Καταπληκτική μαμά με παιδιά 6-9 ετών - Απόσπασμα -

Δρ Λίζα Βάρβογλη

6-9

ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΜΑΜΑΔΕΣ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ 6-9 ΕΤΩΝ

ετών

ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΗ ΜΑΜΑ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΜΑΜΑΔΕΣ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ 6-9 ΕΤΩΝ Πώς να μεγαλώσετε χαρούμενα και ισορροπημένα παιδιά

Επισκεφθείτε το site του βιβλίου:

www.katapliktiki.gr

Mπείτε στο www.mamaya.gr/newsletter ή σκανάρετε και είστε ένα «κλικ» από: • Τα βιβλία μας.

• Την επικοινωνία με τους συγγραφείς μας.

• Τα δώρα μας.

• Τις εκδηλώσεις μας.

• Τα νέα για τον χώρο του βιβλίου.

Δρ ΛΙΖΑ ΒΑΡΒΟΓΛΗ

ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΗ ΜΑΜΑ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΜΑΜΑΔΕΣ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ 6-9 ΕΤΩΝ Πώς να μεγαλώσετε χαρούμενα και ισορροπημένα παιδιά

Δρ Λίζα Βάρβογλη ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΗ ΜΑΜΑ

Πρακτικές συμβουλές για μαμάδες με παιδιά 6-9 ετών Πώς να μεγαλώσετε χαρούμενα και ισορροπημένα παιδιά ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ – ΔΙΟΡΘΩΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: Έλενα Ντούβου ΣΥΝΘΕΣΗ ΕΞΩΦΥΛΛΟΥ: Αντώνης Αγγελάκης ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ: Ελένη Μαυροειδή ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΣΗ: Γιώργος Πετρίδης

Copyright © Λίζα Βάρβογλη, 2016 Copyright © Mamaya Μονοπρόσωπη Ι.Κ.Ε., 2016 Έτος 1ης έκδοσης: 2016

ISBN: 978-618-5224-14-1

Το παρόν έργο πνευματικής ιδιοκτησίας προστατεύεται κατά τις διατάξεις του Ελληνικού Νόμου (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας. Απαγορεύεται απολύτως η άνευ γραπτής αδείας του εκδότη κατά οποιονδήποτε τρόπο ή μέσο αντιγραφή, φωτοανατύπωση και εν γένει αναπαραγωγή, διανομή, εκμίσθωση ή δανεισμός, μετάφραση, διασκευή, αναμετάδοση, παρουσίαση στο κοινό σε οποιαδήποτε μορφή (ηλεκτρονική, μηχανική ή άλλη) και η εν γένει εκμετάλλευση του συνόλου ή μέρος του έργου.

Mamaya Μονοπρόσωπη Ι.Κ.Ε. Κόδρου 19, 152 32 Χαλάνδρι Τηλ.: +30 210 68 96 875 Fax: +30 210 68 96 877

www.mamaya.gr e-mail: info@mamaya.gr

Facebook: www.facebook.com/mamayabooks Twitter: www.twitter.com/mamayabooks Pinterest: www.pinterest.com/mamayabooks Instagram: instagram.com/mamaya_books

Περιεχόμενα

1 ΕΙΣΑΓΩΓΗ 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7

11 Σε ποιον απευθύνεται αυτό το βιβλίο 11 Η σειρά Καταπληκτική μαμά 12 Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ηλικίας 6-9 ετών 13 Γιατί αυτό το βιβλίο 20 Η καταπληκτική μαμά δε γεννιέται, γίνεται 22 Οι τρεις βασικές αρχές της καταπληκτικής μαμάς 24 Ποια είμαι 25

2 ΥΠΟΔΕΧΤΕΙΤΕ ΤΗΝ ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΗ ΜΑΜΑ 2.1 2.1.1

2.1.2

27 ΑΝΑΚΑΛΥΨΤΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΣΑΣ 28 Τα επτά κλειδιά της καταπληκτικής μαμάς: Σημαντικά πράγματα που κάνει η καταπληκτική μαμά για τον εαυτό της 31 Τα επτά κλειδιά της καταπληκτικής μαμάς: Τι ΔΕΝ κάνει η καταπληκτική μαμά 34

2.2 ΤΟ ΣΤΡΕΣ 37 2.2.1 Δαμάστε το στρες σας 37 2.2.2 Τα εννέα κλειδιά αντιμετώπισης του στρες 38 2.3 2.3.1 2.3.2 2.3.3 2.3.4 2.3.5

Ο ΘΥΜΟΣ 42 Διαχειριστείτε τον θυμό σας 42 Νεύρα, θυμός και ενοχές 43 Ανατομία της θυμωμένης αντίδρασης 46 Τι να προσέξετε σχετικά με τον θυμό σας 47 Τα επτά κλειδιά για να διαχειριστείτε τον θυμό 48 7

3 Η ΣΧΕΣΗ ΜΗΤΕΡΑΣ-ΠΑΙΔΙΟΥ

55 3.1 ΑΥΘΕΝΤΙΚΟI ΔΕΣΜΟI ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ 56 3.1.1 Τα εννέα κλειδιά για να δημιουργήσετε σταθερό

και ασφαλή συναισθηματικό δεσμό με το παιδί σας 59 3.2 3.2.1 3.2.2 3.2.3

3.2.4 3.2.5 3.2.6

Η ΙΔΙΟΣΥΓΚΡΑΣΙΑ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ 65 Αναγνωρίστε την ιδιοσυγκρασία του παιδιού σας 65 Τα τέσσερα είδη ιδιοσυγκρασίας 65 Γιατί είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε την ιδιοσυγκρασία του παιδιού μας 66 Το ντροπαλό παιδί 66 Το ευαίσθητο παιδί 75 Το παιδί με έντονη προσωπικότητα (το δύσκολο ή πεισματάρικο παιδί) 85

