Banda Deseñada - Edición 2015

autores - eventos - librarías - banda deseñada - cosplay - podcasts

Banda

deseñada EDICIÓN

2015

Metrópoles Delirantes

a BD feita radio Crowdfunding

Destino HëRgusS O Planeta Mincha

estrea novela gráfica grazas ao financiamento colaborativo

O Garaxe

Hermético Formación como chave para a consolidación da banda deseñada como profesión en Galicia

2 BANDA DESEÑADA

CONTIDOS

CONTIDOS AGOSTO 2015 1ª EDICIÓN

06 Metrópoles Delirantes Unha das iniciativas que máis contribuíron nos últimos dous anos a pór de actualidade o mercado galego de banda deseñada foi sen dúbida o podcast Metrópoles Delirantes, espazo de Radio campUSCulturae que destaca por optar polo galego como vehículo de comunicación.

22 Viñetas desde o Atlántico Co festival de banda deseñada da Coruña iniciamos un repaso polos encontros coruñeses nos que se aborda a banda deseñada e outros ámbitos relacionados culturalmente.

38 Kiko da Silva

50

Para pór en valor a escola profesional de banda deseñada O Garaxe Hermético e repasar a experiencia profesional do seu director, conversamos amplamente con Kiko da Silva no templo da BD que fundou na cidade de Pontevedra.

Manel Cráneo e o crowdfunding Durante o ano 2014 un dos proxectos de micromecenado que tiveron máis éxito en Galicia foi o da banda deseñada DestiNo HëRgusS de Manel Cráneo, que en 2015 chegou ás librarías especializadas servindo de exemplo de bo uso do financiamento colaborativo.

58

66

Cómic galego sen fronteiras Como anticipo da edición de 2014 de Viñetas desde o Atlántico ortanizouse no Centro Ágora unha mesa redonda na que varios autores residentes na Coruña explicaron as súas experiencias nos mercados internacionais de banda deseñada. Un debate que permitiu desmitificar o mercado norteamericano, e incidiu no feito de que a crise de vendas está a vivirse en todo o mundo.

Xurxo G. Penalta Un dos autores que está baixo o punto de mira este verán é Xurxo G. Penalta, por ver editado nos EE.UU. un número da serie 8House de Image Comics.

códigos

QR

Esta publicación integra unha serie de códigos bidimensionais que facilitan o acceso a vídeos dende o noso smartphone.

Para a súa lectura poden atoparse ferramentas nas principais tendas de aplicacións buscando por “QR”.

BANDA DESEÑADA 3

BENVIDA

Banda Deseñada

UN EXPERIMENTO CON FORMA DE REVISTA > Marcus Fernández > blog: marcus.gal > twitter: @marcusfernandez

Nos últimos anos acudín a varios eventos dos considerados frikis, como ExpOtaku, Hobbycon ou Viñetas desde o Atlántico, dos que habitualmente daba conta a través do meu blog persoal, pero dende que comecei a usar unha cámara bridge (e posteriormente unha micro catro terzos) decidín disparar máis instantáneas do normal, e compartilas logo a través de Facebook, como un xeito de facilitar que o resto de asistentes puidesen rememorar ese tipo de feiras da cultura alternativa. Ante o éxito masivo dalgunhas destas galerías pensei que tiña que facer algo máis co material gráfico, como algún tipo de publicación dixital sobre banda deseñada e temáticas asociadas.

Todo isto coincidiu coa emerxencia dun par de podcast sobre a materia feitos en Galicia (Metrópoles Delirantes) ou con grande participación galega (PodcastUM), o que propiciou que volvese a interesarme pola actualidade da BD; e co meu regreso ás tendas físicas de banda deseñada (era cliente habitual da desaparecida Tanxencias Comics). Precisamente a tenda de Alita Comics na rúa coruñesa do Orzán converteuse en todo un fervedoiro de presentacións, facilitando que entrase en contacto con profesionais do sector, e cada vez era maior a miña inquedanza por facer algo con todo iso.

Xuntáronse a fame e as ganas de comer, e dado que na miña actividade profesional principal (a revista de tecnoloxía Código Cero) viñamos de estrear aplicación para iPad que facilitaba o seguimento en tabletas da nosa edición impresa, e tamén estabamos a preparar

BANDA DESEÑADA Proxecto persoal de Marcus Fernández como extensión do seu blog persoal (marcus.gal) e das súas publicacións en redes sociais (principalmente Facebook, Twitter e Instagram).

EDICIÓN IMPRESA A edición impresa do primeiro número de Banda Deseñada (edición 2015) é simplemente unha cortesía para os afeccionados e profesionais que dalgún xeito colaboraron con que se fixera realidade este proxecto. Non busca en ningún momento converterse nunha publicación periódica en papel e a súa tiraxe é moi reducida. © 2015 Marcus Fernández

unha canle de vídeos en YouTube, ocorréuseme que podía facer experimentos en casa con gasosa, ou sexa, que podía intentar trasladar a miña experiencia en Código Cero a unha revista electrónica experimental.

De aí naceu este proxecto, revista que pretendía ver a luz no outono de 2014, pero tras xurdir problemas familiares durante a pasada edición de Viñetas desde o Atlántico (que me impediron captar material durante esas xornadas tan importantes e nin sequera puiden achegarme ao Autobán) e someterme a cirurxía e o seu correspondente postoperatorio por mor dun desprendemento de retina no mes de setembro, quedei fóra de xogo e ao recuperarme tiña que sacar adiante moitos proxectos que deixara aparcados.

Tras volver á normalidade, e como o mundo non parou de xirar, continuaba a medrar o material a rexistrado, chegando a saírseme a cousa das mans, polo que, en vista da proximidade dunha nova edición de Viñetas, decidín tirar para adiante para sacar algo como fose durante festival (principalmente para deixar de acumular contidos sen control), de xeito que puidese recibir feedback directo de xente do sector, e mirar así cara onde pode evolucionar este experimento que durante os vindeiros meses será un campo de probas na súa edición dixital, accesible a través de bandadeseñada.com.

Espero que gocedes do resultado desta arroutada.

EDICIÓN DIXITAL Esta publicación está dispoñible para a súa lectura en liña de distintos xeitos, dando prioiridade a este método de distribución de contidos.

A xeito de experimento procurarase a difusión do material vía web e tamén nalgún formato adaptado a tabletas, buscando así probar moldes e tecnoloxías que poidan facer atractivo o consumo de contidos en dispositivos móbiles.

Falamos dunha publicación viva, que mudará paulatinamente, e que, de considerarse interesante, podería abrirse á colaboración de quen o estime interesante.

http://bandadeseñada.com

LIBRARÍA ESPECIALIZADA Banda deseñada, Libros, Xogos, Cartas, Wargames, Merchandising, Tintín, Videoxogos

www.alitacomics.com B a n d a deseñada, Li b r o s , X o g o s , Cartas, War g a m e s , M e r c h a ndising, Tin t í n , V i d e o x ogos

Orzán 94B 15003 A Coruña o r z a n @ a l i t a c o m ics.com 881.91.46.47

R o n d a de Nelle 120 B 1 5 0 1 0 A Coruña i n f o @ a litacomics.c o m 9 8 1 . 9 0 .52.02

R ú a N o v a d e A b aixo 2 1 5 7 0 6 S a n t i a g o de Compostela s a n t i a g o @ a l i t a comics.com 881.97.56.02

BANDA DESEÑADA 5

A CORUÑA

A Coruña

CIDADE FRIKI Durante a rolda de prensa de presentación da primeira edición de Hobbycon, lembro ter preguntado a Charly se existía unha conspiración para converter á cidade da Coruña na capital friki de Galicia, porque ver a confluencia de ExpOtaku, Hobbycon, Viñetas desde o Atlántico e RetroCoruña non só consolidaban un calendario de cultura e lecer alternativos, senón que tamén creaban un fervedoiro de cultura popular que favorece unha visión da cidade como paraíso friki, algo que non parece accidental, senón que a evolución de A Coruña nunha metrópole geek-friendly é o froito dun esforzo continuado ao longo de moitos anos.

Para dicir que A Coruña é o San Diego galego non chega con mirar cara ao festival de banda deseñada do verán, senón que na cidade sóubose crear toda unha comunidade ao redor do fenómeno, e coido que tiven a fortuna de ir vivindo esta evolución, que entendo que se xestou a finais doa anos 90 (aínda que antes non faltasen iniciativas).

Entendo que a confluencia de toda esta actividade levou a que proliferaran as tendas especializadas na BD e que os propios autores distribuídos por Galicia tomasen consciencia de que a cidade de referencia era A Coruña, de feito que moitos chegaron a convertela na súa residencia habitual, de xeito que conseguiuse forxar un crisol de creadores e lectores.

Poría o comezo no ano 1996, cando abriu na cidade a primeira tenda especializada en banda deseñada, Tanxencias Cómics, facilitando que os afeccionados aos comic books tivésemos un lugar onde nutrirnos de material sen ter que recorrer a papelerías tradicionais e quioscos. Podiamos dicir que esa tenda foi un faro, que iluminou todo un movemento cultural que podía verse na emerxencia de asociacións como FunCómic, fanzines, colectivos de autores independentes... actividades que se desenvolven dun xeito natural, pero que agora parecían estar a formar parte dun todo, para o que chegaría en 1998 o festival Viñetas desde o Atlántico, un evento imprescindible para calquera galego amante da BD, que conseguiu callar na sociedade en boa medida por poder pórlle cara, convertendo a Miguelanxo Prado no embaixador da Novena Arte na nosa comunidade autónoma.

Se a todo isto sumámoslle que foron xurdindo colectivos como o Movemento Xove e Mangalego, que organizan actividades con certa frecuencia, temos a sensación de que Viñetas foi simplemente o acelerante dun lume que prendeu con forza, e que agora serve para contemplar a evolución do sector e facilitar que os profesionais poidan facer networking, para que así sigan xurdindo proxectos locais que continúen a botar leña ao lume.

E por se alguén aínda dubida de que A Coruña é a cidade friki de Galicia, que se achegue a mediados de agosto, e así poderá ver como Superman o recibe na entrada da cidade e Batman vixía dende o alto que non lle pase nada malo. Se cadra a cidade non é friki, senón que “a debuxaron así”.

6 BANDA DESEÑADA

METRÓPOLES DELIRANTES

METRÓPOLES

DELIRANTES a BD na radio

BANDA DESEÑADA 7

METRÓPOLES DELIRANTES

A Universidade de Santiago de Compostela está a apostar polas culturas do mundo, o entendemento multi-cultural e o fomento da diversidade e o pluralismo a través do proxecto campUSCulturae, que inclúe unha canle de radio en liña que botou a andar oficialmente o 13 de febreiro de 2014 para conmemorar o Día Mundial da Radio, e na que se inclúe con periodicidade quincenal o espazo Metrópoles Delirantes, conducido pola actriz e reporteira da TVG Nieves Rodríguez, e que contaba inicialmente entre os seus colaboradores habituais cunha figura moi recoñecible na Coruña, Sanmi de Alita Comics, que encargábase de facer un repaso da actualidade do mundo comiqueiro, rol que máis adiante foi adoptado por outros libreiros galegos (de Kómic, A Gata Tola e Banda Deseñada), achegando así unha visión das últimas obras que podemos adquirir nos nosos provedores habituais de vicio ilustrado.

Na etapa inicial do programa de radio, amplamente accesible ao público a través da súa distribución en podcast (dispoñible en plataformas como iTunes, iVoox e Spreaker), o tintinófilo Pedro Rey estaba presente achegando a súa peculiar visión da BD; pero o máis notable deste espazo sonoro é, sen dúbida, a riqueza dos seus entrevistados, pasando polos seus micrófonos case todos os que son algo no panorama estatal da historieta. Dende creadores de fanzines e autores independentes até figuras con premios internacionais visitaron as Metrópoles Delirantes conseguindo facer non só unha magnífica produción en galego, senón incluso unha creación imprescindible para todos os amantes do mundo das viñetas que entendan a nosa lingua minimamente.

Paco Roca, José Ángel Ares, David Rubín, Emma Ríos, Antonio Seijas, José Domingo, Manel Cráneo, Kike Díaz, Ana Oncina, Los Bravú, Jano, Fran Bueno, Albert Monteys, Tomás Guerrero, Kohell, Martín Romero, Enrique Fernández, Kiko da Silva... son algúns dos moitos entrevistados neste programa que demostrou que entre os autores que temos en Galicia e os que pasan pola nosa terra para facer promoción das súas obras hai material para falar periodicamente sobre o mundo da BD, que cada día ten máis doado demostrar o talento que hai neste sector cultural e a vontade de publicar este tipo de obras habitualmente pouco valoradas polo grande público.

8 BANDA DESEÑADA

METRÓPOLES DELIRANTES

NIEVES RODRÍGUEZ Para achegarnos un pouco máis a este interesante proxecto sonoro falamos coa súa condutora.

en Galicia. De aí xurde a idea de facer Metrópoles Delirantes.

– Podes comentarnos de onde saíu a idea de facer o podcast das Metrópoles Delirantes?

– A idea de facer Metrópoles Delirantes xorde da inquedanza que tiñamos Pedro Rey, Manu Barreiro e mais eu de achegar o mundo da banda deseñada ao grande público a través da radio. Porque non había ningún programa en Galicia, e queriamos facelo tamén en galego pois, se había pouco nos medios de comunicación sobre banda deseñada, en galego había aínda menos.

Entón estivemos pensando de que xeito poderiamos facelo, se facer un podcast dende a nosa casa, como se fan moitos agora mesmo, colgando en Internet... e xurdiu a oportunidade de facelo na Universidade de Santiago de Compostela na súa radio en liña, precisamente porque ían poñer en marcha esa iniciativa e nos dixeron se tiñamos algunha idea para levala adiante. Caramba! Si que temos unha idea! Que é a banda deseñada, en galego e

– Que relación tes co mundo do cómic?

– Cómics sempre liches, dende pequeniña. Todo o mundo di o mesmo. Cando es pequena, na miña época liamos os Mortadelo, 13 Rue del Percebe...

Capitán Trueno cheguei ler, así que fíxate ti! E El Jabato! (risas) E despois houbo unha tempada que si que o deixei. Céntraste máis nos estudos, na túa casa dinche “déixate desas trapalladas”, que era o típico... e logo eu si que collín máis relación coa banda deseñada a raíz do meu home, que si que é un afeccionado da banda deseñada, e aí si que arrinquei outra vez a ler cómics e a estar preto unha vez máis da banda deseñada. Máis que nada por unha proximidade entre o meu home e mais eu. Pero sempre me gustou moito a banda deseñada.

– A vosa iniciativa achega a BD á radio, pero ti tamén tes unha longa experiencia no mundo televisivo. Na túa opinión, que é o que falta para

BANDA DESEÑADA 9

METRÓPOLES DELIRANTES

que vexamos algo de cómic na tele?

– Ganas! O que fai falta é ganas! Ganas por parte da xente que decide ese tipo de contidos, de que a banda deseñada estea na televisión. Simple e claramente iso, e falando claro. Porque xente con ganas de facer contidos sobre a banda deseñada hai en Galicia. E non só xente con ganas de facer e darlle forma a eses contidos, senón tamén autores. Temos, e estamos pasando por un momento, o mellor momento da banda deseñada en Galicia.

Temos autores que arrasan en España, temos autores que arrasan fóra de España, autores que traballan para o mercado norteamericano. É dicir, materia prima hai, e de moitísima calidade. Sobre todo tamén temos xente que vén dende atrás empurrando. Autores noveis que están producindo moita novela gráfica e cómics dunha calidade estupenda. Así que o único que fai falta son ganas.

– E para que vexamos algunha obra galega que transcenda do papel? Porque nos EE.UU. non paran de sacar series de televisión e películas de cine baseadas na BD como fórmula éxito (en boa medida para aproveitar o traballo que fan por eles os afeccionados ás viñetas, que xeran moitos contidos promocionais de balde).

– Pois si, a verdade é que tamén tes razón. Se non hai un espazo para falar de banda deseñada na televisión ou na radio. Até o de agora non había na radio. Si que tamén nos estraña que non haxa unha obra, porque hai moitas obras de calidade que poderían ser levadas ao cine. No cine de animación en España hai un exemplo como é Engurras de Paco Roca, que se levou ao cine, e aquí en Galicia non sei por que non.

Sei que a Rubín petáronlle na porta para mercarlle os dereitos de El Héroe, para levalo á animación, pero non houbo acordo. Iso tamén supoño que será por esas negociacións internas entre autores e produtoras que non chegan a bo porto. Agora, deixa ti que descubran a obra que se fai aquí en Galicia, que xa verás como imos empezar a ver nos cines animación feita con obras galegas, e se é en Galicia e dende Galicia moitísimo mellor. Para iso supoño que tamén hai xenio e hai arte en Galicia.

KIKE J. DÍAZ O ilustrador de Ribadeo pasou polas Metrópoles Delirantes a presentar a súa novela gráfica Nordés.

Pedro Rey Tamén quixemos conversar un chisco cun dos fundadores das Metrópoles Delirantes sobre os inicios do proxecto.

– De onde saíu a idea de facer Metrópoles Delirantes?

– A idea de facer Metrópoles Delirantes sae dunhas reunións que tiñamos un grupo de amigos que tiñamos o común denominador de sermos apaixonados da banda deseñada e de aí comezamos a falar de que si, está moi ben reunirse amigos pero isto podería dar para máis.

A nosa idea é chegar a ter un programa de radio. Pensamos que nunha radio pública sería o sitio ideal, pero como non tiñamos a oportunidade de saír nun medio deses, o que si apareceu foi a posibilidade de facelo na radio dun proxecto europeo que se chama campUSCulturae da Universidade de Santiago.

Empezamos alí, penso que con bo pé, porque o número de visitas que temos para cada un dos programas que fixemos é moi elevado. Estamos a ter moi boa repercusión. Estamos moi contentos de que as Metrópoles Delirantes estean a chegar a moito público aínda que sexa dun xeito un pouco minoritario ou a través de canles non habituais como si podería ser unha radio convencional.

10 BANDA DESEÑADA

PEDRO REY

PEDRO REY

Apaixonado ao mundo de Tintín Aínda que xa conversamos con Rey co gallo da súa participación no programa Metrópoles Delirantes, quixemos afondar na súa fixación coa figura de Tintín.

– Para describir a Pedro Rey, tras citar a súa posición profesional moita xente engade unha curiosa palabra: tintinófilo.

