoni kieku niskopruh iktar u a[jar. G[ax Alla hu kbir fi]-]g[ir, jidhirlek fejn l-inqas li tistennieh. Basta jkollok l-g[atx u l-istennija g[alih. Basta tfittxu b’sempli/ità u sin/erità.

Int tg[in ru[ek, biex Alla jg[inek? (aqra ftit it-tbissima t’hawn ta[t). Alla kapa/i jag[milhom il-mirakli. Imma normalment i[alli lilna nag[mlu l-parti tag[na. It-talb mhux dejjem jag[tina r-ri]ultati li nkunu qed no[olmu a[na. G[ax normalment, meta a[na nitolbu, inkunu qeg[din nistennew li tinbidel jew titne[[a l-problema, waqt li Alla, [afna drabi, minflok jibdel il-problema, jag[ti s-sa[[a lilna biex nifil[u niffa//jawha. Il-fidu/ja tag[na f’Alla m’g[andhiex twassalna biex norbtu jdejna u nistennew il-bajtra taqa’ f’[alqna. Alla tana [afna kapa/itajiet li jekk in[addmuhom kollha nsibu li dak li nixtiequ mhux qieg[ed barra minna, imma fina stess.

Tbissima

Joe mar [a]in fil-business, u da[al fi problemi finanzjarji kbar. U dde/ieda li jitlob lill-Mulej: “jekk mhux se trebba[ni l-lottu, sa jitlef anki d-dar.” :ie s-Sibt u Joe ma reba[x. U re;a’ talab: “Mulej se jo[duli anki l-karozza”. :ie s-Sibt ta’ wara u Joe baqa’ jittewweb. U re;a’ talab: “Mulej issa marti u wliedi se jmutu bil-;u[… rebba[ni l-lottu”. Dak il-[in deher dawl ;ej minn fuq u sema’ le[en jg[idlu: “almenu [u biljett” – g[in ru[ek jekk trid li Alla jg[inek.

{sieb finali: “Dejjem a[fer lill-g[adu tieg[ek: xejn ma jdejqu i]jed minn hekk”. (Oscar Wilde). Int tqil xejn biex ta[fer?

Tal-profeziji biss. Le! Jekk [ajjitna tkun hekk biss a[na veru nies foloz u qarrieqa! Min jimxi wara l-Img[allem :esù jrid ilesti ru[u [a jaqla’. {a jbati. Ha jsib min i[abbtu. Nib]a’ meta niltaqa’ ma’ nies li kollox ji;ihom warda. Nib]a’ meta nit[addet ma persuni li dak li riedu [aduh bla tbatija ta’ xejn.

Nazzarda ng[id: “Illa[wa tieg[i kemm huma minn talqalba max-xitan dawn!” G[ax, meta kollox ji;i ward u ]ahar, ming[ajr l-ebda ta[bit, bilfors li jkun hemm xi [a;a tassew [a]ina minn ta[t. Min jaf x’festa jag[mel l-g[adu ta’ ru[na!

Mela ifra[ meta jinqalg[u l-irwiefen tad-dinja kollha meta tkun se tag[mel il-;id! L-infern jurik li int tal-Mulej!

Min i[obb lill-Mulej jitlob! U jitlob mhux g[ax qaddis!

Qaddis wie[ed biss hu: il-Mulej! Hemm ara x’[adna filKnisja meta po;;ejna lilna nfusna qaddisin! Minflok ilMulej! Il-[mie; kollu ppermetta li jo[ro; fil-bera[! Imma issa kollox ;ie g[all-vanta;; tag[na. G[ax issa tistenniex li jien [a nippu]alek ta’ qaddis imma li nixtieq u nit[abat biex in[alli lill-Mulej iqaddisni. Mela sie[bi jiena u int fl-istess ilma qeg[din. G[ax it-tnejn midinbin!

Naf li dan id-diskors inissillek tbissima fuq fommok. Naf li ilek tistennieh! G[alhekk il-patri ma jistkanta b’xejn milli tg[idlu f’widintu! Tg[idli x’tg[idli fil-qrar mhux [a niskanta bik! G[aliex anki jien g[addej mill-istess mew; li g[addej minnu int. Imma jien sibt li aktar ma nitlob aktar se ni;i meg[jun. U, jekk jien sibt din il-g[ajnuna, jien il-midneb, jien min jien li se n/a[[adlek il-{niena ta’ Alla? Qatt!

Mela, jekk jien, il-patri, midneb, int m’intix i]jed se tarani qaddis. Imma midneb li, g[alkemm jaf u jistqarr dnubietu minn qalbu, jixtieq [afna li l-Mulej iqaddsu. Jekk dan hu minnu m’g[andekx g[alfejn tg[idli meta ni]balja: “Imbasta [afna qdusija!” Il-qdusija hi ta’ Alla. Dik don tieg[u mhux tieg[i. G[ax Hu biss il-Qaddis. Ghalhekk inkantawlu fil-quddiesa: “Qaddis! Qaddis! Qaddis!”

Madankollu xorta wa[da nitolbu kuljum: “Qaddisni Mulej!” U int, minflok tissokta ti;;udikani g[ax ni]balja, g[alfejn ma titolbux b[ali biex iqaddsek? Ma ja[batlekx a[jar jekk tag[mel hekk? Mhux b’hekk tkun umli?

38

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Kur]itajiet

Allegat li Kennedy xtaq prostituta tixbah lil martu (Fuq) Il-President Kennedy u martu Jackie… jing[ad li ried o[ra b[alha imma ‘s[una’. Fir-ritratt fuq, lemin> Madame Claude

Skont ktieb li g[adu qatt ma kien pubblikat, il-President Amerikan JF Kennedy kien talab lil mara li tmexxi burdell biex issiblu prostituta li tixbah lil martu ... imma ‘s[una’.

Il-kittieb William Stadiem kien intervistat mill-magazin Vanity Fair meta g[amel din l-allegazzjoni dan la[[ar. Stadiem kien ktieb fis-snin 80

dwar /erta Madame Claude, mara li kienet tmexxi burdell fi Franza. Dik il-[abta kienet qaltlu dwar dan il-fatt u hu kitibha fil-ktieb tieg[u.

Mhux hekk biss, i]da r-ra;el l-ie[or ta’ Jackie Kennedy, il-miljunarju Aristotle Onassis, ukoll g[amel u]u minn Madame Claude fis-snin 60 fejn kellha ja[dmu g[aliha bosta

prostituti ta’ klassi g[olja.

Onassis kien ]ar il-burdell massopran internazzjonali Maria Callas u jing[ad li dak li talab ;ieg[luha ti[mar bil-mist[ija.

Skont Stadiem il-klijenti ta’ Madame Claude inkludew lil Marlon Brando, il-Kurunell Gaddafi, l-attur Rex Harrison u lill-:eneral

I]raeljan Moshe Dayan.

Madame Claude nnifisha dejjem sostniet li ma ta[milx is-sess. Hi kienet [arbet minn Franza lejn l-Istati Uniti fl-1977 wara li kienu se jfittxuha min[abba eva]joni ta’ taxxa.

Imma wara xi snin re;g[et marret lura f’pajji]ha, g[amlet xi snin il-[abs u llum tg[odd il-91 sena.

{biet $40,000 fi [wejji;ha

Mara minn Florida fl-Istati Uniti ng[atat attenzjoni spe/jali minn uffi/jali tad-dwana fl-ajruport ta’ Detroit meta kienet se titla’ fuq ajruplan li kien se jittajjar lejn ilFilippini. Rawlha sidirha kbir wisq g[ad-daqs ta’ ;isimha.

Victoria Faren, ta’ 78 sena, x’aktarx titlef $40,000 fi flus kontanti li [biet fi [wejji;ha u f’bagalja meta nqabdet bihom f’April li g[adda.

L-uffi/jali tad-dwana saru suspettu]i meta Faren g[all-ewwel qalet li kellha $200 imma wara semmiet li l-ammont kien ta’ $1,200.

Meta l-uffi/jali bdew it-tfittxija tag[ha l-ewwel sabu $8,000 filbagalja u $4,977 mo[bija f’but fih u f’envelops issi;;illati, di;à aktar mill- $10,000 li wie[ed jista’ jo[ro; mieg[u mill-Istati Uniti meta j[alli l-pajji].

Imma kien hemm aktar. Meta luffi/jali staqsewha jekk kellhiex flus mo[bija wkoll fi [wejji;ha Faren [ar;et $3,000 minn ta[t ilqmis u $2,000 mir-ri/ipettu. Ma waqfitx hawn g[ax [ar;et $21,000 minn ta[t il-pan/iera.

Faren kienet g[adha kif bieg[et darha g[al $120,000 u ppruvat to[ro; xi flus minnhom biex tiddepo]itahom fil-Filippini g[ax temmen li hemmhekk ikunu aktar fissigur. Qalet ukoll li [biethom g[ax kienet taf li kien illegali li to[ro; tant flus barra l-pajji].

Il-mara s’issa g[adha ma kinetx akku]ata b’xi att illegali imma trid tidher il-qorti biex tipprova tipperswadi lill-ma;istrat li ma jmisshiex titlef flusha.

Mietet is-sallura ta’ 155 sena Ale, is-sallura ta’ 155 sena, issa mejta

Is-sallura Ale g[exet tul il-Gwerra ?ivili Amerikana (1861-1865) u ]]ew; gwerer mondjali (1914-1918), (1939-1945) imma issa, l-aktar sallura fid-dinja li g[exet, mietet ta 155 sena.

Is-sidien tag[ha huma }vedi]i u qalu li s-sallur hu mag[ruf li jg[ix bejn il15 u s-60 sena imma l-ebda wa[da minnhom qatt ma g[exet daqs dik tag[hom.

Ir-residenti tal-belt ta’ Brantevik, fejn Ale kienet tin]amm f’bir flimkien

ma’ sallura o[ra ]ag[]ug[a ta’ 110 snin, qatt ma ddubitaw mill-età tag[ha u l-g[axqa tag[hom kienet li jafu li hemm isfel kien hemm dik il-kreatura.

Il-[uta kienet intefg[et fil-bir minn tifel fl-1859, fl-istess sena li t[affer lewwel bir g[a]-]ejt fl-Istati Uniti, lewwel darba li nstemg[u t-tokki talBig Ben fuq Londra u Charles Dickens ippubblika A Tale of Two Cities.

Thomas Kjellman, li jg[ix fid-dar fejn hemm il-bir, qal li s-sallur jintefa’

fil-bjar g[ax jieklu l-insetti u d-dubbien u b’hekk l-ilma jibqa’ nadif. Hu ilu jg[ix fil-post mill-1962 meta xtara lproprjetà. Dakinhar kienu qalulu bissallura fil-bir.

Kjellmas sar jaf li mietet meta dan la[[ar [a xi [bieb biex jurihom is-sallura u rawha mejta fuq wi// l-ilma talbir. Wara tellg[uha, tefg[uha fi freezer u qed jistennew li ssirilha awtopsja biex isir mag[ruf g[aliex g[exet g[al tant snin.

39

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Passatemp

=Mimdudin> 1. Arseniku (6) 3. Mintag[na [afna kemm f’eg[milu u kemm f’diskorsu (6) 7. Ikkontrollajt (7) 8. Nies [omor! (5) 9. Trid [afna minnu biex tibni dar (5) 10. Mentri l-kor jaf ukoll jag[mel abort!

(9) 11. Re/ipjent g[all-ilma (5) 13. Tin[asel b’wa[da tfu[ (6) 15. Il-Palazz ta’ ……, jinsab i[ares lejn id-da[la ta’ San Pawl il-Ba[ar (6) 17. Katina tad-deheb ta’ ra;el bl-arlo;; tal-but mag[ha (5) 21. Ji;;errew mat-toroq fit-tlett ijiem tal-Karnival (9) 23. Dik li minnha jg[addi l-ilma tal-vit (5) 24. T[ares minnha tara kbir (5) 25. Din hi re;ina li tmur ma]-]bib u lpassolina! (7) 26. {uta fil-kavetta jew f’mazz karti tal-log[ob (6) 27. B[al donnu tah mejt (6)

2.

3.

4.

5.

6.

7.

12.

14.

15.

16.

18.

19.

20.

22.

23.

Ma baqax minfu[ b[alma kien (5) Dan g[ad irid ji;I (5) Ittaqqab biha (7) Tarf mnejn taqbad o;;ett (5) Post pittoresk fid-da[la ta’ San Pawl il-Ba[ar (6) Bi//a la[am mdendla ma’ gan/ g[and il-bejjieg[ tal-la[am (5) “… u imxi”, hekk kien qal :esù f’wie[ed mill-mirakli (3) Suf jew lan]it fuq l-annimali (3) Li qishom l-istess g[ax jixxieb[u (6) Qalb rumani ta’ [ila kbira ssib lim;ieba ta’ bniedem li jixtieq jg[in?

