Il-Mument 7 ta' Settembru 2014 by maltarightnow dotcom

www.maltarightnow.com

Nru 2231 €1

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Ir-rotta ta’ serq ta]-]ejt mil-Libja lejn Malta

Skont rapporti kkwotati millUnited States Institute of Peace imwaqqaf mill-Kungress Amerikan, in-na[a tal-Punent tal-kosta Libjana, u partikolarment Zuwarah fil-Punent ta’ Tripli, fl-a[[ar snin ]viluppat attività illegali sinifikanti. Ra;uni ewlenija hija li dawn l-in[awi huma l-eqreb tal-ewwel territorju Ewropew. Tant hu hekk li Zuwarah, Nalut u Ghadames huma meqjusa postijiet g[all-[a]na u biex minnhom tg[addi l-attività illegali ta’ traffikar ta’ ]ejt, armi, drogi u immigranti. Dan min[abba li ;eografikament huma qrib Malta u l-Italja. Minn intervisti li saru fil-Libja huwa dokumentat li fl-a[[ar sentejn g[add ta’ negozjanti minn Zuwarah [axnu buthom b’din l-attività illegali, l-aktar mit-traffikar illegali tal-fuel. Dan se[[ min[abba li l-in[awi huma kontrollati min-nies tal-lokal u ftit li xejn isiru interventi mill-forzi talordni. g[al pa;na 4

Klijenteli]mu strutturat mil-Labour Il-pressjoni u r-rabja tal-partitarji Laburisti twassal g[al arran;ament bejn il-Gvern u l-Partit Laburista biex jer;g[u jintbag[tu uffi/jali mill-Ministeri fi/-?NL

{afna huma l-Laburisti li qeg[din jitolbu xog[ol mal-Gvern, bl-amministrazzjoni Laburista tbaxxi rasha b’konsegwenzi []iena fuq il-finanzi pubbli/i Ara pa;na 6

Mal-[ar;a tal-lum wie[ed isib 10 biljetti tal-Lotterija Indipendenza 2014 u envelope bil-posta di;à m[allsa. Wie[ed jista’ jixtri l-ammont ta’ biljetti li jixtieq u jibg[athom ma’ cheque fl-envelope li ssib fil-gazzetta. Il-valur ta’ kull biljett huwa €5 u min jixtri l-biljett g[andu j]omm il-parti ta’ barra u jibg[at il-parti ta’ ;ewwa tal-biljett flimkien mal-flus tal-biljetti li qed jixtri. g[al pa;na 3

B’kollox g[andek issib 10 biljetti u allura b’valur totali ta’ €50. Il-lotterija g[andha mag[ha total ta’ rigali b’valur ta’ €15,000 reb[ f’xirjiet minn SCOTTS Supermarkets. L-akbar rigal huwa €9,000. Dan ir-rigal jitla’ fl-a[[ar ;urnata tal-Festi talIndipendenza fuq il-Fosos tal-Furjana, il:img[a, 19 ta’ Settembru f’nofs il-lejl. Ir-rigali l-o[ra huma €1,000, €2,000 u

€3,000 f’xirjiet o[ra minn SCOTTS Supermarkets. Dawn jittellg[u fis-16, 17 u 18 ta’ Settembru waqt il-Festi talIndipendenza fuq il-Fosos. Aktar biljetti jistg[u jinxtraw ming[and il-membri tal-Kumitati Sezzjonali, mid-Dar ?entrali PN jew billi //emplu bejn it-8.00 a.m. u s-1.00 p.m. fil-;ranet tal-Uffi//ju fuq 25965464.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Lokali

Spi]eriji li se jift[u llum Il-Belt: Empire Pharmacy, 77, Triq it-Teatru l-Antik; Il{amrun: Thomas Pharmacy,

796, Triq il-Kbira San :u]epp; {al Qormi: Drugshop Dispensary, Vjal De La Cruz; Birkirkara: Herba Pharmacy, 183, Triq il-kbira; Il-G]ira: O’hea Pharmacy, 128, Triq Manoel; San :wann: Marc Pharmacy, 92, Triq il-Mensija; Tas-Sliema: Edward’s Pharmacy, 115, Triq Manwel Dimech; {al Balzan: Medica Pharmacy, Triq in-Naxxar; Il-G[arg[ur: St. Albert Pharmacy, Triq l-Oratorju; Il-Mellie[a: Brown’s Pharmacy, Shop A, Triq G. Borg Olivier; {al Tarxien: Sonren Pharmacy, Triq i]-}ejtun; Bormla: Verdala Pharmacy, 57, Triq il-Gendus; Marsaskala: San :wakkin Pharmacy, 1, Triq Sant’Anna; IlGudja: Gudja Pharmacy, 9, Triq San ?iru; Is-Si;;iewi: }urrieq Dispensry, 68, Triq Mikiel Azzopardi; Ir-Rabat: Ideal Pharmacy, 63, Triq il-Kbira; Victoria: Castle Pharmacy, 2, Misra[ l-Indipendenza; IxXag[ra: Joyce Pharmacy, Vjal it8 ta’ Settembru.

It-temp It-Temp> Xemxi bi ftit s[ab kultant. Il-Vi]ibbiltà> Tajba. Ir-Ri[> {afif g[al moderat mill-Majjistral kultant ikun moderat g[al ftit qawwi, li jdur mill-Punent g[all-Majjistral. Il-Ba[ar> {afif g[al moderat. L-imbatt> Baxx mill-Majjistral lokalment ftit li xejn. Temperatura tal-Ba[ar> 26º.

Il-[amest ijiem li ;ejjin IL-{ADD L-og[la 31˚C L-inqas 21˚C

IT-TNEJN L-og[la 31˚C L-inqas 21˚C

IT-TLIETA L-og[la 31˚C L-inqas 22˚C

L-ERBG{A L-og[la 31˚C L-inqas 22˚C

IL-{AMIS L-og[la 30˚C L-inqas 23˚C

L-u]u tal-ewro fil-[ajja ta’ kuljum issarraf f’vanta;;i g[all-konsumaturi, g[as-sidien tan-negozji u biex ikun attirat aktar kummer/

L-ewro: f’butek munita Ewropea, mag[rufa u a//ettata fid-dinja L-Indipendenza fissret il-[olqien tal-Bank ?entrali Malti, tal-lira Maltija u tar-riservi barranin biex isostnu l-valur tal-lira Maltija. Il-valur tal-munita Maltija n]amm sod meta mqabbel ma’ muniti barranin u r-riservi barranin ]diedu minn 400 miljun lira Maltija fl-1987 g[at-tripplu qabel da[al l-ewro, 1,100 miljun lira. Bid-d[ul tal-ewro, il-munita Maltija saret wa[da li hi ri]erva internazzjonali. Kisba sostanzjali g[al Malta hi wkoll li ddejn pubbliku mhux biss hemm [afna investiment pubbliku x’jintwera g[alih imma wkoll sar kollu mal-Maltin stess u ma’ istituzzjonijiet Maltin, u mhux ma’ banek barranin. Id-d[ul tal-ewro fl-2008 kien kisba ewlenija g[al Malta li g[amlet ti;did ekonomiku u finanzjarju biex setg[et idda[[al l-ewro. Sar programm ta’ tis[i[ talekonomija u tal-finanzi pubbli/i, u stabilità ekonomika. Bid-d[ul tal-ewro Malta ntrabtet li tkun finanzjarjament prudenti u fuq dan isus il-Bank ?entrali Ewropew. Il-Bank ?entrali Malti sar indipendenti mill-Gvern u parti mis-Sistema Ewropea tal-

Banek ?entrali bil-Gvernatur tal-Bank ?entrali Malti fil-Kunsill Governattiv talBank ?entrali Ewropew u b’esperti millBank ?entrali Malti fil-kumitati tal-Bank ?entrali Ewropew. Il-Bank ?entrali jidderie;i s-sistema finanzjarja u monetarja Maltija u kisba importanti kienet li l-banek Maltin baqg[u sodi anke fil-kri]i li g[addew minnha [afna banek barranin fl-a[[ar snin. Il-bidla g[all-ewro fl-2008 saret bla skossi bi t[ejjija tajba li tqieset b[ala mudell minn pajji]i li da[[lu l-ewro warajna. L-ewro ;ab vanta;;i sostanzjali g[all-konsumaturi u n-negozji. L-ewro ;ab vanta;;i g[all-kummer/ bla spejje] u bla in/ertezzi tal-kambju, vanta;;i g[all-ivvja;;ar tat-turisti li [afna minnhom ji;u miz-zona tal-ewro u g[all-ivvja;;ar tag[na l-Maltin ukoll b’munita f’butna li tiswa kullimkien, kompetizzjoni akbar f’Malta bi prezzijiet aktar trasparenti, attrazzjoni g[al industriji ;odda b[as-servizzi finanzjarji u gaming, u sinjal ie[or li Malta g[andha ekonomija libera, moderna u stabbli li tag[ti fidu/ja lil min jinvesti fiha.

Tilfet il-battalja mal-mewt

Il-mara li nhar il-:img[a li g[adda filg[axija sfat imtajra minn karozza fi Triq l-Imdina f’{al Qormi tilfet [ajjitha fl-isptar. Il-mara ta’ 68 sena mietet ilbiera[ filg[odu. L-incident se[[ il-:img[a g[all-[abta tas6.30 p.m. meta l-mara ttajret minn karozza tattip Toyota Corolla li kienet qed tinstaq minn ra;el ta’ 31 sena mill-Mosta. Hu kien qed isuq

fid-direzzjoni lejn {a]-}ebbu;. Il-mara mill-ewwel kienet ;iet i//ertifikata fil-periklu tal-mewt u ttie[det mill-ewwel l-Isptar Mater Dei biex ting[ata l-kura me[tie;a i]da l-mara tilfet il-battalja mal-mewt. Il-Pulizija g[addejja bl-investigazzjonijiet biex tistabilixxi kif se[[ l-in/ident.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Lokali

SKONT IL-FORUM EKONOMIKU DINJI

Rigress fis-sa[[a, fl-edukazzjoni, fit-teknolo;ija u fis-settur finanzjarju

Louis Giordimaina

Jirri]enja min[abba di]gwid fl-AirMalta

Wara li l-:img[a filg[axija t[abbar li Louis Giordimaina rri]enja mill-kariga ta’ Kap E]ekuttiv tal-linja nazzjonali tal-ajru lAirMalta “g[al ra;unijiet personali”, informazzjoni li kiseb il-mument issemmi li r-ri]enja ta’ Giordimaina kienet instigata minn de/i]joni ta’ Maria Micallef, i/-Chairperson tal-AirMalta. Nifhmu li Louis Giordimaina n]amm milli jid[ol g[al laqg[a tal-Bord tal-linja nazzjonali tal-ajru li kienet skedata g[all-{amis li g[adda. Ilbiera[ din il-gazzetta g[amlet numru ta’ tentattivi biex tikkuntattja lil Louis Giordimaina dwar l-a[[ar ]viluppi i]da l-kuntatt qatt ma ;ie stabbilit. I]da sorsi infurmati tajbin qed jis[qu li r-ri]enja waslet min[abba differenzi fil-kumpanija, partikolarment ma/-Chairperson Maria Micallef, bl-a[[ar nuqqas ta’ qbil ikun dak dwar jekk Giodimaina kellux jid[ol jew le g[al laqg[a tal-bord. Maria Micallef ;iet appuntata f’din il-kariga mill-Gvern Laburista f’Lulju li g[adda. Louis Giordimaina kien ilu fil-kariga g[al ftit aktar minn tmien xhur, wara li kien appuntat Kap E]ekuttiv f’Jannar li g[adda. Qabel hu kien iservi b[ala Kap E]ekuttiv tal-Korporazzjoni Enemalta. Is-sitwazzjoni fil-kumpanija tal-linja tal-ajru nazzjonali issa tinsab f’qag[da aktar in/erta aktar minn qatt qabel hekk kif hemm tlett karigi g[oljin li jinsabu battala wara ri]enji o[rajn fl-a[[ar ;img[at. F’Awwissu li g[adda, l-AirMalta fet[et sej[a internazzjonali biex timtela l-kariga battala ta’ Kap Kummer/jali li qabel kienet okkupata minn Philip Saunders li kien in[atar fil-kariga lura fl-2011. Kariga g[olja o[ra battala hija dik ta’ Kap tarRi]orsi Umani li ;iet vakata wara li Josephine Abdilla tne[[iet mill-Gvern wara li kienu hu stess li [atarha.

Skont ir-rapport annwali ma[ru; mill-Forum Ekonomiku Dinji dwar il-Kompetittività Globali, Malta waqg[et sitt postijiet g[as-47 post tal-pajji]i laktar kompetittivi fid-dinja. Pajji]na waqa’ wkoll [ames postijiet fost il-pajji]i tal-Unjoni Ewropea biex issa jinsab fid-19il post mit-28 stat membru. Il-Partit Nazzjonalista fi stqarrija esprima t-t[assib g[al dawn ir-ri]ultati hekk kif jidher li pajji]na waqa’ lura fuq it-tliet pilastri ewlenin li fuqhom titkejjel il-kompetittività tal-pajjiz li huma l-b]onnijiet ba]i/i, leffi/jenza u l-innovazzjoni. Minbarra hekk pajji]na mar lura f’dak li g[andu x’jaqsam matteknolo;ija, is-sa[[a, l-edukazzjoni u s-settur finanzjarju – setturi mill-aktar importanti f’pajji]na li fuqhom tinbena l-kompetittività (ara tabella). Il-PN kompla li l-argument talMinistru Edward Scicluna li pajji]na waqa’ lura din is-sena g[aliex is-sena li g[addiet kien mar tajjeb [afna, ma jag[milx sens u ]gur li ma jawgurax li lGvern ta’ Joseph Muscat irid li lpajji] ikun l-aqwa fl-Ewropa. IlPN sostna li Gvern serju g[andu jimmira li r-ri]ultati po]ittivi li kienu qed jidhru u jin[assu, jibni fuqhom u mhux jitraskurahom. Il-PN fisser kif pajji]na jkun kompetittiv b’investiment sostenibbli u b’[addiema li jkunu qed jit[allsu kif xieraq taxxog[ol li jag[mlu. “L-g[afsa fuq il-pagi, it-tnaqqis fil-bejg[ mill[wienet u minn fuq l-internet, kif ukoll i]-]ieda fost dawk li jinsabu f’riskju ta’ faqar u f’esklu]joni so/jali ma jawguraw

Indikatur

Po]izzjoni 2013-14

Is-sa[[a u l-edukazzjoni primarja Kwalità tal-edukazzjoni primarja Kwalità tas-sistema edukattiva T[ejjija g[at-Teknolo;ija }vilupp tas-Suq Finanzjarju

Po]izzjoni Differenza 2014-15

-5

-3

-8

-5

-2

Tabella li turi kif Malta waqg[et lura f’setturi kru/jali biex issa[[a[ il-kompetittività tag[ha

“Minkejja l-Gvern Laburista da[[al madwar 2,000 persuna fis-settur pubbliku fl-a[[ar sena, f’dak li jikkon/erna burokrazija, pajji]na kompla sejjer lura” – Kristy Debono Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[at-Tkabbir Ekonomiku u l-Kompetittività

xejn tajjeb biex il-pajji] jer;a’ jibda jsir kompetittiv.” il-mument tkellem ma’ Kristy Debono, il-Kelliema talOppo]izzjoni g[at-Tkabbir Ekonomiku u l-Kompetittività li fissret kif pajji]na, meta mqabbel mas-snin l-img[oddija, mar lura fis-setturi li l-aktar kien je//ella fihom fosthom is-sa[[a, leffi/jenza tal-edukazzjoni primarja u s-sa[[a tal-banek u tteknolo;ija. “{a;a o[ra li hija wkoll inkwetanti tirr]ulta li minkejja l-Gvern Laburista da[[al madwar 2,000 persuna fis-settur pubbliku fl-a[[ar sena,

f’dak li jikkon/erna burokrazija, pajji]na kompla sejjer lura” fissret Kristy Debono. Dwar l-effetti ta’ dan ir-ri]ultat fuq ir-reputazzjoni tal-pajji], Debono fissret kif dan l-indi/i huwa importanti, tant li huwa wie[ed mill-elementi li investituri barranin i[arsu lejh qabel ma jidde/iedu biex jinvestu f’pajji], b[alma hu d-defi/it tal-pajji] u d-dejn li g[andu l-Gvern. “Meta jkun hawn dawn l-indikaturi, jista’ jag[ti l-fatt li investitur ja[sibha darbtejn biex jinvesti f’paji]na” sostniet Debono.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Lokali

{axnu buthom bil-kuntrabandu tal-fuel minn pa;na 1

It-traffikar ta’ prodotti b[a]-]ejt li jag[mlu parti integrali mill-ekonomija Libjana, u sa mir-rivoluzzjoni evolviet, kibret u qanqlet [afna mistoqsijiet. Mexxej lokali qal “id-differenza lkbira hi li a[na lkoll armati, u li a[na lesti li n[allsu biex inkunu protetti [alli nissoktaw b’din l-attività illegali. Ilum l-ordni hija stabbilità permezz ta’ arran;amenti li jkunu negozjati mag[rufa b[ala ‘r-regola tal-armi’. G[alkemm Zuwarah qabel kienet esklu]a mill-attività kummer/jali, saret il-mekka g[at-traffikar. Illum hemm ir-ri]orsi u l-armi biex din l-attività tkun tista’ ssir min[abba li saret sors ewlieni ta’ d[ul finanzjarju. Wie[ed mill-mexxejja prominenti ta’ tribù minn Zuwarah irrakkonta kif g[add ta’ negozjanti lokali mill-in[awi saru g[onja [afna bil-kuntrabandu ta]-]ejt mill-[a]niet f’Zuwarah lejn Malta u lkumplament tal-Ewropa. “Biex inkun onest, in-nies ma jaraw xejn [a]in fiha. Huwa b[al kwalunkwe negozju. Hemm opportunità u n-nies tisfruttaha.” L-a//ess g[all-ba[ar hu ta’ vanta;; kbir g[al Zuwarah, min[abba li qieg[ed iservi ta’ mezz u ba]i, mhux biss biex jid[lu affarijiet mit-Tune]ija u karozzi lussu]i mill-Ewropa i]da wkoll g[at-traffikar ta’ materja sussidjata, laktar ]ejt, lejn it-Tramunata ji;ifieri

Tripli

TUNE}IJA

Benga]i

AL:ERIJA E:ITTU

ROTOT PRIN?IPALI TRAFFIKAR TA’ FUEL, DROGI U IMMIGRANTI A??ESS G[AL KAROZZI, FARMA?EWTI?I U AFFARIJIET O{RA TRAFFIKAR BIL-BA{AR

Ir-rotot fil-Libja li jintu]aw g[at-traffikar ta’ prodotti u materjal ie[or b[a]-]ejt lejn Malta u l-Italja (Sors> United States Institute of Peace) lejn Malta. Filwaqt li ma je]i]tix kontroll mill-Istat, skont nies tal-post li ;ew intervistati, “jekk ikollok l-armi u r-ri]orsi jkollok /ans kbir li jkollok sehem f’dan is-suq ta’ attività”.

Intant, il-Gvern Malti g[adu ma kkummenta u ma ]vela xejn minkejja li xahrejn ilu ffirma Memorandum of Understanding mal-Gvern Libjan. Dan il-ftehim kien iffirmat immedjatament, ;img[a wara li l-Gvern Malti kien

imwissi serjament u r/ieva repetutament talba mill-Gvern Libjan biex jintervjeni flimkien mal-awtoritajiet Libjani [alli jitkisser i/-/irku ta’ traffikar illegali ta]-]ejt mil-Libja lejn lEwropa, inklu] lejn Malta.

IL-KA} TAL-ISTRUTTURI FL-ISPTAR MATER DEI

L-Oppo]izzjoni tinsisti g[al diskussjoni ur;enti fil-Parlament

L-Oppo]izzjoni qed tesi;i mal-Gvern biex il-ka] tal-istrutturi tal-Isptar Mater Dei jkun diskuss b’mod ur;enti filParlament. Dan qalu Claudio Grech, ilKelliem tal-Oppo]izzjoni dwar isSa[[a fil-programm Newsbook fuq Radju RTK ilbiera[ filg[odu. Hu qal li l-gvern mill-ewwel ipponta subg[ajh biex jitfa’ it-tort fuq xi [add. Meta nqala’ l-ka] u fe;;ew il-problemi, sostna Claudio Grech, jidher li lgvern urihom lil xi union partikolari. Claudio Grech stqarr li l-PN irid spjegazzjoni /ara dwar dak li ;ara u stqarr li diskussjoni fil-Parlament mhux

se tippre;udika l-investigazzjonijiet me[tie;a. Il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni qal li rresponsabbiltà politika g[andha tin;arr minn kul[add. Hu qal li min issupplixxa l-konkos, il-kuntrattur taxxog[ol, il-perit li ddisinja l-pjanti u lperit li //ertifika l-istess strutturi – li t[allsu tax-xog[ol tag[hom – g[andhom jin]ammu kontabbli ta’ g[emilhom. “Allura, staqsa Claudio Grech, g[aliex il-Gvern ma jridx lil dawn innies jissej[u quddiem il-Kumitat Parlamentari dwar is-Sa[[a biex

iwie;bu mistoqsijiet dwar il-ka]. Grech qal li anki l-politi/i g[andhom ikunu accountable. Dan g[ax ir-responsabbiltajiet kollha jridu jin;arru u dawk politi/i g[andhom ikunu diskussi filParlament. “G[alhekk l-ur;enza,” sostna l-Kelliem tal-Oppo]izzjoni. Chris Fearne, is-Segretarju Parlamentari g[as-Sa[[a qal li lkonkos li sar fuq il-kolonni tadDipartiment tal-Emer;enza, kien inferjuri. Is-Segretarju Parlamentari ]ied li fi ftit jiem se jkun konklu] l-istudju li lgvern qabbad li jsir minn konsulenti biex jaraw jekk hemmx aktar problemi

strutturali. Hu ]ied li l-Gvern irid jara wkoll ta’ min hi r-responsabbiltà politika, teknika, amministrattiva u kummerjali g[ax dawn iridu jin;arru. Fearne qal li se jkun qed jippre]enta r-rapport tal-inkjesta malli jitlesta, ji;ifieri fi ftit ta’ ;img[at o[ra. “Meta jkollna l-affarijiet kollha f’idejna ssir d-diskussjoni fil-parlament,” sostna s-Segretarju Parlamentari. Intant ilbiera[ t[abbar li tlestew ixxog[lijiet b[ala mi]uri temporanji ta’ mitigazzjoni fl-Emer;enza biex tkun assigurata s-sigurta tal-pazjenti u l[addiema.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Lokali

Il-Gvern mitlub iwie;eb g[al ]ew; skandli

Direttur ta’ Cafè Premier ammetta mal-pulizija li l-kummissjoni ta’ €210,000 ma kinitx dejn li l-kumpanija kellha mieg[u i]da kienet kummissjoni li t[allset biex intla[aq il-ftehim. Dione Borg dione.borg@media.link.com.mt

Il-ka]i tal-mod kif il-Gvern [allas €4.2 miljun biex akkwista lura l-Cafè Premier meta seta’ nkiseb lura b’xejn u l-mod kif il-Gvern immanuvra biex ilPartit Laburista issa jista’ jinnegozja lproprjetà tieg[u f’Pembroke u jda[[al ilmiljuni huma e]empji tal-abbu] li lGvern Laburista qed iwettaq minn proprjetà tal-poplu. Id-Deputat Nazzjonalista Ryan Callus sostna dan f’intervista ma’ il-mument dwar il-ka] tal-Cafè Premier u l-ka] tal-propjeta li lPL g[andu f’Pembroke.

Il-ka] tal-Cafè Premier F’dan il-ka] hemm diversi aspetti li jo[olqu suspetti. Fost dawn hemm ilkwistjoni tal-kummissjoni fejn jirri]ulta li wie[ed mid-diretturi ammetta malpulizija li l-kummissjoni ta’ €210,000 ma kinitx dejn li l-kumpanija kellha mieg[u i]da kienet fil-fatt kummissjoni li t[allset biex intla[aq il-ftehim. Il-Cafè Premier kien waqa’ lura fil[lasijiet ta/-/ens lid-Dipartiment tal-

Artijiet u g[alhekk kien qed isir bi ksur tal-kuntratt bejn il-Gvern u l-Cafè Premier. Dwar dan kienu nbdew pro/eduri mid-Dipartiment tal-Artijiet waqt li b’risposta g[al dawn ilpro/eduri, il-Cafè Premier kien feta[ kontro-pro/eduri. Kien f’Lulju tal-2013, ftit wara l-a[[ar elezzjoni ;enerali li twaqqfu l-pro/eduri kontra l-Cafè Premier u ntla[aq ftehim. Il-ftehim bejn id-Dipartiment talArtijiet u l-Cafè Premier intla[aq bl-

intervent ta’ John Sciberras, konsulent fl-Uffi//ju tal-Prim Ministru. Ryan Callus qal li l-Gvern ma kellux g[aliex jil[aq ftehim biex jie[u lura lCafè Premier g[aliex il-fatt il-kumpanija li kienet qed tmexxi dan il-Cafè kienet qed tikser il-kuntratt billi ma kienx qed isir [las ta/-/nus u billi l-post kien t[alla abbanudnat u mag[luq. Minflok ilGvern g[a]el li jie[u lura dan il-post fi//entru tal-Belt, g[al skopijiet tieg[u u lGvern g[a]el li j[allas €4.2 miljuni biex jie[u l-post lura. Dawn l-€4.2 miljuni qed jit[allsu fi €307,000 f’arretrati ta’ /nus li ma t[allsux, €500,000 f’capital gains tax, €250,000 f’VAT inklu] l-ispejje] talavukati, €130,000 f’kontijiet tad-dawl, €3,000 fi [lasijiet lill-Golden Harvest u self ta’ €2.5 miljun li l-kumpanija Cafè Premier kellha mal-Bank Banif. Flimkien ma’ dawn kien hemm il-[las ta’ €210,000 f’kummissjoni. Id-Deputat Nazzjonalista Ryan Callus qal li fil-ka] ta’ Cafè Premier, il-Gvern mexa b’mod totalment differenti minn kif jimxi mal-pubbliku. Dan g[aliex ilpubbliku ma jkollu l-ebda ma[fra fuq ilkontijiet tad-dawl, fuq il-kontijiet pendenti tal-VAT u fuq /nus li ma j[allasx lid-dipartimenti tal-Gvern. Quddiem din is-sitwazzjoni, sostna Ryan Callus, il-PN jinsisti li l-Awditur :enerali jag[mel investigazzjoni biex jing[ata rendikont ta’ kif saru l-affarijiet. Hu qal li g[adu mhux /ar kif il-Gvern g[a]el li jonfoq €4.2 miljun meta l-Cafè Premier seta’ [adu lura b’xejn g[aliex kien hemm ksur tal-kuntratt. Jirri]ulta wkoll li l-Gvern Laburista ammetta li kien sar jaf li l-operaturi ta’

L-Australia Hall biss hi valutata €10 miljun. Minkejja dawn l-istimi, g[adu mhux mag[ruf kif il-PL qed jiddikjara li bieg[ l-Australia Hall g[al €500,000 lil kumpanija privata. Cafè Premier kienu qed jag[mlu tentattiv biex jikru l-post meta dan is-subletting imur kontra l-kuntratt ori;inali. Ryan Callus qal li dan hu skandlu li g[alih g[andu jwie;eb il-Prim Ministru Muscat g[aliex id-de/i]joni marbuta mal-€4.22 miljun – de/i]joni kollettiva tal-Gvern. Il-ka] tal-Australia Hall Dwar l-Australia Hall u l-proprjetà li l-PL akkwista fis-snin 70 f’Pembroke, Callus qal li dan hu skandlu ie[or ta’ Gvern Laburista. Fis-snin 70, il-PL kiseb il-proprjetà f’Pembroke f’kuntratt mal-Gvern Laburista stess u li fih ilMalta Shipbuilding [adet il-Freedom Press. G[al snin twal din il-proprjeta tal-PL

t[alliet abbandunata g[alkemm kien hemm perjodu fejn partijiet minnha kienu w]ati b[ala r-Raffles Disco u lVictoria Pub. L-Australia Hall, li g[andha valur storiku u li din is-sena tag[laq 100 sena, dejjem t[alliet abbaundata. Dan l-abbandun, li hu ksur tal-kuntratt bejn il-Partit Laburista u l-Gvern, wassal biex l-Australia Hall in[arqet jew ing[atat in-nar bir-ri]ultat ta’ [sarat kbar u s-saqaf kien anki kkrolla. Tul is-snin il-PLa g[amel diversi tentattivi biex jinnegozja l-proprjetà tieg[u f’Pembroke i]da kellu xkiel min[abba li l-Australia Hall kienet skedata u ma setg[etx titwaqqa’. Tant li hekk kif ilGvern Laburista kien elett fl-1996, ilgrad ta’ skedar tal-proprjetà Laburista f’Pembroke tni]]el. Il-pro/ess biex il-PL ikun jista’ jinnegozja l-proprjetà tieg[u f’Pembroke kompla fl-2013 meta l-Gvern Laburista

waqqa’ l-pro/eduri li l-Gvern Nazzjonalista kien beda kontra l-PL min[abba ksur tal-kuntratt. Periti indipendenti jistmaw il-proprjetà li l-PL g[andu f’Pembroke g[al miljuni ta’ ewro fejn l-Australia Hall biss hi valutata fil-livell ta’ €10 miljun. Minkejja dawn l-istimi, g[adu mhux mag[ruf kif il-PL iddikjara li bieg[ l-Australia Hall g[al €500,000 lil kumpanija privata. Ryan Callus ikkummenta li ma jistax ikun li l-art tal-Australia Hall, li tinsab fpost prominenti f’Pembroke tinbieg[ g[all-valur mi]eru ta’ €500,000 meta din tiswa madwar €10 miljuni. Fl-1997 il-PL di;à kellu konvenju ma’ kumpanija privata biex l-Australia Hall ibig[ha g[al €500,000. Fil-fatt il-PL kellu ]ew; konvenji wie[ed dwar ir-Raffles u lie[or dwar l-Australia Hall i]da issa la[aq ftheim biex il-kumpanija lokali tixtri l-Australia Hall g[al €500,000 i]da jitwaqqa’ l-konvenju dwar il-bejg[ tar-Raffles. Dan meta r-Raffles, li hu mifrux fuq madwar 4,000 metru kwadru, hu stmat li jiswa mawdar €7 miljuni. Ryan Callus qal li l-Partit Laburista qabillu bis-s[i[ f’dan il-ftehim g[aliex permezz tieg[u se jkun jista jinnegozja r-Raffles g[all-valur li jisw u mg[ux g[al €500,000 kif kien stipulat fil-konvenju tal-1997. Ryaan Callus ikkundanna dawn ilmanuvri tal-PL li qed isiru minn propjeta tal-poplu miksuba fis-snin 70. Hu qal li l-PL wasal ukoll fil-livell li f’dan innegozju se jkun qed jiffranka l-ispejje] tal-g[amara li snin ilu saret g[a/-?entru Nazzjonali Laburista, li allura hu ovvju li baqg[et ma t[allsitx.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Lokali

Arran;ament mil-Labour g[all-klijenteli]mu Il-pressjoni li qed ikollu l-Partit Laburista biex jonora aktar weg[diet personali li saru qabel l-elezzjoni tant hi kbira, li kellu jsir xi forma ta’ arran;ament bejn l-amministrazzjoni Laburista fil-Gvern u l-amministrazzjoni Laburista fuq livell ta’ partit. Dan l-arran;ament huwa biex tintbag[at persuna mill-Ministeri talGvern fi/-?entru Nazzjonali Laburista. Dawn l-uffi/jali millMinisteri ng[ataw direzzjoni biex jiltqg[u man-nies f’dak li qed jitfisser xog[ol ta’ customer care li qieg[ed isir il-;urnata kollha mit-tieni sular ta/-?NL.

il-mument g[andu informazzjoni li dan l-arran;ament da[al fis-se[[ bilbarka wkoll tal-Uffi//ju tal-Prim Ministru. Dan min[abba li mhux lewwel darba li nies li marru jew li jmorru g[and il-Customer Care filBer;a ta’ Kastilja jkunu referuti bilproblema jew bit-talba tag[hom [alli jaqbdu t-triq lejn i/-?NL fejn hemm dawn il-persuni mill-Ministeri talGvern. Din il-gazzetta jirri]ultalha wkoll li laktar talba li qed issir minn dawn innies hija biex jing[ataw jew jinstabilhom xog[ol mal-Gvern, inkella ma’ xi korporazzjoni jew a;enzija pubbli-

ka. Sorsi qrib Kastilja li tkellmu ma’ il-mument qalu li din il-pressjoni fuq l-amministrazzjoni Laburista g[al xog[ol mal-Gvern ilha g[addejja xxhur, u l-Gvern spi//a jbaxxi rasu g[al din il-pressjoni partikolarment dik li tkun ;ejja minn partitarji Laburisti bir-rag[wa f’[alqhom, tant li mhux l-ewwel darba jew tnejn spi//aw g[amlu xenati kemm f’Ministeri kif ukoll fi/-?NL stess. Din is-sitwazzjoni waslet biex flewwel ]mien tal-amministrazzjoni Laburista [alliet effetti []iena fuq ilfinanzi pubbli/i hekk kif l-istatistika uffi/jali tikkonferma kif u b’kemm

]died l-i]bilan/ finanzjarju. F’seba’ xhur, il-Gvern nefaq €310 miljun aktar milli da[[al, li jfisser ukoll €50miljun aktar mill-istess perijodu tas-sena li g[addiet. Il-bi//a l-kbira ta’ dan l-i]bilan/ hi f’pagi. L-istatistika uffi/jali tikkonferma kif il-Gvern Laburista /eda g[all-pressjoni li qed issirlu, u f’sena da[[al mieg[u mal-1,900 [addiem. F’aktar minn seba’ xhur, skont l-istatistika uffi/jali n[ar;u mat-€30 miljun aktar mid-d[ul tat-taxxi [alli jag[mlu tajjeb g[all-pagi ta’ dawn il-persuni li qed jidda[[lu ja[dmu mal-Gvern.

Xempju ta’ kif il-Maltin g[andhom jaqdu lis-so/jetà

Hekk kif ilbiera[ filg[odu ng[atat la[[ar tislima lil John Camilleri li miet jumejn ilu, huwa tfisser b[ala persuna attiv [afna fil-[ajja so/jali u f’[idmietu [addem valuri Insara qawwija. “Illum f’pajji]na g[andna b]onn nies b’valuri tajbin u Insara ta’ sinsla u integri b[alma kien John, biex jaqdu lisso/jetà”, stqarr fl-omelija Dun David Torpiano, in-neputi ta’ Camilleri. G[all-funeral kien hemm pre]enti lqraba ta’ John Camilleri, il-Presidenti Emeriti Eddie Fenech Adami, Ugo Mifsud Bonnici u George Abela, l-eks Prim Ministru Lawrence Gonzi, Deputati u uffi/jali tal-PN. Il-quddiesa tmexxiet minn Dun David Torpiano flimkien ma’ Dun Pawl Camilleri, hu John. Numru kbir ta’ sa/erdoti o[ra, fosthom l-Ar/ipriet tal-Furjana, Dun Richard Borg, ikkon/elebraw mag[hom. Fl-omelija, Dun David Torpiano qal li John kellu g[o]]a kbira lejn il-familja tieg[u partikolarment lejn martu u uliedu, u rringrazzjahom tal-kura li tawh fl-a[[ar xhur ta’ [ajtu. John Camilleri miet fl-età ta’ 67 sena fl-Isptar Mater Dei. “Bniedem e]emplari” “John Camilleri kien e]emplari u xempju ta’ kif il-Maltin g[andhom ja[dmu fis-so/jetà”. Dan qalu Louis Galea li semma d-dispja/ir kbir tieg[u meta waslitlu l-a[bar ta’ niket li l-

[abib kbir tieg[u John Camilleri kien [alliena. Louis Galea kien ilu jaf lil John Camilleri sa mill-Iskola Primarja talFurjana fl-a[[ar tas-snin 50. “John kien jg[ix f’familja e]emplari tal-og[la kwalità… mhux ta’ b’xejn li John Camilleri, g[amel dak li g[amel, g[ax kien imnebba[ minn valuri kbar li rridu niskopruhom jekk is-so/jetà

F’quddiesa praesente cadavere, ilbiera[ filg[odu fil-Knisja Ar/ipretali San Publju fil-Furjana ng[atat l-a[[ar tislima lil John Camilleri, eks Segretarju Privat ta’ Eddie Fenech Adami

Maltija takkwista sa[[itha mill-;did”, sostna Louis Galea. Hu qal li John Camilleri kellu valuri li l-[in kollu kienu jimbuttaw favur il;id tal-batut, tal-[addiema, tal-foqra, ta’ dawk li hemm b]onn ji;u mbuttati i]jed ‘il fuq fis-so/jetà. Meta Louis Galea kien re;a’ iltaqa’ mieg[u fl-Università, lejn l-a[[ar tassnin 60 u bidu tas-70, John kien bniedem li mmilita favur il-;id ta’ s[abu l[addiema. Hu u John spi//aw fil-politika wara li l-PN kien tilef l-elezzjoni ;enerali tal-1971. Louis Galea u John Camilleri kienu spalla ma’ spalla fil[idma kbira li saret ma’ o[rajn, inklu] Eddie Fenech Adami, Ugo Mifsud Bonnici, Guido de Marco, ?ensu Tabone, Richard Muscat, John Dalli, Angela Callus, Michael Falzon u Karmenu Schembri minn {al Qormi. Louis Galea ]ied li John Camilleri kien jiddistingwi ru[u b[ala impenjat, attiv, inga;;at, informat u intelli;enti. John kien kapa/i jorganizza u mhux ta’ b’xejn kien Segretarju Organizzattiv

fl-M}PN u tal-Partit sakemm il-PN tela’ fil-gvern fl-1987. “John Camilleri kien bniedem liberali [afna u progressiv; ried so/jetà moderna i]da ;usta u demokratika.” Louis Galea fakkar is-snin sbie[ li [adem ma’ Camilleri u l-kontribut tieg[u fil-gazzetti tal-PN, mal-Prim Ministru Eddie Fenech Adami, meta kien Chairman tal-ETC u Chairman tat-Telemalta u meta kien imla[[aq f’entitajiet o[rajn. John baqa’ jag[ti mill-intelli;enza tieg[u u mill-kuxjenza so/jali tieg[u g[all-;id tal-poplu kollu. “Ra;el ta’ [afna talenti” “John Camilleri kien ra;el ta’ [afna talenti, integrità u effi/jenza. Dawn ilkwalitajiet u]ahom g[as-servizz talpajji] u tal-PN, l-aktar meta l-pajji] kien g[addej minn ]minijiet difficli li, sa[ansitra, heddew id-demokrazija.”

Dan stqarru Richard Cachia Caruana li kien l-Assistent Personali tal-Prim Ministru Eddie Fenech Adami u Rappre]entant Permanenti ta’ Malta

fl-UE b’reazzjoni g[all-mewt ta’ John Camilleri. Richard Cachia Caruana ]ied li fost il-[iliet ta’ John kien hemm il-kapa/ità organizzattiva u l-mo[[ politiku fin. John Camilleri g[en bil-kbir lil Eddie Fenech Adami fix-xog[ol politiku, u flimkien ma’ o[rajn, fassal l-istrutturi li fuqhom inbena l-PN ;did fit-tieni nofs tas-snin 70. “{dimt mill-qrib mieg[u fil-kampanja elettorali tal-1981, meta l-PN reba[ ilma;;oranza, u tal-1987 meta l-PN reba[ il-Gvern. Kienu ]ew; kampanji iebsa [afna. Flimkien ma’ [afna o[rjan kellna naqdfu kontra l-kurrent u nistinkaw kontra kull xkiel,” sostna Cachia Caruana. Hu qal li meta f’pajji]na kien hawn vjolenza istituzzjonalizzata u intenzjonata biex tkisser kull oppo]izzjoni g[all-gvern, il-kwalitajiet organizzattivi ta’ John swew mitqlu deheb. “Kien ikun fil-qalba tad-de/i]jonijiet politi/i diffi/li li kellhom jittiehdu. Kien iqaxxar is-sitwazzjonijiet tal-pajji] u bil-mo[[ intuwittiv u sharp li kellu dejjem g[en [alli jittie[du l-a[jar de/i]jonijiet”. Hu fisser li kien [adem ukoll mieg[u bejn l-1987 u l-1991 fl-Uffi//ju tal-Prim Ministru. “Il-[iliet tieg[u issa kienu g[as-servizz tal-Prim Ministru Fenech Adami biex il-pajji] jinbena mill-;did. L-isfida kienet wa[da kbira. Is-sehem ta’ John kien importanti [afna u meta fl1991 g[a]el li jibda ja[dem fis-settur privat, [alla warajh vojt li ma kienx fa/li jimtela.” Fis-snin ta’ wara John Camilleri kompla jaqdi lill-pajji] billi serva fuq diversi bordijiet governattivi u lill-partit, billi g[en f’g[add ta’ kampanji elettorali. “Anki hawn, l-integrità u l-effi/jenza kienu l-karatteristi/i li baqg[u jiddistingwuh” temm Richard Cachia Caruana.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Intervista

BEPPE FENECH ADAMI, IL-VI?I-KAP TAL-PARTIT NAZZJONALISTA G{ALL-{IDMA FIL-PARTIT DWAR IR-RELEVANZA TAL-50 SENA MILL-KISBA TAL-INDIPENDENZA

“Nemmen li l-Indipendenza g[andha tkun il-Jum Nazzjonali” Beppe Fenech Adami, il-Vi/i-Kap tal-PN g[all-{idma fil-Partit jispjega li fis-so/jetà Maltija je]isti kunsens ;enerali li Jum l-Indipendenza ji;ifieri il-jum ta’ twelid ta’ pajji] huwa l-iktar ;urnata importanti fl-istorja ta’ pajji]. Alessia Zammit

alessia.zammitf@media.link.com.mt

Din is-sena qed ni//elebraw il-50 anniversarju mill-Indipendenza. I]-]ew; partiti qed jg[addu messa;; li l-poplu g[andu jing[aqad g[allanniversarji ta’ avvenimenti stori/i importanti li qed ni//elebraw din is-sena. Ta[seb li l-poplu Malti la[aq il-livell ta’ maturità biex jing[aqad f’dawn l-avvenimenti^

M’g[andix dubju li fost l-poplu Malti hawn kunsens ;enerali li l-Indipendenza hija ;urnata, probabbilment l-iktar ;urnata importanti fl-istorja ta’ dan ilpajji]. Kien hemm ]mien meta lIndipendenza kienet ti;i //elebrata millPN u kien hemm ]mien meta ma baqg[etx festa nazzjonali. Illum il-partiti politi/i u l-poplu Malti immaturaw salpunt li jag[rfu li din il-festa g[andha ti;i //elebrata b[ala poplu wie[ed.

Il-PN g[amel pass prattiku biex i[e;;e; lill-Maltin kollha ji//elebraw l-Indipendenza b[ala poplu mag[qud meta [abbar li kien se jressaq ‘l quddiem id-dati tal-attivitajiet tal-Festi tal-Indipendenza. Kif intlaqg[et din id-de/i]joni mill-Gvern^ Kif intlaqg[et min-nies^

Fil-bidu ta’ din is-sena, ;ejt inkarigat biex norganizza l-festi tal-50 sena millIndipendenza. Kif g[amilna fl-a[[ar 50 sena kellna ni//elebraw dan l-anniversarju fuq livell ta’ partit. Madankollu fhimna wkoll li huwa importanti li f’dan l-anniversajru jkun hawn festi nazzjonali li jg[aqqdu l-poplu Malti flimkien. Allura [adna l-inizjattiva biex nikkordinaw mal-Gvern biex naraw li l-attivitajiet tal-PN ma jfixklux l-attvitajiet li se jorganizza l-Gvern fuq livell nazzjonali. Bi pja/ir ng[id li wasalna g[al ftehim. Illum g[andna sitwazzjoni fejn il-PN se jorganizza festi nazzjonali fuq il-Fosos tal-Furjana fil-;ranet li jwasslu g[al ;ranet tal-Indipedenza. Naturalament ikun hemm min jg[idlek allura a[na ilPN li dejjem i//elebrajna il-festi talIndipendenza, a[na li batejna biex i//elebrajna l-festi tal-Indipendenza, fil50 sena anniversajru m’g[andnix nkunu

Beppe Fenech Adami> Kif ]viluppa l-pajji] fl-a[[ar 50 sena naraw ]vilupp so/jali, edukattiv u ekonomiku li kien storja ta’ su//ess a[na li nag[mlu l-festi tal-Indipendenza dakinhar? A[na [adna id-de/i]joni matura, id-de/i]joni responsabbli u dde/i]joni li jistenna minnha l-poplu Malti li fil-21 ta’ Settembru ni//elebraw din il-festa flimkien b[ala poplu wie[ed. Na[seb li hija de/i]joni li kul[add jaqbel mag[ha. Kienet de/i]joni li ntlaqg[et tajjeb. In[e;;e; lill-poplu Malti kollu biex jie[u sehem fil-festi li se jsiru biex infakkru il-50 sena mill-Indipendenza.

Il-PN ji;i akku]at li fl-a[[ar snin kien maqtug[ mir-realtajiet tan-nies. Il-programm varjat li qed jorganizza biex ifakkar il-50 sena mill-Indipendenza qed jintlaqa b’entu]ja]mu millpubbliku jew in-nies hija iktar interessata fil-politika li tolqot direttament il-[ajja tag[hom iktar milli dik li tfakkar l-istorja ta’ pajji]na^ Il-festi li jag[mel il-PN g[allIndipendenza huma appuntament annwali. In-nies jkunu qed jistennew dawn il-festi u din is-sena g[andna anniversarju spe/jali. Din is-sena l-PN waqqaf kumitat apposta biex nfakkru lIndipendenza b’mod aktar /elebrattiv mis-snin img[oddija. Qed insibu [afna g[ajnuna min-nies li qed jg[inu biex

dawn il-festi jkunu su//ess. Fil-;ranet li ;ejjin nibdew naraw il-frott tax-xog[ol kollu preparatorju li sar. In[e;;e; lillpoplu Malti biex jipparte/ipa f’dawn lattivitajiet fuq il-Fosos tal-Furjana. Lattivitajiet jil[qu l-gosti ta’ kul[add. Spi//a ]-]mien meta l-attività talIndipendenza tkun biss politika. Il-poplu Malti jrid jipparte/ipa fil-politika imma jrid ji;i hemm ukoll u jie[u sehem f’attivitajiet differenti u biex jiddeverti, jirrilassa u jisma’ fuq temi differenti. Se jkun hemm attivitajiet sportivi, diskussjonijiet u attivitajiet ta’ divertiment. Il-programm huwa mmirat li jil[aq il-gosti ta’ kul[add. Nappella lil dawk kollha li attendew l-attivitajiet fla[[ar 50 sena u lil dawk li kienu jattendu imma ma baqg[ux ji;u fl-a[[ar snin biex jipparte/ipaw fil-Festi talIndipendenza fuq il-Fosos tal-Furjana.

