W N U M E R Z E M . I N. : •
•
•
Nowa pompownia w Elektrociepłowni „Zielona Góra” S.A. Dlaczego i jak staczać wirniki pomp? Ocena parametrów pompy na stanowisku pracy
GŁĘBOKIE, A NAWET GŁĘBINOWE OSZCZĘDNOŚCI > 34
SŁOŃ Z GDAŃSKA
> 58
CZĘŚCIOWO PŁYNNA REGULACJA > 80
SPIS TREŚCI
I
TRANSPLANTACJA ZAKOŃCZONA SUKCESEM Oprac. Adam Wita
12
I
JAK NIE MECHANICZNIE, TO JAK? Rozmowa z Jackiem Dziarmakowskim, prezesem zarządu firmy KSB Pompy i Armatura Sp. z o.o.
16
I
NOWA POMPOWNIA GŁÓWNA W KŁODZKU Wodociągi Kłodzkie Sp. z o.o.
18
I
PARA I ELEKTRYCZNOŚĆ Przemysław Płonka, Sabina Szewczyk-Wajda
22
I
BUDOWĘ MAGISTRALI I
JAK NIE MECHANICZNIE, TO JAK? – Pompy przyszłości, według mojej, bardzo futurystycznej wizji, być może będą oparte o zupełnie inną technikę, niż dziś. Czy na pewno potrzebujemy urządzenia mechanicznego do zmiany energii potencjalnej cieczy? Być może dałoby się użyć np. pola magnetycznego? – mówi Jacek Dziarmakowski, prezes zarządu firmy KSB Pompy i Armatura Sp. z o.o.
TAURON CIEPŁO ZAKOŃCZYŁ Tauron Ciepło
24
R O Z M O WA Z . . .
24
T E C H N I K A P O M P O WA W P R A K T Y C E
BALIŚMY SIĘ, ŻE NIKT NIE STANIE DO PRZETARGU Przemysław Płonka, Adam Wita
E K S P L OATAC J A 28
I
OŁOWIANKA
Fot. Grupa Powen-Wafapomp SA
8
12
Fot.: KSB Pompy i Armatura Sp. z o.o.
T E C H N I K A P O M P O WA W PRAKTYCE
– historia i eksploatacja Adam Bladowski 34
I
GŁĘBOKIE, A NAWET GŁĘBINOWE OSZCZĘDNOŚCI Zygmunt Katolik, Dariusz Tomaszewski
42
I
NIE WSZYSTKO ŁATWO ZMIERZYĆ NA MIEJSCU Grzegorz Pakuła
48
I
52
I
58
I
CO ZA DUŻO, TO NIEZDROWO Waldemar Jędral NAWET O POŁOWĘ KRÓCEJ
BALIŚMY SIĘ, ŻE NIKT NIE STANIE DO PRZETARGU Przemysław Płonka, Adam Wita
SŁOŃ Z GDAŃSKA
72
Fot. freeimages.com
Jan Bagieński S T E R O WA N I E I N A P Ę D Y
Oprac. Adam Wita 63
I
64
I
WEMCO NA RYNEK EUROPEJSKI Weir Minerals FULL SERVICE IN PLACE Piotr Podobiński
66
I
O ISTOCIE SMAROWANIA Jan Marianowski
S T E R O WA N I E I N A P Ę DY 72
I
SMARTSTEROWANIE Zygmunt Szymański
80
I
CZĘŚCIOWO PŁYNNA REGULACJA Ryszard Śnieżyk
SMARTSTEROWANIE
NOWOCZESNE METODY STEROWANIA I BADAŃ DIAGNOSTYCZNYCH KOPALNIANYCH POMP GŁÓWNEGO ODWADNIANIA dr inż. Zygmunt Szymański
POMPY POMPOWNIE 1/2016 3
Fot.: BMP
O D R E DA KC J I
Wydawca: BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. ul. Morcinka 35, 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel. 32 415 29 21, 32 415 97 93 e-mail: biuro@e-bmp.pl www.kierunekpompy.pl
Przemysław Płonka redaktor naczelny tel. 32 415 97 74 wew. 28 e-mail: przemyslaw.plonka@e-bmp.pl
Było, jest, będzie H
ala pomp w zabytkowej Stacji Wodociągowej Zawada w Karchowicach. Potężne, czarne agregaty, od pół wieku nieużywane, są świadkami postępu w technice pompowej początków XX w. W czasach ich instalowania – jeszcze w epoce pary – uchodziły bowiem za rozwiązania nowoczesne, z powodzeniem wypełniające powierzone im zadania.
