T E M AT N U M E R U I W o d a n a j w y ż s z e j j a k o ś c i
DOBRA WODA - Jakość i bezpieczeństwo wody - Uzdatnianie - Strefy ochrony ujęcia
Najlepiej uzdatniona
>8
Jakość i bezpieczeństwo zdrowotne wody... > 12
Od zabytku do nowoczesności
> 18
S P I S T R EŚCI
Temat numeru: Woda najwyższej jakości
12
8 I Najlepiej uzdatniona Artur Jachimowski 12 I Jakość i bezpieczeństwo zdrowotne wody w Aquanet SA Iwona Lasocka-Gomuła, Paulina Kania 18 I Od zabytku do nowoczesności Marta Szałata, Tomasz Malak, Bartosz Zamelski 22 I Wyznaczenie strefy ochrony ujęcia wody Ziemowit Suligowski
Jakość i bezpieczeństwo zdrowotne wody w Aquanet S.A.
Z ŻYCIA B R ANŻY 40 I Ach, co to była za konferencja! Przemysław Płonka, Sabina Szewczyk-Wajda OCZYSZCZANIE ŚCIEK Ó W 44 I Anammox w praktyce Łukasz Jaroszyński, Tymoteusz Jaroszyński 50 I Reaktory ze złożami fluidalnymi Tomasz Gromiec, Marek Gromiec
36
Fot. 123rf.com
r o z m o wa z . . .
wizjonerzy – Startowaliśmy z fatalnego pułapu. Zastana sytuacja wymusiła na naszym przedsiębiorstwie, żeby do wszystkich spraw podchodzić wizjonersko. Inspiracji szukaliśmy wśród rozwiązań, wzorem podmiotów wyznaczających standardy na rynku europejskim – mówi Zbigniew Gieleciak, prezes Regionalnego Centrum Gospodarki Wodno-Ściekowej S.A. w Tychach.
NO W OCZESNE ZAK Ł ADY 54 I Czy to na pewno nie pomyłka Przemysław Płonka, Sabina Szewczyk-Wajda 57 I Doświadczenia polskich przedsiębiorstw wodociągowych w eksploatacji wodomierzy ultradźwiękowych Kamstrup SIECI W ODOCI ĄG O W E I KANA L IZACYJNE 58 I Kopalnia danych w wodociągach Klara Ramm Szatkiewicz 62 I Były utajone, są naprawione Ziemowit Nowak 67 I T.I.S. unikalny dostawca dla wybranych rodzajów armatury T.I.S. Polska Sp. z o.o.
Wo da na j w y ż s z e j ja ko ś c i
28
zarz ą d zanie
Zmieniaj się lub umieraj Marek Skała Fot. 123rf.com
R OZ M O WA Z 36 I Wizjonerzy Rozmowa ze Zbigniewem Gieleciakiem, prezesem Regionalnego Centrum Gospodarki Wodno-Ściekowej S.A. w Tychach
I
Iwona Lasocka-Gomuła, Paulina Kania
fot. RCGW
ZA R Z Ą DZANIE 28 I Zmieniaj się lub umieraj Marek Skała 32 I Wynagradzanie przez wartościowanie Jolanta Krawczyk
T E M AT N U M E RU
H IS T O R IA 68 I Para i elektryczność Przemysław Płonka, Sabina Szewczyk-Wajda 72 I Protest Sprzed 100 lat Karolina Lidzbarska, Ryszard Lidzbarski F E L IE T ON 75 I Delegowanie w górę Michał Rżanek 76 I Ciemność widzę, ciemność Z notatnika Wodnika 77 I Dla świętego spokoju Adam Makieła, Łukasz Lipiec 78 I Warto być uczciwym, choć nie zawsze się to opłaca… Paweł Chudziński kierunek wod-kan 2/2016 3
OD R EDAKCJI
dawniej
Wydawca: BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel. 32 415 29 21, 32 415 97 93 e-mail: ochrona@e-bmp.pl www.kierunekwodkan.pl
Przemysław Płonka redaktor naczelny tel. 32 415 97 74 wew. 28 e-mail: przemyslaw.plonka@e-bmp.pl
Różne czasy S
tare – nowe. Było – jest. Często w folderach, które przedsiębiorstwa wod-kan wydają, by zaprezentować swe osiągnięcia, zamieszczane są zdjęcia obiektów sprzed prowadzonych prac modernizacyjnych. Widać więc stacje uzdatniania wody, oczyszczalnie ścieków, kolektory itp. przed inwestycjami – zniszczone i przestarzałe – jak i po, gdzie wszystko lśni, pachnie nowością i jest na wskroś nowoczesne. W branży nie brak więc dziś rozwiązań innowacyjnych, „teraz tylko trzeba wyzwolić tę dodatkową wartość, dając jej możliwości prowadzenia badań w koncentracji na rozwoju” – mówi w wywiadzie prezes Regionalnego Centrum Gospodarki Wodno-Ściekowej w Tychach.
P
rzedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne – w pogoni za nowoczesnością – na szczęście pamiętają i o swoim dziedzictwie. „Stare” nie zawsze trzeba wyburzyć, zaorać i wymazać z krajobrazu i pamięci. Tak jak i w architekturze odnawia się dawne zabudowania, a czasem z powodzeniem łączy z nowoczesnymi rozwiązaniami, tak i w branży wod-kan są liczne przykłady, kiedy to wiekowe obiekty odzyskały swój blask (wieże ciśnień, zabytkowe stacje pomp itp.). Tu zapraszam do lektury artykułu o zmodernizowanej, ponadstuletniej stacji uzdatniania wody w Zaborowie,
4 kierunek wod-kan 2/2016
w której przywrócono świetność elewacji „eksponując oryginalną, surową stylistykę modernistyczną”. Wnętrze kryje oczywiście nowoczesne urządzenia.
I
nnym przykładem jest zabytkowa stacja pomp w Karchowicach, o którą dbają pracownicy Górnośląskiego Przedsiębiorstwa Wodociągowego. To tam przeszłość naocznie miesza się ze współczesnością, gdyż przy potężnych pompach, pamiętających jeszcze epokę pary, stoją te współczesne, do dziś wydobywające wodę z dwóch XIX-wiecznych studni.
Z
apraszam więc do lektury najnowszego wydania „Kierunek Wod-Kan”, gdzie oprócz tematów dotyczących zarządzania, jakości wody, znajdziecie państwo artykuły okazujące właśnie „jak było” – choćby wspomniany materiał o pompowni w Zawadzie czy o dawnych protestach przeciw budowaniu oczyszczalni – oraz: jak jest (fotoreportaż ze zmodernizowanej oczyszczalni w Rzeszowie). W wywiadzie z prezesem Zbigniewem Gieleciakiem z RCGW rozmawiamy też nieco o tym, jak może być, i w którą stronę zmierza ich spółka. Bo to przyszłość – patrząc na oś czasu – dla firm wod-kan jest kwestią najważniejszą.
