ZASADY BIOASEKURACJI NA FERMIE DROBIU

Jako Podstawa Bezpiecznej Produkcji

Katarzyna Grygo-Małuj dyrektor ds. dobrostanu i jakości łańcucha dostaw SuperDrob SA

Krzysztof Adamczyk

Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Instytut Medycyny Weterynaryjnej, Katedra Patologii i Diagnostyki Weterynaryjnej, lekarz weterynarii Avet sp. z o.o.

Współcześnie coraz mocniej mierzymy się z wyzwaniem zapewnienia odpowiedniej ilości bezpiecznej żywności dla rosnącej populacji ludzi. By sprostać temu zadaniu nie możemy pomijać jednego z kluczowych elementów łańcucha produkcji, czyli chowu zwierząt.

Zbiór zasad, działań, środków zarządzania i środków fizycznych mających za zadanie ograniczenie ryzyka wystąpienia, rozwoju i rozprzestrzeniania się chorób w miejscach hodowli określamy jako bioasekurację, czyli ochronę fermy przed czynnikami biologicznymi. Zabiegi te skupiają się nie tylko na populacji zwierząt, czyli produkcji pierwotnej, ale również na zakładach produkcyjnych, środkach transportu oraz w każdych innych obiektach, pomieszczeniach i miejscach narażonych na obecność potencjalnie niebezpiecznych patogenów i ich przenoszenie.

Podstawową zasadą bioasekuracji jest kontrola i zapewnienie bezpieczeństwa produktów żywnościowych w celu ochrony konsumentów przed przedostaniem się czynników chorobotwórczych do ich domów. To również kluczowy element dbania o dobrostan zwierząt, w którego założeniach niezwykle istotnym aspektem jest zapewnienie środowiska wolnego od patogenów i chorób. Przykładem braku zachowywania zasad bioasekuracji na fermach drobiu mogą być zakażenia bakteriami z gatunku Salmonella, które w krajach Unii Europejskiej udało się ograniczyć w ogromnym stopniu dzięki działaniom prewencyjnym. Polska, dostosowując prawo państwowe przed dołączeniem do UE, wprowadziła ustawę z dnia 11 marca 2004 r o Ochronie zdrowia zwierząt i zwalczaniu chorób zakaźnych, która to stanowiła podwaliny do programów zwalczania salmonelloz u drobiu. Tak wyśrubowane normy nie występują w żadnych innych państwach trzecich.

Tak jak nie istnieją dwie jednakowe fermy, tak nie ma jednoznacznych wytycznych wskazujących, jak należy przygotować fermę i prowadzić na niej produkcję w zakresie zasad bioasekuracji. W tym aspekcie przydatne mogą być wymienione powyżej przepisy oraz Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 31 marca 2022 roku w sprawie zarządzenia środków związanych z wystąpieniem wysoce zjadliwej grypy ptaków. Te akty prawne skupiają się na dwóch chorobach niebezpiecznych zarówno dla ludzi, jak i dla ptaków. Opisane w nich wymagania mają również zastosowanie w ograniczaniu szerzenia każdego innego patogenu wśród populacji zwierząt, dlatego mogą być dobrym wyznacznikiem przy konstruowaniu planów zabezpieczenia fermy.

Wykonanie działań, które odpowiednio zabezpieczą zwierzęta, zapewnią bezpieczeństwo produktów żywnościowych oraz spełnią wymagania określone w przepisach prawa, nie jest łatwym zadaniem. By odpowiedzieć na powyższe wyzwania, w ramach działalności gabinetu weterynaryjnego Avet (odpowiadającego za opiekę nad stadami w ramach integracji firmy SuperDrob), został utworzony Zespół Bioasekuracji Ferm (ZBF). Lekarze weterynarii działający w tej komórce audytują producentów współpracujących z działem kontraktacji i na bazie specjalistycznej wiedzy projektują rozwiązania bio- asekuracyjne „szyte na miarę” konkretnej fermy. W ramach pracy ZBF zwraca uwagę pracowników ferm na krytyczne punkty zabezpieczenia stad przed rozprzestrzenianiem się patogenów. Edukuje w kontekście właściwych działań mających na celu poprawę dobrostanu utrzymywanych ptaków oraz wskazuje możliwości modyfikacji już istniejących rozwiązań, by w lepszym stopniu chroniły zwierzęta przed patogenami. Wprowadzanie tych zmian na fermach odbywa się pod kontrolą lekarzy weterynarii, którzy na co dzień zajmują się opieką nad ptakami. Głównym zadaniem ZBF jest zmniejszenie występowania chorób zakaźnych w stadach, co przekłada się na lepsze zdrowie ptaków, w konsekwencji ogranicza stosowanie antybiotyków, a finalnie poprawia jakość żywności dla konsumenta.