(7) Semma le[nu mad-daqq tal-mu]ika (5) }ur]ieqa (5) Fuqha, t-tfal, tg[idx kemm jie[du pja/ir jog[lew u jin]lu (6) Ba[ba[ int b’[afna ilma (5) Ir-raba’ parti (5)

Weqfin 1. L-ar/ier jisparaha bil-qaws (6)

3

2

1

4

5

6 8

7

10

9

11

15

12

pin

13

14

18

17

16

20

19

21

22

24

25

23

Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Nokkli; 3. Beland; 7. Namrati; 8. Valur; 9. O[xon; 10. Astinenza; 11. Offi]; 13. Qastni; 15. Tursin; 17. Darba; 21. Affidavit; 23. {er]a; 24. Lema[; 25. Lan;asa; 26. Ma[lul; 27. Fa//ol.

Weqfin>1. Nelson; 2. Lemin; 3. Bdilt; 4. Lavanda; 5. Xalar; 6. Armati; 7. Nixef; 12. Fus; 14. Sur; 15. Tfajla; 16. Inda[al; 18. Bor]a; 19. Ateni; 20. Barmil; 22. Vilel; 23. {jara.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

26

27

IRBA{… voucher ta’ €15 li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[a tat-Tisliba tal-{add 10 ta’ Awwissu 2014 hi: Maria Bellizzi, 234, ‘St Joseph’, Triq il-Kungress Ewkaristiku, il-Mosta MST 9039.

Soluzzjonijiet Il-karattru hu ta’ CALIBAN Mill-‘plays’ ta’ Shakespeare

Meta dawn is-seba’ karattri li jinsabu f’ordni m[allta ssibilhom posthom korrettament fir-ringieli mimdudin, l-ittri fid-djagonal jag[tuk l-isem ta’ karattru ie[or.

Esperjenza ta’ g[awwiem

G[andu ra;un dan l-g[awwiem i[oss xi [a;a stramba. Imla kull spazju fejn hawn tikka sewda u tkun taf g[aliex.

Nilag[bu bin-numri

Mill-plays ta’ Shakespeare

L-g[awwiem

Imla l-kaxxi vojta billi tu]a n-numri mill-1 sad-9 biex tag[mel dawn is-sitt ekwazzjonijiet korretti bir-ri]ultat li jinsab fuq barra n-na[a tal-lemin u isfelnett. Kull numru u]ah darba biss.

Minn xiex qed jib]a’^

G[aqqad it-tikek bin-numri mill-1 sas-36 u tkun taf minn xiex qed jib]a’ dan il-kok.

Minn xiex qed jib]a’^

Nilag[bu bin-numri

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

40

Televi]joni # Radju

NET TELEVISION

..................................................................................

07:00 08:30 09:00 12:00 13:30 15:00 15:05 17:00 18:00 18:05 18:45 19:30 20:30 21:30 21:35 23:00

NET News Iswed fuq l-Abjad (r) Pontifikal - San Bert, G[arg[ur Telebejg[ Indifest (r) NET News Ma Tinbidel Qatt Aqtag[ha (r) NET News Flusek (r) Minn Festa g[al O[ra - G[arg[ur NET News Minn Festa g[al O[ra - G[arg[ur NET News Minn Festa g[al O[ra - G[arg[ur NET News

RAIUNO ........................

07:00 07:05 08:20 09:05 09:55 10:00 10:30 10:55 12:00 12:20 13:30 14:00 15:45 16:30

16:55 17:00 18:50 20:00 20:35 21:25 23:40 00:45

TG1 Overland 12 Quark atlante Road Book: Sudafrica Tg 1 L.I.S Con i tuo occhi A sua immagine Santa Messe Recita dell’Angelus Linea verde estate Telegiornale Un caso d’amore. Film 2009 La casa dei guardaboschi Road book: USA, Finlanda, Spagna Tg 1 # Che tempo fa Provaci ancora prof 2 Reazione a Catena Telegiornale Techtechete Il restauratore (tf) Speciale TG1 Tg 1 Notte

RAIDUE ........................

06:00 06:30 07:00 08:10

09:10 12:10 13:00 13:45 14:30 15:30 16:30 17:25 18:00 19:35 20:30 21:00 23:00 00:20 00:55 02:20

Passerella di comici in Tv Real School, il divertinglese Hulk smash Cronache animali dokumentarju La nave dei ogni La nostra amica Robbie (TF) Tg 2 giorno#Motori # Meteo 2 Sereno Variabile estate Delitto in paradiso (TF) Il commissario vera lanz (TF) Il commissario Herzog (TF) Squadra speciale Lipsia Reign (TF) Rex 3 Tg 2 Francorchamps (Belgio) Automobilismo: Gran Premio del Belgio di Formula 1 La domenica sportiva estate TG 2 Sorgente di Vita Film

TVM ........................

07:00 08:00 08:30 09:30 10:00 11:30 12:00 12:10 14:00 14:05 15:00 15:30 16:00 16:50 17:35 18:00 18:10 18:40 19:00 20:00

L-G[odwa t-tajba Tuffi[at Migduma G[anafest G[awdex illum Malta u lil hinn minnha {add G[alik A[barijiet# rapport tat-temp {add Ghalik A[barijiet {add G[alik...ikompli L-irkant Teleshopping A[barijiet Is-Sajf ma’ Salv Paq paq on Test A[barijiet Int minn int Paq paq on Test Mr Fisherman A[barijiet# sports# rapport tat-temp# rapport finanzjarju 21:00 Find Neverland. Film 2004 22:00 A[barijiet.

22:40 Mattia

06:00 08:00 09:00 10:30 11:00 12:00 14:00 14:30 15:15 17:30 19:00 19:30 20:30

20:40 21:40 21:45 22:45 23:00

Euronews Bijografiji Quddiesa tal-{add Mill-Im[a]en tal-Festi Valletta Yuri Ruzum Madwarna Mr. Fisherman I/-?aqqufa Malta u lil hinn minnha G[awdex illum Mr Fisherman A[barijiet g[al dawk neqsin mis-smig[ G[anafest Headline news Mid-dinja tat-teatru Storjagrafija News in English

ONE ........................

07:30 07:50 08:45 09:15 09:30 09:45 11:00 12:30 12:40 13:40 14:45 15:05 17:30 17:40 18:30 19:30 20:15 20:45 22:35 23:30

ONE News Street brush Zona sport sajf Identità A[barijiet Fun & Splash Sheriff’s Cousine ONE News Mad-daqqa t’g[ajn Telebejg[ Identita Arani Issa ONE News Fresh & Funky Snajja’ Malta ONE News Ieqaf 20 minuta Kun/ert Santa Marija Mosta Tfesfisa ONE News.

RAITRE ........................

06:50 Ai confini dell’arizona 08:05 La donna del bandito. Film ’49 09:10 Salvatore Giuliano. Film ’77 11:15 Ponderosa (tf) 12:00 Tg 3 # Fuori Linea# persone 12:25 Telecamere estate 14:00 Tg regione # Regione Meteo 14:15 Tg 3 14:30 I due colonnelli. Film 1962 15:00 TG3 LIS 16:15 Room with a View. Film 1985 18:10 Squadra speciale Vienna 19:00 Tg 3 19:30 Tg regione # Regione Meteo 20:00 Blob 20:05 Un caso per due 20:45 Ai confini della realta 21:05 Righteous Kill. Film 2008 22:40 Tg 3 # Regione # Meteo 3 23:10 Sconosciuti collection 01:40 Fuori Orario 01:35 Fuori orario. Cose (mai) viste

Room with a View - Raitre, 16>15

CANALE ................5........

RETE ..........4 ..............

06:00 07:55 09:20 09:50 12:00 13:00 13:40 14:00 16:55 19:00

20:00 20:40 21:10 23:10 00:35 01:00

Death Becomes Her - Rete 4, 23>30

TVM ..........2..............

Prima pagina # Traffico Meteo.It # Tg 5 Bye bye Cinderella Only you. Film 1994 Le Storie Di Melaverde Tg 5 # Meteo.It L’Arca Di Noe’ Il ritmo della vita Un cane per due Il segreto - il racconto di un amore Tg 5 # Meteo.It Paperissima Sprint Chiedimi se sono felice. Film 2000 Mauruzio Costanzo show Tg 5 # Rassegna # Meteo.It TG5 - Notte

07:05 07:55 08:55 09:25 10:00 10:50 12:00 13:00 14:00 14:40

17:00 18:55 19:35 21:30 23:30

Tg 4 Night news Zorro Pianeta terra Magnifica Italia Santa Messa Pianeta Mare Pianeta mare Le storie di Alive Donnaavventura King Richard and the crusaders. Film 1954 Big Man - diva. Film 1987.

Tg 4 # Meteo.It Il ritorno di Colombo Rumor has it. Film Death Becomes Her. Film 1992

ITALIA .............1...........

06:40 08:40 10:35 12:25 13:00 14:05

17:50 18:30 19:00 19:15

21:10 23:30 01:25 01:50

Supercar A-team No ordinary family (TF) Studio aperto # Meteo.It Sport Mediaset Topolino Marty e la fabrica di perle. Film 2008 Vecchi bastardi Studio Aperto Provaci ancora Gary Police Academy 5: Destination Miami. Film 1988 Sanctum . Film 2010 666 Park Avenue Storia Mediaset Studio aperto

41

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Televi]joni # Radju

Illum fuq Radio 101 .......................................................

07:55 08:00 08:30 09:30 11:00 11:55 12:00 12:30 15:00 15:05 16:00 16:05 17:00 17:05 17:55 18:00 18:30 20:30 22:30 23:00 00:25

Avvi]i tal-Mejtin u l-An;elus A[barijiet Mar/i u Bandalori - Joe Chetcuti Focus 101 # Anali]i tal-gazzetti Sixties music club Avvi]i tal-Mejtin # An;elus A[barijiet Skor - Joe Vella A[barijiet Skor - Sergio Carbonaro A[barijiet Skor - Sergio Carboraro A[barijiet Skor - Sergio Carbonaro Avvi]i tal-Mejtin A[barijiet Slow down Allegro Andante Indipendenza u Identità Italomix Mu]ika matul il-lejl

Minn Festa g[al O[ra

(San Bartilmew, {al G[arg[ur)

– NET Television, Illum il-{add 09>00, 18>45, 20>30 u 21>35

Illum NET Television permezz tal-programm Minn Festa g[al O[ra se jkun qed ixandar b'mod dirett il-festa ta' San Bartilmew, i//elebrata f'{al G[arg[ur.

Ix-xandira tibda filg[odu g[all-[abta tad-9am fejn titwassal il-quddiesa pontifikali

Déjà Vu

– NET Television, Is-Sibt

F'dan l-episodju naraw fejn se tispi//a Maggie bit-tifla, wara li tidde/iedi li ta[rab mid-dar biex tevita li ]ew;ha jo[ro; lil Gene barra mill-pajji] ming[ajr l-approvazzjoni tag[ha.

Sadanittant jibqg[u jinqalg[u /irkostanzi strambi li lil Josie ituha i]jed x'ta[seb wara lvi]joni li kellha meta Gene marret id-dar tag[hom g[al birthday party ta' Amber.

Rita ssir taf li Tony fuq kollox huwa mi]]ewwe; u tiskanta i]jed u i]jed meta tiskopri

li g[andu tifla. Imma s-sorpri]i g[al Rita ma jiqfux hemm.

Teddy jiltaqa' ma' Luke waqt il-;bid tal-film u b[as-soltu Teddy ma jafx i]omm kelma lura.

Jinqalg[u l-problemi on set wara li j[ossha [a]in wa[da mill-atturi li suppost kellha tkanta l-kanzunetta Could It Be. Mr Preston irid soluzzjoni: issa u malajr. Imma Josie ma tag[milx mirakli. u tidde/iedi li tag[mel l-ewwel [a;a li ti;iha f'mo[[ha! U din tkun.....

Waqtiet

– Radio 101, l-Erbg[a fit-20>30

Ivan Bartolo b’edizzjoni o[ra tal-programm tieg[u ta’ darba f’;img[a.

Fl-edizzjoni tal-Erbg[a li ;ej se jiffoka dwar nies li jag[tu l-impressjoni li huma m[abbtin dejjem, u li donnu r-rota tad-dinja ddur bihom.

Mhux l-ewwel darba li

jippretendu li dawk ta’ madwarhom huma kollha g[asservizz tag[hom, i]da mbag[ad iffittxuhom biss meta jkollhom b]onn xi [a;a.