P
rzepompownia wraz z układami regulacji ciśnienia sieci magistrali ZW Katowice i CEZ Chorzów, której budowę niedawno zakończył TAURON Ciepło, pompownia w EC Zielona Góra czy ta ukończona niedawno w KWK Wieczorek – to zupełnie inne „pompowe światy”. Nowoczesne, spełniające wysokie wymagania XXI w. zwłaszcza w zakresie efektywności. Wiele różni te jednostki (które opisujemy w nowym numerze „PP”) nie tylko od wspomnianych, zabytkowych układów z Karchowic, ale i od pomp projektowanych i instalowanych stosunkowo niedawno.
D
ziś pompy mają więc pobierać znacznie mniej energii, muszą być wydajniejsze, pracować dłużej bez okresów remontowych i to w trud-
4 POMPY POMPOWNIE 1/2016
nych warunkach. A zastanówmy się, co dalej? Jak mogą wyglądać pompy przyszłości? W którym kierunku pójdą prace projektantów? – Według mojej, bardzo futurystycznej wizji, być może będą oparte o zupełnie inną technikę niż dziś. Wiadomo, że pompa jest urządzeniem mechanicznym. A czy na pewno potrzebujemy urządzenia mechanicznego do zmiany energii potencjalnej cieczy? – zastanawia się Jacek Dziarmakowski, prezes zarządu firmy KSB Pompy i Armatura Sp. z o.o. I dodaje: – Być może dałoby się użyć tu np. pola magnetycznego? (…) Ten, kto opanuje nową technologię, może przez pewien czas być monopolistą w zakresie pompowym.
P
race badawcze trwają... Ciekawe, które rozwiązanie, o jakiej technologii będzie spełniało wymagania przyszłych czasów. Czasów, gdy te – dziś nowoczesne pompy – trafią do muzeów podobnych do SW Zawada, gdzie będą cieszyć oczy kolejnych pokoleń pasjonatów starej techniki.
Rada Programowa: dr inż. Piotr Świtalski, Akademia Techniki Pompowej – przewodniczący prof. dr hab. inż. Jan Bagieński, Politechnika Warszawska prof. dr hab. inż. Andrzej Błaszczyk, Politechnika Łódzka prof. dr hab. inż. Marek Gawliński, Politechnika Wrocławska prof. dr hab. inż. Waldemar Jędral, Politechnika Warszawska dr inż. Grzegorz Pakuła, Stowarzyszenie Producentów Pomp prof. zw. dr inż. Janusz Plutecki, Politechnika Wrocławska dr inż. Marek Skowroński, Politechnika Wrocławska Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor Naczelny: Przemysław Płonka Redaktor wydania: Adam Wita Redakcja techniczna: Marek Fichna, Maciej Rowiński Reklama: Małgorzata Pozimska Prenumerata, kolportaż: Rafał Ruczaj Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Cena 1 egzemplarza – 23,15 zł + 8 vat ISSN: 1231-5842 Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Druk: FISCHER Poligrafia
Z D J Ę C I E N U M E RU
P I O N O WA P O M PA W I R O WA O W Y D A J N O Ś C I 2 8 M 3/ M I N Obiekt został zdemontowany ze stacji wodociągowej „Dzierżno”, gdzie był eksploatowany do końca ubiegłego wieku. Pompę zbudowała lipska firma C.H. Jaeger & Co. Pumpen – und Gebläse-Werk w latach 30. XX w. Jest jednym z eksponatów prezentowanych w zabytkowej Stacji Uzdatniania Wody zawada w Karchowicach (więcej na stronie 18) Fot: BMP
POMPY POMPOWNIE 1/2016 5
Z P O R TA L U
K I E R U N E K P O M P Y. P L
W ostatnim czasie dużym problemem są awarie pomp ściekowych Z uwagi na coraz liczniejsze awarie spowodowane zatorami sieci kanalizacyjnej, MPWiK w Lesznie apeluje do mieszkańców aglomeracji leszczyńskiej.
Reklama
Grupa Powen-Wafapomp SA partnerem serwisu kierunekPOMPY.pl Grupa Powen-Wafapomp SA została partnerem serwisu kierunekPOMPY.pl. Firma powstała z połączenia Warszawskiej Fabryki Pomp i Fabryki Pomp Powen.