G[aliex jin[ass il-b]onn li poplu jibqa’ ji//elebra avvenimenti importanti fl-istorja^

L-ikbar ]ball li jista’ jag[mel poplu huwa li jinsa minn fejn telaq. L-ikbar ]ball li nistg[u nag[mlu huwa li ninsew li biex ;ibna l-Indipendenza g[addejna minn pro/ess twil u kien hemm nies li

batew biex pajji]na ;ab l-Indipendenza. A[na nifta[ru li ksibna l-Indipendenza ming[ajr tixrid ta’ demm jew konflitti li sofrew pajji]i o[rajn. Imma rridu niftakru minn fejn tlaqna. Dan il-poplu ta’ g]ira ]g[ira fil-Mediterran li rnexxielu bil-kontribut ta’ [afna nies inklu] politi/i b[al :or; Borg Olivier li stinka kontra l-Oppo]izzjoni li kellu biex ;ab lIndipendenza lil dan il-pajji]. LIndipendenza huwa avveniment kbir flistorja ta’ pajji]na. L-Indipendenza rridu nibqg[u n[arsuha kuljum f’dinja li qieg[da tinbidel. L-indipendenza kienet relevanti 50 sena ilu imma rridu nkunu a[na li n[arsu l-Indipendenza u dak kollu li tfisser l-Indipendenza fosthom ilvaluri li tfisser b[ad-demokrazija u ssolidarjetà. Meta nitkellmu fuq lIndipendenza qed nitkellmu fuq kun/ett li f’50 sena rawwimna biex g[andna lpajji] kif nafuh llum.

X’relevanza g[ad g[andna l-indipendenza^

It-twelid ta’ nazzjon fisser it-twelid ta’ Malta ;dida. Jekk naraw kif ]viluppa lpajji] fl-a[[ar 50 sena naraw ]vilupp so/jali, edukattiv u ekonomiku li kien storja ta’ su//ess. Illum g[andna ekonomija li frott tal-Indipendenza waslet biex g[andna oqsma li forsi lanqas konna no[olmu bihom qabel b[atturi]mu u l-informatika kif ukoll ledukazzjoni. L-indipendenza fissret li fla[[ar 50 sena kellna Stat Malti li investa fl-g[odda edukattivi biex jiffa//ja rrealtà tal-lum. Illum nitkellmu fuq Indipendenza li ;abet tibdil po]ittiv filpoplu Malti u G[awdxi kollu. G[alhekk hija tema li g[adha relevanti g[ax m’g[andix dubju li kieku l-poplu Malti m’g[amilx l-g[a]la tal-Indipendenza ma kienx jasal fejn wasal llum.

L-Indipendenza g[andha tkun il-Jum Nazzjonali uniku ta’ pajji]na^

M’g[andix dubju li wasal i]-]mien biex nidde/iedu liema g[andu jkun ilJum Nazzjonali ta’ pajji]na. Hemm barra hemm kunsens ;enerali li Jum lIndipendenza ji;ifieri il-jum ta’ twelid ta’ pajji] huwa l-iktar ;urnata importanti fl-istorja ta’ pajji] u nemmen li g[andu jkun il-Jum Nazzjonali ta’ pajji]na.

Tinbidel kemm tinbidel il-[a]in ma nistg[u qatt

EKS DROGAT JIRRAKKONTA L-ESPERJENZI TIEG{U U JIKKUMMENTA DWAR IL-PROPOSTI TAL-GVERN RIGWA

It-tieni parti ta’ intervista ma’ Jonathan, ra;el li mill-vizzju tad-droga g[adda biex illum jg[in persuni b’dan il-vizzju f’/entru ta’ riabilitazzjoni. L-ewwel parti dehret fil-[ar;a tal-{add li g[adda. Joe Cassar – joe.cassar@media.link.com.mt G[idtli li kont g[adek m’intix konvint li ridt tibdel il-lifestyle tieg[ek. Mela g[aliex d[alt fil-programm ta’ riabilitazzjoni f’San Blas^

D[alt g[ax kont nib]a’ [afna mill[abs. Dik kienet l-ewwel de/i]joni li [adt jiena. Kelli ka] il-qorti, ]g[ir, ma kellix trouble fuqu, imma jiena kont naf li jekk fl-istess ;img[a l-pulizija arrestawni darbtejn, mela dik tfisser li jiena minn sebat ijiem g[amilt erbg[a minnhom il-lock up – id-Depot. U mag[luq wa[dek fi/-/ella, bis-sodda kollha [mie;. Trid tinsa l-u]u u g[andek i/-challenge li ma tmurx g[allmethadone, inti sick, jg[idlek [alli nie[dok id-detox g[all-methadone u tg[idlu jiena droga ma ni[ux. G[alhekk d[alt il-programm. X[in rajt il-pulizija qed tag[fasni [afna, bdew larresti, il-pulizija kienet /erta li jiena kont in[awwad [afna imma ma setg[etx tipprova g[ax qatt ma qabditni g[ax provi ma kellhom qatt. Imma sadattant jien kont nitwerwer mill-[abs, fil-fond ta’ qalbi kont nib]a’ [afna mill-[abs.

Imma dan qabel bdejt il-programm…

Iva, qabel bdejt il-programm. D[alt filprogramm biex nie[u break. Sadattant ;ismi mar [afna lura, sa[[ti marret [afna lura… g[idt issa mmur fil-programm [alli ner;a’ nie[u ftit sa[[ti u nitbieg[ed naqra mix-xena ta[raq mal-pulizija u no[ro; inkompli ner;a’ n[awwad. Dik lewwel de/i]joni li kont [adt. Mort id-dar tal-Furjana, mort id-detox biex in;ib ilmethadone, u sibt li kont maqtug[ millmethadone g[ax jekk tfalli ftit ;ranet ma ti[ux il-methadone tieg[ek, jaqtg[uk. Stennejt lit-tabib biex inkellmu biex jag[tini l-methadone. Kien ilu jarani hemm snin u qalli x’;ejt tag[mel, g[idtlu ;ejt g[all-methadone, qalli insieha, methadone mhux se nag[tik. :ab il-file tieg[i u beda jqalleb u qalli ejja [a ng[idlek kemm-il kors tajtek. Beda jkellimni u qalli jekk i/empluli l-Caritas jien intik methadone. U dik jien kienet di;à ppjanata ;o mo[[i. G[idtlu sieg[a o[ra int se jkollok it-telefonata g[ax jien hemmhekk se mmur. Kif d[alt id-dar tal-Caritas jiena [assejt xi [a;a li kont ili [afna ma n[oss f’[ajti. {assejtni milqug[ u jiena sa dakinhar lanqas il-familja tieg[i ma kienet baqg[et tilqag[ni, u kellhom ra;un. Mhux qed

ng[id li l-familja tieg[i ramietni, imma jien lill-familja tieg[i xi stajt nag[tiha? Jien x’[ob] fini? Jien jekk tafdani o[ti, nigdimha tafx, mhux se noqg[od ng[id g[ax din o[ti. Ma kienx fadalli a[wa, ma kienx fadalli [biberiji, ma kien fadal xejn. U kellmitni mara dakinhar, mara li g[adha ta[dem hawn sal-lum, jisimha Nancy u qaltli, inti xi trid tag[mel, g[idtilha jien ;ejt inkellmek, g[adni ;ej mid-detox, issa /emplilhom [alli jag[tuni lmethadone… dil-mara laqg[etni, kellmitni, semg[etni u qaltli, inti tista’ tibqa’ ti;i hawn jekk trid, tista’ tibqa’ ti;i tarani. Fet[itli l-bieb dik il-mara. Saret it-telefonata li kellha b]onn issir, mort ;ibt ilmethadone tieg[i, mort id-dar kien hemm ommi u g[idtilha jien g[amilt hekk hekk hekk u hekk, issa importanti li lili ma t[allinix no[ro; minn ;o din id-dar g[ax jekk no[ro; minn din id-dar wa[di [a nie[u d-drogi u jiena drogi ma nistax nie[u g[ax irrid immur fil-programm. Ommi fer[et [afna, Alla ja[frilha, u hekk g[amlet, ]ammitni. Methadone kelli bi]]ejjed, allura ;ismi ma kienx ikun mu;ug[. Filg[odu o[ti kienet te[odni d-detox nie[u l-methadone tieg[i, immur id-dar u noqg[od nag[mel maintenance f’din iddar fejn konna ng[ixu, jien naf, ni]bog[, inbajjad, nara x’nivvinta biex nimla l-[in. Immur l-appuntament tieg[i l-Caritas, ti;i mieg[i o[ti jew ommi u beda g[addej il-pro/ess biex jien nid[ol filprogramm. D[alt fil-programm, mhux San Blas, l-ewwel d[alt detoxification, tkun trid titnaddaf ftit mill-effett li t[alli l-methadone e//. Imbag[ad d[alt ;o post ie[or, preparament g[al San Blas, u meta kont f’dan ilpost ta’ preparament g[all-programm, lewwel ;img[at, jiena ma kontx irrid ninbidel, mhux imbilli qieg[ed hemm. Kont ng[id issa nag[mel ftit xhur u no[ro;. Darba konna qed nag[mlu x-xog[ol li kien ikun hemm b]onn f’din id-dar u kelli konflitt ma’ tfajla li kienet residenta b[ali g[ax dak i]-]mien konna mixed u g[idt mela llum nitlaq. U kien hemm listaff u g[idtlu jien illum immur g[ax ma nistax nibqa’ i]jed hawn. Qalli f’idejk, ag[mel int. Imma jekk trid, nitkellmu ftit qabel titlaq. G[idtlu ok. D[alna l-office u qalli – g[ala se titlaq? G[idtlu g[ax jien ma nifla[x i]jed hawn. M’g[idtlux l-

Jien il-programm tieg[i kien hemm b]onn li jkun naqra twil sewwa, imma mbag[ad [ri;t ra;el minn dan il-programm, lest g[all-[ajja. {ri;t u mort nie[u [sieb lil ommi li sadanittant kienet xja[et

Li tg[id li l-[axixa hija soft drug hija prietka velenu]a. G[ax dik velenu, ma tag[millek l-ebda ;id. Il-[axixa ma tistax t[ares lejha we[idha.... trid tara lejn xiex u fejn tista’ twasslek intenzjonijiet tieg[i x’kienu. U qalli – jien ex user b[alek tafx. Jien skantajt kif qalli hekk. G[addieli l-[sieb f’qalbi li anki ex user seta’ jimxi ’l quddiem. {ares fiss lejja u qalli int trid timxi jew ma tridx? Dakinhar, f’dak luffi//ju, jien idde/idejt li ninbidel. Minn dakinhar g[addew ftit xhur o[ra u d[alt San Blas u g[amilt g[axar xhur s[a[ o[ra. Mort sentejn re-entry u ggradwajt. Imma dakinhar jien g[idt jien irrid ninbidel u minn dakinhar bdejt ninbidel. :ismi beda jinbiddel qabel g[ax darba tieqaf tibda tirpilja. Imma mo[[i ma kienx beda. Imma dakinhar dak l-istaff lili rnexxielu jdawwarli l-[sieb li kelli b]onn indawwar.

… U g[idt la wasal dan nista’ nasal jien!

E]att. Inzereta wkoll li kien staff li jien veru kont nammira g[ax kien jaf ja[dem, kien jin]el g[al-livell tar-residenti, ji;i mag[na jitkellem, ji//ajta, jid[aq. Meta qalli dak il-kliem idde/idejt u ma [aristx

lura sa tul il-programm tieg[i kollu. Bqajt g[addej fil-programm, tlajt San Blas, bla dubju dejjem kien hemm staff f’dawn id-djar li lili g[enuni [afna, urewni li dak il-fulfillment li jiena kont insib, jew is-sense of belonging li jiena kont insib xi mkien ie[or nista’ nsibu f’[ajti g[ax jien g[andi minnu dak jekk irrid. :eg[luni nemmen fija nnifsi, ma naqtax qalbi, ;eg[luni ma niqafx ;oddlam. Wara seba’ xhur li jien kont ili San Blas, miet missieri. Kont g[adni fil-programm meta miet missieri jien u ma waqaftx mill-programm tieg[i g[ax kont di;à b’sa[[ti [afna. Kissritni, [assejtha...imma ma waqaftx....

Kemm hu twil il-programm^

Il-programm tieg[i kien twil, u kelli b]onn li l-programm tieg[i jkun twil...

G[ala qed tg[id il-programm tieg[ek, mhux ta’ kul[add ikun twil l-istess^

Il-{add, 7 ta’Settembru, 2014

Intervista

is-so/jetà, ng[idu li hu tajjeb

ARD ID-DEKRIMINALIZZAZZJONI TAL-KANNABIS FIL-WHITE PAPER DWAR L-ABBU} TAD-DROGI

G[andek time frame, imma ma tistax il-programm ta[dmu bl-arlo;; g[al kul[add. Jekk persuna g[adha dg[ajfa f’/erti areas, ma tistax tibg[atha fiddinja ta’ barra g[alissa, trid tistenna bi//a o[ra. Jien il-programm tieg[i kellu l-b]onn li jkun naqra twil sewwa, jiena residential g[amilt sittax-il xahar, sitt xhur preparamenti g[al San Blas u g[axar xhur San Blas, imma mbag[ad [ri;t ra;el minn dan il-programm, [ri;t mibni, lest g[all-[ajja. {ri;t barra u mort nie[u [sieb lil ommi li sadanittant kienet xja[et.

Iebes il-programm imma!

Hawn min ja[seb hekk, imma le, mhux iebes il-programm tafx.

Allura g[aliex hemm min ma jkomplix^

Mhux iebes il-programm… iebes lu]u mela l-programm. Min ma jkomplix g[ax ma jkollux bi]]ejjed sa[[a, mhux veru li jkun idde/ieda, g[ax [alla unfinished business barra li g[adu qed ji;bdu. Hemm diversi fatturi g[ala /erti nies ma jkomplux. Jien mhux qed ng[idlek li l-programm fa/li u ma batejtx. Imma jien it-tbatija bnietni tafx, g[amlitni s[i[. Jien il-fer[ li [assejt fil-programm kont ili ma n[ossu snin kbar. Jien jekk fil-programm bkejt, bkejt ta’ vera, jekk fil-programm d[aqt, d[aqt ta’ vera. Jien jekk fil-programm kilt, tog[mtu l-ikel, kont ili ]mien ma ntieg[mu l-ikel! Stajt noqg[od ma’ mejda b[an-nies niekol. Stajt ikolli fuq min indur, stajt nitkellem ma’ [bieb tieg[i li qed jag[mlu l-programm.

…tibda tg[ix il-[ajja normali!

Hekk hu, il-programm tahomli kollha dawk jien. Il-programm re;a’ tahomli. Il-programm ma g[enx lili biss imma anki lill-familja tieg[i.

Kellek xi tfajla dak i]-]mien di;à^

Le, ma kelli xejn. Jiena meta kont in[awwad ma kont irrid irbit ta’ xejn. Ma ridtx irbit u [inijiet. Xejn ma kelli jien. U biex inkun onest mieg[ek lanqas ma kienu importanti g[ax jiena ttfajla tieg[i kienet l-eroina. Imma mbag[ad meta mo[[i //ara, bdejt nibni, bdejt nibda l-[ajja tieg[i. Bdejt na[dem. Mort na[dem mal-gvern dak i]-]mien bis-sa[[a ta’ dal-programm, g[ax dal-programm ma to[ro;x minnu ming[ajr xog[ol. Trid issib xog[ol imbag[ad to[ro; g[all-fa]ijiet li jmiss. Imma mbag[ad wara ftit snin iddejjaqt f’dak ix-xog[ol u xi sena qabel staqsewni ni;ix nag[mel ftit xog[ol il-Caritas...

{a mmur ftit pass lura. Kienet issir i/-/erimonja tal-gradwazzjoni millCaritas dak i]-]mien^ Iva, kienet issir. Niftakarha pre/i], qisni qed naraha kwarta ilu. Kienet ilfesta tieg[i. Niftakar e]att x’kont liebes, niftakar kemm [assejtni tajjeb, niftakar it-tg[anniqa li tajt lil Dun

Victor u li hu ta lili. Dak ir-ra;el tani [ajti lura hux...

:urnata ta’ sodisfazzjon kbir...

Enormi. Enormi. Imma mhux we[idha, marbuta ma’ programm s[i[, marbuta ma’ pro/ess anki ta’ wara...

U llum anki wasalt biex tg[in persuni li kellhom u li g[andhom l-istess problema li kellek int… Iva, il-Caritas bag[tet staff training l-

Italja fl-1995 na[seb, /empluli, qaluli g[andna b]onn inkellmuk, ;ejt u qaluli li g[andhom membru tal-istaff li se jibag[tuha tliet xhur training l-Italja, u staqsewni jekk irridx nimla postha g[al dan il-perjodu. Kont na[dem mal-gvern fl-istores u g[idtilhom ni;i tliet xhur. Irran;ajt mal-Gvern, [adt tliet xhur unpaid leave, u g[amilt tliet xhur hawnhekk. F’dawk it-tliet xhur offrewli biex nibqa’ imma ma ridtx, g[idtilhom nag[mel it-tliet xhur tieg[i u kif dik l-istaff ti;i lura mit-training jien immur minn fejn ;ejt. U ftehimna li jekk jien inkun interessat na[dem hawn naqbad u nkellimhom. Xi sentejn wara dde/idejt li ni;i, /empilt, g[amilt l-appuntament, ;ejt, tkellimt u bdejt na[dem hawnhekk. U issa ili g[oxrin sena na[dem hawn u ma naranix na[dem xi mkien ie[or. Sadattant i]]ewwi;t, g[andi l-familja tieg[i, g[andi t-tfal. Dan ix-xog[ol in[obbu, g[alhekk bqajt.

X’inhu dak li l-aktar jag[ik sodisfazzjon fix-xog[ol^

Li tara bniedem die[el hawn mitluf, u tarah bil-mod ;ej... bil-mod [afna. Imma dan ix-xog[ol jag[tik ukoll [afna di]appunti.. jag[tik ukoll [afna daqqiet ;o fik. F’dan ix-xog[ol tara nies jaqtg[u qalbhom u jitilqu. Imma s-sodisfazzjon li jag[tik huwa ferm ikbar. Innies li g[adhom ;ejjin, ir-rapport li jirnexxili nibni mag[hom, il-mixja li jibdew jag[mlu bil-mod il-mod, it-twemmin li jibdew jibnu fihom infushom…

Xi tg[idlu bniedem li g[adu die[el hawn l-ewwel ;urnata^

Fil-bidu mhux importanti [afna kliem. Kultant taptipa fuq spalltu tkun bi]]ejjed u sentenza wa[da… taqtax qalbek, nitkellmu, imma mhux g[alissa. Inkora;;iment bi ftit kliem. Nurih li jien qieg[ed hawn g[alih. San Blas mhuwiex klinika. San Blas huwa komunità mmexxija mill-Knisja u l-Knisja tg[id li lil dawn in-nies trid t[obbhom. Anki jekk kultant jirrabjawk, trid tara li tibqa’ t[obbhom. Ikunu ilhom ma jsibu m[abba, ilhom ma jsibu min jismag[hom, ilhom ma jsibu g[ajnuna u appo;;. Ladarba resqu ’l hawn dan a[na obbligati nag[tuhulhom.

{a nikkonkludu bi ftit kummenti dwar id-diskussjoni li g[addejja b[alissa fil-pajji]… Illum pere]empju hawn min jitkellem fuq soft u hard drugs… x’inhi l-opinjoni tieg[ek dwar dan^

San Blas mhuwiex klinika. San Blas huwa komunità mmexxija mill-Knisja… dawn in-nies trid t[obbhom. Anki jekk kultant jirrabjawk, trid tibqa’ t[obbhom. Ikunu ilhom ma jsibu m[abba, min jismag[hom, ilhom ma jsibu appo;;. Ladarba resqu ’l hawn dan a[na obbligati nag[tuhulhom. Illum, b[alma hawn [afna tag[lim u awareness, hawn ukoll [afna prietki []iena. Li tg[id li l-[axixa hija soft drug hija prietka velenu]a. G[ax dik velenu, ma tag[millek l-ebda ;id. Il[a]in qatt ma nistg[u ng[idulu tajjeb. Tinbidel kemm tinbidel is-so/jetà, il[a]in ma nistg[u qatt ng[idu li sar tajjeb. Il-[axixa ma tistax t[ares lejha we[idha.... trid tara lejn xiex u fejn tista’ twasslek.

U kif qed t[ares lejha fid-dawl taddiskussjoni tad-dekriminalizzazzjoni tal-kannabis wara l-[ru; tal-white paper li [are; dan l-a[[ar il-Gvern^

Jien g[alija ma tag[milx sens. Tinqabad l-ewwel darba u l-ewwel darba tidher quddiem kummissarju li m’g[andux x’jaqsam mal-pulizija, g[ax inqbadt l-ewwel darba. Xi tfisser e]att din li u]ajt l-ewwel darba? Min jinqabad l-ewwel darba jkun ilu snin ju]a. Ftit huma n-nies li ltqajt mag[hom fixxog[ol tieg[i dawn l-a[[ar g[oxrin sena li nqabdu malajr – ftit huma, biex ma ng[idx [add! Imbag[ad il-kummissarju jg[idli ara ma ter;ax tie[u tafx u jien ng[idlu ok u qabel in[alli l-uffi//ju tieg[u ng[idlu ag[tini lighter [alli g[andi joint inqabdu fuq il-bankina! Ma tag[milx sens hux! Imma l-isba[ bi//a li smajt – inpejjep il-[axixa b’mod responsabbli! Mela rresponsabbiltà u l-[axixa jistg[u xi darba jaqblu flimkien? Min ipejjep

il-[axixa ma hu responsabbli qatt!

Mela x’inhu l-messa;; tieg[ek versu dil-proposta fir-riforma^

Il-messa;; tieg[i hu li mhux jekk taqbad lil xi [add issallbu – ]gur li le! Lil min taqbad g[inu! Imma kif tg[inu – ng[idlu ara ma ner;ax naqbdek jew

inkellmu kwarta [alli nag[tih warning!? Jew ng[idlu qbadtek l-ewwel darba, mela mur u ara li ma ter;ax! Mela qeg[din l-iskola, [adt il-lapes ta’ sie[bi! Mhux qed nitkellmu fuq hekk tafx – qed nitkellmu fuq sustanza, qed nitkellmu fuq sustanza li malli npejjipha se tbiddilli l-mod kif na[seb! Fuq hekk qed nitkellmu. Taqbdu l-ewwel darba, imur fejn g[andu jmur u jsir l-assessment li g[andu b]onn isir. Imbag[ad l-a;enziji jkunu involuti biex jg[inu! Kemm ilek tu]a? X’tu]a? X’ma tu]ax? {alli jirreferuk g[all-g[ajnuna, [alli ssib lg[ajnuna mill-ewwel!.

Timmissjahom ir-residenti meta jo[or;u^

Iva nimmissjawhom, nimmissjawhom g[ax dawn ikunu tawna [ajjithom. Dawn ikunu fet[u [ajjithom mag[na.

Hemm min i]omm kuntatt, jittawwal kultant^

Iva, kuntatt jibqa’. Minn dan il-programm jg[addu g[all-fa]i msej[a reentry, li tg[aqqad – il-bridge bejn ilprogramm u s-so/jetà. Wara l-gradwazzjoni, allura wara l-a[[ar tar-re-entry hemm fa]i o[ra msej[a after care u lafter care hi g[al g[omrok! Meta trid tista’ //empel...

Ji;ifieri l-bibien tal-Caritas jibqg[u miftu[in...

Il-bibien jibqg[u miftu[in g[al g[omrok. Dil-;img[a /empilli xi [add li kont ili xi g[axar snin ma narah, skantajt. Qalli rrid ni;i ftit sa [dejk. G[idtlu meta trid tista’ ti;i, il-bieb miftu[ dejjem… * Jonathan hu isem fittizju b’rispett lejn il-kunfidenzjalità tal-persuna intervistata.

Il-{add, 7 ta’ Settenbru, 2014

Lokali

: ?entru f’Malta dwar il-;ustizzja u s-saltna tad-dritt Hillary Clinton

... wara l-kontribut ta’ Malta fil-kri]i tal-Libja fl-2011 Hillary Clinton, l-eks Segretarju talIstat Amerikan fi ktieb re/enti tag[ha tirreferi g[al ‘/entru g[all-;ustizzja u s-saltna tad-dritt’ (rule of law) li tg[id li g[andu jifta[ f’Malta. Din l-inizjattiva hi ri]ultat ta’ [idma li wettqet ma’ g[add ta’ pajji]i fi]-]mien li g[amlet f’din il-kariga. Is-sehem ta’ Malta f’din l-inizjattiva jissemma fil-ktieb Hard Choices li Hillary Clinton ippubblikat ftit taxxhur ilu u li qed ikun ikkunsidrat b[ala best seller b[al kotba o[ra tag[ha. Filktieb, Clinton tirrakkonta l-;rajjiet ewlenin li [adet sehem fihom tul lerba’ snin li fihom kienet is-Segretarju tal-Istat Amerikan bejn l-2009 u l-2013. Meta kienet qed tikkummenta dwar problemi ta’ terrori]mu f’diversi n[awi tad-dinja, Hillary Clinton tg[id li b’[idma kon;unta bejn id-Dipartiment tal-Istat u l-Winter House, f’Settembru 2011 kien stabbilit i/-?entru g[al Strate;ija dwar Komunikazzjoni g[al Kontra t-Terrori]mu waqt li ftit jiem wara kien inawgurat il-Forum Globali g[al Kontra t-Terrori]mu bis-sehem ta’ aktar minn tletin pajji]. Clinton tg[id li dan il-Forum, flewwel sentejn tieg[u, ta ri]ultati inkora;;anti. Kien f’dan il-kuntest li Clinton semmiet il-ftu[ ta’ /entru f’Malta. Hi kitbet hekk: “The United Arab Emirates agreed to host an international centre focussed on countering violent extremism and a centre of justice and the rule of law is set to open in Malta.” Meta tkompli tispjega r-rwol ta’ dawn l-istituzzjonijiet, Clinton tg[id li dawn g[andhon iservu biex i[arr;u pulizija, edukaturi, mexxejja reli;ju]i u ta’ komunitajiet flimkien ma’ nies mill-qasam politiku. G[andhom i;ibu flimkien ukoll

esperti tal-komunikazzjoni li jifhmu kif tkun mi;;ielda l-propaganda estremista kif ukoll nies mill-oqsma talinfurzar tal-li;i li jkunu jistg[u jg[inu gvernijiet u komunitajiet jitg[allmu kif jistg[u jipprote;u lilhom infushom mit-terroristi. Xog[ol ie[or ta’ dawn i/-/entri hu li j;ibu flimkien edukaturi li jo[olqu curricula [ielsa minn kull mibeg[da waqt li jag[tu lill-g[alliema l-g[odda biex jipprote;u lit-tfal minn influwenzi estremisti. Hillary Clinton, li fi]-]men li ;ej se tkun qed tidde/iedi tikkontestax biex tkun ir-rappre]entanta tal-Partit Demokratiku fl-Elezzjoni Presidenzjali tal-2016, semmiet lil Malta f’partijiet o[ra tal-ktieb tag[ha fejn jolqtu lesperjenzi tag[ha fi ]mien il-kri]i tal-Libja fl-2011. Fost l-o[rajn issemmi li l-istaff diplomatiku Amerikan kien evakwat kollu lejn Malta permezz ta’ vapur li ntlaqat minn maltempata qawwija fi triqtu mil-Libja. Referenza o[ra hi meta ;iet f’Malta, f’Ottubru 2011, ]jara qasira li matulha kienet [adet l-okka]joni biex tirringrazzja lill-Prim Ministru Lawrence Gonzi u lill-poplu Malti g[as-sehem tag[hom waqt ir-rivoluzzjoni Libjana. Fil-fatt, minn hawnhekk, Hillary Clinton riedet tmur il-Libja biex tara dak li kien qed ise[[ fl-ewwel xhur wara t-tne[[ija ta’ Gaddafi. Hi tikteb li g[al ra;unijiet ta’ sigurtà, kien aktar g[aqli li ma tu]ax l-istess ajruplan tag[ha – bil-kliem fuqu The United States of America – li kien wassalha Malta, u minfloku u]at is-C-17, ajruplan militari mg[ammar b’g[add ta’ fa/ilitajiet difensivi g[al kulma jista’ jinqala’. Clinton tg[id li ritratt li tte[dilha

(Lemin)> Hillary Clinton waqt it-tnedija tal-ktieb awtobijografiku tag[ha li bieg[ eluf kbar ta’ kopji sa mill-ewwel jiem tal-pubblikazzjoni tieg[u. (Ta[t)> Is-silta fil-ktieb li tirreferi g[at-twaqqif ta’ /entru f’Malta dwar il-;ustizzja u s-saltna tad-drit

f’Malta minn fotografu ta’ Time – ritratt li juriha qed ti//ekkja l-Black Berry tag[ha – g[amel hit kbira b’[afna kummenti fuq l-internet. Fost dawn il-kummenti u b’referenzi g[allfatt li Clinton kienet Malta, kien hemm wie[ed li jg[id li hi kienet qed twie;eb lill-President Obama g[all-mistoqsija tieg[u: “Hey Hill, watchu doing” bittwe;iba ta’ Clinton tkun “running the world”. Hu f’waqtu li wie[ed jinnota li l-idea dwar it-twaqqif f’Malta ta’ ‘/entru

g[all-;ustizzja u s-saltna tad-dritt’ tissemma minn Hillary Clinton ftit xhur wara l-kontribut utli ta’ Malta lillkomunità internazzjonali fil-kri]i talLibja meta l-poplu ne[[a lil Gaddafi mill-poter. Waqt i]-]jara tag[ha lill-Prim Ministru Lawrence Gonzi, Hillary Clinton kienet qaltlu: “Malta is a valued partner in aiding countries in the area to consolidate the rule of law and democracy in creating an inclusive government”.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

A[barijiet mill-UE

L-Ewropa f’idejk Ingrid Brownrigg Opinjonista

Hu stmat li madwar 89 miljun tunnellata ta’ ikel jin[ela kull sena fl-UE! Fuq dan hemm [afna xi jrid isir. Malta tarmi madwar kwart tal-ikel li tipprodu/i!

L-UE tin/entiva lill-bdiewa permezz ta’ diversi skemi biex jintrodu/u mezzi innovattivi li jag[tu ri]ultat a[jar fil-prodott li jkabbru kif ukoll itejbu l-kundizzjoni tal-[amrija

Kif se nitimg[u lid-dinja fis-snin li ;ejjin^ Il-popolazzjoni dinjija qed tikber u skont it-tbassir tanNazzjonijiet Uniti, il-popolazzjoni g[andha til[aq l-10 biljun ru[ fl-2050. Aktar ma tikber il-popolazzjoni, aktar se jkun hemm b]onn ikel. Skont l-Organizzazzjoni tal-Ikel u Agrikultura (FAO), hu stmat li l-produzzjoni tal-ikel trid ti]died b’madwar 60% fuq medda ta’ 40 sena. Id-domanda g[all-ikel mhux biss se tikber min[abba popolazzjoni li qed ti]died finnumru, i]da anke min[abba li qed jinbidlu l-attitudnijiet lejn likel u anke min[abba li l-klassi medja qed tikber, b’mod partikulari fl-Asja, anzi, biex inkun pre/i]a, fi/-?ina. Kull tibdil fi/-?ina, se jkollu impatt globali g[ax is-suq ?ini] hu l-akbar suq li je]isti fid-dinja. Minn na[a g[andek id-domanda li qed ti]died u min-na[a lo[ra g[andek l-isfidi biex tipprodu/i l-ikel li wkoll qed ji]diedu. It-tibdil tal-klima g[andu rwol kru/jali fuq il-produzzjoni tal-ikel. Ming[ajr il-b]onn li n[arsu lejn l-evidenza xjentifika, ilkoll xhieda ta’ kif il-klima qed tinbidel. Qed nesperjenzaw estremitajiet klimati/i, b[al nixfa u g[arg[ar, jew inkella kes[a meta suppost tag[mel is-s[ana u s[ana meta suppost jag[mel il-bard! Dan qed i[alli impatt [a]in fuq il-produzzjoni tal-ikel, li f’ka]i gravi, tista’ tkun effettwata l-produzzjoni jew inkella tintilef kollha. Minbarra l-isfidi li t-tibdil tal-klima qed i;ib mieg[u, hemm ukoll il-fatt li n-numru ta’ bdiewa qed jonqos. Hemm madwar 13.7-il miljun bidwi fl-UE li ja[dmu full-time, i]da huma biss 7% dawn il-bdiewa li huma ta[t il-35 sena, g[alhekk g[adna popolazzjoni ta’ bdiewa li qed tonqos. Dan ifisser li fil-;ejjieni se jkun hemm anqas nies ja[dmu l-art biex jipprovdulna l-ikel. Agrikultura sostenibbli

G[alhekk meta wie[ed jara l-isfidi li l-agrikultura g[andha quddiema, u bi sfidi agrikoli qed ninkludi lilna lkoll ghax a[na lkoll niddependu mill-ikel biex ng[ixu, wie[ed jaf li jrid jibda minn issa biex jindirizza din is-sitwazzjoni. I/-/avetta g[assoluzzjoni hi: agrikultura aktar sostenibbli. Dan ifisser li filwaqt li nu]aw ir-ri]orsi naturali li g[andna, nu]awhom sew u mhux nisfruttawhom! G[all-UE din it-tema hi partikolarment importanti u fl-a[[ar [ames snin, il-Ferg[a tax-Xjenza u Teknolo;ija (STOA), li tipprovdi pariri xjentifi/i lill-Parlament Ewropew, iffukat il-[idma tag[ha fuq s-sostennibbiltà. Ba]ikament analizzat l-g[a]liet li lagrikultura Ewropea g[andha biex tindirizza din l-isfida ta’ kif se nitimg[u lid-dinja! Hawnhekk ta’ min ifakkar li r-riforma

L-UE g[ad fadlilha ta[dem sew biex tkun indirizzata l-problema kbira tal-[ela ta’ ikel

tal-Politika Agrikola Komuni tal-UE, li da[let fis-se[[ din issena, hi politika agrikola aktar sostenibbli meta mqabbla malpassat. STOA identifikat sitt prijoritajiet prin/ipali li g[andhom ikunu indirizzati f’kull stadju tal-katina alimentari. Nippreservaw ir-ri]orsi naturali L-ewwel u qabel kollox irridu nippreservaw ir-ri]orsi naturali fit-territorju Ewropew jekk irridu li dawn jibqg[alhom potenzjal g[all-futur. Dawn ir-ri]orsi huma: l-art agrikola, l-ilma, linfrastruttura, [addiema b’g[arfien u fuq kollox, [amrija ma[duma sew. Biex dan isir hemm b]onn li jinbidel il-mod ta’ kif issir l-agrikultura. Il-Politika Agrikola Komuni tal-UE tippromwovi li ssir rotazzjoni tal-u/u[ tar-raba’. Dan ifisser li kull /ertu ]mien (jiddependi mill-prodott li jkun qed jitkabbar) jit[awwel prodott ie[or. B’dan il-mod ma jkunx hemm sfruttament tan-nutrijenti tal-[amrija u l-u]u jkun aktar bilan/jat. Nipprodu/u aktar, b’anqas! It-teknolo;ija g[andha tg[in biex jintu]aw ir-ri]orsi li g[andna b’mod effi/jenti. F’workshop ta’ STOA f’Di/embru 2012 ;ie diskuss l-u]u tal-fertilizzanti. Esperti li [adu sehem f’din id-diskussjoni ssu;;erew li l-u]u tal-fertilizzanti g[andu jonqos u minflok tintu]a t-teknolo;ija moderna biex tg[in filproduzzjoni. Ba]ikament il-messa;; kien: Hemm b]onn xjenzjati fl-g[elieqi biex jassistu produzzjoni aktar effi/jenti. Aktar innovazzjoni L-innovazzjoni tista’ ]]id il-produzzjoni filwaqt li tista’ tkun sostennibbli. L-UE t[e;;e; l-innovazzjoni u tiffinanzja pro;etti ta’ innovazzjoni fl-agrikultura, mill-Politika ta’ }vilupp Rurali. Innaqqsu d-domanda Ewropea Biex nag[mlu l-agrikultura aktar sostenibbli, mhux biss ilmod ta’ kif issir l-agrikultura g[andu jinbidel, i]da anke lim;iba tag[na. Fl-UE, il-konsum ta’ la[am, prodotti tal-[alib u [ut huwa d-doppju tal-medja globali. Dan hu ikel li biex ji;i prodott g[andu impatt kbir fuq l-ambjent. F’workshop li sar f’Di/embru li g[adda bit-titlu ‘Kif se nitimg[u lid-dinja fl2050?’ intqal li mhux fa/li li tinbidel l-im;iba lejn l-ikel. Ilproblema l-o[ra hi l-[ela tal-ikel. Din trid tonqos. Hu stmat li madwar 89 miljun tunnellata ta’ ikel jin[ela kull sena fl-UE! Fuq dan hemm [afna xi jrid isir. Malta tarmi madwar kwart tal-ikel li tipprodu/i! Il-bijoener;ija g[andha tkun id f’id mal-politika agrikola L-UE tippromwovi l-u]u tal-ener;ija rinnovabbli. I]da l-promozzjoni ta’ ener;ija rinnovabbli b[all-biofuels, mag[mulin minn ]rierag[ li jintu]aw g[all-ikel, b[all-qam[, [allew ri]ultati negattivi. Filwaqt li huma tajbin g[all-ambjent u anke biex inaqqsu d-dipendenza fuq il-fjuwils fossili, dawn wasslu g[al spekulazzjonijiet s[a[. Fl-2008, meta g[ola l-prezz ta/-/ereali u rajna protesti s[a[ min[abba ]-]ieda fil-prezzijiet tal-ikel, l-u]u ta’ ]rierag[ g[allbiofuel kellu sehem f’dan kollu. L-UE ;iet ikkritikata fuq livell internazzjonali, li f’dinja fejn niffa//jaw sfidi biex nipprodu/u l-ikel, qed nu]aw i/-/ereali g[al skopijiet mhux alimentari. G[alhekk hu importanti li fit-tfassil tal-politika, kull fattur ikun ikkunsidrat sew. L-impatt tal-bniedem fuq it-tibdil tal-klima F’Settembru tas-sena li g[addiet, il-Panel Intergovernattiv fuq it-Tibdil tal-Klima (IPCC) fir-rapport tieg[u kkonferma li lbniedem g[andu impatt dirett fuq it-tibdil tal-klima. G[alhekk dan hu fattur li wie[ed jista’ jindirizza, billi jara x’qed iwassal g[al dan u jipprova jnaqqas b’kemm jista’ jkun il-[sara.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Internazzjonali

Pajji] maqful min[abba l-Ebola Fi Sierra Leone, wie[ed mill-pajji]i milquta l-ag[ar mill-Ebola, t[abbar li mit-18 ta’ Settembru, in-nies iridu jibqg[u maqfula d-dar u [add ma jista’ jo[ro; fit-torq g[al erbat ijiem. Dan qed isir biex il[addiema fis-settur tas-sa[[a jkunu jistg[u ji]olaw dawk infettati bil-marda u jevitaw li tkompli tinfirex. Dan hekk kif issa dawk li mietu min[abba l-marda fi Sierra Leone, il-Liberja, ilGuinea u n-Ni;erja telg[u g[al 2,100 persuna. Sierra Leone i]da hi fost l-ag[ar milquta minn din il-marda u fejn tal-anqas 20 mediku, fosthom i]-]ew; tobba li kienu qed imexxu l-;lieda fil-pajji] kontra l-marda spi//aw mietu wkoll. Fil-Liberja di;à hemm stat ta’ emer;enza min[abba din il-marda. L-Organizzazzjoni Dinjija tas-Sa[[a (WHO) issa qed timmira li f’temp ta’ disa’

xhur il-marda tkun in;iebet ta[t kontroll f’dawn il-pajji]i. Imma Ban Ki-Moon, isSegretarju :enerali tan-NU, qal li hemm b]onn ur;entement 600 miljun dollaru biex il-marda tin;ieb ta[t kontroll. Hu appella wkoll biex il-linji tal-ajru jer;g[u jibdew itiru lejn il-pajji]i effettwati biex ikunu jistg[u jitwasslu lprovvisti. Hu ammetta imma li f’dawn l-a[[ar ;ranet il-ka]i fil-Punent tal-Afrika kienu ]diedu b’rata allarmanti. Barra minn hekk, filLiberja u s-Sierra Leone, peress li s-sistema tas-sa[[a kwa]i kkrollat g[alkollox, [afna nies qed imutu peress li t-tobba u l-infermiera qed jib]g[u jikkurawhom min[abba l-bi]a’ li hemm blEbola. Issa hemm tama li tilqim kontra l-Ebola bid-demm ta’ dawk li salvaw mill-marda tista’ tag[ti tama ;dida.

IL-:ERMANJA> Mument mill-Pyronale, kompetizzjoni tal-log[ob tan-nar fl-Istadium Olimpiku f’Berlin. Fiha jie[du sehem timijiet minn Franza, l-Olanda, ir-Russja, l-Italja, in-Norve;ja u /-?ina jikkompetu kontra xulxin. (ritratt EPA)

Twissija min[abba l-immigranti f’Calais Il-kumpaniji tal-ferry boats P&O qed t[e;;e; il-Pulizija Fran/i]a biex ittejjeb is-sigurtà fil-port Fran/i] ta’ Calais wara li mijiet ta’ immigranti qab]u re/inti u g[amlu [arba lejn vapur dirett lejn ir-Renju Unit. Xhieda qalu li l-membri tal-ekwipa;; kellhom ju]aw il-kanuni tal-ilma fuq il-vapur hekk kif gruppi ta’ immigranti ppruvaw ji;ru lejn irrampa tal-vapur. Aktar qabel grupp ta’ madwar 85 immigrant in;abru hekk kif sfurzaw ru[hom mill-kan/ell u wkoll g[amlu s-salt g[all-vapuri. Kelliem g[all-P&O qal li dak li ;ara f’dawn l-a[[ar ;ranet kien bla pre/edent u issa l-immigranti fi sforz li jaslu r-Renju Unit, apparti ttrakkijiet tal-merkanzija kienu qed jippruvaw jin[bew anki f’caravans u karozzi privati. Tant is-sitwazzjoni blimmigranti li qed jippruvaw jid[lu illegalment minn Calais lejn ir-Renju Unit kibret, li f’dawn l-a[[ar ;ranet Natacha Bouchart,

is-Sindku, qalet li kienet se tordna l-imblokk tal-port. Dan jekk l-awtoritajiet Ingli]i ma jg[inux fil-kontroll tassitwazzjoni fosthom anki b’mod finanzjarju. Hi qalet li l-belt spi//at osta;; tal-immigranti li jkunu qed jistennew biex jaqsmu minn Franza. F’dawn l-a[[ar xhur is-sitwazzjoni f’Calais qalbet g[all-ag[ar u hu stmat li hemm madwar 1,500 immigrant, l-aktar mill-Eritrea, lEtjopja, is-Sudan, lAfganistan u s-Sirja jg[ixu fejn jistg[u sakemm jirnexxilhom jag[mlu l-vja;;. Dan wassal ukoll g[al ]ieda drammatika fil-kriminalità. Anki l-kumpanija li tmexxi l-Eurotunnel, il-mina ta[t ilba[ar li tg[aqqad Franza mar-Renju Unit, ilmentaw dwar in-nuqqas ta’ si;urtà. Dan wara li mara Ingli]a sabet immigrant mo[bi fil-karozza. Hu stmat li f’Calais hemm madwar 80 pulizija Fran/i] u issa wara l-in/identi ta’ dawn l-a[[ar ;ranet se jintbag[tu 40 pulizija ta’ kontra l-irvellijiet.

Il-{add,7 ta’ Settembru, 2014

Internazzjonali

L-I}VIZZERA> Airbus A330 tal-linja tal-ajru ‘Swiss’ flimkien ma’ ajruplani tat-tip F5-E Tiger tal-’Patrouille Suisse’ waqt l-AIR14 f’Payerne fejn qed jitfakkar il-50 anniversarju tal-Patrouille Suisse u l-100 anniversarju tal-Qawwa tal-Ajru }vizzera. (ritratt EPA)

Tliet snin biex jeg[lbu l-ISIS John Kerry, is-Segretarju tal-Istat Amerikan, qal li lazzjoni militari kontra l-militanti I]lami/i fis-Sirja u l-Iraq jista’ jdum g[addej g[al tliet snin. Dan hekk kif qed tinbena koalizzjoni militari internazzjoni b’dan l-iskop. Imma filwaqt li pajji]i b[ar-Renju Unit qed jikkunsidraw ilparte/ipazzjoni tag[hom, hemm o[rajn b[all-:ermanja li ma tantx huma [erqana u jemmnu li s-sitwazzjoni fl-Ukrajna hi aktar importanti. Ir-Renju Unit qalet li kienet se ting[aqad mal-Istati Uniti f’din il-koalizzjoni fil-;lieda kontra l-ISIS imma g[alissa ma kinetx ittie[det de/i]joni jekk ir-Renju Unit kienx se jibda jwettaq attakki mill-ajru wkoll, David Cameron, il-

Prim Ministru Ingli], qal li kien ovvju li rabta militari kienet me[tie;a. Hu qal li lmilitanti I]lami/i kienu se jkunu mira tal-istess impenn li hemm biex jinstabu dawk talal-Qaeda. Hu qal li ma kien qed jeskludi xejn u r-Renju Unit kien se ja;ixxi fl-interess nazzjonali tal-pajji]. Franza wkoll indikat li se tipparte/ipa u aktarx anki pajji]i G[arab. Imma jidher li l-Istati Uniti u r-Renju Unit se jwettqu attakki mill-ajru kontinwi flIraq kontra l-ISIS, l-ewwel fil-pajji] irid ikun hemm Gvern stabbli. F’Bagdad kien stabbilit li sal-11 ta’ Settembru jrid ikun hemm Gvern ;did u t-ta[ditiet dwar l-attakki mill-ajru jsegwu fil;ranet li ;ejjin.

Il-Finlandja u l-I]vezja jkabbru l-impenn man-NATO Fis-summit tan-NATO li g[adu kemm intemm f’Wales, il-Finlandja u l-I]vezja ffirmaw ftehim mal-alleanza militari biex ikollhom dak li hu mag[ruf b[ala Host Nation Status, ftehim li jippermetti li f’ka] ta’ b]onn in-NATO tista’ tistazzjona truppi f’pajji]hom. Ebda wie[ed minn dawn ilpajji]i ma hu membru tanNATO imma t-tnejn li huma tul is-snin [admu fil-qrib man-NATO, fosthom anki f’azzjoni militari. Sadattant Anders Fogh Rasmussen, is-Segretarju :enerali tan-NATO, qal li sal-a[[ar tas-sena d-die[la mhux mistenni li jissie[bu membri ;odda fin-NATO. Lunika e//ezzjoni kien ikun filka] tal-Finlandja u l-I]vezja, li jekk jag[mlu dan ;img[a

wara jkunu di;à membri. Fost dawk li qed jistennew biex jissie[bu hemm ilMontenegro, il-Ma/edonja u l-Bosnja kif ukoll fis-summit il-:or;ja talbet li ssir membru. Dwar il-Montenegro, Rasmussen qal li lejn tmiem l-2015 kien se jkun diskuss x’se jsir. Fl-Ukrajna hemm [afna li jridu li l-pajji] jissie[eb imma g[alissa ma jidhirx li se jittie[ed dan ilpass. Rasmussen qal li issa l:or;ja se titpo;;a fil-grupp ta’ pajji]i li mag[hom inNATO ta[dem mill-qrib [afna. Dawn jinkludu lAwstralja, il-:ordan, ilMoldova u l-I]vezja . Imma fil-ka] tal-Bosnja u lMa/edonja hemm problemi fil-pro/ess u mhux mistenni progress lanqas fl-2015.

Abbu]i kbar fil-Libja

Rapport tan-Nazzjonijiet Uniti stqarr li fil-Libja qed jitwettaq ksur kbir tad-drittijiet tal-bniedem waqt il-;lied fi Tripli u Benga]i. Ir-rapport tal-UNSMIL, ilmissjoni tan-NU g[al-Libja, qal li dan kien jinkludi l-bumbardamenti bl-addo// fuq zoni residenzjali fosthom ta’ sptari-

jiet u l-[tif ta’ nies paj]ana, ittortura u l-qtil bl-addo// ta’ nies arrestati fosthom nisa u tfal. Intqal li [afna kienu dawk li n[atfu u g[ebu g[aliex kienu suspettati li kienu ;ejjin minn xi tribù jew reli;jon avversarja. L-UNSMIL [e;;et lil dawk il-gruppi ta’ ;ellieda li g[and-

hom fosthom membri li wettqu abbu]i beix jag[tuhom [alli ssir ;ustizzja. L-UNSMIL wissiet li lmexxejja jistg[u jin]ammu kriminalment responsabbli mhux biss jekk jordnaw irreati imma anki jekk dawn kienu f’po]izzjoni li jwaqqfuhom u m’g[amlu xejn.

