1/2023 Przemysł Farmaceutyczny

SZTUCZNA INTELIGENCJA

I przyszłość farmacji

I sposoby na optymalizację

I jakość to bezpieczeństwo

TEMAT NUMERU: EFEKTYWNA I ZOPTYMALIZOWANA FARMACJA

8 I Park maszynowy szyty na miarę

Rafał Grabicki

12 I Zintegrowany model MRO – szansa rozwoju dla przemysłu farmaceutycznego

Dariusz Piotrowski

18 I „Optymalna” produkcja leków

Ewa Wieczorkowska

22 I Sztuczna inteligencja w farmacji

Dariusz Tarabasz

26 I Rozszerzona odpowiedzialność producentów w branży farmaceutycznej

Mikołaj Maśliński

32 I Krok w kierunku zrównoważonego rozwoju laboratorium

METTLER TOLEDO

34 I Bezpieczeństwo przewozu w transporcie wyrobów gotowych i substancji aktywnych

Agnieszka Tesmer

38 I Prawdziwi liderzy budują zaangażowane zespoły

Sylwia Różalska-Lange

Z ŻYCIA BRANŻY

42 I Miliardy tabletek

fotoreportaż z Lek S.A.

47 I Ulgi podatkowe w branży farmaceutycznej

Marta Henger

52 I CSR w branży farmaceutycznej

rozmowa z Tomaszem Furmanem, członkiem zarządu

Aflofarm Farmacja Polska oraz prezesem Fundacji Aflofarm

57 I Branża w językach a język w branży

Zofia Owczarek, Jakub Kościelniak

PRZEŁOMOWE ODKRYCIA

60 I Deucravacitinib – nowe rozwiązanie dla chorych na łuszczycę

plackowatą

Marta Sharafan, Halina Ekiert, Elżbieta Sikora, Magdalena

Malinowska, Agnieszka Szopa

64 I Tsunami psychodelików

Andrzej Ernst

KIERUNEK KOSMETYKI

72 I Ektoina – substancja ochronna, sprzymierzeniec dobrej

kondycji skóry

Paulina Lechwar

74 I Kosmetyki jutra

rozmowa z Katarzyną Furmanek, prezesem Laboratorium

Kosmetycznego FLOSLEK

78 I Mamy ambicję być marką globalną rozmowa z Anną Rutkowską-Didiuk, współwłaścicielką

marki MOKOSH

80 I Prosto i organicznie fotoreportaż z showroomu MOKOSH

82 I Bliskość natury i sielska prostota rozmowa z Danielem J. Palonkiem, prezesem Empire Pharma

84 I Surowce kosmetyków przeciwstarzeniowych – fakty i mity

Magdalena Sikora

90 I Negocjacje w przemyśle kosmetycznym – jak je przeprowadzić?

Magdalena K. Marciniak

94 I Nanomateriały w kosmetykach w świetle prawa

Urszula Gondek

97 I Bogactwo komponentów kosmetycznych z brzozy brodawkowatej

Magdalena Lasota

98 I Cenne i nie do końca docenione oleje w kosmetyce pielęgnacyjnej

Małgorzata Bajerska

102 I Roślinne inhibitory tyrozynazy – potencjał depigmentacyjny

tkwiący w roślinach

Roksana Dołowy

103 I Maceraty olejowe – naturalne bogactwo składników aktywnych?

Ewelina Petzke

FELIETON

110 I Felietonista 4.0u

Rafał Ruta

TEMAT NUMERU: EFEKTYWNA I ZOPTYMALIZOWANA FARMACJA

PARK MASZYNOWY SZYTY NA MIARĘ

TEMAT NUMERU: EFEKTYWNA I ZOPTYMALIZOWANA FARMACJA

SZTUCZNA

Dariusz Tarabasz

Z ŻYCIA BRANŻY

CSR W BRANŻY FARMACEUTYCZNEJ

rozmowa z Tomaszem Furmanem, członkiem zarządu Aflofarm Farmacja Polska oraz prezesem Fundacji Aflofarm

Rafał Grabicki

Aldona Senczkowska-Soroka

redaktor wydania

tel. 32 415 97 74 wew. 32

tel. kom. 602 116 899

e-mail: aldona.soroka@e-bmp.pl

Sztuczna i inteligentna

Ja: –

Zastanawiałeś się kiedyś, dokąd to wszystko zmierza?

AI: – Jako program komputerowy nie mam zdolności do refleksji i zastanawiania się w takim samym sensie, jak ludzie. Nie posiadam także wiedzy na temat swojej roli w szerszym kontekście rozwoju sztucznej inteligencji i innych technologii. Moim celem jest dostarczanie jak najlepszych odpowiedzi i pomocy użytkownikom, którzy korzystają ze mnie do rozmowy i zadawania pytań, a dalszy rozwój i kierunek sztucznej inteligencji to kwestia, nad którą pracują naukowcy i eksperci z całego świata… Czy ze sztuczną inteligencją można uciąć sobie dzisiaj pogawędkę? Jak widać powyżej – jak najbardziej. Czy będzie ciekawa i satysfakcjonująca? To zależy, ale zapytać można o wiele rzeczy. Celem AI jest przecież pomaganie w szukaniu najlepszych odpowiedzi.

Problem jest jak na razie z samą jej definicją (więcej artykuł s. 22). Czym jest sztuczna inteligencja i jak może pomóc w przemyśle farmaceutycznym? O tym pisze Dariusz Tarabasz: „Sztuczna inteligencja coraz śmielej wkracza do naszego życia, a przemysł farmaceutyczny nie jest tutaj wyjątkiem. Algorytmy AI mają w tym przypadku ogromne wręcz pole do zastosowania. Mogą usprawnić proces produkcji, kontroli jakości, ale – co chyba jeszcze ważniejsze – otwierają niedostępne do tej pory możliwości w zakresie opracowania nowych leków”.