3.3 ΠΩΣ ΘΑ ΑΠΟΚΤΗΣΕΤΕ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΗ

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΑΣ 97 3.3.1 Τα επτά κλειδιά της καλής επικοινωνίας μητέρας-παιδιού 98 3.3.2 Αποφύγετε τις πέντε παγίδες επικοινωνίας 100 3.3.3 Δημιουργήστε πέντε ευκαιρίες για συζήτηση 102

4 Ο ΝΕΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ: LIFE COACH, ΔΑΣΚΑΛΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΠΟΝΗΤΡΙΑ

8

4.1 4.1.1

4.1.2

105 ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ 106 Καλλιεργήστε την κοινωνική νοημοσύνη στο παιδί σας 106 Τα οκτώ κλειδιά για να βοηθήσετε το παιδί σας να αναπτύξει την κοινωνική του νοημοσύνη 109

4.2 4.2.1 4.2.2

ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ 114 Διδάξετε στο παιδί σας συναισθηματική νοημοσύνη 114 Τα επτά κλειδιά για να βοηθήσετε το παιδί σας να αναπτύξει τη συναισθηματική του νοημοσύνη 117

4.2.3 Τα επτά κλειδιά που χρησιμοποιεί η καταπληκτική

μαμά για να προπονήσει το παιδί της έτσι ώστε

να κερδίσει τη συναισθηματική επιτυχία

123

4.3 4.3.1 4.3.2

4.3.3

ΑΓΑΠΗ ΓΙΑ ΜΑΘΗΣΗ ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ 126 Όσα δεν ξέρετε για την εξυπνάδα 126 Πώς να αναθρέψετε ένα έξυπνο παιδί που αγαπάει τη μάθηση 132 Τα επτά κλειδιά για να ενθαρρύνετε τη δημιουργικότητα 134

4.4 4.4.1 4.4.2 4.4.3

ΘΕΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ 138 Τα πέντε χαρακτηριστικά του θετικού μυαλού 141 Τα πέντε χαρακτηριστικά της θετικής προσωπικότητας 147 Τα τέσσερα χαρακτηριστικά της θετικής στάσης ζωής 150

4.5 4.5.1 4.5.2

ΥΠΕΥΘΥΝΟΤΗΤΑ 154 Πώς να αναθρέψετε ένα υπεύθυνο παιδί 154 Τα επτά κλειδιά για να καλλιεργήσετε την υπευθυνότητα στο παιδί σας 157

4.6 4.6.1

4.6.2

4.6.3

4.6.4

«ΠΛΟΥΣΙΑ» ΖΩΗ 162 Πώς να μειώσετε το στρες και το άγχος του παιδιού σας 162 Τα επτά πράγματα που κάνει η μητέρα και μειώνουν το άγχος του παιδιού 163 Τα επτά πράγματα που διδάσκει η μητέρα στο παιδί για να διαχειρίζεται το άγχος του 167 Δώστε στο παιδί σας «πλούσια» ζωή, χωρίς να το κακομάθετε 172

4.7 ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ 174 4.7.1 Σχολικός εκφοβισμός 174 4.7.2 Διάσπαση προσοχής 186 4.7.3 Δυσλεξία 200

5 ΕΠΙΛΟΓΟΣ 213 9

1

Εισαγωγή

1.1 Σε ποιον απευθύνεται αυτό το βιβλίο Το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας απευθύνεται σε μητέρες που επιθυμούν να δώσουν κάτι παραπάνω στο παιδί τους και να το μεγαλώσουν έτσι ώστε να γίνει ένας χαρούμενος, συναισθηματικά ασφαλής, υπεύθυνος και επιτυχημένος ενήλικας. Το βιβλίο αυτό στόχο έχει να σας δείξει πώς να γίνετε η καταπληκτική μαμά που αξίζετε να είστε τόσο για τον εαυτό σας όσο και για το παιδί σας στις ηλικίες των 6-9 ετών. Η έννοια της καταπληκτικής μαμάς ισχύει φυσικά για κάθε ηλικία, ενώ πολλές από τις αρχές που θα διαβάσετε εδώ ταιριάζουν και σε άλλες ηλικιακές ομάδες. Ωστόσο, έχω επιλέξει τεχνικές που είναι ιδιαίτερα χρήσιμες και κρίσιμες για την ανάπτυξη παιδιών 6-9 ετών, ενώ παραθέτω ενδεικτικά παραδείγματα για τη συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα. Οι τρόποι διαχείρισης των θεμάτων που σας παρουσιάζω βασίζονται στις πιο πρόσφατες έρευνες σχετικά με την ανάπτυξη των παιδιών και τις εμπειρικά αποδεδειγμένα τεχνικές ανατροφής τους, στην κλινική μου εμπειρία με παιδιά και γονείς στο Children’s Hospital, το πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Harvard, στο γραφείο μου στην Αθήνα, αλλά και στην προσωπική μου εμπειρία ως μητέρα τεσσάρων παιδιών.

