Il-Mument 23 ta' Novembru 2014

Page 1

www.maltarightnow.com

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru 2014

Nru 2242 €1

L-INVESTIGAZZJONI TA’ IL-MUMENT

IL-MINISTRU MANUEL MALLIA U Ċ-CHIEF OF STAFF TIEGĦU SILVIO SCERRI MAŻŻRA MA’ MUSCAT

il-mument jiżvela l-kronoloġija tal-fatti b’xhieda esklussiva dwar l-isparatura tax-xufier tal-Ministru Manuel Mallia li seħħet nhar l-Erbgħa filgħaxija fuq investitur Skoċċiż u kif dan il-każ flimkien m’oħrajn li jinvolvu lill-Ministru Manuel Mallia u liċ-Chief of Staff tiegħu Silvio Scerri qed ikomplu jimbarazzaw lill-Gvern Laburista ta’ Joseph Muscat kif iddikjaraw magħna sorsi qrib Kastilja.

Rapport investigattiv minn Joe Mikallef Ara paġni 2-7

Il-Kap tal-PN se jkun qed jagħmel diskors fil-Parlament għada fis-6:30 p.m. li fih se jkun qed jagħti r-reazzjoni għall-Baġit ippreżentat mill-Gvern nhar it-Tnejn li għadda. Dan hu diskors mistenni għaliex minbarra l-Baġit, il-Kap tal-Oppożizzjoni se jitkellem ukoll dwar l-aħħar żviluppi politiċi fil-pajjiż. Id-diskors se jixxandar dirett fuq Net TV u Radio 101.

Muscat dgħajjef quddiem min jabbuża mill-poter

Il-Kap tal-Oppożizzjoni Simon Busuttil lbieraħ filgħaxija qal li lPrim Ministru jinsab dahru mal-ħajt u għadu dgħajjef quddiem l-abbuż tal-poter. Din l-istqarrija saret wara li aktar kmieni l-Prim Ministru Joseph Muscat ħabbar fuq twitter li se jaħtar Bord magħmul minn tliet eks ġudikanti biex jinvestigaw lillMinistru Mallia. Muscat informa b’dan lill-Kap talOppożizzjoni, li wieġeb minnufih lill-Prim Ministru permezz ta’ Twitter u qallu : “il-Ministru Mallia għaffeġ dan il-każ u għaldaqstant huwa għandu jaffaċċja s-sitwazzjoni”, waqt li appellalu biex għal darba jaġixxi ta’ Prim Ministru”. Simon Busuttil qal li “minflok ma jagħmel dak li kulħadd qed jistenna, u jkeċċi lill-Ministru Manuel Mallia minnufih, il-Prim Ministru issa qed jiprova jtawwal u jfarfar fuq ħaddieħor”. Il-Kap tal-Oppożizzjoni qal li Muscat “issa jrid ifarfar fuq inkjesta oħra meta diġà għaddejja waħda u meta kulħadd jaf li l-ebda Imħallef ma jista’ jiddeċiedi min għandu jerfa’ r-responsabbiltà politika ta’ dak li seħħ nhar l-Erbgħa”. Simon Busuttil sostna, li huwa lPrim Ministru li jkeċċi lill-Ministri u l-ebda Imħallef. “Imma jidher ċar li l-Prim Ministru huwa dgħajjef wisq biex jerfa’ din ir-responsabbilità.” Il-Kap tal-Oppożizzjoni sostna li flok jispara bl-addoċċ, Joseph Muscat għandu, għal darba, jerfa’ rresponsabbilità ta’ Prim Ministru. għal paġna 7


6

Il-Ħadd, 23 ta’ N

Lok

WARA L-ISPARATURI TA’ NHAR L-ERBGĦA FILGĦAXIJA FIL-GŻIRA MIX-XUFIER TAL-MINISTR

‘Rajtu jiġri wara l-karozza u jispara żewġ tiri lejha’ L-isparatura saret fi Trejqet Wied il-Kappara kantuniera ma’ Triq Edgar Bernard (l-ewwel ritratt). Fir-ritratti l-oħra jidhru l-investigazzjonijiet tal-Pulizija u l-vettura tal-Iskoċċiż tiġi rmunkata qabel il-wasla tal-Maġistrat Inkwirenti

“Ħriġt barra u rajt dak kollu li ġara... żewġt irġiel jargumentaw b’wieħed minnhom ikollu pistola f’id u mobile flid l-oħra u r-raġel l-ieħor jgħidlu biex iwarrab l-arma minn idu... f’daqqa waħda l-vittma daħal fil-karozza tiegħu u pprova jaħrab, filwaqt li l-ieħor ġera warajh, ipponta l-arma lejn il-karozza u spara żewġ tiri.” Hekk qaltilna persuna li b’għajnejha rat l-inċident kollu ta’ nhar l-Erbgħa filgħaxija meta l-Kuntistabbli Paul Sheehan, ix-xufier tal-Ministru Manuel Mallia, spara żewġ tiri ta’ pistola Glock fid-direzzjoni ta’ karozza oħra. Il-persuna qaltilna li żgur li l-inċident ma ġarax f’dik it-triq fejn kienu sparati ż-żewġ tiri. “Meta allegatament l-ewwel karozza laqtet lill-karozza tal-Ministru Mallia kien fi triq oħra. Iżda mbagħad jidher li min laqat il-karozza baqa’ sejjer u x-xufier tal-Ministru Manuel Mallia

saq għal warajha u laħaqha fil-kantuniera fejn ġara l-inċident. “Hemmhekk iż-żewġt irġiel niżlu mill-karozza u qam agħa tant li nstema’ minn ġewwa. Jien ħriġt barra biex nara x’kien qed jiġri u nara lil wieħed millirġiel b’pistola f’id u b’mobile fl-id oħra. Lir-raġel l-ieħor smajtu jgħidlu biex ma jibqax ixejjer il-pistola u biex ineħħiha minn idu,” kompliet tgħid din il-persuna. Hi żiedet li f’daqqa waħda l-vittma f’dan l-inċident daħal fil-karozza u pprova jaħrab. Fil-pront ir-raġel bil-pistola f’idu ġera għal warajh u spara żewġ tiri fiddirezzjoni tal-karozza l-oħra. Imbagħad reġa’ ġie jiġri lejn il-karozza GM14, rikeb fiha u telaq jiġri għal warajh. “Dan kollu rajtu b’għajnejja filwaqt li kont ixxukkjata b’dak kollu li rajt għax qatt ma mmaġinajt f’ħajti li se nara xejna orribbli bħal din.”

Il-kronoloġija tal-fatti

8.00p.m. : Paul Sheehan, ix-xufier talMinistru Manuel Mallia, wassal lillMinistru għal okkażjoni soċjali organizzata minn pulizija b’Mercedes tal-Gvern AQZ 853 immarkata GM14. 8.15p.m. : Sheenhan mar għand ommu, il-Gżira biex jiekol. Hu pparkkja wara r-residenza tal-ġenituri tiegħu. 8.40p.m. : Mit-triq għadda Stephen Smith bil-vettura Vauxhall ta’ kulur dehbi bir-reġistrazzjoni FE10SPV. Jidher li lkarozza misjuqa minn Smith laqtet ilvettura tal-Gvern. Jidher li Paul Sheehan rikeb il-karozza tal-Gvern u saq wara lIskoċċiż sal-punt li waqqfu fil-kantuniera ta’ Triq Wied il-Kappara ma’ Triq Edgar Bernard fejn iż-żewġ sewwieqa niżlu millkarozza u tlewmu. Jidher li PC533 Paul Sheehan kellu f’id waħda pistola u f’id oħra mobile li minnu deher li kien qiegħed jikkomunika ma’ xi ħadd. Bejnu u bejn issewwieq Skoċċiż żviluppa argument jaħraq, bix-xufier tal-Ministru Manuel Mallia jargumenta b’vuċi għolja, filwaqt li kien kontinwament ixejjer l-arma. Minħabba li l-Iskoċċiż beda jistaqsi lil Sheehan għaliex kellu l-pistola f’idu u xi drabi ppuntata lejh, ix-xufier tal-Ministru ġġustifika dan billi qallu li hu kien qiegħed jheddu u pprova jħebb għalih. Iseħħu l-isparaturi Minnufih il-barrani daħal mill-ġdid filkarozza tiegħu Vauxhall u ħarab millpost, bix-xufier tal-Ministru Mallia lewwel jiġri ftit metri u mbagħad jispara darba, darbtejn fid-direzzjoni tal-karozza u wara jirkeb immedjatament fil-karozza

Ministerjali u jsuq warajh b’veloċità. Lisparaturi saru b’balal tad-9mm minn pistola Glock li laqtu l-vettura talIskoċċiż; waħda laqtet il-fanal u l-oħra parti mis-saqaf. L-Iskoċċiż kompla jsuq b’veloċità fl-attentat li jaħrab mill-isparar u għadda minn Triq Turu Rizzo u minn Triq Ġużè Miceli, sakemm kien interċettat mill-Pulizija tar-Rapid Intervention Unit taħt il-mina filviċinanzi Tal-Qroqq fejn twaqqaf millPulizija fil-preżenza tax-xufier talMinistru Manuel Mallia. Dan kollu ġara għall-ħabta tad-9 p.m. (ara ritratt fuq)

Il-Control Room mgħarrfa Sorsi qalu lil il-mument li ġiet infurmata wkoll il-Control Room tal-Kwartieri Ġenerali tal-Pulizija. L-informazzjoni kienet tgħid li ħdejn il-Pixxina Nazzjonali f’TalQroqq fil-Gżira kien hemm vettura li laqtet vettura oħra pparkajta u baqghet sejra. Flinċident ix-xufier tal-karozza ipparkjata spara xi tiri lejn ix-xufier li baqa’ sejjer. Il-karozza tiġi rmunkata Il-Pulizija marru fil-post iżda kienu infurmati li membri tal-RIU kienu ħdejn iż-żewġ vetturi taħt il-mina f’Tal-Qroqq. Il-karozza tax-xufier Skoċċiż kienet irmunkata immedjatament mit-trakk talPulizija lejn il-Kwartieri tal-Pulizija qabel ma waslet il-Maġistrat tal-Għassa Natasha Galea Sciberras u l-esperti. Allegatament jidher li l-ordni biex ilkarozza ta’ Smith titneħħa mill-post ingħatat direttament mill-Aġent Kummisarju tal-Pulizija Ray Zammit.

Ritratt xellug: ix-xufier tal-Ministru Manuel Mallia; ritratt lemin: l-Iskoċċiż Stephen Smith

Mistoqsija jekk it-tiri kenux sparati lejn is-sema jew lejn xi ħaġa oħra, din ilpersuna nsistiet li ż-żewġ tiri kienu sparati minn dan ix-xufier tal-karozza GM14 fid-direzzjoni tal-karozza l-oħra...

Jintalab jagħmel it-test tan-nifs Fl-istħarriġ ħa sehem fost oħrajn isSurġent Sandro Mangion PS1033 li rriżultalu li x-xufier tal-vettura FE10SPV (l-Iskoċċiż) ittieħed fl-Għassa ta’ San Ġiljan. Dan sar mis-Surġent PS778 bliskop li lil Stephen Smith jitteħidlu kampjun tan-nifs minħabba suspett li seta’ kien taħt l-influwenza tax-xorb. Smith kien imwissi mill-Pulizija dwar dan ilkampjun tan-nifs u l-Iskoċċiż irrifjuta ttest. Dan kienu l-9.45 p.m. u l-kampjuni kienu se jitteħdulu minn PS1540. Wara r-rifjut, l-istess persuna għażlet li tiffirma r-riċevuta tat-test u immedjatament wara l-Iskoċċiż ittieħed mill-Għassa ta’ San Ġiljan għall-Għassa ta’ Tas-Sliema. B’dan l-inċident sadattant kienu infurmati wkoll is-Supretendent Alexandra Mamo u l-Ispettur Jason Francis Sultana. Il-Maġistrat tal-Għassa Natasha Galea Sciberras ordnat inkjesta maġisterjali u ħatret esperti biex jgħinu fl-inkjesta, fosthom l-espert tat-traffiku Mario Buttigieg, it-Tabib Mario Scerri u membri tas-SOCO tal-Pulizija. Stephen Smith ittieħed fl-Għassa talPulizija tal-Imsida fejn kienet qed issir lInkjesta u l-Iskoċċiż reġa’ ntalab biex jagħti l-kampjun tan-nifs din id-darba mis-Surġent 309 flimkien ma’ PS778. Hawnhekk jidher li Stephen Smith aċċetta u mir-riżultat irriżulta li dan kien fil-livell ta’ 109mmg/100ml. Dan ilkampjun tan-nifs ittieħed għall-ħabta tas1.59 a.m. tal-Ħamis li rriżulta pożittiv. Minn aktar informazzjoni li rnexxielu

“iva, ġera warajh, immira l-arma u spara żewġ tiri li mbagħad kien rappurtat li filfatt kienu laqtu lill-ewwel karozza li mbagħad ingħad li kienet misjuqa minn Skoċċiż.”

jikseb il-mument irriżulta li s-Surġent PC1033 osserva li l-vettura FE10SPV kienet milquta b’tiri – waħda fuq ilpumber ta’ wara n-naħa tax-xufier u l-oħra fuq wara mas-saqaf fin-naħa ta’ wara. LIspettur Sultana flimkien bl-għajnuna talEsperti tal-Qorti komplew jieħdu aktar stqarrijiet. Sadattant seħħ żvilupp ieħor importanti meta PS778 innota li l-arloġġ tal-makna tal-breathalyser kien baqa’ ssettjat bis-siegħa ‘l quddiem. Il-ħin li fih sar il- breathalyser validu kien 00.59.56 sbieħ il-Ħamis u mhux kif immarka preċedentement fis-1.59.56 sbieħ il-Ħamis. Jinħelsu mill-arrest Ftit tal-ħin wara t-3.30 a.m. l-Ispettur J. Sultana ordna l-ħelsien taż-żewġ persuni mill-arrest. Paul Sheenhan staqsa jekk il-persuna l-oħra li kien qed jgħin flinvestigazzjonijiet kienx diġà telaq. Hu talab ukoll il-protezzjoni tal-Pulizija biex imur id-dar. Ix-xufier tal-Ministru Mallia kien skortat sal-karozza tiegħu minn PC1422 u PC127. L-Ispettur Sultana jidher li ta struzzjonijiet lill-Pulizija, fosthom lil PS845 u WPC316 biex issir ronda fittoroq ta’ Nikol Cottoner, Misraħ Turu Rizzo, Triq Nazju Ellul, Triq Wied ilKappara u Triq Edgar Bernard u jiċċekkjaw għall-cameras tas-sorveljanza li jistgħu jgħinu fl-investigazzjoni ta’ dan ir-rapport. L-unika camera li kienet osservata li tista’ tgħin lill-Pulizija kienet tal-kumpanija Tekno Line fi Triq Edgar Bernard fil-Gżira.

għal paġna 7


ovembru, 2014

kali

RU MANUEL MALLIA: Rapport investigattiv ta’ Joe Mikallef minn paġna 6

Dwar dan PS845 tkellem ma’ ċertu Patrick Farrugia li seta’ jgħin għaliex filfatt kellu l-filmat li kopja tiegħu seta’ jgħaddiha lill-Pulizija.

X’intqal mix-xhieda Il-Pulizjia tkellmu wkoll ma’ residenti ta’ Triq Edgar Bernard. Mill-istqarrija li ta’ Tiziano Mousu, irriżulta li ż-żewġ vetturi, wara t-tilwima u l-isparaturi, għaddew minn Triq Turu Rizzo u min Triq Ġużè Miceli. Il-Pulizija ċċekkjaw jekk fl-imsemmija toroq hemmx cameras tas-sorveljanza. Iżda ma kenux osservati li jistgħu jgħinu lill-Pulizija. Aktar tard il-Pulizija kienu infurmati mill-Viċi Kummissarju tal-Kummissjoni Għolja Ingliża li uffiċjali tal-Kummissjoni xtaqu li jitkellmu ma’ Stephen Smith. Sadattant nhar il-Ħamis kmieni wara nofsinhar fuq struzzjonijiet tasSupretendent Alexandra Mamo, lIspettur JF Sultana, is-Surġent 778 u WPC360 marru fi Triq Wied il-Kappara u kellmu lill-abitanti tat-triq. Jista’ jingħad li kulħadd qal li kien sema’ żewġ tiri biss, iżda minn dawk kollha spikkat il-verżjoni ta’ Claudia Nicastro li stqarret lil WPC360 li għall-ħabta ta’ bejn it8.45p.m. u d-9 p.m. it-tifla tagħha nnutat ħafna storbju u dawl mit-tieqa tarresidenza tagħha li tagħti għallimsemmija triq kantuniera ma’ Triq Edgar Bernard. L-istess persuna stqarret li hekk kif bintha qaltilha hekk, hi marret tittawwal mill-imsemmija tieqa u rat żewġ vetturi, waħda tal-Gvern u oħra ta’ kulur dehbi, l-aħħar waħda b’numru ta’ reġistrazzjoni barranija u kienet wieqfa. Hi kompliet li l-persuna barranija bdiet titkellem bil-Malti u tgħid lix-xufier talvettura tal-Gvern “għalfejn għandek ilpistola”. U x-xufier l-ieħor qallu “għax ippruvajt tħebb għalija”. Wara l-barrani daħal fil-karozza tiegħu u saq bl-addoċċ u x-xufier l-ieħor, jiġifieri tal-karozza talGvern, saq għal warajh u hekk kif dar ilkantuniera, saret l-isparatura. Filwaqt li r-residenti tal-imsemmija triq stqarrew li kienu semgħu xi ħaġa, kien hemm min ma’ sama’ u ra xejn. Minn dan jista’ jkun stabbilit li l-isparatura saret fi Trejqet Wied il-Kappara kantuniera ma’ Triq Edgar Bernard. Is-Supretendent Alexandra Mamo kienet infurmata b’dan mill-Ispettur inkarigat li flimkien malesperti, fir-residenza tas-Sinjura Claudia Nicastro, tat ix-xhieda tagħha bilġurament.

Mhux aċċettabbli li Muscat jinħeba wara inkjesta maġisterjali

Ministru Joseph Muscat jibqa’ jinħeba wara inkjesta maġisterjali. “Lanqas ma’ jista jitwemmen il-Prim Ministru meta jgħid li ma kien hemm l-ebda ntenzjoni li jsir cover-up tal-każ serju li seħħ.” Simon Busuttil iddikjara dan f’konferenza tal-aħbarijiet fil-Gżira fil-post fejn saret l-isparatura nhar l-Erbgħa filgħaxija. Dan għamlu għaliex, li kien għall-Gvern, dan il-post fejn sar delitt baqa’ ħadd ma sar jaf bih. Busttil fakkar li l-Oppożizzjoni qed titlob għat-tneħħija tal-Ministru Mallia għal żewġ raġunijiet: L-ewwel għaliex ilMinistru Manuel Mallia gideb meta prova jagħmel cover-up ta’ dak li ġara billi qal, fi stqarrija uffiċjali, li t-tiri ġew sparati fl-ajru meta fil-fatt żewġ bullets laqtu karozza misjuqa minn persuna. Lelementi tal-cover up ikomplu jikbru meta wieħed iqis li l-karozza tal-Iskoċċiż tneħħiet mill-ewwel fuq ordni talKummissarju tal-Pulizija. Il-karozza tneħħiet qabel ma bdiet l-inkjesta Maġisterjali u mingħajr il-kunsens talMaġistrat. Dan juri li kien hemm intenzjoni li jsir cover-up. Il-Kap talOppożizzjoni staqsa jekk il-Kummissarju ħax din id-deċiżjoni waħdu jew fuq talba tal-Ministru Mallia. It-tieni raġuni għala l-Ministru Mallia għandu jitneħħa minħabba li dak seħħ huwa riżultat ta’ kultura li daħħal ilGvern Laburista li kull min huwa parti mill-Gvern jista’ jagħmel li jrid, bla ebda kontroll, bla rispett lejn il-liġi, saħansitra anke jispara fuq ħaddieħor minħabba sempliċi ħabta bejn żewġ karozzi. Għaldaqstant huwa l-Ministru Mallia li

Il-Kap tal-Oppożizzjoni jagħti konferenza tal-aħbarijiet fus-sit fejn seħħ l-inċident. Jidhru wkoll Beppe Fenech Adami, Viċi-Kap u Kelliem għall-Ġustizzja u Jason Azzopardi, Kelliem għall-Intern u s-Sigurtà Nazzjonali

għandu jerfa’ r-responsabblità tal-aġir irresponsabbli tax-xufier tiegħu li uża vjolenza eċċessiva meta ma kellu bżonn juża l-ebda forza f’każ bħal dan. Huwa biss fil-Wild West li tispara fuq xi ħadd għax daħal fik bil-karozza. Il-Kap tal-Oppożizzjoni staqsa wkoll għaliex ix-xufier ta’ Manuel Mallia, issa li għaddew aktar minn 60 siegħa minn meta seħħet l-isparatura, għadu ma ġiex arrestat meta issa huwa kkonfermat li hu spara tiri fid-direzzjoni ta’ persuna li seta’ qatilha. F’każi simili, il-pulizija taġixxi mall-ewwel u tieħu passi minnufih kontra min ikun l-aggressur. F’dan il-każ, iżda, ġara kollox bil-kontra, sostna Simon Busuttil. Ġie arrestat il-persuna li kellu tiri ta’ bullets indirizzati lejh, u min spara, għadu jiġri barra. Simon Busuttil temm billi qal li l-kredibilità tal-Prim Ministru ħadet tisbita u tinsab in free-fall u n-nies huma rrabbjati u ddiżgużtati bl-aġir tal-Ministru Mallia u

bir-reazzjoni dgħajjfa tal-Prim Ministru. Jekk il-Prim Ministru jibqa’ dgħajjef quddiem dan l-abbuż ta’ poter sfaċċat allura jkun kompliċi fih hu wkoll.

fiċċju) u jintefa’ it-tort kollu fuqu. Għall-ewwel deher li kienet se tkun persuna mill-Ministeru ta’ Manuel Mallia, sakemm xi ħadt preżenti għal din il-laqgħa ħareġ bil-proposta li lPrim Ministru jaħtar Bord ta’ tliet eks Ġudikanti biex jinvestigaw lillMinistru Mallia. Din il-proposta niżlet tajjeb ħafna ma’ Muscat. F’din illaqgħa kien propost ukoll li wieħed mill-Ġudikanti jkun nominat mill-Kap

tal-Oppożizzjoni, f’tentattiv biex dan iċedi għal din il-manuvra. Osservaturi politiċi li tkellmu ma’ il-mument qalu li din hija manuvra talPrim Ministru biex jilgħab għal ħin, bl-iskop li l-pubbliku jintessa dan ilkaż, bit-tama li jsalva lill-Ministru Mallia. Huma staqsew, Ministru li jkun investigat minn tliet Ġudikanti, il-pożizzjoni tiegħu ta’ Ministru tibqa’ tenibbli?

Konferma ta’ tbagħbis fil-provi Intant, għal stqrarija maħruġa millAġent Kummissarju Ray Zammit, ilPartit Nazzjonalista qal li l-Aġent Kummissarju kkonferma li fil-każ talisparatura mix-xufier tal-Ministru Manuel Mallia, kien hemm tbagħbis filprovi. Sakemm bdiet l-Inkjesta Maġisterjali, skont l-istqarrija tal-Aġent Kummissarju stess, il-karozza ma baqgħetx fil-post fejn twaqqfet, iżda tpoġġiet fuq low loader tal-Pulizija. Dan jikkonferma li l-Inkjesta Maġisterjali bdiet bil-provi diġà mbagħbsa. Il-PN qal li Ray Zammit baqa’ ma weġibx dwar il-fatt li x-xufier talMinistru Manuel Mallia għadu ma tressaqx il-Qorti.

Muscat ikompli jilgħab għall-ħin

minn paġna 1

Aktar kmieni, is-sit elettroniku maltarightnow.com żvela li kmieni s-Sibt wara nofsinhar, f’Kastilja saru numru ta’ laqgħat bejn diversi persuni qrib ilPrim Ministru biex jaraw kif se joħorġu mill-problema li daħħalhom fiha il-każ tal-Ministru Manuel Mallia. Fil-bidu ta’ dawn il-laqgħat kien hemm min ħareġ bil-ħsieb li jkun identifikat scapegoat (ħaruf tas-sagrif-

7


8

Il-Ħadd, 23 ta’

Lo

Il-Ministru Chris Cardona f’morsa... ġimg FID-DAWL TAL-ISTORJA ŻVELATA MINN IL-MUMENT DWAR IL-PROĊESS IVVIZZJAT TAL-GĦOTI TAL-KONĊES

Joe Mikallef

joe.mikallef@media.link.com.mt

Il-proċess għall-għoti ta’ konċessjoni ta’ casino ieħor f’Malta li din il-ġimgħa ħa diversi żvolti, wassal biex Chris Cardona, il-Ministru għallEkonomija, l-Investiment u lIntrapriżi ż-Żgħar, daħal jew iddaħħal f’morsa li jaf twassal biex il-pożizzjoni ta’ Ministru ssir mhux aktar tenibbli. Fil-proċess tal-Kumitat Tekniku mmexxi mill-Imħallef Emeritu Geoffrey Valenzia, Kastilja diġà kellha linja diretta ma’ Joshua Zammit li jokkupa diversi karigi pubbliċi. Is-sorsi li tkellmu ma’ il-mument saħqu li biex Kastilja tkun rasha verament mistrieħa, jidher li għamlet ukoll pressjoni fuq ilMinistru Chris Cardona. Meta f’nofs din il-ġimgħa l-Ministru Cardona kien iffaċċjat millġurnalisti dwar l-involviment tiegħu fil-ħruġ tal-liċenzja għal casino ġdid, xejn ma deher komdu. Il-Ministru Cardona waqqaf il-proċess Il-Ministru Chris Cardona ammetta li hu intervjena personalment u waqqaf ilproċess tal-liċenzja għal casino ġdid minħabba li skont hu kien hemm kunflitt ta’ interess minnies fil-Kumitat Tekniku li kien

qed jagħmel l-evalwazzjoni talofferti għall-Unit talPrivatizzazzjoni. Lill-ġurnalisti Chris Cardona, anki b’ton imlaqlaq, qalilhom li ma kellu l-ebda dubju li l-aġir tiegħu kien korrett meta ordna biss is-sospensjoni tal-Kumitat Tekniku. Jumejn qabel malMinistru Cardona tkellem malġurnalisti, fil-Qorti ħarġet laħbar li l-istess Ministru kien ordna li l-Kumitat Tekniku mmexxi mill-Imħallef Emeritu Geoffrey Valenzia jiġi sospiż. Fil-fatt kien Emanuel Camilleri, iċ-Chairman tal-Unit tal-Privatizzazzjoni, li xehed bil-ġurament f’kawża li fetħet il-kumpanija Dragonara Gaming Ltd. biex tisfida ddeċiżjoni tal-Gvern li jagħti lliċenzja lill-Grupp Eden Leisure. L-offerta minn Dragonara Gaming Ltd. kienet aktar vantaġġjuża tant li filwaqt li l-offerta tagħha kienet ta’ €4.37 miljun waqt li dik offruta mill-Grupp Eden Leisure kienet ta’ €1.25 miljun. Lill-ġurnalisti nhar l-Erbgħa li għadda, il-Ministru Chris Cardona qalilhom li mhux se jgħid min fil-Kumitat kellu kunflitt ta’ interess. Dan bliskuża li għadha għaddejja lkawża fil-Qorti. Dan kollu invista li l-Kumitat Tekniku, firrapport konklussiv tiegħu, kien irrakkomanda li l-offerta tad-

Dragonara Gaming Ltd kienet ir-rebbieħa tal-konċessjoni. Chris Cardona, meta mistoqsi kif sar jaf b’dan il-kunflitt ta’ interess, qal biss li nduna meta kien qed jara r-rabtiet kummerċjali tan-nies nominati biex iservu fuq il-bordijiet involuti f’dan il-każ. Hu żied li fil-ġranet ta’ wara kien se jkun propizju li jħabbar l-ismijiet talpersuni indikati u kkonferma li hu kien kellem lill-Prim Ministru dwar id-deċiżjoni tiegħu li jwaqqaf il-proċess. Nhar l-Erbgħa lill-ġurnalisti lMinistru Cardona tqalilhom li lGvern se jieħu d-deċiżjonijiet meħtieġa wara li jintemm ilproċess fil-Qorti.

Ir-rapport Valenzia... Wara r-rapport esklussiv ippubblikat minn il-mument ta’ bħal-lum ġimgħa, l-għada, InNazzjon ippubblika esklussivament il-kontenut tarrapport Valenzia. Fl-istess jum faqqgħet sajjetta oħra fil-bnazzi meta Emanuel Camilleri, iċChairman tal-Unit talPrivatizzazzjoni, fix-xhieda tiegħu fil-Qorti fil-każ bejn Dragonara Gaming Ltd. kontra l-Gvern, allegatament inqabad jigdeb taħt il-ġurament meta qal li r-Rapport Tekniku talImħallef Emeritu Geoffrey Valencia ma kienx lest u kien se jkun inkonklussiv. il-mument itenni kif irRapport Tekniku mhux biss kien lest, iżda konklussiv. Dan kien jipproponi li fuq il-bażi talevalwazzjoni u fid-dawl talmaġġoranza ċara tal-membri tal-istess Kumitat Tekniku favur l-offerta ta’ Dragonara Gaming Ltd. irrakkomanda li dDragonara tkun dikjarata rrebbieħa. F’rikors ippreżentat ilQorti fil-bidu tal-ġimgħa, Dragonara Gaming Ltd. talbet lill-Qorti li invista ta’ informazzjoni ġdida, il-Qorti għandha tieqaf milli tagħti ddigriet sakemm jinstema’ l-eks Imħallef Geoffrey Valenzia u ssir trattazzjoni ulterjuri biex ikun determinat jek Camilleri qalx il-verità kollha meta kien qiegħed jixhed fis- 17 ta’ Novembru 2014. Skont Dragonara Gaming Ltd jidher li Emanuel Camilleri, ma xehedx is-sewwa minħabba li Joe Mikallef, l-Editur Investigattiv ta’ media.link communications, f’Affidavit ippreżentat bil-ġurament nhar itTlieta li għadda ddikjara: “Nikkonferma li jien rajt b’għajnejja kopja fotostatika ta’ rapport iffirmat mill-eks Imħallef Geoffrey Valenzia u żewġ membri oħra tas-Sott

Il-każ tal-proċess ivvizzjat tal-għoti tal-konċessjoni ta’ casino ieħor f’Malta poġġa lill-Ministru Chris Cardona f’morsa, bil-pożizzjoni tiegħu ta’ Ministru ma tibqax tenibbli

Kumitat li kien maħtur mill-Unit tal-Privatizzazzjoni b’rabta mal-RFP għall-ħruġ ta’ konċessjoni biex jinfetaħ u jiġi operat casino skont sejħa pubblika maġħruġa millGvern.” Fl-Affidavit kien dikjarat li hu kiteb rapport investigattiv dwar ir-Rapport Tekniku li kien pubblikat filħarġa ta’ In-Nazzjon tas-17 ta’ Novembru li għadda. Hu kkonferma: “dak li nikkwota mir-Rapport jien ħadtu millistess Rapport Tekniku u nikkonferma wkoll li dan irRapport kien wieħed konklussiv u fih rakkomandazzjoni ċara favur Dragonara Gaming Limited.” Fid-dawl ta’ dan, Dragonara Gaming Ltd. fir-rikors qalet li lQorti m’għandhiex tagħti ddigriet sakemm jinstema’ l-eks Imħallef Geoffrey Valenzia li mill-informazzjoni li ta fil-Qorti wieħed mill-Marixxalli, dan għandu jirritorna Malta fil-21 ta’ dan ix-xahar minħabba li meta kellu jixhed, kien imsiefer. Għalhekk Dragonara Gaming Ltd. talbet li meta jirritorna, ilQorti ssejjaħlu biex issir trattazzjoni ulterjuri. Kif żvelajna l-Ħadd li għadda, il-Ġimgħa, 14 ta’ Novembru 2014, il-Qorti preseduta mill-Imħallef Joseph R. Micallef laqgħet it-talba tad-

Dragonara Gaming Ltd. biex itTnejn, 18 ta’ Novembru 2014 jittellgħu jixhdu l-Kap tal-Unit tal-Privatizzazzjoni u l-eks Imħallef Geoffrey Valenzia, li kien iċ-Chairman tal-Kumitat tal-Evalwazzjoni. Dan waqt li lQorti ma laqgħetx it-talba talEden Leisure ħalli tintervjeni fil-mandat u jkunu parti. Il-Qorti diġà waqqfet ilproċess tal-għoti tal-liċenzja għal casino f’Malta lill-Grupp Eden Leisure, hekk kif ilkumpanija Dragonara Gaming Ltd għamlet mandat ta’ inibizzjoni kontra l-Ministru talFinanzi, dak tal-Ekonomija u lUnit ta’ Privatizzazzjoni minħabba xamma qawwija ta’ irregolaritajiet u suspetti serji li l-affarijiet ma sarux b’serjetà. F’dan l-isfond il-Gvern Laburista għadu jżomm milli jippubblika r-rapport tekniku tal-Kumitat tal-Evalwazzjoni. Għalkemm iż-żewġ kumpaniji kienu infurmati li r-rapport konklussiv kellu jitlesta sal-31 ta’ Marzu 2014, dawn tħallew fl-għama mill-Unit ta’ Privatizzazzjoni, b’ittri mibgħuta mid-Dragonara Gaming Ltd baqgħu mhux imwieġba mill-Unit ta’ Privatizzazzjoni. F’Ottubru li għadda, wara li lMEPA approvat żvilupp fillukanda Intercontinental, il-Unit

Stennija għax-xhieda tal-eks Imħallef Geoffrey Valenzia wara x-xhieda li ta Emanuel Camiller, iċ-Chairman tal-Unit tal-Privatizzazzjoni fejn allegatament gideb taħt ġurament tal-Qorti


Novembru, 2014

okali

għa diżastruża fil-karriera politika tiegħu

SJONI TA’ CASINO IEĦOR F’MALTA LILL-GRUPP EDEN LEISURE

ta’ Privatizzazzjoni informa lidDragonara Gaming Ltd. li l-offerta talEden Leisure kienet superjuri abbażi tattaxxa tal-logħob u li l-offerta tadDragonara kienet tajba biżżejjed biex ilgvern jikkunsidra li jiftaħ diskussjonijiet bl-eventwalità li jekk jintlaħaq ftehim, tingħata konċessjoni għal casino ieħor f’Malta. Fil-ħarġa tal-Ħadd, 9 ta’ Novembru 2014, il-mument ippubblika tagħrif dwar kif Edward Zammit Lewis, meta kien Segretarju Parlamentari, ħatar kumitat biex tingħażel il-kumpanija legali biex tgħin fil-proċess ta’ aġġudikazzjoni, ilMinistru Chris Cardona ordna li lklassifikazzjoni tinbidel, bid-deċiżjoni ta’ Cardona tkun finali. Dan wassal għarriżenja ta’ Emmanuel Ellul minn Chairman tal-Unit tal-Privatizzazzjoni. Wara r-riżenja, il-Unit talPrivatizzazzjoni ħareġ is-sejħa għallkonċessjoni ta’ casino f’Malta u ieħor f’Għawdex.

Is-seduta tat-Tnejn li għadda Sadattant fil-Qort quddiem l-Imħallef Joseph R.Micallef ħareġ ċar kif Chris Cardona, il-Ministru tal-Ekonomija, li kien ordna s-sospensjoni tal-Kumitat Tekniku li evalwa l-liċenzja tal-casino. Dan ħareġ waqt ix-xhieda ta’ Emanuel Camilleri, iċ-Chairman tal-Unit talPrivatizzazzjoni, li fix-xhieda qal li kien il-Ministru tal-Ekonomija Chris Cardona li personalment intervjena u ordnalu biex jissospendi l-Kumitat Tekniku maħtur biex jevalwa l-għoti ta’ liċenzja ġdida għal casino f’Malta. Camilleri żied li lMinistru Cardona kien ċempillu u ordnalu biex ixolji l-Kumitat Tekniku mmexxi mill-Imħallef Emeritu Geoffrey Valenzia, li kien qed janalizza ż-żewġ offerti. Iċ-Chairman tal-Unit talPrivatizzazzjoni kompla li s-Segretarju Parlamentari Edward Zammit Lewis kien diġà ċempillu u esprima lpreokkupazzjoni fuq dak li ddeskriva bħala kunflitt ta’ interess potenzjali fost il-membri tal-istess Kumitat Tekniku. Fis-sessjoni ta’ waranofsinhar, ilpartijiet għamlu s-sottomissjonijiet legali. Il-Qorti qalet li mistennija tagħti digriet dwar il-każ, imma ma ngħatatx data meta se tingħata d-deċiżjoni. Preżenti fl-Awla waqt is-seduta tatTnejn li għadda kien hemm, fost l-oħrajn, Kevin De Cesare u Ian De Cesare, Diretturi tal-Grupp Eden Leisure. Henri Mizzi, l-Avukat li qed jidher

għad-Dragonara staqsa kemm ġew adottati kriterji li fuqhom ittieħdet iddeċiżjoni tal-għażla. Emanuel Camilleri kkonferma li t-13-il kriterju tal-għażla ġew ġudikati fuq l-istess bażi. Camilleri baqa’ jiġi ppressat fuq il-valutazzjoni talkriterji. Il-Kap tal-Unit talPrivatizzazzjoni qal li kull wieħed millkriterji ngħata piż ugwali. Hu kkonferma li l-offerta ta’ Dragonara kienet akbar. IlKap tal-Unit tal-Privatizzazzjoni baqa’ jirreferi għall-proċess tax-shortlisting iżda semma kif skont hu dan il-Kumitat Tekniku kien mifni b’kunflitti ta’ interess – għalkemm dawn l-individwi tneħħew. Emanuel Camilleri qal li biex saret lgħażla għamlu analiżi aktar dettaljata, bid-deċiżjoni finali kienet ibbażata fuq “min se jħalli l-aktar lill-pajjiż.” Camilleri żied li kienet l-Awtorità talLogħob u l-Lotteriji li tat il-parir fuq lgħażla, filwaqt li mil-lat finanzjarju lpariri waslu mill-MIMCOL. Hu rrefera wkoll għall-Kumitat Tekniku li twaqqaf ad hoc li kien ġie sospiż fis-7 ta’ April b’mod verbali. Emanuel Camilleri qal li dan il-Kumitat kellu jagħti r-rapport fi Frar ta’ din issena, u l-membri kollha tal-Kumitat intalbu jiffirmaw dikjarazzjoni li kienet tgħid li m’għandhom l-ebda kunflitt. Skont Camilleri, anki jekk l-erba’ membri ffirmaw dikjarazzjoni, ilMinistru Cardona xorta ordna ssospensjoni tal-Kumitat. Hu tenna li kien ġie konkluż li l-aktar proposta vantaġjuża għall-Gvern kienet il-proposta tal-Eden Leisure. L-Avukat Jean Carl Farrugia, għannom tal-Unit tal-Privatizzazzjoni, iddikjara li li kieku ma kienx għad-digriet talQorti, il-proċess tan-negozjati kien jitkompla. Fil-Qorti Emanuel Camilleri kkonferma wkoll li l-Gvern issa huwa dispost li jagħti konċessjoni ta’ żewġ liċenzji. Waqt il-kontro-eżami, Camilleri, li nħatar mill-Gvern f’Ġunju tal-2013, reġa’ qal li l-parir tal-MIMCOL kien li ddħul mill-proposta tal-Eden Leisure kien “proġettat” bħala akbar. Emanuel Camilleri żied ukoll li kien kiteb lill-Ministru, u qallu “I await your instructions”, waqt li l-proċess ġie sospiż. Għal din il-korrispondenza, hu qal li ma rċieva ebda tweġiba. Hu temm li l-Imħallef Valenzia kkonfermalu li lKumitat kien qed jaħdem fuq dan irrapport, iżda l-Imħallef Valenzia bħala Chairman ma kienx se jieħu vot.