Z pewnością nasuwa się tu oczywiste pytanie: co z człowiekiem? Postęp

to zachwyt, ale i strach. O buncie maszyn pewnie każdy już słyszał, ale – jak zapewniają specjaliści – kontrola ma należeć do ludzi, choć: „(…) algorytm

AI nie będzie działał prawidłowo, jeśli nie zostanie odpowiednio wytrenowany i nadzorowany. W związku z tym, że nie jesteśmy w stanie zweryfikować efektów jego pracy pod kątem »toku myślenia«, może się okazać, że nie zauważymy, kiedy jego rekomendacje będą przynosić więcej szkody niż pożytku. Stosowanie AI może przynieść efekty poprawne, ale sprzeczne z naszym systemem wartości” – dodaje cytowany wyżej D.Tarabasz. Dużo tutaj miejsca na rozważania natury etycznej, filozoficznej, a także praktycznej. Z pewnością obserwacja rozwoju AI będzie interesującym doświadczeniem, nie tylko w przemyśle. W pierwszym w tym roku wydaniu „Przemysłu Farmaceutycznego” przeczytać można oczywiście nie tylko o AI. Ekspertów poprosiliśmy o artykuły dotyczące m.in. nowych odkryć w zakresie leków, organizacji i realizacji przewozu leków oraz API. Piszą o działaniach CSR-owych, a także – w nawiązaniu do tematu numeru – o szeroko rozumianej optymalizacji procesów, zarządzania zespołem i trendów na rynku. Tu przypomnę, że o tym, jak poprawić efektywność w firmie farmaceutycznej, będziemy rozmawiać 29-30 marca w Warszawie, podczas XIV Wiosennej Konferencji Farmaceutycznej.

Wydawca:

BMP spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa

ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz

tel./fax 32 415 97 74

tel.: 32 415 29 21, 32 415 97 93

KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437

NIP: 639-20-03-478 e-mail: farmacja@e-bmp.pl www.kierunekfarmacja.pl

BMP to firma od 30 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. To organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, wydawca profesjonalnych magazynów i portali.

Rada Programowa:

dr Jerzy Jambor, Phytopharm Klęka SA, Polski Komitet Zielarski

Maciej Adamkiewicz, Grupa Adamed

Katarzyna Wójcicka, Europejski Instytut Suplementów i Odżywek

Krzysztof Lassota, ANPHARM P.F. S.A.

Rafał Grabicki, SteriPack Medical Poland

dr Andrzej Ernst, niezależny ekspert prof. dr hab. n. farm. Małgorzata Sznitowska, Gdański Uniwersytet Medyczny

dr Piotr F.J. Lipiński, Instytut Medycyny

Doświadczalnej i Klinicznej

Joanna Podoba, Polpharma

Katarzyna Furmanek, Laboratorium Kosmetyczne FLOSLEK

dr Józef Szmich, Delia Cosmetics Sp. z o.o.

dr Ewelina Petzke, PWSZ w Koninie

Krzysztof Kopeć, Polski Związek Pracodawców Przemysłu Farmaceutycznego

Magdalena Kinga Marciniak, niezależny ekspert

Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk

Redaktor naczelny

Przemysław Płonka

Redaktor wydania

Aldona Senczkowska-Soroka

Redakcja techniczna

Marcelina Gąsior

Kolportaż

rafał.ruczaj@e-bmp.pl

Dyrektor działu handlowego

Magdalena Widrińska

Sprzedaż

Marta Mika, Krzysztof Sielski, Ewa Dombek, Justyna Bujko, Jolanta Mikołajec-Piela

Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną

czasopisma

Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Fot. 123rf

KOBIETA RYBY

Firma Gedeon Richter wraz z Andrzejem Pągowskim, dyrektorem artystycznym przedsięwzięcia, po raz dwunasty prezentuje edycję Kalendarza Artystycznego. Pandemia, wojna w środku Europy, niepewność i nieprzewidywalność czasów, w których żyjemy, skłoniły pomysłodawców do poszukania równowagi pomiędzy tym co rzeczywiste, a tym co ezoteryczne, nie do końca poznane, ale równie fascynujące. Tegoroczny Kalendarz nawiązuje do gwiezdnych konstelacji i znaków zodiaku. Zadaniem artystów było zinterpretowanie tych cech charakteru poszczególnych znaków, które są do nich przypisane, a jednocześnie zbieżne z wartościami firmy.

Kobieta Ryby (19 lutego – 20 marca) Wrażliwa, współczująca, romantyczna, ciekawa świata, zawsze chętna do pomocy potrzebującym, obdarzona intuicją, kreatywna, marzycielska, pracowita, godna zaufania, perfekcjonistka, uprzejma, grzeczna. Autorka – Emilia Dziubak, autorka i ilustratorka książek dla dzieci. Absolwentka ASP w Poznaniu. Laureatka wielu polskich i zagranicznych konkursów

LAT TEMU

zmarł Albert Sabin – twórca doustnej szczepionki przeciw poliomyelitis

Źródło: szczepienia. pzh.gov.pl

CZY ANTYBIOTYKI WKRÓTCE PRZESTANĄ BYĆ SKUTECZNE?

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) szacuje, że oporność mikroorganizmów na leki przyczynia się rocznie do 75 tys. zgonów. W pierwszej połowie 2023 r. Komisja Europejska zamierza zintensyfikować działania przeciwdziałające oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe w ramach proponowanej zmiany prawa farmaceutycznego UE.

Rosnące zagrożenie uwypukla potrzebę zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe za pomocą podejścia „Jedno zdrowie”. Parlament Europejski, zgodnie z Rezolucją z dnia 13 września 2018 r. w sprawie europejskiego planu działania „Jedno zdrowie” na rzecz zwalczania oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe (2017/2254(INI)), uznaje wzajemne powiązania między zdrowiem ludzi, zdrowiem zwierząt i środowiskiem.