Ritratt me[ud mill-video tal-grupp IS juri lill-;urnalista Steven Sotloff, mumenti qabel il-qtil barbaru tieg[u ta[t idejn dan il-militanti li jidher qed jipponta sikkina lejn il-kamera (EPA)

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Internazzjonali

Il-militanti tal-IS ju]aw il-kultura popolari g[ar-rekluta;; ta’ terroristi Il-qtil brutali tat-tieni ;urnalista Amerikan ta[t idejn il-militanti tal-moviment Stat I]lamiku (IS) seta se[[ b[ala ‘programm ta’ gwerra psikolo;ika’ min-na[a tat-terroristi. Dan bl-iskop li l-IS joffru ‘illu]joni’ lillMusulmani ]g[a]ag[ li tista’ tispirahom [alli jissie[bu mal-grupp tat-terroristi inkwistjoni u jitbieg[du ‘mirrutina tal-[ajja ri;ida’. Din il-;img[a, l-Amerikan Steven Sotloff spi//a kostrett li jaqra messa;; kontra lIstati Uniti u l-President Amerikan Barack Obama qabel hu spi//a b’rasu maqtug[a minn militanti mg[ammad tal-IS. L-atro/ita saret fil-qalba tad-de]ert (x’aktarx li fisSirja) u bl-esekuzzjoni ta’ Sotloff tkun ]velata lid-dinja permezz ta’ video li qed ji//irkola fuq l-Internet, fost il-kor ta’ kundanna internazzjonali. Dan wara li ;urnalista Amerikan ie[or, James Foley, kien kostrett li jiffa//ja l-istess destin b[al Sotloff f’Awwissu li g[adda u fejn hu wkoll kien spi//a jg[ix l-a[[ar xhur ta’ [ajtu b[ala pri;unier tal-militanti I]lami/i. Intant, Dr Andreas Krieg, tad-Dipartiment g[all-Istudji

dwar id-Difi]a ma’ King’s College (f’Londra), insista li videos b[al ta’ Sotloff u u ta’ Foley m’g[andhomx biss il[sieb li jintimidaw i]da li anki jimpressjonaw lillMusulmani ta’ kwalunkwe denominazzjoni. Dan ukoll bl-iskop li l-IS ikompli jirrekluta l-membri ;odda mill-Punent b’li ju]a ttemi tal-kultura popolari li jo[or;u ‘l-element romantiku’ tal-gwerra u tterrori]mu. Skont Andreas Krieg, ilgrupp IS deher li ikkopja lcredits tal-ftuh li jintu]aw g[all-programm tattelevi]joni popolari Homeland biex ‘jintrodu/i’ lqtil ta’ Steven Sotloff fuq ilfilmat li n;ibed fid-de]ert. Mifhum li [afna millvideos tat-terrur li qajjmu g[arfien internazzjonali dwar il-brutalita twa[[ax tal-IS huma prodotti mill-Al Hayat Media Center – id-dipartiment g[all-komunikazzjonijiet tal-istess organizzazzjoni terroristika. Andreas Krieg, sadanittant, itenni li l-IS ‘irid jappella lirrekluti ;odda li qed jg[ixu fil-Punent bl-organizzazzjoni ta’ esekuzzjonijiet li jirriflettu t-temi ta’ programmi familjari (g[at-televi]joni)’. g[al pa;na 15

Abu Bakr al-Baghdadi, il-’Kalif’ li jmexxi t-terroristi tal-IS, jag[mel diskors f’lokalità mhix identifikata (ritratt> EPA)

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Internazzjonali

Paratruppi tal-Armata Amerikana jid[lu ;o helicopter waqt sessjoni ta’ ta[ri; fi Grafenwoehr, fil-:ermanja. Il-President tal-Istati Uniti, Barack Obama, awtorizza t-trasferiment ta’ aktar militar biex ja//ertaw is-sigurta tad-diplomati/i fl-Iraq wara li se[[ il-qtil tal-;urnalista, Steven Sotloff. Intant, it-terroristi tal-IS kapa/i jie[du vanta;; mir-reazzjoni tal-Musulmani g[al kwalunkwe intervent (militari) konkret mill-qawwiet tal-Punent fl-artijiet tal-Iraq jew tas-Sirja (ritratt> EPA)

Il-Punent irid joqg[od attent li ma jiblax il-lixka u jassumi rwol aktar attiv fl-Iraq u s-Sirja minn pa;na 14

Il-militanti anki qed jibbenefikaw mix-xandiriet makabri min[abba l-effett psikolo;iku ta’ dawn il-filmati fuq lavversarji tag[hom. It-terroristi tal-IS illum qed jikkontrollaw medda ta’ territorji li j;ebbdu minn Aleppo, fis-Sirja, g[a/-/entru tal-Iraq, u li fiha daqs ir-Renju Unit kollu. Intant, Krieg spjega li l-IS irnexxielu fl-iskop li ‘jferrex it-terrur’ meta wie[ed iqis li, f’:unju, kienu [arbu t-taqsimiet s[a[ tal-Armata Iraqqija mill-belt ta’ Mosul li waqg[et ta[t il-kontroll tat-terroristi. Il-grupp tal-IS, fl-a[[ar ;img[at u xhur, kompla jkattar ir-reputazzjoni tieg[u b[ala entita brutali ‘li ma

ta[firha lil [add’ u l-filmati dwar il-qtil ta’ Sotloff u Foley jistg[u jitqiesu b[ala strumenti effettivi g[all-kontinwazzjoni tal-gwerra psikolo;ika. Fl-istess [in, Andreas Krieg, jispjega li l-videos talIS iridu jitqiesu wkoll b[ala mezz dirett ta’ komunikazzjoni mad-dinja ta’ barra; bitterroristi qed jipprovokaw kemm jistg[u lill-pajji]i u lGvernijiet tal-Punent biex huma jie[du rwol ‘aktar attiv’ fl-Iraq u s-Sirja. Intant, Krieg qed iwissi fuq kollox biex il-Punent ‘ma jaqa’ qatt g[al din il-lixka’. Is-sitwazzjoni hi delikata u ferm perikolu]a g[aliex jekk il-Punent jinvolvi ru[u aktar – u b’mod dirett – fid-Dinja

Musulmana, akbar g[andha tkun ir-reazzjoni rabbju]a talpopolazzjonijiet fir-re;juni spe/ifi/i u li jinkludu l-eluf tal-estremisti u l-militanti. F’ka] li l-Punent jassumi rwol aktar attiv fl-Iraq u fisSirja, it-terroristi tal-IS ikunu jistg[u jisfruttaw il-ferment tal-Musulmani biex jiksbu lappo;; ta’ komunitajiet (Musulmani) li sallum jistg[u jitqiesu b[ala moderati. Intant, u ladarba il-moviment IS jirnexxilu jikkonvin/i bit-teorija li ‘l-Punent hu l-veru g[adu tad-Dinja Musulana’, g[andu jirranka bil-kbir l-element ta’ periklu mill-ideolo;ija qattiela ta’ Abu Bakr al Baghdadi, ilKap tal-IS li jridha b[ala ‘Kalif’, u ta’ s[abu.

Il-Punent g[andu jbati bilkbir mill-konsegwenzi ta’ dan l-i]vilupp potenzjali li, skont Krieg, jista’ jag[ti wkoll ‘aspett ta’ le;ittimita’ lill-militanti IS biex huma jkomplu bil-jihad (gwerra qaddisa) ‘li jitbieg[ed b’mod e]a;erat mill-kriterji veri talI]lam’. Hu wkoll sinifikanti li Andreas Krieg jemmen li lvideo li juri l-qtil ta’ Steven Sotloff jista’ jkun ‘att iddisprat g[an-nom tal-grupp IS’. Dan wara li l-ma;;oranza tan-nies, inklu]i Musulmani, /a[du (almenu sallum) b’mod assolut g[all-ideolo;ija talmoviment fanatiku li tibba]a fuq l-atro/itajiet u ma tinvolvi l-ebda element ta’ [niena.

Fl-istess [in, l-IS, fil-parti kbira, qed jinkorpora l-;ellieda – jew mujahedeen – barranin li ma jitkellmux blG[arbi u li ;ejjin minn pajji]i Ewropej b[ar-Renju Unit, Franza, l-Italja u l-:ermanja. Dawn il-;ellieda lanqas m’g[andhom xi g[arfien talI]lam u qed isostnu fattur pjuttost ironiku, fis-sens li huma spi//aw f’taqbida biex ikabbru t-territorju tal-Kalifat fit-Tramuntana tal-Iraq u fisSirja li hu mmexxi minn Abu Bakr al-Baghdadi; il-fanatiku li qed jg[ix bl-ossessjoni li jamministra fuq Stat I]lamiku ‘bla tmiem’ u li jipprattika laktar stili u metodi [orox u barbari, bl-isku]a tar-reli;jon partikolari.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Internazzjonali

Il-Punent irid joqg[od attent li ma jiblax il-lixka u jassumi rwol aktar attiv fl-Iraq u s-Sirja minn pa;na 14

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

:img[a bir-ritratti

Il-konflitt fis-Sirja qed ikompli jwassal biex aktar Sirjani j[allu pajji]i fit-Tramunata tal-Afrika lejn l-Italja u Malta kif jixhed dan ir-ritratt tal-a[[ar grupp ta’ immigranti li waslu Malta mil-Libja. (Ritratt> Martin Agius)

Simon Busuttil, il-Kap tal-Oppo]izzjoni u tal-PN, f’laqg[a li kellu mal-Kummissarju Ewropew responsabbli mill-Affarijiet Interni waqt ]jara ta’ korte]ija. Fir-ritratt, Cecilia Malmstrom tidher qed tara d-dikjarazzjoni ori;inali tal-Indipendenza miktuba mill-eks Prim Ministru Nazzjonalista :or; Borg Olivier. Il-Kummissarju Ewropew kellha diskussjonijiet mal-og[la awtoritajiet Maltin dwar il-kwistjoni tal-immigrazzjoni irregolari.

L-eks Ministru Laburista Karmenu Vella mistenni jkun responsabbli mill-qasam tas-sajd b[ala l-Kummissarju Ewropew Malti nominat mill-Prim Ministru Joseph Muscat. Is-sit euroactive.com ]vela l-pjani tal-President Jean Claude Juncker g[all-Kummissjoni Ewropea l-;dida.

Kien ]velat minn In-Nazzjon li Keith Schembri, i/-Chief-of-Staff tal-Prim Ministru Joseph Muscat ;abar persuna minn fuq l-apron tal-ajruport internazzjonali ta’ Malta b’karozza misjuqa mix-xufier tieg[u. Il-Libjan in[are; mill-grada tal-VIP tal-ajruport bla ma saru kontrolli fuqu. Mhux mag[ruf x’regoli tas-sigurtà kienu segwiti f’dan il-ka].

Il-mexxejja tal-pajji]i membri tan-NATO ltaqg[u f’Wales f’dik li qed titqies l-aktar laqg[a importanti minn tmiem il-Gwerra l-Bierda ’l hawn. Il-mexxejja ddiskutew is-sitwazzjoni ta’ konflitt fl-Ukrajna fejn ribelli fil-Lvant tal-pajji] qed jissieltu l-militar Ukren. Mexxejja Ewropej qed jakku]aw lir-Russja b’sostenn lir-ribelli fil-;lieda tag[hom.

:urnalist Amerikan Steven Sotloff kien it-tieni vittma f’temp ta’ ;img[atejn tal-grupp militanti ISIS. Kelliem g[all-qraba tal-;urnalist qal li f’xog[lu, Sotloff kien jara kif se jwassal it-tbatija tan-nies ikka;unata mill-gwerer u billi jag[ti le[en lil dawk li m’g[andhomx spe/jalment fil-konflitti.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Editorjal

Xi ntqal din il-;img[a “I am told that the real cost for the local elections is €700,000 and not two million. Even if the latter were so, democracy, it should be remembered, does not have a price. And in this case anyway, the price is far, far less than the €4.2 million paid to bail out the failed Café Premier businessmen.” Saviour Balzan, Editur maltatoday.com.mt, 1 ta’ Settembru “Il-prodotti u s-servizzi li toffri Malta medjokri.” David Curmi, President tal-Kamra talKummer/, l-orizzont, 2 ta’ Settembru “Introduction of co-ed system to create transport nightmare for Gozitans.”

G[alliema G[awdxin ikkwotati minn dak li kitbu fuq Facebook, The Malta Independent, 2 ta’ Settembru “The government is in grave danger of allowing Malta Tag[na Lkoll lawlessness to undo the trust and reputation for good order and discipline built up over the last two decades.” Martin Scicluna, Opinjonist, The Times of Malta, 3 ta’ Settembru “The State Oil company of Azerbaijan, which owes 20% of the shares in ElectroGas Malta – the company running the new gasfired power station at Delimara – has come under scrutiny of a United Nations human rights committee, which is calling for more accountability.” Maltatoday, 3 ta’ Settembru

“Mhux se nwarrab minn jheddi.” L-Ar/isqof Pawlu Cremona kkwotat waqt programm fuq l-RTK, l-orizzont, 3 ta’ Settembru “People at risk of poverty last year increased by 3,277 over 2012 and reached 64,966 that is 15.7 per cent of the population.” L-Uffi//ju Nazzjonali tal-Istatistika, The Times of Malta, 4 ta’ Settembru “Ridiculously low.” A;enti tal-proprjetà dwar il-bejg[ tal-Australia Hall g[all-valur ta’ €582,000 mill-Partit Laburista, The Times of Malta, 4 ta’ Settembru “Jalla ma jkollkomx gwerra f’pajji]kom u tippruvawx i;;ibu l-gwerra hawn.” Il-Ma;istrat Mirian Haymann fi twissija lil ]ew; Libjani – minn Tripli u Misrata – li spi//aw ferew lil xulxin, In-Nazzjon, 4 ta’ Settembru “IIP Monitoring Committee has to start functioning.” Il-Partit Nazzjonalista fi stqarrija, The Malta Independent, 5 ta’ Settembru “I don’t think that when we’re looking for a priest we should look at their gender but rather at their heart.” Rev. Kim Hurst, The Times of Malta, 5 ta’ Settembru

Sospensjoni tad-demokrazija

B[al-lum ;img[atejn, pajji]na jkun qieg[ed ji//elebra l-50 anniversarju mill-kisba tal-Indipendenza. I]da oltre mi/-/elebrazzjonijiet, dan huwa anniversarju li g[andu jservi biex il-poplu Malti u G[awdxi jirrifletti fuq lavvanzi li g[amel tul dawn is-snin, u fejn il-kisbiet se[[ew min[abba li l-poplu dejjem ra kif b’xi mod isemma le[nu – anki meta d-demokrazija kienet mhedda.

Fa]ijiet differenti fit-t[addim tad-demokrazija Tul dawn is-snin, il-poplu Malti esperjenza d-differenza fit-t[addim tad-demokrazija. Sa mis-snin 70, u ibqa’ g[addej fis-snin 80 ta[t tmexxija So/jalista, kellna lillPartit Nazzjonalista jissielet biex jiddefendi d-demokrazija bl-g[ajta fit-toroq g[all-;ustizzja u l-libertà fost o[rajn. Wara biss ftit snin tal-ewwel amministrazzjoni Nazzjonalista, din l-g[ajta fit-toroq inbidlet g[al wa[da fejn id-de/i]jonijiet jittie[du fit-’toroq’ bl-g[oti tad-dritt g[all-vot fl-elezzjonijiet g[all-Kunsilli Lokali. Id-dritt g[all-vot fuq livell nazzjonali, il-PN kompla firxu; did-darba bid-dritt fejn sempli/iment 10 fil-mija tal-

elettorat huma bi]]ejjed biex isej[u referendum [alli titne[[a xi li;i. Din il-firxa tal-poter f’idejn i/-/ittadini minn amministrazzjonijiet Nazzjonalisti tikkontrasta [afna ma’ dak li qieg[ed sa[ansitra jse[[ issa bil-proposta tal-Gvern Laburista ta’ Joseph Muscat – dik li ma jridx li g[allerba’ snin li ;ejjin isiru l-elezzjonijiet lokali f’68 lokalità, meta t-tmexxija u l-operat tag[hom g[andu ji;;edded skont il-li;i permezz ta’ votazzjoni demokratika fl-2015 u fl-2017. Hija sitwazzjoni ta’ di]appunt kbir li l-proposta Laburista qieg[da sse[[ fl-istess ]mien meta ftit tax-xhur ilu, il-Parlament qabel li fl-ewwel elezzjonijiet lokali li jmiss tal-2015 (kif huwa indikat fil-li;i approvata dis-sena stess) jivvutaw dawk ta’ 16-il sena – proposta li welled ilMoviment }g[a]ag[ Partit Nazzjonalista. L-elettorat jemmen fl-elezzjonijiet lokali B’dak li jrid il-Gvern ta’ Muscat, pajji]na se jkun qieg[ed jesperjenza g[all-ewwel darba is-sospensjoni taddemokrazija. Dak li qed timponi t-tmexxija Laburista u dak li jridu politi/i Laburisti jmur kontra wie[ed millmuturi tat-t[addim tad-demokrazija – il-vot fl-elezzjonijiet lokali, li tant l-elettorat Malti jemmen fih. Waqt li Muscat u l-kor tieg[u jg[idu li l-elettorat Malti huwa mdejjaq bl-elezzjonijiet lokali, l-elettorat stess igiddeb dan; g[ax ir-rata ta’ votazzjoni fl-elezzjonijiet lokali tmiss is-70 fil-mija. Dan juri l-interess veru tal-elettorat fit-t[addim tad-demokrazija.

Konsultazzjoni ]baljata Minflok, il-Gvern ta’ Muscat qieg[ed jipponta subajg[ lejn l-elettorat li ma jridx l-elezzjonijiet lokali jew li huwa mdejjaq bil-kunsilli lokali. G[al dan, Muscat u s[abu wie;bu billi [ar;u bil-proposta li jipposponu l-elezzjonijiet lokali. Proposta li timmina d-demokrazija g[ax i//a[[ad lill-elettorat milli jkollu vu/i permezz tal-vot biex i;edded u jbiddel, jekk jidhirlu li g[andu jag[mel hekk, it-tmexxija tal-kunsilli lokali. Meta l-Gvern ta’ Muscat ra kurrent g[al din il-proposta kontrih, minflok biddel il-po]izzjoni, [a de/i]joni ag[ar meta [abbar konsultazzjoni bl-iskop li jin[eba warajha biex ikun jista’ jwaqqaf konsultazzjoni mal-elettorat li ssir permezz tal-vot demokratiku.

De/i]joni di]appuntanti Ir-rieda li g[andu Muscat u l-Gvern tieg[u li jipposponi l-elezzjonijiet lokali hija mnebb[a minn de/i]joni li minnha nnifisha tmur kontra l-prin/ipji demokrati/i. Minn [dan il-Partit Laburista stess kien hemm min ma /a[adx li ma saritx konsultazzjoni dwar din il-proposta. Il-Partit Nazzjonalista ddikjara li lanqas mieg[u ma saret konsultazzjoni dwar dan. L-istess jg[odd g[al partiti o[ra kif ukoll g[all-Asso/jazzjoni tal-Kunsilli Lokali u organizzazzjonijiet o[ra li jag[mlu parti mis-so/jetà /ivili. L-elettorat huwa d-difensur tad-demokrazija Id-dritt tal-vot u d-dritt g[all-elezzjonijiet mhuwix negozjabbli, u f’demokrazija m’g[andux ikun imxekkel min[abba problemi o[ra; b[alma qal il-Gvern, li dawn jiswew [afna flus! L-elezzjonijiet lokali skedati g[as-sena d-die[la huma u g[andhom jibqg[u parti mill-pro/ess demokratiku garantit lill-Maltin u l-G[awdxin u li qatt m’g[andhom ikunu

su;;etti g[al xi kundizzjoni jew sitwazzjoni partikolari fil-pajji]. I/-/ittadini jibqg[u interessati li jie[du sehem fit-te[id tad-de/i]jonijiet, l-aktar dawk li jolqtuhom direttament. Id-di/entralizzazzjoni fit-tmexxija ssa[[a[ lid-demokrazija g[ax dan jag[ti sa[[a u vu/i lill-elettorat. Fejn it-t[addim tad-demokrazija tispi//a kontrollata minnies ta’ fuq, mhix wisq differenti minn stil dittatorjali. F’nofs is-seklu 19, il-filosfu liberali John Stuart Mill kien stqarr li lparte/ipazzjoni mifruxa ta/-/ittadini hija l-aktar garanzija effettiva fit-t[addim tajjeb tad-demokrazija, u li ta[dem kontra t-theddid li jista’ jkun hemm minn stat li l-politika tieg[u tkun imnebb[a minn ind[il jew li ju]a l-poter b’sa[[a. Il-kisba tal-Indipendenza 50 sena ilu g[al Malta saret biex il-poplu Malti u G[awdxi jkun tassew sovran, dan billi anki ma jittifisx u ma jixxekkilx id-dritt demokratiku tieg[u – dak tal-parte/ipazzjoni fit-te[id tad-de/i]jonijiet.

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza> mument@media.link.com.mt Editur> Roderick Agius, tel. 25965263 • email> roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar> advertising@media.link.com.mt Stampata> Progress Press, l-Imrie[el

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Opinjoni

RI{ TA’ SIEG{A

29 ta’ Ottubru 1980 – Imut :or; Borg Olivier Michael Falzon Opinjonist

Wi// Mintoff kien jixhed is-sorpri]a li [a bid-daqs tal-folla u bil-mod kif din bdiet i;;ib ru[ha. Ftakart dwar kemm-il darba Mintoff kien g[ajjar lil Borg Olivier ‘mejjet’ meta kien g[adu [aj… Ironikament, dakinhar il-folla kienet qed i//ap/ap lill-mejjet u mhux lill-[aj. Anki mejjet kien reba[lu, g[edt bejni u bejn ru[i!

(2)

Storja mimlija ironiji L-istorja ta’ pajji]na, li mag[ha hu marbut Borg Olivier g[al mill-anqas kwart ta’ seklu, hi wa[da mimlija ironiji…b[all-fatt li l-idea li Malta ‘tikri’ l-fa/ilitajiet tag[ha lill-Ingilterra g[al skopijiet ta’ difi]a, kif Mintoff irnexxielu jag[mel fl-1972, kienet – wara kollox – idea tal-PN immexxi minn Borg Olivier! Niftakar li meta Henry Frendo lesta l-ktieb, kienet laqtitni mhux ftit id-deskrizzjoni ta’ Borg Olivier li Frendo minn jeddu g[a]el u u]a g[at-titlu: Patrijott Liberali Malti. Forsi jkun hawn min jitme]me] bil-kelma ‘liberali’, i]da din hi lkelma li tiddeskrivi l-a[jar il-politika li kien jimxi biha Borg Olivier fil-prattika. }gur li kien bniedem li jemmen fis-separazzjoni bejn l-Istat u l-Knisja u ]gur qatt ma ried li l-PN ikun partit konfessjonali. Borg Olivier dejjem mexa b’mod li manifestament wera li l-PN hu partit lajk, anki jekk kien jag[raf ir-rabta millqrib tal-poplu Malti mal-Knisja. Fl-a[[ar mill-a[[ar Borg Olivier kien makakk bi]]ejjed biex spi//a ‘u]a’ lillAr/isqof Gonzi aktar milli l-Ar/isqof Gonzi ‘u]a’ lill-PN!

Illum nirrealizza li wara Borg Olivier sfortunatament kien hemm drabi meta sar bil-maqlub, meta kienet il-Knisja li u]at lill-PN… Kien jg[id li hu liberali

Meta kont Segretarju g[all-Informazzjoni tal-PN kienet id-drawwa li nakkumpanjah fil-laqg[at ta’ korte]ija li Ambaxxaturi ta’ pajji]i barranin kienu jag[mlulu b[ala Kap tal-Oppo]izzjoni, ;eneralment f’daru f’Tas-Sliema. Niftakar okka]joni partikulari, meta ambaxxatur staqsieh x’kienet il-linja politika tal-PN, u Borg Olivier issorprendieni meta bla ebda e]itazzjoni wie;eb: ‘liberali’. Jien kont qed nistennieh jg[id: ‘Demokratiku Kristjan’… i]da forsi kont g[adni be//un! Jg[idu li darba kien qal li hu demokratiku kif ukoll Kristjan, i]da dan ma jag[mlux Demokratriku Kristjan. It-titlu mag[]ul minn Henry Frendo g[all-bijografija ta’ Borg Olivier dejjem ifakkarni f’dan l-episodju, anki jekk din tal-mod dwar kif wie;eb id-domanda dwar l-ideolo;ija politika tieg[u qatt ma rrakkontajtha lil [add g[ax deherli li a[jar ma ndardarx l-ilmijiet. Fost doveri o[ra li l-kariga ta’ Segretarju talInformazzjoni kienet g[abbietni bihom, kelli nipprepara larran;amenti tal-ftit ta[ditiet u programmi li l-PN flOppo]izzjoni kien ikollu d-dritt ixandar minn fuq ix-xandir tal-istat. Qabel ir-recording ta’ xi ta[dita fuq it-televi]joni, kont immur g[al Borg Olivier bil-karozza tieg[i biex inwasslu minn Tas-Sliema g[al Gwardaman;a. Fil-karozza dejjem kont in;orr rutella u kelli d-drawwa li n[alliha mitluqa ti;ri fl-art u kull darba li jaraha Borg Olivier kien ifakkarni li missieru kien perit. Hekk kien, dejjem jara jaqbadx ma’ xi tarf komuni bejnu u bejn ma’ min kien jitkellem… Fidu/ja fil-poplu Malti

Kien bniedem li kellu x-xamma jifhem li pajji]na ma setax jimxi ’l quddiem qabel ma l-Maltin je[ilsu mix-xkiel tal-kolonjali]mu u jie[du rajhom f’idejhom u dejjem kellu l-fidu/ja li l-poplu Malti kien se jirrispetta d-drittijiet li reba[ bl-Indipendenza fil-milja tad-demokrazija. Wa[edna ma nistg[ux inkunu ag[ar g[ax id-de/i]jonijiet jibdew jittie[du fl-interess tag[na u mhux ta’ [addie[or. Hekk kien qal meta kien talab formalment li Malta ting[ata l-indipendenza. Dnub li ma kellux ix-xorti jara t-trasferimenti tal-poter li se[[ew fl-1987, fl-1996, fl-1998 u fl-2013 – trasferimenti li vvindikaw il-fidu/ja ta’ Borg Olivier fl-g[aqal u l-orgolju tal-poplu Malti. I]da dakinhar tal-funeral ta’ :or; Borg Olivier minn mo[[i g[addew affarijiet o[ra. Kien funeral impressjonanti tassew li kien deskritt minn il-mument tat-2 ta’ Novembru 1980 b[ala ‘funeral li Malta qatt ma rat b[alu.’ Forsi anki sa dakinhar tal-funeral, l-opinjoni tieg[i dwar

Il-qoxra ta’ quddiem tal-bijografija ta’ :or; Borg Olivier miktuba mill-istoriku Henry Frendo… meta ambaxxatur staqsieh x’kienet il-linja politika tal-PN, Borg Olivier bla ebda e]itazzjoni wie;eb> ‘liberali’… din hi l-kelma li l-aktar tiddeskrivi l-politika li kien jimxi biha Borg Olivier fil-prattika.

il-valur ta’ Borg Olivier ma kinitx wa[da ;usta mal-istorja tieg[u. Kif g[edt, kont sirt nafu fl-g[abex tal-karriera politika tieg[u, u ma kellix l-opportunità nsegwih mill-vi/in meta kien fl-a[jar fa]i tal-karriera politika tieg[u. Madankollu, aktar ma g[adda ]-]mien, aktar bdejt ninteba[ li wara dik li kont nikkonsidraha dg[ufija, kien hemm element mhux biss ta’ makakkerija i]da wkoll ta’ esperjenza u g[aqal. Dawn huma fatturi importanti li [afna drabi lentu]ja]mu ta]-]g[o]ija ma j[allix lil dak li jkun japprezzahom bi]]ejjed. Atmosfera surreali L-atmosfera waqt il-funeral statali ta’ Borg Olivier kienet wa[da surreali, b’Mintoff fuq quddiem imexxi l-korteo wara t-tebut ta’ Borg Olivier u bin-nies i/ap/pu, mhux lil Mintoff i]da lil dak li kien l-avversarju politiku tieg[u g[al tant snin. Wi// Mintoff kien jixhed is-sorpri]a li [a bid-daqs talfolla u bil-mod kif din bdiet i;;ib ru[ha. Forsi rrealizza li tassew kien spi//a kapitlu u nbeda ie[or. Ftakart dwar kemm-il darba Mintoff kien g[ajjar lil Borg Olivier ‘mejjet’ meta kien g[adu [aj… Ironikament, dakinhar il-folla kienet qed i//ap/ap lill-mejjet u mhux lill[aj. Anki mejjet kien reba[lu, g[edt bejni u bejn ru[i!

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Opinjoni

Minn Milan g[al Malta A[barijiet u kummenti mill-Italja u l-Vatikan

Mons. Charles Vella Opinjonist

Kif ;ara f’[afna pajji]i bis-sekularizzazzjoni, il-Knisja saret irrelevanti. M’hemmx iktar kredibbiltà, interess, rispett u fidi. Spiss wa[da mill-kaw]i hi n-nuqqas ta’ komunikazzjoni u tal-lingwa;; tal-isqfijiet, u tas-sa/erdoti.

Ix-xmara Tevere taqsam Ruma Dawk is-sa/erdoti li studjaw it-teolo;ija fil-Pontificio Università Gregoriana ]gur li jiftakru l-Professur Awstraljan Fr. Gerald O’Collins S.J. Fl-1941 ;ie anki Malta biex jag[ti xi lectures u kellem ukoll lill-kleru f’G[awdex. Is-sena lo[ra Fr. O’Collins [are; ktieb ta’ tifkiriet f’Ruma. Semmieh On the Left Bank of the Tiber, (Ed. Gracewing). Hemm [afna xi tg[id dwar l-esperjenzi ta’ Fr. O’Collins mal-Vatikan. It-titlu tal-ktieb ifakkarna li Ruma hi maqsuma fi tnejn. Ix-xmara Tevere taqsam il-Vatikan u l-bqija ta’ Ruma. Meta t-Taljani jg[idu “Oltre Tevere”, ifissru ’l hemm mix-xmara lejn il-Vatikan. Qishom ]ew; dinjiet differenti u sa /ertu punt huma kemm fl-istorja, fit-tradizzjonijiet u filpolitika. Hu g[alhekk li g[a]ilt l-isem tal-ktieb ta’ O’Collins biex nitkellem mag[kom dwar il-Vatikan u l-politika. Il-Vatikan u l-politika Nibdew mill-Knisja fl-Italja, li g[andha madwar 200 djo/esi u mijiet ta’ isqfijiet, li flimkien jiffurmaw ilKonferenza tal-Isqfijiet. L-g[add ta’ impjegati tal-Vatikan bejn kleru u laj/i hu ta’ 3,500, li llum g[andhom anki lunion tag[hom. Darba De Gualle qal: “Kif tista’ tmexxi nazzjon bi 350 ;obna differenti?” Spiss dan jing[ad g[all-Knisja fl-Italja mi]g[uda b’tant djo/esijiet u xi w[ud minnhom ftit ikbar minn G[awdex. G[alhekk kemm fir-revi]joni tal-konkordat fi ]mien Bettino Craxi u anke l-istess Vatikan ippruvaw jg[aqqdu tnejn jew tliet djo/esijiet flimkien. Illum il-Kardinal Angelo Bagnasco, l-Ar/isqof ta’ :enova (li dejjem liebes il-berettin a[mar), g[adu l-President talKonferenza. Fuq talba tal-Papa Fran;isku, qed issir riforma tal-Istatut fejn, b[an-nazzjonijiet l-o[ra, il-President ji;i elett. Hekk g[andu jkun u qed jissemma l-Kardinal Ar/isqof ta’ Perugia, li b[alissa hu Vi/i President. Sa minn meta hemm Fran;isku b[ala Papa saret bidla fittmexxija tal-Konferenza. Fi ]mien il-Kardinal Camillo Ruini, li g[al bosta snin kien President “fac totum”, (li jmexxi kollox), il-konferenza kienet da[let sewwa fil-politika. Il-Papa :wanni Pawlu II [alla l-kwistjonijiet Taljani, inklu] il-politika, f’idejn Ruini. Kien jid[ol f’kollox, jitkellem fuq kollox u jrid imexxi kollox. Kellu wkoll paraventu meta [oloq il-Kummissjoni tal-Kultura. Jiena li niftakru student mieg[u, dejjem sibtu bniedem kapa/i u b’intelli;enza kbira. Ma kontx ini]]el dejjem il-kritika, imma forsi spiss qabe] il-pont ta’ Tevere biex jid[ol Montecitorio. Minn meta sar Papa Fran;isku, il-Kardinal Bagnasso sar xi ftit riservat u m’g[adux jitkellem [afna, tant li llum sar kwa]i mhux kredibbli. Nistennew, fil-[arifa, bidla! Il-Knisja saret irrilevanti Dak li jolqotna l-iktar hu l-fidi u l-[ajja pastorali. Kemm ili l-Italja tul dawn l-40 sena saru bidliet sbie[ u sar progress, li naturalment jiddependi mill-g[a]la tal-isqfijiet.

Il-Papa Fran;isku llum g[andu effett po]ittiv fuq il-massa tal-poplu, imma l-bidla trid ti;i minn ta[t u bosta mill-kleru mhux qed isegwu l-e]empju u l-istil tal-Papa. Ir-ritratt juri kif fl-ewwel jiem minn meta n[atar Papa, Fran;isku bag[at messa;; ta’ umiltà meta [asel u bies ri;lejn pri;unieri ]g[a]ag[.

Illum issib u[ud li g[adhom konservattivi u m’g[andhomx komunikazzjoni mal-poplu, xi drabi lanqas mal-kleru. Il-Papa Benedittu XVI ne[[a mid-djo/esi ]ew; isqfijiet min[abba problemi u dejn ta’ miljuni. Wa[da minnhom, iddjo/esi ta’ Trapani, fi Sqallija, sa/erdot ]ag[]ug[ amministratur kien involut mal-IOR (Bank tal-Vatikan) dwar depo]iti mafju]i. Issa anki d-djo/esi ta’ Mazara Del Vallo nstabet b’dejn kbir ta’ miljuni. Imma l-poplu, (li minkejja li f’/erti n[awi lanqas l-20 filmija ma jmorru l-knisja), illum mhux interessat fil-fidi. I]]g[a]ag[ wara l-Gri]ma (meta jag[mluha) jispi//aw minn [dax il-Knisja. Hemm qab]a, differenza kbira bejn il-kleru u l-poplu, l-iktar i]-]g[a]ag[ li qed isiru atei jew non credenti (ma jemmnux). Dan g[aliex, kif ;ara f’[afna pajji]i bis-sekularizzazzjoni, il-Knisja saret irrelevanti. M’hemmx iktar kredibbiltà, interess, rispett u fidi. Spiss wa[da mill-kaw]i hi n-nuqqas ta’ komunikazzjoni u tal-lingwa;; tal-isqfijiet u tas-sa/erdoti flomelija. Hemm [afna kaw]i o[ra imma llum il-knejjes huma vojta mi]-]g[a]ag[ u l-ir;iel. Il-Papa Fran;isku llum g[andu effett po]ittiv fuq il-massa tal-poplu u naf min re;a’ lura, imma l-bidla trid ti;i minn ta[t. Bosta mill-kleru mhux qed isegwu l-e]empju u l-istil tal-Papa. Madankollu hemm ukoll bosta esperjenzi ;odda sbie[ fuq livell parrokkjali, fil-Movimenti u fil-gruppi. Jekk nag[mlu bilan/, ir-ri]ultat ikun negattiv, g[ax [afna [afna drabi lkleru hu nieqes mi]-]elu, mill-kreattività u l-[ajja pastorali. Mhux futur sabi[! Tmiem il-lobby Kattoliku Forsi tawwalt [afna fuq il-Knisja, imma rrid nag[ti kwadru ]g[ir tar-relazzjoni bejn il-Knisja u l-politika. Minn dejjem kien hemm ]mien meta ]-]ew; oqsma kienu flimkien, g[ax kien hemm ]mien li t-Tevere ma kinitx taqsam il-Vatikan mill-politika. Kien i]-]mien tal-“Papa Re”, tal-beni kbar tal-Knisja, tal-poter, tal-korruzzjoni u ta’ ta[lit bejn it-tnejn. Bl-g[ajnuna t’Alla u ta’ Garibaldi, dak i]-]mien spi//a, imma [alla bosta ;rie[i stori/i. “Il-Patti Lateranesi” ta’ Mussolini u warajh Craxi, ;abu l-firda bejn il-Knisja u l-istat. Imma llum g[ad hemm bosta [wejje; fil-qasam politiku fejn jid[ol il-Vatikan jew il-Knisja. Kull Gvern, anki dak sekulari b[al ta’ Matteo Renzi, joqg[od attent dwar /erti li;ijiet li g[andhom x’jaqsmu mal-etika u l-morali. Wara li spi//a l-Partit Demokristjan, sar e]odu talKattoli/i. M’g[adx hemm lobby Kattoliku u d-deputati Kattoli/i llum huma f’diversi partiti, imma ma tantx g[andhom qawwa. Dan l-a[[ar kellna Prim Ministri Kattoli/i. Ibda minn Silvio Berlusconi, Mario Monti, Enrico Letta u issa Matteo Renzi. It-tlieta tal-a[[ar jipprattikaw ir-reli;jon b’mod e]emplari, tant li Monti ji;i fil-parro//a fejn ng[ix f’Milan. Minkejja l-fidi, huma j]ommu t-twemmin Nisrani personali barra mill-politika. Kritika dwar Berlusconi Min-na[a l-o[ra, bosta kkritikaw lill-Knisja, g[ax ma [adet ebda po]izzjoni pubblika dwar Silvio Berlusconi. Naf li saret, anke mill-;urnal Kattoliku Avvenire, xi kritika qawwija li kienet il-kaw]a g[aliex Dino Boffo ;ie mitlub mill-Konferenza tal-Isqfijiet biex jirri]enja. Bejn il-Knisja u l-politika hemm xi kwistjonijiet fundamentali, fosthom l-abort, id-divorzju f’qasir ]mien, il-fekondazzjoni, id-droga, l-ewtanasja, e//. Dawk huma kollha valuri eti/i. Hemm ukoll il-kwistjoni tal-iskejjel tal-Knisja, il[las ta’ taxxi, l-isptarijiet Kattoli/i u o[rajn. Kull gvern joqg[od attent qabel imiss dawn il-kwistjonijiet, li jistg[u jo[olqu konfront mal-Vatikan. Huma ftit id-deputati li jiddefendu dawn il-valuri u jasal mument li l-gvern jag[mel li;ijiet li ma jkunux favur dawn il-valuri. Fi]-]mien ta’ Fran;isku, ir-relazzjoni bejn il-Vatikan u lpolitika Taljana tbiddlet. Spi//a ]-]mien tal-Piju XII fittaqbida kontra l-Komunisti. Spi//a wkoll il-Papat ta’ Pawlu VI u l-Partit ta’ Demokrazija Kristjana. Il-Papa :wanni Pawlu II [alla l-politika f’idejn il-Kardinal Ruini. Issa l-Papa Fran;isku jidher li jrid jibqa’ barra u j[alli f’idejn tmexxija ;dida tal-Isqfijiet.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Opinjoni

MORALITÀ U POLITIKA (5)

Il-moralità u r-re]istenza g[all-Awtorità in;usta tal-Istat

Joe Camilleri Opinjonist

Gvern isir ille;ittimu meta jinqeda kontinwament bis-setg[a tieg[u kontra l-interessi tal-;id komuni, ji;ifieri meta l-politika tat-tmexxija hi mmirata li ;;ib il-[sara.

-awtorità pubblika “g[andha dejjem tit[arre; fillimiti tal-moralità g[all-kisba tal-;id komuni mifhum f’g[amla dinamika u skont ordni ;uridiku

di;à le;ittimament stabbilit jew li hekk g[ad ikun stabbilit. Jekk dan ikun il-ka], i/-/ittadini jkunu obbligati fil-kuxjenza li jobdu… Fejn imbag[ad i/-/ittadini huma mg[akksa mill-awtorità pubblika li to[ro; ’il barra millkompetenza tag[ha, waqt li ma g[andhomx ji/[du dawk il[wejje; li huma o;;ettivament me[tie;a mill-;id komuni, g[andu jkun lilhom permess li jiddefendu l-jeddijiet tag[hom u ta/-/ittadini s[abhom kontra l-abbu] ta’ din l-awtorità, basta j[arsu dawk il-limiti li huma mqieg[da mil-li;i naturali u milli;i evan;elika” (Gaudium et spes, 74). Hekk jidher li, g[alkemm il-Knisja hi attenta [afna u tqila biex taqbel mad-dritt tad-di]ubbidjenza /ivili u r-re]istenza kontra l-awtorità tal-istat, b’danakollu fil-prin/ipju hi tammetti dan id-dritt. L-awtorità tal-istat tista’ tkun in;usta jew g[ax tkun u]urpata (awtorità misruqa) b’ingann u b’mod vjolenti u ille;ittimu, jew g[ax g[alkemm tkun awtorità miksuba b’mod le;ittimu, ma]-]mien issir abbu]iva u tirannika. Hemm dmir limitat ta’ ubbidjenza g[all-ordnijiet ta’ u]urpatur meta dan ikun [a kontroll sod tal-pajji] u sakemm idum fis-setg[a. Ir-ra;uni legali g[al dan mhijiex il-fatt li lu]urpatur ikun [a kontroll sod, imma l-[tie;a li l-ordni pubbliku ji;i ]gurat fil-komunità u ti;i evitata d-di]ordni. Dan ma jfissirx li wie[ed g[andu jirrikonoxxi awtorità ille;ittima. Lawtorità le;ittima tista’ tieqaf anke bil-forza lill-u]urpatur meta hemm il-possibbiltà ta’ su//ess. U]urpatur li jkun kiseb pussess pa/ifiku tas-setg[a, l-awtorità tieg[u tista’ ssir le;itti-

Il-punt hu...

“l-ewwel issib it-triq it-tajba, imbag[ad ikollok il-motivazzjoni biex tikseb ir-reb[a.”

Richard Muscat Opinjonist

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

Waqt diskursata li kelli ma’ [abib tieg[i dawn il-;ranet, laqatni dan ir-ra;unament tieg[u dwar il-qag[da tal-Partit Nazzjonalista. {alli nipprova npo;;i fil-qosor it-tifsira ta’ dan il-punt fundamentali li bqajt na[seb fuqu anki wara la[[ar qatra tal-inbid li spi//ajna l-ikla bih. Mela naqblu li l-mira a[[arija hija r-reb[a tal-elezzjoni ;enerali. Imma qabel biss na[seb dwar il-mira a[[arija tarreb[a elettorali, irrid naf minn fejn qed nitlaq illum. X’inhuma l-kundizzjonijiet u l-qag[da fattwali tal-battaljun (fi kliem ie[or il-partit) li g[andi f’idejja? Mhux sigriet ta’ Fatima, g[ax kul[add jaf u jifhem minn fejn qed nitilqu! Ma naqtax qalbi, lanqas xejn! Spe/jalment jekk nifhem li qabel nibda na[seb fuq reb[a elettorali hu me[tie; li nsib it-triq it-tajba li twassalni sal-mira ewlenija. Tista’ tpo;;iha fi kliem ie[or u tg[id li bil-mira ewlenija f’mo[[i rrid insib it-triq li twassalni hemm. I]da huwa fundamentali li nsib it-triq it-tajba. U xi tfisser issib it-triq it-tajba? It-triq it-tajba hija li nag[raf sew x’inhi s-so/jetà Maltija, fejn hi sejra, x’inhuma l-aspirazzjonijiet tag[ha, x’inhuma l-palpiti tal-qalb tag[ha, fejn hi f’sa[[itha u fejn hi batuta, u tant aspetti o[rajn li jiffurmaw parti integrali tag[ha. Meta nag[raf u nifhem sew b’mod /ar dan il-kwadru s[i[ tas-so/jetà Maltija nkun f’qag[da li nifforma l-vi]joni politika, so/jali u ekonomika tieg[i; nkun f’qag[da li nifforma politika li tirrispondi g[al dak il-kwadru tas-so/jetà li nkun fassalt; inkun f’qag[da, g[alhekk, li nipproponi soluzzjonijiet u proposti adatti b’mod li s-so/jetà Maltija tkun tista’ tidentifka ru[ha mal-vi]joni u l-proposti tieg[i. Hekk hu, g[ax il-messa;; tieg[i mhux i]olat, lanqas mhu barra mill-kuntest ta’ dak li trid is-so/jetà. Tkun dik ilvi]joni politika li l-poplu jag[rafha b[ala tieg[u wkoll g[ax taqbel u tirrispondi l-[ti;iet u l-aspirazzjonijiet tieg[u. Dak ikun il-mument li l-vi]joni politika tieg[i ti;i a//ettata u abbra//jata mas-so/jetà. Mag[rufa t-triq it-tajba, ikun fa/li aktar li l-poplu j[ossu motivat u entu]jast g[at-triq li jrid jag[mel biex jasal sal-

ma matul i]-]mien. Ir-ra;uni mhijiex li s-su//ess jo[loq iddritt, imma n-ne/essità li l-komunità /ivika tin[eles minn iktar ;lied u [sara. Din il-le;ittimazzjoni sse[[ biss jekk iddritt u l-;ustizzja jkunu rispettati u l-;id komuni jin]amm u jin;ieb ’il quddiem. Tirrannija qatt ma tista’ ssir le;ittima. Meta l-awtorità le;ittima tal-istat issir in;usta u tmur kontra l-li;i ta’ Alla, i/-/ittadini ma jibqg[ux fid-dmir li jobdu. Pietru u :wanni qalu lis-Sanhedrin: “Je[tie; nobdu aktar lil Alla milli ’l-bnedmin” (Atti 5,29). Naturalment irid ikun hemm ra;unijiet sodi biex isir dan. Meta gvern jag[mel xi ]balji ma jfissirx li sar ille;ittimu. Isir ille;ittimu meta jinqeda kontinwament bis-setg[a tieg[u kontra l-interessi tal-;id komuni, ji;ifieri meta l-politika tat-tmexxija hi mmirata li ;;ib il-[sara. Hemm diversi forom ta’ re]istenza kontra awtorità tal-istat li qed tabbu]a. Hemm il-mezzi legali. Hemm ir-re]istenza passiva li tikkonsisti filli wie[ed ming[ajr vjolenza ji/[ad lubbidjenza g[al-li;i. I/-/ittadini g[andhom id-dritt, u xi drabi anke d-dmir, li jiddefendu ru[hom b’oppo]izzjoni pubblika bil-kelma u l-kitba u billi jirrifjutaw l-ubbidjenza. Hemm irre]istenza attiva ji;ifieri difi]a organizzata ta/-/ittadini kontra l-abbu] tal-awtorità tal-istat. Hemm imbag[ad ir-re]istenza fi]ika, ji;ifieri l-qawmien armat kontra t-tirannija bla ra]an u fit-tul, wara li kull mezz ie[or ikun falla u b’/ans tajjeb li tirnexxi. Il-morali tqieg[ed diversi normi biex tirregola kemm jista’ jkun sitwazzjoni b[al din li [afna drabi tkun ikkomplikata u mhux lakemm wie[ed jag[raf jag[]el kif g[andu j;ib ru[u. L-etika trid turi biss il-gravità tar-responsabbiltà morali.

mira ewlenija. Ikun g[alhekk wasal il-mument tal-g[a]la tal-poplu, u jien insir l-alternattiva konkreta. L-g[a]la talpoplu. U]ajt l-ewwel persuna singulari mhux bi pretensjoni, i]da biex niftiehem a[jar dwar ra;unament li g[amilt grazzi g[ad-diskursata bejn ]ew;t i[bieb… applikabbli g[all-qag[da politika tal-PN. “It is a pity that the “true followers of Islam”, however, seem so absent in the defence of their religion’s dignity.”