11

ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΗ ΜΑΜΑ – ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΜΑΜΑΔΕΣ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ 6-9 ΕΤΩΝ

1.2 Η σειρά Καταπληκτική μαμά Η Καταπληκτική μαμά είναι μια σειρά βιβλίων ψυχολογίας και ανατροφής παιδιών που καλύπτει όλο το ηλικιακό φάσμα της παιδικής ηλικίας από τη γέννηση ως την ενηλικίωση του παιδιού στα δε­ καοκτώ του χρόνια. Για την ευκολία των αναγνωστριών, τα βιβλία χωρίζονται ηλικιακά ως εξής: • Καταπληκτική μαμά • Καταπληκτική μαμά • Καταπληκτική μαμά • Καταπληκτική μαμά • Καταπληκτική μαμά • Καταπληκτική μαμά

με παιδιά 0-3 ετών με παιδιά 3-6 ετών με παιδιά 6-9 ετών με παιδιά 9-12 ετών με παιδιά 12-15 ετών με παιδιά 15-18 ετών

Κάθε ηλικιακό φάσμα έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες και, ενώ οι βασικές αρχές της Καταπληκτικής μαμάς παραμένουν σε γενικές γραμμές σταθερές, αλλάζει ο τρόπος προσέγγισης. Δανείζομαι ένα απλό παράδειγμα από την επιστήμη της Διατροφολογίας για να σας εξηγήσω τι εννοώ: Ένα παιδί εννέα μηνών έχει ανάγκη από πληθώρα θρεπτικών συστατικών και νερό, τα οποία παίρνει από την αλεσμένη τροφή και το μπιμπερό του αντίστοιχα. Μεγαλώνοντας, έχει την ίδια ανάγκη για θρεπτικά συστατικά και νερό αλλά σε άλλη ποσότητα και με άλλη μορφή. Με αυτή την αναλογία, θέλω να υπογραμμίσω πόσο σημαντικό είναι να προσαρμόζει η Καταπληκτική μαμά τις τεχνικές της ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και τις ανάγκες του. Για περισσότερες πληροφορίες, για ευρύτερα θέματα της οικογένειας, των σχέσεων και της αυτοβελτίωσης, χρήσιμο είναι να περιηγηθείτε στο site μου, στο blog μου, καθώς και στην επαγγελματική μου σελίδα στο Facebook. http://anelanda.gr/liza/ http://www.facebook.com/lvarvogli/ 12

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.3 Τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ηλικίας 6-9 ετών Σε αυτή τη φάση της μέσης παιδικής ηλικίας, συντελούνται πολλές και μεγάλες αλλαγές: Το παιδί ξεκινάει επίσημα το σχολείο, κοινωνικοποιείται καθώς έρχεται σε επαφή με πολλά και διαφορετικά παιδιά, σε συνθήκες πολύ λιγότερο ελεγχόμενες σε σχέση με τη μικρή «κοινωνία» του Νηπιαγωγείου. Οι απαιτήσεις της κοινωνικής ζωής αλλάζουν, καθώς τώρα το παιδί αρχίζει να παίζει παιχνίδια ακολουθώντας κανόνες, να συνεργάζεται και να βασίζεται στον εαυτό του για να κερδίσει ή να χάσει. Κοινωνικά, το παιδί έχει να ανταποκριθεί σε απαιτήσεις εκτός οικογένειας και να διευρύνει τον κύκλο του έχοντας όλο και λιγότερο την υποστήριξη από το σπίτι. Στον γνωστικό τομέα, συντελείται μια μεγάλη αλλαγή που χαρακτηρίζει αυτό το στάδιο της παιδικής ηλικίας: Το παιδί αρχίζει να λειτουργεί με βάση τους κανόνες της λογικής, μπορεί να σκέφτεται υποθετικά, να αντιλαμβάνεται καλύτερα τις αφηρημένες έννοιες, να υπολογίζει τις συνέπειες και να επινοεί λύσεις χωρίς να χρειάζεται να τις δοκιμάσει με τις αισθήσεις του στην πραγματικότητα. Τώρα μπαίνουν οι βάσεις της ανάγνωσης, της γραφής και των μαθηματικών για τις υπόλοιπες σχολικές βαθμίδες. Το παιδί αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τον κόσμο γύρω του. Σε αυτό το ηλικιακό φάσμα, ο τρόπος σκέψης του παιδιού επηρεάζεται σημαντικά από τα συναισθήματά του και την αυτοπεποίθησή του. Αν το παιδί αγχώνεται, φοβάται ή δεν είναι χαρούμενο, αδυνατεί να συγκεντρω­θεί και να σκεφτεί σωστά μέχρι να λυθεί το πρόβλημα. Η γνωστική του ανάπτυξη σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τη διαχείριση του συναισθήματος. Ειδικά σε αυτή την ηλικία, χρειάζεται τη στήριξη και την καθοδήγηση της μητέρας του για να δοκιμάσει νέα πράγματα και να διευρύνει τους ορίζοντές του σε όλους τους τομείς. Όλες αυτές οι αλλαγές απαιτούν διαφορετικούς χειρι13

ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΗ ΜΑΜΑ – ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΜΑΜΑΔΕΣ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ 6-9 ΕΤΩΝ

σμούς από τη μητέρα του, η οποία θα πρέπει να δώσει έμφαση σε τομείς που στηρίζουν και ασκούν το παιδί έτσι ώστε να βάλει στέρεες βάσεις για τη μετέπειτα εξέλιξή του και να επιτύχει.