W ramach realizowanych działań, na początku 2022 roku weszły w życie nowe unijne przepisy, które mają zapewnić skuteczność środków przeciwdrobnoustrojowych o kluczowym znaczeniu w medycynie dzięki zakazowi ich stosowania w weterynarii. W ramach unijnego programu badawczego „Horyzont 2020”

przeznaczono ponad 690 mln euro na wsparcie badań naukowych i innowacji w tej dziedzinie.

W pierwszych dwóch latach realizacji programu „Horyzont Europa” (to program w zakresie badań naukowych i innowacji zaplanowany na lata 2021-2027, który zastąpił „Horyzont 2020”) na 13 projektów badawczych dotyczących oporności na środki przeciwdrobnoustrojowe przeznaczono 32,5 mln euro. W 2023 roku planowana jest intensyfikacja działań.

Źródło: informacja prasowa

SPADEK LICZBY SZCZEPIEŃ PRZECIW GRYPIE W SEZONIE 2022/2023 O NIEMAL 20%

Po kilku ostatnich sezonach szczepień, w których odnotowano znaczące wzrosty wyszczepialności w Polsce, w sezonie 2022/2023 nastąpił gwałtowny, szacowany na prawie 20%, spadek liczby zrealizowanych szczepień przeciw grypie. Eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy we współpracy z licznymi instytucjami publicznymi oraz producentami przedstawili powody mniejszego zainteresowania szczepieniami, a także wskazali konieczne zmiany systemowe, i organizacyjne, które mogą podnieść dostępność do szczepień i potencjalnie przyczynią się do podniesienia poziomu wyszczepialności w kolejnych latach.

– Uważamy, że najlepiej podejmować działania CSR-owe w dziedzinach, na których dobrze się znamy. Jest to oczywiście ochrona zdrowia – obszar wymagający szczególnie mocnego wsparcia. Niestety, w Polsce wciąż zbyt mało organizowanych jest inicjatyw prewencyjnych oraz prozdrowotnych, dlatego właśnie tam kierujemy swoje działania społeczne – Tomasz Furman, członek zarządu Aflofarm Farmacja Polska oraz prezes Fundacji Aflofarm (wywiad s. 52)

Eksperci wypracowali również Konsensus w sprawie zapotrzebowania na szczepionki przeciw grypie na sezon 2023/2024, przyjmując wariant realistyczny oraz optymistyczny, zależny od zaimplementowanych zmian.

Źródło: informacja prasowa

EKSPERCKI SERWIS

www.adamed.expert to platforma zaprojektowana do rozpowszechniania aktualnej wiedzy medycznej szerokiej społeczności lekarzy, farmaceutów i pacjentów. Serwis odwiedziło już ponad 1,5 miliona użytkowników i liczba ta wciąż rośnie.

Źródło i fot.: Adamed

Fot. 123rf

Fot. 123rf

CIEKAWOSTKA

NAJWIĘKSZE BADANIE

POTWIERDZAJĄCE BEZPIECZEŃSTWO

SZCZEPIEŃ PRZECIW EBOLI U DZIECI I DOROSŁYCH

W czasopiśmie „The New England Journal of Medicine” opublikowano wyniki największego z dotychczas prowadzonych badania bezpieczeństwa szczepionek przeciw gorączce Ebola. Podawano preparat Ervebo (rVSV-ZEBOV) (Merck, Sharpe i Dohme) oraz preparaty Zabdeno (Ad26.ZEBOV) i Mvabea (MVA-BN) (Johnson & Johnson). Potwierdzono również czas utrzymywania się odporności do roku od podania pierwszych dawek szczepionek.

W badaniu PREVAC prowadzonym w Liberii, Gwinei, Sierra Leone i Mali uczestniczyło 1400 osób dorosłych i 1401 dzieci w wieku od 1 do 17 lat. Oceniano odpowiedź odpornościową dla 3 różnych schematów szczepienia:

• dawka szczepionki Zabdeno i po 56 dniach dawka szczepionki Mvabea,

• dawka szczepionki Ervebo,

• dawka szczepionki Ervebo i po 56 dniach dawka przypominająca tej samej szczepionki.

Szczepionka Ervebo (rVSVΔG-ZEBOV-GP) to pierwsza szczepionka przeciw Eboli dopuszczona do obrotu przez EMA w 2019 roku. Zawiera genetycznie zmodyfikowany wektor wirusa (Vesicular Stomatitis Virus, rVSV), z wbudowaną informacją genetyczną kodującą powierzchniową glikoproteinę wirusa Ebola Zair (ZEBOV). Wyjściowo została opracowana jako szczepionka jednodawkowa i obecnie jest zalecana do szczepienia personelu medycznego oraz strategii tzw. szczepień pierścieniowych, w ramach których po wykryciu nowego zachorowania szczepi się wszystkie osoby z bliskiego kontaktu oraz w drugiej kolejności osoby kontaktujące się z bliskimi. Oznacza to szczepienie każdego, kto prawdopodobnie miał kontakt z osobą zakażoną wirusem Ebola, zamiast szczepienia całych populacji.

Szczepionki Zabdeno i Mvabea opracowano do stosowania w jednym cyklu szczepienia, gdzie w pierwszej kolejności podaje się dawkę preparatu Zabdeno, a następnie po 56 dniach dawkę Mvabea. Obydwa preparaty są szczepionkami wektorowymi wytwarzanymi przy zastosowaniu podobnej technologii co szczepionki wektorowe przeciw COVID-19 (Astra Zeneca oraz Janssen). Wektory stanowią swego rodzaju nośnik dla informacji genetycznej z zakodowaną informacją o syntezie wybranych glikoprotein wirusa Ebola. Preparat Zabdeno (Ad26.ZEBOV) został wręcz przygotowany na bazie tego samego wektora wirusowego co szczepionka przeciw COVID-19 Janssen.