Din l-istqarrija g[amilha Mons. Jos Farrugia fl-artiklu tieg[u Islam: A Christian Challenge (The Times of Malta 29.08) Sakemm inkiteb dak l-artiklu huwa veru li l-mexxejja tal-I]lam kienu siekta quddiem ix-xeni vjolenti ta’ g[ajb li assistejna bi qsim ta’ qalb bil-qtil u [ruxija li t-terroristi I]lami/i tal-ISIS wettqu u g[adhom iwettqu kontra l-minoranzi spe/jalment il-Kristjani fl-Iraq u fis-Sirja. U bir-ra;un id-dinja /ivilizzata [adet skandlu u mtliet bis-suspetti u bil-pre;udizzji kontra l-I]lam, sa[ansitra da[let b’mod qawwi u perikolu], dik li tissejja[ l-I]lamofobija. Mhux il-ka] li nid[ol fuq l-aspett storiku u djalettiku tal-I]lamofobija. I]da rrid nosserva li fil-fatt rajna wkoll f’dawn l-a[[ar jiem il-pre]enza u l-kundanna g[atterroristi I]lami/i tal-ISIS minn [afna mexxejja fosthom lImam tal-I]lam f’Malta u madwar l-Ewropa kollha. Xi e]empji huma dawn: “UK imams put fatwa on jihadists, Clerics condemn poisonous Isis” (The Sunday Times ta’ Londra); “The Islamic State is neither a state nor Islamic” Baroness Warsi; “they are terrorists and must be punished” Imam in Calgary; “Stop deceiving Muslims” Sunni Imam of Aqsa Mosque; “Italy expels Imam for preaching hatred against Jews”; u nistg[u nkomplu billista ta’ kundanni minn diversi Imam kontra l-ISIS. Dan hu biss l-ewwel pass g[ax fl-a[[ar mill-a[[ar it-terrur il-;did li qed tiffa//ja d-dinja libera jintreba[ biss blg[aqda bejn dawk kollha li huma Fermi kontra l-vjolenza b[ala sistema ta’ poter biex ja[kmu territorji u popli b[alma huma t-terroristi I]lami/i. Forsi qatt daqs illum m’hu f’waqtu dak il-motto: Flg[aqda s-sa[[a.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Opinjoni

Nuqqas ta’ vi]joni? Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppo]izzjoni g[all-Affarijiet Barranin

1. Settembru j;ibna lura g[ar-realtà politika ta’ kuljum. Biss din is-sena bil-;rajjiet li se[[ew f’pajji]i o[ra, is-sitwazzjoni baqg[et g[addejja. Il-konflitti militari li ]vilupaw ;abuna f’po]izzjoni ta’ nkwiet. Id-dinja mill-;did g[addejja minn ]mien ie[or ta’ taqlib li mhux fa/li ssib soluzzjoni g[alih. Taqlib li qieg[ed ikollu l-konsegwenzi diretti u se jkollu dawk immedjati. Dan huwa serju u gravi fih innifsu però narah iktar g[al pajji]na li huwa stess g[addej minn mumenti ta’ diffikultajiet tieg[u. Ng[id dan mhux biex b’xi mod nesa;era. Wisq inqas biex nitka]aw bi Gvern li ma’ kull ;urnata qieg[ed jidher li m’g[andux vi]joni i]da biex wie[ed jipprova jifhem u jipprepara mi]uri adegwati.

. Id-dinja mhix ne/essarjament sejra biex i]]id fit-triq talpa/i u l-istabbiltà ekonomika. Na[seb li nkun mhux negattiv i]]ejjed jekk ng[id li g[andna almenu 12-il-xahar quddiemna bl-effetti xejn tajba tal-gwerer li g[addejjin jibqg[u ma’ saqajna. L-ekonomija internazzjonali ]gur mhux forsi se t[oss il-konsegwenzi u g[andna naraw iktar tnaqqis ma’ dak li rajna. Di;à l-fatt wa[du li l-kummer/ bejn ir-Russja u lUE waqaf kompletament huwa punt li rridu nikkunsidraw, a[seb u ara dak li ;ej minn partijiet o[ra. Ir-rapporti jidhru li huma fis-sens li r-radikali]mu I]lamiku se jkun ferm iktar qawwi fil-[idma tieg[u. Jekk il-mi]uri ta’ sigurtà ma ji;ux me[uda kif g[andhom ikunu, se naraw attentati terroristi/i differenti. Duq dan, ]gur mhux forsi, se naraw nefqiet akbar fuq l-armi varji, mekkani]mi varji ta’ difi]a u sigurtà. Diversi pajji]i se jaraw lilhom innfushom lura f’dak li se[[ wara l-11 ta’ Settembru 2001 fi New York. Dan ilkoll nafu xi jfisser u r-ri]ultati mhumiex po]ittivi. 2

Huwa /ar li pro;etti li juru li g[andna strate;ija dinamika g[as-snin li ;ejjin m’hemmx. Ma nistg[ux nibqg[u na[sbu li mill-gallarija tag[na se jibqa’ jitla’ u jin]el il-[ob].

. Ng[id iktar dan g[ax qisna f’dawn il-g]ejjer g[addejjin mill-[sieb li d-dinja tag[na se tibqa’ ddur fejn tal-o[rajn se tieqaf. G[alkemm sfortunatament g[ad hawn [afna millpoplu li huma maqtug[a mir-realtà u l-Gvern iktar u iktar mill-a[[ar dokument ekonomiku tieg[u jidher li mhux jifhem x’inhuwa ;ej, xorta g[andna d-dmir li nressqu dan g[all-attenzjoni. Inressqu l-fatt li l-ekonomija f’pajji]na bdiet tibg[at messa;;i li mhumiex jittie[du inkonsiderazzjoni. Huwa pass tajjeb g[alkemm tard fuq is-snin ta’ qabel li l-Ministeru tal-Finanzi jo[ro; bid-dokument ta’ qabel ilBa;it però jidher di;à li mhuwiex jikkunsidra dan kollu li 3

Il-poplu jixraqlu a[jar

Mario Schiavione Opinjonist

Fiex tid[ol is-sigurtà nazzjonali f’dawn i]-]ew; kuntratti? Liema sigurtà jkun qed ipo;;i fil-periklu l-Gvern jekk jippubblika dawn i]-]ew; kuntratti? }gur mhux is-sigurtà nazzjonali.

ull pajji] g[andu sett ta’ li;ijiet li fil-parti lkbira tag[hom qeg[din hemm fl-interess ta//ittadin u biex i[arsuh. Kull pajji] g[andu dak li jissejja[ ‘Statute Book’ tieg[u – il-;abra ta’ li;ijiet tieg[u. Dawn il-li;ijiet qeg[din hemm biex jit[addmu, g[alkemm kull pajji] g[andu xi ftit li;ijiet li ftit li xejn isir u]u minnhom billi l-iskop tag[hom illum jintla[aq minn li;ijiet aktar moderni li ;ew warajhom. Fost il-li;ijiet li g[andu pajji]na hemm dik dwar il-Libertà tal-Informazzjoni jew il-Freedom of Information Act. Din hi li;i relattivament ;dida. Meta g[addiet mill-Parlament fta[arna li din il-li;i kienet se tag[ti li/-/ittadini aktar informazzjoni dwar affarijiet li jolqtuhom. Fosthom fuq ittmexxija tal-pajji]. Din il-li;i g[andha artikoli spe/jali li jolqtu lill-istampa u jag[tuha d-dritt li titlob informazzjoni lill-Gvern li tkun ta’ interess pubbliku. Fl-istess waqt li kienet qed issir din il-li;i, kellna weg[da mill-Prim Ministru Joseph Muscat li hu ried jintrodu/i filpajji] metodu ;did ta’ tmexxija fosthom billi jmexxi gvern li jkun aktar trasparenti. U l-ma;;oranza tal-Maltin u lG[awdxin, dan emmnuh. B’dikjarazzjoni hekk solenni millPrim Ministru u l-Li;i dwar il-Libertà tal-Informazzjoni, suppost li l-poplu u fil-pajji] kien se jkollna gvern see through, fejn kollox isir fil-miftu[ u bla ebda [abi. I]da x’inhi l-esperjenza wara sena u nofs ta’ Gvern minn Joseph Muscat? G[andna Gvern li ja[bi. Gvern li qed i[alli lill-poplu fil-g[ama f’affarijiet li jolqtuh mill-qrib u li g[andu kull dritt jistenna li jkun infurmat dwarhom. Ma tifta[x ;urnal ([lief dak tal-Partit Laburista u talUnion Print) li ma ssibx ilmenti li l-Gvern /a[ad li jag[ti informazzjoni mitluba bis-sa[[a tal-Li;i dwar il-Libertà talIstampa u dan bl- isku]a li l-informazzjoni mitluba tmur kontra s-sigurtà tal-pajji] jew mhix fl-interess nazzjonali. Din hi diska m;en;la li l-poplu kien dera jisma’ fi ]mien Mintoff meta kull informazzjoni mitluba anke fil-Parlament ma kinitx ting[ata g[ax “mhux fl-interess tal-poplu”.

g[adni kif g[idt. Li wie[ed jaqra li ]-]iemel tal-battalja biex l-ekonomija timxi se jkun kif naraw fejn qed jmorru l-benefi//ji so/jali huwa minnu nnifsu indikattiv. Il-messa;; g[al dawk fuq il-lemin huwa li se nne[[u minn fuq il-lista iktar nies milli di;à ne[[ejna. Linja klassista li ji;i liema Gvern ji;i biha qatt ma sservi biex tissoda jew tkabbar l-ekonomija. . Possibbli li meta kellna s-sajf kollu u iktar dirett fla[[ar ;img[a ri]ultati xejn po]ittivi g[alina dan il-ministeru kellu jo[ro; bi programm li huwa kollox barra adegwat. Ng[id dan quddiem il-fatt li g[andek dawn l-konsiderazzjonijiet: l-ewwel kellna l-ikbar tnaqqis fil-bejg[ mill[wienet fl-UE kollha u dan fir-raba’ tnaqqis f’sitt xhur; ittieni li l-persuni fir-riskju tal-faqar flok naqsu ]diedu u issa qeg[din 65,000 ji;ifieri 15.7% tal-popolazzjoni; it-tielet li er;ajna waqajna lura g[as-47 post fil-Competitive Report tal-Forum Ekonomiku Dinji. Ja[seb xi [add li jara minn barra xtutna dak li g[addej u qeg[din inwie;bu g[alih li sejrin fuq it-triq t-tajba li g[andna vi]joni soda? Wisq na[seb li le. Dan meta iktar u iktar nafu li fil-;img[at li g[addew rajna tnaqqis fl-investimenti, rajna iktar kapital jitlaq minn pajji]na. 4

. Dak li qieg[ed ise[[, se jkollu l-konsegwenzi g[ada pitg[ada. Ma nistg[ux ninjorawhom g[ax dawn ;ejjin fuqna xorta. Id-dokument ta’ qabel l-Ba;it seta’ sar a[jar. Dan evidentement mhuwiex fuq it-triq li tindika vi]joni strate;ika /ara. Turi biss [sibijiet ta’ konservazzjoni. Naqqas l-ispejje] g[ax b’dan il-mod ji]died il-profitt. Biss f’so/jetà li qieg[da tespandi b’rapidita qawwija, f’wa[da fejn il-qasma bejn min g[andu u min m’g[andux qieg[da mill-figuri /ari ti]died hemm b]onn ta’ ideat aktar diretti. Iktar u iktar meta di;à g[andna po]izzjoni evidenti fejn i/-/aqliq ekonomiku qieg[ed isir billi min g[andu jittie[edlu biex jing[ata lil talqalba. Huwa /ar li pro;etti li juru li g[andna strate;ija dinamika g[as-snin li ;ejjin m’hemmx. Ma nistg[ux nibqg[u na[sbu li mill-gallarija tag[na se jibqa’ jitla’ u jin]el il-[ob]. Hemm b]onn ferm iktar minn daqshekk. Lideat jidher /ar li naqsu [afna u hemm b]onn ta’ dibattitu b’sa[[tu biex is-so/jetà tag[na tikber u mhux tmur lura. Dan nittama li jsir hemm jew m’hemmx vi]joni. Forsi g[as-snin l-istat ekonomiku tajjeb li wiret dan il-Gvern ma jintilifx. 5

Ji;ifieri g[al dan il-Gvern xempju tat-trasparenza li lpoplu Malti u G[awdxi jkun jaf x’hemm fil-kuntratt li permezz tieg[u kumpanija barranija qed tag[mel il-miljuni ta’ ewro minn fuq il-bejg[ tal-passaporti tag[na, mhux fl-interess tal-poplu. G[all-poplu Malti u G[awdxi, mhux fl-interess tieg[u li jkunu jaf b’liema kundizzjonijiet u ta[t liema pattijiet ilGvern Malti bieg[ parti sostanzjali mill-EneMalta lil kumpanija ?ini]a biex issa l-uniku sors ta’ provvista talener;ija li g[andu l-pajji] ma baqax kompletament f’idejna. Fiex tid[ol is-sigurtà nazzjonali f’dawn i]-]ew; kuntratti? Liema sigurtà jkun qed ipo;;i fil-periklu l-Gvern jekk jippubblika dawn i]-]ew; kuntratti? }gur mhux is-sigurtà nazzjonali. Forsi jkun qed jipperikola l-kredibbiltà u s-sigurtà tieg[u, i]da mhux dik tal-poplu Malti. Il-poplu Malti g[andu interess u dritt ikun jaf g[aliex parti mill-Enemalta nbieg[et lil kumpanija ?ini]a u mhux lil xi kumpanija internazzjonali o[ra li g[andha kredenzjali a[jar minn dik ?ini]a? G[alkemm a[na ’l bog[od mi/-?ina ;eografikament, kull min isegwi l-a[barijiet jaf x’tip ta’ tmexxija hemm fi/-?ina. Jaf x’tip ta’ Gvern hemm. Jaf li fla[[ar ;img[at, il-Gvern ?ini] irrifjuta l-permess lil numru ta’ ]g[a]ag[ ?ini]i biex jo[or;u mill-pajji] biex imorru g[al laqg[a mal-Papa fil-Korea ta’ Isfel li saret f’nofs Awwissu. Dawn huma biss ]ew; e]empji mill-aktar /ari li juru li filpajji] g[andna Gvern li ja[bi mill-poplu tieg[u. Gvern li ma jafdax lill-poplu tieg[u b’tag[rif dwar affarijiet li hu qed jag[mel f’ismu. Hemm [afna ka]i o[ra li dwarhom il-Gvern qed ji/[ad li jag[ti informazzjoni kontra l-ispirtu u l-kelma tal-Li;i dwar il-Libertà tal-Informazzjoni. Il-poplu kien imwieg[ed a[jar. Il-poplu jixraqlu Gvern miftu[ u trasparenti mhux Gvern li ja[bi minnu u ma jafdahx. Il-weg[da tat-trasparenza ntremiet il-ba[ar u l-Gvern jittratta lill-poplu matur qisu qed jittratta mal-vavi. Il-Maltin u l-G[awdxin, inklu] dawk li vvutaw lil Joseph Muscat, jixirqilhom a[jar.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Opinjoni

Fil-[abs tas-silenzju bla sentenza tal-Qorti

Edwin Vassallo

Qed nikteb din l-esperjenza biex nag[mel pubbliku sentiment li g[ext fl-a[[ar sena u nofs. Mhux biex ni;bed xi simpatija… i]da g[all-fini tal-istorja biex l-esperjenza [ajja tieg[i tkun rakkontata u miktuba

(1)

an hu dak li ji;i f’mo[[i kif bi ftit kliem nista’ niddeskrivi dan il-perjodu ta’ ]mien ta’ dawn l-a[[ar sena u nofs. Perjodu li jista’ jasal fittmiem tieg[u u daqshekk ie[or jista’ jsir lordni tal-;urnata. Jekk ikun hekk allura jkolli nbiddel il-kliem ta’ dan it-titlu ta’ dan l-artiklu u ng[id “fil[abs tas-silenzju b’sentenza tal-Qorti”. Meta tasal il-;urnata li fiha s-sentenza tal-Qorti turi li l-PN m’g[andux ikollu rimedju u g[alhekk g[andu jibqa’ b’numru ta’ deputati kif inhu fil-pre]ent “g[aliex g[all-mag[mul ma hemmx kunsill” u “dak li issa sar, sar” u “kul[add jibqa’ b’dak li g[andu” kif jg[id il-Malti, allura dakinhar ikolli ng[id li se jkolli ng[ix fil-[abs tas-silenzju b’sentenza tal-Qorti. Li tkun kanditat fl-elezzjoni ;enerali u ma tkunx elett nifhem li hija di]appunt, i]da li tkun kandidat u ma tkunx dikjarat elett g[aliex ikun sar ]ball waqt l-g[add tal-voti u tibqa’ ma tkunx iddikjarat elett kif inhu ;ust li jsir, dik tkun in;ustizzja u din l-in;ustizzja qed insej[ilha “[abs tas-silenzju”. S’issa qed ng[ix din l-in;ustizzja fil-[abs tas-silenzju bla sentenza tal-Qorti g[aliex il-kaw]a g[adha ma waslitx fittmiem. Din hija kaw]a ta’ natura politika, fejn il-PN qed jag[mel kaw]a fil-Qorti kontra l-Kummissjoni Elettorali g[aliex jemmen li mieg[u qed issir in;ustizzja ladarba nnumru ta’ deputati fil-Parlament ma jirrispettax ir-ri]ultat elettorali. Il-PN isostni li skont ir-ri]ultat elettorali g[andu jkollu ]ew; deputati aktar. Wie[ed minnhom evidentement mill-istess ri]ultat elettorali huwa jien. Nirreferi g[all-esperjenza tal-a[[ar sena u nofs li hija bla pre/edent fl-istorja politika ta’ pajji]na. Dan g[aliex qatt ma kien hemm kanditat li min[abba ]ball b[alma ;ara fl-a[[ar elezzjoni ;enerali baqa’ ma kienx elett. Jien hu dak il-kanditat li min[abba ]ball, li kul[add jammetti li sar, u li [oloq pre/edent daqshekk perikolu], fejn uffi/jali g[olja talKummissjoni Elettorali xehdu fil-Qorti biex jaffermaw li dan l-i]ball kien realtà. Kien hemm xhud minnhom li xehed

li fir-realtà li kieku ma kienx dan l-i]ball, jien kont inkun elett. Waqt ix-xhieda fil-Qorti niftakar uffi/jal talKummissjoni Elettorali jg[id, “li kieku ma kienx g[al dan li]ball, Claudette Buttigieg kienet tkun eletta u Edwin Vassallo kien ikun elett minfloka bl-emenda talKostituzzjoni”. Huwa wkoll pre/edent u fatt uniku fl-istorja politika g[aliex il-PN huwa l-partit politiku li, wara r-ri]ultat talelezzjoni ;enerali, spi//a b’]ew; kandidati inqas minn dak li b’ri]ultat ;ust kellu fil-fatt ikollu. Biex inkun ;ust marrealtà, fil-Qorti permezz tal avukati tieg[u, il-PL qed ji/[ad li hemm skop g[al din il-kaw]a fil-Qorti g[aliex skont hu, ir-ri]ultat tal-a[[ar elezzjoni huwa ;ust. Qed nikteb din l-esperjenza biex nag[mel pubbliku sentiment li jien g[ext fl-a[[ar sena u nofs. Mhux biex ni;bed xi simpatija g[aliex fil-politika s-simpatija f’ka]i b[al dawn ma te]istix. Irrid i]da li g[all-fini tal-istorja, l-esperjenza [ajja tieg[i tkun rakkontata u miktuba biex ma tg[addix u qisu ma ;ara xejn. Almenu jekk [add ma jimpurtah li jara li ssir ;ustizzja f’dan il-ka], g[alkemm l-isforzi kollha qed isiru, irrid ng[id li ji;ri x’ji;ri f’Di/embru li ;ej, meta l-Qorti mistennija tag[ti d-de/i]joni tag[ha, u hekk il-PN ikollu s-sentenza, jien inkun g[amilt ;ustizzja mieg[i nnifsi. G[alhekk qed naqsam mag[kom din l-esperjenza g[allewwel darba bil-kitba biex nuri kemm din l-esperjenza hija in;usta. L-akbar in;ustizzja li qed ng[ix hija l-indifferenza li niltaqa’ mag[ha kwa]i kuljum lejn dan il-ka]. L-ironija tal[ajja u r-realtà politika hija, li aktar niltaqa’ ma’ Deputati Laburisti u personalitajiet ta’ tendenza Labursita li jg[iduli li l-Qorti g[andha toffri rimedju, u dan huwa li jien inkun iddikjarat elett, milli jkollok min jg[id hekk minn uffi/jali g[olja u Deputati Nazzjonalisti. Nasal ng[id li g[al xi w[ud fil-PN dan il-ka] jidher diffi/li [afna li jista’ jintreba[ min[abba diversi fatturi. * It-tieni parti ta’ dan l-artiklu tissokta l-;img[a d-die[la

Rajt id-dawl... riflessjonijiet fuq dak li g[addejja minnu l-Knisja

Ivan Bartolo Opinjonist

Hawn [afna li g[alihom il-Knisja ma tag[milx sens u ma jda[[luhiex f’[ajjithom

ul[add ikun mitluf fix-xog[ol tieg[u u qajla jinteba[ bil-[idma, xog[ol, g[a]] u telqa li jkun hemm madwaru. G[alih id-dinja hi tieg[u u, sakemm ma jinqarasx, jibqa’ g[addej. Hawn [afna li g[alihom il-Knisja ma tag[milx sens u ma jda[[luhiex f’[ajjithom, a[seb u ara l-mexxejja tag[ha. Lanqas jid[lilhom f’mo[[hom issirx jew ma ssirx il-festa, bandalori, pavaljuni, trikki trakki, sparar, pur/issjoni ... g[alihom il-[ajja komda kif inhi. O[rajn ja[dmu minn festa g[al festa... pilandri, ]ebg[a, tiswija, statwi ;odda. :ieli tisma’ ’l hemm u ’l hawn xi taqtig[a fil-gazzetti ta’ min irid i]id u min irid inaqqas. Heqq, il-[ajja hekk hi. Ji;ru i]da ;rajjiet li j;eg[luk ta[seb u tg[id x’inhu ji;ri, g[aliex f’daqqa wa[da qisu se jkun hemm tmexxija ;dida u f’tebqa t’g[ajn dit-tmexxija tog[sfor? G[aliex ma kellux ikun hemm pur/issjoni u f’daqqa wa[da taraha pass pass fuq it-televi]joni jew tara r-reffieg[a kburin bl-istatwa tal-bambin? Tibda tistaqsi x’inhu ji;ri U tibda tistaqsi u tg[id dawk li jing[ad li jmexxu l-Knisja – g[idilhom li trid – tassew qed imexxu jew imexxuhom minn imne[irhom? Dawn li aktarx jintefg[u, mid-dehra bladdo//, imexxu l-parro//i j[ossu b[an-nies? G[andhom idea tal-Van;elu? Mhux qed ng[id li jien xi qaddis miexi fl-art jew inkella xi an;lu bla ;wiena[. Qed ng[id hekk g[ax dan l-a[[ar rajna ruxxmata kitbiet fuq gazzetta lokali fejn g[orrief, mid-dehra mexxejja tal-parro//i, u o[rajn jift[u qalbhom jew jo[or;u mill-istonku tag[hom dak li huma jidhrilhom kontra t-tmexxija ta’ fuq li g[a]lithom ming[ajr ma juru

isimhom. Qed ng[id tajjeb jien? Dawn huma n-nies li je[duha ma’ dawk l-erba’ dilettanti ;enwini tal-festa li j[abirku g[ax inno/enti biex jag[mlu l-festa a[jar u isba[? Tajjeb ukoll, mela l-istess nies li je[duha ma’ min [abrek g[all-festa, huma l-istess nies bla isem li je[duha kontra lmexxejja tal-Knisja. Qed nara sew jien? M’iniex ng[id li l-isqfijiet ma [aqqhomx kritika. Jien ma nifhimx g[ax m’iniex tal-qatg[a tag[hom. Li qed ng[id hu dan: kif diskors li jing[ad bejn il-klikka tag[hom jo[ro; fil-bera[ ta[t il-kappa tal-verità? Tajjeb ukoll. Inxandru l-Van;elu u nist[u nuru wi//na u isimna. Kos hux, fil-[ajja dejjem titg[allem. Isba[ din, l-ewwel jag[]luk biex tmexxi u mbag[ad inti te[odha kontrihom. Fejnu l-i]ball, li g[a]lu lilek jew li inti m’g[andekx minnies g[ax waqt li tikkritika lil dawk tal-festi, tikkritika blistess kejl jew ag[ar lil dawk li [atruk? Fl-2004 f’Singapore sustanza ;ebbieda (chewing gum) twarrbet. F’Malta ma nafx hawnx li;i imma jista’ jkun li /-chewing gum f’Malta hu l-kuxjenza u mid-dehra [add ma jarmiha mal-art imma ju]aha. Dan l-a[[ar kien hemm min semmieha… G[alhekk [lift li mil-lum ’il quddiem bl-g[ajnuna mqaddsa tieg[ek ma nibqax mitluf fid-dinja tieg[i imma nid[ol fid-dinja tal-o[rajn. Nindiehes mad-dinja talKnisja biex nara fejn ma tkunx il-verità u nindiehes maddinja tad-dilettanti biex in[oss il-kobor u l-qdusija ta’ nies umli li fil-limitazzjonijiet tag[hom tat-“tradizzjonijiet popolari tag[hom imberkin mill-Mulej mis-sema” qed ifissru dak li hemm f’qalbhom – il-verità. Christus vincit, Christus regnat, Christus imperat.

Il-{add, 7 ta’Settembru, 2014

Opinjoni

{sieb [ieles

Gejtu Vella Konsulent Trejdunjonista

Filwaqt li fil-lotta politika tista’ twassal biex partit jew ie[or jie[u vanta;; politiku, fuq in-na[a l-o[ra l-pubbliku g[andu dritt li jkun jaf kif qed ikun amministrat il-pajji].

l-politika hi strument tajjeb u effettiv meta tit[addem tajjeb. Meta l-politika tit[addem tajjeb, ir-ri]ultat ikun li l-kwalità tal-[ajja tan-nies tkompli tie[u xejra g[alla[jar anki jekk f’perjodi differenti madwar pajji]na kollox ikun jidher ta’ lewn gri]. Kif inhu mistenni, iddibattitu politiku kultant ikun imqanqal bejn partiti politi/i li g[andhom u j[addnu direzzjonijiet differenti, kemm filprin/ipji kif ukoll fil-metodu tat-t[addim ta’ prin/ipji varji. Id-dibattitu hu me[tie;. Dan g[andu jkun inti] u motivat li jkun assigurat li jittie[du l-a[jar de/i]jonijiet biex il-pubbliku ta’ kull lewn u twemmin politiku jkun jista’ jag[mel avvanz anki jekk b’passi ]g[ar ’il quddiem f’oqsma differenti tal-[ajja. Il-politi/i g[andhom responsabbiltà mhux biss lejn il-parti mill-elettorat li tkun tat l-appo;; u l-fidu/ja tag[ha, i]da lejn kull /ittadin. Qabel ma kull persuna tag[]el partit politiku ta’ lewn jew ie[or, hemm [a;a aktar importanti u ta’ valur. A[na lkoll /ittadini Maltin u g[alhekk kul[add hu parte/ipant fl-i]vilupp tal-pajji]. Is-skiet, ir-re]istenza jew l-appo;; g[andhom sa[[a ugwali. Fil-lotta politika huma bosta /-/ittadini li g[al ra;unijiet differenti jie[du b[ala fatt b’g[amad fuq g[ajnejhom u b’idejhom imrassin sew ma’ widnejhom stqarrijiet politi/i. F’pajji] ]g[ir b[al tag[na fejn kull a[bar ting[ata lewn jew ie[or, l-ispazju g[all-[sieb [ieles huwa ta’ siwi kbir fit-tkattir u l-i]vilupp tas-so/jetà. So/jetà [ielsa fil-[sieb hi ta’ [tie;a. Dan biex kul[add ikun jista’ jag[mel ;udizzju fuq diversi temi li jistg[u, direttament kif ukoll indirettament, jolqtu lis-so/jetà, kemm b’mod individwali, kif ukoll kollettiv. G[alkemm ninsab /ert li l-faxxa ta’ nies fostna li ta[seb u g[andha kapa/ità ti;bed konklu]jonijiet minn tag[rif u informazzjoni li jkunu /irkolati dejjem qed tikber, huma ftit wisq li lesti li pubblikament jag[mlu stqarrijiet infurmati u ma[suba dwar diversi temi kurrenti pubbli/i. Dan hu spazju li je[tie; li jkun mimli f’kull ]mien. G[alhekk, kienet intervista mill-aktar interessanti u arja

friska fix-xhur s[an tas-sajf dik li saret mill-;urnalist ta’ din il-gazzetta Hermann Micallef ftit tal-{dud ilu ma’ Dr. Giovanni Bonello. Giovanni Bonello, ]gur li ma g[andu b]onn ebda introduzzjoni f’pajji]na u wisq anqas g[all-[iliet professjonali tieg[u fil-qasam tal-;udikatura. Meta l-eks Im[allef, li serva fil-Qorti Ewropea g[adDrittijiet tal-Bniedem, kien mistoqsi dwar l-insistenza talGvern li ma jippubblikax il-ftehim g[ax-xiri ta/-/ittadinanza Maltija mill-barranin iffirmat mal-kumpanija Henley & Partners u l-ftehim l-ie[or li kien iffirmat mal-kumpanija Shangai Electric biex ;iet privatizzata l-Korporazzjoni Enemalta, ir-risposta kienet wa[da li ma t[alli ebda lok g[all-interpretazzjoni – “ma tistax te]isti repubblika demokratika fejn il-governanza ssir bis-satra, wara dahar il-poplu, ming[ajr trasparenza”. Sostna dan billi g[amel referenza g[all-Konvenzjoni Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem. Giovanni Bonello argumenta li, b[al [afna drittijiet o[rajn, dan mhux dritt assolut u jista’ jkun limitat fl-interess tas-sigurtà nazzjonali jew tas-sigurtà pubblika. “Imma, biex gvern jistrie[ fuq din il-limitazzjoni, irid jipprova li din is-segretezza hi essenzjali f’so/jetà demokratika.” Din ir-risposta mhux biss titfa’ [afna dawl fuq latte;;jament tal-gvern tal-;urnata, i]da g[andha twassal biex aktar nies jifhmu li kull gvern g[andu obbligu li jamministra b’mod li jkun trasparenti. Huwa f’/irkostanzi spe/jali fejn ilgvern ikun irid jipprova li ssir [sara sostanzjali, li tipperikola s-sigurtà nazzjonali jew pubblika kemm-il darba /-cittadini jsiru jafu fuq dak li l-gvern ikun qed jag[mel u li jkun jista’ j]omm xi ftehim mo[bi. Sfortunatament, il-gvern qed jag[]el it-triq u qed jibqa’ j]omm fil-kexxun dawn i]-]ew; ftehimiet. Filwaqt li fil-lotta politika tista’ twassal biex partit jew ie[or jie[u vanta;; politiku, fuq in-na[a l-o[ra l-pubbliku g[andu dritt li jkun jaf kif qed ikun amministrat il-pajji]. Wie[ed jistenna li pajji]na jkun amministrat b’mod trasparenti.

wassal biex is-setturi s[a[ tas-so/jetà j[ossuhom aljenati tant li qed naraw tkabbir ta’ ideolo;iji estremisti li jwassal g[al theddid terroristiku, irvellijiet u di]ordni pubblika.

Distopja fil-belt moderna Karmenu Borg Opinjonist

F’pajji]na hawn madwar 15% tal-popolazzjoni meqjusa fqira. Però fa/li li din ir-realtà tintesa, issa li ma g[adx g[andha l-valur propagandistiku ta’ ftit tax-xhur ilu.

adwar 500 sena ilu, San Tumas Moore kiteb il-ktieb famu] Utopja, li fih iddeskiva so/jetà perfetta fejn il-kuntentizza ta’ kul[add tintla[aq f’so/jetà li tie[u [sieb ilmembri kollha tag[ha. I]da awturi o[ra ddiskrivew l-oppost tal-Utopja, id-Distopja – so/jetà fejn aktar milli kuntentizza mifruxa fost il-poplu g[andek ;lieda g[all-g[ajxien f’[ajja li tista’ ssej[ilha [olma kerha. Din ilvi]joni tas-so/jetà re/entement dehret fil-ktieb Out of the Mountains ta’ David Kilcullen, eks uffi/jal militari Awstraljan u konsulent g[all-militar Amerikan fl-Iraq. Skont dan l-awtur, il-parti l-kbira tal-popolazzjoni taddinja, inklu] fit-Tielet Dinja, tg[ix fil-bliet. Aktar ma qieg[ed jg[addi ]-]mien, aktar dawn il-bliet qeg[din jinqasmu f’zoni li donnhom je]istu fi stat ta’ gwerra kontra xulxin. {afna drabi ssib zoni ]g[ar protetti mill-awtoritajiet fejn jg[ixu s- sinjuri. Imbag[ad imdawrin ma’ dawn iz-zoni hemm periferiji fejn jg[ixu eluf ta’ nies li m’g[andhomx ilvanta;;i so/jali u ekonomi/i li g[andhom tal-ewwel. Millbanda l-o[ra l-istat ftit li xejn g[andu kontroll fuq dawn izzoni u [afna drabi nsibu dominanza minn kriminalità organizzata u gruppi terroristi/i, b’bosta drabi t-terrori]mu u lkriminalità organizzata jimxu id f’id. Kilcullen jag[ti bosta e]empji, i]da dejjem i]omm il-mudell tieg[u f’pajji]i tatTielet Dinja. Meta wie[ed i[ares lejn il-pajji]i affluwenti forsi ja[seb li dawn il-problemi ma je]istux, i]da mbag[ad jinnota li wkoll spe/jalment fil-bliet il-kbar, g[andek periferiji dejjem jikbru, fejn jin;abru dawk li jinsabu fit-truf tas-so/jetà. Minkejja li l-affluwenza tmiss lilhom ukoll g[aliex huma jsibu l-g[ajxien tag[hom mis-servizzi li jag[mlu lill-kumplament tasso/jetà, [afna minn dawn i[ossuhom abbandunati misso/jetà u l-istat, li min-na[a tieg[u jqishom pi]. Je]istu ]ew; kategoriji ta’ nies fil-bliet moderni tal-Ewwel Dinja li jinsabu fuq truf is-so/jetà. L-emigranti u l-familjari tag[hom li g[al xi ra;uni jew o[ra ma assimilawx bi]]ejjed fis-so/jetà li fiha emigraw. Kif ukoll kategoriji s[a[ ta’ nies tal-post, li g[al xi ra;uni jew o[ra ma rnexxilhomx jissie[bu mal-kumplament tas-so/jetà spe/jalment [addiema ta’ ming[ajr snajja’ u nies li kienu ja[dmu f’setturi industrijali li dan l-a[[ar raw lg[ajxien tag[hom jispi//a min[abba l-globalizzazzjoni. Dan

F’Malta

Dawn l-a[[ar 20-25 sena Malta rat affluwenza kbira, bilparti l-kbira tal-Maltin jil[qu livelli g[olja ta’ [ajja. Fl-istess waqt je]isti kunsens bejn il-partijiet so/jali li l-welfare state li matul is-snin inbena f’pajji]na jibqa’ b’sa[[tu. Madankollu pajji]na g[ad g[andu problema ta’ faqar li qabel l-elezzjoni konna drajna nisimg[u fuqha u li issa donnha ntesiet. Min jaf g[aliex? Li hu ]gur hu li fl-a[[ar statistiki, intqal li f’pajji]na hawn madwar 15% tal-popolazzjoni li taqa’ f’din il-kategorija. Però fa/li li din ir-realtà tintesa, issa li ma g[adx g[andha l-valur propagandistiku li kellha ftit tax-xhur ilu. Fattur ie[or li qieg[ed jo[ro; u li huwa tant inkwetanti huwa l-kon/entrazzjoni ta’ individwi u familji li jaqg[u ta[t il-kategorija ta’ faqar f’zoni partikulari f’pajji]na. Ma’ dawn in-nies irridu n]idu kategorija o[ra li huma aktar vulnerabli minnhom, l-immigranti. Il-fatt li jintg[a]lu millkumplament tal-popolazzjoni min[abba l-kultura u spe/jalment il-kulur tal-;ilda, huwa biss fattur wie[ed. Is-sens ta’ i]olament mill-kumplament tas-so/jetà, il-fatt li je]isti kurrent ta’ ostilità lejhom jirrendihom vulnerabbli, fa/li li jaqg[u vittmi ta’ dawk li jridu jisfruttawhom. I]da fuq kollhox, tista’ tin[oloq rabja razzjali li fa/ilment to[ro; fil-bera[. G[alkemm is-sinjali li d-distopja li jsemmi Killcullen huma mbeg[da, i]-]errieg[a tinsab hemm ukoll. Fil-pre]ent l-istat u s-so/jetà qeg[din jil[qu lil dawn il-kategoriji. I]da nistg[u naraw il-bidu ta’ problemi, pre;udizzju u ostilità razzjali b’diskors miftu[ f’comments board ta’ gazzetti elettroni/i u mezzi o[ra kif ukoll fid-diskors ta’ persuni li jikkontestaw l-elezzjonijiet li jista’ jiftiehem b[ala in/itazzjoni razzjali. Fl-istess waqt il-parti tal-popolazzjoni li hija meqjusa b[ala f’riskju ta’ faqar qieg[da t[ossha tikkompeti g[ar-ri]orsi mal-emigranti u fa/ilment tin;ibed lejn dawn lideat filwaqt li t[ossha aktar aljenata mill-kumplament tasso/jetà. Forsi nista’ nidher li qed no[loq allarm, i]da importanti li s-so/jetà tag[na tag[raf li je]istu sitwazzjonijiet perikolu]i biex jittie[du l-prekawzjonijiet me[tie;a fuq ba]i ta’ ;ustizzja, ekwità u solidarjetà.

Beppe Fenech Adami

Kura;;!

Ng[id il-verità, [adt xokk meta smajt i]da bdejt nittama li kien g[ajdut tan-nies, i]da meta l-a[bar [ar;et fil-bera[, litteralment qsamt qalbi. Beppe Fenech Adami kien marid serjament. Jien personali ma jag[millix effett il-kulur politiku tieg[u, seta’ kien a[mar, blu, a[dar e//. Na[seb biss fil-proxxmu u ;ibt quddiem g[ajnejja lillmara tieg[u, il-familja tieg[u kollha u lill-g[a]i] missieru li darba kien il-Prim Ministru ta’ Malta u, wara, President. Lanqas irrid nimma;ina ddulur li g[addejjin minnu b[alissa. Dulur li g[addejt minnu jien mal-g[a]i]a ommi u mbag[ad ma’ o[ti. Min jaf il-[sibijiet li g[addejjin minn mo[[ Beppe Fenech Adami, [sibijiet xejn sbie[ u li

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Ittri lill-Editur

jimlewh b’niket kbir. Nixtieq ng[idlu li Alla mal-bniedem, li ]gur se jkun mieg[u fit-triq tal-fejqan, li ji;ri x’jigri lMulej se jkun [dejh kull ;urnata li tg[addi. Lil missieru ng[idlu, sib is-sabar u itlob lill-g[a]i]a martek, li g[alija personali kienet mara qaddisa fuq din l-art. Itlobha biex titlob g[al binha li kienet t[obb daqs dawl g[ajnejha. Ag[mel kura;; Beppe, huwa importanti li b[alissa tag[mel kura;;, u itlob [afna. M’hemm xejn qawwi daqs ittalb.

Valerie Borg

Il-Belt Valletta

Tista’ tinqeda b’telefonata G[andi [bieb mill-Ukrajna li darba ;ew Malta b[ala studenti u li issa min[abba l;lied mar-Russja jixtiequ ji;u Malta g[al madwar tliet xhur [alli ja[arbu mill-periklu, flimkien mal-;enituri tag[hom. Talbuni ng[inhom. Sirt naf li je[tie;u visa. ?empilt 1182 u staqsejt g[annumru tad-dipartiment kon/ernat mill-[ru; tal-visas. Ing[atajt in-numru 22001800. ?empilt xi sitt darbiet u dejjem kien okkupat.

Dan kien il-{amis, 21 ta’ Awwissu li g[adda bejn l10.30 a.m. u l-11.30 a.m. Wara, er;ajt /empilt in-numru 1182 u staqsejt jekk hemmx xi numru ie[or ta’ dan idDipartiment u ng[atajt numru ie[or, 25991420, i]a kelli listess ri]ultat g[al aktar minn darba. Peress li kien daqq nofsinhar, bdejt na[seb li dawn ma ja[dmux waranofsinhar fix-xhur tas-sajf u allura dde/idejt li nipprova l-g[ada. {allejt li jsiru t-8.30 a.m. biex forsi jkunu ingranaw ja[dmu. ?empilt g[al darb’o[ra l-1182 u minn min we;ibni, wara li spjegajt x’g[ajnuna kelli b]onn, ing[atajt direzzjoni biex in/empel 25904130/1/2/3. ?empilt g[al aktar minn darba. Mitlub in]omm il-linja, u b’messa;; li jg[id: g[al ra;uni ta’ sigurtà, din it-telefonata tista’ ti;i rrekordjata… u l-istess, spi//ajt nistenna [afna! Xtaqt li naqdi lil dawk innies imwerwrin li jinsabu flUkrajna. Qbadt id-direttorju tat-telefown u /empilt lisSegretarju Permanenti u Kap tas-Servizz Pubbliku fuq in-numru 22996206, fl-Uffi//ju tal-Prim Ministru.

Il-linja did-darba wkoll il[in kollu okkupata. L-unika g[a]la li kien fadalli kienet li nitlaq mill-Qawra g[all-Belt forsi ninqeda. Nofstanhar ie[or mo[li meta stajt ninqeda b’telefonata!

Peter Galea Il-Qawra

Su//ess f’Londra mis-Surmast Schembri Binti tg[ix Londra ma’ ]ew;ha u ]-]ew; uliedha subien, u fis-26 ta’ Lulju li g[adda marru Kings Lynn Festival. {adet sehem wa[da mill-aqwa orkestri sinfoni/i ta’ Londra, ir-Royal Philarmonic Orchestra ta[t iddirezzjoni ta’ Brian Schembri. Il-programm kien b’mu]ika ta’ Beethoven, Elgar u Brahams. Su//ess g[al Brian Schembri. Nistqarr li ;ie mog[ti b[ala rigal lillOrkestra Filarmonika Nazzjonali ta’ Malta b[ala Surmast Direttur prin/ipali u direttur artistiku.

Ray Gatt

Il-Kappara

{ajr mill-Kenja Nirringrazzja lill-Fond Missjunarju tal-g[otja ;eneru]a ta’ 4,000 ewro li g[o;bu jag[tina biex inkunu nistg[u nkomplu mmexxu liskejjel tad-djo/esi u ng[inu lil diversi tfal u ]g[a]ag[ billi n[allsulhom g[all-edukazzjoni tag[hom, u lin-nies bittqassim ta’ ikel. Fid-Djo/esi ta’ Garissa, filKenja, fejn qeg[din na[dmu, ta[t it-tmexxija tal-Isqof Kapu//in Malti, Mons. Paul Darmanin, qed ting[ata importanza partikulari fil-formazzjoni u l-edukazzjoni tattfal u ]-]g[a]ag[ li huma l-futur tas-so/jetà ta’ g[ada. Nixtieq ninkura;;ixxi lillqarrejja biex jg[inu lill-Fond Missjunarju permezz ta’ bolli u]ati u donazzjonijiet. Id-donazzjonijiet jistg[u jintbag[tu online jew direttament permezz ta’ trasferiment bankarju fuq wie[ed minn dawn ilkontijiet bankarji: HSBC (061197448 050), BOV (16300798019), APS (20000820762) jew BANIF (000879631 01).