– MPWiK Sp. z o.o. zwraca się do mieszkańców z prośbą o pomoc w rozwiązaniu problemu eksploatacyjnego, związanego z zapewnieniem drożności systemu kanalizacyjnego – apeluje Aneta Lewusz, kierownik Działu Sieci Wod-Kan. W ostatnim czasie dużym problemem są awarie pomp ściekowych. Spowodowane są nagromadzeniem odpadów, które do kanalizacji w ogóle nie powinny trafić. W dużej mierze są to wyrzucane do toalet chusteczki nawilżane czy różnego rodzaju artykuły do higieny osobistej. – Służby MPWiK na bieżąco i systematycznie czyszczą pompy, aby zapewnić stały i swobodny przepływ ścieków. Jednak ilość naszych interwencji jest coraz większa. Obawiamy się, że w najbardziej newralgicznych miejscach w Lesznie i na terenie aglomeracji leszczyńskiej na dłuższą metę takie zjawisko może doprowadzić do zatoru na sieci, cofnięcia się ścieków, a w konsekwencji nawet do zalania mieszkań – wyjaśnia A. Lewusz. Taka sytuacja z pewnością byłaby szczególnie dotkliwa i uciążliwa dla mieszkańców. Dlatego apelujemy, aby nie wyrzucać do toalet odpadów, takich jak chusteczki nawilżane, pieluchy, podpaski, ręczniki papierowe, waciki i patyczki kosmetyczne. Źródło: www.mpwik-leszno.pl
RABAT
na uczestnictwo w Kongresie Użytkowników Pomp dla prenumeratorów magazynu „Pompy Pompownie”. Przygotowaliśmy specjalną ofertę dla prenumeratorów półrocznika „Pompy Pompownie”. Jeżeli Twoja firma prenumeruje nasz magazyn możesz skorzystać z niższych kosztów udziału w Kongresie Użytkowników Pomp, będącym kontynuacją wieloletniego Forum Użytkowników Pomp. Masz pytanie? Skontaktuj się z koordynatorem konferencji Rafał Ruczaj tel. +48 32 415 97 74, wew. 16 kom. 792 679 047 e-mail: rafał.ruczaj@e-bmp.pl
Ich pompy pracują 1000 metrów pod ziemią, 10 metrów pod wodą, 1500 metrów nad poziomem morza, w syberyjskim mrozie i w indyjskim upale. Grupa Powen-Wafapomp SA wyposażyła w pompy wiele zakładów chemicznych, dziesiątki elektrowni i kopalń, tysiące instalacji wodociągowych.
6 POMPY POMPOWNIE 1/2016
Z P O R TA L U
Na portalu www.kierunekpompy.pl pojawił się nowy dział „technika pompowa w pigułce”. W jego ramach publikowane są terminy z dziedziny teorii, konstrukcji i eksploatacji pomp, układów i instalacji pompowych.
Nowa technologia w Wyszkowie – zmodernizowano przepompownię ścieków Nowocześniejsza technologia, a co za tym idzie – mniejsza uciążliwość dla pracowników i mniejsze zużycie energii – to główne zalety zakończonej właśnie przez Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji modernizacji przepompowni ścieków przy ul. Pułtuskiej – podaje portal nowywyszkowiak.pl. Modernizacja wyeliminowała kon i e c z n o ś ć p ra cy ręcznej w przepompowni. – Nie ma niebezpieczeństwa dla życia i zdrowia pracowników, którzy musieli schodzić na głębokość 8 metrów, gdzie wydostawały się gazy i odory fermentacyjne – powiedział Daniel Bogdan, prezes PWiK. Źródło, fot.: nowywyszkowiak.pl
RO Z M A I TO Ś C I
2450 MWh
Tyle wynosi oszczędność w skali roku uzyskana po modernizacji pompowni w KWK Wieczorek. Szczegóły w materiale „Baliśmy się, że nikt nie stanie do przetargu”
Powstały trzy nowe pompownie w Domaszczynie, zmodernizowano dwie W miejscowości Domaszczyn wybudowano ponad 8 km kanalizacji. Powstały trzy nowe przepompownie, a zmodernizowano kolejne dwie. Nowa kanalizacja zastąpi dotychczas użytkowane przez mieszkańców szamba. Inwestycje są możliwe dzięki wsparciu przez Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu realizacji tego zadania kwotą ponad 5 mln złotych (w tym dotacja: ok. 1,7 mln złotych i pożyczka: ok. 3,4 mln złotych).
