TEMAT NUMERU
UTRZYMANIE RUCHU czyli jak nie dać się zaskoczyć Kiedy wystąpi awaria? >8
Akcyza w górę, produkcja w dół
> 48
Pozwolenie na kopcenie
> 84
SPIS TREŚCI 8 Kiedy wystąpi awaria? Marek Fidali 14 SUR to już nie tylko „złote rączki” Grzegorz Łysiak 18 Nie można powiedzieć krowie, żeby przestała produkować mleko Przemysław Płonka, Adam Wita 22 Nie pytaj czy, ale jak Dorota Bieniek 26 Służby utrzymania… przewagi konkurencyjnej Maciej Walczak 30 Pracownik ≠ część zamienna Marta Stachnik, Marek Jakubowski 34 Kategorie certyfikacji środków smarnych wg NSF International Zbigniew Skrzekowski
36
Fot. Browar Kasztelan w Sierpcu
Temat numeru: Utrzymanie ruchu
PROBLEM JEST WTEDY, KIEDY PROBLEMÓW NIE MA Rozmowa z Piotrem Zającem – dyrektorem Browaru Kasztelan w Sierpcu
Browarnictwo i przemysł spirytusowy
Problem jest wtedy, kiedy problemów nie ma Rozmowa z Piotrem Zającem – dyrektorem Browaru Kasztelan w Sierpcu Zwiększyli moce i wiedzę Przemysław Płonka, Adam Wita Czas pozytywów Paweł Kwiatkowski Polski piwosz to dziś rozważny odkrywca Grupa Żywiec S.A. Akcyza w górę, produkcja w dół Leszek Wiwała Alkohol nie dla kierowców, niepełnoletnich i kobiet w ciąży ZPPP Browary Polskie Jaka to oDmiaNA? Urszula Skomra, Hanna Olszak-Przybyś Idziemy w setki… Paweł Błażewicz Nie każdy potrafi bezboleśnie zrobić szpagat Rozmowa z Andrzejem Olkowskim – prezesem Stowarzyszenia Regionalnych Browarów Polskich
70
ZMIKSOWANE. SCHŁODZONE. FUNKCJONALNE Agnieszka Nawirska-Olszańska Fot.: www.freeimages.com Fot. www.freeimages.com
36 38 42 44 48 52 54 58 62
Przetwórstwo owocowo-warzywne, napoje, woda Na naszych oczach powstaje nowa, duża k ategoria Robert Ogór W 2014 sprzedaż naszych produktów rosła Dorota Liszka Zmiksowane. Schłodzone. Funkcjonalne Agnieszka Nawirska-Olszańska To był soczysty rok Krajowa Unia Producentów Soków
Mleczarstwo 76 78 80 82
U nas musi wyjść wszystko Rozmowa z Zenonem Michasiem – prezesem Spółdzielni Mleczarskiej Lazur Spod ręki na linię Adam Wita Owocowy powiew Jacek Wyrzykiewicz Wymagania klientów stale rosną Aneta Będkowska
78
SPOD RĘKI NA LINIĘ Adam Wita
Fot. SM Lazur
66 68 70 73
Ochrona środowiska w przemyśle spożywczym 84 Pozwolenie na kopcenie Iwona Kłosok-Bazan
Higiena i bezpieczeństwo w produkcji żywności 90 96
Mycie kombinowane Tomasz Borowy Od czystej produkcji po znakowanie żywności Adam Wita
3
od redakcji Wydawca: BMP bis Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. ul. Morcinka 35, 47-400 Racibórz tel./fax (32) 415-97-74 tel. (32) 415-29-21, (32) 415-97-93 e-mail: agro@e-bmp.pl http://www.kierunekagro.pl
Adam Wita redaktor tel.: 32/415 97 74 wew. 21 tel. kom. 539 059 370 e-mail: adam.wita@e-bmp.pl
(Nigdy nie) mów nigdy P
racując nad tym numerem „Agro Przemysłu”, którego głównym tematem jest utrzymanie ruchu, przypomniałem sobie chwilę, kiedy po raz pierwszy zetknąłem się z powyższym pojęciem. Było to jeszcze wtedy, kiedy słowo „ruch” kojarzyło mi się jedynie ze zmianą położenia albo z siecią kiosków. Kiedy zapytałem o znaczenie, otrzymałem zdawkową odpowiedź, która jednak zapadła mi w pamięć: „w UR chodzi po prostu o to, żeby wszystko działało jak należy”. d tamtej chwili minęło już sporo czasu, lecz wspomniana zasada nie straciła na aktualności. I w niniejszym magazynie, i podczas siódmej edycji konferencji Utrzymanie Ruchu w Przemyśle Spożywczym, staramy sobie odpowiedzieć na pytanie: co robić, by produkcja odbywała się bez przestojów i bez awarii. propos awarii: korzystając z różnych narzędzi, lub własnej intuicji, można wskazać w przybliżeniu czas, kiedy do owej awarii może dojść. Dr hab. inż. Marek Fidali przekonuje w swoim tekście, że
O Á
jedyną dobrą odpowiedzią na pytanie „kiedy wystąpi awaria?” jest słowo „NIGDY”. Czy to możliwe, żeby awaria NIGDY się nie pojawiła? Zaciekawionych zapraszam do przeczytania tego i innych artykułów poświęconych UR. o rozmowie z Tomaszem Sowińskim – szefem utrzymania ruchu w OSM Sierpc – chciałoby się powiedzieć „Nigdy nie mów nigdy”. W ostatnią Wigilię Bożego Narodzenia doszło tam do poważnej awarii linii pakującej. Nie można było liczyć na szybki serwis. Pan Tomasz, dzieląc się opłatkiem z rodziną, myślał o tym, jak poradzić sobie z tym problemem. Jak skończyła się ta historia? Dowiecie się Państwo z materiału na stronie 18. achęcając do lektury życzę wszystkim odpowiedzialnym za UR, „żeby nie dali się zaskoczyć” – co podkreśla wspomniany Tomasz Sowiński. Od „bycia zaskakiwanymi” są w naszym kraju jedynie drogowcy.