Min-na[a l-o[ra, meta tkun te[tie; xi [a;a ming[andhom, insieha, g[ax dawk, imsieken, im[abbtin wisq!

bil-pani;ierku mmexxi mill-Isqof :or; Frendo OP. Filg[axija mbag[ad titwassal il-pur/issjoni bi pre]entazzjoni ta' Charles Saliba u Mireille Bonello. Minn Festa g[al O[ra g[andu l-produzzjoni ta' Simon Vella Gregory.

42

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Klassifikati

PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{

piedi. Prezz €45,000. ?emplu 99834242 jew 99446969.

Djar

Limiti tar-Rabat

IL-MOSTA bi tliet kmamar tas-sodda, {al G[arg[ur - dar sabi[a antika b’bit[a kbira [afna, u r-Rabat - dar antika bi ;nien kbir. ?emplu 21410466 jew 99882001.

Il-{amrun

GARAXX jew store, 115-il pied tul u 24 pied wisa’, bilbit[a, dawl, ilma u toilet. Bilpermess Class B. ?emplu 77200983.

Il-Qawra

APPARTAMENT kantuniera spazju] fl-ewwel sular fi blokk ta’ tlieta b’]ew; gallariji. Bl-g[amara. Bi tliet kmamar tas-sodda, k/ina u living area. {wienet tal-mer/a filvi/inanzi. Il-prezz jinkludi garaxx ta’ tliet karozzi €138,000. ?emplu 99834242 jew 99446969.

Il-Qawra

PROPRJETÀ li tista’ tintu]a b[ala garaxx jew [anut.

Klassi 4, livell mat-triq u f’post kummer/jali, 12x20x10

}EW: tomniet art bil-veduta tal-ba[ar u tal-kampanja. ?emplu 99428000.

Paola

MAISONETTE arju] [afna f’area kwieta b’]ew; kmamar tas-sodda, salott, k/ina, kamra tal-banju u bit[a. ?emplu 99428000.

G{ALL-KIRI

Il-Qawra

APPARTAMENT b’]ew; kmamar tas-sodda fully furnished, €340 fix-xahar. ?emplu 79410836.

AVVI}I

Ni]barazzaw – Furniture Transport – Lifting Services ALL Clearance and Transport ji]barazzaw djar e//. millkontenut. Ji;bru kwalunkwe skart goff u ]g[ir anke talkostruzzjoni, innaddfu ;onna minn [axix u qtug[ ta’ si;ar, tindif ta’ bjar, qlug[ ta’ madum tal-art u kmamar talbanju. Nag[mlu trasport ta’ g[amara u servizzi ta’ lifter u high-up. ?emplu 79081719, 21433352 jew 99499619. www.allclearancemalta.com

Tiswijiet fil-pront u fil-post

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour.

Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570.

Servizz fil-pront.

Tiswijiet

TA’ magni tal-[jata. G[al service u tiswijiet fil-pront. ?emplu 99422268 jew 21416705.

Toilet seats

NAG{MEL xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bil-kuluri li jaqblu u kif tixtiquhom intom, g[all-kamra talbanju kompluti bil-fittings.

G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053.

G{ALL-BEJG{

Cupboards

TAL-k/ina bil-cooker, air extractor u hood, bis-sink, mejda u erba’ si;;ijiet.

F’kundizzjoni tajba. ?emplu 21431379, 79431379 jew 79583221.

43

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Klassifikati PRIVAT

Ingli]

FORM 1 sa livell Sec, TALJAN – Form 1 sa livell Sec, Intermediate, Advanced u Italian for Business. Numru

massimu ta’ studenti fi klassi – 4. G[alliema b’esperjenza fi/-/entru tal-Mosta. ?emplu 99890501 jew 79900093.

Livell Avvanzat#Intermedju

PURE Maths, Physics u Malti.

G[alliema kwalifikati u blesperjenza. Il-{amrun, Birkirkara, Marsaskala u lKalkara. ?emplu 21472561, 21660812, 99458791 jew 99891548.

Malti

LIVELL Avvanzat# Intermedju. Gruppi ]g[ar. G[alliem kwalifikat u bl-esperjenza. Il-{amrun qrib il-Junior College u Birkirkara qrib ilHigher Secondary. ?emplu 21472561 jew 99891548.

O’Level – Forms 1-4

MALTI, Matematika, Ingli], Physics u Taljan. Marsaskala, il-Kalkara, il-{amrun u Birkirkara. ?emplu 21660812, 99458791, 21472561 jew 99891548.

44

AVVI}I SO?JALI

{AL BALZAN. Il-Kumitat Sezzjonali PN se jorganizza Pizza Wine & Tombla Night nhar il-:img[a, 29 ta’ Awwissu mit-8 p.m. ’l quddiem fil-Ka]in tal-PN. Donazzjoni ta’ 8 ewro tinkludi pizza, inbid jew luminata, de]erta u donazzjoni.

Booking ming[and il-membri tal-kumitat jew mill-bar tal-ka]in.

SANTA LU?IJA. IlKumitat Sezzjonali PN Santa Lu/ija se jorganizza Fenkata fil-bar tal-Ka]in nhar il:img[a, 29 ta’ Awwissu fit-8 p.m. Prezz 17-il ewro g[allkbar u 12.50 ewro g[at-tfal sa g[axar snin. {AL TARXIEN. Il-

Kumitat Sezzjonali ta’ {al Tarxien se jorganizza mawra sa G[awdex g[all-festa ta’ G[ajnsielem, nhar is-Sibt 30 ta’ Awwissu. Tluq minn [dejn il-Ka]in fit-2:45 p.m.

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Avvi]i PN

sabiex naqbdu l-vapur tal3:45 p.m. Prezz 20 ewro g[attesserati u 19-il ewro g[al dawk li mhumiex. Il-prezz jinkludi wkoll l-ikel u ttrasport kollu barra l-vapur.

G[all-booking /emplu 99237700 jew 21672636.

IL-QRENDI. Il-Kumitat

Sezzjonali PN Qrendi se jorganizza BBQ nhar is-Sibt, 30 ta’ Awwissu f’G[ar Lapsi.

Prezz 12-il ewro g[all-kbar u 6 ewro g[at-tfal. G[all-biljetti jew iktar informazzjoni /emplu lil Karmenu fuq 79730346.

L-ISLA. Il-Kumitat

Sezzjonali PN Senglea b[al kull sena se jorganizza l-bibita tal-festa ta’ Marija Bambina g[all-membri tal-Partit Nazzjonalista. Din id-darba din l-attività se ssir nhar il{amis 4 ta’ Settembru fit8.30 p.m. fil-Ka]in tal-Partit.

ANTOINE BORG. Il{bieb ta’ Antoine Borg se

jorganizzaw BBQ nhar il:img[a, 5 ta’ Settembru f’St. Martin’s Bar & Restaurant filBa[rija. Prezz 20 g[all-kbar u 10 ewro g[at-tfal. G[all-biljetti /emplu 79092845 jew ming[and il-helpers tas-soltu.

KRISTY DEBONO. Il{bieb ta’ Kristy Debono se jorganizzaw BBQ nhar isSibt, 6 ta’ Settembru fillukanda Soreda, f’Bu;ibba fit-8.30 p.m. Prezz 20 ewro g[all-kbar u 10 ewro g[al tfal ta[t l-10 snin. It-trasport hu inklu] fil-prezz. G[all-biljetti jew aktar informazzjoni /emplu 99473932.

AVVI}I O{RA

{AL BALZAN. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li qed jilqa’ tesseri ;odda kif ukoll ti;did ta’ tesseri ta’ kuljum fil-Ka]in PN ta’ {al Balzan bejn il-5 p.m. u t-8 p.m. G[al aktar informazzjoni /emplu 99848644.

{AL LIJA. Il-Kumitat Sezzjonali PN Lija jav]a li l-bar tal-Uffi//ju PN qed jitmexxa minn management ;did.

L-ISLA. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-bar tal-Uffi//ju PN qed jitmexxa minn management ;did. Qed ikun miftu[ kuljum sa tard filg[axija, u s-Sibt u l-{add jifta[ fid-9 a.m.

Qed ikunu servuti wkoll appetizers. {AL TARXIEN. IlKumitat Sezzjonali PN jav]a li l-bar tal-Uffi//ju PN tallokalità issa hu miftu[ ta[t management ;did. Il-bar qed jifta[ mit-Tnejn sas-Sibt mis7 p.m. ’il quddiem, kif ukoll il-{add filg[odu. Ji;u servuti appetizers.

IN-NAXXAR. Il-bar tal-PN Naxxar re;a’ beda jifta[ minn nhar il-:img[a 1 ta’ Awwissu ta[t it-tmexxija ta’ Johan Xuereb. Il-bar jifta[ kuljum

mis-6 p.m. ’l quddiem, nhar ta’ Sibt, {dud u festi jifta[ filg[odu wkoll.

IL-MARSA. Il-Kumitat Sezzjonali PN Marsa jav]a li l-bar jinsab ta[t management ;did u qed ikun miftu[ kuljum fis-7 p.m. ’l quddiem.

IR-RABAT. Il-Kumitat Sezzjonali tar-Rabat jav]a li g[andu servizz ta’ Customer Care fil-Ka]in tal-Partit. Min irid jag[mel kuntatt malKumitat g[andu jibg[at email fuq rabatpn@gmail.com.

TA’ XBIEX. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-bar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità qed jitmexxa minn management ;did u b’esperjenza.

B[alissa qed ikun miftu[ kuljum bejn il-5 p.m. u l-10 p.m. mit-Tnejn sas-Sibt u l{add bejn id-9 a.m. u t-3 p.m.

Qed jitqassmu wkoll appetizers. Min jixtieq jorganizza xi fenkata jew ikla, jista’ j/empel 79813505.

45

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

Il-Bank HSBC iwassal li]-]g[a]ag[ il-pakketti finanzjarji Yes 4 Students

Michael Galea (lemin) u Martin Scicluna waqt l-iffirma tal-ftehim

Bank of Valletta jaghti sapport lil ‘The Today Public Policy Institute’

Bank of Valletta u The Today Public Policy Institute iffirmaw ftehim fuq sentejn b[ala ftehim ta’ kollaborazzjoni bil-g[an li ja[dmu flimkien fuq numru ta’ programmi ta’ ri/erka bilg[an li jitjieb it-tfassil talpolitika pubblika. Permezz ta’ dan il-ftehim, Bank of Valletta sar is-Sie[eb Uffi/jali ta’ The Today Public Policy Institute.

Il-ftehim ;ie ffirmat bejn Michael Galea, Chief Officer Operations ta’ BOV u Martin Scicluna, Direttur :enerali ta’ The Today Public Policy Institute.

“Bank of Valletta hu sodisfatt li jag[ti s-sapport tieg[u lil The Today Public Policy Institute bil-g[an li jipprovdu pjattaforma kontinwa g[ar-ri/erka u ddiskussjoni fuq g[a]liet ta’ politika pubblika, liema

ri/erka u diskussjonijiet isiru b’mod objettiv u po]ittiv biex iwasslu g[al dibattitu fuq il-politika f’dan ilpajji],” qal is-Sur Galea.

Filwaqt li rringrazzja lillBOV g[as-sapport tieg[u, is-Sur Scicluna qal li permezz ta’ din is-s[ubija ]-]ew; organizzazzjonijiet se jkunu qed jikkollaboraw flimkien mill-vi/in g[al dawn is-sentejn li ;ejjin.

The Today Public Policy Institute hu grupp indipendenti u imparzjali li joffri numru ta’ ideat li jiffukaw b’mod spe/ifiku fuq il-politika pubblika bil-g[an li titjieb din il-politika. L-Istitut jiffoka fuq [ames punti talpolitika – Il-Governanza u lAmministrazzjoni Pubblika, l-I]vilupp Ekonomiku Sostenibbli, l-I]vilupp So/jali, l-Ambjent Sostenibbli u rRelazzjonijiet Internazzjonali.

Wara ;imag[tejn impenjattivi fl-Università ta’ Malta u MCAST, l-istands tal-HSBC Malta Yes 4 Students issa jinsabu fl-Iskola Sekondarja Giovanni Curmi g[all-ewwel ;img[a ta’ Settembru.

L-istand joffri lill-istudenti mod fa/li u divertenti kif jitg[allmu dwar il-pakketti finanzjarji tal-HSBC li huma ma[suba apposta g[all-istudenti sekondarji u terzjarji.

Sergio Bellizzi, il-Kap talRBWM Marketing ta’ HSBC Malta qal: “Kellna rispons tajjeb [afna mill-istudenti li g[a]lu l-pakketti tal-HSBC Yes 4 Students g[al futur aktar sigur u ta’ su//ess. Lg[a]la li jiksbu pakkett Yes 4 Students hi pass importanti [afna g[all-istudenti. Dan ilpakkett joffri lill-istudenti firxa wiesa’ ta’ servizzi, rati preferenzjali, u assistenza spe/jalizzata bil-[sieb li tg[inhom i]ommu l-finanzi tag[hom ta[t kontroll fit-tul.”

