Il-Mument 31 ta' Awwissu 2014

www.maltarightnow.com

Nru 2230 €1

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Meta jibda l-log[ob mad-demokrazija g[andna g[aliex nibdew ninkwetaw

– Is-Segretarju :enerali tal-Partit Nazzjonalista Chris Said

Il-Partit Nazzjonalista huwa l-partit li dejjem [ares il-prin/ipju tad-demokrazija u hekk se jer;a’ jag[mel quddiem Gvern li jrid jikkan/ella l-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali f’Marzu li ;ej. Dan qalu is-Segretarju :enerali tal-Partit Nazzjonalista Chris Said waqt konferenza tal-a[barijiet li saret ilbiera[ fid-Dar ?entrali tal-PN. Matul din il-konferenza tal-a[barijiet Chris Said sa[aq li l-proposta talGvern li l-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali li g[andhom isiru f’Marzu li ;ej ji;u kkan/ellati hi log[ba maddemokrazija.

Said qal li meta jibda l-log[ob maddemokrazija, jibda l-inkwiet. Hu spjega wkoll li l-proposta tal-Gvern mhix li jipposponi l-elezzjonijiet talKunsilli Lokali imma li jikkan/ellahom. Skont il-li;i pre]enti g[andu jkun hemm elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali fl-2015 u fl-2017. G[alhekk, sostna Chris Said, jekk il-Gvern jag[mel l-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali fl-2019 se jkun qed jikkan/ella mhux jipposponi l-elezzjonijiet talKunsilli Lokali li hemm skedati g[all2015 u l-2017.

Is-Segretarju :enerali tkellem ukoll dwar il-pro/ess ta’ konsultazzjoni li nieda l-Gvern din il-;imgha fuq ilproposta li l-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali ma jsirux f’Marzu 2015 u f’Marzu 2017 imma mal-elezzjonijiet tal-Parlament Ewropew fl-2019.

David Agius, Chris Said u Robert Cremona waqt il-konferenza tal-a[barijiet tal-biera[ fid-Dar ?entrali tal-Partit Nazzjonalista

Chris Said qal li dan mhux pro/ess ta’ konsultazzjoni serju. Spjega li fille;i]latura li g[addiet, Gvern Nazzjonalista kien g[amel pro/ess ta’ konsultazzjoni mal-imsie[ba kollha li dam sena qabel da[[al ir-riformi

Futur in/ert g[all-[addiema tal-Enemalta Ara pa;na 5

Suldati tar-re;im ta’ Assad ma[ruba lejn Malta Ara pa;na 8

le;i]lattivi fil-Li;i tal-Kunsilli Lokali.

Hu spjega wkoll kif mill-1987 lemendi le;i]lattivi li kellhom effett fuq id-demokrazija dejjem saru bi qbil mal-Oppo]izzjoni.

Chris Said qal li l-Gvern immexxi

minn Joseph Muscat mhux qed jag[mel hekk. Minflok ressaq pro/ess ta’ konsultazzjoni ftit xhur qabel lelezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali li qed jo[olq in/ertezza fost il-kunsilliera lokali u l-kandidati prospettivi.

Chris Said spjega li l-kandidati g[all-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali huma persuni li jag[tu kontribut volontarju u li l-Gvern g[andu jirrispetta dan. Is-Segretarju :enerali tal-PN spjega wkoll li l-proposta talPrim Ministru Joseph Muscat tfisser li n-nies se ji;u m/a[[da mid-dritt li jag[]lu rappre]entanti ;odda f’ka]i fejn hemm kunsilliera li mhux qed jil[qu l-aspettativi tan-nies.

Il-konferenza tal-a[barijiet kienet indirizzata wkoll mill-Kelliem talOppo]izzjoni g[all-Kunsilli Lokali David Agius li qal li fl-20 anniversarju minn meta twaqqfu l-Kunsilli Lokali, il-Gvern [oloq sitwazzjoni fejn qed niddiskutu g[andhomx isiru l-elezzjonijiet minflok fuq kif se nsa[[u l-[idma tal-Kunsilli Lokali. g[al pa;na 3

Rekords medi/i ma jaqblux IL-WASLA F’MALTA TA’ PAZJENTI LIBJANI

Hekk kif qed jissoktaw ilwasliet ta’ aktar Libjani li qeg[din jin;iebu Malta g[allkura ri]ultat tal-konflitt Libjan, sorsi li tkellmu ma’ ilmument ikkonfermaw li minn kemm ilhom jidda[[lu paz-

jenti Libjani kien hemm okka]jonijiet fejn ir-rekords medi/i ma kinux konformi mal-kundizzjoni li kienu jinsabu fiha dawn l-individwi.

Il-{add li g[adda ilmument ]vela kif l-identità ta’

dawn il-pazjenti kollha qieg[da tin]amm mistura billi l-Gvern Malti jag[tihom kodi/i [alli [add ma jidentifika min huma u mil-liema parti tal-Libja ;ejjin. g[al pa;na 5

2

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

Spi]eriji li se jift[u llum Valletta> New British Dispensary, 109#110, Triq San :wann; Il-Marsa> Vivien Pharmacy, Triq Patri Magri; {al Qormi> Anici Pharmacy, Triq Anici; Birkirkara> St. Helen Pharmacy, Triq Tumas Fenech; LImsida> Mayer Pharmacy, 33, Ix-xatt ta’ Xbiex; Pembroke> Pembroke Pharmay, 87, Triq Malfeggiani; TasSliema> Victor Pharmacy, 9, Triq itTorri; {’Attard> M4 Pharmacy, Triq il-Linja; Il-Mosta> Tat-Tar;a Pharmacy, Plot no.2 Triq ilKostituzzjoni; Bu;ibba> Promenade Pharmacy, Triq il-Korp tal-Pijunieri; Paola> De Paola Pharmacy, 36, Pjazza Antione De Paule; Il-Birgu> Milia’s Pharmacy, Triq il-Kottonera; Il-Fgura> Fgura Pharmacy, Triq ilKoppla; I]-}ejtun> John J. Borg Pharmacy, Triq il-Kostituzzjoni; I]}urrieq> Kristianne Pharmacy, Triq Pietru Pawl Saydon; {a]-}ebbu;> Tal-Grazzja Pharmacy, Triq Fran;isk Farrugia; {ad-Dingli> Santa Marija Pharmacy, Misra[ Fren/ Abela; IlFontana> Fontana Pharmacy, Triq ilG[ajn; G[ajnsielem> G[ajnsielem Pharmacy, Pjazza Indipendenza.

30

It-temp It-Temp> Ftit imsa[[ab lokalment ftit jew wisq imsa[[ab g[all-ewwel. Il-Vi]ibbiltà> Tajba. Ir-Ri[> {afif g[al moderat mix-Xlokk li jsir [afif u varjabbli l-iktar mil-lvant.

Il-Ba[ar> {afif. L-imbatt> Baxx mill-Majjistral li jsir ftit li xejn. Temperatura tal-Ba[ar> 27º.

Il-[amest ijiem li ;ejjin

IL-{ADD L-og[la 31˚C L-inqas 22˚C

IT-TNEJN L-og[la 31˚C L-inqas 22˚C

IT-TLIETA L-og[la 28˚C L-inqas 22˚C

L-ERBG{A L-og[la 29˚C L-inqas 22˚C

IL-{AMIS L-og[la 29˚C L-inqas 22˚C

UV

UV

UV

UV

UV

8

8

8

8

8

{inijiet tal-vapur t’G[awdex mit-23 ta’ :unju 2014 sat-28 ta’ Settembru 2014

Tluq mill-Im;arr, G[awdex: 00.45, 02.00,

03.30, 05.00, 06.00, 06.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 9.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 19.30, 20.15, 21.00, 21.45, 23.00.

Tluq mi/-?irkewwa, Malta: 01.20, 2.30, 4.00, 05.45, 6.30 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 6.45 (Tlieta sal-{add inklu]i vaganzi pubbli/i), 7.00 (Tnejn biss esklu]i vaganzi pubbli/i), 7.30, 8.15, 9.00, 09.45, 10.30, 11.15, 12.00, 12.45, 13.30, 14.15, 15.00, 15.45, 16.30, 17.15, 18.00, 18.45, 19.30, 20.15, 21.00, 21.45, 22.20, 23.45.

Lottu 16 – 26 – 84 – 66 – 5 # 62 – 76 – 6

Super 5 24 – 25 – 2 – 8 – 23

Numri importanti Servizz ta’ Emer;enza> 112 Sptar ta’ Malta> 25450000 — Sptar ta’ G[awdex> 21561600 Servizz ta’ direttorju> 1182 — GO> 1187 — Vodafone> 1189

Fost l-iskemi g[at-ta[ri; tal-[addiema kien hemm it-twaqqif tal-iskema Get Qualified g[al [addiema li jridu jtejbu l-[iliet tag[hom u jiksbu kwalifika f’diversi oqsma b[all-in;inerija, l-ener;ija u l-avjazzjoni

Ta[ri; tal-[addiema g[al xog[ol ;did f’industriji moderni Il-mira li jin;ibdu lejn Malta industriji moderni kienet sa minn kmieni wara lIndipendenza biex jin[oloq xog[ol tajjeb li wkoll jirrimpjazza industriji qodma jew li kienu se jonqsu, b[as-servizzi Ingli]i.

G[alhekk kienu twaqqfu numru ta’ istituzzjonijiet b[all-iskejjel tal-apprendistat, skejjel vokazzjonali u /entru g[at-ta[ri; industrijali li bdew jag[tu wkoll korsijiet part-time lill-[addiema.

It-ta[ri; tal-[addiema ng[ata spinta qawwija fl-1990 meta twaqqfet il-Korporazzjoni g[ax-Xog[ol u t-Ta[ri; li rabtet it-tfittxija u s-sejbien tax-xog[ol mat-ta[ri;.

L-ETC bdiet toffri programmi professjonali ta’ ta[ri; u preparazzjoni g[al dawk li jkunu qed ifittxu xog[ol, ikunu jridu jibdlu x-xog[ol jew ikunu jridu jiksbu [iliet ;odda biex javanzaw. L-ETC ffukat [afna wkoll fuq ta[ri; g[ax-xog[ol g[al persuni vulnerabbli. Is-s[ubija fl-Unjoni Ewropea g[enet ukoll b’fondi g[al dan il-qasam.

Kiber [afna wkoll il-qasam tal-edukaz-

zjoni tul il-[ajja g[all-adulti kemm b’su;;etti akkademi/i kif ukoll b’su;;etti pratti/i g[ad-dinja tax-xog[ol. L-Università u l-MCAST fet[u l-bibien bera[ g[all[addiema b’korsijiet part-time filg[axija.

Malta g[addiet minn industrijalizzazzjoni ;dida bl-investiment f’oqsma moderni imma g[al dawn l-oqsma kien hemm b]onn qawwi ta’ [addiema kwalifikati u m[arr;in.

G[alhekk bdew skemi diversi biex [addiema f’oqsma o[rajn jit[arr;u g[ax-xog[ol ;did fl-oqsma l-;odda. Fost dawn kien hemm liskemi MyPotential, it-Training Subsidy Scheme u diversi skemi ta’ scholarships.

Programm innovativ kien il-Get Qualified Scheme li, bi tnaqqis fit-taxxa, jag[ti lura lparti l-kbira tal-flus li [addiema jkunu [allsu biex jiksbu kwalifika f’[afna oqsma ;odda b[all-manifattura avanzata, is-settur marittimu, l-avjazzjoni, l-in;inerija, il-life sciences, l-ekonomija, l-istatistika, l-industriji kreattivi, il-farma/ewtika, l-informatika u sservizzi finanzjarji.

Festival tal-Inbid illum fin-Nadur

Illum il-{add il-lokalità tan-Nadur f’G[awdex qed tospita t-12-il edizzjoni tadDelicata Gozo Wine Festival. Din l-attività, b’kollaborazzjoni mal-Kunsill Lokali tanNadur, bdiet nhar il-:img[a li g[adda u tintemm illum mis-7 p.m. ’il quddiem fi :nien il-Kunsill.

Minbarra li jduq diversi nbejjed differenti, min jattendi g[all-attività se jkun jista’ jgawdi minn spettaklu ta’ divertiment kontinwu.

Barra minn hekk, wie[ed se jkun jista’ wkoll jixtri x’jiekol minn diversi stands b’tipi ta’ ikel differenti, jew minn zona bl-imwejjed.

Biex jag[mluha fa/li wkoll g[all-Maltin li jkunu jixtiequ jattendu g[ad-Delicata Gozo Wine Festival, l-organizzaturi [adu [sieb jorganizzaw servizz ta’ trasport shuttle bejn ilPort tal-Im;arr u l-:nien fin-Nadur.

Dan is-servizz spe/jali se jkun provdut g[al prezz ridott bir-ritorn inklu], filwaqt li se jkun hemm ukoll is-servizz tat-trasport pubbliku.

Id-d[ul g[all-Festival tal-Inbid hu b’xejn, i]da min g[andu aktar minn 17-il sena u jkun jixtieq jixrob l-inbid, jista’ jixtri tazza u jixrob mill-varjetà ta’ nbejjed li se jkun hemm.

3

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

Demm ;did fit-tmexxija tal-a[barijiet ta’ Media.link Communications

DAVID AGIUS Qed niddiskutu jekk hux se jsiru lelezzjonijiet minflok kif se nsa[[u l-Kunsilli Lokali

CHRIS SAID Minflok konsultazzjoni, il-Gvern [oloq in/ertezza fost il-kunsilliera u l-kandidati prospettivi

ROBERT CUTAJAR I]-]g[a]ag[ ta’ 16-il sena l-ewwel ing[ataw il-vot u mbag[ad itte[dilhom id-dritt li jivvutaw

Int g[andek id-dritt li tag[]el u tbiddel minn pa;na 1

David Agius qal li bidliet li jikkon/ernaw kunsilli lokali g[andhom isiru bi qbil bejn il-Gvern u lOppo]izzjoni. Hu qal li s-Sindki u Kunsilliera Lokali kif ukoll il-kandidati prospettivi di;à bdew ja[dmu g[all-elezzjonijiet ta’ Marzu 2015.

Dan filwaqt li l-Gvern g[adu qed jikkonsulta u jo[loq in/ertezza fuq lelezzjonijiet u jekk dawn humiex se jsiru jew le.

Hu qal li mid-diskussjoni li kellu mal-Kulle;; Kunsilliera Lokali talPartit Nazzjonalista kif ukoll mal-kunsilliera lokali, jirri]ulta li dawn jaqblu li l-elezzjonijiet g[andhom isiru f’Marzu li ;ej. David Agius qal li l-PN

baqa’ g[addej bil-pro/ess g[all-g[a]la tal-kandidati g[al dawn l-elezzjonijiet.

Sa[aq li l-proposta tal-Gvern tag[ti bis-sieq lill-kun/ett tas-sussidjarjetà u tilg[ab mal-prin/ipju tad-demokrazija.

Il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[a]}g[a]ag[ u Sport, Robert Cutajar, spjega li l-proposta tal-Gvern li ma jag[milx elezzjonijiet f’Marzu li ;ej tfisser li ]]g[a]ag[ ta’ 16-il-sena li ng[ataw iddritt jivvutaw se jkunu qed ji;u m/a[da milli jag[mlu dan. Robert Cutajar qal li l-Partit Nazzjonalista ma jaqbilx li ]]g[a]ag[ ji;u trattati b’dan il-mod.

Hu elenka diskorsi minn rappre]entanti tal-Gvern fosthom misSegretarju Parlamentari li kien responsabbli mill-Kunsilli Lokali qabel irreshuffle tal-Kabinett ta’ Joseph Muscat,

Josè Herrera li fil-5 ta’ Ottubru 2014 meta kien qed jindirizza lil so/jalisti ]g[a]ag[ kien qal li fl-2015 nofs ilpajji] se jkun qed jipparte/ipa fl-elezzjonijiet tal-kunsilli lokali u li f’dawn se jkunu qed jivvutaw ukoll i]-]g[a]ag[ ta’ 16-il sena.

Robert Cutajar qal li flimkien malKap tal-Oppo]izzjoni u tal-PN Simon Busuttil hu ltaqa’ ma’ diversi g[aqdiet ta]-]g[a]ag[ li ma jaqblux mal-proposta tal-Gvern li l-elezzjonijiet ta’ Marzu li ;ej ji;u posposti.

Il-Kelliema tal-Oppo]izzjoni tkellmu wkoll dwar kif il-Gvern l-ewwel ippropona li ma jsirux elezzjonijiet min[abba l-ispi]a finanzjarja imma issa biddel ilpo]izzjoni u qed jg[id li l-poplu g[andu wisq elezzjonijiet.

Il-grupp ta’ immigranti mistennija jidda[[lu fl-Italja fis-sig[at bikrin ta’ dalg[odu.

Sadanittant huma n]ammu abbord il - bastiment The Phoenix sakemm bastiment tal - militar Taljan wasal fuq il - post u kkoordina l - operaz zjoni .

Fost dawn l-immigranti hemm ukoll erbg[in tifel u tifla.

Din il-missjoni ta’ salvata;; mill-koppja ta’ miljunarji residenti f’Malta, Chris u Regina Catrambone, kienet imnedija nhar it-Tnejn li g[adda madankollu bdiet topera b’mod uffi/jali jumejn wara, l-Erbg[a.

Su//ess fl-ewwel missjoni tal-MOAS Il-bastiment privat The Phoenix, li qed jintu]a b[ala Migrant Offshore Aid Station (MOAS), li bdiet din il-;img[a minn Malta, mill-ewwel [alla l-frott hekk kif grupp ta’ 250 immigrant irregolari, bejn Sirjani u Palestinjani, kienu salvati mill-qilla tal-ba[ar wara li l-opra tal-ba[ar li kienu fuqha kienet f’riskju li teg[req.

Minn g[ada t-Tnejn, ilkumpanija Media.link Communications se jkollha tmexxija ;dida fil-Kamra talA[barijiet.

Fabian Demicoli, li fis-snin li g[addew [adem fit-team talproduzzjoni tal-programm Xarabank fuq l-istazzjon nazzjonali, se jkun il-Head of News il-;did. Din il-bidla mistennija ;;ib ideat ;odda u friski filkamra tal-a[barijiet li mistennija twassal g[al titjib fil-kontenut tal-a[barijiet li jixxandru fuq Net TV u Radio 101, kif ukoll fil-gazzetti In-Nazzjon u ilmument u fuq il-portal maltarightnow.com.

L-injezzjoni ta’ demm ;did fil-kamra tal-a[barijiet permezz ta’ Fabian Demicoli tfisser ukoll bidliet o[ra fit-tmexxija tala[barijiet. Nathaniel Attard issa se jkun l-Editur tal-;urnal InNazzjon, waqt li Roderick Agius se jibqa’ l-Editur ta’ il-mument. {sieb innovattiv li mistenni jin]el tajjeb mag[kom il-qarreja hu dak ta’ editur ;did g[allFeatures, li se jkun Simon Vella Gregory, li se jwasslilkom intervisti u servizzi dettaljati dwar diversi temi, kemm dawk politi/i kif ukoll dawk kulturali u ta’ varjetà.

Alex Attard b[ala Editur Parlamentari se jkun qed jiffoka l-[idma tieg[u fuq dak li jkun qed ji;ri ta’ kuljum filParlament.

L-g[an ta’ dawn il-bidliet hu li jwasslu lis-semmieg[a, il-qarrejja u t-telespettaturi biex jekk ikunu segwew l-a[barijiet fuq ilmezzi tax-xandir tal-Partit Nazzjonalista, ma jkollhomx g[alfejn isegwu l-a[barijiet ta’ mezzi tax-xandir o[ra.

Ara wkoll pa;na 21

4

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

IL-PROPOSTA TA’ JOSEPH MUSCAT LI JIPPOSPONI L-ELEZZJONIJIET LOKALI TAL-2015 G{ALL-2019

I]-]g[a]ag[ ta’ 16-il sena m’g[andhomx ikunu m/a[[da milli jivvutaw Prof. Henry Frendo L-ewwel President tal-AKL u President tal-Kulle;; tas-Sindki fis-snin 90

“L-ebda Kunsill Lokali ma dam g[al seba’ jew disa’ snin… min illum g[andu 16-il sena, jista’ jkun g[alaq il-21 sakemm jivvota.”

Tit[arbat id-dinamika tal-elettorat Il-Professur Henry Frendo fisser kif id-durata tal-Kunsilli Lokali varjat millbidu nett – min g[al tliet snin, min g[al erbg[a. Kien hemm ukoll xi ka]i fejn lelezzjonijiet tag[hom ikkoin/idew, konvenjentement, ma’ elezzjonijet o[rajn.

Madankollu hu rrimarka: “qatt, però, lebda Kunsill Lokali ma dam g[al seba’ snin jew disg[a. Mossa b[al din tkun tirrikjedi mhux biss bdil fil-li;i i]da konsultazzjoni s[i[a mal-Asso/jazzjoni tal-Kunsilli Lokali, jekk mhux ukoll direttament mal-Kunsilli Lokali nfushom, g[ax in-nies ele;;ewhom g[al terminu definit.”

Il-Prof. Frendo semma kif saru diversi tibdiliet fil-li;i tul i]-]mien mill-1993 sal-lum, fosthom li jkun intitolat isir sindku min jikseb l-og[la numru ta’ voti fil-lista. I]da hu ]ied li

estensjonijiet b[al dawk proposti j[arbtu d-dinamika normali li kull ftit snin l-elettorat jag[ti l-;udizzju tieg[u dwar min [aqqu jew ma [aqqux jibqa’, jew jitla’ ;did, iservi f’Kunsill ta’ lokalità.

Hu tkellem ukoll dwar il-vot ta]]g[a]ag[ u qal li “min illum g[andu

“Jekk il-Gvern imexxi l-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali jkun qed ji/[ad il-vot lill-eluf ta’ ]g[a]ag[ ta’ 16-il sena ftit xhur wara li ng[ata lilhom id-dritt tal-vot.”

16-il sena, jista’ jkun g[alaq il-21 sakemm jivvota”.

Il-Prof. Henry Frendo sa[aq li ddevoluzzjoni kienet u hi fattur fiddemokratizzazzjoni tal-governanza fi kwalunkwe pajji]. “Il-Kulle;; tasSindki llum spi//a imma l-Asso/jazzjoni tal-Kunsilli Lokali g[adha hemm, entità rappre]entattiva u legali, hi sounding board importanti, li ma tistax ti;i injorata u trid tifta[ [alqha g[annom tal-membri tag[ha.”

Id-demokrazija m’g[andhiex prezz

Isabelle Camilleri Membru Monitoring Board Vot 16

Isabelle Camilleri li hija membru tal-Monitoring Board tal-Vot 16, tkellmet fil-kapa/ità personali tag[ha ma’ il-mument. Hi semmiet kif is-sena lo[ra kienet i//elebrata l-20 sena minn meta bdew il-Kunsilli Lokali. “Millbidu nett il-Kunsilli Lokali g[enu biex i]jed ]g[a]ag[ ikunu aktar attivi fisso/jetà u dan l-a[[ar konna qed naraw li iktar ]g[a]ag[ qed ji;u eletti filKunsilli Lokali.” Madankollu, hi rrimarkat li l-fatt li l-elezzjonijiet talKunsilli Lokali jistg[u ma jsirux issena d-die[la, jista’ jwassal biex jonqos ir-ritmu tajjeb li hemm fil-

parte/ipazzjoni ta]-]g[a]ag[ filKunsilli Lokali. Il-parte/ipazzjoni ta]]g[a]ag[ fis-so/jetà m’hemmx prezz g[aliha.

Isabelle Camilleri qalet ukoll li lproposta ta’ Vot 16 kellha t[e;;e; aktar ]g[a]ag[ jie[du interess [alli jkunu aktar attivi fil-lokalità tag[hom u fil-politika. “Jekk il-Gvern imexxi lelezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali jkun qed ji/[ad il-vot lill-eluf ta’ ]g[a]ag[ ta’ 16-il sena ftit xhur wara li ng[ata lilhom id-dritt tal-vot.”

Hi ]iedet li l-Gvern kien waqqaf monitoring board tal-Vot 16, fejn saru diversi attivitajiet biex jippreparaw li]]g[a]ag[ [alli jivvutaw b’mod responsabbli. “Dawn i]-]g[a]ag[ li [asbu li se jivvutaw ta’ 16-il sena, se jispi//aw jivvutaw ta’ 21 sena”, qalet Isabelle Camilleri.

Hi sostniet li d-demokrazija m’hemmx prezz g[aliha. “It-terminu tal-Kunsilli Lokali pre]enti se jkun twil wisq. Il-proposta li ma jsirux l-elezzjonijiet tal-Kunsilli Lokali tista’ twassal g[all-qerda tal-Kunsilli. Il-Kunsilli Lokali huma importanti u g[aldaqstant g[andhom jibqg[u jing[ataw l-importanza li tixirqilhom.”

Anzjana f’kundizzjoni kritika

Mara ta’ 79 sena minn Marsaxlokk tinsab f’kundizzjoni kritika wara li kienet involuta f’in/ident tat-traffiku li se[[ fi Triq i]-}ejtun, f’Marsaxlokk stess.

L-in/ident se[[ g[all-[abta tat8.30 a.m., meta l-mara kienet qed issuq il-karozza tag[ha, tat-tip Fiat, minn Bir id-Deheb lejn Marsaxlokk.

Kien f’dan il-[in li g[al xi ra;uni lvettura baqg[et die[la f’karozza tattip Toyota li kienet ipparkjata fizzona.

L-anzjana ttie[det minnufih l-isptar Mater Dei, fejn ;iet /ertifikata li qed tbati minn ;rie[i ta’ natura gravi u tinsab fil-periklu tal-mewt.

Il-Ma;istrat tal-G[assa ;ie infurmat bil-ka]. Il-Pulizija tinsab g[addejja bl-investigazzjonijiet tag[ha.

L-isptar wara li jinqaleb bil-karozza

Ra;el ta’ 27 sena mill-Mosta kellu jittie[ed l-isptar Mater Dei g[al kura wara li l-karozza li kien qed isuq inqalbet hekk kif [abtet ma’ [ajt tas-sejjie[.

L-in/ident se[[ g[all-[abta tas12.45 p.m., fi Triq Bur il-Kbir, filperiferija tas-Si;;iewi.

Ir-ra;el irnexxielu jo[ro; minn ;ol-vettura ming[ajr g[ajnuna, i]da xorta ttie[ed l-isptar Mater Dei. Il-Pulizija tinsab g[addejja blinvestigazzjonijiet tag[ha dwar ilka].

Tinqaleb dg[ajsa imma [add ma jwe;;a’

{add ma we;;a’ hekk kif iktar kmieni waranofsinhar inqalbet dg[ajsa ftit ’il fuq mill-A[rax talMellie[a.

L-in/ident jidher li se[[ min[abba l-kurrent qawwi tal-ba[ar li [akem lil din iz-zona llum.

5

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

Futur in/ert g[all-[addiema tal-Enemalta L-Enemalta Professional Officers’ Union tikteb lill-[addiema dwar il-preokkupazzjonijiet tag[hom Dokument mibg[ut lill-[addiema professjonali tal-Enemalta jikkonferma l-futur in/ert li qed jiffa//jaw dawn il[addiema b’konsegwenza tal-pro/ess ta’ privatizzazzjoni tal-Enemalta.

Kien permezz ta’ ittra datata 19 ta’ Awwissu 2014 li l-[addiema professjonali tal-Enemalta kienu infurmati dwar il-kundizzjonijiet ;odda li huma se joperaw bihom fit-transizzjoni li se ssir fl-Enemalta.

L-ittra mibg[uta mill-Enemalta Professional Officers’ Union twie;eb diversi mistoqsijiet li g[andhom b[alissa l-[addiema tal-Enemalta u ;;ib it-titlu ‘Futur tal-Enemalta’. Din l-ittra ntbag[tet lill-[addiema wara laqg[a li l-union kellha mal-management tal-Enemalta li fiha kien diskuss il-futur tal-Enemalta.

Permezz ta’ din l-ittra l-[addiema kellhom il-konferma li kull impjegat pre]entement tal-Enemalta se ji;i trasferit b[ala impjegat tal-Engineering Resources Ltd (ERL) u ssekondat f’wa[da mill-kumpaniji varji li se jkun hemm ta[t l-ERL. Hu kkonfermat ukoll li din it-transizzjoni se ssir fil-;img[at li ;ejjin. Dwar il-kompo]izzjoni tal-ERL u l-mod kif din se topera, il-professjonisti kienu infurmati li l-ERL se jkollha bord taddiretturi li tlieta minnhom huma di;à membri tal-bord tal-Enemalta, bisCEO pre]enti jkun wie[ed minnhom.

Mill-ittra jirri]ulta li l-istruttura talERL g[ad trid ti;i definita u li l-impjegati kollha se jintalbu juru x-xewqa ma’ min jixtiequ li jkunu sekondati permezz ta’ applikazzjonijiet. It-transizzjoni saret nhar il-25 ta’ Awwissu 2014 permzz ta’ Avvi] Legali waqt li l-pro/ess ta’ trasferiment tal-[addiema mal-kumpaniji tal-ESL se jibda dalwaqt.

Silta mid-dokument tal-Enemalta Professional Officers’ Union li turi li l-[addiema li ma ja//ettawx l-offerti tal-ERL biex ikunu sekondati mal-Gvern, il-po]izzjoni se tkun li dawn se jkollhom ja//ettaw id-de/i]jonijiet li ji;u imposti mill-Gvern

Dwar x’ji;ri mill-[addiema li ma ja//ettawx li jkunu mislufa u ma ja//ettawx l-offerti tal-ERL biex ikunu sekondati mal-Gvern, ilpo]izzjoni se tkun li dawn se jkollhom ja//ettaw id-de/i]jonijiet li ji;u imposti mill-Gvern.

Sadattant kull impjegat li ma jaqax ta[t l-istrutturi tal-kumpaniji tag[ha se jkun sekondat ma’ xi entità tal-gvern u hemm possibbiltà kbira li tkun introdotta xi forma ta’ skema ta’ irtirar i]da din tista’ tkun implimentata biss wara tlieta jew erba’ snin.

Dwar il-kriterji tal-g[a]la mill[addiema dwar fejn jixtiequ jmorru, hu spe/ifikat li l-[addiema kollha se jintalbu juru x-xewqa tag[hom ma’ min jixtiequ jkunu sekondati permezz ta’ applikazzjonijiet.

Kull impjegat jista’ jitfa’ iktar minn applikazzjoni wa[da u r-rank tieg[u

jkun mag[]ul fuq sett ta’ kriterji li g[ad irid ji;i definit mal-unions.

Dawn il-kriterji se jinkludu sseniority, l-esperjenza fil-qasam u limportanza ta’ /erti impjegati.

Jirri]ulta li l-istrutturi tal-kumpaniji l-;odda qed ikunu finalizzati i]da lbord g[adu mhux f’po]izzjoni li jindika /ifri g[alkemm il-ma;;oranza talimpjegati se jkunu sekondati ma’ seba’ kumpaniji identifikati u numru ta’ kumpaniji o[ra. Il-kumpaniji huma l-Enemalta, il-BWSC, l-Electrogas, Petromal Ltd, Energy Service Centre u l-Panelli Fotovoltaici.

Dwar il-paga li l-[addiema jie[du ddar jirri]ulta li l-ftehim kollettiv se jkun rispettat u l-allowances li hemm stipulati fih se jibqg[u. Biss, jirri]ulta li l-union ma ng[atatx garanzija li lpaga li l-[addiema jie[du d-dar se tkun garantita g[ax dik ti;i elaborata

Il-wasliet tal-pazjenti Libjani kkontrollati minn Kastilja minn pa;na 1

Madankollu il-mument g[andu informazzjoni li dawn ;ejjin millin[awi ta’ Tripli.

I]da dawn il-wasliet ta’ pazjenti Libjani qed iqanqlu suspetti aktar serji min[abba li skont sorsi li tkellmu mag[na, mhux l-ewwel darba li kien hemm ka]i fejn ir-rapporti medi/i (u dan meta jaslu mil-Libja) ma jkunux jirriflettu l-kundizzjonijiet li jkunu fihom dawn il-Libjani.

“Hemm drabi meta dawn ir-rekords medi/i ma jkunux korretti u kompatibbli mal-gravità tal-ka],” intqal lil il-mument, “tant li kien hemm okka]jonijiet fejn l-istaff mediku jkollu quddiemu pazjent Libjan f’kundizzjoni stabbli u mhux

gravi,” kif ikun re;istrat fir-rapport mediku jew kif ikun komunikat lillawtoritajiet tal-Isptar Mater Dei. Problema o[ra hi meta ma jaslux rekords medi/i mal-pazjenti g[ajr li jkollhom biss xi marki li jkunu jindikaw x’medi/ini jew kura jkunu ng[ataw qabel telqu mil-Libja lejn Malta.

Sorsi li tkellmu ma’ il-mument qalu wkoll li ;ieli anki fin-numru ta’ pazjenti Libjani li jkunu twasslu Malta ma jkunx hemm qbil g[ax jinstab ammont ta’ pazjenti aktar minn kemm l-awtoritajiet kon/ernati f’Mater Dei ikunu mg[arrfa dwarhom. Dan qed iwassal biex jintu]aw aktar ri]orsi milli jkun hemm b]onn b’detriment g[al servizzi o[ra li jkunu jridu jing[ataw f’taqsimiet fl-Isptar Mater

Dei li jitolbu attenzjoni immedjata min[abba l-emer;enza tal-ka]i.

Il-wasliet ta’ pazjenti Libjani f’Malta kollha kemm huma qed ji;u kkoordinati direttament millUffi//ju tal-Prim Ministru. Minn st[arri; li g[amlet din il-gazzetta jirri]ulta li l-kuntatt ewlieni flUffi//ju tal-Prim Ministru jinsab f’kuntatt dirett mal-Isptar Mater Dei, biex imbag[ad midDipartiment tal-Emer;enza tibda l[idma ta’ t[ejjija g[all-wasla talpazjent jew pazjenti Libjani.

I]da dan mhux kollox, g[ax lUffi//ju tal-Prim Ministru qieg[ed jibg[at ukoll rappre]entant b[ala parti mill-[idma ta’ koordinazzjoni mal-Isptar Mater Dei. Fost ixxog[ol fdat lilu, dan irrappre]entant hu mistenni minnu li

individwalment skont il-po]izzjoni talimpjegati. B[ala e]empju g[al dan intqal li min ja[dem bix-shifts ma jistax jing[ata l-extras jekk fil-futur ma jibqax fix-shift i]da jibqa’ jit[allas listess jekk jibqa’ jifforma parti mixshift.

G[all-mistoqsija jekk hemmx [sieb li ting[ata xi somma lill-[addiema meta tag[laq l-Enemalta, it-twe;iba kienet fin-negattiv.

Dwar ix-xiftijiet li jit[addmu flEnemalta ntqal li dawn qatt m’huma garantiti i]da /ertu xog[ol li jirrikjedi xift se jibqa’ kif inhu. Lill-[addiema ntqalilhom li jista’ jkun li /ertu xog[ol li pre]entement hu bix-xift ma jibqax isir bl-istess mod wara t-transazzjoni.

Dan filwaqt li hemm possibbiltà li /ertu xog[ol, b[ad-Dispatch Unit, ji;i bix-shift. L-impjegati se jkunu infurmati xahar qabel ma j;u sekondati.

josserva dak li jkun g[addej flin[awi fejn ikun hemm mi]muma lpazjenti Libjani.

Hija wkoll il-prattika li qed tintu]a mill-Uffi//ju tal-Prim Ministru li l-awtoritajiet tas-sa[[a jkunu mg[arrfa fl-a[[ar mumenti dwar il-wasla f’Malta ta’ pazjenti Libjani. {afna drabi l-ajruplan bilpazjent jew pazjenti Libjani abbord ikun di;à fl-ajru, u jkun fadallu ftit [in biex jin]el Malta. Kien hemm okka]jonijiet meta t-Taqsima talKura Intensiva tkun di;à mimlija bil-pazjenti.

Sorsi li tkellmu ma’ il-mument fissru li dan qed ipo;;i pressjoni kbira fuq il-professjonisti u l-istaff mediku li jkunu xog[ol f’dawk il[inijiet li jid[lu sej[iet b[al dawn li jkunu g[al g[arrieda.

6

Mill-vizzju tad-droga g[al servizz lil

Intervista ma’ ra;el li mhux biss reba[ il-vizzju tad-droga permezz tal-programm ta’ Ca Joe Cassar – joe.cassar@media.link.com.mt Mhuwiex fa/li tirba[ il-vizzju taddroga u to[ro; minnu kompletament wara li /-/irkostanzi tal-[ajja jkunu da[[luk f’dan l-isqaq li jista’ fa/ilment iwasslek g[al konsegwenzi tra;i/i.

Imma r-rieda tajba u d-determinazzjoni ta’ Jonathan* wasslitu biex mhux biss [are; minn dan l-isqaq imma sa[ansitra llum huwa parti mill-istaff ta’ Caritas Malta, l-organizzazzjoni fi [dan il-Knisja f’Malta li g[al snin twal ipprovdiet lg[ajnuna u s-sapport kollu me[tie; biex mijiet ta’ ]g[a]ag[ g[elbu l-vizzju taddroga u bdew [ajja ;dida ’l bog[od millvizzju li jwassal g[al tant sofferenzi g[all-vittmi u g[all-familjari tag[hom.

Jonathan illum jag[ti servizz fi/-/entri ta’ riabilitazzjoni kontra l-abbu] taddrogi u hu ta’ motivazzjoni u ispirazzjoni g[al dawk kollha li g[addejjin minn dan il-pro/ess biex jirritornaw fis-so/jetà b[ala persuni mibdula. Pre/i]ament kif g[amel hu nnifsu ftit snin ilu.

Ma’ Jonathan iltqajt proprju fil-qalb ta’ dan i/-/entru ta’ riabilitazzjoni. Post li jilqg[ek f’atmofsera ta’ pa/i u trankwillità li tg[in lir-residenti fit-triq tag[hom lejn il-[ajja ;dida li qed jimmiraw g[aliha. Tkellimt mieg[u tista’ tg[id dwar [ajtu kollha, it-tfulija, il-bluha ta]]g[o]ija, id-drogi, il-programm ta’ riabilitazzjoni, il-[ajja familjari u x-xog[ol tieg[u b’risq persuni o[ra li llum huma fil-b]onn tal-g[ajnuna kif darba kien hu.

Min[abba t-tul l-intervista se tibda llum u tkompli l-{add li ;ej.

Jonathan, x’tiftakar mit-tfulija tieg[ek, x’tip ta’ ambjent tlajt fih^

Jien ma nistax ng[id li kelli trobbija [a]ina. Anzi, kelli trobbija li tatni valuri li g[adni ng[ixhom sal-lum, u fil-verità avolja ;ara li ;ara, xorta nibqa’ ng[id li t-trobbija tieg[i kienet tajba. Imma ma nistax ng[id li b’dik it-trobbija jiena kont in[ossni mimli bi]]ejjed, allura mbag[ad meta bdejt nitfarfar bdejt infittex... na[seb f’dak il-perjodu beda jin[oloq vojt ;o fija u fil-familja li trabbejt. Allura mbag[ad fil-ka] tieg[i bdejt nag[mel /erti g[a]liet, bdejt nara kif nag[mel biex indum barra, [alli nara barra wara l[in x’ji;ri – qisni bdejt nag[mel dik ittfittxija... Kelli bejn tnax u tlettax-il sena f’dan il-perjodu li qed insemmilek.

Kellek [utek^

Iva kelli [uti, ;ej minn familja kbira jien. {uti lanqas jie[du drink, kollha kemm huma…

Ma’ xiex bdejt tiltaqa’ f’din it-tfittxija li qed issemmi fl-adolexxenza tieg[ek^ Bdejt insib affarijiet li bdew ji;bduni, qed nitkellem fuq [afna affarijiet negattivi ovvjament. E]empju kien hemm

[anut tal-log[ob li malli d[alt fih ;ibidni… ovvjament tifel ]g[ir qalb [afna nies kbar, ;o ambjent ta’ log[ob talazzard, ma tantx seta’ [alla effetti sbie[ fuqi… Kont in;ib [afna flus minn hemm, peress li ta’ tifel li kont, kont nag[mlilhom it-te, jew nara jridux xi [a;a mill-bar, u min jirba[ kien jiggustani u kienu jag[tuni xi flus, ;ieli anki g[axar liri Maltin, li g[al dak i]-]mien kienu flus kbar. Naturalment dak kien jattirani u bdejt ng[id a[jar hawn milliskola…

Ma kienx ikollok problemi mal-;enituri fuq dawn l-affarijiet^

Le, ma kienx ikolli g[ax ma kinux jindunaw, g[ax jiena kont nara kif nag[mel biex il-karti tal-iskola ma jaslux id-dar u jindunaw li jiena ma mortx. L-ideali dak i]-]mien ;o mo[[i kien li mmur l-iskola, nara li mmarkawni li jiena mort u mbag[ad nitlaq, biex ma jaslux karti ddar. Din il-[a;a ridtha tibqa’ g[addejja g[ax kont in[ossni tajjeb f’dawk il-postijiet.

‘Darba tkun bdejt il-labra tkun qbadt triq iebsa [afna Il-vizzju tal-labra jikber malajr… fi ftit ;img[at issib ru[ek li g[andek b]onn tittaqqab tlieta, erba’ darbiet kuljum biex tkompli.

Imbag[ad fl-a[[ar, fil-ka] tieg[i, qabel ;ejt il-programm kelli b]onn anki g[axar darbiet kuljum’

Iltqajt ma’ droga f’dan l-ambjent li semmejtli^

Iva, f’dawn l-ambjenti kien ikun hemm ukoll id-droga, imma jien id-droga ma kinetx tinteressani dak i]-]mien… li kien jinteressani kien li qisu hawn bdejt insib dak li kont qed infittex… kont ng[id iva, hawn donnu posti.

Kont tmiss alko[ol dak i]-]mien di;à^

Ix-xorb ma tantx kont infittxu jien.

Kien ikun hemm kollox. Sid il-bar kien gambler kbir allura jien immur ne[odlu [sieb il-bar fuq u l-basement tal-post kien il-post fejn isir il-log[ob il-[in kollu. Is-sid jin]el isfel jilg[ab il-[in kollu u jien nie[u [sieb fuq, imbag[ad jien nin]el fi/-/irku tal-log[ob nara jekk g[andhomx b]onn xi [a;a, jekk hux kollox sew, jekk xi [add iridx xi kafè jew xi [a;a…

Meta kien l-ewwel impatt tieg[ek mad-droga^

Kelli xi 14-il sena meta missejt g[allewwel darba mad-droga, mal-[axixa, Kont qieg[ed ;o post, f’diskoteka, u kien hemm wie[ed kont nafu u g[idtlu x’qed tpejjep? Qalli [axixa qed inpejjep, trid?

G[idtlu iva [a nduqha u hekk kif [assejt l-ewwel effett tag[ha g[idt iva, dan li kelli nieqes jien, dan li qed infittex.

L-effett tal-[axixa mill-ewwel t[ossu^.

Il-[axixa l-effett t[ossu mill-ewwel, t[ossu mill-ewwel spe/jalment dak i]]mien – dak i]-]mien ma kinux je]istu drogi sinteti/i b[al-lum, li kien ikun

‘Id-droga [aditli sa[[ti, [aditli ru[i, kissritli r-relazzjonijiet kollha li kelli man-nies… Rajt nies li konna nu]aw flimkien imutu min[abba d-droga, rajt o[rajn jispi//aw [abs g[at-tul, rajt o[rajn jid[lu fil-programm…’

hemm droga naturali dak i]-]mien, li tag[tik effett immedjat b’inqas [sara.

Ji;ifieri qed tg[idli li l-[axixa llum t[alli effett ag[ar mill-img[oddi^

Iva, dak i]-]mien l-effett kien immedjat u inqas [sara, ji;ifieri l-[sara li ;ratli lili bid-drogi li [adt hija [afna inqas mill-[sara li qed ti;ri llum, e]empju ;ismi jien mill-ewwel irpilja u mentalment ma ;ratlix [sara. Illum l-istorja bilmaqlub!

Dawk li jie[du d-drogi, kollha mill[axixa jibdew^

ukoll g[al drogi o[rajn illum jew g[ada… g[ax x’ji;ri meta jfittxu l[axixa, li jkunu saru tant dipendenti fuqha, u ma jsibuhiex? Inti b[ala addict f’idejn id-dealer tkun. Jekk id-dealer jidde/iedi li l-;img[a d-die[la jrid ibig[ kokaina biss, jg[idlek [axixa m’hawn imkien – spi//at. Tista’ tg[id le, imma diffi/li li tg[id le g[ax int qieg[ed di;à ;o pattern ta’ u]u. Mhux veru hemm issoft jew hard drugs, gidba din.

U inti bqajt g[addej allura wkoll, u fejn wasslitek il-kannabis^

Kwa]i kollha, iva. Issa x-xena nbidlet ftit. Meta kont nie[u d-drogi jiena, kien hemm pro/ess li kien [afna itwal, mela jekk jiena bdejt ta’14 bil-[axixa, jien g[amilt sa 17 g[addej, tliet snin s[a[, u kienet normali li xi [add idum tliet snin fuq il-[axixa, anki erbg[a, [amsa, sitt snin u seba’ snin kienu jdumu dak i]]mien. Imbag[ad tirrikorri g[al drogi o[rajn.

Trid tibqa’ g[addej. Ma tistax ma tibqax g[addej. Ma tistax tieqaf wa[dek.

Imbag[ad il-[axixa ma baqg[etx tissodisfani. Dak i]-]mien il-pro/ess kien ja[dem li tirrikorri g[all-pilloli, u mbag[ad g[all-eroina. Il-problema talkokaina kienet [afna i]g[ar, [afna [afna i]g[ar. Dak i]-]mien il-kokaina kienet droga tas-sinjuri. Mhux b[alma hi llum.

Dak i]-]mien kien hemm livell tasso/jetà li ju]awha huma biss, ji;ifieri...

Imma hemm min jibqa’ fuq [axixa biss^

G[aliex^ g[ax illum tiswa inqas^

G[al tul ta’ snin, iva. Jiena rajt nies jag[mlu xi [mistax-il sena, imma mbag[ad xorta marru g[all-eroina.

… g[ax finalment dejjem trid xi [a;a iktar!

Finalment tispi//a trid xi [a;a i]jed, iva, il-ma;;oranza tan-nies ji;rilhom hekk. Dak li ji;ri... g[alhekk imbag[ad tibda tpejjipha l-[in kollu. Flok tibda tpejjep ftit filg[axija, tibda waranofsinhar, imbag[ad mill-[dax ta’ filg[odu, imbag[ad e]att malli tqum… u dejjem i]]id fid-do]a.

Ma jfissirx li dawk li jag[mlu snin twal fuq il-[axixa biss ma jirrikorrux

Illum tiswa [afna inqas, u llum g[andek ]ew; tipi ta’ kokaina fis-suq.

G[andek il-kokaina li hija l-vera, u g[andek is-synthetic, li tin[oloq fil-laboratorju, tin[adem g[ax il-pro/ess tag[ha ovvjament huwa iqsar allura ma tridx toqg[od tistenna.

Hi iktar perikolu]a^

Is-sintetika hija iktar perikolu]a g[ax hija kimika.

Ji;ifieri qatt ma taf x’[alltulha...

Anki l-pura qatt ma taf x’[alltulha, a[seb u ara s-sintetika. Inti meta qed tixtri, ma tafx e]att x’se tie[u u t-ta[lit hemm /ans li jsir kull darba li d-droga

Il-{add, 31 ta’Awwissu, 2014

Intervista

l persuni f’/entru ta’ riabilitazzjoni

7

aritas Malta imma li llum jifforma parti mill-istaff tal-istess organizzazzjoni tibdel l-id. G[ax id-droga ma ti;ix minn id wa[da. Sa ma tasal g[and min qed ju]aha tibdel [afna jdejn. Issa kull darba li qed tg[addi minn persuna g[all-o[ra, dejjem qed i[alltu, u hemm qieg[ed il-qlig[ enormi tag[ha. It-ta[lit huwa ideali [afna biex il-pi] ji]died – meta kont nie[u l-eroina jien, kienu ]iduha darba bit-trab ta/-/omb, g[allpi]. U meta u]ajna, ;isimna beda jillokkja, je[illek. Dan g[ax tkun qed titfa’ /-/omb fid-demm.

Kif kompliet il-mixja tieg[ek^

G[addejt mill-[axixa g[all-pilloli.

Imbag[ad kien hemm darba f’[ajti fejn rajt l-ewwel darba l-eroina, kienet leroina l-kannella g[ax dak i]-]mien kien hawn ]ew; tipi ta’ eroina, kien hawn il-kannella u kien hawn ukoll ilbajda. Qalli din smack (l-isem tat-triq g[all-eroina), ;ibtha llum, qalli, u qatt ma ppruvajtha jien, tg[id nippruvawha?

U g[idtlu nippruvaha jiena.

Ippruvajnieha, tie[u ftit, kwa]i xejn, u li ji;ri hemmhekk ;ismek kwa]i ma jkunx iridha g[ax tibda tne[[i [afna.

Meta tu]aha fil-bidu, ma ja//ettahiex il-;isem, ti;i qisek ma tifla[x millewwel. Imma kien hemm il-;ibda tal;isem u g[alkemm bdejt inne[[i, xorta [assejt dak li jiena kont qed infittex.

Xi kemm idum l-effett tad-droga^ Fil-bidu l-effett idum.

Ji;ifieri meta jkollok b]onn ter;a’ tinjetta^

Fil-bidu inti ma tinjettax, fil-bidu tisnortja, ti;bidha minn imnie[rek jew ti//essja, ta[raqha fuq il-foil, g[andek il-foil, g[andek it-trab, qed ta[raq billighter u pajp mag[mul mill-karta tattrab u ti;bed il-fumes, tie[u n-nifs talfumes. Dak huwa l-bidu. Rari xi [add jibda billi jittaqqab. Minn hemm tibda.

U ddum ftit hekk. Imma mbag[ad se tasal f’punt fejn int u ti;bed tara dak iddu[[an qed imurlek, tibda tg[id dan [ela. Meta inti g[andek b]onn i]jed sustanza mhux se ta//etta li d-du[[an ja[rablek. U hemm tkun qed toqrob lejn il-labra.

Il-labra [add ma jkun irid jag[tihielek, mhux billi hemm l-g[ajdut – oqg[od attent ma jmurx itaqqbuk!

Dawk kollha [merijiet. Il-labra [add ma jkun irid jag[tihielek, titkarrab u jg[idulek le – mhux se nibdiek jien.

Litteralment ike//uk. Allura tispi//a tgerfex wa[dek sa ma titg[allem.

Darba tkun bdejt il-labra tkun qbadt triq iebsa [afna, [afna iebsa, mhux qed ng[id li l-o[rajn le tafx imma l-vizzju tal-labra jikber malajr… fi ftit ;img[at issib ru[ek li g[andek b]onn tittaqqab tlieta, erba’ darbiet kuljum biex tkompli. Imbag[ad fl-a[[ar, fil-ka] tieg[i, qabel ;ejt il-programm kelli b]onn anki g[axar darbiet kuljum. Ovvjament do]i kbar. Jiena qabel d[alt fil-programm kont nie[u 4 grammi kuljum.