P
Z
Rada Programowa: dr inż. Piotr Antkiewicz – Katedra Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Technicznej, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie; Maciej Chołdrych – browarnik; mgr inż. Andrzej Olkowski – prezes zarządu Stowarzyszenia Regionalnych Browarów Polskich; dr inż. Aleksander Poreda – Katedra Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Technicznej, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie; dr hab. inż. Zygmunt Zander, prof. UWM – Katedra Inżynierii i Aparatury Procesowej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie; dr hab. inż. Dorota Kręgiel – Instytut Technologii Fermentacji i Mikrobiologii, Politechnika Łódzka; dr hab. inż. Agnieszka Nawirska-Olszańska – Katedra Technologii Owoców, Warzyw i Zbóż, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu; Paweł Błażewicz – historyk, miłośnik i popularyzator historii i kultury piwa, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, kulturapiwa.pl Prezes zarządu BMP bis Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny: Przemysław Płonka Redaktor wydania: Adam Wita Redakcja techniczna: Marek Fichna, Maciej Rowiński Prenumerata, kolportaż: Aneta Jaroszewicz Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Cena 1 egzemplarza – 25,00 zł PKWiU: 58.14.12.0 ISSN: 1734-7971 Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Redakcja nie odpowiada za treść reklam Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Druk: FISCHER Poligrafia Fot. na okładce: photogenica.pl
4
Agro Przemysł 1/2015
Fot. SM Lazur
zdjęcie numeru
Z WIZYTĄ W SM LAZUR Wywiad z prezesem i fotoreportaż z zakładu na stronach 76 i 78
Agro Przemysł 1/2015
5
z portalu kierunekagro.pl Pragniemy poinformować, że do grona członków Rady Programowej kwartalnika „Agro Przemysł” dołączyło dwoje nowych członków — wieloletnich autorów tekstów publikowanych na łamach magazynu.
Fot. T. Niewęgłowski
Fot. zasoby własne A. Nawirskiej-Olszańskiej
dr hab. inż. Agnieszka Nawirska-Olszańska Urodziła się w 1964 roku w Wałbrzychu, tam skończyła szkołę średnią. W roku 1991 ukończyła Politechnikę Wrocławską, Wydział Inżynierii Środowiska; w tym samym roku rozpoczęła pracę na Akademii Rolniczej we Wrocławiu na stanowisku asystenta w Katedrze Technologii Przetwórstwa Owoców i Warzyw. W roku 2000 uzyskała tytuł doktora nauk rolniczych o specjalizacji technologia żywności i żywienie człowieka. W roku 2012 uzyskała tytuł doktora habilitowanego w dziedzinie nauk rolniczych, dyscyplina: technologia żywności i żywienia. Szczególne zainteresowania to przetwórstwo owoców i warzyw oraz ochrona środowiska w przemyśle spożywczym. Tematyka poruszana w artykułach dotyczy głównie zagadnień związanych z ochroną środowiska w przemyśle spożywczym, surowców roślinnych i ich przetwórstwa oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. mgr Paweł Błażewicz Urodzony 25 lutego 1979 w Dobrym Mieście; absolwent Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego; mgr historyk-archiwista, specjalność: archiwistyka komputerowa (2003). Od 2003 roku związany zawodowo z Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie. W latach 2003-2010 pracownik naukowy Biblioteki Muzeum. Od 2010 zatrudniony w Pracowni Badań Kopernikańskich i Warmii Przedrozbiorowej. Współorganizator Warmińskiego Festiwalu Dziedzictwa Browarniczego. Osobista pasja to domowe warzenie piwa. Wraz z uświadomieniem sobie, że bardziej niż wojna kształtuje nas to co jemy, rozwija zainteresowania historyczną kuchnią. W ramach zadania badawczego prowadzi projekt „Jak dawniej piwo smakowało” oraz angażuje się w promocje kultury piwa oraz jego społecznego wydźwięku. Dzisiaj jego doświadczenie z historią kuchni jest bogatsze. Ożywił polskie piwa bezchmielowe (Gruit Kopernikowski). Starał się wpleść wielowiekową tradycję piwowarską w ofertę piw regionalnych. Brał udział w wielu projektach interpretacji przekazów dotyczących dawnego piwowarstwa. Z Objazdowym Muzeum Piwowarstwa podnosił wiedzę o piwie na Warmii i Mazurach. Z setkami osób przeprowadził szkolenia dotyczące kultury piwa i jego historii. Prowadzi profil „Kultura Piwa” na Facebooku i kanał na Youtube o tej samej nazwie. Jednak wciąż najbardziej lubi o piwie rozmawiać z ludźmi i przy piwie.