Din is-sena, HSBC Malta ssie[eb mill-;did ma’ SCAN

Studenti Universitarji jiksbu tag[rif dwar HSBC YES 4 Students

Malta biex toffri rigali li jikkumplimentaw il-pakketti finanzjarji tal-HSBC Yes 4 Students. L-istudenti kollha li jift[u kont bankarju HSBC Yes 4 Students qabel il-31 ta’ Ottubru jistg[u jag[]lu dak il[in stess wie[ed minn dawn ir-rigali fosthom 4GB pendrive, Dynamode headphones jew Dicota mini optical mouse.

L-istudenti li jag[]lu li

jitfg[u l-istipendju tag[hom f’kont Yes 4 Students ikunu eli;ibbli wkoll g[al g[a]la addizzjonali ta’ rigali, u[ud minnhom kompletament b’xejn.

Aktar tag[rif dwar ilpakketti Yes 4 Students jinkiseb mis-sit www.hsbc.com.mt#1#2#mt#yes 4, permezz tal-Customer Service fuq in-numru 2380 2380, jew minn kwalunkwe ferg[a tal-HSBC f’Malta.

HR MANAGER TA’ VODAFONE MALTA. Vodafone Malta [atret lil Claire Mifsud (ritratt xellug) b[ala HR Manager fejn se tmexxi l-funzjoni tal-Human Resource, inklu]i l-proprjetà, is-sa[[a u s-sigurtà. Claire Mifsud bdiet il-karriera tag[ha fl-industrija tal-komunikazzjoni b[ala Customer Care Clerk f’Mejju tal-1996, u mbag[ad avvanzat g[al Customer Care Senior Executive fl-2004. Fl-2006 mxiet u n[atret Learning and Development Senior Executive fl-HR. F’Ottubru 2013, Claire kienet promossa g[al Resourcing & Capability Manager fejn kienet responsabbli g[ar-rekluta;;, it-talent u l-i]vilupp. Hi kisbet il-Henley MBA f’Ottubru tal-2012. Claire hi mi]]ew;a u g[andha tifel ta’ 5 snin.

Ivvja;;ja lejn Dubaj u Larnaka mal-Emirates – b’nofs prezz

Emirates, il-linja tal-ajru li tg[aqqad flimkien popli u destinazzjonijiet, qed toffri prezzijiet spe/jali fil-Klassi Ekonomija minn Malta.

G[al perjodu limitat biss, Emirates qed toffri ro[s ta’ 50% g[al biljetti g[al Larnaka u Dubaj bil-kundizzjoni li ]ew; passi;;ieri jivvja;;aw flimkien fil-Klassi Ekonomija.

Vja;;aturi fuq negozju inkella g[al xi vaganza jistg[u jgawdu minn din l-offerta inkredibbli u mis-servizz talaqwa kwalità ta’ Emirates meta jibbukkjaw u jixtru biljetti biex imorru f’dawn i]-]ew; destinazzjonijiet mag[]ula bejn l-1 u l-15 ta’ Settembru 2014.

Il-passi;;ieri jistg[u jibbukkjaw titjira bir-ritorn minn Malta g[al ?ipru bil-prezz ta’ €221, u g[al Dubaj g[al €532 biss kull persuna. Dawn il-prezzijiet jinkludu fuel surcharge u taxxi li hemm i]da meta t-titjira ssir nhar ta’ :img[a, is-Sibt jew il-{add ikun hemm ]ieda ta’ €20 ta’ tmiem il-;img[a g[al kull titjira.

L-Everest protagonista fil-boardroom tal-Banif Offerti attraenti mill-Emirates g[al Dubaj u Larnaka

Il-manager ta’ Emirates g[al Malta, Paul Fleri Soler, qal: “In-nolijiet spe/jali ta’ Emirates joffru valur millaqwa g[all-vja;;aturi minn Malta. Il-vaganzi tas-sajf dalwaqt jintemmu i]da g[ad hemm /ans li wie[ed i]ur Dubaj jew ?ipru f’Settembru.

Din hi opportunità kbira biex persuna tesperjenza s-servizzi li toffri l-Emirates abbord u m’g[andix dubju li din lofferta se tintlaqa’ tajjeb millklijenti tag[na.”

Emirates g[andha titjiriet kuljum minn Malta g[al ?ipru

u Dubaj b’Boeing 777-200. Illinja tal-ajru tipprovdi s-sistema ta’ divertiment ice li reb[et g[add ta’ unuri g[al mijiet ta’ kanali ta’ films, programmi tat-televixin, mu]ika u log[ob li toffri. Il-limitu ta’ vali;;ja li tista’ tittella’ hu fost l-aktar ;eneru]i fl-industrija..

Emirates topera titjira kuljum minn Malta g[al Dubaj b’waqfa f’Larnaka, bi tluq kull waranofsinhar. G[al aktar tag[rif tista’ ]]ur www.emirates.com#mt jew i//empel 25577255.

“Ir-rispett re/iproku kien il-fattur ewlieni li wassalna g[as-su//ess miksub flisfida tag[na,” qal Douglas Barbaro Sant, waqt lit-tim ta’ Everest14 qasam l-istejjer, il-fer[ u d-diffikultajiet tal-espedizzjoni malKumitat E]ekuttiv ta’ Banif Bank. L-erba’ xabbata li f’Mejju rnexxielhom jitilg[u sal-qu//ata tal-Everest g[amlu ]jara lill-Banif biex jirringrazzjaw lill-Bank tal-appo;; tieg[u.

Matthew Xerri, Raphael Fenech Adami, Douglas

Barbaro Sant u Gregory Attard qasmu l-esperjenzi tag[hom mal-Kap E]ekuttiv u d-Diretturi tal-Bank.

Huma tkellmu dwar ilbi]g[at li g[addew minnhom, kif ukoll il-fer[ li esperjenzaw wara ssu//ess miksub. Permezz ta’ ritratti memorabbli huma rrakkuntaw ilpro/ess li g[addew minnu, il-klima [arxa li [abbtu wi//hom mag[ha, il-kundizzjonijiet iebsa filkampijiet li stkennew fihom u l-veduti fantasti/i li raw mill-qu//ata.

46

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Sport

Michael Sultana jkompli jag[mel unur lil Malta TROTT U GALOPP

Kenneth Vella

It-Tnejn 11 ta’ Awwissu, fil-korsa ta’ Oostende fil-Bel;ju wasal su//ess ie[or tal-jockey bravu Malti Michael Sultana.

Dan permezz tad-debba Ingli]a ta’ seba’ snin, Barneys Niece. It-ti;rija, mag[rufa b[ala Prijs Die Keure, saret fuq distanza qasira ta’ 2100m. Barneys Niece reb[et quddiem il-Fran/i]a Msola (Valerie Debruyne) u Last Baie (Francois Klaverhof). B’kollox seba’ ]wiemel ;rew f’din it-ti;rija.

“Din kienet ti;rija o[ra memorabbli g[alija. Kienet ti;rija sabi[a spe/jalment g[ax id-debba kellha tmiem b’sa[[tu [afna li ppermettili jkolli sprint qawwi u neg[leb l-isfida ta]]wiemel l-o[ra,” qal Michael Sultana.

Mitlub jikkummenta dwar kif i[ossu jsuq fil-koros Bel;jani, Sultana ]ied jg[id li f’dan il-pajji] dejjem i[ossu kuntent. “Qabel xejn l-uffi/jali talkoros Bel;jani juruni rispett kbir u dejjem jag[tuni mer[ba sabi[a kull darba li nkun hemm. Ma nistax nilmenta lanqas mis-sidien u trainers Bel;jani li dejjem tawni kull g[ajnuna. Min[abba f’hekk fil-Bel;ju dejjem in[ossni sikur li qed insuq f’koros tal-og[la livell, blaqwa fa/ilitajiet u fejn ir-regolamenti ji;u qabel xejn implimentati fuq kul[add bl-istess mod u rispettati minn kul[add,” ikkonkluda Sultana.

Personalment, nag[ti prosit lil Michael Sultana tas-su//essi li kellu fla[[ar ;img[at barra minn xtutna.

Nemmen ukoll li wasal il-mument li lawtoritajiet sportivi lokali juru apprezzament u jibdew jirrikonoxxu ssu//essi u s-sagrifi//ji personali li qed jag[mel dan il-jockey Malti.

sewwieq Noel Baldacchino rrapre]enta lil Malta fil-kampjonat Ewropew g[al sewwieqa professjonali li sar fl-I]vezja, fil-koros ta’ Solanget u Umaker. F’dan il-kampjonat fuq tmien heats, Baldacchino sfida w[ud mill-aqwa sewwieqa fil-kontinent.

Fl-ewwel heat f’Solanget fuq distanza qasira ta’ mil u bil-bidu bil-karozza tat-tluq, is-sewwieq Malti temm irraba’ bin-Norve;i] Pine Rolls. Din itti;rija ntreb[et mis-sewwieq Dani] Knud Monster permezz ta’ Mellby Toker f’medja ta’ 1.13.6” fil-kilometru.

Fit-tieni heat Baldacchino temm ittmienja b’Razza Yamoz bir-reb[a tmur g[and l-Olandi] Hugo Langeweg JR permezz ta’ Doc Neo u f’medja ta’ 1.16.8” fuq distanza ta’ 2850m.

It-tielet heat fuq mil u fl-istess korsa rat it-trijonf tal-Ispanjol Andreu Adover Guillermo permezz ta’ Prins Elden.

Hawnhekk is-sewwieq Malti re;a’ temm fit-tmien post bin-Norve;i] Hogda Kvikk. Wara kien imiss heat o[ra fuq distanza ta’ 2148m u li fiha ttrijonfa l-Fillandi] Mika Forss permezz ta’ Demo f’medja ta’ 1.15” fil-kilometru. Din id-darba s-sewwieq Malti qasam il-linja finali fil-[ames post b’Elegance Brodde.

Il-kampjonat tkompla b’erba’ heats o[ra l-g[ada t-Tlieta fil-korsa ta’ Umaker. Fl-ewwel wa[da fuq 2140m, Baldacchino re;a’ temm fis-sitt post blI]vedi] Rally Swing. It-ti;rija ntreb[et mill-:ermani] Michael Nimczyk per-

Il-;img[a li g[addiet, g[axar sewwieqa Maltin - Anton Pace, Samuel Galea, Toni Tanti, Shawn Formosa,

Isabelle Formosa, Darren Grima, Lorry Borg, Mark Tanti, Paul Galea u Jesmar Gafa` - [adu sehem f’]ew; ti;rijiet bejn

Baldacchino fil-Kampjonat Ewropew Nhar it-Tnejn u t-Tlieta li g[adda s-

Il-jockey Malti Michael Sultana li kellu su//ess ie[or fil-korsa ta’ Oostende fil-Bel;ju permezz ta’ Barneys Niece

mezz ta’ Origami f’medja ta’ 1.16.4” fil-kilometru.

Fuq l-istess distanza qasira wasal ukoll is-su//ess tal-Fran/i] Tony Le Beller b’Jarbo Harry, bis-sewwieq Malti jer;a’ jtemm fis-sitt post b’Angskalla.

Pjazzament tajjeb fir-raba’ po]izzjoni kellu Baldacchino fit-tielet heat f’Umaker permezz ta’ Bart Sjohammar.

Din kienet fuq distanza ta’ mil u fiha reba[ in-Norve;i] Vidar Hop b’Lillen Sisu. Il-kampjonat intemm bi tmienja u

l-a[[ar heat fuq distanza ta’ 2140m.

Hawnhekk l-I]vedi] Bjorn Goop qasam il-linja finali l-ewwel b’Ivory Easy. Bi Global Numerous, Noel Baldacchino seta’ biss jispi//a fit-tmien post.

Il-kampjonat intreba[ mid-Dani] Knud Monster b’78 punt. Fil-klassifika ;enerali, il-Fran/i] Tony Le Beller temm it-tieni b’72 punt filwaqt li lI]vedi] Bjorn Goop temm warajh b’69 punt. Baldacchino g[alaq il-kampjonat b’47 punt.

sewwieqa Maltin u sewwieqa dilettanti }vedi]i bbazati fil-koros ta’ Vaggeryd u Aby. Il-mawra tas-sewwieqa Maltin kienet ko-ordinata minn Shawn u martu Isabelle Formosa u kienu akkumpanjati minn numru sabi[ ta’ dilettanti Maltin.

G[alkemm is-sewwieqa Maltin ma reb[ux, g[alihom tibqa’ esperjenza indimentikabbli, b’u[ud minnhom ukoll ikunu qed isuqu barra minn xtutna g[allewwel darba. L-ewwel ti;rija saret il{amis 14 ta’ Awwissu fil-korsa ta’ Vaggeryd. Din in;riet fuq distanza qasira ta’ 2140m u kellha bidu bil-karozza tat-tluq. {are; rebbie[ Lars Goran Johansson, b’Askens Etna f’medja ta’ 1.17.3” fil-kilometru u quddiem Balder Hornline misjuq minn Anton Pace u You See Dandy ta’ David Kallgren. Samuel Galea, b’Svennes Neon, temm ir-raba’.