Źródło: informacja prasowa

CORAZ GROŹNIEJSZE

Według różnych źródeł infekcje grzybicze mogą powodować 1,3-1,7 mln zgonów rocznie, a pośrednio przyczyniać się do kolejnych kilku milionów zgonów. Z 250 tys. znanych gatunków grzybów 200 jest patogennych. Niektóre są jednak tak groźne, że według WHO mogą spowodować problemy w systemach ochrony zdrowia. Jesienią ubiegłego roku organizacja opublikowała listę 19 najniebezpieczniejszych rodzajów mykopatogenów.

Źródło: newseria

POLFARMEX S.A. Z GRANTAMI OD AGENCJI BADAŃ MEDYCZNYCH

Polfarmex S.A. otrzymał dwa granty w konkursie Agencji Badań Medycznych na opracowanie i rozwój innowacyjnych rozwiązań w obszarze nowych postaci farmaceutycznych produktów leczniczych dopuszczonych do obrotu, leków generycznych i leków biopodobnych.

Wsparcie ABM otrzymały projekty:

1. Opracowanie i rozwój innowacyjnego połączenia lekowego mającego korzystne zastosowanie w terapiach leczenia nadciśnienia tętniczego.

2. Opracowanie i rozwój innowacyjnego rozwiązania w obszarze nowej postaci farmaceutycznej leków stosowanych w leczeniu bezsenności.

Dwa wnioski grantowe Polfarmex S.A. znalazły się w gronie 19 projektów, które otrzymały od ABM rekomendację do dofinansowania w konkursie. Łączna kwota dofinansowania zwycięskich projektów to 144 017 933,72 zł.

Źródło: polfarmex.pl

PARK MASZYNOWY SZYTY NA MIARĘ

Rafał Grabicki SteriPack Medical Poland

Podczas projektowania procesu produkcyjnego, kiedy przejdziemy już etapy związane z rozwojem produktu i badaniami, przychodzi czas na transfer produktu z laboratorium na obszar produkcyjny. Wydawać by się mogło, że zadanie jest proste, gdyż wiemy, co chcemy wytwarzać, wiemy, jak zrobiliśmy to na etapie R&D i prób. Nic bardziej mylnego.

Skalowanie procesu wytwórczego jest zazwyczaj wyzwaniem łączącym się z wieloma problemami, które trzeba rozwiązać, zanim zaczniemy pełnowymiarowy proces produkcyjny serii przeznaczonych

na rynek. Sytuacja jest łatwiejsza, gdy rozwój produktu odbywa się na urządzeniach identycznych technologicznie z tymi, które są w obszarze produkcyjnym. W takim przypadku tzw. scale-up, czyli przejście na proces produkcyjny, ma szybszy przebieg, ponieważ parametry procesu wymagają nieznacznych regulacji.

Mając zupełnie inne urządzenia, różniące się szczegó-

łami technicznymi, musimy właściwie zaprojektować proces od nowa. Oczywiście to zadanie ułatwia nam wiedza z etapu R&D, ale mimo wszystko przed technologami i inżynierami pozostaje dużo pracy, aby przenieść proces i uzyskać właściwy fizykochemicznie i jakościowo produkt.

Oprócz strony czysto technologicznej proces produkcyjny ma również stronę finansową, na którą składa się wiele czynników, począwszy od cen surowców i materiałów, z jakich produkt jest wytwarzany, a kończąc na koszcie mediów, pracy ludzkiej i maszynowej.

Co jest najważniejsze?

Poza podstawowym celem każdego procesu wytwórczego, czyli wyprodukowaniem pełnowartościowego jakościowo produktu, zgodnego z normami, standardami i wymaganiami, istotne jest również zachowanie efektywności technicznej, technologicznej i finansowej tego procesu. W przypadku zakupu surowców i materiałów największe znaczenie mają działy odpowiadające za pozyskanie komponentów w jak najlepszych cenach i z jak najlepszym czasem dostawy. O jakości tych materiałów nie będę się rozpisywał, ponieważ jest oczywiste, że musi być najwyższa i potwierdzona certyfikatami. Większe pole do popisu mają tu osoby odpowiedzialne za dobór urządzeń do danego procesu i zestrojenie ich w taki sposób, aby były wydajne, odrzut jak najmniejszy, uzysk jak największy, by pracowała optymalna liczba osób w optymalnym czasie. Krótko mówiąc, aby park maszynowy był maksymalnie efektywny.

Dwie drogi

Zazwyczaj są dostępne dwie ścieżki. Pierwsza, gdy transferujemy produkt do już istniejącego parku maszynowego. Druga, kiedy kupujemy urządzenia do zupełnie nowego procesu. Czy któraś z powyższych jest prostsza, mniej wymagająca lub dająca większe prawdopodobieństwo sukcesu? Moim zdaniem każda ma wiele pułapek i trudnych etapów do rozwiązania, ale na pewno łatwiej jest dobrać urządzenia do procesu niż proces do urządzeń. Oczywiście mówimy tutaj o standardowych procesach, dla których urządzenia istnieją już na rynku.

W dalszym ciągu tego artykułu skupimy się na sytuacji, gdy należy dobrać urządzenia do procesu produkcyjnego, ponieważ chciałbym pokazać, że nawet w takim przypadku, tym prostszym, należy zwrócić uwagę na wiele elementów układanki, być „wizjonerem” z jednej strony, a „księgowym” z drugiej. Nie jest to łatwe zadanie, ale wykonalne.