6
Agro Przemysł 1/2015
PIERWSZA WODA CHRONIONA MEMBRANĄ Polskie Zdroje, dystrybutor wyłącznie naturalnych wód mineralnych, powiększył swoją ofertę o nową wodę średniozmineralizowaną Nałęczów Zdrój. Nałęczów Zdrój to naturalna woda mineralna zawierająca najniższą spośród wód dostępnych w ofercie Polskich Zdrojów ilość minerałów. Warto zwrócić uwagę na nowość – woda jest dodatkowo chroniona przed wpływem czynników zewnętrznych przez, znajdującą się pod nakrętką, membranę zabezpieczającą, która jest pierwszym tego typu rozwiązaniem na polskim rynku wód butelkowanych. Źródło, fot.: Polskie Zdroje
ZIMOWA NOWOŚĆ OD PERŁY Perła – Browary Lubelskie S.A. wprowadza na rynek kolejną nowość. To pierwsze piwo typu porter bałtycki w lubelskim browarze. – Perła Porter Bałtycki przygotowana została pierwotnie z okazji dwóch ważnych wydarzeń, otwarcia Podziemi Browaru oraz Perłowej Pijalni Piwa. Piwo spotkało się z ogromnym zainteresowaniem i sympatią osób odwiedzających Perłową, dlatego zdecydowaliśmy się na szerszą dystrybucję i wprowadzenie na rynek piwa w butelce – mówi Andrzej Rutkowski, dyrektor generalny Perła – Browary Lubelskie S.A. Źródło, fot.: Perła – Browary Lubelskie S.A.
PRACE NAD BIODEGRADOWALNĄ BUTELKĄ Grupa Carlsberg ogłosiła rozpoczęcie prac nad przełomową, pierwszą całkowicie biodegradowalną butelką. Wszystkie jej elementy, łącznie z kapslem, będą całkowicie biodegradowalne. 3-letni program „Green Fiber Bottle” prowadzony będzie przy współpracy Grupy Carlsberg z firmą produkującą opakowania ecoXpac, Duńskim Funduszem Innowacji oraz Duńskim Uniwersytetem Technicznym. Elementy butelki będą wytworzone z tworzyw naturalnych, przede wszystkim z włókna drzewnego. Dzięki temu będą się rozkładać w przyjazny dla środowiska sposób. Źródło: Carlsberg Polska
Fot. www.freeimages.com
NOWI CZŁONKOWIE RADY PROGRAMOWEJ
z portalu kierunekagro.pl Co miesiąc nowe piwo w browarze PINTA
NOWOCZESNA OCZYSZCZALNIA W SM RYKI JUŻ DZIAŁA
Browar PINTA co miesiąc zaprezentuje nowe piwo, będące wynikiem eksperymentów z różnymi surowcami. Pierwsze piwo z serii PINTA Miesiąca pojawi się 21 lutego.
Spółdzielnia Mleczarska Ryki z sukcesem zakończyła budowę membranowej oczyszczalni ścieków. Najnowocześniejsza tego typu inwestycja w branży mleczarskiej w Polsce kosztowała 10 mln zł i została uruchomiona w styczniu bieżącego roku. Dzięki temu Spółdzielnia uzyskała niezależność w zakresie oczyszczania ścieków.