Aktar qabel, waqt l-istess programm, Mark Tanti saq li]-]iemel tieg[u Sigurd Speed f’ti;rija regolari.

It-ti;rija fil-korsa ta’ Aby, ukoll fuq distanza qasira ta’ 2140m u bil-bidu bilkarozza tat-tluq saret l-g[ada f’Jum Santa Marija. Din ukoll rat reb[a

}vedi]a permezz ta’ Asen Jorgen b’Emil Tuffing u quddiem Thriller Ted (Hakan Borg) u Odin Toll (Olof Thorson). L-a[jar Malti temm Shawn Formosa bi pjazzament fil-[ames post b’Vejby Belle. Ir-rebbie[ kellu medja ta’ 1.15.6” fil-kilometru.

Mitlub jikkummenta dwar din lesperjenza fl-Iskandinavja Shawn Formosa fakkar li issa hu u martu Isabelle ilhom g[al dawn l-a[[ar g[axar snin jorganizzaw dawn it-tip ta’ vja;;i u skambji bejn sewwieqa Maltin u }vedi]i. “Sena wara sena dawn it-tip ta’ skambji komplew jikbru fil-popolarita` u dan iqawwilna qalbna g[allfutur ukoll,” temm jg[id Formosa.

Esperjenza internazzjonali g[al sewwieqa Maltin fl-I]vezja

U[ud mis-sewwieqa li dan l-a[[ar [adu sehem fit-ti;rijiet bejn sewwieqa Maltin u sewwieqa dilettanti }vedi]i fl-I]vezja

Rodney Gatt f’Aby Fl-istess jum u fl-istess korsa ta’ Aby kien fl-azzjoni wkoll Rodney Gatt. Dan li saq ]ew; ]wiemel propjeta` ta’ Josef Cassar. Dawn kienu Varenna Speed li hi wkoll prodott tal-breeder Malti Silvio

Buttigieg u Metallic Beat li kien qed ji;ri t-tieni ti;rija fil-karriera tieg[u minn mindu kkwalifika.

47

Il-{add,24 ta’ Awwissu, 2014

Sport

Mario Muscat mistenni jg[aqqad il-500 log[ba KAMPJONAT PREMIER

Illum l-eks gowlkiper internazzjonali Malti ta’ Hibernians Mario Muscat, mistenni li jing[ata /-/ans mill-kow/ Branco Nisevic biex ikun jista’ jid[ol fl-istorja tal-futbol Malti b[ala l-ewwel u l-uniku plejer li qatt lag[ab 500 log[ba fl-og[la divi]joni tal-futbol Malti. Hibernians li flewwel ;urnata reb[u 3-0 lil Floriana, illum f’Ta’Qali fit-8.30 p.m. jilag[bu kontra Qormi.

Muscat reba[ kull unur li joffri lfutbol Malti u barra li kien captain

g[al snin twal kien ukoll wie[ed millpilastri ta’ Hibernians.

Huwa kien iddebutta fl-og[la divi]joni fit-8 ta’ Settembru tal-1993 meta dakinhar Hibernians kienu mmexxija minn Brian Talbot u minn dakinhar lag[ab 22 sta;un dejjem ma’ Hibernians fl-e//ezzjoni talista;un li g[adda meta kien misluf fit-tieni parti tal-ista;un, fl-a[[ar jum ta’ Jannar, lil Vittoriosa Stars.

Bosta jsostnu li Muscat lag[ab il500 log[ba tieg[u fil-Premier il-

;img[a l-o[ra peress li qed ti;i nklu]a wkoll id-decider g[ar-reb[ talKampjonat tal-2013 kontra b’Kara.

Madankollu g[addej dibattitu g[aliex din il-log[ba ma kinitx inklu]a fil-klassifika finali tal-kampjonat Premier.

Hu x’inhu l-ka], illum Muscat qed jittama li jil[aq il-[olma tieg[u b’ri]ultat po]ittiv kontra Qormi FC, tim li b[al Hibernians ukoll beda lkampjonat b’reb[a 1-0 fuq Naxxar Lions.

Mario Muscat

G{AWM

Rekord tad-Dinja minn Ledecky

Atletioco Madrid rebbie[a tas-Supercup Spanjola

Mandzukic jag[ti l-ewwel unur lil Atletico

Mario Mandzukic skorja l-ewwel gowl tieg[u ma’ Atletico Madrid li ssuperaw tim mimli stilel tar-rival Real Madrid biex reb[u s-Supercup Spanjola 2-1 aggregate.

Atletico reb[u t-tieni leg 1-0 b’gowl tal-Kroat wara biss ]ew; minuti. Ilgowlkiper Moya li [a post Courtois li rritorna ma’ Chelsea, xe[et ballun bit-tul li sab lil Griezman u l-Fran/i] li kien akkwistat ming[and Real Sociedad dan is-sajf, kompla lejn Mandzukic li g[eleb lil Iker Casillas.

Raul Garcia li kien l-a[jar plejer tal-log[ba wkoll mar vi/in g[a/-Champions ta’ La Liga fejn laqat il-lasta b’daqqa ta’ ras.

Atletico kellhom ukoll il-kow/

Diego Siemone mke//i talli taptap fuq ras ir-raba’ uffi/jal.

James Rodriguez kellu l-a[jar /ans g[al Real b’]ew; xuttijiet li g[addew ftit barra.

L-istilla Kolombjana li kien skorja fl-ewwel leg kien im/a[[ad ukoll millgowlkiper Miguel Angel Moya.

Rodriguez kien wie[ed mill-a[jar plejers ta’ Real fil-Vicente Calderon, b’Gareth Bale, Toni Kroos u Karim Benzema kollha jiddi]appuntaw waqt li Cristiano Ronaldo rari [oloq periklu meta da[al fit-tieni taqsima.

Real spi//aw ukoll il-log[ba b’g[axar plejers meta l-midfielder Luka Modric intwera t-tieni karta safra g[al fawl fuq Rodriguez fil-[in mi]jud.

Khedira liberu Sadanittant il-kow/ ta’ Real Madrid

Carlo Ancelotti ]vela li Sami Khedira hu liberu li jitlaq il-klabb wara li ma [ax sehem fis-Supercup.

Khedira li l-kuntratt li g[andu jintemm fl-ista;un 2014-15 irrifjuta li jiffirma kuntratt ;did u Ancelotti [allih barra mill-iskwadra kontra Atletico bl-internazzjonali :ermani] jintlema[ fil-:ermanja jsegwi l-partita ta’ [uh Rani mal-klabb tat-Tieni Divi]joni RB Leipzig u qed jissemma li jista’ jsie[eb lil Bayern Munich Ancelotti qal li kien hu li ta permess lil Khedira jmur il-:ermanja.

I]-]ag[]ug[a Amerikana Katie Ledecky kisret ir-rekord tad-dinja tag[ha stess fl-400m freestyle tan-nisa waqt il-kampjonati tal-Pan Pacific.

L-g[awwiema ta’ 17-il sena reb[et il-finali tal-Gold Coast fl-Awstralja fi 3 minuti 58.37 sek u b’hekk naqqset kwa]i nofs sekonda mir-rekord pre/edenti li waqqfet hi stess f’Kalifornja aktar kmieni dan ix-xahar.

Ledecky g[andha wkoll ir-rekord tan-nisa tat-800m u l-1,500m freestyle.

B’dan ir-rekord Ledecky serqet ixxena minn fuq l-Amerikan Michael Phelps li reba[ l-ewwel midalja ndividwali tieg[u f’sentejn meta reba[ il100m butterfly.

Missy Franklin xejn ma kienet filforma u temmet 4 sekondi wara rrekord tag[ha fil-200m backstroke mirbu[a mill-Awstraljana Belinda Hacking waqt li l-Amerikan Tyler Clary reba[ il-200m back u Park Taehwan tal-Korea reba[ l-400m free.

Intant rekord ie[or inkiser fil-50m breaststroke mi]-]ag[]ug[ Britanniku Adam Peaty waqt il-kampjonati Ewropej tal-g[awm li qed isiru f’Berlin fil-:ermanja.

L-g[awwwiem ta’ 19-il sena, li reba[ id-deheb fil-100m breaststroke u l-4x100m mixed medley, g[amel [in ta’ 26.62 sek. u tejjeb ir-rekord pre/edenti mwaqqaf minn Cameron van der Burgh tal-Afrika t’Isfel fl-2009 li kien ta’ 26.67 sek.

48

Il-{add, 24 ta’ Awwissu 2014

Sport

Leverkusen ja[sdu lil Dortmund BUNDESLIGA

FORMULA 1

Bayer Leverkusen [asdu lil Borussia Dortmund rebbie[a tas-Supercup :ermani]a meta reb[ulhom fis-SignalIduna Park b’gowl wara biss 9 sekondi skorjat minn Bellarabi. L-aktar gowl velo/i fl-istorja tal-Bundesliga.

Fid-90 minuta Stefan kiessling issi;illa r-reb[a g[al Leverkusen. Dan kien bidu di]appuntanti g[al Dortmund u l-kow/ Jurgen Klopp li qed jittamaw li dan l-ista;un jisfidfaw g[ar-reb[ talKampjonat.

Bayern Munich bdew jiddefendu ttitlu b’reb[a 2-1 f’darhom kontra Wolfsbug fl-Allianz Arena.

Minkejja li dehru xi ftit tqal kmieni fil-partita, i/-Champions malajr [adu kontroll u marru fil-vanta;; minn Thomas Muller tmien minuti qabel ilmistrie[.

Appena ftit minuti fit-tieni taqsima, Bayern irdoppjaw permezz tal-Olandi] Arjen Robben imma [ames minuti wara kien l-eks plejer ta’ Bayern Ivica Olic li naqqas l-iskor g[al Wolfsburg b’xutt sabi[.

Fin-nuqqas ta’ Martinez, Schweinsteinger, Alcantara u Robery, Guardiola ta d-debutt lill-plejer ta’ 17il sena Gianluca Gaudino biex sar irraba’ l-i]g[ar debuttant fl-istorja talklabb.

raba’ pole position konsekuttiva u sseba’ wa[da dan l-ista;un meta rre;istra l-a[jar [in waqt il-provi talpole postion g[all-Grand Prix talBel;ju fejn re;a’ ssupera lill-kollega tieg[u fl-istess tim Lewis Hamilton.

I]-]ew; sewwieqa tal-Mercedes re;g[u kienu fi klassi g[alihom meta ddominaw kull sessjoni ta’ kwalifika fi Spa kwa]i ]ew; sekondi fuq l-eqreb rivali f’sessjonijiet mimlija xita qliel partikolarment fil-bidu.

Imma numru ta’ ]balji minn Hamilton fl-a[[ar dawra tieg[u, re;g[u fissru li l-Britanniku kellu jikkuntenta bit-tieni post.

Din kienet l-ewwel pole g[al Rosberg fil-Bel;ju wara tmien tentattivi u s-sitt wa[da g[alih sa minn meta Hamilton kien fil-pole fi Spanja.

I/-Champion renjanti Sebastien Vettel se jibda fit-tielet post [dejn lIspanjol tal-Ferrari Fernando Alonso.

B[alissa Rosberg g[andu 11-il punt vanta;; f’ras il-klassifika fuq Hamilton wara 11-il ti;rija minn 19.

Rosberg jer;a’ jissupera lil Hamilton Nico Rosberg tal Mercedes kiseb ir -

Karim Bellarabi jiskorja g[al Leverkusen kontra Dortmund

Ri]ultati

B. Munich v Wolfsburg Hoffenheim v Augsburg Hannover 96 v Schalke 04 Hertha B v W. Bremen E. Frankfurt v Freiburg Cologne v Hamburg B. Dortmund v B. Leverkusen Paderborn v Mainz 05 B. M’gladbach v Stuttgart

2-1 2-0 2-1 2-2 1-0 0-0 0-2 1530 1730

TAZZA AFRIKANA

IlIl-Libja Libja tirtira rtirat milli torganizza l finali -

-

tat-Tazza tan-Nazzjonijiet Afrikani fl2017 min[abba s-sitwazzjoni instabbli fil-pajji].

Il-Libja kella torganizza t-turnament fl-2013 u rtirat milli torganizzah fl2011 min[abba s-sitwazzjoi politika.

-

San :iljan jag[mlu favur lil Neptunes WATERPOLO

Stewart Said

Sliema Frank Salt.............................9 San :iljan Allcare..........................12 (2-3),(3-3),(2-2),(2-4)

San :iljan Allcare irritornaw g[arreb[ wara sensiela ta’ telfiet meta g[elbu lil Sliema Frank Salt 12-9.