ΤΙ ΝΑ ΠΡΟΣΕΞΕΤΕ Στην ηλικία των 6 ετών

Προσαρμογή Βοηθήστε το παιδί σας: • Να προσαρμοστεί στο σχολείο • Να διευρύνει τον κοινωνικό του κύκλο • Να προσαρμοστεί στη δουλειά που έχει για το σπίτι και στη ρουτίνα • Να προσαρμοστεί στην κοινωνική ζωή • Να διατηρήσει την καλή του διάθεση στη διάρκεια της προσαρμογής Στην ηλικία των 7 ετών

Άγχος, Απόσυρση, Φιλίες Βοηθήστε το παιδί σας: • Να επιλέξει τους φίλους του • Να αναπτύξει τις κοινωνικές δεξιότητες και την κοινωνική νοημοσύνη του • Να αναπτύξει τη συναισθηματική νοημοσύνη του • Να διαχειριστεί τους φόβους που εμφανίζονται σε αυτή την ηλικία και συχνά προέρχονται από πληροφορίες που δίνουν οι φίλοι • Να διατηρήσει την αυτοπεποίθησή του 14

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Στην ηλικία των 8 ετών

Αυτοπεποίθηση και Αυτάρκεια Βοηθήστε το παιδί σας: • Να θέσει μικρούς και μεγαλύτερους στόχους • Να έχει πίστη στις ικανότητες και τις δυνάμεις του • Επαινώντας την προσπάθεια και τις δεξιότητές του • Τονώνοντας την αυτοπεποίθησή του • Να μάθει να αναλαμβάνει τις ευθύνες, να παραδέχεται τα λάθη του και να μην κατηγορεί τους άλλους Στην ηλικία των 9 ετών

Υπευθυνότητα και Θετική Στάση Ζωής Βοηθήστε το παιδί σας: • Να αναλαμβάνει ευθύνες και να παίρνει εσωτερική ικανοποίηση • Να ξεχωρίζει το σωστό από το λάθος, ειδικά στην κοινωνική του ζωή • Να αποφεύγει την πίεση των συνομηλίκων και τις κακές παρέες • Να έχει θετική και αισιόδοξη στάση ζωής, ώστε να βλέπει λύσεις και όχι μόνο προβλήματα • Να διατηρεί ανοιχτές τις γραμμές επικοινωνίας μαζί σας

Κοινωνική και Συναισθηματική Ανάπτυξη στην ηλικία των 6 ετών Στην ηλικία των 6 ετών τα παιδιά κάνουν ένα μεγάλο άλμα στη ζωή τους με τη μετάβαση στο δημοτικό. Το παιδί σταματάει να 15

ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΗ ΜΑΜΑ – ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΜΑΜΑΔΕΣ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ 6-9 ΕΤΩΝ

είναι «μικρό» και μπαίνει στον κόσμο των μεγαλύτερων παιδιών σχολικής ηλικίας. Η προσαρμογή στο σχολείο, στα μαθήματα αλλά και στην πιο σύνθετη κοινωνική ζωή είναι σημαντικά ζητήματα αυτής της εξελικτικής φάσης. Το παιδί δημιουργεί φιλίες, μοιράζεται και συνεργάζεται, ακολουθεί κανόνες και παίζει δίκαια, ενώ παράλληλα αναπτύσσει τη φαντασία του στο παιχνίδι και επιζητά τα ομαδικά παιχνίδια για να την εκφράσει. Το εξάχρονο παιδί μπορεί να έχει ακόμα έντονα ξεσπάσματα θυμού και να νιώθει ζήλια για τα αδέρφια του ή άλλα παιδιά. Τα εξάχρονα παιδιά είναι χαρούμενα, κοινωνικά, εξωστρεφή, γεμάτα ενέργεια. Συχνά παρατηρείται ότι δεν είναι ευέλικτα και βλέπουν τον κόσμο άσπρο ή μαύρο, χωρίς τις ενδιάμεσες αποχρώσεις του γκρι. Έτσι, οι καλοί είναι πολύ καλοί και οι κακοί πολύ κακοί, τους αρέσει ένα πράγμα πολύ και ένα άλλο καθόλου, ενώ εύκολα μπορεί να χάσουν την καλή τους διάθεση και να νιώσουν δυστυχισμένα αν δε γίνει κάτι όπως το θέλουν. Αυτή η σκέψη είναι απαραίτητη γιατί βάσει αυτών των απόλυτων κανόνων οργανώνουν την αντίληψή τους για τον κόσμο γύρω τους. Η ρουτίνα (διαδικασία πρωινού και βραδινού, δραστηριότητες, παιχνίδι με φίλους κ.λπ.) η προβλεψιμότητα του προγράμματος, η σιγουριά και η ασφάλεια της οικογένειας είναι σημαντικά στοιχεία για να μπορέσουν τα εξάχρονα παιδιά να διαχειριστούν άγνωστες προκλήσεις και εμπει­ρίες που απορρέουν από τη σχολική και κοινωνική τους ζωή.

Κοινωνική και Συναισθηματική Ανάπτυξη στην ηλικία των 7 ετών Στην ηλικία των επτά ετών τα παιδιά συχνά αγχώνονται, αποσύρονται και στρέφονται στον εαυτό τους, τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους. Φυσικά και εξακολουθούν να έχουν τις χαρούμενες, ευτυχισμένες, κοινωνικές στιγμές τους, αλλά σε αυτή την ηλικία 16