– Son tintinófilo recoñecido, non anónimo, porque dende pequeno o que sempre me apaixonou foi Tintín. Dende que me regalaron o meu primeiro libro de Tintín, xa me gustaban moito os cómics aínda que era moi pequeno, si que me chamou a atención.

Focalicei todos os meus intereses en Tintín, conseguín toda a colección, empecei a acadar bibliografía relacionada e logo fun facendo unha colección, aínda que con non moitos recursos estou moi contento dela. E, si, son tintinófilo no sentido de que é o que máis me gustou.

Aínda por enriba, dende hai máis de 6 anos levo un blog no meu sitio persoal

BANDA DESEÑADA 11

PEDRO REY

(pedrorey.com) que é un blog dedicado exclusivamente a Tintín que a día de hoxe é a referencia non só a nivel español (que é o idioma no que o fago) senón tamén a nivel internacional, entre outras cousas porque é dos moi poucos blogs sobre Tintín que hai. Pero teño visitas dende EE.UU., Suíza, Bélxica... é dicir, de todo o mundo.

– Como fas para ter material para publicar con periodicidade sobre unha temática tan específica?

– Aínda que pareza mentira, hai novas sobre Tintín. Hai moitísimos tintinófilos, xente á que lle gusta Tintín. E con isto da película volveu revivir, pero é o cómic sobre o que hai máis material publicado en todo o mundo. A nivel de merchandising barre ao resto. Iso fai que haxa unha lexión de incondicionais dese personaxe de cómics; iso fai que cada vez que hai un poxa, cada vez que hai algo de Tintín, bate marcas por enriba doutras cousas icónicas como pode ser Superman nos EE.UU. O cómic máis valorado a nivel mundial é Tintín.

– Tes algún personaxe favorito da obra de Hergé?

Como personaxe favorito, Tintín. O que pasa é que a min sempre me gusta pór o mesmo exemplo: non é que eu sexa fan de Tintín, só de Tintín, senón que a min gústame Tintín e todo o mundo. Todos temos momentos nos que somos Haddock, todos temos momentos nos que somos despistados como Tornasol, ou que temos a capacidade de facer trasnadas como facía Milú nos primeiros libros. Como personaxe favorito, se escollese un, obviamente sería Tintín, pero o que me gusta é o universo de personaxes que ten a obra de Hergé.

– E entre Hernández e Fernández?

Xa é difícil distinguilos polo bigotiños, pero se tivera que escoller un probablemente diría que Hernández, que normalmente é quen fai as cafradas primeiro.

12 STYLISH MAGAZINE

BANDA DESEÑADA 13

PEDRO REY

A volta a Hergé

EN 80 LINGUAS Tras conversar con Pedro Rey queda claro que é seareiro da obra de Hergé. Que teña unha grande colección de material de Tintín non é unha sorpresa para ninguén, pero resulta curiosa a súa última teima: facerse cun cento de cómics de Tintín publicados en idiomas distintos, reto bastante difícil de superar dado que das 112 linguas nas que se ten publicado a principal obra de Hergé, hai moitas que tiveron tiraxes realmente anecdóticas, de xeito que só poderían conseguirse exemplares pagando cantidades astronómicas.

Conseguir este tipo de material é unha combinación de compras realizadas durante viaxes, amigos viaxeiros que se lembran da afección por Tintín de Pedro e compras realizadas a través da Internet, o que permitiu que a peculiar colección chegase xa aos 86 volumes, o que cobrou o peso suficiente para organizar unha exposición inaugurada a finais de febreiro na biblioteca do Pazo de Fonseca en Santiago de Compostela.

O acto contou coa presenza de moitos coñecidos, como Xosé Pereira da USC, o rabudo Nacho Mirás, o profesor Jorge Mira ou incluso o noso libreiro favorito, Sanmi (Alita Comics), polo que o ambiente foi moi bo, convidando aos presentes a botar un ollo ao material exposto e a conversar con Pedro Rey sobre as moitas curiosidades que rodean ao mundo de Tintín e moi especialmente á súa curiosa colección internacional.

Era inevitable que falando con Pedro saíse o tema das edicións en galego de Tintín, que sorprende que sexan tan vellas (non se publica nada de Tintín na nosa lingua dende 1991) e algúns dos volumes

chegan a estar moi valorados polos coleccionistas doutros países.

Iso lembroume a carencia da pista de audio en galego dos DVD de Tintín comercializados en España (pese a que as películas animadas emitíronse no seu día na TVG) e comentando o asunto Pedro dixo algo do que eu non tiña noticia: están a traballar no redebuxado das películas animadas de Tintín. Unha grande nova para quen queira gozar desta serie en alta definición, porque a edición que circula por aí actualmente en Blu-ray é a edición de DVD mutilada (para pasar de 4:3 a 16:9 recortaron a imaxe, o que provocou tamén unha perda de calidade de imaxe).

14 BANDA DESEÑADA

PODCASTUM

PODCASTUM

O podcast do Universo Marvel

Artigo de Bruno Lorenzo twitter: @GodofBruno

Como colofón da primeira tempada do podcast Universo Marvel, gravouse unha entrega dentro de Viñetas desde o Atlántico, contando coa presenza de 4 dos 5 compoñentes do equipo.

Convidamos a un dos galegos que fixeron posible este espazo sonoro sobre o cómic marvelita para que nos falase sobre a xestación do proxecto que no seu segundo ano pasou a chamarse PodcastUM como fórmula de reivindicación dunha identidade de seu.

VÍCTOR DOLZ

Integrante do podcast que ante a imposibilidade de achegarse á Coruña interviu na gravación presencial de xeito virtual.

BANDA DESEÑADA 15

PODCASTUM

> Bruno Lorenzo > twitter: @GodotBruno

> Fernando Benítez > twitter: @fertastico

> Ignacio Pena > twitter: @Mad_Nach

> Guillermo González > twitter: @GuillGoSe

Universo Marvel: el Podcast, un programa, un podcast online que se define como “una desquiciante aventura radiofónica”. Dicho así, todo parece indicar que lo que el oyente se va a encontrar cuando accede al canal de iVoox en el que desde hace seis meses se publican sus programas, es realmente un auténtico manicomio podcastero. Nada más lejos de la realidad. Las palabras “políticamente incorrectos” definirían mejor a este grupo de cinco chavales que a principios de 2014 se liaron la manta a la cabeza y, a pesar de las distancias que les separan geográficamente, decidieron organizar el primer podcast dedicado íntegramente a Marvel Cómics, su actualidad dentro y fuera de las viñetas y su historia. O al menos, el que mejor ha funcionado en los últimos años, porque el éxito es innegable: más de 13000 descargas en una aventura totalmente amateur en su primera temporada de diez episodios, que ha logrado situarse entre los podcast dedicados al mundo del cómic con mayor proyección. ¿El secreto de todo? La intensa preparación de un proyecto que nació ya hace más de dos años en las cabezas de sus dos directores y máximos responsables, Bruno Lorenzo y Fernando Benítez. El primero, de profesión sociólogo y analista social, lleva años, pese a su juventud, ligado a algunas de las páginas de comic más importantes y estos momentos colabora con el proyecto Vivir na Coruña, la página cultural de referencia de la ciudad gallega. El segundo, de profesión abogado, ya había producido, colaborado y presentado algunos podcast sobre cómic en el pasado. Una labor que le ha servido para afianzar a un equipo que no tenía experiencia previa en estas

Los episodios del podcast destacan por sus cuidadas ilustraciones de portada.

16 BANDA DESEÑADA

PODCASTUM

lides. Bruno y Fernando repasaron durante meses las posibilidades que ofrece la red para poder lanzar un podcast online que se emite en diferido dos meses al mes, grabado desde A Coruña, Cádiz y Valencia. Si, si, tres ciudades separadas por casi mil kilómetros, algo que no ha impedido en ningún momento que el programa llegue siempre puntual a su cita y que de hecho ha sido motivo de bromas entre el propio equipo y sus oyentes. Todo está medido al milímetro antes de cada programa, con una duración que varía entre los 90 y los 120 minutos. Pero una vez en el aire todo puede pasar. Cada componente es consciente de su papel y además de ceñirse a la escaleta de turno, siempre hay un espacio importante para la improvisación. Para todo ello, para dar a conocer esta atractiva propuesta, también tuvieron ayuda de la plataforma Universo Marvel, la mayor web en castellano dedicada a la editorial, que sirvió de trampolín de lujo para el programa y de nexo de unión de sus componentes.

Porque aunque los “jefes” Bruno y Fernando, el alma del PodcastUM (como se ha dado en llamar al programa; todo viene del hashtag en Twitter, #PodcastUM) lo conforman sus otros colaboradores, un selecto equipo que puede que no sean los más saben de Marvel del mundo, pero que han conseguido dotar al programa de un estilo muy especial, a medio camino entre el humor y el amor por unos personajes e historias que 75 años más tarde continúan

en primera línea de batalla. Victor Dolz, Guillermo González e Ignacio “Nacho” Pena, tres jóvenes Marvel Zombies formados en la “cantera” del foro de la web Universo Marvel forman el EquipoUM que está apoyado además por Andrés Fernández como ilustrador de los carteles que acompañan a cada programa y por Alexandra Vila como diseñadora.

Una gran familia que se reunió por primera vez en el pasado festival internacional del cómic de A Coruña, Viñetas desde o Atlántico 2014, en un evento en el presentaron públicamente el proyecto del podcast, avanzaron detalles de la cada vez más próxima segunda temporada del programa y debatieron junto al público asistente sobre la última película de Marvel Studios, la exitosa Guardianes de la Galaxia. Un evento que, por cierto, tenéis recogido íntegramente en su flamante canal de You Tube.

BANDA DESEÑADA 17

PODCASTUM

Os integrantes do PodcastUM remataron a súa gravación coruñesa retratándose cos seus seareiros

Cada programa de Universo Marvel: el Podcast está dividido en cuatro secciones fundamentales que se pueden disfrutar además por separado. La primera de ellas está conducida por Bruno Lorenzo e Ignacio Pena, en ella se repasa la actualidad de los últimos días en Marvel Comics, y se analiza una serie regular en curso en esos momentos. En esta primera temporada el equipo ha hablado de series tan interesantes como el Thor de Jason Aaron y Esad Ribic, los Vengadores de Kelly Sue DeConnick, Capitán América de Rick Remender o el Superior SpiderMan de Dan Slott, auténticos “must have” del momento. También han realizado monográficos sobre el Universo Ultimate.

A continuación Victor Dolz y Bruno se internan en la historia de Marvel.

Los Clásicos Marvel son los grandes protagonistas de la segunda parte del programa, una sección en la que figuras clave, guionistas y dibujantes como Bill Mantlo, Dave Cockrum, Ann Nocenti, Neal Adams, Gil Kane o Chris Claremont y John Byrne han recibido su merecido homenaje. También hubo tiempo para alabar a leyendas vivientes del momento como Brian Michael Bendis, Mark Millar o Ed Brubaker, grandes configuradores de la Marvel del siglo XXI. El cine y la televisión, las adaptaciones a estos medios de personajes y grupos de

la compañía, también tienen una sección, dedicada además al gran conjugador del Universo Marvel Cinematográfico, el presidente de Marvel Studios, Kevin Feige. El programa dedicó tres especiales a las tres películas Marvel que pudimos disfrutar a principios de año (Capitán América: el Soldado de Invierno, The Amazing Spider-Man 2: el Poder de Electro y X-Men: Días del Futuro Pasado), que se analizaron tanto desde el punto de vista cinematográfico como desde el punto de vista del cómic. La serie de televisión Agentes de S.H.I.E.L.D. fue la otra gran protagonista de esta sección: una serie que o amas u odias, según quedó demostrado en los intensos debates mantenidos en base a ella durante la temporada.

Por último, la sección A Hulk le gusta/A Huk no le gusta define perfectamente el programa: una sección en la que se combinan las bromas con la información de todo tipo y procedencia sobre Marvel.

Una explosión de carcajadas de la que es difícil abstraerse y en la que el equipo intenta, siempre que se puede, hacer partícipe a su público, tan exigente o más que los propios miembros del EquipoUM, que quieren agradecer desde este artículo todo el apoyo recibido durante los meses que estuvieron dando guerra.

18 BANDA DESEÑADA

JUAN CARLOS

SANMIGUEL xerente de Alita Cómics e presidente dos libreiros da Coruña

BANDA DESEÑADA 19

ALITA COMICS

– Podes lembrarnos como foi a túa entrada no mundo da banda deseñada?

– Hai moitos anos, cando era cativo, todos os colegas ían ao fútbol, eu era dos poucos que lía cómics e conseguín que grazas a Viñetas, a feira do cómic, coñecer a outra xente, coñecer a outras librerías... vin que había un potencial acumulado de frikismo e déuseme a oportunidade de poder explotalo traballando na tenda Mazinger, aquela mítica tenda que abriría na rúa Barcelona, 93.

– Pero nese momento, que foi o que te levou a pasar de afeccionado/traballador a montar o teu propio negocio?

Imaxino que será o típico caso de que traballas para outros e ves que realmente es o que máis traballa e pola satisfacción persoal e pensar que o podes facer mellor. Tamén para cubrir un grande oco que había na cidade.

Consideraba que se podían facer mellor as cousas. E cando abrimos o primeiro local hai máis de 13 anos, na rolda de Nelle, moitos dos meu amigos dicíanme que estaba tolo.

De feito era un antigo bazar chinés que deu un traballo horrible facer a reforma e se vos fixades cando visitedes a tenda, aínda temos a unha chinesa secuestrada aí nun cristal.

– Aínda así non vos limitáchedes a unha única tenda...

– Tivemos a grandísima sorte de pillar un boom cando se abriu. Tiñamos unha tenda moi completa, chegamos moi ben á xente e aos dous aniños decidimos probar aquí no centro, polo rollo de que moita xente pensa que A Coruña remata na praza de Pontevedra, pois á xente de máis alá parece que lle custaba subir a Avda. de Finisterre... e quixemos atender á xente do 15.002, que tamén son de Coruña. Son máis da Coruña que ningún!

Pero non só estades na Coruña, senón que tamén vides de abrir establecemento en Compostela.

O tema de Santiago sempre foi moi suxestivo, e déronse unha serie de condicións... o meu irmán meteuse de pleno no proxecto de Alita, da tenda, e aparte botou moza en Santiago... por unha serie de circunstancias temos un grandísimo local que ten unha grande traxectoria xa en Santiago. O local de Audio, que levaba corenta e pico anos alí emprazados e que son un referente; e queremos coller ese espírito que tiñan eles dende hai tanto tempo e aplicalo ao mundo do cómic.

– Os clientes actuais da banda deseñada son público de vello ou novos lectores que veñen a través dos fenómenos cinematográficos?

– Está claro que todo axuda.

Realmente non nos poñemos a abrir a tenda como se fóramos aquí o Rockefeller Center; está claro que estamos moi tolos, fomos do rollo de botados para adiante e está claro que estamos nunha época de andar piano piano. Está claro que se dás un traspé pode ser algo perigoso, pero nós, coa cantidade de material que temos nas dúas tendas, co que temos de almacén xa case montamos outra tenda.

Pero está claro que o das películas... todo isto que xa vén dado, axuda a captar novos clientes, xente interesada en novas series e a reafirmar ás que xa hai.

– Se botamos a vista atrás vemos que na cidade da Coruña houbo bastantes tendas especializadas en cómics que botaron o peche. Chegouse a un nivel de saturación do sector?

– Imaxino que Coruña é bastante ampla e cada un buscará o seu nicho de mercado coas súas técnicas.

Nós levamos moitos anos e realmente non temos clientes,

20 BANDA DESEÑADA

ALITA COMICS

senón que moitos son amigos directamente.

– Pero a situación local non parece replicarse no resto de Galicia.

Estamos nunha meca da BD? – Temos unha grandísima sorte.

Parecemos unha embaixada.

Temos un reduto de debuxantes que viven aquí. Incluso José Domingo, que é de Zaragoza, é adoptado. Realmente é algo envexable, a nivel do resto das comunidades. Incluso creo que teriamos que explotar máis o feito de que teñamos tanta cantidade de autores.

Cos que temos xa poderiamos organizar un festival pequeno.

– Como ves os eventos frikis coruñeses?

– En Coruña está claro que non soamente a nivel de banda deseñada, senón tamén de eventos frikis, como ExpOtaku, Hobbycon... temos mogollón de eventos cada ano e, a maiores as fins de semana moitos centros culturais acollen unha

“Estase condicionando a unha banda deseñada cada vez máis adulta” cantidade incrible de actividades de asociacións como Mangalego e o Movemento Xove. Tes unha variedade bestial de cousas que poidas facer. Draco coas cousas dos xogos de taboleiro; Terra Lúdica... realmente Coruña é un xermolo moi importante, dedicado tanto á banda deseñada, á cultura xaponesa, ao tema de cosplay e todo iso, xogos de taboleiro... e aparte temos relevo xeracional coa xente de Miñoco ou do colectivo Sapoconcho. Realmente hai un xermolo moi importante.

Está claro que A Coruña a nivel de comunidade está destacando bastante.

– E volvendo ao mundo do papel.

Ves futuro ao cómic?

– Creo que o tema da grampa é algo interesante para as editoriais, pois non só se vende nas librarías especializadas, senón que tamén

chega aos quioscos, chegando a moita máis xente. Hai xente que se inicia co tema da grampa.

Por exemplo, se sae unha película nova como Guardianes de la Galaxia, hai a grampa, e a xente comeza lendo esa grampa, e despois, indagando un pouquiño máis vaise tirar aos tomos.

A evolución da banda deseñada si que a vexo, especialmente dos últimos meses para aquí. Creo que estase condicionando a unha banda deseñada cada vez máis adulta, máis seria, no aspecto no que os lectores tamén van madurando, e vanse abordando temas máis delicados. Por exemplo, o tema de ETA e cousas así están a sacar banda deseñada a nivel nacional moi interesante que está sacando adiante temas tabú.

– E as librarías especializadas

BANDA DESEÑADA 21

ALITA COMICS

están a verse afectadas pola explotación cada vez maior da banda deseñada por parte das librarías tradicionais?