Pierwsze trudności pojawią się już na etapie doboru osoby, która poprowadzi taki projekt, ponieważ zależnie od tego, jak kształtowała się nasza ścieżka zawodowa, będziemy albo bardziej operacyjni, albo finansowi, co przełoży się oczywiście na podejście do doboru maszyn. Niezależnie od tego, która część będzie bardziej dominująca, mając w sobie te dwie „osobowości”, dajemy dużą szansę na powodzenie wdrożenia i uruchomienia parku maszynowego, który został właściwie dobrany do wymagań. Jeśli mówimy o wymaganiach, każdy od razu będzie miał na myśli Specyfikację Wymagań Użytkownika. To dokument popularnie zwany URS-em, gdzie zawarte są wszystkie wymagania, jakie mamy wobec urządzeń i infrastruktury, których potrzebujemy. Wydawać by się mogło, że nowy proces sam wskazuje, czego potrzebuje i rola inżyniera w tym przypadku jest minimalna – wystarczy, że spisze parametry, jakie ma mieć produkt, poda składy i producent urządzenia dobierze resztę. Niestety, tak łatwo nie jest, ponieważ efektywny park

maszyny nie jest tożsamy z dedykowanym parkiem maszynowym. Efektywny park maszynowy, według mnie, to urządzenia, które są uniwersalne dla profilu produkcyjnego, jakim zajmuje się firma, lub kierunku, w którym będzie się rozwijała. Dochodząc do etapu doboru urządzeń, kierownik takiego projektu musi mieć na uwadze nie tylko proces doczesny, ale także rozwój produktu na rynku, dalsze rozszerzenie linii produktowej, wprowadzanie nowych wyrobów na te urządzenia. Oczywiście, może się zdarzyć, że wolumen produktu pokryje całe moce linii wytwórczych. Ale czy taką wiedzę mamy dostępną na etapie doboru urządzeń? Najczęściej nie. Mamy za to możliwość, a wręcz obowiązek zaangażowania specjalistów z różnych obszarów firmy, którzy udzielą nam informacji pozwalających na zbudowanie wizji rozwoju produktu lub linii produktowej, ułożenia jej na ścieżce czasowej i wkomponowania w to wszystko urządzeń. Nie jest bowiem sztuką kupienie przewymiarowanych urządzeń na początek procesu produkcyjnego, ponieważ od startu skazujemy proces na nieefektywność finansową, dlatego że większość mocy produkcyjnych będzie niewykorzystana, czyli pojawi się strata, którą należy pokryć z zysków procesu produkcyjnego, dla którego maszyny były kupione. Z drugiej strony, kupienie maszyn, które już od początku będą wykorzystane w 70-80%, to również niewłaściwy krok, ponieważ nie dajemy żadnych szans na większy rozwój produktu niż to było zakładane przez dział sprzedaży.

„Niższa produktywność niż możliwości urządzenia może oznaczać, że z jakiejś przyczyny maszyna nie rozwija swojej pełnej mocy technicznej

Trzy wykluczające się czynniki

Jak więc postąpić na etapie doboru maszyn i infrastruktury, aby zachować efektywność, a równocześnie mieć możliwość dalszego rozwoju? Trzeba wziąć pod uwagę trzy czynniki, które w pewien sposób zawsze będą się wykluczały, ale naszym zadaniem jest takie ich zestawienie, aby dawały najlepszy efekt w warunkach, dla których przygotowujemy park maszynowy. Te czynniki to: efektywność maszynowa (procesowa), efektywność kosztowa, efektywność czasowa. Co rozumiem pod tymi nazwami?

Efektywność maszynowa to dostępność, produktywność i jakość, czyli wskaźnik OEE, który natychmiast pokaże nam, co działa dobrze w procesie, a co wymaga naszej atencji. Gdy dostępność będzie niska oznacza to, że „marnujemy czas” na rzeczy, które nie przynoszą wartości dodanej do procesu wytwórczego. Czy mamy je usunąć z procesu? Na pewno nie od razu i bez zastanowienia. Musimy analizować, wyciągnąć

SERWIS

Każda maszyna potrzebuje serwisu, jednakże warto zwrócić szczególną uwagę przy doborze tych maszyn, aby części zamienne były ogólnie znanymi i dostępnymi na rynku elementami, od światowych producentów, a serwis nie wymagał zespołu techników i tygodni postoju urządzenia

wnioski i następnie przejść do działania. Niska dostępność może być efektem specyficzności procesu produkcyjnego, w którym po procesie mieszania osiągamy etap „leżakowania” produktu wewnątrz zbiornika, bez możliwości transferu do zbiornika magazynowego, ponieważ po „leżakowaniu” nastąpią kolejne etapy procesu w tym samym zbiorniku. Na wykresie zobaczymy czas bezczynności, ale nie oznacza on nieefektywności, tylko specyfikę procesu. Co zrobić w takim przypadku? Można między innymi rozważyć, czy zastosowanie większej liczby mniejszych urządzeń i przesunięcie procesu w fazie nie da lepszego efektu wydajnościowego. A co w sytuacji niskiej produktywności? Jak interpretować ten wskaźnik w ujęciu efektywności maszynowej?

Niższa produktywność niż możliwości urządzenia może oznaczać, że z jakiejś przyczyny maszyna nie rozwija swojej pełnej mocy technicznej. Powodów może być wiele i warto tutaj bardzo dokładnie je przeanalizować, ponieważ niewłaściwe wnioski mogą pociągnąć za sobą niepotrzebne inwestycje lub zmiany w procesie, które nie przyniosą żadnych efektów poza stratą czasu i pieniędzy.