Kevin u Ian Decesare... Diretturi tal-Grupp Eden Leisure

9

Joshua Zammit imqabbad mill-Uffiċċju tal-Prim Ministru... l-uniku membru talKumitat Tekniku li ma ffirmax ir-rapport li jirrakkomanda li d-Dragonara Gaming Ltd. tingħata l-konċessjoni għal casino ieħor f’Malta

Ir-rappreżentant ta’ Kastilja għandu x’iwieġeb Joshua Zammit, ir-rappreżentant talUffiċċju tal-Prim Ministru li ma ffirmax ir-Rapport Tekniku finali għall-għoti ta’ konċessjoni ta’ casino ieħor f’Malta, nhar it-Tnejn li għadda filgħodu kien f’kuntatt ma’ xi ħadd partikolari f’Kastilja li iżda min-naħa tiegħu kien imħabbat ħafna blaħħar tħejjijiet għall-Baġit li tressaq filgħaxija. Il-kuntatti ta’ Zammit seħħew hekk kif fl-istess jum, In-Nazzjon żvela kif fi ħdan il-Kumitat Tekniku kien hemm qbil kważi unanimu li l-konċessjoni tingħata lil Dragonara Gaming Ltd. minħabba li lofferta kienet bil-wisq aħjar minn dik talGrupp Eden Leisure. Joshua Zammit – li kien President talAssoċjazzjoni ta’ Min Iħaddem, li okkupa kariga għolja taħt lamministrazzjoni preċedenti fl-AirMalta, u llum jiekol b’diversi ħluq fosthom bħala Kap Eżekuttiv tal-Malta Industrial Parks u ta’ Deputat Chairman tal-istess enitità u li x’aktarx li għadu kemm investa fi proprjetà ġdida – xejn ma ħa gost li nhar it-Tnejn filgħodu tperreċ pubblikament.

Zammit f’kuntatt ma’ terzi Sorsi qrib Joshua Zammit fissru li nhar it-Tnejn filgħodu, Zammit kien inkwetat ħafna u qal diskors fis-sens li issa jispera li min saqu u qallu x’kellu jagħmel tul ilproċess tal-Kumitat Tekniku tal-casino issa ma jħallihx jixxejjer mar-riħ. Aħna nafu tajjeb kif waqt is-seduti tal-Kumitat Tekniku, Joshua Zammit kien il-ħin kollu f’kuntatt ma’ terzi permezz tal-mobile u waqt id-diskussjonijiet stess, kien f’konsultazzjonijiet ma’ terzi biex jagħtuh direzzjoni dwar il-passi li kien se jagħmel. Il-Kumitat Tekniku, immexxi millImħallef Emeritu Geoffrey Valenzia, għamel ir-rakkomandazzjoni tiegħu filkonklużjoni tar-Rapport Tekniku li eventwalment kien ippreżentat lill-Unit tal-Privatizzazzjoni. Dan sar lejn l-aħħar ta’ Marzu li għadda wara proċess twil ta’ konsultazzjonijiet li beda f’Jannar 2014 u li ddiskuta u evalwa s-sottomissjonijiet

taż-żewġ kumpaniji short listed – idDragonara Gaming Ltd. u l-grupp Eden Leisure. il-mument jirriżultalu li skont irRapport Tekniku Finali tal-Emeritu Imħallef Geoffrey Valenzia, minn 13-il kriterju skont is-sejħa għall-offerti, ilmembri tal-Kumitat qablu kollha b’mod unanimu li fuq kriterji Numru 1, 3, 4, 5,7, 11 u 13 kien hemm qbil li ż-żewġ short listed bidders jikkwalifikaw b’mod ugwali. Fuq kriterja Numru 2, li kienet l-up front concession payment u li dDragonara kienet offriet €4,376,505, kontra l-€1,250,000 mill-Grupp Eden Leisure, il-membri tal-Kumitat Tekniku qablu unanimanent li d-Dragonara kellha l-aħjar offerta. L-offerta tad-Dragonara kienet tliet darbiet aktar minn dik ta’ Eden Leisure. Fuq kriterji Numru 6, 8, 9, 10 u 12 ilmembri kollha Kumitat Tekniku għajr wieħed – Joshua Zammit – qablu li Dragonara Gaming Ltd kienet superjuri mill-Grupp Eden Leisure. Dwar dawn ilħames kriterji, ir-Rapport Tekniku qal li ż-żewġ proposti huma fl-istess livell. Joshua Zammit kien l-uniku membru li ma jiffirmax ir-Rapport Finali. il-mument jistaqsi għaliex Zammit għażel li ma jiffirmax dan ir-Rapport Finali? X‘kienu r-raġunijiet li wassluh għal dan? Kellu struzzjonijiet diretti minn Kastilja biex jagħmel hekk? il-mument jirriżultalu wkoll li fuq kriterju Numru 9, il-Kumitat Tekniku esprima tħassib serju fuq il-kapaċità teknika tal-imsieħeb ta’ Eden Leisure, jiġifieri tal-kumpanija Olympic Entertainment Group AS mill-Estonja. Dan dwar il-kapaċità teknika tagħha biex tmexxi l-casino f’Malta u wkoll fuq irrelazzjoni tal-istess Olympic Entertainment Group AS li jidher li m’humiex intiżi fil-materja, apparti li rrabta kuntrattwali bejn l-Eden u lOlympic kienet dgħajfa u li toħloq mistoqsijiet u dubji fuq kemm l-Eden ikun f’pożizzjoni li jmexxi b’suċċess dan il-casino.


10

Il-Ħadd, 23 ta’

Lo

Baġit 2015… bla stimolu ekonomiku u li

Dr. Simon Mercieca Opinjonist

Baġit li jakkomoda interessi partikulari u mhux tal-pajjiż

Fil-konferenza stampa li ngħatat wara l-Baġit, Joseph Muscat qal li lGvern tiegħu kisser “it-tradizzjoni ta’ Baġits preċedenti”, b’referenza ċara għall-Baġits imressqa mill-Gvern ta’ Lawrence Gonzi. Wisq nibża’ li ġara bil-maqlub. Mad-daqqa t’għajn, dan il-Baġit huwa mibni fuq l-istess linji ta’ prinċipju tal-Baġits ta’ żmien gvernijiet Nazzjonalisti, jiġifieri Baġit li qed jippreżenta l-affarijiet is-sbieħ, u f’dan ilkuntest, il-Ministru tal-Finanzi għamel wieħed mill-itwal Baġits fl-istorja. F’dan il-kuntest, Simon Busuttil iddeskrivieh bħala Baġit b’kontenut twil iżda bi ftit sustanza. Forsi

deskrizzjoni bħal din tista’ tidher iebsa għal Baġit li minn barra qed juri ħafna inizjattivi pożittivi. Iżda min se jgawdi minnhom? M’hemmx dubju li se jgawdu minnhom persuni individwali jew kategoriji żgħar ta’ nies fl-iskala ta’ dawk li jaqilgħu l-aktar. Egoistikament, jien wieħed minn dawk li se ngawdi sakemm, dak li se nieħu jkolli nħallsu lura permezz ta’ żieda ta’ taxxi indiretti. Fid-deher, dan hu Baġit li fil-kontenut qed jindirizza l-aspettattiva ta’ sezzjonijiet żgħar tal-klassi l-medja għolja. Wieħed jifhem din il-pożizzjoni, għaliex illum il-Labour abbanduna l-klassijiet ta’ taħt iżda nibża’ li lanqas mhu qed jindirizza l-ansjetajiet tal-klassi li wasslitu għal din ir-rebħa elettorali kbira. Fuq kollox, dan il-Gvern qed jindirizza l-aspettattivi u x-xewqat talmument ta’ individwi u niċeċ soċjali speċifiċi mingħajr ma joħloq l-opportunitajiet ġodda għat-tkabbir kollettiv talekonomija. Dan se jwassal għal delużjoni tal-istess klassi medja li tellgħetu fil-Gvern. L-ikbar problema tal-Gvern ġejja mill-fatt li bħal kull gvern ieħor, għandu ideat tajbin u sbieħ, u xi wħud ġew anki espressi fil-Baġit iżda hawn qiegħda l-għaksa ta’ Akille. Fi kliem ieħor, il-Gvern qed ibati min-nuqqas ta’ nies ta’ ħila biex iwettaq il-policies u lideat. Għalhekk,waqt li hu Baġit li

Illum il-Labour abbanduna l-klassijiet ta’ taħt iżda nibża’ li lanqas mhu qed jindirizza l-ansjetajiet tal-klassi li wasslitu għar-rebħa elettorali kbira

jimxi fuq dawk preċedenti ta’ Gonzi, għandna issa aktar duħħan u ftit laħam mixwi. Hawn naqbel ma’ Simon Busuttil, li wasal iż-żmien ta’ direzzjoni u viżjoni ekonomika ġdida. Dik preżenti ħadmet fis-snin passati iżda s-suċċess dejjem jitlob innovazzjoni u dak li ħadem filpassat mhux bilfors li hu tajjeb għallekonomija tal-lum. Waqt li l-Prim Ministru Muscat għaraf dan il-bżonn, għaliex bir-raġun ried Baġit li jinqata’ minn dawk passati, dak preżentat mhu xejn għajr kontinwazzjoni ta’ dawk ta’ qabel. Għalhekk, Joseph Muscat stess qed jammetti li dan il-Baġit mhux se jilħaq l-iskop aħħari li kulħadd issa qed jaqbel li għandu jkun, il-proġettazzjoni ta’ dinamiżmu ekonomiku ġdid li ma jħarisx lejn l-interessi ta’ individwi partikulari iżda lejn l-interess kollettiv tan-nazzjon. Hija ħasra li dan il-Baġit se jkun qed jagħmel bil-maqlub ta’ dak li verament hemm bżonn isir.

Isabelle Camilleri Opinjonista

Baġit bla viżjoni ekonomika u soċjalment inġust

Dan kien Baġit li ma jitkellimx biżżejjed dwar il-postijiet tax-xogħol u juri nuqqas ta’ viżjoni ekonomika. Bħalissa għaddejjin miż-żmien meta ħafna studenti qed jiggradwaw, u dawn kollha jkollhom f’moħħhom li jfittxu post tax-xogħol adegwat għalihom. Iż-żgħażagħ mhux buzzwords iridu iżda li jkompli jinħoloq ix-xogħol. Illum m’għadniex bil-kunċett ta’ “a job for a lifetime” iżda wieħed jibda xogħol u jara kif iġib iżjed kwalifiki u esperjenza biex isib xogħol aħjar. L-ikbar insult hu dak fuq l-istudenti li l-Gvern tahom żieda ta’ 2ċ kuljum (madwar 60 ċenteżmu f’xahar) filwaqt li l-Gvern żidilhom il-miżati tal-eżamijiet. Tajjeb li nfakkru kemm saru l-prezzijiet


11

Novembru, 2014

okali

jgħakkes lil min hu f’riskju ta’ faqar tal-eżamijiet tal-MATSEC; li l-ħlas ta’ reġistrazzjoni żdied bi €3.35 – minn €11.65 għal €15. Is-suġġetti tas-SECE għolew b’€7.02, minn €13.98 għal €21; leżamijiet tal-Intermediate għolew b’€6.37 minn €18.63 għal €25; u talMatsec (Livell Avvanzat) b’€7.04 minn €20.96 għal €28. Minbarra dawn iż-żidiet, iddaħħal ukoll ħlas għall-prattiku tasSECE ta’ €10; filwaqt li l-prattika talIntermediate u tal-MATSEC (Livell Avvanzat) minn €6.99 sar jiswa €20. Hemm ħafna studenti li għandhom karozza u tajjeb li niftakru li dis-sena reġa’ kien hemm żieda fil-liċenzji tal-karozzi. Ma ninsewx ukoll li tul dis-sena lGvern Laburista ma bena l-ebda skola ġdida. Hu importanti li l-Gvern jinvesti fl-edukazzjoni. Kien hemm min feraħ li l-Gvern se jraħħas il-petrol b’2ċ u d-diesel b’1ċ iżda għalkemm se jsir dan, xorta se nkunu qed inħallsu iżjed! Il-prezz internazzjonali taż-żejt illum huwa flistess livelli tal-2010, meta d-diesel kien 30ċ irħas u l-petrol kien 24ċ irħas. Kien hemm diversi taxxi li ssemmew li se jiżdiedu f’dan il-Baġit fosthom fuq ilfuel, liċenzji tal-karozzi, poloz talassigurazzjoni, u mobiles, waqt li ddaħħlet taxxa ġdida fuq l-inbid. Iż-żieda hi ta’ 58ċ biss. €35 li l-Gvern se jagħti mhux se jingħataw lil kulħadd. Għandna sitwazzjoni fejn il-Gvern jagħtik ħaġa u jeħodlok aktar. Dan huwa Baġit li m’għandux viżjoni ekonomika u mhuwiex soċjalment ġust.

Gejtu Vella Opinjonist

Liema direzzjoni għal pajjiż?

Il-Baġit hu strument ekonomiku importanti fl-amministrazzjoni tal-pajjiż. Meta qed taqra dawn il-ħsibijiet forsi qed tara x’se jifdallek fil-but. Qed tifli wkoll jekk il-miżuri li tħabbru hux se jtejbu l-kwalità tal-ħajja tiegħek u jekk dan il-Baġit laħaqx l-aspirazzjonijiet tiegħek. Hu x’inhu l-każ s’issa kulħadd qed jifhem aħjar it-tifsira u s-sinifikat tal-wegħda elettorali prinċipali tal-gvern tal-ġurnata –‘Bidla fid-Direzzjoni’. Ħarsa ħafifa lejn uħud mill-miżuri tal-Baġit tagħti dawl tajjeb fuq din id-direzzjoni ġdida. Biex tagħmel analiżi tajba, il-Baġit jinħtieġ jitpoġġa f’kuntest u mhux f’iżolament. Il-klima ekonomika ta’ pajjiżi madwarna kif ukoll il-prezz internazzjonali taż-żejt jagħmlu differenza fl-ekonomija.

Hu pożittiv li bħalissa l-klima ekonomika internazzjonali hija ferm aħjar minn tassnin li għaddew u l-prezz internazzjonali taż-żejt niżel sostanzjalment. Minkejja dan jidher li mhux qed nieħdu l-aħjar vantaġġi. Il-qgħad huwa marġinali meta mqabbel ma’ pajjiżi oħra għalkemm jirriżulta li biex żammejna dan il-pass, is-settur pubbliku fetaħ il-bibien tiegħu. Il-konsegwenzi ta’ dan il-pass jafhom kulħadd. Il-Baġit hu sajjem mill-miżuri ta’ kif se tikber l-ekonomija u kif se toħloq u tħajjar investiment barrani u lokali ġdid b’opportunitajiet ta’ xogħol produttiv għall-ħaddiema b’pagi u kundizzjonijiet tax-xogħol aħjar. Il-ftit eluf ta’ ewro żieda li tpoġġew fil-Malta Enterprise mhux se jagħmlu tajjeb biex jiżdiedu l-isforzi għal dan il-għan. L-istess, ebda żieda ma jidher li se jkun hemm għar-riklamar ta’ pajjiżna biex ikompli jikber it-turiżmu lejn pajjiżna. F’dan il-Baġit wieħed jista’ jinnota li mhi qed tittieħed ebda miżura biex tgħin lil persuni li jinsabu f’riskju tal-faqar. Laħħar indikaturi uffiċjali juru li din il-faxxa tan-nies qed tkompli tikber tant li fl-aħħar sena żdiedet. Issa laħqet ir-rata li persuna minn kull erbgħa jinsabu f’dan ir-riskju. Fuq nota pożittiva jidher li l-Gvern se jagħmel ġlieda kbira kontra l-evażjoni tattaxxa u kontra dawk li qed jabbużaw misservizzi soċjali. Filwaqt li dawn l-abbużi jinħtieġ li jkunu miġġielda, l-għodda li se tintuża se ddaħħal sistema burokratika u mili ta’ aktar formoli fil-każ ta’ ħaddiema selfemployed żgħar ħafna filwaqt li single mothers li qed jieħdu xi benefiċċju soċjali se jitil-

Il-Baġit hu sajjem mill-miżuri ta’ kif se tikber l-ekonomija u kif se toħloq u tħajjar investiment barrani u lokali ġdid b’opportunitajiet ta’ xogħol produttiv

fu dan id-dritt jekk għal xi raġuni ma jissodisfawx ir-regolamenti l-ġodda. Fl-ewwel każ, burokrazija akbar u żejda. Fit-tieni każ, il-konsegwenzi jistgħu jkunu ferm serji fuq l-omm kif ukoll għat-tarbija tagġha. Il-kumpens għall-għoli tal-ħajja mill-1 ta’ Jannar 2015 se jkun ta’ €0.58 fil-ġimgħa. Madankollu se jingħata kumpens ta’ darba ta’ €35 lil dawk li mhux se jgawdu mittnaqqis fl-income tax. Filwaqt li €0.58 huma kumpens għall-għoli tal-ħajja taxxhur li għaddew, il-€35 jidher li se jingħataw biex jagħmlu tajjeb għaż-żieda ta’ taxxi fuq servizzi u prodotti varji. Jekk dan il-kumpens hux se jkun biżżejjed int ukoll tista’ tiġbed il-konklużjonijiet tiegħek. Il-pjani dwar il-power station il-ġdida, il-futur tal-linja nazzjonali tal-ajru u ttrasport pubbliku jibqgħu mistura minkejja l-importanza tagħhom fl-ekonomija. Fuq kollox, l-imsieħba soċjali, b’eċċezzjoni żgħira, pubblikament qed juru ttħassib dwar diversi miżuri mħabbra f’dan il-Baġit.


12

IL-FILIPPINI: Mara Filippina tgħaddi minn quddiem diversi verżjonijiet tal-pittura 'Mona Lisa' ġewwa lukanda f'Manila. Id-diversi Mona Lisas qed ikunu esebiti sabiex jipprovdu divertiment lir-residenti tal-lukanda. Fl-2012, il-pittura oriġinali tal-Mona Lisa mill-artist tar-Rinaxximent Taljan, Leonardo da Vinci, kienet stmata madwar $760 miljun - meqjusa bħala l-aktar pittura li għandha preġju kbir fid-dinja. (Ritratt: EPA)

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Arrestat fuq suspett li evada t-taxxa Internazzjonali

L-eks Prim Ministru Soċjalist tal-Portugall Jose' Socrates ġie arrestat fuq suspett li evada ttaxxa. Dan jista' jkun it-tieni skandlu li jolqot il-politika Portugiża f'ġimgħa, wara r-riżenja tal-ministru tal-intern ġimgħa ilu. L-eks prim ministru Soċjalist kien arrestat f'Lisbona fil-lejl bejn il-Ġimgħa u l-bieraħ bħala parti minn inkjesta dwar frodi fittaxxa, korruzzjoni u ħasil tal-flus. Socrates tressaq il-Qorti lbieraħ u hu wieħed minn erba' persuni li ġew arrestati b'rabta ma' dan il-każ, wara numru ta' rejds tal-pulizija li kienu jinvolvu aktar minn 60 membru. L-investigazzjoni ċċentrat fuq tranżazzjonijiet tal-bank u

trasferimenti ta' flus minn sors mhux magħruf. Madankollu ġie enfasizzat, li l-każ ma kienx marbut ma' investigazzjoni ta' ħasil tal-flus li wasslet biex kien arrestat Ricardo Salgado f'Lulju, eks kap ta' Banco Espiritu Santo (BES). Socrates mexxa lis-Soċjalisti għall-ewwel maġġoranza tagħhom fil-parlament fl-2005, sena wara li hu kien elett bħala mexxej tal-partit. Jose' Socrates ta' 57 sena serva bħala prim ministru għal sitt snin fejn kien involut f'diversi kontroversji, fosthom iddeċiżjoni tiegħu biex japprova l-bini ta' kumpless ta' ħwienet fuq art protetta qrib Lisbona.

Il-marda tal-pesta feġġet filMadagaskar u s'issa qatlet 40 persuna. L-Organizzazzjoni Dinjija tas-Saħħa (WHO) avżat li jista' jkun hemm riskju li din il-marda tinfirex b'rata mgħaġġla fil-kapitali Antananarivo, fejn hemm hemm popolazzjoni densa qawwija u mezzi sanitarji mill-agħar. L-aġenzija tas-saħħa tanNazzjonijiet Uniti qalet lui 119-il każ ta' infezzjoni ġew konfermati madwar il-pajjiż li jinsab fil-Baħar Indjan. Dan meta l-ewwel vittma mill-pesta ġiet dianjosata bil-marda flaħħar ta' Awwissu. S'issa, żewġ każi u mewta ġew reġistrati filkapitali tal-pajjiż. “Issa hemm riskju li din ilmarda tinfirex sew minħabba lpopolazzjoni kbira fil-belt, kif

ukoll minħabba sistema fqira filkura tas-saħħa,”sostniet ilWHO. L-aġenzija qalet li l-briegħad fil-pajjiż kienu qed juru “reżistenza għolja” għall-pestiċida deltamethrin, b'riżultat li nħolqu problemi kbar għallawtoritajiet li kienu qed jippruvaw jikkontrollaw il-marda permezz ta' kimika tal-apposta. Il-marda tal-pesta tkun trasmessa permezz tal-briegħad, li ġieli jgħixu fil-pil ta' firien slavaġ u li jistgħu jaqbżu minn far għal ieħor. Skont il-WHO, persuni li jingidmu minn bergħud infettat, issoltu, jġarrbu minn forma ta' pesta u jkunu affettwati b'mod ħażin, iżda jekk id-dijanjosi ssir kmieni, ilmarda tista' tkun ikkurata blantibijotiċi.

L-esperti tat-temp qed ibassru li l-borra fil-Grigal tal-Istati Uniti bdiet tinħall, iżda qed isostnu li issa hemm il-biża' li jkun hemm għargħar kawża tax-xita li qed tagħmel. Uffiċjali fi New York jinsabu mħassba li numru ta' binjiet jistgħu jiġġarrfu meta tinżel ixxita, għax għall-ewwel tkun qed iżżid mal-piż tal-borra li jinsab fuq il-bjut. L-istat ta' New York jinsab “paralizzat” minn livelli kbar ta' borra li niżlet f'dawn l-aħħar jiem. Hu stmat li fil-belt ta' Buffalo niżlet borra fi tlett ijiem daqs kemm issoltu tinżel f'sena. Il-maltempati ħasdu millinqas 13-il ħajja fil-Punent ta'

New York u dan minħabba li kienu esposti għall-bard jew għax ġarrbu attakki tal-qalb. Uħud minn dawk li mietu kienu qed jimpalaw il-borra. Ix-xita bdiet nieżla mill-bieraħ u t-temperaturi diġa' bdew jogħlew. Imma uffiċjali fiz-zona ta' Buffalo fi New York avżaw li l-akbar tħassib issa hi li jiġġarrfu xi soqfa minħabba l-piż tal-borra miżjuda bl-ilma tax-xita. Andrew Cuomo, il-gvernatur tal-istat ta' New York appella lis-sewwieqa biex ma jsuqux f'toroq iffriżati jew blukkati bil-borra waqt li l-ħaddiema jkunu qed ineħħu l-istess borra minn fuq vetturi li tħallew abbandunati.

Tfeġġ il-pesta fil-Madagaskar

Biża' mill-għargħar wara borra qawwija


13

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Internazzjonali

L-Istati Uniti b’sehem militari akbar fl-Afganistan Suldati Amerikani fl-Afganistan se jitħallew jeliminaw ġellieda tatTaliban fl-Afganistan mis-sena ddieħla, u b'hekk se jkunu qed jespandu r-rwol tagħhom wara t-tmiem ta' missjonijiet militari kbar. Linji gwida approvati millPresident Barack Obama wkoll se jipprovdu appoġġ militari mill-ajru għal missjonijiet fl-Afganistan. Il-forza militari tal-Istati Uniti flAfganistan se titnaqqas sa 9,800 lejn tmiem din is-sena. Pjani li kienu saru qabel, kienu llimitaw ir-rwol tal-militar Amerikan sabiex isir taħriġ lil truppi Afgani. Il-forzi armati Amerikani issa se jitħallew jiġġieldu lit-Taliban jekk il-militanti “jheddu direttament lillIstati Uniti u l-forzi ta' koalizzjoni” jew jipprovdu “appoġġ dirett lil alQaeda”. F'Settembru, il-gvern Afgan ilġdid, immexxi mill-President Ashraf Ghani, iffirma ftehim ta' sig-

urta' li jippermetti lis-suldati Amerikani biex jibqgħu flAfganistan għal aktar xhur wara li tintemm din is-sena. Taħt ftehim separat, numru ta' membri min-NATO, fosthom ilĠermanja, it-Turkija u l-Italja, se jibqgħu jikkontribwixxu għal forza b'saħħitha ta' 12,000 suldat li se jkunu qed iħarrġu u jgħinu lil forzi tas-sigurta' fl-Afganistan. In-NATO, li kellha madwar 50,000 suldat fl-Afganistan fil-bidu ta' din is-sena - l-aktar mill-Istati Uniti - kienu qed jirtiraw it-truppi tagħhom filwaqt li jgħaddu l-kontroll lil forzi lokali tas-sigurta'. Ashraf Ghani kien sar il-President il-ġdid tal-Afganistan f'Settembru, wara Hamis Karzai fl-ewwel trasferiment demokratiku ta' poter fil-pajjiż. Karzai kien irrifjuta li jiffirma ftehim dwar is-sigurta', għax l-Istati Uniti kien fittex l-immunita' mill-prosekuzzjoni għall-forzi L-AFGANISTAN: Eks militanti tat-Taliban jattendu ċeremonja li matulha jċedu l-armi taħt tagħha. programm ta' amnestija mill-gvern Afgan b'appoġġ mill-Istati Uniti, f'Herat. (Ritratt: EPA)

Attakk imdemmi fil-Kenja

Membri suspettati tal-grupp militanti Somalu al-Shabab qatlu mill-inqas 28 persuna f'attakk fuq xarabank fitTramuntana tal-Kenja. Ix-xarabank kienet fi triqitha lejn il-kapitali, Nairobi, meta twaqqfet fizzona ta' Mandera, qrib il-fruntiera mas-Somalja. Wara li dderiġew ix-xarabank 'il barra mit-triq, l-irġiel armati firdu lil dawk li huma

ħasbu li m'humiex Musulmani u spiċċaw biex qatluhom. Al-Shabab, il-grupp militanti bbażat fis-Somalja, kien ilu jwettaq diversi attakki filKenja sa mill-2011. Din kienet is-sena meta l-Kenja bagħtet is-suldati fis-Somalja sabiex il-milizzja Iżlamika tkun miġġielda. Mandera, zona remota fil-Grigal talKenja, kien wieħed mir-reġjuni milquta.

L-Armata Iraqina nediet offensiva militari sabiex tieħu mill-ġdid partijiet minn Ramadi, belt li hi kontrollata mill-ISIS. Il-ġlied li sar ilbieraħ iffoka fuq subborgi fil-Lvant ta' Ramadi, il-kapitali tal-provinċja ta' Anbar, li tinsab xi 130 kilometru fil-Punent ta' Bagdad. Uffiċjali Iraqini qalu li matul l-azzjoni militari, is-suldati

sabu l-katavri ta' irġiel Sunni li nqatlu mill-estremisti tal-ISIS talli opponew lill-ġellieda militanti. L-ISIS – li wkoll hu grupp Sunni – ħataf zoni kbar fl-Iraq u fis-Sirja. Il-ġiħaddisti jikkontrollaw kważi l-provinċja kollha ta' Anbar, minkejja attakki millarmata Iraqina li kienu appoġġjati minn azzjonijiet militari mill-ajru mmexxija mill-Istati Uniti u l-alleati tagħha.

Ġlied kontra l-ISIS f’Ramadi



15

Mal-35 miljun persuna mjassra bħala skjavi Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Internazzjonali

Madwar 35.8 miljun raġel, mara u tifel u tifla madwar iddinja llum huma maqbuda fi skjavitù moderna, kważi 20 filmija aktar minn dak li hu stmat, kemm jekk permezz tattraffikar tal-persuni, ix-xogħol sfurzat, l-użura, iż-żwieġ sfurzat, jew inkella l-isfruttament kummerċjali sesswali. Dan ħareġ mill-Indiċi Dinji dwar l-Iskjavitù ta’ din is-sena, ir-rapport prinċipali ta’ riċerka pubblikat mill-Fondazzjoni Walk Free – organizzazzjoni dinjija dwar id-drittijiet talbniedem b’missjoni li ttemm liskjavitù modern f’ġenerazzjoni. Ir-rapport iħares lejn ilprevalenza kif ukoll in-numru totali ta’ nies li qed jgħixu fi skjavitù modern f’kull pajjiż. Wara l-Ewropa (1.6 fil-mija), l-Americas hu r-reġjun blinqas prevalenza ta’ skjavitù modern fid-dinja, li jirrappreżenta kważi 3.6 fil-mija tan-numru globali ta’ persuni mjassra fl-iskjavitù. Madankollu dan għadu jirrappreżenta kważi 1.28 miljun raġel, mara u tfal, maqbuda bħala skjavi, l-aktar permezz ta’ traffikar għal skopijiet sesswali u sfruttament tax-xogħol, tal-aħħar partikolarment imiss mal-aktar nies b’inqas ħiliet u li jaħdmu fl-agrikoltura firreġjun. Il-Ħaiti għandha l-ogħla prevalenza għar-reġjun bi 2.304 fil-mija tal-popolazzjoni tagħha tgħix fi skjavitù modern, segwita bis-Surinam (0.907 fil-mija) u Guyana (0.387 fil-mija). Il-pajjiż blogħla numru assolut ta’ nies, stmati li huma maqbuda fi skjavitù modern hu l-Messiku bi 266,900 persuna. Il-pajjiżi bl-inqas ċifri ta’ prevalenza huma l-Kanada, l-Istati Uniti, Kuba u l-Brażil, f’dik l-ordni – għalkemm, għal darb’oħra, f’termini assoluti, il-Brażil u lIstati Uniti juru ċifri relattivament sinifikanti, u li jammontaw għal 155,300 u 60,100 persuna maqbuda fi skjavitù modern rispettivament. Wieħed mill-fatturi prinċipali fir-reġjun huma x-xejriet b’saħħithom ta’ migrazzjoni li jimbuttaw nies vulnerabbli minn djarhom biex ifittxu xxogħol. Il-kundizzjonijiet taxxogħol huma tal-mistħija u jistgħu jinkludu xogħol sfurzat, persuni miżmuma qishom priġunieri, ebda serħan mixxogħol, nuqqas ta’ ilma għaxxorb, iż-żamma tal-pagi u sahra kontra l-liġi, anki xi kultant taħt it-theddida tad-deportazzjoni. Tħassib prinċipali tarreġjun hu l-vulnerabbilta’ tattfal, kemm jekk ikunu mibjugħa bħala fattigi, użati għat-

traffikar tad-droga, jew mibgħuta fin-Nofsinhar talfruntiera Amerikana malMessiku bit-tama li jiksbu lażil. Filwaqt li l-indiċi jistma li kważi 20 fil-mija aktar tannies huma mjassra bħala skjavi, kontra minn dak rappurtat fl-2013, din iż-żieda sinifikanti hi riżultat ta’ tagħrif u metodoloġija aktar imsaħħa. Dan jinkludi studji rappreżentattivi nazzjonali f’uħud millpajjiżi l-aktar affettwati. Novità tal-Indiċi Dinji dwar l-Iskjavitu’ (GSI) ta’ din issena hi l-inklużjoni ta’ azzjonijiet mill-gvern kontra l-iskjavitu’ moderna. Għall-ewwel darba, il-GSI jipprovdi analiżi ta’ tweġibiet mill-gvern bażati fuq ħames objettivi li kull pajjiż għandu jfittex li jikseb sabiex jeqred l-iskjavitu’ moderna. Dawn jinkludu l-identifikazzjoni u l-appoġġ għal min joħroġ mill-iskjavitù, mekkaniżmu addattat dwar ilġustizzja kriminali, il-koordinazzjoni u l-kontabbiltà fi ħdan il-gvern ċentrali, li jkunu indirizzati l-attitudnijiet, is-sistemi soċjali u l-istituzzjonijiet li jiffaċilitaw skjavitù modern. L-indiċi jagħti l-aktar miżura eżatta u komprensiva dwar irriskju tal-iskjavitù modern. Jipprovdi analiżi tal-prevalenza tagħha f’termini tal-perċentwal tal-popolazzjoni nazzjonali u n-numru totali ta’ persuni mjassra fl-iskjavitù – pajjiż b’pajjiż, reġjun b’reġjun. Bħala sommarju, l-iskjavitù jeżisti f’wieħed mill-167 pajjiż inkluż fl-Indiċi: L-Ogħla: Il-Mawritanja għandha l-ogħla proporzjon (prevalenza) tal-popolazzjoni tagħha fi skjavitu’ modern, segwit bl-Użbekistan, il-Ħaiti, il-Qatar u l-Indja. F’termini assoluti, l-Indja tibqa’ fil-quċċata tal-lista b’14.29 miljun persuna mjassra, segwita biċ-Ċina, ilPakistan, l-Użbekistan u rRussja. Dawn kollha flimkien

L-Indja u ċ-Ċina fil-quċċata tal-lista b’miljuni ta’ persuni mjassra

jammontaw għal 61 fil-mija tal-iskjavitu’ modern dinji jew kważi 22 miljun persuna. L-inqas: L-Iżlanda u lLussemburgu għandhom linqas numru ta’ persuni bħala skjavi, kemm fi prevalenza u f’numri assoluti. L-aktar azzjoni b’saħħitha: Pajjiżi li ġew identifikati li qed imexxu l-ġlieda biex itemmu liskjavitu’ moderna jinkludu lOlanda, l-Iżvezja, l-Istati Uniti, l-Awstralja, l-Iżvizzera, lIrlanda, in-Norveġja, ir-Renju Unit, il-Georgia u l-Awstrija. L-inqas azzjoni: Dawk ilpajjiżi bi tweġibiet dgħajfa

għall-iskjavitu’ moderna matul din is-sena huma: il-Korea ta’ Fuq, l-Iran, is-Sirja, l-Eritrea, ir-Repubblika Afrikana Ċentrali, il-Libja, il-Guinea Ekwitorjali, l-Użbekistan, irRepubblika tal-Kongo u l-Iraq. Dwar l-Indiċi: L-Indiċi Dinji dwar l-Iskjavitù inħoloq b’konsultazzjoni ma’ panel internazzjonali ta’ esperti minn organizzazzjonijiet internazzjonali, think tanks u istituzzjonijiet akkademiċi. L-indiċi kien maqbul minn individwi li jinkludu l-eks Segretarju tal-Istat Hillary Clinton, l-eks Prim Ministri Tony Blair, Gordon

Brown u Julia Gillard; u filantropi ewlenin, bħal Bill Gates, Sir Richard Branson u Mo Ibrahim, kif ukoll akkademiċi, negozjanti u politiċi. Dwar il-Fondazzjoni Walk Free: Din hi organizzazzjoni dinjija b’missjoni li ttemm liskjavitù modern fil-ġenerazzjoni tagħna billi timmobilizza moviment dinji ta’ attivisti li jiġġenera l-ogħla riċerka ta’ kwalità, tistieden lin-negozju u tqajjem livelli ta’ kapital biex ikun hemm il-bidla f’dawk ilpajjiżi u industriji li għandhom l-akbar responsabbiltà għalliskjavitù modern illum.


L-Ewropa f’idejk 16

Ingrid Brownrigg Opinjonista

Il-Parlament Ewropew, skont it-Trattat ta’ Liżbona għandu l-poter li jiċċensura lill-Kummissjoni kollha filwaqt li ma jistax jiċċensura individwu biss.

L-ewroxettiċi jippruvaw jeliminaw il-Kummissjoni ta’ Juncker Il-Kummissjoni Ewropea mmexxija mill-President Jean-Claude Juncker se tkun qed tiffaċċja mozzjoni ta’ ċensura fis-sessjoni plenarja tal-Parlament Ewropew il-ġimgħa d-dieħla. Din hi mozzjoni li tiċċensura lill-Kummissjoni sħiħa, jiġifieri l-President u l-membri kollha. Dan ifisser li l-Kummissjoni kollha tiġi kkunsidrata bħala invalida u jerġa’ jibda l-proċess biex tinħatar Kummissjoni ġdida. Il-Kummissjoni ta’ Juncker bdiet il-mandat nhar l-1 ta’ Novembru li għadda. Huma l-ewroxettiċi fil-Parlament Ewropew li qed joħolqu dan il-kaos kollu. Id-deputati ewroxettiċi żdiedu fil-Parlament Ewropew wara l-aħħar elezzjoni ta’ Mejju li għadda. Donnhom fuq l-aġenda għandhom biss tema waħda: tfixkil biss! U f’dan qed ikunu ta’ suċċess. Qatt m’għandhom xi ħaġa x’joffru, xi proposta politika jew soluzzjoni għal xi problema. Jgħaddu litteralment biżżmien lil dawk li vvutawlhom għax ma jagħmlu xejn, ma jimpenjawx ruħhom billi jattendu għal-laqgħat, jagħmlu riċerka biex isibu soluzzjonijiet u ideat ta’ kif jistgħu jikkontribwixxu – le, igawdu s-salarju u minflok joqogħdu jaraw lil min se jikkritikaw, jew aħjar, jattakkaw! Xejn ġdid din id-darba! L-alleanza ta’ partiti ewroxettiċi tinkludi lill-Partit Ingliż, UK Independence Party, immexxi minn Nigel Farage, il-partit Franċiż Front National, u dak Taljan, il-Movimento 5 stelle. Bejniethom ġabru 76 firma, il-minimu mitlub biex titressaq din il-mozzjoni, 10% tas-751 membru. Irnexxielhom iwasslu din il-mozzjoni ta’ ċensura fuq l-aġenda tas-sessjoni plenarja tal-ġimgħa d-dieħla. Huma jridu jiċċensuraw lill-President Juncker minħabba każi ta’ evażjoni ta’ taxxa minn kumpaniji kbar reġistrati fil-Lussemburgu tul iż-żmien li hu kien Prim Ministru tal-istess pajjiż. L-ewroxettiċi qed jagħtu r-responsabbiltà ta’ din l-evażjoni lill-politika ta’ tassazzjoni li tagħha, skont huma, Juncker kien responsabbli direttament. Dan il-każ qed ikun investigat mill-Kummissjoni Ewropea. L-ewroxettiċi sabu l-okkażjoni biex jeħduha kontra lEwropeista Juncker. Biex tgħaddi din il-mozzjoni, jeħtieġ li jkun hemm żewġ terzi tal-voti u maġġoranza assoluta tal-membri. Il-Parlament Ewropew, skont it-Trattat ta’ Liżbona għandu l-poter li jiċċensura lill-Kummissjoni kollha filwaqt li ma jistax jiċċensura individwu biss. F’dak il-każ, il-President tal-Kummissjoni jista’ jitlob lillKummissarju jirriżenja. Dan ġara darba meta fil-Kummissjoni preċedenti, il-President Jose Manuel Barroso talab lillKummissarju John Dalli jirriżenja. Mozzjoni ta’ ċensura qatt ma ġiet approvata mill-Parlament Ewropew. Mozzjoni simili kienet tressqet f’Mejju tal-2004, iżda ma għaddietx. Filwaqt li fl-1999, il-Kummissjoni kollha taħt it-tmexxija ta’ Jacques Santer irriżenjat fuq inizjattiva tagħha stess fuq każi ta’ korruzzjoni u nepotiżmu. Dan il-każ kien introduċa azzjonijiet ġodda fit-Trattat ta’ Nizza u dak ta’ Liżbona.