B’dan ir-ri]ultat Neptunes issa jinsabu tmien punti fuq Sliema u b’hekk resqu eqreb lejn il-[ames titlu konsekuttiv.

San :iljan kellhom g[al darba o[ra lil Karl Galea u Andrea Bianchi neqsin.

G[al Sliema din kienet daqqa ta’ [arta biex prattikament temmew t-tamiet tag[hom g[all-kampjonat.

San :iljan reb[u l-ewwel sessjoni 32 b’Sliema j;ibu d-draw darbtejn fissessjoni. Il-partita baqg[et bilan/jata u ]-]ew; sessjonijiet ta’ wara spi//aw f’parita’ biex il-:iljani]i ]ammew gowl vanta;;.

Radovic po;;a lil San :iljan ]ew; gowls vanta;; i]da Sliema irkupraw b’]ew; gowls minn Gabarretta u Petkovic. Goal tajjeb minn Matthew Zammit po;;a lil San :iljan gowl vanta;; biex il-:iljani]i g[alqu llog[ba lejn l-a[[ar b’gowls minn Kovacic u Galea.

Sliema: R. Coleiro, J. Gabarretta (1), N.

Lubrano, T. Sullivan (1), M. Meli (1), J. Soler (1), J. Borg, C. Cluett, J. Brownrigg, N. Bugelli, I. Basara (2), A. Petkovic (3), K. Schembri San :iljan: D. Camilleri, C. Spiteri Debarro, A. Galea (1), B. Plumpton, K. Dowling, M. Zammit (3), A. Radovic (5), Da. Zammit, Ke. Galea, Z. Kovacic (1), P. Fava, D. Zammit (2), J. Sammut Referees: Peter Balzan. Domenico Rotondano

Wa[edhom fit-tieni post Otters Nivea.......................................7 Marsaxlokk Fischer..........................8 (1-1),(3-4),(1-3),(2-0)

Marsaxlokk Fischer telg[u wa[dehom fit-tieni post meta f’konfront bilan/jat g[elbu lil Otters Nivea 8-7. Ix-Xlukkajri approfittaw minn wirja tajba fit-tielet sessjoni u [adu punti massimi.

Otterssabuha diffi/li jwasslu sattmiem min[abba n-numru ta’ plejers veterani li hemm fit-tim li madankollu jibqg[u jag[tu l-a[jar b’dedikazzjoni kbira. G[a]-]ew; timijiet spikkaw b’erba’ gowls Ivan Vuksanovic g[al Otters u Bence Fulope g[al Marsaxlokk.

Marsaxlokk [adu gowl vanta;; salmistrie[ u marru 8-5 minn fuq fit-tielet sessjoni. Fl-a[[ar sessjoni Otters pruvaw jirkupraw i]da ]-]ew; gowls kienu inutli u Marsaxlokk kisbu reb[a sofferta i]da importanti.

Otters: R. Bonnici, G. Attard, G.

Zammit (1), B. Grech, J. Micallef, D. Dimech, J.Paris, D. Schembri, A. Edward (1), S. Dimech, C. Martin (1), I.

Kif jinsabu

Kampjonat Premier

Championship Pool L R D T Neptunes Sliema San :ljan

Relegation Pool Sirens Valletta Exiles

9 2 0 161 107 29 6 3 2 108 104 21 6 0 6 149 125 18

13 12 13

6 2 5 147 148 20 3 1 7 122 139 10 0 4 9 104 158 4

L-Ewwel Divizjoni Marsascala Marsaxlokk

Otters Ta’Xbiex

F K Pt

11 11 12

L R D T

10 10 10 10

6 3

5

4

1

F K Pt

1 117 96 21 2 3 101 9 4 1 7 2 4 103 102 14 1 8 88 117 4

Vuksanovic (4), K. Grima Scott Marsaxlokk: A.Xuereb, A. Agius (1), B. Fulope (4), A. Galea, G. Busuttil, M. Fenech, S. Xerri de Caro (1), A. Mifsud, O. Frick (2), A. Arrigo, D. Borg Millo, M. Scerri Referees: Massimo Angileri, Stefan Licari

49

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Sport

FOOTBALL FIR-RENJU UNIT

Chelsea jirb[u u Arsenal isalvaw draw fl-a[[ar

Chelsea komplew bil-bidu impressjonanti g[all-kampjonat talPremiership fejn, ilbiera[, huma kisbu t-tieni reb[a mill-ewwel ]ew; log[biet, din id-darba g[all-ispejje] ta’ Leicester City.

L-attakkant Spanjol, Diego Costa, li ng[aqad ma’ Chelsea fis-sajf, re;a’ sab ix-xibka wara li hu, nhar it-Tnejn, i//elebra d-debutt tieg[u fil-Premier b’goal kontra Burnley – i]da Leicester kellhom il-mumenti tag[hom u, fl-ewwel taqsima, urew la[jar ideat minkejja li huma kienu qed jilg[abu barra minn darhom .

Fit-tieni taqsima, David Nugent [ela /ans kbir biex jifta[ l-iscore g[allFoxes u ta’ dan, huma pattew qares, b’Costa jiskorja mill-vi/in fit-62 minuta u bl-internazzjonali Bel;jan, Eden Hazard, jissi;illa r-reb[a b’goal ie[or, li wassal tlettax il-minuta minn tmiem il-log[ba.

Sadanittant, Arsenal skurjaw ]ew; goals fl-a[[ar seba’ minuti biex salvaw draw drammatiku ma’ Everton, f’Goodison Park.

Il-Gunners, li, nhar l-Erbg[a, jilg[abu kontra Besiktas (tat-Turkija), fit-tieni leg tal-play-off g[a/Champions League, sabu ru[hom minn ta[t wara biss dsatax il-minuta, meta d-difensur ta’ Everton, Seamus Coleman, da[al b[al sajjetta g[allcross ta’ Gareth Barry biex jiskora bir-ras.

It-tieni goal ta’ Everton wasal e]att qabel il-mistrie[, b’Romelu Lukaku isib lil Steven Naismith li g[eleb mill;did lill-goalkeeper, Wojciech Szczesny, u bl-appelli tal-Gunners g[al offside jaqg[u fuq widnejn torox.

Fit-tieni taqsima, Arsenal da[lu aktar fil-log[ba u Olivier Giroud impenja serjament lill-goalkeeper, Tim Howard – bil-Gunners, imbag[ad, inaqqsu d-distakk minn Aaron Ramsey, fit-83 minuta.

Dan il-goal ta spinta ;dida lil Arsenal u Giroud kiseb id-draw fiddisg[in minuta, meta sab ix-xibka fuq il-cross perfett ta’ Nacho Monreal.

Fil-log[biet l-o[ra tal-biera[

Aston Villa u Newcastle United

[adu punt kull wie[ed mill-konfront ;ewwa Villa Park, b’din il-log[ba ma tkunx nieqsa mill-azzjonijiet fuq i]]ew; lasti minkejja li l-ebda team ma rnexxielu jsib ix-xibka.

Newcastle kienu ftit a[jar millavversarji, i]da d-difi]a tal-Villains ]ammet soda sal-a[[ar; b’Siem de Jong, li kien qed jiddebutta g[allGeordies, ifalli /ans tad-deheb tard fil-log[ba. Dan i/-/ans mitluf wasal ftit qabel tke//a d-difensur ta’ Newcastle, Mike Williamson, wara li hu ikkommetta foul ikrah fuq Fabien Delph fil-[in mi]jud tat-tieni taqsima.

Crystal Palace sofrew it-tieni telfa

konsekuttiva, din id-darba f’darhom, kontra West Ham United, u bilpressjoni issa ti]died fuq i/-Chairman

Chelsea v Leicester 2-0> Diego Costa ji//elebra wara li ]blokka r-ri]ultat g[all-’Blues’ fit-tieni taqsima (ritratt> EPA)

tal-Eagles, Steve Parish, biex ja[tar manager ;did, wara li Tony Pulis kien irri]enja mill-kariga, anqas minn 48 sieg[a qabel il-bidu tal-kampjonat.

Il-Hammers [adu kontroll kmieni tal-log[ba, b’Mauro Zarate ( li kien qed jiddebutta g[al West Ham) u Stewart Downing jift[u vanta;; doppju bejn l-34 u s-37 minuta, waqt li Marouane Chamakh naqqas id-distakk g[all-Eagles fil-bidu tat-tieni taqsima. Palace, imbag[ad xe[tu kollox fuq l-attakk i]da l-a[[ar kelma re;g[et kienet ta’ West Ham, b’Carlton Cole jeg[leb mill-;did lillgoalkeeper Julian Speroni g[al reb[a mist[oqqa.

Intant, Southampton kisbu l-ewwel punt tal-ista;un mill-konfront ma’ West Bromwich Albion li ntlag[ab f’St Mary’s Stadium u li spi//a fi draw ta’ ming[ajr goals.

Fil-verita, il-log[ba ftit kienet fiha okka]jonijiet ta’ score, bid-difi]a talBaggies jirnexxilha tra]]an lillattakkanti tas-Saints ming[ajr wisq affann – g[alkemm James Ward Prowse mar vi/in g[al Southampton bi freekick minn barra l-kaxxa li [akkek mal-wieqfa, g[oxrin minuta mit-tmiem.

Swansea City ukoll irre;istraw bidu perfett g[all-kampjonat meta huma, b[al Chelsea, g[amluhom ‘tnejn minn tnejn’, b’reb[a fuq in-neo-promossi Burnley.

Il-goal li dde/ieda l-log[ba wasal fit-23 minuta minn Nathan Dyer, li g[eleb lill-goalkeeper avversarju Tom Heaton b’xutt fil-baxx, i]da l-Clarets marru vi/in id-draw fit-tieni taqsima, bit-tentattivi ta’ Lukas Jutkiewicz u David Jones ifallu lbersall bi ftit.

Madankollu, is-Swans irre]istew g[all-pressjoni biex komplew fit-triq it-tajba wara r-reb[a sorpri]a ta’ ;img[a ilu fuq Manchester United u meta huma, b[alissa, qeg[din jaqsmu l-ewwel post tal-klassifika ma’ Chelsea.

Rizultati u klassifiki Premiership

Aston Villa v Newcastle Chelsea v Leicester Crystal P. v West Ham Southampton v West Brom Swansea v Burnley Everton v Arsenal

Illum

0-0 2-0 1-3 0-0 1-0 2-2

Hull v Stoke Tottenham v QPR Sunderland v Man Utd

(1430) (1430) (1700)

Man City v Liverpool

(2100)

G[ada

Kif Jinsabu Chelsea Swansea C Arsenal Aston V Man City West Ham Liverpool Hull C Tottenham H West Brom Everton Sunderland Southampton Leicester C Newcastle Utd Man Utd QPR Stoke C Crystal P Burnley

League One

L R D T F K Pt 2 2 0 0 2 2 0 0 2 1 1 0 2 1 1 0 1 1 0 0 2 1 0 1 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 2 0 2 0 2 0 2 0 1 0 1 0 2 0 1 1 2 0 1 1 2 0 1 1 1 0 0 1 1 0 0 1 1 0 0 1 2 0 0 2 2 0 0 2

Barnsley v Gillingham Bradford v Peterborough Colchester v Doncaster Fleetwood v Chesterfield Leyton Orient v Walsall MK Dons v Coventry Port Vale v Notts County Preston v Oldham Rochdale v Bristol C Sheff Utd v Crawley Swindon v Crewe Yeovil v Scunthorpe

League Two

Accrington v Luton Wimbledon v Hartlepool Bury v Plymouth Cambridge v Morecambe Carlisle v Southend Dag & Red v Mansfield Exeter v York Newport v Burton Northampton v Shrewsbury Oxford Utd v Portsmouth Stevenage v Wycombe Tranmere v Cheltenham

5 1 3 1 4 3 1 0 2 0 3 2 2 1 1 0 1 0 2 2 4 4 2 2 1 2 2 4 0 2 1 2 0 1 0 1 2 5 1 4

6 6 4 4 3 3 3 3 3 2 2

1 1 1 1 1

0 0 0 0

4-1 0-1 0-1 0-0 0-0 0-0 0-2 1-0 1-1 1-0 2-0 1-1

2-2 1-2 2-1 1-2 1-1

2-0

1-1 1-1 1-1 0-1 1-3 2-3

The Championship

Ipswich v Norwich Blackburn v Bournemouth Brentford v Birmingham Brighton v Bolton Derby v Fulham Huddersfield v Charlton Middlesbrough v Sheff Wed Millwall v Rotherham Nottm Forest v Reading Watford v Leeds Wigan v Blackpool Wolves v Cardiff Kif Jinsabu Nottm Forest Watford Norwich C Wolves Charlton A Shef Wed Derby C Cardiff C Millwall Blackburn R Bournemouth Middlesbrough Brighton Rotherham Brentford Birmingham C Ipswich T Wigan A Reading Huddersfield T Leeds Utd Bolton W Blackpool Fulham