Każde piwo z serii PINTA Miesiąca będzie warzone w liczbie 100 beczek, które będą rozlewane w wybranych polskich pubach. Piwa cieszące się największym zainteresowaniem będą warzone w przyszłości na większą skalę i dostępne w regularnej sprzedaży – także w butelkach. Premiera każdej kolejnej PINTY Miesiąca planowana jest w II połowie miesiąca – od lutego do grudnia 2015 r. Źródło, fot.: Browar PINTA
MLEKOVITA jedynym trzykrotnym Liderem Polskiego Biznesu 24 stycznia 2015 r. w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej odbyła się Wielka Gala Liderów Polskiego Biznesu, wieńcząca XXIV edycję konkursu Lider Polskiego Biznesu. Podczas części oficjalnej Gali prezes zarządu Grupy MLEKOVITA odebrał trzy nagrody: Medal Solidarności Społecznej oraz Złotą Statuetkę Lidera Polskiego Biznesu wraz z Nominacją. Warto podkreślić, iż Dariusz Sapiński, prezes zarządu Grupy MLEKOVITA, jako jedyny w dotychczasowej historii konkursu, otrzymał trzy wyróżnienia jednocześnie. Źródło, fot.: SM MLEKOVITA
Wytwórcy z Małopolski wyróżnieni nowym certyfikatem Warzywa z Konar, soki tłoczone ze Żbikowic, żegociński miód spadziowy, dynie z Wawrzeńczyc, chleb z Libertowa i wędliny z Mnikowa – to pierwsze produkty wyróżnione certyfikatem Produkt Lokalny z Małopolski przyznawanym przez Fundację Partnerstwo dla Środowiska. – Celem certyfikatu Produkt Lokalny z Małopolski jest wyróżnienie produktów wysokiej jakości, produkowanych na terenie Małopolski. Zależy nam, aby znak pomarańczowej gwiazdki ułatwił konsumentom codzienne zakupy, a najlepszych producentów wsparł w rozwoju swojej działalności na konkurencyjnym rynku – wyjaśnia Rafał Serafin, prezes Fundacji Partnerstwo dla Środowiska. Źródło: Fundacja Partnerstwo dla Środowiska
– Budowa nowoczesnej oczyszczalni ścieków była dla nas ważnym, ale niełatwym w realizacji projektem. Terminowe uruchomienie obiektu jest więc dużym sukcesem. Oczyszczalnia została wybudowana w technologii membranowej, która daje bardzo dobry efekt ekologiczny. Chciałbym podkreślić, że w naszym zakładzie stosujemy innowacyjne rozwiązania, ta inwestycja jest tego doskonałym potwierdzeniem – mówi Jerzy Pyza, Prezes Spółdzielni Mleczarskiej RYKI. Nowa inwestycja została sfinansowana z preferencyjnej pożyczki udzielonej przez WFOŚiGW w Lublinie. Jej główne zalety to całkowity brak nieprzyjemnych zapachów oraz przyjazna środowisku architektura. Źródło, fot.: www.smryki.com.pl Spółdzielnia Mleczarska RYKI jest Honorowym Gospodarzem VIII Konferencji Woda i Ścieki w Przemyśle Spożywczym 1-2 października 2015 r., Lublin W programie konferencji m.in. WYCIECZKA TECHNICZNA DO ZAKŁADU SM RYKI
Agro Przemysł 1/2015
7
temat numeru: Utrzymanie
ruchu
Kiedy wystąpi awaria? dr hab. inż. Marek Fidali
Politechnika Śląska, Adapted Engineering Solutions
Pytanie postawione w tytule artykułu nurtuje użytkowników obiektów technicznych od wieków. Szczególnie teraz, w dobie apogeum rewolucji przemysłowej i technologicznej oraz dużej konkurencji rynkowej. Zadają je coraz częściej kierownictwa przedsiębiorstw szukających sposobów podniesienia efektywności wytwarzania i obniżenia kosztów funkcjonowania. Odpowiedzi na to pytanie można szukać w różny sposób. 8
Agro Przemysł 1/2015
ruchu
Fot. www.photogenica.pl
temat numeru: Utrzymanie
PRAWIDŁOWA ODPOWIEDŹ Czy koniecznie prawidłową odpowiedzią na tytułowe pytanie powinien być konkretny czas wystąpienia awarii? Otóż nie, prawidłowa odpowiedź powinna brzmieć: NIGDY
Agro Przemysł 1/2015
9
temat numeru: Utrzymanie
ruchu
M
ożemy wskazać okres czasu spodziewanej awarii, powołując się na doświadczenie i intuicję operatorów lub służb utrzymania ruchu. Możemy zaufać danym i wskaźnikom eksploatacyjnym (np. MTTF) podającym w przybliżeniu czas, kiedy należy spodziewać się awarii. Jednak czy koniecznie prawidłową odpowiedzią na postawione pytanie powinien być konkretny czas wystąpienia awarii? Otóż nie, prawidłowa odpowiedź na pytanie „Kiedy wystąpi awaria?” powinna brzmieć: NIGDY. W tym miejscu wielu czytelników może zadać kolejne pytanie: Czy jest możliwe, aby awaria nigdy nie wystąpiła? Zdaniem autora jest to możliwe o ile proces eksploatacji maszyn i urządzeń będzie bazował na niezawodnościowej strategii utrzymania ruchu wykorzystującej odpowiednio zbilansowane działania reaktywne, prewencyjne, predykcyjne i proaktywne. W artykule skoncentrowano się na strategii predykcyjnej dedykowanej do obiektów krytycznych z punktu widzenia realizowanego procesu wytwarzania, posiadających losowy rozkład uszkodzeń i których przeglądy okresowe są kosztowne.