Rada programowa: Dariusz Dzida – kierownik sieci wodociągowej AQUA S.A. prof. dr hab. inż. Marek Gromiec – członek Krajowej Rady Gospodarki Wodnej, doradca Komisji Środowiska Senatu RP Dorota Jakuta – prezes Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie” Marek Kornatowski – członek Zespołu Zarządzającego, dyrektor rozwoju MPWiK S.A. Wrocław Dariusz Latawiec – prezes Podhalańskiego Przedsiębiorstwa Komunalnego Sp. z o.o. Radosław Łuczak – prezes Łódzkiej Spółki Infrastrukturalnej Sp. z o.o. Michał Rżanek – prezes Piotrkowskich Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. prof. dr hab. inż. Ziemowit Suligowski – Katedra Inżynierii Sanitarnej, Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska, Politechnika Gdańska Klara Ramm Szatkiewicz – przedstawiciel Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie” w EURAU Piotr Ziętara – wiceprezes zarządu, dyrektor zarządzający MPWiK S.A. w Krakowie
Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redaktor wydania Sabina Szewczyk-Wajda Redakcja techniczna Marek Fichna, Maciej Rowiński
Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Cena 1 egzemplarza – 23,15 zł + 8% VAT PKWiU: 58.14.12.0 ISSN: 2391-6044 Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Druk: FISCHER Poligrafia Fot. na okładce: www.123rf.com
ZDJ Ę CIE N U M E R U
D o br a w o d a pr o s t o z k r a n u
fot. Wodociągi Krakowskie
Dzięki kampaniom informacyjnym przedsiębiorstw wodociągowych odbiorcy usług doceniają wysoką jakość dostarczanej wody. Kranowianka to produkt światowej jakości
kierunek wod-kan 2/2016 5
k i e r u n e k W ODKAN . pl
NO-DIG Poland 2016 – święto technologii bezwykopowych 12-14 kwietnia 2016 r. w Kielcach-Cedzynie odbyła się VII Międzynarodowa Konferencja Technologie Bezwykopowe NO-DIG Poland 2016.
Konferencja organizowana jest od 2005 r. w cyklu dwuletnim, a w każdej z jej edycji brało udział liczne grono krajowych i zagranicznych uczestników. Tematyka konferencji obejmuje zagadnienia ściśle związane z wykorzystaniem technologii bezwykopowych w projektowaniu, budowie i remontach inwestycji z sektora wodociągowego, drogowego oraz kolejowego, m.in. bezwykopową budowę i naprawę sieci podziemnych pod istniejącą infrastrukturą oraz bezwykopową budowę tuneli infrastrukturalnych. 13 kwietnia podczas gali towarzyszącej VII Międzynarodowej Konferencji NO-DIG Poland 2016 wręczono pamiątkowe grawertony sponsorom konferencji oraz dyplomy wyróżnionym osobom i firmom. Źródło i fot.: NBI Media
Otwarcie nowej siedziby WFOŚiGW w Gdańsku Decyzję o zmianie siedziby zarząd WFOŚiGW w Gdańsku podjął w 2011 roku. Powstał budynek modelowy, w którym zastosowane zostały innowacyjne, zaawansowane technologicznie rozwiązania. Zielony dach, instalacje fotowoltaiczne, obiekt otwarty na wodę i tereny zielone, energooszczędny, podłączony do miejskiej sieci ciepłowniczej – przy budowie wykorzystane zostały najnowsze rozwiązania niskoenergetyczne oraz przyjazne środowisku. W wyniku zastosowanych technologii rocznie mniej o 62 tony dwutlenku węgla trafiać będzie do atmosfery. Źródło i fot.: www.wfosigw.gda.pl
6 kierunek wod-kan 2/2016
Gdański Szlak Wodociągowy dofinansowany Podpisano umowę na dofinansowanie projektu Gdański Szlak Wodociągowy ze środków RPO WP, działanie 11.4. Do końca 2018 r. Gdańsk zyska nową atrakcję przyrodniczą i turystyczną. Dla zwiedzających dostępne będą dwa zabytkowe zbiorniki wody, które od wielu lat są obiektami nieczynnymi – Zbiornik Stara Orunia z 1869 r. o kubaturze 6965 m³ oraz Zbiornik Stary Sobieski z 1911 roku o kubaturze 8238 m³. Przy każdym z obiektów zostaną zagospodarowane ścieżki spacerowe i punkty widokowe – te zadania sfinansuje gmina miasta Gdańsk. – Gdański Szlak Wodociągowy to projekt, który łączy ze sobą różne elementy związane z ochroną dziedzictwa kulturowego i przyrodniczego Gdańska – jednocześnie chronimy siedlisko nietoperzy oraz piękne obiekty wodociągowe, będące dowodem innowacyjności gdańskiej myśli technicznej i przykładem znakomitej architektury przemysłowej – mówi Paweł Adamowicz, prezydent Gdańska. Inicjatorem i inwestorem przedsięwzięcia jest gdańska spółka miejska – GIWK, a partnerem przedsięwzięcia jest miasto Gdańsk. Źródło i fot.: www.giwk.pl
C I E K AWO S T K I
Ile?
Trzy mln zł Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska przekaże gminie Koniecpol na budowę wodociągu. Koniecpol został zakwalifikowany jako gmina objęta klęską żywiołową – suszą geologiczną, dzięki czemu można było uruchomić środki z rezerwy budżetowej państwa. Źródło: www.dziennikzachodni.pl
Fot. photogenica.pl
Z P O R TA L U
Z P O R TA L U
World Water Day odbywa się co roku 22 marca. Dzień ten został ustanowiony w 1992 r. przez Zgromadzenie ONZ. Z tej też okazji jaworznickie wodociągi, już po raz ósmy, zorganizowały swój dzień otwarty (19 marca).
Sanepid ostrzega, że filtry pozbawiają wodę cennych składników mineralnych, ponieważ oczyszczają wodę aż za bardzo. Woda ta jest porównywalna do destylowanej
„
Założenie imprezy jest proste. Pokazać mieszkańcom, jak produkowana i pozyskiwana jest woda pitna, a także zainteresować specyfiką i codzienną pracą świadczoną przez MPWiK na rzecz mieszkańców. Program jaworznickiej wycieczki zakładał podróż wzdłuż całego cyklu produkcyjnego wody. Ku zadowoleniu organizatorów miejsca na wycieczkę rozeszły się w mgnieniu oka. Od ogłoszenia zapisów na VIII Dzień Otwarty MPWiK rozdzwoniły się telefony i po 4 dniach lista uczestników została zamknięta. Źródło i fot.: www.mpwik.jaworzno.pl
Fot. NASA
Niezwykły film NASA pokazuje, jak zachowuje się woda w kosmosie
Zastanawialiście się kiedyś, jak wygląda i zachowuje się woda w kosmosie? Jeżeli tak, to możecie przestać się zastanawiać, wystarczy, że zobaczycie film, który nagrali astronauci NASA.