F’dak l-istadju ma tibqax g[a]la. Ma tkunx fi stat li tqum filg[odu u tg[id issa nie[u fis-sieg[a, trid biex tibda l;urnata. Ma tistax tibda jekk ma ti[ux, lanqas nofs sieg[a tard, ma tkunx tista’

‘Kwa]i kull min ipejjep drogi qawwija jkun beda mill-[axixa. Mhux veru hemm is-soft jew hard drugs, gidba din’ lanqas tqum mis-sodda. Fl-a[[ar bi//a tal-u]u tispi//a li jkollok id-droga lesta g[al x[in tqum. Tippreparaha minn filg[axija biex x[in tqum ma jkollokx ;ismek jitrieg[ed u tibda tib]a’ li se twaqqag[ha, allura a[jar tlestiha kemm tittaqqab g[ax alla[ares taqag[lek millku//arina.

Imbag[ad jibdew ukoll problemi ta’ finanzi, le^

Problemi ta’ finanzi kbar. Jiena kwa]i xejn ma kelli problemi mal-li;i, kwa]i xejn. Bi//a ]g[ira [afna. Imma ma kellix g[ax kont rajt kif g[amilt biex flok no[ro; fit-triq infittex iddroga, nara kif din tasal g[andi d-dar permezz tal-kuntatti li kont stabbilejt.

Kien ikun hemm mumenti fejn xog[li kien li n/aqlaq id-droga minn post g[all-ie[or u talli /aqlaqt inkun [adt sehmi. Issa s-sehem tieg[i kien ikun flus dak i]-]mien. Qed nitkellem fuq [afna [afna flus. Domt sejjer hekk xi erba’ snin jien.

Barra problemi ta’ flus xi problemi o[ra [olqotlok id-droga^ Ta’ sa[[a, naturalment.

U relazzjonijiet^ Familja^

Relazzjonijiet di]astru – f’dawk i]]minijiet ma kelli relazzjoni ma’ [add.

Tad-dar indunaw imma^ F’liema ]mien indunaw^

Tad-dar bdew jindunaw, ma jistg[ux ma jindunawx. Jarawk qed tog[lob [afna, pere]empju. Imma ma setg[ux iqieg[du idhom fuqha l-problema.

Allura sakemm ma jistg[ux iqieg[du idhom fuqha, inti tibqa’ t[awwad, sakemm ma tkunx g[adek de/i] li tinqala’ minn hemm. Jien dakinhar ma kontx g[adni de/i], jien ma ridtx ninqala’ minn hemmhekk. Ma ridtx. Jien hemm ridt noqg[od.

Ommi kienet tg[idli, int kemm qed tog[lob, x’qed ji;rilek? Kemm qed torqod? Kemm m’g[andekx sabar, kif qatt ma tkun hawn? Imma ma kellhomx

idea /ara dwar x’kien qed ji;ri minni.

Imma imbag[ad fil-ka] tieg[i ommi [admitha tajjeb g[ax bdiet ti;bor linformazzjoni li kellha b]onn, g[ax hi kellha s-suspett. Kif bdiet ti;bor linformazzjoni bdiet titg[allem. Kif tg[allmet imbag[ad ;iet ;urnata minnhom niftakar u qaltli inti hekk, hekk, u hekk. Qisha qratni.

X’kienet ir-reazzjoni tieg[ek^

Ir-reazzjoni tkun jien x’jimpurtani, jien sejjer ’il barra. Imma fil-fond ta’ qalbek t[oss. Ara ma ta[sibx li ma t[ossx. Sadanittant rajt nies li konna nu]aw flimkien imutu biha, rajt o[rajn jispi//aw [abs g[at-tul, rajt o[rajn jid[lu fil-programm, imma jien il-programm ma kontx nikkunsidrah, ma kienx jinteressani. Jiena kif kont ridt nibqa’. Mhux qed ng[idlek fil-fond ta’ qalbi ma kontx in[oss tafx. Jew kif ni;i biex norqod filg[axija ma kontx na[seb. Mela ma kontx na[seb!…

Allura meta ;iek l-ewwel [sieb fuq il-programm ta’ riabilitazzjoni^

Darba minnhom, wie[ed qrib tieg[i [afna, konna nu]awha flimkien g[al snin twal, da[al San Blas jag[mel programm. Kien il-weekend, konna tkellimna u qalli jiena l-;img[a d-die[la se nibda pro/ess biex immur fil-programm. U g[idtlu int lanqas sieg[a ma tag[mel fil-programm. Int lanqas g[andek sabar hawn barra, imbag[ad se tmur ting[alaq ;o programm?

Imma kont ]baljat. Sie[bi da[al filprogramm u baqa’ fil-programm, kont narah barra meta wasal i]-]mien biex jo[ro; u kien iwe;;ag[ni x[in narah.

FIL-{AR:A LI JMISS…

Kont narah tajjeb, kont ng[id ara kif irpilja u jien g[adni mwa[[al hawn f’din il-qag[da. U kien wie[ed minnies li lili g[enuni ming[ajr ma kkomunikajna. G[ax in-nies tal-programm ma jikkomunikawx ma’ min ju]a.

Dak i]-]mien kien hemm nurse ta[dem id-detox ukoll, li lili g[enitni [afna. Kont immur g[all-methadone tieg[i u kienet tg[idli, titlaqx malli tie[u l-methadone [alli nkellmek naqra.

Konna nid[lu f’kamra u tg[idli “i//aqlaq minn fejn qieg[ed, sie[bek mexa; ag[mel ftit kura;;.” Kienet taf e]att kif g[andha tag[fasli l-buttuni.

Sakemm imbag[ad idde/idejt.

Bqajt f’kuntatt ma’ dan il-[abib tieg[ek li g[amel il-programm^

Illum dal-[abib tieg[i miet, imma kienet mewta naturali g[ax baqa’ clean sal-a[[ar, g[al [afna snin. Imma marad u miet. Bqajna f’kuntatt sa qabel miet.

Bqajna [bieb [afna g[ax imbag[ad jien idde/idejt li ni;i nibda l-programm f’San Blas.

Kemm kellek ]mien meta bdejt il-programm^

Kelli 20 sena. Idde/idejt li nid[ol filprogramm mhux biex ninbidel, sa dak i]-]mien ma kontx g[adni determinat li ninbidel g[ax dik il-lifestyle kont in[obbha. Id-droga [aditli sa[[ti, [aditli ru[i, kissritli r-relazzjonijiet kollha li kelli man-nies, imma kont g[adni m’iniex lest li ninqata’ minn dik it-tip ta’ [ajja.

• G[al ra;unijiet ta’ kunfidenzjalità, l-isem Jonathan huwa fittizju.

• L-intervista tkompli f’il-mument tal-{add li ;ej. Fil-[ar;a li jmiss, b’referenza g[all-proposti fil-White Paper tal-Gvern dwar l-abbu] tad-drogi, Jonathan jg[id li tinbidel kemm tinbidel is-so/jetà, il-[a]in ma nistg[u qatt ng[idu li hu tajjeb u li [add ma jista’ jpejjep il-[axixa b’mod responsabbli, “g[ax min ipejjep il-[axixa mhu responsabbli qatt!”

8

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

Eks militari Sirjani ma[ruba lejn Malta Familji Sirjani li jinkludu eks membri tal-militar Sirjan ilhom ja[arbu mis-Sirja lejn it-Turkija biex minn dan il-pajji] ;ar jaqbdu wa[da mi]-]ew; rotot biex fost pajji]i o[ra jaslu Malta.

Sirjani li fl-a[[ar snin servew flarmata tar-re;im Sirjan immexxi minn Bashar-al Assad, fl-a[[ar ]mien irnexxielhom jid[lu Malta biex ja[arbu l-gwerra /ivili li g[addej minnha pajji]hom li kka;unat faqar u ;u[ kif ukoll mill-possibbiltà li jer;g[u jissej[u fl-armata Sirjana. Hemm o[rajn li [arbu min[abba li jinsabu mbe]]a’ g[ax qraba tag[hom jinsabu fil-[abs wara li fil-bidu tal-irvellijiet kienu arrestati mill-Pulizija Sirjana. il-mument qieg[ed ti]vela li l-parti lkbira ta’ dawn is-Sirjani da[lu b’mezzi illegali kemm minn fuq il-ba[ar kif ukoll mill-ajruport wara vja;;i twal f’diversi pajji]i li jiswewhom eluf kbar ta’ ewro, f’okka]jonijiet ila[[qu medja ta’ €4,000. Il-wasla tag[hom Malta hi possibbli wara kuntatti diretti ma’ traf-

fikanti ta’ immigranti mifruxa f’diversi pajji]i kif ukoll min[abba rabtiet o[ra li g[andhom, partikolarment ma’ [bieb Sirjani residenti f’Malta u o[rajn Maltin.

L-investigazzjoni li g[amlet din ilgazzetta tikkonkludi li kien hemm millanqas ]ew; rotot ewlenin u]ati minn /ittadini Sirjani ma[ruba mill-gwerra /ivili biex waslu f’pajji]na.

Rotta ewlenija hi dik li wara li ja[arbu mis-Sirja lejn it-Turkija, isSirjani ja[arbu lejn il-Gre/ja u minn hemmhekk jaslu fl-ajruport internazzjonali ta’ Malta. Is-Sirjani jaslu tTurkija permezz ta’ xarabanks jew mezzi o[ra ta’ trasport tal-art, u minn hemmhekk jidda[[lu illegalment filGre/ja fejn traffikanti jit[allsu mal€500. Huma jaslu Malta mill-Gre/ja

b’u]u ta’ passaporti foloz, [afna drabi Bulgari jew Rumeni u f’xi okka]jonijiet Griegi, g[all-[las ta’ aktar minn €1,000.

Meta ma jirnexxilhomx jiksbu passaport falz, hemm Sirjani li jirrikorru g[al forma o[ra ta’ identifikazzjoni falza b[al karta tal-identità biex millGre/ja jmorru Sqallija b’mezzi tattba[[ir li j;orru vetturi u turisti, u wara ftit tal-jiem jid[lu Malta illegalment b’dg[ajjes apposta, li ma jintu]awx g[at-traffikar tal-immigranti. Millinvestigazzjoni li g[amlet din ilgazzetta jirri]ulta /irku f’pajji]na ta’ Sirjani li jkun f’kuntatt ma’ dawn isSirjani, jew g[ax ikunu [bieb jew inkella qraba, u g[alhekk l-g[a]la finali tag[hom tkun Malta minflok pajji] ie[or Ewropew.

Rotta o[ra hi li mis-Sirja jg[addu g[at-Turkija, u minn hemm jer[ulha lejn l-E;ittu g[al-Libja u mbag[ad lejn Malta. Minn informazzjoni li kiseb ilmument, is-Sirjani jivvja;;aw bl-ajru mit-Turkija lejn l-E;ittu. Mill-E;ittu jid[lu l-Libja u b’opri tal-ba[ar jid[lu Malta. Fl-a[[ar parti ta’ din ir-rotta, dik mil-Libja lejn Malta, [afna drabi jing[aqdu mag[hom immigranti o[ra Afrikani wara li tkun saret il-koordinazzjoni minn traffikanti Libjani.

Hekk kif jid[lu Malta, [afna drabi dawn is-Sirjani ji;u allo;;jati f’appartamenti li jkunu qeg[din joqog[du fihom o[rajn ta’ nazzjonalità barranija, inklu] o[rajn tal-istess nazzjonalità. Dan kollu jsir b’arran;amenti minn qabel ma jaslu, kollox organizzat minn Maltin u Sirjani.

9

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

Spettaklu minn tribute band tal-Queen fuq il-Fosos tal-Furjana Tribute Band tal-grupp Queen mag[rufa b[ala QE II se tkun qed toffri spettaklu fuq il-Fosos talFurjana nhar id-19 ta’ Settembru li ;ej b[ala parti mill-festi tal-50 sena mill-kisba tal-Indipendenza li se jkun qed jorganizza l-Partit Nazzjonalista.

Dan il-grupp ;ie ffurmat fl-1993 u g[aldaqstant ilu joffri spettaklu tal-mu]ika tal-grupp Queen g[al dawn l-a[[ar 21 sena. Qabel bdew din lesperjenza, membri ta’ din it-tribute band kienu joffru spettaklu b[ala grupp mu]ikali ta[t l-isem B-fifteen. I]da wara 10 snin ta’ esperjenza fiddinja tal-mu]ika u l-ispettaklu, [ar;u bl-idea li jiffurmaw tribute band tal-grupp Queen. Dan g[aliex bdew jinnutaw li l-kanzunetti tal-Queen kienu jintlaqg[u b’interess kbir mill-pubbliku.

Huma dde/idew li jid[lu g[al sfida ;dida – dik li jipprattikaw il-mu]ika u mossi tal-grupp or;inali Queen li l-kanzunetti tag[hom baqg[u popolari tul is-snin.

Il-grupp kellu jag[]el ukoll isem g[at-tribute band u wara ]mien twil ta’ diskussjoni waslu g[all-isem QE II. Huma g[a]lu dan l-isem g[ax riedu isem li jkun asso/jat mal-poplarità tal-grupp Queen filwaqt li [admu wkoll fuq l-estetika tallogo tag[hom li fuq l-ittra ‘Q’ jinkludu simbolu ta’ kuruna ta’ re;ina. B’hekk is-simbolu tat-tribute band ji;i asso/jat mal-grupp ori;inali Queen.

It-tribute band hija mag[mula minn Justin

Gilbody fil-parti ta’ Freddie Mercury, Phil Teague fil-parti ta’ Brian May, Alan Wallbanks fil-parti ta’ John Deacon, Mick Durber fil-parti ta’ Roger Taylor u Steve Thompson fil-parti ta’ Spike Edney.

Il-membri tal-grupp ma kellhomx bi//a xog[ol fa/li biex jid[lu fil-parti tal-membri tal-grupp ori;inali Queen. Fil-fatt, il-membri tat-tribute band qattg[u ]mien twil janalizzaw u jipprattikaw mossi tal-grupp or;inali. Huma g[addew minn pro/ess ta’ sena provi biex jitg[allmu jimitaw lillmembri ori;inali filwaqt li g[amlu wkoll imitazzjoni tal-make-up, ilbies, dwal u aspetti o[ra talispettaklu li jg[inu biex l-udjenza ti;i mfakkra fil-grupp ori;inali tal-mu]ika rock, Queen.

Din is-sena ta’ provi wasslet biex it-tribute band QE II [olqot spettaklu professjonali li huwa imitazzjoni ta’ The 1986 Magic Tour li kien g[amel il-grupp ori;inali Queen.

Il-grupp Queen kien ;ie ffurmat ftit snin wara li Malta [adet l-Indipendenza. Il-grupp twaqqaf fl1970 f’Londra u l-mu]ika tieg[u baqg[et popolari ma’ kull ;enerazzjoni li ;iet warajh.

F’dan l-isfond, il-PN ta spazju lil din it-tribute band QE II li permezz tal-mu]ika se tkun qed toffri spettaklu b’kanzunetti popolari kemm ma’ dawk li jiftakru l-Indipendenza, kif ukoll ma’ dawk li twieldu wara.

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

10

Lokali

-

-

Il Port il Kbir jist[oqqlu tiftix arkeolo;iku

-

ta[t il ba[ar Il-bijologu u g[addas Alan Deidun qieg[ed jappella biex isir investiment fl-arkeolo;ija ta’ ta[t il-ba[ar partikolarment fil-Port il-Kbir g[aliex f’din iz-zona hemm fdalijiet arkeolo;i/i u stori/i li jista’ jkollhom valur kbir g[all-istorja ta’ Malta.

Dione Borg

dione.borg@media.link.com.mt

L-appell ta’ Alan Deidun sar f’intervista ma’ il-mument f’kummenti li ta dwar l-esperjenza tieg[u b[ala g[addas fizzona tal-Port il-Kbir. Minn xi ]mien ilu, il-possibbiltà li jsiru tentattivi ;odda biex jittellg[u fdalijiet arkeolo;i/i u stori/i minn qieg[ il-Port il-Kbir re;g[et bdiet titqajjem fl-opinjoni pubblika bit-tama li wara daqstant snin Malta jkun irnexxielha tag[mel iktar kisbiet fost dawk li di;à saru filwirt storiku nazzjonali.

Alan Deidun tkellem dwar lesperjenza tieg[u meta jog[dos fuq l-HMS Mauri, li kien g[ereq fl-1945 fit-Tieni Gwerra Dinjija. Parti minn dan il-vapur tal-gwerra tinsab ta[t il-ba[ar fil-Port il-Kbir waqt li l-parti l-o[ra tinsab barra lport. Minkejja li dan il-vapur mhux kbir, il-parti mg[arrqa ta[t il-ba[ar hi ta’ attrazzjoni kbira g[all-g[addasa min[abba li tinsab vi/in l-art u f’fond ta’ madwar 14-il metru.

Dan jag[milha possibbli g[all-g[addasa biex jin]lu jg[oddsu fuqha anki meta jkun ba[ar imqalleb g[aliex il-Port il-Kbir fih ilqug[ bi]]ejjed li ma j[allix il-maltemp jostakola din l-attivà. Tul is-snin, spjega Alan Deidun, il-[ajja fiz-zona tal-HMS Maori ]viluppat f’wa[da mill-isba[ fl-aspett ta’ [ut u [lejjaq tal-ba[ar.

Madwar l-HMS Maori jg[ixu kwalitajiet impressjonanti ta’ [lejjaq tal-ba[ar li jkomplu jag[tu aktar [ajja u importanza lil din iz-zona fil-Port il-Kbir.

Mistoqsi dwar il-fdalijiet stori/i fil-Port il-Kbir, Alan Deidun qal li dan hu su;;ett

Il-bijologu u g[addas Alan Deidun tkellem ma’ il-mument dwar l-esperjenza meta jog[dos fuq l-HMS Mauri, li kien g[ereq fl-1945 fit-Tieni Gwerra Dinjija ta’ importanza kbira li dejjem ikun diskuss fost l-arkeologi Maltin. Bla dubju, l-attività marittima kontinwa fil-Port ilKbir wasslet biex qieg[ ilba[ar hu mimli b’o;;etti ta’ valur storiku kbir.

B[al g[addasa o[ra li jg[oddsu f’din iz-zona, Alan Deidun sostna li m’hemmx dubju g[ad fadal [afna x’jinstab fil-Port il-Kbir g[alkemm biex dawn l-o;;etti stori/i jkunu rkuprati mill-qieg[, irid isir investiment qawwi.

Alan Deidun isostni li wa[da mill-ikbar problemi li hemm f’qieg[ il-ba[ar fil-Port il-Kbir hi l-ammont kbir ta’ [ama li n;ema’ tul is-snin u li jista’

jostakola l-attività ta’ tiftix.

Diversi arkeologi o[ra jsostni li dan il-[ama tista’ sservi b[ala preservatur tal-o;;etti stori/i g[alkemm tag[milha dejjem iktar diffi/li biex dawn ikunu skavati.

Tul is-snin kienu diversi ttentattivi u l-istudji li saru biex minn qieg[ il-ba[ar jittellg[u o;;etti ta’ valur storiku li bla dubju jkunu ta’ importanza kbira g[all-istorja ta’ Malta.

Minkejja li l-perijodu l-aktar komuni u li fuqu l-Maltin dejjem iffukaw hu dak tal-Kavallieri, il-Port il-Kbir ilu jservi ta’ port ewlieni g[al madwar 1,000 sena, minn ]mien l-G[arab.

{afna mill-istudji li saru biex ikun stabbilit jekk hemmx verament o;;etti stori/i ankrati fil-qieg[ tal-Port il-Kbir iffukaw fuq il-perijodu talKavallieri, min[abba li dan jiffoka fuq il-perijodu talAssedju l-Kbir tal-1565. Ilmira ewlenija ta’ diversi kumpaniji barranin li tul issnin kienu involuti f’dan it-tentattiv kienet li jinstab xini talKavallieri ta’ San :wann.

Dwar dan, Alan Deidun sostna li l-apparat sofistikat li je]isti llum jag[milha possibbli li jkun stabbilit jekk ta[t ilba[ar jew anki ta[t il-[ama hemmx o;;etti ta’ valur.

Deidun argumenta li pajjii]i

barranin, fosthom Stokkolma, irnexxielhom itellg[u vapuri jew xwieni ta’ snin twal ilu, fosthom tal-1600. Din kienet kisba kbira kemm mill-aspett arkeolo;iku kif ukoll millaspett ekonomiku g[aliex kabbret it-turi]mu fil-pajji].

Alan Deidun hu konvint li minkejja s-sejbiet li saru fil-Port il-Kbir, inklu] meta dan tnaddaf diversi snin ilu, hemm diversi o;;etti o[ra li jistg[u jinstabu.

Fuq din l-evidenza, Alan Deidun sostna li jekk l-awtoritajiet jag[tu valur lill-aspett storiku u arkeologu b[ala prijorità, allura l-investiment me[tie; ikun ikkunsidrat b[ala validu u g[andu jitwettaq.

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

A[barijiet mill-UE

11

L-Ewropa f’idejk Ingrid Brownrigg Opinjonista

Il-Kummissjoni Ewropea ppubblikat proposta biex tnaqqas il-konsum tal-basktijiet tal-plastik. Din il-proposta le;i]lattiva g[andha tag[ti direzzjoni fuq kif jistg[u jonqsu dawn il-basktijiet i]da l-Kummissjoni m’g[andha l-ebda sa[[a legali biex timponi le;i]lazzjoni li tipprojbixxi l-u]u tal-basktijiet tal-plastik madwar l-UE.

Il-plastik hu g[al dejjem^ Sfortunatament ir-risposta g[al din id-domanda hi iva! Ilplastik jibqa’ je]isti g[al numru ta’ snin twal, anke mijiet ta’ snin u g[alhekk dan il-materjal ikompli jakkumula l-iskart tal-plastik. Il-plastik hu skart komuni [afna fl-ib[ra u dan jag[mel [sara kbira lill-ekosistema marittima. Kull fejn in[arsu nsibu o;;etti mag[mulin mill-plastik. Dan hu materjal li ]viluppa matul is-snin i]da sar l-aktar komuni flu]u ta’ kuljum fis-seklu 19. Dan min[abba l-fatt li hu materjal ir[is, [afif u b’sa[[tu. Fis-snin li g[addew kien skopert li l-plastik i]omm l-ikel frisk u hu mezz tajjeb ta’ i;jene u anke mezz komdu fit-trasport tal-ikel. Ikel li j]omm g[al aktar fit-tul u jwassal g[al anqas skart ta’ ikel.

G[alhekk nu]aw [afna boro] tal-plastik u basktijiet talplastik. Minkejja li g[andhom xi vanta;; fuq ilpreservazzjoni tal-ikel, qed jag[mlu danni akbar lill-ambjent.

Wara snin ta’ dipendenza fuq il-plastik, il-bniedem beda jiskopri li dan il-materjal ma jispi//a b’xejn u apparti l-iskart li dejjem jakkumula fuq l-art, l-iskart fil-ba[ar, b[al bottjiet tal-plastik, boro] u basktijiet qed joqtlu diversi spe/i talba[ar. Pere]empju l-fekruna tal-ba[ar li tiekol il-bram, [afna drabi tispi//a tifga meta tipprova tibla basket tal-plastik li bi ]ball ta[seb li kien xi brama. U anqas ma jkollna fkieren flib[ra tag[na, aktar se naraw bram. Irridu niftakru li a[na nag[mlu parti mill-ambjent li ng[ixu fih u hekk kif no[olqu instabbiltà xi mkien, fl-a[[ar mill-a[[ar se ti;i fuqna u se nbatu l-konsegwenzi a[na wkoll. Anke plastik degradabbli, bla dubju jag[mel anqas deni mill-plastik sintetiku.

Daqshekk basktijiet tal-plastik!

Ftit tax-xhur ilu, il-Kummissjoni Ewropea ppubblikat proposta biex tnaqqas il-konsum tal-basktijiet tal-plastik. Din il-proposta le;i]lattiva g[andha tag[ti direzzjoni u rakkomandazzjonijiet fuq kif jistg[u jonqsu dawn ilbasktijiet i]da l-Kummissjoni Ewropea m’g[andha l-ebda sa[[a legali biex timponi le;i]lazzjoni li tipprojbixxi l-u]u tal-basktijiet tal-plastik madwar l-Unjoni Ewropea.

F’Malta, l-u]u tal-basktijiet tal-plastik naqas. Illum jintu]aw basktijiet tal-karti, pere]empju mill-[wienet tal[wejjeg jew inkella mis-supermarkets jintu]aw basktijiet talplastik bijodegradabbli li g[alihom wie[ed irid i[allas.

M’hemmx xi ng[idu, drajna mmorru g[ax-xirja armati bilbasktijiet tad-drapp jew inkella xi tip ta’ kontenituri li wie[ed jista’ jibqa’ ju]a fit-tul. Filwaqt li qed nag[mlu dan, ilkoll konxji li hemm anqas basktijiet tal-plastik li jintremew fl-ambjent. Huma diversi l-pajji]i Ewropej li g[addew g[al din is-sistema, b[all-Bel;ju u l-Italja i]da sfortunatament hemm numru ta’ pajji]i fejn il-bastijiet tal-plastik g[adhom jintu]aw ferm.

Fid-Danimarka g[adhom jintu]aw il-basktijiet talplastik...tmur fejn tmur, supermarkerts, is-suq, fil-[wienet... kullimkien! Tant kemm huma mdorrijin ju]aw il-basket

Il-basktijiet tal-plastik huma l-g[adu g[all-fkieren tal-ba[ar, meqjusa fost wa[da mir-ra;unijiet li jwasslu biex dawn il-fkieren imutu, b’konsegwenza li ji]diedu l-bram fl-ib[ra tag[na.

G[alkemm il-Kummissjoni Ewropea qed t[e;;e; g[al aktar u]u ta’ basktijiet li ma jkunux tal-plastik, diversi pajji]i fosthom Malta ilhom snin li da[lu din il-mi]ura regolata b’qafas le;i]lattiv.

tal-plastik li ma tarax nies sejrin jag[mlu x-xirja bilbasktijiet tad-drapp. Meta mort nixtri mis-suq tal-bdiewa u [ri;t il-basket tieg[i, il-bidwi staqsieni jekk kontx /erta li ma ridtx basket tal-plastik! L-ironija hi li l-Kummissjoni Ewropea fa[[ret lid-Danimarka u lill-Finlandja g[all-isforzi tag[hom biex inaqqsu l-u]u tal-basktijiet tal-plastik.

Minkejja li n[oss li l-u]u tal-basktijiet tal-plastik hu kbir ferm fid-Danimarka, anke jekk wie[ed irid i[allas g[alih, din is-sena, id-Danimarka kienet l-anqas pajji] fl-Ewropa blanqas u]u tal-basktijiet tal-plastik. Fil-fatt hu stmat li fuq medja, id-Dani]i ju]aw madwar erba’ basktijiet g[al kull persuna fis-sena. Dan hu numru tassew ]g[ir meta mqabbel ma’ 466 basket g[al kull persuna fil-Portugall, il-Polonja u s-Slovakkja. Meta skoprejt dawn i/-/ifri kont perplessa birri]ultat g[ax l-u]u ta’ kuljum tal-basktijiet tal-plastik, hu xi [a;a li wie[ed ma jistax ma jinnutax fid-Danimarka.

Minkejja dan, dan hu pajji] bl-anqas u]u ta’ basktijiet talplastik fl-Ewropa. Jekk dan hu l-ka], allura hu aktar xokkanti meta jiftakar l-ammont li jintu]a f’pajji]i o[ra!

Biljuni ta’ basktijiet tal-plastik kull sena!

Hu stmat li fl-2010 ;ew manifatturati kwa]i 100 biljun basket fl-Ewropa! Aktar ma jkun hawn basktijiet, aktar ikun hawn skart. Fl-UE, kull sena jintremew madwar tmien biljun basket tal-plastik! Il-Kummissjoni Ewropea qed tipprova t[e;;e; li jitnaqqas l-u]u ta’ dawn il-basktijiet.

Hemm qbil ;enerali kemm il-plastik qed jag[mel [sara lillambjent, u allura anke lilna l-bnedmin li niffurmaw parti mill-ambjent. L-iskart tal-plastik hu wa[da mill-akbar problemi meta nitkellmu fuq l-immani;;jar tal-iskart.

Hemm min isostni, fosthom dawk fl-industrija tal-plastik, li mhux bi]]ejjed li jitnaqqas il-konsum. Je[tie; li limmani;;jar tal-iskart ikun a[jar u jsir aktar ri/kla;; fost lo[rajn. Hemm min isostni li biex jinqatg[u l-basktijiet talplastik, hemm b]onn li jkun hemm [las fuqhom, ikunu xi jkunu, bijodegradabbli u sinteti/i.

Il-basktijiet tal-plastik huma fost l-iktar o;;etti u]ati ta’ spiss. Madankollu m’hemmx basktijiet tal-plastik biss.

Hemm l-ippakkjar tal-prodotti tal-ikel pere]empju. Meta kont ]g[ira kellna [afna anqas ippakkjar g[ax dak i]-]mien kien normali li jekk sejra tixtri l-[axix u l-frott, tie[u xi basket mid-dar jew qoffa u tag[]el il-prodott int. Illum il[ajja saret mg[a;;la wisq u g[alhekk fis-supermarkets biex tiffrankaw xi minuta jew tnejn, xi prodotti tal-[axix ikunu di;à ppakkjati! Kemm hu isba[ meta niddedikaw ftit [in ta’ kwalità u nag[]lu l-[axix jew il-frott a[na, ming[ajr ma jkun ippakkjat lest u filwaqt li nkunu qed nag[]lu dak li hu la[jar, ma nkunux qed in]idu skart tal-plastik fl-ambjent!

Darb’o[ra meta tmur tixtri, mur ippreparat#a!

12

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Internazzjonali

Komplew il-konfronti mal-militanti fil-Lvant tal-Libja

L-ITALJA> Vapur tal-qawwiet tal-ba[ar Taljani jitfa’ l-ankri fil-belt ta’ Napli u meta qed i;orr ’il fuq minn 320 immigranti ta’ nazzjonalità diversa li jinkludu numru ta’ tfal. Huma kienu salvati lil hinn mill-kosta Taljana b[ala parti mill-missjoni ta’ ‘Mare Nostrum’ li l-Italja ilha tmexxi mindu g[erqu l-mijiet tal-immigranti f’]ew; tra;edji (bid-dg[ajjes) separati li kienu se[[ew f’Ottubru tas-sena l-o[ra. Madankollu l-awtoritajiet Taljani, din is-sena, bilkemm jistg[u jla[[qu ma]-]ieda fl-ammonti tal-immigranti li qeg[din jaqsmu mir-re;juni tal-Afrika ta’ Fuq lejn l-Ewropa (ritratt> EPA)

Attakk fuq is-suldati Filippini fis-Sirja

Il-Ministeru tad-Difi]a talFilippini qal li t-truppi tieg[u li qed jg[inu fl-isforzi lejn ilpa/i fis-Sirja spi//aw attakkati minn ribelli fl-artijiet tal-Golan. Madankollu kelliema g[all-militar Filippin qalu, aktar tard, li s-suldati li spi//aw aggrediti ‘kollha’ rnexxielhom je[ilsu millperiklu u minkejja l-isparar konsistenti fl-in[awi.

Fl-a[[ar jiem, ir-ribelli tas-

Sirja [atfu ‘l fuq minn erbg[in suldat g[a]-]amma tal-pa/i li ;ejjin minn Fiji b[ala osta;;i. Dan qabel huma, ilbiera[, i//irkondaw lill-g[exieren tat-truppi Filippini li kienu g[assa f’]ew; po]izzjonijiet tanNazzjonijiet Uniti u fejn insistew biex dawn is-suldati ‘j/edu l-armi’.

Mifhum li mar-ribelli kien hemm il-membri tal-Front al-

Nusra; li hu l-ferg[a tal-moviment Al-Qaida fis-Sirja. Irrapporti qalu wkoll li r-ribelli irnexxielhom ja[tfu l-kontroll ta’ a//ess li jistg[u jaqsmu minnu lejn l-artijiet strate;i/i tal-Golan, li huma okkupati mill-I]raeljani.

I]rael kien [ataf il-parti kbira tal-art fuq l-G[oljiet talGolan, lejn il-Lbi/ tas-Sirja, waqt il-famu]a ‘Gwerra ta’ Sitt Ijiem’ tal-1967.

Is-sorsi indipendenti filLibja ma setg[ux jikkonfermaw jekk il-militanti talgrupp Ansar al-Sharia sparawx ‘tassew’ missila lejn ajruplan tal-gwerra li ;;arraf fl-in[awi ta’ Al-Baida, lejn il-Lvant tal-pajji].

Jing[ad li l-ajruplan kien qed jattakka lill-I]lami/i talAnsar; organizzazzjoni li skont l-Istati Uniti qed ta;ixxi b[ala grupp terroristiku, u bl-istess militanti qed jg[idu li l-;ellieda tag[hom ‘kienu sparaw (g[all-ajruplan) u rnexxielhom ini]]luh’.

Ir-rapporti qalu li l-pilota tilef [ajtu, u li l-ajruplan im;arraf kien tal-qawwiet tal:eneral Khalifa Haftar li qed imexxi gwerra kontra rradikali I]lami/i f’Benghazi.

Intant, l-Ansar al-Sharia hi bba]ata f’din il-belt u fejn ilmilitanti tag[ha qed jikkontrollaw xi tmenin fil-mija tatterritorju. Intant, is-sorsi qrib il-:eneral Haftar komplew jinsistu li l-ajruplan inkwistjoni kellu ji;;arraf min[abba ‘xi problemi tekni/i’.

Il-Libja ilha teg[req filkaos mindu, fl-2011, ikkrolla r-re;im tal-eks dittatur,

Muammar Gaddafi, u waqt li l-awtoritajiet (attwali) provi]orji qed jikkonfrontaw il-gruppi tal-milizzji b’sa[[ithom. Dan meta lAlleanza tal-milizzji ‘}erniq tal-Libja’ – li fil-parti kbira hi kkostitwita mill-I]lami/i – [atfet l-ajruport ta’ Tripli waqt li, fl-a[[ar ;ranet, ikkonsolidat il-po]izzjonijiet tag[ha fiz-zoni prin/ipali ta’ din il-belt kapitali.

Intant, eluf ta’ Libjani [ar;u fi Tripli biex jappo;;jaw il-milizzji ‘ta]}erniq’, fejn [arqu l-bnadar tal-E;ittu u tal-Emirati G[arab Mag[quda – i]-]ew; pajji]i li, skont l-Istati Uniti, kienu bag[tu l-ajruplani talgwerra biex jattakkaw iz-zoni tal-milizzji I]lami/i qrib lajruport ta’ Tripli.

L-E;ittu /a[ad ‘li kellu x’jaqsam direttament’ malattakki, waqt li l-Emirati G[arab ma kkummentawx dwar is-sitwazzjoni.

Madankollu, l-E;ittu, lEmirati G[arab u l-G[arabja Sawdita kollha jqisu lpre]enza tal-militanti I]lami/i fir-re;jun b[ala theddida u jidhru li qed jikkooperaw kontra ‘periklu komuni’.

Il-Prim Ministru tar-Renju Unit, David Cameron u Nick Clegg, il-Kap tal-Partit Liberali Demokratiku (Britanniku), qeg[din jiddiskutu l-mi]uri ;odda potenzjali li jindirizzaw it-theddida g[al pajji]hom min-na[a talmilitanti tal-grupp Stat I]lamiku (IS) li [allew wied ta’ mewt u qerda fl-artijiet tal-Iraq u s-Sirja.

In-negozjati g[addejjin wara li r-Renju Unit g[olla llivell tat-theddida terroristika minn wa[da ‘sostanzjali’ g[al ‘gravi’. Dan ukoll b’konsegwenza tal-konflitt kontinwu li g[addej fl-artijiet tal-Iraq u sSirja, bil-Prim Ministru Cameron, g[ada, g[andu jag[mel stqarrija spe/ifika fil-House of Commons ta’ Londra, Mistenni li l-Prim Ministru Britanniku jipproponi l-poteri ;odda li ma jippermettux li ‘terroristi potenzjali’ jivvja;;aw barra r-Renju Unit bliskop li ji;;ieldu jihad (gwerra qaddisa). Ir-Renju Unit anki qed jevalwa l-azzjonijiet u l-politika li j]ommu lillBritanni/i milli jin;ibdu lejn

it-terrori]mu. Intant, Cameron g[amilha /ara di;a li l-grupp Stat I]lamiku g[andu jitqies b[ala theddida ‘ming[ajr pre/edent’ g[ar-Renju Unit.

David Cameron kien fost ilMexxejja tal-Unjoni Ewropea li ltaqg[u, ilbiera[, fi Brussell u fejn kellu jinsistu mal-istess UE g[al azzjoni koordinata li tg[in tissorvelja l-movimenti tal-persuni indikati b[ala jihadisti.

It-ta[ditiet bejn Cameron u Clegg jinsabu g[addejjin wara li l-Konservattivi filGvern qalu li jridu jiffa/ilitaw il-pro/essi biex jin[atfu l-passaporti tat-terroristi potenzjali li jivvja;;aw barra r-Renju Unit.

Cameron jista’ anki jikkunsidra li jsa[[a[ il-mi]uri g[all-prevenzjoni tat-terrori]mu u l-mi]uri g[al investigazzjoni. Madankollu, l-Liberali Demokrati/i qalu li lesti jaqblu biss dwar il-politika li ssir ‘bil-kalma’ u li hi sostanzjata bil-provi. Huma insistew li din il-politika g[andha, fuq kollox, t[ares il-liberta ta/-/ittadini Britanni/i.

Jiddiskutu t-theddida tal-grupp Stat I]lamiku

13

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Internazzjonali

I/-?ina twissi kontra ‘ind[il barrani’ f’Hong Kong

I/-?ina wissiet lill-pajji]i barranin biex ‘ma jinda[lux’ fil-politika ta’ Hong Kong.

Dan meta g[andha ssir dalwaqt dikjarazzjoni importanti dwar il-pro/ess elettorali g[al dan it-territorju.

L-istampa tal-Istat qalet li lawtoritajiet komunisti ?ini]i m’g[andhomx jittolleraw sitwazzjoni fejn il-barranin ju]aw Hong Kong ‘b[ala paraventu, bl-iskop li jdg[ajfu listrutturi tal-poter u s-sistemi stabbiliti ta/-?ina.

Mistenni li /-?ina se tillimita l-elezzjoni f’Hong Kong g[al selezzjoni ta’ kandidati li huma favur Beijing.

Madankollu, l-attivisti li jridu d-demokrazija fit-territorju partikolari heddew ‘kampanja ta’ di]ubbidjenza g[all-

massa’ f’ka] li l-elezzjoni ma tinfeta[x g[al aktar kandidati.

Huma heddew ukoll li jorganizzaw id-dimostrazzjonijiet fid-distrett finanzjarju ta’ Hong Kong, f’ka] li ma jintlaqax ftehim a//ettabbli.

I]da l-istampa tal-Gvern ?ini] sostniet li ‘u[ud, f’Hong Kong, jinsabu g[addejjin b’konfoffa ma’ qawwiet barranin (li ma kenux identifikati) u fejn qeg[din jippruvaw idg[ajfu l-istabbiltà u li]vilupp tat-territorju. Listampa anki ikkwotat lil Uffi/jal komunista fis-sens li ‘l-Istat ma jistax jippermetti g[al dan. {afna pajji]i fil-Punent qed isej[u g[al Gvern aktar miftu[ f’Hong Kong li hu eks kolonja Britannika.

Ja[rab il-Prim Ministru ta’ Lesotho waqt kolp ta’ stat Il-Prim Ministru ta’ Lesotho, Thomas Thabane, [arab lejn lAfrika t’Isfel fejn qed jallega li ‘[ajtu tinsab f’periklu’. Dan fost allegazzjonijiet l-Armata wettqet kolp ta’ stat fil-pajji] Afrikan tan-Nofsinar u b’Thabane jinsisti li ‘lest jirritorna biss (f’pajji]u) ladarba hu jkun jaf li mhux se jinqatel’.

L-a[[ar rapporti minn Lesotho fissru s-sitwazzjoni fil-belt kapitali ta’ Maseru b[ala ‘kalma’ u wara li s-suldati kienu [atfu kontroll ta’ diversi bini prin/ipali.

Hu minnu, intant, li l-militar ta’ Lesotho ilu mill-1966 iwettaq sensiela ta’ kolpi ta’ stat u mindu dan il-pajji] kiseb l-indipendenza.

Thomas Thabane, li sa ftit ilu kien qed imexxi Gvern g[all-g[aqda, issospenda lParlament f’:unju li g[adda u fost tilwim sostanzjali fi [dan il-koalizzjoni tieg[u.

Intant, mal-wasla tieg[u flAfrika t’Isfel, Thabane insista li ‘kienu l-qawwiet armati u mhux in-nies’ li warrbuh millpoter, u fejn sa[aq li dan hu a;ir illegali.

Madankollu, kelliema g[allArmata ta’ Leshotho qed jg[idu li l-militar jappo;;ja lill-Gvern li spi//a elett bilmezzi demokrati/i, b’din listqarrija ting[ata wara li ttruppi kienu [onqu t-toroq ta’ Maseru, fost rapporti dwar diversi sparaturi fl-in[awi.

Uffi/jal mill-Ministeru tad-Difi]a Ukren jindika armamenti li allegatament kienu manifatturati fir-Russja u li issa n[atfu minn idejn il-militanti separatisti fil-Lvant tal-Ukrajna. Dan ir-ritratt ittie[ed fi Kiev waqt li dawn l-armi kienu qed ikunu esebiti lill-uffi/jali militari internazzjonali li vvja;;aw lejn il-belt kapitali Ukrena (ritratt> EPA)

Jitwaqqa’ jet Ukren bir-Russja tiffa//ja sanzjonijiet potenzjali

Il-qawwiet tal-Ukrajna qalu li fighter-jet tag[hom twaqqa’ minn missila ‘Russa’ waqt ilkumbattimenti li g[addejjin fiz-zoni Ukreni tal-Lvant li huma kkontrollati mill-militanti separatisti li jridu lunjoni mar-Russja.

L-a[bar ing[atat qabel ilmexxejja tal-Unjoni Ewropea kellhom jiltaqg[u fi Brussell biex jikkunsidraw sanzjonijiet ;odda kontra r-Russja. Dan fost l-akku]i li l-militar Russu qed ji;;ieled ‘spalla ma’ spalla’ mas-separatisti fit-territorji tal-Ukrajna.

G[alkemm ir-Russja /a[det li l-qawwiet regolari tag[ha qed jappo;;aw lill-militanti fl-Ukrajna, l-Uffi/jali Ewropej sostnew, qabel is-summit, li jin[tie; li jintbag[at messa;; /ar lil Moska bil-[sieb li din il-kri]i ma tibqax daqshekk intensiva.

Jin[elsu l-[addiema minn ;o minjiera

Uffi/jali fil-belt ta’ Bonanza qalu li n[elsu [afna fost grupp ta’ [addiema li kienu nqabdu ta[t l-art wara li kkrollat minjiera.

Ir-rapporti qalu li talanqas 24 [addiem kienu spi//aw ‘f’dik is-sitwazzjoni ddisprata’ wara li /eda xaft talminjiera fost il-maltemp qalil. Il-[addiema li ttellg[u

minn ta[t l-art, intant, qed ibatu minn effetti ta’ dehydration, i]da mifhum li huma g[andhom jirkupraw wara din l-esperjenza kerha.

Ma kienx mag[ruf jekk lawtoritajiet sabux numru ta’ [addiema li, salbiera[, kienu g[adhom maqbudin fil-minjiera ta’ El Comal, li tinsab fil-limiti ta’ Bonanza, lejn il-Grigal ta’ Managua.

Il-[addiema inkwistjoni kienu qed ja[dmu fuq ba]i ‘freelance’ u ma kinux impjegati direttament ma’ xi kumpanija. Sadanittant, ilkumpanija li hi l-proprjetarja tal-minjiera inkwistjoni sostniet li, ftit ilu, kienet waslitilha l-informazzjoni li s-sitwazzjoni tas-sigurtà filkumpless partikolari ma kinetx wa[da a//ettabbli.

Tke//ija ta’ Lhud fil-Gwatemala Il-membri ta’ grupp talLhud ultra-Ortodossi spi//aw imke//ija minn villa;; filPunent tal-Gwatemala wara sensiela ta’ tilwim bejnhom u r-residenti indi;eni.

Mifhum li t-tilwim inkwistjoni kien dovut g[al differenzi kulturali u reli;ju]i, b’kelliema g[all-komunità ta’

Lev Tahor isostnu li l-grupp tal-Lhud bdew jitilqu minn San Juan La Laguna wara li lKunsill tal-Anzjani lokali vvota biex huma ‘jkunu sfurzati ‘l barra’ mill-in[awi.

Mifhum li fil-villa;; partikolari kienu qed jg[ixu mal230 membru ta’ din il-komunità Lhudija u li w[ud

minnhom kienu ilhom sitt snin residenti fiz-zona.

Intant, il-Kunsill talAnzjani, jiem ilu, idde/ieda li jke//i lil dawn l-ultraOrtodossi u fejn akku]a w[ud minnhom talli ‘ttrattaw [a]in’ lir-residenti indi;eni kif ukoll lit-turisti li marru j]uru lvilla;;.

Ir-rapporti dwar l-ajruplan Ukren inkwistjoni qalu li dan kien tat-tip Su-25 u li l-pilota tieg[u rnexxielu jo[ro; minnu minuti qabel i;;arraf. Mifhum ukoll li l-pilota jinsab qawwi u s[i[, bl-istqarrijiet Ukreni jsostnu li l-fighter-jet kien intlaqat ‘minn missila sparata minn launcher ta’ manifattura Russa’.

In-NATO tikkalkula li madwar elf suldat Russu jinsab flUkrajna proprja u bil-Gvern Ukren qed isostni li t-tankijiet u l-karrijiet armati Russi irnexxielhom jid[lu f’artu anki waqt li s-separatisti fet[u front ;did tul il-kosta li tmiss mal-Ba[ar ta’ Azov.

Sal-biera[, numru ta’ truppi Ukreni kienu g[adhom i//irkondati mis-separatisti armati fir-re;jun ta’ Donetsk, bi grupp ie[or ta’ separatisti armati jag[tu ultimatum lis-

suldati Ukreni qrib il-belt ta’ Llovaisk biex huma j/edu ‘sa mhux aktar tard mill-biera[‘.

Il-Ministri Ewropej g[allAffarijiet Barranin, ilbiera[ iltaqg[u f’Milan, fl-Italja, fejn esprimew ‘t[assib profond dwar l-aggressjoni tar-Russja kontra l-Ukrajna’. L-uffi/jal responsabbli mill-politika barranija tal-UE, Catherine Ashton, [e;;et biex ir-Russja ‘tirtira l-qawwiet mill-Ukrajna u biex Moska ma tkomplix tg[addi l-armi u s-suldati lejn l-artijiet Ukreni tal-Lvant.

Fi Brussell, il-President talKummissjoni Ewropea, Josè Manuel Barroso, wissa lirRussja li l-UE lesta ]]omm soda mal-prin/ipji tag[ha filwaqt li sejja[ g[al soluzzjoni politika ‘qabel il-kri]i ssir inkontrollabbli’. Barroso kellu wkoll ta[ditiet mal-President tal-Ukrajna, Petro

MOVIMENT TA’ KANA MOTHER & BABY CLUB Il-Playgroups tal-Mother and Baby Club se jer;g[u jibdew minn Ottubru li ;ej u jibqg[u sejrin sa :unju. L-età tat-tfal trid tkun bejn sena u nofs u tliet snin, u jridu jkunu akkumpanjati minn adult il-[in kollu waqt is-sessjoni.

Il-Playgroups isiru sag[tejn darba fil-gimg[a, b’attivitajiet varji b[al crafts, painting u nursery rhymes. Ikollhom ukoll g[ad-dispo]izzjoni tag[hom educational toys u playground toys.

Ji;u organizzati wkoll [ar;iet edukattivi fejn ji;u mistiedna guest speakers u [ar;iet o[ra g[all-familja kollha kemm g[all-membri kif ukoll g[al dawk li mhumiex membri.

Biex tibbukkjaw /emplu:

St. Julian’s {al G[arg[ur: Il-Mosta: Santa Venera: {a]-}ebbu;: Paola: I]-}ejtun: I]-}urrieq: Il-Mosta: {al Lija:

It-Tnejn: It-Tlieta: It-Tnejn: It-Tlieta: It-Tlieta: It-Tlieta: It-Tlieta: It-Tlieta: Il-:img[a: Il-:img[a:

Joyce Camenzuli Joanne Catania Sandra Cini Therese De Gabriele Antoinette Muscat Josette Grech Elizabeth Saliba Marthese Grixti Tania Cortis Therese De Gabriele

Tel: 21360710 Tel: 21430691 Tel: 21415922 Tel: 21381892 Tel: 21463712 Tel: 21697549 Tel: 21673829 Tel: 21641402 Tel: 21433673 Tel: 21381892

G[al aktar informazzjoni /emplu lill-Playground Co-ordinator: Tania Cortis: Tel: 21433673

14

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Internazzjonali

Kif il-militanti tal-IS ]viluppaw fl-akbar theddida g[al-Lvant Nofsani u d-dinja

Il-militanti tal-moviment Stat I]lamiku – l-IS – li qabel kien mag[ruf b[ala ISIS (l-Istat I]lamiku flIraq u l-Lvant) – huma aktar estremisti mill-AlQaida u jibba]aw fuq le//essi tal-brutalità anki waqt li qed jissie[bu

mag[hom il-fanati/i minn diversi pajji]i, inklu]i listati tal-Punent.

L-IS irnexxielu jifforma kalifat mit-territorji tas-Sirja u l-Iraq anki waqt li l-;ellieda tieg[u qed javvanzaw tul izzoni Iraqin fit-Tramuntana u fost il-paniku tal-Gvern Iraqi

f’Bagdad. Il-militanti, din il;img[a, [atfu wkoll il-ba]i tal-ajru ta’ Tabqa, fis-Sirja, li tinsab qrib il-belt ta’ Raqqa, li llum saret fortizza tal-IS. I]da kif kien possibbli li din l-entità ta’ militanti setg[et tikseb daqstant sa[[a fi ]mien relattivament qasir u ]vilup-

Dehra tal-jihadisti mal-grupp Stat I]lamiku fl-Iraq... Il-kri]i rrankat ladarba huma [atfu l-kontroll ta’ bliet importanti b[al Mosul u Tikrit, fost l-ag[ar atro/itajiet imma;inabbli

pat fl-akbar theddida g[alLvant Nofsani u d-dinja?

Min huma tal-IS^ Il-;ellieda – jihadisti – ta’ din l-entità, fil-parti l-kbira

tag[hom huma Musulmani Sunniti u l-kri]i splodiet ladarba huma [atfu l-kontroll ta’ bliet importanti Iraqin b[al Mosul u Tikrit. Dan se[[ ukoll waqt li s-suldati talArmata tal-Iraq u /-/ittadini fiz-zoni okkupati milljihadisti kienu su;;etti g[allag[ar atro/itajiet imma;inabbli.

L-IS, li ]viluppa mill-ISIS, jaf l-g[eruq tieg[u fi [dan lAl-Qaida u l-ISIS fe;; wara l-inva]joni tal-Iraq, fl-2003, mill-qawwiet multinazzjonali ta[t it-tmexxija tal-Istati Uniti.