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ξεκινούν να παρατηρούν τον εαυτό τους και τις σχέσεις τους με τους άλλους και συχνά να αποτραβιούνται. Τα επτάχρονα νιώθουν ότι όλοι τα πειράζουν και τα κοροϊδεύουν, ότι κανένας δεν τα αγαπάει, βρίσκουν καθετί δύσκολο και βάζουν τα κλάματα με το παραμικρό. Στην ηλικία των 7 ετών τα παιδιά επιθυμούν να γίνουν αποδεκτά από τους συνομήλικούς τους. Κάνουν φιλίες με βάση τις δικές τους επιθυμίες και λιγότερο σύμφωνα με τις επιλογές που κάνει η οικογένειά τους. Είναι πολύ σημαντικό να αισθάνονται ότι ανήκουν σε μια ομάδα φίλων ενώ αναπτύσσουν δυνατούς φιλικούς δεσμούς συνήθως με παιδιά του ίδιου φύλου. Τα επτάχρονα περιγράφουν τον εαυτό τους με βάση εξωτερικά χαρακτηριστικά και συμπεριφορές («έχω σκύλο και μου αρέσει το ποδόσφαιρο») ενώ τώρα αρχίζουν και αντιλαμβάνονται τα δυνατά και αδύνατα σημεία τους («είμαι καλή στα μαθηματικά αλλά ζορίζομαι στην ορθογραφία»). Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά κατακρίνουν εύκολα και έντονα τον εαυτό τους και χρειάζονται ενθάρρυνση και στήριξη. Πληγώνονται και, αν αισθανθούν ότι είναι ανεπαρκή και δεν μπορούν να κάνουν κάτι καλά στην ομάδα των φίλων ή την οικογένεια, αποσύρονται. Τα επτάχρονα καταλαβαίνουν τις αιτίες και τα αποτελέσματα των συναισθημάτων και των συναισθηματικών αντιδράσεων (του πήρε τη γόμα και αυτός θύμωσε, τη σκούντησε και μετά αυτή άρχισε να κλαίει). Ελέγχουν τα συναισθήματά τους, εκτός και αν αισθάνονται στρες, ανασφάλεια ή κούραση, οπότε τότε αντιδρούν παρορμητικά και ανώριμα. Χρησιμοποιούν στρατηγικές για να ηρεμήσουν τον εαυ­ τό τους (π.χ. βαθιές αναπνοές). Στην ηλικία των 7 ετών τα παιδιά χάνουν την πιο ανώριμη και παιδιάστικη συμπεριφορά τους, γίνονται πιο «σοβαρά» και σταματούν να πιστεύουν σε μαγικά πρόσωπα (π.χ. νεράιδες, Άγιο Βασίλη). Συχνά τα παιδιά αυτής της ηλικίας ανησυχούν πολύ και για διάφορα ζητήματα, κυρίως στον τομέα της φιλίας και της κοινωνικής αποδοχής.

17

ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΗ ΜΑΜΑ – ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΜΑΜΑΔΕΣ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ 6-9 ΕΤΩΝ

Κοινωνική και Συναισθηματική Ανάπτυξη στην ηλικία των 8 ετών Τα οκτάχρονα παιδιά συνήθως είναι χαρούμενα, κοινωνικά, γεμάτα ζωντάνια και ενέργεια. Τα παιδιά που είναι οκτώ ετών διανύουν μια εξελικτική φάση κατά την οποία αναπτύσσουν την αίσθηση της αυτάρκειας, ενώ νιώθουν ότι μπορούν να καταφέρουν πράγματα βασισμένα στην προσπάθεια και τις δυνάμεις τους. Εξακολουθούν να κάνουν τα πράγματα σωστά για να πάρουν έπαινο και ανταμοιβή από τους γονείς, τους δασκάλους και άλλους σημαντικούς ενήλικες στη ζωή τους. Τα οκτάχρονα είναι αρκετά ανεξάρτητα πια, είναι κοινωνικά και ανακτούν την αυτοπεποίθηση που ίσως είχαν χάσει όταν ήταν λίγο μικρότερα και έπρεπε να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα του σχολείου, του διαβάσματος και των νέων φίλων. Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά έχουν έντονη αίσθηση του σωστού/ λάθους, αντιλαμβάνονται πώς αισθάνεται ο άλλος και τον συμπονούν. Η κοινωνική ζωή εξακολουθεί να είναι πολύ σημαντική και σε αυτή την ηλικία. Τώρα είναι σημαντικό για το παιδί όχι μόνο να είναι αποδεκτό από την ομάδα (όπως και σε μικρότερες ηλικίες), αλλά και να ξέρει τι σκέφτονται και πιστεύουν οι φίλοι του γι’ αυτό. Το οκτάχρονο παιδί μπορεί να προσφέρει βοήθεια, να είναι χαρούμενο και ευχάριστο, αλλά επίσης να δείχνει εγωισμό, αγένεια και έντονες αρχηγικές τάσεις. Συχνά εκδηλώνει μεγάλη ευαισθησία και έχει δραματικές αντιδράσεις, που ξεφουσκώνουν γρήγορα όμως. Το παιδί σε αυτή την ηλικία είναι ιδιαίτερα ευαί­σθητο στην αυτοκριτική και την κριτική από γονείς ή άλλους σημαντικούς ενήλικες.

18

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Κοινωνική και Συναισθηματική Ανάπτυξη στην ηλικία των 9 ετών Πού πήγε το χαρούμενο, ξέγνοιαστο, γεμάτο κέφι και ζωντάνια οκτάχρονο; Αυτό αναρωτιούνται οι γονείς σε αυτή τη φάση. Τα εννιάχρονα γίνονται πιο ανεξάρτητα, περνούν λιγότερο χρόνο με τους γονείς και περισσότερο χρόνο με τους φίλους ή μένουν μόνα στο δωμάτιό τους. Στην ηλικία των εννέα ετών τα παιδιά μπορεί να έχουν έντονες και ξαφνικές εναλλαγές διάθεσης, συχνά χωρίς προφανή λόγο, ενώ έχουν ξεσπάσματα θυμού. Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά μπορεί να αισθανθούν πίεση και την αίσθηση ότι πρέπει να αριστεύσουν, με αποτέλεσμα να εμφανίσουν συμπτώματα στρες και άγχους. Τώρα νιώθουν εσωτερική ικανοποίηση ότι τα κατάφεραν σε αυτό με το οποίο καταπιάστηκαν (μάθημα, άθλημα, δραστηριότητα κ.λπ.) και αυτό αποτελεί σημαντικό στοιχείο για να συνεχίσουν να προοδεύουν και να εξαρτώνται όλο και λιγότερο από τον εξωτερικό έπαινο από τους γονείς και τους δασκάλους. Στην ηλικία των εννέα ετών τα παιδιά αποκτούν περισσότερη συναισθηματική ωριμότητα και μπορούν να διαχειριστούν καλύτερα τις διαπροσωπικές σχέσεις τους και τις όποιες συγκρούσεις προκύπτουν. Η αίσθηση του αυτοέλεγχου αρχίζει και ωριμάζει σε αυτή τη φάση, κάτι που βοηθά το παιδί να διαχειριστεί καλύτερα τα συναισθήματά του και να ισορροπήσει μέσα του. Ο αυτοέλεγχος είναι επίσης σημαντικός για τις επιδόσεις του παιδιού στα μαθήματα και τα αθλήματα. Τα εννιάχρονα παιδιά ορίζουν την ταυτότητά τους ακόμα περισσότερο μέσα από την κοινωνική τους ομάδα και αποκτούν μεγαλύτερη αυτονομία από τους γονείς, κάνοντας περισσότερα πράγματα με φίλους. Η πίεση των συνομηλίκων είναι έντονη σε αυτήν την ηλικία και τα παιδιά συχνά υποκύπτουν σε αυτήν προκειμένου να μη χάσουν το στάτους τους στην κοινωνική τους ομάδα.