0-1 3-2 1-1

2-1 5-1 1-1

2-3 0-1 4-0 4-1 1-0 1-0

L R D T F K Pt 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4 4

Premiership Sko//i]

3 3 3 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

1 0 10 0 1 9 0 1 7 0 1 3 2 0 7 2 0 5 1 1 8 1 1 5 1 1 4 1 1 7 0 2 8 0 2 6 0 2 4 0 2 2 1 2 1 4 1 2 1 4 1 1 2 4 1 1 2 4 1 1 2 4 1 1 2 4 1 0 3 2 0 1 3 4 0 0 4 2 0 0 4 2

3 10 4 9 2 9 1 9 5 8 3 8 4 7 3 7 2 7 7 7 5 6 5 6 3 6 3 6 4 5 5 5 5 4 5 4 8 4 9 4 8 3 9 1 7 0 9 0

Inverness CT v Celtic Dundee Utd v Ross C Kilmarnock v Motherwell Partick T v Hamilton St Johnstone v Aberdeen St Mirren v Dundee

1-0 2-1 2-0 1-2 1-0 0-1

Cowdenbeath v Alloa Hibernian v Falkirk Queen of S v Livingston Raith Rovers v Hearts Rangers v Dumbarton

0-3 0-1

Ayr v Forfar Dunfermline v Airdrie Peterhead v Morton Stenhousemuir v Stirling Stranraer v Brechin

2-0 3-0 1-2 4-5 2-2

Albion v East Fife Berwick v East S Elgin v Clyde Montrose v Annan A Queen’s P v Arbroath

2-0 5-0 1-0 2-0 0-2

Championship Sko//i]

I Div

II Div

1-1

0-4 4-1

50

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Sport

Valletta fi kri]i ta’ log[ob u ri]ultati BOV PREMIER

Christopher Cassar

VALLETTA...................................... 0 TARXIEN R...................................... 0 Valletta: N. Vella, J. Caruana, I.

Azzopardi (I. Zammit 66’), S. Borg, R. Fenech, H. Faria, R. Kooh Sohna (L. Elford Alliyu 82’), L. Montebello (C. Caruana 59’), S. Bajada, L. Dimech, A. Nafti Tarxien R: J. Debono, M. Caruana, O. Bugeja, A. Rodrigues Silva (C. Barbosa Viana 57’), T. Caruana, W. Lima Silva (K.P. Farrugia 93’), R. Sammut, A. Cini, M. Tabone (F. Aboulezz 76’), A. Lopes Pereira, J. Santos Silva.

Imwissija: L. Dimech, R. Fenech, C. Caruana (V) F. Aboulezz (T) Referee: Trustin Farrugia Cann Il-mument plejer tal-Log[ba: Shaun Bajada (Valletta) Attendenza: 768 I/-Champions Valletta jinsabu fi kri]i kbira, kemm f’dawk li huma ri]ultati i]da l-iktar inkwetanti fillog[ob muri fil-grawnd. Il-log[ba talbiera[ kontra Tarxien kompliet tikxef il-problemi ta’ Valletta li fl-ewwel [ar;a tilfu kontra Mosta 1-0 u b’hekk g[adhom qed ifittxu l-ewwel gowl wara 180 minuta.

Valletta b[al-log[ba kontra Mosta, kellhom [afna iktar mil-log[ob u tista’ tg[id li kellhom g[al kollox l-inizjattiva, i]da xotti wisq mill-ideat u fjakki [afna fl-attakk, fejn Raphael Kooh

Sohna jidher i]olat apparti li qed jilg[ab [afna g[al rasu wkoll.

L-ikbar problemi ;ejjin mill-midfield fejn l-iskwadra qed issibha verament bi tqila biex tibni azzjonijiet ta’ skor b’[afna passa;;i orizzontali li m’huma jwasslu mkien.

Tarxien ma serqu xejn. Lag[bu log[ba tattikament pefetta u ftit taw /ans lil Valletta biex kisbu punt aktar mill-meritat.

Valletta bdew bl-istess formazzjoni li bdew kontra Mosta, g[ajr Luke Montebello li [a post Alliyu fl-attakk u Luke Dimech li beda mill-bidu wara li kien da[al sostitut flok Ryan Camilleri kontra Mosta.

U l-prestazzjoni fl-ewwel taqsima ta/-champions kienet fqira bil-Beltin jidhru ferm konfu]i u ming[ajr ideat.

U forsi l-problemi vera ta’ Valletta ;ejjin minn nofs il-grawnd fejn l-uniku plejer b’vi]joni ta’ log[ob u l-captain Ryan Fenech.

Tarxien ikkontrollaw tajjeb fl-ewwel taqsima nieqsa minn azzjonijiet perikolu]i. Valletta bdew tajjeb meta Steve Borg falla minn ta[t il-lasta wara azzjoni ta’ Kooh Sohna. I]da Tarxien wie;bu b’xutt tajjeb ta’ Jorge Santos Silva li Nicky Vella dawwar f’korner b’diffikulta.

Fit-22 minuta Valletta kellhom /ans tajjeb i]da Lopes Pereira salva gowl /ert meta tajjar il-ballun qabel wasal g[and Montebello li kellu lasta vojta quddiemu.

Triston Caruana ta’ Tarxien iwaqqaf lil Hugo Faria (ritratt Joseph Galea)

Fit-38 minuta xutt bid-dawra ta’ Kooh Sohna mar ftit barra u tliet minuti mill-intervall, wara in/ertezza tad-difi]a tar-Rainbows, Kooh Sohna qassam lejn Luke Montebello li spara mill-ewwel fil-lasta, i]da Debono wettaq l-isba[ save tat-taqsima.

Fit-tieni taqsima ma kienx hemm bidliet mi]-]ew; kow/is u lanqas flandament monotonu tal-log[ba, bilBeltin impotenti fl-attakk. Mal-[in

Valletta ntrodu/ew lil Christian Caruana u Ian Zammit, b’dan ta’ la[[ar ikollu opportunita` fit-68 minuta wara kross ta’ Bajada.

Il-Beltin resqu qrib [ames minuti wara meta xutt g[al lasta ta’ Ian Zammit [abat ma’ Ryan Sammut u ftit wara l-gowlkiper Debono salva fuq Christian Caruana. Imma kien kollu ta’ xejn g[ax perikli serji quddiem Debono ma kienx hemm u Valletta kellhom jikkuntentaw bi draw.

Balzan jie[du punt b’g[axar plejers NAXXAR L........................................1 BALZAN............................................1 Naxxar L: J. Azzopardi, A.

Buhagiar, G. Da Silva, P. Doffo (P. Guaye 69’), E. Edet, U. Eminike, D. Falzon, D. Fenech, D. Reano, A. Scicluna, T. Vella (V. Bellia 70’) Balzan: C. Cassar, J. Grioli. S. Bezzina, E. Serrano Valero, E. Bilboa Zarate, I. Guobadia, L. Sciberras, L. Micallef (S. Sultana 27’), O. Guerrero (M. Borg 90’), J.P. Mifsud Triganza (M. Spiteri 85’), G. Piccioni.

Skorjaw: G. Piccioni 8’ (B), G. Da Silva Ribeiro 29’ (N) Imwissija: G. Piccioni, L. Sciberras, J. Grioli (B), P. Doffo, D. Reano, D. Fenech, D. Falzon (N) Tke//a: C. Cassar 27 min (B) Referee: Sandro Spiteri (B) Il-mument plejer tal-Log[ba: Gilmar da Silva Ribeiro (Naxxar L) Minkejja li lag[bu g[al sieg[a s[i[a b’g[axar plejers, Balzan kisbu t-tieni ri]ultat tal-ista;un meta temmew draw 1-1 kontra Naxxar Lions, bil-gowls jaslu t-tnejn fl-ewwel taqsima.

G[al Naxxar dan kien l-ewwel gowl u l-ewwel punt tal-ista;un wara t-telfa kontra Qormi fl-ewwel log[ba.

I]da g[al Naxxar ir-ri]ultat kien deludenti meta m’g[arfux jisfruttaw superjorita` numerika g[al sieg[a

Gilmar da Silva Ribeiro ta’ Naxxar (xellug) fl-azzjoni ma Edison Bilboa Zarate ta’ Balzan (ritratt Joseph Galea)

s[i[a. Balzan kienu a[jar sal-in/ident tal-penalty u t-tke//ija, fejn wara kienu l-Lions li [adu kontroll.

I]da minkejja l-wirja tajba ta’ Ribeiro u Eminike, Naxxar ma rnexxielhomx jiksbu t-tliet punti, grazzi wkoll g[allinterventi ferm tajbin tas-sotitut gowlkiper Steve Sultana, ming[ajr

dubju protagonista g[at-tim immexxi minn Oliver Spiteri.

Bidu tajjeb ta’ Balzan li dehru a[jar u kwa]i ma kinitx sorpri]a li wara tmien minuti fet[u l-iskor meta minn kross pre/i] ta’ Grioli, kien PICCIONI li b’daqqa ta’ ras pre/i]a xe[et fix-xibka.

Ir-reazzjoni ta’ Naxxar kienet pjut-

tost fjakka u kien biss Eminike bil;irjiet tieg[u li beda jkun ta’ periklu.

Iktar ma beda g[addej il-[in iktar Naxxar bdew jid[lu fil-log[ba u wara li xutt ta’ Angus Buhagiar mar g[oli, fis-26 minuta waslet l-i]volta tal-log[ba meta Darren Falzon da[al fil-kaxxa u twaqqa’ minn Cassar, bil-gowlkiper ta’ Balzan ikun muri l-karta [amra.

Mill-11-il metru GILMAR DA SILVA RIBEIRO g[eleb lis-sostitut Sultana. Il-log[ba saret iktar interessanti u goffa wara din l-azzjoni, birreferee jkollu bi//a xog[ol iebsa j]omm il-kontroll wara serje ta’ da[liet kattivi. Naxxar [adu l-inizjattiva, i]da minkejja n-nuqqas ta’ plejer, Balzan irribattew tajjeb kull azzjoni tal-Lions.

Fit-tieni taqsima Naxxar komplew jippruvaw jisfruttaw is-supremazija numerika u fl-54 minuta Eminike resaq qrib i]da x-xutt mill-vi/in kien salvat minn Sultana.

Fit-63 minuta Sultana protagonista meta salva b’siequ xutt mill-vi/in ta’ Eminike wara ;irja ta’ Alejandro Reano.

G[axar minuti mit-tmiem Sultana re;a’ salva r-ri]ultat meta mblokka xutt bomba ta’ Darren Falzon wara azzjoni tas-sostitut Gueye.

L-a[[ar sforzi ta’ Naxxar kienu qalbiena u konfu]i biex l-iskor baqa’ ma nbidilx u Balzan baqg[u mhux meg[luba.

51

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Sport

Birkirkara jibdew il-mar/ tal-festa minn fuq }ebbu; BOV PREMIER

George Cassar

Kif Jinsabu

}EBBU: RANGERS......................0 BIRKIRKARA.................................4 }ebbu; R.: F. Rapchan, J. Borg, M.

Birkirkara Hibernians Balzan Qormi Mosta Sliema W. Tarxien R. Naxxar L. Floriana Valletta Pietà H. }ebbu; R.

Gauci, Y. Camilleri, J. Diaz, C. Gauci, T. Paris (L. Agius 60 ‘.), M. Bartolo (M. Ciantar 77 ‘), C. Monti, M. Muchardi, M. Britto (C. Beattie 77’) Birkirkara: J. Haber, Z. Muscat, R. Camenzuli, N. Vukanac, M. Bissi, P. Fenech , R. Scicluna, L. Grech (A. Borg 81’), R. Ledesma (A. Mendoza 81’), Liliu (E. Herrera 71’), Eliandro Skorjaw: L. Grech 1’, Liliu 43’, Eliandro 64’ R. Ledesma – pen 76’ (B) Imwissija: J. Diaz, J. Borg (}); R. Scicluna (B) Referee: Marco Borg Il-mument plejer tal-partita: L. Grech (B) Birkirkara bdew il-mar/ tal-festa ta’ Santa Liena minn Ta’ Qali meta g[elbu lit-tieni tim promoss ta’ }ebbu; Rangers 4-0, wara li l-;img[a l-o[ra g[elbu lit-tim l-ie[or promoss ta’ Pieta Hotspurs. }ebbu; re;g[u daqu l-madmad talPremier u ]gur li l-kow/ Jesmond Zammit irid jag[mel iktar irtokki fliskwadra jekk irid [ajja itwal g[at-tim tieg[u fl-og[la kampjonat lokali.