Podstawą działania przy produktywności jest właściwy dobór maksimum, jakie można osiągnąć dla danego produktu, nawet nie procesu. Weźmy pod uwagę rozlew – inna będzie wydajność dla produktów takich jak zawiesina, a inna dla roztworów. Zawiesiny będą miały niższą wydajność na tych samych układach dozujących niż roztwory, jeśli weźmiemy pod uwagę efektywność kosztową przy doborze urządzenia. Co to znaczy? Można dobrać system dozujący, który będzie przewymiarowany i wydajność zarówno dla zawiesin, jak i roztworów osiągnie maksymalne zdolności techniczne urządzenia. Wskaźnik produktywności będzie wysoki, ale z drugiej strony koszt maszyny może być nawet dwukrotnie wyższy od standardowego. Czy warto iść w tym kierunku?

I znów nie dam jednoznacznej odpowiedzi, ponieważ to zależy chociażby od procentowego stosunku liczby zawiesin do roztworów produkowanych na tej linii.

Jeśli zawiesina jest dominującą formą, a także będzie rozwijana jako dominujący produkt w firmie, to warto dobrać urządzenia w taki sposób, aby zapewniały wysoką wydajność dla produkcji tej formy leku. Z drugiej strony należy skonfrontować dobór urządzeń

z informacjami z działu sprzedaży odnośnie dalszych planów rozwoju linii produktowej bądź formy leku. Zależnie od planowanych wzrostów zasadne może być kupienie od razu maszyn z większą wydajnością maksymalną równocześnie, pokazując koszt procesu produkcyjnego, który na początku okaże się większy, ponieważ będzie musiał pokryć niezużyte moce produkcyjne. Taki park maszynowy pozwoli natomiast na szybkie zwiększenie wolumenu w momencie wzrostów rynkowych. Jeśli jednak spodziewana jest stabilność wolumenu rynkowego, nie należy kupować maszyn przewymiarowanych; powinny mieć one na początku procesu produkcyjnego wykorzystanie nie większe niż 55%, aby móc rozwijać inne produkty i wdrażać przy wykorzystaniu wspomnianego parku maszynowego.

Ostatnim czynnikiem jest efektywność czasowa, czyli gotowość parku maszynowego do użycia, a to oznacza czas dostawy, instalacji i testów przed pierwszym uruchomieniem. Ważne są jeszcze i inne aspekty, które bywają często pomijane, co znacząco wpływa na dostępność urządzeń dla procesów w rutynowym użytkowaniu. Mam tu na myśli czas potrzebny na serwisowanie i koszt tych serwisów. Oczywiste jest, że każda maszyna ich potrzebuje, jednakże warto zwrócić szczególną uwagę przy doborze urządzeń, aby części zamienne były ogólnie znanymi i dostępnymi na rynku elementami, od światowych producentów, a serwis nie wymagał zespołu techników i tygodni postoju. Jeśli dobierzemy rozwiązanie optymalne pod tym kątem, odwdzięczy się nam wysoką dostępnością i niską niezawodnością w codziennym użytkowaniu. ***

Za stwierdzeniem „efektywny park maszynowy” kryje się cała lista aspektów, które muszą być wzięte pod uwagę przy projektowaniu linii produkcyjnej, a kierownik projektu lub osoba odpowiadająca za inwestycję w tym zakresie musi patrzeć nie tylko na ten specyficzny proces, ale połączyć w jak najlepszy sposób całą wiedzę dotyczącą danego obszaru, na którym odbywa się nowe wdrożenie, aby docelowo móc dostarczyć urządzenia wykonujące swoją pracę, jakby były „uszyte na miarę potrzeb”. Z drugiej strony muszą one pozwalać na szybką rozbudowę i dalszy rozwój, gdyż to są właśnie znamiona efektywnego parku maszynowego. 

Na pewno łatwiej jest dobrać urządzenia do procesu niż proces do urządzeń

ZINTEGROWANY MODEL MRO

szansa rozwoju dla przemysłu farmaceutycznego

Dariusz Piotrowski Polpharma

Do głównych zadań MRO, czyli Maintenance, Repair and Operations, należy sprawne zarządzanie majątkiem firmy – stanami magazynowymi i logistyką dostaw. Do tej pory wydatki ponoszone na MRO były często marginalizowane w planach strategicznych wielu przedsiębiorstw.

Zbadania przeprowadzonego wśród czytelników magazynu „Inżynieria i Utrzymanie Ruchu” wynika, że w większości zakładów (62% wskazań) na utrzymanie ruchu przeznacza się mniej niż 5% rocznego budżetu firmy. Obecna sytuacja ekonomiczna, wzrost cen energii, wydłużone łańcuchy dostaw wymuszają zmianę tego podejścia i konieczność szukania oszczędności we wszystkich obszarach działalności przedsiębiorstwa.

Polpharma, stojąc przed wyzwaniem wyeliminowania przestojów i zoptymalizowania logistyki, w 2021

roku nawiązała współpracę z Grupą Rubix, liderem na rynku polskim i europejskim w zakresie dostaw rozwiązań optymalizujących obszar MRO. Wybór partnera biznesowego był podyktowany wieloletnim doświadczeniem firmy w dostarczaniu części, prowadzeniu projektów oszczędnościowych oraz zakresem i jakością świadczonych usług. Duże znaczenie miała również szybka realizacja zamówień. Wszystkie produkty zamówione do godz. 14:00 są dostarczane już następnego dnia. Nasz zintegrowany dostawca MRO zapewnia też realizację zamówień awaryjnych – jeżeli

FOT. 1

Zakład Produkcyjny Polpharma – Starogard Gdański

tylko produkty są dostępne w magazynie – jeszcze tego samego dnia. Oferuje również pełne wsparcie procesu gwarancyjnego.

Rubix jest silnym zespołem mającym ponad 35-letnie doświadczenie w prowadzeniu projektów zwiększających efektywność różnych sektorów przemysłu. Dzięki swoim spółkom technicznym, zlokalizowanym w Polsce, jest w stanie zapewnić Polpharmie kompleksowe usługi serwisowe dopasowane do indywidualnych potrzeb naszych zakładów.