– Están a ver un nicho de mercado que queren aproveitar. Nunha libraría, con independencia a que estea especializada nunha cousa ou outra, é normal atopar un Maus, un Palestina ou un Persépole. É algo normal. Está claro que nós, incluso en vez de velo como algo contrariado o vemos como algo interesante, xa que realmente nós temos o meirande stock de banda deseñada, non só na Coruña, senón ao longo do territorio; entón, se alguén busca algo, se empeza buscando un tomiño que atopa noutra libraría ou centro comercial ou tenda todo a cen, poden vir completar as súas coleccións aquí sen problema.

– Nos últimos anos puidemos ver como chegaba unha grande xeración de autores con moito potencial, pero está a producirse tamén esta renovación entre os lectores?

– No que si que se notou o cambio é que antes había rapaces máis novos que lían manga. O tema do manga si que tivo un pequeno baixón, porque non teñen esa constancia para seguir pagando eses 7,50-8 euros que custa de media un manga. Terán que administrar un pouco mellor a paga.

Pero si que atopamos que ben polas feiras ou ben polo club de lectura que nós tamén organizamos, vai habendo un cambio xeracional, e a xente á que realmente lle gusta se especializa e se implica máis.

Está claro que canta máis xente te relaciones ben da libraría ou con xente coa que temos afinidades moi parecidas amplía tamén o teu... de ler americano, chegas a ler europeo. Temos xente maior, que nunca na súa vida leu un manga, e recoméndanlle aquí un manga como Bokko, que é algo totalmente diferente ao que te esperas, ou un Taniguchi... e a xente remata encantada.

22 BANDA DESEÑADA

VIÑETAS

VIÑETAS DESDE O

ATLÁNTICO A historia da banda deseñada en Galicia tivo moitos momentos importantes ao longo do tempo, que van dende a repercusión que conseguían numerosos humoristas gráficos até o lanzamento de obras de culto a nivel internacional de autores da terra, pero en 1998 botou a andar na Coruña o festival Viñetas desde o Atlántico, que sen chegar a ser pioneiro, si conseguiu ser o encontro máis grande e constante no tempo, funcionando como necesario faro da BD en Galicia.

Lembro a primeira edición con moito agarimo, porque para min foi un soño feito realidade.

Nunca pensei que puidese ver en persoa a autores norteamericanos aos que admiraba como Marv Wolfman e Adam Hughes. Ver a Carlos Pacheco ou a Cels Piñol tamén tivo o seu aquel; mentres que algúns dos meus amigos estaban máis interesados en autores como Loisel ou Ladronn. Vaia, que foi a edición máis completa que houbo nunca neste certame, deixando claro que a cousa ía en serio.

Aínda que cada unha das edicións seguintes eran máis modestas, cada ano parecía haber a suficiente variedade de autores como para que sempre quixeras achegarte a unha das súas charlas ou sesións de sinaturas. Brutais eran as colas para que Luís Royo fixese Un dos pratos fortes un debuxo para os seus seareiros, de Viñetas desde o un pracer era poder ver de preto os Atlántico son as súas EXPOSICIÓNS orixinais de Daspastoras, a visita de Purita Campos tivo unha repercusión de autores das presentes e pasadas tan grande como levar á recuperación edicións dos cómics de Esther coa colaboración de Carlos Portela, poder ver en persoa a un dos ilustradores con máis influencia no mundo da animación televisiva

BANDA DESEÑADA 23

VIÑETAS

A Rúa da BD abre o festival aos transeúntes

As figuras animan a retratarse con elas

(Bruce Timm) era algo difícil de imaxinar, vivir a coincidencia de que Tim Sale visitase a Coruña cando na TVG estaban a emitir a serie de Heroes (que empregaba as súas ilustracións como recurso narrativo central na súa primeira tempada), ter a Mark Buckingham nun momento no que estaba a arrasar internacionalmente con Fábulas, poder afondar na teoría do cómic con Scott McCloud ou incluso poder achegarse ao autor de Superlópez (Jan).

Moitos son os grandes momentos que propiciou Viñetas, pero o festival non é só a congregación de autores convidados (que tamén teñen a cortesía de asinar as súas obras e facer debuxos sen cobrar, en contraste co que acontece ao outro lado do Atlántico), senón que ten moitas faces. Por unha banda, a cidade vístese de festa, e colócanse figuras de grande tamaño repartidas por distintos puntos emblemáticos con personaxes de banda deseñada que axudan a saber que estamos en plena semana do cómic; logo organízanse exposicións no Kiosko Alfonso, PALEXCO, o Concello e outras localización (algúns anos até no Aquarium Finisterrae) que continúan abertas durante varias semanas para facilitar que a xente poida visitalas (recomendándose a participación nalgunha das enriquecedoras visitas guiadas), os autores locais poden acudir

As figuras están en enclaves destacados

Numerosas figuras están no contorno do festival

a encontros profesionais, ou sexa, xuntanzas a porta pechada con autores convidados que resultan bastante enriquecedoras ao facilitar un contacto cara a cara con profesionais de prestixio; e logo non falta a chamada Rúa da BD, que son as actividades de rúa nas que se mestura a presenza de casetas comerciais con presentacións, campionatos de videoxogos, concursos de cosplay e, principalmente, moitas conversas e encontros entre entusiastas de todo este mundo. Só por isto último xa paga a pena a celebración do festival que esperemos que continúe a celebrarse durante moitos anos, pois o sector precisa dun evento deste tipo que vertebre a industria local e permita proxectala mediaticamente.

O festival de banda deseñada da Coruña pode considerarse como o faro da BD de Galicia

24 BANDA DESEÑADA

MIGUELANXO PRADO

MIGUELANXO

PRADO

Falar de Miguelanxo Prado é falar de banda deseñada, aínda que cadaquén pode asocialo a distintos éxitos como os seus impresionantes álbums, as súas contribucións ás páxinas da revista El Jueves, á creación do xa mítico Xabarín da TVG, o deseño dos personaxes da serie de animación Men In Black, o ambicioso proxecto audiovisual de De Profundis ou, como non, a dirección de Viñetas desde o Atlántico.

BANDA DESEÑADA 25

MIGUELANXO PRADO

Pese a que estamos ante un profesional da ilustración e a banda deseñada do que agardamos que quede moita carreira por diante, durante os últimos meses tivemos grandes posibilidades para repasar a súa carreira. Foi especialmente destacable a exposición Mar Interior. Miguelanxo Prado que puido verse no Museo das Peregrinacións na Praza das Praterías de Santiago de Compostela, á que seguiu unha interesante conferencia na que Prado repasou os seus inicios como profesional do cómic e moitos outros avatares que xurdiron na súa dilatada carreira. Por algo a súa intervención levaba por título Espello retrovisor, xa que servía para botar a vista atrás a 30 anos de traxectoria profesional, da que se escolleran 59 pezas que podían verse en Compostela.

Resumir trinta anos de carreira en poucas pezas e en poucos minutos é todo un reto, pero o artista coruñés soubo desenvolverse con soltura, de xeito que os que non coñecían a súa carreira podían facerse unha boa idea, mentres que os máis familiarizados co autor podían descubrir algunha anécdota ou comentario que axudase a ver a cara humana detrás do artista, ou dar luz sobre algún dos momentos máis complicados da súa carreira antes de consolidarse como o artista de prestixio que lle permitiu finalmente a liberdade de desenvolverse como autor.

Máis curiosa foi a súa participación na pasada edición de Hobbycon, evento no que, acompañado polo seu fillo Adrián, tivo que someterse ás preguntas de Carlos Pastoriza, abordando dende a súa vocación como ilustrador até as súas distintas etapas profesionais, conseguindo así debuxar un retrato da súa figura máis próximo ao que estabamos afeitos.

En calquera caso, non hai dúbidas ao asegurar que estamos ante o principal referente da banda deseñada en Galicia, o que posiblemente ten pouco impacto na súa carreira, pero moita nos creadores galegos, que ven como é posible que un autor que non só é do país, senón que mantén aquí a súa residencia, pode conseguir sona internacional. Unha inspiración para moitos, e a persoa que pon cara á BD para o público galego.

Papeles Dispersos II O venres 5 de xuño a tenda de Alita Comics na rúa do Orzán serviu de escenario para a presentación de Papeles Dispersos II, obra de Miguelanxo Prazo editada por Norma Comics, que supón unha viaxe ao imaxinario do autor e dende a que consegue continuar a transmitir e contaxiar a súa paixón polo debuxo a través de numerosos bosquexos que ocupan as súas páxinas.

Este caderno gráfico serve para permite coñecer mellor a figura de Prado, o que tamén foi posible facer na súa presentación coruñesa, na que contou divertidas anécdotas das súas viaxes e tras a que dedicou impresionantes ilustracións feitas en vivo para os que tiveron a ben achegarse a este encontro.

26 STYLISH MAGAZINE

INDUSTRY INSIDE

BANDA DESEÑADA 27

HOBBYCON

Hobbycon a feira máis friki do verán coruñés

En xullo de 2013 o PALEXCO acolleu a primeira edición de Hobbycon, unha feira multidisciplinar que xunta xogos de mesa, banda deseñada, anime, videoxogos e ciencia ficción, que consolidou o calendario friki do ecuador do ano na cidade da Coruña, situándose a case a mesma distancia entre ExpOtaku e Viñetas desde o Atlántico, de xeito que os afeccionados a todas estas propostas de lecer alternativo gozamos duns meses moi animados.

Neste tipo de evento podemos atopar tendas que venden banda deseñada, mercadotecnia variada e incluso produtos de artesanía, todo dentro da temática propia do encontro, converténdose nun paraíso para os seus habituais, que poden sentirse na súa salsa rodeados de persoas con intereses semellantes. Tamén se organizan numerosos torneos de videoxogos actuais e retro, temos charlas de diverso tipo (youtubers, autores de cómic, creadores de series de animación, actores de dobraxe, profesionais do mundo dos videoxogos...), exposicións de grande interese (de temáticas como Dr. Who, Star Wars...), obradoiros e actividades moi tolas como o asalto a un forte de cartón ou unha competición de resistencia de labazadas para facerse co amor dunha rapaza. E si, cosplay, moito cosplay.

ExpOtaku O evento que inicia o calendario estival coruñés, ExpOtaku, converte o recinto de EXPOCoruña na meirande congregación de afeccionados por metro cadrado de calquera dos encontros que teñen lugar na cidade herculina, demostrando que o seu enfoque é perfecto para achegar ás novas xeracións, xa que céntrase no sector do manga e o anime, fenómeno que chegou con bastante retraso a España.

A segunda metade da década dos 90 foi cando o manga emerxeu no noso territorio, principalmente grazas ao éxito de As Bolas Máxicas, o que facilitou que logo chegasen moitas outras series que tiveron éxito tanto nos quioscos como na televisión, e o público que se criou co fenómeno xa consolidado víveo cunha grande intensidade, de aí que cada ano poidamos ter a impresión de que ExpOtaku xunta máis público, aproveitando o encontro para incluír contidos relacionados coa cultura xaponesa en xeral e cos videoxogos, e con grande presenza de cosplay, transformando un encontro a porta pechada en toda unha festa para un público que comparte uns referentes culturais moi concretos.

ExpOtaku demostrou a existencia da demanda deste tipo de encontros, de aí que logo puidésemos gozar de outras iniciativas como Hobbycon ou BOOM!.

“Un salón multidisciplinar onde damos cabida a todas esas afeccións que a mocidade pode ter intentando escapar das máis xerais” > Carlos Pastoriza

28 BANDA DESEÑADA

HOBBYCON

Carlos

Pastoriza Para saber un pouco máis da feira, falamos co seu coordinador xeral, Carlos Xosé Pastoriza García.

– Podes explicarnos brevemente o que é a Hobbycon?

– Hobbycon é un salón multidisciplinar onde damos cabida a todas esas afeccións que a mocidade pode ter intentando escapar das máis xerais, por dicilo de algunha maneira.

Intentando escapar do fútbol, intentando escapar do baloncesto ou deportes tan maioritarios.

Intentamos facer cousiñas de cómic, de videoxogos, de anime, de manga, de animación 3D, de airsoft, de fútbol americano... calquera hobby que non sexa maioritario ten cabida en Hobbycon.

– De onde xurdiu a idea de organizar un

evento deste tipo?

– A idea sae da unión entre a organización do antigo ExpOtaku, que agora forma parte da organización de Hobbycon, e a organización da Arroutada Party (a Asociación AMIGA). Aí, dándolle unha volta un pouco á cabeza, démonos conta de que faltaba unha parte de tecnoloxía, unha parte de videoxogos, e de novas afeccións para a xente á que eu creo que podería darlle cobertura e unímonos. De aí saíu un pouco Hobbycon; dunha idea un pouco atolada.

Como todo!

– Dentro da vosa proposta alternativa existen infinidades de temáticas que podemos chamar frikis, e que tendemos a ver asociadas dalgún xeito pero, existen realmente vencellos entre a banda deseñada, os videoxogos, os xogos de mesa, o cosplay...?

– Son moi diferentes. Pero porque a xente é moi diferente. O normal é que as cousas que me gusten a min non teñan por que gustarche para nada a ti, e viceversa. E incluso dentro dos gustos dunha persoa,

BANDA DESEÑADA 29

HOBBYCON

Movemento Xove Na organización de Hobbycon participan distintas entidades entre as que destaca especialmente a asociación cultural Movemento Xove, que destaca pola súa elevada actividade durante todo o ano, e que incluso durante o mes de xuño organiza as súas Xornadas MX, nas que xuntan xogos de mesa, videoxogos, proxeccións, k-pop, charlas, obradoiros... o que poderiamos ver como un interesante xeito de despedir o curso escolar e prepararse para a celebración de Hobbycon.

“Unha idea un pouco atolada” > Carlos Pastoriza, coordinador de Hobbycon a min gústanme os videoxogos moitísimo, pero gústame o cine, gústame o deporte... eu vexo fútbol... son fanático do fútbol, de feito (do Deportivo da Coruña)... pero eu creo que a xente é plural. E cando é plural tes que darlle a mesma cobertura; non ten sentido, para min, un evento que teña simplemente que ver cunha única disciplina.

Agora, que teñen que ver entre eles? Pouco.

A verdade é que pouco, moi pouco. Como se levan ben? Porque eu creo que ao final todo trátase de pasalo ben. De intentar chegar ao público para que estean contentos, páseno ben e gocen de catro días de festa, que ao fin e ao cabo é do que se trata.

Eu creo que todos unimos un pouco a forza para intentar arrimar o ombro e facer que iso sexa posible. O que teñen en común ao final é a xente.

Esta asociación organiza con frecuencia festas temáticas, torneos de videoxogos, proxeccións audiovisuais, obradoiros... e dende o 23 de novembo de 2013, día no que se celebraba o 50º aniversario do Doutor Who, conta tamén cun local moi especial: a cafetería-libraría TARDIS, sita na Praza do Comercio, e que é un proxecto cultural que busca ofrecer unha oferta de lecer alternativa para a mocidade coruñesa.

30 BANDA DESEÑADA

BOOM! FILM&COMIC

BOOM! FILM&COMIC

Os días 13 e 14 de marzo celebrouse a primeira edición de BOOM! Film & Comic, que podería considerarse como un evento friki pioneiro en Vigo, cidade que parecía afastada do calendario de eventos do mundo do cómic e a súa cultura asociada, e que semella buscar agora o desquite, cunha xuntanza que promete repetir o ano que vén.

BANDA DESEÑADA 31

BOOM! FILM & COMIC

A primeira edición saldouse cunha grande participación do público, aínda que podían verse sentimentos encontrados entre moitos dos asistentes, posiblemente por ter unhas expectativas pouco razoables para un evento tan novo, que podería situarse a medio camiño entre ExpOtaku e HobbyCon, collendo do primeiro a cantidade de expositores e do segundo a variedade temática. Por fortuna, todas estas festas frikis están o debidamente distanciadas entre si como para non facerse a competencia, facilitando que os seareiros desta cultura alternativa poidan acudir a todos e incluso creando sinerxías entre os asistentes, de xeito que non sorprende que cando un ano trunfan as primeiras xornadas, o éxito arrástrese ás seguintes.

As tendas Unha das cousas máis salientables de BOOM! Film & Comic foi que a súa zona comercial era bastante rica e, principalmente, cunha presenza de expositores diferente á dos encontros herculinos, o que facía doado atopar produtos que non se viran en anteriores ocasións.

Tamén había unha zona completa dedicada a artistas, que presentaban as súas obras de artesanía (que ían dende amigurumi até un impresionante boneco animatrónico de Chucky); aínda que a meirande parte do espazo a ocupaban ilustradores vendendo as súas láminas e bandas deseñadas.

Unha magnífica oportunidade para pór cara aos autores.

ExpoSyfy A exposición de pezas relacionadas co cine de ciencia ficción foi un dos grandes reclamos de BOOM! Film & Comic, con algún obxecto bastante destacable (como a pistola de Decker en Blade Runner) aínda que outros fosen bastante esquecibles (como os da película Terminator Salvation), e claramente pareceume inferior que a mostra co mesmo título que se puido ver na Coruña coincidindo coa celebración de Viñetas desde o Atlántico no ano 2011 (na que había dende unha maqueta de Estrela da Morte até un anaco da kriptonita de Superman).

Charlas moi interesantes A oferta de charlas era bastante completa, e persoalmente puiden acudir o sábado a unha sobre a serie do Dr. Who (que destacou pola grande participación do público e a infinidade de reflexións que podían facerse sobre a célebre serie televisiva) e outra sobre a webserie Angélica y Roberta (oportunidade magnífica para introducirse no fenómeno das series web que agora está tan vivo en Galicia grazas a iniciativas como o Carballo Interplay).

32 BANDA DESEÑADA

BOOM! FILM&COMIC

Cosplay Un encontro deste tipo sen cosplayers non sería o mesmo, e neste caso tivérono moi claro dende o primeiro momento, de xeito que entre as principais actividades estaba un concurso de cosplay cun xurado composto por un grupo de cosplayers que acudiron ao encontro baixo invitación e que podían presumir de caracterizacións moi traballadas.

A participación no concurso foi bastante boa, resultando gañadora unha auténtica experta na materia, Alejandra Pérez (tamén coñecida pola súa tenda de artesanía Mie Moe), que lucía unha armadura de comandante Shepard (Mass Effect) moi detallada; aínda que tamén causou sensación entre o público a posta en escena de Elena González como tenente Ripley enfrontándose a un alien que a atacou guiado por un cable. O xurado tamén tivo a ben recoñecer de xeito honorario a un cosplayer que encarnou o Rei do Xeo de Hora de Aventuras, pero que rachou con todo ao interpretar no escenario unha versión do Let It Go de Frozen.