Fot.: photogenica.pl
Technika pompowa w pigułce
K I E R U N E K P O M P Y. P L
„
Wiadomo, że ci, którzy oferują coś w sposób niesolidny prędzej czy później wykruszą się z rynku. Na końcu zostaną na nim tylko ci najsolidniejsi, ale jest to oczywiście proces długotrwały. Oferowanie bardzo korzystnej ceny jest często lepem, który ma przyciągnąć klienta – Jacek Dziarmakowski, prezes zarządu firmy KSB Pompy i Armatura Sp. z o.o.
Wartość całego projektu to ponad 6,7 mln złotych. W efekcie przeprowadzenia tej inwestycji zyskają nie tylko mieszkańcy, ale i środowisko. Nowe inwestycje ochronią rzekę Widawę przed zanieczyszczeniami. Ścieki zamiast do nierzadko dziurawych szamb, będą odprowadzane do oczyszczalni ścieków w Mirkowie. Ponadto powyższe zadanie – realizowane przez samorząd gminy Długołęka – przyczyni się także do ochrony cennych przyrodniczo terenów europejskiej sieci NATURA 2000 „Kumaki Dobrej”. Domaszczyn jest częściowo położony na jej terenie. Obszar sieci NATURA 2000 ma duże znaczenie dla ochrony płazów na Dolnym Śląsku. Występują tu populacje kumaka nizinnego oraz traszki grzebieniastej. Ochronie podlegają także stare dęby ze stanowiskami pachnicy dębowej i kozioroga dębosza. W planach jest jeszcze budowa dwóch nowych przepompowni oraz około 5 km kanalizacji. Z kanalizacji skorzysta 784 mieszkańców Domaszczyna. Zakończenie robót budowlanych jest planowane do końca października br. Źródło i fot.: www.wfosigw.wroclaw.pl
POMPY POMPOWNIE 1/2016 7
T E C H N I K A P O M P O WA W P R A K T Y C E
TRANSPLANTACJA ZAKOŃCZONA SUKCESEM oprac. Adam Wita
– Oddaliśmy do użytku nową pompownię – można powiedzieć, że nastąpiła transplantacja serca systemu ciepłowniczego Zielonej Góry. Pierwsze pompy zostały tutaj uruchomione w 1974 roku, dziś 42-letni pacjent doczekał się nowego, sprawnego i ekonomicznego serca – mówił Marian Babiuch, prezes zarządu Elektrociepłowni „Zielona Góra” S.A. podczas uroczystego otwarcia zmodernizowanej pompowni. 8 POMPY POMPOWNIE 1/2016
T E C H N I K A P O M P O WA W P R A K T Y C E
REGULACJA ZMIENNOOBROTOWA Zastosowanie tego sposobu regulacji umożliwia pracę układu pomp bez strat dławienia, tj. bez konieczności regulowania parametrów pomp za pomocą dławienia lub upustów. Sygnał wartości zadanego ciśnienia – ciśnienia dyspozycyjnego – powoduje, poprzez zmianę obrotów pompy, dostosowanie charakterystyk pomp ze zmodernizowanej pompowni do chwilowych potrzeb i ustala nowy punkt pracy na charakterystyce oporów sieci Hr = f(Q) NAJWAŻNIEJSI SĄ LUDZIE – Otwarcie pompowni po modernizacji w Elektrociepłowni Zielona Góra zakończyło cykl inwestycyjny. Potrzebne były: idea inwestora, projekt na podstawie tej idei oraz firma wykonawcza, która dokona realizacji na bazie małego kompromisu – między ceną wykonania a jego jakością. Który z tych elementów jest najważniejszy? Najważniejsi są w tym wszystkim ludzie, którzy przeistaczają projekt w rzeczywistość – zaznacza Jacek Dziarmakowski, prezes zarządu KSB Pompy i Armatura Sp. z o.o., głównego wykonawcy nowej pompowni