Il-Ministri tal-Agrikultura jridu fond ieħor biex jirreaġixxi għall-embargo Russu Ministri tal-Agrikultura minn 21 pajjiż tal-UE jridu li jkun hemm fondi oħrajn biex jgħinu lill-bdiewa Ewropej milquta millembargo Russu. Fil-preżent il-bdiewa Ewropej li kienu jesportaw lejn ir-Russja qed ikunu sussidjati mill-Fond ta’ Emerġenza ffinanzjat mill-Politika Agrikola Komuni. S’issa diġà ntużaw €344 miljun minn total ta’ €433 miljun minn dan il-fond ta’ emerġenza, ġejjin mill-Baġit tas-sena 2015. Din is-sitwazzjoni qed tkun ikkri-

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Aħbarijiet mill-UE

Fil-jiem li ġejjin, il-Parlament Ewropew se jivvota tkunx ċensurata l-Kummissjoni Ewropea mmexxija minn Jean Claude Juncker wara mozzjoni mressqamill-ewroxettiċi.

tikata mill-maġġoranza tal-pajjiżi membri u jixtiequ jaraw li dan il-fond ta’ emerġenza ma jkunx sfruttat għal skop wieħed biss, għalhekk qed ikun propost minn xi pajjiżi membri li jinħoloq fond ieħor speċjali biex jindirizza s-sitwazzjoni preżenti mar-Russja. Il-Fond ta’ Emerġenza hu relattivament ġdid, hu parti mir-riforma tal-Politika Agrikola Komuni tal-UE li daħlet fis-seħħ fil-bidu ta’ din is-sena. Dan il-fond hu maħsub li jintuża biex jirrispondi għal xi kriżi li tkun effettwat is-suq agrikolu Ewropew, bħal prezzijiet li jinżlu f’daqqa u ma jħallux dħul adegwat għallbdiewa. Il-Politika Agrikola Komuni hi bbażata fuq il-prinċipju li l-konsumatur jixtri l-ikel bi prezz stabbli u mhux ivarja drastikament u jkun prezz ġust, filwaqt li fl-istess ħin jassigura li l-bdiewa jkollhom dħul adegwat. L-idea ta’ dan il-Fond evolviet maż-żmien meta l-bdiewa bdew jesperjenzaw katastrofi klimatiċi jew problemi ġeopolitiċi li kienu qed jeffettwaw il-produzzjoni tagħhom millum għal għada. Kien għalhekk li nħass il-bżonn li jitwaqqaf fond separat fi ħdan il-Politika Agrikola Komuni li jservi bħala għodda li tirreaġixxi f’każ ta’ kriżi fl-Ewropa u l-prezzijiet għall-bdiewa jaqgħu. Meta f’Lulju, l-UE ħarrxet is-sanzjonijiet fuq ir-Russja, ir-reazzjoni kienet embargo għall-importazzjoni ta’ prodotti mill-pajjiżi tal-UE, bla dubju l-aktar settur ekonomiku effettwat kien dak agrikolu. Dan fisser li l-Ewropa bdiet tesperjenza produzzjoni akbar mid-domanda għal diversi prodotti għax dawn il-prodotti baqgħu fl-Ewropa minflok ma ġew esportati. Biex ikun evitat li jkun hemm kollass fil-prezzijiet, b’riżultat ta’ telf kbir għallbdiewa, il-Kummissjoni Ewropea intervjeniet bl-użu ta’ dan ilfond. Il-prezzijiet baqgħu stabbli, filwaqt li ż-żejjed tal-produzzjoni qed jitqassam b’xejn f’diversi istituzzjonijiet bħal skejjel u sptarijiet u l-bdiewa qed jieħdu l-kumpens finanzjarju. Il-problema hi li ħadd ma jaf kemm din is-sitwazzjoni se ddum u għalhekk dan il-fond qed ikun sfruttat għal raġuni waħda biss, jiġifieri jekk tinqala’ kriżi oħra, prattikament ma nafux minn fejn se jiġu l-fondi biex tingħata l-għajnuna lill-bdiewa milquta minn dik il-kriżi. Naqbel mal-preokkupazzjoni ta’ dawn il-21 pajjiż (Malta mhix inkluża) li qed jagħmlu sinjal issa lill-Kummissjoni Ewropea biex issib alternattiva oħra biex jekk tiggrava s-sitwazzjoni jkollha l-għodda adattata biex tirreaġixxi.


17

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Editorjal

Xi ntqal dil-ġimgħa

“... the new power station is the elephant in the room.” The Malta Indepdent, 18 ta’ Novembru

“Reducing the energy tariffs is the easy part, financing it is the real challenge.” Simon Busuttil, Kap tal-Oppożizzjoni, The Malta Indepdent, 18 ta’ Novembru “Muscat stands by Dalli in illegal property work row.” Il-Prim Ministru Joseph Muscat, The Times of Malta, 19 ta’ Novembru

“It would be unacceptable for teachers and students to pay the price for bad tarffic management.” Kevin Bonello, President tal-Union talGħalliema, The Times of Malta, 19 ta’ Novembru

“Tliet fatturi importanti li ma ġewx indirizzati (fil-Baġit) kif jixraq meta tqis l-impatt negattiv li għandhom... iż-żieda filkonġestjoni tat-traffiku, ir-rata għolja ta’ tniġġiż fl-arja u labbużi mill-kuntratturi tal-bini.” Lino Briguglio, Ekonomista, l-orizzont, 19 ta’ Novembru

“More jobs needed for new graduates.” Jeffrey Micallef, student li dil-ġimgħa gradwa fl-IT, The Times of Malta, 20 ta’ Novembru

“Companies affected by the Libyan crises will probably have to start laying off staff by the end of the week.” Frank Farrugia, Chairman Libyan Action Committee, The Business Observer, 20 ta’ Novembru “Ħaddiema bil-kuntratt mal-Air Malta jitterminawlhom l-impjieg.” In-Nazzjon, 20 ta’ Novembru

“Il-Gvern mhux qed jagħmel testijiet tal-HIV... lil min qed iċempel il-GU Clinic tal-Isptar Mater Dei qed iweġbuh li mhumiex jieħdu appuntamenti ġodda għax it-tabib li kien jagħmel it-testijiet irtira.” In-Nazzjon, 21 ta’ Novembru

“Il-Kamra tal-Kummerċ, l-Industrija u l-Intrapriża tinsab ixxukjata li l-Ministru tal-Finanzi Edward Scicluna jidher li qed jipprova jnaqqas l-importanza tal-istatistiċi pubblikati minn istituzzjonijiet indipendenti.” Stqarrija mill-Kamra tal-Kummerċ bi twe;iba għal dak li qal il-Ministru Scicluna li l-istatistika dwar ilmanifattura u l-bejgħ mill-ħwienet hija fażulla, In-Nazzjon, 21 ta’ Novembru “Development close to shores can never be sustainable.” Stanley Farrugia Randon, Membru tal-Kunsill Din l-Art Ħelwa, The Times of Malta, 22 ta’ Novembru

Baġit mimli toqob

Il-Gvern Laburista ta’ Joseph Muscat nhar it-Tnejn li għadda ressaq it-tielet Baġit għal din il-leġiżlatura. Pakkett maħsub li jkun ippreżentat b’mod attraenti, madankollu, kif infetaħ u beda jinqara mill-Ministru tal-Finanzi Edward Scicluna, min fela bejn linja u oħra, mill-ewwel seta’ jintebaħ li fih ħafna nuqqasijiet; mimli toqob. Il-poplu tħalla fl-għama minħabba li l-Gvern naqas milli jippreżenta l-viżjoni u l-ħidma ekonomika u soċjali li lpajjiż tant jeħtieġ konkretament, u li sezzjonijiet differenti tal-popli ilhom iħeġġu għal dan. Għal sena oħra, il-Gvern reġa’ ma qal xejn dwar kif se jkun hemm tkattir talimpjiegi bi ħlas tajjeb, u li dan jissodisfa d-domanda li hawn fis-suq. Fejn saret referenza għal setturi partikulari, huma kollha niċeċ ekonomiċi identifikati u żviluppati b’għaqal mill-bidu tal-aħħar amministrazzjoni preċedenti. Iżda l-Gvern wera biċ-ċar li m’għandux ideat ta’ kif se jsostni u jkabbar l-ekonomija mhux biss billi jattira oqsma ekonomiċi u industriji ġodda, iżda anki naqas milli jgħid kif se jsaħħaħ il-manifattura li qed tirreġistra tnaqqis flattività meta minn dan is-settur jieklu mat-30,000 familja. Insemmu eżempju wieħed. Il-Gvern għandu ma semma xejn x’ħidma qiegħda ssir biex jattira sħab barranin biex flimkien ma’ Maltin ikun jista’ jiġi sfruttat il-proġett talPark tax-Xjenza li hemm biswit l-Isptar Mater Dei. Eżempju wieħed, iżda indikattiv biżżejjed li juri kif għandna partit li tela’ fil-gvern xott fl-ideat, u għaldaqsant pjan fit-tul qatt ma eżista. F’ċirkostanzi oħra fejn fil-pajjiż qiegħed jinħass sew li lpagi fil-verità mhumiex ilaħħqu mal-għoli tal-ħajja u fejn ix-xejriet soċjo-ekonomiċi, juru żieda kostanti fil-faqar; ilGvern Laburista ta’ Muscat għażel li bil-Baġit ikompli jattakka lil dawk li jifilħu lanqas. Jiddikjara li se jattakka lil dawk li jiddependu mis-servizzi soċjali (meta dawn lanqas biss qegħdin ilaħħqu mal-ħajja) biex il-Gvern ikollu aktar flus f’idejh. Fejn hemm l-abbuż, għandu jieqaf imma m’għandux iservi ta’ eżerċizzju għall-Gvern biex jikkontrolla u jrażżan in-nefqa soċjali tiegħu. Min-naħa l-oħra, il-Gvern naqas milli joħroġ bi pjan ta’ kif se jżid id-dħul finanzjarju tiegħu billi jattakka fejn hemm l-evażjoni tat-taxxa. Nies qrib il-Partit Laburista stess minn qabel il-Baġit qalu lil Muscat li bil-politika tiegħu “qed ikompli jżid l-istigma fuq dawk li jiddependu minn dawn is-servizzi (soċjali).” U hekk kompla jagħmel fl-aħħar Baġit, anki jekk f’dan il-qasam, il-Gvern ta’ Muscat jara wkoll kif se jilgħab il-logħba politika. Bliskop li jtaffi l-attakk fuq dawk li jiddependu millgħajnuna statali, il-Gvern għażel li jgħolli l-kera ta’ dawk li għandhom akkomodazzjoni soċjali qabel il-Baġit. Dan

bla ma saret konsultazzjoni, bla ma sar studju. L-uniku eżerċizzju li sar kien kif Muscat se jddaħħal aktar flus minn fuq min jiflaħ l-anqas. Il-Gvern għażel ukoll li jkompli jinsulta lill-istudenti, lill-ħaddiema u l-familji tagħhom, kif ukoll lillpensjonanti; minn naħa b’żidiet redikoli għall-għoli talħajja u minn oħra b’taxxi bħal dawk fuq il-fuel, telefonija ċellulari u żidiet fil-liċenzji tal-karozzi, u poloz talassigurazzjoni, fost oħrajn. Veru każ fejn Muscat jagħtik f’but imm jeħodlok aktar minn ieħor. Il-Baġit għas-sena d-dieħla wera wkoll kif il-programm tal-Gvern f’setturi kruċjali huwa mimli toqob u xejn trasparenti. • Enerġija: Il-Gvern naqas milli jippubblika dak li ftiehem maċ-Ċiniżi u mal-konsorzju Electrogas. B’hekk ħadd jaf meta se jibda u jitlesta l-impjant il-ġdid wara li Muscat falla fil-wegħda li jlestih f’sentejn mill-elezzjoni. Fl-istess waqt, xejn mhu ċar dwar kif il-Gvern se jkun qiegħed jixtri l-provvista tal-enerġija, minn liema impjant u kif se jagħmel tajjeb għar-reviżjoni fit-tariffi. • Trasport Pubbliku: Il-Gvern għadu ma laħaq ebda ftehim mal-kumpanija Spanjola għajr li ntrabat li jagħti sussidju d-doppju u nofs ta’ dak li kien jingħata lill-Arriva. B’hekk poġġa aktar piż finanzjarju fuq il-poplu għax issussidju jrid jitħallas mit-taxxi li jitħallsu. U bil-proċess sospiż minħabba suspetti serji ta’ irregolaritajiet, jibqgħi jbatu l-passiġġieri u s-sewwieqa fit-toroq minħabba lproblema serja tat-traffiku. • L-Air Malta: Waqt li l-kumpanija nazzjonali tal-ajru qiegħda tirreġistra telf, ma ntqal xejn dwar dak li hemm ippjanat hekk kif fi ftit xhur oħra jintemm il-perijodu li matulu kien mistenni jsir ir-ristrutturar biex il-kumpanija tibda tagħmel profitt. • Bejgħ ta’ passaporti lill-barranin: Il-Ministru talFinanzi jgħid li l-iskema kienet suċċess, iżda jżomm kollox sigriet u jqanqal ħafna mistoqsijiet dwar lil min qegħdin jinħarġu l-passaporti Maltin u kemm daħħal flus il-Gvern mill-iskema, fejn u kif se jintużaw. Omertà kbira. • L-ambjent: Ebda pjan konkret biex ikun hemm titjib għajr deċiżjonijiet li tfissru bl-addoċċ mill-ambjentalisti. • Fondi tal-UE: Ma jissemmiex proġett mill-Gvern li se jkun iffinanzjat mill-fondi Ewropej, għajr dawk li kienu ppjanati u mibdija mill-amministrazzjoni preċedenti, u li issa wħud minnhom waslu biex jitlestew. Dan huwa Baġit b’ħafna nuqqasijiet, mimli toqob, nieqes mill-viżjoni ekonomika għall-ħolqien tal-ġid, li jgħakkes lil min jiflaħ l-inqas waqt li lill-ħaddiem tah illoqma biex għabbieh bil-piżijiet.

media.link communications, Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà 1450 Korrispondenza: mument@media.link.com.mt Editur: Roderick Agius, tel. 25965263 • email: roderick.agius@media.link.com.mt Reklamar: advertising@media.link.com.mt Stampata: Progress Press, l-Imrieħel


18

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

1984 – Il-battalja għall-iskejjel tal-Knisja (1) RIĦ TA’ SIEGĦA

Michael Falzon Opinjonist

L-iskejjel tal-Knisja kien se jkollhom bżonn japplikaw mill-ġdid għal liċenzja ġdida b’kundizzjonijiet ġodda. Fost affarijiet oħra, dawn kienu jfissru li l-iskejjel riedu jkunu b’xejn u ma jitolbu ebda ħlas, jew donazzjoni, mill-ġenituri tat-tfal. Kull liċenzja magħrufa kellha tkun valida għal sena skolastika waħda.

Bdejna bir-’rieda tajba’ Is-sena 1984 bdiet bl-aħbar li bħala sinjal ta’ rieda tajba, ilPN kien iddeċieda li jwaqqaf il-bojkott kontra Xandir Malta. Bħal dejjem, wara kull deċiżjoni mhux bilfors ikun hemm raġuni waħda. Apparti mir-rieda tajba, il-verità kienet li bilpassi drastiċi li beda jieħu l-Gvern, kien beda jsir aktar diffiċli li l-bojkott ikun sostnut. Id-deċiżjoni kienet aktar ta’ strateġija u loġistika milli ħaġa oħra. F’Jannar ta’ dik is-sena miet l-Arċisqof Gonzi – aħbar li kienet mistennija għax saħħet l-Arċisqof kienet majnat iżda din kienet ironija storika għax kien proprju f’dik is-sena li lmostru maħluq minn Mintoff kien żvoga l-ħdura tiegħu kontra l-Knisja bl-aktar mod ikrah immaġinabbli. Il-kwistjoni dwar l-iskejjel privati bdiet tikkarga mill-bidu tas-sena bi stqarrijiet u diskorsi ta’ Karmenu Mifsud Bonnici li donnu ma kien jagħmel xejn bħala Ministru talEdukazzjoni ħlief iniedi din il-kwistjoni. Fost affarijiet oħra, talab lill-Ordnijiet Reliġjużi biex sal-aħħar ta’ Frar jgħidu jekk wara t-tmiem tas-sena skolastika kinux lesti jkomplu jmexxu l-iskejjel sekondarji tagħhom mingħajr ħlas għattagħlim. Kien ukoll staqsa lill-għalliema f’dawn l-iskejjel jekk kinux lesti jkomplu jaħdmu jekk il-Gvern jidħol hu għat-tmexxija tagħhom.

Stqarrija tal-Isqfijiet Bi tweġiba, fit-13 ta’ Frar, l-Isqfijiet ħarġu stqarrija li fiha ddikjaraw li l-Knisja ma kellha ebda intenzjoni tagħlaq xi skola minn tagħha u trid li dawn ikomplu b’libertà vera kif kien id-dritt tagħhom. Żiedu li l-Knisja trid tkompli tagħti ssehem tagħha u sakemm l-iskejjel ikollhom l-għajnuna u lappoġġ mingħand il-ġenituri, l-iskejjel jibqgħu miftuħa filwaqt li l-Gvern kien fid-dover li jgħin lill-ġenituri. Il-Gvern wieġeb li jekk il-Knisja tippretendi li l-poplu, permezz tal-Gvern, iġorr il-piż tal-iskejjel privati, il-Knisja għandha taċċetta wkoll li l-poplu, permezz tal-Gvern, ikollu d-dritt li dawn l-iskejjel imexxihom hu! Naturalment daħlet ukoll l-union tal-għalliema, l-MUT, li organizzat rally li fih iddikjarat li jekk il-Gvern irid ikellem lill-għalliema tal-iskejjel privati, dan għandu jagħmlu magħha u mhux billi joqgħod jibgħat ittri direttament lilhom. Għaldaqstant talbet lill-għalliema li kienu rċivew formula

Is-Sibt 17 ta’ Marzu, l-FPTA organizzat marċ f’Tas-Sliema li fih inqalgħu inċidenti mal-pulizija.

Opinjoni

biex jimlewha u jibagħtuha lill-Ministeru tal-Edukazzjoni, biex minflok jgħadduha lill-MUT. Sadanittant f’nofs Frar, ir-Retturi u l-għalliema tal-iskejjel privati u tal-Knisja rċivew ittra mingħand id-Direttur talEdukazzjoni biex javżahom li minn Ottubru 1984 ’l quddiem ma jkunux jistgħu jkomplu jirċievu miżati bħala riżultat talpolitika tal-Gvern li l-edukazzjoni għandha tkun bla ħlas. Ovvjament mingħajr dan id-dħul, l-iskejjel ma kinux jistgħu jkampaw u allura din l-ittra ma kienet xejn għajr theddida li twassal biex l-iskejjel jingħalqu. Il-PN, permezz ta’ Ugo Mifsud Bonnici sostna li l-liġi ma kinitx tagħti l-poter lillGvern li jagħmel din it-tip ta’ kundizzjoni mal-liċenzji taliskejjel privati.

Ittra tal-Vatikan lill-Gvern Malti Is-Sibt 25 ta’ Frar l-FPTA orgnaizzat rally għall-ġenituri tat-tfal fl-iskejjel tal-Knisja. Fi tmiem ir-rally – li għalih lattendenza kienet waħda kbira – li sar fil-grounds tal-Kulleġġ San Alwiġi kienet approvata riżoluzzjoni oħra kontra l-pjan tal-Gvern għall-iskejjel tal-Knisja. Fit-2 ta’ Marzu l-gazzetta Ingliża The Daily Telegraph ippubblikat rapport tal-istaff diplomatiku tagħha li kien jgħid li l-Vatikan kien bagħat ittra lill-Gvern Malti li fiha kien ikkundanna t-theddida li minn Ottubru, il-Gvern Malti jieħu f’idejh l-iskejjel tal-Knisja. Is-Sibt 17 ta’ Marzu l-FPTA organizzat marċ f’Tas-Sliema li fih inqalgħu inċidenti mal-pulizija. F’ħakka t’għajn, il-kwistjoni tal-iskejjel tal-Knisja saret issuġġett ewlieni diskuss fl-attivitajiet politiċi u l-istqarrijiet minn naħa jew minn oħra kienu jimlew kolonni sħaħ tal-gazzetti. Żvolta ġdida f’ħajti Intant, waqt li Malta kienet medhija ssegwi l-iżviluppi dwar l-iskejjel tal-Knisja b’artikli fil-gazzetti, meetings, marċi u dimostrazzjonijiet, f’nofs Marzu, il-ħajja personali tiegħi ħadet żvolta differenti u ġdida meta jien u l-mara sirna nafu li konna qed nistennew tarbija. Kienet is-sorpriża tassena għax wara aktar minn 13-il sena miżżewġin, jien u lmara konna qtajna qalbna li jkollna tfal. Iżda d-destin ried mod ieħor. Kienu xhur li fihom, jien u marti dħalna għal ‘avventura’ ġdida filwaqt li l-pajjiż kien qed jgħaddi mill-miżavventura li daħħluh fiha Mintoff u KMB. L-ispeċjalista li kellna kien wieħed li ma jaħdimx l-isptar u mill-ewwel qalilna li minħabba ċ-ċirkostanzi partikulari, bil-mara se jkollha lewwel tarbija f’età relattivament avvanzata, dan kien każ fejn normalment il-parir ikun li meta jasal iż-żmien tat-twelid, ilħlas għandu jsir permezz ta’ ċesarja. U dan seta’ jsir biss flIsptar Karen Grech fejn hu ma kienx jaħdem minħabba listrajk tat-tobba. Spiċċajna b’żewġ speċjalisti – wieħed membru tal-MAM u l-ieħor strike breaker – it-tnejn ħbieb tagħna u li bqajna grati ħafna lejhom it-tnejn. Kienet ċirkostanza mhux normali fi żminijiet mhux normali!

Liġi dwar il-liċenzji tal-iskejjel Naturalment, il-kwistjoni dwar l-iskejjel tal-Knisja baqgħet għaddejja. Fl-14 ta’ April, il-Gvern ippubblika abbozz ta’ liġi biex ikompli jemenda l-Att tal-1974 dwar l-Edukazzjoni. Din il-liġi kienet tħassar il-liċenzji eżistenti tal-iskejjel sekondarji privati minn wara l-31 ta’ Awwissu filwaqt li kienet tagħti ddritt lill-Ministru li jagħmel l-istess f’data oħra determinata minnu fil-każ tal-iskejjel primarji. Mill-1 ta’ Settembru ’l quddiem l-iskejjel tal-Knisja kien se jkollhom bżonn japplikaw mill-ġdid għal liċenzja ġdida b’kundizzjonijiet ġodda. Dawn il-kundizzjonijiet, fost affarijiet oħra, kienu jfissru li l-iskejjel riedu jkunu b’xejn u ma jitolbu ebda ħlas, jew donazzjoni, mill-ġenituri tat-tfal. Mhux hekk biss: kull liċenzja magħrufa kellha tkun valida għal sena skolastika waħda u tista’ tiġġedded għal perjodi oħra ta’ sena kemm-il darba ssir applikazzjoni oħra mhux aktar tard mit-30 ta’ April ta’ dik is-sena. Kien ovvju li din il-liġi kienet se tisforza lill-iskejjel talKnisja jagħlqu għax dawn ma kinux finanzjarjament vijabbli mingħajr il-ħlas tal-miżati u ta’ donazzjonijiet. Mill-ewwel kien hemm reazzjonijiet feroċi kontra dan l-abbozz, min-naħa tal-PN, tal-Knisja u tal-FPTA kif ukoll minn ħafna għaqdiet u organizzazzjonijiet oħra.


Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Opinjoni

Ir-riforma tal-ħinijiet tal-ħwienet KIF TAĦSIBHA L-ASSOĊJAZZJONI TA’ MIN IĦADDEM

Anton Vella

SMEs Helpdesk Executive Assoċjazzjoni ta’ Min Iħaddem

Li l-Gvern għandu jara li jitħarsu d-drittijiet tal-ħaddiema iva, iżda li l-Gvern iżomm idejn l-imprenditur, u jillimitalu l-ħinijiet u l-ġranet ta meta jista’ jiġġestixxi n-negozju tiegħu, dak, l-MEA ma taqbilx miegħu.

Fil-ġimgħat li għaddew, il-Gvern, permezz tal-Ministeru tal-Ekonomija, Investiment u negozji żgħar, ippubblika dokument għall-konsultazzjoni pubblika dwar ir-riforma fil-ftuħ tal-ħwienet. Bħala korp kostitwit, l-Assoċjazzjoni ta’ Min Iħaddem tat ir-reazzjoni f’isem il-membri assoċjati mal-Assoċjazzjoni ta’ Min Iħaddem. Il-Gvern qed jipproponi li kull ħanut li bħalissa ma jistax jiftaħ il-Ħdud jitħalla jagħmel dan bejn is-6.00 a.m. u l-5.00 p.m. sakemm dan jibqa’ magħluq f’ġurnata magħżula minn sid il-ħanut u jkun avżat b’dan id-Dipartiment tal-Kummerċ. Kull ħanut għandu jkollu mwaħħla tabella fissa fuq barra talħanut fejn tindika l-ġranet li fihom se jkun miftuħ u wkoll ilġurnata li se jkun magħluq. (Din ma tapplikax għall-perjodu tal-Milied meta l-eċċezzjonijiet attwali se jibqgħu japplikaw). Għal din il-proposta, l-MEA, aħna, ma naqblux li sid ta’ ħanut jiġi mġiegħel jagħlaq ġurnata oħra fil-ġimgħa, biex jingħata l-possibbiltà li jiftaħ il-Ħadd. Mhux spjegabbli li biex sid ta’ ħanut tagħtih xi ħaġa addizzjonali, trid iġġiegħlu jirrinunzja għal dritt li s’issa kellu, jiġifieri li jiftaħ ukoll tul il-ġranet kollha tal-ġimgħa. Biex jiġu mħarsa d-drittijiet tal-impjegati. l-MEA temmen li m’hemmx bżonn li wieħed jimponi dan it-tip ta’ miżura. Biex jiġu mħarsa l-impjegati hemm il-liġi li tirregola l-kundizzjonijiet tal-impjieg u għandna nħalluha tkompli tiġi applikata. Importanti iżda, li nissorveljawha aħjar biex inżommu kollox taħt kontroll, u nillimitaw kemm jista’ jkun l-abbużi. Il-Gvern qed jipproponi wkoll li l-ħwienet kollha jitħallew jiftħu fil-btajjel pubbliċi (ħlief fil-Ġimgħa l-Kbira) li ma jinzertawx il-Ħadd (minflok il-proċedura attwali fejn il-Ministru jrid kull darba joħroġ notifika). Dwar dan, l-MEA taqbel, iżda xorta waħda m’aħniex nifhmu, għaliex meta festa pubblika taqa’ fil-jum tal-Ħadd, għandna nżommu lis-sid tal-ħanut li ma jiftaħx. Tajjeb li nfakkru li l-ħwienet tagħna huma kontinwament f’kompetizzjoni mal-online shopping, u kif jaf kulħadd, lonline shopping ma għandux limitazzjonijiet ta’ Sibtijiet, Ħdud jew festi. Wisq inqas fuq ħinijiet ta’ xħin wieħed jista’ jixtri online. Għalhekk jekk verament irridu nħallu s-suq jikkompeti fuq level playing field, nemmnu li l-Gvern ma għandux għaliex jimponi, u jirrestrinġi ħinijiet fejn fihom jista’ jsir il-kummerċ. Li l-Gvern għandu jara li jitħarsu d-drittijiet tal-ħaddiema iva, iżda li l-Gvern iżomm idejn l-imprenditur, u jillimitalu lħinijiet u l-ġranet ta’ meta jista’ jiġġestixxi n-negozju tiegħu, dak, l-MEA ma taqbilx miegħu. Proposta oħra fid-dokument hija li l-ħwienet għandhom jitħallew jibqgħu miftuħin matul il-Karnival u f’Ħadd ilGħid. Stabbilimenti liċenzjati tal-catering, nightclubs u diskoteki jew postijiet oħra fejn isir iż-żfin, u li m’għandhomx diġà permess jagħmlu hekk, jitħallew jibqgħu miftuħin sal4.00 a.m. fil-Karnival, Sibt il-Għid, lejlet il-Milied u lejlet lEwwel tas-Sena (minflok il-proċedura attwali fejn il-Ministru jrid kull darba joħroġ notifika). Dwar din l-emenda fil-ligi lMEA taqbel, għaliex temmen li b’hekk, tonqos il-burokrazija żejda, u tiġi eliminata l-prassi li ta’ kull sena l-Pulizija kien qed ikollha ta’ kull darba, titlob permess speċjali, biex din ilkonċessjoni tkun tista’ tingħata. Għall-proposta rigward li l-ħwienet kollha jingħataw ilpossibbiltà li jtawlu l-ħinijiet tagħhom sal-10.00 p.m. nhar ta’ Ħamis, il-Ġimgħa u s-Sibt, mingħajr il-ħtieġa li jintalab permess, l-MEA ma tarax għaliex għandu jkun il-Gvern li jirrestrinġi l-ġranet ta’ meta ħanut jkun jista’ jibqa’ miftuħ wara s-

19

7.00 p.m. Bħala Assoċjazzjoni ta’ Min Iħaddem naħsbu li jekk kulħadd jitħalla liberu li jiftaħ meta jrid u xħin irid, sakemm ma jaqbiżx il-ħin tal-10.00 p.m. ikun ferm aħjar. Ovvjament, dejjem f’konformità mar-regoli li jirregolaw l-operat, u r-rispett lejn ir-residenti u entitajiet oħra Fi proposta oħra, il-Gvern qed jissuġġerixxi li ħwienet talmerċa u supermarkets għandhom jitħallew jiftħu l-Ħdud f’lokalitajiet mhux turistiċi mis-6.00 a.m. sas-1.00 p.m., l-istess bħall-ħwienet oħra li jbigħu oġġetti essenzjali (mingħajr ilħtieġa li jagħlqu f’ġurnata oħra). F’reazzjoni għal din il-proposta, l-MEA qalet li tħoss li dan it-tibdil jista’ joħloq element ta’ diskriminazzjoni bejn sidien ta’ ħwienet diversi. L-MEA tistaqsi: għaliex is-supermarkets u l-ħwienet talmerċa qegħdin jitpoġġew f’keffa għalihom, u jingħataw dan illimitu sa xħin jistgħu jiftħu? X’għandhom inqas minn ħwienet oħra li mhumiex tal-merċa? Għaliex qed jitħallew jiftħu sas1.00 p.m. biss? U għaliex dawn imbagħad ma ġiex impost fuqhom l-obbligu li jagħlqu ġurnata oħra fost il-ġimgħa? L-MEA ma taqbilx li xi settur, hu liema hu, jiġi mġiegħel jagħlaq xi jum ieħor fost il-ġimgħa, biex ipatti talli jkun ingħata l-konċessjoni li jiftaħ il-Ħadd. Il-Gvern qed jipproponi wkoll li titneħħa r-restrizzjoni tal-qies ta’ 350 metru kwadru fir-rigward ta’ ħwienet tal-merċa f’lokalitajiet turistiċi. L-MEA ma taqbilx li għandna nibqgħu niddistingwu bejn lokalità turistika u oħra li mhix, u tistaqsi: fuq liema kriterji qed tiġi stabbilita lokalità jekk hix turistika jew le? Qed jiġi ssuġġerit ukoll li l-eżenzjoni mogħtija lill-Belt Valletta tingħata wkoll lil Bormla, il-Birgu, l-Isla u l-Kalkara kull meta jsorġi vapur tal-passiġġieri fuq dik in-naħa tal-Port il-Kbir. Anke dwar din il-proposta, l-MEA temmen li b’aktar sens komun din tista’ titjieb. Għaliex għandhom jiżdiedu dawn illokalitajiet u mbagħad pereżempju l-Furjana li prattikament tinkorpora fiha l-waterfront prinċipali fejn isorġu l-vapuri, le? U jekk aħna qed naċċettaw li jiftħu l-ħwienet biex jilqgħu litturisti tal-cruise liners meta jkunu qed jipparteċipaw fit-tours offruti lill-istess turisti, għaliex qed nassumu, u neħduha for granted li t-tours isiru biss għal dawn l-erba’ destinazzjonijiet? Fid-dokument m’hemm xejn dwar il-possibbiltà, li ħwienet jingħataw permess li jiftħu anke billejl. L-MEA tħoss li wasal iż-żmien li min ikun irid jiftaħ wara l-10.00 p.m. wkoll għandu jkun hemm proċedura u permess speċjali ta’ kif wieħed ikun jista’ japplika għalih, (24/7 permit), mingħajr ma jkun xi piż finanzjarju esaġerat, dejjem f’konformità marregoli li jassiguraw operat li ma jxekkilx il-paċi pubblika, u jirrispetta lil tal-madwar. L-MEA, bħala prinċipju, taqbel ma’ aktar libertà fil-qasam tal-kummerċ. Temmen li aktar ma nagħmluha faċli għallimprenditur li jkun jista’ jiġġestixxi n-negozju tiegħu mingħajr xkiel u restrizzjonijiet, aktar ikun jista’ jikkontribwixxi lejn l-ekonomija, waqt li l-konsumatur jinqeda aktar. Iż-żieda fl-attività kummerċjali ġġib żieda fl-impjiegi, u biex l-imprendituri jkunu kapaċi jirbħu l-kompetizzjoni, jeħtieġ li nħallulhom il-possibbiltà li joperaw meta, xħin u kif jidhrilhom li jkun l-aħjar għan-negozju tagħhom. Għalhekk l-MEA hi kontra kull restrizzjoni ta’ ħinijiet, diskriminazzjoni bejn il-lokalitajiet, u kundizzjonijiet differenti bejn is-sidien tal-ħwienet. Madankollu, l-MEA lesta tagħti kull appoġġ lill-Gvern biex ikunu mħarsa d-drittijiet tal-impjegati.

L-MEA, hi kontra kull restrizzjoni ta’ ħinijiet, diskriminazzjoni bejn il-lokalitajiet, u kundizzjonijiet differenti bejn is-sidien ta’ ħwienet.


20

A

Il-moralità u l-libertà

MORALITÀ U POLITIKA – (15)

Joe Camilleri Opinjonist

Mhijiex libertà li wieħed jabbanduna l-familja proprja, li wieħed joqtol tarbija fil-ġuf, li toqtol l-anzjani għax qed ibatu. Dan hu abbuż mil-libertà.

Opinjonist

Kummenti dwar kwotazzjonijiet li laqtuni

Opinjoni

lla ħalaq lill-bniedem bħala xbieha tiegħu, ħabib tiegħu. Il-bniedem ma jistax jgħix din ilħbiberija jekk mhux billi joqgħod b’mod liberu għal kulma jrid Alla minnu. Mela meta Alla wissa lill-bniedem biex ma jikolx mis-siġra tattagħrif it-tajjeb u l-ħażin “għax dakinhar li tiekol minnha żgur li tmut” (Ġen 2,17), Alla kien qed jifhem li l-bniedem, jekk irid jogħġbu u jilħaq il-maturità tiegħu, ma setax jagħmel li jrid. Il-libertà qiegħda biex il-bniedem jagħmel dak li hu sewwa. U l-bniedem mhux biss għandu jagħraf dawn il-limiti ta’ mġibtu imma għandu jirrispettahom bilfiduċja kollha f’Alla. Dan ifisser li, jekk il-bniedem irid ikun tabilħaqq liberu, irid joqgħod għan-normi morali li jirregolaw l-istess libertà. Il-Katekiżmu tal-Knisja Kattolika jagħtina definizzjoni tallibertà: “Il-libertà hi s-setgħa, bl-għeruq tagħha fir-raġuni u rrieda, li tagħmel jew ma tagħmilx xi ħaġa, li tagħmel din jew dik il-ħaġa, u hekk minn rajk tagħmel għemil maħsub sewwa minnek” (KKK 1731). Imma importanti li t-taħriġ tal-libertà jkun marbut ma’ Alla: “Il-libertà tilħaq il-perfezzjoni tagħha meta twassal għand Alla, l-hena tagħna” (Ibid.). Mela libertà vera ma tfissirx tagħmel li trid imma tagħmel li jrid Alla għax hu jaf x’inhu l-aħjar għalina. Fil-fatt, aktar ma wieħed jagħmel it-tajjeb, aktar isir ħieles. “M’hemmx vera libertà jekk mhux f’għemil li hu tajjeb u ġust” (KKK 1733). Il-libertà tagħmel lill-bniedem responsabbli, imma l-ħtija u r-responsabbiltà ta’ xi għemil jistgħu jonqsu jew anke jispiċċaw għalkollox minħabba l-injoranza, nuqqas ta’ attenzjoni, l-użu tal-vjolenza, il-biża’, id-drawwiet, ir-rabtiet ta’

mħabba bla kontroll, u raġunijiet oħra psikiċi jew soċjali. Aktar ma l-bniedem jissaffa minn dan kollu, aktar jersaq lejn il-libertà fl-aqwa tagħha. Interessanti r-relazzjoni bejn il-libertà u d-dnub. IlKatekiżmu tal-Knisja Kattolika jgħdilna: “Il-libertà tal-bniedem hi limitata u tista’ tiżbalja. U fil-fatt il-bniedem jiżbalja. L-istorja tal-bniedem, sa mill-bidu, hi xhieda tad-deni u talmoħqrija li ħarġu mill-qalb tal-bniedem bl-użu ħażin tal-libertà” (KKK 1739). Kuntrarju għal dak li jaħsbu ħafna, iddnub hu jasar u jnaqqar il-libertà tal-persuna. Ħafna bnedmin iridu l-libertà minn Min tahielhom, jiġifieri minn Alla, u hekk isibu ruħhom fi skjavitù l-aktar kbir: “Il-bniedem, meta jitbiegħed mil-liġi morali, jhedded il-libertà tiegħu, ixekkel lilu nnifsu, jikser ir-rabta ta’ aħwa ma’ sħabu l-bnedmin l-oħra, u jeħodha kontra r-rieda ta’ Alla” (KKK 1740). Toqgħod tajjeb għal kulħadd it-twissija li tat ilKongregazzjoni għad-Duttrina tal-Fidi fl-Istruzzjoni Libertatis Conscientia tal-1987, meta tgħidilna li hu qerq li “l-bniedem, għax għandu l-libertà, hu kollu kemm hu biżżejjed għalih innifsu, u ma għandux għan ieħor ħlief li jfittex dak li jaqbillu huwa u jgawdi l-ġid kollu tal-art.” Il-permissività fl-imġiba li qed naraw madwarna hi mibnija fuq l-opinjoni żbaljata tal-libertà tal-bniedem. Il-libertà għandha tkun imħarrġa, qabel xejn, fil-liġi morali. Hu żball kbir ta’ ċerti politiċi li, biex mingħalihom jagħtu aktar libertà liċ-ċittadini u jaħtfu l-voti, jgħaddu liġijiet li jmorru kontra l-liġi morali ta’ Alla. Mhijiex libertà li wieħed jabbanduna l-familja proprja, li wieħed joqtol tarbija fil-ġuf, li toqtol l-anzjani għax qed ibatu. Dan hu abbuż mil-libertà.