Pero non só había cosplayers convidadas e en concurso, senón que moitos asistentes ao evento acudiron caracterizados dos seus personaxes

favoritos, con varias encarnacións do Dr. Who xuntándose ao redor dunha TARDIS que colocaron no Auditorio, personaxes de videoxogos como Borderlands, Tomb Raider ou Bioshock tamén se movían por alí e incluso había quen decidiu rememorar a vellas series de televisión (como El Gran Héroe Americano).

Sen dúbida un importante encontro chamado a consolidarse no sur de Galicia, facilitando así que a cultura friki teña unha maior presenza social e poida vivirse dun xeito máis natural.

BANDA DESEÑADA 33

BOOM! FILM&COMIC

JESÚS ARI Organizador do evento

Antes da celebración do encontro, preguntámoslle sobre o mesmo ao seu organizador, Jesús Ari. – Podes explicarnos brevemente o que pretendedes con BOOM! Film & Comic?

– É un evento deseñado para que a xente que sexa afeccionada aos cómics, aos videoxogos, ás series de televisión... poida xuntarse nun único sitio e poida gozar do que estes amplos mundos ofrecen.

A idea é orientalo para ser unha especie de Comic Con americana, salvando as diferenzas, e o que fixemos foi crear un evento dividido en dúas grandes partes. Comezamos o luns 9 cunha parte cinematográfica, nos cines da cidade (concretamente nos Cines Gran Vía e os Cines Plaza Elíptica) onde películas seleccionadas inscritas ao festival poderanse ver. E rematamos o venres e o sábado no Auditorio Mar de Vigo coa grande festa dos videoxogos, as series de televisión e os cómics, onde teremos infinidade de actividades dende as 10:00 ás 22:00 horas.

Charlas, presentacións, actores coñecidos a nivel nacional que van acudir ao Auditorio e que terán encontros especiais... e incluso temos ExpoSyfy, unha exposición con 250 pezas de películas coñecidísimas (Indiana Jones, Parque Xurásico, Robocop...).

Estamos entusiasmados porque pensamos que a xente que poida asistir o vai pasar ben, que é a nosa intención. A nosa obsesión é que toda a xente que asista goce e o pase francamente ben.

– Aínda que levades ao cómic no propio nome da feira, tamén abordades o tema da ilustración.

– Para os fans da ilustración temos a un autor español, referente absoluto internacional, que é Ricardo Cavolo.

– Tampouco esquecedes outros ámbitos de lecer alternativo como son os videoxogos.

– Teremos unha zona na que a xente poderá probar diferentes xogos, algún simulador e algunha sorpresiña máis que estamos reservando, para que a xente se sorprenda*.

– E agora que os youtubers están de moda, en vez de apostar por convidar a unha desas estrelas de

YouTube optáchedes por facer unha aproximación á ficción seriada na Internet.

– Efectivamente, dentro dos relatorios queremos que haxa presenza das series web, que tanto tirón están a ter. Por exemplo as galegas Angélica y Roberta, co seu proxecto marabilloso, estarán presentes e formarán parte desas charlas, deses encontros, nos que a xente poderá achegarse ao seu xeito de traballar.

* A sorpresa comentada por Jesús Ari non era outra que un sistema de realidade virtual Oculus Rift, chamado a ser unha grande revolución dos videoxogos durante 2016, pero que polo momento é simplemente unha experiencia que sorprende a todo o que a proba, por conseguir somerxer ao usuario noutros mundos dun xeito bastante realista.

34 BANDA DESEÑADA

O BICHERO

LUÍS DAVILA O Bichero

BANDA DESEÑADA 35

O BICHERO

Luís Davila

O ilustrador que chegou do Morrazo Co gallo do lanzamento do quinto volume recompilatorio das tiras cómicas de O Bichero e como anticipo da celebración da Festa do Melindre, Luís Davila visitou a Casa da Cultura de Melide en abril para explicar a súa traxectoria no humor gráfico, amosar en vivo o seu xeito de traballar e dedicar exemplares da súa obra a quen se quixo achegar.

Davila contou como empezou a súa vida profesional traballando nun banco, pero finalmente a vocación púidolle máis, polo que rematou formándose na escola Pablo Picasso da Coruña e “despois de pasar por varias axencias de publicidade chamáronme do xornal, do Faro de Vigo.

E no xornal traballaba de deseñador, maquetador, infógrafo… alí foi cando un compañeiro veu que me gustaba debuxar e propúxome e propúxome facer unha viñeta diaria. (Uff, eu non sei se vou dar, non sei se me dará a cabeza para sacar unha viñeta todos os días.)

Isto propúxomo dous días antes de que arrincase a delegación do Morrazo. Tiña dous días para decidilo. E dixen, veña!

Vamos alá! Vamos a poñernos as pilas e tratar de sacar unha viñeta todos os días!

E así foi!”.

O Bichero Pero a tira de prensa de Luís Davila precisaba un nome, de aí que comentase que “decidín poñerlle O Bichero, unha ferramenta dos mariñeiros que é multiusos. Tanto vale para arrimar un barco ao peirao, como para meter un peixe abordo. É unha ferramenta que ten multitude de utilidades e, ademais, remata en gancho e até lla podes tirar de rebolo na cabeza se fai falta.

Entón decidín poñerlle O Bichero tamén pola ambigüidade da palabra: o bichero, os bicheríos e o bichos.

Todo iso gustoume e aí lle quedou no nome de O Bichero á viñeta”.

36 BANDA DESEÑADA

O BICHERO

Sobra dicir que este proxecto humorístico foi todo un éxito e aí que ao pouco “empezaron a saírme propostas de outras delegacións. Levaba un ano, ano e pico, funcionando a viñeta no Morrazo, eu falaba de temas de mariñeiros e a idiosincrasia da xente do mar, e temas locais de alí do Morrazo; entón a delegada de Lalín veu que a cousa gustaba, e propúxome facer unha viñeta para Lalín. Co cal eu animeime e pasei un par de anos facendo tamén unha viñeta en exclusiva para Lalín. Tiña que dividirme un pouco: estaba pendente da actualidade do Morrado e pendente da actualidade de Lalín, con toda a súa idiosincrasia. Pasaba de debuxar mariñeiros

FESTA DO MELINDRE Durante a súa visita a Melide, Luís Davila rendiu homenaxe á festa gastronómica local como mellor sabe facer: cunha das súas viñetas.

BANDA DESEÑADA 37

O BICHERO

a debuxar xente do agro, do rural ou do interior, coas vacas, cos porcos… trataba de extrapolar o meu humor a esa xente.

E despois de Vigo tamén me propuxeron facer outra viñeta para Vigo. Chegou un momento no que pasei dous anos facendo tres viñetas todos os días e a cabeza empezou a ferver e dixen, imos parar e imos conglomerar todo ese coñecemento que adquirín neste tempo debuxando todo tipo de situacións (dende xente do mar a xente do agro e cousas de Vigo) e concentrámola nunha soa viñeta, que é a que neste momento na estou poñendo todos os días toda a carne no asador”.

A Rede

“A xente rescata moitas viñetas e volven coller actualidade”

Se quedase aí o conto, posiblemente no interior de Galicia nunca chegariamos a escoitar falar de Davila e a súa obra, pero grazas ás posibilidades da Rede hoxe > Luís Davila comentando a atemporalidade de é toda unha celebridade moitas das situacións que retrata a nivel galego, e todo por certo momento no que “decidín abrir un blog para ir subindo todas as viñetas de maneira cronolóxica, que quedasen ordenadas e que a xente puidese revisar viñetas por temas, por anos… iso supuxo tamén que as redes sociais entrar a formar parte como unha ferramenta de difusión bestial deste traballo que estaba todo recompilado no blog. E aínda que se comparte tamén a viñeta diaria no Facebook, no Twitter e mesmo agora polo WhatsApp, a xente rescata moitas viñetas e volven coller actualidade (con situación atemporais) e volver circular como a pólvora”.

Debuxando ao vivo E para amosar seu proceso creativo durante a súa visita a Melide, Davila fixo varias ilustracións en vivo, comezando pola célebre Dora. “Eu trato de debuxar o que vexo, e trato nas viñetas de debuxar personaxes dos que estamos acostumados a ver na casa. De feito, Dora a Desbrosadora todos coñecemos unha ou dúas… ou tres, ou vinte. Saímos fóra da casa e xa topamos a esa muller voluntariosa, superheroína… é a superheroína galega que, de feito, até ten o un traxe de superheroína, que é a súa bata de alivio ou de acotío, máis un póñoa coas luvas e coas catiúscas de goma para ir disposta.

Tanto che bota un día enteiro labrando na leira, como pola noite che sirve unha mesa para trinta se fai falta.

A esta muller galega fágolle unha homenaxe co meu traballo” – comentou Luís Davila mentres nos regalaba aos presentes cun enorme debuxo ao que seguirían outros, o que servía para comentar detalles como que “bebo bastante dese humor que aparece nos furanchos tomando unha cunca de viño” e que busca plasmar a “todos eses personaxes que nos identifican como galegos. Son referentes para calquera de nós”.

Menú do día Coñecer a resposta do público a través da Internet é moi gratificante para Davila, pero como é un cu inquedo, continuou a darlle voltas ao seu proxecto , de xeito que xa leva ano e medio “colaborando con Carlos Blanco nun espectáculo no teatro levando os meus debuxos xa a una mestura entre o monologuismo e o teatro e o debuxo. Estamos co Menú do Día, rulando por toda Galicia. É un formato diferente no que recibes a resposta ao momento, en vez de esperar ao día seguinte para ver como fas o traballo.

No teatro é debuxar e tes unha resposta inmediata da xente”.

38 BANDA DESEÑADA

O GARAXE HERMÉTICO

Kiko da Silva, director da escola de banda deseñada O Garaxe Hermético

BANDA DESEÑADA 39

O GARAXE HERMÉTICO

KIKODA SILVA

A formación como chave para a profesionalización da BD galega

Para formar de xeito profesional a autores de banda deseñada e ilustradores Kiko da Silva abriu en 2012 en Pontevedra a primeira Escola Profesional de Banda Deseñada e Ilustración de Galicia, O Garaxe Hermético, na que profesionais da BD e a ilustración en activo e con ampla experiencia imparten clases contribuíndo deste xeito a pór en valor a profesionalidade do sector.

No Garaxe Hermético impártese unha titulación privada de banda deseñada, así como numerosos cursos e clases maxistrais, que supoñen unha grande contribución á profesionalización do cómic na nosa terra, polo que decidimos achegarnos até alí a conversar sobre o tema co seu director, Kiko da Silva.

– Podes contarnos como foron os teus comezos no mundo da banda deseñada?

– Dende moi pequerrecho tiña claro que quería dedicarme á banda deseñada. Sabía que a xente se dedicaba a isto pero non sabía nin como se chamaba a profesión, e o tiven moi clariño dende pequerrecho. Creo que a miña introdución cumpre todos os tópicos dos debuxantes: lector de tebeos, que xa debuxaba de pequeno... e fixo da súa paixón a súa profesión.

Aos comezos era consumidor habitual de todo tipo de historietas. Empecei como a gran maioría da miña xeración lendo os Mortadelos, os Astérix, os Tintín, os Lucky Luke... e despois pasei a unha etapa de superheroes, e logo chegou o mundo manga... creo que a miña xeración foi unha xeración que tivo sorte porque puidemos ler e gozar de moitos tipos de historietas diferentes, de xéneros, de autores... que a xeración anterior non tivera.

– E como pasaches de ser un afeccionado ao mundo da DB a un profesional deste mundo tan descoñecido para o público xeral?

– Eu realmente de pequeno xa copiaba comics. Intentaba

40 BANDA DESEÑADA

O GARAXE HERMÉTICO

facer historietas de personaxes que a min me gustaban. Realmente non teño claro cando foi o momento xusto no que decidín deixar de facer historietas con personaxes doutros autores e empezalas a crear eu mesmo, pero sei que era moi pequerrecho. Tería once ou dez anos cando comecei a crear personaxes.

O que si que teño claro é que a min me interesaba moito o que é a linguaxe do cómic.

Non estaba facendo historietas porque me gustara debuxar: o que me interesaba de todo isto era contar historias con imaxes.

De feito, nunca fun dos autores de ter libreta de debuxo e de facer debuxos porque si. Os debuxos que fago son pensando en contar algo con eles. Non sinto a necesidade de debuxar polo pracer de debuxar. O que me produce pracer realmente é contar cousas.

– Pero querer converter unha afección nunha profesión non parece doado. Os comezos serían complicados...

– A verdade é que viu todo pouco a pouco. Eu comecei presentándome a concursos con 16 anos. Presenteime ao concurso Ourense de banda deseñada e tiven a sorte de que esa primeira vez déronme o primeiro premio e supoño que que o gañase unha persoa con 16 anos chamou a atención dos medios e a partires de aí foi todo bastante sinxelo entre aspas. Logo me chamaron da Voz de Galicia, para que colaborara con eles, e estiven 18 anos traballando na Voz de Galicia todos os días dende os 16. Digo que foi sorte, entre aspas, porque puido ser unha trampa mortal.

Eu hoxe en día, cando me poño a analizar o que foi a miña carreira, a verdade é que dáme un pouco de vertixe pensar o que podería terme pasado de non ter a madurez suficiente como para traballar nun xornal rodeado de xente que poderían ser todo os teus pais... e falando de política, que aínda non teño nin idea de política hoxe... con 16 anos, menos aínda.

Agradézolle moito a Siro que se interesase polo meu traballo e me deran na delegación de Vigo a oportunidade, porque eu aprendín moito. Non só aprender cuestións técnicas e a nivel de grafismo (as primeiras viñetas tardaba todo o día en facelas, e ás últimas dedicáballe 20-30 minutos a debuxalas, a pensalas sempre se dedica moito máis).

O que máis que custaba antes, que era debuxar, grazas a traballar no xornal todos os días, conseguín unha velocidade e, sobre todo, unha tranquilidade, porque a prensa, o que aporta aos debuxantes é a non pórte nervioso.

Unha das cousas das que me din conta traballando todos os días en prensa foi que o que prima para un lector é a idea, e despois, se o debuxo está ben executado, valórase máis; pero o lector vai lembrar os chistes e as historietas que realmente contan algo interesante e parécelle que pode compartir con outras persoas, máis alá de que o debuxo estea máis ou menos elaborado.

A pesares de que a min sempre me gustou facer un debuxo elaborado, si que descubrín que o forte nesta profesión estaba no outro, no que contabas e como o contabas. E logo

tamén decatarte de que estando rodeado de xente maior empezabas a descubrir o mundo dende un punto de vista totalmente distinto. Empezabas a ver a esixencia que había a nivel laboral dentro dun xornal, os límites (até onde podías chegar, até onde non), informábaste de cousas que nunca sairían ao día seguinte no xornal (o que che facía ver o mundo dun xeito moi distintos)...

Lembro que comecei traballar no ano 96 e no 97-98 non podía ter conversas cos meus amigos normais porque eu sabía cousas que eles nin puta idea; parte de moitos deles non entendían que unha persoa desa idade se puxese a falar de política, de alcaldes, de cuestións que moita xente pasa delas (especialmente a certas idades)... o que fíxome madurar rápido e tomar decisións que doutra parte non tería tomado.

Estou agradecido a esa oportunidade que tiven traballando in situ, que non foi todo

“O que prima para un lector é a idea”

BANDA DESEÑADA 41

O GARAXE HERMÉTICO

o tempo, porque cando a normativa cambio... cando eu empecei os traballadores podíamos traballar na propia delegación, despois cambiaron a normativa dos autónomos, e ao ser autónomo non podía estar alí (porque o seguro meu non cubría estar dentro dun sitio privado e tiñas que facerse eles responsables se me pasaba algo) entón mandáronme para o meu estudio e foi outro xeito de traballar totalmente distinto. A verdade é que eu traballaba mellor no estudio que alí, pero esa experiencia de tantos anos traballando rodeado de xornalistas estresados, con teléfono, con movidas todo o rato, axudoume a ter unha capacidade de concentración que doutra maneira non tería acadado. Hoxe en día podo estar traballando rodeado de xente, concentrarme e pensar cousas, cando normalmente unha persoa normal di “así non podo traballar, non podo pensar”.

Iso foi grazas a estar traballando nun lugar con tanto movemento.

– Pero non quedaches na prensa, senón que tamén te integraches en proxectos como Golfiño.

– Estas cousas foron un suma e segue. Non foi todo tan inmediato, tan rápido. De feito, mentres eu comecei a traballar na Voz de Galicia, empezaba tamén a traballar como ilustrador con Kalandraka, con Xerais, con Galaxia... e

aí tamén fai que outra xente te coñeza.

Eu non estiven na primeira etapa de Golfiño, cando a fixo Xerais, pero xa entrara en contacto con Fausto. Supoño que tamén ao facer o cambio de publicación a revista, cando era Xerais era unha revista menos comiqueira, destinada máis ás escolas, con reportaxes, con dúas ou tres páxinas de cómic, pero o que primaba era o ensino. Cando Fausto Isorna leva para a Voz de Galicia o proxecto, cambia completamente, e aí Vázquez Freire, que era o que levaba a voz cantante na etapa de Xerais, empeza a levar menos responsabilidade: facía de director, pero realmente a persoa que cambia o concepto é Fausto. Convértese nun Pulgarcito á galega, coa grande totalidade da revista con historieta, e aí empezamos a colaborar xente vinculada á Voz, pero supoño que tamén porque lles interesabamos, porque había outra xente vinculado á Voz que non fixo historietas, como o propio Siro López, que fixo algunha colaboración puntual, pero para el non era historietista, senón humorista gráfico, e non entrou.

Creo que Golfiño fixo que moitos autores que levabamos unha traxectoria publicando de maneira totalmente amateur (en BD Banda, en fanzines, nalgunha publicación colectiva...) de súpeto nos vísemos nun reto que era todas as semanas facer unha historieta.

Realmente o tempo era inferior a unha semana, porque as historietas había que facelas de 4 en 4 días, o que é unha animalada de produción, e iso fixo que todos os autores que pasamos por alí acadáramos a velocidade e a profesionalidade que a BD galega necesitaba.

– E que foi o que che levou a encarar o reto de publicar unha revista de banda deseñada propia como Retranca?