Joseph Alessandro OFM Cap

Isqof Koadjutur ta’ Garissa, il-Kenja

Minn ka]in g[eri g[al vetrin arti, skultura, induratura u p Intervista ma’ John Muscat, il-mo[[ wara diversi pro;etti artisti/i fil-ka]in tal-G[aqda Mu]ikali Marija Bambina Banda Victoria, in-Naxxar Clinton Sammut - clinton.sammut@media.link.com.mt – Ritratti Martin Agius Fis-sena 1986, fin-Naxxar kienet inqalg[et kwistjoni ta[raq, dik li l-kumitat tal-festa esterna flimkien mal-ka]in tal-banda dde/idew li l-mar/ tal-a[[ar tridu ma jg[addix minn Triq Santa Lu/ija fejn hemm is-sede tal-Ka]in Banda Vittorja. Din kienet offi]a kbira g[all-partitarji kollha tal-Ka]in Vittorja li dak i]]mien, bir-ra;un, [aduha qatta bla [abel kontra din id-de/i]joni. Kien min[abba f’hekk li :anni u [uh Toni Muscat, li ttnejn kienu “jorqdu u jqumu” fil-knisja, telqu ’l barra u dde/idew li jing[aqdu mal-Ka]in Vittorja, mag[ruf minNaxxarin b[ala l-Ka]in t’Isfel. B’din id-de/i]joni tal-a[wa Muscat waslet fi tmiemha [idma s[i[a li kienet issir fil-knisja permezz ta’ [idmiethom, :anni b[ala voluntier li jindura u jiskultura fil-knisja, u Toni b[ala s-sagristan. Din id-de/i]joni li l-mar/ ma jg[addix minn Triq Santa Lu/ija, wasslet biex ilkumitat tal-Ka]in Vittorja jaqla’ banda barranija, dik ta’ {al Kirkop, biex b’hekk il-mar/ ikun jista’ jg[addi minn quddiem il-ka]in, kif kien isir qabel. Dan is-su//ess wasal minkejja l-intoppi li kienu nqalg[u minn terzi persuni.. Kien fis-sena 1989, meta l-Ka]in Vittorja waqqaf l-ewwel banda tieg[u, il-Banda Vittorja, li din is-sena qed ti//elebra l-25 anniversarju tag[ha. Fil-

fatt, marbuta ma’ dan l-anniversarju saru diversi attivitajiet fosthom cantata fil-knisja parrokkjali u ar/imatri/i tanNaxxar u wirja fl-istess sede dwar li]vilupp tal-banda matul is-snin. L-aktar li hu mag[ruf dan il-ka]in, kemm mir-residenti, kif ukoll minn dawk li j]uru r-ra[al matul il-festa, hu g[ax-xog[ol kbir tal-arti li fih, fosthom o;;etti, pittura u skultura, i]da l-aktar li tispikka hi l-induratura. Iltqajna ma’ John Muscat, mag[ruf mill-partitarji b[ala :anni, li hu l-kaxxier tal-istess ka]in, li hu l-mo[[ u l-idejn ta’ kull xog[ol tal-arti g[ajr g[all-pitura. :anni kompla bir-rakkont ta’ kemm kienet diffi/li g[alih u g[al [uh li jie[du d-de/i]joni li jitilqu mill-knisja, u b’hekk i[allu warajhom dak kollu li kienu j[obbu f’[idmiethom. Sa[ansitra :anni kien [a de/i]joni li jitlaq mill-Ka]in tal-Peace, li kien membru tieg[u u jing[aqad ma’ dak t’Isfel. G[al :anni u [uh, il-prin/ipju talir;ulija “hu sagrosant”. Il-libsa tal-arti

Ftit qatt basar :anni, meta g[amel lewwel passi tieg[u fil-Ka]in t’Isfel, li kellu jkun hu li kien se jag[ti lil dan ilka]in il-libsa tal-arti li hu mag[ruf biha llum il-;urnata, g[ax kif jg[id hu stess “dak i]-]mien il-ka]in kulma kien bar

Ir-ritratti f’dawn il-pa;ni juru w[ud mill-bosta opri artisti/i li llum jinsabu j]ejmu l-ka]in tal-G[aqda Mu]ikali Marija Bambina Banda Victoria, tan-Naxxar

fejn jiltaqg[u n-nies g[all-birra u l-[itan kienu lixxi bla ebda dekorazzjonijiet.” Fil-fatt b’nostal;ija jirrakkonta li lewwel de/i]joni li ttie[det fil-ka]in wara d-d[ul tieg[u kienet il-kummissjoni tal-istatwa ta’ Marija Bambina, li din tintu]a matul il-;ranet tal-festa. Wara l-festa, din l-istatwa bdiet tintrefa’ u l-membri bdew juru x-xewqa li din g[andha ssirilha ni//a apposta biex tibqa’ titgawda matul is-sena kollha. Minkejja din ix-xewqa, :anni jirrakkonta li f’dak il-perjodu da[al fi pro;ett li jirran;a l-fa//ata tal-ka]in, li fil-fatt i]]an]net fl-1988, u damet tkun apprezzata mill-pubbliku sal-2009, meta [adet postha dik ta’ Adonai Camilleri Cauchi, wie[ed mill-akbar artisti li Malta qatt kellha u li wie[ed issib diversi xog[lijiet tieg[u fil-forma tal-pittura fl-istess ka]in. Madankollu, matul il-pro;ett talfa//ata, fis-skiet tal-workshop, :anni kien qed ja[mi pro;ett ie[or, dak li jag[mel ir-ra;;iera tal-istatwa talMadonna, li kienet kollha indurata minnu. Mistoqsi f’liema perjodu l-aktar li sar xog[ol, :anni jg[id, “dan ma tistax tg[idu min[abba l-fatt li x-xog[ol u lideat bdew ;ejjin wa[da wara l-o[ra, dejjem inkunu innovattivi u fuq kollox kreattivi, i]da ]gur li fil-bidu x-xog[ol li beda jsir ma kienx qed jin[ass b[allum.” Biex isa[[a[ dak li qal, :anni jirrakkonta storja qasira, li meta l-istatwa tal-Bambina kienet lesta biex tin[are;, kienu talbu lill-knisja tisilfilhom il-

pedestall l-antik tal-Madonna ta’ Fatima. Dan il-pedestall ing[ata. :anni kellu xewqa li dan jin]amm g[al ftit aktar, i]da x-xewqa tieg[u ma ntlaqg[etx. G[alhekk da[al f’impenn ;did li jag[mel pedestall ;did, g[al din l-istatwa u fasslu fuq dak tat-titular l-antik, ovvjament fuq skala i]g[ar, u kif fil-fatt sar. :anni jirrakkonta li dan il-pedestall kien l-ewwel xog[ol tieg[u fil-ka]in fejn da[[al is-seng[a tal-induratura, li hi ferm g[al qalbu. Hawn il-partitarji u lmembri g[amlu pressjoni akbar fuq ilkumitat biex l-istatwa tal-Madonna ma tkunx merfug[a i]da esposta fil-ka]in u hawn beda x-xog[ol fuq in-ni//a. Il-post mag[]ul kien f’nofs it-tara; int u tiela’ fis-sala prin/ipali, bil-g[an li kemm jekk dak li jkun ikun isfel, kif ukoll jekk ikun fis-sular ta’ fuq, wie[ed seta’ jgawdi din l-istatwa fa/ilment. Kien wara li tlestiet in-ni//a li kien maqbul li g[andha tinbena t-tieni sala. Dil-[olma saret realtà fi ftit snin. Lideat flimkien max-xog[ol baqg[u ;ejjin u fis-snin ta’ wara nbnew u ;ew indurati s-salott, l-arkivju, l-inkwatru tal-Assedju fis-Sala ta’ Ninu Catania, lintrata u pre]entement qed isir il-bini tal-koppla. L-aktar bi//tejn xog[ol g[al qalb :anni jibqg[u s’issa l-intrata tal-ka]in, li saret sena ilu, u l-arkivju, li dan tala[[ar [a tliet snin xog[ol biex tlesta, sena biex [adem l-injam u sentejn biex ikun indurat kollu kemm hu. L-esperti li raw dan l-arkivju, matul

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Intervista

’

na ta

pittura is-snin, jg[idu li hu ma[dum fuq stil Vittorjan i]da l-uni/ità tieg[u tibba]a fuq il-fatt li hu kollu indurat minkejja li sar dan l-a[[ar. L-induratura u l-ka]in L-induratura hi seng[a li fiha jintu]aw il-folji tad-deheb li wara li jitpo;;ew fuq l-o;;ett mixtieq jing[ata l-aspett mixtieq, matt jew ileqq. Mistoqsi minn fejn tg[allem jindura, :anni jirrakkonta li l-ewwel darba li qatt mess l-induratura b’idejh kienet fil-koppletti tal-knisja ta[t il-gwida ta’ wie[ed mill-aqwa induraturi li g[andu pajji]na, Horace Farrugia. Minn hemm qatt ma [ares lura. Linduratura da[let wisq f’qalbu tant li llum il-;urnata jg[id li “meta ni;i biex nag[mel bi//a xog[ol irrid inda[[al linduratura bilfors, g[ax g[alija din hi lmilja tax-xog[ol. Meta ddur fost l-aktar postijiet presti;ju]i tal-pajji] b[al palazzi u teatri, tinduna kemm saret arti bl-induratura, fosthom swali bojod i]da msebb[a bl-induratura biss.”

Twe;iba li ma stennejtx li se jag[tini kienet dik marbuta mad-differenza li te]isti fil-ka]in mill-mod li wirtu hu u llum il-;urnata. B’ton serju, fond i]da b’umiltà qalli, “emminni jekk trid, i]da ftit tag[milli differenza, g[aliex ixxog[ol li g[amilt drajtu tant li mo[[i l[in kollu jberren x’nista’ n]id aktar fejn g[adu mhux lest.” Nies b[al :anni, il-ka]in isir it-tieni dar tag[hom, i]da hu jistqarr, “nazzarda ng[id li l-ka]in sar aqwa mid-dar, g[ax fid-dar ma g[andix daqshekk xog[ol talarti u tal-idejn, daqskemm g[andi hemm.” I]da b[al kollox, fil-[ajja, hemm ilpo]ittiv u n-negattiv f’kull sitwazzjoni, u wa[da mill-affarijiet negattivi li jkollok ka]in mimli arti hi l-attenzjoni kbira li trid tag[ti spe/jalment l-induratura, g[ax wie[ed jista’ jag[mel [sara bla ma jkun jixtieq. Mistoqsi x’inhi l-ikbar sfida g[alih personali marbuta mal-[idma fil-ka]in, :anni jg[id li hi l-finanzi. “Meta to[lom bi pro;ett trid il-flus, u jekk ma jkollokx, tkun u;ig[ ta’ qalb g[ax la tista’ tibdieh u wisq anqas tlestih, i]da g[all-grazzja t’Alla dejjem ;ew bil-;bir jew mid-donazzjonijiet individwali.” Minn kummenti li ;bart, jidher li lakbar passjoni g[al :anni, qabel linduratura, kienet il-log[ob tan-nar talajru. {sibt li din il-passjoni birdet, i]da hu stqarr li “mhux birdet i]da ridt naqta’ l-inkwiet lil niesi, li kienu ta’ spiss jinkwetaw fuqi u jien dak i]-]mien, mhux b[al-lum, ma stajtx nifhimhom.” Fl-istess nifs qal ukoll li “l-g[a]la li g[amilt li na[dem bla waqfien fil-ka]in flok in-nar, kienet la[jar g[a]la g[aliex ix-xog[ol fil-ka]in jibqa’ hemm g[as-snin ta’ wara u dak tal-log[ob tan-nar jispi//a mal-festa i]da xorta nibqa’ konvint li festa bla nar ma hi xejn.”

John Muscat quddiem l-arma tal-Ka]in li tant i[obb u li tant g[amel xog[lijiet artisti/i fih

I]-]g[a]ag[ fil-ka]in :anni jistqarr li l-ka]ini g[andhom jibqg[u jservu b[ala post fejn i]-

]g[a]ag[ jiltaqg[u u jimir[u fit-talenti tag[hom filwaqt li, b’konvinzjoni jg[id li l-Ka]in Vittorja kien u g[adu popolari ma]-]g[a]ag[, u t-tesseramenti jixhdu dan.

Id-differenza li :anni jinnota fost i]]g[a]ag[ hi li tilfu l-interess lejn il-festi interni tal-knisja. Hu importanti li wie[ed ikun jaf ittokki tan-noti tal-qniepen, jew x’inhu Tridu u li dan jispi//a bil-barka g[ax wara l-barka, jin[arqu l-murtali u mhux qabel, kif ;ieli jinnota f’/erti postijiet.

Stedina pubblika Marbut mal-festa ta’ Marija Bambina, li se tkun i//elebrata g[ada t-Tnejn 8 ta’ Settembru 2014, :anni jg[id li “l-bieb tal-ka]in hu miftu[ g[al kul[add, ir-residenti u l-qarrejja huma mistiedna jattendu u jgawdu l-arti li tinsab fih. U dan kollu jsir ming[ajr ebda [las.”

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Safar

Place de Terreaux hija ddominata minn funtana li tmur lura g[as-seklu 19 kif ukoll g[add ta’ restoranti u [wienet li huma kalamita g[al min i]ur dawn l-in[awi /entrali ta’ Lyon.

Btala f’Lyon… mawra perfetta Il-Ba]ilika ta’ Fourvière ddedikata lill-Madonna, inbniet minn fondi privati bejn l-1872 u l-1884 f’po]izzjoni mill-aktar dominati fil-belt ta’ Lyon.

Euchar Mizzi mizzieuchar@gmail.com

Iz-zona antika ta’ Lyon…bil-bini ta’ ]mien ir-Rinaxximent, hija m]ewqa bi [wienet mill-isba[ imfittxija g[all-k/ina tradizzjonali Fran/i]a.

I]-]mien tas-sajf huwa ideali biex min i]ur Lyon jg[addi ftit tal-[in max-xatt tax-xmara Rhone jew japprofitta mill-opportunità ta’ mawra fuq l-imsemmija xmara b’wa[da mid-dg[ajjes li joffru s-servizz.

Lyon hija belt fil-Punent ta’ Franza. Hija t-tieni l-akbar belt Fran/i]a, u /entru ewlieni tal-kummer/, li jinsab bejn Pari;i u Marsilja. ?entru li g[andu reputazzjoni b[ala l-kapitali Fran/i]a tal-gastronomija u bi rwol sinifikanti fl-istorja ta/-/inema. Lyon hija ddominata mix-xmajjar Rhone u Saone li jag[tu lejn in-Nofsinhar ta/-/entru tal-belt storika li tifforma spe/i ta’ peni]ola; ]ew; g[oljiet kbar, wa[da fuq in-na[a tal-Punent u l-o[ra fuq inna[a tat-Tramuntana ta/-/entru ta’ din il-belt, bi pjanura kbira li tifta[ lejn il-Punent tal-istess belt. Fuq in-na[a tal-Punent hemm ilfourviere, mag[ruf b[ala “l-g[olja li titlob”, li hija l-post tal-Ba]ilika NotreDame de Fourviere, b’diversi kunventi, ilPalazz tal-Ar/isqof, it-Torri tat-TV li jiddomina x-xena, u li jixbah lill-a[[ar saff ta’ fuq tat-Torri Eiffel u funikular. Lejn in-na[a tat-Tramuntana, hemm ilCroix-Rousse, “l-g[olja li ta[dem”, li tradizzjonalment kienet id-dar ta’ [afna [wienet ]g[ar li jipprodu/u l-[arir, industrija li g[aliha din il-belt kienet tant mag[rufa. Il-belt ori;inali Medjevali nbniet fuq in-na[a tal-Punent tax-xmara Saone, fejn tibda l-g[olja Fourviere. Dawn l-in[awi huma rikonoxxuti mill-UNESCO b[ala sit ta’ wirt dinji. Fuq il-peni]ola bejn ix-xmajjar Rhone u Saone, hemm it-tielet l-akbar pjazza

pubblika fi Franza, u wa[da mill-akbar fl-Ewropa, bl-isem ta’ Place Bellecour. Spe/ifikament din hija l-akbar pjazza fl-Ewropa bla ebda rqajja’ [odor, si;ar jew xi tip ie[or li jista’ jostakola b’xi mod. Fuq il-Lvant tax-xmara Rhone min-na[a tal-peni]ola hemm zona kbira ta’ art lixxa u watja fejn wie[ed isib il-parti l-kbira tal-popolazzjoni moderna f’Lyon. Hawn wie[ed isib i/-/entru urban ta’ Part-Dieu li jkopri dak li qabel kien il-Credit Lyonnais Tower (l-uniku skyscraper /entrali fi Franza), ix-shopping centre u r-rail terminal prin/ipali ta’ Lyon. G[al diversi sekli, Lyon kienet mag[rufa b[ala l-kapitali f’dik li hi gastronomija, insi; fin bl-idejn, u l-industija tal-[arir. L-a[wa Lumiere ivvintaw i/-/inema fil-belt fl-1895. It-8 ta’ Di/embru hija mmarkata b[ala ‘l-Festival tad-Dawl’, /elebrazzjoni ta’ ringrazzjament lill-Madonna li salvat lillbelt minn kastig li joqtol fil-Medju Evu. Lyon kienet i/-/entru g[all-okkupazzjoni tal-forzi :ermani]i kif ukoll post ta’ re]istenza matul it-Tieni Gwerra Dinjija. Il-belt hija l-post fejn insibu mu]ew ta’ re]istenza kif ukoll passa;;i si;rieti li hemm bejn id-djar li kienu jippermettu lin-nies biex ja[arbu mir-rejds talGestapo. Iz-zoni ta’ Saint-Jean u ‘l-g[olja li ta[dem’, huma mag[rufa g[al dawn ilpassa;;i dojoq u sigrieti li jg[addu minn ;ol-bini u jg[aqqdu t-toroq fuq i]-]ew; na[at, ;ew mag[]ula mill-UNESCO b[ala siti ta’ wirt dinji.

Lyon hija mag[rufa wkoll g[al xog[lijiet artisti/i mpittra mal-[itan li huma parti integrali mill-[ajja tal-belt.

Il-Katidral ta’ Lyon iddedikat lil San :wann Battista twaqqaf minn San Pothinus u San Irenaues, l-ewwel ]ew; isqfijiet tal-belt. Il-binja tlestiet minn kollox fl-1476.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Kotba

Il-;rajjiet u l-esperjenzi tal-missjunarji Maltin mi;bura fi ktieb ta’ aktar minn 400 pa;na

Fi ktieb ;did li se jkun pubblikat ix-xahar id-die[el, Dun :wann Caruana jirrakkonta l;rajjiet u l-esperjenzi tal-missjunarji Maltin – qassisin djo/esani, reli;ju]i r;iel u nisa kif ukoll laj/i – f’70 pajji]. Dun :wann, l-awtur u l-pubblikatur tal-ktieb, ilu ja[dem b[ala missjunarju fil-Bra]il g[al 30 sena. Huwa ikkuntattja lill-missjunarji Maltin u pprodu/a r-rakkonti li bag[tulu tant li l-ktieb jista’ jitqies b[ala wie[ed b’[afna awturi. Fih niltaqg[u mal-missjunarji Maltin li g[addew minn esperjenzi sbie[ u o[rajn diffi/li. U[ud minnhom qed jag[tu s-servizz tag[hom f’pajji]i fqar [afna waqt li o[rajn kellhom jiffa//jaw gvernijiet ostili g[all-Knisja u anki gwerer /ivili. B[ala offerta ta’ qabel ilpubblikazzjoni The Maltese Missionary Experience, ktieb ta’ 432 pa;na b’qoxra [oxna u bil-kulur, qed ji;i offrut bil-

prezz tassew ir[is ta’ €15. Din l-offerta tibqa’ valida sal20 ta’ Settembru. Il-ktieb mistenni jo[ro; g[all-pubbliku f’Ottubru biex jikkoin/idi mal-:urnata Missjunarja. Dun :wann Caruana ftit ilu kien po;;a dan il-ktieb b[ala e-book fuq il-websajt tad-djo/esi ta’ Maringa, fil-Bra]il. Grazzi g[ar-reazzjoni po]ittiva li r/ieva issa dde/ieda li jippubblika huwa stess ver]joni stampata tal-ktieb. Dan qed jag[mlu b[ala radd il-[ajr g[ax-xog[ol kbir li jag[mlu l-missjunarji Maltin f’tant pajji]i. Il-format ta’ The Maltese Missionary Experience hu ta’ coffee table book b’daqs ta’ 335mm b’250mm u jkollu 432 pa;na. Il-ktieb se jkun b’qoxra [oxna u bil-kulur. Dun :wann iddedika tliet snin biex ji;bor u jikteb ilmaterjal u issa qed joffri lktieb bi prezz tant ir[is biex jinxtara i]jed u tinxtered la[bar it-tajba dwar il-missju-

narji Maltin. Min jixtieq jordna l-ktieb jista’ jmur f’wa[da millfrieg[i tal-BOV u jiddepo]ita l-flus fuq il-kont numru 40018367203 jew inkella f’wa[da mill-ferg[at ta’ APS Bank u jiddepo]ita l-flus filkont numru 1013043001-3. Hu jkun irid jag[ti lill-kaxxier ismu u n-numru tal-identità tieg[u. Il-bank imbag[ad jag[ti irvevuta li tkun trid ti;i pre]entata lil Gutenberg Printing Press, Tarxien, meta jkun av]at li l-ktieb ikun lest. L-awtur jappella lil dawk kollha li kkontribwew g[allktieb, lill-kongre]gazzjonijet reli;ju]i u ordnijiet reli;ju]i u lil dawk kollha li g[andhom g[al qalbhom il-[idma missjunarja biex ixerrdu t-tag[rif dwar din l-offerta ta’ qabel ilpubblikazzjoni. Min ikollu xi mistoqsija jista’ jindirizzaha fuq l-indirizz joe.inguanez@gmail.com.

(Fuq)> Il-ktieb ;did ta’ Dun :wann Caruana (lemin)

Pubblikat rumanz rebbie[ ta’ Mark Vella ‘X’seta’ ;ralu lil Kevin Cacciattolo^’ – Pubblikazzjoni> Merlin Publishers

Il-qoxra tal-ktieb ;did b’rumanz ta’ Mark Vella

Il-ktieb li das-sajf kul[add kien qed jitkellem dwaru fi//erkji letterarji Maltin hu, ming[ajr l-i/ken dubju, X’Seta’ :ralu lil Kevin Cacciattolo?, l-ewwel rumanz ta’ Mark Vella (pubblikazzjoni: Merlin Publishers). Ir-rumanz ta’ Vella reba[ ilkompetizzjoni letterarja #abbozz li tellg[et il-Merlin waqt il-Festival tal-Ktieb issena l-o[ra. Waqt l-abbozz, ittliet manuskritti finalisti ;ew ivvutati minn ;urija esperta kif ukoll mill-udjenza fis-sala tul is-serata. Il-manuskritt ta’ Vella kien ir-rebbie[, u l-premju kien kuntratt mal-Merlin g[all-pubblikazzjoni tarrumanz tieg[u. Il-;urija tal-premju kellha kliem ta’ tif[ir g[al X’Seta’ :ralu lil Kevin Cacciattolo? – liema ;urija kienet tinkludi fost l-o[rajn lil Immanuel Mifsud, wie[ed mill-aqwa awturi Maltin kontemporanji, li dwar ir-rumanz ta’ Vella kellu hekk xi jg[id: “Wie[ed minn dawk ir-rumanzi li tkun tixtieq li ktibtu int qabel kitbu Mark Vella.” Kulmin qara l-ktieb s’issa, anki qabel il-pubblikazzjoni, tkellem dwar il-livell g[oli letterarju tieg[u u dwar limpatt emottiv li [alla fuqu l-

ktieb. Il-kitba ta’ Vella tag[mel affarijiet bil-lingwa Maltija li ftit rajniehom isiru, u bi stil dirett u qawwi. Irrumanz jittra]metti perfettament kulma jkun g[addej minn mo[[ Kevin Cacciattolo, tifel awtistiku f’Malta tat-tmeninijiet, fejn ftit li xejn konna nafu dwar kundizzjonijiet simili u g[alhekk ir-reazzjoni lejh ta’ [bieb tal-iskola u familjari kienet differenti immensament milli naraw illum. Il-qalba tar-rumanz huwa lg[ejbien ta’ Cacciattolo – kif jindika l-isem stess tarrumanz – i]da dan mhuwiex polizjesk jew detective novel. Hu rumanz li hu parti misteru, parti osservazzjoni akuta tarrealtajiet ta’ ]mien Cacciattolo, imma l-awtur hu i]jed kon/ernat b’Cacciattolo stess u b’dak li g[addej minn mo[[u u madwaru. L-ewwel parti tar-rumanz ambjentata fit-tmeninijiet, fejn Cacciattolo jattendi skola sekondarja, u anki min[abba n-natura tieg[u jsofri minn bullying, u fl-istess [in qed jipprova – b[al kul[add – jg[ix [ajtu d-dar u l-iskola. U r-rumanz iwassalna sal-lejl fejn jg[ib Cacciattolo. Imbag[ad je[odna sal-bidu

tad-disg[inijiet, fi ]mien illiberalizzazzjoni tal-media f’Malta, fejn niltaqg[u ma’ ‘Mark’, ;urnalist f’kamra tala[barijiet. Mark ;ie f’idejh ilka] ta’ Cacciattolo, u qed jit[ajjar jer;a’ jifta[ il-ka] biex jag[mel rappurta;; dwaru, i]da l-karattru kajman tal-;urnalist fl-istess [in jaqtag[-lu qalbu mill-‘battikata’ li ;urnali]mu investigattiv jirrikjedi. Fl-a[[ar parti tar-rumanz imbag[ad l-awtur jag[tina varji possibbiltajiet u xi [jiel ta’ – appuntu – x’seta’ ;ralu lil Kevin Cacciattolo. }gur ktieb mhux tas-soltu, li wara li tispi//a taqrah /ertament li se tibda thewden dwar Cacciattolo u [ajtu u x’;ara u ma ;arax. Dan il-ktieb ukoll jissenja l-wasla fuq ix-xena letterarja Maltija ta’ talent sinifikanti ie[or. It-tnedija ta’ X’Seta’ :ralu lil Kevin Cacciattolo? ;iet imtellg[a minn Merlin Publishers il-;img[a l-o[ra fil-Bongo Nyah, fejn l-awtur Mark Vella tkellem dwar ilktieb mal-;urnalista Dr Claire Bonello. Ir-rumanz jinsab g[all-bejg[ mill-[wienet tal-kotba kollha u direttament online minn www.merlinpublishers.com.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Arti

IL-BA{RI JSALPA

Il-Kunsill Lokali tal-Isla kkummissjonat monument biex jikkommemora t-tbatija tal-ba[ri li jkollu jissielet mal-ilmijiet fil-qadi ta’ dmirijietu. L-iskultri/i Cari Privitera tikxef dan il-monument waqt li l-Ministru tat-Trasport u l-Infrastttura Joe Mizzi jinawgurah il-:img[a 12 ta’ Settembru. I/-/elebrazzjoni tibda fid-8.45 ta’ filg[axija.

E.V. Borg Ix-xog[ol huwa tra;iku u drammatiku. Hu forza tremenda, sentit u qawwi fil-massa godlija u matnazz g[ax huwa relattivament i]jed wiesa’ (1.5m) milli g[oli (2.30m). Huwa kostanti fid-dinamika. Il-moviment g[alkemm irpu]at huwa kontinwu g[ax il-figuri jg[annqu lil xulxin f’g[oqda. Il-ba[ri jo[ro; mill-mew;, jinbe]aq mill-ilma i]da jin[ass li huwa probabbli u mhux impossibbli li jinbela’ mill-gdid. Il-katarsi fis-sentiment li jissu;;erixxi dan ix-xog[ol espressiv huwa mimli mog[drija u minnufih iseddaq kompassjoni. Il-monument jesprimi t-tra;edja fl-in/ertezza tal-vja;;, fit-tluq meta jsalpa, fis-sofferenza u lu;ig[ tal-firda fi]ika. Huwa tielaq i]da hemm il-possibbiltà li ma jirritorna qatt i]jed fi [dan il-ma[bubin tieg[u. Il-patos fit-trawma ta’ relazzjoni miksura li l-artista tesprimi fittg[anniqa ta’ martu u fl-espressjoni fit-tlett u/u[ tqanqlek u tg[errik. Dan ix-xog[ol artistiku huwa ferm effettiv. Dan il-mument vitali fil-[ajja ta’ bniedem huwa mnissel b’mod erojku fl-epika ta’ Omeru: l‘Odissea’. Huwa mument fil-[ajja tal-bniedem meta jkollu jitlaq g[al g[onq it-triq u j[alli warajh l-g[e]ie] tieg[u u jsellmilhom (forsi g[all-a[[ar darba). Jekk qatt jirritorna wara [afna snin jing[araf mill-g[e]ie] tieg[u g[alkemm mibdul u jilqg[uh bil-fer[. Dan i]]ew; istanzi: l-in/ertezza u d-diqa fit-tluq u lg[arfien fil-fer[ fir-ritorn huma ba]i/i u ori;inali b[ala normi so/jali Klassi/i Griegi b’tifsira simbolika profonda. It-tg[anniqa ta’ martu hija ferm espressiva b’dirg[ajha madwaru waqt li binha jitfissed u jitskenn fil-protezzjoni ta’ missieru. Ix-xog[ol hu massa intiera ming[ajr spazji bejn il-figuri. Dan l-andament isa[[ah il-massa u jag[ti l;ebla sa[[a u volum. Il-moviment /irkulari, ossilatorju tal-mew;a jsa[[a[ u jikkonsolida l-effett /irkulari tal-figuri li jitg[annqu f’emozzjo-ni unika. I]-]ew; movimenti, dak vertikali u l-ie[or orizzontali, jing[aqdu flimkien f’dinamika sferikali. Jekk fl-

artista l-kun/ett huwa biss fis-subkonxju, l-effett jirrendi ru[u i]jed naturali. Id-direttur tal-pro;ett kien ispirat mir-realtà [arxa tal-barklor, il-ba[ri li kien jag[ti passa;; bejn l-Isla u l-Birgu u fl-arja tal-Port il-Kbir, lill-klijenti, bid-dg[ajsa tal-pass. Wara riflessjoni, il-ba[ri, i]jed ;eneriku, [a post ilbarklor u mal-figura unika ]diedu martu u ibnu. Cari Privitera, l-iskultri/i, [admet l-ewwel abbozz f’forma astratta: nofs sfera jew nofs bajda bi tliet sferi, simboli g[ad-dg[ajsa u g[all-irjus tal-protagonisti. Forsi l-kumitat organizzattiv ipprefera idjoma figurattiva minn dik astratta li ma tridx wisq spjegazzjoni u ting[araf mill-poplu mill-ewwel b’/ertu impatt u li f’mentalità konservattiva tkun a//ettata b’mod universali. L-iskultri/i [olqot seba’ abbozzi b’kollox. Tal-a[[ar kien ippreferut u ntg[a]el. Iltqajt ma’ Cari Privitera l-:img[a 18 ta’ Lulju fl-ajruport ta’ Catania. Minn hemm morna mill-ewwel f’wesg[a jew kantjier taliskutura fejn in[adem il-monument. B’mod sempli/i u /ar spjegatli kif g[a]let il-blata massiva ti]en 20 tunellata maqtug[a minn barriera f’Paternò, vi/in Catania, ta’ basalto lavico (lava iebsa) minn colata (xmara ta’ lava) fi ]broff tal1700. G[al darb’o[ra l-massa ta’ lava nqatg[et fi tliet postijiet bi djamant u hekk naqset g[al 13 il-tunellata. Imbg[ad l-iskultri/i ]marrat il;ebla u li fl-a[[ar saret ti]en 9.5 tunellati. Ilmonument g[andu jitqieg[ed fuq ba]i /ara ta’ zonqor iebes mi;jub minn Nord Afrika li jikkuntrasta mal-lava gri]a skura. It-tessitura raffa f’materjal tant iebes u ro]] g[andu sens sinifikattiv simboliku b[ala lu;ig[ tas-separazzjoni u t-tbatija li jinvolvi dan ix-xog[ol artistiku i]da ta’ strapazz u periklu. Ix-xog[ol [a b’kollox tliet xhur, tinqix b’g[odda perikolu]a, f’lokal espost g[all-bard u x-xita ming[ajr elmu protettiv li ma kienx i[alliha ta[dem b’mod rilassat. G[ajnejn l-iskultri/i xeg[lu f’sens ta’ sodisfazzjon u l-kisba ta’ su//ess, issa li x-xog[ol kien kwa]i tlesta. Tant kienet sodisfatta li qaltli li lesta tag[mel l-istess xog[ol ta’ tbatija ukoll mitt darba.

(Fuq)> Cari Privitera tonqox il-wi// tal-ba[ri. Fir-ritratt ta’ ta[t l-artista tidher tippo]a g[ar-ritratt waqt li turi /ertu sodisfazzjon u [ila fir-ri]ultat li kisbet

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Kummer/

Lesti ru[ek g[al Goody Good Stuff J. Calleja Ltd kburin li se j;ibulek dak il-[elu tajjeb li qatt ma doqt b[alu. G[ala huwa [elu daqsekk uniku? Il-Goody Good Stuff huwa:

Ming[ajr ;elatina: Din hija teknolo;ija derivata minn pjanta li tipprodu/i l-bio gum u allura ma jibqax il-b]onn li jittie[ed il-mudullun tal-annimali biex ssir il-;elatina li [afna minn dan it-tip ta’ [elu mag[ruf b[ala ;u;ù (gums) isir minnu. Dawk il-persuni li g[a]lu li jkunu ve;etarjani jew vegans se jkollhom xalata b’dan il-[elu ;did u jistg[u jieklu ming[ajr ma tniggi]hom il-kuxjenza.

Gluten Free: Din hija bla dubju a[bar tajba g[al min hu celiac. B’din il-kundizzjoni, g[al ra;uni ta’ sa[[a, il-persuna ma tkunx tista’ tiekol affarijiet mag[mula millqam[. Xi persuni jafu jkunu sensittivi g[all-gluten imma mhux bilfors g[ax huma celiacs. Dawn il-persuni j[ossuhom a[jar fuq dieta bba]ata b’inqas gluten. Ming[ajr xa[am

Ming[ajr [alib: Jista’ jkun

ikkonsmat minn persuni li huma aller;i/i jew intolleranti g[al prodotti mag[mula mill-[alib jew lactose.

Ming[ajr kulur artifi/jali:

B’mod spe/jali t-tfal jibbenefikaw minn dieta ming[ajr kulur artifi/jali g[ax dan jikkaw]a /erta ener;ija fit-tfal li ;;ibhom hyper. B’nuqqas ta’ kulur artifi/jali probabbli jkunu iktar kalmi minn dawk it-tfal li jie[du dal-[elu mag[mul minn kuluri artifi/jali. Impurtat minn J. Calleja (Caterers and Wholesalers) Ltd Tel: 21523865 # 21523880 www.jcallejaltd.com

GO takkwista ishma f’kumpanija ?iprijotta

Wara li kisbet l-approvazzjoni regolatorja me[tie;a ming[and l-Awtorità talKompetizzjoni ?iprijotta, GO plc, il-fornitur ewlieni tasservizzi tat-telekomunikazzjoni ‘quad play’ f’Malta, ikkonkludiet l-akkwist ta’ 25 fil-mija tal-ishma ta’ Cablenet Communications Systems Limited ming[and Nicolas Shiacolas, sid l-ishma kapitali ta’ Cablenet. GO se tkun qed tikseb dawn l-ishma bi skambju g[al self konvertibbli ta’ €12-il miljun lil Cablenet. Fuq lg[a]la ta’ GO, dan is-self jista’ jkun konvertit f’ekwità (equity), biex meta jsir konvertibbli, l-ishma totali ta’ GO ikunu jammontaw g[al 45% tal-kapital azzjonarju ma[ru; ta’ Cablenet. GO g[andha wkoll l-g[a]la li fil-futur, jekk tkun trid, tista’ tikseb kontroll talma;;oranza tal-ishma ta’ Cablenet. Cablenet kienet l-ewwel kumpanija li offriet pakketti ‘triple-play’ li jkopru t-TV, linji fissi tat-telefon u internet velo/i, u issa hi l-fornitur privat ewlieni tal-broadand f’?ipru. Illum toffri a//ess ta’ internet broadband, linji fissi tat-telefonija u HD TV di;itali lil iktar minn 43,000 abbonat. Yiannos Michaelides, ilKap E]ekuttiv ta’ GO, qal li f’Marzu 2014, t[abbar ftehim biex jinxtraw ishma f’din ilkumpanija, li qeg[da b’mod mg[a;;el tistabbilixxi ru[ha b[ala l-fornitur ewlieni ta’ servizzi ta’ kwalità f’dak li hu internet u TV f’?ipru. GO se ta[tar lil Dr Francis Galea Salomone b[ala sSegretarju tal-kumpanija ta’ Cablenet.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Mu]ika

Noel D’Anastas – ndanastas@gmail.com

‘Homecoming Concert’ minn Winter Moods

“Se jkun kun/ert ta’ vja;; emozzjonali.” Hekk kiteb Ivan Grech, il-frontman talaktar grupp segwit, l-aktar grupp li kiseb popolarità mhux biss bl-albums u diska wara o[ra, i]da l-kun/erti kbar li Winter Moods ta’ matul dawn l-a[[ar snin. L-g[eruq tieg[u ;ej mill-Kottonera, e]attament mill-Isla fejn minn hemm f’nofs it-tmeninijiet il-kitarrista Steve Caruana Smith (is-Serp) u xi [bieb o[ra, fosthom Joseph Rizzo (bass) l-uniku membru milline up ori;inali, kienu qed iwelldu dak li snin wara kellu jkun wie[ed mill-aktar gruppi attivi b’tant su//ess. ‘Is-Serp’ kien [alliena wara marda kiefra fl-2012. Biex jitfakkar dan il-membru fundatur, Winter Moods se jag[ti kun/ert kbir fl-Isla nhar is-Sibt li ;ej, 13 ta’ Settembru, mill-10 ’il quddiem. Dan se jkun l-ewwel kun/ert g[al Winter Moods f’pajji]u mill-1998 u kif wie[ed jista’ jistenna, dan se jkun kun/ert mimli tifkiriet u emozzjonijiet ta’ snin twal, tislima xierqa lil dan il-kitarrista bravu. Il-kun/ert bla [las hu parti mill-Maritime Senglea International Festival 2014 imtella’ mill-Kunsill Lokali tal-Isla.

L-ewwel diska minn Forty Days of Rain

‘SOUL BOYS OF THE WESTERN WORLD’

Id-dokumentarju ta’ Spandau Ballet fi/-/inema Maltija Il-band le;;endarja tassnin tmenin tal-era Newromantic, Spandau Ballet, se tniedi l-film dokumentat Soul Boys of The Western World. Il-dokumentarju se jwassal l-istorja ta’ dan il-grupp li kien wie[ed mill-pijunieri ta’ dan il-moviment fittmiem is-snin sebg[in u lewwel nofs tas-snin tmenin li mbag[ad kompla j]id filpopolarità. F’dan il-vja;; intrinsiku se naraw mhux biss ittwelid, l-i]vilupp u ssu//essi tal-band i]da wkoll il-mumenti tal-firda u reunion tag[hom fix-xenarju ta’ dak li kienet qed toffri lmu]ika pop Britannika ta’

]mienhom, inklu] il-kultura u l-moda ta’ dan il-;eneru. Soul Boys of The Western World jinkludi intervisti ma’ kull membru tal-grupp u filmati nostal;i/i mill-arkivji. Ilfilm se jintwera g[allewwel darba fir-Royal Albert Hall f’Londra fit-30 ta’ Settembru. Wara [a jkun hemm serje ta’ mistoqsijiet u twe;ibiet ippre]entati mid-DJ Ingli] Lauren Laverne u kun/ert esklussiv minn Spandau Ballet. Dan se jkun trasmess dirett via s-sattellita fid-9 p,m. f\Cinema 11 tal-Eden Cinema. Il-biljetti jiswew €10.

Wie[ed mill-bands li matul ix-xhur li ;ejjin se nisimg[u [afna dwaru huwa Forty Days of Rain, isem ;did fix-xena lokali li jdoqq still rock alternattiv. :ie ffurmat fil-bidu ta’ din is-sena u fil-ftit xhur li ilu kkonferma aspirazzjonijiet g[oljin u fidu/ja s[i[a fil-potenzjal tal-g[axar diski ori;inali li kitbu s’issa u o[rajn li qed ja[dmu fuqhom. Kien mistieden idoqq fil-maratona tarRookies f’Marzu li g[adda b’rispons tajjeb minn dawk li segwew lil Forty Days of Rain. Il-membri tal-band huma Brendan Jackson (rhythm guitars u lead vocals), ex-membru u awtur tad-diski ta’ Scream Daisy u Eve Ransom; Patrick Harvey (lead guitarist u backing vocals), Jonathan Magri (bass u backing vocals), u Matthew Camilleri (drums).

Dawn g[adhom kif [ar;u l-ewwel diska tag[hom Strings Left to Fray. Tittratta su;;ett tat-tama, li meta l-affarijiet ikunu sejrin [a]in, dejjem ikun hemm xaqq ta’ dawl li jitfa’ tama f’mumenti diffi/li. Strings Left to Fray ;iet irrekordjata u prodotta minn Boris Cezek u Kenny D’Ugo f’ThreeSum Studios bis-sehem ukoll tal-kantanta lokali Annmarie Mayo b[ala backing vocalist. F’kumment li taw il-membri tal-band, Forty Days of Rain qed timmira lejn futur b’ottimi]mu li tkun fost il-protagonisti ewlenin fix-xena mu]ikali lokali. “Dan ifisser [afna xog[ol u sagrifi//ji, i]da qed na[dmu b’determinazzjoni biex nil[qu l-g[anjiet tag[na,” jis[aqq Forty Days of Rain.

50 DAYS OF MUSIC. Diski immortali minn Malta b[al Viva Malta, Il-Bajja tal-Mellie[a, Xemx, L-ewwel Tfajla li {abbejt, Qalu li Raw, Niftakar Fik, Inti Djamant, Fejn Thobb il-Qalb, u ohrajn mhux fil-vernakular b[al Marigold, Dawn by the Water, What I’d Give u tant o[rajn li jiddefinixxu l-identità nazzjonali fil-mu]ika Maltija se jkunu l-attrazzjoni f’kun/ert kbir li se jittella’ b’xejn fi Smart City nhar it-12 ta’ Settembru, fit-8 ta’ filg[axija. ‘50 Years of Music’ huwa avveniment bis-sehem ta’ w[ud mill-aqwa esponenti Maltin, fosthom Ira Losco, Tribali, Ivan Grech, J Joy u o[rajn li se jwasslu din il-memorja li dawk li j[obbu l-kanzunetta Maltija u jemmnu f’dak li huwa ‘Made in Malta’ ]gur li m’g[andhomx jitilfu. Dan huwa organizzat mill-Fondazzjoni ?elebrazzjonijiet Nazzjonali (FCN) fl-okka]]joni ta/-/elebrezzjoni tal-50 anniversarju ta’ Malta Indipendenti.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

?inema

Lucy

Boyhood

(KRS – 15)

Ir-re;ista Luc Besson spe/jalizza filli ja[dem films b’karattri femminili qawwija minn Nikita ’l hawn. Lucy – hawn imqaxxra minn [add inqas minn Scarlett Johansson li bilkemm timma;inaha ta[dimha – taqbel perfettament ma’ karattru simili “Bessonjani” – tfajla li ssir l-ewwel mara li tibda tu]a mija fil-mija tas-setg[a tal-mo[[. G[alkemm nieqes minn uniformità f’dik li hija intensità u ritmu, il-film stranament i]ommok b’bi]]ejjed sekwenzi ta’ azzjoni u ;lied (tipi/i talfilms Matrix, biex niftiehmu) u ta’ ;iri, filwaqt li l-premessa ori;inali dwar levoluzzjoni u l-labirinti tal-mo[[, jg[ollu xi ftit aktar il-livell tal-film. Ir-rakkont jalterna bejn il-pre]ent u

(KRS – 15) l-bidu tal-umanità. Lucy tkun bjonda Amerikana, qed tistudja f’Tajpej, li tispi//a jkollha ta[dem g[all-kap kriminali Korean Jang (Choi Min-sik). Tkun se ssir traffikanta ta’ droga ;dida perikolu]a mo[bija fl-istonku tag[ha biex tidda[[al fl-Ewropa, i]da meta wa[da mill-boro] tinfaqa’ u ddroga tinxtered f’;isimha, Lucy tibda tu]a dejjem aktar persenta;; mill-20% biss li jing[ad li l-bniedem ju]a normalment, u dan b’ritmu dejjem aktar mg[a;;el. Meta spe/jalista f’dan il-qasam (Morgan Freeman) iwissiha li jekk til[aq il-100% ma jafx dan ikunx fatali g[aliha, hi tippjana kif tpattiha lil Jang u tisfrattalu l-pjani tieg[u.

Kien fl-2002 li d-direttur Richard Linklater beda jiffilmja dan il-film dwar it-tfulija u l-ewwel snin mist[ajla ta]-]g[o]ija ta’ tifel f’familja bi problemi u aktar tard extended, bl-istess cast ta’ atturi tul perjodu regolari maqsum fuq 11-il sena. Kien esperiment kura;;u], u rri]ultat mhux produzzjoni perfetta, b[alma wie[ed jistenna, imma interessanti, g[alkemm itul sag[tejn u tliet kwarti. Matulhom jurina mhux biss il-karattru ewlieni ji]viluppa, imma wkoll l-[ila dejjem tikber tal-cast u kull min kellu x’jaqsam mal-produzzjoni tal-film. Niltaqg[u l-ewwel ma’ Mason (Ellar Coltrane) meta jkollu sitt snin, qed jg[ix ma’ ommu divorzjata Olivia

(Patricia Arquette) u o[tu ikbar minnu Samantha (bint id-direttur stess, Lorelei), u jqatta’ l-weekends ma’ missieru (Ethan Hawke).

Linklater ikompli jwasslilna diversi episodji matul kull sena g[al diversi perjodi, u l-fatt li ma ju]ax intertitles biex juri l-bdil minn perjodu g[al ie[or fa/ilment ma jindunax b’dan mill-ewwel u jkollu joqg[od fuq l-istili differenti tax-xag[ar tal-protagonisti. Wara l-ewwel tlieta jew erba’ snin ta’ ]wi;ijiet differenti ta’ ommu u inkwiet, il-film jissetilja f’ritmu aktar familjari u rilassat, fejn il-mod kif ilprotagonisti jaraw id-dinja ta’ madwarhom tinbidel hu aktar importanti minn dak li jkun qed ji;ri lilhom.

Deliver Us from Evil (KRS – 15)

Sa minn meta The Exorcist kien intqal li kien “bba]at fuq storja vera”, films dimonja/i tat-tkexkix ippruvaw ju]aw l-istess qerq. Wara bidu waqt il-gwerra fl-Iraq fejn xi suldati jispi//aw [a]in wara li jsibu kitba antika E;izzjana ma’ tliet kelmiet bil-Latin, niltaqg[u ma’ wie[ed mis-suldati, issa ditektiv fl-NYPD, Sarchie (Eric Bana) hekk kif qed jinvestiga tfaqqig[a ta’ numru dejjem aktar jikber ta’ nies posseduti middimonju fil-Bronx, li bdew iwasslu g[al sensiela ta’ delitti u vjolenza fil-kwartier tal-Bronx. Id-direttur tal-film hu Scott Derrickson, li snin ilu kien tana The Exorcism of Emily Rose li bih kien sar mag[ruf. B’Deliver Us from Evil b’hekk jirritorna bl-istess ;eneru. Imma dan mhux xi sequel tieg[u, i]da aktar rerun tas-sensiela tieg[u stess Hellrazer: Inferno, li wkoll kellha pulizjott li kellu diqa mentali jipprova jifhem x’jorbot diversi ka]i li wassluh ikollu je[odha ma’ xitan li kien qed iwaqqg[u g[a]-]ufjett.

The Nut Job

Film bi djalogu [aj u ver]joni animata tas-su//ess ta’ PSY sentejn ilu Gangnam Style f’din il-ver]joni Kanadi]a-Koreana tal-films popolari Ice Age, i]da, forsi, nieqes mill-azzjoni daqs kemm ifittxu t-tfal, u b[alma kien hemm fis-sensiela tal-Fox Animation. Hawn ukoll g[andna squirrel, jismu Surly (il-vu/i ta’ Will Arnett), dejjem ifittex il-;ew], i]da dan jag[mlu g[alih

(KRS – U)

biss, u ma jimpurtahx minn s[abu lannimali l-o[ra li jg[ixu fl-istess ;nien pubbliku. Meta tort tieg[u dawn jispi//aw ming[ajr l-a[[ar [a]na ta’ ;ew], il-kap tag[hom Racoon (Liam Neeson) ike//ih mill-park. Wara li jiskansa [afna perikli fit-toroq, jinnota bejjieg[ tal-;ew] u jippjana kif se jisirqu, biex b’hekk ikollu kunsinna kbira bi]]ejjed

g[al sena, biex jaqsamha wkoll ma’ s[abu, bit-tama li ja//ettawh lura mag[hom. Imma l-bejjieg[ ikun [alliel li b’kompli/ità ma’ gang li kien qed jippjana serqa minn bank. Il-karattru ewlieni l-ie[or hija Andie (Katherine Heigl), squirrel [amra, li taqbe] g[al s[abha kontinwament, u tid[ol g[all-missjonijiet we[idha.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Kultura#?inema

Jit[abbar il-kast tan-Nabucco tat-Teatru Astra

It-Teatru Astra bi pja/ir i[abbar ilkast g[a]-]ew; rappre]entazzjonijiet tal-opra Nabucco ta’ Giuseppe Verdi, nhar il-{amis 23 u s-Sibt 25 ta’ Ottubru 2014. E]attament g[oxrin sena wara li din l-opra ttellg[et fl-istess teatru, kast formidabbli u ta’ [ila se jkun qed itella’ mill-;did din il-produzzjoni impenjattiva. Ir-rappre]entazzjonijiet tan-Nabucco g[al sena o[ra se jkunu fil-qalba ta’ Festival Mediterranea. L-opra fitTeatru Astra hi sinonima ma’ produzzjonijiet mill-aqwa u mu]ika tal-og[la livell. G[adha friska l-memorja ta’ produzzjonijiet re/enti b[al Norma, Madama Butterfly u Otello, biex ma nsemmux Macbeth, Turandot, Aida u g[add ta’ opri o[ra li g[ollew il-livell tal-produzzjonijiet operisti/i f’pajji]na. Fuq quddiem tal-kast din is-sena nsibu lill-baritonu Taljan Piero Terranova, li kanta fl-aqwa teatri talopra fl-Ewropa, b[al La Scala, fost lo[rajn. Il-parti diffi/li ta’ Abigaille se tkun interpretata minn solista o[ra Taljana, din id-darba s-sopran Silvia dalla Benetta. Famu]a g[all-vu/i brillanti imma fl-istess [in sobrja tag[ha, b’medda wiesg[a u coloratura millifjen, Silvia dalla Benetta hi garanzija ta’ Abigaille mill-aqwa. Il-baxx ta’ fama dinjija Carlo Colombara se jkanta l-parti tal-Qassis il-Kbir, }akkarija. Meqjus mill-kriti/i b[ala l-baxx ideali g[all-opri ta’ Verdi, g[andu vu/i qawwija, sabi[a fit-ton u b’timbru sobrju, wie[ed li rah jikseb kritika po]ittiva immens g[al partijiet b[al ta’ Filippu II f’Don Carlos, Ramfis f’Aida u bosta o[rajn. Hu kanta fl-akbar teatri madwar id-dinja flimkien ma’ kantanti u diretturi mu]ikali ta’ fama kbira, fosthom Placido Domingo, Maria Guleghina, Antonio Pappano u Zubin Mehta, biex insemmu biss u[ud.