19

ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΗ ΜΑΜΑ – ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΜΑΜΑΔΕΣ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ 6-9 ΕΤΩΝ

Μαζί με την αναπτυσσόμενη ανεξαρτησία, τα παιδιά πρέπει να αποκτήσουν και ανάλογες υπευθυνότητες. Μαθαίνουν τους κοινωνικούς κανόνες και συμπεριφέρονται σωστά στις περισσότερες περιστάσεις. Προσέχουν και φυλάνε τα πράγματά τους. Επίσης, αναπτύσσουν έντονη αίσθηση του τι είναι ηθικά σωστό/ λάθος και εκφράζουν τη γνώμη τους ξεκάθαρα για το τι είναι δίκαιο, ενώ προσπαθούν να κάνουν τον κόσμο καλύτερο. Σε αυτή τη φάση της ανάπτυξής τους τα παιδιά αποκτούν τις αξίες και τις αρχές που θα καθοδηγήσουν τη συμπεριφορά τους στην εφηβεία και αργότερα στην ενήλικη ζωή.

1.4 Γιατί αυτό το βιβλίο Αυτό το βιβλίο έρχεται να καλύψει την ανάγκη που μου εκφράζουν πολλές μητέρες: «Είναι δύσκολο να είσαι μητέρα και ακόμα δυσκολότερο να είσαι καλή μητέρα στις μέρες μας». Η ερώτηση που τίθεται είναι: «Πώς μπορώ να γίνω καλή μητέρα και όχι μόνο να διορθώνω προβλήματα συμπεριφοράς, αλλά να προσφέρω στο παιδί μου ό,τι χρειάζεται για να είναι χαρούμενο παιδί σήμερα και ένας χαρούμενος και πετυχημένος ενήλικας αύριο;» Ας ξεκινήσουμε με το πρώτο θέμα· τη δυσκολία τού να είσαι καλή μητέρα στην εποχή μας. Ο λόγος; Οι σύγχρονες μητέρες καλούνται να επωμιστούν πολλαπλούς ρόλους, φόρτο εργασίας και καθηκόντων, αυξημένες προσδοκίες αλλά και πιέσεις από την κοινωνία. Ασκείται μεγάλη κοινωνική πίεση έτσι ώστε να καταφέρει κάθε μητέρα να αντεπεξέλθει με επιτυχία στους διαφορετικούς της ρόλους και παράλληλα να είναι θετική, υποστηρικτική δίνοντας την καλύτερη ανατροφή στο παιδί της. Πώς μπορεί να το πετύχει αυτό; Το κλειδί είναι να υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στις ανάγκες της μητέρας και τις ανάγκες του παιδιού.

20

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Είτε το θέλουμε είτε όχι, το παιδί είναι ο καθρέφτης της συμπεριφοράς της μητέρας του. Τα προβλήματα συμπεριφοράς που έχει ένα παιδί σε πολύ μεγάλο βαθμό πηγάζουν από κάτι που κάνει ή δεν κάνει η μητέρα του. Ποια είναι η καταπληκτική μαμά

Η καταπληκτική μαμά, πέρα από το να δώσει την άνευ όρων αγάπη στο παιδί της, χρειάζεται να βάλει όρια και κανόνες, να διδάξει αξίες και να βοηθήσει το παιδί να αποκτήσει ολοκληρωμένη προσωπικότητα για να γίνει ένα χαρούμενο, ισορροπημένο, κοινωνικό και επιτυχημένο παιδί σήμερα και, αργότερα, ενήλικο άτομο. Η καταπληκτική μαμά διδάσκει στο παιδί της πώς να συμπεριφέρεται σωστά, πώς να κάνει υπεύθυνες επιλογές, πώς να επιλέγει το θετικό και το σωστό για τον εαυτό του, πώς να αναγνωρίζει την αξία του και να πιστεύει στις δυνάμεις του και πώς να τα αξιοποιεί όλα αυτά για να επιτυγχάνει την καλύτερη εκδοχή του εαυτού του. Η καταπληκτική μαμά μαθαίνει ότι, για να προσφέρει όλα τα παραπάνω στο παιδί της, θα πρέπει επίσης να επενδύσει στον εαυτό της και να προσφέρει στην ίδια κάποια σημαντικά πράγματα. Η αυτογνωσία της, η προσωπική της ανάπτυξη, αλλά και η δική της ηρεμία και ισορροπία είναι απαραίτητα συστατικά για να είναι καταπληκτική προς το παιδί της. Γι’ αυτόν τον λόγο, η μητέρα θα πρέπει να δώσει ένα κομμάτι προσοχής και φροντίδας στον ίδιο της τον εαυτό ακριβώς όπως δίνει και στο παιδί της, χωρίς ενοχές. Έτσι, το παιδί θα έχει σχέση με μια χαρούμενη, δυνατή, συναισθηματικά διαθέσιμη μητέρα. Η δική του συμπεριφορά θα καθρεφτίζει τη θετική συμπεριφορά της μητέρας του.