– Retranca foi un capricho máis que un reto. Cando remata Golfiño pasou o de sempre: os autores volven para casa, seguimos con proxectos persoais, seguimos con BD Banda, a xente de Polaqia estaba xa co Barsowia... había proxectos, pero non que deran de comer, que era o que se botaba en falta nesta terra. Pero todo tamén é un cúmulo de casualidades e ano e medio máis tarde a xente de El Jueves empeza a chamar a algunha xente que estabamos no Golfiño para colaborar con Mister K. Ao parecer, para que vexas que isto todo é un cúmulo de cousas, a xente de El Jueves coñece Golfiño porque vai a Viñetas desde o Atlántico, onde había un stand con toneladas de Golfiños, e os levan para buscar xente. Por iso, os festivais, os fanzines, as revistas... todo fixo que os autores que empezabamos nisto nun auténtico ermo, porque se faciamos BD Banda, se faciamos o

42 BANDA DESEÑADA

O GARAXE HERMÉTICO

Barsowia, era porque non había nada.

Non había onde publicar.

Cando comezou todo este rebumbio conseguiuse que a xente de fóra empezase a fixarse, non só a nivel de fanzines, senón tamén a nivel profesional. O proxecto de El Jueves foi un deles. De repente, os autores que traballamos no Golfiño atopamos que nos chaman. Sabían que podiamos traballar todos os días, que entregabamos a tempo, porque facer unha publicación semanal tiña a súa problemática, o Mister K ía ser semanal tamén... e sabían que podías desenvolver unha serie con personaxe fixo, facer gags... e aí estiven case tres anos. Foi unha das experiencias máis brutais. No Golfiño facía unha páxina cada catro días, e no Mister K cheguei a facer semanalmente 6 páxinas. Unha produción bestial e, aparte, páxinas con guión propio. Era continuo: facía eu as series, e a maiores temas de actualidade que nos encargaban. Iso si que hai xa o caio o fixen primeiro en Golfiño e con Mister K fixen caio sobre caio. Cando pecha Mister K algunhas persoas nos empezan a chamar de El Jueves, e aí foi cando empezo a colaborar coa revista El Jueves e descubro como funciona a revista, como se fai, como se coordinan... pero, sobre todo, descubro que hai un oco no mercado. Empezo a mandar

“Retranca non está morta!

Retranca está conxelada” colaboracións con temática galega e non se publican porque son demasiado localistas, e moita xente en Barcelona e Madrid non tiñan nin idea de cousas que son realmente sorprendentes que tardasen tanto tempo en coñecer fóra.

Por exemplo, a construción da Cidade da Cultura, até hai 5 anos ninguén a coñecía fóra de Galicia, e estamos a falar dun auténtico dispendio de cartos públicos, que aínda está sen rematar e cun arquitecto internacional.

Este tipo de cousas faime reflexionar, e faime botar contas, e darlle voltas a un proxecto de facer unha revista humorística de carácter galego.

Tiña claro unha cousa: non quería facer unha publicación que enriba da mesa as contas non tivesen aos autores de primeira man, porque todas as publicacións, absolutamente todas as publicacións que se fixeron en Galicia, comezaron facendo as contas polo tellado e esquecían sempre que os autores teñen que cobrar. Máis ou menos, se o impresor cobra, se o maquetador cobra, se o corrector cobra... o autor, que é o que fai o produto

realmente, ten que cobrar tamén. Unha das cousas que me deu máis vertixe e fixo que o proxecto durase foi que eu si que tiven en conta os pagos aos autores e iso fixo que a calidade non minguase número a número e a xente tivese un compromiso todos os meses para entregar a revista. Ese foi un dos acertos, e o outro foi tomar unha decisión complexa, que moita xente ao principio non entendeu, pero foi a que fixo posible que Retranca durase 34 números, que era buscar un distribuidor externo a Galicia, porque en Galicia non temos un distribuidor so.

En Galicia temos moitos distribuidores con cadansúa parceliña, e para unha empresa recibir a contabilidade e os ingresos de catro empresas diferentes fai inviable o produto. Ao non estar vinculado con ningunha xente do país facía que non houbese problemas de censura, de corte, porque todas as imprentas reciben axudas institucionais, e son todas de prensa, e os distribuidores tamén, sobre todo os de prensa, que dependen de xornais, os xornais todos reciben mogollón

BANDA DESEÑADA 43

O GARAXE HERMÉTICO

de pasta, e se os políticos de quenda cabrean, deixa de distribuír.

Os problemas que tivemos nós foron directamente por un problema eclesiástico, cunha imprenta que viñera onda nós para imprimir a revista. Non eran unhas persoas inxenuas, que non sabían que tipo de publicación faciamos. Xa levabamos publicados 27 números. Publicamos un par de números con eles, imprimíronse sen problemas, con temas bastante heavys con tema eclesiástico no interior, pero cando fixemos o número especial coa chegada do Papa a Galicia saltaron todas as alarmas na imprenta.

Soubemos despois de que o dono da empresa era do Opus. Despois soubemos por ex-empregados da empresa do que sucedera: o número estaba impreso, amoreado co resto de cousas que estaban facendo, e de súpeto atópanse cunha visita cando estaban facendo as bandeirolas para a visita do Papa a Barcelona, e cando chegaron por alí os mandamases da Igrexa Católica deberon de ver a portada do noso número e debéronlle dicir: “ou esta merda, ou as nosas bandeirolas de milleiros de euros” e decidiron mandarnos a tomar por saco.

Saíulles o tiro pola culata, porque eu levaba moitos anos en prensa, coñecía a moita xente, e fixen unha nota de

prensa e saímos en telexornais de toda España. O tipo, ao final, tivo unha reacción moi mala nos medios de comunicación, e despois desapareceu do mapa e non quería falar con ninguén porque contradíxose, mentiu, o descubriron... foi bastante penoso, pero a nós a verdade é que, moita xente pensaba que o fixeramos a propósito; ogallá eu tivera a capacidade para conseguir ese tipo de marketing gratuíto viral, pero non. Foi unha mala xestión por parte da xente da imprenta, que non calcularon ben. Dixeron “este é un tipo so, que está en Galicia nunha oficina pequena, e ninguén lle vai facer caso”. O que non sabían é que eu tiña amizadas e contactos por toda a prensa nacional e era moi doado que lle deran eco a todo isto.

– Pero pese a esa traxectoria, e superar moitas dificultades, a revista Retranca deixou de publicarse. Cal foi o motivo da súa morte?

Por que morreu Retranca? Retranca non está morta! Retranca está conxelada.

O noso lema era “lerasnos de morto se non nos les de vivo”. O que pasa é que sucederon moitas cousas, como que a distribuidora (Coedis, anteriormente Ediciones Zinco, unha referencia para os que liamos cómics de superheroes) quebrou e deixounos unha débeda importante (debíanos as vendas).

Retranca vendía o suficiente como para estar a vivir durante 34 números, pero se non entregaban os cartos que recibiamos coas vendas era imposible continuar. Isto pasa xusto no ano 20102011, cando de repente estaba xa en obras co Garaxe Hermético, e con todos os cartos da empresa metidos aquí.

Estabamos en plena crise, ningún banco daba crédito, e moito menos sabendo que tiñas unha débeda por culpa dun impago. Teño notas provisorias sen poder cobrar de Coedis, estamos esperando a ver que pasa con ese tema (hai 1 millón de euros en débeda que ten Coedis con editoriais de toda España). Fixen contas e decidín que tal e como estaba todo tiña que parar un dos proxectos: ou a escola ou Retranca.

A escola estaba moi avanzada (estaban xa pagados os mobles, os equipos, un ano de aluguer...) e decidín que o proxecto de Retranca non tiña por que desaparecer, conxeleino, e de feito O Garaxe Hermético está montado con Retranca Editora, S.L., e volveremos á carga. O proxecto non fracasou por falta de lectores nin por falta de vendas, co tal, segue estando aí.

– Pero non é a única revista relacionada coa banda deseñada que desapareceu nos últimos anos. Tamén puidemos ver como o proxecto de Oink! non foi quen de sobrevivir nin tirando

44 BANDA DESEÑADA

O GARAXE HERMÉTICO

proveito á desesperada de plataformas de micromecenado.

– Creo que o proxecto de Oink!, a min chamáronme, era unha xente que non tiña experiencia dentro da banda deseñada... eu intentei aconsellalos. Despois cada un fai o que quere. O problema desa revista creo que foi que as contas había que facelas con máis calma (e antes), xa que unha vez que está en marcha un proxecto moi difícil despois cambiar formatos, papeis... creo que aí as contas se fixeron mal. Se pecouse algo na revista Oink! foi de nostalxia, unha nostalxia que facía crer que por ser a revista do Xabarín Club se ía vender moito máis do que se vendía. Creo que non se chegaron nunca a sobrepasar os mil exemplares vendidos. É moi pouco. É o que vendiamos en BD Banda cando repartiamos a man. Era bastante precario.

Pero aí varios erros, entre os que está a distribuidora, que era a da Voz de Galicia, co que moita xente pensaba que era un suplemento da Voz de Galicia. Non houbo boa comunicación cos quiosqueiros e cos lectores, e fixo perder moita venda. Logo, persoalmente, creo que a publicación dirixiuse demasiado a un público infantil e os lectores de tebeos para nenos cada vez, non é que sexan menos, pero si que é moito máis difícil chegar, porque teñen moitísima información doutras cousas: de videoxogos, de series... e o Xabarín que nós coñecemos da nosa época non é o que teñen agora. Eu

pertenzo a Xeración Xabarín e recordo que traficabamos con fotocopias de Dragon Ball, cutre-salchicheiras, calcadas da tele. Era algo que foi impresionante. Ninguén facía os deberes sen ver antes a Son Goku ou a Arale na tele. Era algo que non vai volverse a repetir nunca, por desgraza, porque agora hai milleiros de canles que incluso están a botar debuxos animados ás 3 ou 4 da mañá (sempre me preguntei que neno estaría vendo a esas horas eses debuxos).

Pero a revista do Xabarín tiña que ter sido unha revista para nós, para os nostálxicos, para os que vivimos a Xeración Xabarín, ao mellor incluíndo algunha historieta para o público infantil-xuvenil, pero con entrevistas á xente que fixo Xabarín, aos grupos musicais da época, probablemente máis canalla. Era unha revista moi destinada a colexios.

Sempre hai esa tendencia a pensar que no colexio está o mercado, e eu creo que se equivocan. Os nenos non van comprar un libro de texto, e por moito que o disfraces, un neno detecta cando tratas de ensinarlle algo. Queren trasnadas.

Unha das cousas que fixo que Retranca funcionara é que era super-vándala, moi irreverente, e facía que a xente dixese: “isto nunca se fixo aquí”. Aquí en Galicia sempre houbo moito medo a ser politicamente incorrecto, a facer cousas, incluso para a rapazada. Lembro

“A revista do Xabarín tiña que ter sido para os nostálxicos”

BANDA DESEÑADA 45

O GARAXE HERMÉTICO

cando saíu en Golfiño Fiz, montábase cada Cristo! Vendo Fiz anos despois penso, “tampouco é para tanto?!”. Que fala con cacas! Que iso xa o facía Arale tamén! Que tampouco pasa nada con que o neno sexa escatolóxico! Hai medo, moito proteccionismo, non só no mundo da banda deseñada. No libro infantil, lembro que cando Kalandraka lanzou os primeiros libros había xente que dicía, “isto non é para nenos, isto dá medo, este tipo de ilustración non é infantil” e mira onde están hoxe, e onde están todos os que dicían iso.

– Veremos ao Fiz transcender a banda deseñada algún día e desembarcar na televisión ou nalgún outro formato audiovisual?

– Para a animación non está pensado. A veces que teño intentado animalo e os animadores sempre me din: só ten dúas posturas de pernas. É certo. Non está pensado para animar e é un personaxe que sería complicado facer que se mova ben, porque é un personaxe que está feito para 2D. De feito, as probas que teño feito de animación con Flash, que é o que máis se parece ao que eu fago cando debuxo, pero en 3D sería imposible. Fisicamente non está pensado. Perderías a silueta visual que tes do personaxe. Pásalle un pouco como a Mickey Mouse, que de fronte e de medio lado, coas orellas postas, pero cando o ves en 3D dis “joder, que lle pasa?! Por que se ve tan raro?!”. Eu sempre digo que son debuxante de tebeos e ilustrador, non son animador.

Sempre fai moita ilusión poder ver un personaxe en movemento, facer series... pero vivimos nunha etapa na que facer series de animación é algo moi complexo, moi custoso, e aquí u boom da animación galega fixo catapún e desapareceu do mapa, co cal vexo difícil que alguén, algún día, faga unha serie deste personaxe.

– Moita xente asocia os debuxos de obras como Fiz á túa persoa, pero cando vemos outras das túas creacións resulta difícil de identificar a túa autoría. Pódese dicir que non queres limitarte a un único estilo?

– O que a xente coñece como o meu estilo non é o meu estilo. Eu adapteime como todos os compañeiros. É algo natural. Cando eu empezo non había onde publicar cómic para adultos (finais dos 90). Era a peor época para publicar en España, coas revistas desaparecendo, a xente que se dedicaba a facer historietas marchaba toda para Francia ou EE.UU. porque aquí non había onde publicar e entón, a opción era ou facer porno ou facer historietas infantís. A min o tema do porno non me atraía nada, e o mundo do libro infantil e xuvenil sempre me pareceu moi interesante, e empecei a facer cousas

para nenos e a adaptarme eu tamén a ese público, porque moita xente, que iso é algo non se entende até que o intentas facer. Facer historietas para nenos é máis difícil que facelas para adultos, porque os nenos son moitísimo máis esixentes e cabróns á hora de criticar. Se a un adulto non lle gusta, non lle gusta. Se alguén o conta nun blog pode pórche a parir, pero un neno dicho á cara e doe, moitísimo! E, aparte, son moi esixentes con cousiñas que a un adulto pasaríanlles desapercibidas.

A min téñenme preguntado cousas de Fiz que non formulara nunca.

Preguntábanme cousas como por que as cacas de Fiz tiñan manchas que se movían (e eu dicía “porque é unha caca,

e son líquidas e móvense”), por que as cacas teñen 2 ou 3 voltas... ese tipo de cousas que nunca pensas cando as debuxas, pero os nenos fíxanse.

A facilidade gráfica si que a tiven sempre. Iso vén tamén porque a min abúrreme soberanamente facer sempre o mesmo e, de feito, chega un momento do proxecto do cómic, hai un proceso que me parece bastante tedioso, que é unha vez que o tes escrito, que tes o storyboard, que o tes debuxado... ter que entintar, colorear, rotular... é como estar a facer algo que xa sabes que está feito. Esa fase intento que, polo menos, me descubra cousas, e o xeito de conseguilo é cambiando de técnica, facendo cousas diferentes... que o

46 BANDA DESEÑADA

O GARAXE HERMÉTICO

entrevista do Garaxe Hermético foi un mestre que puña que era mentira que non houbese sitios onde se formase aos rapaces a facer banda deseñada.

Que en primaria e secundaria había un capítulo do libro de Lingua no que se daba. Iso é como dicir que Medicina non se ten que dar nas universidades porque tes Ciencias Naturais no colexio.

Era tratar a profesión cunha lixeireza e cunha maneira simplista bastante sorprendente, pero dábase! Moita xente pensa que con iso chegaba.

proceso de coloreado non sexa sempre o mesmo, porque chega o momento de que é todo mecánico... pois chega un momento no que só quedan x horas e x semanas na que xa sabes como vai quedar. Non hai o proído necesario para saber que estás facendo algo que é diferente, que te gusta. A única maneira que atopei eu é intentar buscar técnicas diferentes e adaptalas a distintos proxectos.

– E cal foi o camiño que te levou a ser un profesional da banda deseñada a converterte nun formador en tal disciplina e incluso abrir unha escola profesional en Pontevedra?

– Eu teño un lema: quéixome das cousas tres veces, e a partires da terceira teño que levala a cabo. Así creei BD Banda, así naceu Retranca e así naceu o Garaxe Hermético. Levaba bastante tempo queixándome de que non había onde formarse en banda deseñada e en ilustración en Galicia e que había que irse a Barcelona ou Madrid. De feito eu fixen Belas Artes porque era o que máis se parecía ao que eu quería facer. E tamén vin que o que había a nivel público como os FP de ilustración non acaban de funcionar porque tiñan moitas carencias a nivel de execución desa formación.

Estaban pensadas como unha FP máis, e a grande maioría da xente que estaba dando eses cursos non eran profesionais, co cal non tiñan nin idea do mercado, nin do que sucedía á hora de traballar nisto. A única opción que atopei foi facer unha escola privada, porque se a faciamos pública tiñamos a problemática de que os temarios ían ser impostos polo Ministerio e toda a xente que tiña que dar clase na escola tiña que ter título de algo (daba igual que fose de Filoloxía, de Arquitectura...) co cal xente como Fernando Iglesias

ou o propio Miguelanxo Prado, nunca poderían dar clase de maneira continuada nunha escola que fose pública. Era a opción máis arriscada, pero era a que podía facer posible o que eu vía que se facía noutros sitios. Como a Joso en Barcelona, a ESDIP en Madrid, ou a Mansión dos Artistas que se fai en Angoulême. Entrei primeiro en contacto coa xente das distintas escolas, vin como facían eles, falei tamén con algúns dos mestres, vin temarios... xuntei toda a información que vin enriba da mesa e tentei coller as cousas que me parecían interesantes e engadir as cousas que vía necesarias que non se incluían, como por exemplo o tema dunha materia exclusiva de dereitos de autor e de xestión laboral, porque, por exemplo, nos FP de Ilustración que hai a nivel público, a orientación laboral que se dá e a mesma que se dá a un carpinteiro ou a un chapista, e non teñen nada que ver. De feito, teño alumnos que despois de ser ilustradores con título oficial viñeron a miña escola e non tiñan nin idea da profesión. Sabían como coller unha baixa. “Señores, sodes ilustradores, non ides coller unha baixa na vida”.

Aí decátaste de que a nosa profesión é unha profesión que non se coñece, e moita xente pensa que isto é un xogo e non unha profesión.

De feito, lembro un dos primeiros comentarios que xurdiron nas redes sociais cando me fixeron a primeira

– Pero entendo que a situación vai progresando adecuadamente e que actualmente xa podemos falar dunha canteira de autores bastante nutrida en Galicia.

– Dicía Álvaro Pons nun artigo de El País de hai 6-7 anos que falar de banda deseñada a finais do século XX era falar de BD galega, e a día de hoxe non é que se manteña, é que vai a máis.