Il-mexxej – jew emir – talIS hu Awwad Ibrahim Ali alBadri al-Samarrai; Sunnita ta’ 43 sena mag[ruf aktar billaqam (nom de guerre) tieg[u ta’ Abu Barkr al-Baghdadi.

Hu kien dam pri;unier talIstati Uniti mill-2005 sal2009 u s-sorsi militari jiftakru sew meta dan il-fanatiku kien in[eles mill-Kamp ta’ Bucca, fl-Iraq, u wissa lill-Amerikani li hu kellu ‘jer;a’ jarahom fi New York’.

Filwaqt li w[ud jg[idu li Baghdadi nbidel f’‘radikali’ min[abba l-esperjenza talpri;unerija, o[rajn jg[idu li hu dejjem kien I]lamiku ferventi u fanatiku fi]-]mien meta l-Iraq kien immexxi mid-dittatur Saddam Hussein.

In-Nazzjonijiet Uniti kkonfermat lil Baghdadi b[ala terrorista fl-2011 u l-analisti, illum, qed jikkummentaw

dwar il-kapa/ità tieg[u biex jattira eluf ta’ jihadisti barranin li qed ji;;ieldu ta[t ilbandiera tal-IS. Dan waqt li Baghdadi qed ikun imfisser b[ala l-aktar estremista qalil mi]-]mien ta’ Obama bin Laden; l-eks Kkap tal-Al-Qaida. Fil-fatt, l-emir irrifjuta d-direttiva ta’ Ayman al-Zawahiri, il-Mexxej attwali tal-Al-Qaida, biex jikkon/entra l-isforzi tal-IS fuq l-Iraq u j[alli lis-Sirja.

L-IS, fl-a[[ar xhur, waqqaf l-iskejjel, il-qrati u servizzi o[rajn fl-artijiet tas-Sirja li hu qed jikkontrolla. Dan ukoll meta l-bandiera s-sewda talJihad tispikka fil-kwartieri kollha fejn qed tkun amministrata l-aktar forma primittiva tal-li;i I]lamika.

Ma jistax jonqos, intant, li l-moviment IS ikattar ir-reputazzjoni tieg[u g[all-brutalità inkredibbli fit-territorji kollha li waqg[u ta[t idejh – fejn numru kbir ta’ nies qed jispi//aw imsallbin jew b’rashom maqtug[a talli ma jikkonformawx mad-definizzjoni ta’ ‘Sunni’.

Hu kkalkulat li l-grupp Stat I]lamiku g[andu bejn 7,000 u 10,000 membru; b’numru sostanzjali minnhom li kienu ;ellieda mal-Al-Qaida.

Issie[bu wkoll mal-moviment is-suldati li darba kienu jservu mal-Armata Iraqija ta[t Saddam Hussein. Madankollu, l-aktar mistoqsija sinifikanti hi dwar kemm dan il-grupp qed jing[ata appo;; mill-komunità tas-Sunni fl-Iraq, l-istess nies li tilfu l-poter u linfluwenza ladarba spi//a rre;im tal-eks dittatur. g[al pa;na 15

15

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Internazzjonali

L-IS u l-Al-Qaida t-tnejn iridu kalifat li ma jaf l-ebda fruntiera minn pa;na 14

Xi jrid l-IS u x’inhi r-relazzjoni tieg[u mal-Al-Qaida^ Fi Frar li g[adda, il-moviment Al-Qaida /a[ad lill-IS u

sostna li mhux talli m’g[andux x’jaqsam mieg[u talli bl-ebda mod m’g[andu jitqies responsabbli g[allazzjonijiet ta’ dawk iljihadisti. Fil-fatt, l-ISIS ‘ta’ dak i]-]mien’ kien meqjus b[ala estremista wisq – anki g[all-Al-Qaida.

Id-di]gwid bejn l-IS u l-AlQaida m’g[andux jitqies sorpri]a, u l-metodi tal-IS – fosthom l-attakki indiskriminatorji fuq iz-zoni ta/-/ivili u limpo]izzjoni tal-interpretazzjoni brutali u ultrakonservattiva tal-I]lam – ilhom jo[olqu dibattiti fost il-gruppi tal-jihad.

Xi ittri rkuprati mill-korrispondenza ta’ Osama bin Laden (wara r-raid tal-qawwiet spe/jali Amerikani fuq ilmo[ba tat-terrorista li, fl2011, kien inqatel fil-belt Pakistana ta’ Abbottabad) jikkritikaw il-moviment Stat I]lamiku u jwissi li l-jihadisti setg[u [allew impatt negattiv fuq ir-reputazzjoni tal-AlQaida.

I]da minkejja r-rivalità [arxa ta’ bejniethom, l-IS u lAl-Qaida g[andhom skop uniku – f’dan is-sens ittwaqqif ta’ stat I]lamiku flIraq u fis-Sirja u t-tis[i[ ta’ kalifat li ma jaf l-ebda fruntiera; l-istess b[al dak li e]ista sal-1924 u li ntemm wara lkroll tal-Imperu Ottoman.

Minn fejn qed i;ib il-flus l-IS^ Numru ta’ entitajiet karitatevoli I]lami/i u individwi sinjuruni fir-re;jun tal-Golf ilhom mill-2011 ’l hawn jiffinanzjaw il-gruppi tal-militanti fis-Sirja.

Suldati jidhru waqt ta[ri; f’zona tal-Iraq lejn in-Nofsinhar. Il-moviment ‘Stat I]lamiku’, illum, jinkludi [afna persuni eksmilitari li kienu jservu mal-Armata fi ]mien id-dittatorjat ta’ Saddam Hussein (ritratt> EPA)

L-IS irnexxielu ja//erta minn ‘gelgul ta’ flus’ bissa[[a tal-kontroll tieg[u fuq it-territorji li jipprodu/u ]-]ejt lejn il-Lvant tas-Sirja u biljihadisti li anki jbig[u lura w[ud miz-zoni lir-re;im Sirjan. Il-jihadisti ;;eneraw il-flus ukoll mit-traffikar ta’ materja prima misruqa u antikitajiet imprezzabbli millin[awi mag[rufa g[al te]ori arkeolo;i/i.

Qabel il-;ellieda tal-IS [atfu l-kontroll tal-belt importanti ta’ Mosul, fitTramuntana tal-Iraq, kien mag[ruf li l-moviment terroristiku kellu l-ekwivalenti ta’ 875 miljun dollaru Amerikan f’assi u fi flus kontanti. U wara li [a l-kontroll assolut f’Mosul, l-IS seraq il-banek tal-lokalità u [ataf il-provvisti militari biex g[olla l-valur talmoviment g[al madwar ]ew; biljun dollaru.

Sadanittant, hu mag[ruf li d-donaturi fir-re;jun tal-Golf qed jappo;;jaw lill-IS min[abba sens ta’ solidarjetà mal-kollegi Sunni fis-Sirja u

bi sfida g[all-President Sirjan, Bashar al-Assad. U g[alkemm l-Istati Uniti ppruvat twettaq il-pressjoni fuq il-gvernijiet tal-Arabja Sawdija, il-Kuwajt u l-Qatar biex ma jiffinanzjaw il-gruppi tal-estremisti, irre;imi fl-istati rispettivi wie;bu li d-donaturi g[andhom kull dritt li jappo;;jaw il-qawwiet tar-ribelli (g[allinqas fis-Sirja) g[aliex lAmerikani naqsu milli jie[du azzjoni xierqa fil-konfront ta’ Assad.

Kemm hi effettiva l-media so/jali g[allkampanja qattiela tal-IS^ Il-jihadisti dejjem kienu disposti g[at-teknolo;ija ;dida u mindu l-Al-Qaida mexxiet lattakki terroristi/i stori/i tal2001 kontra l-Istati Uniti, ilmoviment tal-jihad globali sfrutta s-servizzi tal-internet biex ji//irkola l-informazzjoni, jo[loq il-blogs tieg[u u jattira sostenituri ;odda.

L-attività, tul is-snin, i//irkolat minn forums ‘protetti’ fejn il-jihadisti u s-sosteni-

turi tag[hom iddiskutew lavvenimenti u qasmu l-informazzjoni f’ambjent ta’ sigurtà – dejjem ta[t il-kontroll talamministraturi tal-web li mexxew id-dibattitu.

Il-web forums illum saru anqas importanti ladarba fe;;ew strumenti ta’ komunikazzjoni b[al Twitter, Facebook u Instagram. F’dan il-ka], il-moviment Stat I]lamiku rnexxielu jisfrutta lappell tal-media so/jali ;dida aktar minn kwalunkwe grupp ie[or ta’ jihadisti, tant li hu [oloq brand spe/ifiku fuq linternet li jgawdi l-aqwa pre]entazzjoni u li qed jispira lil eluf ta’ r;iel minn madwar id-dinja biex jissie[bu malkaw]a.

Huma ;enwini r-ritratti tal-massakri li jing[ad li qed jitwettqu mill-IS^ L-istampa internazzjonali ilha x-xhur turi ritratti u filmati ta’ gruppi kbar ta’ r;iel imwerwrin u mbikkma, minuti

qabel huma spi//aw iffu/illati ta[t idejn il-militanti tal-IS fir-

re;juni Iraqin tat-Tramuntana u fis-Sirja.

Ir-ritratti li jintbag[tu fuq ilwebsajts asso/jati mal-IS huma terribbli u grafi/i, u waqt li te]isti l-possibbiltà li huma qeg[din hemm g[al ra;unijiet ta’ propaganda, mhux daqstant probabbli li seta’ jin[oloq xenarju ‘finta’ fl-eqqel ta’ konflitt daqstant qalil fis-Sirja u fl-Iraq li qed ji]viluppa minn sieg[a g[al sieg[a.

Il-fatt li [afna mir-ritratti huma daqstant grafi/i hu dovut g[all-kwalità tat-teknolo;ija tal-kameras u l-ismartphones tal-lum u li kulma jmur, qed titjieb.

Intant, ftit jistg[u jiddubitaw li r-ritratti u l-filmati qeg[din iwasslu idea [afifa tal-[mar il-lejl li sploda madwar l-artijiet okkupati mill-IS. Fl-istess [in, ftit hemm x’jindika li dan il-materjal vi]iv jista’ jkun sempli/i parti minn ‘montatura’ inti]a biex tnissel il-bi]a’ f’qalb is-suldati u /-/ittadini tal-Iraq u s-Sirja, u fost is-so/jetà tad-dinja.

16

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

:img[a bir-ritratti

Grupp ta’ 257 immigrant idda[[lu Malta nhar il-{amis li g[adda fil-ba]i marittima tal-Forzi Armati Maltin f’Xatt it-Tiben wara li ;ew salvati iktar kmieni fiz-zona ta’ tiftix u salvata;; ta’ Malta bl-ib[ra fil-Lvant tal-pajji]. Ir-ritratt tal-fotografu Joseph Galea juri koppja bit-tbissima ta’ sodisfazzjon fuq wi//hom wara vja;; twil u binhom merfug[ minn missieru jag[mel quddiem il-camera sinjal po]ittiv b’sebg[u li jixhed tama g[al ;ejjieni a[jar.

Dar ta’ familja Maltija f’Kaliforna ;arrbet [sarat kbar ka;un tat-terremot li laqat ir-re;jun ta’ Napa. Dan kien konfermat mill-Ministeru tal-Affarijiet li qal ukoll li ma jirri]ulta ebda Malti li we;;a’ fit-terremot li la[aq is-6 gradi fuq l-iskala Richter.

L-ewwel dg[ajsa privata bl-isem ‘Phoenix’ li qed tie[u sehem f’[idma ta’ salvata;; tal-immigranti fil-Mediterran bdiet il-[idma tag[ha nhar it-Tnejn li g[adda f’missjoni ta’ 20 jum, hekk kif ftit mili bog[od mill-Port il-Kbir ta l-ewwel tislima delfien li ntlema[ fl-in[awi.

Il-goalkeeper ta’ Hibernians Mario Muscat ji//elebra l-500 partita tieg[u fil-premier league nhar il-{add li g[adda fil-partita Hibernians – Qormi (2-1).

F’kumment wara l-partita Mario qal li dan kien tragward importanti [afna fil-karriera tieg[u u kien ta’ sodisfazzjon kbir g[alih li la[qu. Bi flokk binnumru 500 quddiem u n-numru 1 fuq wara, Mario Muscat kien tabil[aqq il-protagonist numru wie[ed fil-ground filwaqt li r-ritratt tal-fotografu tag[na Joseph Galea jag[tih ukoll fl-isfond it-titlu mist[oqq ta’ ‘re’ tal-ballun.

Bug[addasa sabu madwar mil bog[od mill-kosta ta’ G[awdex f’fond ta’ 120 metru dak li qed titqies l-eqdem g[arqa fil-Mediterran ta’ xini ta’ madwar 50 pied ta’ ]mien il-Feni/i li tmur lura madwar 700 sena Qabel Kristu. Fost il-fdalijiet hemm ;arar u blati tat-t[in.

17

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Editorjal

Xi ntqal din il-;img[a

“If OPM protester was sent to Mount Carmel, then so should I.”

Astrid Vella, Koordinatri/i Flimikien g[al Ambjent A[jar, The Malta Independent, 25 ta’ Awwissu

“Employers alarmed at public sector increase… the country cannot afford all this.”

L-Asso/jazzjoni ta’ Min I[addem u Ekonomisti, The Times of Malta, 25 ta’ Awwissu

“Numru ta’ laptops li ;ew ipprovduti lill-g[alliema b[ala mezz biex jg[allmu, g[andhom jing[ataw g[at-tiswija, filwaqt li w[ud minnhom g[andhom sa[ansitra jinbidlu.”

Il-Union tal-G[alliema, In-Nazzjon, 25 ta’ Awwissu “No country can sat it is immune to extremists… we are a multi-ethnic community and there is awareness at government level that we have to be vigilant.”

George Vella, Ministru tal-Affarijiet Barranin dwar l-a[[ar ]viluppi filLibja, The Times of Malta, 26 ta’ Awwissu “Bikini dancer shouldn’t have been sent to court… but police say the crime of disturbing a religious service carries jail sentence.”

L-Avukata Charmaine Cherrett u Kelliem g[all-Korp tal-Pulizija f’reazzjoni g[al ka] ta’ tfajla mill-Ka]akastan li bdiet ti]fen mal-banda f’pur/issjoni f’Tas-Sliema, The Times of Malta, 26 ta’ Awwissu “The Church needs all men of goodwill to speak out and to stand up to the coup that is confronting them.”

Lino Spiteri, Opinjonist, The Times of Malta, 26 ta’ Awwissu “Whatever he may think or say, the Prime Minister is acquiescing in whatever shady ‘agreement’ that has been reached, whether nor or before the last election, with the boathouse owners. He is unwilling to offer the right and moral course of action in this case. Law-abiding citizens have been betrayed… again.”

Silta minn editorjal ta’ The Times, b’referenza g[all-a[bar li l-Enemalta qeg[da fi pro/ess li tipprovdi l-ismart meters lis-sidien ta’ boathouses illegali fl-Armier “Il-[las ta’ 4 miljun u mitejn elf ewro li d-Dipartiment tal-Artijiet [allas f’Jannar ta’ din is-sena lil Cities Entertainment biex jie[u lura s-sit mag[ruf b[ala Cafè Premier fil-Belt Valletta b’de/i]joni talKabinett ta’ Joseph Muscat hi skandlu jinten b’xamma ta’ korruzzjoni.”

Il-Kelliema tal-Oppo]izzjoni Jason Azzopardi u Ryan Callus f’konferenza tal-a[barijiet nhar il-:img[a 29 ta’ Awwissu, In-Nazzjon 30 ta’ Awwissu

Politika ;usta u reali dwar l-immigrazzjoni Dan is-sajf kien karatterizzat mill-akbar tra;edja tal-immigranti fil-Mediterran fl-istorja, b’o[rajn isegwu partikolarment dil-;img[a kif ukoll bid-dikjarazzjoni re/enti tal-Gvern Taljan li l-[idma ta’ salvata;; li qieg[ed jikkoordina fi//entru tal-Mediterran se titwaqqaf f’Ottubru li ;ej.

Dan is-sajf ukoll, il-Kap tal-Oppo]izzjoni Simon Busuttil stieden lill-Gvern Laburista, li min-na[a tieg[u g[adu ma wera ebda impenn konkret, biex flimkien mal-Oppo]izzjoni Nazzjonalista, il-pajji] jibda jaffronta l-problema tal-immigrazzjoni b’po]izzjoni komuni – lil hinn mid-diskors tal-populi]mu u ’l bog[od minn politika jew de/i]jonijiet li jrew[u l-elementi razzisti fis-so/jetà Maltija. Issa aktar minn qatt qabel, li fil-Libja s-sitwazzjoni qalbet g[all-ag[ar.

L-istedina tal-Kap tal-Oppo]izzjoni hija mibnija fuq [ames prin/ipji: • Il-[ajja umana mhix negozjabbli; • Isir dak kollu li hu possibbli biex ikun hemm kontroll fl-influss tal-immigranti; • Kul[add g[andu ji;i trattat b’dinjità u jing[ata d-dritt li jitlob protezzjoni f’pajji]na; • M’hemmx post g[all-politika populista dwar l-immigrazzjoni; • Koperazzjoni sin/iera bejn il-Gvern u l-Oppo]izzjoni.

Dawn huma prin/ipji li g[andhom jag[tu bidu g[all-ba]i ta’ politika ;usta dwar l-immigrazzjoni li tindirizza r-realtà tal-problema. Prin/ipji li sabu l-appo;; ukoll ta’ g[aqdiet non-governattivi li ja[dmu f’dan il-qasam u li qeg[din i[e;;u biex ji;u diskussi bl-iskop li jibdew jinstabu s-soluzzjonijiet.

De/i]jonijiet ]baljati mill-Gvern Fl-a[[ar 17-il xahar rajna li l-politika tal-Gvern Laburista f’dan il-qasam f’/erti okka]jonijiet kienet imnebb[a minn

de/i]jonijiet populisti u li sfortunatament rew[u sentiment pjuttost razzista fost sezzjonijiet tas-so/jetà. Kien hemm ukoll okka]jonijiet fejn il-Gvern ma kienx /ar fil-messa;; li kien qieg[ed jibg[at, sforz diffikultajiet jew nuqqasijiet fittfassil u l-implimentazzjoni ta’ politika ;usta dwar l-immigrazzjoni.

Dawn wasslu g[al de/i]jonijiet u dikjarazzjonijiet ]baljati min-na[a tal-Prim Ministru Joseph Muscat. Insemmu millinqas ]ew; okka]jonijiet – l-ewwel meta l-Uffi//ju tal-Prim Ministru kellu pjan lest biex jibg[at lura lejn il-Libja g[exieren ta’ immigranti ming[ajr ma ng[ataw id-dritt li jg[addu mill-pro/ess biex jag[mlu t-talba g[all-protezzjoni f’Malta, u t-tieni meta l-istess Prim Ministru fuq il-media internazzjonali u lokali attakka lill-Unjoni Ewropea, inklu] lill-Kummissarju Ewropew responsabbli mill-politika dwar l-immigrazzjoni.

L-Oppo]izzjoni turi r-realtà lill-Gvern L-inizjattiva tal-Kap tal-Oppo]izzjoni biex fil-pajji] ikun hawn front komuni dwar l-immigrazzjoni turi kif

l-Oppo]izzjoni qed tqum g[all-okka]joni, tilqa’ sfida kbira li g[andu l-pajji], billi [ar;et b’qafas ta’ prin/ipji li meta ti;borhom flimkien jag[tu sens kbir ta’ realtà dwar kif b[ala pajji] u poplu nistg[u nindirizzaw din il-problema ming[ajr [add ma j/edi g[an-negattività ta’ /erti politi/i u sezzjonijiet tal-media dwar l-immigrazzjoni.

Prin/ipji li jindirizzaw il-valuri Dawn il-[ames prin/ipji g[andhom iservu ta’ gwida g[attfassil u te[id ta’ de/i]jonijiet realisti/i i]da bba]ati wkoll fuq il-valuri. It-tmexxija politika fir-rigward tal-immigrazzjoni hija importanti. I]da din m’g[andhiex tkun tmexxija li tiffavorixxi l-populi]mu kif sfortunatament rajna f’xi okka]jonijiet fl-a[[ar 17-il xahar ta’ amministrazzjoni Laburista.

G[andha tkun tmexxija li til[aq lil kul[add u tasal g[and kul[add.

Qeg[din ng[idu dan min[abba li t-t[assib tal-poplu Malti dwar l-immigrazzjoni irregolari huwa reali u serju, li sfortunatament f’[afna mill-ka]i dan it-t[assib tqanqal sforz messa;;i razzisti u ta’ estremi]mu li ;iet mitmug[a s-so/jetà.

Din hija problema li trid ti;i indirizzata, u flimkien, Gvern u Oppo]izzjoni.

Politika miftu[a dwar l-immigrazzjoni B’danakollu, mhux qieg[ed jing[ad li l-politika dwar limmigrazzjoni g[andha tkun populista jew li f’xi okka]jonijiet il-gvern tal-;urnata m’g[andux jie[u de/i]jonijiet mhux popolari. L-argument huwa li g[andha titfassal politika dwar l-immigrazzjoni li tkun ukoll miftu[a, bla xkiel, fejn il-politi/i u min jie[u d-de/i]jonijiet g[andhom jissie[bu flimkien, jikkomunikaw il-veduti u l-fehmiet tag[hom, waqt li l-policies ji;u wkoll komunikati lill-pubbliku in;enerali.

G[alhekk, kif qal tant tajjeb Simon Busuttil fil-Parlament qabel is-sajf, g[andu jkun hemm koperazzjoni sin/iera bejn il-Gvern u l-Oppo]izzjoni, fejn il-Gvern i]omm lillOppo]izzjoni infurmata kontinwament dwar l-andament tassitwazzjoni fejn jikkon/erna din il-problema. U dan g[andu jsir kif qal il-Kap tal-Oppo]izzjoni f’qafas parlamentari b[alma hu l-Kumitat dwar l-Immigrazzjoni.

Id-drittijiet umani g[andhom ikunu fi/-/entru Lil hinn minn dan kollu, fil-qasam tal-immigrazzjoni hemm ‘linji [omor’ li ma jistg[ux jinqab]u. G[alhekk, politika dwar l-immigrazzjoni g[andha tkun konsistenti mad-drittijiet umani tal-immigranti. Din il-politika g[andha tirrispetta dawn id-drittijiet fundamentali. Ebda de/i]joni m’g[andha tinkora;;ixxi, twassal jew tittollera l-abbu] ta’ dawn id-drittijiet. Tant huwa importanti dan il-fattur, li l-Kap talOppo]izzjoni [ass li kellu jelenkah f’wie[ed mill-prin/ipji li ressaq g[all-ftehim mal-Gvern, u dan sar biex ting[ata lattenzjoni xierqa min[abba li tul din l-amministrazzjoni Laburista mhux dejjem kien il-ka], tant li anki g[aqdiet li ja[dmu mal-immigranti ddeploraw u kkundannaw /erti de/i]jonijiet me[uda mill-Gvern.

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza> mument@media.link.com.mt Editur> Roderick Agius, tel. 25965263 • email> roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar> advertising@media.link.com.mt Stampata> Progress Press, l-Imrie[el

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

18

Opinjoni

RI{ TA’ SIEG{A

29 ta’ Ottubru 1980 – Imut :or; Borg Olivier Michael Falzon Opinjonist

{afna kienu jib]g[u jie[du sehem f’attivitajiet politi/i fil-pubbliku, i]da kienu rra;unaw li l-funeral statali kien l-okka]joni ideali biex jesprimu dak li kienu qed i[ossu dwar il-gvern billi jsellmu lill-memorja Borg Olivier.

Funeral statali g[al Borg Olivier Minkejja li kien pre]enti g[all-mass meeeting tal-PN fil-21 ta’ Settembru 1980, meta l-PN i//elebra l-anniversarju talkisba tal-indipendenza u anki qara messa;; lil dawk pre]enti, is-sa[[a ta’ :or; Borg Olivier kienet ilha sejra lura u f’Ottubru ;riet l-a[bar li l-qag[da tieg[u kienet qalbet g[all-ag[ar. Fil-fatt, Borg Olivier miet fil-lejl bejn it-28 u d29 ta’ Ottubru wara li l-gazzetti tad-29 ta’ Ottubru kienu di;à lesti u g[alhekk dik l-a[bar damet ;urnata qabel dehret fil;urnali.

Naturalment, l-a[bar ing[atat prominenza kbira fil-gazzetti tal-{amis, 30 ta’ Ottubru. Dakinhar stess, il-Gvern [abbar li b[ala eks Prim Ministru, Borg Olivier kien se jing[ata ;ie[ permezz ta’ funeral statali.

Nhar il-:img[a 31 ta’ Ottubru, il-katavru ta’ Borg Olivier in;arr mid-dar tieg[u f’Tas-Sliema g[al Konkatidral ta’ San :wann il-Belt fejn saret quddiesa praesente cadavere u l-g[ada filg[odu ttie[ed il-Palazz fejn kien espost g[all-pubbliku sat-3 p.m. meta kellu jibda l-funeral statali.

F’kull stadju tal-programm im[abbar minn qabel, kien hemm in-nies issegwi u //ap/ap lit-tebut ta’ Borg Olivier.

Kien ovvju li dawk avvanzati fl-età kienu japprezzawh [afna aktar minn dawk i]g[ar minnhom. Dan kollu ;eg[ilni na[seb u nirrifletti aktar dwar t-tlug[ u l-in]ul fil-[ajja ta’ min jid[ol g[all-politika – il-[ajja li bis-sewwa jew biddnewwa kont d[alt g[aliha b’entu]ja]mu kbir f’mument meta quddiemi ma kelli xejn [lief telg[a iebsa.

Jekk il- :img[a kienu marru [afna nies isellmulu, is-Sibt il-Belt rat folla inkredibbli li da[let g[all-funeral statali ta’

(1) Borg Olivier. Kien hemm atmosfera stramba, ;ejja mill-fatt li [afna li kienu jib]g[u jie[du sehem f’attivitajiet politi/i fil-pubbliku, kienu rra;unaw li l-funeral statali organizzat mill-gvern kien l-okka]joni ideali biex jesprimu dak li kienu qed i[ossu dwar il-gvern billi jsellmu lill-memorja ta’ Borg Olivier.

Id-di u d-do tal-politika Maltija

Kelli [ames snin u nofs meta miet Nerik Mizzi u :or; Borg Olivier sar Kap tal-PN u g[andi idea vaga tal-funeral ta’ Nerik g[ax missieri kien [adni mieg[u meta sar il-funeral. Kelli 35 sena meta miet Borg Olivier anki jekk kont Membru Parlamentari tal-PN fl-Oppo]izzjoni. Kienu g[addew ukoll aktar minn tliet snin minn meta fl-1977 Borg Olivier g[adda t-tmun tal-partit lil Eddie Fenech Adami.

Tul tfuliti u ]g[o]iti, isem Borg Olivier kien sinonimu mal-PN, kemm fit-tajjeb kif ukoll fil-[a]in. :or; Borg Olivier u Duminku Mintoff – kif josserva Henry Frendo filbijografija ta’ Borg Olivier miktuba minnu – kienu “d-di u ddo” tal-politika Maltija g[al ]mien twil, ]mien li [abat ma’ ]mien tal-formazzjoni tieg[i.

In/identalment, kont jien f’kariga li kelli mal-kumpanija tal-PN – media.link communications ltd. – li kkummissjonajt lil Henry Frendo biex jikteb il-bijografija ta’ Borg Olivier bit-tir (li rnexxa) li tkun ippubblikata fil-25 anniversarju mill-mewt tieg[u.

Madankollu, fil-fatt lil Borg Olivier kont nafu aktar millbog[od g[ax mill-vi/in kont sirt mid[la tieg[u biss flg[abex tal-karriera politika tieg[u, ]mien meta wara li kiseb g[al pajji]u dak li dejjem riedu jiksbu l-prede/essuri tieg[u fit-tmun tal-PN, donnu wasal f’punt fejn ma kienx jaf fejn irid imur aktar.

G[araf li ]-]minijiet kienu tbiddlu L-istorja ta’ kif Borg Olivier issu//ieda lil Nerik Mizzi u [a f’idejh it-tmexxija tal-PN fiha elementi ta’ destin u fortuna msa[[a bil-makakkerija karatteristika tieg[u aktar milli elementi ta’ strate;ija ppjanata fit-tul.

Hu x’inhu, meta wasal i]-]mien u l-mument li donnu Borg Olivier kien twieled g[alih, hu wera li kien l-a[jar persuna ta’ dak il-mument. Il-mod, tassew impressjonanti – kwa]i le;;endarju – kif il-PN ta[t Borg Olivier dejjem baqa’ j]id il-voti minn elezzjoni g[all-o[ra jixhed il-validità tieg[u b[ala l-mexxej tal-partit. Kien bih b[ala Kap li l-PN re;a’ sar forza politika Maltija qawwija wara li l-[erba tat-Tieni Gwerra Dinjija kienet [arbtet ukoll lill-PN u t-tmexxija tieg[u li spi//a imbroljat b’xi mod fl-emozzjonijiet imqanqla li l-gwerra nisslet fost il-Maltin.

Borg Olivier g[araf li ]-]minijiet kienu tbiddlu, anki jekk dan g[arfu g[al pajji]u aktar milli g[all-partit li kien imexxi, li donnu dejjem irre]ista li jsiru bidliet fih.

Fil-31 ta’ Ottubru 1980, il-katavru ta’ Borg Olivier in;arr mid-dar tieg[u f’Tas-Sliema g[al Konkatidral ta’ San :wann il-Belt fejn saret quddiesa praesente cadavere u l-g[ada filg[odu ttie[ed il-Palazz fejn kien espost g[all-pubbliku sat-3 p.m. meta kellu jibda l-funeral statali.

Il-kisba tal-Indipendenza L-istorja dejjem uriet li l-PN sikwit kien il-mutur wara bidliet li lanqas il-partit stess ma kien jobsor bihom u wisq anqas ila[[aq mag[hom – karatteristika li baqg[et tidher anki fi]-]mien li l-partit kien qed jitmexxa minn Eddie Fenech Adami.

Il-log[ba li Borg Olivier lag[ab fil-kisba tal-Indipendenza ta’ pajji]na kienet wa[da li kien je//ella fiha. Fil-pajji] kien hemm ma;;oranza favur l-Indipendenza (PN + MLP) filwaqt li kien hemm ma;;oranza o[ra (PN + partiti ]-]g[ar) kontra l-famu]i sitt punti li ried Mintoff.

Meta wie[ed i[ares lejn dawn il-punti llum, wie[ed jifhem li kollha minbarra wie[ed, setg[u jkunu fa/ilment inkwadrati fil-perspettiva tad-drittijiet umani. Ng[id barra wie[ed, g[aliex is-sitt punt – li l-vjolenza tkun ammessa f’/erti /irkostanzi – kien wie[ed assurd li qatt ma seta’ jkun ;ustifikat. Ironikament huwa dan il-punt li qatt ma sab postu b’mod jew ie[or fil-Kostituzzjoni anqas wara l-emendi li saru fl-1974. I]da l-vjolenza b[ala strument politiku xorta ntu]at minn Mintoff fil-prattika u donnha kienet wa[da millkaratteristi/i – de facto u mhux de jure – tas-So/jali]mu ta’ Mintoff!

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

19

Opinjoni

Pro/eduri ;odda g[all-permessi tax-xog[ol g[all-[addiema Third Country Nationals KIF TA{SIBHA L-ASSO?JAZZJONI TA’ MIN I{ADDEM

F

Anton Vella SMEs Helpdesk Executive Malta Employers’ Association

Se jibqa’ l-istess ilpro/ess ta’ skrutinju mill-ETC biex ji;i assigurat li t-TCN ma jkunx qed ji;i inga;;at f’xog[ol f’pajji]na g[ad-detriment ta’ [addiem Malti.

l-artiklu tal-lum qieg[ed nikteb dwar ilpro/eduri l-;odda g[all-permessi tax-xog[ol g[all-[addiema Third-Country Nationals. Fi kliem ie[or, pro/eduri ;odda biex l-employer jimpjega mieg[u /erti [addiema barranin, u jkun /ert li huma g[andhom il-permess tax-xog[ol kif suppost.

Il-Korporazzjoni g[ax-Xog[ol u t-Ta[ri; (ETC) u Identity Malta qed i[abbru t-twaqqif ta’ one-stop-shop g[al Third-Country Nationals (TCNs) li jixtiequ jg[ixu Malta g[al skopijiet ta’ xog[ol.

Minn dan ix-xahar il-ma;;oranza tat-TCNs, [lief g[al dawk li huma msemmija fil-lista ta’ hawn ta[t, se jkollhom b]onn jissottomettu biss applikazzjoni wa[da g[all-permessi tax-xog[ol u r-residenza. Dan se jibda jsir mill-persuna li se tkun impjegata (it-TCN) u mhux minn min i[addem (lemployer ). L-applikazzjonijiet g[andhom jittie[du g[and id-Dipartiment g[a/-?ittadinanza f’Evans Building, Misra[ Sant’Iermu, il-Belt Valletta.

Dan ifisser li min i[addem m’g[andux g[aliex jissottometti applikazzjonijiet qabel ma’ jimpjega [addiema TCNs. L-applikazzjonijiet g[andhom ikunu sottometti millimpjegati prospettivi nfushom. Min i[addem se jkun mitlub biss biex japprova l-applikazzjoni.

Min i[addem ma jistax jimpjega persuna TCN qabel ma’ din tikseb il-permess tax-xog[ol. Kemm l-employers kif ukoll it-Third Country Nationals ( TCN ), se jkunu qed jiffrankaw /ertu ;iri u [ela ta’ [in, u b’hekk indirittament igawdu minn pro/ess inqas burokratiku.

L-employer se jkun qed iserra[ mo[[u ukoll li, la darba tTCN ikun resaq quddiemu biex japprovalu l-applikazzjoni, listess TCN ikun di;à applika biex jirregolarizza ru[u g[al

residenza f’pajji]na g[al sena, u ma jkollux g[aliex jiddubita u ji//ekkja dwar dan, g[ax permezz tal-uffi//ju ta/-/ittadinanza, dan l-iskrutinju ikun qed isir minnhom.

Mill-banda l-o[ra xorta wa[da se jibqa’ l-istess, il-pro/ess ta’ skrutinju mill-ETC biex ji;i assigurat li t-TCN ma jkunx qed ji;i inga;;at f’xog[ol f’pajji]na g[ad-detriment ta’ [addiem Malti. Xorta wa[da t-TCN ikun irid jippre]enta mal-applikazzjoni, il-kapa/itajiet u l-kwalifiki tieg[u, u lemployer ikun irid e]awra il-pro/ess li jfittex [addiem Malti minn fuq ir-re;istru u dan ikun irri]ultalu fin-negattiv. {a;a li importanti li tibqa’ ssir biex it-TCNs ma jispi//awx jie[du xog[ol il-Maltin.

Ha;a o[ra li to[ro; minn dan it-tibdil hija, li g[all-ewwel darba se ikun hemm ]mien massimu stabbilit sa meta luffi//ju ta/-/ittadinanza jkun obbligat li jippro/essa l-applikazzjoni unika (tax-xog[ol u residenza) li jippre]enta itTCN. Dan il-perjodu ma jridx jaqbe] l-erba’ xhur. Jekk luffi//ju jfalli milli japprova l-applikazzjoni f’dan il-perijodu stabbilit, it-TCN ikollu d-dritt li jappella legalment.

L-MEA tilqa’ dan it-tibdil, b’mod po]ittiv, u tawgura li aktar pro/eduri simili, ji;u ffa/ilitati biex l-employer ikun jista jibqa’ jiffoka aktar fuq l-operat tan-negozju tieg[u, u kif se jinvesti aktar, milli joqg[od jin[ela fi pro/essi burokrati/i li ma jwasslu g[al xejn [lief g[al [ela ta’ [in prezzju].

L-Asso/jazzjoni t[addan ‘il fuq minn 600 membru. Kollha employers; min ta’ azjendi ]g[ar, u o[rajn ta’ intrapri]i li j[addmu l-mijiet ta’ [addiema mag[hom. Fost dawn insibu [afna li xi darba jew o[ra kellhom b]onn li jimpjegaw mag[hom xi [addiema barranin, u mhux l-ewwel darba nqabdu f’xi sistema burokratika biex irnexxielhom jirregolaw lilhom innfushom mal-le;i]lazzjoni.

G[alhekk dan it-tibdil intlaqa’ tajjeb kemm mill-employers kif ukoll mit-TCN’s. B[ala MEA, lesti li nibqg[u qrib tal-membri tag[na biex in[ossu l-polz tag[hom, u kwistjonijiet b[al dawn inkunu minn ta’ quddiem nett li ni;bdu lattenzjoni tal- Gvern fuqhom biex, kif sar f’dan il-ka], jirrea;ixxi billi jibdel il-li;ijiet kull fejn hemm b]onn.

Din il-pro/edura tapplika g[all-[addiema TCN kollha [lief dawk li jaqg[u ta[t dawn il-kategoriji: • TCNs li ng[ataw jew qed jistennew biex jing[ataw protezzjoni temporanja, kif ukoll benefi/jarji ta’ protezzjoni nazzjonali jew internazzjonali; • TCNs li g[andhom ‘long-term resident status’; • TCNs li se ja[dmu g[al rashom; • TCNs li huma studenti rikonoxxuti ta[t ir-Regolamenti tal-Istudenti (Avvi] Legali 29 tal-2008); • TCNs li se ja[dmu Malta g[al massimu ta’ sitt xhur; • TCNs li se ja[dmu fuq ba]i ta’ vi]a; • TCNs li huma meqjusa b[ala posted-workers u intra-corporate transferees.

Il-ma;;oranza tat-Third Country Nationals se jkollhom b]onn jissottomettu biss applikazzjoni wa[da g[all-permessi tax-xog[ol u r-residenza.

Dawn ta’ hawn fuq je[tie;u li jg[addu mi]-]ew; pro/eduri separati fl-ETC u fid-Dipartiment g[a/-?ittadinanza, skont ir-regoli pre]enti.

Il-pro/eduri applikabbli g[al ka]i individwali huma a//essibbli fuq www.mhas.gov.mt (MHAS Services’ – Residence) jew billi tikkuntattja lid-Dipartiment g[a/-?ittadinanza fuq 2590 4800 jew permezz ta’ l-e-mail citizenship@gov.mt.

Il-bibien tal-MEA huma dejjem miftu[a u jekk tidde/iedu li tissie[bu b[ala membri tistg[u tag[mluh billi, tibg[atu email fuq anton.vella@maltaemployers.com jew admin@maltaemployers.com inkella /emplu fuq in-numri tat-telefon taluffi//ju li huma 21222992/21237585, jew t[allu isimkom u t-telefon tag[kom fejn inkunu nistg[u nikkuntattjawkom, fuq it-24/7 helpline answering machine 21222006.

20

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Opinjoni

Il-moralità u l-ispin doctors MORALITÀ U POLITIKA (4)

F

Joe Camilleri Opinjonist

L-ispin tibda billi tfittex u ssib g[alqa ideali g[aliha: l-g[alqa tal-konfu]joni u l-ambigwità. Hawn l-ispin doctors jippruvaw jikkontrollaw l-im[u[. Xog[ol l-ispin doctors ta’ din il-kwalità hu immorali g[ax ikisser il-verità u jqarraq l-im[u[.

ejn tid[ol il-propaganda politika moderna, qed jing[ataw importanza kbira r-relazzjonijiet pubbli/i.

Jista’ jkollok l-aqwa programm u l-aqwa proposti g[all-poplu, jista’ jkollok l-aqwa kandidati, sa[ansitra jista’ jkollok l-aqwa makkinarju propagandistiku, i]da jekk m’g[andekx relazzjonijiet pubbli/i effi/jenti, qajla tista’ takkwista l-appo;; popolari. Illum aktar minn qabel, il-partiti politi/i ma jistg[ux jg[addu u jiffunzjonaw ming[ajr relazzjonijiet pubbli/i effi/jenti. Dawn tal-a[[ar illum qed jing[ataw importanza ferm ikbar minn qabel. Illum qed nindunaw kemm huwa importanti li min irid jirba[, irid ja[dem kemm jifla[ biex ikun hu l-ewwel, qabel l-avversarji tieg[u, li jaqbad mo[[ il-poplu.

Fl-Amerika, ir-relazzjonijiet pubbli/i kellhom ]vilupp ;did b’dawk li bdew jissej[u spin doctors. L-ewwel nett x’ji;ifieri spin? It-terminu spin issellef minn /ertu log[ob li fih jintu]a l-ballun b[all-cricket, fejn spin bowler jag[mel spin billi jix[et il-ballun b’tali mod li dan fl-ajru jie[u rotta partikulari jew jaqbe] u jog[la b’vanta;; g[al min xe[tu. Fis-sens li qed nitkellmu minnu hawnhekk, spin hi kelma li toqg[od g[al meta xi individwu jew grupp jag[mlu enfasi fuq xi ;rajja biex din titwemmen u tkun a//ettata, bil-konsegwenzi kollha fl-opinjoni pubblika. Spin hu e]er/izzju ta’ relazzjonijiet pubbli/i b’mod aktar kon/entrat u bl-involviment ta’ nies esperti f’dawn ir-relazzjonijiet. Mal-ewwel daqqa ta’ g[ajn ma jidhirx e]er/izzju [a]in fih innifsu, g[ax hu intenzjonat biex jipperswadi b’qawwa akbar minn sempli/i relazzjonijiet pubbli/i. Spin doctor huwa a;ent tal-istampa politika jew pubbli/ista impjegat biex jippromwovi, l-aktar mal-;urnalisti, interpretazzjoni favorevoli ta’ dak li jkun qed ise[[, naturalment biex ja;evola lil min ikun impjegah.

Bil-mod il-mod, fir-relazzjonijiet pubbli/i, l-ispin bdiet tilbes sens pe;;jorattiv, u g[al [afna nies saret tfisser espo]izzjoni pre;udikata g[all-a[[ar favur xi [add, ;rajja jew sitwazzjoni. G[al [afna spin doctors, anke ta’ fama, ilkuxjenza tilfet ir-rwol tag[ha fix-xog[ol tag[hom. Waqt li rrelazzjonijiet pubbli/i ‘tradizzjonali’ kienu x’aktarx jistrie[u fuq il-pre]entazzjoni tal-fatti biex dawn isiru mag[rufa u ;;udikati mill-poplu, l-ispin, [afna drabi saret timplika tattika qarrieqa u manipulattiva g[all-a[[ar. Il-politi/i huma ta’ spiss akku]ati bi spin (daqslikieku spin hi [a]ina fiha nfisha) mill-avversarji politi/i tag[hom.

Spin abbu]ata g[andha t-teknika tag[ha. Din tinkludi: insistenza fuq interpretazzjoni partikulari ta’ ;rajjiet u kwotazzjonijiet, /a[da bla ma fil-fatt ti/[ad xejn bl-u]u ta’ log[ob bil-kliem, u]u ripetut ta’ fra]ijiet biex b[allikieku ji;u sostnuti ‘veritajiet’ li fil-fatt mhumiex ippruvati, u]u ta’ ewfemi]mi biex ja[bu jew jippromwovu l-a;enda ta’ xi [add, ripetizzjoni ta’ gideb g[ax dan, iktar ma jkun goff u kbir, aktar jista’ jitwemmen, esa;erazzjoni ta’ difetti jew ]balji filkamp avversarju, ritardjar ta’ informazzjoni kerha billi ja[buha jew jg[iduha f’mument propizju, meta l-attenzjoni pubblika tkun okkupata bi [wejje; kbar o[ra, u]u ]leali talverità fl-istampa, assassinju ta’ karattri fil-kamp avversarju u [wejje; simili o[ra. L-u]u tal-ispin doctors, li dawk fosthom li huma bla skrupli, jirrikorru b’[effa g[al metodi l-aktar vili li jolqtu l-istint baxx tal-bniedem, iqajjem emozzjonijiet u jiddemonizza l-avversarji. L-ispin tibda billi tfittex u ssib g[alqa ideali g[aliha: l-g[alqa tal-konfu]joni u l-ambigwità.

Hawn l-ispin doctors jippruvaw jikkontrollaw l-im[u[.

Xog[ol l-ispin doctors ta’ din il-kwalità hu immorali g[ax ikisser il-verità u jqarraq l-im[u[.

“The government expressed its condolences to the Harding family and praised the former Chief Justice for his seriousness and integrity” Ftit tal-jiem ilu t[abbret il-mewt tal-Im[allef Emeritu Hugh Harding fi ftit sig[at mill-a[bar l-o[ra tal-mewt ta’ martu stess (Former Chief Justice Hugh Harding passes

qanqlitli memorji tal-battalja legali dwar ix-xandir minn Ragusa bl-istazzjon televi]iv Studio Master.

Il-ka] kien ta’ kaw]a tal-Partit Nazzjonalista vs TeleMalta u l-Awtorità tax-Xandir. Il-Qorti Maltija preseduta mill-Im[allef Hugh Harding, b’sentenza fit-22 ta’ :unju 1982, wara li rrifjutat it-talba tal-Awtorità tax-Xandir u tal-Korporazzjoni TeleMalta biex il-PN jipprodu/i re;istrazzjoni tax-xandira ta’ mass meeting ta’ Eddie Fenech Adami minn fuq MTV Studio Master, idde/idiet li m’g[andhiex ;urisdizzjoni fuq xandir li jsir barra mit-territorju Malti.

Kienet de/i]joni li naturalment iddi]appuntat lil Mintoff u rre;im intolleranti tieg[u. Infatti wara din is-sentenza tal-Qorti Kostituzzjonali, Mintoff [are; bil-li;i ta’ nd[il barrani li biha g[amel att kriminali dak li kien isir fir-rispett ta’ li;ijiet demokrati/i. Mhux ta’ xejn li dik il-li;i infami kienet mag[rufa b[ala li;i Faxxista.

Il-punt hu...

Richard Muscat Opinjonist

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

away, one day after his wife. The Times of Malta, 13.08) Ng[id is-sew stennejt li naqra aktar fuq Hugh Harding b[ala apprezzament tal-karriera tieg[u u spe/jalment ta’ dawk il-valuri umani u mhux anqas b[ala ;udikant li spikka bl-integrità, bl-onestà u d-dedikazzjoni lejn l-etika u l-missjoni tieg[u ta’ amministratur tal-;ustizzja.

Qed ng[id hekk peress li ilna dawn l-a[[ar snin nisimg[u stejjer li waqqg[u u offendew id-dinjità tal-;udikatura b’diversi ka]i skandalu]i li g[amlu g[ajb lilhom stess u tefg[u dellijiet tqal anki fuq l-amministrazzjoni tal-;ustizzja li tant gawdiet minn fama kbira u onorabbli tul is-snin. G[alhekk kien ikun xieraq u sewwa li t-tifkira ta’ eks Im[allef b[al Hugh Harding tkun mi;juba u apprezzata g[all-valuri li kien jirrappre]enta.

Il-gvern immexxi mill-Prim Ministru Muscat ikkummenta xott xott dwar it-tifkira ta’ Harding. Infatti qrajna li filwaqt li l-gvern jesprimi kondoljanzi mal-familja Harding, ried ukoll ifa[[ar lill-eks Prim Im[allef “g[as-serjetà u l-integrità tieg[u”.

Fl-istess jiem irtira u sar eks Im[allef ie[or. Dan kien Lino Farrugia Sacco. Imma x’differenza!

Farrugia Sacco spi//a fost kontroversja kbira billi [eles mill-impeachment mill-Parlament grazzi g[al manuvri legalisti/i inti]i biex itawlu ]-]mien sakemm jirtira u jgawdi pensjoni s[i[a imma mieg[u se jibqa’ j;orr dell tqil ta’ dubju u suspetti li waqqg[u d-dinjità tieg[u personali u dik tal;udikatura.

Fil-ka] ta’ Farrugia Sacco l-gvern ma lissinx kelma wa[da ta’ tif[ir u apprezzament lejn l-eks Im[allef li skappa limpeachment g[ax assolutament ma setax; imma baqa’ jirrepeti l-istess kliem li jdur mal-lew]a, kliem li kien il-kaw]a tad-dewmien intenzjonat biex jg[atti u jsalva lil Farrugia Sacco mill-umiljazzjoni tal-impeachment g[al motivi politi/i /ari.

G[ajb g[all-Gvern li jilg[ab mal-prin/ipji tas-sewwa. U mhux anqas g[ajb g[al Farrugia Sacco li ismu se jibqa’ m/appas g[al dejjem.

“Court rejects request for recording of Studio Master Broadcast”

L-okka]joni tat-tifkira tal-Im[allef Emeritu Hugh Harding

“The Church is not harmed by dialogue but rather by the siege mentality reflected in the omertà culture”

Ninsab pjuttost di]appuntat bil-kontroversja dwar it-tmexxija tal-Ar/isqof Pawlu Cremona. Din la[qet livelli ta’ riefnu li ;ie fostna fl-eqqel tas-sajf meta l-;urnali jkunu f’mument li jag[tu spinta lis-sensazzjonali]mu fl-istejjer tag[hom.

Mhux se nid[ol fil-mertu tad-diversi stejjer, rapporti u editorjali spe/jalment minn /erti setturi tal-istampa. I]da n[oss li dan mhux “djalogu” kif sejja[lu Fr Joe Borg, li jidher li hu lewlieni f’din il-“diatriba”.

L-Ar/isqof Cremona jixraqlu rispett mhux biss tal-kariga g[olja li jirrappre]enta i]da wkoll g[all-fatt a//ettat minn kul[add, inklu] minn dawk li qed isostnu li g[andu jwarrab, li hu sa/erdot tajjeb u twajjeb. Dan il-fatt biss, ji;ifieri spiritwalità awtentika u ta’ e]empju, huwa bi]]ejjed biex ikun igawdi fidu/ja fit-tmexxija tieg[u.

Bir-rispett kollu ma naqbilx ma’ Fr Borg li jqabbel il-ka] tal-qag[da tat-tmexxija tal-Knisja Maltija mal-PN tas-snin 70.

Dan il-paragun, barra milli ma jre;ix, huwa storikament ]baljat.

Daqstant ie[or ma narahx e]empju tajjeb dak li l-[abib tieg[i Fr Joe jattribwixxi b[ala “omertà” /ertu silenzju (jew prudenza) min-na[a ta’ xi kleru fil-konfront tal-Ar/isqof. Lomertà hija u]ata fl-ambjenti tal-mafja u tal-ma]unerija u m’g[andha qatt ti;i adattata g[al ambjenti ta’ Knisja Kattolika mmexxija b’tant qdusija mill-Papa Fran;isku.

Il-Knisja Maltija g[andha problemi u sfidi kbar quddiemha, u dan kul[add jaqbel mieg[u. Insostni li bidla fl-isem ta’ min imexxi mhix l-unika soluzzjoni…

Il-{add, 31 ta’Awwissu, 2014

1

2

Opinjoni

Biex inkunu relevanti je[tie; li nkunu kredibbli

I

Chris Said Segretarju :enerali PN

Biex inkunu relevanti je[tie; li nkunu kredibbli, u biex inkunu kredibbli je[tie; li nibdlu l-mod kif na[sbu

llumil-kompetizzjoni fil-qasam tal-media hi kbira u intensa. Min ma j;eddidx, jaqta’ lura u jsir irrelevanti. Sa mit-twaqqif tag[ha media.link communications – NET Television; Radio 101; u l-portal maltarightnow u [afna snin ilu l-gazzetti il-mument u In-Nazzjon taw servizz lill-poplu Malti dejjem f’/irkustanzi differenti imma mill-a[jar li setg[u.