Eksploatacja bazująca na stanie technicznym Celem predykcyjnej strategii utrzymania ruchu (ang. Predictive Maintenace, Condition-Based Maintenance) jest niedopuszczenie do wystąpienia awarii, którą należy rozumieć jako groźne w skutkach uszkodzenie wykluczające obiekt zwykle w sposób nagły z dalszej eksploatacji. Wynika z tego, że awarii można uniknąć, ale uszkodzenia nie, jednak można go kontrolować. Uszkodzenia są czymś naturalnym i mogą powstawać w wyniku zużycia, starzenia, zanieczyszczenia czy też podczas nieprawidłowej eksploatacji. Uszkodzenie można traktować w kategoriach pewnego
RYS. 1 Krzywa P-F z naniesionymi zdarzeniami eksploatacyjnymi
10
Agro Przemysł 1/2015
destruktywnego procesu, który postępuje w czasie od chwili jego zaistnienia do momentu, w którym wywołuje nagłe zatrzymanie obiektu. Zatem do wyjaśnienia istoty eksploatacji bazującej na stanie technicznym można posłużyć się krzywą niezawodności obrazująca zmianę stanu technicznego w czasie (rys. 1). Krzywa ta nazywana jest również krzywą P-F, a jej postać może mieć różny kształt zależny od własności i właściwości obiektu. Powszechnie stosuje się krzywą wykładniczą.
Uszkodzenie funkcjonalne Na krzywej można wskazać punkt (A), odpowiadający chwili wystąpienia nagłej i nieprzewidzianej awarii obiektu, co jest związane z niekontrolowanym wyłączeniem go z eksploatacji. Tego typu zdarzenie generuje zwykle największe straty zarówno produkcyjne, jak również obsługowe. Założeniem strategii predykcyjnej jest uniknięcie nagłej i nieprzewidzianej awarii. Należy zatem przedefiniować pojęcie awarii i określić czas, w którym stan techniczny jest na takim poziomie, że obiekt przestaje realizować w pełni przynajmniej jedną z funkcji określoną w dokumentacji technicznej. Uszkodzenie takie nazywa się uszkodzeniem funkcjonalnym (F) i zwykle poprzedza moment wystąpienia awarii. Wystąpienie uszkodzenia funkcjonalnego wymaga wyłączenia maszyny z eksploatacji, jednak może to odbyć się w sposób kontrolowany. Przykładem uszkodzenia funkcjonalnego może być zatarcie łożyska, wymagające szybkiego zatrzymania maszyny, lub uszkodzenie wirnika pompy, pozwalające na jej dalszą eksploatację, jednak przy braku wymaganego ciśnienia w zasilanej instalacji. W przypadku maszyn krytycznych osiągnięcie poziomu uszkodzenia funkcjonalnego jest niedopuszczalne ze względów bezpieczeństwa, w takim przypadku
temat numeru: Utrzymanie konieczne jest określenie punktu bezpiecznej eksploatacji. Przykładem może być wartość temperatury cieczy chłodzącej w samochodzie osobowym, która w celu zapewnienia bezpiecznej eksploatacji utrzymywana jest poniżej temperatury krytycznej, przy której ciągła praca silnika doprowadziłaby do jego szybkiego uszkodzenia. Każde uszkodzenie funkcjonalne ma swój początek (S), jednak nie jest możliwe dokładne wskazanie czasu inicjacji uszkodzenia. Należy zaznaczyć, że powstanie uszkodzenia nie koniecznie jest związane z wiekiem maszyny. Bardzo często na początku eksploatacji nowej maszyny mogą występować uszkodzenia nazywane potocznie „chorobami wieku niemowlęcego”.