“Evidenti l-qasma dejjem tikber fil-Partit Laburista ta’ Muscat” Taħt dan it-titlu kien hemm storja tajba ta’ il-mument li fiha jirrakkonta l-qasma li hemm fi ħdan il-PL. U din mhix riżultat ta’ clash ta’ personalitajiet, iżda pjuttost qasma ta’ natura ideoloġika. Għalhekk aktar profonda u serja. Huwa veru li Muscat irid iwarrab l-uċuħ antiki minnofs. Fi kliem ieħor, ma jarax il-Mintoffjani fl-immaġni tal-PL immexxi minnu. Sa hawn wieħed jista’ jifhem u jagħtih biċċa raġun. Iżda l-bużillis hu li Muscat dawwar ir-rotta tal-PL dawra sħiħa. Irnexxielu jbiddel il-PL minn Partit Soċjalista għal partit Lemini. Mhux ta’ xejn li sab l-ewwel ribelli fi ħdan il-Partit li ddeċidew li jiktbu ittra feroċi mimlija akkużi dwar ittradiment tal-prinċipji li “għalihom twaqqaf il-Partit”. il-mument fakkar fil-lista tal-“akkuzi fil-konfront tattmexxija ta’ Muscat” fl-ittra ta’ diversi persunaġġi magħrufin għall-politika Xellugija, kultant estrema tagħhom. Fir-rabja tagħhom, dawn fil-grupp ta’ ribelli “jittamaw li l-Partit Laburista jkun fidil u jerġa’ lura lejn l-għeruq u l-valuri fundamentali tiegħu…” Wara l-Baġit ta’ nhar it-Tnejn, laqatni status fuq Facebook minn ħabib tiegħi li iżda ma naqbilx miegħu dwar il-politika li jħaddan. Dan kiteb hekk: “Joseph Muscat crossed the Rubicon”. Kienet għalih dikjarazzjoni ta’ ferħ u sodisfazzjon għax skont dan il-ħabib, ilBaġit ta’ Muscat wera l-pass deċiżiv biex il-PL sar partit tassew tal-Lemin (estrem?). Bħallikieku l-miżuri soċjali u ekonomiċi tal-Baġit qed ifissru l-“baptism of fire” talPL immexxi minn Muscat. B’ħarsa fuq fuq indunajt kemm hu veru dan il-pass. Muscat introduċa miżuri antisoċjali u, kif qal tajjeb Simon Busuttil, “miżuri ta’ Gvern bla direzzjoni ekonomika u li ma jqassamx il-ġid tiegħu b’mod ġust”. Rajnieh jagħfas fuq dawk l-aktar vulnerabbli li jiddependu mis-servizzi soċjali billi għaddiehom bħala “ħallelin”; il-pensjonanti, ħaddiema bil-paga minima, min irabbi, ġew magħfusin aktar; għolla l-kirjiet talhousing tal-gvern b’mod indiskriminat u bla avviż. F’kelma waħda, il-PL ta’ Muscat sar partit kapitalista. Warrab għalkollox is-setturi tas-soċjetà li l-aktar huma fil-bżonn. Il-PN għandu sejħa quddiemu biex ikun vuċi ta’ dawk li jinsabu fil-periferija tas-soċjetà Maltija. Il-

periferija hawn tfisser dawk is-setturi/individwi/familji li għandhom ħajt quddiemhom li jifridhom mill-ġid komuni tal-bqija tas-soċjetà. Din is-sejħa tixbah ħafna lis-sejħa favur id-drittijiet umani tas-snin 70 u 80 u li kien rabat ma’ qalbu b’għożża kbira. U rebaħ il-fiduċja tal-poplu.

Il-punt hu… Richard Muscat

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

“Given that the Plan involves a change of such social, economic and environmental importance, the attempt to bypass Parliament is a retrograde step which runs directly counter to the commitment to transparency and accountability which this government made on taking office.” Dan huwa passaġġ tassew iebes fil-konfront tal-PM Muscat meħud mill-ittra miftuħa mill-President u l-eksPresidenti ta’ Din L-Art Ħelwa lill-Prim Ministru. Huma wrew it-tħassib serju tagħhom tad-degradazzjoni talambjent, u li fiha huma għamlu appell lill-PM Muscat biex ibiddel ir-rotta tal-politika tiegħu f’dan is-settur. Din l-Art Ħelwa akkużat lill-Gvern li m’għamilx Pjan Strateġiku dwar l-Ambjent u l-Iżvilupp, u għalhekk ilPresidenti sostnew li “Malta has been left without a proper strategy for the future governance and good administration of its built and rural environment, thus inviting continued bad management and abuse to fester,” F’artiklu ieħor, Martin Galea, eks-President ta’ Din lArt Ħelwa, bit-titlu “A quest to save the countryside” (The Times of Malta 20.11) għamel kritika kostruttiva dwar il-qagħda prekarja tal-kampanja u tal-landscapes tassew sbieħ minkejja li huma limitati fin-numru. U kif dawn ġew traskurati minn diversi amministrazzjonijiet minkejja l-obbligu li tiggarantixxi l-istess Kostituzzjoni. Dan il-Gvern qed juri sinjali ċari li jerħi r-riedni u lkontrolli fejn jidħlu regolamenti. Aktar gravi huwa lfatt, jgħid Galea, li l-emendi proposti għall-pjan strutturali: “will now become the remit of the minister and have no oversight of Parliament.” Dan huwa pass lura li jagħti x’jifhem li l-kampanja se tiġi miftuħa għall-iżvilupp. Dan huwa messaġġ ċar kritiku fil-konfront tal-Gvern ta’ Muscat li qed imur kontra l-istess wegħdi ta’ qabel l-elezzjoni dwar l-ambjent, u flistess ħin huwa messaġġ lill-PN biex jgħolli l-vuċi tiegħu dwar politika intiża biex tħares dan il-patrimonju waqt li tifforma l-pjan strateġiku alternattiv tiegħu.


Eżerċizzji fir-reklami politiċi Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Opinjoni

Carm Mifsud Bonnici Kelliem tal-Oppożizzjoni għall-Affarijiet Barranin

Il-poplu beda jduqu lil dan il-Gvern u allura hemm f’numru ta’ setturi determinanti għalih rabja. Waħda li toħroġ minn raġunijiet varji l-iktar evidenti hi d-disparità bejn min għandu u min m’għandux kibret sew.

1. Forsi għandna nammettu li konna drajna li l-affarijiet isiru bis-serjetà. Drajna nippretendu aġir korrett fejn ilGvern jagħti rendikont. Drajna naraw pjan soċjo-ekonomiku jiżviluppa quddiemna. Tant il-PN ħadem f’din it-triq li meta l-poplu jara l-kontra ma jkunx jista’ jifhem x’inhu għaddej verament. Tant l-aġenda politika ta’ dan il-Gvern hija bbażata fuq l-immaġni iktar milli s-sustanza tal-miżuri li qiegħed iressaq li mhux qegħdin jitwemmnu. Hemm nuqqas ta’ kredibbiltà f’dak li qiegħed isir u min qiegħed iwettqu.

2. Ma’ kull ġurnata l-immaġni tal-Gvern qiegħda tieħu daqqa ta’ ħarta. F’ħabta u sabta ħareġ mill-perjodu tal-bidu ta’ kull leġiżlatur fejn dak li jkun qiegħed iwettaq jittieħed f’dawl tajjeb. F’dawn l-aħħar xhur minn meta saret bidla fil-membri tal-kabinett l-affarijiet bdew sejrin lura sistematikament. Verament ma tgħaddix ġurnata li ma toħroġx waħda kompletament ġdida. Miżuri jmorru żmerċ, Ministri jsibu ruħhom fejn ma għandhomx jagħmlu dak li ma għandhomx. Meta wieħed jikkunsidra kemm ingħad qabel l-elezzjoni ġenerali u dak li qiegħed minflok iseħħ wara allura nifhmu aktar u aktar kemm is-sitwazzjoni hija gravi. Wieħed jifhem għalhekk kemm hemm bżonn interventi mill-Prim Ministru nnifsu biex jipprova jibdel il-burdata żbaljata li hawn preżentement.

3. Nhar it-Tnejn ġie u għadda. Kien il-mument meta issa l-Gvern Laburista għandu għad-dispożizzjoni tiegħu lpajjiż u l-finanzi tiegħu u għalhekk kellna nibdew naraw dak li huwa ġej. Nibdew naraw it-tfassil ta’ pjan soċjoekonomiku li jmexxi lill-pajjiż ’il quddiem. Dan minflok ma seħħx. Seħħ proprju l-kontra. Flok kien dirett u jħares ’il quddiem, kien fit-tul u jara biss tal-lum. Għamilt iddiskors nisma’ naqra dak li ngħatajt u nanalizza. Kelli ħin għad-dispożizzjoni. Kelli żżejjed għax dak li ngħad ġie espost ħażin. Ingħadu diversi miżuri li diġà seħħew. Oħrajn li ma jistgħux iseħħu, diversi oħra li ħadd ma jista’ jifhem il-bidu u t-tmiem tagħhom.

Bagit fqir mill-ideat ġodda speċjalment fl-aktar affarijiet fundamentali bħall-ħolqien ta’ xogħol ġdid.

Jimpressjona lil dawk li sfortunatament ma jifhmux kemm qiegħed suppost isir xogħol. It-tieni kien hemm immarkati diversi piżijiet ekonomiċi u soċjali li nħbew taħt ħaġa jew oħra. Nitkellmu mill-inqas fuq dak li jaqta’ u ngħidu kemm nifilħu fuq dak li suppost se jċaqlaq l-affarijiet ’il quddiem. It-tielet kien hemm impostazzjoni li tipprova turi lill-Gvern bħala wieħed favur l-ispekulaturi u dawk li għandhom il-flus. Tipprova tidher li hija favur dawk li qegħdin fin-negozju u kontra dawk li qegħdin ’l isfel fissoċjetà tagħna.

5. Diġà rajna xi ħaġa simili s-sena li għaddiet meta s-sitwazzjoni ma kinitx daqshekk gravi. Il-poplu beda issa jduqu lil dan il-Gvern u allura hemm f’numru ta’ setturi determinanti għalih rabja. Waħda li toħroġ minn raġunijiet varji l-iktar evidenti li d-disparità bejn min għandu u min m’għandux kibret sew. Hemm diversi li qegħdin komdi u ħafna oħrajn le. Hemm ħafna li daħlu jridu jieklu kemm jifilħu mil-laħam malajr malajr u oħrajn li tħallew barra kompletament. Hemm ħafna li ma tistax tkellimhom għax telgħu waħda tant ’il fuq li ħadd ma jista’ jmisshom mentri hemm iktar li qegħdin ’l isfel jistennew. Dan huwa li lħbieb tal-Uffiċċju tal-Prim Ministru qed jifhmu u għalhekk ħarġu bi bżonn iktar minn dak li jafu jagħtu, reklami u reklami.

4. Żgur mhux forsi kien hemm numru ta’ punti li jibqgħu assolutament immarkati f’moħħ diversi. L-ewwel it-tul esaġerat kien immarkat biex jimpressjona.

6. Il-ħsieb huwa ċar. Ma tagħtix risposti ċari iżda taħrab min-nies billi tkompli tiġbdilhom saqajhom. Flok taffronta l-problemi, tkompli tmexxihom għall-ġurnata li ġejja. Ilpajjiż jista’ jisma’ iżda ma jfissirx li se jemmen dak li qiegħed jingħadlu. Il-poplu kien ibbumbardjat minn lista twila ta’ dak li suppost se jsir mingħajr ma fehem sewwasew fejn u kif sejjer jintlaqat minnu. Ħafna qamu filgħodu u ġew kontinwament infurmati kemm id-dokument huwa tajjeb mingħajr spjegazzjoni vera. Ingħad wisq. Biss, dan mhuwiex poplu li lest li jaċċetta kollox bla ma jqis sew l-affarijiet. Dan huwa pajjiż fejn dak li jingħad, jitkejjel fit-tul. Ir-reklami jiġu u jmorru. Jistgħu juru ħaġa u jistgħu juru oħra imma mhux dak li jeffettwa. Jeffettwa dak li jkun qiegħed iseħħ verament. U hawn il-Gvern qiegħed ifalli.

har it-Tnejn li għadda l-Gvern immexxi millPrim Ministru Joseph Muscat ippreżenta lBaġit għall-2015. Baġit li għandu jagħtina stampa ċara ta’ x’inhi l-viżjoni tal-Gvern għal pajjiżna marbuta ma’ pjan ekonomiku għal tkabbir ta’ ġid għal kulħadd. Bħal dejjem, wara kull Baġit, ikunu ħafna dawk li jikkummentaw, sew jekk huma osservaturi politiċi, u anke jekk mhumiex, għax fuq kollox, il-miżuri tal-Baġit jolqtu lil kulħadd. Mal-ewwel daqqa t’għajn lejn dan il-Baġit forsi wieħed jitħasseb daqsxejn kif għandu jifforma l-opinjoni tiegħu dwar jekk huwiex Baġit tajjeb jew le, Baġit għaqli jew Baġit bla direzzjoni. Konna diġà smajna ħafna fuq iż-żieda ta’ 58ċ u forsi ħafna nies qajla riedu jemmnu meta semgħu din iċ-ċifra redikola. Ma’ dan inżid numru ta’ taxxi ġodda ġmielhom u lfatt li roħs ta’ 2ċ fil-petrol fi żmien meta l-prezz internazzjonali huwa baxx ħafna hija daħka fil-wiċċ – u malajr tibda tinduna li dan huwa Baġit ta’ gvern mingħajr viżjoni u kreattività. Wieħed ma jistax ma jsemmix in-nuqqas ta’ proposti mill-Gvern favur l-ambjent jew biex tingħata aktar għajnuna lill-familji u lin-nisa li joħorġu jaħdmu! Bagit fqir mill-ideat ġodda speċjalment fl-aktar affarijiet fundamentali bħallħolqien ta’ xogħol ġdid. Fejnhom l-inizjattivi ġodda, l-investiment barrani, u t-tkabbir f’setturi speċjalizzati? Hemm numru ta’ wegħdi f’dan il-Baġit li tħabbru fil-Baġit tas-sena l-oħra u li għadhom ma twettqux, u għalhekk wieħed ma jiskantax li d-diskors tal-Baġit ta’ din is-sena dam aktar minn tliet sigħat. Iżda twil kemm kien twil id-diskors, linkwiet prinċipali jibqa’ wieħed. Wara li tkun għasart iċ-ċenteżmi li tak u ħadlek minn hawn u minn hemm, il-fatt jibqa’ li l-wegħdi kollha li saru f’dan il-Baġit huma marbutin mal-

bejgħ tal-Enemalta lil Shanghai Electric Power u jiddependu minnu; bejgħ li ftit li xejn nafu dettalji dwaru u fuq liema bejgħ se jserraħ il-futur tal-pjan tal-enerġija ta’ pajjiżna u parti sostanzjali tal-futur ekonomiku tagħna wkoll. Allura wieħed jistaqsi, jekk dan il-bejgħ ma jsirx skont il-pjani talGvern, kif se jagħmel tajjeb għal €50 miljun dovuti millEnemalta? B’din il-problema quddiemu, wieħed kien jippretendi li l-Ministru tal-Finanzi jagħti ftit spazju f’diskors ta’ Baġit twil esaġert biex jispjega dwar it-tlestija tal-power station il-ġdida – proġett tant importanti għal pajjiżna skont dan il-Gvern li l-Prim Ministru rabat il-karriera politika tiegħu miegħu! Nispera li l-power station il-ġdida mhix se tkun perċezzjoni oħra u li fi żmien ħmistax il-Ministru tal-Enerġija, kif imwiegħed minnu stess, iroddilna r-risposti u l-informazzjoni li jixirqilna. Għax jekk forsi l-kelma perċezzjoni weħlet malproblema tat-traffiku, żgur li mhix perċezzjoni li xogħol fuq il-power station il-ġdida għadu ma bediex, għalkemm ilMinistru jassigurana li hu kommess li jara li jagħtina ‘deliverables’! Il-Baġit isemmi wkoll inizjattivi biex tiġi indirizzata l-problema tat-traffiku għalkemm naħseb li għas-sewwieqa li jiffaċċjaw din il-problema kuljum, dan se jkun każ ieħor ta’ li bejn il-paroli u l-fatti hemm baħar jikkumbatti! Fl-aħħar mill-aħħar, jibqa’ Baġit b’għafsa fuq il-pagi, isservizzi soċjali u fuq il-pensjonijiet. Il-kumpens li se jingħata darba żgur li mhux biżżejjed għal dawk il-ħafna żidiet, żgħar imma fil-kwantità, li se jkunu qed iħabbtu wiċċhom magħhom il-ħaddiema, il-ġenituri, l-istudenti u l-pensjonanti! Interessanti wkoll kif miżuri mħabbra dan l-aħħar bħaż-żieda fil-kirjiet tal-akkomodazzjoni soċjali ma ġewx inklużi fiddiskors tal-Baġit. Imma forsi din perċezzjoni wkoll!

Ħsibijiet wara l-Baġit Caroline Galea Opinjonista

21

N


Bla roadmap fit-trasport 22

Toni Bezzina

Kelliem tal-Oppożizzjoni għat-Trasport u l-Infrastruttura

Il-Gvern kull ġimgħa jagħtik 58ċ f’but u mit-traffiku biss jeħodlok €16 minn but ieħor.

E

rba’ sigħat diskors ta’ Baġit li meta tagħsru ma kienx idum aktar minn nofs siegħa. Dan hu Baġit bla direzzjoni u bla soluzzjonijiet għall-oqsma tattrasport u l-infrastruttura. Fis-siegħa tal-prova, meta t-traffiku hu pjaga li qed tifni lin-negozji u lill-familji, ħareġ li dan il-Baġit ma joffri l-ebda soluzzjoni dwar kif il-Gvern se jsolvi l-problema tat-traffiku. Għall-Prim Ministru Joseph Muscat u l-Ministru tat-Traffiku Joe Mizzi, din il-problema baqgħet perċezzjoni. Imma traġitt li normalment ma jiħux aktar minn 20 minuta, issa sar jieħu siegħa jew siegħa u nofs.

Opinjonist

Il-metodu jrid ikun mibni fuq is-sewwa, fuq l-onestà. Din hi l-impronta li Simon Busuttil qed jagħti lit-tiġdid fil-PN li twassal għal bidla radikali f’kif issir il-politika.

Opinjoni

Meta wieħed iqis kemm it-traffiku qed iwassal biex is-sewwieq iħallas aktar għall-fuel, kemm qed iżomm aktar il-Gvern għallprezz tal-fuel u kemm żied il-liċenzja tal-karozza u l-polza talassigurazjoni, dawn ilaħħqu għal madwar €830 fis-sena jew inkella €16 fil-ġimgħa. Mela, il-Gvern kull ġimgħa jagħtik 58ċ f’but u mit-traffiku biss jeħodlok €16 minn but ieħor.

It-trasport: taxxa indiretta għall-Gvern Laburista Donnu l-Gvern jara s-settur tat-trasport opportunità kif jintaxxa aktar. Barra r-rati għoljin ta’ fuel, f’dan il-Baġit, il-Gvern għolla wkoll il-liċenzja tal-karozza sa €15 fis-sena kif ukoll ilpolza tal-assigurazzjoni b’minimu ta’ €13 fis-sena. Dawn iżżidiet ftit jagħmlu differenza fil-kwalità jew fid-daqs tal-vettura.

It-trasport pubbliku Għalkemm għadu ma ffirmax il-ftehim mal-kumpanija lġdida, il-Gvern qed jgħid li għall-2015 mhux se jgħolli n-nolijiet. Iżda għal dawn, il-poplu qed inħallsu xorta mit-taxxi għal sussidju ta’ €23 miljun għal ewwel sena b’żidiet oħra fis-sussidju biex tagħmel tajjeb għall-investiment tal-kumpanija privata li l-Ministru tat-Traffiku biss jaf kemm ġej jiswa. Disa’ xhur ilu, żewġ kumpaniji barranin, waħda Skoċċiża u l-oħra Ingliża, kienu qed jikkunsidraw li jissottomettu lEspressjoni ta’ Interess (ETI) għal provvista tas-servizz tattrasport pubbliku. Dawn kienu ddikjaraw li l-Gvern ta’ Muscat ibati minn nuqqas ta’ trasparenza u jindaħal wisq. Il-kumpanija Maltija, Island Buses Malta Ltd, waħda millofferenti għall-operat tat-trasport pubbliku, din il-ġimgħa ppreżentat mandat fil-Qorti u qalet li l-Gvern Laburista wessa’ l-lasti lill-Autobuses de Leon billi l-Ministru tatTraffiku Joe Mizzi bidel il-parametri tal-Espressjoni ta’ Interess. Din il-kumpanija ħassitha żvanġġjata u diskriminata. Għalkemm fl-1 ta’ Jannar li ġej, il-kumpanija Spanjola mhix se tkun qiegħda topera s-servizz tat-trasport pubbliku sħiħ kif mitlub fl-ETI, is-sussidju xorta se jingħata kollu f’daqqa. Peress li l-ETI ma tippermettix xi forma ta’ varjazzjoni jew żieda fl-ammont ta’ sussidju, Autobuses de Leon kellhom jiġu skwalifikati. Kieku dan iċ-ċaqliq u twessigħ ta’ lasti kienu mniżżlin fl-ETI, Island Buses Malta ddikjarat li kienet titfa’ offerta differenti. Dan hu dak li l-Oppożizzjoni Nazzjonalista ilha tgħid wara ż-żjara tinten tal-Ministru tat-Traffiku Joe Mizzi: li dan hu gvern ta’ ħabi u li ma tistax taħdem miegħu.

exxej, kap, mgħallem, president, sejjaħlu li trid, ikun tajjeb daqskemm dawk li huma mmexxijin minnu jmissilhom qalbhom biex dak li jħoss hu, iħossuh huma wkoll, biex dak li hu tiegħu, ikun tagħhom ilkoll, biex dak li jġarrab hu, iġarrbuh miegħu. Fi ftit kliem, ikunu ħaġa waħda miegħu. Dan mhuwiex xi kult tal-personalità. Il-PN qatt ma biddel il-kapijiet tiegħu f’idoli. Meta dan iseħħ, ifisser li hemm linkwiet, li d-demokrazija qed titnawwar u l-libertà qed titnaqqar. Meta dak li jgħid mexxej, il-partitarji jemmnuh għax sempliċement qalu hu u mhux għax jagħmel sens, hemmhekk għid li beda l-inkwiet u jintilef is-serħan tal-moħħ għal min għandu rasu fuq għonqu imma min hu bla moħħ, rasu mistrieħ f’serħan falz. Iżda l-mexxej it-tajjeb jitkellem b’konvinzjoni u temmnu għax dak li jgħid jagħmel sens. Mhix lealtà għamja imma persważjoni b’konvinzjoni. Dan hu li ħassejt waqt id-diskors li għamel il-Kap tal-PN fl-ewwel Konvenzjoni Ġenerali li ltaqgħet wara l-bidliet li saru fl-istatut tal-PN. Diskors magħmul b’konvinzjoni. Simon Busuttil ikkonvinċieni. Id-diskors kien ċar dwar fejn irid imur u kif irid jasal għallobjettivi b’argumenti sodi għax raġunati u mhux imsejsa fuq realtà virtwali. Verament inħoss li dan hu importanti fid-dinja tal-lum fejn minħabba l-mezzi tal-komunikazzjoni soċjali sar aktar importanti l-format milli s-sustanza, id-duħħan min-nar u l-ġamar, il-kontorn mil-laħam fil-platt. Id-diskors ta’ Simon Busuttil wera li hemm is-sustanza u mhux tagħsar u ma ssib xejn bħal ħafna diskorsi fejn il-kelliema aktar moħħhom kif dehru jagħmlu milli dak li qalu. Hu mess il-kwistjoni ta’ kif kull Malti u Għawdxi jista’ jgħix aħjar. L-ambizzjoni tal-PN li f’dak kollu li jagħmel għandu jkun biex iwassal ħalli titjieb il-kwalità tal-ħajja f’kull qasam. Fl-aħħar mill-aħħar, din hi l-missjoni tal-politiku, li jaqdi lill-kostitwenti u mhux lilu nnifsu. Il-politika ma ssirx għall-politiċi imma għan-nies. Il-mira li inti jkollok tassew rajk f’idejk, ikollok l-indipenden-

za personali għax l-għażliet tagħmilhom inti għalik, fejn tistudja, x’karriera taqbad, kif titħarreġ, fejn taħdem, li tgawdi kura tassaħħa tajba, il-ħarsien soċjali u elf ħaġa oħra, huma s-sisien taddirezzjoni li għandha bżonn Malta. Pajjiż li joffri opportunitajiet, solidarjetà, ġid komuni u dan isir b’dawk li huma t-tliet valuri li Simon Busuttil fuqhom qed ifassal il-politika tiegħu. L-opportunitajiet għal kulħadd, is-solidarjetà ma’ kulħadd u l-ħarsien tal-ġid li rridu ngawdu flimkien ifisser edukazzjoni, xogħol, inklużjoni, saħħa, ambjent u isem pajjiżna. L-opportunitajiet, kif fisser Simon Busuttil, jissarrfu f’edukazzjoni, ittaħriġ u x-xogħol – xogħol tajjeb li jista’ jħallas pagi tajbin. Is-solidarjetà billi kulħadd ikun inkluż u ħadd ma jitkeċċa u b’servizzi importanti bħas-saħħa. Fl-aħħar nett, il-ġid li rridu nħarsuh biex igawdih kulħadd u flimkien: l-ambjent, ewlieni, imma wkoll isem pajjiżna. Simon Busuttil ma spjegax biss fejn irid jasal imma wkoll kif. Dan iseħħ billi l-PN iġedded l-istrutturi tiegħu u jilqa’ aktar nies fi ħdanu kif qed jagħmel. Billi jieħu l-inizjattiva talideat u jġedded il-policies tiegħu b’fora li waqqaf – policies studjati tajjeb u li jistgħu jitwettqu għax ma jkunux duħħan jew slogans biss. Dan iwassal għal abbandun mill-politika tal-passat li l-Partit Laburista qed iħaddan, qed jadotta. Il-politika tal-passat li qed naraw lil dal-Gvern jipprattika hija r-ritorn għan-nepotiżmu, tal-qalba jgawdu, min jaħtaf l-aktar, ix-xiri tal-voti bi flus ilpoplu u l-qerq. Biex jilħaq dan, il-magna propagandistika għaddejja b’ritmu qawwi. Il-metodu ġenwin u awtentiku għax mibni fuq is-sewwa u lonestà. Il-metodu, qal Simon Busuttil fl-aqwa tad-diskors tiegħu, irid ikun mibni fuq is-sewwa, fuq l-onestà. Din hi limpronta li Simon Busuttil qed jagħti lit-tiġdid fil-PN li twassal ukoll għal bidla radikali fil-mod kif issir il-politika f’Malta. Kien jinħass ċar li quddiemna kellna kap, Simon Busuttil, li dak li jgħid hu ta’ veru. Tiegħu mhix verità virtwali imma ta’ xi ħadd li tinduna kemm fuq fommu ħareġ dak li hemm fil-milja ta’ qalbu, jiġifieri kemm hu ġenwin u jrid ilġid ta’ Malta.

Il-prezz tat-traffiku Wieħed irid isemmi wkoll li fil-bidu ta’ din il-leġiżlatura, ilMinistru tat-Traffiku tgħidx kemm ftaħar li mnalla jkun hu li jmur jimmaniġġja t-traffiku. Imbagħad kien jaf li hemm main tad-drenaġġ fejn iċ-ċimiterju ta’ Ħal Lija li kellu jinbidel u minflok dan ix-xogħol għamlu fis-sajf, ħallieh għal dan iżżmien tas-sena b’konsegwenza ta’ żieda allarmanti ta’ traffiku barra l-effett negattiv li dan ix-xogħol se jkollu fuq il-ħwienet tal-inħawi. It-traffiku mhux biss hu inkonvenjent u ħela ta’ ħin, imma wkoll spiża f’ħin mitluf u konsum ta’ aktar fuel. Min kien jonfoq madwar €25 fuel fil-ġimgħa, din l-ispiża żdiedet għal madwar €35; żieda ta’ 40% jew ’il fuq min €500 fis-sena. Dan minbarra li l-Gvern qed iżomm il-prezz tal-fuel bl-ogħla rati fl-UE. Il-prezz taż-żejt ilu ġimgħat fil-livelli tal-2010, meta lprezz tal-petrol kien irħas b’24ċ u d-diesel bi 30ċ. Dan ifisser madwar €5.50 fil-ġimgħa jew madwar €300 fis-sena.

Politika għan-nies Ivan Bartolo

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

M


23

Baġit mhux tant immirat għall-ħtiġiet tal-pajjiż Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Opinjoni

Karmenu Borg Opinjonista

Dawk ta’ qligħ medju u baxx ma tantx marru tajjeb.

Id-diskors tal-Ministru tal-Finanzi donnu huwa ritwal li fih kulħadd jipprova jsegwi lista ta’ miżuri li suppost għandhom jittieħdu tul is-sena biex il-finanzi tal-pajjiż jimxu fis-sod. Din issena forsi l-ewwel ħaġa li tolqot kienet id-diskors tal-Ministru li dam ħin rekord ta’ kważi erba’ sigħat. F’pajjiżi akbar u b’ekonomiji aktar kumplikati bħar-Renju Unit, id-diskors talBaġit rari jaqbeż siegħa. Għaliex din il-fissazzjoni li ndumu nparlaw fil-Parlament hija waħda minn dawk il-misteri l-aktar kumplikati. Intant, rajna Baġit li fih kien hemm xi sinjali ta’ kontinwità ma’ ħidmiet li saru minn amministrazzjonijiet preċedenti. Dan deher l-aktar fejn jidħlu miżuri ta’ tnaqqis fl-income tax fejn jidher ċar li l-Gvern kompla jimxi fuq il-passi tal-Gvern ta’ qablu. Iżda saru wkoll miżuri li wieħed irid jeħodhom fil-kuntest partikulari tal-mument. Fil-ġimgħat li għaddew rajna numru ta’ sintomi xejn sbieħ li lpajjiż qiegħed jaqbad triq mhux tant dritta. Ġrajjiet ta’ ndħil filkuntratt ta’ casino ġdid, żieda fin-numru ta’ ħaddiema tal-gvern u tneħħija tal-Kap tal-NSO, nuqqas ta’ organizzazzjoni fit-traffiku u inċertezza fuq il-kuntratt għas-servizz tat-trasport pubbliku huma biss uħud mis-sintomi. Kiber is-sens li l-pajjiż jinsab għasservizz ta’ kuntratturi tal-bini, u donnu kull rokna ħamrija qiegħda tinbena mingħajr l-ebda rispett lejn l-ambjent naturali. Rapporti li dehru fuq l-istampa dwar li l-fiduċja ta’ min lest li jagħmel in-negozju ma’ pajjiżna juru li minkejja li din għadha għolja, hemm tnaqqis sostanzjali, flimkien ma’ oħrajn dwar lugwaljanza fis-sessi u l-kwalità tal-ħajja tal-anzjani sejrin lura wkoll. F’dan il-kuntest kellna t-tielet Baġit ta’ Gvern Laburista. Il-Baġit ta’ din is-sena jirrifletti l-kontradizzjonijiet talMoviment ta’ Progressivi u Liberali li qiegħed imexxi lil dan ilpajjiż. Essenzjalment, moviment li pprova jilħaq kull vot u biex jagħmel hekk ipprefera juża l-marketing aktar milli l-politika reali. Ir-riżultat kien li ħalla perċezzjoni li l-Baġit huwa mmirat biex juri mhux tant il-ħtiġiet tal-pajjiż imma l-bżonn li l-Gvern ikun popolari, speċjalment ma’ dawk is-setturi tas-soċjetà li flaħħar snin bdew jagħtuh appoġġ. Il-Gvern implimenta numru ta’ miżuri li xi wħud minnhom huma pożittivi u oħrajn jidhru aktar pożittivi milli fil-fatt huma. Nibda bit-tnaqqis tal-income tax fuq dawk li għandhom qligħ biex jinħoloq dak li jissejjaħ cascading effect. Rajna wkoll ilMinistru Scicluna jgħid li l-Gvern se jżomm kelmtu għalkemm ma jidhirx li qal kif se jikkumpensa għal dan fid-dawl li s’issa lpower station il-ġdida għadha biss ippjanata. Żewġ dikjarazzjonijiet li l-Ministru għamel, jidħlu fil-lista ta’ deċiżjonijiet li jidhru pożittivi imma huma biss kożmetiċi. Dawn huma dawk li għandhom x’jaqsmu maż-żieda tal-istipendju tal-

istudenti u r-roħs fil-prezz tal-fuel; roħs ta’ ftit ċenteżmi meta fiddinja ż-żejt jinsab bi prezzjiet baxxi. Inizjattiva pożittiva hija dik immirata li taqta’ mid-dipendenza fuq is-servizzi soċjali liż-żgħażagħ li ma jaħdmux u speċjalment lis-single mothers. Iżda hawnhekk ta’ min wieħed jistaqsi quddiem sitwazzjoni soċjali fejn ċerti sezzjonijiet talpopolazzjoni jirrikorru għal politiku/patrun tagħhom, miżura bħal din kemm se tkun effettiva.

Baġit li mhux se jgħin lil dawk bi dħul medju u baxx Forsi l-aktar miżura kontroversjali kienet iż-żieda ta’ 58ċ filġimgħa għall-għoli tal-ħajja. Miżura li ntlaqgħet b’taħlita ta’ kritika u umoriżmu hi d-deċiżjoni li magħha jingħata bonus ta’ darba ta’ €35 lill-familji b’paga minima. Wieħed ma jistax ma jiħux il-perċezzjoni li dan kien Baġit li ftit li xejn daħħal biex jgħin lil dawk ta’ qligħ medju u baxx. Dan jinħass l-aktar fejn jidħlu t-taxxi indiretti, speċjalment l-għoli ta’ liċenzji fuq karozzi u mowbajls kif ukoll l-inbid u s-sigaretti (laħħar miżura tista’ tiġi apprezzata bħala waħda favur is-saħħa). Meta wieħed jgħodd dawn il-miżuri ma’ dawk li semmejt qabel fejn tidħol żieda tal-għoli tal-ħajja u tnaqqis fil-prezz talfuel, nara li dawk ta’ qligħ medju u baxx ma tantx marru tajjeb. Forsi biex itaffi dan is-sens, il-Ministru għamel enfasi li mhux se jgħolli n-nol tat-trasport pubbliku; xi ħaġa li naħseb kienet aktar imbazzanti milli wieħed jistenna l-aktar fid-dawl li l-Gvern se jħallas €23 miljun f’sussidju lil kumpanija Spanjola li suppost se tidħol għal dan is-servizz – aktar mid-doppju li konna nħallsu lillArriva u li l-Ministru pprova jaħbi billi juża l-kelma investiment. Jekk wieħed iqis l-appell li 25 politiku u intellettwali Xellugin għamlu ġimgħa biss qabel biex il-Partit Laburista jerġa’ lura għall-għeruq tiegħu, wieħed jara li fiż-żmien li ġej se naraw kritika mhux ħażin min-naħa tax-Xellug Malti lejn dan il-Gvern.

Miżuri fl-ambjent li ma jimpressjonawx Aspett li ssemma fil-Baġit u li jorbot ma’ dan li għadni kif semmejt huwa l-ambjent. Il-miżuri li l-Gvern ħa favur l-ambjent ftit li xejn impressjonaw lil attivisti f’dan is-settur. Essenzjalment bosta qegħdin jaraw lil dan il-Gvern bħala weħed li hu qrib wisq l-iżviluppaturi. Din il-ħaġa qiegħda bil-mod il-mod turta lil dawk li għandhom għal qalbhom l-ambjent. Nagħlaq billi ngħid li l-Ministru semma pjani biex isir ċimiterju tal-annimali. Forsi fid-dawl taż-żieda ta’ abbużi fejn tidħol il-kaċċa, din tista’ tinstema’ daqsxejn ironika, imma reali. F’Malta se jkollna ċimiterju tal-annimali; kliem li ġej minn fomm Ministru.

Nippremjaw il-bżulija jew il-bażużli? Mark Anthony Sammut Kunsillier PN

Il-Gvern qed jagħmilha iżjed diffiċli biex nies f’riskju ta’ faqar ikunu jistgħu jitilgħu ‘l fuq b’ħilithom.