Mhux wi// ;did fuq il-palk tal-Astra dak ta’ Cliff Zammit Stevens, li se jkun qed jiddebutta f’Malta fir-rwol prin/ipali ta’ tenur, dak ta’ Ismaele. Hu di;à interpreta b’su//ess ir-rwoli ta’ Goro f’Madama Butterfly u Cassio fl-Otello, b’vu/i /ara u [elwa li hi ideali g[all-parti ta’ Ismaele. Fenena se titkanta minn Olga Slepnynova, li [afna jiftakruha tinterpreta b’mod e//ellenti l-partijiet ta’ Suzuki f’Madama Butterfly u ta’ Emilia fl-Otello s-sena l-o[ra. Nabucco hi wa[da mill-ewwel opri li kiteb Verdi, wa[da li kkaw]at kontroversja kbira meta ;iet ippre]entata l-ewwel darba lill-pubbliku, min[abba d-do]a m[e;;a ta’ nazzjonali]mu li fiha, il-karbiet tag[ha g[all-[elsien minn ta[t l-oppressjoni politika, u lpost storiku li kisbet g[aliha nfisha matul is-sekli. Imma dawk li j[obbu l-opra m’g[andhomx dan biss f’mo[[hom meta jisimg[u bin-Nabucco – malli jitlissen isimha, [siebhom dritt imur fuq ir-rwol kbir li g[andu l-kor fiha. Fin-Nabucco l-kor g[andu l-parti ewlenija, hu protagonist li l-kwalità tal-kontribut tieg[u kapa/i tg[olli produzzjoni mas-sema jew tni]]ilha ma’ wi// l-art. Enrico Stinchelli, isem li j;orr mieg[u l-fama ta’ La Barcaccia, qieg[ed g[al sena o[ra ji;i fdat bilproduzzjoni artistika, waqt li Joseph Vella, id-Direttur Mu]ikali tat-Teatru Astra u d-Direttur Artistiku ta’ Mediterranea, se jkun qed jidderie;i lill-Orkestra Filarmonika ta’ Malta f’dawn i]-]ew; produzzjonijiet. Bookings jistg[u jsiru fuq in-numri 21550985 jew email lil: bookings@mediterranea.com. Il-websajt tal-festival www. mediterranea.com.mt. qed tag[ti l-a[[ar dettalji dwar l-opra u l-festival.

Il-baxx ta’ fama dinjija Carlo Colombara

Is-sopran Taljana Silvia dalla Benetta

Jum ta/-?inema g[at-Tfal is-Sibt li ;ej

The Nut Job

Into the Storm

The Boxtrolls

Il-KRS Film Distributors qed t[abbar edizzjoni o[ra tal-Jum ta/-?imena g[atTfal li jsir darbtejn fis-sena. Dan se jkun is-Sibt li ;ej, 13 ta’ Settembru, u tul dan il-jum wie[ed se jkun jista’ jsib selezzjoni ta’ 16-il film differenti adattati g[at-tfal li jvarjaw minn avventuri animati, kummiedji, thrillers ta’ azzjoni, kummiedji mimlija azzjoni u films li jittrattaw ilfamilja, imsejsa fuq il-fantasija. Il-films se jintwerew fis-swali kollha ta/-/inema mid-9am sas-7pm. u f’G[awdex ikun hemm ]ew; rappre]entazzjonijiet fil-5 p.m. u fit-8 p.m. Il-prezz g[ad-d[ul ikun ta’ €2.50 g[at-tfal u €4 g[al kull adult li jakkumpanjahom. Il-prezz ivarja ftit g[al dawk il-films li huma bit-3D. Hu rakkomandat li jsir booking minn kmieni. Dawn huma l-films li se jkunu g[allwiri: The Boxtrolls (TBA); Into the Storm (12A); The Nut Job (U); Planes 2: Fire & Rescue (U); Step up 5: All in (PG); Guardians of the Galaxy (12A); Hercules (12A); The House of Magic (U); Earth of Echo (PG); Dawn of the Planet of the Apes (12A); Transformers: Age of Extinction (12A); How to Train your Dragon 2 (U); Maleficent (PG); Tarzan (PG); Noah (12A); Free Birds (U).

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Anniversarju

40 sena mill-mewt ta’ Isqof g[aqli u qaddis MONS. EMMANUEL GALEA, ISQOF AW}ILJARJU U VIGARJU :ENERALI (1891 – 1974)

Fabian Mangion L-i]g[ar iben ta’ :u]eppi u Carmela mwielda Camilleri, Emmanuel Galea twieled l-Isla nhar l-10 ta’ Marzu 1891. Hu trabba f’familja mill-a[jar ta[t il[arsien ta’ zijuh il-Kanonku Dun Stiefnu Camilleri, u [uh ie[or akbar minnu, Salvinu, li kien ukoll Kanonku tal-Isla. Mela Manuel kellu fid-dar ]ew; mudelli ta’ sa/erdoti fuq min jitfa’ [arstu u lil min jimita. Wara li temm l-edukazzjoni sekondarja (19031909), Manuel g[amel il-kors ta’ studji fl-Università ta’ Malta. Fit-18 ta’ Di/embru 1915 ;ie ordnat sa/erdot flimkien ma’ [uh Dun Fran;isk. Fl-1916 iggradwa fit-teolo;ija mill-Università Rjali ta’ Malta u fl-1917 in[atar Kanonku Teologu tal-Kolle;;jata Sengleana fejn baqa’ jservi sal-1932. Kien g[adu ma temmx l-istudji tieg[u g[alkollox meta l-awtoritajiet tal-Knisja f’Malta kienu qed jitfg[u g[ajnejhom fuq dan is-sa/erdot /kejken fiddaqs imma kbir fil-kwalitajiet li kien im]ejjen bihom. Tant hu hekk li fl-1919 l-Ar/isqof Caruana talbu biex ikompli l-istudji tieg[u fl-Università Gregorjana ta’ Ruma minn fejn kiseb Dottorat fid-Dritt Kanoniku (1923). Lura Malta, Dun Manuel ;ie appuntat Prefett talIstudji u Professur tal-Letteratura Latina fisSeminarju tal-Ar/isqof. Fl-1930 intg[a]el Professur tad-Dritt Kanoniku fl-Univeristà Rjali ta’ Malta u flistess sena l-Ar/isqof Caruana g[a]lu b[ala Segretarju :enerali tieg[u u Difensor Vinculi fitTribunal Ekkle]jastiku. Wara l-mewt ta’ Mons. :u]eppi de Piro, Mons. Galea ;ie nominat Direttur tal-Istitut ta’ :esù Nazzarenu fi]-}ejtun, post li fih hu wettaq l-ambizzjoni tieg[u li jg[in lil tfal fqar u fil-b]onn sa mewtu. Fid-9 ta’ :unju 1942, fuq supplika tal-Ar/isqof anzjan Mauro Caruana, il-Papa Piju XII [atar lil Mons. Emmanuel Galea Isqof Titulari ta’ Tralles flAsja u Isqof Aw]iljarju ta’ Malta. Hu ;ie kkonsagrat Isqof fil-Katidral tal-Imdina mill-Ar/isqof Caruana nnifsu assistit minn Mons. Mikiel Gonzi, li allura kien Isqof ta’ G[awdex, u minn Mons. Ar/idjaknu :u]eppi Apap Bologna. B’digriet tat-19 ta’ Awwissu 1942, l-Ar/isqof Mawru Caruana [atru Vigarju :enerali tad-Djo/esi. Dun Manuel, konvint li l-[ajja Nisranija trid tkun mibnija fuq it-talb, kien bniedem ta’ talb. Fl-Istitut :esù Nazzarenu huwa kien iqum kmieni [afna u jin]el jitlob fil-kappella. Kuljum waranofsinhar kien jag[mel l-adorazzjoni fil-Knisja tal-Ispirtu s-Santu.

L-ISQOF EMMANUEL GALEA> xhieda ta’ [ajja u [idma twila dedikata kollha kemm hi g[as-Saltna ta’ Alla u g[all-;id spiritwali tal-bnedmin

Dan i]-]elu g[at-talb jag[ti spjegazzjoni g[all-virtujiet li l-kotra kienet tosserva f’Mons. Galea. Minn din l-g[aqda ma’ Alla kienu jo[or;u l-umiltà, id-dedikazzjoni g[all-qrar u t-tixrid tal-Kelma ta’ Alla. Minn hawn kien jisponta wkoll is-sens ta’ karità li ;ieg[lu jg[in lil min kien fil-b]onn. Mons. Galea kellu [erqa kbira biex iwassal ilKelma ta’ Alla. B[ala messa;;ier tal-Kelma, hu qatt ma qieg[ed fil-;enb okka]joni wa[da li fiha seta’ jipprietka u jg[allem. Hu kien predikatur imfittex [afna. Kellu sa[ansitra don mhux komuni li, ming[ajr ma jtawwal, jitkellem u jg[allem b’mod /ar. Kien isa[[ar bil-kelma sempli/i u profonda tieg[u. Minkejja x-xog[ol u t-ta[bit li kellu, Mons. Galea sab ukoll il-[in li jwassal il-messa;; Nisrani permezz tal-kitba fil-;urnali u f’rivisti reli;ju]i. Dan kien tag[lim indirizzat lil kull klassi ta’ nies. Is-sa/erdoti dejjem raw fl-Isqof Galea wie[ed li setg[u jift[u qalbhom mieg[u u jserr[u rashom fuq il-pariri g[aqlin li kien jag[tihom. Kull min sema’ xi twissija minn fommu, dejjem rah b[ala sa/erdot li jag[der u ja[fer g[ax kien i[obb tassew. Minn mindu sar sa/erdot sa ma miet, Mons. Galea kien dejjem disponibbli g[as-Sagrament tal-Qrar.

Verament, Mons. Galea jista’ jissejja[ appostlu tal-konfessinarju. Mons. Galea kellu m[abba kbira g[all-Knisja. E]empju ta’ din l-im[abba kien il-kontribut validu li b[ala Isqof huwa ta waqt il-Kon/ilju Vatikan II fejn ikkontribwixxa fid-diskussjonijiet dwar id-duttrina tal-kolle;;jalità tal-Isqfijiet, l-attività missjunarja talKnisja, l-importanza tad-devozzjoni Marjana fil-formazzjoni sa/erdotali, il-libertà reli;ju]a u r-rwol talKnisja fid-dinja moderna. F’Malta, l-Isqof Galea kien mag[ruf minn kul[add g[all-qdusija tieg[u. Fil-fatt, ta[t id-dehra umli tieg[u, huwa [eba qdusija, g[erf, prudenza u m[abba li wassluh biex jokkupa denjament il-kariga dinjitu]a u delikata li g[aliha ;ie ma[tur. G[all-pa/i kien ikun lest li jissagrifika bosta [wejje;, i]da qatt il-verità li kien ikun konvint minnha hu fil-kuxjenza tieg[u. Mons. Galea kellu devozzjoni kbira lejn ilMadonna. Wie[ed jista’ jg[id bla tlaqliq li din ilqima xxettlet fih sa minn /kunitu waqt li huwa kien qed jitrabba u jikber fl-Isla, ta[t id-dell talKolle;;jata ta’ Marija Bambina. Wie[ed jista’ wkoll jimma;ina b’liema fervur u entu]ja]mu l-Kan. Galea, issa b[ala Segretarju tal-Kapitlu Senglean, [adem u stinka b’risq l-inkurunazzjoni tal-istatwa talBambina. Din il-[rara u m[abba ta’ Mons. Galea lejn ilMadonna la[qet il-qofol tag[ha fl-1934 meta g[asSantwarju tal-Isla hu kiteb l-innu O Marija, O {elwa Bambina. Il-kelmiet ta’ dan l-innu, li jesprimu m[abbtu lejn il-Madonna, g[adhom jitkantaw sallum, fuq il-mu]ika tas-Surmast Ferdinandu Falzon, mill-a[wa Sengleani kollha madwar id-dinja. Lil Mons. Isqof Emmanuel Galea [abbewh dawk kollha li b’xi mod saru jafuh. G[alkemm il-mewt tieg[u se[[et 40 sena ilu, l-Isqof Galea jibqa’ jg[ix fil-mo[[ ta’ kull Malti, imma wisq i]jed fil-qalb ta’ kull Senglean. Bil-mewt tieg[u, fil-g[odwa tal-21 ta’ Awwissu 1974, l-Isqof Galea [alla vojt fil-Knisja Maltija. Imma fl-istess [in hu [alla xhieda ta’ [ajja u [idma twila dedikata kollha kemm hi g[as-Saltna ta’ Alla u g[all-;id spiritwali tal-bnedmin. Tul it-83 sena ta’ [ajja fostna, l-Isqof Galea fittex li jiltaqa’ ma’ Alla fit-talb, fl-istudju u fil-proxxmu tieg[u. Jalla a[na li qed ng[ixu llum nag[rfu nimitaw ilkwalitajiet u l-valuri li hu g[annaq tul [ajtu kollha. G[aldaqstant, m’g[andniex nonqsu li mmorru n]uru l-fdalijiet tieg[u, li jinsabu fil-kappella tal-Istitut :esù Nazzarenu fi]-}ejtun, nitolbu l-inter/essjoni tieg[u fil-[ti;iet tag[na u nitolbu g[all-glorifikazzjoni tieg[u.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Media

Albert Spiteri

af.spiteri@gmail.com Il-[akma tal-Qarrieq tin[ass dejjem i]jed Fuq is-CNN, il-{amis, rajt l-istorja ta’ Ali Hussein Kadhim, suldat mill-Iraq li nqabad fil-bidu ta’ :unju mis-suldati talIstat I]lamiku, u b[ala Xit in;arr g[allmewt. Din l-istorja ttie[det mill-[ar;a ta’ The New York Times ta’ dakinhar. Hu jirrakkonta kif wara li bidlu mill[wejje; tal-armata g[al dawk /ivili, hu u s[abu mxew b’idejhom marbutin wara

daharhom wara xulxin milwijin b’rashom baxxuta waqt li bi snienhom kienu j]ommu mal-qmis tar-ra;el ta’ qabilhom. Dawk li qabduhom sparaw fuq l-ewwel, it-tieni u t-tielet ra;el, u mbag[ad fuq Ali, ir-raba’ wie[ed. I]da b’xi mod hu ma ntlaqatx, imma waqa’ b[all-o[rajn b[al mejjet u baqa’ hemm bid-dbieben iduru mieg[u jilg[abha talmejjet sa ma kien /ert li l-qtil kien spi//a u seta’ jqum u ja[rab. {a madwar erba’ ;img[at sakemm iltaqa’ mill-;did malfamilja tieg[u. Din hi storja tal-wa[x. Jekk m’iniex ]baljat, dakinhar inqatlu kiesa[ u biered b’kolp ta’ arma tan-nar f’rashom mal1,800 ra;el u tifel – ir;iel ]g[a]ag[ verament; Ali g[andu 23 sena, mi]]ewwe; b’]ew;t itfal. Ir-responsabbiltà tag[na tikber kuljum F’dawn l-a[[ar ;img[at qed jidhru aktar dawn l-atro/itajiet – l-Erbg[a smajna bil-qtil (mill-aktar brutali) ta’ ;urnalist Amerikan ie[or min-nies tal-Istat I]lamiku, Steven Sotloff, li kien imfa[[ar minn [biebu g[as-sempli/ità u t-tjubija tieg[u. Dawk li j[addnu t-twemmin I]lamiku

jg[idu li dawn li [olqu l-Istat I]lamiku huma estremisti li qeg[din jag[tu isem [a]in lill-I]lam. L-I]lam jidher li hu sett ta’ regoli aktar minn reli;jon u li allura x’aktarx jindottrina lil min isegwih. IsSur Mohammed Elsadi, li hu l-mexxej spiritwali ta’ dawk li j[addnu t-twemmin I]lamiku f’Malta, qed jg[idilna li hu qed jara [jiel ta’ I]lamofobija , jew bi]g[a ming[ajr ra;uni mill-I]lam, fil-Maltin. A[na nafu li min i[addan it-twemmin I]lamiku ma j[arisx bil-[lewwa lejn lidea tad-demokrazija. Il-Musulman ja[seb li a[na laxki u li ng[ixu kontinwament [ajja tad-dnub u li l-unika triq g[as-salvazzjoni hi li ning[aqdu mieg[u u ma’ dawk li b[alu g[andhom it-twemmin I]lamiku, ikkontrollati mil-li;i taxXarija. Jiena, b[alma nara lill-Mawmettani, nara lill-persuni l-o[rajn li ji;u hawn fostna bit-twemmin tag[hom biex akkost ta’ kollox ‘juruna t-triq’. Xi g[oxrin sena ilu ltqajt g[all-ewwel darba mal-Mormoni f’Malta, u g[aliex jiena ninteressa ru[i nara [sibijiet li jvarjaw minn tieg[i g[amilt l-isba[ sitt xhur niltaqa’ mag[hom. Ma hemmx g[alfejn ng[id li kull mistoqsija li jiena ppre]entajtilhom, huma ma kellhomx ir-risposta ;usta g[aliha – jew g[all-anqas ma ssodisfawnix. L-ewwel [a;a, jiena naraha pru]unzjoni min-na[a ta’ dawn in-nies li ji;u hawn – apparti li [add ma jkun bag[at g[alihom – ]g[a]ag[ ta’ g[oxrin, tnejn u g[oxrin sena li jridu jg[allmu lil kull persuna li jiltaqg[u mag[ha: “G[andek xi mistoqsijiet g[alina?” Hekk jitkellmu dawn in-nies, ukoll ma’ persuna li taf ti;i missierhom u nannuhom fl-età. U jitkellmu b’awtorità kbira, ma g[andix g[alfejn ng[id. Jiena jkolli ng[id li l-iskop ewlieni ta’ dawn il-Latter Day Saints hu li je[duha kontra l-awtorità tal-Knisja Kattolika min[abba li huma ma jag[rfux l-awtorità

Cyberspace

Magna ta’ tfittix Maltija Ming[ajr il-magni tat-tfittix, iddinja tas-cyber space tkun differenti g[alkollox. Ming[ajrhom, xog[li, u na[seb li nista’ ninkludi hawn lillkollegi kittieba, biex ma nsemmix studenti, g[alliema u /orma ta’ nies li

Salvu Felice Pace sfelicep@go.net.mt

Kummenti dwar websajts li ]ort

dejjem g[atxana g[al tag[rif fuq [a;a jew o[ra, ikun wisq aktar diffi/li. Xi [add semmieli l-magna ta’ tfittix www.firstmalta.com. Fit-taqsima About Us issibu dikjarazzjoni li din hija magna ta’ tfittix lokali, nassumi li dawk responsabbli minnha huma Maltin ukoll, li tit[addem bis-sa[[a ta’ Google u dan isir bil-permess ta’ Google. Is-sit fih it-taqsima Blog u hawn issibu diversi dati ta’ avvenimenti interessanti u o[rajn ta’ interess partikulari b[al dik tal-g[oti taddemm. Il-Blog fih ukoll xenarji sbie[ b[al dawk ta’ n]ul ix-xemx fi]}urrieq u l-irdumijiet ta’ Xrobb lG[agin. Taqsima o[ra tispjega kif jistg[u jsiru reklami minn fuq is-sit u o[ra t[ares lejn il-garanziji ta’ privatezza li bihom jintrabat is-sit. Lg[an tas-sit hu li min huwa interessat ida[[al isem ta’ su;;ett fil-magna u r-ri]ultati ji;u offruti b[alma jsir f’magni o[rajn.

Salm 50>2 – “minn Sijon, il-;miel tag[ha, Alla wera d-dija tieg[u”

tal-Papa u ma jqisux li l-Knisja Kattolika tirrappre]enta lil Kristu. Allura deher Joseph Smith, imsejja[ profeta, li talab lg[ajnuna t’Alla biex isib il-verità, u hekk hu li fl-1820, fl-età ta’ [mistax-il sena, hu kellu dehra ta’ Alla l-Missier flimkien ma’ :esù Kristu, li re;g[u stabbilixxew il-knisja vera permezz tieg[u fuq l-art. Issa dawn il-persuni fostna, fil-fehma tieg[i, ma jag[mlu l-ebda deni – jiena qatt ma [assejtni b’xi mod issikkat minnhom. Dejjem laqg[uni tajjeb u [allewni nitlaq meta jiena dde/idejt li ma nibqax niltaqa’ mag[hom. A[na m[ejjijin g[al dan l-e]ami iebes^ L-impressjoni li nie[u tal-Musulmani ma hix l-istess. Il-Musulmani jistennew il-mi;ja tal-Mahdi – li jkun dixxendent ta’ Mohammed, u li jie[u l-isem tieg[u, jing[araf mill-istandard l-iswed, ji;i fi ]mien ta’ taqlib kbir u jmexxi g[al seba’ snin – u meta dan ise[[, huma jg[idu, il-Kristjane]mu jg[ib mid-dinja. Mohammed jg[id: Ma jasalx Jum il{aqq qabel ma t-tribujiet tal-I]lam jeg[lbu lit-tribujiet tal-I]rael f’:erusalemm u fil-madwar. U mbag[ad, is-si;ar u l-;ebel jg[ajtu, ‘hawn I]raeljan mo[bi warajja. Ejja, ja qaddej ta’ Allah, ejja u oqtlu.’ Muhammad Hisham Kabbani, i/Chairman tal-Islamic Supreme Council of America, jg[id: A[na l-Musulmani issa nag[mlu parti minn dan il-pajji]; mela allura g[andna nag[mlu parti mis-

sistema politika tieg[u u g[andna nit[allew na[dmu fiha. A[na nipprattikaw ir-reli;jon tag[na b[alma o[rajn jipprattikaw tag[hom, bil-protezzjoni talKostituzzjoni u l-libertà tar-reli;jon li din tippermetti li/-/ittadini kollha. Fittixt l-ewwel su;;ett li ;ie f’mo[[i – Il-festa’ ta’ Santa Venera – u f’[akka t’g[ajn dehret pre]entazzjoni attraenti ta’ din il-festa b’tag[rif ie[or dwar il-villa;; u temi relatati. Is-sit jag[ti l-informazzjoni fuq screen iswed, allura /erti kuluri jidhru ferm isba[. Kull kuntatt massit jista’ jsir b’email lil firstmalta@outlook.com. Il-Bambina

Billi g[ada l-festa g[a]i]a ta’ Marija Bambina, komplejt it-tfittix tieg[i din id-darba bil-g[an li nwassal lill-qarrejja xi tag[rif dwar din ilfesta li tkun /elebrata fl-Isla u nNaxxar f’Malta, u fix-Xag[ra f’G[awdex. Hi festa ta’ valur spiritwali kbir, i]da wkoll parti mit-tessut tal-istorja ta’ Malta. Id-dinja tal-internet tassew wasslet g[al opportunitajiet ;odda. Fit-tfittix tieg[i sibt video ta’ promozzjoni g[all-festa ta’ Marija Bambina finNaxxar li se tkun /elebrata g[ada. Inizjattiva sabi[a, g[ala le? Il-video qieg[ed fuq www.youtube.com#watch?v=OPNjfb LjsIA. Ma’ dan il-video ssibu o[rajn ukoll. Il-festa //elebrata s-sena l-o[ra f’=Lm6G2ky3F u ie[or dwar in-nar

Tg[id iddoqq xi qanpiena [amra lil xi [add, din? Nixtieq ukoll nissu;;erixxi lil min qed jog[;bu jaqrani dawn i]-]ew; videos: www.youtube.com#watch?v=HtJKcNCG HgE; u www.youtube.com#watch?v=psZBaJU_ Cvo. Fit-Tieni Mi;ja tieg[u fuq l-art, :esù Kristu ji;;ieled kontra l-artijiet kollha Musulmani, li jridu l-qasma tal-art ilmag[]ula tieg[u, l-I]rael – Salm 83; Kristu ji;i biex sa fl-a[[ar isalva liddinja mill-[sara li jkun da[[alha fiha lprin/ep tad-dlamijiet (l-Apokalissi 11:2): Isaija 10:34; :oel 3; Isaija 63; E]ekjel 25; G[amos 9:15. L-isem Allah ma hux ie[or g[al Alla l{allieq Divin. Dan kien wie[ed minn numru kbir ta’ allat li kien hemm il-qima g[alihom qabel ma ;ie Mohammed. Anzi, x’aktar li Allah hu l-maqlub ta’ dak li hu Alla l-Missier Etern li [alaq dak kollu li jidher u dak kollu li ma jidhirx, u (:wanni 3:16) “li hekk [abb liddinja li ta lil Ibnu l-wa[dieni, biex kull min jemmen fih ma jintilifx, i]da jkollu l-[ajja ta’ dejjem”. Dan hu t-twemmin tieg[i, u g[andi ng[id, tag[na l-Maltin, poplu pa/ifiku, iva, u li jemmen f’Alla l-{aj u f’:esù Kristu Ibnu, u fl-Ispirtu s-Santu. Mela ma nin[ti;ux ideolo;iji o[rajn. Lis-Sur Mohammad Elsadi nixtiequ ja[seb ftit dwar l-im[abba ta’ Yahushua, li [a lpassjoni u qam mill-mewt g[alih ukoll. Nitolbu biss li jekk jag[]el li j]omm twemminu ma jimponihx fuqna. Inkella jkun a[jar li j]arma u j[allina ng[ixu filkwiet. * ASTERISKA, g[aliex hawn jitressqu punti lill-qarrejja biex flimkien nag[rfu iktar kemm dak li ji;ri madwarna hu parti s[i[a minn [ajjitna.

tal-art f’=Sq1 ragm5qFc. L-G[aqda Mu]ikali Marija Bambina, il-Banda Vittoria g[andha video bl-isem ‘Tapit 6 ta’ Settembru 2013’ li ssibuh f’=slTeixcrlVgk. Bla dubju ta’ xejn, dawn il-pratti/i sbie[ li jpo;;u l-aspetti kollha talfesti tag[na online ]iedu l-interess ta’ [afna Maltin u G[awdxin mhux biss g[ax huma dilettanti tal-festi, i]da g[ax jaraw xog[olhom ukoll esibit b’mod differenti. Hemm ukoll laspett li jolqot lill-emigranti tag[na. Ta’ kull sena [afna ji;u j]uruna biex igawdu dawn il-festi, i]da hemm eluf li ma jistg[ux jag[mlu dan, spe/jalment l-anzjani. F’dawn il-videos dawn isibu pont mal-bliet u l-ir[ula tag[hom fil-g]ejjer tag[na. Il-futbol Ingli] Il-futbol Ingli] jo[loq interess kbir fostna l-Maltin. G[andna klabbs ta’ supporters ta’ diversi timijiet Ingli]i u dawn jing[addu fost l-aqwa supporters clubs fid-dinja. Biex issibu kull xorta ta’ tag[rif dwar il-futbol Ingli], inklu] l-g[ajdut dwar il-plejers u tranfers partikulari, kulma tridu

tag[mlu hu li tid[lu f’www.bbc.co.uk#sport#O#football#

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Reli;jon

:ustizzja so/jali

Dawn il-kelmiet, ‘:ustizzja So/jali’, illum saru b[al slogan ta’ xi individwi jew partiti, b[allikieku l;ustizzja so/jali kienet xi invenzjoni tag[hom, xi privile;; tag[hom jew ukoll xi mertu tag[hom biss. Fil-fatt [afna drabi naraw li, meta jsemmu l-;ustizzja so/jali, lanqas huma stess ma jkunu jafu xi tfisser.

L-individwu u s-so/jetà Kull individwu, b[ala pesuna umana mog[nija b’dinjità mog[tija lilu mill[allieq li tah ru[ spiritwali, istintiva-

ment ifittex li jikseb dak kollu li je[tie; biex jg[ix ta’ bniedem u jissodisfa l-[ti;iet kollha tieg[u b[ala bniedem. Dawn il-[ti;iet jirrigwardaw kemm il-;isem u kemm ir-ru[ talbniedem, i]da kollha [ti;iet tal-persuna fit-totalità u l-uni/ità tag[ha. I]da kif intqal, “l-ebda bniedem ma hu g]ira”, ji;ifieri l-bniedem minnatura tieg[u hu mag[mul biex jg[ix ma’ bnedmin o[ra biex flimkien mag[hom ji]viluppa ru[u u joqrob dejjem iktar lejn il-milja tieg[u nnifsu. Fi kliem ie[or, il-bniedem, barra milli hu individwu, hu wkoll esseri so/jali. In-natura tieg[u stess g[andha dimensjoni so/jali. Il-[ti;iet tieg[u, li g[alihom g[andu ;ibda istintiva, irid jissodisfahom flimkien ma’ bnedmin o[ra, li huma wkoll g[andhom l-istss [ti;iet u l-istess b]onn li jissodisfaw g[al dawn il-[ti;iet. Jeddijiet u dmirijiet Minn hawn ti;i dik l-interezzjoni so/jali li minnha jitkellmu s-so/jolo;i.

Quddiem il-bnedmin l-o[ra li jg[ixu mieg[u, l-individwu g[andu l-jedd g[al dak kollu li hu je[te;, u g[alhekk dawn min-na[a tag[hom g[andhom id-dmir lejn dan li ma jfixkluhx milli jikseb il-jeddijiet tieg[u. Minn hawn jidher /ar li, peress li lindividwu jg[ix ne/essarjament fisso/jetà, g[al kull jedd hemm dmir; flistess [in g[andna ng[idu wkoll li kull jedd ta’ individwu hu limitat mille]istenza tal-jeddijiet tal-o[rajn kollha li jg[ixu mieg[u fis-so/jetà. U dan jg[odd kemm g[as-so/jetà /kejkna tal-familja, kif ukoll g[as-so/jetà. Tkun liema tkun, imqar ikun klabb tal-futbol. F’sens imbag[ad iktar globali, nistg[u ng[idu l-istess [a;a g[asso/jetà tan-nazzjonijiet kollha taddinja: kull nazzjon g[andu jeddijiet u dmirijiet quddiem nazzjonijiet o[ra.

It-23 {add matul is-sena

Sin/erità u kredibbiltà

Issa [afna drabi ji;ri li wie[ed ifittex biex il-jeddijiet tieg[u waqt li jinsa g[alkollox li g[andu wkoll dmirijiet lejn [addie[or. Kemm-il darba naraw li dan ikun il-ka] meta jinqala’ xi tilwim bejn individwu u ie[or, jew bejn nazzjon u o[ra jew xi tilwim industrijali bejn min ja[dem u min i[addem. Waqt li tkun sejra t-tilwima, naturalment, wie[ed ma jismax [lief il-fra]i ;ustizzja so/jali, i]da fil-fatt il-;lieda [afna drabi tkun bejn min g[andu lqawwa f’idejh u min m’g[andux jew bejn min qieg[ed fil-poter u min m’hux. Meta l-ka] ikun hekk, forsi fl-a[[ar tintla[aq soluzzjoni, i]da din ma tkunx ne/essarjament is-soluzzjoni ;usta. Wie[ed i/edi g[aliex ma jistax jag[mel ie[or, jew biex ma jitlifx kollox. U dan kollu jsir bl-isku]a tal;ustizzja so/jali. :ustizzja u m[abba

:esù Kristu biss tana s-sigriet biex il-[idma tag[na g[all-;ustizzja so/jali tkun tassew sin/iera u kredibbli

ILLUM IL-{ADD

:esù Kristu biss tana s-sigriet biex il-[idma tag[na g[all-;ustizzja so/jali tkun tassew sin/iera u kredibbli: g[aliex hu biss emmen f’dak li pprietka, u tana l-aqwa prova ta’ dan billi sofra u miet biex je[lisna mill-jasar tal-in;ustizzja. O[rajn ippritkaw il;ustizzja so/jali, i]da urew li ma kinux jemmnu f’dak li ppritkaw: mill[afna li kellhom ma taw xejn lil min ma kellu xejn! Jekk fadallek xi [ob], g[andek tag[tih lill-fqar; il-kowt li g[andek imdendel fil-gwardarobba g[andu jintlibes minn dak il-fqir li b[alissa qed jitrieg[ed bil-bard; il-par ]arbun li g[andek merfug[ ;ewwa jappartjeni lil min hu [afi; il-flus li qed trekken huma tal-foqra; l-g[ajnuna li m’intix qed tag[ti hi in;ustizzja li qed tikkommetti”. Dawn il-kliem ma kitibhomx la Marx, u lanqas Lenin, i]da hu wkoll veru li fejn m’hemmx l-im[abba, tonqos is-sensibbiltà g[all-;ustizzja so/jali.

{SIEB

Kull qaddis g[andu passat u kull midneb g[andu futur. – Oscar Wilde

Kliem u smig[

Isaija 35>4-7a< Salm 145< :akbu2>1-5< Mark 7>31-37 Fr Charles Fenech, OP Il-{sieb “Il-Mulej jifta[ g[ajnejn ilg[omja, Il-Mulej jerfa’ l-milwijin Il-Mulej i[obb il-;usti Il-Mulej i[ares il-barranin”.

Dan il-kliem li nsibu fis-Salm 145 li ntennu fis-Salm Responsorjali tallum jurina kemm il-Mulej huwa kontinwament spalla ta’ g[ajnuna mag[na d-dg[ajfin. Il-Mulej hu kontinwament mag[na g[ax jaf biddg[ufija tag[na. {afna drabi nkunu a[na li ndumu na[sbuha biex nersqu lejh g[all-fejqan. Minkejja li nafu xi jrid minna, minkejja li nag[rfu lkelma tieg[u, nibqg[u torox u neqsin mis-smig[. Ma rridux li lMulej jift[ilna widnejna biex nisimg[u l-le[en tieg[u li jibdlilna l[ajja tag[na. Fil-litur;ija tal-lum, anki fis-silta ta’ San :akbu, insibu li Alla kull [in jag[mel lg[a]la tal-fqar. A[na qed nag[mlu l-istess? Il-Kelma Fl-Ewwel Qari mill-Ktieb talProfeta Isaija g[andna lill-Profeta j[abbar ]mien ;did lill-poplu li

wasal fi tmiem l-e]ilju tieg[u. Alla jwieg[ed li g[ad ikun f’nofshom billi jag[ti d-dawl lill-g[omja u ssmig[ lit-torox. Fis-Salm Responsorjali, me[ud minn Salm 145, g[andna lis-Salmista jfa[[ar lill-Mulej g[ax dejjem ifejjaq liddg[ajjef. Fit-Tieni Qari mill-Ittra ta’ San :akbu g[andna enfasi li l-fidi tidher fl-im;iba tal-[ajja, spe/jalment fl-g[a]la tal-batut. Fil-Van;elu ta’ San Mark g[andna l-fejqan tattrux u l-imbikkem. Il-{ajja 1. G[andek xewqa li tisma’ a[jar il-kelma tal-Mulej? Ersaq lejh u jag[tik is-smig[. 2. Is-smig[ li jag[tik irid ibiddillek [ajtek, tag[rfu a[jar u tg[ixu kuljum. 3. Il-Mulej irid il-fejqan tag[na biex a[na nwassluh lill-o[rajn. 4. Kemm lest li tiskomoda [ajtek biex tg[in lill-imwarrab li jista’ jkun f’darek jew ;irien tieg[ek? Id-Djalogu Mulej, grazzi tal-kliem u s-smig[ li tajtni. G[inni ng[addi l-kelma tieg[ek fl-g[emil tieg[i.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Opinjoni

Socrates Dun Pawl Camilleri Opinjonista pauca43@gmail.com

Sfond Storiku

Socrates (c 469 – 399 BC) kien filosfu klassiku minn Ateni, il-Gre/ja. Hu meqjus b[ala wie[ed mill-fundaturi ewlenin tal-Filosofija tal-Punent. L-iktar li baqa’ mag[ruf kien mir-rakkonti ta’ kittieba klassi/i warajh spe/jalment mill-kitbiet ta’ studenti tieg[u Plato (c 427 – 347 BC) u middrama tal-kontemporanju tieg[u Aristophanes (c 446 – 386BC). {afna jsostnu li d-djalogi ta’ Plato huma l-iktar rakkonti komprensivi ta’ Socrates li waslulna mill-antikità. Ming[ajr qatt ma kiteb xejn (almenu xejn ma wasal sa g[andna), u mi]mum b[ala persona;; li biddel il-mod kif ti;i ma[suba l-Filosofija. U l-influwenza tieg[u baqg[et tin[ass fi]-]minijiet kollha, anki f’oqsma li mhumiex filosofi/i. Aneddotu. Socrates kien jg[ix [ajja sobrija u kontrollata [afna. Ma kienx jag[ti wisq attenzjoni lill-o;;etti materjali. Allura darba, wie[ed minn s[abu, tg[idx kemm skanta josserva lil Socrates is-suq, jaqbad diversi o;;etti u jiflihom bir-reqqa. U dde/ieda li malli ti;ih l-opportunità jistaqsih. U baqa’ sakemm staqsieh. U r/ieva risposta mimlija [sieb u g[erf: “dejjem niskanta kemm hawn affarijiet li m’g[andix b]onn!

Kummenti

Trid taqra x’qalu xi awturi fuq il-materjali]mu? Arahom ;ejjin: John Lennon: Kieku kul[add jitlob il-pa/i flok sett ie[or tat-TV ikun hawn il-pa/i”. Chuck Palahniuk: l-affarijiet li tippossedi jipposseduk. Meta titlef kollox tkun liberu li tag[mel kollox. Henry David Thareau: “x’jiswa jkollok dar lussu]a jekk m’g[andekx pjaneta tolleranti fejn tpo;;iha? John Ruskin: “kull akkwist ;did jg[abbina b’g[ejja ;dida. Dostoyevsky: irnexxielhom jakkumulaw dejjem iktar o;;etti u naqqsulna l-pa/i”, G.K. Chesterton: “Il-materjalisti moderni obbligati ma jiddubitawx imma huma projbiti li jemmnu.” Paul Tripp: “kull meta tisma’ prietka fuq ilmaterjali]mu, tifra[ li hemm xi [add ie[or li tg[odd g[alih”. Marie von Ebner: “tikkuntenta bil-ftit mhux fa/li, tikkuntenta b’[afna hu impossibbli”. Tieg[ek hi [ajja kontrollata, b[al ta’ Socrates? Il-kontroll

xxx! Ag[laqlu!

Patri Mario Attard OFM Cap Opinjonista

Nistg[u f’pajji]na n[allu kollox jg[addi? Hu dan il-progress li rridu?

s-so/jetà Maltija qieg[da tinbidel b’ritmu mg[a;;el. B[alma ji;ri dejjem it-tibdil i;ib mieg[u tibdil fis-sensittivitajiet. Qabel konna nis[qu fuq /erti aspetti. Illum, donnhom dawn l-aspetti, jew “valuri”, posthom [aduh “valuri” ;odda. Xi [a;a li, kulma tmur, qieg[da tie[u importanza kbira, biex ma ng[idx esa;erata, hija l-individwu. Donnu l-individwu sar kollox! Dak kollu li je]isti jrid idur mieg[u! Donnu anki Alla jrid idur mal-individwu! Inkella, jekk dan ma jse[[x, donnu Alla ma jibqax Alla. Isir tirann. Dak it-tirann li, b[all-alla falz tal-Griegi, ja[seb fih innifsu biss! Alla, filfilosofija Aristotiljana, hu dak l-esseri li l-[in kollu ja[seb fih innifsu. Bir-ra;un li b[ali tiddg[arras meta tisma’ lill[assieb Grieg tal-qedem jo[ro; b’idea b[al din. Jien immur aktar lil hinn minn hekk. Ng[id nitkexkex! G[ax Alla talInsara mhux talli mhux il-[in kollu ja[seb fih innifsu talli ja[seb f’[addie[or! Ibda biex huwa Trinità. Ji;ifieri Missier, Iben u l-Ispirtu s-Santu. U t-tieni j[obb lilu nnifsu meta m[abbtu ma tibqax mag[luqa fi/-/irku Trinitarju imma titwessa’ ’l barra minnu. Mela, int, jien, il-bnedmin, insomma ... il-[olqien kollu, a[na r-ri]ultat, il-materja prima talIm[abba li hemm ti//irkola f’Alla nnifsu! Il-a[wa x’gost man! Il-bniedem huwa bniedem meta jinfeta[. Meta jimxi lejn il-verità. U dan jag[mlu mhux g[aliex, sempli/ement, g[ax jaqbillu, jew g[andu aptit, jew biex [addie[or ja//ettah. Imma, l-g[aliex il-verità, li f’qalbu hemm l-istedina tag[ha, qieg[da tistiednu biex jit[abbeb mag[ha. L-ewwel nett, ’il barra minnu! {afna din ma jaqblux mag[ha. Anzi! Jg[idulek li l-verità qieg[da fil-bniedem. Tant hu hekk li jg[idulek li l-bniedem, ming[ajr l-g[ajnuna ta’ [add, jaf x’g[andu jag[mel. Kulma jrid hu biss li jixtieq dak li jrid u jiksbu. Ajma [ej jekk nikseb dak li rrid fejn nispi//a! Mela nsejt li dak li irrid mhux dejjem hu ta’ ;id g[alija! Dan b[al meta nkun mistieden g[al xi ikla u sbu[iet u tog[miet l-ikel tant kemm jag[muni li n[alli lili innifsi nitmexxa mix-xewqat tieg[i u nindafar dafra nobis! Ajma! Kieku aqta’ x’]aqq inrabbi!

fih innifsu mhux [a;a pja/evoli. A[jar timxi skont il-gosti u l-aptiti. Imma x’ji;ifieri a[jar? A[jar ifisser iktar komdu filbidu. Imma l-istorja jkollha bidu, tkomplija u tmiem. E[fef niekol /ikkulata kemm ifettilli. Imma wara jkun hemm ilkonsegwenzi. Fil-bidu ma tkun [allast xejn, meta tiekol li trid – [lief ta/-/ikkulata! Imma l-konsegwenzi tra;i/i tannuqqas ta’ ra]an in[allas g[alihom [afna i]jed. So/jetà li ti/[ad il-b]onn tal-kontroll (e]: fis-sess) mhix so/jetà li tirrispettana, g[ax farrket kollox. Imbag[ad to[loq il-professjonijiet biex tfejjaq il-frakass. Dak g[erf! Kontroll bla sens m’g[andux ji;i ppritkat. Imma min i[obbok ma ja[bilekx il-b]onn ta’ kontroll bis-sens. Inti qed tinfluwenza lill-o[rajn, b’[ajtek? {afna minna la qatt kellna u x’aktarx qatt mhu se jkollna xi espo]izzjoni kbira fil-mezzi ta’ komunikazzjoni. Ji;ifieri influwenza kbira fuq [afna nies ma jistax ikollna. Imma kollha nag[mluha man-nies fil-familja fuq il-post tax-xog[ol, fil-postijiet taddivertiment. Kollha g[andna telefon, internet, mowbajl. Kollha g[andna radju, televi]joni, ;urnal. Kif ng[ixu u kif nitkellmu dejjem i[alli effett fuq dawk ta’ madwarna. Ittra, artiklu, su;;eriment, messa;;, fuq il-;urnali jew il-mezzi ta’ komunikazzjoni jistg[u jil[qu [afna iktar nies. San :akbu jg[id: “[a]in g[al dak il-bniedem li jaf jag[mel il-;id u ma jag[mlux. X’qed tistenna? Kemm se tie[u ]mien tibda?

Tbissima

Fil-kateki]mu kienu [bieb, Imma kellhom fama ta’ mqarbin [afna. Darba, wie[ed minnhom kien marid... u lie[or qag[ad imqareb id-doppju. Da[al ji;ri fil-knisja... u lkappillan qabdu, u qallu: “[a nistaqsik domanda: fejn hu Alla?” It-tifel be]a’ mhux [a]in u t[awwad. Il-kappillan qallu: mur id-dar u a[sibha sew u ejja g[idli fejn hu Alla”. It-tifel mar jara lil sie[bu marid u qallu: “milli jidher tilfu lil Alla, u se jwa[[lu fina wkoll”. Int tliftu lil Alla? Jekk iva, inkwetat? X’qed tag[mel biex issibu?

{sieb finali: “So/jetà libera hi wa[da li t[allik tkun impopolari” Int kemm tag[ti spazju lil min majaqbilx mieg[ek?

Mela mhux dak li nixtieq hu tassew ta’ ;id g[alija! Illum l-individwu sar il-kriterju ta’ kollox. Kul[add jista’ jg[id dak li jfettillu. Jew “i[oss” li g[andu jg[id. Anki din tal-[ass mhux dejjem vera! Li n[oss mhux bilfors ng[idu. Xi drabi, jekk ng[idu, nag[mel ;id kbir. Drabi o[ra, meta ng[idu, tant kemm nag[mel [sara! Mela ... attenti mill-[ass. G[ax ji]loq! Ikisser! Jeqred! Imbag[ad ;ieli ssib lil dawk li ma j[allukx iddawwal diskussjoni b’argumenti validi. Minn fuq iwissuk: “xxx! Ag[laqlu! Taqlax inkwiet!” Imma, ng[id jien, inkwiet g[aliex qieg[ed narak trabbi lit-tifel jew lit-tifla [a]in? In[obbok tassew meta bil-[lewwa u b’[afna rispett nifta[lek g[ajnejk. Int tirrabja g[alija. “Qieg[ed timponi!” tg[idli. Ujj! A[na a[na jew m’a[niex! Nimponi meta ng[idlek li jekk se ssuq f’dik id-direzzjoni [a ta[bat ma’ si;ra u tibqa’ tal-post? Nimponi meta nurik li dak it-tifel, jekk toqg[od g[alih, se tkisser familtek u tg[abbi lis-so/jetà tag[na bi kriminal? L-istorja tissokta fis-so/jetà. Il-morali tg[idlek li mhux kollox jg[addi. Nistg[u mela f’pajji]na n[allu kollox jg[addi? Hu dan il-progress li rridu? U jien, li jien membru fil-Knisja, nista’ nag[laq [alqi [alli ma naqlax inkwiet? G[ax, jekk il-Knisja ma ssemmax le[inha fuq g[add ta’ su;;etti, mela min tridu jsemma’ le[nu? Min tridu tassew jibni kuxjenza nazzjonali? Il-Knisja, g[aliex hija istituzzjoni divina u umana, b’esperjenza ta’ elfejn sena li g[andha, biex ma nsemmix l-esperjenza millenarja tal-Poplu ta’ Alla tarRabta l-Qadima li hemm ma[]una fiha, g[andha d-dritt u ddmir li tit[addet. Jekk il-Knisja tiskot tkun qieg[da titradixxi l-kelma ta’ Dak li ordnalha: “Morru fid-dinja kollha, xandru l-Evan;elju lill-[olqien kollu” (Mk 16:15). Billi xxandarli l-verità m’g[andekx tg[ajjarni! Ti;;udikani! Twarrabni! Lanqas mhu qed intik il-qawwa li tibbuljani g[aliex timponi kelmtek bilfors! {allini nidde/iedi kif irrid! Imma [obbni ;bin! Mhux tid[akli u t[allini nid[ol ;ol-[ajt! G[idli l-verità! Imbag[ad nara jien! Mela, “xxx ag[laqlu!” trid tispi//a. Ipproponili! U, jekk tag[tini e]empju tajjeb, nisimg[ek u, bil-mod il-mod, nisma’ minnek!