Potencjalne uszkodzenie Każde uszkodzenie generuje symptomy (oznaki występowania), na podstawie których jesteśmy w stanie je wykryć, zidentyfikować i zlokalizować. W chwili wykrycia symptomu uszkodzenia możemy mówić o zaistnieniu potencjalnego uszkodzenia (P). Przykładem symptomu świadczącego o potencjalnym uszkodzeniu łożyska może być jego podwyższona temperatura lub wyraźne odgłosy wydawane przez łożysko, co można usłyszeć np. w samochodzie osobowym jako dokuczliwe „wycie”. Wykrywając obecność uszkodzenia, można być pewnym, że nadejdzie chwila, kiedy wystąpi uszkodzenie funkcjonalne, a następnie awaria. Z punktu widzenia eksploatacji kluczowym parametrem staje się zatem okres czasu między punktami P-F (rys. 1). Okres P-F pozwala określić priorytety produkcyjne, zaplanować działania korygujące, utworzyć harmonogram działań, wyłączyć maszynę a następnie przeprowadzić naprawę (rys. 2). W okresie między uszkodzeniem potencjalnym a funkcjonalnym (P-F) możliwe jest również śledzenie rozwoju uszkodzenia, poprzez częstsze badania diagnostyczne, a nawet prognozowanie chwili wystąpienia uszkodzenia funkcjonalnego (F), ponieważ tak naprawdę chwilę wystąpienia uszkodzenia funkcjonalnego można określić na podstawie historii eksploatacji obiektu monitorowanego pod kątem rozwoju potencjalnego uszkodzenia. Długość okresu P-F z jednej strony zależeć będzie od tego, kiedy uda się wykryć symptom potencjalnego uszkodzenia, a z drugiej strony jak będzie przebiegała eksploatacja obiektu po wykryciu symptomu uszkodzenia. Możliwe jest zapewnienie takich warunków działania obiektu (np. zmniejszając obciążenie), aby odsunąć w czasie chwilę wystąpienia uszkodzenia funkcjonalnego (F). Pozwoli to „rozciągnąć” okres bezpiecznej eksploatacji. Zatem kluczowym dla unikania awarii jest detekcja potencjalnego uszkodzenia. Im szybciej to nastąpi tym więcej czasu pozostanie na świadome i przemyślane działania korygujące.
ruchu
się różnymi symptomami w zależności od tego, na jakim etapie rozwoju znajduje się dane uszkodzenie. Każdy z symptomów potencjalnego uszkodzenia może być wykryty dla innego stanu technicznego, co wpływa na długość okresu P-F, po którym nastąpi uszkodzenie funkcjonalne (rys. 3). Dobry przykład ponownie stanowi łożysko toczne, którego uszkodzenie można wykryć aż na 8 różnych eta-
PROGRAM PREDYKCYJNEJ STRATEGII UR Stosowanie metod diagnostycznych powinno być fragmentem szeregu działań mających na celu systemowe podejście do racjonalnej eksploatacji bazującej na stanie technicznym. Wprowadzenie programu predykcyjnej strategii utrzymania ruchu powinno uwzględniać m.in. takie podstawowe etapy, jak: 1. Przegląd i klasyfikacja obiektów. 2. Wybór obiektów objętych programem. 3. Identyfikacja znanych oraz możliwych uszkodzeń mogących pojawić się w obiektach. 4. Wybór odpowiednich metod diagnozowania wybranych uszkodzeń. 5. Przyjęcie parametrów stosowania określonych metod diagnostycznych (np. określenie zakresów pomiarów, progów alarmowych itp.). 6. Przygotowanie i przeszkolenie personelu. 7. Uruchomienie programu predykcyjnej strategii utrzymania ruchu. 8. Podejmowanie działań naprawczych na podstawie wniosków płynących z analiz. pach rozwoju. Pierwsze symptomy uszkodzenia łożyska objawiają się pojawieniem składowych ultradźwiękowych w zakresie 20-60 kHz, wraz z postępowaniem uszkodzenia poza składowymi ultradźwiękowymi ujawniają się charakterystyczne składowe w zakresie częstotliwości rezonansowych łożyska. Trzeci etap postępowania uszkodzenia łożyska to pojawienie się składowej (lub składowych) charakterystycznych
RYS. 2 Działania zapobiegające awarii w okresie P-F
Metody detekcji symptomów potencjalnego uszkodzenia W zależności od eksploatowanego obiektu, mogą istnieć różne uszkodzenia, które z kolei mogą objawiać
Agro Przemysł 1/2015
11
temat numeru: Utrzymanie
ruchu
wynikających z konstrukcji łożyska i warunków jego działania (prędkości obrotowej), np. częstotliwość obtaczania się elementów tocznych po uszkodzonej bieżni zewnętrznej. Czwarty etap degradacji łożyska to wzrost wartości amplitudy składowych sygnału drgań świadczących o uszkodzeniu oraz pojawienie się składowych o częstotliwościach będących wielokrotnościami częstotliwości charakterystycznych (składowe harmoniczne). Wraz z dalszym postępowaniem uszkodzenia wzrasta poziom drgań emitowanych przez łożyska i w widmie częstotliwościowym można zauważyć wstęgi boczne, będące efektem modulacji częstotliwościowej składowych charakterystycznych przez składową prędkości obrotowej wału. Na tym etapie po demontażu łożyska można gołym okiem dostrzec ślady uszkodzeń na bieżniach lub elementach tocznych. Jest to dobry moment na wymianę łożyska. Etap szósty to dalszy wzrost poziomu drgań i pojawienie się harmonicznych składowej obrotowej wału wynikające ze wzrostu luzów w łożysku. Na siódmym etapie degradacji łożyska wcześniej dostrzegalne składowe charakterystyczne widma zastępowane są obszarami o dużym zagęszczeniu składowych losowych. Może również wystąpić zanikanie składowych wysokoczęstotliwościowych. Dalsza eksploatacja łożyska powoduje dalsze postępowanie degradacji jego stanu technicznego. Na tym etapie uszkodzone łożysko emituje dobrze słyszalne dźwięki i jego temperatura jest wysoka. To ostatnia chwila, aby bezpiecznie wyłączyć maszynę i wymienić łożysko.