Branża jest dziś bardzo innowacyjna, gdyż otrzymała na rozwój ze środków unijnych ponad 65 mld złotych. Te pieniądze zostały przeznaczone na tworzenie nowej infrastruktury i rozwiązań. Jest więc dofinansowana, zmodernizowana, innowacyjna. Teraz tylko trzeba wyzwolić tę dodatkową wartość, dając jej możliwości prowadzenia badań w koncentracji na rozwój – Zbigniew Gieleciak, prezes Regionalnego Centrum Gospodarki Wodno-Ściekowej S.A. w Tychach
Woda kranowa dobra i zdrowa – skarżyskie wodociągi z nowym portalem edukacyjnym Czy wiesz, ile wody w ciągu całego życia zużywa człowiek? Kiedy powstał pierwszy wodociąg na świecie? Jak uzdatniana jest woda, którą pijesz i jak oszczędzać wodę w trosce o środowisko i… własny portfel? Fot. freeimages.com
RO Z M A I TO Ś C I
Tego i wiele więcej dowiesz się z portalu Edukacja Ekologiczna, uruchomionego na stronach skarżyskiego MPWiK. Cały artykuł na stronie: skarzysko.info. Źródło: skarzysko.info
Gliwice: autorski system do monitorowania sieci Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. w Gliwicach opracowało system do monitorowania czynności eksploatacyjnych na sieci kanalizacyjnej, który jest autorskim programem zespołu pracowników różnych specjalności: informatyków, eksploatatorów sieci kanalizacyjnej, GiS-u oraz kontrolingu. Istotą działania systemu jest oprogramowanie, które ułatwia bieżącą eksploatację sieci kanalizacyjnej. Analiza historii rejestrowanych prac w systemie pozwala wychwycić najbardziej problemowe odcinki bądź punkty kanalizacji. W następstwie podejmowane są dalsze czynności niezbędne do prawidłowego działania Źródło: PWIK Gliwice
kierunek wod-kan 2/2016 7
Fot. freeimages.com
Już po raz ósmy woda i ścieki „od kuchni”
k i e r u n e k W ODKAN . pl
I W o d a n a j w y ż s z e j j a k o ś c i
Fot. 123rf.com
T E M AT N U M E R U
Najlepiej uzdatniona dr inż. Artur Jachimowski Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie
Do wyprodukowania wody najwyższej jakości niezbędne są nowoczesne metody uzdatniania, takie jak wymiana jonowa, odwrócona osmoza i procesy biologiczne. Pozwalają w znaczny sposób ograniczać ilości związków biogennych i wskaźników zasolenia, co wpływa na zachowanie stabilności dostarczanej wody.
8 kierunek wod-kan 2/2016
T E M AT N U M E R U
P
odstawowym czynnikiem decydującym o wyborze odpowiedniego sposobu oczyszczania wody surowej jest jej skład. Dlatego głównym celem uzdatniania jest uzyskanie jakości odpowiadającej wymaganiom stawianym wodzie przeznaczonej do picia lub na cele gospodarcze. Proces uzdatniania wody polega na całkowitym lub znacznym ograniczeniu poziomu zanieczyszczenia [2], [5]. Zanieczyszczenia i domieszki występujące w wodzie surowej wpływają na rodzaj procesów i operacji jednostkowych stosowanych w procesie uzdatniania. Dobór odpowiedniej technologii powinien być poprzedzony określeniem ilości pobieranej wody oraz oceną jakości i zmienności jej składu. Następnie wykonuje się badania technologiczne, których celem jest ustalenie odpowiedniego układu technologicznego uzdatniania wody. Polega to na zestawieniu w odpowiedniej kolejności wytypowanych czynności jednostkowych, aby zapewnić najbardziej optymalny technicznie i ekonomicznie proces uzdatninia. Powinien on charakteryzować się dużą sprawnością usuwania zanieczyszczeń i ograniczaniem nadmiernych ilości domieszek naturalnych [1], [6]. Proces technologiczny uzdatniania wód powierzchniowych w zakładach wodociągowych oparty jest o ten sam schemat (rys. 1). Układ ten podlega modyfikacjom ze względu na rodzaj i stężenia zanieczyszczeń i domieszek, które należy usunąć z wody. Aby usunąć zawiesiny zazwyczaj wystarczają klasyczne sposoby separacji fazy stałej, takie jak: sedymentacja, cedzenie lub filtracja. Z kolei w przypadku obecności w wodzie substancji koloidalnych oraz trudno opadających zawiesin, powodujących mętność i barwę, należy zastosować proces koagulacji łącznie z separacją fazy stałej [2]. Koagulację wykorzystuje się również w przypadku obecności organicznej materii ożywionej – głównie planktonu [7]. Substancje pogarszające smak i zapach wody usuwa się przez utlenianie z użyciem silnych utleniaczy, sorpcji na węglach aktywnych połączonych z wstępnym utlenianiem, lub wykorzystując metody biologiczne. W przypadku mikrozanieczyszczeń, do jakich należą metale ciężkie i szereg substancji organicznych, wymagane jest stosowanie złożonych procesów jednostkowych: koagulacji z separacją fazy stałej, utleniania silnymi utleniaczami lub sorpcji. Do usuwania żelaza i manganu najczęściej stosuje się metodę napowietrzania (aeracji) [8] polegającą na utlenianiu tych związków tlenem z powietrza. Następnie wytrącone sole oddziela się przy pomocy klasycznych metod separacji fazy stałej. Napowietrzenie stosuje się również do usuwania niektórych zanieczyszczeń nadających wodzie nieodpowiedni smak i zapach oraz szeregu lotnych mikrozanieczyszczeń organicznych i promieniotwórczego radonu. Nadmierna ilość gazów rozpuszczonych redukowana jest metodami odgazowania fizycznego lub chemicznego. W przypadku nadmiernej twardości wody
I
Wo da na j w y ż s z e j ja ko ś c i
wykorzystuje się kilka metod strąceniowych [7], które mogą być stosowane w połączeniu z procesami wymiany jonowej [10]. Z kolei obniżenie ogólnej mineralizacji wody i usuwanie makrocząsteczek umożliwiają procesy membranowe [9]. Natomiast usuwanie radionuklidów wymaga stosowania metod strąceniowych, sorpcji na węglach aktywnych, a niekiedy aeracji [2].