UKŁAD REGULACJI Wymagany przepływ wody sieciowej jest uzależniony od zapotrzebowania odbiorców i regulowany obrotami pracujących pomp. Dla zapewnienia równomiernego zużywania się agregatów pompowych, wszystkie funkcjonujące w danym trybie pompy są wysterowane tym samym sygnałem wartości zadanej obrotów, a selekcja pracujących pomp jest oparta również na ich czasie pracy. Układ regulacji obrotów pomp będzie utrzymywał ciśnienie wody sieciowej w kolektorze za pompami w pobliżu wartości zadanej, wprowadzonej przez operatora na masce technologicznej stacji operatorskiej. W przypadku uszkodzenia pomiaru ciśnienia regulator wysteruje pracujące pompy na ostatniej zapamiętanej wartości obrotów silnika
CZYNNIK DOTRZE DO KAŻDEGO ZAKĄTKA SIECI Zakończenie inwestycji to nie tylko korzyści w postaci oszczędności energii elektrycznej na poziomie 40-50% czy białe certyfikaty, ale przede wszystkim poprawa z punktu widzenia mieszkańca Zielonej Góry. – Teraz mamy pewność dotarcia z czynnikiem grzewczym do wszystkich. Na przełomie lat 70./80., kiedy byłem tutaj dyżurnym inżynierem utrzymania ruchu, odbieraliśmy wiele telefonów dotyczących niedogrzanych końcówek sieci. Dziś, przy automatycznej regulacji temperatury oraz przepływu, czynnik w odpowiedniej ilości dochodzi do każdego zakątka naszej sieci ciepłowniczej – podkreśla prezes zarządu EC Zielona Góra
POMPY POMPOWNIE 1/2016 9
T E C H N I K A P O M P O WA W P R A K T Y C E
ZAUTOMATYZOWANE I OSZCZĘDNE Problem szybkiej reakcji układu pompowego na zmieniające się warunki zasilania w wodę sieciową będzie się pogłębiał w miarę wzrostu stopnia automatyzacji węzłów cieplnych. W tym układzie pompy działają równolegle, przy czym liczba pomp pracujących zależy od aktualnego zapotrzebowania. Pompy są załączane lub wyłączane w sposób całkowicie zautomatyzowany, zapewniając przy tym optymalne użycie energii – praca poszczególnych pomp jak najbliżej punktów o najwyższej sprawności
M O D E R N I Z AC J Ę P L A N O WA L I J U Ż W 1 9 8 8 R . W nowej pompowni działają cztery nowoczesne pompy, dwie rozdzielnie, układ wizualizacji oraz przerobiona nastawnia cieplna. – Jesteśmy dumni z tej inwestycji. W 1988 r. planowaliśmy już unowocześnić pompownię, ale był wtedy rozważany projekt, którego wykonanie miało zająć 3 lata. Oczywiście nie byłoby to zrealizowane w tak nowoczesnej technologii jak dziś. Może dobrze, że wtedy nam nie wyszło, obecnie mamy za to coś dużo lepszego – stwierdził prezes Babiuch.
TRZY PŁASZCZYZNY SUKCESU – Mówimy, że inwestycja została zakończona sukcesem. Można go mierzyć w kilku płaszczyznach. Pierwsza z nich to płaszczyzna techniczna – zastosowano najnowocześniejsze urządzenia i systemy, które zagwarantują pracę bezawaryjną przez wiele lat. Po drugie – płaszczyzna ekonomiczna i wymierne oszczędności w wyniku zastosowania projektu. Trzecia i najważniejsza płaszczyzna sukcesu to płaszczyzna ludzka i zero zdarzeń wypadkowych podczas realizacji. Idea bezpiecznej pracy towarzyszyła nam na każdym etapie i dziś, świętując zakończenie prac, doceniamy jej wartość – mówi prezes KSB
CZTERY IDENTYCZNE POMPY WIROWE W ramach modernizacji pompowni zostały zbudowane cztery identyczne pompy wirowe wody sieciowej typu OMEGA 300-700 B SC G F (Q = 1140 m3/h; H = 130 m) firmy KSB z silnikami elektrycznymi firmy ABB o mocy 710 kW na napięcie 6 kV typu HXR450LG4 i przemiennikami częstotliwości ABB /6 kV/ typu ACS 2000 6 kV moc 866 kVA dla płynnej regulacji obrotów. W żadnym z trybów pracy (zima, lato) nie będzie potrzeby załączać więcej niż trzech pomp Fot.: BMP
10 POMPY POMPOWNIE 1/2016