Jednym z celów współpracy Polpharmy z Rubix było zredukowanie liczby dostawców z ponad 500 do jednego, gwarantującego najlepsze ceny rynkowe dla produktów „core”, co w efekcie znacznie obniżyło kapitał obrotowy, koszty transportu i księgowości. Tym samym Rubix stał się dla nas preferowanym zintegrowanym dostawcą MRO.

Wszystkie postanowienia zawarte w kontrakcie są realizowane przez Grupę Rubix za pośrednictwem dedykowanych zespołów odpowiedzialnych za współpracę, oszczędności i poprawę wyników. Do najważniejszych należą: Insite,

• Back Office,

• Zespół SWAT, Zespół Mobilizacyjny.

Insite

Ważnym wsparciem dla naszych zespołów było wdrożenie usługi Insite, w ramach której pracownik Rubix jest obecny na terenie każdego z zakładów Grupy Polpharma (łącznie 5 specjalistów w 5 lokalizacjach). Proponuje on i doradza w zakresie rozwiązań oszczędnościowych. Zapewnia nieprzerwany dostęp do zbiorowej wiedzy technicznej 8500 pracowników Rubix z całej Europy, nieustannie pracujących po

to, aby zapewnić ciągłość produkcji. W przypadku nieplanowanego przestoju awaryjny serwis jest tuż obok, gotowy do pracy nad rozwiązaniem problemu. Do zdań Insite należy również dbałość o prawidłowe wywiązywanie się z umowy, przygotowywanie i realizacja projektów oszczędnościowych, zbieranie zamówień, przygotowywanie comiesięcznych raportów, a także merytoryczne wspieranie działów obsługi technicznej Polpharmy.

Back office

Back office naszego partnera biznesowego zamawia niezbędne dla nas materiały i czuwa nad terminową realizacją dostaw. Zawsze, gdy jest to możliwe, łączy pojedyncze zamówienia w ramach jednej zbiorczej przesyłki, redukując tym samym koszty związane z dostawą. Przygotowuje również dedykowane dla Polpharmy katalogi produktów oraz bazy danych z elektronicznymi kartotekami BHP pracowników. W razie potrzeby zajmuje się również obsługą procesów gwarancyjnych. W celu usprawnienia współpracy Back Office ujednolicił nazewnictwo produktów używanych w zakładach Polpharmy i przeprowadził integrację RUBIX SAFETY z systemem PPH.

Zespół Mobilizacyjny

Zespół Mobilizacyjny naszego partnera pracuje nad optymalizacją procesów zarządzania magazynami Polpharmy. Identyfikuje składowane części, zwłaszcza pozycje przestarzałe lub zdublowane. Dokonuje standaryzacji opisów i ujednolicenia części używanych w zakładach Polpharmy, a tam gdzie nie ma przeciwskazań – rekomenduje zamienniki korzystniejsze pod względem jakości i ceny. Przygotowuje ponadto raporty poaudytowe z rekomendacja-

FOT. 2 Jeden z magazynów Rubix – Kolbuszowa

Fot. zasób własny autora

Fot. zasób własny autora FOT. 3 Automatyczna maszyna wydająca ŚOI w Zakładzie Polpharmy w Starogardzie Gdańskim

pozwoliły nam na opracowanie długoterminowego planu działania w zakresie oszczędności TCO. Przykładem realizacji tego typu działań może być projekt wdrożenia alternatywnego dostawcy filtrów zapewniającego tańsze i niezawodne dostawy w przeciwieństwie do innej renomowanej marki. Kolejnymi przykładami są: zastąpienie giętkich połączeń (węże) stałymi instalacjami z rur KO niewymagającymi kosztownej okresowej wymiany lub wykorzystanie wody z odzysku w pomieszczeniach sanitarnych, czego efektem jest oszczędność czystej wody wodociągowej.

W ramach podobnych inicjatyw przeprowadzono również takie zadania, jak regeneracja oklejarek automatycznych, wymiana uszczelek drzwi izolatorów na tańszy i odporniejszy na uszkodzenia mechaniczne zamiennik, a także wiele innych inicjatyw skutkujących znaczną redukcją kosztów.

Do efektywnej realizacji celów współpracy przyczyniają się dodatkowe usługi oferowane przez Rubix. Wśród nich niezwykle istotny jest Invend, czyli system automatycznych maszyn wydających ustawionych w zakładach Polpharmy. Usługa ta nie wymaga wstępnych inwestycji i przyczynia się do zmniejszenia kosztów oraz strat przemysłowych materiałów eksploatacyjnych na poziomie od 25% do 40%.

mi. Odpowiednie profilowanie magazynów wdrażane przy pomocy specjalistów technicznych Rubix pozwoli nam zaoszczędzić czas i pieniądze, a tym samym uwolni kapitał obrotowy zamrożony w zapasach.

Zespół SWAT Zespół SWAT koncentruje się na poszukiwaniu oszczędności zarówno w obszarach technicznych naszych zakładów, jak i w tak ważnym dziś obszarze zużycia mediów. Wykonuje audyty zużycia energii elektrycznej, sprężonego powietrza i ciepła.

Polpharma zdecydowała się na użycie predykcyjnego, opartego o czujniki drgań systemu OPTIME, pozwalającego na monitoring urządzeń pod kątem zagrożenia awarią

Współpraca zespołu Polpharmy z Insite i dedykowanym zespołem SWAT owocuje wspólnie realizowanymi projektami TCO (Total Costs of Ownership), redukującymi koszty związane z zakupem produktów, usług, jak i bieżących kosztów funkcjonowania. Wiedza specjalistów Rubix na temat procesów produkcyjnych i doświadczenie w pomaganiu przedsiębiorstwom we wdrażaniu możliwości oszczędnościowych

Po zakończonym okresie pilotażowym w naszym największym zakładzie w Starogardzie Gdańskim, wdrożenie dystrybucji ŚOI za pośrednictwem automatów wydających we wszystkich naszych lokalizacjach pozwoli zmniejszyć zużycie materiałów, obniżyć koszty magazynowania, a także zwiększyć komfort i wydajność pracy.