Utleniacze chemiczne W technologii wody stosuje się wiele utleniaczy chemicznych. Wyróżnia się tu zarówno związki o niewielkim potencjale utleniania, jak i silne rodniki hydroksylowe OH. Działanie utleniacza niesie ze sobą ryzyko występowania reakcji chemicznych, których produkty mogą pogarszać jakość wody. Do najczęściej wykorzystywanych substancji chemicznych zalicza się: powietrze, chlor, ozon i tlenek chloru(IV). W zakładach uzdatniania wody stosowane są bardzo reaktywne utleniacze, które przekształcają materię organiczną zawartą w wodzie. W wyniku rozpadu cząstek o dużym ciężarze cząsteczkowym, pod wpływem utleniaczy powstaje biodegradowalna materia organiczna (BMO). Może przyczyniać się ona do rozwoju bakterii [2].
Usuwanie azotanów Z wieloletnich badań wynika, że obecność azotanów w wodzie pitnej może być niebezpieczna dla zdrowia człowieka [4], [11]. Obecnie istnieje kilka metod usuwania azotanów z wody pitnej. Konwencjonalne procesy stosowane w uzdatnianiu wody, takie jak: koagulacja, filtracja, chlorowanie, promieniowanie UV i ozonowanie nie przynoszą pożądanego efektu w procesie usuwania azotanów. Dlatego wykorzystuje się inne techniki eliminacji, do których zalicza się: wymianę jonową, odwróconą osmozę, biologiczną denitryfikację oraz chemiczną redukcję. W procesie wymiany jonowej z wody oczyszczonej, oprócz azotanów, usuwa się również siarczany. Z kolei w odwróconej osmozie osiąga się znacznie większe możliwości separacji i zagęszczania składników znajdujących się w wodzie, nie ingerując w ich strukturę cząsteczkową. Procesy te napotykają się z licznymi ograniczeniami w ich wykorzystywaniu, ze względu na koszty i problem z zagospodarowaniem zagęszczonych ścieków. Metody biologiczne stanowią alternatywne rozwiązanie dla powyższych, obniżając ogólny koszt oczyszczania. Ponadto znacznie upraszczają układy technologicznego uzdatniania wody [13].
Rosnące wymagania W celu dokonania wyboru odpowiedniego sposobu uzdatniania wody, należy przede wszystkim ustalić ilość ujmowanej wody oraz jej jakość. Ocena jakości w tym przypadku polega na określeniu wartości parametrów fizykochemicznych, bakteriologicznych i biologicznych wody. Określenie składu i zmienności wody ułatwia w znaczy sposób zaprojektowanie odpowiedniego układu technologicznego. Dobór technologii, która umożliwi wyprodukowanie wody spełniającej
kierunek wod-kan 2/2016 9
T E M AT N U M E R U
RYS. 1 Układ technologiczny uzdatniania wody powierzchniowej Źródło: opracowanie własne
I Wo da na j w y ż s z e j ja ko ś c i
wymagania ustawodawcy, jest warunkiem nadrzędnym. W ostatnich latach obserwuje się wzrost wymagań wobec wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi. Wiąże się to z nowelizacją przepisów krajowych, co jest skutkiem wejścia Polski do Unii Europejskiej i przyjęcie wymagań Wspólnoty. Zmiany te narzucają zwiększenie efektywności technologii uzdatniania wody w nowo powstających zakładach, jak i tych już użytkowanych [6].
Woda dla Krakowa
TAB. 1 Efektywność usuwania zanieczyszczeń z wód powierzchniowych dla średnich wartości wskaźników w latach 2007-2013 Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników MPWiK [3] Wskaźnik
Obecnie woda pitna dla miasta Krakowa produkowana jest w czterech zakładach: Bielany, Rudawa, Dłubnia i Raba, których technologie uzdatniania i wielkość produkcji różnią się od siebie. Wymienione zakłady ujmują wodę powierzchniową z rzek: Rudawy (Zbiornik Podkamyk), Dłubni, Sanki oraz Zbiornika Dobczyckiego zasilanego głównie przez Rabę. Wody te drenują w większości obszary rolnicze, tereny znacznie zaludnione, a także pozbawione kanalizacji tereny wiejskie. Narażone są w ten sposób na dopływ różnego rodzaju zanieczyszczeń. W celu sprawdzenia skuteczności procesu uzdatniania w poszczególnych zakładach, obliczono średnie stopnie usuwania zanieczyszczeń na podstawie wartości wybranych wskaźników jakości wody przed i po procesie uzdatniania (tab. 1). Analizując powyższe parametry, zaobserwowano niewielkie obniżenie wartości zasadowości i pH w uzdatnianych wodach. Najwyższy średni stopień usuwania tych wskaźników odnotowano w ZUW Rudawa – odpowiednio 4,28% i 6,10%. Stopień usuwania zanieczyszczeń w % w ZUW Rudawa
Raba
Dłubnia
Bielany
Barwa
83,19
80,39
73,64
86,63
Mętność
98,71
96,05
98,98
99,03
pH
6,10
2,85
3,35
5,20
Przewodność
-2,47
-0,98
-0,91
-6,13
Zasadowość
4,28
0,44
3,75
0,00
Jon amonowy
72,73
50,00
66,67
81,82
Azotany(III)
99,29
95,00
99,49
98,00
Fosforany(V)
94,12
50,00
90,91
-50,00
Azotany(V)
-7,99
5,87
-1,15
-4,82
Chlorki
-35,44
-2,10
-28,38
-29,69
Siarczany(VI)
-3,08
5,58
5,83
-9,14
OWO
50,16
26,51
37,42
46,23
10 kierunek wod-kan 2/2016
W badanych wodach, za wyjątkiem ZUW Bielany, wyraźne usuwanie zanieczyszczeń wystąpiło w zakresie następujących wskaźników: azotanów(III), mętności, barwy, jonów amonowych oraz fosforanów. W wodach uzdatnionych odnotowano większe stężenia następujących parametrów: chlorków, azotanów(V) (za wyjątkiem ZUW Raba, gdzie stopień usuwania NO3- równy był 5,87%), siarczanów(VI) (za wyjątkiem ZUW Raba i ZUW Dłubnia stopień usuwania wynosił 5,58% i 5,83%). Największe zaniepokojenie budzą stężenia azotanów(V), których średnia zawartość jest większa w wodzie uzdatnionej w trzech zakładach, za wyjątkiem ZUW Raba. Stężenia tych anionów w wodzie pitnej zależą od pochodzenia wody surowej, a konwencjonalne metody uzdatniania wody nie są w stanie ich usunąć. Natomiast na nieco wyższe wartości azotanów(V) w wodzie po uzdatnianiu wpływają procesy utleniania azotu amonowego do azotanów(III), a te z kolei przechodzą do azotanów(V). Udowodniono również, że zasilenie sieci wodociągowej wodą zawierającą znaczne ilości związków biogennych jest niekorzystne, ze względu na tworzące się w przewodach osady biologiczne i pogarszające się własności organoleptyczne wody. Ogólny węgiel organiczny charakteryzował się średnim stopniem