G[al snin twal, il-gazzetti tag[na kienu l-vu/i tal-poplu fi ]minijiet mill-aktar diffi/li. Illum qeg[din ng[ixu f’realtà ;dida u l-media tag[na je[ti;ilha tirrifletti ]-]minijiet u //irkustanzi tal-lum. Meta sirt Segretarju :enerali tal-PN g[amiltha /ara li rrid nara bidliet fl-operat tal-media tal-partit, l-aktar issa li qeg[din fl-Oppo]izzjoni.

Kredibbli

Kuljum niltaqa’ ma’ min jg[idli li l-media tal-partit g[andha tkun aggressiva fil-konfront tal-Gvern. O[rajn jg[iduli li l-media tal-PN hi wisq parti;jana. Imbag[ad ikun hemm min jg[idli li g[ax a[na media ta’ partit, qatt ma nistg[u nkunu kredibbli. Ma naqbel mal-ebda po]izzjoni.

Jien nemmen li jekk irridu nkunu relevanti je[tie; li nkunu kredibbli u biex inkunu kredibbli je[tie; li nibdlu l-mod kif na[sbu.

A[barijiet li mill-bidu sat-tmiem tag[hom huma kriti/i talGvern mhumiex kredibbli – g[ax anki jekk ma tkun taqbel xejn mal-gvern tal-;urnata, xi [a;a tajba jew po]ittiva jag[mel, u din trid twassalha g[and in-nies li huma intelli;enti bi]]ejjed biex imbag[ad jaslu g[all-konklu]jonijiet tag[hom. Media li mhix investigattiva hi media ineffettiva u a[jar ma tkun te]isti xejn. Media li xog[olha hu biss li tirrapporta stqarrijiet li jo[or;u matul il-;urnata titlef l-interess ta’ min isegwiha u ssir irrelevanti.

Issa wasal i]-]mien ta’ bidla radikali fil-messa;; li jo[ro; minn media.link u biex dan ise[[ qed in;ibu nies ;odda, filwaqt li qed nu]aw l-esperjenza ta’ persuni li ilhom mag[na mill-bidu f’oqsma o[ra fejn hemm b]onn.

NET News F’NET News se npo;;u ;urnalisti ]g[a]ag[ li se jkollhom direzzjoni /ara: a[barijiet li jirrispettaw l-intelli;enza taludjenza. Jekk il-Gvern [a inizjattiva tajba, din trid tixxandar.

Jekk ministru naqas jew ma kienx trasparenti, il-media trid issus warajh u tesponih. Jekk f’vox pop ikun hemm min hu kritiku tal-PN, dan irid jixxandar ukoll biex l-udjenza ting[ata l-istampa kollha. {afna drabi l-impressjoni li ting[ata hi li l-media li s-sid tag[ha huwa partit flOppo]izzjoni tpin;i stampa negattiva u dik li tappo;;ja lillgvern tal-;urnata tag[ti x’wie[ed jifhem li kollox ikun miexi fuq ir-rubini. Din hi sitwazzjoni redikola u li ]mienha spi//a.

Fuq kollox, se naraw li jkollna a[barijiet li jpo;;u lin-nies fi/-/entru tag[hom – g[ax in-nies huma l-protagonisti tala[barijiet. G[alhekk se nfittxu li jkollna aktar stejjer umani u mhux biss a[barijiet b’rabta mal-politika. Dan jg[odd ukoll g[all-programmi ta’ ;rajjiet kurrenti – anke hawn irrid kredibbiltà. Diskussjoni fuq it-televi]joni g[andha ssemma’

50 sena stat u nazzjon

T

Caroline Galea Opinjonista

L-Indipendenza g[andha tibqa’ mibnija fuq sisien tad-dritt u prin/ipji demokrati/i. Hemm bosta indikazzjonijiet li dawn il-prin/ipji qed ji;u ttestjati mill-Gvern pre]enti.

liet ;img[at o[ra pajji]na ji//elebra l-50 anniversarju minn meta Malta [adet l-Indipendenza tag[ha minn ta[t il-[akma tal-Ingli]i – amministrazzjoni Britannika li ggvernat, bit-tajjeb u l-[a]in tag[ha, lil dan il-pajji] /kejken g[al 164 sena. Dan il-mument jibqa’ mnaqqax fl-istorja ta’ pajji]na g[al bosta ra;unijiet.

Ma ninsewx li l-istorja tal-Indipendenza ma bdietx fl-1964.

Storja ta’ tlajja’ u n]ul. Storja ta’ sfidi u impenn, dan kien pro/ess li dam ;ej ’il fuq minn 150 sena. Irridu nsellmu lil persuna;;i kbar marbutin ma’ din l-istorja fosthom Camillo Sceberras, Giorgio Mitrovich u Nerik Mizzi.

Dawn u o[rajn kellhom il-kura;; jo[olmu u jemmnu li Malta, pajji] tant /kejken u g[arwien minn [afna ri]orsi, seta joqg[od fuq saqajh u jikber bis-sa[[a tieg[u. Din il-vi]joni wettaqha :or; Borg Olivier, missier Malta indipendenti. Malta tal-2014 g[adha s’issa pajji] [ieles u demokratiku integrat fl-istorja u l-a;enda Ewropea.

Malta tal-2014 hi pajji] li mill-avvenimenti re/enti jikkonferma li jekk iqieg[ed mo[[u hemm jista’ jibqa’ relevanti filkuntest tal-Mediterran. Malta tal-2014 s’issa hi pajji] miftu[, [awtiel u li kapa/i jilqa’ g[all-isfidi li jinbtu minn ]mien g[al ie[or. X’;ara minn dak i]-]mien ’l hawn jaf kul[add. Il-pajji] kompla jikber u ji]viluppa. Kellu [afna x’jitg[allem u xi ]balji saru wkoll.

Dawn huma /elebrazzjonijiet li fihom sinifikat spe/jali g[allpartit tag[na. M’hemmx dubju li l-Indipendenza fl-1964 tibqa’

l-qniepen kollha, anke ta’ min politikament ja[sibha mod ie[or, imbag[ad jidde/iedu n-nies. Fuq kollox, se naraw li jkollna programmi ta’ divertiment u edukattivi li wara ;urnata xog[ol, tistrie[ u tie[u gost tarahom.

il-mument u In-Nazzjon L-istess g[all-gazzetti il-mument u In-Nazzjon. Il-qarrej jistenna aktar ;urnali]mu investigattiv u a[barijiet ta’ ;rajjiet kurrenti. Il-gazzetti llum g[andhom sfida kbira min[abba li llum il-ma;;oranza tan-nies isegwu l-a[barijiet minn fuq linternet. {afna drabi, a[bar f’gazzetta ma tkun g[adha a[bar xejn. G[alhekk se naraw li l-gazzetti il-mument u InNazzjon ma jkunux ver]joni stampata ta’ dak li l-;urnata ta’ qabel ikun di;à t[abbar fuq il-portals tal-a[barijiet, i]da a[barijiet u features interessanti li j[ajruk tixtri l-gazzetta biex taqrahom. Hu proprju g[alhekk li se nkunu qed ninvestu [afna fil-produzzjoni ta’ features fil-gazzetti tag[na.

MaltaRightNow.com

Naturalment se naraw li nkomplu nsa[[u s-sit MaltaRightNow.com, fejn se naraw li l-a[barijiet ikunu pre]entati b’mod aktar attraenti u fil-pront – hekk kif ti;ri la[bar. F’dan il-qasam il-kompetizzjoni hi kbira i]da nistg[u nikkompetu billi noffru dak li hu ba]iku u essenzjali: immedjatezza fl-a[bar; a[barijiet kon/i]i; stejjer investigattivi u ta’ interess ;enerali. Dan kollu pre]entat f’format attraenti.

Radio 101

Anke hawn il-bidla tkompli. Filwaqt li l-programmi ta’ diskussjoni jkomplu, u s-semmieg[a jing[ataw aktar [in biex isemmg[u le[inhom, jien m’iniex impressjonat bilprodott finali. G[ax filwaqt li hu tajjeb li /erti programmi ta’ diskus-sjoni jwasslu messa;; lill-g[eruq tal-partit, meta jintilef kull sens ta’ bilan/ ting[ata daqqa ta’ [arta kbira lillkredibbiltà tal-istazzjon kollu. Il-parti;jani]mu esa;erat filkummenti ta’ min imexxi programm ta’ diskussjoni u anke ta’ min i/empel igerxxu lis-semmieg[a u jridu ji;u kkontrollati. Radio 101 g[andu jservi wkoll b[ala mezz ta’ divertiment. B’xorti tajba g[andna fost l-aqwa xandara u DJs filpajji] biex inkunu nistg[u nag[mlu dan.

Se nara li dawn il-bidliet ja[dmu b’mod effettiv. M’iniex se n[alli sitwazzjoni fejn l-entu]ja]mu tal-bidu jisfuma fixxejn wara ftit. G[andna x-xorti li mag[na g[andna ;urnalisti ta’ esperjenza, u o[rajn ]g[a]ag[ b’[afna [e;;a u inizjattiva. B’hekk g[andna l-ingredjenti kollha me[tie;a biex ner;g[u npo;;u l-media tag[na fuq saqajha.

Finanzjarjament dan di;à g[amilnieh – minn sitwazzjoni fejn it-televi]joni u l-gazzetti kienu qed jag[mlu telf kbir, illum waqqafna din in-nixxieg[a u l-pass li jmiss hu li dawn jibdew i[allu profitt. I]da biex dan ise[[ je[ti;ilna nwasslu prodott attraenti li jirrispetta l-intelli;enza tan-nies.

G[alhekk din il-bidla mill-qieg[ – bidla li ma ssirx mil-lejl g[an-nhar, g[ax hi wkoll bidla ta’ mentalità u kultura; i]da bidla li trid issir u se nara li ssir.

wa[da mill-ikbar kisbiet li ;ab il-PN g[al Malta. Din il-;rajja u s-s[ubija fl-UE, jibqg[u mnaqqxin fl-istorja tal-partit tag[na b[ala fost l-aqwa mumenti ta’ kura;; u vi]joni li xprunaw il-milja ta’ pajji]na, qanqlu l-progress u ;abu l-bidla.

Dan kollu g[andna ng[iduh li]-]g[a]ag[ g[ax dawn il-kisbiet ma ;ewx mill-ajru. G[al dawn il-;enerazzjonijiet i]-]g[ar, lIndipendenza llum hija ;rajja tal-kotba tal-istorja. Huwa vitali li dawn il-;rajjiet jibqg[u [ajjin u relevanti. Huma parti integrali mill-istorja tag[na u kru/jali g[all-identità tag[na. Xi drabi n[oss li dak is-sens imxellef ta’ patrijotti]mu hu frott ta’ nuqqas ta’ apprezzament iktar qawwi tal-istorja li tag[milna Maltin. G[alhekk f’dawn il-jiem ikun opportun li nag[mlu mill-a[jar biex nippro;ettaw ir-rilevanza ta’ dawn il-;rajjiet filkuntest ta’ fejn hu pajji]na llum u fejn nixtiequ nwassluh.

Intant, wara snin fit-tmun ta’ pajji]na, il-PN jinsab flOppo]izzjoni. Partit li fl-a[[ar sena u nofs fittex li waqt li ji;;edded, jindirizza numru ta’ sfidi li, irid jew ma jridx, kellu jiffa//ja. I]da jekk xejn, dawn il-festi tal-Indipendenza baqg[u appuntament li ma setax jonqos li ji;u //elebrati fi sfond ta’ sfidi finanzjarji li g[andu l-partit. Grazzi g[a mijiet ta’ voluntiera, attivisti u ener;ija mid-Dar ?entrali, dawn il-festi setg[u jsiru fil-livell mistenni u bi professjonalità.

Nappella lil kull min jg[o]] il-[idma ta’ dan il-partit biex jg[in fejn jista’ u jipparte/ipa bi [;aru fi/-/elebrazzjonijiet li ;ejjin. Ejjew ing[aqdu mag[na [alli flimkien, ilkoll kburin, ni//elebraw il-50 sena ta’ Malta indipendenti!

Il-{add, 31ta’ Awwissu, 2014

Opinjoni

22

Knisja Kattolika fi kri]i Simon Mercieca Opinjonist

Dak li g[andha b]onn il-Knisja llum hu l-konver]joni intellettwali tag[ha nnifisha

Matul dan is-sajf f’Awwissu faqqg[et bomba differenti. Lg[ajta li l-Knisja ta’ Malta qieg[da fi kri]i u g[andha b]onn tmexxija ;dida. Din l-g[ajta saret aktar qawwija, u nstemg[et aktar wara ka] mill-aktar frivolu, ji;ifieri, id-de/i]joni li [a lIsqof Aw]iljarju Charles Scicluna li jmur f’parro//a, ji;ifieri, dik tal-Im;arr, u jne[[i b’mod arbitrarju lill-Kappillan talparro//a. Ir-ra;uni li ;ab kienet wa[da kanonika. Mhux g[ax dan il-kappillan kien g[amel xi reat, (g[all-inqas din l-akku]a qatt ma saret fil-konfront tieg[u pubblikament) i]da peress li dam aktar minn tliet xhur min-nomina biex jie[u l-pussess tieg[u. G[alhekk, in-nomina ma baqg[etx effettiva u skont listess li;i kanonika seta’ jitne[[a. Fil-verità, il-Knisja waqg[et g[all-pressjoni tan-nies. Tne[[a wara li xi nies millistess parro//a kitbu ittra kontra tieg[u lill-Kurja.

Din id-de/i]joni qanqlet diskussjonijiet interni fost il-kleru u riflessjonijiet fuq il-Knisja. Kien ilu jidher li fi djo/esi daqshekk ]g[ira b[al dik ta’ Malta, l-Isqfijiet ilhom ja[dmu g[al rashom u m’hemm l-ebda g[aqda fosthom. Dehru sinjali /ari li l-Ar/isqof Cremona ma baqax fil-kontroll tas-sitwazzjoni, tant li meta l-Knisja Maltija ;iet biex tinnomina lPresident tal-Konferenza Episkopali g[all-g]ejjer Maltin, ji;ifieri l-kumitat li ji;bor fih lill-Isqfijiet, il-President tieg[u ma sarx l-Ar/isqof ta’ Malta, li b[alma juri l-istess t-titlu tieg[u, ta’ Ar/isqof, hu d-“dekana” jew l-aktar persuna ‘anzjana’ fit-tmexxija ta’ dawn i]-]ew; djo/esijiet, i]da sar lIsqof ta’ G[awdex. Skont /ajta pulita li darba l-Isqof ta’ G[awdex, il-mibki Nikol Cauchi kien qal lil Eddie Fenech Adami fil-bidu tas-snin 80, l-Isqof ta’ G[awdex iddeskriva lilu nnifsu b[ala backbencher g[aliex il-ministru jew kap hu l-Ar/isqof ta’ Malta.

Din il-kri]i kompliet to[ro; fil-bera[ dan l-a[[ar, meta lqassisin jew kappillani, min[abba n-nuqqas ta’ g[arfien talistess li;i kanonika, qed jie[du de/i]jonijiet kontra l-istess li;i. Dawn huma sinjali /ari ta’ istituzzjoni fi kri]i.

Fil-festa ta’ din is-sena, ta’ San Lawrenz, il-Birgu, Kavallier tal-Ordni ta’ San :wann [are; liebes ta’ kanonku tal-Kolle;;jata. Dan dettall frivolu i]da importanti f’kuntest ekkle]jastiku. Jien mhux se qed nitkellem li de/i]joni b[al din tmur kontra l-istess li;i kanonika u r-riforma Benedittina

G[andna inkwiet serju

I

Mario Schiavione Opinjonist

Il-ma;;oranza tal-voti li Muscat kiseb fl-a[[ar elezzjoni u f’dik g[all-Parlament Ewropew ma jag[tuhx dritt ikisser lil pajji]na

l-pajji] g[andu inkwiet ekonomiku serju. Lekonomija tal-pajji] sejra lura. Il-Gvern dan jafu i]da ma jridx jammettih. U sakemm l-g[afsa flekonomija ma tag[fasx lill-familji Maltin, il-Gvern jibqa’ jg[addas rasu qisu xejn m’hu xejn.

S’issa l-Gvern jista’ jserra[ fuq il-flus li qed ida[[al minn fuq il-bejg[ tal-passaporti li issa jing[ad li minnhom da[[al madwar 130 miljun ewro meta l-Prim Ministru kien qed ibassar li fl-ewwel sena se jda[[al minnhom madwar 30 miljun ewro. U qed iserra[ ukoll fuq il-flus li da[[al mi/-?ina biex g[addielha parti mill-EneMalta.

I]da ]-]ieda fin-nefqa tal-Gvern g[ax impjega mieg[u aktar minn 2,000 ba]u]lu li l-parti l-kbira minnhom ma kienux me[tie;a, is-super Kabinett li qed jiswa lill-pajji] miljuni aktar kull sena u s-salarji esa;erati lil /erti ba]u]li, qed jixeg[lu l-bozza l-[amra li l-Unjoni Ewropea ]gur li se ]]omm ta[t l-attenzjoni tag[ha.

Fl-ewwel sitt xhur ta’ din is-sena kien hemm tnaqqis sostanzjali kemm fl-esportazzjoni kif ukoll fl-importazzjoni.

Dan ifisser li l-kotba tal-ordnijiet tal-fabbrika tag[na filqasam tal-manifattura qed jaraw tnaqqis. Jekk ma jkunx hemm ordnijiet g[al prodott partikolari, il-fabbrika mhux se tipprodu/ih biex jibqa’ ma’ wi//ha. Jekk il-fabbrika ma tipprodu/ix allura mhux biss addio s-sahra imma sfortunatament jista’ jkollna tnaqqis fis-sig[at tax-xog[ol, shut-downs sfurzati u anke xi fabbriki li jkollhom jag[lqu l-bibien jew inaqqsu l-[addiema. Fil-fatt il-produzzjoni industrjali mill-fabbrika tag[na naqset b’4% fl-a[[ar xhur.

Jekk naqset l-importazzjoni ifisser li l-poplu Malti qed jikkonsma anqas. Mhux ta’ b’xejn li l-bejg[ mill-[wienet naqas kif jixhdu bosta sidien. Din ix-xejra hi kontra t-tendenza ;enerali fl-Ewropa fejn wara perijodu diffi/li min[abba rri/essjoni, l-ekonomiji tal-parti l-kbira tal-pajji]i membri flUnjoni Ewropea re;g[u bdew jintrefg[u.

Sinjal inkwetanti ie[or hu li l-paga medja tal-[addiema Maltin – mhux tal-ba]u]li jew tal-mara ta’ xi Ministru – ]diedu b’rata anqas kull sena min kif konna mdorrija naraw u

(g[all-Papa Benedittu XV li g[amilha) tal-1917. Il-kanoni tal-Knisja jg[idu /ar li kanonku jista’ jkun biss ‘sacerdos’, ji;ifieri, “qassis” jew “patri”, i]da ma jistax ikun lajk, anki jekk dan jie[u l-voti reli;ju]i. Minbarra l-fatt li l-Li;i Kanonika tag[milha /ara li din il-persuna mhux biss trid tkun qassis, i]da li dan it-titlu jista’ jag[tih biss l-isqof. B’dan ma rridx ninftiehem li jien kontra l-Ar/ipriet tal-Birgu. Anzi, ng[idha b’wi//i minn quddiem li qed ja[dem [afna u sibtu dejjem ta’ g[ajnuna kull meta tlabtu.

Dan il-fatt frivolu ;ab mistoqsijiet kbar fost numru ta’ qassisin tal-affari tag[hom, ji;ifieri, li l-Knisja ]]effen il-li;i kanonika fejn jaqblilha. Is-suspetti huma, kif qalli qassis anzjan, li meta fin-nofs ikun hemm l-organizzazzjoni, b[al dik tal-Ordni ta’ San :wann, kollox jg[odd. Hawn mhux qed nirreferi g[all-Kavallier li libes ta’ kanonku li ma g[andix dubju dwar l-integrità tieg[u, i]da g[all-fatt mag[ruf ;ewwa l-istess Knisja Maltija li hemm persuni li qed ju]aw il-kappa tal-Ordni ta’ San :wann g[all-interessi okkulti tag[hom, u xi w[ud minnhom (jew uliedhom) qed imexxu a;enda kontra listess Knisja f’Malta. I]da mbag[ad, [add fl-istess Knisja ma g[andu l-kura;; jitkellem b’mod dirett. Hawn fejn qieg[da lkri]i.

Bernard Lonergan, meqjus b[ala l-perit tal-periti (ji;ifieri l-espert tal-esperti), imqabbad fil-Kon/ilju Vatikan it-Tieni biex jag[ti l-pariri, baqa’ mag[ruf g[all-ktieb tieg[u ppubblikat fl-1957, Insight: A Study in Human Understanding, fejn b’mod profetiku, dan il-:i]wita qal /ar u tond li dak li g[andha b]onn il-Knisja llum hu l-konver]joni intellettwali tag[ha nnifisha.

Dan hu dak li l-Knisja f’Malta jonqosha u min ja[seb, inklu] l-Isqfijiet, li l-qawwa tal-Knisja tista’ tinkiseb billi tmur g[a]-]minijiet tan-nofs u to[loq relazzjoni intima bejn Knisja u stat, qed jg[arralu bl-ikrah. L-ewwel, g[ax dan i]]mien spi//a u miet – anki jekk g[andi dubju fil-ka] ta’ Malta jekk dan qattx kien je]isti, u t-tieni, il-Knisja Maltija kienet b’sa[[itha storikament g[ax dejjem kienet il-forza ta’ oppo]izzjoni. Bdiet sejra lura meta [asbet li setg[et tag[mel alleanzi ma’ xi poter partikolari. Fi kliem iehor, kienet qawwija meta kienet il-le[en ta’ dawk li ma kellhomx.

ngawdu fis-snin li g[addew.

Il-Gvern dan ]gur li qed jarah. Fi [danu u madwaru g[andu ekonomisti, fosthom il-Ministru tal-Finanzi u l-Prim Ministru nnifsu li jafu jinterpretaw dawn is-sinjali li qed jo[or;u minn statistika uffi/jali tal-Gvern Malti u tal-Unjoni Ewropea.

Hu evidenti li l-Gvern tilef ir-roadmap jekk qatt kellu.

M’hemm ebda pjan ekonomiku serju. Ebda inizjattiva biex jin[olqu impjiegi ;odda [lief dawk il-fa/li li biex to[loqhom ma tridx [iliet spe/jali [lief xi firma biex il-Gvern jaqdi lil tal-qalba.

Sadattant diversi oqsma o[ra fil-pajji] sejrin lura.

Xi ng[idu g[at-trasport pubbliku? Il-Gvern ke//a lillArriva u [a kollox f’idejh. B’nefqa ferm akbar u b’servizz [afna ag[ar.

Fejn jid[lu id-dawl u l-ilma, d-diversi qtug[ kemm filprovvista tad-dawl kif ukoll tal-ilma, id-dalma li waqg[et fuq pajji]na fit-12 ta’ Awissu li g[adda, fejn Malta u G[awdex kollha sfaw f’dalma kompleta g[al sig[at twal. F’/erti n[awi anke g[al aktar minn 12-il sieg[a, li matulha anke ajruplani ma setg[ux jin]lu f’pajji]na g[ax l-ajruport kien dlam /appa. }gur li l-Gvern g[andu jag[ti spjegazzjoni plawsibbli g[aliha – [a;a li l-poplu g[adu qed jistenna.

Fl-ambjent g[andna di]astru s[i[. Il-MEPA ta[t attakk kontinwu minn g[aqdiet ambjentali u minn individwi. Il-bini fiz-zoni turisti/i baqa’ g[addej. L-abbu]i fil-bini baqg[u mhux imra]]na.

Il-kriminalità kompliet tikber. Bi]]ejjed wie[ed i[ares lejn is-serq bla ra]an li qed ikun hemm f’diversi postijiet tant li lMinistru stess [ass li kellu jmur jiltaqa’ mar-residenti biex jg[idilhom li se j]id il-pulizija fit-toroq biex ira]]nu l-mew;a kbira ta’ serq organizzat li esperjenzaw dawn ir-residenti, laktar dawk anzjani.

Kellna wkoll il-Ministru tal-Edukazzjoni juri d-di]appunt tieg[u li minkejja l-isforzi u l-inizjattivi, sfortunatament ftit ferm kienu dawk i]-]g[a]ag[ li marru g[all-klassijiet supplimentari biex jirrepetu l-e]amijiet tas-SEC. Dan u [afna aktar g[andu j[asseb serjament lill-Gvern ta’ Joseph Muscat.

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

23

Opinjoni

Is-sitwazzjoni tiggrava

. Is-sajf da[al u qieg[ed jersaq bi//a, bi//a lejn tmiemu.

Diversi huma verament aljenati b’dak il-ftit [in li jkollhom biex jistrie[u. Biss xorta wa[da sfortunatament qed naraw figuri ekonomi/i li bdew jinkwetaw u jgerxu lil dawk li jsegwu dak li jkun g[addej. Pajji]na g[andu l-punti sodi tieg[u però g[andu diversi punti ta’ djufija. Min imexxi pajji] idum biex jifhem liema huma na[a u liema huma o[ra. Dan g[addetriment ta’ dak li l-poplu jrid finalment i;arrab. Fuq na[a problemi ekonomi/i, fuq l-o[ra dawk so/jali.

1

Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Barranin

Il-Gvern flok jaf fejn irid imur, issa m’g[andux verament pjan ta’ dak li mistenni jwettaq. Iktar mo[[u f’min u lil min se jda[[al ja[dem mal-Gvern milli li jaffronta l-problemi li qed jo[loq.

. Tul dawn il-jiem rajna fil-gazzetti tag[na importanza mog[tija lill-fatti u figuri li l-istatistika toffrilna. Fatti li qed jindikaw b’mod dirett u ming[ajr dubju li l-ekonomija qabdet triq diffi/li li pre]entament il-Gvern mhuwiex jindirizza.

Flok qed naraw mi]uri li jkomplu jsa[[u u jissudaw dak li g[andna m’a[niex naraw ebda forma ta’ direzzjoni strate;ika. Hemm min qieg[ed jilludi ru[u li l-ekonomija f’dawn l-g]ejjer ti;ri, timxi u tirregola lilha nnifisha ming[ajr assistenza u attenzjoni tal-Gvern tal-;urnata. Is-sitwazzjoni hija aktar gravi g[ax b[alissa hawn min qieg[ed jimma;ina li dak li qieg[ed iwettaq hu f’setturi varji m’g[andux impatt dirett fuq l-ekonomija s[i[a.

2

. Ng[id dan g[ax f’dawn il-;img[at [ar;u numru ta’ a[barijiet li jimmeritaw waqfien u attenzjoni diretta lejhom.

G[al min qieg[ed fis-settur jaf li l-a[bar li l-Gvern da[[al mal-2,000 ru[ ja[dmu mieg[u m’hijex proprju a[bar ekonomika tajba. Fil-bidu tal-;img[a gazzetta lokali ;iebet ir-reazzjonijiet ta’ diversi fis-settur privat li bdew jaraw di;à l-effetti negattivi fix-xog[ol. Di;à hawn min qieg[ed jibg[at il-messa;; li ftit huma dawk li jridu jid[lu g[all-impieg ma kumpaniji privati. L-a[bar hija li anzi [afna [addiema li hemm ja[dmu qed jiddikjaraw li ng[ataw il-kelma li daqt se jid[lu ja[dmu mal-Gvern. Dan huwa ]baljat g[ax se jkisser il-bilanc li kien inbena tant tajjeb bejn is-servizz pubbliku u dak privat. Meta wie[ed jg[abbi l-Gvern b’iktar impiegi milli hemm b]onn tkun qieg[ed tnaqqas mis-sa[[a ekonomika tal-pajji] u fl-istess [in tipperikola l-impiegi fi]-]ew; setturi. L-esperjenza ta’ dawn il-50 sena indipendenti turi li kull darba li kien hemm impjegati ferm aktar milli hemm b]onn mal-Gvern l-ekonomija tmur lura.

3

. L-istess g[andu jing[ad dwar l-a[bar li l-investiment f’pajji]na naqas sew fil-linja tal-investimenti diretti. Mill4

Sigurtà g[a/-/ittadini

K

Mario Rizzo Naudi Opinjonist

Il-Korp tal-Pulizija u l-Armata qeg[din hemm biex i[arsu li/-/ittadini u jassiguraw ir-Rule of Law. G[aldaqstant biex dan ise[[, il-Gvern irid iwarrab g[alkollox il-politika minn dawn i]-]ew; korpi

ul[add jaf li minn kemm ilu fil-gvern ilPartit Laburista, il-Korp tal-Pulizija u lArmata saru ]ew; istituzzjonijiet politi/izzati li l-ewwel g[an tag[hom mhuwiex li j[arsu s-sigurtà ta/-/ittadini Maltin, imma li j[arsu l-interessi politi/i tal-partit fil-gvern. Dan deher /ar bl-ind[il politiku, bin-numru kbir tat-transfers li saru, bilmod kif saru l-promozzjonijiet, u bil-[atriet tal-persuni biex imexxu dawn i]-]ew; istituzzjonijiet importanti fil-pajji].

Dan il-Gvern tant g[andu l-fa[am miblul dwar il-mod kif mexa fl-Armata, li qed jostakola lill-Ombudsman milli jinvestiga l-abbu]i li saru.

Kif sfortunatament ji;ri f’dan il-pajji], sakemm idde/i]jonijiet ma jolqtux lil dak li jkun fil-la[am il-[aj, donnu wie[ed jibqa’ passiv u jag[laq g[ajnejh g[al dawn l-abbu]i.

Anke jekk ikun ifisser li fl-a[[ar mill-a[[ar, il-vittma finali se jispi//a jkun hu, i/-/ittadin komuni.

Wara sena u [ames xhur li ilu fil-gvern, qeg[din naraw li s-sigurtà ta/-/ittadini qed ti;i mhedda minn gruppi kriminali professjonali li qeg[din jag[mlu [erba mid-djar tan-nies b’serq organizzat. Araw x’qieg[ed ji;ri f’San :iljan u f’Tas-Sliema fejn ir-rata ta’ serq mid-djar tan-nies hija allarmanti u li qatt ma kien hawn b[alha. Fl-istess [in, il-pulizija tidher li qed taqta’ qalbha li kapa/i ssolvi dan is-serq u mhix tag[mel bi]]ejjed biex tiggarantixxi s-sigurtà u s-ser[an ilmo[[ tar-residenti f’dawn iz-zoni.

G[aliex kif jista’ jkollok pulizija motivati meta dawn stess kienu vittma ta’ transfers politi/i vendikattivi? Kif jista’ jkollok Korp tal-Pulizija li j[ares i/-/ittadini meta l-poplu l-[in kollu jara ka]i li fihom, minflok il-pulizija tie[u passi u tip-

istatistika li [ar;et friska friska dawn il-jiem hemm tnaqqis attwali ta’ 24%. Dan l-ewwel b’tnaqqis ta’ investiment diretti lejna ta’ xejn inqas minn tliet biljun ewro ji;ifieri tlett elf miljun ewro. L-investiment li kellna naqas drastikament u investiment li s-soltu konna naraw die[el naqas huwa wkoll.

Dan huwa sinjal gravi ie[or li l-Gvern jidher /ar li ma jridx jag[ti wisq ka] tieg[u. Din id-direzzjoni ma ti;ix fuqek f’daqqa wa[da i]da min g[andu r-responsabbiltà suppost li jaf li dan jakkumula bi//a, bi//a. L-ammonti huma qawwija verament però iktar minn dan jindikaw li hemm min qieg[ed jitlef il-fidu/ja fl-ekonomija u fit-tmexxija finanzjarja ta’ pajji]na. Meta l-flus jitilqu u ;odda ma jid[lux xi [a;a serja u li titlob attenzjoni immedjata hemm. . L-istess g[all-kri]i mondjali pre]enti. Flok bdejna naraw u nisimg[u b’mi]uri ekonomi/i ne/essarji g[al dak li g[andna u dak li ;ej g[alina qed naraw parti mill-Gvern titkellem ming[ajr direzzjoni /ara. Iktar qisna qed na[sbu u nag[tu x’wie[ed jifhem li pajji]na se b’xi mod ji;i attakkat milli li n[arsu ‘l quddiem lejn dak li l-ekonomija mondjali sejra tag[tina lkoll. L-avvenimenti fl-Iraq, fis-Sirja, Ukrajna, Gaza u fil-Libja mhumiex dawk li mhux se jolqtuna. Huma vi/in iktar milli na[sbu, però dan prin/iparjament fis-settur ekonomiku. Il-[idma militari pre]enti se ;;ib mag[ha riperkussjonijiet li se jkomplu jnaqqsulna mill-kapa/ità u flessibiltà ne/essarji biex ji]died il-kummer/ u l-;id g[alina.

Fuq dan g[adna ma smajna b’[add li beda jlaqqa’ nies flekonomija biex naraw kif se jintlaqtu anqas m’a[na naraw ilGvern ja[tar konsulenzi biex wie[ed jistudja sew dak li g[addej u dak li se ji;i fuqna.

5

. Is-sajf daqt jg[addi. L-aljenazzjonijiet ukoll. Biss wara rridu naraw kif nikkonfrontaw dan is-s[ab iswed li di;à qieg[ed jin;abar b’sa[[a quddiemna. L-indikazzjonijiet lokali m’humiex l-aqwa, dawk barranin wisq inqas. Biss quddiem dan kollu l-Gvern jidher li mhu jag[ti ka] ta’ xejn.

Flok jimxi fid-direzzjoni t-tajba b’g[aqal u attenzjoni qabad wa[da ]baljata. Flok jaf fejn irid imur, issa m’g[andux verament pjan ta’ dak li mistenni jwettaq. Iktar mo[[u f’min u lil min se jda[[al ja[dem mal-Gvern milli li jaffronta l-problemi li qed jo[loq hu u dawk li g[andu quddiemu. Kollox jindika kemm m’hemmx esperjenza politika u g[alhekk s-sitwazzjoni minn dak li qed naraw hija di;à gravi u ma kull jum sejra tiggrava iktar.

6

pro/edi fil-Qrati, il-ka] jing[alaq u jintesa kollox? Kif jista’ jkollok deterrent g[all-kriminali meta qed jitwassal messa;; [a]in li l-pulizija hija inkompetenti u kwa]i qatg[et qalbha?

L-inkompetenza tal-Gvern qed jixhduha l-istess residenti.

Smajna b’ka]i fejn residenti f’Tas-Sliema j/emplu billejl g[all-g[ajnuna fuq in-numru 112, u minflok ma jsibu din lg[ajnuna, ikunu m;ieg[la j/emplu bnadi o[ra. Dan suppost hu numru ta’ emer;enza li jintu]a mi/-/ittadin f’ka]i b[al dawn u g[andu jkun garantit li f’ka]i ta’ emer;enza, il-pubbliku jsib l-g[ajnuna immedjata li jkollu b]onn.

Illum Paceville sar il-kapitali tal-kriminalità f’pajji]na u mhu qed isir xejn mill-Gvern biex f’dan il-post ma jkomplix ji]died il-periklu g[a]-]g[a]ag[. X’qed isir biex jitwaqqfu l-ka]i ta’ serq jew [sarat fuq djar, karozzi u anke fuq persuni? X’qed isir biex jonqsu d-drogi u jitnaqqas l-abbu] millalko[ol li [afna drabi jwassal g[al ;lied serju li j[alli wkoll il-konsegwenzi?

Paceville huwa wkoll sors ta’ g[ajxien g[al dawk li investew fil-postijiet ta’ divertiment u g[all-[addiema li huma j[addmu. G[aldaqstant jekk dan il-post ma jibqax joffri s-sigurtà li kul[add jippretendi li jsib, allura n-nies jonqsu b’detriment g[an-negozju tal-post.

Dan kollu hu [tija tad-de/i]jonijiet politi/i li [a l-gvern fil-qasam tal-intern. Il-Korp tal-Pulizija u l-Armata qeg[din hemm biex i[arsu li/-/ittadini u jassiguraw li f’pajji]na jkollna r-Rule of Law. G[aldaqstant biex dan ise[[, ilGvern irid iwarrab g[alkollox il-politika minn dawn i]-]ew; korpi u jag[ti spazju g[al kul[add, kif kien isir fi ]mien ilgvern Nazzjonalista. B’hekk biss il-poplu jista’ jibda j[ares lejn il-pulizija u l-Armata b’fidu/ja.

24

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Ittri lill-Editur

Tifkiriet

Il-problema ta’ [in twil ta’ stennija mill-passi;;ieri fuq numru ta’ stages hija persistenti b’rotot mhux moqdija skont il-[tie;a

Trasport pubbliku farsa Fejn marru dawk li fi ]mien l-Arriva kienu parti mill-orkestra Laburista li kienu jsawtu lil dik ilkumpanija?

Fl-a[[ar xhur rajna farsa s[i[a fit-trasport pubbliku provdut mill-gvern.

S[ana ]ejda fuq /erti xarabanks, passi;;ieri mrassin fuq xulxin u f’numru akbar milli jippermettu r-regolamenti. In/identi ta’ du[[an [iere; mix-xarabanks (107 ka]i fi ]mien 17-il ;img[a biss). Dewmien esa;erat fuq l-istages u dewmien biex

tasal fejn trid wara t-tluq.

Tbatija minn anzjan fejn jid[ol tlug[ u n]ul minn mini buses. Nuqqas ta’ edukazzjoni minn u[ud mixxufiera, l-aktar dawk talcoaches privati.

U Joe Mizzi, il-Ministru responsabbli minn dan isservizz, jg[id li l1-il ilment huma minimi. Il-poplu ffa//jat minn di]astru hekk kbir qed i[oss li g[alxejn tilmenta.

F. Zammit Il-{amrun

Nixtieq ng[addi kumment dwar serje ta’ artikli ffirmati minn Joe Micallef Stafrace (liema tifkiriet jidhru regolarment f’gazzetta lokali), b’mod partikolari dwar dawk il-kummenti li kultant ]mien, i]er]aq dwar kwistjonijiet politikoreli;ju]i fejn donnu qed jipprova jer;a’ jikteb l-istorja ta’ Malta kif irid hu u kif jaqbel lilu biss.

Infakkar biss fi kliem ilPapa :wanni II fejn waqt ]jara li Dom Mintoff f’Ruma nhar it-12 ta’ Novembru, 1981 qal: “Hu g[alhekk li l-Knisja Kattolika bil-[idma tag[ha, toffri kontribut siewi [afna g[all-[ajja tas-so/jetà /ivili, kif jixhdu g[add kbir ta’ istituzzjonijiet fil-kamp edukattiv, assistenzjali u karitatevoli u l-wirt li ma jitkejjilx ta’ valuri li g[andhom x’jaqsmu mal-is[ubija tal-familja. Biex tkun tista’ twettaq dan isservizz tag[ha, il-Knisja Kattolika titlob il-libertà li tmiss lilha g[aliex ir/eviet ming[and Alla l-mandat li hu dmir u dritt li xxandar ilVan;elu Mqaddes f’forom adegwati, g[all-istess natura ta’ dan il-messa;; u g[addinjità umana ta’ dawk li lilhom dan il-messa;; hu dirett.”

G[aldaqstant nistaqsi lil Joe Micallef Stafrace x’kienet irra;uni li, ta[t Gvern Mintoffjan li g[al xi ]mien hu kien parti minnu, il-Knisja Kattolika sabet ru[ha fi stat miskin li kellha titlob il-libertà li hi dritt tag[ha.

Edward Torpiano Il-Furjana

Requiem ITS

Hekk kif tela’ l-Labour filGvern beda t-tba]wir fl-Istitut g[all-Istudji Turisti/i. Tajru lil min riedu u po;;ew lil min g[o;obhom. F’Mejju tas-sena li g[addiet ne[[ew lil Claire Zammit Xuereb minn Chairperson biex flokha po;;ew lil Ernest Azzopardi. :iethom l-idea li l-istudenti Maltin jitilg[u darbtejn fil;img[a fl-ITS tal-Qala, G[awdex g[al-lezzjonijiet. :iethom idea brillanti o[ra u naqqsu [afna mis-sig[at filkors tal-lingwi g[all-gwidi.

Il-lecturers bdew i[ossuhom frustrati bl-ind[il. F’Jannar li g[adda spi//a Adrian Mamo minn Direttur E]ekuttiv u floku ma [atru lil [add.

Issa f’Lulju li g[adda rri]enja Ernest Azzopardi.

B’dan kollu l-Gvern Laburista qed ikisser il-;ojjell li kien lITS. Qed ibatu wliedna, min

ja[dem fl-ITS u se tbati wkoll l-industrija tat-turi]mu.

Joe Cassar {al Qormi

De/i]jonijiet ]baljati

Qed nikteb issa, aktar minn sitt xhur wara li fl-14 ta’ Frar 2014, il-Kummissarju g[asSa[[a fl-uffi//ju talOmbudsman ta opinjoni dwar ittne[[ija ta’ Charmaine Atttard minn Director Nursing and Midwifery fl-Isptar Mater Dei. Dik l-opinjoni kienet tg[id li Attard bla dubju sofriet umiljazzjoni, we;g[at, sofferenza u kellha d-dinjità tag[ha mka]bra. G[alhekk, qal il-Kummissarju, g[andu jing[ata rimedju ;ust.

Minn dak i]-]mien lil min po;;ew flok Attard, ji;ifieri Isabelle Aquilina, ne[[ewha u flokha po;;ew lil Victoria Sultana flimkien ma’ assistenta!

Ninsab skandalizzat kif wara kundanna iebsa b[al dik qisu ma ;ara xejn. Min kien li dde/ieda dak li sar? Il-kumpens g[andu jo[or;u hu mhux ilpoplu, li qed ibati minn dawn id-de/i]jonijiet []iena.

Paul Vella Birkirkara

PRE-INDIPENDENZA 2014

Ri/evimenti g[at-tesserati u l-attivisti tal-Partit Nazzjonalista fl-okka]joni tal-50 anniversarju mill-kisba tal-Indipendenza.

DISTRETTI DISTRETTI 1 u 8

POST

KA}IN PN SANTA VENERA (FLEUR-DE-LYS) DISTRETTI 2 u 3 KA}IN PN FGURA DISTRETTI 6 u 7 KA}IN PN QORMI TRIQ ANICI DISTRETTI 9 u 10 KA}IN PN SAN :WANN DISTRETTI 11 u 12 KA}IN PN {AL BALZAN DISTRETTI 4 u 5 KA}IN PN {AL SAFI DISTRETT 13 PJAZZA SANTU WISTIN (VICTORI A)

DATA

{IN

02.09.14 03.09.14 04.09.14 09.09.14 11.09.14 12.09.14

7:30 p.m.

7:30 p.m.

7:30 p.m.

7:30 p.m 7:00 p.m.

8:00 p.m.

14.09.14

7:00 p.m.

Jag[laq l-attivitajiet il-Kap tal-Partit Nazzjonalista, SIMON BUSUTTIL

25

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Ittri lill-Editur

Fqar f’ka]i ta’ emer;enza

Il-qtug[ ta’ dawl li dam g[al sig[at s[a[ ma kka;unax biss inkonvenjenza i]da [sarat g[ad-detriment tar-residenti u s-sidien tal-[wienet ukoll

X’sar mill-pro;ett tal-power station^ Lura f’Di/embru tal-2011 Joseph Muscat kien [are; jitka]a li fl-isptar il-;did talOnkolo;ija kien g[adu ma tqeg[idx kantun wie[ed. Filfatt, meta tkellem Muscat, kienu di;à t[affru u nbnew ilbunkers ta[t l-art u kien tela’ wkoll l-ewwel pjan fuq il-livell tal-art (dak negattivi]mu).

Issa l-bini ta’ dak l-isptar g[adu g[addej minkejja li Muscat ilu fil-gvern sena u nofs.

Imma [a nduru issa g[allweg[da kbira ta’ Joseph Muscat li fi ]mien sentejn tibda ta[dem il-power station li se jibni bla b]onn (tg[id kien ftehim ie[or strate;iku ta’ qabel l-elezzjoni?). Imma meta fadal biss seba’ xhur

biex Muscat iwettaq dak li wieg[ed b’tant sa[[a, il-bini ta’ dik il-power station g[adu lanqas biss beda.

X’se jwie;eb g[al dan ilPrim Ministru Joseph Muscat?

Mario Borg Il-{amrun

Ma jitwemminx F’dan il-pajji] wasalna li dak li jis[aq fuqu l-Gvern diffi/li jitwemmen u dak li lGvern ma jg[idx, ikun tassew il-verità. Dan jo[ro; pere]empju minn dak li qal Joseph Muscat b[ala l-Prim Ministru dwar dak li qed jit[allas mill-Gvern lil Sai Mizzi, mart il-Ministru Konrad Mizzi.

Tassew qed jirri]ulta li g[andna l-i]g[ar Prim Ministru fl-istorja ta’ pajji]na!

S. Grima

Santa Venera

Ikollna nammettu li l-qtug[ fil-provvista tad-dawl li kellna madwar Malta u G[awdex nhar it-Tlieta 12 ta’ Awwissu li g[adda, [asadna u [alliena bla kliem, aktar u aktar filmod kif ]vol;ew l-affarijiet f’dan il-ka].

Ikollna nammettu wkoll kemm a[na fqar, f’ka]i ta’ emer;enza u nieqsa minn pjani ta’ kontin;enza, meta niffa//jaw ir-realtà ta’ dak li jista’ ji;rilna [abta u sabta, jew b’dak ta’ bla mistenni li jista’ ji;ri u li ma nkunux ippreparati u lesti g[alih.

Inqbadna bil-qalziet imni]]el u bla ma stajna nag[mlu xejn. Tant li rredikolajna ru[na ma’ pajji]i o[ra, meta anki ng[alaq l-ajruport meta suppost a[na pajji] ]iluppat u avvanzat fit-teknolo;ija, ekwivalenti g[all-pajji]i s[abna fl-Unjoni Ewropea.

Niftakarni f’kariga fi [dan

il-Partit Laburista niddiskutu fl-update of policies dwar jekk tinqala’ xi [tie;a g[allemer;enza nazzjonali, xi jkunu l-pjani ta’ kontin;enza mill-awtoritajiet kompetenti ta’ pajji]na. Xi [a;a li nhar it-Tlieta 12 ta’ Awwissu ma rajnieha mkien. Il-miskin bata u kul[add baqa’ b’li [a.

Fid-dawl ta’ dan kollu nistaqsi jekk fl-update of policies li l-Partit Laburista suppost kellu lest f’lejlet la[[ar elezzjoni ;enerali, kienx hemm xi [a;a li tirrefletti dan li qed ng[id.

U t-twe;iba nistennieha ming[and min suppost g[andu jerfa’ r-responsabbiltà. L-istennija g[adha sallum, g[ax min hu responsabbli minn dan il-falliment baqa’ ma deher imkien, u ma lissen xejn aktar dwar dak kollu li g[addew minnu lfamilji Maltin u s-sidien ta’ negozji, li 18-il sieg[a bla dawl massimu, swewlhom qares sew!

Fenice

Il-Mosta

26

“Illum qed ng[ixu fi ]mien u l-pazjenti qeg[din fuq l-i Intervista ma’ Dr Wilfred Galea, tabib li xog[lu jag[mlu b’entu]ja]mu kbir Clinton Sammut L-altruwi]mu hu valur li ftit g[adna naraw b[alu u napprezawh meta niltaqg[u mieg[u. I]da meta tabib, flok imur id-dar wara ;urnata xog[ol u jintefa’ jistrie[, imur d-dar u jibda jqalleb kull pa;na fuq l-internet u jaqra kull a[bar medika li tkun [ar;et u jippubblikaha fi ktieb biex iqassamha lill-kollegi tieg[u… dan xi jfisser g[alina?

It-tabib Wilfred Galea Iltqajt ma’ Wilfred Galea, tabib talfamilja bi 30 sena esperjenza, i]da lentu]ja]mu tieg[u tul dawn l-a[[ar snin wasslu biex kien il-mo[[, flimkien ma’ persuni o[ra, biex jitwaqqfu numru ta’ asso/jazzjonijiet lokali. Fosthom insibu l-Malta College of Family Doctors u lAsso/jazzjoni tat-Tobba tal-Familja,

]ew; entitajiet li g[adhom pijunieri f’[idmiethom u fit-tfassil tal-politika talprofessjoni medika Maltija.

Apparti dan, Wilfred ta l-[ajja lil sit eletroniku u aktar tard pubblikazzjoni bl-isem ta’ The Synapse, li sservi b[ala sapport lill-professjonisti lokali bit-tqassim ta’ materjal u informazzjoni, fosthom ri/erka.

Mill-intervista li kelli mieg[u, jo[ro; /ar li Wilfred hu tabib e]emplari u li jispirak, kemm min[abba l-fatt li jitkellem b’/erta passjoni dwar il-professjoni medika tieg[u u kemm g[ax

jitkellem b’aktar passjoni meta ji;i biex jitkellem dwar il-pazjenti. G[alih post ilpazjent g[andu jkun biss fi/-/entru talprofessjoni medika filwaqt li g[andu jkun hemm rispett re/iproku bejn il-pazjent u t-tabib.

It-twelid tas-sit eletroniku u l-pubblikazzjoni The Synapse 18-il sena ilu, il-komunità tat-tobba f’pajji]na wriet ix-xewqa ta’ aktar

komunikazzjoni bejn dak li jkun qed ji;ri barra minn xtutna, f’terminu ta’ ri/erka u studju, mal-[idma tag[hom fuq ba]i lokali. Xtaqu li l-informazzjoni miksuba tkun ferm aktar a//essibbli u tan;ibbli f’pajji]na.

Kienet din ix-xewqa li tat id-determinazzjoni ne/essarja biex Wilfred ipo;;i madwar mejda ma’ kollega tieg[u u jfasslu pjan kif jiffa/ilitaw it-tixrid talinformazzjoni. “Minn din il-laqg[a kien [are; li g[andu ji;i ma[luq sit eletroniku, fejn titpo;;a din l-informazzjoni li tkun a//essibbli g[all-professjonisti f’pajji]na,” stqarr Wilfred.

Hawn twieled il-pro;ett The Synapse, kelma medika li tfisser il-post fejn isir liskambju ta’ informazzjoni bejn innervituri tal-;isem. Meta persuna ja[raq idu, in-nervituri jibag[tu sinjal lill-mo[[ dwar dak li qed ji;ri, fejn dan tal-a[[ar jibg[at sinjali ta’ reazzjoni li ;eneralment tkun dik li tne[[i jdejk minn fuq in-nar..

Kelma li ti;bor fiha l-missjoni li

‘A[na l-Maltin ma g[andha xejn inqas jew a[jar minn [addie[or’

It-tabib Wilfred Galea, il-mo[[ wara s-sit elettroniku u l-pubblikazzjoni ‘The Synapse’ f’pajji]na

g[aliha da[lu g[aliha Wilfred u l-kollega tieg[u, dik li l-informazzjoni ma[ru;a fuq livell internazzjonali tin;abar, tinqara, titqassar u finalment ting[ata lil s[abhom il-professjonisti filkumdità ta’ darhom.