Nhar it-Tnejn li għadda tħabbar it-tielet Baġit tal-Gvern Laburista. Baġit li fi ftit kliem, spikka għat-tul tad-diskors tiegħu u għall-affarijiet li ħalla barra. Ħalla barra żgur laħbarijiet ħżiena. Huwa ċar li l-istrateġija tal-Gvern hija li deċiżjonijiet li jaffetwaw ħażin liċ-ċittadini, jidħlu fis-seħħ mingħajr l-ebda stqarrija jew konferenza stampa, filwaqt li deċiżjonijiet li jidhru sbieħ jitħabbru b’ħafna pompa. Dan waqt li l-Baġit ukoll iddawwar f’eżerċizzju ta’ marketing li jħalli barra l-effetti ħżiena. Dan il-Baġit żied b’mod sostanzjali diversi taxxi indiretti: fuq l-użu tal-mobile, liċenzji tal-karozzi, bolla talassikurazzjoni, servizzi tal-Gvern (liema rati għadhom ma tħabbrux), taxxa fuq is-siment. Dawn huma taxxi li l-aktar li jaffetwaw huma n-nies bi dħul baxx, għax iridu jħallsu listess taxxa bħal min għandu dħul aktar ogħli. Wieħed stenna allura li dawn in-nies ingħataw għajnuna akbar bħala kumpens. Imma le, ħadu biss żieda ta’ 58ċ fil-ġimgħa u €35 ta’ darba! In-nies l-aktar vulnerabbli qalgħu daqqiet akbar li f’Baġit ta’ erba’ sigħat tħallew barra jew inħbew. L-ewwel fosthom, iż-żieda fil-kera fl-akkomodazzjoni soċjali. In-nies li jikkwalifikaw għall-akkomodazzjoni soċjali huma dawk laktar f’riskju ta’ faqar. Il-kera tal-akkomodazzjoni tal-Gvern għal dawn in-nies għoliet b’mod fenomenali, f’ċertu każi b’seba’ darbiet aktar. F’dawn il-ġimgħa kont qed indur nies li jgħixu fil-qasam tal-bini tal-Gvern f’Raħal Ġdid, u fhimt ilħasda li ħadu hekk kif irċievew il-kont tal-kera.

Barra minn hekk kellna ħasda oħra tistenniena bla mistenni, li lanqas ma ssemmiet fil-Baġit. Din kienet iż-żieda fil-ħlas tal-MATSEC. Iż-żgħażagħ li jieħdu stipendju, ilGvern jiftaħar li żidilhom 2ċ kuljum, iżda jridu jħallsu mas€70 aktar biex jagħmlu l-A-Levels, jew aktar f’każi fejn hemm il-prattika. Żgħażagħ li qegħdin fis-sekondarja, ilġenituri tagħhom iridu jħallsulhom mal-€75 aktar biex jagħmlu għaxar O-Levels. Iltqajt ma’ familji f’riskju ta’ faqar fejn uliedhom kien beħsiebhom jippruvaw tmien O-Levels biex forsi jkunu jistgħu ikomplu jistudjaw għall-Università, iżda minħabba dawn l-ispejjeż żejda ma jaffordjawx jippruvaw daqshekk eżamijiet. Dan imur għal kollox kontra l-prinċipji soċjal-demokratiċi li l-Partit Laburista jgħid li jħaddan bil-paroli. Jekk hemm mod kif persuna tkun tista’ titla’ tarġa ‘l fuq huwa permezz tal-edukazzjoni. Il-fatti qed juru li dan il-Gvern jiġi jaqa’ u jqum min-nies vulnerabbli. Minflok il-Gvern qed jagħmilha iżjed diffiċli biex nies f’riskju ta’ faqar ikunu jistgħu jitilgħu ‘l fuq b’ħilithom. Fl-istess ħin il-Gvern qed ikompli jsaħħaħ l-idea li jekk int tkun lagħqi tal-Gvern, jekk tappoġġjah, jekk tidher għalih fuq il-billboards, ikun hu li jsiblek xi job jew xi bord u jgħinek tpappieha. Il-Partit Laburista tal-lum, bħall-Partit Laburista tal-passat, jippreferi li jkollok isserraħ fuqu biex timxi ‘l quddiem milli tkun kapaċi timxi ‘l quddiem b’ħiltek. Altru milli Gvern li jippremja l-bżulija, dan huwa Gvern li jippremja l-bażużli.


24

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Ittri lill-Editur

L-2014 taħt Gvern tal-Labour

Filwaqt li l-kapurjuni talLabour qed jieħdu l-eluf ta’ ewro fil-ġimgħa minn flus ilpoplu, il-Gvern qed jimxi ħażin mal-poplu, anzi qed jinsultah. Dwan is-sinjuri ġodda tal-Labour donnhom qed jgħixu f’dinja oħra differenti minn tagħna. Pereżempju għandhom ħjiel dawn kemm qed jogħlew il-mediċini? Barra minn hekk, jiġi l-istess Gvern u jgħollihom ilħajja! Jgħolli l-liċenzji talvetturi tax-xogħol, jgħolli lħlas tal-eżamijiet tal-MATSEC u jgħolli bil-kbir il-kera tal-iżvantaġġati u foqra li jgħixu f’akkomodazzjoni soċjali. Filwaqt li hawn min irid jgħaddi xahar sħiħ b’pensjoni ta’ ftit mijiet ta’ ewro, lil Sai Mizzi, il-mara tal-Ministru Konrad Mizzi, qed inħallsulha €13,000 fix-xahar u lill-kelliem uffiċjali tal-Gvern, Carmelo Abela, inħallsulu €4,833 fix-xahar. Tassew li l-laħma għalihom u l-għadma għall-ħaddiema, u jekk ma tridx, qegħdin fl-2014 u taħt gvern hekk imsejjaħ Laburista! John Borg In-Naxxar

Il-kunċert tal-Milied fid-Dar Ċentrali

il-baħar ta’ kliem u kitba kontra l-BWSC issa l-Labour immuta! Il-poplu Malti għandu jifhimha din! Joe Farrugia Birkirkara

Il-kumpanija statali Ċiniża responsabbli mill-enerġija b’kontroll tal-impjant tal-BWSC

L-impjant tal-BWSC f’idejn iċ-Ċiniżi

Lura fl-2010 u fis-snin ta’ wara, il-Labour u Joseph Muscat personalment kienu mitlufin f’attakk sfrenat kontra l-impjant talBWSC. Kienu qalu li kien prototip, li kien ta’ sogru kbir, li impjant simili kien sploda, li impjant ieħor kien qed jagħmel ħsejjes kbar u li kien hemm korruzzjoni kbira mdaħħla fil-proġett. Insomma, ġara li ftit wara li dan il-prototip beda jaħdem, Joseph Muscat tela’ fil-gvern u kien pront biegħu liċ-Ċiniżi. Tgħid allura bellagħhulhom? Daqskemm kien ħażin! Jew dak it-tmaqdir u akkużi tal-Labour ma kienu xejn ħlief gideb u tixwix. Kif wara dak

L-Electrogas obbligata?

Lura fl-2010, il-Labour kien mitluf f’dagħdigħa ta’ attakki kontra l-estensjoni tal-BWSC fil-power station. Kienu werwru li l-proġett seta’ jisplodi, li kien ta’ ħsara l-kbira għas-saħħa tannies u li kien fabbrika tal-kanċer. Għamlu akkużi, serjissimi, dwar korruzzjoni. Kien fiddover li jiftaħ proċeduri legali kontra l-BWSC talli naqset milli tiddikjara li tlieta missottokuntratturi tagħha kellhom każi ta’ korruzzjoni. Kien intqal li dak in-nuqqas minnaħa tal-BWSC kien ifisser li l-kumpanija suppost teħel penali ta’ 10% fuq ix-xogħol li kienet se tagħmel u li fuq kuntratt ta’ €200 miljun il-Gvern kien jirkupra €20 miljun. Tal-Labour kienu kkonkludew li jekk ma jsirx hekk, allura kienet ovvja li l-Gvern ma kienx se jiddefendi lillpoplu u s-saħħa tiegħu, l-

It-tanker tal-gass li għandu jitpoġġa fil-bajja ta’ Delimara mill-konsorzju Electrogas

onestà, trasparenza u kontabbiltà imma li jrid jipproteġi lil min hu involut fil-korruzzjoni. Illum waħda minn dawk ilkumpanji sottokuntratturi li kellhom każi ta’ korruzzjoni għandha 20% tal-ishma fil-konsorzju Electrogas li Muscat qabbad biex jibnulu power station ġdida. Nistaqsi, il-liġi ta’ Malta għadha tobbliga lill-Electrogas tiddikjara li waħda mill-kumpaniji fi ħdanha kellha akkużi ta’ korruzzjoni? Il-Gvern għad għandu obbligu jiftaħ proċeduri legali kontra l-Electrogas jekk dan m’għamiltux. Jekk dan kollu ma sarx, allura l-Gvern se jkun qed jipproteġi lil min kien involut filkorruzzjoni, F’ġieħ it-trasparenza u l-kontabbiltà xi ħadd għandu jwieġeb. C. Mallia Il-Qawra

Wara li ġentilment ippubblikajt l-appell tiegħi fuq il-mument tat-8 ta’ Novembru, biex jerġa’ jsir il-Kunċert tal-Milied minn Aldo Busuttil fid-Dar Ċentrali, ħadt gost nara rreklam tal-kunċert tiegħu ta’ din is-sena. Aldo se jerġa’ jkun magħna għallMilied b’dik il-vuċi sabiħa u melodjuża tiegħu. Il-kunċert ‘Aldo Busuttil Con Amore on Christmas’ se jsir il-Ħamis, 18 ta’ Diċembru fid-Dar Ċentrali. Il-booking diġà fetaħ u l-biljetti bdew jinbiegħu. Iltqajt ma’ nies li ġew għal dan il-kunċert issena l-oħra u qaluli li għandhom il-ħsieb li jibbukkjaw kif għamilt jien. Din is-sena fil-kunċert ta’ Busuttil se jieħdu sehem ukoll il-kantanti magħrufa bħal Gaia Cauchi, Federica Falzon u Karl Luke Schembri. Nantiċipa serata meraviljuża denja ta’ żmien il-Milied. F’kelma waħda, okkażjoni li ħadd m’għandu jitlef. Nazju Abela Ħaż-Żebbuġ


25

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Ittri lill-Editur

Fondi tal-UE lir-raħħala

Diversi raħħala kienu laħqu ftehim mal-gvern Nazzjonalista biex bejniethom jinvestu miljuni ta’ ewro f’tined għall-baqar tagħhom. Dan kien investiment kruċjali għal dawn ir-raħħala biex ikunu jistgħu jżommu lmerħliet tagħhom fi stat tajjeb u b’hekk jagħtu l-aqwa produzzjoni. Qabel l-elezzjoni, il-Labour kien wiegħed li jekk jitla’ filGvern, dak il-ftehim kien se jwettqu. Iżda issa r-raħħala ġew infurmati li dak il-ftehim li kien ikopri madwar €4 miljun mhux se jinżamm għax il-flus kienu se jgħaddu lillKunsilli Lokali. Minkejja protesti mirraħħala, huma ġew infurmati li l-Gvern kien se jibqa’ għaddej bil-ħsieb tiegħu. Dan partit bla kelma u l-Gvern Laburista qed iwettaq inġustizzja kbira ma’ dawn in-nies li jaħdmu b’sagrifiċċji kbar u għandhom ħinijiet twal. Dak li ġara jista’ jsarraf f’telf kbir.

gi impjegati tal-Enemalta. Resqin bil-ġirja lejn l-isfaxxar tal-istat demokratiku. F. Caruana Il-Marsa

Kera Soċjalista

Lejn l-aħħar ta’ Otturbu 2014, il-Gvern Laburista ta’ Joseph Muscat bla ebda avviż ta’ xejn qabad u għolla l-kera ta’ appartamenti li għandu mikrijin lil nies vulnerabbli bi problemi ta’ dħul baxx jew bżonnijiet speċjali. F’ċerti każi, il-kera irduppjat u f’każi oħrajn anki aktar minn irduppjat! Issa, dan li qed jiġri juri arroganza kbira min-naħa talGvern għaliex filwaqt li liżżgħir qed jgħabbih b’dawn ilpiżijiet, lil min kien diġà jiflaħ qed jagħlfu b’eluf fuq eluf ta’ ewro. Min se jwieġeb għal din l-inġustizzja? M. Caruana Raħal Ġdid

J. Falzon Il-Mosta

Sfaxxar tal-istat demokratiku

Nhar il-Ħadd 12 ta’ Ottubru 2014 dehret ittra tiegħi f‘ilmument fejn, wara dak li ma ġarax fl-Għassa ta’ Ħaż-Żabbar (il-Pulizija ma ħaditx passi kontra min għamel diżordni u ġlied), kont għedtlek li m’għadx għandi fiduċja flawtorità f’dan il-pajjiż. Issa din l-isfiduċja komplejt nikkonfermaha b’dak li reġa’ ma ġarax fil-każ ta’ Louis Attard. Lil Attard, il-Pulizija ma ressqitux bl-istess akkużi li ressqet lil ħaddieħor bihom għal reat simili. Fil-fatt, il-Prosekuzzjoni ma inkludietx l-akkuża li hu wettaq reat li hu bħala impjegat tal-Enemalta kien fid-dmir li ma jħallix isir, bħalma kienu akkużati ħaddiema oħra kolle-

Joseph Muscat, il-Prim Ministru

Responsabbli Joseph!

l-orizzont tat-Tnejn, 17 ta’ Mejju 2010 f’paġna 9 kien irrapporta li: “il-Mexxej Laburista Joseph Muscat tenna l-wegħda li Gvern Laurista jibda immedjatament ilproċess li permezz tiegħu jinbidel l-operat tal-estensjoni talpower station minn heavy fuel oil għal sistemi oħrajn li huma aktar sostenibbli għas-saħħa

tal-familji u għall-ambjent”. Aktar minn Muscat. Il-Gvern Nazzjonalista għandu fuq il-kuxjenza nies li mardu bil-kanċer u mard respiratorju ieħor... Meta fis-snin li ġejjin ikollna esperti u tobba jgħidulna li l-mard respiratorju hu kaġun tal-power station li qed jagħżel il-Gvern illum, jien se ndur u nżomm responsabbli lill-Prim Ministru u lGvern tal-lum. Illum jien qed nikteb nhar itTlieta, 4 ta’ Novembru 2014 u l-power station għadha titħaddem bil-heavy fuel oil u għad baqgħalna nużawh sas-sena ddieħla żgur (tal-anqas). U allura jien indur fuq il-Prim Ministru u l-ħafna ministri tiegħu u nżommuhom responsabbli għall-ħsara kollha li skont hu qed issir. CH. Muscat Il-Mosta

Il-pagi tal-Ingliżi

Mela lura fl-2008, kien nhar l-Erbgħa 12 ta’ Novembru, lOppożizzjoni Laburista fil-

dan l-aħħar il-Gvern Ingliż iddikjara li se jraħħas il-prezz tal-fuel, biex il-flus jibqgħu f’idejn il-familji Ingliżi. Povri familji Maltin! Bilħaqq, tal-klikka ‘Tagħna Lkoll’ sejrin tajjeb imma, anzi tajjeb ħafna, għax dawn iż-żidiet bilkemm iħossuhom!

Il-Maltin iħallsu l-ogħla prezz għall-fuel

Parlament kienet ħeġġet lillPrim Ministru Lawrence Gonzi biex jagħmel bħall-Gvern Ingliż u jraħħas il-petrol. Gonzi kien pront wieġeb biċċifra eżatta li l-petrol f’Malta kien orħos milli kien fl-Ingilterra. L-Oppożizzjoni Laburista ta’ dak iż-żmien kienet pronta bdiet tgħajjat li l-pagi talIngliżi kienu ogħla minn talMaltin. Illum, taħt il-Prim Ministru Muscat u t-tim inkompetenti tiegħu, il-Maltin qed iħallsu l-ogħla prezzijiet tal-fuel fl-Ewropa kollha u dan skont statistika tal-UE. Dan waqt li l-pagi tal-Ingliżi baqgħu ogħla minn tagħna u

O. Galea Il-Gżira

Jitħallsu l-mijiet fil-ġimgħa

Tiftakruhom il-billboards ta’ qabel l-elezzjoni ‘pay them back with interests?’ Dawn b’referenza għal €500 ewro tal-onorarja u li l-membri talGvern preċedenti kienu spiċċaw ħallsuhom lura? X’ġara issa bil-Labour filGvern? Tellieqa sfrenata ta’ min se jaħtaf l-aktar. Hemm min ħa l-mijiet ta’ ewro kuljum u mhux €500 ewro fil-ġimgħa. Bi dritt, il-ħaddiem jgħidilhom ‘pay them back with interests’. I’m all right Jack Santa Venera


Id-Dar Ċentrali se tinbidel f’Misraħ ilta’ fondi għall-Partit Nazzjonalista bejn 26

Il-Ħadd, 23 ta’

Marat

F'dawn il-jiem għaddejjin il-preparamenti għall-attività Misraħ il-Milied li se ssir fuq erbat ijiem bejn il-5 u t-8 ta' Diċembru 2014. Misraħ il-Milied għandha l-għan li toffri programm ta' divertiment lill-pubbliku filwaqt li matulha jinġabru fondi għall-Partit Nazzjonalista. il-mument iltaqa' mal-koordinatur talattività Robert Cutajar. Hu spjegalna lattivitajiet differenti li se jiġu organizzati f'partijiet differenti tad-Dar Ċentrali.

Attività fid-Daħla tad-Dar Ċentrali Robert Cutajar qal li “kull min se jidħol fid-Dar Ċentrali se jsib atmosfera differenti. Fid-daħla prinċipali se jkun hawn palk li l-protagonisti prinċipali tiegħu se jkunu t-tfal li se jkunu qed jallegrawna bil-kant. L-ambjent tal-Milied mhux se jkun nieqes hekk kif il-ħġieġ fid-daħla prinċipali se jkun armat b'dawl apposta. Fuq in-naħa tallemin fid-daħla tad-Dar Ċentrali wieħed se jkun jista' jsib ħanut żgħir mimli b'madwar 500 ponsjetta biex wieħed ikun jista' jixtrihom minn hawnhekk. Fuq in-naħa l-oħra se jkollna siġra tal-Milied partikulari li minbarra t-tul ta' ħames metri se tkun

Il-preparamenti jinsabu fl-aqwa tagħhom... fir-ritratt tidher Gloria Mizzi tipprepara feature dwar ikel tradizzjonali għal żmien il-Milied

siġra naturali. Din mhix se tkun armata bid-dekorazzjonijiet imma se jkunu t-tfal li jaqtgħu simbolu, jiddeċiedu xi jridu jiktbu fuqu u jħallu l-messaġġ

tagħhom fuq is-siġra tal-Milied. Filparti ta' fuq se jispikkaw il-presepji ta' kull tip u kull daqs provduti minn persuni differenti. Fl-ewwel sular se jkoll-

na wkoll memorabilia tal-Partit Nazzjonalista hekk kif il-grupp talekskandidati mmexxi minn Richard Muscat se jġib affarijiet li jirrap-


-Milied għall-attivitajiet ta’ ġbir n il-5 u t-8 ta’ Diċembru

27

Novembru, 2014

tona PN

preżentaw parti mill-istorja tal-Partit Nazzjonalista u li se jmorru lura sa żmien Nerik Mizzi. Naħseb li dan kollu għal din il-parti se jkun interessanti għal dawk kollha li jattendu.”

Attivitajiet barra d-daħla tas-Sala tad-Dar Ċentrali Robert Cutajar tkellem ukoll dwar lattivitajiet li se jkunu organizzati barra d-daħla tas-Sala fid-Dar Ċentrali. “Hemmhekk għal min għandu ħsieb jixtri ktieb għall-Milied, se jkun hemm ħanut żgħir tal-kotba, ħanut talġugarelli, stand bid-dekorazzjonijiet tal-Milied u area għat-tfal li se tinkludi rakkonti ta’ stejjer, crafts u zona fejn jiltaqgħu ma' karattri minn Disney.” Is-Sala tad-Dar Ċentrali se tinbidel f’Misraħ tal-Milied Hu żied li “xħin nidħlu fis-sala ewlenija se nsibu spazju mibdul fi pjazza ewlenija tal-Milied fejn se jkun hemm ammont ta' stalls inkluż ikel partikulari bħal mince pies, mulled wine, imbuljuta, qastan u attrazzjoni mill-Awstrija tal-Apple Strudel Show li ssir fi Shonbrunn Palace fj Vjenna mix-chef barranija Sonja Kollegger.”

Sonya Kollegger se tkun qed tagħmel l-esibizzjoni popolari tal-apple strudel li ssir fil-Palazz Shonbrunn fi Vjenna u ħadet ħsieb tibgħat l-ingredjenti lejn Malta minn pajjiżha

Attività fuq il-palk Robert Cutajar spjega li “fuq il-palk tas-Sala tad-Dar Ċentrali se jkun hemm attivitajiet ewlenin li jinkludu il-parti tas-sufan fejn isiru intervisti ma' personalitajiet kif ukoll il-parti fejn jitwieġbu t-telefonati tad-donaturi li jkunu qed jagħtu donazzjoni lillPartit Nazzjonalista mid-dar tagħhom permezz tat-telefown.” Bħal kull sena,

Danica Caruana waqt filming ta’ feature partikolari li se jidher dakinhar tal-maratona

l-attività ta' ġbir ta' fondi għall-Partit Nazzjonalista se tinkludi s-sehem ta' diversi preżentaturi ta' NET TV u Radio 101. Fil-fatt l-attività tixxandar fuq it-televiżjoni bi programm anke għal Radio 101. Bħal kull sena, flattività ta' ġbir ta' fondi jieħdu sehem il-Kap tal-PN, Simon Busuttil, il-Viċi Kapijiet Mario de Marco u Beppe Fenech Adami, is-Segretarju Ġenerali Chris Said, id-Deputati tal-PN, il-kandidati, l-uffiċjali tal-PN kif ukoll bosta attivisti u voluntiera tal-PN. Il-Kap tal-istazzjon Radio 101, Charles Saliba spjega lil il-mument li din id-darba, il-preżentaturi ta’ Radio 101 se jkollhom sehem iktar wiesa’ wkoll fil-preżentazzjoni tal-Maratona fuq NET TV b’numru kbir ta’ preżentaturi ta’ Radio 101 li se jagħtu sehem dirett f’din il-maratona fosthom Marbeck Spiteri, George Galea, David Thake u l-istess Charles Saliba. Charles Saliba appella lis-semmiegħa biex iwieġbu għal din is-sejħa li qed jagħmel il-PN u wiegħed li se jkun hawn atmosfera mill-isbaħ fid-Dar Ċentrali matul l-erbat ijiem ta’ Misraħ il-Milied.

Ħelu internazzjonali Fost l-ħelu li wieħed se jkun jista' jixtri u jduq waqt Misraħ il-Milied se jkun hemm macaroons minn Franza, ħelu tradizzjonali tax-xitwa bħal qastan u limbuljuta kif ukoll deżerta tipika millĠermanja bl-ingredjent ewlieni jkun ittuffieħ u li se tkun ippreparata minn chef barrani li jaħdem f'lukanda ewlenija f'San Ġiljan. Sonya Kollegger se tkun qed tagħmel l-esibizzjoni popolari tal-apple strudel li ssir fil-Palazz Shonbrunn fi Vjenna. Ix-chef ħadet ħsieb tibgħat lingredjenti lejn Malta minn pajjiżha. Ilkontejner bl-ingredjenti telaq il-Ħamis 13 ta' Novembru 2014. Permezz ta' dawn l-attivitajiet, il-pubbliku se jkun jista' jidħol f'atmosfera talMilied b'divertiment offrut għall-familja kollha. Barra minn hekk se jkun jista' jieħu sehem fl-attivitajiet differenti u jixtri kotba, ħelu jew prodotti marbuta malMilied li permezz tagħhom ikun qed jiġi megħjun il-Partit Nazzjonalista. Il-pubbliku hu mħeġġeġ ukoll biex bħas-snin limgħoddija jikkontribwixxi permezz ta' donazzjonijiet lill-Partit Nazzjonalista. Ara l-programm sħiħ f’paġna 14


28

Il-bajja tal-poeti… hekk hi magħrufa wkoll il-belt ta’ Portovenere fejn għex Lord Byron, il-poeta Ingliż. Fir-ritratt jidher is-sit li tant kien għal qalbu.

Portovenere… it-teżor moħbi tal-Italja

29

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Safar

Dehra panoramika ta’ Portovenere minn fuq il-baħar fejn jispikkaw id-djar f’xulxin bi lwien differenti li jiddistingwu waħda minn oħra

Euchar Mizzi

mizzieuchar@gmail.com

Il-knisja ddedikata lil San Pietru, għalkemm żgħira minn ġewwa hija mżejna bi strippi griżi u bojod fuq stil Gotiku. Din il-knisja tintuża ħafna għal ċerimonji taż-żwieġ.

Il-Knisja ta’ San Lawrenz li sarilha restawr fl-1582 wara li fl-1340 inħakmet min-nirien u fl-1494 kienet fil-mira ta’ attakk mill-Aragoniżi.

Portovenere hija belt u muniċipalità li tinsab fuq il-kosta tal-Liguria fil-provinċja La Spezia. Il-belt hi magħmula minn tliet villaġġi; Fezzaro, Le Grazie u Portovenere, kif ukoll it-tliet gżejjer, Palmaria, Tino u Tinetto. Fl-1997, Portovenere u l-villaġġi taċ-Cinque Terre ġew dikjarati mill-UNESCO bħala siti ta’ wirt dinji. Fl-antik, Portus Veneris jaħsbu li ġie ffurmat mhux aktar tard minn nofs lewwel seklu qabel Kristu. Jintqal li l-isem jirreferi għat-Tempju ta’ Alla Mara Venus, li kien jeżisti fil-post fejn hemm il-Knisja ta’ San Pietru. Dan l-isem għandu wkoll rabta mal-Eremita San Vanerius. Fi żmien ir-Rumani, il-belt kienet essenzjalment waħda ta’ komunità ta’ sajjieda. Wara l-waqgħa tal-Imperu Ruman tal-

Punent, Portovenere saret il-bażi tal-flotta Biżantina fin-naħa ta’ fuq tal-Baħar Tirren, iżda nqerdet mil-Lombardi fissena 543 W.K. Aktar tard, Portovenere kienet il-mira frekwenti ta’ attakki misSaraċeni. L-ewwel indikazzjonijiet dwar l-eżistenza tal-kastell tmur lura għas-sena 1113, u fl-1161 ġew mibnija l-ħitan. Portovenere sar qasam ikkontrollat millfamilja minn Vezzano qabel ma għadda fi ħdan it-tmexxija ta’ Ġenova fil-bidu tasseklu 12. Fl-1494, il-belt sofriet bumbardament aktarx mill-flotta Aragoniża, matul il-gwerra li kellhom ma’ Ġenova. Sussegwentement, il-parti l-qadima talbelt naqset fl-importanza u għamlet wisa’ għall-iżvilupp ta’ Borgo Nuovo li kien jeżisti mill-1139 u li jiċċirkonda l-Knisja ta’ San Pietru. Bħala monumenti x’tara f’Portovenere hemm il-Knisja Gotika ta’ San Pietru,

Fdalijiet mill-Villa Romana del Verignano li fi żmien ir-Rumani kienet kumpless residenzjali.

ikkonsagrata fl-1198. Il-Knisja Rumaneska ta’ San Lawrenz imwaqqfa mill-Ġenoveżi fl-1098. Il-Kastell Doria, u Grotta dell’Arpoia (illum imwaqqgħa) magħrufa bħala Byron’s Grotto, minn fejn il-poeta Ingliż Byron għam tul il-Golf ta’ La Spezia sa San Terenzo biex iżur lil Shelley f’Lerici, fl-1822. In-nukleu Medjevali ta’ Le Grazie jinsab madwar il-Knisja tal-Madonna talGrazzja tas-seklu 14, fejn fil-viċinanzi hemm kunvent Medjevali u l-fdalijiet talewwel seklu qabel Kristu ta’ Villa Romana ta’ Varignana. Sejbiet reċenti minn din il-villa huma miżmuma flAntiquarium della Villa Romana del Verignano f’Portovenere. F’Fezzano, is-sqaqien u t-toroq Medjevali huma ta’ min jinnutahom, flimkien mal-Knisja ta’ San Ġwann Battista (1740) u l-Villa Cattaneo li ġiet rinnovata dan l-aħħar.

Il-Kastell Doria mibni fl-1161 u li serva bħala difiża għal sekli sħaħ.

It-toroq li jagħtu għall-Kastell Doria mibnija mijiet ta’ snin ilu, għandhom jintużaw mit-turisti li jżuru l-inħawi.

Iz-zona ta’ Portovenere mdawra b’ħitan għoljin ta’ difiża hija mfittxija minn dawk li jżuru din il-belt minħabba l-istorja li tmur lura mijiet ta’ snin


Talent teatrali fl-aqwa tiegħu 30

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Teatru

‘Il-Kuluri tal-Perlini’ fit-Teatru Manoel Joe Cassar

Nhar il-Ħadd li għadda attendejt għarrappreżentazzjoni teatrali ‘Il-Kuluri talPerlini’, li l-kumpanija Talenti, flimkien mat-Teatru Manoel, ippreżentat f’għeluq il-100 sena mit-twelid taddrammaturgu famuż Malti Ġużè Chetcuti. Irrid ngħid li dak li attirani biex immur nara dan ix-xogħol kien proprju l-isem ta’ Ġużè Chetcuti. Imma mhux biss. Il-kitba ta’ Żep Camilleri llum hi stabbilita biżżejjed biex wieħed jista’ jkollu garanzija ta’ biċċa xogħol tajba. Imbagħad daqqa t’għajn lejn l-ismijiet tal-atturi tikkomplimenta l-istorja. Monika Attard, Anthony Ellul, Antonella Galea Loffreda, Mario Spiteri (Snits), Larissa Bonaci, Marvic Cordina, Clive Piscopo u Nico Micallef kienu lkoll konvinċenti fil-partijiet li interpretaw. Ix-xena prinċipali tas-sett kienet waħda suġġestiva ħafna li titfgħek millewwel timraħ fl-ambjent ta’ raħal karatteristiku Malti fejn kollox idur malknisja fil-pjazza tar-raħal u partikolarment il-ħanut tax-xorb li kapaċi jirrakkonta mijiet ta’ stejjer, moħbija jew imperrċa, tal-parruċċani li jsibu fuq ilbankijiet tiegħu u f’dik it-tazza nbid jew wiski ta’ quddiemhom il-wens u l-lok fejn iferrgħu ħsibijiethom, il-problemi u

Monika Attard u Mario Micallef, żewġ atturi stabbiliti fid-dramm ‘Il-Kuluri tal-Perlini’

l-ġrajjiet tagħhom kollha. Hu proprju hawn li d-dramm jirrakkonta l-istejjer ta’ diversi personaġġi. Il-ġardinar Totinu, il-psikjatra Calamatta, il-maħbubin aħwa Oswald u Suzanne, il-koppja Anton u Lizette, protagonisti tal-istorja, u Netta l-proprjetarja tal-ħanut. Min bħali ra dan ix-xogħol u qed jaqra dawn il-kelmtejn forsi qed jaħseb li fl-ismijiet tal-atturi nsejt wieħed. Mhux il-każ. Ħallejt għall-aħħar proprju lil Mario Micallef għax ridt nagħmel

enfasi fuqu. Mario ħareġ fuq il-palk bi krozza u bosta ħasbu li dan kien parti mir-reċtar, xi prop li jikkumplimenta lkarattru tiegħu. Ma kienx il-każ. Il-verità li mhux kulħadd jaf kienet li Mario minn ftit jiem qabel il-produzzjoni żviluppalu wġigħ qawwi f’dahru li ma ħallihx jagħmel ilparti fil-produzzjoni tal-Ġimgħa, l-ewwel waħda minn tlieta. Dakinhar, proprju flaħħar jumejn, il-parti saret minn Joseph Galea, li wkoll jixraqlu jissemma b’tifħir għal din il-kapaċità li wera.

Bi sforz kbir Mario Micallef irnexxielu jagħmel il-parti s-Sibt u lĦadd, bl-għajnuna tal-krozza li serviet bħala appoġġ. Ma kinetx faċli, imma Mario, mhux biss ta’ attur bravu li hu imma anki għax dan ix-xogħol jagħmlu b’passjoni u mħabba teatrali qawwija, għamel il-parti mill-bidu sal-aħħar minkejja l-uġigħ evidenti, u għamilha b’mod stupend, kif wara kollox dejjem għamel f’kull produzzjoni oħra taħt ilkappa tal-kumpanija Talenti, partikolarment il-one man shows li tant kiseb isem tajjeb għalihom. Minn din il-produzzjoni, għall-isforz kbir li għamel u għall-interpretazzjoni brillanti bħal dik ta’ sħabu, Mario jieħu punti massimi. Id-direttur Żep Camilleri għoġbu jispiċċa l-istorja b’misteru ċkejken li, iżda, bagħat lill-udjenza tiddiskuti barra kif intemmet l-istorja. X’kienet dik lisparatura finali? Min spara lil min? Tgħid suwiċidju? Tgħid it-tifla qatlet lil ommha għax ħbiet minnha l-verità? Jew forsi Totinu temm il-biċċa xogħol li fdalu f’idejh it-tabib Calamatta? Kulħadd jista’ jaħseb li jrid, ladarba ddirettur għoġbu jħalli l-udjenza tikkontempla x’seta’ ġara. Żgur mhux kulħadd qabel dwar dan. Imma żgur ukoll li kulħadd qabel li kien għadu kif ra rappreżentazzjoni teatrali li ssodisfatu bil-bosta.


Is-sistema diġestiva

31

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Saħħa

Fi kliem sempliċi, is-sistema diġestiva taħdem meta s-snien u l-ilsien ikissru biċċiet kbar tal-ikel li minnu lpartijiet nutrittivi jiġu assorbiti fiddemm u dawk il-partijiet li mhux bżonjużi jintremew ’il barra missistema. Din is-sistema tant importanti għal ġisimna tikkonsisti f’muskolu twil filforma ta’ tubu li jieħu mill-ħalq salanus u magħqud ma’ diversi organi oħra fis-sistema diġestiva li jinkludu lglandoli tal-saliva, il-fwied u l-frixa. Ilpassaġġ li minnu jgħaddi l-ikel hu magħmul mill-istonku u l-musrana żżgħira u l-kbira. L-ikel jista’ jdum sigħat biex jiġi proċessat, iżda l-osephagus u l-istonku jippermettu li nieħdu ammonti kbar ta’ ikel imbagħad jipproċessawhom skont il-bżonn. Bejn wieħed u ieħor persuna tipproċessa tletin elf kilo ta’ ikel matul ħajjitha. Ħafna mill-partijiet tal-ikel huma kbar wisq u għalhekk is-sistema diġestiva tkissirhom permezz tal-organi li jipproduċi enzymes u aċidu. Flistonku, l-ikel isir semi-likwidu. Sakemm l-ikel jasal fil-musrana żżgħira, ħafna min-nutrijenti jkunu ġew assorbiti fid-demm minn pori żgħar li jinsabu fl-imsaren. Partijiet tal-ikel li mhumiex diġestibbli jgħaddu millmusrana l-kbira u jintremew. Dawn lorgani huma twal 6.5 metri u huma litwal parti tas-sistema digestiva. L-imsaren huma esposti għal affarijiet li jistgħu jkunu ta’ ħsara. Għalhekk insibu diversi problemi u kundizzjonijiet li jaffettwaw dawn l-

organi. Ħafna minn dawn huma relatati mad-dieta, iżda oħrajn għadna ma nafux il-kawża tagħhom. L-IBS jew lirritable bowel syndrome hi laktar kundizzjoni komuni u tnejn minn kull għaxra jbatu biha xi darba jew oħra f’ħajjithom. Din il-kundizzjoni ġeneralment tiżviluppa fletajiet bejn 20 u 30 sena u hi aktar frekwenti fin-nisa milli fl-irġiel. Huwa magħruf ukoll li tfal ta’ età żgħira, speċjalment minn meta jibdew jattendu l-iskola, ukoll jistgħu jbatu minn din il-kundizzjoni tal-IBS u dan jista’ jkun minn xi anzjetà li jkunu għaddejjin minnha bħal bullying jew biżgħat oħra bħal studju u eżamijiet. F’ħafna każi, meta tittieħed l-istorja tal-pazjent ikun innutat li din ilkundizzjoni tkun ikkważata minn problemi psikoloġiċi. L-IBS tippreżenta b’uġigħ fiż-żaqq, tista’ wkoll il-persuna tħoss il-bżonn li tiffrekwenta spiss ittoilet u anki tgħaddi diahrrea. Għalkemm ġieli jinħass dan il-bżonn ħafna drabi l-persuni tkun marret it-

toilet għalxejn. Bħala trattament bażiku minbarra l-mediċina li wieħed jista’ jingħata, jista’ jkun hemm il-bżonn talbdil tal-ħajja li tgħix il-persuna u tifhem iktar x’qed tkun il-kawża talIBS. Il-marda tac-celiac hi kundizzjoni kkawżata minn intolleranza għallgluten li tinsab fil-qamħ, xgħir u anki fil-ħafur. F’nies li huma kkonfermati mit-tabib tagħhom li huma għandhom din il-kundizzjoni, ikollhom problemi fl-inforra tal-musrana ż-żgħira u għalhekk l-ikel ma jkunx jista’ jiġi assorbit sew. Jekk wieħed ineħħi l-gluten mid-dieta tiegħu, malajr jara titjib u

eventwalment is-sintomi jistgħu jitilqu għalkollox. Madankollu, din ilkundizzjoni hi kronika u għalhekk issintomi jistgħu jerġgħu jfeġġu xi darba jew oħra jekk il-gluten jerġa’ jiġi introdott fid-dieta. Din il-kundizzjoni wkoll hi aktar komuni fin-nisa u dawk li għandhom familjari jsofru mill-kundizzjoni tasceliac għadhom jagħmlu t-testijiet meħtieġa. Is-sintomu ta’ din ilkundizzjoni huma wkoll uġigħ u skumdità fiż-żaqq u t-trattament għallħajja aħjar huwa li jinbidel l-istil ta’ ħajja li tkun qed tgħix, f’dan il-każ fejn jidħol x’ikel ikun qed jikkonsma lpersuna.

Mard ieħor relatat mal-musrana huwa infezzjonijiet jew xi felul li dawn tal-aħħar jitneħħew u jintbagħtu l-laboratorju biex jiġu analizzati u jkun hemm drabi li jkollu jsir intervent kirurġiku fejn anki tinqata’ biċċa millmusrana. Jekk wieħed jagħti attenzjoni medika xierqa u jieħu l-kura neċċessarja u jagħmel tibdil neċessarju fid-dieta tiegħu, filwaqt li jevita fatturi ta’ riskju, wieħed jista’ jserraħ rasu li se jgħix ħajja normali.

Fl-aħħar nett hija wkoll importanti ħafna fejn jidħlu tfal li jippreżentaw ruħhom quddiem il-ġenituri b’dawn issintomi ta’ uġigħ, li jiġu emmnuti u jittieħdu għand it-tabib. Ħafna drabi l-ġenituri jew in-nanniet idaħħluha f’moħħhom mill-ewwel li ttfal jippreżentaw ruħhom b’dawn ilproblemi bi skuża biex ifallu l-iskola. Imma rridu nżommu f’moħħna li lproblema tista’ tikber sew jekk ma nagħtux kas u nieħdu l-prekawzjonijiet meħtieġa mill-ewwel.