Cando Álvaro Pons dicía iso aquí case non había editoriais, hoxe en día xa hai unhas cantas. Temos un festival como Viñetas desde o Atlántico que xa é unha referencia a nivel internacional. É unha oportunidade tamén a nivel de ir gozar e de coñecer, senón tamén de formar, porque se foron engadindo cousas

BANDA DESEÑADA 47

O GARAXE HERMÉTICO

como as master class que agora dan os propios invitados e a posibilidade de poder falar de cousas que normalmente nas mesas redondas non se fala (interioridades técnicas, e cousas que nos interesan aos profesionais nada máis). E despois empezaron a xurdir premios como o Castelao, como as bolsas que duraron unha edición porque que deberían intentar retomar porque era unha boa idea (a Xunta executouna moi mal, pero era algo interesante)... pois xa hai 3-4 editoriais de banda deseñada en Galicia. Cando nós comezamos ninguén publicada banda deseñada porque ninguén cría que fose un mercado. A banda deseñada que se publicaba cando comecei eran Astérix e Tintín. Non había nada máis.

Nin sequera as coleccións completas!

Publicábanse por anacos. Agora, de repente, ves que, grazas á formación, estamos a conseguir algo que antes tardaba máis en suceder, que era que as xeracións de debuxantes fosen máis seguidas.

Estou seguro que isto vai comezarse a notar. Antes da miña xeración, a época do Frente Comixario, tardaron 10 anos en xurdir. Estaba seguro de que se non faciamos formación ía pasar

outra vez o mesmo: outros 10 anos en que houbese xente o suficientemente formada para facer algo potente. Si, hai fanzines e estanse a facer cousas, pero a maneira de subir o listón é que haxa moita xente facendo, porque cando ti tes a 3 ou 4 colegas facendo tebeos, sabes máis ou menos por onde van os tiros, e a auto-esixencia é menor.

Se de repente hai 50 persoas máis ou menos da mesma xeración, outra traballando neste momento, publicando cousas e facendo cousas, os niveis son maiores, e eu isto vivino en Golfiño.

Houbo piques, piques sans, que fixo que crecésemos todos como autores e auto-esixísemos máis. Cantos máis autores estean a traballar en Galicia imos conseguir que eses piques sans sucedan e a calidade da BD galega aumente moitísimo. Eu véxoo todos os días na escola. En canto hai alguén que pega o salto. O bonito de dar clase.

Isto é moi duro, ningún dos profesores o viviramos antes. É complicadísimo.

Non só estás traballando con formación

artística, senón tamén con todas as neuras e todas as cousas que ten ter un traballo creativo. Tes momentos de altibaixos, de dúbidas, de frustración... e unha das cousas que máis me chama a atención é que hai 2 tipos de autores: o autor que en canto ve que alguén é mellor que alguén se auto-fustriga, e o autor que directamente se deprime: “eu quería ser así e non son capaz”. Máis a longo prazo pode sobrevivir o primeiro, por ter unha actitude que o vai levar a converterse nunha persoa igual de boa ou mellor que a que está admirando.

– Pero pese a que temos grande autores galegos, non parece que consigan visibilidade para o grande público máis aló de Miguelanxo Prado, pese a que incluso temos habitualmente finalistas nos Premios Eisner.

– Creo que isto vén dado por factores como que nós non pertencemos ao mundo da farándula. É dicir, a nosa profesión é de estar en casa traballando e mandar por correo electrónico traballo

“Non creo na morte do papel como non creo na morte da radio”

48 BANDA DESEÑADA

O GARAXE HERMÉTICO

á editorial. Aos autores sácannos cando hai salóns do cómic e pouco máis. Hai xente que despois ten unha vida social moi intensa.

Cando eu empecei moita xente non tiña nin idea de que Miguelanxo Prado era galego e vivía en Coruña. Recordo aparte xente que me daba clase na facultade, que non pertencía ao mundo do cómic pero si ao mundo do visual e da gráfica e cando lles dixen que Miguelanxo Prado vivía en Coruña fliparon. Eles dicían “Ah, si! O tío que traballa con Spielberg!”. Non, perdoa, que está aquí. Que nos está nos EE.UU., está aquí, en Coruña.

Recordo tamén que Miguelanxo Prado era menos dado a saír en fotos, case sempre se facía unha caricatura ou un debuxiño... agora non lle queda outra. Dirixe Viñetas e cos premios internacionais que lle dan ten que dar a cara. Supoño que isto forma parte tamén da madurez do cómic. Vas vendo que necesitas facer tamén unha parte que non é prato de gusto para todo o mundo pero é necesaria para dar a coñecer o traballo, que é conceder entrevistas, estar moitas veces horas e horas esperando que che atendan cinco minutos nunha radio, as sesións de sinaturas, dar charlas, conferencias... cousas que non primaban antes tanto.

Antes sacábase un cómic, ía á libraría e vías nun salón do cómic se tiñas algo de sorte ao autor. Eu coñecía moi pouca xente. Recordo que a xente no primeiro Viñetas a Ibáñez o coñecían porque puña alí “Ibáñez”, pero non o vían fisicamente. E era Ibáñez! E o coñeciamos catro tolos da historieta que nos gustaba buscar as fotos nas revistas.

Todo isto está cambiando. As redes sociais tamén axudan. Se tes a un autor nas redes sociais o vas coñecer fisicamente como é antes de coñecelo en persoa. Todo isto vai facer que a cousa cambie. Aínda que nunca será como o cine ou como a música porque son máis mediáticos. Non custan! Ver cine ou escoitar música non esixe por parte do espectador un esforzo: a persoa se senta alí e escoita ou ve.

Ler cómic esixe unha chea de esforzo.

Máis do que a xente pensa, porque ao estarmos afeitos pensamos que todo o mundo le cómic igual e non. Estou seguro de que hai lectores de tebeos que hai certos cómics que non son capaces de lelos. Por exemplo, Chris Ware. De repente chegas a unha páxina e dis: “isto como cona se le!”. Imaxino a unha persoa coma o meu pai, que lía tebeos de corte clásico, lle pos un Chris Ware nas mans e non sabe por onde empezar. Tampouco todo o mundo le a Shakespeare nin o Quijote na primeira edición! Ten que haber niveis e todo isto ten que normalizarse e facer que a banda deseñada hoxe en día empece a

ser o que son as outras artes: lugares comúns que teñen especializacións.

Hai momentos nos que haberá lectores que busquen un cómic para todos os públicos e, de repente, descobren que hai outro tipo de historietas máis especializadas nalgún xénero, algún tipo de tratamento que lles abre os ollos como nos pasou en literatura. Todos empezamos lendo pseudo-literatura e acabamos lendo de todo. E, de feito, non hai que ler só un tipo de cousas.

Eu leo bestsellers, pero tamén leo clásicos, ensaios, crónicas... e non pasa nada! Non me vou sentir menos lector ou menos culto por ler unha cousa ou outra. Hai momentos para todo.

– Ves moi preto a morte do papel?

Pensas que os formatos dixitais da banda deseñada están moi lonxe de poder ser rendibles economicamente?

– Antes desta entrevista estaba a falar con Mayte Quílez, a directora de El Jueves, sobre ese tema. Eu non creo na morte do papel como non creo na morte da radio. Despois da televisión a radio continuou a ser un dos medios de comunicación e de entretemento máis importantes que temos.

Anteriormente o teatro ía desaparecer porque como se podían escoitar obras na radio ninguén ía pagar para velas no teatro. O teatro é minoritario, pero segue a existir como tal, e eu continúo a gozar indo ao teatro. O cinema tamén ía acabar co teatro, a televisión ía acabar co cinema... todo ía acabar con... e ao final temos todo enriba da mesa.

Eu creo que iso é exactamente o que vai suceder. Haberá edicións dixitais?

Probablemente. De feito, xa as hai, pero non vai supoñer que desapareza o papel porque son conceptos distintos.

Probablemente o que desapareza, e iso é algo que teño cada vez máis claro, o quiosco.

Ao quiosco tal e como o temos todos nas nosas

lembranzas (as revistas, a prensa escrita...) quédalle un telexornal de nada para desaparecer, porque os propios medios de comunicación xa comezan a se decatar de que non é rendible, e aquí ao final “la pela es la pela”, e prima que se saque diñeiro.

A nivel de libro (o que entendemos como banda deseñada, novelas gráficas, álbums, etc.) aí as tabletas non van ser boas substitutas dese goce, porque o que le un libro de banda deseñada goza tamén co produto (co papel, coa encadernación, co formato, co tamaño...) e iso unha tableta non o ten.

Ao fin e ao cabo é o mesmo. Por un lado están as revistas de grampa, e por outro lado están os libros cunhas edicións de luxo, con papel de alta gramaxe e tapas duras, e seguen a venderse ámbalas dúas. O cómic dixital co que pode acabar é coa grampa, pero non co libro de colección.

Fíxate. Hai que ver as grandes potencias. Xapón e EE.UU. venden moito a nivel dixital, pero venden o que nos entendemos como previos, publicacións

BANDA DESEÑADA 49

O GARAXE HERMÉTICO

fragmentadas. Logo segue a haber as edicións de luxo, un mercado da hostia á hora de vender o produto rematado. É coma se che ofrecen ter todo Calvin e Hobbes baixado nunha tableta ou ter a caixa esta tan bonita, cos tres volumes co lombo en tea. Obviamente eu quero o papel.

E di a xente: “é que a nova xeración está afeita ás tabletas”. Si, pero son máis posesivos que a nosa xeración.

Son compradores de cousas! Son consumidores de Internet, pero non son compradores de Internet, que iso é outro concepto. A xente nova consume moito na Rede, pero non é a que paga.

Estamos pagando os que viñamos atrás, os que somos agora de trinta e pico.

Os éxitos que está habendo en edicións dixitais son sempre vencellados a publicacións periódicas. Por exemplo, Orgullo y Satisfacción, a grande sorpresa deste ano, en todo caso substituiría a unha revista, pero estou seguro de que a xente, tanto de Orgullo y Satisfacción como os lectores se tiveran a máis mínima posibilidade de conseguir facela en papel o facían pero xa. Faise porque non queda outra, e eu como lector, cando o merquei, lina na tableta pero dixen “merda, quéroa en papel!”. Para gardala... pois ao fin e ao cabo é un arquivo, e os arquivos dentro de 5 ou 6 anos os ordenadores sabe deus como serán e a saber como se pode ver ese arquivo (se pode abrirse, se non, se pode transformarse noutra cousa...). Ese tipo de cousas quítanlle un pouco de graza ao dixital.

Creo que o tema do dixital debería ir por outro lado. Probablemente acabe converténdose noutra cousa, pero os experimentos que hai pola Rede, algúns de Chris Ware, no que utilizan as posibilidades técnicas e de narración que pode dar a Rede para contar historias de outra maneira. Igual non lle podemos chamar cómic porque a linguaxe xa é diferente (hai movemento, hai son... hai outras cousas), pero pode dar pé a que se forme outra arte de contar historias con imaxes, que me parece moi interesante porque, ao fin e ao cabo, cantas veces pensabamos que xa estaba todo inventado e, de repente, por exemplo, vén Pixar co 3D e cambia a maneira de facer cinema de animación; ou o 3D cambia a maneira de facer cine de ciencia ficción, que pasou de ser algo cutre a ser algo totalmente impresionante. Pero se te fixas en todo iso, todos eses cambios que son técnicos, as cousas que destacaron sempre foron polo mesmo: polas historias, polo guión, polo que se conta. Dá igual que estea feito cun maior ou menor orzamento, con 3D, con 2D... ao final o que valora a xente é que as historias estean feitas con agarimo, que o lector ou a persoa que o goce sexa alguén que teña a sensibilidade

de recomendar iso a outras persoas... Ghibli é unha das claves.

Levan a facer o mesmo tipo de animación dende os últimos 20-30 anos. Meteron algunha cousa de 3D, pero moi escasa, e séguense a consumir as películas de Ghibli, non porque esteticamente sexan transgresores e cambien en cada película. Seguen sendo a mesma técnica en todas as películas. Incluso en moitas veces os deseños de personaxes son moi semellantes. Pero o que che importa é como transmiten esas historias, como se xeran os ambientes... iso é, ao final, o que lle queda ao lector ou espectador.

– Cada vez xorden máis autores pero vense poucos consumidores novos.

Parece que temos unha fenda xeracional moi grande. É difícil ver nunha tenda de cómics a alguén menor de 30 anos que non estea a mercar manga.

– Valorar iso neste momento é difícil porque a crise está a deixar moita marca. Toda esa xente que non está a mercar é porque non ten pasta (a crise afecta ás pagas dos rapaces). Seino polo alumnos que teño desas idades, que segue a ler. O baixan, o piratean... como poden... pero realmente os lectores seguen estando. Ao que lle gusta a banda deseñada, aínda que non teña pasta, aínda que non teña posibilidades, busca a maneira de seguir consumindo.

Hai que pensar do seguinte xeito: se os lectores que deixaron de ler banda deseñada a finais dos 80 hoxe en día volveron, sendo adultos con fillos e, moitos deles, con traballos serios, quere dicir que non todo está perdido.

Ao mellor incluso a xente que deixe de ler cómics agora, polo tema de que pensan que son para nenos, ou porque lles interesan máis os videoxogos ou outro tipo de arte, estou seguro de que nalgún momento van atopar algunha banda deseñada que lles volva chamar a atención e volverán.

Eu teño varios compañeiros que nalgún momento duro, difícil, da súa profesión dicían “deixo o mundo do cómic! Abandono!” e anos despois ves como volven. O gusanillo está aí, e se o tes, gózao e le as historietas cando realmente atopes a que che interesa.

Esa sensación a tivemos todos nalgún momento. Houbo unha etapa a finais dos 90 na que non atopaba historietas que me chamaran, nin por grafismo

nin por historias, e dicía “vou volver ler os clásicos”, porque cando tes esas crises volves atrás. Pensas que a cousa cambiou, que non se volverá facer a banda deseñada ao teu gusto, e anos máis tarde atópaste coa xente da asociación, cunha chea de novidades que volver a ilusionarte e volves á libraría a gastar todos os cartos en novidades.

Agora temos a posibilidade, máis que nunca, de gozar de todo. A xeración actual aínda non é consciente das grandes vantaxes que teñen, porque a xente da miña xeración cando quería ler un Little Nemo, un Krazy Kat ou un Popeye, ou o comprabas por Internet (cando había Internet! Que eu vivín a etapa do ordenador de cinta de música, o Spectrum!) en inglés e intentabas medio traducilo ou se non, directamente non o lías. Hoxe nun mercado como o español temos a oportunidade de ler todos os clásicos que queiramos, de mercar edicións de todo tipo, e logo que as novidades cada vez son máis rápidas. Lembro que a primeira vez que fun a Angoulême vin cargadísimo, traía unha maleta chea de libros, porque sabía que moitos non se publicarían nunca en España. Hoxe en día vou a Angoulême e non merco nada, porque directamente sei que aos dous meses, ou a un mes, os editores que estaban alí mercaron os dereitos e o teño aquí publicado en castelán. É unha vantaxe. E iso tamén creo que é algo que vai facer que os lectores, máis tarde ou máis cedo, acaben descubrindo algo que os volva enganchar. Isto é unha droga, e os que a consumimos unha vez acabamos sempre caendo.

50 BANDA DESEÑADA

BANDA DESEÑADA 51

DESTINO HËRGUSS

DESTINO HËRGUSS

Manel Cráneo presenta a novela gráfica do Planeta Mincha A finais de 2014 Manel Cráneo, director de Demo Editorial, recorreu á plataforma de micromecenado Verkami para financiar a súa nova obra, DestiNo HëRgusS¸ para o que perseguía sumar 10.500 euros, cantidade que conseguiu superar, de xeito que a súa obra por fin é realidade, estando xa nas mans dos mecenas que apoiaron o proxecto e podendo atoparse tamén nas librarías especializadas galegas. Cómpre salientar que ao facer Verkami un repaso dos seus 4 primeiros anos de actividade, debullou as iniciativas financiadas na súa plataforma por comunidades autónomas, con 139 proxectos galegos entre os que conseguiu unha honrosa terceira posición a novela gráfica de Cráneo.

“Internet hoxe en día é o segundo mundo que temos” > Manel Cráneo, director de Demo Editorial

Para celebrar a estrea da obra, o pasado mes de marzo Manel achegouse á Biblioteca Municipal do Fórum Metropolitano, onde se desenvolveu a primeira presentación oficial desta obra acubillada no Planeta Mincha, do que Cráneo é cónsul. De xeito, durante a presentación Manel introduciu aos presentes no concepto do Planeta Mincha como se fose Carlos Jesús falando con Cárdenas, pero sen soltar os “chiuuu, chiuuu” e sen bendicir aos presentes.

Puidemos coñecer moitos detalles deste curioso concepto que por fin ten novela gráfica, e que incluso pretende levarse á animación. De feito, a presentación rematou coa proxección dun tráiler animado do Planeta Mincha, e que permite facerse unha idea de como podería ser este curioso mundo alieníxena levado á vida.

Durante a noite da presentación celebrouse unha festa para completar o acto, na que o propio Pulmiño Viascón fixo das súas, pinchando música do Planeta Mincha pois a banda deseñada de Cráneo incluso ten banda sonora, que se está a distribuír en formato dixital entre os mecenas da obra.

Manel Cráneo parece ter máis que claro que a “Internet hoxe en día é o segundo mundo que temos”, o que evidencia o feito de que “en Demo Editorial temos o punto de vista a nivel comercial máis posto na Internet que no libro físico” xa que “a Internet abre moitas vía de traballo, de negocio, e neste caso tamén de financiamento” para o que foi preciso dar a coñecer a campaña en redes sociais.

52 BANDA DESEÑADA

DESTINO HËRGUSS

“O que ofrece realmente o crowdfunding é unha metodoloxía moi boa porque en 40 días ti podes sacar o proxecto ou non, dependendo do orzamento que teñas, e en caso de non sacalo tampouco é un fracaso, porque o que obtés a cambio é un testing, sabendo así se o produto vai funcionar de cara ao público ou non” — comentou Manel Cráneo.