L-idea ntlaqg[et tajjeb tant li numru ta’ membri fis-sit bdew jinkora;ixxu littim wara The Synapse biex ikomplu jkabbru l-operat tag[hom, u hawn ;ie de/i] li g[andha ssir pubblikazzjoni. Ilmembri fis-sit ivarjaw, u mhumiex tobba biss. Fil-fatt Wilfred tenna li “l-professjoni medika g[alija tfisser mhux biss it-tobba i]da dawk kollha li fi/-/entru ta’ [idmiethom g[andhom il-pazjenti fosthom id-dentisti u l-ispi]jara.”

Mistoqsi jekk l-infermiera humiex ukoll inklu]i f’dan il-pro;ett, Wilfred b’/erta diqa imma b’konvinzjoni qalli li “nixtieq li fil-futur qarib ikun hemm ri]orsi relatati mal-infermiera, i]da min[abba li ma n[ossnix kompetenti f’dan il-qasam m’inix se nkun pru]untu] li nippubblika tali materjal sakemm ma jkunx hemm infermiera professjonali li ji//ertifikaw /erti ri]orsi. i]da hemm irridu naslu.”

Mistoqsija le;ittima hi x’relevanza g[andha l-pubblikazzjoni The Synapse meta tqis li llum kollox a//essibbli minn fuq l-internet ming[ajr ebda problemi.

Wilfred jis[aq li din il-pubblikazzjoni hi ni//a unika.

Dan g[aliex l-informazzjoni mog[tija hi wa[da ;enerali u li tolqot l-interess ta’ kul[add, mhux b[al pubblikazzjonijiet o[ra barranin, ikunu spe/ifi/i g[al settur wie[ed u f’[afna dettall.

Min-na[a l-o[ra, din il-pubblikazzjoni

toffri tliet servizzi: “a[barijiet kurrenti, ri]orsi u servizzi mog[tija.” Id-dinja medika hi l-istess b[al dik politika, la[barijiet dwar skoperti u invenzjonijiet jo[or;u kuljum, u b’hekk l-informazzjoni ti;i moqrija u studjata sew u jekk tkun relevanti ppubblikata.

Dan kollu hu ta’ sagrifi//ji kbar g[al Wilfred, tant li jrid jaqra kull a[bar li ti;i ppubblikata u b’pa/enzja kbira moqrija u mqassra kemm jista’ jkun, u dan ikun ta’ detriment g[all-[in liberu u limitat tieg[u.

L-artikli kollha tal-magazin huma peer reviewed, ji;ifieri l-kontenut ;ie wkoll skrutinat minn esperti fis-su;;ett biex ji;i validat fil-livell u l-kwalità tal-informazzjoni.

The Synapse Direct u rizorsi Servizzi medi/i li The Synapse toffri fid-dinja eletronika hi, li t-tobba g[andhom l-opportunita’ li jid[lu fis-sit u jirre;istraw it-tilqim mog[ti lill-pazjenti tag[hom (g[ax din in notifikazzjoni hi obligatorja) u fl-istess jinfurmaw lid dipartiment tas-sa[[a, f’ka] ta’ xi mard konta;ju] u li bil-li;i hemm obbligu li ji;i notifikat.

“Is-servizzi mog[tija huma numeru]i, tant li naslu wkoll biex ninfurmaw lillprofessjonisti dwar konferenzi jew vakanzi ta’ ta[ri; ma’ entitajiet lokali jew barranin, biex b’hekk minn ikun interessat jista’ ja[taf din l-opportunita’ ming[ajr problemi”.

B’kumbinazzjoni waqt li kien qieg[ed isemi dawn is-servizzi, Wilfred ir/ieva informazzjoni, li infet[u opportunitajiet g[all-istudenti tal-medi/ina f’Malta,

27

Il-{add, 31 ta’Awwissu, 2014

Feature

n fejn it-tabib istess livell” biex dawk interessati jistg[u jmorru jie[du ta[ri; fis-sajf fil-Germanja.

Ri]orsi wkoll huma varji, fosthom relatati ma’ ri/erka, mard li jkun g[adu kemm fe;; u l-pro/eduri li wie[ed g[andu jsegwi ma’ pazjent li juri tali sintomi u [afna o[rajn. Il-prin/ipju ta’ Wilfred hu “surf in the bay not in the o/ean”, li fi kliem ie[or tfisser “biex jag[mluha e[fef lill-professjonisti linformazzjoni tkun iffiltrata mqassra u mg[oddija biex dak li jkun issiba aktar fa/li biex jaqrha”.

Video Based E-Learning Pro;ett frisk li se jkun inawgurat din is-sena hu dak mag[ruf b[ala l-Video based E-Learning, li jikkonsisti li jkunu ffilmjati ta[ditiet ma’ nies esperti floqsma tag[hom u l-video jittella’ fuq issit eletroniku u b’hekk jista’ jarah kul[add ming[ajr ebda problema.

“Il-[sieb li no[olqu struttura edukattiva hu dan min[abba l-fatt li l-livell akkademiku tal-professjonisti Maltin hu tajjeb daqs ta’ dawk f’diversi pajji]i madwar id-dinja. A[na l-Maltin ma g[andha xejn inqas jew a[jar minn [addie[or,” stqarr b’konvinzjoni Wilfred.

Is-sodisfazzjon f’g[ajnejn it-tabib kien wisq evidenti, fl-istess [in li a//enna “li minkejja l-limitazzjonijiet fir-ri]orsi ta’ [in u finanzi, xorta wa[da qed jirnexxilna nkomplu nkunu rinovattivi u nwasslu prodott professjonali lill-professjonisti kollha.” Jifhem li /-/okon ta’ pajji]na u l-ammont ta’ professjonisti “hu dak li hu, i]da dan mhux se jaqtag[li qalbi li nkompli g[addej bil-[olma tieg[i li nibqa’ nwassal dan is-servizz lill-professjonisti kollha ta’ pajji]na.”

It-tibdil fil-professjoni medika Matul l-intervista staqsejt lit-tabib kif inbidlet il-professjoni medika f’dawn la[[ar 30 sena, spe/jalment bid-dhul talinternet fis-so/jetà. It-twe;iba kienet differenti milli stennejt: “illum g[andna pazjenti infurmati bil-bosta minn dawk li kienu ji;u 30 sena ilu. Illum kif tg[idilhom x’kundizzjoni qed isofru, imorru d-dar jag[mlu r-ri/erka tag[hom u meta jer;a’ jkollok appuntament mag[hom isaqsuk fuq dak li sabu u qraw minn fuq l-internet.”

Mistoqsi j[ossux skomdu b’dan kollu, hu sa[aq li “dan jag[milli xog[li aktar interessanti, g[ax ikun hemm aktar komunikazzjoni bejnietna u fl-istess [in inserra[ rasi li kul[add ikun fehimni tajjeb. Li jiddispja/ini hu meta pazjenti jsibu siti b’informazzjoni qarrieqa li jzidulhom it-tama ta’ fejqan, meta din sfortunatament ma tkunx tezisti.”

Fil-fatt fl-intervista ndunajt li ma tkunx l-ewwel darba li Wilfred meta jiltaqa’ ma’ pazjent itih xi siti eletroni/i genwini, li jkun jista’ jag[mel ri/erka fuq il-kundizzjoni tieg[u u jara x’jg[odd u ma jg[oddx g[alih.

“Fl-a[[ar i]-]mien li t-tabib qieg[ed hemm fuq u l-pazjent qieg[ed hemm isfel, spi//a. Illum kemm a[na u l-pazjenti tag[na qeg[din fuq l-istess livell.

A[na nag[tu l-pariri tag[na, i]da l-pazjenti jiddiskutu mag[na.”

L-uniku bi]a’ li jistqarr li g[andu Wilfred, hu li min[abba t-teknolo;ija naslu biex nitilfu l-element uman, spe/jalment il-komunikazzjoni bejn ilpazjent u t-tabib. “Jekk naslu f’din il-fazi, nistqarr li robot jasal biex jag[mel xog[olna ferm a[jar f’dak il-ka].”

It-tabib Wilfred Galea jemmen li l-kommunikazzjoni bejn it-tabib u l-pazjent hi krucjali fil-professjoni medika u li kemm il-pazjent u t-tabib huma fuq l-istess livell

Il-magazin ‘The Synapse’

Il-qoxra tal-pubblikazzjoni ‘The Synapse’ (xellug) flimkien ma’ artiklu ppubblikat (lemin) fil-[ar;a ta’ :unju 2014

Kien fl-2001 meta n[ass ilb]onn li g[andu jsir pass ie[or ‘il quddiem fit-tixrid tal-informazzjoni, u b’hekk ;ie de/i] li apparti s-sit elettroniku, ji;i stampat magazin.

Din il-pubblikazzjoni g[alqet 13-il sena f’Marzu li g[adda.

Din il-pubblikazzjoni to[ro; darba kull xahrejn, u fiha jkun hemm artikli li jolqtu lil dawk kollha involuti fil-qasam mediku.

The Synapse fih informazzjoni li tappella g[al kul[add filwaqt li l-informazzjoni hi sempli/i biex tifhimha u b’hekk jappella [afna g[annetworking bejn numru ta’ esperti, li meta jkunu mistoqsija biex jag[tu intervista dwar il-qasam tag[hom

ikunu minn tal-ewwel li ja//ettaw.

Fil-fatt pre]entement Wilfred stqarr li “qed nippubblikaw 3,000 kopja ta’ The Synapse kull xahrejn li qed titqassam fid-djar tal-professjonisti filwaqt li sal-lum hemm 4,000 persuna registrata fis-sit elettroniku filwaqt li l-kontribut tal-qarrejja kull ma jmur qed jikber ukoll f’terminu ta’ materjal mediku.”

B’hekk fl-istess [in The Synapse Magazine qed joffri lok biex dawk il-professjonisti li [ar;u b’ri/erka lokali u forsi jsibu numru ta’ problemi biex jippublikawha, The Synapse qed jag[tihom din l-opportunità, ming[ajr ebda spi]a.

28

Into the Storm

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

?inema

(KRS – 12A)

Bilkemm tinduna li l-film itul inqas minn sieg[a u nofs, u dan huwa vanta;; f’dan ilka] g[ax ifisser li matulu tant i]ommok li ma tag[ti l-ebda ka] tal-[in, hekk kif tim ta’ dawk li jissej[u storm jew tornado chasers ji;ru, appuntu, wara dawn it-trombi tal-arja biex jiksbu filmati esklussivi tag[hom, u kap ta’ skola ddisprat ukoll biex isalva lil ibnu u [abiba tieg[u mill-effetti devastanti tal-istess uragani.

F’periklu kbir ikun hemm ukoll g[add kbir ta’ studenti fi skola li tinsab proprju filpassa;; tal-uragani resqin b’qawwa u [effa liema b[alha.

Il-meterjolo;ista Allison (Sarah Wayne Callies) tag[mel parti minn tim ta’ tornado chasers immexxija minn Pete (Matt Walsh) jinsisti mag[ha li tg[a;;el issib urugani resqin, g[ax inkella huma kienu se jitilfu lkuntratt ma’ kumpanija li kienu qed ja[dmu g[aliha.

Dan kollu hu mwassal permezz tal-filmati li jie[du diversi membri tal-cast li donnhom kollha jkollhom xi camera biex jiffilmjaw: cameras tar-ritratti (anki mwa[[la ma’ elmi), tablets u smartphones.

Il-film ]gur li se jitqabbel ma’ Twister tal1996, li forsi kellu storja a[jar, imma dan li [are; din il-;img[a huwa ]gur superjuri f’dawk li huma effetti spe/jali mill-aktar realisti/i u impressjonanti, hekk kif juru l-effetti qerrieda li g[andha n-natura.

The Inbetweeners 2

(KRS – 15) Imma;inaw erba’ ]g[a]ag[, studenti li temmew l-iskola sekondarja imma milli jidher bi ftit li xejn progress mill-ewwel Inbetweeners fl-istudji. Per e]empju ma jkollhomx idea tal-kobor tal-‘g]ira’ Awstraljana, tant li meta jmorru hemm g[al vaganza, ifettlilhom jivvja;;aw mijiet ta’ kilometri f’nofs id-de]ert b’karozza li kellha ]mien mhux [a]in, u li inevitabbilment, jispi//aw wieqfa f’nofsu, ming[ajr petrol u ilma.

Dan g[andu jag[tikom idea ta’ x’tip ta’ kummiedja hija din blistess karattri tal-ewwel film, li kien ispirat mis-sensiela popolari televi]iva Ingli]a, li kienet inqas vulgari u baxxa mill-istess films: il-fidil Will, is-sentimentali Simon, Neil li tist[ajlu dejjem drogat, g[alkemm ma jkunx, u l-vulgari Jay. Ikun dan tal-a[[ar li jikkonvin/ihom imorru [dejh f’Sydney fejn jigdbilhom li kien sar DJ popolari, bit-tfajliet ji;ru warajh.

B[as-soltu l-iskop ta]-]g[a]ag[ (li issa, però, l-atturi di;à jidhru kbar g[all-partijiet ta’ studenti adolexxenti) ikun li jixxalaw u jitba[ardu kemm jifil[u, spe/jalment mat-tfajliet.

G[al darb’o[ra wkoll, hawn ma tantx jibdew jiksbu su//ess, u l-erba’ li huma jer[ulha g[al Byron Bay fil-karrozza ]gangata ta’ Jay. Bis-sewwa, imma aktar bid-dnewwa, jaslu hemm, fejn aktar minn or;ja sesswali jg[addu minn wa[da ta’ vulgaritajiet u kliem baxx.

29

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Mu]ika

Noel D’Anastas – ndanastas@gmail.com

‘:ej il-Maltemp’ – l-a[[ar album ta’ Freddie Portelli

Aktar kmieni matul dan is-sajf, Freddie Portelli [are; album ;did blisem :ej il-Maltemp, album b’diski ;odda li inkluda wkoll dawk id-diski li [are; dan l-a[[ar. Freddie Portelli ilu attiv u mimli ener;ija mis-snin sittin, dak i]-]mien mal-grupp Malta Bums li sploda b’Viva Malta. Wara, kiseb sensiela ta’ su//essi mal-Black Train kif ukoll f’karriera twila b[ala solista.

Diski immortali b[al Ma Kellekx Tort, G[al Dejjem, Mur {allini, Se Jkolli Nemmen, Xewqat Sbie[, u tant o[rajn g[amlu lil Freddie Portelli mhux biss le;;enda tal-mu]ika pop Maltija, i]da wkoll l-aktar artist lokali li [are; diski g[all-bejg[, barra lmawriet li kellu fl-Awstralja, ilKanada, l-Amerika u l-:ermanja, fost xi pajji]i o[ra. Insomma, Freddie Portelli m’g[andu b]onn l-ebda introduzzjoni!

Kif qalli hu stess meta ltqajt mieg[u xi jiem ilu, Freddie g[adu jattira linnies, g[adu jgawdi l-popolarità.

“G[adhom iriduni, dejjem g[addej,” g[alkemm illum l-età qed tag[mel tag[ha. Dan jawgura tajjeb biex ikompli jikteb aktar kanzunetti li bihom jis-

sodisfa l-gosti tas-segwa/i tieg[u, g[alkemm nistqarr li d-diski l-antiki tieg[u jibqg[u aktar favoriti mieg[i. :ej il-Maltemp ji;bor fih 16-il diska, kollha miktubin minn Freddie nnifsu, kollha bil-Malti [lief tlieta – The One and Only, Life is What you Make it u Stick No Bills. Insibu wkoll track strumentali bil-kitarra – Maria Dolores. Bla dubju, is-16 bar blues u l-element rock’n’roll baqg[u distinti fil-kreazzjoni ta’ Freddie, anki f’dan lalbum. :ej il-Maltemp jifta[ bit-title track li issa saret popolari sew fuq xi stazzjonijiet tar-radju lokali. Jum il{addiem hi kanzunetta mexxejja b’tislima lill-[addiema. :ej il-Babaw tfakkar kif il-;enituri kienu jbe]]g[u lit-tfal. Sena 1944 titkellem dwar il[ajja iebsa u ta’ tbatija ta’ ]mien ilGwerra u s-sena li fiha twieled Freddie. L-Ave Maria g[andha interpretazzjoni sabi[a u b’sa[[itha. {afna mit-tracks ;ew irrekordjati flistudio tieg[u stess, fi Clauvette Studio, [lief tlieta li rrekordjahom f’Padded Cell Studios flimkien ma’ Robert Longo. :ej il-Maltemp in[are; b’risq Puttinu Cares.

NV tirritorna b’single ;dida L-artista femminili NV (Nikki Vukovic) g[adha kemm nediet is-single l-;dida Leave Me Alone.

Fil-passat, NV [ar;et numru ta’ singles li g[amlulha su//ess tant li wassluha biex tkun nominata fil-Bay Music Awards g[all-a[jar wi// ;did (2006) u l-a[jar artista solista (2007). Fost is-singles li kellha bejn l-2006 u l-2009 kien hemm Open Your Eyes, No Stranger, No Regrets u If I Could, kif ukoll lalbum debuttanti tag[ha ‘Envy’ li kien intlaqa’ tajjeb.

NV qed tirritorna b’single ;dida miktuba minn Sean Vukovic u Wil Pace.

Kienet irrekordjata minn Vukovic stess fil-Vukoville Studios. Wie[ed jista’ jisma’ din is-single bil-lirika tag[ha fuq Youtube jew fuq il-pa;na ta’ NV fuq Facebook.

Video lussu minn Milk Mi

Dan l-a[[ar g[o;obni [afna l-video ta’ Bigger minn Milk Mi, u matul il;img[a li g[addiet is-single Bigger da[let minn imkien fin-numru 6 tat-Top 10 ta’ Malta fuq 89.7 Bay. Il-video huwa lussu, mimli kreazzjoni u moviment b’direzzjoni ta’ CF Productions, bi//a xog[ol tajba [afna li ]gur se ti;bed l-interess g[all-unuri tal-a[jar video tas-sena fl-awards li jing[ataw. Prosit!

Milk Mi twaqqaf fl-2005.

Hu ffurmat minn Maria Luana (vocals), Ian Paul (drums), Mark (bass) Myles u Chris (kitarri).

Wayne William Breaking Down hija s-single kurrenti ta’ Wayne William li n[ar;et matul dan is-sajf. Din qed tgawdi l-popolarità fuq diversi stazzjonijiet tar-radju lokali. William, li g[andu karriera interessanti sew mal-grupp tal-familja The Mics kif ukoll mal-band tieg[u Castaway fi]-]mien meta kien jg[ix l-

Ingilterra, u wisq aktar b[ala solista, irrekordja bosta singles fosthom Searching for a Sign, The Parade, Everybody Sing, Hopelessly Impossible u As You Move Closer, li bihom kompla ;ibed simpatija, anki fil-Malta Eurovision Song Contest. }ur www.waynewilliam.com.

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

30

Il-park olimpiku ta’ Munich li nbena fl-1972 g[al-Log[ob Olimpiku ta’ dik is-sena, huwa sit imfittex [afna g[al sensiela ta’ attivitajiet kulturali, so/jali u reli;ju]i.

1

3

Safar

Il-knisja ddedikata lill-Madonna hija fost l-aktar popolari mhux biss fil-qalba ta’ Munich i]da wkoll fin-Nofsinhar tal-:ermanja. Il-knisja nbniet bejn l-1468 u l-1488, u l-koppli bi stil uniku li wie[ed isib fil-:ermanja ;ew mi]juda fl-1525.

Dak li hu mag[ruf b[ala Glockenspiel fi Munich huwa attrazzjoni dinjija f’Marienplatz. Folol ta’ turisti u nies lokali jin;abru fil-11 a.m. u fis-sajf ikun hemm ]ew; appuntamenti o[ra, f’12 p.m. u fil-5 p.m., hekk kif jiddomina d-daqq ta’ 43 qanpiena u rappre]entazzjoni li te[odna lura g[as-seklu 16 mag[mula minn 32 statwa ta’ daqs ta’ bniedem.

-

’

!

Munich… il belt dinjija b qalb kbira Euchar Mizzi mizzieuchar@gmail.com

Munich hija l-akbar belt u kapitali talIstat Federali tal-Bavarja fil-:ermanja.

Hija t-tielet l-akbar wa[da fil-:ermanja u wa[da mill-aktar bliet prosperi talEwropa.

Il-belt tinsab fuq ix-xmara Isar fitTramuntana tal-Alpi Bavarjani.

Munich hija destinazzjoni turistika popolari u ;iet deskritta b[ala “il-kapitali sigrieta” tal-:ermanja.

Marienplatz hu /-/entru ta’ Munich

imsemmi g[all-Kolonna Marjana wieqfa f’nofs din il-pjazza.

Fl-istess post wie[ed isib i]-]ew; Town Halls, dik qadima u l-o[ra l-;dida. Dik ;dida hija binja meravilju]a fuq stil Gotiku u m]ejna b’torri li fih hemm arlo;; ornamentali li huwa attrazzjoni ta’ fama mondjali, u li fih diversi figurini ta’ daqs uman li jduru u ji]fnu ]fin tradizzjonali.

Peterskirche hija l-eqdem knisja tanna[a ta’ ;ewwa tal-belt, li kienet di;à te]isti fil-perjodu Romanesk. Il-belt kibret madwar din il-knisja b[ala ba]i g[allpatrijiet, qabel ma l-belt kienet imwaqqfa

uffi/jalment fl-1958.

Binja o[ra famu]a hija l-katidral iddedikat lill-Madonna li jinsab ukoll fi//entru tal-belt. Dan huwa famu] l-aktar min[abba l-q/a/et g[oljin tal-kampnari li huma tar-ram f’forma ta’ basla u g[oljin 325 pied kull wie[ed. Dawn irnexxielhom isalvaw il-gwerra però mhux il-knisja,

min[abba li ;arrbet [sarat kbar. Il-koppla ;iet mi]juda fis-seklu 16.

Munich toffri attrazzjonijiet kbar lit-turist b[alma huma l-istadium olimpiku, diversi mu]ewijiet ta’ fama kbira, teatri, kastelli, dak li jissejja[ il-Four Cylinder, mu]ew tal-karozzi Volkswagon, u lkwartieri tal-BMW. Hemm ukoll l-English

Garden, il-Palazz Irjali, filwaqt li kull Otttubru tkun organizzata l-festa tal-birra mag[rufa b[ala l-Octoberfest waqt li ma jonqsux in-night clubs. }jara fi Munich hija esperjenza kulturali, so/jali, edukattiva, divertenti u ta’ storja kbira. F’kelma wa[da, xi [a;a g[al kul[add u li ma tinsieha qatt.

Binja mill-isba[ hija dik li qabel kienet isservi b[ala l-Palazz Irjali – ir-residenza tal-Monarkija Bavarjana. Dan il-post storiku huwa attrazzjoni g[ax-xog[ol arkitettoniku, id-dekorazzjonijiet tal-kmamar u l-kollezzjonijiet irjali.

Dak li hu mag[ruf b[ala ‘English Garden’ mifrux fuq medda ta’ art ta’ madwar 900 ettaru huwa park li jmiss max-xmara Isar.

…u jekk issemmi lil Munich, ma tonqosx ]jara fil-birrerija ta’ Hofbrauhaus. U[ud mill-birer li ssib imorru lura g[all-1589, ]mien id-Duka Wilhelm V li sa[ansitra kien [are; b’ri/etti partikulari g[all-produzzjoni ta’ birer differenti.

Il-kwartieri tal-BMW fi/-/entru ta’ Munich huma attrazzjoni partikulari li tlaqqa’ l-istorja ta’ din id-ditta Bavarjana mal-produzzjoni moderna li to[ro; minn din il-kumpanija li ilha topera minn dan il-bini g[al dawn l-a[[ar 40 sena.

33

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Lura lejn l-Iskola

Kemm tg[olli ftit idejk!

J ekk il-twe;iba g[allmistoqsijiet li qed jidhru hawn biswit hi ‘iva’, serra[ rasek li m’intix wa[dek!…

■ T[ossok imbe]]a’ jekk ti;i biex tistaqsi xi [a;a waqt xi lezzjoni^ ■ Tiddejjaq jekk ikollok g[alfejn tg[olli idek fil-klassi^ ■ Ji;ri li b[al donnok timmuta jew tlaqlaq jekk ikollok tg[olli idek biex tistaqsi xi [a;a li dwarha jkollok diffikultà^

Ikollok b]onn> Id wa[da; Biro u karta; Noti tajbin; Il-kunfidenza li ti;i mill-qari u preparazzjoni; Ftit kura;;.

Tiskanta kemm l-impressjoni li l-g[alliem ikollu talparte/ipazzjoni ta’ student filklassi tista’ taffettwa l-marka li jag[tih fl-assessment. Jekk g[alliem ja[seb li int tassew qed tipprova tmur tajjeb f’su;;ett jew ie[or u minkejja li g[andek xi diffikultajiet int qed tipprova tag[mel l-almu tieg[ek allura forsi jkun aktar dispost jag[tik il-benefi//ju tad-dubju.

Meta g[al ftit marki int tista’ ;;ib marka ’l fuq li biha tkun g[addejt minn su;;ett u mhux ’l isfel li jfisser li tkun we[ilt, il-fatt li tg[olli idek fil-klassi tag[mel id-differenza kollha…

Mhux fa/li jekk tkun tist[i, jew jekk t[ossok xi ftit imbarazzat. I]da jekk int t[ossok fidu/ju] li dak li se tg[id jew se tistaqsi jag[mel sens allura m’g[andekx g[alfejn tibqa’ lura.

Anki jekk ikollok dubju fuq il-validità ta’ dak li se tg[id, ukoll m’g[andekx g[alfejn tibqa’ lura. Wara kollox il-mistoqsija o[t il-g[erf. Hekk qalu darba l-antenati tag[na u kellhom ra;un biex ibig[u.

Hemm ]ew; ra;unijiet g[alfejn tg[olli idek fil-klassi.

}omm in-notes sewwa u qassarhom permezz ta’ sistema ta’ kliem u fra]ijiet sempli/i biex tkun tista’ tiftakarhom a[jar.

Meta tkun qrajt u ppreparajt ru[ek g[al-lezzjoni ]gur li t[ossok aktar kunfidenti. Meta l-g[alliem jistaqsi xi [a;a mur lura f’mo[[ok g[an-noti li tkun [adt u l-abbrevazzjonijiet li tkun g[amilt. {u nifs u rrilassa. I//ara lidea f’mo[[ok u fformula malajr it-twe;iba.

Jekk tista’ ikteb punti mittwe;iba.

G[olli idek sewwa u mhux nofs triq. :est b[al dan juri in/ertezza.

Jekk tag[]el li g[andek twie;eb tlaqlaqx. {u l-[in tieg[ek biex tifformola ttwe;iba. {ares lejn il-punti li ni]]ilt jekk ikun hemm b]onn u wie;eb bil-galbu.

G[ajnuna

Tista’ tg[olli idek biex tistaqsi fejn ma fhimtx jew tixtieq aktar tag[rif u tista’ tg[olli idek meta l-g[alliem jitlob ilparte/ipazzjoni tal-istudenti.

Il-parte/ipazzjoni fil-lezzjoni hi [a;a apprezzata [afna millg[alliema u fi]-]ew; ka]i listudent ikun qed juri interess.

G[alhekk m’g[andekx tibqa’

lura g[ax mhux dejjem lg[alliem jinterpreta l-;est passiv tieg[ek b[ala mist[ija.

Jista’ jag[ti l-ka] li l-g[alliem ja[seb li int mhux qed tinteressa ru[ek jew ma tafx twie;eb g[all-mistoqsijiet tieg[u.

Jekk int student minn dawk li jibqg[u lura f’dawn

is-sitwazzjonijiet tistg[u ssibu dawn il-punti ta’ g[ajnuna: Aqra n-notes tal-lezzjoni li

kellkom qabel ma tmur g[allezzjoni biex t[ossok aktar preparat. Jekk ikun possibbli informa ru[ek fuq il-lezzjoni li jkun imiss biex ikollok ftit idea.

T[ossokx imbarazzat mittwe;iba tieg[ek. Jekk tkun parzjalment tajba allura prosit, jekk tkun out of point allura lg[alliem probabbilment jirrealizza li jrid jer;a’ jag[mel ilmistoqsija b’mod differenti.

Kompli g[olli idek anki jekk ti[mar u tlaqlaq g[all-bidu.

Tara li ma]-]mien u bl-esperjenza ssir [a;a ferm aktar fa/li.

Titkabbarx u t[ossok superjuri jekk tibda tirrispondi tajjeb kull mistoqsija. Jekk titkabbar s[abek fil-klassi j[arsu lejk blikrah u jwarrbuk u dan ma jag[millekx ;id.

Taljenax ru[ek billi tipprova timpressjona lill-g[alliem. Il[ajja so/jali tieg[ek fil-klassi hi importanti wkoll.

34

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Lura lejn l-Iskola

Meta ter;a’ tibda l-iskola T abil[aqq g[adu s-sajf, i]da fadal biss ftit ;img[at o[ra biex tibda liskola. Sew jekk it-tifel jew it-tifla tieg[ek (u biex ma no[loqx konfu]joni, minn hawn ’il quddiem se nikteb dejjem ‘it-tifel’) se jmorru l-ewwel darba l-iskola jew issa ilhom ftit snin mhux [a]in l-iskola, u g[aldaqstant se jkomplu t-tieni, it-tielet jew aktar snin, ma jag[milx differenza [lief f’dak li jinkwetahom.

Etajiet differenti, [sibijiet differenti L-inkwiet u l-[sibijiet tattfal ivarjaw skont l-età. Dawk li se jattendu n-nurseries, kindergartens u l-ewwel sena

jistg[u jkunu anzju]i min[abba l-firda, b’mod spe/jali jekk kellhom esperjenza limitata ’l bog[od mill;enituri. Tfal ]g[ar jibdew jib]g[u li se jwe;;g[u jew ng[idu a[na ja[sbu “U jekk ma nsibx fejn huma t-toilets?” jew “jekk no[ro; mill-iskola u ma nsibx lillmamà#papa#babysitter?”

Fi skola ;dida, tfal akbar jaf ikollhom [sibijiet o[ra, simili g[al dawk ta’ tfal i]g[ar i]da fuq skala ftit akbar, b[al “U jekk ma nsibx fejn qieg[da l-klassi?” jew “Jekk ma jkunx jista’ jinfeta[li l-locker?” Imma dawn it-tfal jista’ jkollhom aktar [sibijiet minn hekk. “U jekk ma jkollix [bieb fil-klassi?” jew “Ma’ min se noqg[od fil-break?”

Tfal [afna akbar normalment jinkwetaw aktar fuq

L-ewwel jum tal-iskola joffri sfidi u emozzjonijiet differenti g[at-tfal

kif se jmorru akkademikament u ]-]ieda fix-xog[ol li se jkollhom g[ax se jkunu fi klassi akbar.

Mill-banda l-o[ra, dawk adolexxenti aktar jinkwetaw kif l-o[rajn se j[arsu lejhom, b’mod spe/jali kif se jarawhom dawk tamparhom.

It-tfal fl-i]g[ar klassijiet aktar jit[assbu li jaqbdu mag[hom tfal akbar.

Billi t-tfal tieg[i llum m’g[adhomx tal-età tal-iskola, [assejt li biex inkun nista’ nikteb a[jar dan l-artiklu g[andi nkellem lil wa[da mill-kapijiet tal-iskola talistat, u wa[da mill-;enituri li tibg[at lit-tfal tag[ha fi skola privata, u indagajt kif isiru xi affarijiet f’diversi skejjel dan i]-]mien.

Ir-rutina tibda hawn Il-bidla taf tkun tajba imma mhux daqstant fa/li. Biex ittifel jaqleb minn [ajja ta’ re, bla ta[bit, regoli u [sibijiet ta’ xejn, matul is-sajf, g[al li jqum ma’ tlug[ ix-xemx, jipprova jidher f’sikktu, jid[ol fil-klassi u joqg[od attent il;urnata kollha, ji;i d-dar jag[mel il-homework u jid[ol fir-rutina tal-iskola, ]gur li se jkun xokk kbir g[alih. Biex intaffu ftit minn dan ix-xokk

bi ftit preparazzjoni u li n[arsu ’l quddiem, ir-rutina u l-bidla jaf ma jkunux daqshekk diffi/li.

Skont il-psikologa Eileen Kennedy-Moore, awtri/i ta’ kotba dwar it-tfal, hi xi [a;a normali li t-tfal i[ossu xi ftit friefet hekk kif jibda joqrob l-

Mil-lat akkademiku

Klassi ;dida ;;ib mag[ha sfidi ;odda. It-tifel aktarx se jkollu g[alliem jew g[alliema ;dida.

L-g[alliema li kellu s-sena l-o[ra kienet drat il[ti;ijiet tat-tifel, il-karattru tieg[u, kif ja;ixxi.

Imma l-g[alliema ta’ din is-sena taf dan kollu?

Jekk it-tifel se jattendi skola ;dida, nippruvaw in]uru l-iskola.

Diversi skejjel jorganizzaw laqg[at g[all;enituri biex ikunu jistg[u jiltaqg[u malg[alliema. Titilfux dawn il-laqg[at. Huwa importanti li meta niltaqg[u mal-g[alliema ntarrfulhom il-preokkupazzjonijiet tag[na u tattifel. Nippruvaw inkellmu wkoll lill-infermiera jekk ikun il-ka].

Fi kliem il-kap tal-iskola li kellimt, l-iskejjel tal-istat joffru servizz ta’ infermiera. Il-kap taliskola kompliet tispjegali li l-a[jar [a;a tkun li qabel ma t-tifel jibda l-iskola nkunu ktibna ittra lill-kap tal-iskola u fiha ng[arrfuh#ng[arrfuha li t-tifel ibati mit-tali kundizzjoni u jkollu b]onn xi medikazzjoni, injezzjonijiet jew pilloli waqt il-[in tal-iskola. Ikun tajjeb ukoll li dan tkun tafu l-g[alliema tat-tifel sabiex anke hi tkun tista’ tg[inu a[jar lit-tifel. B’hekk inkunu mo[[na mistrie[ li t-tifel se jkun im[ares tajjeb u f’idejn tajba waqt li ma jkunx mag[na.

Barra mill-infermiera fl-iskejjel hemm isservizz ta’ counsellor. Inkellmuh#ha wkoll dwar dak li jista’ jkun qed jinkwieta lilna jew lit-tifel.

Nippruvaw nindagaw jekk fil-klassi li se jkun fiha t-tifel hux se jkun hemm xi [bieb, xi qraba jew forsi xi tfal tal-;irien. Li nkunu nafu xi tfal o[ra u nistg[u nlaqqg[uhom mattifel [alli l-[biberija tibda minn kmieni taf tag[mel din il-bidla mid-dar g[all-iskola aktar fa/li.

Mill-banda l-o[ra, din is-sena t-tifel qed jistennieh [afna aktar xog[ol milli qed ja[seb hu ... min jaf, forsi t-tifel se jkun mistenni jibda jag[mel ix-xog[ol tad-dar (homework) jew xi ri/erka g[all-ewwel darba? It-tifel jista’ jibda jib]a’ li mhux se jla[[aq akkademikament. Jista’ jkun li matul is-sajf nesa xi problemi tal-matematika jew xi su;;etti o[ra u l-g[alliema l-;dida tippretendi li dawn di;à jafhom. Jista’ jag[ti l-ka] li xi g[alliema jkollhom klassijiet attivi [afna filwaqt li t-tifel ja[dem a[jar f’sitwazzjoni anqas attiva. Xi wa[da jew aktar minn dawn jistg[u jkunu qed ibe]]g[uh imur l-iskola. La[jar mod biex jing[eleb dan huwa li nistaqsu lit-tifel x’qed jikkaw]a din il-frustrazzjoni u nitkellmu dwar dan mal-g[alliema tieg[u.

Qatt m’g[andna nwaqqg[u g[a/-/ajt jew innaqqsu mill-importanza dak li qed i[oss ittifel, anzi nippruvaw niddjalogaw mieg[u u nistaqsuh x’qed jistenna li nag[mlu a[na biex ng[inuh, B’hekk it-tifel i[ossu aktar kunfidenti biex jibda jmur l-iskola bil-qalb.

ewwel jum tal-iskola. Wara kollox, dawn it-tfal se jkunu qed jibdew diversi affarijiet ;odda, inklu] g[alliema, [bieb tal-klassi, xog[ol, u sfidi o[ra.

Kennedy-Moore tkompli tg[id li diversi studenti jistg[u jbatu biex jorqdu fil-bidu tassena skolastika, imma din mhix xi [a;a inkwetanti.

Sintomi o[ra jistg[u jinkludu nuqqas ta’ aptit, u f’ka]i o[ra biki, nervi u jibdew ukoll jirrifjutaw li jmorru l-iskola.

Nistabbilixxu r-rutina ta’ kuljum fil-bidu tal-iskola jew qabel biex ng[inu lit-tfal ja;;ustaw ru[hom.

Tajjeb li nibdew ftit kmieni u nibdew il-preparamenti mqar ;img[a qabel tibda liskola. Inraqqdu lit-tifel xi 10 minuti aktar kmieni mis-soltu u nqajmuh 10 minuti aktar kmieni kull filg[odu sakemm ner;g[u n;ibuh fir-rutina ta’ qabel il-btajjel tas-sajf. Tafu daqsi kif in[ossuna a[na meta nkunu g[ajjenin.

Daqstant ie[or it-tfal tag[na, anzi aktar. Ftakru li ttfal m’g[andhomx l-istess [iliet tag[na biex jissaportu.

U g[alhekk tajjeb li anki l;enituri jippruvaw ibiddlu rrutina tal-irqad tag[hom.

Ikollna b]onn a[na wkoll g[ax anke a[na rridu nqumu kmieni daqshom jekk mhux aktar minnhom.

Il-firda

Huwa normali li t-tifel jesperjenza diversi emozzjonijiet meta jkun se jmur lura l-iskola u kull tifel jesperjenza emozzjonijiet differenti. L-ewwel ;urnata tal-iskola tista’ tkun xi

minn Doris Zammit [a;a tal-bi]a’ g[at-tifel. Ittifel jibda jhewden kif se jmur, “Tg[id g[adni nog[;ob lil s[abi?” jew “Se nkun parti mill-grupp?” “Nidher tajjeb?”

Dan kollu huwa normali u ;eneralment dan jg[addi fi ftit ;ranet. Imma g[al xi w[ud mit-tfal, ma jg[addix malajr daqskemm il-;enituri jkun jixtiequ.

Wa[da mill-aktar emozzjonijiet li l-ma;;oranza tattfal u anke l-;enituri jesperjenzaw bla dubju hi l-ansjetà tal-firda.

Taqlib fil-[ajja ta’ kuljum

Li tifel jibda skola ;dida tista’ tkun sfida kbira. Aktar u aktar jekk dan l-a[[ar it-tifel esperjenza xi taqlib fid-dar, b[al meta l-familja tkun ;arret g[al xi dar o[ra, jew kien hemm xi separazzjoni, divorzju jew xi mewt ta’ ;enitur jew forsi wkoll ta’ xi qarib, u g[alhekk jista’ jkun li t-tifel i[ossu inkwetat imur lura l-iskola.

Jekk dan huwa l-ka], nippruvaw ng[inuh jifta[ qalbu mag[na dwar dak li qed i[oss.

Na[sbu minn kmieni

Bla dubju, wa[da millaktar affarijiet importanti g[at-tifel hi li jkun irid i[ossu parti mill-grupp, parti mill-klassi, u g[alhekk il-;enituri g[andhom jibdew ja[sbu u ji//ekkjaw minn kmieni llista ta’ affarijiet li t-tifel se jkollu b]onn f’din is-sena skolastika: l-uniformi, ilbasket tal-iskola, il-kontenitur tal-ikel u b]onnijiet o[ra b[al pitazzi, kotba e//...

Skont il-kap tal-iskola kif ukoll l-omm li kellimt, lista tal-affarijiet li jkollhom b]onn l-istudenti, inklu] luniformi, ting[ata lill-;enituri lejn l-a[[ar ;ranet tassena skolastika ta’ qabel.

Ji;ifieri m’g[andux ikun hemm sku]i g[aliex ma na[sbux minn kmieni.

B’hekk inkunu ]guri li ttifel g[andu dak kollu li je[tie; hekk kif jasal Settembru u jmur lura jew jibda l-iskola. M’hemmx xiri fl-a[[ar minuta. Dan

i]id mal-istress fl-aktar ]mien stressanti, kemm g[all-;enituri, kif ukoll g[at-tifel.

G[all-ewwel ;urnata taliskola jkun importanti li ttifel ikun infurmat fuq dak li g[andu x’jaqsam massa[[a u s-sigurtà, u kemm hu importanti li jsegwi /erti regoli. Jekk se ju]a ttrasport, kemm dak provdut mill-istat, kif ukoll dak li ssoltu jkun provdut bejn xi ;enituri, it-tifel g[andu jkun mg[allem kif i;ib ru[u fuq ix-xarabank jew il-mini van li jkun provdut.

It-tifel (dak li g[adu se jibda) g[andu jkun jaf ismu, kif jispellih, innumru tat-telefown u anke n-numru tat-telefown ta’ adult responsabbli li jkunu [atru apposta l-;enituri b[al xi nanniet jew zijiet, xi qraba jew [bieb o[ra.

Nuru lit-tifel kif g[andu j;ib ru[u ma’ xi bully u li jirrapporta mill-ewwel lillg[alliema tieg[u.

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

35

-

Lura lejn l iskola

-

-

L ikel g[all iskola

N

emmen li lkoll kemm a[na naqblu li t-tfal tag[na jin[tie;u ikel nutrittiv biex dawn jibqg[u g[addejjin f’sa[[ithom u ]velti matul ;urnata skolastika. Xtaqt naqsam mag[kom xi ftit ideat g[all-ikliet li jistg[u jie[du mag[hom l-iskola, b’mod spe/jali g[al dawk it-tfal li huma xi ftit jew wisq qnie]a[ meta ji;u biex jag[]lu l-ikel li jog[;obhom, biex b’hekk inkunu aktar mo[[na mistrie[ li t-tfal qed jie[du dawk is-sustanzi me[tie;a u fl-istess [in ng[inu lit-tfal jibqg[u aktar mo[[hom iffukat.

L-ewwel u qabel kollox nippruvaw li

qabel jitilqu lejn l-iskola, it-tfal jie[du kolazzjon tajjeb. Skont informazzjoni li ;bart ming[and il-kap tal-iskola li tkellimt mag[ha, f’dawn l-a[[ar snin fl-iskejjel primarji tal-istat qed jing[ata servizz mag[ruf b[ala Breakfast Club, offrut b’mod spe/jali lil dawk il-;enituri li jkunu ja[dmu barra mid-dar, u jridu jid[lu kmieni g[ax-xog[ol, jew g[al xi ra;uni jew o[ra jkollhom b]onn jie[du lit-tfal kmieni l-iskola, f’xi s-7 ta’ filg[odu, u dawn jing[ataw il-kolazzjon li jkun jinkludi [alib, /ereali u frott. Ta’ min i]id li darba fil-;img[a l-istudenti jing[ataw xi frott.

Hawn tfal li jippreferu l-kolazzjon mill-ikla ta’ nofsinhar. G[aldaqstant

nistg[u nippakkjaw jogurt flimkien ma’ /ereali li m’g[andux wisq zokkor, u ftit frawli jew bi//iet tal-banana. Jew inkella [udu waffle (multi-grain), ixwuha jew sa[[nuha fil-microwave qabel l-iskola sintendi, u idilkuha bil-peanut butter.

Ikun g[aqli li toqog[du attenti g[allammont ta’ zokkor li jkun hemm filprodotti li qed jie[du t-tfal u ma nag[tuhomx l-istess ikel matul il-;urnata kollha. Irridu naraw li dawn ikunu qed jie[du ta[lita ta’ ikel li jkun fih nutrijenti differenti.

Hawn ta[t [sibt biex ng[addilkom ]ew; ri/etti [fief u sustanzju]i li t-tfal ikunu jistg[u jie[du mag[hom g[allbreak.

2. Torta tal-brokkoli u l-;obon (isservi g[al 6) Ingredjenti

1. Wraps bil-paste tal-avokado (guacamole – isservi g[al 4) Ingredjenti

:

2 img[aref xiropp frisk ta’ lime (lumija qarsa) 1# ku//arina mel[ 4 avokado misjura, imqaxxra u mqattg[a 1# kikkra tadam ]g[ir imqatta’ 2 4 werqiet [ass 4 tortillas (whole wheat) 2 kikkri sider tat-ti;ie; mixwi u mqatta’ bi//iet ]g[ar.

:

Metodu

1. Po;;i l-ewwel tliet ingredjenti f’bieqja, g[affe; b’furketta sakemm itta[lita ti;i lixxa. }id u [awwad ittadam mat-ta[lita.

2. Po;;i werqa tal-[ass fuq kull tortilla. Idlek 1#4 mit-ta[lita tal-avokado fuq kull werqa tal-[assa. Po;;i fuq dan 1# kikkra sider tat-ti;ie; u gerbeb.

2 Ge]wer f’bi//a foil jew karta talforn (parchment paper) u [allihom filfri;;.

:

2 img[aref frak tal-[ob] 2 bajdiet 11#4 kikkra [alib xkumat 1# ku//arina Tabasco sauce 2 B]ar 2 kikkri [ob] (whole-wheat) imqatta’ dadi 3 kikkri brokkoli (fjuretti) 2 ku//arini ]ejt ta]-]ebbu;a 4 slajsis bejken, imqatta’ rqiq Basla ]g[ira mqattg[a Kikkra ;obon mozzarella ma[kuk :

Metodu

1. Sa[[an il-forn g[al 350 grad F. Idlek turtiera bil-mar;erina.

2. Ifrex il-frak tal-[ob] biex tiksi lqieg[ u l-;nub.

3. {abbat il-bajd, il-[alib, it-tabasco sauce, il-mel[ u l-b]ar f’bieqja. }id il[ob] u iksihom tajjeb. {allihom filfri;;.

4. G[alli l-brokkoli sakemm jirtabu, g[al xi 3 minuti jew 4. Itfa’ ta[t l-ilma kiesa[ u qattar sew mill-ilma. Qatta’ fi fjuretti daqsxejn kbar.

5. Sa[[an i]-]ejt fuq nar medju sa g[oli. }id il-bejken u l-basla. Sajjar, u [awwad il-[in kollu sakemm jirtabu u jie[du kulur dehbi xi 3 minuti sa 5. }id it-ta[lita tal-bejken u l-brokkoli matta[lita tal-bajd, u ]id il-;obon. Ifrex tajjeb fit-turtiera.

6. Sajjar it-torta sakemm tie[u kulur dehbi u tag[qad, bejn 45 u 50 minuta. {alliha tiksa[, qatta’ u servi.

36

Tipi differenti ta’ bullying fl-iskejjel u r-

{

minn Clinton Sammut - clinton.sammut@media.link.com.mt afna drabi, malli nisimg[u l-kelma ‘bullying’, lewwel [a;a li ti;ina f’rasna hi liskola. Probabbli, ji;rilna hekk g[aliex l-ewwel darba li sofrejna jew wettaqna bullying, kienet fi ]mien l-iskola, fil-Primarja, jew wisq aktar, fis-Sekondarja, meta l-mo[[ ikun ]viluppa aktar u mieg[u l-ormoni tag[na.

L-aktar tip ta’ bullying komuni fl-iskejjel, li nistg[u niddeskrivuh b[ala abbu], hu dak relatat mal-abbu] fi]iku u emozzjonali. L-abbu] fi]iku hu ferm aktar fa/li biex tiddeskrivih, g[aliex dan jikkonsisti fi swat, daqqiet ta’ ponn jew ta’ sieq, mill-istudenti bejniethom, u mbuttar. Ilma;;oranza ta’ dawn l-attakki j[allu marki fuq il-;isem talvittma, fosthom tben;il u brix i]da wkoll [sara finanzjarja b[al meta jkun tqatta’ ktieb jew uniformi ta’ student.

L-abbu] emozzjonali hu ftit aktar diffi/li biex wie[ed jinduna bih, g[aliex dan ma j[allix evidenza fi]ika.

E]empju klassiku tieg[u jkun ta’ student li jhedded lil student ie[or, tant li l-vittma kull darba li tara lill-aggressur tag[ha, imqar minn metri ’l bog[od, tibda tib]a’ u sa[ansitra ta[rab ’il bog[od mill-post.

I]da min ja[seb li dawn huma l-uni/i ]ew; tipi ta’ abbu] li l-istudenti jistg[u jsofru fl-iskola, sejjer ]ball.

Hemm diversi tipi o[ra ta’ abbu] li kollha j[allu l-effetti

tag[hom fuq il-vittma u fl-istess [in il-vittma tista’ tbati minn aktar minn abbu] wie[ed fl-istess [in.

L-abbu] verbali L-abbu] verbali jie[u diversi forom, fosthom kliem [a]in, offi]i personali u fuq ilfamilja, laqmijiet, tmaqdir talabbiltajiet jew il-gosti tal-persuna, u offi]i relatati ma’ valuri reli;ju]i, razza jew sa[ansitra di]abbiltajiet.

E]empji o[ra jistg[u jkunu relatati mal-istat ekonomiku tal-familja, il-mod kif tilbes ilpersuna barra l-[in tal-iskola u anki t-tip ta’ basket li jkollu listudent, g[aliex ;ieli d-ditta tieg[u t[alli effett.

L-istudent li jsofri minn dawn it-tipi ta’ abbu]i mhux dejjem juri l-emozzjonijiet adegwati g[al dawn l-attakki.

G[all-bidu, il-ma;;oranza j]ommu kollox mistur tant li jrid jg[addi ]-]mien u dak li jkun isofri aktar abbu]i biex jibda juri /erti sintomi, fosthom li ma jkunx irid imur liskola jew jiltaqa’ ma’ tfal o[ra, u finalment jibda jmur [a]in mil-lat akkademiku.

Numru ta’ studji jikklassifikaw it-theddid fost l-istudenti b[ala abbu] verbali, anki meta dan qatt ma jsir realtà.

Fil-fatt, hu mag[ruf li lma;;oranza tal-abbu]i verbali fost it-tfal jikkonsistu f’dan ittip ta’ theddid.

Tip ta’ abbu] ie[or li nsibu fl-iskejjel hu dak mag[ruf b[ala abbu] indirett jew covert bullying, li l-effetti tieg[u kultant isiru ming[ajr

ma l-aggressur isir jaf li qieg[ed ikun il-kaw]a.

Dan ise[[ meta student jikxef sigriet ta’ student ie[or, intenzjonalment jew le, bilkonsegwenza li r-reputazzjoni tal-istudent li mieg[u fada sigriet ti;i mtappna jew degradata. I]da ma’ dan l-e]empju, wie[ed jista’ j]id l-imitazzjonijiet ta’ kif wie[ed jitkellem jew jimxi, mossi minn wara dahar l-istudent, u ka]ijiet o[rajn.

Tip ta’ abbu] komuni fliskejjel hu dak ta’ meta student jing[ata l-;enb, kemm fil-klassi i]da wkoll waqt attivitajiet sportivi u fil-[in tal-break. Din il-forma ta’ abbu] tista’ tie[u xejra differenti meta l-aggressur ida[[al mieg[u terzi persuni, fis-sens li jinkora;;ixxi lil studenti o[ra biex jag[tu l-;enb lil dak l-istudent li ma jridux jilg[ab mieg[u. U[ud mill-istudenti jaslu biex jid[lu f’din in-nassa min[abba li l-aggressur jheddidhom li jekk ma jobduhx, se jwarrab lilhom ukoll.