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Kur]itajiet

IL-PAPRA TA’ SITT SULARI! Mijiet ta’ nies kienu fuq il-moll f’San Pedro f’Kalifornja biex jaraw die[la l-papra Rubber Duck, g[olja sitt sulari, li saret mill-artist Olandi] Florentijn Hofman. Il-papra kienet tmexxi flotta ta’ xwieni bil-qlug[ b[ala parti minn festival li sar biex ifakkar dan il-mod ta’ trasport fuq l-ib[ra.

Ras ta’ kobra qatlet kok ?ini]

Ras il-kobra qattiela ... anki ming[ajr ;isem

Ras ta’ kobra gidmet u vvalenat lill-kok Peng Fan 20 minuta wara li kien qata’ ras is-serp biex jag[mel soppa minnu. Min kien fir-ristorant fil-belt ta’ Shunde, distrett filprovin/ja ta’ Guangdong fi/?ina, seta’ jisma’ l-g[ajjat talu;ig[ tar-ra;el wara li ngidem fil-k/ina. Il-kok lesta s-soppa f’20 minuta u ;abar ir-ras tas-serp biex jarmiha fil-landa ta]-]ibel. Imma f’daqqa wa[da r-ras ing[alqet u n-nejbiet tag[ha niffdulu jdejh u tef;[ulu lvelenu f’;ismu. Il-kok ittie[ed fl-isptar tallokalità fejn kien hemm ilmedi/ina kontra l-velenu. I]da sakemm ir-ra;el wasal la[aq miet.

Barack Obama tal-Bra]il jittanta g[all-Kungress

Il-Bra]iljan ta’ 45 sena pprova darbtejn g[as-si;;u tas-sindku fl-elezzjonijiet tal-kunsilli lokali imma qatt ma rnexxielu. Issa rre;istra b[ala Claudio Henrique Barack Obama u qed jipprova xortih g[al si;;u fil-Kungress ta’ pajji]u. Ta’ min ikun jaf li hemm erba’ o[ra Obama li isimhom jidher fil-lista g[allelezzjoni. Milli jidher, fil-Bra]il, jekk ma tirnexxix mill-ewwel, biddel ismek g[al Barack Obama u er;a’ pprova. Claudio Henrique dos Anjos jixbah xi ftit lillPresident Amerikan u qed jittama li xi ftit mis-se[er tal-politiku tal-Istati Uniti jg[addi fuqu u jkun elett. Kien hemm uffi/jali governattivi li

ttantaw ma j[alluhx ju]a isem Barack Obama imma kien hemm de/i]joni filqorti biex fil-5 ta’ Ottubru, meta ssir lelezzjoni fil-Bra]il, ismu jitni]]el b[ala Barack Obama. Fl-2008 l-politiku Bra]iljan ipprova jsir l-ewwel sindku ta’ ;ilda sewda fissubborg fqir ta’ Rio li jismu Belford Roxo. Issa jidher li ismu tah spinta ’l quddiem. “Kien hemm min qalli li kont nixbah lil Barack Obama u [adthom bi/-/ajt,” jirrakkonta Barack Obama, “imma lkelma ;riet u deherli li jkun jaqbel li nkompli sejjer bl-isem.” L-erba’ Obama l-o[ra g[all-elezzjoni Bra]iljani huma Cosme Barack Obama,

Barack Obama l-Bra]iljan

Wie[ed li kien pre]enti firristorant qal li saret sej[a g[al tabib imma ma nzertax li kien wie[ed. Meta sar mag[ruf x’kien ;ara min kien fil-post telaq ’il barra u ma kompliex jiekol. It-tip ta’ kobra li qatlet lillkok hi meqjusa b[ala xi [a;a delizzju]a f’partijiet tal-Asja. Tikber mal-metru u jing[ad li g[andha s-sa[[a li tfejjaq bosta tip ta’ mard. Il-Pulizija qalet li dan kien ka] tassew mhux tas-soltu. Intqal li ma seta’ jsir xejn biex tkun salvata [ajjet il-kok [lief billi jing[ata l-kura kontra l-velenu fl-isptar. “Kien in/ident tra;iku,” temmet tg[id il-Pulizija.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Passatemp

=Mimdudin> 1. Ma tolqotx g[ax ma ti[ux mira tajba (6) 3. Kwadrupedu, jekk l-annimal g[andu erbg[a (6) 7. B[alma kienet l-Isputnik (7) 8. Hawn insibu l-;onna tal-Buskett (5) 9. …… marija, tis[in ta’ likwidu f’re/ipjent (5) 10. Bejjieg[ il-pastizzi u l-qassatat jew dak li jag[milhom (9) 11. Kwantità kbira (5) 13. ?angatura (6) 15. Jekk l-o;;etti huma hekk, ma tantx issib tixtrihom (6) 17. :eneralment b’att wie[ed, u taqsmek bid-da[k (5) 21. Bixkilla (9) 23. Frak ta’ rita rqiqa li tinqala’ mill-qoxra tar-ras (5) 24. Dak tal-bajd trid t[abbtu biex tag[mel l-ixkuma (5) 25. Titlu li jmiss lill-iben ta’ re (7) 26. Bidel o;;ett ma’ ie[or (6) 27. B/ejje/ tad-drapp (6)

Weqfin 1. Il-kannukkjali tal-iljunfant? (6) 2. Min jg[ix fih, irid ikollu [afna flus (5) 3. Ta’ sikwit (5) 4. Fil-ba[ar issib li g[andha tmint iswaba’ (7) 5. {uta li [afna ma jikluhiex g[ax jitqa]]uha (5) 6. Rakkont jew ;rajja (6) 7. Ni]let mis-sema u tg[idx kemm kienu kielu nies! (5) 12. :urdien kbir (3) 14. Ifittxuha l-g[arajjes biex imorru joqog[du fiha (3) 15. Qafel tajjeb bil-lukkett (6) 16. STUDENT (anagramma) – mifrux mintulu fl-art (7) 18. Rettili, u[ud minnhom b’ilsna velenu]i (5) 19. It-tifel taz-zija (5) 20. Komdu g[all-a[[ar g[ax ma jonqsu xejn (6) 22. Jg[idu li wie[ed tal-Persja jqum ilbelli liri (5) 23. :ot-tarzna, fih jid[ol vapur biex jissewwa (5)

6 8

Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret il-{add li g[adda Mimdudin> 1. Marisa; 3. Spirtu; 7. Tlaqlaq; 8. Dlonk; 9. Labra; 10. Paragrafu; 11. Sabar; 13. Storja; 15. Farrad; 17. {atfa; 21. Ittawwalt; 23. Frott; 24. Kwart; 25. Kantina; 26. Fatati; 27. Ma[fra. Weqfin> 1. Maskli; 2. S[ana; 3. Seqer; 4. Indagat; 5. Slopp; 6. Akku]a; 7. Tobba; 12. Bir; 14. Ort; 15. Friski; 16. Alwetta; 18. Fro;a; 19. Stona; 20. Stinka; 22. Ankri; 23. Ftira.

pin PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel> 25965412

IRBA{… voucher ta’ €15 li jissarraf f’g[a]la ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tag[kom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. G[andkom ]mien sa nhar is-Sibt li ;ej. Ir-rebbie[ ikun mitlub iwie;eb mistoqsija sempli/i fuq it-telefon. Ir-rebbie[a tat-Tisliba tal-{add 24 ta’ Awwissu 2014 hi: Anthea Gauci, 13, Blk B, Binja Buqana, Triq it-Torri tal-Arlo;;, Mtarfa MTF 1405.

Kemm jiswew^

F’kull xkaffa g[andek ilprezz totali tal-erba’ o;;etti. Sib kemm tiswa tazza birra, tazza nbid, sandwich u pakkett crisps.

Soluzzjonijiet Tisliba bin-numri

In-numru 910 jinsab ittikkjat u mni]]el fejn suppost f’din il-gradilja. Dan se jg[inek mhux ftit biex issib fejn g[andhom jitni]]lu n-numri l-o[ra kollha li hawn f’dawn l-erba’ listi.

Tisliba bin-numri

Birra: 3 ewro Inbid: 4 ewro sandwich: 2 ewro crisps: ewro

Kemm jiswew^

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Televi]joni # Radju

NET TELEVISION

..................................................................................

07:00 08:30 09:30 11:15 12:00 13:30 15:00 15:05 17:00 18:00 18:05 18:40 19:30 20:30 21:30 21:35

00:45

NET News Iswed fuq l-Abjad (r) Telebejg[ Quddiesa mis-Santwarju tal-Madonna ta’ Pinu Telebejg[ Indifest (r) NET News Ma Tinbidel Qatt Maratona NET News Flusek (r) Wheelspin NET News 4 Given NET News Minn Festa g[al O[ra – Festa ta’ Marija Bambina, il-Mellie[a NET News

RAIUNO ........................ 06:00 07:00 07:05 08:20 09:05 10:00 10:30 10:55 12:00 12:20 13:30 14:00 16:00 16:55 18:50 20:00 20:35 21:30 23:40 00:45 01:10 02:00

Wanted TG ! Overland 12 Quark atlante Dreams road 2013 Con i tuo occhi A sua immagine Santa Messe Recita dell’Angelus Linea verde estate Telegiornale G.P D’Italia di Formula 1 Pole position sport Liz & Dick. Film 2012 Reazione a Catena Telegiornale Affari tuo Il restauratore 2 Speciale TG1 Tg 1 Notte Cernobbio Testimone e protagonisti

RAIDUE ........................

06:30 Real School, il divertinglese 07:00 La dottoressa peluche 08:10 Cronache animali dokumentarju 09:10 La nave dei sogni – Oceano Indiano. |Film 2008 10:55 La nave dei sogni – Vietnam. Film 2008 12:10 La nostra amica Robbie (TF) 13:00 Tg 2 giorno#Motori # Meteo 2 13:45 Passioni dal passato. Film 2012 15:15 L’ultima mossa del killer. Film 2009 16:40 Squadra speciale Lipsia 17:25 Regata storica Venezia 18:00 TG2 LIS 19:35 Squadra speciale cobra II 20:30 Tg 2 21:05 Pechino express – ai confini dell’Asia 23:15 La domenica sportiva estate 01:00 TG 2 01:20 Sorgente di Vita

TVM ........................ 07:00 08:00 08:30 09:30 10:00 11:30 12:00 12:10 14:00 14:05 15:00 15:30 16:00 16:50 17:35 18:00 18:10 18:40 19:00 20:00

21:00 22:00 22:50 23:05

L-G[odwa t-tajba Tuffi[at Migduma G[anafest G[awdex illum Malta u lil hinn minnha {add G[alik A[barijiet# rapport tat-temp {add Ghalik A[barijiet {add G[alik...ikompli L-irkant Teleshopping A[barijiet Is-sajf ma’ Salv Paq paq on Test A[barijiet Int minn int Paq paq on Test Mr Fisherman A[barijiet# sports# rapport tattemp# rapport finanzjarju Life is beautiful. Film 1997 Headline news Madwarna A[barijiet

TVM ..........2.............. 06:00 08:00 09:00 10:30 11:00

14:30 17:30 19:00 19:30

20:30 20:45 21:40 21:45 22:30 23:30

Euronews Bijografiji Quddiesa tal-{add Mill-im[a]en tal-festi Maratona Fondazzjoni Nazareth I/-?aqqufa Malta u lil hinn minnha G[awdex illum Maratona Fondazzjoni Nazareth A[barijiet g[al dawk neqsin mis-smig[ European qualifiers – Germany vs Scotland Headline news European qualifiers – Germany vs Scotland Highlights programme News in English

ONE ........................

07:30 07:50 08:45 09:15 09:30 09:45 11:00 12:30 12:40 13:40 14:45

17:30 17:40 19:30 20:15

23:30

ONE News Street brush Zona sport sajf Identita A[barijiet Fun & Splash Sheriff’s cousine ONE News Mad-daqqa t’g[ajn Telebejg[ Maratona b’risq Dar Nazareth ONE News Tkompli l-maratona ONE News Tkompli l-maratona b’risq Dar Nazareth ONE News.

RAITRE ........................ 06:00 Cose mai viste 06:50 Ai confini dell’arizona 07:55 Le avventure di Mandrin. Film 1951 09:30 Cinque Marines per singapore. Film 1967 11:10 Ponderosa (tf) 12:00 Tg 3 # Fuori Linea# persone 12:20 Speciale TG3 festival del cinema 12:25 Sostiene bollani 14:00 Tg regione # Regione Meteo 14:15 Tg 3 14:30 Anima persa. Film 1976 16:15 I centro passi. Film 2000 18:00 90 minuto serie B 19:30 Tg regione # Regione Meteo 20:00 Blob 20:05 Un caso per due 21:05 Presadiretta 23:15 Tg 3 # Regione # Meteo 3 23:30 Sconosciuti collection 01:20 Fuori Orario 01:25 Bassa marea. Film 2012

Il restauratore 2 – Raiuno, 21>30

CANALE ................5........ 06:00 07:55 09:10 09:45

12:00 13:00 13:40 14:00 15:45 20:00 20:40 21:10 23:10 00:35 01:00 02:25

La Bibbia – Rete 4, 21>30

Prima pagina # Traffico Meteo.It # Tg 5 Bye bye Cinderella Ai cuore si comanda . Film 2003 Le Storie Di Melaverde Tg 5 # Meteo.It L’Arca Di Noe’ La forza del perdona. Film 2010 Forum speciale 30 anni Tg 5 # Meteo.It Paperissima Sprint Il segreto Mauruzio Costanzo show Tg 5 # Rassegna # Meteo.It TG5 - Notte Verso l’eden. Film 2009

RETE ..........4 .............. 07:05 07:55 08:55 09:25 10:00 10:50 13:00 13:55 14:15

16:55 18:55 19:35

21:30 23:25 01:45 02:05

Tg 4 Night news Zorro Pianeta terra Magnifica Italia Santa Messa Pianeta Mare Le storie di Alive Donnaavventura Il fidanzato di tutto. Film 1955 Big Man – boomerang . Film 1987. Tg 4 # Meteo.It La signora in giallo: Appuntamento con la morte. Film 2000 La Bibbia. Film2013 Ocean’s 13. Film 2007 Tg4 Non ti conosco piu amore. Film 1980.

ITALIA .............1........... 06:00 07:00 08:40 10:00 11:10 11:40 12:25 12:45 13:50 14:10 16:10 18.00 18:30 19:00 19:25

21:10 23:05 00:50 01:15 01:30

Friends Supercar A-team G.P. Di Spagna Fuori giri sport G.P. Di Spagna Studio aperto # Meteo.It G.P. Di Spagna Fuori giri sport Baby Birba – un giorno in liberta. Film 1994 Fallen – angeli caduti. Film 2006 Provacy ancora Gary Studio Aperto Provaci ancora Gary Mega fault – La terra trema. Film 2009 Shark 3|D. Film 2012 Prey – La caccia e aperta. Film 2007 Storja mediaset Studio aperto Amnesia. Film 2001

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Televi]joni # Radju

Quddiesa mis-Santwarju tal-Madonna ta’ Pinu – NET Television, Illum il-{add 11>15

Net Television, kull nhar ta’ {add qieg[ed iwasslilkom fi djarkom xandira diretta millknisja tal-Madonna Ta’ Pinu li tinsab f’G[awdex. Din ix-xandira ntlaqg[et

tajjeb mit-telespettaturi ta’ Net Television, spe/jalment minn dawk li huma morda u anzjani u li ma jkunux jistg[u jo[or;u minn djarhom.

Statwa ta’ Marija Bambina li tinsab fil-knisja parrokkjali u Ar/imatri/i tan-Naxxar

Minn Festa g[al O[ra

(San Bartilmew, {al G[arg[ur)

– NET Television, Illum il-{add 21>35

Il-programm Minn Festa g[al O[ra se jkun qieg[ed jag[mel appuntament mag[kom illum u g[ada fuq l-istazzjon Net Television. Illum se tkun qed tixxandar live lejlet il-festa ta’ Marija Bambina tal-Mellie[a flimkien mal-ispettaklu tan-nar li huma mag[rufin g[alih. Filwaqt li g[ada, it-Tnejn 8 ta’ Settembru, nhar il-festa ta’ Marija Bambina, Minn

Festa g[al O[ra se jkun qieg[ed ixandar live il-pur/issjoni tal-festa ta’ Marija Bambina tanNaxxar. Fi]-]ew; xandiriet se jkun hemm numru ta’ intervisti ma’ diversi membri tal-Ka]ini talBaned, membri tal-Kunsill u o[rajn. Jumejn ta’ tra]missjonijiet li se jkunu ta’ xalata g[al dawk kollha li huma dilettanti tal-festi lokali.

Rockna

– Radio 101, Il-:img[a 19>00

Il-programm Rockna pre]entat minn Michael Bugeja, espert fix-xena mu]ikali, jag[mel appuntament mag[kom ta’ kull ;img[a nhar ta’ :img[a, ma’ numru ta’ artisti mix-xena lokali li

qed jispikkaw bit-talent tag[hom. Matul il-programm ikun hemm varjetà ta’ mu]ika mirripertorju tal-kantanti i]da wkoll mu]ika esklussiva li tkun qed ti;i mnedija fil-programm stess.

Il-Madonna ta/-?oqqa

– NET Television, It-Tlieta u l-{amis 16>45

Kull nhar ta’ Tlieta u {amis fuq Net Television qed tixxandar is-sensiela Il-Madonna ta/?oqqa. Fl-episodju li jmiss se naraw kif Karmnu, Karistu, Matti u An;lu ma tantx isibu [lewwa ming[and ilProvin/jal meta jmorru jkellmuh fuq il-bi//a ta’ Patri Rafel. Rita tag[mel ta’ rasha u

tmur {al Mirdum biex tara lil missierha. Il-mawra tag[ha xejn ma tkun pja/evoli. I]da ssib mara misterju]a tg[inna wkoll. Marjanu tag[tih rasu g[ax ma jkunx jaf fejn hi Rita. Kul[add jipprova jo[ro; ifittixha. X’ji;ri wara? X’kumplott jinkixef?

Dejjem Tieg[ek Becky

– NET Television, It-Tlieta, l-Erbg[a u l-{amis 22>00

Is-sensiela Dejjem Tieg[ek Becky qed tkun imxandra kull nhar ta’ Tlieta, Erbg[a u {amis. Qed ikomplu ji;u mxandra kull ;img[a bi

preparament g[as-sensiela l;dida Becky The Return, li kull ma tmur din l-istennija qed tikber mill-pubbliku ta’ Net Television.

Ritratt li juri xena mill-ispettaklu tan-nar fil-Mellie[a marbut mal-festa tal-Vittorja

Illum fuq Radio 101 .......................................................

07:55 08:00 08:30

09:30 11:00 11:55 12:00 12:30 15:00 15:05

Avvi]i tal-Mejtin u l-An;elus A[barijiet Mar/i u Bandalori - Joe Chetcuti Focus 101 # Anali]i tal-gazzetti Sixties music club Avvi]i tal-Mejtin # An;elus A[barijiet Skor - Joe Vella A[barijiet Skor - Sergio Carbonaro

16:00 16:05 17:00 17:05 17:55 18:00 18:30 20:30 22:30 23:00 00:25

A[barijiet Skor - Sergio Carboraro A[barijiet Skor - Sergio Carbonaro Avvi]i tal-Mejtin A[barijiet Slow down Allegro Andante Indipendenza u Identità Italomix Mu]ika matul il-lejl

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Klassifikati

PROPRJETÀ G{ALL-BEJG{

{ad-Dingli

}EW: tomniet art bil-veduta sabi[a a//essibbli mit-triq. G[al aktar informazzjoni /emplu 99992152.

Il-{amrun

GARAXX jew store, 115-il pied tul u 24 pied wisa’, bilbit[a, dawl, ilma u toilet. Bilpermess Class B. ?emplu 77200983.

Limiti tar-Rabat

}EW: tomniet art bil-veduta tal-ba[ar u tal-kampanja. ?emplu 99428000.

L-Imta[leb

}EW: tomniet art bil-veduta sabi[a a//essibbli mit-triq. G[al aktar informazzjoni /emplu 99992152.

Paola

MAISONETTE arju] [afna f’area kwieta b’]ew; kmamar tas-sodda, salott, k/ina, kamra tal-banju u bit[a. ?emplu 99428000.

Paola

TERRAN b’]ew;t ikmamar tas-sodda komplut b’kollox, tista’ tabita’ fih. ?emplu 99992152. G{AL-KIRI

:zira GARAXX go stadium street ta 10 karozzi twil ma triq jista jintuza b[ala store ¤12 kuljum. ?emplu 79266429 jew 99495615. AVVI}I

Ni]barazzaw – Furniture Transport – Lifting Services

ALL Clearance and Transport ji]barazzaw djar etc. mill-kontenut. Ji;bru kwalunkwe skart goff u ]g[ir anke tal-kostruzzjoni, innaddfu ;onna min haxix u qtug[ ta’ si;ar, tindif ta’ bjar, qlug[ ta’ madum ta’ l-art u kmamar tal-banju. Nag[mlu transport ta’ g[amara u servizzi ta’ lifter u high-up. ?emplu fuq

79081719, 21433352 jew 99499619. www.allclearancemalta.com

Tiswijiet fil-pront u fil-post

TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u dehumidifiers, e//. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour. Bl-ir[as prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts g[al kull tip ta’ appliances. ?emplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

Tiswijiet

TA’ magni tal-[jata. G[al service u tiswijiet fil-pront. ?emplu 99422268 jew 21416705.

Toilet Seats

NAG{MEL xog[ol ta’ toilet seats ;odda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru b[alhom, ta’ kull tip bil-kuluri li jaqblu u kif tixtiquhom intom, g[all-kamra tal-banju kompluti bil-fittings. G[al aktar informazzjoni /emplu 21675053 jew 79675053. G{ALL-BEJG{

Cable

ELECTRICAL, fittings, ]ew; magni ta/-/wievet. ?emplu 99406208.

Cooker

U warmer industrijali 3 face f’kundizzjoni perfetta. ?emplu 99992152.

Cupboards

TAL-k/ina bil-cooker, air extractor + hood, bis-sink, mejda u erba’ si;;ijiet. F’kundizzjoni tajba. ?emplu 21431379, 79431379 jew 79583221.

G[amara antika

SKORRA tal-Bennejja il-fuq minn 100 sena.

G[amara

ORNAMENTI u muniti antiku u oggetti o[ra, kif ukoll id-dar f’{a]-}ebbu;. ?emplu 99474159

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Klassifikati Kollezjoni

TA volume tal-futbol l-CALCIO ILUSTATO 1985. ?emplu 99406208

Piano

ISWED bil ba]]I Germanis RILIGAn BERLIN li [a 6 Golden Awards. ?emplu 99406208.

Trami;;ani

TAL-Imbit, bittija antika etc ?emplu 99406208 JIN{TIE:U

Tin[tie;

MAID darbtej fil-Gimg[a f’dar privata l-{amrun. ?emplu 21238521.

Ur;enti

PART-TIME f’canteen fl-area tal-Bypass ta’ Birkirkara b’[inijiet flessibbli l-;urnata kollha, mit-Tnejn sas-Sibt. Persu-

ni li di;a ja[dmu, li g[andhom it-transport tag[hom u li g[andhom il-food handling A jew B ikunu ppreferuti. Ibg[at informazzjoni tieg[ek b’sms lil Simon fuq 99442591.

Warehouse Processing Assistants

FULL-TIME biex ja[dmu mal kumpanija UNITED DEPARTMENT STORES LIMITED li tirrapprezenta idDebehams, Oasis u Jane Norman. Il-Warehouse talkumpanija huwa ibbazat {alQormi. L-individwi jkunu me[tie;a li ja[dmu ma team ta’ impjegati o[rajn biex tin[ad il-merkanzija, ti;I issortjata u mqassma fil[wienet rispettivi skont l-esigenza tan-negozju. Applikanti jridu jkunu fil-pussess ta’ li/enzja nadifa tas-sewqan g[al dawn l-a[[ar 4 snin. Applikanti b’esperjenza f’dan ix-xog[ol jkunu preferuti.

G[al-appuntament /emplu fuq 2060 2010 extation 401 mitTnejn sal-:img[a bejn 9:00a.m u 2:00pm. PRIVAT

Ingli]

FORM 1 sa livell Sec, TALJAN – Form 1 sa livell Sec, Intermediate, Advanced u Italian for Business. Numru massimu ta’ studenti fi klassi – 4. G[alliema b’esperjenza

fi/-/entru tal-Mosta. ?emplu 99890501 jew 79900093.

Livell Avvanzat/Intermedjarju

PURE Maths, Physics u Malti. G[alliema kwalifikati u bl-esperjenza. Il-{amrun, Birkirkara, Marsaskala u LKalkara. ?emplu 21472561, 21660812, 99458791 jew 99891548.

Malti

LIVELL

Avvanzat#Intermedjarju. Gruppi ]g[ar. G[alliem kwalifikat u bl-esperjenza. Il{amrun qrib il-Junior College u Birkirkara qrib il-Higher Secondary. ?emplu 21472561 jew 99891548.

O’Level – Form 1-4

MALTI, Matematika, Ingli], Physics u Taljan. Marsaskala, Il-Kalkara, Il-{amrun u Birkirkara. ?emplu 21660812, 99458791, 21472561 jew 99891548.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Avvi]i PN

SERVIZZI TA’ CUSTOMER CARE MILL-KUMITATI SEZZJONALI

p.m. fl-Uffi//ju PN. G[al appuntament /emplu 79990757.

IL-MELLIE{A. Kull nhar ta’ {amis bejn il-5 p.m. u s-7

{AL TARXIEN. Kull nhar ta’ Tnejn u :img[a

bejn il-5 p.m. u t-8 p.m. fl-Uffi//ju PN. G[al appuntament tistg[u //emplu 77771529, 79704491 jew 99262634.

AVVI}I SO?JALI JOE CASSAR. Il-{bieb ta’ Joe Cassar se jorganizzaw BBQ g[ada t-Tnejn 8 ta’ Settembru f’Sirens Bistro, Triq San :eraldu, San Pawl il-Ba[ar fit-8 p.m. Prezz 18-il ewro. G[all-bookings /emplu 99955359. L-IMSIDA. Il-Kumitat Sezzjonali PN Msida se jorganizza BBQ b’risq il-Partit, nhar is-Sibt, 13 ta’ Settembru fit-8.30 p.m. fil-lukanda Alexandra, f’San :iljan. Prezz 15-il ewro g[all-kbar u 8 ewro g[at-tfal, bit-trasport inklu]. It-trasport jiltaq minn [dejn lUffi//ju tal-Partit fl-Imsida fit-8 p.m. Biljetti mill-Uffi//ju tal-Partit jew mill-membri talKumitat.

AVVI}I O{RA {AL BALZAN. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li qed jilqa’ tesseri ;odda kif ukoll ti;did ta’ tesseri ta’ kuljum fil-Ka]in PN ta’ {al Balzan bejn il-5 p.m. u t-8 p.m. G[al aktar informazzjoni /emplu 99848644. {AL LIJA. Il-Kumitat Sezzjonali PN Lija jav]a li lbar tal-Uffi//ju PN qed jitmexxa minn management ;did. Qed ikun miftu[ kuljum u ji;u servuti appetizers. L-ISLA. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-bar tal-Uffi//ju PN qed jitmexxa minn management ;did. Qed ikun miftu[ kuljum sa tard filg[axija, u s-Sibt u l-{add

jifta[ fid-9 a.m. Qed ikunu servuti wkoll appetizers. {AL TARXIEN. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-bar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità issa hu miftu[ ta[t management ;did. Il-bar qed jifta[ mit-Tnejn sas-Sibt mis-7 p.m. ’il quddiem, kif ukoll il{add filg[odu. Ji;u servuti appetizers. IN-NAXXAR. Il-bar tal-PN Naxxar re;a’ beda jifta[ minn nhar il-:img[a 1 ta’ Awwissu ta[t it-tmexxija ta’ Johan Xuereb. Il-bar jifta[ kuljum mis-6 p.m. ’l quddiem, nhar ta’ Sibt, {dud u festi jifta[ filg[odu wkoll. IL-MARSA. Il-Kumitat Sezzjonali PN Marsa jav]a li l-bar jinsab ta[t management ;did u qed ikun miftu[ kuljum fis-7 p.m. ’l quddiem. IR-RABAT. Il-Kumitat Sezzjonali tar-Rabat jav]a li g[andu servizz ta’ Customer Care fil-Ka]in tal-Partit. Min irid jag[mel kuntatt malKumitat g[andu jibg[at email fuq rabatpn@gmail.com. TA’ XBIEX. Il-Kumitat Sezzjonali PN jav]a li l-bar tal-Uffi//ju PN tal-lokalità qed jitmexxa minn management ;did u b’esperjenza. B[alissa qed ikun miftu[ kuljum bejn il-5 p.m. u l-10 p.m. mit-Tnejn sas-Sibt u l{add bejn id-9 a.m. u t-3 p.m. Qed jitqassmu wkoll appetizers. Min jixtieq jorganizza xi fenkata jew ikla, jista’ j/empel 79813505.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Lokali

L-attivitajiet ewlenin fil-Festival tax-Xjenza u l-Arti fil-Belt Valletta L-edizzjoni ta’ din is-sena talfestival tax-xjenza u l-arti se ssir il-:img[a, 26 ta’ Settembru, mis6pm sa nofsillejl. L-attivitajiet se jsiru fil-parti l-kbira tag[hom tul Triq ir-Repubblika – mid-da[la talBelt sa Pjazza San :or; – u f’postijiet /entrali o[ra. Hu ffinanzjat mill-Marie SklodowskaCurie Actions tal-Programm Horizon 2020 tal-UE, u minn numru ta’ sussidjarji korporattivi. Il-formati l-;odda m[ejjija g[al din is-sena jinkludu silta teatrali mill-aqwa tal-attur veteran ta’ The Royal Shakespeare Company Tim Hardy, f’The Trials of Galileo, ippre]entata minn Icarus Theatre Collective. Wara s-su//ess talmawra tag[hom fl-Istati Uniti, filBrighton Fringe Festival li l-biljetti g[aliha nbieg[u kollha, ilparte/ipazzjoni tag[hom fit-Teatru Yvonne Arnaud, u s-sehem re/enti tag[hom fl-Edinburgh Fringe Festival, The Trials of Galileo se tittella’ fil-Bit[a tal-Palazz blappo;; tal-British Council (Malta). Attività o[ra interessanti li se ssir fl-istess post minn Nuove Cosmogonie Teatro hi s-silta teatrali tal-2014 L’Uomo che pesò il mondo. Din hi parti minn serje ;dida ta’ atti bit-tema il fisico in teatro li torbot ir-ri/erka storika ma’ dik xjentifika g[al lingwa teatrali aktar divertenti. Fil-Pjazza tal-Palazz se jkun hemm ajruplani u mazes interessanti. Il-Lufthansa Technik se tesebixxi diversi partijiet ta’ ajruplani kif ukoll mudell ta’ ajruplan. Tul Triq ir-Repubblika se jkun hemm STEM unplugged bis-sehem tal-g[aqdiet studenteski kollha talUniversità relatati max-xjenza, li se jkunu qed jag[mlu testijiet tassa[[a, esperimenti u attivitajiet interattivi o[ra. L-atturi tat-triq ta’ Creative Island se jtellg[u wirja tal-medi/ina, b’divertiment fuq stil

‘The Trials of Galileo’

vintage, bl-g[ajnuna tal-Fond Malti tal-Arti (Malta Arts Fund). Attività interessanti o[ra se ssir fil-Casino Maltese. Din mistennija tkun ta’ attrazzjoni kbira g[ax se tinkludi ta[ditiet dwar ix-xjenza fittizja u l-esplorazzjoni ta’ Mars. Dawn se jittellg[u fir-Rokna talUE u jkunu organizzati milLibrerija tal-Università ta’ Malta. L-attivitajiet ewlenin minn Café Sci ta’ din is-sena se jsiru fil-[anut 282 Coffee Garden, b’su;;etti li jvarjaw minn ri/erka dwar l-aspirina sax-xjenza fil-k/ina. F’Palazzo Ferreria se jsiru dibattiti dwar su;;etti kontroversjali relatati mal-aktar xjenza innovattiva. Il-Mu]ew Nazzjonali talArkeolo;ija se jkollu parti interattiva u numru ta’ ta[ditiet qosra dwar kif ix-xjenza u t-teknolo;ija huma importanti biex nitg[allmu dwar l-img[oddi tag[na. Xjenza fil-Belt 2014 se tkompli tibni fuq is-su//essi tal-edizzjonijiet li g[addew u g[al darb’o[ra se tinkludi wirjiet qosra teatrali u ta’ ]fin. Speed Dating divertenti wi// imb wi// max-xjenzati se jsir f’Charles Grech Wine Bar. Din lattività se toffri lin-nies ta’ kull età l-opportunità li jistaqsu

mistoqsijiet u g[andhom biss seba’ minuti qabel ma ddoqq il-qanpiena, biex jersqu. L-Istitut tal-Log[ob Di;itali se jtella’ attività b’log[ob di;itali innovattiv fil-Kmamar tal-Qari talLibrerija Nazzjonali, u l-vi]itaturi se jkunu jistg[u jilag[bu u jitkellmu mar-ri/erkaturi ta’ dan illog[ob. L-ICT mhix se tkun nieqsa millfestival ta’ din is-sena. Fil-ka]in tal-banda La Vallette, se tittella’ ‘Wirja dwar il-Kompjuter’ li tag[ti l-opportunità lill-pubbliku biex jesplora kif inbidlu l-kompjuters f’dawn l-a[[ar de/enji. Fil-Ministeru tas-Sa[[a fi Triq Merkanti, numru ta’ xjenzati forensi/i, b’kollaborazzjoni malg[annejja ta[t id-direzzjoni ta’ Marlene Mifsud Chircop, se jippre]entaw Folk Forensics, serata ta’ ballati relatati ma’ stejjer kriminali li ;raw f’Malta. Fost l-organizzazzjonijiet o[ra li se jipparte/ipaw hemm l-MCST, lMCAST, l-NSTF, il-Birdlife, lUoM Racing Car, il-Librerija talUniversità u l-General Soft Drinks. Il-programm finali u d-dettalji tal-postijiet jistg[u jitni]]lu mill;img[a d-die[la minn www.scienceinthecity.org.mt.

Festival Internazzjonali fil-Bit[a tal-Palazz

G[all-ewwel darba, l-avveniment Science in the City se jinkludi Festival Internazzjonali tat-Teatru tax-Xjenza b’]ew; re/ti teatrali mill-aqwa, minn Londra u Turin. The Trials of Galileo ppre]entati minn Icarus Theatre Collective u L’uomo che pesò il mondo ppre]entati minn Nuove Cosmogonie Teatro se jittellg[u fil-Bit[a tal-Palazz, fi Pjazza San :or;, il-Belt, nhar il-:img[a 26, is-Sibt 27 u l-{add 28 ta’ Settembru 2014. Wara s-su//ess tal-vja;; fl-Istati Uniti, filBrighton Fringe Festival li l-biljetti tieg[u nbieg[u kollha, tal-parte/ipazzjoni fit-Teatru Yvonne Arnaud, u tas-sehem tag[hom flEdinburgh Fringe Festival, il-veteran tarRoyal Shakespeare Company u l-professur ta’ RADA, Tim Hardy, se jkun qed i;ib ilwirja solo tieg[u The Trials of Galileo f’Malta. Din il-wirja teatrali b’attur wie[ed, b’kitba u b’direzzjoni ta’ Nic Young, rebbie[ ta’ Emmy Award, tiffoka fuq l-avvenimenti drammati/i tal-;uri ta’ Galileo tal-1633, u fuq kif hu mar kontra l-politi/i u l-ideat ta’ ]mienu. The Trials of Galileo g[andu l-appo;; talBritish Council – Malta u qed jin;ieb f’Malta mill-Fond tar-Ri/erka tal-Università (RIDT) f’kollaborazzjoni mat-Teatru Manoel. Ir-re/ta tibda fit-8pm, fil-Bit[a talPalazz, il-Belt, u ddum sieg[a u 10 minuti bla intervall. L’Uomo che pesò il mondo hi miktuba mill-attri/i Taljana Katia Capato u mill-attur Malti Pino Scicluna li flimkien, fl-2012, waqqfu n-Nuove Cosmogonie Teatro. Ixxog[lijiet tag[hom jg[aqqdu ri/erka storika u xjentifika pre/i]a ma’ lingwa teatrali li ttik gost taraha u tismag[ha m[addma g[ax waqtiet tmiss aspetti poeti/i, drammati/i u komi/i. Din il-bi//a xog[ol teatrali mill-aqwa hi twila sieg[a u tibda x[in jintemm The Trials of Galileo, fl-10pm, mill-;did fil-Bit[a talPalazz. Il-Festival Internazzjonali tat-Teatru taxXjenza qed ji;i ssussidjat mit-Teatru Manoel u qed jittella’ bl-g[ajnuna artistika tal-konsulent Sean Buhagiar. Il-biljetti jiswew €15 g[al kull persuna, g[al kull re/ta, u tista’ tixtrihom mis-sit tat-Teatru Manoel: teatrumanoel.com.mt.

Tikka Malti: sensiela ;dida g[at-tag[lim tal-Malti Ri]ultat ta’ snin ta’ ri/erka u ttestjar ma’ g[alliema u fi skejjel statali, talKnisja u indipendenti, Merlin Publishers g[adhom kif introdu/ew sensiela ;dida g[at-tag[lim tal-Malti: Tikka Malti. Is-sensiela Tikka Malti tfasslet mill-qieg[ nett fuq qafas talmetodolo;ija ta’ tag[lim l-aktar re/enti, b’konsultazzjoni wiesg[a ta’ g[add ta’ edukaturi u ri/erkaturi filqasam, u mibnija pass pass madwar ilkurrikulu nazzjonali. Tikka Malti ta[dem b’mod tematiku, u b’numru ta’ workbooks f’kull livell. L-erba’ [iliet huma indirizzati b’mod [olistiku. Ix-xog[ol ta’ kumpilazzjoni, ri/erka u kitba sar minn Clare Azzopardi u Leanne Ellul, u l-illustrazzjonijiet bil-kulur, friski u kontemporanji, huma ta’ Erin Taylor.

Il-kotba jinkludu l-u]u ta’ podcasts, /joè testi rrekordjati professjonalment li jistg[u jitni]]lu bla ebda [las ]ejjed, u jintu]aw flimkien mal-materjal li hemm fil-kotba. Kull ktieb jinkludi wkoll [olqa g[al materjal supplimentari, liema materjal jista’ jitni]]el mill-internet bla ebda [las ]ejjed u jista’ jintu]a kemm b’mod stampat b[ala handouts filklassi, inkella b’mod elettroniku fuq electronic whiteboard. Tikka Malti l-ab/, Tikka Malti 1a u Tikka Malti 1b huma di;à disponibbli mill-[wienet tal-kotba kollha, jew direttament online minn www.merlinpublishers.com, u ;a minn din is-sena skolastika se jkunu qed jintu]aw f’diversi skejjel. Is-sensiela se titkompla sakemm jo[or;u l-kotba kollha sal-a[[ar sena tal-primarja.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Sport

TROTT U GALOPP

Se nag[mel minn kollox biex f’G[awdex l-isport jimxi ’l quddiem

- Mary Mifsud Micallef (President GHRA)

Kenneth Vella

Dan l-a[[ar fil-g]ira G[awdxija n[atar kumitat ;did tat-tmexxija talGozo Horse Racing Association. G[all-ewwel darba dan il-kumitat se jkun immexxi minn mara. Din hi Mary Mifsud Micallef li minn dejjem kellha g[al qalbha dan l-isport. Il-membri l-o[ra tal-kumitat e]ekuttiv huma Gorg Farrugia b[ala Vi/i President, Marcel Agius Segretarju, David Apap Agius Te]orier, Dr Deborah Mercieca b[ala konsulent legali, Paul Scicluna PRO u Johann Haber in[atar b[ala manager tal-korsa assistit minn Tony Buttigieg. Frank Portelli se jkun irrappre]entant tas-sewwieqa fi [dan ilkumitat e]ekuttiv filwaqt li Peter Portelli se jkun ir-rappre]entant talMinisteru ta’ G[awdex. Mistoqsija minn Il-mument dwar x’wassal biex tin[atar President, Mary Mifsud Micallef ikkummentat li fl-a[[ar snin kienet regolarment avvi/inata minn diversi dilettanti ta’ dan l-isport, biex tkun fost il-kandidati g[all-kumitat tat-tmexxija talGozo Horse Racing Association. “Fija, na[seb, li kienu jaraw potenzjal ta’ tmexxija tajba, u minn qalbi nittama li nil[aq l-aspettattivi ta’ dawk kollha li wrew fidu/ja fija,” tenniet Mary Mifsud Micallef. Qabel ma a//ettat il-kariga li tifforma parti mill-kumitat tat-tmexxija u fuq kollox il-kariga ta’ President, Mifsud Micallef iddiskutiet dan ilpass ma’ ]ew;ha Ray. “Dan g[aliex a[na, b[ala koppja, dejjem nag[tu sostenn lil xulxin. Fil-verita` din ilkariga hi sfida kbira, g[ax b[alissa lkorsa g[addejja minn ]minijiet kemmxejn diffi/li. Pero’ jien persuna ottimista, allavolja mara, g[andi stamina, u rrid li dan l-isport isib postu fil-qu//ata fejn jixraqlu,” ]iedet tg[id ilPresident tal-asso/jazzjoni G[awdxija.

Ma’ Mifsud Micallef ma ]ammejtx lura milli niddiskuti wkoll l-im[abba tag[ha lejn dan l-isport. Twieldet lAwstralja, pero’ ;iet tg[ix Ghawdex, f’Ta’ Sannat ta’ eta’ ]g[ira. Hi tiddeskrivi Sannat b[ala ra[al ]g[ir u tipiku G[awdxi, u ddur fejn iddur G[awdex ma tibdlu ma’ xejn. Hi qalet ukoll li t-ti;rijiet ta]-]wiemel li jsiru fil-festa tal-patruna ta’ Sannat, Santa Margerita, u dawk tradizzjonali organizzati fir-Rabat G[awdex, laqg[at organizzati bl-g[ajnuna talgvern /entrali, dejjem segwiethom mill-vi/in. “Sirt inti]a aktar f’dan l-isport minn meta t-tifel tieg[i, Mikhail-Sam, beda wkoll jinvolvi ru[u f’dan id-delizzju. Naturalment l-ewwel permezz ta’ ponijiet tax-shetland, imbag[ad aktar ma beda jikber, aktar beda jinteressa ru[u f’kategoriji ta’ klassi og[la. Sa ma wasal u qata’ xewqtu bi]-]iemel Dani] Playboy C.H. Pero’ hu j[obb [afna j]omm ru[u a;;ornat anke ma’ diversi pajji]i u j[obb [afna jaqra u jsegwi dan lisport. G[alhekk, b[ala omm, li dejjem tisma’ u tg[in lil uliedha, dan huwa su;;ett li nitkellmu [afna dwaru fil-familja tag[na u fil-[in liberu tag[na,” qalet Mifsud Micallef. Jitg[allmu jimxu u mhux ji;ru Dwar il-futur tal-dan l-isport filg]ira G[awdxija, Mary Mifsud

Micallef temmen li dan g[andu potenzjal. I]da importanti li b[ala kumitat l-ewwel jitg[allmu jimxu u mhux ji;ru. Hi temmen li flimkien ma’ s[abha tal-kumitat hemm b]onn li ta[dem [afna. Iridu jift[u u jwessg[u l-faxxa ta’ dan l-isport. Iridu jag[mlu l-a//ess tal-korsa G[awdxija, dik taxX[ajma miftu[ aktar g[al kul[add, b’ambjent g[all-familja kollha, fejn kull persuna t[ossha komda, u ssib ilmistrie[ f’ambjent sikur u nadif.

Mary Mifsud Micallef, president tal-Gozo Horse Racing Association flimkien ma]-]iemel tal-familja Stanford Hornline.