21

ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΗ ΜΑΜΑ – ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΜΑΜΑΔΕΣ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ 6-9 ΕΤΩΝ

Ξέρετε ότι… Κάθε ηλικία στο φάσμα των 6-9 ετών έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά • Έξι ετών: Το παιδί έχει αρχηγικές τάσεις και περισσότερες απαιτήσεις.

• Επτά ετών: Έχει ανησυχίες και παίρνει το καθετί σοβαρά.

• Οκτώ ετών: Είναι ενθουσιώδες και κοινωνικό.

• Εννέα ετών: Γίνεται πιο ανεξάρτητο και… λίγο επαναστάτης. Αρχίζει να αμφισβητεί την εξουσία της μητέρας. Το κάθε παιδί είναι μοναδικό στην ανάπτυξή του και τα παραπάνω αποτελούν χαρακτηριστικά που εμφανίζονται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό στις αντίστοιχες ηλικίες.

1.5 Η καταπληκτική μαμά δε γεννιέται, γίνεται Ένας από τους βασικότερους τρόπους μάθησης, ήδη από την αρχή της ζωής, είναι η μίμηση. Το μωρό μιμείται τη μητέρα και το άμεσο οικογενειακό του περιβάλλον, προκειμένου να μάθει τη γλώσσα, τη «μητρική γλώσσα», αλλά και βασικές συμπεριφορές κοινωνικοποίησης. Ενώ αυτό φαίνεται προφανές για τη βρεφική ηλικία, συχνά ξεχνάμε ότι ισχύει και σε μεγαλύτερες ηλικίες: To παιδί είναι καθρέφτης της μητέρας! Αλλά, ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά. Ο εγκέφαλος του ανθρώπου είναι εξοπλισμένος με νευρώνες, που επιτελούν μια συγκεκριμένη, πολύ σημαντική εργασία: Ανιχνεύουν συμπεριφορές στο περιβάλλον και τις αντιγράφουν. Γι’ αυτό και ονομάζονται νευρώνες-καθρέφτες. Κάθε φορά που το παιδί κοιτάζει τη μητέρα του να κάνει κάτι, κινητοποιούνται οι αντίστοιχοι νευ22

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ρώνες-καθρέφτες στον εγκέφαλο του παιδιού και αρχίζει να κάνει το ίδιο είτε πρόκειται για απλή είτε για σύνθετη συμπεριφορά. Αυτό εξηγεί γιατί αν βγάλετε τη γλώσσα σε ένα νεογέννητο θα σας μιμηθεί. Ο εγκέφαλός του σας αντιγράφει (και στη συνέχεια θα αντιγράψει την ομιλία, τις κινήσεις, τον τρόπο με τον οποίο εκφράζετε τα συναισθήματά σας, τη συμπεριφορά σας). Από την άποψη του coaching αλλά και γενικότερα της προπόνησης, το σύστημα του καθρεφτίσματος ή μίμησης είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους για να μάθει κανείς μια νέα συμπεριφορά, να την εξασκήσει πρώτα νοερά και, στη συνέχεια, να την εφαρμόσει στην πράξη. Το παιδί καθρεφτίζει τη συμπεριφορά της μητέρας

Η συμπεριφορά της μητέρας σχετίζεται άμεσα με τη συμπεριφορά του παιδιού της: μητέρα με σωστή συμπεριφορά = παιδί με σωστή συμπεριφορά, ενώ μητέρα με προβληματική συμπεριφορά = παιδί με προβληματική συμπεριφορά. Η καταπληκτική μαμά δε γεννιέται, γίνεται! Η καταπληκτική μαμά έχει γερή, ουσιαστική σχέση με το παιδί της, ενώ παράλληλα δημιουργεί κλίμα αγάπης και εμπιστοσύνης στην οικογένεια. Η καταπληκτική μαμά γνωρίζει ότι οι καλές σχέσεις γίνονται ακόμα καλύτερες όταν τις συντηρούμε και τις προσέχουμε. Οι τρόποι που περιγράφω σε αυτό το βιβλίο έτσι ώστε να γίνετε καταπληκτική μαμά βασίζονται σε τεκμηριωμένα επιστημονικά δεδομένα, σε παρατήρηση χιλιάδων μητέρων μέσα από την κλινική μου εμπειρία στην Ελλάδα και την Αμερική, αλλά και τη δική μου προσωπική εμπειρία ως μητέρας τεσσάρων παιδιών. Έτσι, τρεις βασικές ιδέες χαρακτηρίζουν αυτό το σύστημα ανατροφής παιδιών.

23

ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΗ ΜΑΜΑ – ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΜΑΜΑΔΕΣ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ 6-9 ΕΤΩΝ

1.6 Οι τρεις βασικές αρχές της καταπληκτικής μαμάς 1. Βρες τον εαυτό σου! Καταπληκτική μαμά είναι η μητέρα που έχει βρει τον εαυτό της, που ξέρει τα προτερήματά της αλλά και τις αδυναμίες της, που έχει τη βασική αυτογνωσία αλλά και τον τρόπο να ρυθμίζει τον θυμό της και τα συναισθήματά της, έτσι ώστε να αντεπεξέρχεται στις προκλήσεις.