Il-konsegwenzi f’dan il-ka] huma kbar, tant li mhux biss ikun hemm ambjent ta’ bi]a’ fost il-vittma u s[abu, i]da lvittma jibda jsofri minn nuqqas ta’ [bieb g[ax kul[add jibda jevitah. Is-solitudni tibda tikber, tant li minbarra li jibda jmur lura akkademikament, il;enituri tieg[u jibdew jesperjenzaw frustrazzjoni kbira minn uliedhom li ma jkunux iridu jmorru l-iskola.

Konsegwenzi o[ra huma relatati mar-relazzjonijiet li lvittma tkun se tibni fil-futur,

Ir-rwol tal-;enituri, flimkien ma’ dak tal-g[alliema, huwa kru/jali fil-;lieda kontra l-bullying

kemm ma’ studenti o[ra i]da fuq kollox relazzjonijiet konnessi mal-im[abba, f’ka] li lproblema ma tkunx ing[atat widen u attenzjoni.

Abbu]i bl-u]u tat-teknolo;ija L-a[[ar abbu] li ta’ min

wie[ed isemmih hu dak relatat mad-dinja teknolo;ika li qed ng[ixu fiha llum, id-dinja di;itali u tal-kompjuters, li 30 sena ilu ma kiniex te]isti.

Illum /ertu abbu] fl-iskejjel, bil-kontra ta’ qabel, ma jiqafx x[in iddoqq il-qanpiena taliskola. Illum, permezz tas-siti so/jali inklu] Facebook, il-

vittma jista’ jibqa’ jsofri labbu]i f’daru stess.

Ka]ijiet tipi/i ta’ dan huma meta l-aggressur jibqa’ jikteb xi qlajja’ fuq il-‘[ajt so/jali’ ta’ Facebook dwar il-vittma, jew jheddu fi/-chats tant li l[ajja tal-vittma tibqa’ bbumbardjata b’theddid u abbu]i kontinwament. I]da s-siti so/jali huma biss parti mitteknolo;ija li wie[ed jista’ ju]a biex jabbu]a minn persuna. Hemm ukoll il-mowbajls, it-tablets, il-laptops, xi kamera di;itali, programmi li jimmodifikaw ir-ritratti u gadgets o[ra fosthom dawk li bihom wie[ed ikun jista’ jispija fuq kompjuter ta’ xi [add ie[or biex jag[mel xi /ajta bih.

Meta ;enitur jew student fi skola jinduna li g[addej xi tip ta’ abbu] fuq student ie[or fliskola, ma g[andux jibqa’ passiv, anzi, bil-kontra, g[andu jkun proattiv u ji;bed l-attenzjoni tal-g[alliema, ilguidance teacher jew il-kap tal-iskola.

Il-;enituri g[andhom dejjem jg[allmu lil uliedhom li billi jirrappurtaw abbu] li qed isir fuqhom jew fuq studenti o[ra, ma jfissirx li qed ikunu be]]ieg[a. Anzi l-ulied g[andhom jaraw dan b[ala att ta’ solidarjetà u j[ossuhom qed ikunu ‘eroj’. Fl-istess [in, jg[allmuhom li dak li jg[idu lill-g[alliema li jafdaw, se jibqa’ sigriet u isimhom mhux se jixxandar ma’ dak li qed iwettaq l-abbu].

Irridu nifhmu li l-istudent li jara abbu] isir, ji;i bejn [altejn g[ax jib]a’ li jekk jirrapporta, se jispi//a hu t-tieni vittma. Nafu li bil-kunfidenzjalità u l-professjonalità li

37

Il-{add, 31 ta’Awwissu, 2014

Lura lejn l-Iskola

rwol tal-;enituri Il-;enituri g[andhom dejjem jg[allmu lil uliedhom, li billi tirraporta abbu] li qed isir fuqhom jew fuq studenti o[ra, ma jfissirx li tkun be]]ieg[ anzi l-ulied g[andhom jaraw dan b[ala att ta’ solidarjetà u j[ossuhom ‘eroj’

Illum it-teknolo;ija tista’ sservi wkoll b[ala g[odda ta’ bullying, imma tista’ tkun ukoll mezz biex tirrapporta ka]ijiet ta’ bullying

te]isti mill-g[alliema u l-kapijiet tal-iskola, dan qatt mhu se jse[[.

Il-;enituri g[andhom dejjem i]ommu kuntatt mill-qrib mal-g[alliema ta’ wliedhom u filwaqt li juru rispett re/iproku lejn xulxin u lejn irrwoli li j[addnu, g[andhom juru kollaborazzjoni s[i[a bejniethom, kemm jekk huma l-;enituri tal-vittma i]da wkoll jekk huma tal-aggressur.

L-abbu]i g[andhom dejjem jittie[du bis-serjetà g[ax ilkonsegwenzi li l-aggressur jista’ jsofri ’l quddiem jistg[u jkunu kbar, spe/jalment jekk jibqa’ juri sens ta’ superjorità aktar ma jikber fl-età.

Finalment, il-;enituri talvittma qatt ma g[andhom ‘jie[du l-li;i b’idejhom’ u jikkonfrontaw lill-aggressur

ta’ wliedhom barra mill-iskola quddiem l-istudenti l-o[ra. Lewwel nett g[aliex dan mhux permess, u t-tieni g[aliex b’hekk ikomplu j;ibu lpo]izzjoni tal-vittma aktar skomda g[aliex se tist[i iktar u wara se ssofri abbu]i akbar.

Wie[ed g[andu j]omm g[ajnejh miftu[in g[al dak li jkun qieg[ed ji;ri fuq il-kompjuter. Jekk il-;enituri jaraw li wliedhom sofrew abbu] relatat ma’ cybercrime, dawn g[andhom jie[du parir millA;enzija Sapport fuq innumru 179.

Jekk l-offi]i u t-theddid ikunu serji, g[andu jsir rapport fl-eqreb g[assa. I]da qabel dan kollu, wie[ed g[andu dejjem jitkellem malg[alliema tal-iskola biex issitwazzjoni ma tkomplix tiggrava.

Il-basktijiet tal-iskola

Il-pi] tal-basktijiet tal-iskola rdoppja fi ]mien 10 snin

F’artiklu li kien pubblikat fuq il-mail online f’Marzu tas-sena l-o[ra ntqal li kaw]a tal-basktijiet tqal li l-istudenti jridu j;orru ta’ kuljum fuq daharhom biex imorru l-iskola, [afna tfal qed jispi//aw ibatu minn problemi serji fid-dahar minn età ]g[ira.

Skont dan l-artiklu ta’ John Stevens, lesperti wissew biex issir xi [a;a g[aliex nofs it-tfal qed jispi//aw ibatu minn u;ig[ fiddahar minn meta jkollhom 14-il sena. Filfatt, [afna tobba fl-Ingilterra rrappurtaw [afna ka]i ta’ abnormalitajiet fl-ispina taddahar fosthom l-iskoljo]i.

Skont studju li sar l-Ingilterra, il-basktijiet tal-iskola saru jkunu mg[obbija d-doppju ta’ dak li kienu jkunu g[axar snin ilu.

Esperti tas-sa[[a jg[idu li t-tfal qeg[din f’riskju li jsofru minn u;ig[ fid-dahar b’mod permanenti jekk jibqg[u j;orru kotba tqal filbasktijiet tal-iskola li jammontaw g[al aktar minn 15% tal-pi] tag[hom fuq daharhom.

Minbarra l-fatt li basktijiet tal-iskola tqal i[allu effett negattiv fuq id-dahar, il-;enituri qed jispi//aw i[allsu flejjes kbar biex jir/ievu s-servizzi tat-tobba spe/jalizzati biex forsi wliedhom ma jispi//awx b’xi kundizzjoni f’daharhom.

Barra minn hekk, importanti li basket tal-iskola jin]amm fuq i]-]ew; spallejn u mhux fuq wa[da g[aliex meta jin;arr fuq wa[da, l-effett negattiv fuq id-dahar jaf ikun ag[ar.

38

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Lura lejn l-iskola

Lesti ru[ek g[al Goody Good Stuff J. Calleja Ltd kburin li se j;ibulek dak il-[elu tajjeb li qatt ma doqt b[alu. G[ala huwa [elu daqsekk uniku?

Il-Goody Good Stuff huwa:

bilfors g[ax huma celiacs.

Dawn il-persuni j[ossuhom a[jar fuq dieta bba]ata b’inqas gluten.

• Ming[ajr ;elatina: Din hi teknolo;ija derivata minn pjanta li tipprodu/i lbio gum u allura ma jibqax il-b]onn li jittie[ed ilmudullun tal-annimali biex ssir il-;elatina li [afna minn dan it-tip ta’ [elu mag[ruf b[ala ;u;ù (gums) isir minnu. Dawk il-persuni li g[a]lu li jkunu ve;itarjani jew vegans se jkollhom xalata b’dan il-[elu ;did u jistg[u jieklu ming[ajr ma tniggi]hom il-kuxjenza.

• Ming[ajr [alib: Jista’ jkun ikkonsmat minn persuni li huma aller;i/i jew intolleranti g[al prodotti mag[mula mill-[alib jew lactose.

• Gluten Free: Din hija bla dubju a[bar tajba g[al min hu celiac. B’din il-kundizzjoni, g[al ra;uni ta’ sa[[a, il-persuna ma tkunx tista’ tiekol affarijiet mag[mula mill-qam[. Xi persuni jafu jkunu sensittivi g[all-gluten imma mhux

• Ming[ajr xa[am

• Ming[ajr kulur artifi/jali: B’mod spe/jali t-

tfal jibbenefikaw minn dieta li hija ming[ajr kulur artifi/jali g[ax dan jikkaw]a /erta ener;ija fittfal li ;;ibhom hyper.

B’nuqqas ta’ kulur artifi/jali probabbli jkunu iktar kalmi minn dawk ittfal li jie[du dal-[elu mag[mul minn kuluri artifi/jali.

Impurtat minn J. Calleja (Caterers and Wholesalers) Ltd 21523865 # 21523880 www.jcallejaltd.com

Il-kultura tal-iskola

Skont Michael Fullan, li jispe/jalizza fil-qasam tal-edukazzjoni, il-kultura tal-iskola tista’ titfisser b[ala dawk il-linji gwida ta’ twemmin, valuri u drawwiet li skola partikulari timxi mag[hom.

Mhux kull skola ta[dem bl-istess mod.

F’Malta, [afna mill-iskejjel tal-Gvern jimxu fuq l-istess tag[lim i]da mbag[ad hu f’idejn lg[alliema li jittra]mettu dak li jafu bil-metodu tag[hom.

Kull skola jkollha l-attivitajiet tag[ha u ming[ajr ebda dubju kull skola jkollha r-regoli tag[ha, minbarra dawk ba]i/i.

Skont studju ta’ Diane Fisher li sar f’Ottubru tas-sena l-o[ra, il-kultura ta’ skola hi bba]ata fuq il-kultura partikulari tar-re;jun, distrett jew lokalità li l-iskola tag[mel parti minnha. Anki jekk sempli/ement in[arsu lejn id-diversità tallokalitajiet f’pajji]na, inkunu kapa/i nifhmu li dawk id-diversitajiet ji;u tra]messi fl-ulied u eventwalment jid[lu wkoll fl-iskejjel. Dan jista’ jidher ukoll fl-attivitajiet li l-g[alliema jorganizzaw.

It-tfal g[andhom jitg[allmu dwar kulturi

o[rajn u ja//ettawhom ming[ajr ma jwarrbu ddrawwiet u l-kultura tag[hom. Hu hawn fejn jid[ol il-kun/ett ta’ komunikazzjoni interkulturali.

Skont l-istess studju li wettqet Fisher, l-esperjenzi tal-bniedem huma kollox. Dan ifisser li lesperjenzi tal-bniedem jiffurmaw kultura ta’ skola.

L-esperjenzi tal-kap tal-iskola, tal-assistenti tieg[u jew tag[ha, tal-g[alliema, tal-istudenti, tal-;enituri li g[andhom rwol importanti fledukazzjoni ta’ wliedhom.

Fisher tg[id li importanti li l-g[alliema jifhmu minn fejn ;ejjin l-istudenti tag[hom b’hekk ikunu jistg[u jifhmuhom a[jar u t-tag[lim tag[hom ikunu jistg[u jittra]mettuh b’mod aktar fa/li.

Fl-istudju tag[ha, Fisher inkludiet dak li qalu Deal u Peterson dwar il-formazzjoni tal-kultura ta’ skola u l-importanza tag[ha. Deal u Peterson jg[idu li r-ri/erka turi b’mod /ar li meta skola jirnexxilha tibni l-kultura tag[ha, dik l-iskola tag[mel su//ess.

Agenda Bookshop jespandu s-servizzi ta’ xiri ta’ kotba g[al studenti universitarji Agenda Bookshop qed tkompli tinvesti fis-servizzi ta’ xiri online g[all-kotba tal-iskola, billi toffri sservizz lill-istudenti tal-Università ta’ Malta.

Sentejn ilu, Agenda Bookshop nediet il-websajt www.agendatextbooks.com fejn studenti tal-livelli primarji u sekondarji setg[u jordnaw il-kotba tas-sillabi fl-iskejjel madwar Malta u G[awdex. Is-servizz kompla jespandi meta Agenda Bookshop inkludew kotba g[al studenti li jattendu skejjel post-sek ondarji.

L-inizjattiva ttie[det bil-[sieb li tkun eliminata l-

battikata li tipikament jie[du l-;enituri fil-;img[at ta’ qabel tibda s-sena skolastika. Min[abba l-[ajja mg[a;;la li bosta jg[ixu llum il-;urnata, ix-xiri ta’ kotba online jag[mel [ajjet [afna nies aktar fa/li.

Il-pro/ess tax-xiri hu sempli/i [afna: l-ewwel tag[]el il-livell, l-iskola u s-sena tal-istudent.

Imbag[ad, mid-dettalji li jidda[[lu, il-websajt ittella’ lista ta’ kotba ;;enerata spe/ifikament g[all-istudent.

Kif ikollok il-lista, tkun tista’ tag[]el il-kotba li tixtieq, kif ukoll servizzi o[ra b[al kisi ta’ kotba. Il-

[las isir f’wie[ed mit-13-il pick-up point ta’ Agenda Bookshop jew 8 Till Late.

Fis-sentejn li g[addew, eluf ta’ xerrejja rre;istraw u ordnaw minn fuq il-websajt ta’ Agenda Bookshop.

Bl-introduzzjoni tas-servizz ;did g[al studenti universitarji, l-ammont ta’ studenti u ;enituri li jaqilbu g[as-servizzi online mistenni ji]died.

Il-kotba jistg[u jin;abru mill-[wienet tal-Ajruport, tal-Kampus tal-Università, tat-Terminal tal-Cruise Liners jew minn kumplessi ewlenin madwar ilg]ejjer Maltin, fost o[rajn.

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Lura lejn l-Iskola

Malli jibda Settembru…

M

39

minn Joseph A. Cachia

alli jibda Settembru konna nibdew inlestu g[all-festa talMadonna talGrazzja. Kien ikun hemm [afna minna t-tfal li kienu jg[oddu l-;ranet sakemm tasal dik il-;urnata meta jumejn wara li naraw titla’ lill-istatwa tal‘Malta’ fuq il-pedestall tag[ha fit-triq li tag[ti g[all-knisja, kien ikun imiss li nara lillistatwa tal-Madonna tintrefa’ fit-toroq tal-belt tag[na.

Imma g[ad li l-fer[ ta’ listennija kien jimla qalb ittfal, g[al xi w[ud dan il-fer[ kien ikun im[allat mad-dwejjaq li ftit tal-jiem wara tibda liskola mill-;did. Dwejjaq u mhux dwejjaq, fer[ u mhux fer[, il-festa kienet tg[addi u l-iskola kienet tifta[ il-bibien tag[ha biex tilqag[na lilna lkoll fi [danha.

Tifkiriet im[allta

G[andi tifkiriet sbie[, u o[rajn mhux daqstant sbie[, tal-iskola. Sbie[ g[ax tg[allimt u g[amilt [bieb imma mdennsa minn in/identi li nixtieq li qatt ma ;raw. Madankollu, anki dawk li dak i]]mien — xi 50 sena ilu — deherli li kienu tal-bi]a’, llum ng[id li permezz tag[hom tg[allimt ne[odha mal-[ajja u swewli ta’ ;id ukoll. Xejn mhu iswed g[alkollox fil-[ajja!

Ommi l-gost tag[ha kien li tibg[atna l-iskola, lili u lil [uti. Hija, tifla li trabbiet qabel il-gwerra meta t-tag[lim g[all-bniet ma kienx mog[ti limportanza daqs illum, qatt ma tg[allmet tikteb. Meta kbirt u ppruvajt ng[allimha tikteb ma rnexxieli qatt. I]da peress li kienet taf tpin;i kont g[allimtha tpin;i isimha biex tiffirma dokumenti uffi/jali.

S’hemmhekk waslet fil-‘kitba’. :img[a qabel tibda l-iskola, li kienet tinzerta fl-istess ;img[a tal-festa, kienet te[odna f’[anut biex tixtrilna l-affarijiet g[all-iskola. Kont inkun [erqan g[al dawn l-affarijiet g[ax kul[add i[obb affarijiet ;odda. L-ewwel li kont nixtri kienu sitt lapsijiet bi lwien differenti. Il-lapsijiet kienu jkunu ]g[ar, imma kont ng[addi [in twil inpin;i bihom, anki jekk mhux l-iskola.

Il-lapsijiet kienu dejjem ikunu fl-istess ordni, mix-xellug g[al-lemin: l-a[mar, lisfar, il-blu, l-a[dar, il-kannella u l-iswed. L-ewwel li kien jispi//a dejjem kien ikun l-a[mar. L-inqas il-kannella. :ieli spi//a l-a[mar u l-kannella bilkemm kont bdejt nu]ah.

Wara li nu]ahom kien b[al ritwal li ner;a’ nag[milhom flistess ordni li kienu jkunu filpakkett. Anki llum, snin twal wara, l-isfar nistennieh li jkun bejn l-a[mar u l-blu…

Il-pitazzi Wara l-lapsijiet kien imiss il-pitazzi tar-rigi dojoq u tarrigi wisg[in. Fuq il-fa//ata ta’ barra kien ikollhom, ma kontx naf g[alfejn, l-istampa tarRe;ina. L-iktar stampa li

kienet tog[;obni kienet dik riekba fuq i]-]iemel. Ikollu ng[id g[ax in[obb lill-annimali.

Dawk il-pitazzi f’idejja, vojta u bla kitba xejn ta’ numri tas-somom jew kitba, kienu jnisslu fiha sens ta’ bi]a’. Qatt ma kont tajjeb fissomom u f’g[ajnejja bdejt nara [afna slaleb ta’ somom li ;ibthom []iena u xi 2/10, tnejn tajbin minn g[axra. FlIngli] ma kontx [a]in u kien dan il-fatt li kien jag[milli lkura;; biex naffronta lilliskola mill-;did.

Niftakarni ma’ommi te[odni l-iskola meta bdejt lewwel snin. Skola ]g[ira imma b’qalb kbira, fejn lg[alliema kienu jag[mlu limpossibbli biex itellg[una /ittadini tajbin u mg[allma.

Jekk kien hemm minna li ma la[qux il-mira tal-g[alliema ]gur li ma kienx [tija tag[hom. L-iskola Ta’ Karawettu tibqa’ mnaqqxa f’qalbi g[al dejjem. }ew; in/identi Fl-ewwel sena tal-iskola

g[addejt minn ]ew; in/identi koroh li g[adni niftakarhom sal-lum.

Niftakar li kien il-:img[a.

Konna qed inlestu biex no[or;u mill-iskola u l-Miss tag[na lestietna wara l-bieb biex no[or;u. Il-bieb tal-klas-

“Kont ng[addi [in twil inpin;i bil-lapsijiet, anki jekk mhux l-iskola.Il-lapsijiet kienu dejjem ikunu fl-istess ordni…”

si kien mag[luq bi stanga li f’g[ajnejn ta’ tifel kont naraha kbira [afna. Mort ng[olliha, [arbitni minn idejja u lqatt tifla f’rasha.

Ma ninsa qatt il-biki ta’ din it-tifla, il-[ars ikrah tal-Miss u t-tfal iduru mieg[i qisni kont l-akbar kriminal fid-dinja g[ax g[amilt delitt kbir. F’[in qasir it-tifla telg[etilha gundalla kbira li tbikkimt meta rajtha. Minbarra li b]ajt g[ax we;gajt lit-tifla, b]ajt millMiss u b]ajt minn omm it-tifla li kienet tistennieha biex te[odha d-dar, b]ajt ukoll mill-qilla ta’ ommi…

L-in/ident l-ie[or, g[ad li ikrah, g[allimni lezzjoni f’[ajti: dak li ma nib]ax

nieqaf lill-[a]in.

Mela fil-klassi mieg[i kien hemm tifel, kemm seta’ kellna, xi seba’ snin forsi, li [adha drawwa li ta’ kuljum ji;i fuqi u jordnali nag[tih [elwa milli kien ikolli inkella “ng[id lill-Miss”. Ma kontx naf x’ried jg[idilha lill-Miss g[ax kelli kuxjenza nadifa u kont ]gur li ma kellix x’na[bi.

Imma ta’ dik l-età, 50 sena ilu, ma kontx tirra;una hekk.

U fidil fidil kont nag[tih [elwa.

Din l-affari xejn ma kienet tog[;obni. Idde/idejt li niqaflu. Anki llum nista’ ng[id li wa[da mill-ikbar de/i]jonijiet li [adt f’[ajti kienet meta jum minnhom ;ie

mill-;did dan it-tifel fuqi u meta ordnali nag[tih il-[elwa tas-soltu g[idtlu “Le!”.

Immuta u mar f’postu.

Tg[allimt li meta l-bully tiqaflu teqirdu. Hekk ;ralu dak i/-/kejken mafju] g[ax minn dakinhar ’il quddiem qatt aktar ma heddidni la g[all-[elu u lanqas bil-Miss.

Meta llum nara tant reklami ta’ “Going back to School”, issa li dalwaqt tibda l-iskola mill-;did, in[oss b[al nostal;ija u nixtieqni li mill;did se nibda mmur l-iskola jien ukoll. Imma qabel ng[addi g[and tal-[anut biex nixtri l-pakkett tas-sitt lapsijiet ikkuluriti…

41

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Media

Il-b]ie]aq tal-arja tal-inno/enza qed nimlewhomlhom bil-velenu tad-dubju

Albert Spiteri

af.spiteri@gmail.com Inkiser il-mi]ien Qieg[ed nara fil-blog ta’ The Times of Malta din l-istorja dwar dan ir-ra;el – li hu g[alliem – (b’ismu u bl-età tieg[u), li skont ir-rapport mar jerfa’ xi tifel ta’g[axar snin minn xatt il-ba[ar u t-tifel qed jg[id li dan ir-ra;el g[afsu mieg[u u mal-parti intima tieg[u. It-tifel mar jg[id din l-istorja lil ommu, ommu g[arrfet lillPulizija u r-ra;el tressaq il-Qorti. Il-Qorti ]ammitu arrestat bl-akku]a tal-abbu] fuq it-tfal.

Qeg[din ng[ixu f’dinja ta’ gideb. Ilkun/ett tad-demokrazija qeg[din in;ebbduh bil-modi kollha possibbli hekk li qed naslu g[ar-redikola;ni. Dan il-ka]

jikkonferma kemm jiena g[andi ra;un ng[id li fejn tid[ol l-edukazzjoni formali, il-;enituri ma g[andhomx jinda[lu. Kull Ministru tal-Edukazzjoni, naturalment jipprova jimpressjona kemm jifla[ lill;enituri billi jurihom li hu, fid-de/i]jonijiet tieg[u, joqg[od fuq il-pariri tag[hom.

Il-;enituri jfissru voti. Huma aljenati – kif a[na aljenati lkoll f’kollox f’dan ilpajji] – li huma qeg[din imexxuha ledukazzjoni.

Din tal-abbu] fuq it-tfal ma nifla[x nismag[ha i]jed. Filwaqt li jiena /ert li dawn is-sitwazzjonijiet je]istu tassew fisso/jetà tag[na, na[seb li g[andna b]onn inra]]nu ftit ru[na u ma n[allux l-emozzjonijiet tag[na ji;ru bina.

Waqt li qed nikteb qed nisma’ fuq isCNN bi storja ;ejja minn Rotherham, lIngilterra, dwar xi 1,400 ka] ta’ abbu] sesswali fuq il-minorenni (x’aktarx koll-

ha bniet) li jaslu sal-età ta’ [dax-il sena, minn numru kbir ta’ r;iel, fil-parti l-kbira tag[hom mill-Asja. Instab fir-rapport li g[adu kemm kien ippubblikat li g[alkemm dawn it-tfal # tfajliet g[amlu rrapporti lill-Pulizija, il-Pulizija [asbet li ma ti[ux azzjoni biex ma tkunx akku]ata bir-razzi]mu. U eventwalment instabet din ix-xibka ta’ abbu]. Ji;ifieri je]istu tassew fostna dawn l-affarijiet. Imma rridu nkunu ]guri u ma naqbdux u nfajru l-akku]i ’l hawn u ’l hemm.

Qed nag[mlu b[all-qattusa g[a;;elija Xi xhur ilu qrajt li s-Santa Sede fta[ret li qatt daqs ]mien il-Papa Ratzinger ma tne]]g[u sa/erdoti b’ri]ultat ta’ abbu] fuq it-tfal. Jiena nistqarr li [a;a b[al din tiskantani. Il-Knisja suppost hi mibnija fuq l-im[abba. Jiena, f’dan l-a;ir ma nara l-ebda komprensjoni.

L-ewwel [a;a, x’jag[mel dak issa/erdot li f’daqqa wa[da jsib ru[u barra, mikxuf g[al dak kollu li d-dinja tista’ tippre]entalu? Kif se jilqa’ kontra d-daqqiet kattivi li n-nies tad-dinja jafu jag[tu?

Jiena g[andi na[seb li istituzzjoni b[allKnisja g[andha l-mezzi kollha biex tista’ tie[u [sieb ka]i b[al dawn, issegwihom u ttemmhom f’xi [a;a tajba. Sa/erdot li jsib ru[u f’diffikultà ta’ din ix-xorta mhux jitne]]a’ g[andu, imma jing[ata lg[ajnuna. Sa fejn naf jiena, dan hu ttag[lim tal-Knisja.

Imma mbag[ad irrid nara min minna li qeg[din hawn barra nakku]aw, isib ru[u f’sitwazzjoni b[al dik li rajna xi xhur ilu dwar l-Istitut San :u]epp u li b’ri]ultat tag[ha ]ew; sa/erdoti tne]]g[u u

Cyberspace

Is-Sirja> Kobba m[abbla

Salvu Felice Pace sfelicep@go.net.mt

Kummenti dwar websajts li ]ort

Is-Sirja ilha fl-a[barijiet g[al dawn l-a[[ar snin min[abba l-gwerra /ivili li di;à [alliet madwar 200,000 mejtin u Alla biss jaf kemm huma l-feruti u dawk bla saqaf fuq rashom, u dawk li qed jg[ixu barra l-fruntieri tas-Sirja b[ala refu;jati.

Mhux fa/li ssib tarf tas-sitwazzjoni f’dan il-pajji] g[ax skont kummentaturi spe/jalizzati, hemm g[exieren ta’ gruppi involuti fil-;lied kontra lmexxej despotiku, il-President Basah-al-Assad, mexxej tal-Partit Ba’ath. Niftakar lill-Ministru talAffarijiet Barranin Ingli] William Haig jispjega fil-Parlament li l-akbar problema fil-konflitt fis-Sirja kienet in-numru kbir ta’ gruppi involuti u dawn jinbidlu kwa]i ta’ kuljum, u allura kienet diffi/li [afna g[allUnjoni Ewropea biex tidde/iedi liema kienu l-gruppi li tassew kien jist[oqqilhom appo;; minn barra.

F’artiklu f’www.bbc.co.uk#news#world-middle-east-2440 issibu klassifika ta’ gruppi ivoluti fil-;lied fis-Sirja.

Dawn huma: 1. Il-Kunsill Militari Suprem tal-Armata {ielsa tas-Sirja.

Dan g[andu erba’ gruppi ta[tu. 2. Il-

dda[[lu l-[abs. Mela inti g[andek bniedem li jidde/iedi li jinqata’ mid-dinja biex jg[ix [ajja ta’ ;abra. Imur jg[ix f’kunvent ma’ numru tassew /kejken ta’ persuni o[rajn li jkollhom l-istess [sieb dwar il-[ajja, u flimkien jg[ixu fit-talb, fis-sempli/ità u fil-karità.

Biss, f’daqqa wa[da, dan isib ru[u jrid jie[u [sieb xi g[axra, g[oxrin tifel li jkunu ;ejjin minn familji bid-diffikultajiet – u allura dawn it-tfal di;à jkunu mfixklin – ikunu fl-età meta n-Natura tag[milhom vulkan bl-aptit li jesperimentaw, jorqdu u jqumu erbg[a u g[oxrin sieg[a mal-patrijiet (li huma wkoll tad-demm u l-la[am minkejja l-voti li jintrabtu bihom), u jien, komdu bil-mara d-dar, ng[idu a[na, noqg[odlu g[assa li ma jmurx jersaq aktar milli (skont il-kejl tieg[i) imissu lejn dawn i]-]g[a]ag[.

Qed nag[]lu li nag[lqu g[ajnejna^ Tajjeb [afna li ni;;udikaw millbog[od, bil-Pulizija wara bieb [addie[or, u nilag[buha kontinwament tal-qaddisin, kif g[adna kemm g[amilna fil-ka] tattfajla :ermani]a li waqt li kienet fissakra marret ti]fen quddiem il-

pur/issjoni li [abtet kienet g[addejja dak il-[in minn [dejha. Jiena ma nafx kif ma nist[ux mill-ipokrezija tag[na. Kollna pagani]mi – u l-Knisja dan tapprovah – waqt li nilag[buha tad-devoti. Jiena /ert li din it-tfajla ma kellha l-ebda intenzjoni li toffendi s-sentimenti ta’ [add.

Pajji]na ilu li qabad in-ni]la. Imma b[alissa, g[aliex id-dinja bdiet turi s-sinjali kollha li qed noqorbu lejn it-tmiem, allura anki hawn g[andna d-di]astru tiela’ fil-wi//. Ma nafux fejn sejrin

Front I]lamiku b’seba’ gruppi. 3. IlFront I]lamiku g[al-Liberazzjoni tasSirja. 4. Gruppi Indipendenti, b’sitt ferg[at. 5. Il-Jihadisti bi tliet gruppi.

6. Il-Kurdi. Fost il-Jihadisti hemm lIstat I]lamiku (IS jew ISIS) li [a parti kbira mis-Sirja u partijiet estensivi mill-Iraq. Is-sorsi tat-tag[rif f’dan l-artiklu huma: IHS Jane’s CTC Sentinel for the Study of War Carnegie Endowments. ...U fil-Libja^

Sibt rapport interessanti b’anali]i strate;ika dwar dak li qed ji;ri filgwerra /ivili qribna fil-Libja f’www.phantomreport.com#ciasrogue-general-l. Jiddeskrivi s-sitwazzjoni b’dan il-paragrafu: “Gangijiet li jterrqu ’l hawn u ’l hinn u milizzji armati saru problema serja fil-Libja wara li twaqqg[u mill-poter Gaddafi u l-gvern tieg[u fl-2011. Tribujiet u fazzjonijiet li darba kienu mag[quda min[abba l-id tal-[adid li biha kien imexxi Gaddafi, issa m’g[andhom xejn xi j]ommhom milli ji]vugaw ilmibeg[da li kellhom lejn xulxin millqedem u qed jie[du l-opportunità talvakum politiku li hemm f’pajji]hom biex jiksbu l-poter jew almenu biex

g[aliex ma a[niex im[ejjijin. Issa ner;g[u noqog[du naljenaw rasna filpitazzi g[all-iskola u fl-uniformijiet, u kif se nda[[lu t-tifel f’dik l-iskola u mhux f’dik biex ikun jista’ jitla’ jg[awwe; [alqu, u sadattant g[andha mnejn li lmamà tiddejjaq mill-papà u tag[ti ftit tag[lim morali tajjeb lit-tifel. U sakemm g[adha mal-papà, il-mamà terfa’ ‘xi ftit’ id-dublett ’il fuq... u anki dak id-daqsxejn cleavage jidher [elu fuqha u jixirqilha. U l-istorja tkompli.

X’a[na ng[allmuhom lil uliedna?

X’jafu t-tfal tag[na fuq dak li qed ji;ri b[alissa madwarna? X’nafu a[na dwar dak li qed ji;ri madwarna b[alissa? Issa li Ottubru wasal, x’tip ta’ skeda se joffrilna TVM? Bi[siebu dan l-istazzjon jag[ti kas ta/-/aqliq perikolu] li qed ise[[ madwarna? Bi[siebu jag[tina programmi bil-Malti li jispjegaw l-istorja wara dak li qed ji;ri, fejn dan kollu jista’ jwassalna, u x’g[andna nag[mlu a[na biex nilqg[u kontra t-theddid perikolu] li g[andna ma’ saqajna?

Forsi jkun a[jar li lit-tfal nibdew ng[allmuhom li l-g[alliem qieg[ed hemm g[all-;id tag[hom u biex jg[inhom jinbnew g[all-;ejjieni tag[hom minflok nag[tuhom in-numri tat-telefon biex i/emplu malajr kif ja[sbu li xi [add ikun qed jabbu]ahom. Dan hu l-abbu] veru, li qed nimlewlhom rashom b’dawn il-[merijiet perikolu]i, qed infixkluhom, u ma a[niex in[alluhom jag[rfu tassew x’inhu ta’ ;id g[alihom g[ax qed intellg[uhom imwerwrin u jiddubitaw kollox. Qed intellg[u ;enerazzjoni bla fidu/ja u ming[ajr fidi, li tikkon/entra biss fuq l-individwali]mu. isiru influwenti f’re;juni partikulari f’pajji]hom.”

Mhix sitwazzjoni sabi[a. Ir-rapport jag[ti tag[rif dwar il-:eneral Khalifa Haftar, li kien uffi/jal militari f’po]izzjoni g[olja ta[t Gaddafi, i]da kien ukoll il-mexxej tar-rivoluzzjoni kontra Gaddafi. Haftar g[andu forza kbira [afna warajh u qed ji;;ieled kontra diversi gruppi I]lami/i fundamentalisti, fosthom dawk li jag[mlu parti mill-fazzjonijiet Jihadisti, li qed jirritornaw mis-Sirja biex jirre]istu lil Haftar. {asra kbira li r-rebbieg[a G[arbija sfumat f’or;ja ta’ terrori]mu li mhux qed jhedded lid-dinja G[arbija biss, i]da lid-dinja kollha, spe/jalment lillEwropa. Tg[id lilna wkoll?

Storja fil-;ebel M’a[niex neqsin mill-monumenti stori/i. Kull wie[ed bl-istorja tieg[u.

Trabbejt f’Santa Venera u smajt ma nafx kemm-il storja dwar l-Arkata ta’ Fleur-de-Lys. Nie[u gost naqra li issa din l-arkata se ter;a’ tinbena u li lisem tag[ha se jirrikonoxxi l-istorja billi se tissejja[ ‘L-Arkata ta’ Wignacourt, mag[rufa b[ala l-Bieb ta’ Fleur-de-Lys’. Kompromess li

jag[mel sens.

42

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Reli;jon

“L-indifferenza hi l-ikbar dnub ta’ ]mienna”

Intervista mal-filmstar Amerikan James Caviezel – l-artist tal-film The Count of Monte Cristo u The Passion of the Christ

James Caviezel jinterpreta l-parti ta’ Kristu fil-film ‘The Passion of the Christ’

Veru li inti tg[id ir-Ru]arju kuljum^ James: Iva. Marija qeg[da dejjem

hemm biex t[arisni. Marija qeg[da dejjem hemm biex l-id ta’ Binha u lid tag[na tg[aqqadhom flimkien. Innies ma jifhmux x’qawwa g[andu rRu]arju. Barra d-dawl materjali talg[ajnejn hemm id-dawl spiritwali.

Meta tg[id ir-Ru]arju, tne[[i lg[amad li jkun idallamlek g[ajnejk.

G[alhekk il-Madonna dejjem insistiet biex nitolbu, f’kull dehra tag[ha.

Fissirli ftit dan il-punt millesperjenza tieg[ek…

Kien hemm ]mien f’[ajti li jien kont indifferenti u biered. Darba g[edt lili nnifsi: Xbajt ng[ix ta’ biered. “Xbajt b’dan ir-rimors f’ru[i u bit-toqol li kelli f’qalbi. Sal-lum g[ext ta’ biered”.

Allura bdejt ng[id ir-Ru]arju minn qalbi, u mhux bix-xufftejn biss. Lg[ada bdejt nag[mel e]ami tal-kuxjenza u nifli ftit id-dalma li kelli f’ru[i. Ridt innaddaf il-kuxjenza tieg[i minn dnubieti. Swieli [afna sagrifi//ji. G[arbilt [ajti. Jien g[idt lili nnifsi: Li hemm b]onn nag[mel biex nersaq qrib lejn Alla, lest li nag[mlu”.

Int ksibt su//ess f’Hollywood.

Il-karriera tieg[ek titlob [afna minnek. U safrattant, dejjem issib [in biex titlob. X’;id jag[tik it-talb f’[ajtek^

Il-Qaddis San Massimiljanu Kolbe kien jg[id: Lu/ifru tant hu makakk u brikkun li kapa/i jag[mi lil kull bniedem”. Jekk ma titlobx tag[ma u ma jirnexxilekx tara t-tbajja’ u d-dnubiet li g[andek. U ma tittendix x’g[andek tbiddel f’[ajtek.

Issa, meta titlob minn qalbek int tir/ievi [afna grazzji. Aktar ma titlob, anqas tidneb. G[andna kliem :esù li jg[idilna: “Kunu perfetti b[alma hu perfett Missierkom.”

Dan ise[[ (ji;ifieri, tibda miexi fittriq tal-perfezzjoni) meta inti tibda titlob.

Fl-idea tieg[ek, liema hi l-ikbar sfida li l-Knisja g[andha ma’ wi//ha^

L-indifferenza hi l-ikbar dnub ta’ ]mienna. {afna minna m’humiex [erqana li jsiru qaddisin. Indifferenti.

Fil-prattika dan ifisser li ma jimpurtahomx kif ja[sbuha, u kif jippruvaw isolvu d-diffikultajiet tag[hom.

Ftit huma l-kattoli/i li g[andhom ]elu u [e;;a biex jil[qu l-qdusija.

Ftit jippruvaw jimxu ’l quddiem sena wara l-o[ra, fit-triq lejn il-qdusija.

{SIEB

Fil-proxxmu jien nara l-persuna ta’ Sidna :esù Kristu.

– San :eraldu Maiella

ILLUM IL-{ADD It-22 {add matul is-sena

Erfa’ s-salib warajk

:eremija 20>7-9< Salm 62< Rumani 12-1-2< Mattew 16>21-27 Fr Charles Fenech, OP Il-{sieb Is-Salib kul[add jib]a’ minnu.

Kul[add ja[arbu. Hu skandlu g[alL[ud u bluha g[all-pagani. G[alina jg[idu li hu s-sinjal tar-reb[a. Kif jista’ salib ikun ir-reb[a tieg[ek?

Kif jista’ :esù msallab b’mod in;ust juri r-reb[a fuq il-[a]en u jkun sinjal kontinwu g[alina. Filmisteru tas-Salib tinsab ir-reb[a tag[na anki fuq id-dwejjaq u t-toqol tal-[ajja ta’ kuljum...

Dan id-diskors jidher bla sens sakemm wie[ed ma jg[ixux. Xi kul-

tant kelli /ans li mmur in]ur jew inqarben xi anzjan jew xi [add marid b’kan/er. Tmur ming[alik se tikkonsla lil xi [add u to[ro; aktar ikkonslat inti meta l-persuna li tmur i]]ur tkun tant a//ettat is-salib tag[ha. Sfortunatament a[na lMaltin aktar nil[qu salib xulxin milli ng[inu lil xulxin in;orru ssalib. Is-salib hu l-qab]a ta’ kwalità g[an-nisrani.

Il-Kelma L-Ewwel Qari tal-lum, me[ud mill-Ktieb tal-Profeta :eremija, hu stqarrija ta’ :eremija dwar il-missjoni tieg[u b[ala profeta. :eremija

obda lil Alla u beda jxandar, i]da nnies ma laqg[uhx. Minkejja lpersekuzzjoni hu baqa’ jxandar. IsSalm Responsorjali, me[ud minn Salm 62, hu g[anja ta’ talba lil Alla – G[alik g[atxana ru[i, Mulej Alla tieg[i.

It-Tieni Qari tal-Lum, me[ud minn San Pawl lir-Rumani, itenni li fil-[niena tieg[u Alla se[ibna fissagrifi//ju ta’ Ibnu :esu. FilVan;elu ta’ San Mattew, bis-silta tal-lum, :esù juri xi kwalità ta’ Messija kien tabil[aqq. Wera wkoll il-missjoni tas-segwa/i ta’ Kristu.

Il-{ajja 1. Fil-[ajja tag[na rridu na//ettaw Messija wie[ed – :esù Kristu.

2. Irridu na//ettaw kemm il-missjoni tieg[u kif ukoll dik li ta lilna.

3. Qieg[ed terfg[u s-Salib tieg[ek? Kif qieg[ed terfg[u?

4. Ming[ajr sagrifi//ju l-[ajja mhix sabi[a.

Id-Djalogu Mulej, g[inni na//etta s-salib tieg[i u nerfg[u bil-g[ajnuna tieg[ek.

43

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Opinjoni

J. Robert Oppenheimer Dun Pawl Camilleri Opinjonista pauca43@gmail.com

Sfond Storiku

Oppenheimer (22.04.1904 – 18.02.1967) kien Professur tal-Fi]ika, u Diretur tal-Institute for Advanced Studis, Princetown New Jersey, mill-1947 sal-1966. Kien inkarigat mill-pro;ett tal-i]vilupp tal-bomba atomika (The Manhattan Project), wara t-Tieni Gwerra Dinjjija. Flimkien ma’ Enrico Ferni (1901 – 1954) hu meqjus b[ala missier il-bomba atomika. Mill-1945 sal-1952 kien f’diversi po]izzjonijiet strate;i/i fil-politika atomika Amerikana. Kien il-Professur tal-Fi]ika fl-Università ta’ California. L-ewwel bomba atomika ;iet sploduta fis-16 ta’ Lulju 1945 fi New Mexico.

Oppenheimer aktar tard, irrimarka li dik l-esperjenza ;abitlu f’mo[[u kliem minn Bghagavad Gita (il-ktieb Sagru Indu): “issa sirt il-mewt, li niddistru;;i d-dinjiet”.

Aneddotu. James Frank (1882 – 1964) kien Professur talFi]ika, :ermani] u rebbie[ ta’ Premju Nobel (1952). Kien jg[allem fl-Università ta’ Gottingen, Meta kellu 23 sena, Oppenheimer ippre]enta t-te]i tieg[u g[ad-dottorat. Frank kien wie[ed mill-e]amintauri tieg[u. Waqt l-Oral ta’ Oppenheimer, Frank [are; mis-sala qabel ma spi//a l-Oral, u qal lil xi [add: “[ri;t e]att fil-[in, g[ax Oppenheimer kien se jibda jistaqsi lili”.

Qatt sirt il-mewt jew b’xi mod iddistru;;ejt lil xi [add? }gur li [add minna qatt ma ;ab jew g[ad i;ib il-qerda fi]ika u materjali daqs bomba atomika. Imma lkoll nistg[u niddistru;;u l-[ajja u l-pa/i ta’ persuni o[ra b’dak li ng[idu, niktbu jew nag[mlu. Kalunja fuq [addie[or kapa/i tkisser u teqred. Telefonata jew ittra jew messa;; anonimu jistg[u j;ibu gwaj kbir u irreparabbli. It-tkissir ta’ familja, tieg[i u jew ta’ o[rajn jaf i;ib suwi/idju, depressjoni u mibeg[da bla ra]an. L-iskandlu jeqred l-inno/enza ta’ min jir/evih, u j[alli [sara kbira. Jalla ma nikkommetu qatt dil-qerda.

G[alfejn isservik l-intelli;enza tieg[ek? Lil Oppenheimer wasslitu sal-bomba atomika. L-istudju g[alih, 1939 – 1945, sewa ]ew; biljun dollaru. :iet sploduta f’Hiroshima u Nagasaki u qatlet ’il fuq minn 200,000 :appuni]. G[alhekk ;ie mog[ni bl-intelli;enza l-bniedem? Jien ukoll g[anid g[a]la x’nag[mel bl-intelli;enza. Nista’ nu]aha biex inqarraq, nimbrolja u nistag[na bla skruplu. Il-makakk mhux ne/essarjament intelli;enti. L-intelli;enza hi don biex nu]awh po]ittivament, g[alina u g[al o[rajn b’onestà, ;ustizzja, fedeltà u integrità. Il-;id ma jsirx bil-[a]en talmo[[, imma bl-g[aqal u bl-g[erf umli.

Kummenti

Tbissima

Hemm xi e]amijiet li jbe]]g[uk? L-e]amijiet tal-iskola issa ili snin kbar li tlaqthom – g[all-grazzja t’Alla. B[alissa iktar e]amijiet medi/i – mhux [elwin, lanqas. Imma l-itqal in[oss li hu l-e]ami tal-kuxjenza. Sie[bi kien jg[id il-kuntrarju. Kien jg[id li l-uniku e]ami li kien i[obb jag[mel kien l-e]ami tal-kuxjenza g[ax dak jikkore;ih hu stess, allura jg[addi ]gur. Imma dik b’/ajta. Il-kuxjenza hi l-vu/i t’Alla li tag[millek domandi serji u tistenna risposti sin/ieri. Il-kuxjenza tista’ traqqadha xi ftit imma toqtolha qatt. Tibqa’ tistaqsi mhux l-ideali li ng[ixu fl-ansjetà u l-in/ertezza. Imma lanqas nistg[u nittrattaw il-kuxjenza b’le;;erezza u kapri//i.

Nafdaw fil-Mulej.

Daqshekk! U spi//a!

:

Patri Mario Attard OFM Cap Opinjonista

G[ax jirrispetta l-libertà tieg[ek u tieg[i, Alla j[allina nag[mlu d-de/i]jonijiet tag[na.

Ng[ixu kif irridu

ieli smajtha ting[ad quddiemi. Ma kellix fiex nitfixkel! Kulma ridt hu li n[ares lejn wi// min qalha. U t-twe;iba to[ro; wa[edha. ?ara u tonda! ddFid-dinja, xi darba jew o[ra, kul[add taqbi]lu /-/inga. Taqbe] g[ax il-[ajja saret mg[a;;la ssemmix! :irja wa[da. Ejja [a mmorru! Persuna darba qaltli li talba wa[da g[andha x’tag[mel lill-Mulej. Dik li jtawwal il-;urnata bi tnax-il sieg[a o[ra! Jag[milha mqar 36 sieg[a!

Kollox sew! Talba sabi[a. G[aliex, min jara [ajjet din ilpersuna jsib li mimlija daqs bajda bl-affarijiet! Dejjem g[andha fejn tmur! Id-djarju tag[ha mballat bl-appuntamenti! Issa ;ej dak u mbag[ad ;ejja dik! Madankollu, din il-persuna, bl-intenzjonijiet tajbin tag[ha, [a;a wa[da qieg[da tinsa. Li kieku l-;urnata kellha veru tkun ta’ 36 sieg[a meta se jg[addilu ]-]mien lill-marid? Kif se jg[addi l-[in lil min b[alissa qieg[ed fl-e[rex tbatija u, b[al dik ir-ru[ tal-purgatorju, qieg[ed jistenna li ssirlu ;ustizzja? Il-[in jaf ikun barka g[al min [ajtu warda u turment g[al min [ajtu pjaga wa[da!

L-istress qieg[ed fuq kul[add! Anki fuq il-patrijiet tafux!

Aslu wasla sal-Isptar [a taraw b’g[ajnejkom u tmissu b’idejkom x’xog[ol kbir hemm mal-morda. Imma, b[alma ji;ri dejjem, anki fil-;id ni]olqu wkoll. Anki fil-barka nistg[u nie[du falza stikka. U mela jekk ne[el ma’ bi//a karta, basta nwettaq li g[andi nwettaq, akkost li ng[addi minn fuqek u n[allik tal-post, ma nkunx g[amilt fa]ulla mill-kbar jew?

G[ax x’inhi l-[ajja? Regolamenti jew relazzjonijiet?

Prin/ipji ba]wija li je]istu biss fis-s[ab jew linji gwida li jtejbu r-relazzjonijiet ta’ bejnietna?

Safejn naf jien il-Mulej ma taniex il-li;i tieg[u biex i;;ibna suldati f’re;iment! Lanqas ma tana l-li;i tieg[u biex i;eg[ilna nag[mlu ta[tna! Dan l-a[[ar saret l-g[axqa tieg[i naqra l-Bibbja bl-attenzjoni li l-Ispirtu ta’ Alla jag[tini. Fiha nsib kontradizzjonijiet. Mhux fil-verità. Lanqas fit-tag[lim tag[ha. Dawk ma jitbiddlux. Imma l-mod ta’ kif il-Mulej, ta’ veru surmast li hu, jaf jimxi mag[na l-bnedmin, jinbidel. U

Sammy, tifel ta’ tliet snin, ;ie mda[[al fil-kamra tieg[u, biex jorqod. Wara ftit semg[u biki kbir ;ej minn dik ilkamra. Da[lu ji;ru [dejh, u bi tbatija qalilhom li kien bela’ ewro. Be]a’ li sa jmut, missieru, biex jikkalmah u jwaqqfu mill-biki, da[[al idejh fil-but, [are; ewro u g[amilha li taparsi [ar;u minn widnejn Sammy, Sammy [a ;ost. U f’kemm ili ng[idlek [ataf l-ewro mnn id missieru, u belg[u.

“Er;a’ g[amilha daddy!” – Qatt tipprova tid[aq bit-tfal!

{sieb finali: “:enerazzjoni li tinjora l-istorja jew m’g[andhiex passat, jew m’g[andhiex futur (Robert A. Heimlein). Titg[allem xejn mill-passat int?

kif! Il-Mulej jaf idur mal-affarijiet mhux g[aliex jilg[abha tal-vittma! Anzi! G[ax tant kemm il-vittmi huma a[na, bilqalb iebsa stanga tag[na, li l-Mulej g[andu minjieri ta’ modi kif jirba[na g[alih!

Hawn hu l-i]ball tag[na. Meta ne[lu ma’ mod wie[ed kif il-Mulej g[andu jsalvana! Din narawha bil-mod ta’ kif nittrattaw lil xulxin. G[ax bnedmin fra;li, int u jien in[obbu nimxu bl-abjad abjad u iswed iswed. Tg[idlix li tirra;una hekk g[ax idda[[akni! U se ng[idlek l-g[aliex. F’[ajti min ipprietka jew pin;a lilu nnifsu tal-abjad abjad u iswed iswed kien l-aktar bniedem li ma’ min ried mexa bil-li;i u ma’ min ried tg[idx kemm lag[aq! Da]gur! G[ax kien jaqbillu! Quddiem karattri dg[ajfin pin;a ru[u qisu Alla b’bi//a ta’ baffi daqshiex, b’g[ajnejh imberrqa u nkurlati u b’dak is-subg[a l-werrej ippuntat ippuntat! Basta jag[mel li jrid!