usuwania we wszystkich badanych wodach na poziomie 26,51-50,16%. Skuteczne usuwanie zanieczyszczeń organicznych z wód powierzchniowych stanowi ważny element procesu uzdatniania wody, który jest realizowany przez proces koagulacji. Z kolei stopień usuwania substancji organicznych mierzonych zawartością OWO zwiększa się wraz z ich zawartością w uzdatnionej wodzie oraz ich masą cząsteczkową i aromatycznością [12]. *** W systemie dystrybucji wody zmianom mogą ulegać wartości wskaźników fizykochemicznych, jak i mikrobiologicznych. Istnieje wiele czynników wpływających na wtórne zanieczyszczenie wód, które mogą trafiać do konsumentów. O formie ich występowania (zawieszona, koloidalna lub rozpuszczona) decyduje rodzaj i intensywność przebiegu procesów w systemach wodociągowych. Natomiast na rodzaj i stężenie zanieczyszczeń dostających się do wody wpływa: ilość i skład chemiczny osadów w sieci wodociągowej, liczebność i rodzaj drobnoustrojów bytujących w biofilmach, produkty przemian meta-
T E M AT N U M E R U
bolicznych mikroorganizmów, procesy biochemiczne oraz stabilność przepływającej wody [6]. Na stabilność – zarówno chemiczną, jak i biologiczną wody w systemie dystrybucji – wpływa jakość wody surowej oraz niezawodność technologiczna procesów uzdatniania. Dlatego głównym problemem wszystkich systemów wodociągowych jest utrata stabilności wody w trakcie jej przesyłu z zakładu uzdatniania do odbiorcy [6]. Z przeprowadzonych badań wynika, że do wyprodukowania wody najwyższej jakości niezbędne są nowoczesne metody uzdatniania, takie jak wymiana jonowa, odwrócona osmoza i procesy biologiczne. Pozwalają one w znaczny sposób ograniczać ilości związków biogennych i wskaźników zasolenia, co wpływa na zachowanie stabilności dostarczanej wody. Literatura
[1] Balcerzak W. (2009), Eutrofizacja wód stojących – prognozowanie i wpływ na technologię uzdatniania wody, Kraków: Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej. [2] Biłozor S., Nawrock J., Raczyk-Stanisławiak U, Świetlik J. (2010), Charakterystyka jakościowa wód naturalnych [w:] Nawrocki J. [Red.], Uzdatnianie wody: procesy fizyczne, chemiczne i biologiczne. Cz.1, Wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN; Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM. [3] Centralne Laboratorium MPWiK S.A. (2013), Wyniki analiz laboratoryjnych wskaźników jakości wody pitnej dla ZUW Raba wykonane w Centralnym Laboratorium w latach 2007-2013, Opracowanie własne, Kraków.
I
Wo da na j w y ż s z e j ja ko ś c i
[4] Gierak A., Leboda R. (1999), Analiza azotanów i bromianów powstających podczas dezynfekcji wody ozonem, Ochrona Środowiska, nr 4, s. 13-16. [5] Kałuża J., Krajewski P. (2008), Źródła wody pitnej i jej jakość, [w:] Brzozowska A., Gawęcki J. [Red.], Woda w żywieniu i jej źródła, Poznań: Wydawnictwo Akademii Rolniczej im. Augusta Cieszkowskiego. [6] Kowal A. L., Świderska-Bróż M. (2009), Oczyszczanie wody. Podstawy teoretyczne i technologiczne, procesy i urządzenia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. [7] Nawrocki J., Biłozor S. (2010), Koagulacja i strącanie, [w:] Nawrocki J. [Red.], Uzdatnianie wody. Procesy fizyczne, chemiczne i biologiczne, Część 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. [8] Nawrocki J., Biłozor S., Ilecki W., Kasprzyk-Hordern B. (2010), Utlenianie w technologii uzdatniania wody, [w:] Nawrocki J. [Red.], Uzdatnianie wody. Procesy fizyczne, chemiczne i biologiczne, Część 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. [9] Mozia S., Przepiórski J., Morawski A. W. (2010), Procesy membranowe w uzdatnianiu wody, [w:] Nawrocki J. [Red.], Uzdatnianie wody. Procesy fizyczne, chemiczne i biologiczne, Część 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. [10] Raczyk-Stanisławiak U., Nawrocki J., Świetlik J. (2010), Wymiana jonowa, [w:] Nawrocki J. [Red.], Uzdatnianie wody. Procesy fizyczne, chemiczne i biologiczne, Część 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. [11] Rybicki S. A. (1997), Możliwości usuwania azotanów z wody do picia – wybrane zagadnienia, Ochrona Środowiska, 3(66), s. 9-14. [12] Świderska-Bróż M., Wolska W. (2011), Usuwanie frakcji ogólnego węgla organicznego z wody powierzchniowej w procesie koagulacji, Ochrona Środowiska, vol. 33, nr 1, s. 9-12. [13] Żeglin-Kurbiel K., Wójcik W. (2007), Problematyka występowania i usuwania azotanów z wód, Gaz, Woda Techn. Sanitarna, nr 9, s. 28-32.
Reklama
Innowacyjne. Światowe. Skierowane w przyszło´sc´. Poznaj technologie ochrony s´rodowiska.
Zarejestruj sie˛ online. www.ifat.de/tickets/en
30 maja–3 czerwca Światowe Wioda˛ce Targi Gospodarki Woda˛, Ściekami, Odpadami i Surowcami . Odkryjcie Pa´nstwo mozliwos´ci pionierskich strategii, produktów i usług. Ba˛dz´cie tam, gdzie podczas S ́wiatowych Targów Technologii Ochrony S ́rodowiska w sposób spektakularny jasno i praktycznie . zostana˛ zaprezentowane na zywo kompleksowe procesy i zastosowania maszyn, urza˛dze´n i pojazdów. Serdecznie witamy na targach IFAT 2016.
. IFAT na ´swiecie – zapraszamy równiez na regionalne targi IFAT: 5–7 maja 2016 www.ie-expo.com
Jestes´my z Wami na:
28–30 wrzes´nia 2016 www.ifat-india.com
Wiosna 2017 www.ifat-eurasia.com
Jesien´ 2017 www.ifatforum-africa.com
Kontakt: Biuro Targów Monachijskich w Polsce | Warszawa Tel. (22) 620 44 15 | info@targiwmonachium.pl
I Wo da na j w y ż s z e j ja ko ś c i
Fot. 123rf.com
T E M AT N U M E R U
Jakość i bezpieczeństwo zdrowotne wody w Aquanet SA Iwona Lasocka-Gomuła, Paulina Kania Aquanet SA
Na utrzymanie bezpieczeństwa zdrowotnego wody wpływ ma wiele czynników powodujących jej stabilizację w zakresie bakteriologicznym i fizycznochemicznym. Systemy wodociągowe mają też szereg ryzyk, które mogą spowodować ewentualną zmianę jakości wody. Kluczowe jest ich zdefiniowanie, a następnie skuteczna eliminacja. Służyć ma temu tworzony w Aquanet SA Plan Bezpieczeństwa Wody.