Linia ubrań

W ramach współpracy ROBOD, spółka z Grupy Rubix, specjalnie na potrzeby Polpharmy zaprojektowała linię ubrań roboczych „PHARMA”, w skład której weszło kilka modeli fartuchów oraz ubrań dwuczęściowych. Przy produkcji wykorzystano różne typy tkanin, między innymi 100% bawełnę, a także specjalistyczne tkaniny o właściwościach antyelektrostatycznych i chemoodpornych. W ramach realizacji projektów odzież ta była testowana w zakładzie w Starogardzie Gdańskim. Po uzyskaniu certyfikatów zgodności oceny UE (CE KAT II i III) została wprowadzona do pozostałych oddziałów i stopniowo zastępuje używaną tam do tej pory różnorodną odzież roboczą.

***

Rubix zapewnia także dostęp do nowoczesnych technologii z zakresu predykcyjnego utrzymania ruchu. Polpharma zdecydowała się na użycie predykcyjnego, opartego o czujniki drgań systemu OPTIME, pozwalającego na monitoring urządzeń pod kątem zagrożenia awarią. Rozwiązanie to umożliwia nam wizualizację w jednym interfejsie wszystkich podłączonych urządzeń w różnych obszarach monitorowania. Posiada również opcję wizualizacji ewolucji stanu maszyny i wszystkich powiadomień historycznych związanych z alertami i wskaźnikami KPI. Łatwy

Wysokiej

Największy zakres produktowy na rynku

APARATURA LA BO RAT O RYJN A

narynku

TIT R ATO R Y

N o w a gene r ac j a automatycznych titratorów

• Bezprzewodowe połączenie pomiędzy jednostką sterującą, panelem dotykowym i jednostką miareczkującą

• Informacja o reagencie zapisana w pamięci biurety

• Informacja o elektrodzie zapisana w kablu łączącym elektrodę z biuretą

• Czterokanałowa jednostka sterująca wyposażona w kolorowy panel dotykowy

• Możliwość współpracy z 18-pozycyjnym autopodajnikiem

WI SK O ZY

EMS 1000

• Nowa metoda pomiaru lepkości w oparciu o rejestrację szybkości obrotu kulki pływającej w kuwecie jednorazowej.

• Obrót kulki jest wzbudzany przez jej interakcje z elektromagnesem.

• Zakres temperatur od 0 do 200°C

• Zakres pomiaru lepkości od 0,1 do 100 000 mPas

• Zakres szybkości ścinania 0,01 do 150 1/s

• Objętość próbki 300 µl

G ĘS TO Ś CIOMI ERZ E

• Wysoka dokładność pomiaru – max. 3x10-6 g/cm3

• Zakres temperatury od 0 do 100°C

• Szybki pomiar (20 s wg K E M)

• Mała objętość próby (minimum 1,0 ml)

• Możliwość współpracy z 30-pozycyjnym autopodajnikiem

• Wyposażony w kamerę wideo

dostęp do precyzyjnych danych ułatwia specjalistom obsługi technicznej przewidywanie możliwych problemów i awarii maszyn. Dzięki systemowi OPTIME możemy odpowiednio wcześnie podjąć działania związane z konserwacją, zamówieniem niezbędnych części, naprawą lub wymianą maszyny i tym samym uniknąć nieplanowanych przestojów na linii produkcyjnej. Dodatkowo moduł usług eksperckich pozwala na szybki kontakt ze specjalistami technicznymi Rubix, gdy tylko zajdzie taka potrzeba.

Dalsza współpraca Polpharmy z Rubix, naszym preferowanym zintegrowanym dostawcą MRO, będzie się koncentrować na zwiększeniu obrotów i wynikających z nich oszczędności. Zamierzamy kontynuować integrację naszych systemów zakupowych. Do jej pory automatyzacja obsługi zakupów o niskiej wartości w oparciu o predefiniowane e-katalogi produktów pozwoliła nam skupić się na efektywnym wykorzystaniu kompetencji zespołu zakupowego przy realizacji zakupów o znaczeniu strategicznym. Kolejne działania związane z doskonaleniem procesów zaopatrzenia i dystrybucji umożliwią nam jeszcze większą redukcję kosztów operacyjnych. Doceniamy proaktywne wsparcie specjalistów Rubix ukierunkowane na osiąganie coraz większych oszczędności finansowych oraz poprawę efektywności produkcji. Zamierzamy pogłębić naszą współpracę w obszarze projektów TCO

ze szczególnym ukierunkowaniem na kluczowe dla nas zagadnienia z obszaru oszczędności energii. Optymalizacja stanów magazynowych i konsolidacja dostawców przynosi wiele korzyści biznesowych. W przypadku Polpharmy wdrożenie zintegrowanego modelu w zakresie dostaw MRO pozwoliło wejść na wyższy model zarządzania. Współpraca z Rubix przyczyniła się do poprawy wydajności i efektywności produkcji przy jednoczesnej redukcji kosztów. Wdrażanie projektów TCO wymagało od nas podejmowania dobrych i przemyślanych decyzji. Niezwykle przydatna okazała się pomoc partnera biznesowego posiadającego zarówno specjalistyczną wiedzę technologiczną, jak i doświadczenie w realizacji tego typu przedsięwzięć. 

Fot. zasób własny autora

FOT. 4 Kolekcja ubrań Polpharmy