Bullijiet b[al dawn ta’ min jit[assarhom! Ma jifil[ux jaqg[u iktar g[a/-/ajt! Fil-[ajja wie[ed biss jista’ jippronunzja ru[u b’dan il-mod. Madankollu, s-sabi[a hi li g[alkemm g[andu kull dritt li jag[mel hekk xorta wa[da ma j;ibx ru[u hekk mag[na. Anzi! G[ax jirrispetta l-libertà tieg[ek u tieg[i, i[allina nag[mlu d-de/i]jonijiet tag[na. Ng[ixu kif irridu. Imma mbag[ad [ej, g[ax ;entlom, i[allina nduqu mill-medi/ina li nkunu tajna lil [addie[or. Ittih xi tort?

Mela, jekk il-Mulej, li bid-dritt kollu jista’ jaqta’ u jit[addet b’awtorità li tkexkex, jag[]el li jumilja ru[u tant li f’qalbna, bil-kalma u l-[lewwa tieg[u, jaf i;ibna fejn irid hu, jien min jien biex inkexkex lil ta’ madwari bl-g[ajjat u ttheddid? Jekk il-Mulej, li hu t-tjubija, jg[id: “Min ji;i g[andi ma nke//ihx ’il barra” (:w 6:38), jien min jien biex naqta’ ras xi [add? Biex inke//i n-nies minn [ajti g[ax ma jog[;bunix? Biex ni[dar g[al min ma jaqbilx mieg[i? Biex niddikjara gwerra fuq dawk li jridu jfejquni mill-bullyness tieg[i? Mid-dwejjaq l’g[andi fija?

Alla[ares il-Mulej jg[idli: “Daqshekk! U spi//a!” Sie[bi, mhux a[jar nibdluha din li ma jmurx tkun hi li titfag[na hemm isfel! Imbag[ad veru tkun daqshekk! U spi//a!

44

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Kur]itajiet

Ferrari mill-1962 inxtrat $38 miljun

Jekk g[andek mad-29 miljun ewro u trid tixtri karozza klassika Ferrari jkollok tistenan sakemm ikun hemm o[ra fis-suq g[ax l-a[[ar wa[da g[allbejg[ inxtrat b’dak il-prezz, $38 miljun.

Karozza Ferrari 250 GTO Berlinetta mill-1962 saret l-aktar karozza li swiet flus fl-istorja tad-dinja tal-vetturi meta nbieg[et b’dan il-prezz waqt l-irkant.

Dan il-prezz qabe] il-prezz tal-karozza Mercedes-Benz W196 R mill-1954 tal-Formula 1 li nxtrat g[al $30 miljun.

L-irkant sat fil-Bonhams’ Quail Lodge Auction f’Carmel f’Kalifornja fl-Istati Uniti u g[alih attendew xerrejja minn kull parti tad-dinja. Imma wie[ed biss minnhom xtraha, u lanqas ismu ma ng[ata.

Il-karozza Ferrari, l-aktar vettura g[alja fid-dinja

Kurt Meir (lemin) jikkon/entra waqt log[ba ta/-/ess fin-Norve;ja. Ftit tal-[in wara miet fuq il-post

Imutu tnejn waqt turnament ta/-/ess Turnament internazzjonali ta/-/ess li sar fit-tramuntana tan-Norve;ja spi//a fuq nota [a]ina meta wie[ed minnhom miet f’nofs log[ba u l-ie[or instab mejjet fil-lukanda fejn kien allo;;jat.

Membru tat-tim mis-Seychelles li kellu 67 sena miet waqt ir-round finali tal-Olimpijadi ta/-?ess li sar fi Tromsoe. Membru ie[or mit-tim talU]bekistan instab mejjet f’kamartu.

Kelliem g[all-organizzaturi talOlimpijadi qal li dawn it-tnejn mietu mewta naturali u ma kienx hemm lok g[al t[assib ta’ xi att kriminali.

Il-kelliem ammetta li wara li miet irra;el mis-Seychelles qam ftit tal-paniku u bosta li kienu fis-sala ;rew lejn ilbibien tal-[ru;. Huma [asbu li dak li

kellhom f’idejhom il-paramedi/i li ;ew bl-ambulanza kienu pistoli u mhux lo;;ett li jintu]a biex ter;a’ ggieg[el t[abbat il-qalb.

L-a;enzija tal-a[barijiet tasSeychelles infurmat lill-pubbliku li dak li miet minn pajji]ha kien Kurt Meier, }vizzeru kien joqg[od fuq il-g]ira /kejkna. Huwa kien f’nofs log[ba mattim tar-Rwanda. It-tim Afrikan wera ddispja/ir tieg[u g[all-mewt mhux mistennija ta’ Meier.

It-turnament intreba[ mi/-?ina fissezzjoni g[all-ir;iel waqt li r-Russja reb[et g[an-nisa. L-Olimpjadi jsiru kull sentejn u fihom jipparte/ipaw aktar minn 3,000 konkorrent kwa]i millpajji]i kollha tad-dinja.

Seraq xkupilji tan-snien … u snien m’g[andux!

Ra;el Bra]iljan bla snien kien arrestat wara li seraq xkupilji tas snien minn supermarket . Ednor Rodrigues , ta ’ 32 sena , inqabad jis raq is - seba ’ xkupilja minn kameras tas - sigurtà f ’ Ribeirao Preto .

Meta l - pulizija marru fuqu hu

qalilhom li [adu ]ball g[ax huwa lanqas biss kellu snien . Imma fl a[[ar kellu jammetti s - serqa . “ Lanqas naf g[aliex g[amiltha ,” qal ir - ra;el . “ }gur m ’ g[andix b]onn l - ixkupilji . :iet sieg[a [a]ina fuqi .”

Jessica Lange ma’ Jyoti Amge, l-i]g[ar mara fid-dinja

L-i]g[ar mara fid-dinja se tie[u sehem fi spettaklu fuq it-televi]joni

Mara li g[andha rekord mondjali se tie[u sehem fi spettaklu televi]iv malkast l-ie[or li j;ib l-isem ta’ American Horror Story: Freak Show.

Jyoti Amge, mara Indjana ta’ 20 sena, hi meqjusa b[ala l-i]g[ar mara fid-dinja mill-Guinness Book of World Records. Amge issa ng[aqdet mal-kast g[ar-raba’ sta;un ta’ dan l-ispettaklu li ksieb su//ess kbir fl-Istati Uniti.

L-a[bar li Amge se tie[u sehem flispettaklu ng[atat minn Ryan Murphy, li ori;ina l-programm meta fuq tweet

bag[at ritratt tag[ha flimkien malattri/i popolari Jessica Lange li tidher ukoll fil-programm. Fit-tweet tieg[u kiteb “Jessica hi l-aktar membru ;did fil-programm tag[na, Jyoti Amge ... li]g[ar mara fid-dinja”.

Amge, li hi twila (jew qasira) ]ew; piedi, kienet dikjarata l-i]g[ar mara mill-Guinness fl-2011.

Fil-programmi, minbarra Lange, fost o[rajn jie[du sehem ukoll Sarah Paulson, Frances Conroy, Angela Bassett u Patti LaBelle.

45

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Passatemp

Mimdudin> 1. Isa, mar jiltaqa’ ma’ din it-tfajla! (6) 3. Pre]enza li ma tidhirx (6) 7. Ittemtem (7) 8. Minnufih (5) 9. Wa[da tal-[jata, tar-ras jew tal-inxir (5) 10. Taqsima /kejkna f’artiklu qasir (9) 11. Pa/enzja (5) 13. Taqraha, tismag[ha jew tistudjaha (6) 15. Ma [alliex flimkien o;;etti mill-istess sett (6) 17. Qabda ta’ xi [a;a fl-idejn b’herra kbira (5) 21. {arist mit-tieqa bil-kur]ità (9) 23. Tiekol [afna minnu u tajjeb [afna g[as-sa[[a (5) 24. Ir-raba’ parti (5) 25. Il-kamra t’isfel nett (7) 26. I[irsa li jg[idu li jidhru f’xi djar antiki (6) 27. Assoluzzjoni mog[tija lill-midneb minn qassis waqt il-qrar (6)

Weqfin 1. Fid-damask li xtrajt, trabba dan ilfrott tal-ba[ar? (6) 2. Fis-sajf inbatu l-effetti tag[ha (5) 3. Tajra li tara [afna mill-g[oli (5) 4. St[arr;et bir-reqqa (7) 5. Barmil g[all-ilma ma[mu; (5) 6. Jag[milha min jixli (6) 7. Issibhom joperarw fi sptar (5) 12. Tah it-tag[lima li xerqitlu u wrieh ilqamar fih? (3) 14. :nien mo[bi fil-portugall? (3) 15. Hekk ng[idu li huma l-g[arajjes li g[adhom kemm ji]]ew;u (6) 16. G[asfura ]g[ira (7) 18. Ikel mag[mul minn bajd im[abbat u moqli (5) 19. Ma kantax tajjeb (5) 20. {adem kemm fela[ (6) 22. Fl-eqqel tas-sajf ix-xemx taqlihom, ng[idu! (5) 23. S[una tajba! (5)

3

2

1

4

5

6 8

7

10

9

11

15

12

pin

13

14

18

17

16

20

19

21

22

24

25

23

Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Velenu; 3. Fabbli; 7. Ra]]ant; 8. Russi; 9. :ebel; 10. Korriment; 11. Buqar; 13. Sapuna; 15. Semun; 17. Polka; 21. Maskarati; 23. Kanna; 24. Lenti; 25. Sultana; 26.Kavall; 27. Storda Weqfin> 1. Vle;;a; 2. Ni]el; 3. Futur; 4. Berrina; 5. Manku; 6. Mistra; 7. Robbu; 12. Qum; 14. Pil; 15. Simili; 16. Umanità; 18. Kanta; 19. Ni]la; 20. Bandla; 22. A[sel; 23. Kwart.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

26

27

IRBA{… voucher ta’ €15 li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[ tat-Tisliba tal-{add 17 ta’ Awwissu 2014 hu: Carmelo Ebejer, 28, ‘Sacro Cuor’, N. Cottoner Street, Lija.

—

Mamà… mammà…

Soluzzjonijiet Imla bil-linka kull spazju fejn tidher tikka sewda u jitfa//a quddiemek silwett fantastiku… ekwilibriju perfett!

Invenzjoni tal-in;inier ‘a’ u ‘b’ jitilg[u ’l fuq ‘/’ u ‘d’ jin]lu ’l isfel

Ekwilibriju perfett

Ekwilibriju perfett

Ix-xena ta’ ta[t tvarja mix-xena ta’ fuq f’mhux inqas minn g[oxrin differenza. Ara jirnexxilekx issibhom kollha?

Invenzjoni tal-in;inier

Dan l-in;inier ivvinta apparat bir-roti bis-snien u l-ispag.

Liema pi]ijiet (A, B, ? u D) jitilg[u ’l fuq meta l-in;inier idawwar il-manku skont il-vle;;a?

Differenzi

G[oxrin differenza

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

46

Televi]joni # Radju

NET TELEVISION

..................................................................................

07:00 08:30 09:30 10:00 10:45 13:30 15:00 15:05 16:30 18:00 18:05 18:45 19:45 20:30

21:30 21:35 23:00

NET News Iswed fuq l-Abjad (r) Telebejg[ Wheelspin Telebejg[ Indifest (r) NET News Maratona ;esu fil-Proxxmu Minn Festa g[al O[ra NET News Flusek (r) Minn Festa g[al O[ra – Festa ta’ San Duminku, l-Birgu NET News Minn Festa g[al O[ra – Festa ta’ San Duminku, l-Birgu NET News Minn Festa g[al O[ra – Festa ta’ San Duminku, l-Birgu NET News

RAIUNO ........................

06:00 07:05 08:20 09:05 09:55 10:00 10:30 10:55

12:00 12:20 13:30 14:00 15:35 16:30 16:00 16:55 18:50 20:00 20:35 21:25 23:40

Wanted Overland 12 Quark atlante Dreams Road 2011 Tg 1 L.I.S Con i tuo occhi A sua immagine Santa Messe dalla Chiesa del carcere di Rebibbia in Roma Recita dell’Angelus Linea verde estate Telegiornale Un caso d’inganni. Film 2011 La casa dei guardaboschi Road book: Austria, Thailandia, USA Tg 1 # Che tempo fa Provaci ancora prof!

Reazione a Catena Telegiornale Techtechete Il restauratore (tf) Speciale TG1

TVM ........................

07:00 08:00 08:30 09:30 10:00 11:30 12:00 12:10 14:00 14:05 15:00 15:30 16:00 16:50 17:35 18:00 18:10 18:40 19:00 20:00

L-G[odwa t-tajba Tuffi[at Migduma G[anafest G[awdex illum Malta u lil hinn minnha {add G[alik A[barijiet# rapport tat-temp {add Ghalik A[barijiet {add G[alik...ikompli L-irkant Teleshopping A[barijiet Is-Sajf ma’ Salv Paq paq on Test A[barijiet Int minn int Paq paq on Test Mr Fisherman A[barijiet# sports# rapport tat-temp# rapport finanzjarju 21:00 Find Neverland. Film 2004 22:00 A[barijiet.

22:40 Mattia

RAIDUE ........................

RAITRE ........................

07:00 08:10

09:25

06:00 06:30

09:10 10:40 12:10 13:00 13:45 14:20 17:25 18:10 19:35 20:30 21:00 21:50 22:40

01:00

Video comic Real School, il divertin glese Hulk smash Cronache animali doku mentarju La nave dei ogni – San Francisco. Film 2008 La nave dei ogni – Rio de Janeiro. Film 2008 La nostra amica Robbie (TF) Tg 2 giorno#Motori # Meteo 2 Sereno Variabile estate Squadra speciale Lipsia Squadra speciale Colonia TG2 L.I.S. Rex 3 Tg 2 NCIS Hawaii Five-o La domenica sportiva estate TG 2

06:00 07:05 07:50 09:40

11:10 12:00 12:25 14:00 14:15 14:30 15: 00 18:10 19:00 19:30

20:00 20:05 21:05

Fuori orario Ai confini dell’arizona Il sogno di una notte di mezza sbornia. Film 1959 Toto ospite a sstudio uno 1996 Rita, la figlia Americana. film Ponderosa (tf) Tg 3 # Fuori Linea# per sone Telecamere estate Tg regione # Regione Meteo Tg 3 Giallo Napoletano. Film 1979 TG3 LIS Squadra speciale Vienna Tg 3 Tg regione # Regione Meteo Blob Un caso per due The woman in black. Film

CANALE ................5........

06:00 07:55 09:20 09:50

12:00 13:00 13:40 14:00 16:20 19:00 20:00 20:40 21:10

23:30 01:20 01:50

Accidental spy – Italia 1, 23>20

Prima pagina # Traffico Meteo.It # Tg 5 Bye bye Cinderella In ricchezza e in poverta.

Film 1997 Le Storie Di Melaverde Tg 5 # Meteo.It L’Arca Di Noe’ Un amore di strega. Film Il Generale dalla chiesa Il segreto Tg 5 # Meteo.It Paperissima Sprint Tre uomini e una Gamba.

Film1997 Maurizio Costanzo show Tg 5 # Rassegna # Meteo.It Paperissima Sprint

TVM ..........2..............

06:00 08:00 09:00 10:30 11:00 12:00 14:00 14:30 15:15 17:30 19:00 19:30 20:30

20:40 21:40 21:45 22:45 23:00

Euronews Bijografiji Quddiesa tal-{add Mill-Im[a]en tal-Festi Valletta Yuri Ruzum Madwarna Mr. Fisherman I/-?aqqufa Malta u lil hinn minnha G[awdex illum Mr Fisherman A[barijiet g[al dawk neqsin mis-smig[ G[anafest Headline news Mid-dinja tat-teatru Storjagrafija News in English

ONE ........................

07:30 07:50 08:45 09:15 09:30 09:45 11:00 12:30 12:40 13:40 14:45 15:05 17:30 17:40 18:30 19:30 20:15 20:45 22:35 23:30

ONE News Street brush Zona sport sajf Identità A[barijiet Fun & Splash Sheriff’s Cousine ONE News Mad-daqqa t’g[ajn Telebejg[ Identita Arani Issa ONE News Fresh & Funky Snajja’ Malta ONE News Ieqaf 20 minuta Kun/ert Santa Marija Mosta Tfesfisa ONE News.

The woman in black – Raitre, 21>05

RETE ..........4 ..............

07:05 07:55 08:25 09:25 10:00 10:50 13:00 13:55 14:20 18:55 19:35

21:30 00:05

Tg 4 Night news Zorro Pianeta terra Magnifica Italia Santa Messa Pianeta Mare La storia di alive Donnavventura Via col vento. Film 1939 Tg 4 # Meteo.It La signora in giallo: |Vagone letto con omi cidio. Film 1997 Qualcosa di personale.

Film 1996 9 Settimane e 1/2 – La conclusione. Film 1997

ITALIA .............1...........

06:40 08:40 10:35 12:25 13:00 14:05

15:50 17:40 18:30 19:00 19:30

21:10 23:20 01:10 01:35 02:05

Supercar A-team No ordinary family (TF) Studio aperto # Meteo.It Sport mediaset Cenerentola per sempre.

Film 2000 Programma protezione principesse. Film 2009 Vecchi bastardi Studio Aperto Provaci ancora Gary Un tipo imprevedibile Film 1996 Adele e l’enigma del Farane . Film 2010 Accidental spy – Spia per caso. Film 2001 Sport mediaset Studio aperto L’assassinio di Jesse James per mano del codardo Robert Ford. Film 2007

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

47

Televi]joni # Radju

Illum fuq Radio 101

.......................................................

07:55 Avvi]i tal-Mejtin u l-An;elus 08:00 A[barijiet 08:30 Mar/i u Bandalori Joe Chetcuti 09:30 Focus 101 # Anali]i tal-gazzetti 11:00 Sixties music club 11:55 Avvi]i tal-Mejtin # An;elus 12:00 A[barijiet 12:30 Skor (Pt1) Joe Vella 15:00 A[barijiet 15:05 Skor (Pt2) Sergio Carbonaro 16:00 A[barijiet 16:05 Skor (Pt2) Sergio Carboraro 17:00 A[barijiet 17:05 Skor (Pt2) Sergio Carbonaro 17:55 Avvi]i tal-Mejtin 18:00 A[barijiet 18:30 Slow down 20:30 Allegro Andante 22:30 Indipendenza u identita’ 23:00 Italomix 00:25 Mu]ika matul il-lejl

4Given – Net Television, It-Tnejn fid-21:35

Hitsteria

– Radio 101

Charles Saliba hu wie[ed mill-aktar persuni sinonimi mar-radju b’udjenza mill-isba[ li ta’ kuljum issegwih fuq Radio 101 permezz tal-programm Hitsteria. Is-su//ess ta’ Charles hu wie[ed sempli/i, l-esperjen-

Aqtag[ha

Il-programm 4Given li se jkun qieg[ed jixxandar g[ada filg[axija se jkun qieg[ed jiddiskuti t-tema li tolqot l-interess ta’ [afna persuni, spe/jalment dawk reli;ju]i, il-fejqan minn Alla jew a[jar mag[rufa b[ala l-Healing Services.

Xi kun qieg[ed ji;ri waqt il-healing service? Kif persuna tfiq filwaqt li o[ra le? G[aliex dan? U finalment min g[andu

l-awtorità fuq din il-qawwa spiritwali?

Matul il-programm se jkun qieg[ed iwie;eb dawn il-mistoqsijiet Dr John Mallia filwaqt li permezz ta’ diversi filmati u features, it-telespettaturi se jkunu qed jie[du l-esperjenza ta’ dawk li g[addew minn dan il-pro/ess. Dan u aktar fil-programm ta’ g[ada fuq Net Television.

za li jifhem xi j[obbu jisimg[u s-semmieg[a f’dak il-[in partikulari tal-;urnata filwaqt li mill-sms li jir/ievi tul il-programm kollu, jifhem ukoll x’udjenza tkun qed tisma’ l-programm.

’ vu – Net Television, Is-Sibt fis-18:05

Deja – Net Television, Is-Sibt fit-20:30

Ing[aqdu mal-pre]entatur Mark Azzopardi g[all-programm sajfi u divertenti Aqtag[ha. Barra li l-programmm ilaqqag[na ma’ diversi personalitajiet lokali mix-xena tattelevi]joni, mu]ikali u o[rajn, jag[tina informazzjoni u tag[rif dwar diversi aspetti interessanti tal-[ajja.

Il-mistoqsijiet li ji;u misto-

qsija lill-kompetituri huma ta’ interess ;enerali fosthom listorja lokali, dwar id-dinja talmu]ika, l-ispettaklu u informazzjoni dwar id-dinja tal-annimali, tal-[ut u [afna o[rajn. {afna jikkummentaw li waqt li l-mistoqsijiet ikunu mistoqsija lill-personalitajiet u t-tim tag[hom, huma minn djarhom jippruvaw jaqtg[u l-mistoqsija.

Fl-episodju ta nhar is-Sibt li gej...

Tony ma jaqtax qalbu u jibqa’ jistaqsi u jfittex lil martu Maggie u lil bintu Gene. Sadanittant Amber tibqa’ tag[mel affarijiet strambi u din id-darba tpin;i tpen;ija stramba... Xi tkun? X’relevanza g[andha?

U dwar minn tkun qed tpen;i?

Luke jidde/iedi li jieqaf

isodd it-toqob f’din il-produzzjoni li g[addejja b[alissa u jmur lura g[and Celine biex ming[alih jer;a’ jibda jg[ix il-[ajja normali ta’ qabel. Imma kif jasal isib li l-affarijiet ikunu nbidlu, kif?

Mr.Preston, id-direttur talproduzzjoni barranija, Destination Malta, ikompli jda[[al is-suspetti. Imma x’jista’ jkun g[addej minn mo[[ dan ir-ra;el li jibla’ u

ja[taf lil kul[add on set?

U /-/irasa fuq il-kejk f’dan l-episodju hija Beth.

Ommha dda[[al somma sabi[a ta’ flus bla mistenni.

U waqt li Beth tkun qed t[e;;e; lil Luke biex i[allsu minn buthom u jmorru g[all-ischolarship g[al rashom billi j[allsu, tara dawn il-flus t’ommha u pront ti;iha idea!

X’tip ta’ idea?

48 PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{

Il - {amrun

GARAXX jew store , 11 5 il pied tul u 24 pied wisa ’, bil - bit[a , dawl , ilma u toi let . Bil - permess Class B . ?emplu 77200983 .

{ad-Dingli

}EW: tomniet art b’veduta sabi[a, a//essibbli mit-triq.

G[al aktar informazzjoni /emplu 99992152.

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Klassifikati

Djar

IL-Mosta bi tliet kmamar tas-sodda, {al G[arg[ur dar sabi[a antika b’bit[a kbira [afna, u r-Rabat - dar antika bi ;nien kbir. ?emplu 21410466 jew 99882001.

L - Imta[leb

}EW: tomniet art b ’ ve duta sabi[a , a//essibbli mit - triq . G[al aktar informazzjoni /emplu 99992 1 52 .

Limiti tar-Rabat

}EW: tomniet art bil veduta tal - ba[ar u tal - kam panja . ?emplu 99428000 .

Paola

MAISONETTE arju] [afna f ’ area kwieta b ’ ]ew; kma mar tas - sodda , salott , k/ina , kamra tal - banju u bit[a . ?emplu 99428000 .

Paola

TERRAN b ’ ]ew; kmamar tas - sodda komplut b ’ kol -

lox , tista ’ tabita fih . ?emplu 99992 1 52 .

AVVI}I

Ni]barazzaw – Furniture Transport – Lifting Services

ALL Clearance and Transport ji]barazzaw djar , e// . mill - kontenut . Ji;bru kwalunkwe skart goff u ]g[ir , anke tal - kostruz zjoni , innaddfu ;onna minn [axix u qtug[ ta ’ si;ar , tindif ta ’ bjar , qlug[ ta ’ madum tal - art u kma mar tal - banju . Nag[mlu trasport ta ’ g[amara u servizzi ta ’ lifter u high up . ?emplu 7908 1 7 1 9 , 2 1 433352 jew 994996 1 9 . www.allclearancemalta.co m

Tiswijiet fil - pront u fil post

TA ’ fridges , freezers , washing machines , tumble dryers u dehumidifiers , e// . B ’ sitt xhur garanzija fuq il - parts u labour . Bl -

ir[as prezzijiet . Stima b ’ x ejn minn qabel . Spare parts g[al kull tip ta ’ appliances . ?emplu 2 1 37 1 559 , 2737 1 559 , 2 1 493285 , 79884497 jew 99472570 .

Servizz fil - pront .

Tiswijiet

TA ’ magni tal - [jata . G[al service u tiswijiet fil pront . ?emplu 99422268 jew 2 1 4 1 6705 .

Toilet seats

NAG{MEL xog[ol ta ’ toi let seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom , ta ’ kull tip bil - kuluri li jaqblu u kif tixtiquhom intom , g[all kamra tal - banju kompluti bil - fittings . G[al aktar informazzjoni /emplu 2 1 675053 jew 79675053 .

G{ALL-BEJG{

Cooker

U warmer industrijali 3 phase f ’ kundizzjoni perfet ta . ?emplu 99992 1 52 .

49

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Klassifikati

Cupboards

TAL-k/ina bil-cooker, air extractor u hood, bis-sink, mejda u erba’ si;;ijiet.

F’kundizzjoni tajba. ?emplu 21431379, 79431379 jew 79583221.

Sett tas-sodda

ANTIK, lostru bit-tajjara, e//ellenti g[al farmhouse, ma[dum minn Fino meta beda 55 sena ilu. ?emplu 77771933.

PRIVAT

Ingli]

FORM 1 sa livell Sec, TALJAN – Form 1 sa livell Sec, Intermediate, Advanced u Italian for Business. Numru massimu ta’ studenti fi klassi – 4. G[alliema b’esperjenza fi/-/entru tal-Mosta. ?emplu 99890501 jew 79900093.

Livell Avvanzat#Intermedju

PURE Maths, Physics u Malti. G[alliema kwalifikati u bl-esperjenza. Il-{amrun, Birkirkara, Marsaskala u lKalkara. ?emplu 21472561, 21660812, 99458791 jew 99891548.

Malti

LIVELL Avvanzat#Intermedju. Gruppi ]g[ar. G[alliem kwalifikat u bl-esperjenza. Il-{amrun qrib il-Junior College u Birkirkara qrib il-Higher Secondary.

?emplu 21472561 jew 99891548.

O’Level – Form 1-4

MALTI, Matematika, Ingli], Physics u Taljan. Marsaskala, il-Kalkara, il-{amrun u Birkirkara. ?emplu 21660812, 99458791, 21472561 jew 99891548.

JIN{TIE:U

Delivery persons

Biex ja[dmu full time. MitTnejn sal-:img[a. Paga tajba u [inijiet tajbin.

Li/enzja tas-sewqan

me[tie;a. L-applikazzjonijiet g[andhom jintbag[tu lil Shopline Marketing fuq info@shopline.com.mt jew //emplu 21498744.

Ur;enti

PART-TIME f’canteen flarea tal-bypass ta’ Birkirkara b’[inijiet flessibbli l-;urnata kollha, mit-Tnejn sas-Sibt.

Persuni li di;à ja[dmu, li g[andhom it-trasport tag[hom u li g[andhom ilkors tal-food handling A jew B ikunu ppreferuti. Ibg[at linformazzjoni tieg[ek b’sms lil Simon fuq 99442591.

L-g[oti tad-demm m’g[andux vaganzi.

Ag[ti d-demm illum

50

SERVIZZI TA’ CUSTOMER CARE MILL-KUMITATI SEZZJONALI PN IL-MELLIE{A. Kull nhar ta’ {amis bejn il-5 p.m. u s-7 p.m. fl-Uffi//ju PN. G[al

appuntament /emplu 79990757.

{AL TARXIEN. Kull nhar ta’ Tnejn u :img[a bejn il-5 p.m. u t-8 p.m. fl-Uffi//ju PN.

G[al appuntament /emplu 77771529, 79704491 jew 99262634.

AVVI}I SO?JALI

L-ISLA. Il-Kumitat Sezzjonali PN Senglea b[al kull sena se jorganizza l-bibita tal-festa ta’ Marija Bambina g[all-membri tal-Partit Nazzjonalista. Din id-

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Avvi]i PN

darba din l-attività se ssir nhar il-{amis 4 ta’ Settembru fit8.30 p.m. fil-Ka]in tal-Partit.

ANTOINE BORG. Il-{bieb ta’ Antoine Borg se jorganizzaw BBQ nhar il-:img[a, 5 ta’ Settembru f’St. Martin’s Bar & Restaurant fil-Ba[rija.

Prezz 20 g[all-kbar u 10 ewro g[at-tfal. G[all-biljetti /emplu 79092845 jew ming[and ilhelpers tas-soltu.

KRISTY DEBONO. Il-{bieb ta’ Kristy Debono se jorganizzaw BBQ nhar is-Sibt, 6 ta’ Settembru fil-lukanda Soreda, f’Bu;ibba fit-8.30 p.m. Prezz 20 ewro g[all-kbar u 10 ewro g[al tfal ta[t l-10 snin. Ittrasport hu inklu] fil-prezz.

G[all-biljetti jew aktar informazzjoni /emplu 99473932.

AVVI}I O{RA {AL BALZAN. Il-Kumitat

Sezzjonali PN jav]a li qed jilqa’ tesseri ;odda kif ukoll ti;did ta’ tesseri ta’ kuljum fil-Ka]in PN ta’ {al Balzan bejn il-5 p.m. u t-8 p.m. G[al aktar informazzjoni /emplu 99848644. {AL LIJA. Il-Kumitat

Sezzjonali PN Lija jav]a li lbar tal-Uffi//ju PN qed jitmexxa minn management ;did.

L-ISLA. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-bar tal-Uffi//ju PN qed jitmexxa minn management ;did. Qed ikun

miftu[ kuljum sa tard filg[axija, u s-Sibt u l-{add jifta[ fid-9 a.m. Qed ikunu servuti wkoll appetizers.

{AL TARXIEN. Il - Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-bar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità issa hu miftu[ ta[t management ;did. Il-bar qed jifta[ mit-Tnejn sas-Sibt mis-7 p.m. ’il quddiem, kif ukoll il-{add filg[odu. Ji;u servuti appetizers.

IN-NAXXAR. Il - bar tal - PN Naxxar re;a’ beda jifta[ minn nhar il-:img[a 1 ta’ Awwissu ta[t it-tmexxija ta’ Johan Xuereb. Il-bar jifta[ kuljum mis-6 p.m. ’l quddiem, nhar ta’ Sibt,

{dud u festi jifta[ filg[odu wkoll.

Il-Kumitat Sezzjonali PN Marsa jav]a li l-bar jinsab ta[t management ;did u qed ikun IL-MARSA.

miftu[ kuljum fis-7 p.m. ’l quddiem.

IR-RABAT. Il-Kumitat Sezzjonali tar-Rabat jav]a li g[andu servizz ta’ Customer Care fil-Ka]in tal-Partit. Min irid jag[mel kuntatt mal-

Kumitat g[andu jibg[at email fuq rabatpn@gmail.com.

TA’ XBIEX. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-bar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità qed jitmexxa minn management ;did u b’esperjenza.

B[alissa qed ikun miftu[ kuljum bejn il-5 p.m. u l-10 p.m. mit-Tnejn sas-Sibt u l{add bejn id-9 a.m. u t-3 p.m.

Qed jitqassmu wkoll appetizers. Min jixtieq jorganizza xi fenkata jew ikla, jista’ j/empel 79813505.

51

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

L-atleta Nicky Farrugia (lemin), li se jkopri s-70km ta’ triathlon b’risq ;bir ta’ fondi, flimkien (mix-xellug) mal-HSBC Gym Manager Charles Demanuele, mal-HSBC Malta VRC & Operations Manager Andrè Catania u mal-Kap E]ekuttiv tal-HSBC Malta Mark Watkinson

Il-Fondazzjoni HSBC Malta torganizza Challenge 2014 b’risq L-Istrina u l-WaterAid fil-Gana

L-Istrina u l-Pro;ett WaterAid filGana se jkunu l-benefi/jarji tal-fondi mi;bura permezz tat-triathlon, li se tinvolvi w[ud mill-aqwa atleti ta’ Malta, organizzata mill-Fondazzjoni HSBC Malta.

Din l-attività se ssir nhar il-{add li ;ej, 7 ta’ Settembru.

Dakinhar, l-impjegati tal-HSBC Bank Malta flimkien mal-kollegi millHSBC UK Contact Centre Malta, ilfamilji tag[hom u [biebhom se jing[aqdu ma’ atleti o[ra, fosthom Nicky Farrugia, mag[ruf l-aktar g[arrekord dinji u li g[amel g[awma bejn Sqallija u Malta.

Nicky se jag[mel [iltu kollha biex jispi//a t-triathlon li tla[[aq 70km bejn i]-]ew; g]ejjer Maltin. Jonathan Balzan mill-HSBC, maratoneta mag[ruf, ukoll se jkun fuq quddiem tal-isfida ma’ Nicky kif ukoll flimkien ma’ uffi/jali g[olja tal-Bank li se jappo;;jaw l-erba’ dixxiplini dakinhar.

“Filwaqt li qed in[ares ’il quddiem biex inlesti t-triathlon kollha, kul[add

hu mistieden biex jipparte/ipa u jag[mel il-miri personali tieg[u,” qal Nicky Farrugia. “L-g[an ewlieni tag[na hu li ni;bru fondi g[all-Istrina u g[all-attivitajiet li qed isiru f’komunitajiet fil-Gana f’isem il-pro;ett WaterAid Gana. Dan se ji]gura li familji f’g[add ta’ komunitajiet f’dan il-pajji] Afrikan ikollhon a//ess g[al ilma nadif li ]gur itejjeb l-g[ajxien tag[hom.”

Nicky Farrugia qal li din il-bidla tg[in biex ikun hemm indafa sanitarja a[jar, ittawwal [ajjet in-nies, u jkun hemm aktar [in u ri]orsi g[all-edukazzjoni tat-tfal.

HSBC Istrina u l-pro;ett WaterAid Gana – i/-Challenge Triathlon 2014 minn G[awdex g[al Malta ser tibda fis-7 am mill-G[arb G[awdex, u tispi//a fil-:onna ta’ San Anton f’{’Attard fil-5 pm. Il-parte/ipanti jistg[u jag[]lu f’liema attivitàjiet jixtiequ jipparte/ipaw li jinkludu g[awm, ;irja bir-rota, fun run, u mixja b’bike ride g[at-tfal.

Il-cabin crew professjonali tal-Emirates jirrappre]enta 130 nazzjonalità differenti

Emirates tistieden kandidati biex japplikaw online biex jissie[bu mat-tim tal-Cabin Crew Emirates, il-linja tal-ajru li tg[aqqad flimkien popli u destinazzjonijiet, qed tistieden kandidati biex japplikaw online fuq is-sit www.emirates.com#careers jekk jixtiequ jissie[bu mat-tim tal-Cabin Crew.

It-Tim tar-Rekluta;; tal-Cabin Crew se jivvaluta l-applikazzjonijiet online.

Dawk li jintg[a]lu jkunu mistiedna b’appuntament biex jiltaqg[u mat-Tim tar-Rekluta;; g[al valutazzjoni ulterjuri nhar is-Sibt, 6 ta’ Settembru.

Emirates qed tfittex li timpjega nies dedikati, d[ulin, b’attitudini po]ittiva u li lesti jag[tu g[ajnuna u servizz lillklijent. L-applikanti jrid ikollhom 21 sena jew i]jed meta jkunu impjegati.

Dawn huma mitluba li jippre]entaw il-curriculum vitae (CV) bl-In;li] flimkien ma’ ritratt tal-passaport. Hu essenzjali li l-kandidati jkunu jafu jiktbu u jitkellmu tajjeb bl-Ingli] u g[andhom tal-inqas i/-/ertifikat mog[ti fl-a[[ar tal-iskola sekondarja.

Il-kandidati g[andhom ikollhom tul ta’ 212cm meta jog[lew fuq subg[ajhom ta’ saqajhom.

Festa f’{al Qormi g[ad-dilettanti tat-tag[sir tal-g[eneb

B[ala parti mill-g[axar edizzjoni talQormi Wine Festival li se jsir f’{al Qormi bejn il-5 u s-6 ta’ Settembru, ittoroq mimlija storja u kultura tal-Belt Pinto se jer;g[u jkunu xhieda g[allakbar kompetizzjoni tal-inbid li ssir f’pajji]na.

Il-kompetizzjoni tal-inbid, li s-sena lo[ra ;ibdet numru rekord ta’ parte/ipanti, hi miftu[a g[ad-dilettanti kollha tattag[sir tal-inbid minn madwar Malta. Ilkompetizzjoni ssir fl-ewwel lejl tal-festival, ji;ifieri l-:img[a 5 ta’ Settembru, u tibda fis-7pm bir-ri]ultati jit[abbru dakinhar stess.

Se jkun hemm tim ta’ ;urija professjonali li se jevalwaw l-inbejjed li jid[lu g[all-kompetizzjoni, u li se jkunu huma li jippremjaw ir-rebbie[a tat-taqsimiet differenti. Se jing[ataw lewwel tliet premjijiet f’kull taqsima.

It-taqsimiet huma sitta – l-a[jar inbid abjad dry (Kategorija A), l-a[jar inbid a[mar dry (Kategorija B), l-a[jar inbid rosé dry (Kategorija ?), l-a[jar

inbid mag[mul mill-frott (esklu] lg[eneb) (Kategorija D), u l-a[jar inbid mag[mul f’{al Qormi li jaqa’ ta[t Kategorija A jew B. Il-kompetizzjoni se ssir f’zona apposta fi Triq il-Kbira, qrib il-knisja ta’ San :or;, fejn kulhadd ikun jista’ jsegwi l-;urija li tkun qed idduq dawn l-inbejjed prodotti fid-djar. L-inbid ji;i ;;udikat skont i/-/arezza, il-kulur, ilfwie[a u l-palat (tog[ma).

Il-formoli tal-applikazzjoni g[al dawk li jixtiequ jda[[lu l-inbid tag[hom g[al din il-kompetizzjoni g[andhom jimtlew mill-iktar fis possibbli u jinkisbu ming[and Peter Farrugia fuq in-numri tat-telefon 21677331 jew 7967 7331, inkella ming[and il-kumitat organizzattiv fi Triq il-Blata, {al Qormi stess.

L-inbejjed li jippartecipaw f’din ilkompetizzjoni ghandhom jidda[[lu g[and il-Kumitat bejn l-Erbgha 3 u l{amis 4 ta’ Settembru, bejn is-6pm u d-9pm.

Fl-istess jiem tal-festival se ji;u organizzati numru ta’ wirjiet, fosthom wa[da dwar il-kultura tat-tag[sir talg[eneb, li d-d[ul g[aliha hu ming[ajr [las.

Se ssir ukoll kompetizzjoni blarran;amenti tal-fjuri, liema kompetizzjoni tista’ titgawda fil-knisja ar/ipretali ta’ San :or;. It-tema ta’ din il-kompetizzjoni se tkun Glorious Glory.

Matul dan l-avveniment jitwasslu wkoll diversi rappre]entazzjonijiet teatrali, fosthom wa[da mill-G[aqda Qawmien ta’ {al Qormi, li b[al kull sena se te[odna lura fi ]mien ilGwerra f’xelter li jinsab qrib il-knisja ta’ San :or;. Min jid[ol g[al din irrappre]entazzjoni bl-isem ‘Storja ta’ Gwerra’ jkun qed jesperjenza dak li g[addew minnu missirijietna f’dawk i]- ]minijiet koroh.

G[al aktar informazzjoni /empel 7906 2455 jew festiesterniqormi@gmail.com.

F’Malta, il-linja tal-ajru Emirates ]viluppat b’su//ess sezzjoni tas-suq g[al kull min jivvja;;a lejn il-Lvant, lAsja u l-Awstralja. Il-linja tal-ajru bdiet l-ewwel operat tag[ha minn Dubaj lejn Malta fl-1998 u b[alissa topera titjira ta’ kuljum b’waqfa qasira f’Larnaka, ?ipru.

L-Emirates b[alissa g[andha 143 destinazzjoni f’81 pajji] madwar iddinja bi flotta ta’ 227 ajruplan widebodied, mg[ammra bl-a[[ar teknolo;ija u bl-aqwa kumditajiet fissuq tal-avjazzjoni. Barra minn hekk, lEmirates g[andha 295 ajruplan ie[or ordnat, b’investiment li jaqbe] il-138 biljun dollaru Amerikan.

Dan jag[mel il-linja tal-ajru Emirates il-klijent ewlieni tal-Airbus A380 b’51 di;à fis-servizz filwaqt li 89 o[ra ordnati. Min[abba din lespansjoni, l-Emirates qed tfittex li timpjega membri ;odda mat-tim ta’ cabin crew din is-sena.

Aktar tag[rif dwar l-opportunitajiet ta’ karrieri mal-Emirates jista’ jinkiseb mis-sit www.emirates.com#careers.

Reunion mill-past members tal-Oratorju Salesjan f’Tas-Sliema Se ssir reunion tal - past members tal - Oratorju Salesjan f ’ Tas - Sliema bi preparazzjoni g[all - Bi - ?enti narju mit - twelid ta ’ Dun Bosco (1 8 1 5 - 20 1 5) .

Ir - reunion se ssir nhar is Sibt li ;ej , 6 ta ’ Settembru .

Fis - 7 p . m . jkun hemm Quddiesa u wara laqg[a flimkien bl - iskop li ji;;eddu memorji antiki .

Ikun hemm ikel u bar .

Kul[add jista ’ jattendi mal membri tal - familja tieg[u .

52

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Sport

TRASFERIMENTI

Man Utd jakkwistaw lil Daley Blind

Manchester Utd akkwistaw lid - difensur ta ’ Ajax Daley Blind . Ir - Red Devils [allsu s - somma ta ’ madwar 1 3 . 8 miljun lira sterlina g[al dan il - plejer Olandi] li kellu wirjiet mill - aqwa waqt it Tazza tad - Dinja . Blind , li

g[andu 24 sena jista ’ jilg[ab anke fi rwol difensiv fil midfield . Man Utd dan is sajf di;a ’ nefqu aktar minn 1 30 miljun lira sterlina fejn s ’ issa akkwistaw lil Di Maria , Luke Shaw , Rojo u lil Herrera .

Cristiano Ronaldo tne[[a mit-tim Portugi]

Cristiano Ronaldo esklu] mit-tim Portugi] FUTBOL

Il-winger Portugi] Cristiano Ronaldo kien esklu] mit-tim nazzjonali li fil-;img[at li ;ejjin se jibda l-impenji tieg[u fir-rawnd ta’ kwalifikazzjoni g[all-Euro 2016. Wara li f’Mejju li g[adda reba[ I/Champions League ma’ Real Madrid Ronaldo kellu wirjiet di]appuntati mat-tim nazzjonali li safa eliminat mill-fa]i talgruppi tat-Tazza tad-Dinja li saret fil-Bra]il. Ronaldo kellu diversi problemi fi]i/i matul is-sajf u b’hekk ma kienx qed juri dak il-log[ob li hu mag[ruf g[alih. Fil-bidu ta’ dan l-ista;un Ronaldo di;a’ jidher li irkupra tajjeb u ftit tal;img[at ilu skurja ]ew; gowls fir-reb[a li kisbu Real Madrid fil-finali tal-UEFA Super Cup kontra Sevilla. Barra minn hekk l-eks plejer ta’ Man Utd skurja wkoll wie[ed millgowls li skurjaw Real fl-ewwel impenn tag[hom fil-kampjonat Spanjol kontra Cordoba.

Madankollu dawn il-wirjiet ma kienux bi]]ejjed biex jikkonvin/u lill-kow/ nazzjonali Paulo Bento li g[a]el li j[alli lil Ronaldo barra. Fil-jiem li g[addew Ronaldo reba[ anke l-unur tal-aqwa plejer ta/Champions League tal-ista;un li g[adda.

Il-Portugall jilag[bu l-ewwel log[ba g[ar-rawnd ta’ kwalifikazzjoni g[all-Euro 2016 fis7 ta’ Settembru kontra lAlbanija u f’kummenti li ta Bento qal, “G[adni minix konvint mill-kundizzjoni fi]ika li jinsab fiha Ronlaod. Minkejja

li dan l-a[[ar lag[ab b’mod regolari nemmen li b[alissa hemm plejers o[ra fit-tim li jistg[u joffru xi [a;a a[jar minnu.”

Bidliet fl-iskwadri tal-Olanda u ta’ Franza Guus Hiddink, kow/ tal-

Olanda u Didier Deschamps, kow/ ta’ Franza g[amlu diversi bidliet mill-iskwadra li ikkompetew fit-Tazza tadDinja. Ibrahim Afellay u Davy Klaassen ;ew imsejj[a biex jiffurmaw parti mit-tim Olandi] g[all-partiti li jmissu t-tim ta’ Hiddink kontra l-Italja u rRepubblika ?eka. Dawn i]]ew; partiti se jkunu l-ewwel tnejn tieg[u sa minn meta [a post Louis Van Gaal, kow/ li mexxa lit-tim sat-tielet post fitTazza tad-Dinja.

Il-gowlkiper ta’ Tottenham Michel Vorm u d-difensur ta’ PSG, Gregory van der Wiel tne[[ew mit-tim. Fl-iskwadra se jkun qed jirritorna wkoll Rafael van der Vaart u dan mistenni jkun wie[ed minn dawk li se jibdew kontra lItalja It-Taljani, b[all-Olanda wkoll se jkunu immexxija minn kow/ ;did wara li Cesare Prandelli irre]enja mill-kariga ta’ kow/ u minfloku se jkun qed imexxi lit-tim l-eks kow/ ta/-champions Juventus, Antonio Conte.

L-a[[ar darba li Van der Vaart lag[ab mal-Olanda kien f’Novembru ta’ sena ilu meta dakinhar l-Olanda kienet spi//aw fi draw ta’ ming[ajr

gowls kontra l-Kolombja. Van der Vaart, li g[andu 31 sena kellu diversi injuries fl-ista;un li g[adda.

Van der Vaart hu wie[ed minn [ames plejers li se jkunu fl-iskwadra Olandi]a imma li f’:unju li g[adda ma [adux sehem fit-Tazza tad-Dinja.

Dawn huma Erik Pieters, Jeroen Zoet, Afellay u Klaassen.

Intant, il-kow/ ta’ Franza Deschamps sejja[ lillgowlkiper Steve Mandanda u lill-attakkant Alexandre Lacazette. Mandanda se jkun qed jie[u post Mickael Landreau li irtira minn mannazzjonal filwaqt li Lacazette se jie[u post l-attakkant ta’ Arsenal Olivier Giroud. Dan tal-a[[ar we;;a’ serjament ;img[a ilu kontra Everton u hu mistenni jdum barra sa tmiem din is-sena. Lacazette se jkun qed jittama li jilbes il-flokk nazzjonali g[at-tielet darba filkarriera tieg[u. Dan l-ista;un Lacazette kellu wirjiet po]ittivi ma’ Lyon fejn s’issa di;a’ skurja tliet gowls.

Franza jmissha tilg[ab ]ew; partiti ta’ [biberija, wa[da kontra Spanja u o[ra kontra sSerbja. Dik kontra Spanja se tintlag[ab nhar il-{amis li ;ej filwaqt li jumejn wara tintlag[ab il-log[ba kontra s-Serbja.

Il-Fran/i]i kellhom wirjiet po]ittivi waqt it-Tazza tadDinja u waslu sal-kwarti talfinali fit-Tazza tad-Dinja fejn sfaw eliminati kontra l:ermanja.

V T

...

T

53

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Sport

Man City jiddi]appuntaw ...Spettaklu minn Chelsea FOOTBALL FIR-RENJU UNIT

It-tielet programm tal-kampjonat talPremiership irriserva sorpri]a kbira, bi/-champions, Manchester City, jisfaw meg[luba minn Stoke City li skurjaw il-goal de/i]iv tal-log[ba nofs sieg[a mit-tmiem, permezz tal-internazzjonali Senegali], Mame Biram Diouf.

Sadanittant, il-log[ba bejn Everton u Chelsea f’Goodison Park ipprovdiet spettaklu u xita ta’ goals, bil-Blues ta’ Jose Mourinho jirb[u l-konfront bliskor inkredibbli ta’ 6-3 u fejn ikkonsolidaw posthom f’ras il-klassifika b’disa’ punti; l-istess b[al Swansea City, i]da b’differenza ta’goals a[jar Mill-banda l-o[ra Man City ]elqu bil-kbir fl-Etihad Stadium, bir-reb[a talPotters tkun anki l-ewwel wa[da tag[hom mill-bidu tal-ista;un. Ilmument de/i]iv wasal meta Diouf (eksManchester United) inter/etta pass [a]in tal-midfielder avversarju, David Silva, u avvanza fuq il-lasta ta’ City qabel fajjar xutt pre/i] li g[adda minn ta[t il-goalkeeper, Joe Hart.

Qabel dan is-su//ess Stoke ma kienu skurjaw qatt kontra City fil-Premier League u kienu tilfu l-konfronti kollha li lag[bu fl-Etihad Stadium fis-seba’ sta;uni pre/edenti. Ma setax jonqos li din ir-reb[a ni]let g[asel ma’ Mark Hughes, il-manager ta’ Stoke li kien tke//a (b[ala manager) minn Manchester City fl-2009 u bis-Citizens, din id-darba, jidhru team nieqes mill[e;;a u l-ideat quddiem il-lasta.

G[all-kuntrarju, Stoke irnexxielhom jiddefendu l-lasta tag[hom ming[ajr ma jaqilg[u goal g[all-ewwel darba fla[[ar tnax il-log[ba tal-league (li jmorru lura g[all-ista;un li g[adda) u fejn huma spikkaw b[ala team organizzat, li jibba]a fuq il-kontra-attakki velo/i.

Manchester City setg[u ing[ataw penalty tard fil-log[ba i]da, minflok, Yaya Toure intwera l-karta safra g[al simulazzjoni fil-kaxxa. L-istess Toure kien laqat il-lasta ta’ Stoke fl-ewwel taqsima, bil-Potters ukoll kellhom g[ajta valida g[al penalty meta Aleksander Kolarov deher iwaqqa lil Diouf fil-kaxxa.

Intant, Chelsea u Swansea kisbu lpunti massimi mill-konfronti rispettivi tag[hom li dehru diffi/li ferm fuq ilkarta u meta huma qeg[din jispikkaw b[ala l-aktar ]ew; teams li g[addejjin minn forma tajba.

Chelsea ma tantx g[andhom rekord tajjeb f’Goodison Park i]da din iddarba huma pprodu/ew log[ba perfetta kontra avversarju b’sa[[tu, b’Everton ukoll jikkontribwixxu g[al log[ba divertenti li baqg[et in/erta sal-a[[ar.

Il-Blues [asdu lil Everton b’]ew; goals minn Diego Costa u Branislav Ivanovic wara biss tliet minuti u b’Kevin Mirallas inaqqas id-distakk qabel tmiem l-ewwel taqsima.

Wara l-mistrie[, i]-]ew; teams insistew fuq l-attakk b’Everton jer;g[u jift[u vanta;; doppju wara l-awtogol ta’ Seamus Coleman, bi Steven Naismith jer;a’ jag[ti tama lit-Toffees meta g[amel l-iskor 3-2 fis-sebg[in minuta.