“No noso caso en concreto tivemos moito traballo en redes sociais. De feito, tivemos unha persoa contratada durante 3 meses para levarnos todo o tema das redes sociais: varias contas de Twitter, varias de Facebook... diferentes ferramentas que nos serviron moi ben. Pero ademais fixemos campaña off-line: chamadas telefónicas a posibles financiadores e todo ese tipo de cousas que hai que ir compaxinando. Nin podemos vivir só da Internet, nin só do mundo real. Hoxe en día, o que debería facer calquera que queira sacar un proxecto adiante (por crowdfunding ou calquera outra metodoloxía de financiamento) ten que ter claro que vivimos entre dous mundos, e hai que navegar entre esas dúas augas, entre a Internet e o mundo real”.

Pero trunfar en Verkami non significa rematar esta viaxe, senón só a fase de financiamento inicial xa que “isto é un proxecto multi-disciplinar, que empezará a dar beneficio a finais deste ano, cando estean en todo o circuíto de librarías (porque unha das cousas que fixemos foi que aos libreiros que axudaban a financiar con compras de lotes dámoslles dous meses de exclusividade, para que isto se venda nada máis nas súas librarías). O crowdfunding é unha forma fantástica de facer unha

“O crowdfunding é unha forma fantástica de facer unha pre-venda, de testear ao teu público e de ter un financiamento sen ter que deberlle cartos a un banco” > Manel Cráneo dando conta da súa experiencia con Destino HëRgusS

BANDA DESEÑADA 53

DESTINO HËRGUSS

pre-venda, de testear ao teu público e de ter un financiamento sen ter que deberlle cartos a un banco; porque un dos grandes problemas que tivemos coa crise é que estaba todo o mundo empufado cos bancos, polo que chega un momento no que xa non dan préstamos porque a xente non pode pagar os que tiña de antes”.

Cómpre destacar que a novela gráfica do Planeta Mincha “era un proxecto moi complicado de financiar, porque non é só un libro, senón que tamén había packs cunha morea de merchandising (chaveiros, camisetas...) e logo aparte ten unha peculiaridade: creo que debe de ser o primeiro libro en España que se fai cunha banda sonora composta polo propio cónsul do Planeta Mincha, que se descarga da Internet a través dunha ligazón que vai nunhas tarxetiñas incluídas no libro, e que está composta para cada pasaxe do cómic. Creo

que debe de ser a primeira vez que se fai isto, especialmente porque a música é dos propios músicos que aparecen no cómic”.

Para pechar o círculo entre a Rede e o papel, DestiNo HëRgusS “tamén se complementa na Internet, porque hai notas a pé de páxina nalgunhas escenas que teñen información complementaria no blog do Planeta Mincha e na páxina web do Planeta Mincha, ou sexa, que devolvemos á xente á Internet a través do cómic que compraron”.

Esta iniciativa queda así coma un proxecto apaixonante e satisfactorio, que leva a Cráneo a asegurar que no futuro ten pensado recuperar a fórmula do micromecenado para financiar algunha das súas obras.

54 BANDA DESEÑADA

DEMO EDITORIAL A edición de banda deseñada de autores galegos e en galego ten nome propio na cidade da Coruña, Demo Editorial, proxecto empresarial encabezado por Manel Cráneo que nos últimos anos enriqueceu a oferta cultural galega coa publicación de obras de grande atractivo.

BANDA DESEÑADA 55

DEMO EDITORIAL

– Podes explicarnos en que consiste Demo Editorial?

– Demo Editorial xurdiu a finais de 2008-principios de 2009 e a idea un pouco era a auto-edición dun título, Os Lobos de Moeche, obra da que eu mesmo son autor.

Canso de andar de editorial en editorial pensei neste proxecto de auto-edición e cando saíu o libro editado houbo outros autores que me coñecían que empezaron a traer proxectos coa idea de que isto ía ser unha editorial que ía abranguer máis.

Efectivamente, un pouco de xeito natural, o que ía ser un proxecto de auto-edición converteuse un pouco na plataforma que agora é de referencia de edición de cómic de autores galegos en lingua galega.

Dende 2008 até agora levamos un vinte títulos editados.

> Manel Cráneo > director editorial > twitter: @DemoEditorial

– A día de hoxe montar unha editorial é algo complicado, editar en galego dificulta a cousa e meterse tamén no mundo da BD... non é como formular un reto tripla?

– Si, a verdade é que cando comeza a xurdir un proxecto de banda deseñada en galego serio estás ao borde dun acantilado. Sabes que vai ser caída libre. Nós imos un pouco sobrevivindo, e iso que

“Nacemos cunha liña moi clara e esa liña nos funcionou” > Manel Cráneo

dende que nacemos tivemos que tragar toda a crise (en 2010-2011 colleunos de cheo).

Sobrevivimos un pouco por cacholada, porque temos as ideas moi claras, e porque eu, como dono da empresa,

estou disposto a sacrificar outras cousas, sacar cartos doutras cousas que fago, para manter viva a editorial, porque se non podemos dicir que é un proxecto moi arriscado. A día de hoxe como proxecto empresarial é moi difícil que se sosteña por si mesmo.

– Limitádevos a cómics en galego de autores galegos, ou explorades tamén a posibilidade de coller obras de fóra e traducilas ao galego ou facilitar que obras de aquí poidan levarse a outros mercados?

– Non temos as portas pechadas a nada. O que pasa é que nacemos cunha liña moi clara e esa liña nos funcionou. Amais era o que queriamos facer. Eu levo 20 anos traballando no sector da ilustración e como autor tamén e, claro, coñezo a moita xente, sei que en Galicia temos moitísima calidade, temos un panorama de autores exquisito, estamos no punto de mira do panorama español... o que se está facendo na última década en Galicia era impensable hai 20 anos.

Entón, a ese nivel, a idea que teño é apoiar primeiro aos autores de aquí e logo si, se podemos, sacalos fóra.

Nalgún caso, por exemplo, no caso de Dani Montero, coa súa primeira novela gráfica Sen Mirar Atrás, editouse en galego, editouse en castelán e logo vendéronse os dereitos a Edition 52, que é unha editorial alemá. Nese caso demos o pasiño cara fóra, e agora estamos un pouco nesa liña, intentando con calma abrirnos ao mercado europeo.

Andamos dende hai un tempo intentando xestionar cousas para intentar vender dereitos

56 BANDA DESEÑADA

DEMO EDITORIAL

fóra. Non está doado porque se no panorama galego/español hai crise, en Europa tampouco está a cousa como antes. Si que existen certas posibilidades de ir ampliando por aí o mercado.

En resumo, a idea é potenciar o que temos aquí, que é moito, e sacalo para fóra. Tentar facer sempre todo en lingua galega, porque sería un pouco absurdo facer o contrario.

Moitas veces estamos vendo a autores que son de primeira liña no noso panorama (por citar algún exemplo, José Domingo, Emma Ríos, David Rubín...) que publican fóra (por exemplo no caso de Emma, nos EE.UU.) antes que en España; entón a idea que ten Demo Editorial é todo o contrario: tentar xerar aquí e que os dereitos repercutan no noso mercado. Porque se non ao final o que estamos a facer é darlle cartos aos americanos, darlle cartos aos franceses... e o primeiro paso para xerar industria é que nós teñamos claro que podemos facelo dende aquí.

– E como ves que os lectores non poidamos gozar dos cómics de consumo máis masivo na nosa lingua?

– Aí temos unha carencia. Por

exemplo, Watchmen en galego supoño que funcionaría. Fíxose algún intento moi interesante: por exemplo, o Maus de Art Spiegelman, que traduciu Inrevés Edicions, editorial que dirixían Max e Pere Joan. É unha editorial de Baleares traducindo ao galego, o que parece algo raro, pero funcionou de marabilla. Agora está Rinoceronte Editora facendo algún exercicio deste tipo, de traducir obras clásicas ao galego (como o Persépole de Marjane Satrapi). Nese aspecto aínda queda moito por facer, pero supoño que os números ao final non chegan a dar porque o mercado que temos en Galicia é reducido (somos os habitantes que somos e dentro do volume de habitantes que ten Galicia lemos cómic un número bastante reducido).

Por dar un dato que pode ser interesante, agora mesmo as tiraxes que fan moitas editoriais españolas de cómic son as mesmas que estamos facendo no mercado galego (entre 800 e 1.000 exemplares).

Se unha editorial de Madrid para toda España saca mil exemplares e nós, Demo Editorial, sacamos mil para Galicia, o síntoma de que en Galicia temos un mercado bastante interesante, porque estamos tirando

BANDA DESEÑADA 57

DEMO EDITORIAL

“Agora mesmo as tiraxes que fan moitas editoriais españolas de cómic son as mesmas que estamos facendo no mercado galego”

como unha editorial que traballa para toda España, pero con eses números non se consegue moito máis que a auto-subsistencia. Aínda queda moito que andar.

– Agora que vemos como prolifera a banda deseñada no audiovisual, que é o que pasa para que non vexamos obras galegas dando o salto á grande ou á pequena pantalla?

– Co panorama que temos e co catálogo de edición de autores galegos dos últimos 10-15 anos (empezando por Miguelanxo, que é o máis clásico) temos posibilidades de levar ao cinema obras boísimas, o que pasa é que é un paso moi complicado polo tema dos custos de produción, que no audiovisual, no menor dos casos, serían cifras astronómicas comparadas co que custa editar un cómic.

Pero si que hai produtoras galegas que están a facer películas como Celda 211, que con ese orzamento igual se podería abordar un guión dalgunha novela gráfica. Espero que chegue ese momento. Hai que saber buscar a obra para empezar. Hai algunhas que serían máis caras de levar ao cine e outras máis baratas...

Por exemplo, hai ano e medio recibimos a noticia de que hai unha produtora galega que está interesada en levar un dos títulos de Demo ao cine, que é A Man do Diaño de Brais Rodríguez, que levou o Premio Castelao e o editamos nós. Está o proxecto aí. Xa hai intentos por parte dalgunha produtora de intentar dar este paso.

O que si é un paso que se dá con moita máis frecuencia ultimamente é o de coller novelas e facer adaptación literaria á banda deseñada.

58 BANDA DESEÑADA

CÓMIC GALEGO

CÓMIC GALEGO SEN FRONTEIRAS A edición de 2014 de Viñetas desde o Atlántico contou cun orixinal prólogo consistente nunha mesa redonda organizada no Centro Ágora na que Henrique Torreiro moderou unha interesante conversa entre tres grandes autores locais que conseguiron que as súas obras tivesen proxección internacional, chegando incluso a editar nos EE.UU., algo que noutros tempos parecería imposible.

BANDA DESEÑADA 59

CÓMIC GALEGO

Tivemos así a oportunidade de escoitar en directo a Emma Ríos (quen tras realizar varias obras con Marvel está agora a sorprender ao mundo coa súa serie para Image Pretty Deadly), José Domingo (que chegou a finalista nos Premios Eisner 2014 pola edición norteamericana da súa obra Aventuras de un oficinista japonés) e David Rubín (quen tras grandes obras como Beowulf e El Héroe embarcouse nun proxecto con Paul Pope para ampliar o universo de Battling Boy narrando as aventuras de Aurora West con grande éxito).

Rubín precisamente ve a o mercado internacional nun bo momento e comenta que “parecía que o máis difícil era chegar a Estados Unidos.

Para facer alí unha obra de autor tiñas primeiro que pasar por Marvel e cando te labrabas un nome, poder enfocalo a algo máis persoal, como o caso do Pretty Deadly con Emma. No meu caso, o primeiro que vai saír nese país é un traballo de encargo, El Momento de Aurora West, pero antes de que xurdira ese encargo O Heroe xa tiña firmado contrato con Dark Horse, e Beowulf, igual (con Image). Vas vendo como pouquiño a pouquiño vanse lanzando cousas. Cousas que até agora eran impensables”.

Dedicarse a debuxar cómics Falando da banda deseñada como

profesión, Emma Ríos recoñece que “nunca pensei que fora dedicarme a iso a nivel profesional, pero apareceu aquela oportunidade, a de BOOM, que era un contrato moi merda (non tiña dereitos, non tiña nada) pero pensei: é unha miniserie de catro números, vou saber por fin o que me vai levar facer unha páxina. O meu primeiro traballo profesional para un mercado oficial, en vez de facer cousas para ti, ou ao teu ritmo en Polaqia. APB sempre era a trancas e barrancas, ao final, a toda presa, cargándote as páxinas coa tinta...”.

Iso levou a Emma a decidir dedicarse a tempo completo a debuxar cómics unha tempada: “Tomei a decisión cando abriuse a porta en EE.UU. O mercado español naquela época era completamente paupérrimo. Eu son unha persoa bastante lenta para traballar (David pode facer nunha semana case 20 páxinas, pero eu fago 4), polo que non podía permitirme facer unha novela gráfica de 80 páxinas (que levaríame un porrón de meses) e cobrar o que se cobraba naquel momento (1.500 euros ou cousas así).

“Nunca pensei que fora dedicarme a iso a nivel profesional” > Emma Ríos

Pola súa banda, José Domingo considera que a internacionalización das obras é unha grande oportunidade, especialmente para o cómic de autor. “En España, aínda que non podes vivir das vendas (porque non hai suficientes lectores) podes producir a obra que queiras se te sacrificas, cobras menos, traballas nas horas libres... sufragándoo ti un pouco, para despois poder exportar obras que son moi interesantes porque son de autor, que fóra si que as acollen, pero xa están feitas”.

“O traballo de encargo para fóra xa non é a panacea que era antes, en cambio, o traballo de autor, aínda que ao principio renda menos, coa acumulación de obras á larga é máis rendible” — completa José Domingo.

60 BANDA DESEÑADA

CÓMIC GALEGO

feito, agora Image é igual que Polaqia: completamente auto-xestión. Nós non temos editor, non cobramos nada da editorial, todo o que entra ten que devolverse e o que entra despois é para nós”. De todos os xeitos a aventura saíu ben e “de Pretty Deadly nós sacamos bastante pasta, afortunadamente, porque vendeuse moitísimo. Non é doado traballar en Image, porque hai que equilibrar as vendas. Dependes completamente de que compren. O que se di en América é: pilla o adianto porque non vas vender nada máis que os 2.000 que che piden, practicamente”.

A crise das vendas A situación do mercado da banda deseñada non é moi boa se a comparamos con outros tempos.

Sobre iso David Rubín dá o seu parecer: “En EE.UU. ou Francia as vendas están a caer moitísimo. Todos os autores consagrados están a se queixar continuamente, en cambio en países como España, Italia, Alemaña... está a xurdir un novo pulo que non había hai anos. Que era impensable.

Se en 2005 eu vou a un editor coa idea de O Heroe ¡cómoa con patacas!

Eu son aínda da xeración na que che dicían que iso de publicar en cómic tes que gañalo”.

Nesas circunstancias eu non me podía permitir traballar para España baixo ningún concepto, porque eu o que quería era poder comer.”

“Desa forma a oportunidade de traballar, por exemplo, en BOOM” — comenta Emma Ríos ao falar de cando editou a miniserie Hexed nos EE.UU. — ”supuxo para min unha plataforma na que poder desenvolverme e aprender a traballar a nivel profesional e, por outra parte, comer. E logo, cando foi o de Marvel, aforrar e intentar facerme cunha audiencia para poder facer o meu propio traballo. Pasa agora con Pretty Deadly, que é unha colaboración. De

Desmitificando ás grandes editoriais Unha das cousas máis interesantes da mesa redonda foi escoitar a Emma Ríos contar a súa experiencia en Marvel, deixando claro que a imaxe idílica que temos do mercado norteamericano non se axusta á realidade: “Alá fun eu. Imos á oficina de Spider-Man! E era unha puta merda! Están alí catro persoas a traballar en catro metros cadrados.

Tiñamos un puto baño para todos e os únicos despachos con fiestra eran os do presidente e o vicepresidente”.

Reflexionou sobre o feito de que é difícil traballar en equipo e salientou

BANDA DESEÑADA 61

CÓMIC GALEGO

“As cousas mudaron moito, porque xa non se manexan as mesmas cifras de vendas” > Emma Ríos

que as retribucións son malas porque a propiedade das obras queda na compañía, que administra os pagamentos ao seu xeito, moi lonxe do que acontecía a finais do século pasado: “A xeración de Carlos Pacheco e Pascual Ferry viviu unha época na que dentro do tema Marvel/DC que non ten nada que ver coa actualidade, porque realmente naquela época a peña vendía a hostia. En EE.UU. levábanos a San Diego, a un hotel de 5 estrelas, e era unha cousa como de Dallas. Unha flipada! Agora en Marvel traballan portorriqueños, italianos, españois... cunhas tarifas bastante baixas, e os americanos tamén tiveron que axustar as súas tarifas. As cousas mudaron moito, porque xa non se manexan as mesmas cifras de

vendas, e, ou tes moita sorte, ou estás un intre e logo levas unha patada no cu, ou báixanche a tarifa”.

Tras o baño de realidade, chegaron as palabras de David Rubín para deixar claro que os autores de banda deseñada saben por onde se están a mover e aínda que parece “que Marvel ou DC son a meta absoluta, non é así”, ao que engade que “o meu soño é vivir dos tebeos, e facer os tebeos cos que eu son feliz, sexan de encargo ou propios, nos que me poida involucrar ao 100%”. Un obxectivo esperanzador, polo que posiblemente asinarían a meirande parte dos autores que se están a esforzar por facer da banda deseñada a súa profesión.

62 BANDA DESEÑADA

CÓMIC GALEGO

EMMA

RÍOS – Como ves a figura feminina na banda deseñada?

Pois parece que as mulleres son as grandes ausentes no panorama do cómic internacional.

– O problema que hai coa figura feminina é que aínda que agora hai un montón de autoras que están despuntando en todas partes, especialmente xente moza que empeza xa dende Internet (con Tumblr, con DevianArt...) mudaron as cousas moito. É certo que aínda hai moitos problemas. Eu teño unha perspectiva un pouco optimista, pero a verdade é que a realidade, hoxe, o que son as historias en ficción en xeral e, especialmente nos tebeos, xa que a grande maioría de tebeos que se venden por aí, especialmente en EE.UU., que

basicamente é o meu mercado, son superheroes. E aínda que agora están a ter lugar varias iniciativas que pretenden enfocar a un público feminino, que cada vez é maior, e que agora, tanto en videoxogos como en tebeos, como en ficción en xeral ocupa preto do 50% do mercado, digamos que converteuse nunha especie de público desexado, polo que si que se están a cambiar as cousas.