W
celu utrzymania bezpieczeństwa zdrowotnego wody niezbędne jest zdefiniowanie zagrożeń dotyczących jej jakości. W myśl obowiązującego Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r. woda jest „bezpieczna dla zdrowia ludzkiego, jeżeli jest wolna od mikroor-
12 kierunek wod-kan 2/2016
ganizmów chorobotwórczych i pasożytów w liczbie stanowiącej potencjalne zagrożenie dla zdrowia ludzkiego substancji chemicznych w ilościach zagrażających zdrowiu oraz nie ma agresywnych właściwości korozyjnych”. Aby woda w kranie była dobrej jakości, niezbędne jest utrzymanie bezpieczeństwa na
T E M AT N U M E R U
poziomie poszczególnych procesów, tj. ujmowania, uzdatniania i dystrybucji. Na przełomie ostatnich kilkudziesięciu lat ujęcia, z których Aquanet pozyskuje wodę, zabezpieczone zostały w zakresie stref pośrednich i bezpośrednich. Zmodernizowano również dwie stacje uzdatnia i trend ten jest kontynuowany na kolejnych SUW-ach. Na sieci wodociągowej prowadzone są również działania modernizacyjno-renowacyjne. Obecnie firma Aquanet SA skupiła się na wytypowaniu problemów i podjęła próbę zdefiniowania głównych zagrożeń mogących pojawić się na sieci wodociągowej w Poznańskim Systemie Wodociągowym, a także wyznaczyć zadania, które uniemożliwiają, eliminują lub minimalizują prawdopodobieństwo wystąpienia wtórnego skażenia.
I
Wo da na j w y ż s z e j ja ko ś c i
dostarczania wody od ujęcia aż do konsumenta. PBW to dokument, który powinien być dynamiczny oraz praktyczny i na bieżąco aktualizowany. Celem opracowania Planu Bezpieczeństwa Wodnego, jak podaje WHO, jest ,,ciągłe zapewnienie bezpieczeństwa i akceptowalności dostaw wody do spożycia”. To znaczy, że: • woda jest dostarczana w sposób ciągły, konsument nie odczuwa braków tego medium (za wyjątkiem sytuacji awaryjnych – Poziom Świadczenia Usług), • jakość wody (fizycznochemiczna i bakteriologiczna) jest zgodna z wymaganiami zawartymi w aktualnie obowiązującym Rozporządzeniu Ministra Zdrowia (RMZ z dnia 13 listopada 2015 r.) w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi i nie budzi zastrzeżeń odbiorcy.
Dla stabilności W celu utrzymania stabilności fizycznochemicznej, jak i bakteriologicznej w sieci wodociągowej, podjęto następujące kroki: • zweryfikowano punkty kontrolno-pomiarowe, w których prowadzony jest monitoring jakości wody, • podzielono sieć dystrybucyjną na strefy pomiarowe (przepływ i ciśnienie), • stworzono procedurę dezynfekcji nowo wybudowanych rurociągów, • nakreślono utworzenie procedury weryfikacji i montowania zaworów antyskażeniowych, • podjęto działania zmierzające do zakupu i zamontowania w komorach wodomierzowych urządzeń on-line do pomiaru jakości wody, • ustalono nowy i zweryfikowano stary harmonogram płukań rurociągów na sieci wodociągowej oraz wprowadza się systemowe płukania hydropneumatyczne, • stworzono procedurę komunikacji w firmie Aquanet SA w zakresie jakości wody w sytuacjach awaryjnych, • realizowane są punkty dochlorowywania na sieci wodociągowej, • stworzono system biomonitoringu oparty o małże na wodzie po filtrach piaskowych na dwóch ujęciach wody Dębina i Mosina, • podjęto działania zmierzające do zakupu i zamontowania urządzeń do pomiaru jakości wody w zakresie jej toksyczności na rzece Warcie w punktach przy dwóch największych ujęciach wody w Mosinie i Dębinie.
Plan Bezpieczeństwa Wody W celu określenia możliwych zagrożeń i działań prowadzących do ich eliminacji rozpoczęto tworzenie Planu Bezpieczeństwa Wodnego (PBW). PBW to spójna metoda zapewnienia dostaw wody o odpowiedniej jakości i pod odpowiednim ciśnieniem do konsumenta. Przybiera ona postać opracowanej strategii oceny i zarządzania ryzykiem obejmującej wszystkie etapy
Plan Bezpieczeństwa Wody obejmuje trzy kluczowe elementy pozostające w kompetencji dostawcy wody, mające zapewnić bezpieczną dla zdrowia wodę do picia. Są to: • ocena systemu wodociągowego, • skuteczny monitoring diagnostyczny i operacyjny, • zarządzanie i komunikacja. Jest to związane z tym, że: • wszelkie prace prowadzone na ujęciach wody (UW), stacjach uzdatniania wody (SUW) oraz w systemach dystrybucji wody (SDW) nie wpływają na ciągłość dostaw i nie powodują pogorszenia jakości wody (za wyjątkiem sytuacji awaryjnych – Poziom Świadczenia Usług), • zapewniony jest skuteczny nadzór nad stanem technicznym systemu zaopatrzenia w wodę (SZwW) i jakością dystrybuowanej wody, • opracowany jest sposób eliminacji zagrożeń związanych z jakością wody (skuteczny sposób ujmowania, uzdatniania, dystrybucji i ochrony antyskażeniowej), dostarczaniem wody (płukanie rurociągów, renowacja i wymiana starych rurociągów, naprawa awarii). Po określeniu i nazwaniu zagrożeń, jakie mogą wystąpić w zakresie wtórnego zanieczyszczenia wody w sieci wodociągowej, podjęto próbę oceny stanu zagrożenia dotyczącego jakości wody w systemie dystrybucji. Ryzyko związane z każdym zagrożeniem można opisać prawdopodobieństwem jego wystąpienia oraz ocenić dotkliwość następstw takiego zagrożenia. Obecnie w Aquanet SA trwają prace związane z wypracowaniem systemu oceny dedykowanego dla warunków sieci wodociągowej na obszarze działalności spółki i określeniem skali danego zagrożenia mogącego wpływać na jakość wody. W kolejnym etapie chcielibyśmy wykonać analizę i rozwinąć poszczególne działania dokonywane na sieci wodociągowej, prowadzące do jej ochrony i utrzymujące bezpieczeństwo zdrowotne wody.