Mard ieħor relatat mal-musrana



Pubblikazzjoni li tiċċelebra lil Dun Victor Grech

33

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Kotba

‘Bejn Storja u Miti – Mons. Victor Grech – editur: Sergio Grech. Pubblikazzjoni Horizons Horizons qed tiċċelebra għeluq il-85 sena ta’ Monsinjur Victor Grech bil-pubblikazzjoni Monsinjur Victor Grech Bejn Storja u Miti. Il-ktieb, editjat minn Sergio Grech, ilaqqa’ numru ta’ ħbieb, kollegi, kollaboraturi, u ammiraturi li lkoll flimkien permezz tal-kitba qed jiċċelebraw is-servizz kontinwu li Dun Victor ta lill-poplu Malti mingħajr qatt ma stenna xejn lura. Lanqas persuna li tħaddan ideat antiklerikali jew viżjoni sekulari ma tista’ ma tosservax lenerġija ta’ Monsinjur Victor Grech li għalkemm tela’ diversi skaluni ’l fuq fil-ħajja ekkleżjastika u klerikali mhux talli ma għamilx karriera mis-saċerdozju tiegħu imma għallkuntrarju għex man-nies u għan-nies. Għex fisservizz tan-nies. Għex ħajtu jaqdi u qatt ma fittex li jkun moqdi hu. Il-Caritas tista’ titqies

ir-rigal ta’ Monsinjur Grech lill-pajjiż. Il-pubblikazzjoni għandha kelmtejn millPresident ta’ Malta Marie Louise Colerio Preca. Fost l-awturi li sellmu lil Monsinjur Grech hemm Monsinjur Lawrenz Gatt, eks Rettur tasSeminarju, it-teologu Dun George Grima, ilProfessur Manwel Agius, Piju Spiteri, lakkademi Dr Simon Mercieca u Dr Andrew Azzopardi, il-President Emeritus Ugo Mifsud Bonnici, il-lukandier Winston Zahra u lekonomista J.F.X. Zahra. Fil-ktieb hemm ukoll artiklu emozzjonali ta’ persuna li għaddiet mill-esperjenza ta’ droga u llum ħelset grazzi għal Dun Victor. B’kollox hemm 30 awtur li taw sehemhom f’dan il-ktieb ġdid. Monsinjur Victor Grech Bejn Storja u Miti jinsab għall-bejgħ minn Horizons, BDL u ħwienet tal-kotba.

Ktieb mimli b’messaġġi pożittivi VALURI BIZ-ZOKKOR – stejjer ta’ Charles Magro, Kotba Sagħtar, 2014 Reċensjoni ta’ Patrick Sammut

Charles Magro hu eks għalliem fliskejjel tal-Gvern. Ħadem bħala għalliem/librar fi skejjel differenti, part-time lecturer fl-Istitut għall-Istudji Turistiċi u fl-Akkademja tal-Pulizija, u għallem fis-Società Dante Alighieri filBelt Valletta. Huwa President tal-Għaqda Poeti Maltin, membru tal-Akkademja talMalti u tal-Għaqda tal-Malti (Univ.), u Direttur u Editur tad-Dar talPubblikazzjoni MUT Publications Ltd. Huwa awtur tal-kotba It-Tfajla Ġurdien u Stejjer Oħra (1994) u Dawra malEwropa bl-Istejjer (2005). Valuri bizZokkor hija ġabra ta’ 25 storja li jifirxu fuq mitt paġna. Kull storja ttul bejn ittnejn u t-tliet paġni u għalhekk il-kitbiet ta’ Magro jinqraw f’nifs wieħed. Bosta minn dawn l-istejjer għandhom mill-istil tal-ħrafa. Hemm il-konfront bejn it-tajjeb u l-ħażin, il-motiv talvjaġġ u t-tiftixa tal-ħaġa impossibbli, episodji sopranaturali, persunaġġi bħalma huma rejiet, draguni, fniek slavaġ, xjaten u bjar jitkellmu. Magro jagħti xejriet umani kemm lil elementi naturali (bħas-sħab u r-ramel f’IsSħaba u l-Għolja tar-Ramel; is-silġ bħal f’Żewġ Blokok tas-Silġ; is-siġra f’Is-Siġra Ġeneruża), lil annimali differenti (il-fenek salvaġġ f’Żewġ Blokok tas-Silġ; in-nagħma f’InNagħma Oliver; id-dragun f’Il-Kuruna tad-Deheb; l-annimali diversi f’Elezzjoni), imma anki lil oġġetti partikolari (bħall-bir f’It-Tweġiba talBir; l-arloġġ f’L-Arloġġ Nevrotiku; u lħaġriet koħol f’Żewġ Ħaġriet Koħol). Hemm imbagħad f’kull storja temi partikolari u attwali u wara kull storja tagħlima siewja. Mela hawn għandna 25

kitba li mhux biss jagħtu gost lil dak li jkun imma saħansitra jistednuh jirrifletti dwar aspetti differenti. Hekk Magro jikteb dwar aspetti bħalma huma laltruwiżmu u s-sagrifiċċju ta’ dak li jkun għat-tajjeb tal-“ieħor”; it-tajjeb ta’ sitwazzjoni meta tnejn jaqsmu lesperjenzi differenti tagħhom u b’hekk jifhmu aħjar lil xulxin, jew ta’ meta dak li jkun jiddeċiedi jitħallat ma’ ta’ madwaru minflok jinqata’ għalih waħdu; il-fatt li anki l-ġenituri xi drabi jistgħu jiżbaljaw imma jekk ikunu għorrief biżżejjed jafu jitolbu maħfra lil uliedhom; il-fatt li l-iktar ħwejjeġ sempliċi jafu jkunu l-ogħna elementi li ma ngħaddux mingħajrhom (ara BħallMelħ); il-fatt li billi ngħaddsu rasna firramel ma nkunux qed insolvu l-problemi tagħna, anzi nkunu qed inħejju t-triq għall-estinzjoni tagħna; il-fatt li l-istorja

tirrepeti ruħha u donnu ħadd qatt ma jitgħallem mill-iżbalji u l-barbarji talimgħoddi (L-Istorja tad-Dinja); limportanza li ngħixu l-preżent bla ma ninħakmu mill-preokkupazzjonijiet talgħada; il-fatt li fin-natura l-bniedem isib il-mistrieħ u l-hena tiegħu; l-importanza li nagħrfu u napprezzaw postna fissoċjetà u li naħsbu sew qabel nieħdu deċiżjoni għax wara jista’ jiddispjaċina; imma anki aspetti oħrajn bħad-divorzju, l-imħabba misjuba mill-ġdid, il-kanċer u l-importanza li nuru l-apprezzament tagħna lil dawk ta’ madwarna sakemm ikunu magħna (It-Tifkira); il-gwerra, ilmibegħda, id-diżonestà, il-garr, il-gideb, id-dgħufija tal-karattru, il-kefrija, issuppervja, id-delużjoni, in-niket, imma anki l-indiema u l-ferħ li ġġib magħha. Bosta drabi l-familja u l-membri tagħha huma ċ-ċentru ta’ dawn l-istejjer bħal f’L-Itjeb Pizza tad-Dinja (fejn sitwazzjoni ta’ familja mnikkta tinbidel f’waħda fejn jaħkmu l-ferħ u limħabba). It-tfal jispikkaw fi stejjer bħal L-Istorja Meraviljuża tat-Tmellis Ħlejju (fejn Magro jfakkarna li jekk iddinja tal-kbar hija korrotta, it-tfal għandhom il-potenzjal li jsalvawha), IlKuruna tad-Deheb (li hi dwar limħabba tal-omm lejn uliedha, imma anki dwar il-mixja taż-żgħażagħ li ma għandha titwaqqaf minn ħadd), LGħażla tal-Klassi (fejn tintwera solidarjetà lejn tifla li tbati millewkemja), u Is-Sema Mhux ’il Bogħod (dwar tifla orfni minn missierha li temmen li għadu ħaj f’qalbha). It-tifel, Ġiġi, f’Il-Ħajt, ifakkarna li minkejja lħitan li jifirduna (ibda minn dak ta’ Gaża) bħala popli, fl-aħħar mill-aħħar niskopru li għandna karatteristiċi

komuni, kemm tajbin kif ukoll ħżiena. B’hekk jekk niskopru dawn l-elementi komuni nistgħu nwaqqgħu kull ħajt li jifridna. Filwaqt li dawn kollha huma stejjer li jridu jgħaddulna valuri tajbin, hemm ukoll stejjer li jintrabtu direttament mat-twemmin Nisrani. Bosta drabi fil-konċiżjoni tar-rakkonti – mistħajla imma anki verosimili – hemm il-kelma-sikkina li taqta’ fil-laħam il-ħaj. Drabi oħra Magro jirnexxilu jnissel tbissima fil-qarrej. Dawn huma rakkonti-ħrejjef li żgur jinżlu għasel mattfal filwaqt li jimbuttawhom jistaqsu u jifhmu numru ta’ aspetti importanti ħafna fil-ħajja li jridu jaffrontaw waħedhom aktar ’il quddiem. Imma l-vera tifsira tal-istejjer ta’ Magro titgawda u tiġi apprezzata fuq kollox mill-kbar. Il-qosor ta’ dawn listejjer jagħti spinta lill-qarrej biex wara jaħseb u jiddiskuti l-kontenut tagħhom. Mela hawn hi meħtieġa rrelazzjoni għalliem-student, jew dik bejn il-ħbieb. Kull storja donnha ċikkulatina ċkejkna li tagħtik pjaċir minkejja li tispiċċa malajr. Tħalli wkoll togħma tajba fit-tul u tistiednek biex tgħaddi dduq ċikkulatina oħra. Valuri biz-Zokkor hu mżejjen ukoll b’qoxra u stampi kkuluriti ta’ Fabio Agius, u jgħin lill-qarrej iwessa’ lgħalqa tal-vokabularju tiegħu billi jippreżenta għadd sabiħ ta’ kliem li jista’ jkun ġdid għal dak li jkun. Valuri biz-Zokkorhuwa rigal ideali għal dawk l-okkażjonijiet speċjali fejn is-soltu dak li jkun jaqla’ ħwejjeġ fiergħa. Ma ninsewx, il-ktieb hu wieħed mill-isbaħ rigali li wieħed jista’ jingħata.


34

Arja ta’ Flamenco

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Kultura

Brian Schembri u Etienne Cutajar fil-Manoel Brian Schembri

Etienne Cutajar

It-Teatru Manoel u lOrkestra Filarmonika ta’ Malta (MPO) se jtellgħu l-kunċert li jmiss fis-serje ta’ kunċerti ‘MPO at the Manoel’ nhar ilĠimgħa 28 ta’ Novembru fit8pm (ikun hemm taħdita qabel il-kunċert fis-7.15pm). Ilkunċert huwa taħt id-direzzjoni ta’ Brian Schembri bilparteċipazzjoni tas-solist Etienne Cutajar fuq il-kornu. Etienne ilu associate principal fuq il-kornu tal-BBC Scottish Symphony Orchestra mill-2006. Hu kien inħatar 3rd Horn tal-Orkestra Filarmonika ta’ Malta meta kellu 18-il sena. Wara għamel kors, postgraduate full-time, fir-

Royal Academy of Music u huwa wkoll student ta’ Fergus McWilliam – li jdoqq il-kornu mal-Berliner Philharmoniker. Brian Schembri huwa dDirettur Artistiku u Direttur Prinċipali tal-Orkestra Filarmonika ta’ Malta. Mro Schembri ggradwa filkonservatorji ta’ Kiev u Moscow Tchaikovsky u mexxa orkestri kbar f’diversi kunċerti prestiġjużi. L-istudenti u dawk bilkartanzjan jibbenefikaw minn skonti fuq il-biljetti. Ibbukkja minn www.teatrumanoel.com.mt, bookings@teatrumanoel.com. mt jew ċempel 2124 6389.

Talent Malti u barrani f’wirjiet ta’ żfin

L-Alegria Academia flimkien ma’ Alegria Dance Company, li tispeċjalizza fiż-żfin, kant u mużika flamenco, għal darb’oħra se ttella’ spettaklu msejjaħ ‘Aire Flamenco’. Dan se jsir nhar is-Sibt li ġej, 29, u l-Ħadd 30 ta’ Novembru fitTeatru tas-Sależjani, Triq Dun Bosco, Tas-Sliema. Taħt id-direzzjoni ta’ Ingrid Sciberras, lispettaklu se jinkludi żfin flamenco bilparteċipazzjoni ta’ artisti bħal Josè Calderon minn Sevilja, Spanja, fuq il-perkussjoni u Walter Vella fuq is-sassofonu. Is-serata se tinkludi wkoll siltiet minn żfin Bharat Natyam, b’koreografija ta’ Mavin Khoo addattata għażżeffiena ta’ Alegria. ‘Aire Flamenco’ se servi wkoll ta’ tislima liżżeffiena Maltija Sharon Sapienza u l-kitarrist

Spanjol Paco de Lucia, żewġ artisti li ddedikaw ħajjithom għall-flamenco u ħallew wirt artistiku. Is-serata se tikkontribwixxi mid-dħul għarriċerka fil-kanċer tal-Università ta’ Malta permezz tal-fond tar-riċerka tal-Università (RIDT). Id-direttriċi tal-koreografija Estelle Bonello Sant qed tħejji l-biċċa l-kbira tal-programm flimkien ma’ Ingrid Sciberras, Nicola Henson, Sara Bianchi, Ursula Farrugia, Ema Marie Attard u Claudia Karapanou. Dan l-ispettaklu hu mistenni li jipprovdi serata eċitanti, mimlija passjoni, kuluri u emozzjonijiet. Għal aktar tagħrif u bejgħ ta’ biljetti wieħed jista’ jċempel lil Ingrid Sciberras fuq in-numru 99495187 jew jibgħat email fuq alegriamalta@gmail.com.


Il-politiku ġentlom Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Apprezzament

Sergio Grech isellem lil Lino Spiteri

L-interess tiegħi fil-kapitlu talġlieda politiko-reliġjuża tassittinijiet u l-istorja tat-twelid u l-formazzjoni tan-nazzjon Malti, flimkien mal-istorja politika lokali, kienu opportunità biex nibni pont u ħbiberija ma’ Lino Spiteri li fl-1962 sab ruħu elett fil-Parlament f’waħda mill-iktar elezzjonijiet imqanqla ta’ wara t-Tieni Gwerra Dinjija. Lil Lino kont diġà ‘nafu’ millkotba u n-novelli tiegħu li dejjem laqtuni. Mhux biss dawk li jitkellmu fuq il-politika u l-politiku imma anki dawk li analizzaw il-ħajja. Iqsar ma tkun innovella iktar donnu kien jibrilla. Almenu dak kien il-miżien tiegħi. Ma ddejjaq xejn fil-fatt blistejjer tiegħu jidħol fil-passaġġi l-iktar interni, personali u mudlama tal-bniedem, u aktarx kien wieħed minn tal-ewwel mill-awturi ta’ wara l-1964 li daħal f’territorji bħallomossesswalità (li m’iniex ngħid li hi naħa mudlama jew oskura tal-bniedem). Imma kien hemm ċerti suġġetti li tradizzjonalment kienu jaqgħu fil-bir tas-skieken u kienu taboo. Novella bħad-Id-Direttorju llum saret klassika fl-istorja tannovella Maltija. Il-volum Stejjer għal Valentina niżel tajjeb ma’ bosta daqs kemm niżlu Ħala taż-Żgħożija u Anatomija. Lawtobijografija tiegħu, Jiena u Għaddej fil-Politika, għalkemm hu kien jippreferi ma jsejħilhiex hekk imma ġabra ta’ memorji, kienet suċċess u marret tajjeb u għal xi jiem kienet fl-aħbarijiet u qanqlet diskussjoni, speċjalment il-kapitli tal-interdett u dak talelezzjoni tal-1981 u dak kollu li ġie wara sal-1987. Il-kontenut tal-ktieb imsemmi dwar ilperjodu 1981-1987 hu f’kunflitt ma’ dak li kiteb Guido de Marco fl-awtobijografija tiegħu IlPolitika tal-Persważjoni. Kien hemm diversi okkażjonijiet fejn anki intervistajtu u qsamna diversi ideat. Kont intervistajtu waqt Poeżijaplus (attività ta’ kull xahar fit-Teatru Manoel) u fil-programm fuq TVM Viċin il-Poplu u anki filprogramm Wirtna li kont nagħmel fuq Radju Malta u interventi oħra fuq Campus FM. Charles Casha fakkarni li darba minnhom minkejja li Lino kien lest minn intervista miegħi baqa’ hemm jisma’ l-intervista li jien għamilt eżatt warajh ma’ Casha. Kumbinazzjoni Lino u Charles twieldu t-tnejn fil-21 ta’ Settembru. Kelli diversi skambji personali miegħu fejn tkellimna fit-tul dwar Borg Olivier, Mintoff, Gonzi, l-interdett, l-elezzjoni tal1962 u l-kumplament. U Lino

janalizza l-ħin kollu. Dejjem bittweġibiet lesti. Lino kien karattru ta’ żaqqu f’fommu u ma jiddejjaq xejn jikkontradixxi l-emmniet tiegħek. Bosta drabi tweġibiet qosra imma b’riflessjonijiet fondi. Kien ħassieb u mhux dejjem stajt torbtu f’xi garżella. Kien għasfur liberu. Imma Lino kien diġà ta definizzjoni tiegħu nnifsu fil-famuża ġabra ta’ poeżiji li kien ippubblika Jiena Nimxi Waħdi. Sa ċertu punt tiftiehem hafna minn dan il-lat ir-riżenja tiegħu minn Ministru tal-Finanzi fil-gvern ta’ Alfred Sant li bla dubju reġgħet ġabet it-tama fil-kamp avversarju. Biex il-qarrej japprezza xi stoffa Lino kien magħmul minnha, Trevor Żahra jirrakkonta kif meta ħareġ ItTmiem Kontinent, li kien kumment kritiku kontra l-gvern tal-ġurnata li Lino kien parti minnu, Spiteri xorta ssuġġerielu li jippubblikah minkejja li minnu kellu x’jitlef. Kien hemm drabi fejn ma qbilniex. Fejn kien diffiċli li niltaqgħu. Niftakar li fil-kors tarriċerka assolutatment ma riedx jagħtini isem Chiaramonte li kien jikteb fil-MaltaNews meta hu kien editur tal-gazzetta msemmija u li kienet tal-GWU. L-artikolista kien simpatizzanti mal-Partit Laburista u xi drabi ferm kritiku lejn l-Arċisqof Gonzi. Dak in-nom de plume, li kien hemm min qalli li seta’ kien Ġiżwita, Lino pprefera li jibqa’ jżommu midfun fl-etika ġurnalistika minkejja li lgazzetta kienet ilha li waqfet. Għadni sal-lum ngħożż żewġ files li hu kien tani, ġabra ta’ artikli tiegħu, li kienu dehru f’LOrizzont u It-Torċa flimkien ma’ artikli kritiċi fil-konfront tiegħu. Niftakar darba minnhom kienet laqtitu l-mistoqsija tiegħi jekk jesperjenzax writer’s block. Ma kinitx mistoqsija fiergħa kif forsi tidher. Kont irrimarkajtlu li l-pinna tiegħu donnha ma tinxef u tieqaf qatt. Bejn ġurnaliżmu u letteratura kienu ilu jikteb diversi deċenji. Dwar ir-writer’s block sa kien kiteb fil-Wide Angle tasSunday Times. Apprezzajt li għaxar snin ilu kien tkellem waqt it-tnedija talbijografija tiegħi ta’ Patri Feliċjan Bilocca. Dakinhar apprezzajt li ddeskriva x-xogħol “ammirevoli” imma ma ddejjaq xejn jikkoreġi data li kienet ħarġet ħażin minkejja li l-qari tal-provi kien sar minn seqer. Kellu l-mod tiegħu kif iwieġeb l-emails. Dejjem bl-indirizz “X’għandna” jew “x’hemm.” L-ewwel darba li ltqajt ma’

Lino, imma b’mod iktar formali, kienet f’attività letterarja organizzata mill-Għaqda Letterarja Maltija fil-Mitħna ta’ Ganu li Gabriel Caruana bidel f’mużew ħaj ta’ arti moderna. Ma kienx mistenni imma dakinhar tfaċċa flimkien ma’ George Abela, il-futur President, u anki dakinhar qara poeżija tiegħu. Jekk m’iniex sejjer żball kienet fuq il-mewt. Niftakar li fil-minuti tal-Għaqda kienet ġiet irreġistrata lpreżenza tiegħu. Anki għax ħadd ma ħolom żjara bħal dik. Meta bdejt nosserva l-irtir tiegħu mis-Sunday Times fhimt li saħħtu kienet qed tmajna. Laħħar komunikazzjoni li kellna kienet is-sena li għaddiet. Ma ħassejtx li għandi nimponi lpreżenza tiegħi. Il-mewt ta’ Lino fl-aħħar millaħħar fissret li ċ-ċirku talġentlomi kompla jirristrinġi ruħu. Tnaqqar politiku ieħor li ħadem mhux għalih imma għallinteress nazzjonali.

35

Lino Spiteri waqt it-tnedija tal-ktieb tiegħu ‘Jien u għaddej fil-politika’. “Bil-mewt tiegħu ċ-ċirku tal-ġentlomi kompla jiċkien”


36

Hunger Games: Mockingjay. Part 1 (KRS – 12A) Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Ċinema

Din l-ewwel parti tal-aħħar ktieb ta’ ‘Hunger Games’ aktar tistħajjilha trailer twil għat-tieni parti konklużiva. Hunger Games: Mockingjay. Part 1 itawwal madwar 45 minuta ta’ materjal drammatiku tul sagħtejn kajmani. Il-kitba oriġinali ta’ Suzanne Collins ma kinitx maħsuba biex tinqsam f’żewġ partijiet, imma wara li, għal skopijiet ta’ tkabbir fil-gwadann finanzjarju, il-producers tas-sensiliet Harry Potter u Twilight kienu qasmu l-finali f’żewġ films distinti, dawk ta’ Hunger Games tħajru, wara li l-ewwel żewġ films ħallew mal-biljun dollaru u nofs fil-box office mid-dinja kollha. Hawn nerġgħu niltaqgħu mal-karattri tas-sensiela, hekk kif proprjament il-logħob (Hunger Games) twaqqaf, u minflok hemm rivoluzzjoni tbaqbaq f’Distrett 13 li, kontra dak li ħaseb il-president-dittatur Snow (Donald Sutherland) fil-Capitol, ma nqeridx u l-poplu mmexxi minn Alma Coin (Julianne Moore) qed jgħix fi kwartieri taħt l-art, u jħejji għal rivoluzzjoni fl-art kollha ta’ Panem. L-erojina Katniss (Jennifer Laurence) taqbel li sservi ta’ simbolu, ikona tar-rivoluzzjoni, appuntu Mockingjay, filwaqt li lmaħbub tagħha Peeta (Josh Hutcherson) ikun maqbud priġunier fil-Capitol u manipulat għal propaganda kontra r-rivoluzzjoni. Il-film għandu jżomm lill-fans tas-sensiela u l-kotba, minkejja li ħafna minnu hu ambjentat ġewwa, l-aktar fil-belt jew kwartieri tad-Distrett 13 taħt l-art.

Alexander and the Terrible, Horrible, No Good Very Bad Day

Maps to the Stars

Dawra wara l-kwinti tad-dinja ta’ Hollywood f’din is-satira qawwija taħt id-direzzjoni mexxejja ta’ David Cronenberg u b’kast ta’ atturi konvinċenti li jidhru qed jieħdu gost jikkritikaw lil Hollywood. Agatha (Mia Wasikowska) tasal Los Angeles fejn tuża l-ħbiberija talattriċi Carrie Fisher biex issib xogħol bħala l-assistenta personali ta’ attriċi oħra, Havana (Julianne Moore), ħerqana, iddisprata li ssib parti f’film li jagħtiha spinta mill-ġdid fil-karriera, filwaqt li tattendi sessjonijiet tal-guru Weiss (John Cusack). Sadanittant, il-ġuvnott ta’ 13-il sena Benjie (Evan Bird), ukoll ikun ħerqan li jkompli l-karriera wara żmien ta’ rehab mill-vizzju tad-drogi u xorb. Ilkoll ikunu qed jaħbu n-natura vera tagħhom Jidher ċar li m’hemmx post għall-moralità fost nies li huma tant iddisprati biex jiksbu suċċess. Mill-banda l-oħra, Cronenberg b’kuntrast jogħxa jurina l-ħajja lussuża tas-sinjuri u l-famużi, b’sekwenzi li juru d-djar lussużi ta’ nies li jidhru li ma jagħmlu xejn għajr imorru għall-messaġġi, għat-terapija u jmorru jixtru, biex forsi jefasizza ħaġa li ħafna jafu: li l-flus mhux bilfors huma garanzija ta’ hena. Xi sekwenzi qawwija jistgħu jurtaw lil min għandu daqsxejn aktar sens ta’ moralità mill-protagonisti!

(KRS – 18)

(KRS – PG)

Film ieħor b’titlu li ma jispiċċa qatt, jibda bi tfajjel jixtieq l-agħar affarijiet lill-membri tal-familja meta jsib li għal għeluq it-12-il sena tiegħu ma kienx se jkollu festin. Fil-fatt, għall-ġurnata sħiħa l-membri kollha tal-familja ma tiġihomx waħda tajba. L-omm (Jennifer Garner) ikollha ċans ta’ promozzjoni, ilmissier (Steve Carell) irid jieħu ħsieb binhom tarbija waqt li jattendi interview importanti għal xogħol, it-tifel il-kbir ikun imxekkel minn tfajla li ma jistax ilaħħaq mal-kapriċċi tagħha, u li d-debutt ta’ oħtu fuq il-palk bħala Peter Pan ikun mhedded. L-iskop tat-tfajjel Alexander (Ed Oxenbould) mhux malizzjuż għakollox. Kulma ried hu kien li dawk għeżież għalih jifhmu xi jħoss xi ħadd li jkollu jgħaddi jum miżgħud bilkuntrarju. Il-film jista’ jfakkar f’ieħor simili, Diary of a Wimpy Kid, filwaqt li Carell wara l-film American Office qed jitjieb fitturija tal-mistħija pubblika kemm b’mod ridikolu u kważi b’vena traġika. Vantaġġ li żgur fih il-film hu li, kontra ismu, dan hu fost liqsar films li se nkunu rajna din is-sena: 81 minuta biss.


37

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Media

Albert Spiteri af.spiteri@gmail.com

Cyberspace

Għal spazju aktar utli L-argument tat-tlugħ tal-bini – bilpermess jew mingħajru – iqanqal ilkontroversji kullimkien. Il-bniedem, illum aktar mill-bieraħ, qed jifhem sew l-importanza tal-ispazju miftuħ, talarja, tad-dawl, tat-twaħħid man-Natura. It-teknoloġija, naturalment, tgħin biex jista' jintlaħaq kompromess intelliġenti u prattiku biex jista' jinbena rapport tajjeb u dejjiemi bejn il-bnedmin infushom, kif ukoll bejn il-bniedem u lannimal u d-dinja tal-ħaxix u s-siġar. Dan l-aħħar f'Malta erġajna 'tkellimna' dwar il-bini li qed jittella' ma' kullimkien – mad-daqqa t'għajn jidher li hu magħmul bl-addoċċ u mhux-maħsub – u kif b'iktar għaqal nistgħu nutilizzaw aħjar dan il-litteralment xiber art li jifforma lil din il-gżira msejħa Malta. Fil-fatt, jekk aħna nħarsu 'l barra minn xtutna – ħaġa li ma nagħmlux għaliex donna naħsbu li d-dinja hi magħmula minn Malta biss – naraw li din tal-ispazju fl-art hi diffikultà li qed jaħsbu dwarha anki artijiet li huma bissew akbar minna fid-daqs. U l-ideat li qed joħorġu bihom huma sbieħ, interessanti u eċċitanti, u, nemmen jiena, ta' min iħares lejhom biex naraw x'nistgħu nitgħallmu minnhom. Aħna f'Malta diġà qegħdin induqu dan ix-xaqq dawl u nifs frisk middisinn tad-daħla tal-Belt Valletta – xogħol arkitett internazzjonali stabbilit, li ngħidu x'ngħidu aħna li nifhmu f'kollox, jibqa' kbir u b'ħarsa 'l quddiem li aħna bl-insularità tagħna ma nifhmux fejn tibda u fejn tispiċċa. “Ilħobż,” tgħallimna minn meta konna tfal, “agħtih lil min jaf jieklu.” U nżid jiena: min ma jifhimx, ħalli josserva b'fommu sieket u jitgħallem.

Salvu Felice Pace sfelicep@go.net.mt

Kummenti dwar websajts li żort

Fil-pala ta' jdejna Hu għalhekk li jiena nogħxa nsegwi l-istazzjonijiet televiżivi barranin, għaliex l-affarijiet huma magħmulin min-nies li jifhmu. Diġà kelli lokkażjoni nfaħħar lill-istazzjon Ġermaniż Deutsche Welle. U nerġa' nfaħħru, għaliex il-produzzjonijiet tiegħu ma humiex prużuntużi, huma mħejjijin tajjeb ħafna, u huma fuq kollox immirati biex jedukaw lit-telespettatur. Fil-Euromaxx ta' din il-ġimgħa, ippreżentat mis-simpatika Anne O'Donnell, id-DW ippreżenta servizz tassew interessanti u li jidhirli li jolqot direttament lilna l-Maltin fejn jidħol largument tal-ispazju u l-għaqal fl-użu tiegħu. Is-servizz ippreżentat minn Outi Turunen, imsejjaħ 'Lofty Heights', jittratta t-tlugħ tal-bini vertikalment aktar milli orizzontalment. Jekk dan ilkunċett jgħodd għall-pajjiżi fl-Ewropa, fl-Istati Uniti, fl-Asja, fil-pajjiżi Għarab, kemm jgħodd aktar għalina li għandna pajjiż li ma jlaħħaqx l-għoxrin mil minn tarf sa ieħor tiegħu? Fi ftit kliem, is-servizz qed jitkellem dwar l-International Highrise Award, 2014 – l-arkitetti u d-disinjaturi middinja kollha jkunu mistednin jippreżentaw ideat ġodda kif il-bniedem jista' jtella' binjiet aktar prattiċi u komdi, u li jirriflettu l-ħajja mgħaġġla u teknoloġika tal-lum. Ħaġa tal-għaġeb kemm il-mudelli joħorġu ċar ix-xenqa li l-bniedem – irrappreżentat hawn mill-artist – għandu biex jgħix man-Natura; ma jistax imur joqgħod fil-foresta għaliex kollox illum hu kkonċentrat fil-belt. Imma jista' jġib il-foresta għandu, jibqa' filbelt, waqt li jtejjeb il-kwalità tal-arja li jdaħħal fil-pulmuni u għaldaqstant jgħix ħajja aktar trankwilla u konsegwentement iktar produttiva. Appuntu, il-konkors jirreferi għallIl-Festa ta’ Kristu Re Kull festa għandha xi storja warajha, twila jew qasira. In-nazzjonaliżmu estrem kien ħakem sewwa fl-ewwel snin tas-seklu li għadda. Is-sekulariżmu wkoll kien diġa’ beda t-triq tiegħu. In-nazzjonalżmu estrem kien wassal għal movimenti faxxisti fl-Ewropa u wkoll għan-Nażiżmu fil-Germanja. Issekulariżmu kellu għan wieħed – li jwarrab lil Alla mill-ħajja pubblika. Tgħid laħaq l-iskop tiegħu? Kien f’dan il-kuntest li l-Papa Piju XI fl-1925, jiġifieri bejn l-ewwel gwerra dinjija mitt sena ilu u t-tieni gwerra dinjija, kien ħareġ enċiklika bl-isem Quas Primas li biha kien waqqaf is-Solennita’ tal-Festa ta’ Kristu Re. F’www.vatican/va/holy.../hf_p_xi_enc _11121925_quas-primas_en.html issibu din l-ittra bl-Ingliż. Il-Papa ried jagħti messaġġ li r-Renju ta’ Kristu kien ir-

highrise, jew il-blokki tal-appartamenti jew uffiċċji fuq xulxin; numru ta' sulari fuq xulxin. Fil-każ tal-mudell rebbieħ għal din is-sena qed nitkellmu fuq binja ta' mitt metru. Ingħatat l-isem Bosco Verticale u tinsab f'Milan. Id-disinjatur – li rebaħ it-trofew u 50,000 ewro – ippreżenta l-proġett tiegħu f'żewġ blokki. Inti qed tara dawn iż-żewġ binjiet, fi stil modern u frisk, imma b'dettall innovattiv: dawn iż-żewġ blokki huma mdawrin għal kollox bis-siġar taż-żebbuġ fuq in-naħa tal-lvant, u bir-rummien fuq in-naħa tan-nofsinhar. B'kollox għandek żewġ ettari ta' foresta, magħmula minn madwar 20,000 siġra ta' daqsijiet varji, li joħolqu lklima ideali fl-intern tal-appartamenti. Il-ġurija internazzjonali iddeċidiet unanimament favur dan il-proġett ta' Stefano Boeri. “Naħseb,” huwa jgħid, “li llum il-ġurnata aħna aktar ikkonċentrati fuq l-idea tas-sostenibbiltà fil-binjiet tagħna bis-saħħa tal-ħajja organika.” “Dan hu proġett fundamentali,” jgħid iċ-Chairman tal-Ġurija, Christoph Ingenhoven. “Aħna naraw varjetà sħiħa, ikkulurita u spettakulari ta' proġetti. Uħud, imma, ikunu tassew straordinarji. Dan il-proġett ta' Stefano Boeri jiffoka fuq ħaġa partikulari: kif nistgħu nressqu lill-bnedmin lejn xulxin u lejn is-siġar.” U wara li nosservaw..? Aħna f'Malta għandna biċċa xogħol doppja, ikolli ngħid. F'pajjiżi oħrajn issib is-siġar kulfejn iddawwar ħarstek; hawn qajla għadek tara imqar ħaxixa sempliċi li tikber f'munzell trab taħt bankina. Għandna bżonn inrawmu fina l-kultura tas-siġar. Jiena naf li fit-triq mill-Madliena għal San Pawl il-Baħar, l-aktar f'Kennedy Grove (ismu miegħu), kien hemm ħafna siġar. Qed jinqalgħu biex issir it-triq. Imma x'qed isir minnhom? Hemm xi awtorità – governattiva jew privata – li qiegħda

riċetta għall-paċi u l-ġustizzja fid-dinja. Kull poter uman kellu jkun ispirat minn Kristu bħala Re li jgħader u jaħfer u mhux mibni fuq setgħat umani li jikkontrollaw lil bniedem u jneħħulu ddinjita’ tiegħu.

Festa Universali Meta l-Papa Piju XI kien stabbilixxa din il-festa kien spjega li Kristu mhux biss Re tal-fidili, iżda ta’ kulħadd u ta’ kull ma huwa maħluq. L-enċiklika kienet sabet art fertili, għax il-Knisja Amglikana, dik Lutherana u diversi denominazzjonijiet oħra Protestanti daħħlu wkoll din il-festa fil-kalendarju tagħhom. Għall-ewwel il-festa kienet tiġi ċċelebrata nħar l-aħħar Ħadd ta’ Ottubru qabel il-festa tal-Qaddisin Kollha. Iżda l-Papa Beautu Pawlu VI fl-1969 b’Motu Proprju kien iddikjara li din il-festa’

Bosco Verticale: Il-binja l-aktar sabiħa u innovattiva fid-dinja

tara li dawn ma jinqerdux u li jkunu spustati jew imqegħdin mill-ġdid fl-istess post darba t-triq tkun tlestiet? Fliskola nagħllmuhom lit-tfal l-imħabba għan-Natura u s-siġar; u noħorġuhom barra mill-klassi biex jaraw b'għajnejhom u jmissu b'idejhom? Id-Direttur tal-Mużew tal-Arkitettura fil-Ġermanja, Peter Cachola Schmal, jgħid li sa erba' snin ilu, il-proġetti rebbieħa kienu jkunu l-uffiċċji fuq xulxin. Illum dan qed jinbidel għaliex il-popolazzjoni qed tiżdied u n-nies iridu iktar spazju fejn joqogħdu. U naturalment, libliet ma jistgħux jibqgħu jespandu 'l barra. Allura n-nies qed ifittxu spazji iċken, imma komdi. U l-aħjar mod biex ikun akkomodat kulħadd hu li titla' 'l fuq u mhux tkabbar fil-wisgħa. “Illum,” ikompli jgħid Peter Cachola Schmal, sar lussu li tmur toqgħod f'appartament 'il fuq f'bini għoli. Dan qed jiġri kullimkien u mhux fil-Ġermanja biss, ngħidu aħna anki fl-Asja. Iktar ma l-appartament ikun fil-għoli, iktar ikun jiswa l-flus u jkun esklussiv.” U b'dan ma niskantawx għaliex anki aħna f'Malta għandna binjiet, b'mod partikulari f'San Ġiljan u Tas-Sliema, li qed jitilgħu sew fil-għoli, joffru veduti sbieħ tassew, u allura jtejbu l-kwalità tal-ħajja. U ta' dan ikunu jiswew aktar flus – huma investiment tajjeb. Il-Mużew tal-Arkitettura qed jesibixxi l-proġetti kollha li tressqu għallkonkors ta' din is-sena – 26 b'kollox minn 17-il pajjiż - kollha xogħol talaħjar arkitetti. Min jaf jistgħux isiru kuntatti permezz tal-internet mill-klassi fl-iskola malMużew tal-Arkitettura fil-Ġermanja biex din il-mostra jistgħu jarawha t-tfal tagħna forsi bi spjegazzjoni jew taħdita midDirettur jew mir-rebbieħ tal-konkors? ASTERISKA, għaliex hawn jitressqu punti lill-qarrejja biex flimkien nagħrfu iktar kemm dak li jiġri madwarna hu parti sħiħa minn ħajjitna. kellha tibda tiġi ċċelebrata fl-aħħar Ħadd tas-sena liturġika, jiġifieri qabel lewwel Ħadd tal-Avvent. F’www.wikipedia.org/wiki/Feast_of_ Christ_the_King issibu l-istorja ta’ din il-festa li niċċelebraw illum. F’Malta ħafna minnha niftakru kif kienet tiġi miżmuma b’eluf ta’ Maltin jipparteċipaw f’korteo mill-Floriana sal-Belt inkantaw Christus Vincit, Regnat et Imperat. Lino Spiteri RIP Għal xi ġimgħat l-assenża tal-artikli ta’ Lino Spiteri kull nhar ta’ Ħadd u t’Tnejn fit-Times nebbħuni li l-marda li kienet ħakmitu kienet reġgħat waqqfitu milli jagħmel dak li kien iħobb l-aktar – jikteb bl-istil uniku tiegħu. Fi żmien ilkampanja għas-sħubija fl-Unjoni Ewropea konna fuq l-istess naħa b’kitbitna fuq l-istess gazzetti. Grazzi Lino.