RYS. 3 Wpływ różnych metod diagnostycznych i różnych symptomów na okres P-F
12
Agro Przemysł 1/2015
Na podstawie przytoczonego przykładu łatwo zauważyć, że każdy symptom potencjalnego uszkodzenia objawiał się w inny sposób. Błędna interpretacja wyników badań diagnostycznych może doprowadzić do błędnego oszacowania okresu P-F, co w następstwie może wywołać nieprzewidziane wystąpienie uszkodzenia funkcjonalnego. Stąd bardzo ważne jest, aby prawidłowo dobrać metody badawcze pozwalające wykrywać symptomy uszkodzenia na jak najwcześniejszym etapie i zatrudnić dobrze przeszkolony personel zdolny prawidłowo prowadzić badania i analizować ich wyniki.
Diagnostyka Istnieje wiele metod diagnostycznych, które można stosować w celu wykrycia symptomów potencjalnego uszkodzenia. Do najprostszych można zaliczyć metody organoleptyczne stosowane przez doświadczonych operatów diagnozowanych obiektów, którzy na podstawie obserwacji anomalii potrafią niejednokrotnie wykryć symptomy niektórych uszkodzeń. Ten sposób, chociaż jest skuteczny, nie zapewnia odpowiednio długiego okresu czasu od wykrycia potencjalnego uszkodzenia do wystąpienia funkcjonalnego uszkodzenia. Znaczące wydłużenie okresu P-F można uzyskać, stosując odpowiednie metody diagnostyczne umożliwiające ocenę stanu technicznego w sposób bezdemontażowy i bez konieczności wyłączenia obiektu z eksploatacji (rys. 4). Należą do nich m.in.:
temat numeru: Utrzymanie
ruchu
RYS. 4 Metody diagnostyczne i wpływ ich stosowania na długość okresu P-F
• Metody oceny środków smarnych m.in. pod kątem obecności produktów zużycia. • Metody pomiaru i analizy parametrów elektrycznych (prąd, napięcie, oporność itp.). • Metody pomiaru i analizy emisji akustycznej w zakresie ultradźwięków. • Metody pomiaru i analiza drgań. • Metody pomiaru i analizy rozkładów temperatur m.in. z zastosowaniem termografii w podczerwieni. • Metody pomiaru i analizy parametrów procesu przemysłowego (np. pomiar przepływów, ciśnień, temperatury czynników roboczych lub produktu itp.). • Inspekcje wizualne i wizyjne. Wybór odpowiednich metod uzależniony jest od wielu czynników, wśród których można wymienić: • Możliwość praktycznego zastosowania w warunkach przemysłowych. • Warunki pomiarowe (promieniowanie, zanieczyszczenia, wysoka temperatura). • Zasoby ludzkie i ich kwalifikacje. • Ograniczenia stosowalności metody do detekcji uszkodzeń. • Czynniki ekonomiczne.
uszkodzenia i ocenić jego związek z bieżącym stanem technicznym. O ile pierwsze zadanie jest związane z wyborem i implementacją odpowiednich metod diagnostycznych, to identyfikacja bieżącego stanu wymaga dostępu do odpowiedniej wiedzy, którą mogą posiadać doświadczeni diagności i/lub dokumentacja/ bazy danych służb utrzymania ruchu, o ile takowe założono i rzetelnie prowadzono. Nie należy również utożsamiać okresu od wykrycia potencjalnego uszkodzenia do powstania uszkodzenia funkcjonalnego (P-F) z powszechnie znanym parametrem eksploatacyjnym, którym jest średni czas między uszkodzeniami (MTBF), ponieważ nie pozwala on tak elastycznie planować działań utrzymania ruchu i sterować eksploatacją obiektu działającego z potencjalnym uszkodzeniem od chwili wykrycia jego symptomów do momentu naprawy. Prawidłowo planowane i wykonywane działania służb utrzymania ruch w okresie P-F mogą natomiast w znaczący sposób wpłynąć na zwiększenie wartości wskaźnika niezawodnościowego, jakim jest średni czas międzyremontowy (MTTR). Zatem wydłużenie okresu P-F powinno być celem strategii eksploatacyjnej większości przedsiębiorstw przemysłowych. Literatura
*** Z dyskusji przeprowadzonej na podstawie analizy krzywej P-F obrazującej zmianę stanu technicznego obiektu w zależności od czasu eksploatacji wynika, że jesteśmy w stanie odpowiedzieć na pytanie ile czasu pozostaje do awarii pod jednym prostym warunkiem – musimy w pierwszej kolejności wykryć symptom
[1] Blan D. R., Maximizing the P-F Interval Through Condition-Based Maintenance. MaintWord-Maintenance & Asset Management, 07.10.2013, http://www.maintworld. com/Applications/Maximizing-the-P-F-Interval-ThroughCondition-Based-Maintenance. [2] Apelgren R., Use P-F intervals to map, avert failures. Reliable Plant 5/2008.