2. Βρες τον συνδετικό κρίκο με το παιδί σου! Η καταπληκτική μαμά δημιουργεί αυθεντικό συναισθηματικό δεσμό, δηλαδή ουσιαστική σχέση με το παιδί της, και επενδύει στο να καταλάβει και να σεβαστεί την ιδιοσυγκρασία του, ενώ συμπεριφέρεται με τρόπο που το βοηθάει να «ανθήσει».

3. Βρες τον νέο σου ρόλο! Γίνε life coach, δασκάλα-προπονήτρια του παιδιού Η καταπληκτική μαμά γίνεται προπονήτρια ζωής για το παιδί της, δίνοντάς του τα εφόδια για να πετύχει. Μέσα από τον νέο αυτό ρόλο διδάσκει στο παιδί τη διαχείριση των συναισθημάτων, αξίες και χαρές της ζωής και, κυρίως, τον τρόπο με τον οποίο έμπρακτα εφαρμόζονται όλα αυτά στην καθημερινότητα. Η μητέρα του 21ου αιώ­ να είναι life coach-προπονήτρια και όχι «αστυνόμοςδικαστής», όπως παλαιότερα.

24

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

1.7 Ποια είμαι Είμαι ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια και έχω κάνει τις μεταπτυχιακές μου σπουδές στα Πανεπιστήμια Tufts, Northeastern και Harvard των ΗΠΑ. Ολοκλήρωσα τη διδακτορική και μεταδιδακτορική μου εκπαίδευση στο Πανεπιστήμιο Harvard των ΗΠΑ. Έχω δουλέψει δέκα χρόνια στο Children’s Hospital, το πανεπιστημιακό παιδιατρικό νοσοκομείο του Harvard, που θεωρείται το καλύτερο νοσοκομείο για παιδιά στον κόσμο. Είχα τη μοναδική ευκαιρία να δω χιλιάδες παιδιά, εφήβους και οικογένειες μέχρι τώρα, καλύπτοντας κάθε πτυχή της ανάπτυξης του παιδιού από τη βρεφική ηλικία μέχρι την ενήλικη ζωή. Διδάσκω στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Επιστήμη του Στρες και Προαγωγή της Υγείας», συμμετέχοντας σε έρευνες και επιστημονικά συνέδρια, γράφω παραμύθια για παιδιά, ενώ παράλληλα βλέπω καθημερινά πελάτες μέσω skype ή στο ιδιωτικό μου γραφείο. Έχω γράψει επιστημονικά άρθρα, εκλαϊκευμένα επιστημονικά βιβλία και παραμύθια για παιδιά. Γράφω για τον ηλεκτρονικό τύπο, για εφημερίδες και περιοδικά και στο blog μου (http:// anelanda.gr/liza/) άρθρα ψυχολογίας, ενώ διατηρώ επαγγελματική σελίδα στο Facebook (https://www.facebook.com/lvarvogli/). Είμαι μητέρα τεσσάρων παιδιών. Επίσης, είμαι γυναίκα, σύζυγος, κόρη, αδερφή, φίλη. Πολλοί ρόλοι, πολλές υποχρεώσεις, πολλά καθήκοντα. Και, αν πω ότι είναι πάντα εύκολο, θα είναι ψέμα. Όμως, σίγουρα εί­ ναι ωραίο. Αναμφισβήτητα, βοηθάει και το γεγονός ότι βλέπω τα πράγματα θετικά και αισιόδοξα!

25

2

Υποδεχτείτε την καταπληκτική μαμά! Βρες τον καταπληκτικό εαυτό σου, τον καλύτερο σύμμαχό σου!

27

ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΗ ΜΑΜΑ ΠΡΑΚΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΜΑΜΑΔΕΣ ΜΕ ΠΑΙΔΙΑ 6-9 ΕΤΩΝ Πώς να μεγαλώσετε χαρούμενα και ισορροπημένα παιδιά

Είναι το παιδί σας 6-9 ετών; Θέλετε να αντιμετωπίσετε με πρακτικό και επιστημονικό τρόπο τις προκλήσεις της συγκεκριμένης ηλικίας; Τότε αυτό το βιβλίο είναι για εσάς! Κρατάτε στα χέρια σας έναν πρακτικό οδηγό που θα σας δείξει: • Πώς θα κάνετε τα σωστά βήματα για να βοηθήσετε το παιδί σας.

• Πώς μπορείτε να βοηθήσετε τον εαυτό σας να γίνει μια καταπληκτική μαμά και παράλληλα να βελτιώσετε τον τρόπο με τον οποίο προσεγγίζετε το παιδί σας.

• Πώς μπορείτε να προσφέρετε στο παιδί σας ό,τι χρειάζεται για να είναι χαρούμενο και ισορροπημένο σήμερα και ένας πετυχημένος ενήλικας αύριο.

• Τι πρέπει να κάνετε στα πιο συνηθισμένα θέματα που προκύπτουν στην ανατροφή του παιδιού τα πρώτα χρόνια του Δημοτικού σχολείου.

Το ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΗ ΜΑΜΑ είναι βασισμένο σε περισσότερες από 10.000 ώρες κλινικής εμπειρίας της γνωστής ψυχολόγου-ψυχοθεραπεύτριας Δρος Βάρβογλη σε συνεδρίες ψυχοθεραπείας και συμβουλευτικής με παιδιά, γονείς και ενήλικες, στο νοσοκομείο Children’s Hospital του Harvard, και σε παιδιατρικές κλινικές και σχολεία σε Ελλάδα και Αμερική.

www.katapliktiki.gr www.mamaya.gr e-mail: info@mamaya.gr

ISBN 978-618-5224-14-1

ΚΩΔ. ΜΗΧ/ΣΗΣ: 10033