Il-log[ba baqg[et miftu[a, b’Nemanja Matic jiskora r-raba’ goal

g[al Chelsea, i]da Samuel Eto’o wie;eb kontra l-eks-klabb tieg[u g[al 4-3 u qabel i]-]ew; goals l-o[ra ta’ Ramires u Diego Costa li a//ertaw ilbidu tal-ista;un brillanti g[at-team minn Londra.

Min-na[a tag[hom, Swansea ;abu fix-xejn lil West Bromwich Albion fejn skurjaw darbtejn fl-ewwel taqsima minn Nathan Dyer u Wayne Routledge u bit-tielet u l-a[[ar goal jasal g[oxrin minuta mit-tmiem meta Dyer, mill;did, ikkonkluda fuq pass ta’ Gylfi Sigurdsson. Din hi l-ewwel darba li sSwans kisbu tliet reb[iet konsekuttivi b[ala klabb tal-Premier waqt li West Brom g[adhom qed jistennew l-ewwel reb[a tal-ista;un.

Intant, Manchester United jinsabu fl-istess ilma ta’ West Brom, fejn huma wkoll g[adhom ming[ajr reb[a wara lewwel tliet log[biet fil-kampjonat u minkejja d-debutt konvin/enti talattakkant Ar;entin, Angel di Maria, li g[adu kemm ing[aqad mar-Red Devils ming[and Real Madrid, g[as-somma rekord ta’ 59.7 miljun lira Sterlina.

Id-draw ta’ 0-0 g[and Burnley ma kenitx nieqsa mill-azzjonijiet, b’David Jones jolqot il-lasta g[all-Clarets, bi freekick, u b’United jag[fsu ferm g[arreb[a fit-tieni taqsima. Kwarta mittmiem, ir-referee Chris Foy injora lappelli ta’ Ashley Young g[al penalty wara li d-difensur Ashley Barnes deher ju]a idejh biex iwaqqaf ix-xutt tieg[u.

Dan wara li Robin Van Persie kellu ballun tajjeb maqlug[ minn fuq il-linja minn Dean Marney.

Il-konfront f’St James Park bejn Newcastle United u Crystal Palace ipprodu/iet sitt goals, b’Wilfried Zaha ja//erta punt mist[oqq g[all-Eagles meta skorja goal spettakolari fil-95 minuta u g[al ri]ultat finali ta’ 3-3.

Kienu Palace li marru fil-vanta;; minn Dwight Gayle, wara biss minuta log[ob, b’Daryl Janmaat jikseb id-draw qabel il-mistrie[ u bl-Eagles jidruppjaw fit-tieni taqsima bil-volley ta’ Jason Puncheon. Hawnhekk bdiet ir-rimonta ta’ Newcastle, li dawwru r-ri]ultat b’goals ta’ Rolando Aarons u Mike Williamson, i]da minuti wara waslet ilma;ija ta’ Zaha li sab ix-xibka b’xutt qawwi, sekondi qabel ir-referee saffar tmiem il-log[ba.

Queens Park Rangers kisbu lewwel reb[a tal-ista;un g[all-ispejje] ta’ Sunderland, bil-goal uniku jiskurjah Charlie Austin fil-[in mi]jud talewwel taqsima. Dan kien anki l-ewwel goal ta’ Rangers mill-bidu tal-kampjonat u fejn huma iddefendew ilvanta;; minimu b’g[aqal.

Morgan Schneiderlin skorja darbtejn fir-reb[a komda ta’ Southampton fuq West Ham United f’Upton Park, b’Ronald Koeman ji//elebra l-ewwel su//ess tieg[u b[ala manager tasSaints.

Il-Hammers kienu marru fil-vanta;; minn Mark Noble, i]da Schneiderlin g[amilhom 1-1 e]att qabel il-mistrie[ u bil-midfielder Fran/i] jirdoppja kmieni fit-tieni taqsima. bi Graziano Pelle jissi;;illa l-punti g[al Southampton b’goal sabi[ ie[or.

Man City v Stoke 0-1> Taqtig[a g[all-ballun bejn Samir Nasri, il-midfielder tas-Citizens (quddiem) u l-attakkant tal-Potters, Victor Moses (ritratt> EPA)

Ri]ultati u Klassifiki Premiership

Burnley v Man Utd Man C v Stoke C Newcastle v Crystal Palace Queens Park v Sunderland Swansea C v West Brom West Ham v Southampton Everton v Chelsea Illum Aston Villa v Hull C Tottenham H v Liverpool Leicester C v Arsenal Kif Jinsabu Chelsea Swansea Tottenham H Man City Arsenal Southampton Hull Aston Villa Stoke City West Ham Utd Liverpool QPR Sunderland Manchester Utd Newcastle Utd Everton West Brom Leicester C.Palace Burnley

L R D T F K Pt 3 3 2 3 2 3 2 2 3 3 2 3 3 3 3 3 3 2 3 3

3 3 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1

0 0 0 0 0 0 0 0

0 0 11 0 0 6 0 0 5 0 1 5 1 0 4 1 1 4 1 0 2 1 0 1 1 1 2 0 2 4 0 1 3 0 2 1 2 1 3 2 1 2 2 1 3 2 1 7 2 1 2 1 1 2 1 2 5 1 2 1

League 1

Colchester v Peterboro Doncaster R v Oldham Fleetwood T v Leyton O Gillingham v Crewe A Milton Keynes v Crawley Port Vale v Chesterfield Preston NE v Sheff Utd Rochdale v Bradford C Scunthorpe Utd v Walsall Swindon T v Coventry C Yeovil v Barnsley

League 2

0-0 0-1 3-3 1-0 3-0 1-3 3-6

AFC Wimbledon v Stevenage Bury v Accrington S Cambridgev Carlisle Cheltenham T v Hartlepool Mansfield T v Burton Albion Northampton T v Exeter C Oxford Utd v Dagenham Plymouth v Southend Utd Portsmouth v Newport C Shrewsbury T v Luton T Tranmere R v Morecambe York C v Wycombe W

4 9 1 9 0 6 2 6 3 4 3 4 1 4 0 4 2 4 5 3 4 3 5 3 4 2 3 2 5 2 10 2 5 2 4 1 8 1 4 1

1-3 0-2 1-1 2-0 2-0 1-2 1-1 0-2 2-1 1-1 1-1

2-3 2-1 5-0 1-0 1-2 1-0 3-3 2-0 0-1 2-0 2-1 0-0

Championship

Sheff Wed v Notts For Brighton v Charlton Derby Co v Ipswich T Fulham v Cardiff Leeds v Bolton M’boro v Reading Millwall v Blackpool Norwich v Bournemouth Rotherham Utd v Brentford Watford v Huddersfield Wigan A v Birmingham C Wolves v Blackburn R Kif Jinsabu N. Forest Watford Wolves Norwich Millwall C. Athletic Derby County Brentford Cardiff City S. Wednesday Bournemouth Wigan A. Brighton B. Rovers Reading Middlesbrough Rotherham Leeds Utd Ipswich T. Birmingham Huddersfield T Bolton W Fulham Blackpool

0-1 2-2

1-1 1-1 1-0 0-1 2-1 1-1 0-2 4-2 4-0 3-1

L R D T F K Pt 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5 5

Skozja - Premiership

4 4 4 3 3 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

1

0 0 1 1

0

11 1 13 1 6 1 8 1 6

3 0 9 2 1 9 2 1 6 2 1 6 2 1 5 1 2 9 1 2 8 1 2 6 1 2 8 1 2 5 0 3 6 0 3 2 0 3 3 1 2 2 5 1 2 2 4 1 1 3 6 0 1 4 4 0 1 4 3 0 0 5 3

3 6 2 3 3 7 5 4 4 4 6 5 5 10 8 6 5 8 6 9 13 10 10 9

13 12 12 10 10

9 8 8 8 8 7 7 7 7 7 6 6 6 5 5 4 1 1

0

Aberdeen v Partick T Hamilton v Ross C0 Inverness CT v Kilmarnock Motherwell v St. Johnstone St. Mirren v Dundee Utd

2-0 4-0 2-0 0-1 0-3

Alloa A. v Hibernian Cowdenbeath v Raith R Dumbarton v Livingston Hearts v Falkirk Rangers v Queen of S.

2-1 1-3 1-0 4-1 4-2

Airdrie v Stirling A Brechin C v Peterhead Forfar A v Morton Stenhousemuir v Ayr Utd Stranraer v Dunfermline

0-0

Albion R. v Queens Park Annan A. v Elgin C Arbroath v Montrose Clyde v Berwick R. East Fife v East Stirling

1-0 3-3 3-1 3-3 3-1

Championship

League 1

League 2

1-1

3-2 1-1 1-2

54

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Sport

Malti mag[]ul b[ala mascot ta’ Bolton Matthew Mamo

Dan l-a[[ar, Jeancole Attard, Malti ta’ disa’ snin kien ;ie mistieden biex ikun wie[ed mill-mascots tat-tim ta’ Bolton Wanderers. Jeancole, li hu parti mill-akkademja ta’ Floriana, iltaqa’ ma’ diversi plejers u kien ukoll wie[ed mit-tfal li akkumpanjaw lill-plejers qabel il-log[ba kontra Leeds United li spi//at fi draw ta’ 2-2. Issena d-die[la hu mistenni jitt[arre; mal-akkademja ta’ Bolton Wanderers.

Intant il-plejer ta’ ta[t is-17il sena ta’ Kirkop United Neil Cutajar, li jifforma wkoll parti mill-iskwadra nazzjonali, fla[[ar jiem kien bi prova malklabb Ingli] ta’ Fulham.

Cutajar [alla impressjoni tajba u sa[ansitra beda mal-ewwel 11 f’log[ba ta’ [biberija li Fulham lag[bu kontra Nottingham Forest.

Jeancole Attard (lemin) kien mag[]ul b[ala mascot ta’ Bolton

Neil Cutajar fl-a[[ar jiem kien bi prova mal-klabb Ingli] ta’ Fulham

Bakare u Attard jing[aqdu ma’ }urrieq

}urrieq FC akkwistaw lillmidfielder Ni;erjan ta’ 26 sena Raimi Bakare li fil-passat f’pajji]na lag[ab g[al Valletta kif ukoll g[al Naxxar Lions.

Hu iffirma kuntratt professjonali li jorbtu mal-klabb g[al sena.Akkwist ie[or g[al }urrieq hu l-midfielder promittenti ta’ Valletta Miguel Attard li g[andu 19-il sena.

Attard ing[aqad ma’ }urrieq b’self g[al sena.

Denni dos Santos imur jilg[ab fil-Bahrain L-eks midfielder offensiv ta’ Valletta Denni Rocha dos Santos iffirma kuntratt malklabb mill-Bahrain AlMuharraq Sports Club. Dos Santos lil Valletta fi tmiem lista;un li g[adda, bir-ra;uni mog[tija mill-klabb tkun dik li l-plejer g[andu problemi ta’ sa[[a fil-familja.

Portugall imbag[ad lil FC Otelul Galati fir-Rumanija.

Muscat sospi] partita Il-Kummissarju tadDixxiplina tal-MFA issospenda lid-difensur ta’ Sliema Beppe

Muscat partita wara li dan tke//a kontra Hibernians. Dan ifisser li Muscat se jitlef illog[ba tat-13 ta’ Settembru kontra Qormi. Ta min jiftakar li bejn l-biera[ u llum m’hemmx partiti mill-Kampjonat Plejer ta’ Inter Plejer ta’ Empoli misluf BOV Premier min[abba li tmisluf lil Sliema It-tim tal-futsal ta’ Lija akkwista lil Aleksander Ribic (xellug) lil Mosta tim nazzjonali Malti, ;img[a L-attakkant ta’ 20 sena Mosta [abbru li akkwistaw, o[ra se jilg[ab log[ba ta’ Djumo Bocar ta’ Inter flb’self g[al sentejn, lill-attakkant Italja ;ie misluf lil Sliema hbiberija kontra s-Slovakkja.

Bra]iljan Mateus Ribeiro Dos Wanderers b’self g[al sta;un. Fid-9 ta’ Settembru Malta Santos ming[and it-tim Taljan Bocar hu Portugi] li ilu tibda l-impenji tag[ha firta’ Empoli. Mateus Ribeiro g[all-a[[ar sentejn mal-klabb rawnd ta’ kwalifikazzjoni Super Cup tliet darbiet. Hu L-attakkant Ni;erjan g[andu 24 sena u kien jilg[ab g[all-Kampjonati Ewropej talta’ Inter fil-livell ta’ Oladotun Peter Taiye ing[aqad spi//a wkoll b[ala l-aqwa skorer ma’ Matera Calcio qabel iffir2016 bil-partita kontra lPrimavera qabel issellef ltal-Kampjonat Premier g[al tliet ma ma’ Empoli. ma’ Mqabba FC. Fil-passat , Kroazja. ewwel lil C.F. Uniao fildarbiet u reba[ g[al darbtejn f’Malta, Peter Taiye kien jilg[ab ukoll ma’ Marsaxlokk u ukoll l-unur tal-Plejer tas-Sena.

Lija Athletic.

Oladotun, li g[andu 28 sena, Eks internazzjonali matul il-karriera tieg[u lag[ab ta’ Spanja fl-istaff tekniku g[al diversi klabbs fis-Serbja, ta’ Msida fil-Montenegro, fil-Kroazja, filMsida St. Joseph FC [abbru Bo]nija Herzegovina u flli [atru lil Abel Munor Martin, Albanija qabel ma fl-2012 beda eks plejer tat-tim nazzjonali ta’ jilg[ab f’pajji]na.

Spanja fil-livell ta’ youths, b[ala l-kow/ tal-minors u assistent kow/ tat-tim tal-kbar.

Lija jakkwistaw lil Abel Munor g[andu lAleksander Ribic Lija Athletic Futsal [abbru l- li/enzja UEFA PRO. It-tim tekniku ta’ Msida, bl-akkwist akkwist tal-plejer Serb ta’ 32 ta’ martin hu konklu]. Msida se sena Aleksander Ribic.

Matul il-karriera Ribic lag[ab jkunu immexxija minn Saviour Debono Grech u dan se jkun ma’ White Eagles, Naxxar mg[ejjun mill-istess Martin.

Motors, Balzan Futsal u Pembroke Futsal. Hu [a sehem Il-fisjoterapista hu Anthony fi tliet edizzjonijiet tal-UEFA Aquilina u t-team manager hu Futsal Cup fil-Litwanja, Stephen Lovegrove. Il-kit manMa/edonja u l-Bo]nija. ager hu Ian Micallef, u l-assisRibic reba[ il-Kampjonat tent tieg[u hu Roderick Zahra.

Premier tal-Futsal darbtejn, inIl-Ko-Ordinatur tat-tim hu Raimi Bakare (xellug) meta kien g[adu ma’ Valletta (Ritratt. Markus Marks) Knock Out erba’ darbiet u sSimon Pace.

Oladotun Peter Taiye ma’ Mqabba

55

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Sport

Bayern Munich mi]muma draw BUNDESLIGA

Bayern Munich ;ew mi]muma draw 1-1 minn Schalke. Wara li bdew l-impenji tag[hom fil-kampjonat b’reb[a ta’ 2-1 kontra Wolfsburg, Bayern Munich naqqsu milli jirb[u ttieni log[ba kontra Schalke. B’dan iddraw issa Bayern qeg[din fis-sitt post.

Wara 10 minuti kienu Bayern li fet[u l-iskor permezz tal-akkwist il;did LEWADOWSKI li skurja lewwel gowl tieg[u mal-klabb. Fit-62 minuta HOEWEDES salva punt g[al Schalke.

Bayer Leverkusen kisbu t-tieni reb[a fil-kampjonat meta g[elbu lil Hertha Berlin 4-2. L-erba’ gowls ta’ Leverkusen waslu kollha fit-tieni taqsima wara li kienu qed jitlfu 1-0 meta Jedvaj tefa’ fix-xibka tieg[u stess. L-istess JEDJAV patta g[al dan l-i]ball meta fil-50 minuta ;ab iddraw g[al Leverkusen. Mas-sieg[a log[ob dawn re;g[u marru minn ta[t meta SCIEBER sab ix-xibka biex po;;a lil Hertha minn fuq. Hertha ma tantx damu jgawdu dan il-vanta;; g[ax ]ew; minuti wara SPAHIC ;ab id-draw u minn hawn ‘il quddiem Leverkusen iddominaw. Kwarta mittmiem huma marru g[all-ewwel darba fil-vanta;; b’gowl ta’ BRANDT u erba’ minuti mit-tmiem BELLARABI issi;illa l-konfront.

Kontra kull mistenni Paderborn

Ri]ultati

B. Leverkusen v H. Berlin Hamburg v Paderborn Stuttgart v Cologne W. Bremen v Hoffenheim Wolfsburg v E. Frankfurt Schalke v B. Munich

Illum

4-2 0-3 0-2 1-1 2-2 1-1

Mainz 05 v Hannover 96 Freiburg v Borussia Mon’bach kisbu t-tieni reb[a tal-kampjonat, din id-darba meta reb[u 3-0 barra minn darhom kontra Hamburg. G[al Hamburg din kienet it-tieni telfa konsekuttiva. Paderborn marru filvanta;; wara 29 minuta b’gowl ta’ KACHUNGA u VRANCIC g[amilhom tnejn fit-68 minuta. Bir-reazzjoni ta’ Hamburg tkun wa[da ine]istenti STOPPELKAMP skurja l-a[[ar gowl ta’ Paderborn.

Tim ie[or li sofra telfa f’daru kien dak ta’ Stuttgart. Cologne g[elbuhom 2-0 bi]-]ew; gowls jaslu t-tnejn li huma fl-ewwel taqsima. OSAKO po;;a lil Cologne fil-vanta;; wara 22 minuta u 10 minuta wara UJAH ]ied ma’ dan il-vanta;;, vanta;; li Cologne g[arfu jiddefendu sal-a[[ar biex [adu t-tliet punti u t-tieni reb[a tal-kampjonat. Werder Bremen spi//aw fi draw ta’ 1-1 kontra

Eric Maxim Choupo-Moting (xellug) ta’ Schalke fi dwell g[all-ballun malakkwist il-;did ta’ Bayern Munich Xabi Alonso

Hoffenheim. Wara 19-il minuta FIRMINO po;;a lil Hoffenheim filvanta;; u kien GALVEZ li massieg[a log[ob salva punt g[al Werder.

Draw ie[or kien dak bejn Wolfsburg u Frankfurt hekk kif dawn spi//aw 2-2. Wara wkarta log[ob

Alex Song b’self ma’ West Ham TRASFERIMENTI

West Ham United akkwistaw lil Alex Song b’self ming[and Barcelona. Song, eks plejer ta’ Arsenal se jkun misluf g[al sena lill-klabb Ingli]. Fl-2012 Song ing[aqad mal-Katalani g[assomma ta’ madwar 15-il miljun lira sterlina. Fl-Ingilterra hu kien lag[ab 206 darbiet ma’ Arsenal mill-2005 sal2012 filwaqt li ma’ Barcelona lag[ab 39 darba. Dan is-sajf Song kien wie[ed mill-plejers tat-tim tal-Cameroon li iddi]appunta bil-kbir waqt it-Tazza tadDinja.

AGGER – Id-difensur ta’ Liverpool Daniel Agger mar jer;a’ jilg[ab filpajji] li twieled fih, id-Danimarka hekk kif iffirma kuntratt ta’ sentejn ma’ Brondby. Agger, li g[andu 29 sena sofra diversi injuries din is-sena u tilef postu mal-ewwel 11 tar-Reds. Brondby ma ]velawx is-somma li [allsu g[al Agger u qalu biss li dan a//etta li jkollu salarju ferm inqas minn dak li kellu ma’ Liverpool. Din se tkun it-tieni darba li Agger se jilg[ab ma’ Brondy.

Hu kien jilg[ab mag[hom fl-2006 u Liverpool kienu dakinhar akkwistawh g[as-somma ta’ 5.8 miljun lira sterlina.

Agger hu t-tielet difensur li [alla lil Liverpool wara li telqu wkoll Martin Kelly u Jack Robinson. Barra minn hekk wie[ed irid jiftakar li Liverpool bieg[u wkoll lill-attakkant Luis Suarez u lill-gowlkiper Pepe Reina.

VAN GAAL – Il-manager ta’ Man Utd Louis Van Gaal qal li m’hwuiex hu l-presuna li tag[]el il-plejers li

West Ham United akkwistaw lil Alex Song b’self ming[and Barcelona

jakkwista l-klabb ta’ Man Utd. Skont Van Gaal, manager li ing[aqad ma’ Man Utd dan is-sajf, hu l-Kap E]ekuttiv Ed Woodward li jidde/iedi lil min jixtru Man Utd. S’issa dan l-ista;un irRed Devils akkwistaw lil Ander Herrera, Luke Shaw u lil Angel di Maria. Man Utd [allsu somma rekord g[al Di Maria u minkejja dawn lakkwisti g[adhom bla reb[a dan lista;un, anke jekk fil-preseason kellhom wirjiet impressjonanti kontra timijiet b[al ma huma Liverpool, Roma, Inter u Real Madrid.

Meta kien mistoqsi dwar jekk Vidal ta’ Juventus hux se jing[aqad malklabb, Van Gaal qal, “Ma nafx x’se ji;ri fil-jiem li ;ejjin g[ax jien minix ilpresuna inkarigata mit-trasferimenti tal-

klabb. Jien nag[ti parir dwar liem ikunu l-a[jar plejers g[all-klabb imma fl-a[[ar mill-a[[ar id-de/i]joni finali hi f’idejn Woodward,” qal Van Gaal.

REMY – Il-manager ta’ QPR, Harry Redknapp ikkonferma li l-attakkant Loic Remy se jitlaq lill-klabb. X’aktarx dan il-plejer se jing[aqad ma’ Chelsea.

Ilbiera[ Remy t[alla barra milliskwadra li lag[bet kontra Sunderland u din il-mossa kompliet i]]id malispekulazzjonijiet li Remy kien se jitlaq lil QPR. Chelsea b[alissa qed ifittxu attakkant biex jie[u post Fernando Torres li ing[aqad ma’ Milan tard il:img[a filg[axija. Remy beda jilg[ab fil-Premiership Ingli] fl-ista;un 201213 fejn libes il-flokk ta’ Newcastle.

VALDES – Il-gowlkiper Victor Valdes qal li sakemm tintemm is-sena se jkun iffirma kuntratt ma’ tim kbir mill-Ewropa. Matul l-a[[ar snin Valdes lag[ab g[al aktar minn 500 darba ma’ Barcelona u fi tmiem lista;un li g[adda [alla lill-klabb.

Valdes, li g[andu 32 sena kien ferm vi/in li jing[aqad ma’ Monaco imma dan it-trasferiment ma se[[x min[abba li we;;a’ serjament irkopptu.

BLANCO – West Bromwich Albion [abbru li akkwistaw lill-winger ta’ Metalist Sebastian Blanco. Il-klabb Ingli] ma ]velax is-somma li [allas g[al dan il-plejer ta’ 26 sena. Blanco, plejer li libes il-flokk tat-tim nazzjonali Ar;entin darbtejn iffirma kuntratt ta’ sentejn.

Wolfsburg fet[u l-iskor b’gowl ta’ NALDO imma Frankfurt ;abu d-draw meta Jung tefa’ l-ballun fix-xibka tieg[u stess. ARNOLD po;;a lil Wolfsburg g[al darba o[ra filvanta;; b’gowl 10 minuti mit-tmiem u [ames mintui wara KADLEC salva punt g[al Frankfurt.

MOTOGP

Marquez jikseb l-10 pole tal-ista;un

I/-champion u lider tal-MotoGP Marc Marquez kiseb l-10 pole position dan l-ista;un meta irre;istra l-a[jar [in waqt is-sessjoni ta’ kwalifikazzjoni g[all-Grand Prix tar-Renju Unit.

Is-sewwieq tal-Honda se jibda quddiem Andrea Divizioso tad-Ducati u quddiem Jorge Lorenzo tal-Yamaha li irre;istraw it-tieni u t-tielet l-a[jar [in.

Marquez g[amel l-a[jar dawra f’[in ta’ 2’00.829’.

Dan l-ista;un Marquez iddomina u minn 11-il Grand Prix reba[ 10. Luniku tellieqa li ma reba[x kienet dik fir-Repubblika ?eka. B[alissa Marquez g[andu vanta;; ta’ 77 punt fuq l-eqreb rivali tieg[u Dani Pedrosa, wkoll ta’ Honda. Dan tal-a[[ar, illum se jibda mill-[ames post filwaqt li warajh se jibda t-Taljan Valentino Rossi fuq Yamaha.

Kif se jibdew:

1. Marc Marquez - Honda 2. Andrea Dovizioso - Ducati 3. Jorge Lorenzo - Yamaha 4. Aleix Espargaro - Yamaha 5. Dani Pedrosa - Honda 6. Valentino Rossi - Yamaha 7. Bradley Smith - Yamaha 8. Pol Espargaro - Yamaha 9. Stefan Bradl - Honda 10. Andrea Iannone - Ducati

56

Il-{add, 31 ta’ Awwissu 2014

Sport

Jamie Spencer jissorprendi billi jirtira Kenneth Vella

Fl-aqwa tal-karrera tieg[u u fl-età biss ta’ 34 sena, il-jockey Irlandi] Jamie Spencer [abbar li se jirtira minn dan l-isport. Din l-a[bar [asdet liddilettanti kollha ta’ dan l-isport firRenju Unit filwaqt li Spencer ikkummenta mill-;urnalisti u qal li [a din idde/i]joni wara li ;ie offrut impjieg gdid u attraenti mal-istalel mill-Qatar immexxija mix-Sheikh Fahad Al Thani.

Spencer beda l-karriera tieg[u lejn la[[ar tas-snin 90 kien reba[ it-ti;rija ewlenija, il-1000 Guineas Irlandi]a permezz ta’ Tarascon. Dakinhar hu kien sar l-i]g[ar jockey fl-istorja li kien naqqax ismu fuq din it-tazza presti;ju]a. Fi snin wara kien mar ja[dem l-Ingilterra u beda jsuq fost lo[rajn i]-]wiemel tat-trainer stabbilit Luca Cumani. Kien ukoll il-jockey preferut tat-trainer Aidan O’Brien u listalel Irlandi]i Coolmore. Fl-2005 u fl-2007 reba[ darbtejn it-titlu ta’ jockey tas-sena. Fost i]-]wiemel ewlenin li bihom Spencer kellu su//essi importanti nista’ nsemmi lil Fame And Glory u Cape Bianco.

Intant kelliem g[all-istatel ta’ Qatar /a[ad li saret xi forma ta’ pressjoni minn na[a tag[hom fuq Spencer biex dan jirtira ta’ età ]g[ira. Hu qal li Spencer dejjem sostna li xtaq jieqaf kmieni mill-karriera ta’ jockey biex ikollu aktar [in g[all-familja. }iemel ie[or po]ittiv g[all-morfina Il-British Horse Racing Authority fi stqarrija [abbret li sabet it-tmien ]iemel po]ittiv waqt test tad-doping li g[amlet dan l-a[[ar. Dan ji]died ma’ ]wiemel o[ra li nstabu po]ittivi dan la[[ar, fosthom id-debba Estimate, propjetà tar-Re;ina Elizabetta t-Tieni.

L-awtorità ]iedet tg[id li sebg[a minn dawn il-ka]ijiet huma relatati u ]]wiemel instabitilhom l-istess sustanza. L-istorja tmur lura g[as-17 ta’

Lulju li g[adda meta [ames ]wiemel instabu po]ittivi Kemm Estimate u

anki ]iemel ie[or li jin]amm fl-istess /entru, Russian Realm, it-tnejn im[arr;a minn Sir Michael Stoute kienu wkoll instabu po]ittivi g[all-morfina.

Ftit jiem wara Stoute qal li ]]wiemel instabu po]ittivi wara li ing[ataw xi sustanza li kienet tinstab fl-ikel li nghataw. Fl-istess jiem ilkumpanija li tipprodu/i l-ikel Dodson and Horrell [abbret li anki kienet qed tag[mel inkjesta interna. Trainers o[ra li ]-]wiemel tag[hom instabu po]ittivi kienu Eve Johnson Houghton, Tony Carroll, Gay Kelleway u Charlie Hills.

Dawn i]-]wiemel ;ew kollha sospi]i mit-ti;rijiet sakemm tintemm l-inkjesta.

Rapide Lebel aktarx irtirat mit-ti;rijiet Skont it-trainer Sebastien Guarato, il-popolari Fran/i] Rapide Lebel mistenni jkun irtirat mit-ti;rijiet min[abba li ma rnexxilux isib il-forma li kellu fil-passat. Id-de/i]joni ttie[det wara li ]-]iemel waqaf [esrem waqt ti;rija monte’ li kienet qed isir fil-korsa ta’ Enghien. I]da jidher li de/i]joni finali g[andha tittie[ed biss minn sid i]]iemel Alexandre Prevost.

F’kummenti li ta fi tmiem it-ti;rija lill;urnalisti il-jockey Eric Raffin sostna li din kellha tkun l-a[[ar ti;rija ta]]iemel. Raffin ]ied jg[id li fil-passat

Rapide Lebel tah sodisfazzjon kbir li diffi/li jinsih. Rapide Lebel illum g[andu disa’ snin u ji;i iben l-istaljun Ginger Somolli u d-debba Koranie De Noes. Fil-karriera tieg[u reba[ il-fuq minn 1.816,922 ewro fi premijiet, reba[ ukoll tliet ti;rijet ta’ grupp wie[ed. Dan i]-]iemel g[andu rekord filkarriera ta’ 1.09.4” fuq distanza qasira.

Campbell u Mack Lobell g[al darba o[ra flimkien Ftit tal-jiem ilu u wara [afna snin, is-sewwieq popolari John Campbell re;a’ ing[aqad ma]-]iemel le;;endarju Mack Lobell, ]iemel li bih tant kellu su//ess lura fis-snin 90. Dan se[[ waqt attività organizzata fil-korsa ta’ Solvalla fl-I]vezja. Issa g[addew aktar

minn 26 sena minn meta Campbell

Il-Fran/i] Rapide Lebel li mistenni jirtira fil-jiem li ;ejjin.

Il-jockey Jamie Spencer li dan l-a[[ar habbar li mhux se jibqa’ ja[dem b[ala jockey professjonali.

kien reba[ fil-kompetizzjoni Elitloppet fl-istess korsa permezz ta’ Mack Lobell. Illum dan i]-]iemel g[andu 30 sena u mitlub jikkummenta dwar Mack Lobell, is-sewwieq Amerikan sa[aq li dan kien l-a[jar ]iemel li qatt saq filkarriera tieg[u.

Fl-istess jum, John Campbell saq f’]ew; ti;rijiet, mag[rufa b[ala tti;rijiet bejn is-sewwieqa le;;endarji u fihom sfida sewwieqa veteran u tallivell ta’ Stig H Johansson, Berndt Lindstedt u Heinz Wewering.

Cunningham fil-[ames post Il-;img[a li g[addiet, is-sewwieqa

Maltija Lorraine Cunningham [adet sehem f’ti;rija internazzjonali bejn sewwieqa nisa minn diversi pajji]i Ewropej u li saret fl-istess korsa ewlenija ta’ Solvalla fl-I]vezja fuq distanza qasira ta’ 2140m. Din it-ti;rija kellha bidu bil-karozza tat-tluq u ssewwieqa Maltija temmet fil-[ames

post permezz tal-Amerikana What’s Your Limit. B’kollox 12 kienu s-sewwieqa li [adu sehem f’din it-ti;rija birreb[a tmur g[and il-Fillandi]a Seija Neiminen permezz ta’ Mellby Akilles u f’medja ta’ 1.15.9” fil-kilometru.

“Kif wie[ed jistenna, verament [adt [afna gost insuq f’din il-korsa ta’ Solvalla. Din kienet it-tielet darba li pparte/ipajt f’ti;rija f’din il-korsa presti;ju]a. What’t Your Limit hi debba m[arr;a mit-trainer stabbilit Stefan Melander,” ikkummentat Lorraine Cunningham.

Ta’ min jinnota li qabel din it-ti;rija s-sewwieqa Maltija kienet anki saqet f’ti;rija o[ra simili fin-Norve;ja, e]attament fil-korsa ta’ Biri. “Din itti;rija ;iet organizzata fit-2 ta’ Awwissu u kienet l-ewwel esperjenza tieg[i insuq f’korsa Norve;i]a. {adt sehem b’debba li bdietli tajjeb i]da li biddlet il-pass fl-a[[ar metri. I]da g[alkemm ma kellix pjazzament, limportanti li din it-ti;rija servitni ta’ esperjenza biex insir naf aktar kif ji;u organizzati t-ti;rijiet anki f’dan ilpajji],” ]iedet tg[id Lorraine.

Mistoqsija dwar il-parte/ipazzjoni tag[ha f’xi ti;rija o[ra barra minn g]iritna, Lorraine Cunningham qaltli li fl-20 ta’ Settembru mistennija tkun impenjata f’Talinn fl-Estonja fejn hemm ukoll se ssuq f’ti;rija bejn sewwieqa nisa. Din ukoll se tkun lewwel esperjenza tas-sewwieqa Maltija f’dan il-pajji].

Wirja ta]-]wiemel Fl-okka]joni tal-50 sena anniversarju mill-kisba tal-Indipendenza ta’ pajji]na, dalg[odu, il-Partit Nazzjonalista se jorganizza l-wirja annwali ta]]wiemel g[erien u armati. Din se ssir [dejn id-Dar ?entrali tal-Partit f’Tal-Pietà u matulha se jitqassmu trofej mill-isba[. Se jkun hemm diversi kategoriji ta’ kompetizzjonijiet.

L-attività tispi//a b’sensiela ta’ finali ta’ challenge cups u hi organizzata minn Gorg Cortis li fil-qasam ta’ dan l-isport m’g[andu b]onn ta’ ebda introduzzjoni.

57

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Sport

LOKALI

Il-Malta Pool Association t[ejji sta;un mimli attivitajiet Il-Malta Pool Association [ejjiet program ta’ attivitajiet g[ad-delettanti kollha tal‘Pool’ f’pajji]na. F’ dan lista;un, li se jibda fit- 22 ta’ Settembru, l-asso/jazzjoni se torganizza kampjonati tat-timijiet, li se ikunu maqsuma f’ erba divi]jonijiet, li jibdew f’ Jannar u jispi//aw f’ :unju.

Fil-kategoriji individwali lasso/jazzjoni se torganizza numru ta’ ‘Ranking Tournaments’ li jinkludu lkategoriji ta’ l- ir;iel, kategorija ta’ ta[t it-18-il sena, kategorija ta’ dawk ta[t it-23 sena u kategorija g[al dawk li g[andhom aktar minn 50 sena.L-asso/jazzjoni se torganizza wkoll ‘Qualifier Tournaments’ ghall-kam-

Dan l-a[[ar l-Inter Club Malta i//elebra t-36 anniversarju mit-twaqqif tieg[u (Ritratt> Joe Borg)

L-Inter Club Malta ji//elebra g[eluq is-36 anniversarju mit-twaqqif tieg[u

Dan l-a[[ar l-Inter Club Malta I//elebra is-36 sena mittwaqqif tieg[u. Dna il-klabb kien twaqqaf nhar it-18 ta’Awwissu fl-1978 mi]-]ew; fundaturi Joe Bugelli u Lawrence Cutajar.

Wara 36 sena, il-klabb kiber g[al wie[ed mill-aqwa klabbs tal-Inter fid-dinja fejn mhux biss g[andu numru mdaqqas ta’ membri i]da wkoll g[andu post bi tlett iswali fejn wie[ed jista’ jiltaqa’ biex jara illog[ob kollu tat-tim Taljan.

B[al ma jag[mel kull sena, waqt il-festin ta’ din lokka]joni, il-kumitat jippremja lil dak il-membru li jkun iddistingwa ru[u iktar mill-membri l-o[ra. Din is-sena l-g[a]la waqg[et fuq Alex Cutajar mill-Mellie[a. Cutajar ta’ kull sena jlaqqa’ g[andu fl-istabiliment tieg[u tal- iSquare Bar, il-membri li ji;u minn na[a ta’ fuq ta’ Malta biex jinkitbu membri mal-Inter Club Malta u jie[u wkoll l-inkarigu li jqassmilhom il-materjal li

jing[ata lil kull membru m[allas.

F’din l-okka]joni ji;u wkoll ippremjati nies distinti li jg[inu b’xi mod lill-istess klabb fejn fuq quddiem ikun hemm dejjem l-attur John Suda.

L-Inter Club Malta jixtieq ifakkar li wie[ed jista’ jinkiteb membru billi j]ur il-klabb fi Triq Salvinu Spiteri, Sta. Venera jew ini]]el il-formola tas-s[ubija mis-sit www.interclubmalta.com.

pjonati mondjali.

Impenn importanti g[allassocjazzjoni f’ dan l-ista;un se jkun l-organizzazjoni talKampjonati Ewropej li se jsiru f’pajji]na.Dawn se jsiru bejn l-14 u l-20 ta’ Frar f’ lukanda San Pawl il-Ba[ar.

G[aldaqstant l-asso/jazzjoni qeda tilqa’ applikazzjonijiet ta’ affiljazzjoni fi [danha. Clubs jew bars li huma interessati li jie[du sehem g[andhom i/emplu lisSegretarju :enerali ta’ lasso/jazzjoni, Vincent Degiorgio, fuq 21677923 jew 79499117, jew inkella jiktbu fl-indirizz ta’ l-asso/jazzjoni P.O Box 33, Paola. jew jibg[atu e-mail fuq jew degi8@maltanet.net.

58

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Sport

Sharapova u Federer jikkwalifikaw g[all-fa]i li jmiss TENNIS – US OPEN

L-I]vizzeru Roger Federer u r-Russa Maria Sharapova ikkwalifikaw g[allfa]i li jmiss tal-US Open f’;urnata li fiha kien hemm diversi sorpri]i.

Federer, it-tieni seed f’dan it-turnament g[adda meta g[eleb lillAwstraljan Sam Groth b’reb[a ta’ 6-4 6-4 6-4. Wara li g[adda g[at-tielet rawnd Federer qal li jinsab kuntent bilmod kif lag[ab u fa[[ar anke lillavversarju tieg[u. Federer issa jmissu jilg[ab kontra l-Ispanjol Marcel Granollers.

Sharapova g[elbet lil Sabine Lisicki tal-:ermanja 6-2, 6-4 biex ikkwalifikat g[ar-raba’ rawnd. “Lg[abt kontra tennista diffi/li u bil-mod ta kif marru laffarijiet kuntent li g[addejt. Li hu ]gur hu li rrid nilg[ab a[jar fil-fa]i li jmiss,” qalet Sharapova. Sharapova issa jmissha tilg[ab kontra d-Dani]a Caroline Wozniacki.

Is-seed numru sitta, il-:ermani]a Angelique Kerber tilfet 6-1, 7-5 kontra Belina Bencic tal-I]vizzera.

Sabine Lisicki (fir-ritratt) tal-:ermanja tilfet 6-2, 6-4 kontra Maria Sharapova L-Ispanjol David Ferrer [are; rebbie[ b’walkover kontra l-Awstraljan zjonijiet f’qaddu u jidher li xorta It-tennista mir-Repubblika ?eka Bernard Tomic li kien mu;ug[. Tomic, wa[da g[adu ma irkuprax mill-proble- Tomas Berdych reba[ 6-3 4-6 6-2 3-6 f’Jannar li g[adda kellu ]ew; operaz- mi fi]i/i.

6-3 kontra Martin Klizan tas-

Slovakkja. Mal-lejl il-Brittanniku Andy Murray lag[ab kontra n-numru 96 fir-Russja Andrey Kuznetsov.

FUTBOL

Ronaldo kontroversjali

F’kummenti li qal il-winger ta’ Real Madrid Cristiano Ronaldo kien kemmxejn kontroversjali u sarkasti/i fl-istess [in, meta qal li jekk jg[id x’ja[seb dwar ir-rivali Lionel Messi jispi//a l-[abs. Messi, plejer Ar;entin ta’ Barcelona li wassal lil pajji]u sal-finali tat-Tazza tad-Dinja;ie ivvutat b[ala laqwa plejer fit-Tazza tad-Dinja.

Meta kien mistoqsi x’ja[seb dwar l-unur li reba[ Messi, dan qal, “Jekk ng[id dak kollu li na[seb dwar Messi na[seb nispi//a l-[abs. Kul[add g[andu l-opinjonijiet tieg[u u ninsab kurju] dwar x’ja[seb hu dwari.”

59

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Sport

Marsascala champions tal-Ewwel Divi]joni WATERPOLO

Stewart Said

Otters Nivea.......................................9 Marsascala MOR€..........................15 (5-4),(1-5),(3-4),(0-2)

F’log[ba aggressiva u twila, Marsascala saru /-Champions talEwwel Divi]joni b’reb[a ta’ 15-9 fuq Otters Nivea biex b’hekk kisbu d-double. Marsascala riedu reb[a bilfors wara li Marsaxlokk ]ammew ilpressjoni sal-a[[ar.

G[al Otters dan kien sta;un im[allat b’wirjiet po]ittivi i]da batew f’xi partiti min[abba l-eta’ tal-plejers li b’dedikazzjoni jibqg[u jag[tu s-sehem tag[hom.

L-g[awdxin [asdu lil Marsascala b’tripletta inizjali ta’ Vuksanovic. I]da t-tim ta’ Pierre Borg irkupra u naqqas il-mar;ni g[al gowl sat-tmiem issessjoni. Marsascala marru fil-vanta;; fit-tieni sessjoni b’[ames gowls u da[lu jistrie[u 9-6.

Marsascala [adu r-riedni tal-partita fit-tielet sessjoni li kienet movimentata aktar u prattikament g[amlu /ert mirreb[a. Minkejja li l-partita kienet prattikament mag[luqa, l-a[[ar sessjoni [adet aktar fit-tul b’argumenti ]ejda bejn i]-]ew; timijiet b’Marsascala jag[lqu l-partita.

Fl-a[[ar tal-partita l-kaptin Joseph Cremona ;ie pre]entat bit-trofew minn Christine Saliba Manager tal-B.O.V u Joe Caruana Curran President talA.S.A.

Otters: R. Bonnici, G. Attard, G. Zammit, A. Azzopardi, J. Micallef, D. Schembri, J.Paris (2), S. Dimech, A. Edward (1), A. Cachia, C. Martin, I. Vuksanovic (6), K. Grima Scott Marsascala: D. Spiteri, J.C. Cutajar, S. Mora (4), C. Bonello (1), E. Meli, L. Grixti, M. Pace (4), J. Cremona (1), S. Micallef, C. Mifsud, D. Cassar (1), G. Marnitz (4), J. Cremona Referees: Massimo Angileri, Arnaldo Petronilli Jibqg[u bla telfa

Neptunes Grimaldi..........................18 San :iljan Allcare...........................16 (3-3),(3-7),(7-1),(5-5)

Neptunes Grimaldi baqg[u bla telfa meta f’partita ta’ ]ew; fa//ati g[elbu lil San :iljan Allcare 18-16, b’wirja ta’ Champions fit-tielet u r-raba’ sessjoni. San :iljan bdew tajjeb b’]ew; sessjonijiet tajbin u dehru li setg[u jiksbu t-tieni reb[a konsekuttiva.

Radovic po;;a lil San :iljan i]da Biros, Camilleri u Agius dawru l-iskor.

Il-:iljani]i irnexxilhom jisp//aw issessjoni 3-3 b’gowls minn Plumpton u Kovacic. San :iljan irnexxilhom jie[du vanta;; tajjeb fit-tieni sessjoni b’diversi azzjonijiet u gowls sbie[ biex da[lu jistrie[u 10-6 minn fuq.

Neptunes tilfu lil Steve Camilleri wara li g[adda xi rimarki.

Il-[in tal-mistrie[ serva tajjeb g[a/Champions g[aliex wara li Kovacic

Plejers ta’ Marsascala ji//elebraw ir-reb[ tal-Kampjonat tal-Ewwel Divi]joni (Ritratt> Brian Grech)

g[amel l-iskor 11-6, Neptunes bdew ir-rimonta u skorjaw seba’ gowls ming[ajr risposta biex spi//aw issessjoni 13-11 minn fuq. Fl-a[[ar sessjoni Neptunes komplew jamministraw il-partita biex kisbu reb[a o[ra.

Neptunes: A. Borg Cole, N. Lanzon (5), M. Lanzon, M. Stellini (4), T. Agius (1), G. Mizzi, S. Camilleri (1), J. Camilleri (1), A. Zarb Cousin, P.

Biros (4), B. Muscat Dougall, T. Molnar (1), C. Mercieca (1) San :iljan: D. Camilleri, D. Zammit, A. Galea (2), B. Plumpton (2), J. Galea, M. Zammit (1), A. Radovic (4), A. Bianchi, Ke. Galea, Z. Kovacic (5), P. Fava, D. Zammit (1), J. Sammut Referees: Peter Balzan, Luca Bianco

I/-champions Juventus jibdew b’reb[a FUTBOL TALJAN

I/-champions Juventus bdew iddifi]a tat-titlu li reb[u fl-ista;un li g[adda b’reb[a ta’ 1-0 kontra Chievo.

Il-Bianconeri iddominaw fl-ewwel taqsima u setg[u skurjaw [afna aktar minn gowl. Fil-fatt, dawn laqtu l-lasta tliet darbiet fl-ewwel taqsima permezz ta’ Pogba, Vidal u Tevez.

Il-gowl de/i]iv ta’ Juventus wasal meta daqqa ta’ ras tad-difensur Caceres li skurja b’daqqa ta’ ras fissitt minuta. Minkejja li Chievo tjiebu kemmxejn fit-tieni taqsima dawn ma setg[ux isibu l-gowl tad-draw.

Tajjeb wie[ed jig[id li l-akkwist il;did ta’ Juventus, Kingsley Coman,

Martin Caceres ta’ Juventus jiskurja l-uniku gowl kontra Chievo

kellu debbut li fih impressjona mhux ftit. Din is-sena Juventus qeg[din ta[t it-tmexxija ta’ Massimo Allegri li [a post Antonio Conte.

Juventus issa jmisshom jilag[bu kontra Udinese.

Fil-partita ta’ filg[axija Roma bdew l-impenji tag[hom b’reb[a ta’ 2-0 fl-Olimpico kontra Fiorentina.

Il-Viola kellhom lill-winger Cuadrado sospi]. Ir-reb[a ta’ Roma kienet wa[da meritata u Fiorentina dehru kemmxejn be]g[ana millavversarji. L-ewwel /ansijiet li kellhom Roma kienu ta’ Totti u Vargas li raw it-tentattivi tag[hom jispi//aw ftit barra. Fit-28 minuta NAINGOLLAN feta[ l-iskor meta skurja minn rebound wara li Neto kien slava xutt ta’ Gervinho.

L-istess GERVINHO skurja t-tieni gowl ta’ Roma fl-a[[ar minuta.

Roma issa jmisshom jilag[bu kontra Empoli filwaqt li Fiorentina jilag[bu kontra Genoa. Fi tmiem il;img[a li ;ejja mhux se jintlag[bu partiti mill-kampjonat Taljan min[abba li t-tim nazzjonali se jilg[ab log[ba ta’ [biberija kontra lOlanda. G[all-Italja din se tkun lewwel partita ta[t it-tmexxija ta’ Conte li [alla lil Juventus biex jie[u post Prandelli.

Intant, l-attakkant ta’ Milan

Pazzini se jitlef il-log[ba ta’ llejla kontra Lazio min[abba injury filwaqt li Cassano ta’ Prma mhux se jilg[ab kontra Cesena min[abba li ma irkuprax minn injury li sofra f’dawn l-a[[ar ;img[at.

Ri]ultati Serie A

Chievo v Juventus Roma v Fiorentina

Illum Milan v Lazio Atalanta v Verona Cesena v Parma Genoa v Napoli Palermo v Sampdoria Sassuolo v Cagliari Torino v Inter Udinese v Empoli

Serie B

Perugia v Bologna Avellino v Pro Vercelli Catania v V Lanciano Crotone v Ternana Entella v Bari Frosinone v Brescia Livorno v Carpi Pescara v Trapani Varese v Spezia It-Tnejn Modena v Cittadella

0-1 2-0 1800 1800

2045 2045 2045 2045 2045 2045

2-1 1-0 3-2 0-2 0-2 1-0 1-1 0-0 2-1

60

Il-{add, 31 ta’ Awwissu, 2014

Lokali

Dawn ir-ritratti esklussivi, mi;buda mill-fotografu tag[na Joseph Galea, juru w[ud mill-immigranti waqt il-protesta tag[hom fin-Naxxar ilbiera[ waranofsinhar.

Fir-ritratt ta’ ta[t jidher l-A;ent Kummissarju tal-Pulizija Ray Zammit, akkumpanjat minn uffi/jal ie[or tal-Korp tal-Pulizija, li tard waranofsinhar ]ar il-post fejn kienet qed issir il-protesta

Protesta minn immigranti fin-Naxxar

G[all-ewwel darba l-eks ?entru tal-Fieri fin-Naxxar jintu]a g[all-immigranti Madwar 100 immigrant irregolari li waslu Malta fl-a[[ar dg[ajsa din il;img[a, ilbiera[ waranofsinhar kienu involuti fi protesta fl-eks ?entru talFieri fin-Naxxar, fejn kienu qed jin]ammu.

Jirri]ulta li l-protesta, li fl-ebda [in ma kienet vjolenti, saret wara li aktar kmieni dawn l-immigranti, u[ud minnhom mis-Sirja u mill-Iraq, tpo;;ew f’dan il-post min[abba li lGvern qed jadotta policy li permezz tag[ha t-tfal ma jitpo;;ewx f’/entri ta’ detenzjoni.

Il-protesta, li fiha l-immigranti g[ajtu ‘Freedom Freedom’ u anki ‘Thank you Malta’, saret waranofsinhar u matulha fuq il-post marru wkoll l-og[la uffi/jali tal-Korp tal-Pulizija, inklu] l-A;ent Kummissarju Ray Zammit. Fuq il-post marru wkoll uffi/jali tar-Rapid Intervention Unit tal-Pulizija.

Tul il-;urnata quddiem i/-/entru fejn in]ammu dawn l-immigranti kien hemm ]ew; ambulanzi li [adu w[ud

minnhom l-isptar u numru ta’ tobba u assistenti medi/i.

Kelliem g[all-Ministeru tal-Intern qalet lill-;urnalisti li dawn l-immigranti tpo;;ew f’dan il-post min[abba li fosthom hemm it-tfal.

Jirri]ulta li l-immigranti kellhom problema mal-awtoritajiet Maltin g[aliex irrifjutaw li jsirulhom testijiet medi/i. Issa li qed isiru dawn it-testijiet, il-pjani huma li dawn jin]ammu sa nhar it-Tnejn fin-Naxxar. L-awtoritajiet offrew ukoll lill-immigranti biex jitpo;;ew f’Lister Centre i]da dawn irrifjutaw.

Din kienet l-ewwel darba li l-immigranti tpo;;ew fin-Naxxar u l-Kelliem tal-Ministeru g[all-Intern la /a[det u lanqas ikkonfermat jekk dan il-post hux se jibda jintu]a g[al dan l-iskop.

Dwar il-kundizzjonijiet li dawn limmigranti qed jin]ammu fihom, ilKelliem g[all-Ministeru tal-Intern qalet li dawn huma ba]i/i. Jassistu lil dawn l-immigranti hemm ukoll numru ta’ g[aqdiet volontarji.

media•link COMMUNICATIONS