Así e todo cada vez que imos ao cine, ou cada vez que lemos unha novela bestseller, ou cada vez que lemos un cómic xenérico, as historias seguen moi arraigadas no que é a estrutura patriarcal de clásica: dragóns, princesas... nas que as mulleres teñen un rol de muller. O heroe pode ter un traballo, pero a muller ten que ser colega do heroe ou a muller do grupo. Até que no comecemos a rachar con esas estruturas básicas de formulación non van mudar as cousas, porque é verdade que as mulleres coma min, lectora de cómic dende que era moi nova, salvo contadas excepcións, tivemos que abstraernos, sentirnos máis identificadas cos personaxes masculinos, porque os femininos non eran nada interesantes.

O necesario, o fundamental para que cambien as cousas hoxe é que a xente deixe de estar estancada nese tipo de exposicións e comecen

BANDA DESEÑADA 63

CÓMIC GALEGO

novas historias nas que as mulleres sexan mulleres reais e persoas normais; pois as mulleres, como os homes, teñen as mesmas preocupacións, os mesmos desexos de heroicidade... tratar ás mulleres como xente.

apoiou durante todo este tempo, pero o que teño claro é que a motivación principal é que os tebeos eran o meu mundo, que me encanta facelos, e que non ía deixar de facelos aínda que non conseguise traballar niso.

– E como estás a ver o salto de seres unha autora galega independente a traballar nun ámbito internacional en tan pouco tempo?

– Xa son seis anos. É verdade que é unha carreira bastante curta, pero xa tiña moito detrás. Cando aterrei alí xa tiña 31, o que significa que xa tiña unha formación (precisamente no cómic independente).

En parte, o de sempre: sorte. Pero tampouco gusto moito de falar da sorte porque é certo que hai moito traballo detrás. É un cúmulo de todo. Non toda a xente que traballa o consegue e non toda a xente que ten talento acada o seu recoñecemento.

Probablemente haxa xente con máis talento ca min que aínda non conseguiu nada, pero pode chegar. Tes que estar no momento adecuado, no sitio adecuado, e tes que atopar a alguén que che dea a man e tes que loitar, e seguir aí e, sobre todo, pensar en pasalo ben e gozar se é o que che gusta. É moi difícil agora pensar como sucedeu, porque tería que dar as grazas a moita xente que me

– Facendo memoria, resulta que ti fuches a primeira autora en ter un cómic editado para Android. Es consciente de que podería ser algo de transcendencia histórica?

– Pois non o sei, porque non tivo moito bombo.

Naquel momento si, pero era todo moi estraño; pero si, o meu traballo foi co primeiro no que empezouse a experimentar con eses displays horrorosos dos zooms sobre as viñetas. Foi moi gracioso. Eu non lle fixen moito caso no momento, porque nin sequera hoxe leo os tebeos no móbil, pero si, foi gracioso ter o primeiro tebeo que saíu para Android.

Foi porque Mark Waid estaba a cargo da editorial e estaba obsesionado co cómic dixital naquel momento. Agora segue a facer unha chea de cousas, pero naquel momento era como que lle estouraba a cabeza con iso, e ao final lanzaron Hexed así.

64 BANDA DESEÑADA

CÓMIC GALEGO

BANDA DESEÑADA 65

CÓMIC GALEGO

DAVIDRUBÍN – Como pode facer un autor galego para levar a súa obra ao resto do mundo?

– Por un lado, por exemplo, coa editorial que acostumo a traballar en España case todas as miñas publicacións, Astiberri, o que fan un pouco é de axentes da miña propia obra. Eles van a mercados internacionais como pode ser a Feira de Frankfurt ou Angoulême, entre outros, e nese tipo de lugares hai un mercado moi grande de venda de dereitos, tanto para comprar dereitos de obras estranxeiras que logo se publican en España como ao revés, para exportar eses dereitos. E nese sentido á verdade é que fai moi bo traballo.

Nos últimos anos, grazas a ese traballo de base, xa tamén me podo ir eu movendo nese terreo tamén.

Xa vas coñecendo a editores doutros países e vas un pouco xa... xa non es... ese rapaz... o españolito que chega alí... senón que xa saben quen es e que fas.

– Como ves a situación actual da banda deseñada en Galicia?

– Eu penso que a día de hoxe é unha das comunidades autónomas de España con maior pulo e maior forza no que se refire a autores e a súa calidade. Só en Coruña penso que debemos vivir entre seis ou dez autores que practicamente podemos dicir que a maioría de nós somos profesionais disto. Isto hai 10 anos era un imposible – Pese a termos tanto autor local, a banda deseñada en galego continúa a ser anecdótica. É imposible que poidamos gozar dun auténtico mercado do cómic en galego?

Imposible non é. Dende logo hai editores que o están facendo como Demo Editorial, que está facendo moi bo traballo, pero é difícil. Xa de por si o medio cómic é un medio, por sorte cada vez menos, pero aínda é un medio de minorías en comparación, por exemplo, coa narrativa. Pero entón conta con que xa o le moita menos xente que a poboación lectora que hai e aínda por enriba xente que lea en galego cómic ou narrativa é unha porcentaxe aínda menor e unha tiraxe dunha edición en galego non pode ser como unha tiraxe que se poida sacar en España ou noutros país estranxeiro.

Iso é o malo, pero o labor dun feixe de pequenos editores vanse conseguindo facer cousas en Galicia, onde cada vez se ve unha meirande presenza da banda deseñada a nivel xeral.

66 BANDA DESEÑADA

XURXO G. PENALTA

XURXO G.

BANDA DESEÑADA 67

XURXO G. PENALTA

. PENALTA

Imaxinando cómics americanos dende A Coruña – Podías contarnos como foi o teu paso de afeccionado aos cómics a autor independente?

– Foi longo e estraño. Eu sempre estiven cos cómics dende novo, como unha afección, como unha paixón e como un obxecto de admiración. Nunca pensei que un puidese traballar alí se non foses americano (porque a min gustábame moito o cómic americano e xaponés). Eventualmente fixen cousas aquí, de adolescente, con fanzines de aquí, tampouco sen que fora algo no que nalgún momento puideras soñar que fose pasar algo aí. Tiñamos xa a Miguelanxo Prado de referente local, pero tamén era un tipo de cómic persoal, ao que non aspiraba daquela; entón tampouco o vía como unha saída, nin nada. No meu propio imaxinario non entraba esa posibilidade.

Entón o que fixen foron outras cousas. Fixen Belas Artes, dediqueime a pintar, a facer audiovisuais, instalacións (arte contemporánea), e despois de estar en EE.UU. unha tempada, na que tampouco me dediquei ao cómic en absoluto, volvín para aquí xa máis maior (acabada a carreira, cun mestrado...) e encontreime con que o medio que mellor acollía as posibilidades de expresión que a min me interesaban e que era o máis asumible era o do cómic. Entón retomei a relación co tebeo.

Só necesitas papel, lapis e as túas ideas e pór en práctica as túas habilidades. Gozaba de algún tempo para poder facelo e púxenme en serio. A partires de aí atopei que tiña moitos amigos dos que deixara atrás que xa eran profesionais do cómic aquí en Galicia (como Alberto Vázquez, Jano, Alberto Guitián, Emma Ríos e demais) e despois encontreime con que medrara na Coruña un movemento cultural de cómics moi forte, con David Rubín, José Domingo... moitos compañeiros que residían aquí. Xa había un colchón de posibilidades.

Fixen colaboracións coa revista que tiñan eles (Barsowia) e rematei levando un proxecto que tiña a medias con Alberto Vázquez a Barcelona, ensineillo a varios editores e iso abriu as portas a posibilidades xa máis serias, pero dunha forma un pouco inesperada. Nunca como unha frecha dirixida. Sempre como alguén que tropeza.

– E como foi que puideches pasar de publicar en fanzines a que se che abriran as portas do desexado por moitos mercado norteamericano?

– Os mercados en si son alleos ao que é o traballo. Proxectarse a un mercado dende a independencia é moi difícil de asimilar. Eu o que fixen foi ir a unha reunión con varios editores, e un deles deume un traballo, e era de Marvel.

Traballei alí nunhas cantas cousas pequenas e a partires de aí atopei algúns contactos con compañeiros do medio (debuxantes e escritores). Xurdiron proxectos que non chegaron a existir nunca, e eventualmente chegamos a este punto no cal teño a sorte de traballar con alguén que está no mercado independente establecido, o que é unha cousa un pouco estraña: está no mercado independente americano establecido.

O salto en si non é voluntario, é un pouco encontrado entre as rochas. Agora que estou nel podo velo dunha forma agradable e celebrada, porque si que é un mercado moi interesante e que che permite traballar coa plena liberdade de alguén que o fai na casa, pero tamén coa ambición do que implica un mercado preestablecido como é o americano.

Probablemente infravalore a oportunidade da que estou a gozar. Xa che digo, entre artistas ás veces hai encontróns que son totalmente fortuítos e que non hai xerarquías. Unha vez tes un xeito de contactar (a través das redes sociais, do teu traballo...) ocorren cousas inesperadas como quizais sexa esta unha delas.

Portada alternativa de Xurxo G. Penalta para o nº 34 de Teenage Mutant Ninja Turtles (IDW)

68 BANDA DESEÑADA

XURXO G. PENALTA

8HOUSE: KIEM – Chegados a este punto, podes explicarnos o que é o proxecto de 8House?

– 8House é un proxecto novo, establecido na compañía independente Image Comics, que inicia Brandon Graham, autor que traballa alí habitualmente, no cal establece distintos equipos de traballo formados por distintos autores (escritor-debuxante) para colaborar nun universo común de independentes. Ou sexa, unha cousa un pouco experimental, un pouco nova. Vai ser unha colección de coleccións, que ti vas mercando mes a mes, e van ir saíndo, ben sexan parellas ou números individuais de historias diferentes. Todas teñen, amais dun nexo de universo compartido, unha afinidade estética e temática. Dáse a entender que a quen lle guste un probablemente empatice o suficiente como para querer mercar os demais.

Cal é a historia que vas facer dentro deste universo compartido?

Eu fago unha historia que se chama Kiem, que é o nome do personaxe que a protagoniza. É unha historia dentro do que é as demais coleccións, a que máis acción teña. Será como unha road movie, cunha persoa nun camiño, indo dun lado a outro, no que lle pasan moitas cousas fantásticas, diferentes...

– Esta publicación sae inicialmente no mercado norteamericano.

Sabes cando a poderemos ver en España?

– De momento non hai nada

establecido, pero a idea é que o faga. Os tempos os descoñezo, pero esperamos facer primeiro o traballo, que se publique todo en EE.UU., e cando estea acabado, ou preto de rematar, esperamos que haxa algunha reacción nacional.

Esperas así que isto poida ser unha pedra sobre a que construír máis proxectos de autor que traballos de encargo?

Esta é a primeira historia dentro deste universo. Se o universo sobrevive quizais fagamos máis historias (co mesmo personaxe ou con outros) dentro do mesmo universo. Independentemente de que o universo deixe de comunicarse, o personaxe é independente do universo, así que pode seguir so. Hai plans para moitas máis historias co equipo creativo que formo con Brandon.

– Ti tamén estás facendo curiosas colaboracións no mercado norteamericano. Portadas alternativas e cousas semellantes.

Como consegues chegar a facer unha portada de Judge Dredd ou das Tartarugas Mutantes?

– Por mor da asistencia a unha feira e coñecer a un editor de IDW, Chris Ryall, e ofrecerme eu a facer algo e el corresponder á ofrenda cunhas propostas dun personaxe en concreto. Foron as Tartarugas Ninja e o Xuíz Dredd. Había algún personaxe máis no tinteiro, que non sei se algún día sairá. Son traballos independentes.

Os personaxes establecidos son moi atractivos en canto non tes acceso a eles, pero cando

“Image é moi especial. Unha compañía independente a cargo dos autores”

BANDA DESEÑADA 69

XURXO G. PENALTA

podes abordalos son unha espada de dobre fío. Cos personaxes que son propiedade túa hai unha maior relación, e aínda que me encantan estes personaxes establecidos (gústame moito ver unha película con eles) prefiro centrarme en facer unha historia da que sexa responsable en último caso, máis que nada para poder ter unha relación a longo prazo con ela, non que sexa unha cousa esporádica.

– Agora que citas outros medios? No caso de 8House pensas que ten potencial para poder dar o salto ao cine, á televisión ou aos videoxogos, como un xeito de chegar ao resto do mundo?

– Eu espero que poida ser transmitido ao resto do mundo, especialmente a distintas linguas. Gustaríame moito que sendo un proxecto xa en si mesmo bilingüe, puidese ir a outros espazos e que funcionase neles, pero en principio non hai interese para que isto migre a outros medios. Está moi mastigado para ser un cómic.

Falo polo meu e polo que vin dos demais. Hai moito peso posto na importancia do medio do cómic como fin último para as ideas, non só como pre-produción dunha super-produción.

Para o que somos nós, isto sería unha super-produción en si mesma. A min levoume moito tempo facelo (tanto baixo os estándares comúns como nos meus propios estándares). Levoume demasiado tempo como para pensar que só é un bosquexo para que alguén que non ten nome veña e faga o que queira con el.

– Todo este proxecto xestouse nos EE.UU. Que falta para que poidan xurdir cousas así dende España? Aínda que se intenta, parece que, agás uns poucos autores de culto, resulta complicado lanzar proxectos dende aquí con transcendencia internacional.

– De rapaz lin tanto cómic americano e tanto cómic xaponés (cando decidiron que chegará aquí) que nunca tiven unha boa percepción do que era o mercado nacional. Hai grandísimos autores que aprendín a valorar co paso do tempo, e que son grandes influencias para min, pero considérome un principiante no que é a valoración. Sei que hai problemas na industria nacional, que hai teitos que non se poden cruzar, pero non sei cales son, ou mellor dito, por que están aí.

Image é unha compañía moi peculiar. Unha cousa que atopas entre as pedras, e se lle dá moita luz ou se lle vén moita auga morre. Pero é unha cousa especial e bonita. Unha compañía independente a cargo dos autores. Nesta compañía hai uns cargos monetarios, que se paga cada tebeo que se publica, que implican a xestión que leva a propia Image (que é moi pouco diñeiro) e a impresión (incluída a distribución) e fóra diso todo vai para os autores. Cero dividendos para o que é a compañía. É case unha milagre. Eu non podo dicir que aquí tivese que haber algo idéntico, ou que incluso sexa posible, pero sei que non é así. Image é un caso especial e síntome moi afortunado de estar aí e probablemente non valore o suficiente a fortuna que teño.

70 BANDA DESEÑADA

BANDA DESEÑADA 71

COSPLAY

O FENÓMENO DO COSPLAY Falar de cosplay até hai poucos anos era comentar un fenómeno que se vivía dende a distancia, case de oídas, pero os últimos anos prosperou a grande velocidade, converténdose nun dos signos distintivos das feiras e convencións de banda deseñada, videoxogos, cine, series de televisión... pasou a ser un dos espellos da ficción no mundo real, que contribúe indubidablemente á consolidación da cultura do lecer alternativo ao facelo visible dun xeito tan recoñecible.

Pese a que poidamos ter a tentación de asegurar que estamos ante unha práctica moi recente, xa na primeira edición de Viñetas desde o Atlántico, no ano 1998, podiamos ver como asistentes aparecían caracterizados de personaxes de banda deseñada ou cine, e pouco a pouco foi máis habitual que certames deste tipo acolleran a xente que se caracterizaba dos seus personaxes favoritos igual só un día ao ano, simplemente para vivir os encontros dun xeito máis intenso. En Viñetas podiamos dicir que foi a fiestra dende a que vimos

72 BANDA DESEÑADA

COSPLAY

medrar esta práctica, pero probablemente foi a primeira edición de ExpOtaku en 2010 cando pasou a converterse en todo un fenómeno, que logo tamén estaría moi presente en eventos como Hobbycon e BOOM! Film & Comic, con concurso de cosplay en cada un destes encontros.

Atopar a orixe de todo isto resulta complicado, pois lembremos que o propio termo cosplay provén do Xapón (onde mesturaron os conceptos de costume e role-play nunha única palabra) durante os anos 80, pese a que esta práctica (considerada moi distinta á do Entroido ou o Halloween, en vez de reflectir unha simboloxía cultural ou unha festividade, busca inspiración principalmente na banda deseñada e o audiovisual) iniciouse realmente nos EE.UU. a primeiros do século XX, aínda que non prosperou até a emerxencia das convencións de ciencia ficción, florecendo como o fenómeno actual entre os anos 90 e primeiros dos 2000.

BANDA DESEÑADA 73

COSPLAY

A influencia nipoa deixouse notar claramente neste fenómeno, de xeito que tanto a emulación das prácticas nipoas en Occidente como a popularidade de distintas producións de manga e anime a nivel internacional fixeron moito pola adopción do cosplay, aínda que iso só non explicaría o incremento importantísimo do fenómeno nos últimos anos, ao que está claro que contribuíron varios factores como son: a proliferación de convencións frikis en todo o mundo, a proxección mediática do cosplay (as cámaras tenden a fixarse nos cosplayers á hora de cubrir os eventos por ser un elemento moi visual) e a Rede.

A Internet non só estaría a ser o altofalante global do cosplay, senón que tamén estaría a xogar un papel moito máis importante: nutre aos cosplayers de formación (a través de numerosos blogs e vídeo-titoriais), facilita a adquisición de mercadotecnia e materia prima (como diversos termoplásticos) para a elaboración dos traxes, e tamén convértese nunha

74 BANDA DESEÑADA

COSPLAY

ferramenta para construír comunidade ao redor do fenómeno, pondo en contacto a seareiros desta práctica, que comparten coñecementos e desenvolven proxectos conxuntos.

Actualmente poderiamos dicir que en Galicia o cosplay xa chegou a unha situación de normalidade, onde existe un importante grupo de cosplayers establecido (que xa se fixeron un nome no circuíto de eventos galegos), hai compañías que desenvolven actividades profesionais ao redor deste mundo, existen asociacións como a Tropa Korriban (seareiros de Star Wars que xurdiron co gallo dunha marcha imperial polas rúas de Compostela para celebrar o 30º aniversario de O Imperio Contraataca) e, en definitiva, pasouse da anécdota a unha práctica sostida no tempo, que facilita que a cultura friki estea máis presente na sociedade, aínda que sexa simplemente á hora de contar cun par de minutos nos informativos cada vez que se celebra un evento.

Integrantes da

TROPA KORRIBAN durante a festa de inauguración da tenda de Alita Comics en Santiago de Compostela

BANDA DESEÑADA 75

COSPLAY

76 BANDA DESEÑADA