Huwa ta d-debutt lil Matthew Bartolo kif ukoll lill-gowlkiper

Eliandro jdur mal-gowlkper ta’ }ebbu; Rapchan u jiskorja t-tielet gowl

Bra]iljan Fabricio Raspan li minkejja li ma rnexxilux i]omm il-lasti tieg[u intatti g[al iktar minn minuta, ]gur li ma jistax jing[ata tort g[at-telfa }ebbu;ija.

Mill-a[[ar partita, il-kow/ Paul Zammit bidel biss mill-formazzjoi inizjali lil Edward Herrera u floku nkluda lil Leighton Grech fl-attakk mat-tliet Bra]iljani Eliandro, Liliu u Eliandro li kkombinaw tajjeb [afna flimkien.

Il-partita ma tantx damet 0-0 g[ax f’inqas minn minuta log[ob Birkirkara mill-ewwel g[amlu r-ri]ultat favurihom meta Fenech ta pass fit-tul lejn LEIGHTON GRECH, li bid-difi]a }ebbu;ija wieqfa g[al offside, wa[du quddiem Rapchan, ma kellux diffikultà jiskorja.

Il-gowlkiper Bra]iljan kien determinanti meta mblokka x-xutt ta’ LILIU, i]da minuta wara, f’konfront ie[or bejn i]-]ew; Bra]iljani, din id-darba,

L R D T F K Pt 2 2 0 0 0 0 0 0 2 0 2 0 2 0 2 0 2 0 1 1 2 0 1 1 2 0 1 1 1 0 0 1 2 0 0 2 1 1 0 2 1 1 1 1 0 1 1 0

6 1 6 3 0 3 5 3 4 1 0 3 1 0 3 2 2 2 1 1 2 1 2 1 1 4 1 0 1 1 1 2 0 2 8 0

l-attakkant Karkari] da[ak l-a[[ar meta kompla ;ewwa bir-ras kross ta’ Grech.

Ftit wara s-sieg[a l-log[ob, Grech re;a’ kien involut f’azzjoni li ssarrfet f’gowl meta qata’ d-difi]a b’pass meqjus lejn ELIANDRO li anti/ipa l[ar;a ta’ Rapchan u skorja t-tielet gowl Karkari].

Ix-xalata Karkari]a kompliet meta kwarta mit-tmiem, Borg waqqa’ lil Eliandro fil-kaxxa, bir-referee Borg jindika l-penalty. RAFAEL LEDESMA g[amel dak li kien mistenni minnu mill-penalty u g[amilhom 4-0.

Bil-partita mag[luqa, il-kow/ }ebbu;i ntrodu/a lill-eks-plejer ta’ Celtic Craig Beattie li i]da ftit li xejn kien innuatat fl-azzjoni.

Ir-ri]ultat finali [alla l-partitarji Karkari]i sodisfatti b’wirja o[ra kollettiva tat-tim u b’hekk setg[u jmorru jkomplu ji//elebraw il-festa tar-ra[al b’tog[ma tajba.

}ew; kapolavuri Taljani jidde/iedu d-derby l-antik SLIEMA WANDERERS..................1 FLORIANA.......................................1 Sliema W.: G. Zammit, C. Gatt

Baldacchino, S. Biancardi, A. Scozzese , A. Muscat (T. Cilia 63’ ), M. Potezica, M. Scerri (J. Mintoff 46’), P. Barbetti, B. Muscat, A. Pisanu (P. Xuereb 82’), M. Mifsud Floriana: V. Senatore, E. Briffa, S. Borg, D. Cobo, S. Bonnici, M. Emerson (G. Muir 76’), B. Farrugia (J. Borg 70’), S. Pisani, C. Borg, M. Picciollo, V. Plut (G. Galea 88’)

Skorjaw: M. Piciollo 50’ (F); A. Pisanu 72’ (S) Imwissija: B. Muscat, M. Scerri, A. Scozzese (S); S. Bonnici, B. Farrugia (F) Referee: Chris Lautier Il-mument plejer tal-partita: M. Piciollo (F) Attendenza: 900 spettatur }ew; gowls kapolavur mit-Taljani Matteo Piciollo ta’ Floriana u ie[or minn Andrea Pisanu ta’ Sliema, kkartterizzaw id-derby l-antik ta’ Malta li ntemm 1-1.

Ir-rivalita` bejn i]-]ew; timijiet li ddominaw ix-xena tal-futbol domestiku g[al [afna snin donnha li ftit li xejn g[adha tin[ass, wisq iktar bejn il-partitarji li donnhom li l-klima sajfija xejn mhu qed t[ajjarhom jersqu lejn il-grawnd.

Minkejja d-di]appunti fl-ewwel partita, fejn Sliema n]ammu minn Tarxien u Floriana tilfu kontra Hibernians, i]-

]ew; kow/is Taljani ftit li xejn bidlu mill-formazzjonijiet inizjali.

Alfonso Greco ta’ Sliema nkluda lil Beppe Muscat minflok John Mintoff li i]da da[al fil-bidu tat-tieni taqsima.

Fuq in-na[a l-o[ra, Giovanni Tedesco ta d-debutt lil Valerio Senatore bejn illasti u lid-difensur Bra]iljan Douglas Cobo.

Fl-ewwel taqsima, i]-]ew; timijiet ftit li xejn t[ajru jersqu lejn il-lasti g[ajr g[al freekick ta’ Pisanu li [abat mal-lasta u konklu]joni ta’ Piciollo li kienet imblukkata mill-gowlkiper Slimi] Zammit.

Barra dan il-greens kellhom ukoll /ans tad-deheb minn Plut li mi;jub wa[adu minn PIciollo i]da, kkokluda direttament f’Nicky Vella.

Floriana ma setg[ux bdew it-tieni taqsima a[jar meta wara biss [ames minuti, MATTEO PICIOLLO qandel ballun mill-isba[ minn barra l-kaxxa li nbaram perfettament g[ar-rokna taxxibka. Dan il-gowl kiser is-silenzju talpartitarji Furjani]i li g[alkemm mhux numeru]i dehru entusja]mati g[al dan il-gowl bil-kant “on the greens”.

Ftit wara s-sieg[a log[ob, Sliema tilfu lill-captain Alex Muscat li jidher li we;;a’ serjament u jista’ jissogra li jitlef anki l-konfront t’g[axart ijiem o[ra bejn Malta u Kroazja.

Madankollu dan ma waqqafx lisSlimi]i milli jag[mlu reazzjoni u sa[ansitra jiskorjaw il-gowl tad-draw.

Fit-72 minuta, ANDREA PISANU r/ieva ming[and is-sostitut Cilia u kif ra lil Senatore barra minn postu, illob-

Biancardi ta’ Sliema fl-azzjoni ma’ Plut ta’ Floriana

bja ballun pre/i] li re;a’ ;ab i]-]ew; timijiet indaqs.

Dan ir-ri]ultat i[alli li]-]ew; timijiet bla reb[a i]da l-progress fil-wirjiet tag[hom mill-ewwel partita jag[mlil-

hom ftit kura;; hekk kif f’nofs il;img[a t-tnejn g[andhom konfront diffi/li, fejn it-Tlieta Floriana jaffa//jaw lil Valletta u l-g[ada Sliema lil Hibernians.

52

Il-{add, 24 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

G[odwa m/ajpra

Kelliem g[all-Uffi//ju Meterjolo;iku fl-Ajruport Internazzjonali ta’ Malta spjega ma’ il-mument li lbiera[ filg[odu l-vi]ibbiltà waqg[et g[al ta[t il-50 metru li wassal biex in[oloq [afna /par fuq il-g]ejjer Maltin. Il-vi]ibbiltà baxxa normalment ti;ri l-aktar g[all-perijodu ta’ bejn Marzu u April, madankollu jista’ jkun il-ka] li l-vi]ibiltà taqa’ fis-sajf ukoll, spe/jalment min[abba ri[ isfel li jibqa’ jippersisti; kif ;ara fil-ka] tal-biera[ filg[odu. Fil-jiem li ;ejjin mhux mistenni li l-vi]ibiltà ter;a’ tkun fil-livelli tas-Sibt filg[odu. Intant, l-attivit`a fl-ajruport internazzjonali ta’ Malta ntlaqtet ukoll mill-kundizzjonijiet tat-temp. Tliet titjiriet telqu bejn 50 minuta u sieg[a tard. Kelliema g[all-Ajruport ikkonfermat li t-tliet titjiriet li kellhom jitilqu minn Malta lejn Amsterdam u l-Ingilterra ttardjaw b’50 minuta, filwaqt li dik lejn Vjenna ttardjat b’sieg[a. Madankollu sat-8.20 a.m. it-titjiriet kollha kienu telqu u kollox kien ;ie lura g[an-normal. Il-kelliema g[all-Ajruport spjegat li b[ala sigurtà, l-awtoritajiet fl-ajruport riedu jassiguraw li kollox ikun sew qabel ma ssoktaw it-titjiriet l-o[ra. (Ritratt> Joseph Galea)

{asla lil Muscat waqt li l-pazjenti mimlija ansjetà

Il-Ministru tas-Sa[[a u l-Prim Ministru lbiera[… waqt li pazjenti Maltin jinsabu f’ansjetà min[abba provisti mhux bi]]ejjed ta’ medi/ina li tiswa [afna flus

Pazjenti b’kundizzjoni talMultiple Sclerosis qeg[din jg[ixu ]mien ta’ in/ertezza kbira min[abba li m’hawnx bi]]ejjed medi/ina li huma je[tie;u regolarment g[all-kundizzjoni tag[hom waqt li din ilmedi/ina, l-Extavia g[andha data ta’ skadenza sal-31 ta’ Awwissu li ;ej.

Dawn il-pazjenti u l-familji tag[hom qeg[din jg[ixu ]mien ta’ ansjetà kbira waqt li fl-istess [in lbiera[, fuq l-internet beda jdur filmat tal-Ministru tasSa[[a Konrad Mizzi jitfa’ barmil mimli sil; ma[lul fuq ilPrim Ministru Joseph Muscat u jiddie[ku flimkien. b[ala parti mill-Amyotrophic Lateral Sclerosis Challenge li qed issir madwar id-dinja (ara ritratt).

Jirri]ulta li fl-ispi]erija talIsptar Mater Dei hemm din ilmedi/ina, g[alkemm mhux fi kwantità kbira imma qieg[da tin]amm g[all-pazjenti tal-isptar. L-Extavia f’Mater Dei g[andha l-istess data ta’ skadenza.

Din il-medi/ina tittie[ed fil-

forma ta’ injezzjoni fuq ba]i regolari – darba iva u o[ra le.

Professjonisti li tkellmu ma’ ilmument ikkonfermaw li g[allperijodu ta’ xahrejn, din ilmedi/ina tiswa ’l fuq minn €1,800 – li jfisser spi]a ta’ aktar minn €10,000 f’sena, li kieku l-qraba ta’ dawn il-pazjenti jkollhom jixtru l-Extavia minn spi]eriji privati.

Is-Segretarju Parlamentari Chris Fearne fi twe;iba qal li lkumpanija Novartis tat estensjoni ta’ 20 jum mid-data tala[[ar ta’ Awwissu biex ilmedi/ina tkun tista’ tibqa’ tintu]a u qal li fil-jiem li ;ejjin se tasal ordni ;dida.

Pazjenti lmentaw bin-nuqqas ta’ ppjanar mill-Gvern li [alla sal-a[[ar biex tasal il-kunsinna l-;dida waqt li se jkollhom ju]aw medi/ina li d-data uffi/jali fuqha se tkun skadiet.

Professjonisti li tkellmu ma’ din il-gazzetta appellaw lillawtoritajiet biex il-pazjenti li jbatu bil-kundizzjoni talMultiple Sclerosis jing[ataw bla dewmien din il-medi/ina li

g[andhom b]onn jew ikollhom a//ess g[aliha. Dawn il-professjonisti ]iedu li jekk dawn ilpazjenti ma jie[dux din ilmedi/ina se jkollhom ibatu konsegwenzi koroh fuq sa[[ithom.

Il-kundizzjoni tal-Multiple Sclerosis taffettwa n-nervituri.

Ikun hemm okka]jonijiet fejn il-;isem jippermetti lill-pazjenti jirkuparaw, u allura l-pazjent jg[addi minn perijodi fejn ikun f’kundizzjoni stabbli, i]da wara /ertu ]mien il-pazjent jer;a’ jg[addi mill-istess pro/ess ta’ tbatija fin-nervituri u allura jer;a’ jibda j[ossu dg[ajjef [afna. Il-Mul-tiple Sclerosis hija kundizzjoni li tista’ twassal ukoll g[all-mewt.

media•link COMMUNICATIONS