Mal-President tal-kumitat G[awdxi ma qg[adx lura wkoll milli niddiskuti l-isfidi li hi u s[abha g[andha quddiemhom. Hi sostniet li l-isfidi li g[andhom quddiemhom huma kbar. “Personalment bdejt niltaqa’ ma’ kull min hu nvolut fil-korsa. Sejja[t laqg[a g[ad-dilettanti, sidien, sewwieqa, handlers u persuni o[ra nvoluti fl-isport. B’sodisfazzjon kbir ng[id li l-attendenza kienet numeru]a. Lili u lil s[abi fil-kumitat tal-GHRA, dan jimlina b’kura;;. Il-fatt li G[awdex hija g]ira ]g[ira u b’ popolazzjoni ]g[ira, tista’ to[olqilna /ertu problemi. I]da importanti li nibqg[u ottimisti [alli b’hekk neg[lbu l-isfidi li ji;u quddiemna,” qalet Mifsud Micallef. L-asso/jazzjoni jidher li g[andha diversi pjani g[all-futur. Se ssir [idma biex jitjieb l-ambjent tal-korsa

It-Taljan Ronin Del Brenta, f’idejn Salvu Vella, jidher jirba[ ti;rija ewlenija li saret dan l-a[[ar fil-korsa ta’ X[ajma f’G[awdex. (Ritratt> Paul Scicluna)

u fil-fatt di;a` nbeda xi xog[ol ta’ tindif u tisbi[. L-uffi/jali huma wkoll ottimisti li l-gvern u l-ministru g[al G[awdex, g[andhom ukoll pjani biex jaraw li l-korsa G[awdxija timxi ‘l quddiem. Barra dan, il-kumitat se ja[dem ukoll biex ti]died anki l-parte/ipazzjoni tas-sidien u s-sewwieqa Maltin fit-ti;rijiet G[awdxin u dan jista’ jse[[ anki b’titjieb filpremjijiet. Programm spe/jali f’G[awdex Intant nhar il-{add 14 ta’ Settembru, fil-korsa ta’ X[ajma f’G[awdex, il-Gozo Horse Racing

Association se torganizza programm ta’ ti;rijiet bi preperazzjoni g[all-ftu[ tal-ista;un. Dan il-programm mistenni jibda g[al [abta tat-3pm u mistennija jsiru fost l-o[rajn challenge cups g[al ]wiemel mill-klassijiet Premier u Gold, Silver, Bronze u Copper. Se jsiru wkoll ]ew; challenge cups talponijiet u anki ti;rijiet g[all-ponijiet shetland u tal-[mir. Il-kitba qed tintlaqa’ mill-uffi/jali tal-Gozo Horse Racing Association u f’Malta minn Anton Pace fuq 99227854. L-uffi/jali ;odda talasso/jazzjoni G[awdxija weg[duna li se j]ommu nfurmati lid-dilettanti kollha ta’ dan l-isport anki permezz ta’ din ir-rubrika ta’ kull ;img[a. Ming[ajr dubju dan il-programm se jtaffi xi ftit in-nuqqas ta’ ti;rjijiet li g[andna f’pajji]na b[alissa. Infakkru li l-a[[ar programm ta’ tigrijiet filkorsa tal-Marsa ;ie organizzat f’nofs :unju li g[adda bl-istagun 2014 mistenni jkompli fil-bidu ta’ Ottubru wara waqfa ta’ madwar erba’ xhur u wara li jkun tpo;;a ramel ;did filkorsa Maltija.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Sport

Jamie Farrugia tikseb il-WFM fl-Olimpjadi ta/-/ess

Il-kontin;ent Malti ta/-?ess kompost minn ]ew; timijiet nazzjonali (nisa u r;iel) g[adu kif irritorna mill-41 edizzjoni tal-Olimpijadi ta//ess li saru fi Tromsø finNorve;ja. It-tim tal-ir;iel kien iffurmat minn David Cilia Vincenti, Colin Pace, Robert Zerafa, Patrick Zerafa u Duncan Vella, ta[t it-tmexxija ta’ Bartlomej Heberla b[ala lkaptan tat-tim. Fit-tim tannisa kienu Oana Caruana Pulpan, Filipina Thornton, Jutta Klotz, Jamie Farrugia u Ariana Axiaq. Peter Sammut Briffa kien il-kaptan ta’ dan it-tim. Fil-bidu tal-Olimpijadi, ittim tal-ir;iel kien ikklassifikat fil-118 post minn total ta’ 172 pajji] minn madwar id-dinja. Minn 11-il log[ba, Malta reb[et tlieta, kontra Hong Kong, it-Tanzanija u lAfganistan, filwaqt li kontra l-Yemen, il-log[ba spi//at draw. B[ala tim, fis-sezzjoni Open, Malta spi//at fil-152 post. Polza diffi/li laqqg[et it-tim tal-ir;iel ma’ avversarji iebsin b’log[ob akkanit li ntilef fla[[ar sekondi fuq l-arlo;;. Dawn kienu r-ra;unijiet g[al dan ir-ri]ultat di]appuntanti. Fuq livell individwali, Zerafa Patrick (56%) u Vella Duncan (50%) kisbu ri]ultati po]ittivi u rnexxielhom jg[ollu ir-rat-

ing personali tag[hom. It-tim tan-nisa min-na[a lo[ra, kellu prestazzjoni iktar po]ittiva kemm b[ala tim kif ukoll b[ala individwali. Ittim Malti ltaqa’ u reba[ littimijiet ta’ Swaziland, inNepal, il-Barbados, Honduras u Tunis. B’dawn ir-reb[iet ittim tan-nisa kiseb 10 punti u ikklassifika fil-91 post flimkien ma’ pajji]i iktar b’sa[[ithom b[alma huma lMessiku, l-Portugall u lLebanon. Din il-po]izzjoni hija ferm sabi[a wara li filbidu, fis-sezzjoni tan-nisa, Malta kienet ikklassifikata fil106 post minn 134 pajji]. Caruana Pulpan Oana fuq lewwel bord kisbet l-iskor ta’ 50% kontra plejers ferm iktar b’sa[[ithom. Thornton Filipina reb[et 5.5 punt minn 9 log[biet u kienet biss nofs punt bog[od milli tikseb ittitlu ta’ WFM (Woman Fide Master). Farrugia Jamie millbanda l-o[ra, irnexxielha til[aq l-iskor ma;iku ta’ 6 reb[iet minn 9 log[biet, u b’hekk kisbet it-titlu ta’ WFM. Farrugia spi//at ukoll fir-raba’ post min-nisa kollha parte/ipanti f’dawn lOlimpjadi, fil-klassifika taliktar plejers li kisbu punti ta’ rating permezz tar-reb[ tag[hom. Jamie kisbet gwadann ta’ 117.2 punt fuq il-FIDE rating tag[ha. Fl-età

ta’ 12-il sena, Axiaq Ariana g[amlet id-debutt tag[ha b’din l-ewwel esperjenza flOlimpjadi u rnexxielha tikseb 4 reb[iet minn 10 log[biet. Futur promettenti g[a/-/ess f’età daqshekk ]g[ira. Geoffrey D. Borg, il-president tal-Federazzjoni Maltija ta/-/ess (MCF) u CEO talFederazzjoni Internazzjonali ta/-/ess (FIDE) irrappre]enta lil Malta b[ala d-delegat responsabbli mill-kontin;ent Malti. Borg kien ukoll attiv fil-kampanja elettorali li wasslet sabiex Kirsan Ilyumzhinov jer;a’ ji;i elett b[ala l-president tal-FIDE b’ri]ultat ta’ 110-61 vot, kontra l-avversarju Garry Kasparov. Borg issa n[atar ukoll b[ala Chairman talBoard of Commissions talFIDE.

Farrugia Jamie kisbet 6 reb[iet minn 9 log[biet, u t-titlu ta’ WFM

TABLE FOOTBALL

It-tim Malti fit-Tazza tad-Dinja Fi tmiem il-;img[a t-tim Nazzjonali Malti qed jie[u sehem fit-Tazza tad-Dinja tatTable Football li qed issir f’Rochefort, organizzata millFederazzjoni Internazzjonali tat-Table Football. Il-kontin;ent [alla Malta l:img[a, akkumpanjat millPresident tal-Assocjazzjoni

lokali Joe Zammit Pavia li qed jirrappre]enta wkoll lil Malta b[ala membru fil-Bord talFederazzjoni internazzjonali b[ala Vi/i President u Segretarju. It-tim huwa kompost minn Mark Gauci (Captain), Charles Aquilina, Massimo Cremona, Angelo Borg u Joseph Mifsud. Il-

log[ob se jintlag[ab il-{add. Ilbiera[ Mark Gauci u Angelo Borg kellhom jie[du sehem fil-Kategorija Open waqt li Charles Aquilina (Kwalifikat mir-rankings mondjali) Massimo Cremona (t-tieni post) u Joseph Mifsud se jie[du sehem fil-Kategorija tal-Veterani.

Il-{add, 7 ta’ Settembru 2014

Sport

Il-Waterpolo – mill-;did fil-pitches }ew; ritratti antiki li juru l-eluf ta’ spettaturi li kienu jattiraw il-partiti tal-waterpolo fil-passat meta l-log[ob kien isir fil-pitches

Turnament tal-Masters biex jitfakkar il-50 sena mill-Indipendenza Mhux darba jew tnejn ikun hawn min jiddibatti jekk ilwaterpolo fl-antik kienx jo[loq aktar e//itament jew interess millum, meta dan l-isport popolari f’pajji]na kien jintlag[ab fil-pitches tal-klabbs. {afna ]gur jiftakru numru ta’ log[biet partikolari fejn kont tara l-pitches mballati bin-nies bl-istess spettaturi jsegwu l-partiti ftit metri biss bog[od mill-ilma. Illum kif nafu, dan l-isport jintlag[ab fil-pixxina nazzjonali f’Tal-Qroqq u dan jippermetti wkoll li din id-dixxiplina tintlag[ab anke fix-xitwa. Bla

dubju kien investiment li rrenda biex dan l-isport ;ab ukoll su//essi internazzjonali mhux biss fil-waterpolo i]da wkoll flg[awm fejn qed naraw g[awwiema Maltin dejjem itejbu l[inijiet tag[hom f’distanzi varji. Li ma’ kellniex il-pixxina, ]gur li qatt ma’ stajna naslu safejn wasalna illum g[alkemm g[ad hawn lok fejn dawn iddixxiplini jkomplu jikbru. Kul[add irid jag[mel il-parti tieg[u mhux biss il-klabbs u lasso/jazzjoni (ASA) i]da wkoll il-gvern fejn wasal i]-]mien bis-serjeta` biex f’Malta u

f’G[awdex ikomplu l-pjani li nbdew sentejn ilu u jinbnew ]ew; pixxini ;odda, wa[da f’Malta u o[ra f’G[awdex. Il-Partit Nazzjonalista, permezz ta’ Tim Sport PN , se jkun qed jer;a’ j;ib lura lmemorji tal-passat g[ad-dilettanti kollha tal-waterpolo meta fil-jiem li ;ejjin ser jsir turnament tal-Masters. Dan it-turnament ser ikun qed jintlag[ab fi tliet pitches differenti li huma dawk tan-Neptunes, Sliema u Sirens. It-timijiet li se jie[du sehem ser ikunu sitta b’ kollox. Dawn huma Barracudas,

Sliema, Sirens, San :iljan, Sliema u M’Scala. Ser ner;g[u naraw fl-ilma plejers b[al John Farrugia, Robert Cassar , Julian Xuereb u Bogdan Rath. G[al Sliema se jilag[bu l-gowlkiper Josie Cachia, Marco Mannara, Patrick Cachia, Mark Galea Pace, Carlos Cluet u Jonathan Valletta. Fost il-plejers ma’ Neptunes wie[ed isib il-gowlkiper Adrian Cachia, Tony Camilleri, Chris Galea, Chris Bonello, David Camilleri u l-a[wa Anthony u Edward Cachia. G[at-tim ta’ San :iljan

wie[ed lil Dale Dowling, Brian Schembri u John Xerri De Caro. Ovvjament dawn huma biss ftit mill-plejers li se jkunu qed jipparte/ipaw f’dan it-turnament. It-turnament se jintlag[ab b’format ta’ league u se jibda nhar it-Tlieta 9 ta’ Settembru u jintemm it-Tnejn 15 ta’ Settembru. Interessanti l-fatt li permezz ta’ dan it-turnament ilplejers kollha ftehmu li jag[tu donazzjoni b’risq ilFondazzjoni Karl Vella li tie[u [sieb tfal u familji bi problemi ta’ mard serju fejn anke hawn grazzi g[all-isport se jkun qed jitwassal messa;; ta’ solidarjeta` g[al persuni li b[alissa g[addejjin minn problemi ta’ sa[[a relatati wkoll mal-marda tal-kan/er. Il-kordinament kollu ta’ dan it-turnament qed ikun fdat f’idejn I/-Chairman ta’ Tim Sport PN Robbie Ebejer, persuna li tat snin twal lillisport tal-waterpolo u kien ukoll g[al numru ta’ snin president tal-ASA. Il-pre]entazzjonijiet tat-trofew ser ssir fl-a[[ar ;urnata tat-turnament, it-Tnejn 15 ta’ Settembru fil-pitch tanNeptunes, ;urnata biss qabel jift[u l-festi tal-Indipendenza fuq il-Fosos tal-Floriana. Tim Sport PN jistieden lillpubbliku sportiv in;enerali sabiex jattendi g[al dawn ilpartiti u filwaqt li jiddeverti jkun ukoll qed jer;a’ j;edded il-memorji ta’ meta l-waterpolo f’pajji]na kien jintlag[ab filpitches tat-timijiet u mhux filpixxina. Il-programm kollu se jkun dan: It-Tlieta 9 ta’ Settembru

Neptunes Pitch: 18.45 Barracudas v Sliema, 19.45 San :iljan v Sirens.

L-Erbg[a 10 ta’ Settembru

Sirens Pitch: 18.45 Sliema v Marsascala, 19.45 Sirens v Neptunes Il-{amis 11 ta’ Settembru Sliema Pitch: 18.45 Neptunes v Sirens, 19.45 Marsascala v Barracudas

It-Tnejn 15 ta’ Settembru

Neptunes Pitch:18.00 3 Grupp A v 3 Grupp B, 19.00 2 Grupp A v 2 Grupp B, 20.00 1 Grupp 1 v 1 Grupp B

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Sport

Hamilton jie[u l-pole quddiem Rosberg FORMULA 1

Lewis Hamilton g[eleb lil sie[bu tal-Mercedes Nico Rosberg biex kiseb il-pole g[all-Grand Prix tal-Italja. Din hi l-ewwel pole g[al Hamilton f’erba’ xhur. Hamilton li qed ifittex li jnaqqas id-distakk ta’ 29 punt li g[andu minn ma’ Rosberg fil-klassifika ;enerali kien ilu ma jibda ti;rija fuq quddiem sa mill-GP ta’ Spanja f’Mejju seba’ ti;rijiet ilu. Is-sewwieqa tal-Williams Valtteri Bottas u Felipe Massa se jkunu qed jibdew mit-tieni filliera quddiem Kevin Magnussen u Jenson Button tal-McLaren. Warajhom hemm issewwieq tal-Ferrari Fernando Alonso [dejn i/-Champion renjanti tar-Red Bull Sebastien Vettel li g[as-sitt darba f’sitt ti;rijiet se jkun qed jibda quddiem sie[bu Daniel Ricciardo waqt li Sergio Perez ta’ Force India hu l-a[[ar sewwieq fost lewwel g[axra. It-tensjoni bejn i]-]ew; sewwieqa tal-Mercedes wara l-in/ident tal-[abta bejniethom fil-GP tal-Bel;ju [mistax ilu, kienet evidenti hekk kif ma [adux b’idejn xulxin meta [ar;u mill-karozzi rispettivi tag[hom fi tmiem is-sessjoni. Ir-ri]ultat kien ta’ sosdisfazzjon g[all-Britanniku ta’ 29 sena li kellu serje interminabbli ta’ problemi fitti;rijiet pre/edenti u li

Lewis Hamilton fl-azzjoni waqt il-provi g[all-pole fil-GP tal-Italja

]ammewh milli jissupera lil Rosberg g[all-pole. “In[ossni e//itat g[al g[ada. Il-[addiema tieg[i filgaraxx ukoll kellhom ]mien diffi/li b[ali. G[amilna dan b[ala tim u hu sabi[ li t-tim re;a’ se jibda mill-ewwel ]ew; postijiet. Kburi li ninsab hemm fuq,” qal Hamilton. Is-sewwieq l-ie[or talFerrari, Kimi Raikkonen kiseb biss it-12-il post, aktar minn nofs sekonda wara lIspanjol. Huwa nqabe] ukoll minn Danii Kvyat ta’ Toro

RUGBY

Reb[a minima g[all-Awstralja

Rob Horne skorja try lejn it-tmiem u Bernard Foley g[amel il-conversion hekk kif l-Awstralja kisbu reb[a minima 24-23 fuq l-Afrika t’Isfel fil-log[ba mill-kampjonat tarRugby f’Perth. Il-partita nbidlet meta Bryan Haban tal-Afrika t’Isfel fil-100 log[ba tieg[u, intbag[at fis-sin-bin 15-il minuta mit-tmiem u meta t-tim tieg[u kien qed jirba[ 23-14. Il-Wallabies approfittaw mill-vanta;; numeriku b’Foley jnaqqas l-iskor g[al sitt punti minn penalty u fla[[ar ]ew; minuti Horne g[amel it-try. Julian Savea skorja ]ew; tries fir-reb[a kbira ta’ New Zealand fuq l-Ar;entina 28-9 f’Napier’s McLean Park. Il-winger g[amel try f’kull taqsima u issa g[andu 26 try f’25 log[ba. Bejniethom ilflanker Liam Messam qabel il-mistire[ g[amel try o[ra biex l-All Blaccks marru 13-6 minn fuq. Aaron Smith ukoll

g[amel try u po;;a lil New Zealand f’ras il-klassifika. Il-log[ob ikompli nhar isSibt bil-partiti New Zealand v Afrika t’Isfel u Awstralja v Ar;entina.

Rosso li madankollu g[andu penalita` ta’ 10 postijiet fuq il-grid talli qed ju]a’ s-sitt

makna, wa[da aktar mill-massimu permess, u g[alhekk se jibda mill-21 post waqt li

Raikkonen jitla’ fil-11-il post.

Rossi jer;a’ jkun operat FUTBOL

L-attakkant ta’ Fiorentina Giuseppe Rossi sofra injury o[ra u mistenni jag[mel [ames xhur o[ra barra wara li kien operat g[all-[ames darba f’irkobbtu. Din hi a[bar o[ra negattiva g[all-internazzjonali Taljan li kien mifni bl-injuries fl-a[[ar tliet snin. Is-serje negattiv ta’ Rossi bdiet meta we;;a’ l-cruciate ta’ rkobbtu l-leminija waqt li kien ma’ Villarreal qabel sofra mill-istess injury f’April tal-2012. Il-plejer ta’ 27 sena skorja 16-il gowl fis-Serie A lista;un li g[adda, imma re;a’ we;;a’ f’Jannar fejn

minkejja li [adem iebes biex jirritorna t[alla barra mit-tim nazzjonali g[all-Bra]il. Rossi re;a’ lmenta minn u;ieg[ waqt il-pre-season u dan wassal biex Fiorentina bag[tuh g[al operazzjoni f’Colorado fejn issa mistenni jag[mel [ames xhur o[ra barra. Napoli ji/[du

Napoli /a[du rapporti li nqalg[et tilwima bejn il-kow/ Rafael Benitez u l-President Aurelio De Laurentiis u sa[qu li r-relazzjoni bejn it-tnejn hi “e//ellenti”. Benitez attenda forum talUEFA g[all-klabbs elite

f’Nyon il-;img[a l-o[ra qabel mar jag[mel ]jara lil Liverpool fejn g[ad hemm tg[ix il-familja tieg[u. Rapporti qalu li ]-]jara ta’ Benitez f’Merseyside kienet prova li r-relazzjoni tieg[u ma’ De Laurentiis kienet tkissret wara li l-klabb kien eliminat mi/-Champions League il-;img[a l-o[ra minn Athletic Bilbao. Il-klabb i]da qal fuq il-websajt uffi/jali tieg[u li Benitez se jirritorna Napli l-Erbg[a biex ikompli bit-ta[ri; meta jkollu lura numru kbir ta’ plejers li b[alissa jinsabu mpenjati man-nazzjonal rispettivi tag[hom.

Il-{add, 7 ta’ Settembru 2014

Sport

It-tim nazzjonali Malti jinsab g[addej bl-a[[ar preparamenti tieg[u g[all-ewwel impenn kompetittiv tieg[u dan l-ista;un mill-Euro 2016 nhar it-Tlieta kontra l-Kroazja. It-ta[ri; qed isir fil-belt ta’ Senec fis-Slovakkja u se jkompli wkoll dalg[odu qabel il-kontin;ent jitlaq lejn Zagreb fil-Kroazja bix-xarabank g[all-[abta tas-1.30 p.m. fejn mistenni jasal fil-lukanda wara vja;; ta’ [ames sig[at. L-ewwel sessjoni ta’ ta[ri; f’Zagreb tkun it-Tnejn filg[odu waqt li l-log[ba mal-Kroazja tibda fit-8.45 p.m. tat-Tlieta. (ritratt> Paul Zammit Cutajar)

Di Maria jirrispondi lil Florentino Perez

Angel Di Maria attakka lkummenti li g[amel ilPresident Florentino Perez li ttluq tieg[u minn mal-klabb Spanjol kien mg[a;;el min[abba t-talba ta’ [las

esa;erat mill-plejer. Perez kien kritikat millmedia Spanjola talli [alla lillinternazzjonali Ar;entin isie[eb lil Manchester United fil-Premier League g[al

somma rekord fl-Ingilterra ta’ £59.7 miljuni. Perez qal li [a d-de/i]joni g[aliex ma setax jintla[aq ftehim ma’ Di Maria li qal li ried jit[allas daqs Cristiano

Ronaldo. Madankollu Di Maria nsista li dan ma kienx il-ka] u qal li ng[aqad ma’ United g[aliex kien jemmen li Real kienu [erqana li jbieg[uh. “Smajt dak li qal Perez. Biex naqla’ daqs Ronaldo rrid lewwel nirba[ il-Ballun tadDeheb. Qatt ma ridt nitlaq lil Real Madrid u dan jafuh. Matul it-Tazza tad-Dinja [sibt biss fuq it-Tazza tad-Dinja u ma nafx minn fejn ;ew ;ew listejjer fil-;urnali Spanjoli li ridt nitlaq. Jg[idu x’jg[idu da[[lu 75 ewro g[alija li hi somma tajba g[all-ekonomija tal-klabb. {adu lura dak li [allsu. {add ma qalli xejn biex nibqa’ u qabel it-Tazza tad-Dinja ma kienx hemm offerta minn Real Madrid.” Di Maria qal ukoll li njora talba ming[and Real biex ma jilg[abx fil-final tat-Tazza tadDinja g[alkemm min[abba injury mbag[ad xorta wa[da ma lg[abx. “Ir/evejt ittra meta kont qed nie[u l-kura biex forsi nilg[ab fil-final u kont naf li jekk nilg[ab kelli 90% /ans li nwe;;a’. Meta r/evejt l-ittra qattajtha. Ma kellimt lil [add mill-klabb g[ax ma kienx jimpurtanti. Eventwalment ilkow/ Sabella [a de/i]joni g[all-;id tieg[i,” qal Di Maria.

FIFA

Rapport dwar it-turnament tal-2018 u l-2022

Rapport investigattiv dwar il-pro/ess tal-kandidatura tatTazza tad-Dinja tal-2018 u l2022 kien ppre]entat lill-FIFA. Il-kandidatura ta’ su//ess li kellu l-Qatar g[all-edizzjoni tal-2022 kienet ta[t skrutinju kbir wara li rapporti fil-media Ingli]a ndikaw li Mohamed Bin Hammam, eks president tal-Konfederazzjoni Asjatika, [allas sa $5 miljuni lilluffi/jali tal-futbol bil-g[an li jikseb l-appo;; tag[hom. Dawn ix-xnig[at kienu mi/[uda bil-qawwi mill-Qatar li nsista li Bin Hammam ma kienx involut fil-pro;ett. Madankollu l-allegazjonijiet saru wara li kien hemm indikazzjon li l-eks Vi/iPresident tal-FIFA Jack Warner kien ir/ieva $2 miljuni f’pagamenti minn kumpannija kontrollata minn eks uffi/jal tal-futbol fil-Qatar, talli appo;;ja l-kandidatura. L-eks prosekutur Amerikan Michael Garcia li qed imexxi l-bord tal-kumitat ta’ etika talFIFA, qed imexxi l-inkjesta fi]-]ew; kandidaturi u s’issa ppre]enta rapport ta’ 350 pa;na lill-FIFA.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Sport

Il-:ermanja tista’ tkun vittma tal-Iskozja EURO 2016

Il-kow/ nazzjonali tal-:ermanja Joachim Loew g[andu [afna x’jilmenta minkejja s-su//ess li kellu fil-Bra]il meta mexxa lit-tim lejn ir-reb[ tarraba’ titlu mondjali u jemmen li b[alissa t-tim tieg[u jista’ jkun il-vittma talavversarji. Mill-Bra]il Loew tilef is-servizzi ta’ tliet plejers li rtiraw, kellu jsib assistent kow/ ;did u l-kow/ tal-fi]ika tieg[u Shad Forsythe ing[aqad ma’ Arsenal. Illum Loew se jkollu nieqes ukoll ilcaptain il-;did Bastian Schweinsteiger, Julian Draxler, Mesut Ozil u Sami Khedira li kollha jinsabu mwe;;g[in waqt li Mats Hummels hu dubju]. “L-Iskozja huma avversarji diffi/li u tim li l-:ermanja dejjem t[abtet kontrih. Se jkunu avversarji diffi/li u minn ka//aturi issa sibna ru[na vittmi,” qal Loew li b[ala attakkanti fadallu biss lil Goetze u Gomez. L-Iskozja ta[t Gordon Strachan ;ejjin minn serje ta’ sitt partiti ming[ajr telfa u se jkunu ming[ajr Andy Robertson, Christophe Berra u Graham Dorrans li jinsabu mwe;;g[in. Strachan ikkonferma li l-midfielder ta’ Manchester United Darren Fletcher se jkun il-captain tat-tim fl-ewwel log[ba tieg[u man-nazzjonal sa minn Ottubru tal-2012. L-Euro 2016 hu l-a[jar /ans g[allIskozjabiex sa fl-a[[ar tkun pre]enti f’finali ta’ turnament ma;;uri. It-tim ta’ Michael O’Neill , l-Irlanda ta’ Fuq se jifta[ l-impenji kontra lUngerija b’Budapest u bl-avversarji lo[ra b[al Faroe Islands, il-Gre/ja, rRumanija u l-Finlandja, kapa/i jag[mluha. L-Irlandi]i reb[u biss wa[da milla[[ar 22 log[ba tag[hom waqt li lUngeri]i ;arrbu telfa wa[da biss milla[[ar [ames partiti. Fil-passat i]-]ew; na[at iltaqg[u biss darbtejn o[ra u ddarbtejn reb[u l-Ungeri]i.

Mario Goetze u Mario Gomez tnejn mill-ftit plejers li fadal imxxu l-attakk tal-:ermanja

Imma waqt li l-:ermanja qed tipprepara biex tilqa’ g[all-aspetattiva kbira ta’ Champions tad-Dinja, it-tim ;did Spanjol ta’ Vicente del Bosque se jkun qed jilg[ab l-ewwel log[ba kompetittiva wara li naqas milli jirba[ irraba’ turnament ma;;uri konsekuttiv. Il-partitarji Spanjoli issa draw bissu//essi u wara d-disfatta fil-Bra]il m’hu qed jistennew xejn g[ajr reb[a f’Valencia kontra l-Ma/edonja t-Tnejn. Guus Hiddink se jipprova jkompli bix-xog[ol siewi ta’ Louis van Gaal meta l-Olanda jibdew l-impenji bi sfida delikata kontra r-Repubblika ?eka fi Praga t-Tlieta. It-tim mistenni jirba[ Grupp A minkejja t-telfa kontra l-Italja. Illum iukoll il-Portugall ming[ajr

Ronaldo jilqa’ lill-Albanija meta dDanimarka tilg[ab kontra l-Armenja f’Copenhagen fil-log[ba l-o[ra minn Grupp I Il-Gre/ja tilg[ab kontra r-Rumanija fi Grupp F bil-Finlandja tiltaqa’ kontra Faroe Islands. Cahill se jirkupra Id-difensur Ingli] Gary Cahill mistenni jirkupra g[al-log[ba ta’ g[ada kontra l-I]vizzera. Din se tkun l-ewwel log[ba tal-Ingilterra g[all-Euro 2016. Cahill we;;a’ l-g[aksa nhar l-Erbg[a kontra n-Norve;ja, fir-reb[a 1-0. Il-fatt

li Cahill se jil[aq jirkupra hi a[bar tajba g[all-kow/ Roy Hodgson li fla[[ar jiem tilef lill-gowlkiper Ben

Foster, lill-midfielder Jack Colback u lill-attakkant Daniel Sturridge min[abba li we;;g[u. Log[ob g[al-lum

Euro 2016 Grupp D

Georgia v Irlanda :ermanja v Skozja :ibilta` v Polonja

Grupp F

Ungerija v Irlanda ta’ Fuq Faroe Islands v Finlandja Gre/ja v Rumanija

Grupp I

Danimarka v Armenja Portugall v Albanija

Neymar jag[ti reb[a lil Dunga fuq il-Kolombja It-tieni esperjenza ta’ Carlos Dunga b[ala kow/ nazzjonali tal-Bra]il bdiet fuq nota po]ittiva meta gowl brillanti ta’ Neymar tahom reb[a 1-0 fuq ilKolombja b’10 plejers f’Miami. Il-Kolombjani lag[bu bi plejer anqas g[al 41 minuta wara li tke//a listilla Juan Cuadrado g[at-tieni karta safra meta deher li setg[u anke jie[du draw fis-Sun Life Stadium. Imma Neymar g[amel id-differenza bi freekick dirett li [abat mal-lasta qabel spi//a wara l-gowlkiper David Ospina fit-83 minuta hekk kif ilBra]il reba[ dik li kienet ripetizzjoni tal-kwarti tal-finali tat-Tazza tadDinja. Kienet l-ewwel log[ba tal-Bra]il ta[t it-tmexxija ta’ Dunga li [a post Luiz Felipe Scolari u l-ewwel log[ba sa mit-telfa umiljanti 7-1 kontra leventwali Champions :ermanja fissemifinali u t-telfa 3-0 kontra lOlanda fil-partita g[at-tielet post. Sat-tmiem is-sostitut u l-akkwist il;did ta’ Manchester United Radamel Falcao kellu /ans tad-deheb li j;ib iddraw imma xe[et g[oli. Qabel il-partita ]-]ew; captains, rispettivi, Zuniga g[all-Kolombja u

Neymar g[all-Bra]il sellmu lil xulxin g[all-ewwel darba sa mill-in/ident li fih Zuniga kien temm l-avventura ta’ Neymar fit-Tazza tad-Dinja b’daqqa ta’ rkobba f’daharu. Dan l-in/ident [alla effett fuq ir-referee Kanadi] li kien ferm strett u wissa diversi plejers. Wara l-partita Dunga fa[[ar il-wirja ta’ Neymar li ta’ 22 sena lag[ab il-55 log[ba man-nazzjonal u skorja s-36 gowl tieg[u bil-flokk tal-Bra]il. Kienet ukoll l-ewwel log[ba tieg[u sa mit-Tazza tad-Dinja. “Il-ballun je[el ma siequ. Jag[mel affarijiet b’mod naturali li o[rajn ma jistg[ux jag[mlu. L-aktar affarijiet diffi/li g[alih jidhru fa/li. Kienet log[ba diffi/li imma l-plejers fehemu tajjeb u rrepetew li g[amilna fitta[ri;,” qal Dunga. Il-kow/ tal-Kolombja Jose Pekerman [ass li t-tke//ija ta’ Cuadrado swiethom it-telfa. “Na[seb li t-tke//ija ta’ Cuadrado g[amlitilna l-[sara u ma na[sibx li kien fawl ta’ tke//ija. Finalment ilBra]il kien jimmeritahom ir-reb[a. Xtaqna li lg[abna ftit a[jar,” qal Pekerman.

Il-Bra]iljan Neymar fl-azzjoni mal-Kolombjan Carlos Valdes

Il-{add, 7 ta’ Settembru 2014

Sport

Doncic jitlaq lil St. Andrews

Danilo Donci? [abbar li m’g[adux iktar il-kow/ ta’ St. Andrews FC wara li iktar kmieni din il-;img[a ng[ata kuntratt b[ala Head Coach talklabb fil-Bahrain Al-Najma. B’hekk is-Serb ta’ 45 sena temm lera f’pajji]na fejn lag[ab ma’ Valletta u Sliema Wanderers qabel beda karriera ta’ kow/ u mexxa’ lil San :wann, Floriana, Sliema Wanderers, Tarxien Rainbows, Mosta kif ukoll St. Andrews. Sadanittant St. Andrew’s [abbru li [adu lid-difensur ta’ 23 sena Evair Grech li fl-ista;uni li g[addew lag[ab g[al Mqabba u Dingli Swallows. Reb[a kbira

Reb[a kbira g[at-tfajliet tat-tim nazzjonali Malti kontra Godalming Town bl-iskor ta’ 15-0. Il-gowls talMaltin waslu minn hat trick ta’ Antoinette Sammut, doppjetti ta’ Kelly Agius Pace, Dorianne Theuma, Ylenia Carabott, Francesca Chircop u Nicole Imelda Buttigieg kif ukoll gowl kull wie[ed ta’ Natasha Pace u Gabriella Zahra.

}ejtun i[abbru l-iskwadra L-uffi/jali ta’ }ejtun flimkien ma-akkwisti l-;odda

}ejtun Corinthians ippre]entaw lakkwisti l-;odda g[all-ista;un li ;ej li se jkunu fl-iskwadra li nbniet fuq pro/ess li beda bil-[atra ta’ Edward Azzopardi b[ala kow/ u l-assistent Darren Vella, ]ew; eks plejers talklabb. L-iskwadra kompliet tissa[[a[ ukoll fuq livell tekniku bil-[atra tat-Team Manager Albert Cumbo, Ritchie Curmi kif ukoll l-eks captain tat-tim

g[al dawn l-a[[ar snin Charlo Magro. Joseph Buttigieg in[atar ukoll b[ala lpreparatur fi]iku u fi]joterapista. L-iskwadra g[al dan l-ista;un se tkun mag[mula minn Kenneth Abela, Alan Abela, Stephen Aquilina, Matthew Borg, Gary Busutill, Vince Camilleri, Justin Felice, Kurt Formosa, Matthew Pisani, Andy Portelli, Margeith Scicluna, Ryan Sell, Jurgen Tabone, Karl Vassallo, Jean Matthias

Sorsi qrib Dingli Swallows qalu li kienu bdew ukoll ta[didiet mal-plejer li madankollu xtaq li l-ewwel jara jekk hemmx /ans li jkompli jilg[ab g[al Pembroke fl-Ewwel Divi]joni. Iddiri;enti tal-klabb kienu mwieg[da li f’ka] li jilg[ab fit-Tieni Divi]joni, jing[aqad ma’ Dingli Swallows. Madankollu Zammit g[a]el lil G[arg[ur minflok. Mistoqsi dwar l-g[a]la tieg[u Zammit /a[ad li hu wieg[ed lil Dingli Swallows li jing[aqad mag[hom imma biss li kien interessat li jissie[eb malklabb. Hu kompla li jinsab /ert li g[amel la[jar g[a]la u qal li ma jistax jifhem kif xi [add ippretenda li jiffirma g[al Dingli meta qatt ma ni]el g[at-ta[ri; jew lag[ab xi partita ta’ [biberija ma’ dan il-klabb. Sadanittant }urrieq FC ikkonfermaw

]ew; plejers li kienu [adu b’self f’Jannar. Aaron Agius re;a’ kien misluf lill-klabb ming[and Balzan filwaqt li Mead Mifsud iffirma kuntratt permanenti.

Vella, Julian Vella u Daniel Zahra. Ma’ dawn jing[aqad ukoll il-barrani Mendes Da Silva Diones. Il-klabb sejja[ ukoll ]ew; plejers tan-nursery, Jamies Mifsud u Neil Tabone li l-ista;un li g[adda kienu mislufa lil Hibernians u Floriana rispettivament. Dan l-ista;un }ejtun se jimmiraw li jirritornaw fl-Ewwel Divi]joni wara li l-ista;un li g[adda kienu relegati.

Zammit ma’ G[arg[ur fost id-di]appunt ta’ Dingli S.

Matthew Mamo

G[arg[ur FC akkwistaw b’self lillattakkant ta’ 22 sena Nicky Zammit ming[and Birkirkara. Dan it-trasferiment isegwi l-prestazzjonijiet tajbin li kellu Zammit ma’ G[arg[ur fl-a[[ar partiti ta’ [biberija. Fl-ista;un li g[adda Zammit lag[ab 25 log[ba ma’ Pembroke u skurja 13-il gowl li kienu strumentali fil-mixja tattim lejn l-Ewwel Divi]joni. Imma din l-a[bar qajmet di]appunt fost diri;enti ta’ Dingli Swallows. Dan hekk kif dan il-;urnal jinsab infurmat li lejn l-a[[ar ta’ :unju u l-bidu ta’ Lulju kienu g[addejjin diskussjonijiet ma’ Birkirkara u ntla[aq ftehim g[asself ta’ Zammit g[al sta;un. Dingli Swallows kienu anke qablu li j[allsu pagament ta’ 500 ewro g[al dan ittrasferiment.

Barbara b’self ma’ Xg[ajra Intant id-difensur ta’ }urrieq FC

Alexander Barbara se jkun misluf lil Xg[ajra Tornadoes FC. Barbara, li g[andu 26 sena, hu prodott ta’ }urrieq u u din hi l-ewwel esperjenza tieg[u barra mil-klabb. }urrieq silfu wkoll lill-midfielder ta’ 30 sena Matthew Genius lill-klabb tatTielet Divi]joni Kalkara FC g[al sena wara li l-ista;un li g[adda kien misluf lil G[axaq FC. Difensur g[al Mtarfa

Mtarfa FC akkwistaw lid-difensur ta’ 20 sena Dylan Camilleri li tela’ mill-

Nicky Zammit

akkademja ta’ Qormi u wara xi ]mien wieqaf min[abba impenji personali, irritorna fil-futbol mal-minors ta’ G]ira fejn lag[ab matul l-ista;un li g[adda.

Utulu mal-Elite tal-Beach Soccer

Il-kow/ ta’ Floriana FCGiovanni Tedesco kiseb il-li/enzja professjonali tal-UEFA Pro wara li attenda kors fil-livell talMasters f’Coverciano fl-Italja organizzat mill-FIGC. Flimkien ma’ Tedesco mill-istess kors iggradwaw ukoll g[add ta’ eks plejers ta’ fama fosthom Gennaro Gattuso, Simone Inzaghi li ji;u hu l-kow/ attwali ta’ Milan Filippo, Christian Panucci, Cristiano Zanetti, Cristian Bucchi, Giuliano Giannichedda u Cristiano Lucarelli.

Ir-referee Jude Amin Tulu ;ie nklu] mill-FIFA fil-kategorija Elite tar-referees tal-Beach Soccer fl-Ewropa u kien short listed g[all-fa]i finali tatTazza tad-Dinja tal-Beach Soccer li se ssir is-sena d-die[la. F’din il-lista hemm biss 16-il referee. Utulu se jkun qed jirreffja fil-fa]i ta’ kwalifikazzjoni tat-Tazza tad-Dinja tal-Beach Soccer u jekk imur tajjeb jista’ jintag[]el b[ala referee g[allfa]i finali. Utulu fl-a[[ar jiem [a sehem u temm b’su//ess kors intensiv ta’ jumejn li sar f’Jesolo, fl-Italja. Intant ir-referee Malti Clayton Pisani ntag[]el mill-UEFA biex imexxi l-log[ba bejn il-Portugall u lA]erbaj;an mir-rawnd ta’ kwalifikazzjoni g[all-Kampjonat Ewropew ta’ ta[t il-21 sena li se tintlag[ab it-Tlieta fir-Rio Maior Municipal Stadium talPortugall.

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Sport

Neptunes reb[u l-Kampjonat nazzjonali tal-Waterpolo g[at-23 darba fl-istorja tag[hom

Neptunes inkurunati Champions bla telfa WATERPOLO

Stewart Said

Sliema Frank Salt..........................10 Neptunes Grimaldi........................14 (2-4),(3-4),(3-5),(2-1)

Neptunes Grimaldi ;ew inkurunati Champions g[at-23 darba fl-istorja tag[hom meta fl-a[[ar partita talista;un g[elbu lir-rivali eterni Sliema Frank Salt. B’din ir-reb[a Neptunes spi//aw l-ista;un bla telfa fi sta;un li kien fih minn kollox b’Neptunes jirb[u wkoll it-Tazza tal-President u nKnock-Out. B’dan il-kampjonat Neptunes waqqfu rekord ta’ reb[ ta’ [ames kampjonati konsekuttivi u l-prospetti huma li jistg[u jibqg[u jibnu fuq dan lista;un. Din il-partita kienet ukoll la[[ar partita g[all-Ungeri] Tamas Molnar li rtira wara karriera brillanti fix-xena internazzjonali u f’Malta biex b’hekk sar l-uniku barrani li reba[ [ames kampjonati infila. Neptunes reb[u l-ewwel sessjoni 4-2 b’Molnar jiskorja doppjetta. It-tim ta’ Markoch kompla jibni fuq il-vanta;; li kellhom u da[lu jistrie[u 8-5 minn fuq. Fit-tielet sessjoni Stellini g[amel liskor 9-5 i]da Sliema irkupraw bi tlett gowls konsekuttivi li ni]]lu t[assib

Kif spi//aw

Kampjonat Premier Championship Pool Neptunes Sliema San :iljan

Relegation Pool Sirens Valletta Exiles

I Div. Marsascala Marsaxlokk Otters Ta’Xbiex

L R D T

14 12 14 7 14 6

14 7 2 14 3 1 14 1 4

5 159 156 23 9 141 164 10 9 117 169 7

L R D T

12 12 12 12

F K Pt

2 0 201 139 38 3 4 140 135 24 0 8 173 159 18

F K Pt

7 3 2 143 117 24 7 2 3 124 114 23 4 2 6 119 137 14 2 1 9 117 135 7

fuq il-kow/ Markoch. I]da Biros, Camilleri (2) u Mercieca re;g[u ;abu vanta;; komdu u assiguraw irreb[a. Fl-a[[ar sessjoni Neptunes komplew jikkontrollaw biex reb[u l-partita u spi//aw sta;un mill-aqwa. Fi tmiem il-partita Peter Perotti, Chief Officer tal-BOV u Joe Caruana Curran President tal-ASA ippre]entaw it-tazza lil-captain ta’ Neptunes Niki Lanzon. Sliema: R. Coleiro, J. Gabarretta (2), N. Lubrano (1), T. Sullivan, M.

I/-Chief officer tal-BOV Peter Perotti u Joe Caruana Curran President tal-ASA jippre]entaw it-tazza lill-captain ta’ Neptunes Niki Lanzon (ritratt> Trevor Sollars)

Meli (1), J. Soler, J. Borg (1), C. Cluett, J. Brownrigg, N. Bugelli (1), I. Basara (3), A. Petkovic (2), K. Schembri Neptunes: A. Borg Cole, N. Lanzon (2), M. Lanzon, M. Stellini (1), T. Agius, M. Zammit, S. Camilleri (4), J. Camilleri (1), A. Zarb Cousin, P. Biros (3), B. Muscat Dougall, T. Molnar (2), C. Mercieca (1) Referees: Peter Balzan, Attillio Paoletti

Nishikori jelimina lil Djokovic TENNIS

Il-:appuni] Kei Nishikori wettaq wa[da mill-akbar sorpri]i fit-tennis tal-ir;iel din is-sena meta elimina lisseed nru 1 is-Serb Novak Djokovic mill-US Open u g[adda g[all-ewwel final ta’ Grand Slam fil-karrierra tieg[u waqt li sar ukoll l-ewwel ra;el :appuni] li la[aq dan it-tragward. Nishikori g[eleb lil Djokovic 4-6,

6-1, 6-7, 3-6. Fost in-nisa Serena Williams ;abet fix-xejn lir-Russa Ekaterina Makarova biex baqg[et bi/-/ans li tirba[ it-tielet US Open konsekuttiv tag[ha. Il-plejer ta’ 32 sena numru 1 fid-dinja, kisbet reb[a 6-1, 6-3 f’sieg[a e]att hekk kif g[amlet pass ie[or lejn is-sitt titlu tag[ha fi

NewYork. Williams, li qed timmira wkoll lejn it-18-il titlu fi Grand Slam il-{add tilg[ab kontra d-Dani]a numru 10 Caroline Wozniacki li reb[et fa/ilment is-semifinali tag[ha wara li /-?ini]a Peng Shuai irtirat min[abba w;ieg[ f’saqajha fi s[ana tremenda meta kienet 7-6, 4-3 minn ta[t.

Ri]ultati FA Trophy I Rd .

Qrendi v Marsaxlokk St. Venera v Marsascala Xewkija T. v Kirkop Utd Qala v Sta Lu/ija

Illum

2-0 2-0 0-1 2-3

Mdina K. v St. Lawrence Ta’ Xbiex v Victoria H. Oratory Y. v Luqa SA G[ajnsielem v Mtarfa

Ingilterra League 1

Bradford C. v Yeovil T Bristol C v Scunthorpe Utd Crawley T v Rochdale Oldham A. v Fleetwood Peterborough v Port Vale Walsall v Colchester

1-3 2-0 0-4 1-0 3-1 0-0

Luton T v Plymouth A Accrington S v Tranmere R Carlisle Utd v Wimbledon Dagenham v Northampton Morecambe v Cheltenham T Southend Utd v Oxford Utd Stevenage v York C Exeter C v Mansfield T Hartlepool v Shrewsbury Wycombe W v Bury

0-1 3-2 4-4 0-2 0-0

Latina v Crotone Brescia v Livorno

1-0 0-1

League 2

Italja Serie B

1-1

2-3 1-2 2-0 0-0

Il-{add, 7 ta’ Settembru, 2014

Lokali

F’Malta g[al erbat ijiem… ajruplan li kien tal-familja tal-eks dittatur Tune]in

Ajruplan li kien jag[mel parti mill-;id tal-familja tal-eks dittatur Tune]in Zine El Abidine Ben Ali kien Malta g[al erbat ijiem. L-ajruplan tal-g[amla Falcon 900 bir-re;istrazzjoni TS-JSM wasal Malta wara nofs ix-xahar li g[adda fejn kien mi]mum barra l-hanger tal-kumpanija Medavia, u [alla pajji]na fid-19 tax-xahar. Il-kumpanija Medavia ma kkummentatx g[at-talba ta’ din il-gazzetta dwar i]-]jara ta’ dan l-ajruplan partikolari. Minn informazzjoni li kiseb il-mument, dan l-ajruplan kien inxtara minn Sakher El Materi, ir-ra;el ta’ bint Ben Ali g[as-somma ta’ mill-inqas €35 miljun, u bi spi]a biex jin]amm f’servizzi u parke;; tla[[aq madwar US$85,000 fix-xahar. Fi ]mien l-irvellijiet fit-Tune]ija li kienu waslu g[all-[arba ta’ Ben Ali u membri tal-familja tieg[u lejn l-G[arbja Sawdita, dan l-ajruplan kien g[amel ]mien fl-ajruport ta’ :inevra-Cointrin, hekk kif kienu imposti sanzjonijiet fuq il-familja Ben Ali. Madankollu f’Di/embru tal-istess sena, dan l-ajruplan re;a’ ttie[ed lura t-Tune]ija. Illum dan l-ajruplan jinsab f’idejn Mohamed Frikha, Kap E]ekuttiv tal-Grupp Telnet u tal-linja tal-ajru Syphax Airlines. Hemm rapporti li jsemmu li l-ajruplan inxtara g[al US$8.5 miljun. (Ritratt> Joseph Galea)

99,000 fil-faqar, f’riskju ta’ faqar u esklu]joni so/jali

F’sena, dawk fil-faqar, f’riskju ta’ faqar u dawk esklu]i mis-so/jetà ]diedu b’6,000 li huwa sinjal xejn sabi[ g[as-so/jetà Maltija. Sfortunatament, l-istatistika li [ar;et din il-;img[a mhix i]olata u ting[aqad ma’ dik tal-g[afsa fuq il-pagi kif ukoll fit-tnaqqis mill-bejg[ mill-[wienet u minn fuq linternet. Waqt konferenza tal-a[barijiet fid-Dar ?entrali talPartit Nazzjonalista, ilKelliem g[all-Familja u sSolidarjetà So/jali Clyde Puli tkellem dwar l-impatt li nnumru dejjem ji]died talfaqar u l-esklu]joni so/jali qed ikollu fuq is-so/jetà Maltija, u appella biex dan ji;i indirizzat millawtoritajiet mill-aktar fis possibli. Clyde Puli qal li l-akbar inkwiet ;ej mill-fatt li l-a[bar li 99,000 tal-poplu jinsab f’faqar, f’riskju ta’ faqar u esklu]i mis-so/jetà huwa rri]ultat ta’ diversi punti o[ra

“Ta’ t[assib li fl-ewwel sena ta’ Gvern Laburista, il-faqar mhux talli ma naqasx, i]da ]died b’mod sostanzjali”

– Clyde Puli

Kelliem tal-Oppo]izzjoni Ir-ri]ultat ta’ ]ieda fil-faqar ;ej fost o[rajn min[abba sitwazzjonijiet finanzjarji mwieg[ra g[al eluf ta’ familji fejn il-pagi ma baqg[ux ji]diedu bl-istess ritmu relatati. Fost l-o[rajn, huwa mag[ruf li l-pagi tal[addiema mhumiex ji]diedu kif kienu ji]diedu qabel. “Listatistika tikkonferma li filwaqt li sas-sena li g[addiet, il-pagi kienu ji]diedu b’medja ta’ €500 fis-sena, fl-a[[ar sena, il-pagi ]diedu b’€100. Punt ie[or tat-t[assib huwa lfatt li l-bejg[ kemm mill[wienet kif ukoll minn fuq linternet qed jonqos, tant li

f’Lulju li g[adda, dan naqas bi 2.5%. Dawn l-a[barijiet f’Malta qed jo[or;u waqt li fl-Ewropa re;g[et bdiet tfe;; klima ekonomika po]ittiva”, sostna Clyde Puli. Il-Kelliem tal-Oppo]izzjoni rrefera g[all-weg[da talPartit Laburista qabel l-elezzjoni – dik li jelimina l-faqar. “Filwaqt li din hija weg[da tajba”, sostna Clyde Puli,

“huwa ta’ t[assib li fl-ewwel sena ta’ Gvern Laburista, ilfaqar mhux talli ma naqasx, i]da talli ]died b’mod sostanzjali”. Il-PN qal Clyde Puli, lest jikkopera biex dan is-settur

ma ji;ix ippoliti/izzat i]da biex issir [idma bejn dawk kollha involuti fi [dan isso/jetà /ivili [alli ji;i assigurat li l-faqar f’pajji]na jibda t-triq tan-ni]la u mhux

ji]died kif g[amel fl-a[[ar sena.

media•link COMMUNICATIONS