kierunek wod-kan 2/2016 13
T E M AT N U M E R U
I Wo da na j w y ż s z e j ja ko ś c i
Monitoring diagnostyczny, operacyjny, interwencyjny
„
W ramach kontroli jakości wody prowadzony jest stały monitoring (zakres badań parametrów jakości wody określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 listopada 2015 r.). Harmonogram kontroli diagnostycznej jakości wody opracowywany jest raz w roku przez technologów ds. jakości wody. Monitoring diagnostyczny prowadzony jest w celu bieżącej oceny jakości wody uzyskiwanej z ustalonego harmonogramu wyznaczonych stałych reprezentatywnych punktów pobierania próbek wody. Prowadzenie monitoringu diagnostycznego sprowadza się do realizacji planowanych obserwacji na podstawie pomiarów, dzięki którym można stwierdzić, czy środki kontroli w systemie zaopatrzenia w wodę działają prawidłowo. Monitoring operacyjny opracowywany jest zgodnie z planowanymi działaniami modernizacyjnymi lub naprawczymi realizowanymi na sieci wodociągowej lub na stacjach uzdatniania wody, mogących wpłynąć na jakość dostarczanej wody. Kontrola w zakresie monito-
W ramach utrzymania prawidłowej jakości wody, w zakresie parametrów fizycznochemicznych na sieci wodociągowej wykonywane są systematyczne płukania
Strefy pomiarowe Sieć dystrybucyjna Poznańskiego Systemu Wodociągowego podzielona została na strefy pomiarowe. Strefowanie sieci wodociągowej ma znaczenie nie tylko w zakresie stwierdzenia, jakie warunki hydrauliczne panują w danym rejonie zasilania, ale również jest szczególnie przydatne w momencie zmian jakości wody w systemie dystrybucji. Strefowanie umożliwia wytypowanie obszaru, w jakim może dojść lub doszło do ewentualnej zmiany jakości wody. Określenie stref na sieci wodociągowej przyczynia się do zwiększenia szybkości reagowania w czasie procesu zaistnienia potencjalnej zmiany jakości wody, a także do szybkiego zdiagnozowania przyczyny i zakresu wystąpienia ewentualnych możliwych nieprawidłowości. Strefy na sieci wodociągowej ułatwiają także bieżącą analizę danego obszaru, dlatego istotnym elementem utrzymania bezpieczeństwa zdrowotnego wody jest stworzenie korelacji pomiędzy projektowanymi strefami przepływu wody a systemem monitoringu jakości wody (pobieranych próbek wody do analizy oraz pomiarami on-line jakości wody w sieci). W Poznańskim Systemie Wodociągowym projektowanych jest 49 stref DMA. Liczba punktów monitoringowych jakości wody, w każdej z wyznaczonych stref, została obliczona biorąc pod uwagę: liczbę odbiorców, rodzaj rurociągów, a także skorelowana z miejscami na sieci wodociągowej, gdzie projektowane są przepływomierze (magistralne, rozdzielcze itp.).
Nowe odcinki – potencjalne zagrożenie skażenia ringu operacyjnego polega na wyznaczeniu i ustaleniu konkretnych parametrów określających jakość wody dostosowanej do obecnie panującej sytuacji techniczno-technologicznej na SUW/i/lub na sieci wodociągowej. Technolodzy ds. jakości wody, na podstawie wiedzy na temat planowanego zakresu prac, wyznaczają zakres i częstotliwość wykonywanych badań. Dodatkowo w zakresie monitoringu operacyjnego mieści się kontrola jakości wody w ramach włączania do eksploatacji nowych odcinków sieci wodociągowej i odcinków rurociągów po zaistniałych awariach. Monitoring interwencyjny wykonywany jest w momencie zaistnienia sytuacji nagłej interwencyjnej, wynikającej z analizy monitoringu operacyjnego, diagnostycznego i uzyskanych w tym zakresie ewentualnych przekroczeń, a także z odnotowanych zgłoszeń dotyczących jakości wody od odbiorców. Zakres i ilość pobieranych próbek do badania wynika ze skali zaistniałego problemu. W zakresie wyznaczania (typowania) reprezentatywnych punktów monitoringowych wchodzących w opracowywany system monitoringu wchodzi ustalanie i dobieranie punktów kontrolno-pomiarowych wskazywanych podczas występujących sytuacji awaryjnych i interwencyjnych. Wyznaczenie wiarygodnych punktów pobierania próbek wody do analizy jest niezwykle istotnym elementem określania jakości wody po zaistniałych sytuacjach awaryjnych.
14 kierunek wod-kan 2/2016
Uruchamianie nowo powstałych odcinków sieci wodociągowej stanowi potencjalne realne ryzyko w zakresie wystąpienia wtórnego skażenia wody dystrybuowanej do odbiorców. W celu całkowitego wyeliminowania zagrożenia, opisane zostały podstawowe zasady, jakim winien się kierować wykonawca budujący nowy odcinek sieci wodociągowej. Dodatkowo technolodzy ds. jakości wody nadzorują proces chlorowania tychże rurociągów i zobligowani są do podejmowania decyzji uruchamiających i włączających nową sieć (rurociąg) do systemu PSW (Poznańskiego Systemu Wodociągowego), po uprzednio przeanalizowanych wynikach bakteriologicznych wody uzyskiwanych podczas ostatniego etapu budowy rurociągu. Wytyczne dotyczące miejscowej dezynfekcji opracowywane są i dostosowywane do określonych i aktualnie prowadzonych prac.
Zawory zwrotne antyskażeniowe Przepisy prawne regulujące montowanie zaworów zwrotnych antyskażeniowych, zapewniających bezpieczeństwo jakości wody na sieci wodociągowej wykluczających możliwość wystąpienia wtórnego skażenia, weszły w życie 12.04.2002 r. i zapisane zostały w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. nr 75, poz. 690 z 2002 r., wraz z późn. zm.). W związku z wprowa-
dzonymi przepisami wszystkie budynki powstałe po 12.04.2002 r. mają obowiązek posiadania zamontowanego na instalacji zaworu zwrotnego antyskażeniowego. Skoro przed 2002 r. nie było takiego obowiązku, to najprawdopodobniej większość obiektów z tego okresu nie posiada takiego zabezpieczenia. W związku z powyższym, w celu utrzymania bezpieczeństwa zdrowotnego wody i wyeliminowania możliwości wprowadzenia do sieci wodociągowej innej wody niż produkowana przez Aquanet S,A rozpoczęto tworzenie listy odbiorców, u których dokonuje się kontroli i montuje zawory zwrotne. W pierwszej kolejności działania te są podejmowane u odbiorców posiadających dodatkowe własne ujęcia wody.