Agro Przemysł 1/2015
13
higiena i bezpieczeństwo w produkcji żywności
Od czystej produkcji po znakowanie żywności Adam Wita
Clean room na linii rozlewu w browarze Kompanii Piwowarskiej, system kontroli wydmuchiwanej butelki w ZL Nałęczów-Zdrój, aspekty środowiskowe a bezpieczeństwo produktu w SM Spomlek – m.in. o tym opowiadali prelegenci podczas Konferencji Naukowo-Technicznej Bezpieczny Produkt Spożywczy. Zakończeniem imprezy była wycieczka techniczna do zakładu SM MLEKOVITA.
UCZESTNICY KONFERENCJI Prelekcjom przysłuchiwało się blisko 100 osób – przedstawiciele zakładów produkcyjnych oraz firm oferujących nowoczesne rozwiązania z zakresu bezpiecznej produkcji
96
Agro Przemysł 1/2015
higiena i bezpieczeństwo w produkcji żywności
PRZERWY W PROGRAMIE… …były okazją do wymiany doświadczeń i poznania nowych osób z branży
REFERATY SPEJALISTÓW Z BRANŻY Bożena Nowak ze Spółdzielczej Mleczarni Spomlek mówiła o aspektach środowiskowych w kontekście bezpieczeństwa produktu. Swoje referaty wygłosili też m.in. Krzysztof Cichoń z Kompanii Piwowarskiej, Kamil Banaśkiewicz z ZL Nałęczów Zdrój oraz Maciej Wierzba z SM Lazur
SM SPOMLEK HONOROWYM GOSPODARZEM DRUGIEJ EDYCJI KONFERENCJI Miło nam poinformować, że rolę Honorowego Gospodarza II Konferencji Naukowo-Technicznej Bezpieczny Produkt Spożywczy, która odbędzie się w listopadzie 2015 r., objęła Spółdzielcza Mleczarnia Spomlek.
W programie WYCIECZKA TECHNICZNA DO ZAKŁADU SM Spomlek w Chojnicach, który obecnie przechodzi dużą modernizację.
ROZMOWY NA STOISKACH Podczas przerw kawowych dyskusje przenosiły się z sali konferencyjnej na stoiska firmowe
W latach 2014-2015 wartość inwestycji Spomlek w Chojnicach wyniesie ok. 23 mln zł. Najważniejsze projekty to: całkowicie nowa automatyczna linia do produkcji serów dojrzewających warta blisko 4 mln euro, zestaw nowych kotłów serowarskich oraz urządzenia do obróbki surowca i półproduktów.
Agro Przemysł 1/2015
97
higiena i bezpieczeńtswo w produkcji żywności
WYDARZENIE W PIGUŁCE Nazwa Konferencja Naukowo-Techniczna Bezpieczny Produkt Spożywczy Data 25-26 listopada 2014 r. Miejsce Hotel 3Trio, Białystok Honorowy gospodarz Spółdzielnia Mleczarska MLEKOVITA Honorowy patronat Krajowa Unia Producentów Soków Polska Izba Opakowań Krajowy Związek Spółdzielni Mleczarskich Związek Polskich Przetwórców Mleka Patronat naukowy Katedra Żywienia Człowieka, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Katedra Opakowalnictwa Towarów, Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie Patronat medialny kwartalnik „Agro Przemysł” portal kierunekagro.pl Relacja i obszerna galeria zdjęć dostępna na portalu
Z WIZYTĄ W SM MLEKOVITA Dariusz Sapiński, prezes zarządu Grupy MLEKOVITA, przywitał uczestników konferencji, odpowiadał na pytania z sali oraz przyjął od firmy BMP podziękowania za pełnienie roli Honorowego Gospodarza
98
Agro Przemysł 1/2015
WYCIECZKA TECHNICZNA rozpoczęła się od krótkiej prezentacji SM MLEKOVITA. Następnie uczestnicy zwiedzili Centrum Badań i Rozwoju, nowoczesną kotłownię oraz oczyszczalnię ścieków
Zamów prenumeratę Bądź na bieżąco
z wydarzeniami i problematyką branży Zapraszam do kontaktu,
Aneta Jaroszewicz
koordynator ds. prenumeraty e-mail: aneta.jaroszewicz@e-bmp.pl tel.: 32/415 97 74 wew. 23 www.kierunekagro.pl
Po szczegóły wejdź na
lub zeskanuj kod