Bioasekurację można podzielić na:

1. Wewnętrzną – ma na celu ograniczyć rozprzestrzenianie się patogenów wewnątrz gospodarstwa. Dotyczy głównie osób mających bezpośredni kontakt ze zwierzętami.

2. Zewnętrzna – ma na celu zabezpieczyć gospodarstwo przed wnikaniem patogenów z zewnątrz na jego teren – obejmuje zabezpieczenie terenu i budynków.

Zasady bioasekuracji na fermie drobiu – kontrola od wejścia do wyjścia

1. Teren fermy musi być ogrodzony – bez możliwości przypadkowego ruchu ludzi i zwierząt. Szczególnym zagrożeniem dla fermy jest kontakt ze zwierzętami i ptactwem dzikim. Wspominana już powyżej wysoce zjadliwa grypa ptaków najczęściej przenoszona jest przez ptactwo dzikie. Wszystkie zbiorniki wodne na fermie muszą być zabezpieczone przed możliwością bytowania ptaków dzikich, ponieważ mogą one być wektorem różnych patogenów, np. salmonellozy.

RYS. 1 Zasady bioasekuracji w Superdrob

Pojazdy wjeżdżające i wyjeżdżające z fermy muszą podlegać dezynfekcji. Dezynfekcja kół samochodu może być wykonywana przy pomocy maty nasączonej środkiem dezynfekcyjnym lub bramki dezynfekcyjnej. Należy pamiętać, aby długość maty czy niecki dezynfekcyjnej była większa od obwodu koła samochodu. Tak rygorystyczne za- sady dotyczą wszystkich, ponieważ samochody wjeżdżające na teren fermy – dostawy piskląt, paszy czy lekarze weterynarii – także mogą być wektorami przenoszenia chorób zakaźnych.

3. Liczba osób odwiedzających fermę powinna zostać ograniczona do minimum. Każdy kto wchodzi lub wjezdża na teren fermy obowiązkowo musi zapisać się w tzw. Księdze Wizyt. W przypadku dochodzenia epizootycznego – po wystąpieniu na fermie choroby zakaźnej – pozwoli to znaleźć potencjalne drogi rozprzestrzeniania się choroby poza fermą.

4. Na fermie musi panować ład i porządek. Wszystkie składy „niezbędnych materiałów do wykorzystania w bliżej nieokreślonym celu i czasie” są potencjalnym miejscem bytowania gryzoni będących wektorami wielu chorób zakaźnych.

5. Dookoła każdego z budynków na fermie powinna zostać stworzona „opaska” z materiałów mineralnych – zapobiegająca wzrostowi roślin, a co za tym idzie – powodująca brak możliwości bytowania gryzoni.

6. Na fermie musi znajdować się wydzielone, zamykane i chłodzone miejsce do przechowywania ptaków padłych. Alternatywnym rozwiązaniem, stosowanym coraz częściej na dużych fermach, są spalarnie. Dzięki temu zredukowany jest ruch samochodów odbierających ptaki padłe z fermy i wyeliminowana zostaje jedna z dróg wprowadzenia patogenów na fermę.

7. Regularna kontrola deratyzacyjna i zabezpieczenie kurników przed gryzoniami – na stałe przymocowane do podłoża karmniki deratyzacyjne.

8. Kontrola otoczenia silosów na paszę. Rozsypana pasza zachęca gryzonie do bytowania w okolicy kurników.

9. Mycie i dezynfekcja obiektów po zakończonym cyklu produkcyjnym. Ważne jest, aby procesy mycia i dezynfekcji wykonywane były przez profesjonalne firmy z wykorzystaniem preparatów działających w sposób biobójczy w stosunku do wirusów i bakterii bytujących w kurnikach. Podczas mycia nie wolno zapominać o sterówkach, częściach socjalnych i sprzęcie używanym w kurnikach, a także o otoczeniu budynków i drogach komunikacyjnych na fermie – wszystkie te obszary muszą zostać poddane dezynfekcji po usunięciu ściółki z powierzchni produkcyjnych w kurniku.

Mycie i dezynfekcja poprzedzone muszą być dezynsekcją ściółki w celu pozbycia się pasożytów – pleśniakowiec lśniący bytujący w ściółce może być wektorem salmonellozy drobiu.

Zasady bioasekuracji w budynkach produkcyjnych – kurnikach

1. Obszar produkcji musi być zamknięty, bez możliwości wchodzenia osób nieupoważnionych.

2. Po wejściu na teren obiektu należy zdezynfekować obuwie. Do tego celu służą maty lub niecki