I
Wo da na j w y ż s z e j ja ko ś c i
Fot. 123rf.com
T E M AT N U M E R U
Pomiar jakości on-line Idea montowania urządzeń do pomiaru jakości wody w systemie on-line jest kolejnym krokiem prowadzącym do utrzymania stabilności fizycznochemicznej oraz bakteriologicznej w sieci wodociągowej wraz z możliwością szybkiego reagowania. Urządzenia montowane będą w strategicznych punktach na sieci wodociągowej: na magistralach, a także na rurociągach tłocznych ze zbiorników magazynujących wodę w Poznańskim Systemie Wodociągowym. Ciągły pomiary jakości wody za pomocą urządzeń on-line na bieżąco za pomocą systemu, przekazywany będzie do Centralnej Dyspozytorni, co umożliwi błyskawiczną reakcję i podjęcie ewentualnych działań naprawczych. W ramach utrzymania prawidłowej jakości wody, w zakresie parametrów fizycznochemicznych na sieci wodociągowej wykonywane są systematyczne płukania. Stały harmonogram płukania przewodów wodociągowych opracowywany jest przez technologów ds. jakości wody. Podstawą włączenia poszczególnych rurociągów do stałego harmonogramu płukań jest analiza danego rurociągu w zakresie uzyskiwanych badań próbek wody pobieranych na sieci wodociągowej w ramach poszczególnych monitoringów oraz wskazania techniczne danego przewodu (tj. stan eksploatacyjny rurociągu, końcówka rurociągu i rozbiór wody). Dodatkowo w przeciągu całego roku harmonogram płukań stałych jest weryfikowany w ramach potrzeb w celu utrzymania jakości wody i zadowolenia klientów (akceptowalności wody przez odbiorców w zakresie barwy). W momencie, kiedy utrzymanie jakości wody na danym rurociągu jest trudne, montowane są zawory samopłuczące umożliwiające wykonywanie kontrolowanego wypływu wody z zaprogramowaną częstotliwością i intensywnością przepływu wody. Dodatkowo w celu zwiększenia efektywności wykonywanych płukań wprowadza się płukania hydropneumatyczne, które jak do tej pory przyniosły pożądany skutek w zakresie poprawy jakości wody, przy znacznie mniejszym wykorzystaniu zużytej wody.
cyjnych jest integralną częścią sprawnego działania systemu bezpieczeństwa zdrowotnego wody. Procedura komunikacji została stworzona w Aquanet SA w celu szybkiego przekazywania informacji, co stanowi podstawę do bezzwłocznego reagowania i podejmowania decyzji mających wpływ na poprawę jakości wody i informowanie odbiorców o ewentualnej zmianie parametrów dystrybuowanej wody (np. wystąpienie niewielkich i nieszkodliwych dla zdrowia przebarwień wody). Opracowana procedura planu zarzadzania i komunikacji opisuje kolejność działań, które należy podjąć podczas zaplanowanych prac i/lub w przypadku wystąpienia zdarzenia nagłego (awaryjnego/interwencyjnego) związanego ze zmianą jakości wody.
Komunikacja „awaryjna”
Dochlorowywanie wody
Sprawna komunikacja w chwili wystąpienia zdarzeń awaryjnych (nietypowych), nagłych i interwen-
W ramach utrzymania stabilności bakteriologicznej wody, w sieci wodociągowej realizowany jest system
Co zrobiono Na przełomie ostatnich kilkudziesięciu lat ujęcia, z których Aquanet pozyskuje wodę, zabezpieczone zostały w zakresie stref pośrednich i bezpośrednich. Zmodernizowano również dwie stacje uzdatnia i trend ten jest kontynuowany na kolejnych SUW-ach. Na sieci wodociągowej prowadzone są również działania modernizacyjno-renowacyjne
kierunek wod-kan 2/2016 15
T E M AT N U M E R U
I Wo da na j w y ż s z e j ja ko ś c i
punktów dochlorowywania wody, w miejscach strategicznych zlokalizowanych na sieci dystrybucyjnej. Dochlorowywanie wody na sieci wodociągowej ma na celu m.in. zmniejszenie dawek dezynfektanta u odbiorców znajdujących się w pobliżu stacji uzdatniania wody. Wprowadzanie środka dezynfekcyjnego w punktach zlokalizowanych na sieci dystrybucyjnej pozwoli na wyeliminowanie nieakceptowalnego zapachu wody u odbiorców i utrzymanie stabilności bakteriologicznej w rozległym systemie wodociągowym również w najdalszych punktach (na końcówkach rurociągów) sieci. Dzisiaj istnieje jeden punkt dochlorowywania (elektroliza soli) w drugiej strefie zasilania na sieci wodociągowej na przepompowni Koronna. Kolejne punkty znajdują się w fazie projektowania. Punkty te zostaną zamontowane zarówno na magistrali wschodniej w miejscowości Czapury (punkt będzie zabezpieczał sieć wodociągową wschodniej części Poznania), jak i na magistrali zachodniej w Pożegowie (punkt będzie zabezpieczał zachodnią stronę sieci dystrybucyjnej Poznania).
Małże na etacie System wczesnego ostrzegania przed zanieczyszczeniami wód ujmowanych w przypadku awarii, katastrof ekologicznych czy akcji terrorystycznych, bazuje na małżach na stacji uzdatniania wody w Poznaniu i polega na ciągłej (całodobowej) obserwacji i rejestracji ruchów muszli małży (rodzaj szczeżuja – Anodonta). Istotą opisanego urządzenia jest jedynie sygnalizowanie ewentualnych szkodliwych oddziaływań środowiska na wrażliwy organizm (bioindykator).
Z kolei rolą obserwatora jest ocena pracy systemu i w razie potrzeby (alarm) włączenie odpowiednich badań podstawowych parametrów chemicznych wody dopływającej do akwarium z małżami. Analiza wyników badań powinna być prowadzona pod kątem potwierdzenia prawdziwości lub wykluczenia zanieczyszczenia wody oraz podjęcia decyzji o wstrzymaniu czy kontynuacji produkcji wody na stacji. Dodatkowo na wodzie rzecznej w rejonie ujęcia Debina i ujęcia wody w Krajkowie zamontowane zostaną urządzenia on-line dostarczające informację związane z wykrywaniem substancji chemicznych działających toksycznie na bakterie luminescencyjne. *** Na utrzymanie bezpieczeństwa zdrowotnego wody wpływ ma wiele czynników powodujących jej stabilizację w zakresie bakteriologicznym i fizycznochemicznym. Systemy wodociągowe mają szereg podobnych ryzyk, które mogą spowodować ewentualne zakłócenie jakości wody, aczkolwiek występuje również w sieciach wodociągowych wiele zagrożeń specyficznych, charakteryzujących dany wodociąg. Kluczową sprawą jest zdefiniowanie poszczególnych ryzyk, a następnie ich skuteczna eliminacja. Tworzony w Aquanet SA Plan Bezpieczeństwa Wody jest dokumentem otwartym i dynamicznym, umożliwiającym ciągłe doskonalenie i przeprowadzanie działań zarówno naprawczych, jak i modernizacyjno-renowacyjnych, dzięki którym jakość dostarczanej wody od ujęcia aż do kranu docelowego klienta jest na bardzo wysokim poziomie. Reklama
Jak Ci wygodnie...