38

Is-solidarjetà

Minkejja d-differenzi nazzjonali, razzjali, etniċi, ekonomiċi u ideoloġiċi aħna lkoll familja umana waħda. Aħna dawk li jieħdu ħsieb lil ħuthom subien u bniet, qegħdin fejn qegħdin. Li nħobbu lil għajrna, hu min hu, hi min hi, għandha dimensjonijiet globali f’dinja li dejjem qiegħda titfarrak. Filqalba tal-virtù tas-solidarjetà hemm ittfittxija għall-ġustizzja u l-paċi. Kien il-Beatu Papa Pawlu VI li fil-messaġġ tiegħu fiċ-ċelebrazzjoni ta’ Jum il-Paċi nhar l-1 ta’ Jannar tal-1972, kien qal: “Jekk trid il-paċi aħdem għall-ġustizzja”. Il-Vanġelu jsejħilna biex inkunu dawk li jġibu l-paċi. L-imħabba tagħna lejn ħutna, subien u bniet, titlob li nippromwovu l-paċi f’dinja li hija mdawra mill-vjolenza u l-konflitt. Il-Bibbja titħaddet ħafna fuq ilprinċipju tas-solidarjetà. Il-ktieb talĠenesi jgħidilna kif il-Mulej bierek lil Iżrael ħalli l-ġnus l-oħra jitbierku permezz tiegħu (ara Ġen 12-13). Salm 72 jurina kif meta ngħixu sewwa maloħrajn aħna jkollna l-paċi. Filwaqt li Salm 122 jgħidilna: “Minħabba ħuti u ħbiebi, ħallini ngħidlek: ‘Is-sliem għalik?’ Minħabba f'dar il-Mulej, Alla tagħna, nixtieq illi jkollok il-ġid” (Salm 122:8-9). Il-profeta Żakkarija jħeġġiġna: “Dawn huma l-ħwejjeġ li għandkom tagħmlu: Għidu s-sewwa lil xulxin; fil-bibien ta' beltkom agħmlu lħaqq li jġib is-sliem” (Żak 8:16). Fit-Testment il-Ġdid Ġesù jfaħħar lil dawk li jġibu l-paċi. Fil-Vanġelu skont San Mattew jgħidilna: “Henjin dawk li jġibu l-paċi, għax huma jissejħu wlied Alla” (Mt 5:9). Fl-istess evanġelju u flistess kapitlu Ġesù jħeġġiġna biex nirrikonċiljaw ma’ xulxin qabel intellgħu l-offerta tagħna fuq l-altar (ara Mt 5:21-23). L-Ittra lir-Rumani tfissrilna kif meta ngħixu sewwa aħna nkunu tassew qegħdin inħobbu lil xulxin (ara Rum 13:8-10). Fl-Ewwel Ittra lill-Korintin San Pawl jurina kif meta membru filġisem ta’ Kristu jbati, il-ġisem kollu ta’ Kristu jbati miegħu. Daqstant ieħor,

ĦSIEB

meta membru fil-ġisem ta’ Kristu jingħata ġieħ, il-ġisem kollu jifraħ (ara 1 Kor 12:12-16). L-Ittra lill-Kolossin tħeġġiġna b’dan il-kliem: “U fuq kollox, ilbsu l-imħabba, li hi l-qofol talperfezzjoni. Ħalli s-sliem ta' Kristu jsaltan fi qlubkom” (Kol 3:14-15). Flaħħar nett, fl-Ewwel Ittra ta’ San Ġwann Appostlu nsibu li aħna nistgħu nagħtu xhieda tal-imħabba ta’ Alla fina bir-rieda tagħna li nagħtu ħajjitna għall-oħrajn bħalma Kristu għamel għalina. It-tradizzjoni Nisranija tgħallimna li s-solidarjetà mhix “kliem u t-tpaċpiċ, imma bl-għemil u bis-sewwa” (1 Ġw 3:18). Fl-enċiklika ta’ San Ġwann Pawlu II li titħaddet dwar l-iżvilupp soċjali Sollicitudo Rei Socialis, il-Papa jgħidilna: “Is-solidarjetà mela mhix biss xi sentiment ta’ ħniena u mogħdrija, bil-kemm tfissirha, għal tant nies, filqrib jew ’il bogħod, li għaddejjin minn ħafna tiġrib; imma s-solidarjetà hi rieda soda u kostanti li timpenja ruħek għallġid ta’ kulħadd, jiġifieri għall-ġid ta’ kull bniedem u tal-bnedmin kollha, għaliex aħna lkoll responsabbli għal xulxin” (nru 38). Fl-enċiklika tal-Papa Emeritu Benedittu XVI dwar l-iżvilupp uman sħiħ fl-imħabba u l-verità, Caritas in Veritate, nsibu hekk: “Imbagħad jeħtieġ li nagħtu importanza kbira lillġid komuni. Meta nħobbu lil xi ħadd inkunu nixtiqulu l-ġid u naħdmu b’mod effikaċi b’risq dan. Maġenb ilġid individwali, hemm ġid marbut malgħajxien soċjali tal-persuni: il-ġid komuni. Huwa l-ġid ‘tagħna lkoll’ bħala grupp, iffurmat minn individwi, familji u gruppi oħrajn li jingħaqdu f’komunità soċjali... Li tixtieq il-ġid komuni u titħabat għalih huwa rekwiżit tal-ġustizzja u l-karità” (nru. 7). Eżami tal-kuxjenza: Nuri solidarjetà ma’ min qiegħed ibati b’għemejjel li jroddulu lura d-dinjità li jkun tilef? Nemmen tassew li b’hekk inkun qiegħed naħdem għall-ġid komuni u għall-ġustizzja fid-dinja?

“Ħadd ma jista’ jmur lura u jibda bidu ġdid. Imma kulħadd jista’ jibda llum u jwettaq għeluq ġdid” (Maria Robinson)

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Reliġjon

ILLUM IL-ĦADD L-34 Ħadd matul is-sena

Saltan fuqi!

Eżekiel 34:11-12, 15-17; Salm 23:1-2, 2-3, 56; 1 Korintin 15:20-26, 28; Mattew 25:31-46.

Il-Ħsieb Fid-dinja tagħna tal-Punent, fejn is-setgħa ġejja direttament millgħażla tan-nies, l-idea ta’ sultan li jagħżlu Alla biex imexxi tistona bilkbir. Illum narawha kerha jekk ikun hemm sultan li jmexxi kollox hu. Imma mhux hekk kien il-każ għannies ta’ qabel. Ħarsa lejn l-istejjer ta’ imperi kbar turina li s-sultan jew limperatur kellu f’idejh is-setgħa fuq il-ħajja u l-mewt tas-sudditi tiegħu. Is-sultan kien l-imħallef suprem fis-saltna tiegħu. Il-liġijiet tas-saltna kienu hu. Is-sultan kien il-ġustizzja u s-sewwa fihom infushom. Li jixtieq hu kien ordni. Is-sultan kien dak li jipproteġi lis-sudditi tiegħu kemm bħala poplu u anki bħala persuni. Kellu d-dmir li jaqbeż għall-persuni żvantaġġati tas-saltna tiegħu. Il-foqra u l-imwarrbin kienu jaraw fis-sultan dak li kien se jroddilhom lura d-dinjità li kienu tilfu. U dan biex iġib lgħaqda u l-paċi f’saltnatu. Il-Kelma Il-liturġija tal-Kelma għal dan laħħar Ħadd tas-sena liturġika talKnisja hija mimlija tagħlim ta’ kif Ġesù Kristu hu s-Sultan tagħna. Lewwel qari, meħud mill-profeta Eżekjel, jurina li Alla hu ragħaj li jfittex lin-nagħaġ tiegħu li xterdulu. Filwaqt li jħobb lin-nagħaġ, għaliex kollha tiegħu, għandu l-prijoritajiet tiegħu. L-ewwel ifittex lin-nagħaġ il“mitlufa” ħalli jreġġagħhom lura. Imbagħad “[j]infaxxa l-ġrieħi talmiġrugħa”. U “[j]qawwi l-marida” (Eżek 34:16). Għaliex hu ragħaj

għaqli jieħu ħsieb ukoll “is-smina u l-qawwija” (Eżek 34:16). B’hekk ilmerħla tiegħu tkun fiż-żgur. Is-salm 23 jgħidilna li “l-Mulej hu r-ragħaj tiegħi” (vers 1). Il-Mulej joħodni “f’mergħat kollha ħdura”, “ħdejn l-ilma fejn nistrieħ” (vers 2). “[I]rejjaqni.” “Imexxini fit-triq tassewwa” (vers 3). Fit-tieni qari, meħud mill-Ewwel Ittra lill-Korintin, Kristu huwa Sultan għaliex qam minn bejn l-imwiet. Huwa qered ilmewt u ġabha taħt riġlejh. Filvanġelu skont San Mattew li wieħed jidħol “[fi]l-ħajja ta’ dejjem” jew “fit-tbatija ta’ dejjem” (Mt 25: 46) jiddependi minn kemm iħenn jew ma jħennx għal ħuh jew oħtu fil-bżonn. Dan għaliex dak li nagħmlu jew ma nagħmlux ma’ min qiegħed ibati nkunu qegħdin nagħmluh jew ma nagħmluhx ma’ Ġesù stess. Il-Ħajja 1. Nemmen li l-Mulej hu r-ragħaj tiegħi? Kemm qiegħed inħallih isibni? Iwiddibni u jinkoraġġini bilKelma tiegħu u permezz tal-oħrajn? 2. Nemmen li l-Mulej, jekk niftaħlu qalbi, jien min jien, irid jagħmel il-ġid bija? Inħallih ifarraġ, iwiddeb u jmexxi lil ħaddieħor fittriq tas-sewwa permezz tiegħi? 3. Nemmen li s-salvazzjoni jew ittelfien tiegħi se jiddependu minn kemm ħniena nuri mal-proxxmu? Nemmen li l-persuna fil-bżonn hija Ġesù nnifsu? Id-Djalogu Mulej, saltan fuqi. Ammen.


Katsushika Hokusai Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Opinjoni

Dun Pawl Camilleri pauca43@gmail.com

H

okusai (31.10.1760 – 10.05.1849) kien artist Ġappuniż: pittur, drafstman, u inċiżur flinjam tal-hekk imsejjaħ perjodu Edo (16-3 – 1868). Kien influwenzat ħafna mill-pittur Sesshu (1431 -1506) u minn stili oħra ta' pittura Ċiniżi. Twieled f'Edo (illum Tokyo). L-iktar li hu magħruf hu għas-serje ta' Woodblock print imsejħa Thirty Six Views of Mount Fuji, l-aqwa fosthom (magħrufa mid-dinja) hi The great wave off Kanagawa (1870). Dis-serje ġabet magħha fama kbira fil-Ġappun u fid-dinja tal-arti. Minkejja l-ħafna xogħlijiet tiegħu, Hokusai għex fil-faqar u fis-sempliċità. Ixxogħlijiet tiegħu ħallew influwenza kbira u fit-tul fuq artisti Impressjonisti u post-Impressjonisti fl-Ewropa. Fl-1839, nar fl-istudju tiegħu ħaraq ħafna xogħlijiet.

Aneddoti Hokusai għex 88 sena. U għexhom f'ħidma bla waqfien. Miet jaħdem. Ta' 87 sena spiċċa Ducks in a stream. Dejjem ipprova jtejjeb il-produzzjonijiet tiegħu. Fuq is-sodda tal-mewt, meta ħares lejn il-ħajja artistika tiegħu, qies bħala ta' ftit preġju xxogħlijiet ta' qabel għalaq 50. Deherlu li kienu ta' preġju xxogħlijiet ta' wara s-sebgħinijiet. U qal: ‘kieku s-sema tislifni 10 sena oħra (kellu 88!), insir pittur ta' veru!’

Kummenti Int jinteressak tikseb il-perfezzjoni – bħal Hokusai? Il-perfezzjoni tintlaħaq biss il-ġenna imma fl-art għandna nibqgħu naħdmu għaliha u nersqu lejha sal-aħħar nifs ta' ħajjitna. Bħala Nisranija għandek ambizzjoni li timxi ’l quddiem dejjem iktar? Ħafna jikkuntentaw ruħhom li huma mgħammdin u li jmorru lquddies tal-Ħadd. Mgħmmed jew inti jew m'intix. Ma tistax tkun iktar persuna tal-vanġelu, fil-ħsieb, fil-kliem, fid-deċiżjonijiet, fil-prijoritajiet. Iktar ma l-Mulej jislifna żmien, iktar għandna nimmaturaw fil-fidi Nisranija tagħna. Għandu jkollna ambizzjoni qaddisa li ntejbu l-livell ta' għajxien Nisrani. Fittex li tkun dejjem iżjed Nisrani(ja). Nawguralek. Trid tkun taf xi ħaġa milli kitbu fuq il-perfezzjoni? Albert

I

Pellegrin li dejjem ifittex Patri Mario Attard OMF Cap

Ix-xamma ta’ qalbi tfakkarni fi kliem Ġesù: “U jiena ngħidilkom: Itolbu u jingħatalkom, fittxu u ssibu, ħabbtu u jiftħulkom. Għax min jitlob, jaqla’; min ifittex, isib; u min iħabbat, jiftħulu”

l-ħajja sabiħa! U sabiħa għaliex mimlija sorpriżi. Jiġifieri ħwejjeġ li ma tkunx qiegħed tistenniehom. La f’mitt sena. Aħseb u ara f’minuta! Is-sena l-oħra tberikt b’sorpriża mill-isbaħ. Sorpriża għaliex il-Mulej laqqagħni ma’ bniedem ġenwin. U ġenwin għaliex għadu jfittex. U jfittex mill-fond ta’ qalbu. Ifittex ta’ bniedem li hu. M’għandux biża’. Ma jpoġġix maskra quddiem wiċċu. Jitħaddet il-verità fl-awtoritratt li joħroġ mill-kitba tiegħu stess. Jgħid ċar u tond, bħal fil-poeżija Linja vertikali, “Jien li dnibt ħafna”. Madankollu, għalkemm ipinġi lilu nnifsu bħala “jien mistrieħ m’għandi qatt” (ara l-poeżija Forsi), inkella li qalbu hija “ċpar magħqud” (ara l-poeżija L-għasafar ta’ Mejju), għalih hemm tama. Li mhix fis-sħab imma qiegħda tinħadem quddiemu. U minkejja li jiddeskrivi lilu nnifsu bħala wieħed li għandu “għajnejja għomja mħaffrin bħal ta’ statwi fl-eżilju” (ara lpoeżija Faustina Kowalska), xorta waħda jseħħlu jara t-tjubija ta’ Alla f’ħajtu meta jgħid: “Qed nara ‘l-anġli jiġbdu kemm jifilħu r-ruħ, ’il fuq mit-twegħir tagħha, mill-pesta u l-lebbra mill-istrapazz u l-gideb tad-dinja, mit-tradiment” (ara l-poeżija Linja Vertikali). U dan il-bniedem, ħabib, persuna għażiża għalija, għaliex, bis-sinċerità fittiexa tiegħu, ressaqni aktar lejn il-misteru ta’ Alla, x’wasslu biex tant jersaq aktar, forsi mingħajr ma jaf, lejn is-sħaba ta’ Dawl? Lejn id-Dawl dejjiemi li jdawwal lil kull bniedem? U jdawlu sa minn meta diġà jkun jeżisti f’moħħ ilĦallieq? Il-fatt umli u qaddis li ammetta li fil-ħajja huwa pellegrin diġà jgħid ħafna. Bid-dmugħ f’għajnejja, għaliex f’dawn il-vrus nara jiena wkoll l-istorja ta’ ħajti, dan il-poeta, li m’għandux kwiet, għax hu ħaj u mhux sempliċement katavru jieħu n-nifs, jgħid fil-poeżija tiegħu Tagħbija mistoqsijiet: “U jien, pellegrin ħafi b’tagħbija mistoqsijiet fuq spallejja w abbissi jiffondaw ġo fija. Miexi b’volum oħxon mittiekel taħt abti volum li ma nifhimx”. Intressanti. Jippreżenta lilu nnifsu bħala pellegrin ħafi. Mela m’għandu sigurtà ta’ xejn. Anzi. Il-mistoqsijiet qegħdin

39

Einstien: ‘illum għandna mezzi perfetti u miri konfużi.’ Vince Lombardi: ‘il-perfezzjoni ma tistax tinkiseb, imma jekk niġru warajha nistgħu niksbu eċċellenza.’ Salvador Dali: ‘tibżax millperfezzjoni, għax m'inti se tilħaqha qatt.’ Joseph Hali: ‘il-perfezzjoni hi wild iż-żmien.’ Aristotile: ‘gost fl-impenn iġib ilperfezzjoni fix-xogħol.’ Goethe: ‘min għandu viżjoni ċara li tammetti l-limitazzjonijiet tiegħu, l-eqreb li jersaq lejn il-pefezzjoni.’ S. Wistin: ‘il-perfezzjoni tikkonsisti f’li ssib l-imperfezzjonijiet tiegħek.’ Michelangelo: ‘l-affarijiet żgħar jagħmlu lperfezzjoni, imma l-perfezzjoni mhix ħaġa żgħira.’ Adam Jones: ‘b'erba' perfezzjonisti fil-grupp mhux faċli nilħqu l-perfezzjoni.’ Kif tħares lejn l-anzjani(tà)? Hawn min iħares lejn lanzjani bħala nies ‘on the way out’. Hokusai kien iħares lejn issnin bħala proċess li jressaq lejn il-perfezzjoni. Anzjan mhux persuna li waslet biex tmut, imma persunali qed iżżid fil-maturità. Ovvjament, is-snin iġibu magħhom anki limitazzjonijiet u inkonvenjenzi – irridu nkunu realistiċi. Imma m'għandniex nieqfu ngħixu mentalment. Dejjem hemm livelli ogħla x'nilħqu f'diversi direzzjonijiet – inkluża l-fidi u l-ħajja Nisranija. Spiss niggosta lill-anzjani deħlin l-Istitut Kattoliku, il-Furjana, għallectures tal-Università tat-Tielet Età. Fihom gost u tama, u inċentiv għall-ħajja li għadha sejra. Għixu l-anzjanità bi spirtu żagħżugħ u ħaj. Tbissima Kappillan kien fi vjaġġ bl-ajruplan minn Chicago għal California. Qamet tempesta qalilha u kulħadd beda jibża' – vjaġġaturi u ħaddiema. Wieħed mill-ħaddiema, induna mil-lista tal-vjaġġaturi li fuq l-ajruplan kien hemm qassis. Allura, kollu mbeżża' u biex jikkalma ftit lill-vjaġġaturi, resaq lejn il-qassis u qallu: Father ma tistax tagħmel xi ħaġa reliġjuża?' Il-kappillan kien pront qam minn postu u għamel ġabra! - Tista' tkun ftit iktar ġeneruż fil-ġabriet tal-Knisja?

Ħsieb finali Meta l-unika għodda tiegħek hi l-martell, faċli kull problema taraha musmar. Int dejjem lest biex tirrabja u tissuppervja?

joħolqulu “tagħbija” u “abbissi”. Mela l-insigurtà dejjem qiegħda tikber fih. Ta’ xi ħaġa, jew xi ħadd, li ma jistax jifhmu. Ħaseb li “l-volum oħxon” se jgħinu jifhem dak li l-moħħ ma jistax jifhem. Imma l-volum baqa’ mittiekel. U aktar se jibqa’ jittiekel! Imma t-tweġiba xorta waħda tibqa’ ma tasalx. Avolja fetaħ il-paġni tal-“Ktieb tal-Patt ta’ sorsi qaddisa” li, kif jgħid fl-istess poeżija, dan il-ktieb mhux mimli għajr “bil-ħaġa moħġaġa dwar id-destin etern tal-bniedem”. Faċli ħafna biex jiena u int niġġudikawh. U nagħtuh it-titli! Il-poeta, għax poeta, li jgħum fis-sinċerità tat-tfittxija tiegħu għall-verità, bir-raġun kollu jgħidilna: “Titħassrunix”. Fil-qalba ta’ qalbi nħossu jgħidli: “Patri Mario, ħallini nfittex! Ħallini nterraq mal-widien! Anki jekk għalissa ninsab imgeżwer middlamijiet tal-ħajja. Ħallini nfittex! Ittellifnix!” Nifhmu. Għaliex anki jien, għalkemm ġejt mogħti r-rigal tal-fidi, mingħajr ma nimmeritah, inkun irrid inwettaq mixjieti fid-deżert, imħallta mil-laqgħa ma’ Alla u ma’ dik tar-realtà kiefra li toffrili l-ħajja. Imma l-poeta, li jirrappreżenta lilek u lili, f’mixjietna lejn xi forma ta’ divinità, se jseħħlu jiltaqa’ ma’ dak li qiegħed ifittex? Jaf xi jrid ifittex? Jew huwa għamla ta’ pellegrin li, kif jistqarr fil-poeżija Faustina Kowalska, għax “l-imħabba ... illudiet lili” se jibqa’ jgħix fi stat ta’ “mitluf” (ara l-poeżija Linja Vertikali)? Ix-xamma ta’ qalbi tfakkarni fi kliem Ġesù: “U jiena ngħidilkom: Itolbu u jingħatalkom, fittxu u ssibu, ħabbtu u jiftħulkom. Għax min jitlob, jaqla’; min ifittex, isib; u min iħabbat, jiftħulu” (Lq:11:8-10). Hekk jagħmel il-poeta. Iħabbat. U jibqa’ jħabbat. U fejn ħabbat? “F’ħoġor dal-kunvent”, li “jidher post tal-mistrieħ” (ara l-poeżija Forsi). Akkwista kopja tal-ktieb Epistoli mid-Deżert - poeżiji u poesaġġi, ta’ Mario Azzopardi. Ktieb li fih tara ħajtek. Bħalma fih nara tiegħi wkoll! Ħalli lil qalbek tinġibed mill-poeżiji li hemm fih, l-aktar dawk fit-taqsima l-mixja lejn xi divinità. Issieħeb ma’ dan “il-pellegrin ħafi b’tagħbija mistoqsijiet fuq spallejh w abbissi jiffondaw ġo fih” u miegħu strieħ “fil-ħoġor dal-kunvent.” Inġarr mill-“alternattiva” tiegħu (ara l-poeżija Duħħan ulied il-bniedem). Ħabbat. Ħabbat... Ibqa’ ħabbat ... U ...



41

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Passatemp

Mimdudin:

1. Kaptan ta’ vapur ma jista’ qatt jitlifha! (6) 3. Li huma magħrufin u msemmijin ħafna (6) 7. Siġar fiċ-ċimiterji (7) 8. Sensiela ta’ programmi wara xulxin, kważi bis-serjetà! (5) 9. Għolob jew inxtorob għax ma żammx kelmtu? (5) 10. Li jista’ jkun jew li jista’ jsir (9) 11. Qabel Qim, qasam art fl-inħawi tal-Qrendi (5) 13. Miżmum magħluq b’muftieħ jew b’katnazz (6) 15. Isem l-attriċi Bergmann. Tiftakruha? (6) 17. Żifna li jiżfnu l-Brażiljani waqt ilkarnival ta’ Rio (5) 21. Xortih ħażina (9) 23. Din tinbiegħ mat-tonn (5) 24. Kunjom (5) 25. Żgħir (7) 26. Tkixxef, investiga (6) 27. Skalmi li jsiru tal-ġens raġel? (6)

Weqfin:

1. Ekwilibriju (6) 2. Tikteb bih (5) 3. Ħofor ħdejn id-djar li fihom kien jgħaddi l-ħmieġ (5) 4. Povra mara! (7) 5. :użeppa fil-qosor (5) 6. L-għasfur nazzjonali tagħna (6) 7. Libsa twila tal-pannu oħxon li kienu jilbsu l-patrijiet (5) 12. Trab abjad ta’ natura alkalina, u li jużah ħafna f’xogħlu l-bajjad (3) 14. “… u imxi” qal :esù, f’wieħed millmirakli tiegħu (3) 15. Qagħad sewwa fil-post, ma baqax aktar laxk jew imlaħlaħ (6) 16. Tin tari li jista’ jsir lewż mitħun? (7) 18. Il-kunjom għand il-barunissa? (5) 19. Tirbaħx! (5) 20. Jilbsuh il-koki madwar qaddhom (6) 22. Daħla mħaffra f’ħajt fi knisja u li fiha titqiegħed l-istatwa ta’ qaddis (5) 23. Min hu mejjet għal qatra u min hu mejjet fis-……! (5)

Soluzzjoni tat-Tisliba li dehret il-Ħadd li għadda

Mimdudin: 1. Vulkan; 3. Bukkun; 7. Misluta; 8. Prima; 9. Nemel; 10. Skantajna; 11. Diski; 13. Elvira; 15. Fardal; 17. Poter; 21. Arkitetti; 23. Passi; 24. Kamla; 25. Intelaq; 26. Saltna; 27. Maqtul. Weqfin: 1. Velenu; 2. A[sel; 3. Btala; 4. Kapital; 5. Russi; 6. Patata; 7. Mimmi; 12. Sid; 14. Vit; 15. Fjakki; 16. Astratt; 18. Ersaq; 19. Fitti; 20. Miblul; 22. Twila; 23. Palma.

pin

PUBLICATIONS

Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà Tel: 25965412

IRBAĦ… voucher ta’ €15 li jissarraf f’għażla ta’ kotba tal-PIN (Pubblikazzjonijiet Indipendenza), Triq Herbert Ganado, Tal-Pietà (Tel. 25965463). Indirizzaw is-soluzzjoni, flimkien mal-indirizz u n-numru tat-telefon tagħkom, hekk: TISLIBA il-mument, Stamperija Indipendenza, Triq Herbert Ganado, Pietà PTA1450. Għandkom żmien sa nhar is-Sibt li ġej. Ir-rebbieħ ikun mitlub iwieġeb mistoqsija sempliċi fuq it-telefon. Ir-rebbieħ tat-Tisliba tal-Ħadd 9 ta’ Novembru 2014 hi: Rita Lia, 16/17, Constitution Street, Zejtun.

Soluzzjonijiet

Il-loġika tan-numri

Rikba ta’ serħan Għaqqad it-tikek min-Nru. 1 san-Nru. 56 u għandu jitfaċċa xi ħadd li qed jieħu rikba ta’ mistrieħ.

Rikba ta’ mistrie Differenzi

Differenzi Dawn iż-żewġ xeni jidhru identiċi, imma dik ta’ taħt tvarja minn dik ta’ fuq f’20 differenza. Ara ssibhomx kollha?

Il-loġika tan-numri Irranġa f’kull linja n-numri u s-sinjali tal-aritmetika li jidhru fir-ringiela ta’ fuq biex tasal għar-riżultati li jinsabu fuq il-lemin u isfel nett. Kull kalkulazzjoni ssir pass, jiġifieri l-multiplikazzjoni ma tinħadimx l-ewwel waħada.


42

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

NET TELEVISION

.................................................................................. 07:00 08:15 09:00 10:00 12:30 14:00 14:05 14:35 16:30 17:10 18:00 18:05 18:40 19:30 20:15 20:40 21:40 21:45 23:15

NET NEWS The Client Għalkulħadd Konvenzjoni Ġenerali 2014 Telebejgħ NET NEWS Sajjarli Telebejgħ Sport Extra Wheelspin NET NEWS Flusek What’s for dinner NET NEWS Għalik fl-Ewropa Becky NET NEWS Replay NET NEWS

RAIUNO ......................

07:05 Unomattina In Famiglia (jinkludi T-Tg1 Sad-9:30am) 10:00 Buongiorno Benessere Tutti I Colori Della Salute 10:30 A Sua Immagine 10:55 Santa Messa 11:50 A Sua Immagine 12:00 Recita Dell'angelus 12:10 A Sua Immagine 12:20 Linea Verde Piemonte: Alla Ricerca Del Risotto Perfetto 13:10 Gran Premio Di Abu Dhabi Di Formula 1 - Pole Position 16:30 Tg 1 16:35 Domenica In 18:50 L'eredità 20:00 Telegiornale 20:35 Affari Tuoi 21:25 Carosello Reloaded 21:30 Un Mondo Nuovo 23:27 Tg1 60 Secondi 23:30 Speciale Tg1 00:35 Tg1 Notte

Io & Marley – Canale 5, 21:11

Televiżjoni / Radju

TVM ONE 2 ...................... TVM ...................... ...................... 06:00 07:30 08:30 09:00 09:30 10:00 10:30 12:00 12:10 15:00 15:05 18:00 18:15 18:40 18:55 20:00 20:50 21:50 21:55 23:00

News Loop Sports Science Madwarna Il-Gwerra L-Kbira Gadgets House Hunt Malta U Lil Hinn Minnha News Hadd Ghalik News Hbieb U Ghedewwa News Ghawdex Illum Paq Paq On Test L-Irkant News X-Factor Uk Headline News X-Factor Uk Cont.... News

RAIDUE ..................... ...................... RAITRE

07:00 Jake E I Pirati Dell'isola Che Non C'è 07:51 Il Luau Degli Alberi Tiki 08:15 Avengers Assemble Il Circo Del Crimine 08:35 Il Nostro Amico Charly 09:18 Confessioni 10:00 Alla Ricerca Del Delfino Rosa 10:25 Grandi Ombre In Fondo Al Mare 10:45 Cronache Animali 11:30 Mezzogiorno In Famiglia 13:00 Tg2 Giorno 13:45 Quelli Che Aspettano 15:30 Quelli Che Il Calcio 17:05 Tg2 L.I.S. 17:10 Stadio Sprint 18:10 90* Minuto 19:30 Squadra Speciale Cobra 11 Il Debutto Restituito 20:30 Tg2 21:00 N.C.I.S. 22:40 La Domenica Sportiva

06:50

07:40 09:25 11:10 12:55 13:10 14:00 14:30 15:00 15:05 19:00 20:00 21:45 23:30 23:45 00:45 00:55 01:05 01:35 01:45

Ai Confini Dell'arizona Il Ritorno Di Lobo The Dragon Metropoli Roma Tgr Estovest Timbuctu: I Viaggi Di Davide Colpo Di Scena Tg Regione In 1/2 Ora Tg3 Lis Kilimangiaro Il Borgo Dei Borghi Tg3 Blob Report Tg3 Gazebo Il Candidato Zucca Presidente L'imitazione Tg3 In 1/2 Ora Fuori Orario. Cose (mai) Viste Silent Souls

06:00 Euronews 07:00 News Loop 08:15 Quddiesa Tal-Hadd Minn Ta' Pinu 09:00 President's Fun Run 13:00 Househunt 13:30 Gadgets 14:00 Tigrijiet Biss 14:30 3 Pointer 15:00 Dwarna 16:00 Madwarna 16:30 Il-Gwerra L-Kbira 17:00 Gfa Roundup 17:30 Pellikola 18:00 Kultema 18:30 Venere 19:00 Ghawdex Illum 19:30 Super Ships 20:30 News For The Hearing Impaired 20:40 Madwarna 21:00 Kontrattakk 23:00 Sports News 23:15 News In English 23:15 Sport News

07:30 07:50 08:45 09:15 09:30 09:45 11:00 12:30 12:40 13:40 14:45 17:30 17:40 19:30 20:15

One News Street Brush Zona Sport Sajf Identita A[Barijiet Fun & Splash Sheriff's Cuisine One News Mad-Daqqa T'g[Ajn Telebejg[ Maratona B'ri]Q Il-Missjoni One News Tkompli L-Maratona One News Tkompli L-Maratona B'ri]Q Il-Mssjoni 23:30 One News. .

A- Team – Italia 1, 08:35

ITALIA 1 RETE 4 CANALE 5 ...................... ...................... ...................... 06:45 Super Car

07:00 07:55 07:59 08:46 08:50 10:10 11:10 12:00 13:00 13:40 14:00 18:45 19:57 20:40 21:11 23:40 00:40 01:45 02:15 02:50 02:45

Prima Pagina Tg5 Traffico Tg5 Tgcom24 Le Frontiere Dello Spirito The Chef Le Storie Di Melaverde Melaverde Tg5 L'arca Di Noe' Domenica Live Avanti Un Altro Tg5 Prima Pagina Paperissima Sprint Domenica Io & Marley X-Style Motori 2014 Maurizio Costanzo Show Tg5 Paperissima Sprint Domenica Insieme A Natale La Solitudine Dei Numeri Primi

07:30 08:00 Uccelli 09:00 10:00 10:50 11:30 12:00 13:00 14:03 14:47 16:47 18:55 19:35 21:30 23:40 01:40 02:04

Zorro Il Meraviglioso Volo Degli Terra! Santa Messa Grandi Della Fede Tg4 Grandi Della Fede Pianeta Mare Donnavventura Ti Amero'... Cincinnati Kid Tg4 Tempesta D'amore Nella Morsa Del Ragno Under Suspicion Tg4 Night News Anything Else

08:35 10:30 12:25 13:00 14:00 16:30 18:30 19:00 19:25 21:30 00:15 01:05 01:30 01:45

A-Team Ci Pensa Beaver Studio Aperto Sport Mediaset Xxl Stargate The Immortal Voyage Of Captain Drake Studio Aperto Love Bugs Il Signore Degli Anelli - Il Ritorno Del Re Adam Kadmon Surviving Disaster Sport Mediaset Studio Aperto - La Giornata Provincia Meccanica


43

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Televiżjoni / Radju

Illum fuq Radio 101

07:55 08:00 08:02 09:00 10:30 110:0 11:03 11:55 12:00 12:15 15:00 15:02 17:00 17:03 17:55 18:00 18:20 20:00 20:02 20:30 22:30 22:40 22:45 00:10

Avviżi tal-Mejtin Aħbarijiet Marċi u bandalori Focus 101 Magħkom..David Thake Editorjal Magħkom..David Thake Angelus Bulletin tal-aħbarijiet Skor (part 1) Aħbarijiet Skor (part 2) Editorjal Skor (part 2) (cont) Avviżi tal-Mejtin Bulletin tal-aħbarijiet Slowdown Aħbarijiet Slowdown (cont) Allegro andante Għada fl-istampa Editorjal Italomix (r) Mużika matul il-lejl

Replay

Jirritorna l-Kampjonat Premier

Il-Kampjonat Premier jirritorna wara l-waqfa minħabba l-impenji tat-timijiet nazzjonali Maltin fosthom it-tim nazzjonali tal-kbar li nhar il-Ħadd li għadda kiseb punt prestiġjuż fi dro ta’ 1-1 kontra l-Bulgarija. F’Replay ta’ din ilġimgħa jkun hemm ħarsa dettaljata lejn it-tnax-il ġurnata tal-Kampjonat Premier fejn jispikkaw il-partiti bejn Hibernians u Floriana kif ukoll Valletta kontra Mosta, b’dawn tal-aħħar flewwel rawnd kienu rebħu 1-0 konta ċchampions. Iżda dan mhux kollox, għaliex kif għamilna f’dawn l-aħħar ġimgħat, iddiskussjoni se tkompli dwar il-players status u l-ħsieb tal-Premier League Standing Committee li jipproponu żieda ta’ tmien plejers barranin malewwel ħdax għal klabb tal-Kampjonat Premier mill-istaġun li ġej. Din il-ġimgħa l-mistiedna fil-programm Replay se jkunu l-plejer talmument tat-tim nazzjonali Malti u ta’ Hibernians Clayton Failla kif ukoll isSegretarju ta’ Floriana Dione Borg li se jkun qed jitkellem dwar il-ħsieb tiegħu għala għandhom jiżdidu l-barranin filKampjonat Premier. Apparti dan ma tonqos ir-rokna Rajna u Smajna.

The Client Net Television, It-Tlieta

Claudia flimkien mat-tim ta' The Client din il-ġimgħa se jkunu qed jiltaqgħu ma klijenta li tixtieq tipromovi id-ditta tagħha tal-underwear għal żmien il-Milied.

Fid-diskussjoni se naraw l-ideja li għandha f'moħħha lklijenta tinbidel għal dik li se jkunu qed jagħtuha it-tim ta' The Client.


44

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Klassifikati

PROPRJETÀ GĦALL-BEJGĦ

Gwardamanġa GARAXX ġdid fiċ-ċentru li jidħlu żewġ karozzi. Prezz €27,000. Ċemplu 99467024.

Il-Ħamrun APPARTAMENT l-ewwel sular, għandu bejt għalih. Bla ċens. F’area bla tniġġis fl-arja. Prezz €65,000. Ċemplu 99467024.

Il-Ħamrun GARAXX kbir livell mattriq, 60 pied x 16-il pied x 19il filata għoli. Bitħa kbira. Bla ċens. Prezz €75,000. Ċemplu 99467024. Il-Ħamrun GARAXX jew store, 115-il pied tul u 24 pied wisa’, bilbitħa, dawl, ilma u toilet. Bilpermess Class B. Ċemplu 77200983.

Paola MAISONETTE arjuż ħafna f’area kwieta b’żewġ kmamar tas-sodda, salott, kċina, kamra tal-banju u bitħa. Ċemplu 99428000. GĦALL-KIRI

Il-Mosta GARAXX ta’ żewġ karozzi fl-area ta’ San Silvestru. Ċemplu 21410836.

Is-Siġġiewi GARAXX ta’ karozza waħda u garaxx ieħor ta’ karozza waħda ħdejn il-Knisja ta’ Santa Marija, iż-Żurrieq. Ċemplu 99856220 jew 21465976. AVVIŻI

Ftuħ ta’ drenaġġ BIL-power wash (bowser). Prezz minn €25. Ċemplu 99282014.

Nixtri XI erba’ appartamenti u penthouse b’kamra jew tnejn tas-sodda, il-Qawra, Buġibba jew San Pawl il-Baħar, mingħajr sensar. Ċemplu 99494990.

Niżbarazzaw – Furniture Transport – Lifting Services ALL Clearance and Transport jiżbarazzaw djar eċċ. mill-kontenut. Jiġbru kwalunkwe skart goff u żgħir anke tal-kostruzzjoni, innaddfu ġonna minn ħaxix u qtugħ ta’ siġar, tindif ta’ bjar, qlugħ ta’ madum tal-art u kmamar talbanju. Nagħmlu trasport ta’ għamara u servizzi ta’ lifter u high-up. Ċemplu 79081719, 21433352 jew 99499619. www.allclearancemalta.com

Tiswijiet fil-pront u fil-post TA’ fridges, freezers, washing machines, tumble dryers u


45

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Klassifikati

dehumidifiers, eċċ. B’sitt xhur garanzija fuq il-parts u labour. Bl-irħas prezzijiet. Stima b’xejn minn qabel. Spare parts għal kull tip ta’ appliances. Ċemplu 21371559, 27371559, 21493285, 79884497 jew 99472570. Servizz fil-pront.

Toilet seats NAGĦMEL xogħol ta’ toilet seats ġodda li jkunu maqsumin jew li ma ssibux tixtru bħalhom, ta’ kull tip bilkuluri li jaqblu u kif tixtiquhom intom, għall-kamra tal-banju kompluti bil-fittings. Għal aktar informazzjoni Ċemplu 21675053 jew 79675053. GĦALL-BEJGĦ

Sufan L-Shaped u pultruna tal-bellus kannella €500, sufan-sodda u żewġ pultruni €380, vetrina/librerija antika tal-pine €200, billiard komplut 240x140 €500, forn tal-cast

iron jaħdem bil-ħatab €350, żewġ komodini antiki tal-pine €30 u affarijiet oħra, kollha f’kundizzjoni tajba. Ċemplu 99880258. JINĦTIEĠU

Delivery person FUQ bażi full-time. Lapplikanti għandu jkollhom liċenzja tas-sewqan nadifa, isibuha faċli jaħdmu bħala parti minn tim, b’età ta’ ’l fuq minn 25 sena. Lesperjenza tkun ikkunsidrata pożittivament. Ibagħtu email fuq hugh.anastasi@ialmalta.co m. Ignazio Anastasi, lImrieħel.

Sales promoters BIEX jaħdmu fuq barra. Sigħat flessibbli. Lesperjenza mhix neċessarja, taħriġ provdut. Ċemplu lil Sales Outsourcing fuq 21423229/99970212 jew ibagħtu CV fuq info@sos.com.mt


46 IL-MELLIEĦA. Il-Kumitat Sezzjonali PN Mellieħa se jorganizza djalogu llum il-Ħadd, 23 ta’ Novembru fis-10am fis-Sala Carm. Lino Spiteri bis-sehem tad-deputati Tonio Fenech u Kristy Debono. Ilpubbliku hu mħeġġeġ jattendi u

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Avviżi PN

jagħti sehmu. Wara d-djalogu se ssir ikla f’Ta’ Randi Bar & Restaurant biex jitfakkar il-50 anniversarju mill-kisba talIndipendenza u l-10 anniversarju mid-dħul ta’ Malta fl-Unjoni Ewropea. Il-biljetti għal din l-ikla

qegħdin jinbiegħu għal 18-il ewro għall-kbar u 9 ewro għat-tfal taħt it12-il sena. Il-qligħ li jsir minn din likla jmur b’risq il-ġbir għallMaratona li l-Partit se jagħmel ilĦadd 7 ta’ Diċembru.

SANTA LUĊIJA. Il-Kumitat Sezzjonali PN Santa Luċija se jorganizzaw diskussjoni politika bittema ‘Il-Baġit 2015’ nhar il-Ħadd 23 ta’ Novembru fl-10am fil-Każin. Jattendu d-Deputati u Kandidati tarraba’ distrett bil-parteċipazzjoni ta’ kandidati għall-elezzjoni tal-Kunsill Lokali ta’ Santa Luċija 2015. TAS-SLIEMA. Il-Kumitat Sezzjonali PN Tas-Sliema se jorganizza Pasta Buffet Lunch nhar ilĦadd 23 ta’ Novembru f’Villa Arrigo fin-12:30pm. Prezz €15

ROBERT CUTAJAR. Il-Ħbieb ta’ Robert Cutajar se jorganizzaw Healthy Breakfast Tombla nhar itTnejn, 24 ta’ Novembru filMellieħa Holiday Centre (Danish Village) fid-9am. Biljetti għallprezz ta’ 8 ewro u jistgħu jinxtraw mingħand il-helpers jew billi ċċemplu 98897500, jew tibagħtu email fuq robertcutajar72@gmail.com. Trasport provdut minn quddiem ilkażini tad-distrett (il-Mellieħa, San Pawl il-Baħar u n-Naxxar).

SANTA VENERA. Il-Kumitat Sezzjonali PN Santa Venera se jorganizza Ikla għand Wistin l-Imġarr, nhar il-Ġimgħa, 28 ta’ Novembru fi-8pm. Prezz 23 ewro għall-kbar u tfal taħt it-12-il sena 10 ewro. Għall-bookings ċemplu 99845132 jew ibagħtu email fuq pnsantavenera@pn.org.mt.

FRANCIS ZAMMIT DIMECH. Il-Ħbieb ta’ Francis Zammit Dimech se jorganizzaw Buffet Dinner fl-okkażjoni ta’ għeluq sninu, nhar il-Ġimgħa 28 ta’ Novembru fil-Lukanda Excelsior, ilFurjana, fit-8:30pm. Prezz 25 ewro. Għall-biljetti ċemplu 99337322.

TONI BEZZINA. Il-Ħbieb ta’ Toni Bezzina se jorganizzaw Buffet Dinner nhar is-Sibt 29 ta’

Novembru fil-lukanda Soreda, ilQawra fit-8:30pm. Prezz 15-il ewro għall-kbar u 7.50 ewro għat-tfal. Trasport provdut.

IL-BELT VALLETTA. IlKumitat Sezzjonali PN Valletta se jorganizza Buffet Dinner nhar isSibt, 29 ta’ Novembru fil-Lukanda Imperial, Tas-Sliema fis-7:30pm. Prezz 20 ewro. Trasport fis-7pm mill-postijiet tas-soltu. Għall-biljetti ċemplu 21247049, 21239045 jew 99248694.

EDWIN VASSALLO. Il-Ħbieb ta’ Edwin Vassallo se jorganizzaw Ikla tal-Milied, Buffet, nhar is-Sibt 29 ta’ Novembru fil-lukanda Cavalieri Art fit-8:30pm. Prezz għall-kbar 23 ewro u għat-tfal (minn 6 sa 10 snin) 11-il ewro. Għal aktar informazzjoni jew dwar it-trasport ċemplu 21433869.

JOE CASSAR. Il-Ħbieb ta’ Joe Cassar se jorganizzaw ikla buffet fix-Xara Lodge, limiti tar-Rabat, nhar il-Ħadd, 30 ta’ Novembru fin12:30pm. Prezz 20 ewro bittrasport inkluż. Għall-bookings ċemplu 99955359.

CLYDE PULI. Il-Ħbieb ta’ Clyde Puli se jorganizzaw Coffee Morning nhar it-Tlieta, 2 ta’ Diċembru fil-Każin tal-PN fisSiġġiewi. Biljetti mingħand ilhelpers jew ċemplu 21490643 jew 99579389. Prezz 6 ewro.

KRISTY DEBONO. Il-Ħbieb ta’ Kristy Debono se jorganizzaw Coffee Morning nhar l-Erbgħa, 3 ta’ Diċembru fir-Razzett l-Antik, Ħal Qormi fit-8:30am. Prezz 6 ewro bit-trasport inkluż. Għall-biljetti ċemplu 99473932 jew 99993707, jew ibagħtu email fuq info@kristydebono.com . Il-qligħ kollu minn din l-attività jmur b’risq il-Maratona tal-Partit Nazzjonalista.

ROBERT ARRIGO. Il-Ħbieb ta’ Robert Arrigo se jorganizzaw BIG 60 Buffet Dinner f’għeluq snin Robert nhar il-Ħamis, 4 ta’ Diċembru fil-lukanda Dolmen, ilQawra fit-8pm. Prezz 22 ewro

għall-adulti u 12-il ewro għat-tfal. Trasport jibda fis-7pm. Għall-bookings ċemplu 23285000.

IL-MARSA. Il-Kumitat Sezzjonali PN Marsa se jorganizza Riċeviment tal-Milied, nhar ilĠimgħa, 5 ta’ Diċembru fil-Każin tal-Partit mis-7pm ’l quddiem. Tattendi t-tmexxija tal-Partit. Prezz 10 ewro għall-adulti u 5 ewro għattfal. Għall-biljetti ċemplu 99476371 jew 99402128 jew mill-membri talKumitat.

CHARLO BONNICI. Il-Ħbieb ta’ Charlo Bonnici se jorganizzaw Christmas Buffet nhar is-Sibt, 6 ta’ Diċembru fil-Lukanda Cavallieri, San Ġiljan mit-8pm ’l quddiem. Biljetti 23 ewro għall-kbar u 11.50 ewro għat-tfal bit-trasport inkluż. Biljetti mingħand il-helpers jew ċemplu 79796667.

ANTOINE BORG. Il-Ħbieb ta’ Antoine Borg se jorganizzaw Christmas Buffet Dinner nhar isSibt, 6 ta’ Diċembru fil-Lukanda Soreda, il-Qawra fit-8pm. Prezz 20 ewro għall-kbar u t-tfal sa 12-il sena jħallsu 12-il ewro. Għall-biljetti ċemplu 79092845 jew mingħand il-helpers tas-soltu.

TONIO FENECH. Il-Ħbieb ta’ Tonio Fenech se jorganizzaw Ikla tal-Milied nhar is-Sibt, 6 ta’ Diċembru fil-lukanda The Palace, Tas-Sliema. Prezz 25 u l-biljetti jistgħu jinkisbu mingħand il-helpers tas-soltu jew ċemplu 79927302. Trasport mill-postijiet tas-soltu. SANTA VENERA. Il-Kumitat Sezzjonali PN Santa Venera se jorganizza Tea Time to Talk – Meet the Professionals, nhar l-Erbgħa 10 ta’ Diċembru fil-Każin Dar ilĦaddiem, Triq Fleur de Lys fid9:30am. Ikun hemm te, ikel, tombla u taħdita qasira bit-tema ‘Kul tajjeb biex tgħix aħjar’ minn speċjalista fuq l-ikel bil-kortesija ta’ Chemimart. Biljetti għall-prezz ta’ 3 ewro (trasport mhux inkluż). Għall-booking ċemplu 99845132 jew ibagħtu email fuq pnsantavenera@pn.org.mt.


47

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Lokali

L-offerti tal-Milied ta’ GO għall-klijenti ġodda u eżistenti

Skopri l-Peugeot 108 il-ġdida

Jekk sempliċement tħobb ilkarozzi ta’ klassi jew qiegħed taħseb biex tibdel il-karozza tiegħek jew tixtri waħda ġdida, issa għandek iċ-ċans tiskopri l-Peugeot 108 ilġdida, disinjata proprju biex tolqot l-istil uniku tiegħek. Imbagħad agħmel pass ieħor ’il quddiem u agħti daqqa t’għajn lejn il-verżjoni ‘convertible’ tal-Peugeot 108 Top! Mhijiex biss kapulavur ta’ eleganza, imma tinnota faċilment kemm hija attrezzata b’faċilitajiet teknoloġiċi tal-ogħla kwalità, li jinkludu touch screen kbir li litteralment jissimila l-ismartphone tiegħek, u back-up camera li tgħinek tipparkja fi ftit ħin bla problemi ta’ xejn. Il-Peugeot 108 hi mgħammra wkoll b’magna 1.2litre Pure Tech Vti 82bhp 5 speed, u hija mill-aktar ekonomika. Din il-verżjoni ġdida talPeugeot 108 hi nifs ta’ arja ġdida, li mhux biżżejjed taqra dwarha imma trid tippruvaha. Tista’ tagħmel dan għand Michael Attard Ltd, Triq Nazzjonali l-Blata l-Bajda. Ara wkoll www.facebook. com/PeugeotMalta jew www.peugeot.com.mt.

Il-klijenti ta’ GO issa jistgħu jibbenefikaw minn numru ta’ offerti għas-servizz tal-mowbajl tul dan il-Milied. Dawn l-offerti jipprovdu benefiċċji għall-klijenti ġodda u dawk eżistenti lil hinn jekk hux permezz tat-tariffi Pay As You GO jew abbonati ma’ wieħed mill-pakketti Limitless Pay Monthly plans.

208 HYbrid Air 2L. PEUGEOT qed tkompli bl-isforzi tagħha biex tilħaq il-mira stabbilita ta’ 21/100km sas-sena 2020 bl-introduzzjoni tal-PEUGEOT 208 HYbrid Air 2L demonstrator. PEUGEOT hi determinata li tibqa’ għaddejja b’innovazzjonijiet biex tnaqqas dejjem aktar ilkonsum tal-fuel mill-karozzi tagħha. Dan il-mudell ta’ hawn fuq kien għall-wiri waqt il-Paris Motor Show li sar dan l-aħħar. Dan mhumiex laħħar pass u din id-ditta rinomata mad-dinja twiegħed li se tkompli taħdem biex tibqa’ tnaqqas il-konsum tal-fuel mingħajr l-ebda effett fuq id-dehra attraenti tal-mudelli kollha tal-karozzi PEUGEOT.

Il-pakkett Limitless Pay Monthly minn €19 fix-xahar Il-klijenti ġodda u dawk eżistenti tal-Pay Monthly li għadhom ma’ abbonawx ruħhom mal-Limitless mobile pay monthly plans jistgħu jissieħbu mal-pakkett Limitless 25 għal tariffa bi skont ta’ €19 fixxahar. Il-klijenti jistgħu jibbenefikaw minn din it-tariffa fixxahar meta jżommu l-ismartphone tagħhom u jagħżlu l-pakkett Limitless 25 bil-konnessjoni talHome Pack ta’ GO. Il-pakkett Limitless 25 joffri telefonati bla limitu lin-numri kollha ta’ GO mobile u linji fissi tat-telefon tal-GO, 50 minuta u 50 SMS lil kwalunkwe network ieħor, flimkien ma’ 500MB ta’ mobile internet fix-xahar. Il-klijenti ta’ Limitless 25 jistgħu wkoll jibbenefikaw minn roħs fir-rati meta jċemplu numri internazzjonali permezz tas-servizz 1021 mill-mowbajl tagħhom. Pakketti oħra ta’ Limitless

mobile pay monthly plans jinsabu disponibbli b’benefiċċji li jiddependu fuq il-pakkett magħżul. Dawn jinkludu telefonati bla limitu lil kwalunkwe network lokali, telefonati fl-UE b’rati fissi, SMS lil kwalunkwe numru internazzjonali u benefiċċji fuq it-tariffi tar-roaming.

Ċempel kwalunkwe numru lokali b’5 ċenteżmi fil-minuta Il-klijenti ġodda u dawk eżistenti ta’ Pay As You Go se jkunu jistgħu jċemplu kwalunkwe linja fissa tat-telefon jew numru ta’ mowbajl għal 5 ċenteżmi ta’ ewro fil-minuta matul l-filgħaxijiet, tmiem ilġimgħa u tul il-ġurnata kollha waqt festi pubbliċi. Dan apparti mobile internet mingħajr ħlas. Biex wieħed jirreġistra għal din l-offerta kulma l-klijent għandu jagħmel hu li jibgħat SMS b’xejn bil-kelma ANYONE linnumru 16414. Ladarba jkun reġistrat, il-klijent jista’ jibda jibbenefika minn din l-offerta sakemm jibqa’ jagħmel top up ta’ €10 jew iktar. Aktar tagħrif dwar l-offerti kollha ta’ GO għal matul żmien tal-Milied wieħed jista’ jżur is-sit www.go.com.mt, il-ħwienet kollha ta’ GO, ir-resellers esklussivi jew permezz talFreephone 8007 2121.


Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Lokali

L-istessu rebbieħ

Imħabbar l-istudent rebbieħ tal-kompetizzjoni HSBC Selfie

Matthew Aquilina, student Universitarju ta’ 18-il sena minn Ħaż-Żabbar, hu r-rebbieħ ta’ kompetizzjoni tal-HSBC ‘You and Jack Selfie’. Il-kompetizzjoni, li saret matul il-Freshers Week talUniversità, kienet miftuħa għal dawk li fetħu kontijiet ta’ YES4Student mal-HSBC. Dawn l-istudenti kienu mistiedna jieħdu stessu (selfie) ma’ Jack, skeletru simpatiku, li kien parti mill-kampanja talHSBC għall-istudenti. Apparti l-istessu, l-istudenti kellhom joħorġu bi frażi oriġinali bħala parti mill-kompetizzjoni. Ilpremju li ngħata kien voucher ta’ €750 minn SCAN Malta. Kien hemm numru sostanzjali ta’ sottomissjonijiet ta’ kwalità u kienet prova diffiċli għal ġudikanti biex jistabbilixxu r-rebbieħ, iżda finalment l-istessu ta’ Matthew flimkien ma’ Jack bil-frażi “HSBC Student offers are to die for” kienet dikjarata bħala s-sottomissjoni rebbieħa. Aktar tagħrif dwar il-pakketti ta’ HSBC Yes 4 Students jinkiseb minn www.hsbc.com.mt/yes4, permezz tal-Customer Service fuq 2380 2380, jew minn kwalunkwe fergħa tal-HSBC f’Malta u Għawdex.

Quddiesa minn Caritas Malta

Avviż bi ħlas

Kull sena, f’Novembru, Caritas Malta tfakkar lil dawk li tilfu ħajjithom minħabba labbuż tad-droga. Din it-tifkira ssir permezz ta’ ċelebrazzjoni ta’ Quddiesa. Din is-sena, it-tifkira se ssir nhar il-Ġimgħa 28 ta’ Novembru fil-Millennium Chapel f’Paceville fl-4.30pm. Wara l-Quddiesa dawk preżenti huma mistiedna għal refreshments. Jinxtegħlu xemgħat bħala tifkira. Il-pubbliku mistieden jattendi għal din l-istedina ta’ Caritas Malta.


Tiego d’Etang jirbaħ l-ewwel prova tal-Amerique 49

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Sport

TROTT U GALOPP

Kenneth Vella

Il-Franċiż ta’ seba’ snin Tiego D’Etang, li kien misjuq minn Christian Bigeon, rebaħ l-ewwel minn erba’ tiġrijiet bi preparazzjoni għall-Gran Prix d’Amerique. Din kienet il-Prix De Bretagne u saret is-Sibt li għadda fuq distanza twila ta’ 2700m. Il-Prix De Bretagne kellha bidu bil-waqqaf u ġiet organizzata fil-korsa ta’ Vincennes f’Pariġi fi Franza. B’kollox 18 kienu żżwiemel miktuba għal din it-tiġrija. Tiego d’Etang, iben l-istaljun Chaillot u d-debba Harolene, ħalla kollox għall-aħħar metri u rebaħ b’tul minn żewġ żwiemel oħra Franċiżi, Akim Du Cap Vert (Franck Anne) u ddebba Roxanne Griff (Eric Raffin). Iżżiemel ta’ propjetà Belġjana Timoko, li kien misjuq mill-Iżvediż Bjorn Goop temm fir-raba’ post. Ir-rebħa ta’ Tiego d’Etang waslet f’medja tajba ta’ 1.13.4” fil-kilometru. Intant diżappuntanti kienet it-tiġrija għall-popolari Un Mec D’Heripre li f’idejn Franck Nivard seta’ biss jispiċċa fid-disa’ post u Uhlan du Val (Cedric Megissier) li qatt ma daħal fit-tiġrija. Żwiemel oħra bħal Juggle Face u Singalo spiċċaw skwalifikati. Ta’ min wieħed jinnota li sal-lum Tiego d’Etang rebaħ aktar minn 1.340,280 ewro fi premjijiet.

Ready Cash mistenni jirritorna Kien fid-9 ta’ Frar li għadda meta tħabbar li Ready Cash kien se jiġi rtirat mill-ġiri kompetittiv u kien se jibda jintuża esklussivament għattagħmir. Dan wara li kien intqal li żżiemel ma kienx għaddej minn forma tajba u kien weġġa’ xi ftit. Iżda issa

Tiego d’Etang (Christian Bigeon) li f’Vincennes rebaħ l-ewwel tiġrija bi prova għall-Amerique

milli jidher din id-deċiżjoni ġiet revokata u Ready Cash mistenni jirritorna għall-ġiri fl-età ta’ disa’ snin. Fil-karriera tiegħu, Ready Cash rebaħ darbtejn il-Gran Prix d’Amerique (fl2011 u l-2012) u l-fuq minn 4.282,300 ewro fi premijiet. Mitlub jikkummenta dan l-aħħar dwar il-futur taż-żiemel it-trainer tiegħu, Thierry Duvaldestin qal li hu

flimkien mas-sid Philippe Allaire ddeċiedew li ż-żiemel kellu jirritorna għall-ġiri, bil-għan li jkun fl-aqwa forma għall-Gran Prix d’Amerique li jmiss ta’ Jannar. Hu mistenni li Ready Cash jirritorna għall-ġiri fil-korsa ta’ Vincennes fis-6 ta’ Diċembru meta jipparteċipa fil-Prix De Bourbonnais. Din it-tiġrija internazzjonali fuq 2850m se tkun it-tieni waħda bi preparazzjoni

għall-Amerique u se jkollha premju totali ta’ €120,000. Fil-jiem li ġejjin trid ukoll tittieħed deċiżjoni dwar min se jsuq lil dan iż-żiemel iben Indy De Vive, ix-xahar id-dieħel. Dan minħabba li s-sewwieq regolari tiegħu Franck Nivard kien diġà ta kelma lis-sidien ta’ żiemel ieħor, Un Mac D’Heripre, li kien se jibqa’ jsuq iż-żiemel tagħhom sal-Amerique.

Minn din il-heat sitt żwiemel iridu jgħaddu għall-finali. Hawnhekk attenzjoni speċjali se tingħata lil New Star DK, li riċentement f’idejn Noel Baldacchino rebaħ finali tal-klassi Gold u Madam Di Poggio (Julian Farrugia) li fl-aħħar ħarġa tagħha wkoll kellha rebħa tajba fi klassi Gold. Il-kumplament tal-heats se jkunu miftuħa għal żwiemel mill-klassijiet Gold, Silver, Bronze u Copper, bl-ewwel tiġrija, heat Copper, tibda fis-1.15pm.

III Tiġrija. Heat Jum ir-Repubblika. Klassi Copper. Dist – 2640m. Win – Pine Wood Harry. Place – Brokkur TYC, Buckens Stjarna. IV Tiġrija. Heat Jum ir-Repubblika. Klassi Bronze. Dist – 2640m. Win – Dash Boy. Place – Willesden Hanover, Rocktailo. V Tiġrija. Heat Jum ir-Repubblika. Klassi Silver A. Dist – 2640m. Win – Grace Party. Place – Wonderofyou, Magnific As. VI Tiġrija. Heat Jum ir-Repubblika. Klassi Gold. Dist – 2640m. Win – Obelix Molgard. Place – Qadjar Turgot, Sigurd Speed. VII Tiġrija. Heat Jum ir-Repubblika. Klassi Bronze. Dist – 2640m. Win – Famous Faberge. Place – Sweep The Floor, Poete De La Sarthe. VIII Tiġrija. Heat Jum ir-Repubblika. Klassi Premier. Dist – 2640m. Win –

New Star DK. Place – Madam Di Poggio, Palazio Valterne. IX Tiġrija. Heat Jum ir-Repubblika. Klassi Silver A. Dist – 2640m. Win – Alfa Dream. Place – Megiddo, Zizazimoko. X Tiġrija. Heat Jum ir-Repubblika. Klassi Gold. Dist – 2640m. Win – Beckham Bob. Place – Peanut Butter, Quipson.

Isiru heats mill-kampjonati ta’ Jum ir-Repubblika LOKALI

L-10 tiġrijiet li jsiru llum wara nofsinhar fil-korsa tal-Marsa se jkunu kollha heats minn diversi kampjonati li l-finali tagħhom se jsiru fit-13 ta’ Diċembru li ġej fl-okkażjoni tal-festi ta’ Jum irRepubblika. Dawn il-heats fuq distanza twila ta’ 2640m se jiffurmaw l-40 laqgħa tas-sena u minnhom l-aktar waħda importanti se tkun dik tal-klassi Premier. Din it-tiġrija tal-ogħla klassi se tkun it-tmien waħda u tibda fl-4.05pm. Wara l-karozza tat-tluq se nsibu lil Madam Di Poggio, P.A. Surprise, Veikko Hornline, Zwack, Carmen Sund, New Star DK, id-debuttant Żvediż Lineup Du Jape li għandu tmien snin, Oeillet De Phens, Uncle Joe’s Jet, Blizzard Ad, Palazio Valterne, Wiss Roadrunner, Utah Hornline, żiemel ieħor ġdid millIżvezja ta’ 9 snin Pacific Joy u Opal Hall.

Tbassir I Tiġrija. Heat Jum ir-Repubblika. Klassi Copper. Dist – 2640m. Win – Dreamed Victory. Place – Nevada Sun, Tornado Hornline. II Tiġrija. Heat Jum ir-Repubblika. Klassi Silver B. Dist – 2640m. Win – Mint Condition. Place – Schejken Bill, US Vanessa.

Aktar tiġrijiet f’Għawdex Fil-korsa ta’ Xħajma f’Għawdex illum wara nofsinhar il-Gozo Horseracing Association se torganizza laqgħa oħra ta’ tiġrijiet li se tinkludi fost l-oħrajn sensiela ta’ finali interessanti għal żwiemel tat-trott minn diversi klassijiet u bi premijiet sbieħ. Se jsiru wkoll tiġrijiet għal ponijiet shetland u ponijiet ta’ razez oħra. Lewwel tiġrija tibda fis-1.30pm.


Impenn għal Azzopardi f’Wembley 50

Ir-referee Maltija tal-FIFA Esther Azzopardi ser issir lewwel referee Maltija li se tikkontrolla partita f’Wembley Stadium. Dan wara li hi ġiet mistiedna

mill-F.A Ingliża biex tifforma parti mit-terna arbitrali għall-partita ta’ ħbiberija prestiġġjuża bejn lIngilterra u l-Ġermanja li ser tintlagħab illum fit-3.30pm. Azzopardi ser tkun ir-raba’ uffiċjal.

Din ser tkun okkażjoni kbira għal futbol Ingliż għaliex ser tkun l-ewwel darba li t-tim Nazzjonali Ingliż tan-nisa ser jilgħab logħba f’Wembley Stadium.

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Sport

Sport lokali għal-lum

MFA Ta’ Qali – 2pm. BOV Premier. Naxxar L v Qormi., 4pm. BOV Premier.Valletta v Mosta Luxol Std – 2pm. I Div. Pembroke A v Gżira Utd., 4.15pm. I Div. St Andrews v Rabat A. Victor Tedesco Std – 2pm. I Div. Melita v Żurrieq., 4.15pm. I Div. Vittoriosa S v St George’s Centenary Std – 2pm. III Div. Luqa SA v Attard., 4pm. III Div. Kalkara v Kirkop Utd Charles Abela Std – 2pm. III Div. Marsaxlokk v Mġarr Utd., 4.15pm. III Div. Mdina K v Qrendi Sirens Std – 2pm. III Div. Santa Lucia v St Venera L., 4.15pm. III Div. Mtarfa v Ta’ Xbiex YFA Żebbuġ Grd – 9am. U17. Mtarfa v Gżira., 10.45am. U17. Gudja v St Lucia., 12.30pm. U15. B’bugia v Siġġiewi Rabat Grd – 9am. U17. Swieqi v Sirens., 10.45am. U15. Tarxien v Ħamrun., 12.30pm. Għaxaq v Kalkara Melita Grd – 1pm. U15. Balzan v Pembroke., 2.45pm. U15. B’Kara v Mosta., 4.30pm. U15. Xgħajra v Msida Mġarr Grd – 1pm. U15. Melita v Gozo., 2.45pm. U15. St Venera v Mtarfa., 4.30pm. U15.

Marsaskala v Żejtun GFA Kerċem Std– 1pm. GFA Cup. K-F. Għajnsielem v Għarb R., 3pm. GFA Cup. K-F. Victoria H v Xewkija T. IASC Santa Lucia Grd – 8.30am. II Div. Mġarr F v B’Kara SJ., 9.45am. II Div. Żabbar CB v Gżira Utd., 11am. II Div. Safi AFC v Żurrieq W. BASKETBALL Ta’ Qali – 11.15am. St James Hospital. Lig (N). Luxol v Athleta., 1pm. St James Hospital. Lig. Dpeiro v Phoenix., 2.45pm. St James Hospital Shield II Div . Finali.(I). Hibs v Mellieħa., 4.30pm. St James Hospital Shield I Div Finali. (I). Athleta v Virtus SPARAR Bidnija – 10am. Sparatura Trap. HOCKEY Kordin – 9am. Lig. Qormi v Floriana YS., 11am. Lig. Sliema HS v White Hart. HANDBALL Kordin – 11.30am. I Div. Kavallieri RS2 v Swieqi P., 1pm. I Div. La Salle U v Aloysians Ż. TIĠRIJIET TAŻŻWIEMEL Marsa – 1.15pm. Issir l-40 laqgħa tal-istaġun b’heats għallkampjonati ta’ Jum ir-Repubblika


53

Il-Ħadd, 23 ta’ Novembru, 2014

Sport

Chelsea jerġgħu jirbħu u jwaqqfu rekord FUTBOL FIR-RENJU UNIT

Chelsea fetħu vantaġġ ta' seba' punti f'ras il-Premiership b'rebħa, 2-0, fuq West Bromwich Albion fi Stamford Bridge li kienet aktar faċli milli jindika l-iskor. Il-logħba kienet deċiża sa nofs l-ewwel taqsima meta l-Baggies spiċċaw jilgħabu b'għaxra wara t-tkeċċija tal-midfielder Arġentin, Claudio Yacob, u meta kienu diġa fi żvantaġġ doppju. Il-Blues, issa, ilhom ma jitilfu tnax il-logħba (mill-bidu talistaġun) u li hu rekord għallklabb, b'Jose Mourinho jiċċelebra l-50 logħba tiegħu ma' Chelsea mindu rritorna bħala manager, f'Ġunju tal-2013. Chelsea ma damux jistennew l-ewwel gowl li wasal wara ħdax il-minuta meta Diego Costa sab ir-rokna tax-xibka b'volley mill-isbaħ. West Brom ma kellhomx tweġiba, b'Chelsea jirduppjaw kwarta wara minn Eden Hazard fuq azzjoni ta' korner. Il-logħba kompliet għat-telgħa għal West Brom, b'Yacob jintwera ħamra diretta għal foul ikrah fuq Costa u b'din it-tkeċċija, wara biss nofs-siegħa, effettivament tagħlaq kull diskors dwar id-destinazzjoni tal-punti. Manchester City naqqsu ddistakk ma' Chelsea għal tmien punti, b'rebħa 2-1 fuq Swansea City fl-Etihad Stadium. Din kienet biss it-tieni rebħa għal City f'seba' logħbiet biex issa jinsabu t-tielet; punt taħt Southampton li jilgħabu għada għand Aston Villa. Intant, Swansea ħasdu lil City meta Wilfried Bony skorja lħames gowl f'sitt logħbiet biex poġġihom fil-vantaġġ wara għaxar minuti. Iżda t-tim ta' Manuel Pellegrini kiseb id-draw disa' minuti wara minn Stefan Jovetic, b'City, imbagħad, jolqtu l-lasta minn Gael Clichy. It-tieni

gowl kien fl-ajru u fit-tieni taqsima, il-backheel ta' Fernandinho sab lil Yaya Toure żmarkat, bil-plejer tal-Kosta talIvorju ma jiżbaljax mill-viċin.

Fil-logħbiet l-oħra: EMIRATES STADIUM: Manchester United telgħu rraba' fil-Premiership b'rebħa 2-1 fuq Arsenal, b'Wayne Rooney jiskorja l-gowl tar-rebħa f'konfront mill-aktar missielet. B'dan il-gowl, Rooney anki waqqaf rekord ġdid personali wara li sab ix-xibka mal-Gunners għallħdax il-darba fil-karriera tiegħu. Arsenal kienu tajbin għal ħafna ħinijiet, bil-gowlkiper ta' United, David de Gea jerġa' jkollu wirja kbira. Iżda r-Red Devils dejjem kienu perikolużi bil-kontra-attakki u fit-tieni taqsima id-difensur tal-Gunners, Kieran Gibbs, ikkommetta awtogol wara li ħabat malgowlkiper Wojciech Szczesny li ħareġ imweġġa’ u li ġie mibdul minn Damian Martinez. Il-Gunners ħarġu jfittxu ddraw iżda kienu United li rduppjaw, mill-ġdid wara kontraattakk, b'Rooney jsib ix-xibka wara azzjoni mibdija minn Angel Di Maria. Is-sostitut ta' Arsenal, Olivier Giroud, naqqas id-distakk b'xutt qawwi fil-ħin miżjud, iżda United iddefendew ir-riżultat għall-ewwel rebħa barra Old Trafford kemm ilhom taħt it-tmexxija tal-manager, Louis Van Gaal. GOODISON PARK: Leon Osman iċċelebra l-400 logħba tiegħu bil-flokk ta' Everton firrebħa 2-1 għat-Toffees fuq West Ham United. Il-gowl tiegħu wasal fit-tieni taqsima u kontra x-xejra tal-logħob, bilmidfielder ta' 33 sena jidħol għall-cross baxx ta' Samuel Etoo biex jegħleb lil Adrian, fillasta tal-Hammers.

Arsenal v Man Utd 1-2: Wayne Rooney (lemin) jiskorja t-tieni gowl għal United biex waqqaf rekord ġdid personali. Dan kien il-ħdax il-gowl ta' Rooney kontra l-Gunners, b'United mill-ġdid isibu posthom fit-'Top Four' tal-Premiership (ritratt: EPA)

Fl-ewwel taqsima, Everton kienu kisbu l-vantaġġ minn Romelu Lukaku, bis-sostitut ta' West Ham, Mauro Zarate, jagħmilhom 1-1 fil-56 minuta, meta x-xutt tiegħu ħabat maddifensur Phil Jagielka u qarraq bil-gowlkiper Tim Howard. Intant, l-aħħar kelma kienet ta' Osman, b'Everton, issa, ilhom sitt logħbiet mingħajr telfa. KING POWER STADIUM: Leicester City u Sunderland spiċċaw fi draw, 0-0, bil-Foxes, issa, ilhom mingħajr rebħa filkampjonat mindu għelbu lil Man Utd f'Settembru. ST JAMES PARK: Newcastle United komplew bir-rimonta impressjonanti fejn kisbu l-ħames rebħa konsekuttiva fil-league, din iddarba għall-ispejjeż ta' Queens Park Rangers. Moussa Sissoko skorja il-gowl deċiżiv fit-78 minuta, b'Rangers, issa, jinsabu laħħar fil-klassifika, bi tmien punti biss minn tnax il-logħba. BRITANNIA STADIUM: Burnley kisbu l-ewwel rebħa

barra minn darhom meta għelbu lil Stoke City 2-1, b'Danny Ings jiskorja darbtejn f'żewġ minuti, kmieni fl-ewwel taqsima. Stoke

kellhom ħafna mill-pussess iżda setgħu jiksbu biss konsolazzjoni meta Jon Walters sab ix-xibka bir-ras fit-32 minuta.

Premiership Chelsea v West Brom Everton v West Ham Leicester v Sunderland Man City v Swansea Newcastle v QPR Stoke v Burnley Arsenal v Man Utd Illum C. Palace v Liverpool Hull v Tottenham Għada A Villa v Southampton

The Championship Huddersfield v Sheff Wed Blackburn v Leeds Blackpool v Bolton Bournemouth v Ipswich Charlton v Millwall Norwich v Brighton Rotherham v Birmingham Watford v Derby Wigan v M'boro Wolves v Notts Forest

Riżultati u klassifiki

Kif Jinsabu

Chelsea Southampton Man City Man Utd Newcastle West Ham Utd Swansea Arsenal Everton Stoke Liverpool Tottenham H West Brom Sunderland Hull City Aston Villa Leicester C Burnley C.Palace QPR

L 12 11 12 12 12 12 12 12 12 12 11 11 12 12 11 11 12 12 11 12

R 10 8 7 5 5 5 5 4 4 4 4 4 3 2 2 3 2 2 2 2

D 2 1 3 4 4 3 3 5 5 3 2 2 4 7 5 2 4 4 3 2

League One Bradford v Gillingham Bristol v Preston Chesterfield v Barnsley Colchester v Coventry Crawley v Scunthorpe Fleetwood v Walsall Leyton Orient v Crewe MK Dons v Port Vale Notts Co v Yeovil Peterboro v Swindon Rochdale v Doncaster Sheff Utd v Oldham

2-0 2-1 0-0 2-1 1-0 1-2 1-2

(14.30) (17.00)

(21.00) T 0 2 2 3 3 4 4 3 3 5 5 5 5 3 4 6 6 6 6 8

League Two Accrington v Cambridge Burton v Luton Bury v Newport Cheltenham v Wycombe Dag & Red v Carlisle Exeter v Shrewsbury Hartlepool v York Mansfield v Plymouth Northampton v Stevenage Oxford Utd v Wimbledon Portsmouth v Morecambe Tranmere v Southend

F K 30 11 23 5 24 13 19 15 14 15 20 16 16 13 20 15 22 19 13 15 14 15 14 16 13 17 12 19 13 15 5 16 11 18 8 20 14 20 11 23

Pt 32 25 24 19 19 18 18 17 17 15 14 14 13 13 11 11 10 10 9 8

1-1 0-1 2-1 0-1 2-2 0-1 4-1 1-0 1-2 1-2 1-3 1-1 2-1 1-0 1-3 1-4 4-2 3-2 1-3 1-0 1-0 0-0 3-0 1-2

Kif Jinsabu

Derby Co Bournemouth M’boro Ipswich Brentford Blackburn Watford Notts Forest Charlton A Norwich Wolves Cardiff Sheffield W Huddersfield Reading Leeds Utd Fulham Millwall Birmingham Brighton Bolton W Rotherham Wigan Blackpool

L 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18 18

R D T 10 5 3 9 5 4 9 5 4 8 7 3 9 4 5 8 6 4 8 5 5 7 7 4 6 10 2 7 6 5 7 6 5 7 5 6 4 10 4 5 6 7 6 3 9 5 5 8 5 4 9 4 7 7 4 7 7 3 9 6 5 3 10 4 6 8 3 8 7 1 5 12

F K 35 17 35 18 27 13 27 19 26 24 29 25 31 21 29 23 20 18 28 22 22 25 23 22 12 14 25 31 23 29 21 26 28 33 19 24 15 29 20 23 21 28 15 25 19 23 12 30

Premiership Skoċċiż Celtic v Dundee Dundee U v Kilmarnock Hamilton v St Mirren Inverness v Motherwell St Johnstone v Ross Co Illum Partick Thistle v Aberdeen Championship Hearts v Rangers Alloa v Falkirk Cowdenbeath v Livingston Dumbarton v Hibernian Queen of Sth v Raith I Div Dunfermline v Stirling Forfar v Ayr Morton v Stenhousemuir Peterhead v Brechin Stranraer v Airdrie II Div Arbroath v Clyde Berwick v Annan East Fife v Elgin East Stirling v Montrose Queen's Park v Albion R

0-0 2-1 1-1 2-2 0-0 3-3 0-1 1-2 1-1 0-3 Pt 35 32 32 31 31 30 29 28 28 27 27 26 22 21 21 20 19 19 19 18 18 18 17 8

2-1 3-1 3-0 3-1 2-1 2-0 2-3 1-0 3-6 2-0 4-0 2-0 3-1 1-1 1-0

4-0 2-0 1-1 4-0 0-1


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.