2/2019 Chemia Przemysłowa by BMP Sp. z o.o.

T E M AT N U M E R U I E k o c h e m i a , c z y l i g o s p o d a r k a o b i e g u z a m k n i ę t e g o

W zamkniętej pętli I regulacje środowiskowe I gospodarka odpadami I transport a ekosystem Mapa drogowa dla tworzyw > 16

Pełna hermetyzacja dla koksu > 28

Statki na morzu > 62

S P I S TR E Ś CI

8 Z ż y c i a b r a n ż y Fot.: BASF Polska

Z życia branży 8 I Stawiamy na innowacje Rozmowa z Katarzyną Byczkowską, Dyrektor Zarządzającą BASF Polska T emat numeru : E k o c h e m i a , c z y l i g o s p o da r k a o b i e g u z a m k n i ę t e g o 12 I W kierunku gospodarki cyrkularnej Anna Zalewska, Klaudia Kleps 16 I Mapa drogowa dla tworzyw Iwona Rasińska 20 I Weź, zużyj, przetwórz! Agata Kruszec 22 I GO(Z)spodarna chemia Dominika Paca

Transport i logistyka 50 I Nasze okno na świat Rozmowa z Arturem Kamińskim, Wiceprezesem Zarządu Grupy Azoty ZAK S.A. 54 I Załadunki pod zautomatyzowanym nadzorem Lech Zobniów 59 I Chemia w trasie Ewelina Staszewska 62 I Statki na morzu Magda Bogalecka

Rynek energii 66 I Energetyka 2019 Henryk Kaliś 76 I Obniżka cen energii nie dla każdego Jan Sakławski, Magdalena Porzeżyńska

Rozmowa z Katarzyną Byczkowską, Dyrektor Zarządzającą BASF Polska

Fot.: 123rf

1 2 T E M AT N U M E R U : E k o c h e m i a , c z y l i g o s p o da r k a o b i e g u z a m k n i ę t e g o

W kierunku gospodarki cyrkularnej Anna Zalewska, Klaudia Kleps 54

Transport i logistyka Fot.: ANWIL S.A.

Ochrona środowiska 28 I Pełna hermetyzacja dla koksu Rozmowa z Grzegorzem Orzeszko, Dyrektorem ds. Bezpieczeństwa, Efektywności i Rozwoju Produkcji Grupy LOTOS S.A. 33 I Paliwa bezdymne Kamil Moskwik 36 I Dyrektywa IED a bezpieczne wykorzystanie chemikaliów. Czy potrzebne są zmiany? Janusz Krupanek, Mariusz Kalisz, Marek Matejczyk, Beata Michaliszyn 40 I Ile spożywamy mikroplastików? Bożena Mrowiec 44 I EMAS oraz ISO 14001 Sandra Cieślak 47 I Zielony projekt Marek Sieprawski

Stawiamy na innowacje

Załadunki pod zautomatyzowanym nadzorem Lech Zobniów CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2019 3

O D R E DAKC J I

Wydawca: BMP spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa

A l e k s a n d r a G r ą d z k a - Wa l a s z redaktor wydania t e l . 3 2 4 1 5 9 7 7 4 w e w. 2 0 t el . kom . 6 0 2 1 1 5 2 6 4 e - m a i l : a l e k s a n d r a . w a l a s z @ e - b m p. pl

Już nie moda a konieczność G

ospodarka linearna, oparta na zasadzie: „Weź, wyprodukuj, zużyj i wyrzuć” odchodzi w zapomnienie. Coraz popularniejsza jest koncepcja, według której produkty czy surowce powinny pozostać w gospodarce jak najdłużej, a odpady – jeśli takowe powstaną – być surowcem wtórnym, poddanym recyklingowi i ponownie wykorzystanym.

ospodarka obiegu zamkniętego – bo o niej mowa – wkroczyła na salony i na dobre zadomowiła się już na europejskich (w tym: polskich) „wybiegach”. Przykładem może być wdrożenie jej zasad do takich zakładów, jak: KGHM, Grupa Azoty, PKN ORLEN czy firmy BASF, której działania opisuje dr Agata Kruszec w artykule na str. 20.

ównież Grupa LOTOS, stawiając kolejne instalacje Projektu EFRA, myśli o jak najbardziej ograniczonym oddziaływaniu na otoczenie. – Wpływ na środowisko powinien być jak najmniejszy. Nawet, jeżeli w danym okresie

4 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2019

może to oznaczać zwiększone wydatki, to w dłuższej perspektywie przyniesie również korzyści finansowe – podkreśla w rozmowie Grzegorz Orzeszko, Dyrektor ds. Bezpieczeństwa, Efektywności i Rozwoju Produkcji Grupy LOTOS.

rzykładów takich ekodziałań w polskim przemyśle jest wiele, a kwestia ochrony środowiska znajduje się w każdej strategii rozwoju większych czy mniejszych zakładów. Zagadnienie niezmiennie na czasie, dlatego w tym numerze poświęcamy mu sporo uwagi. Temat, który dawno już przestał być „modą”, zabiegiem PR-owym, staje się filozofią działania, w którą wierzą i z którą utożsamiają się wszyscy pracownicy danej firmy. Myśląc nie tylko o sobie, ale też przyszłych pokoleniach.

KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478 ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel.: 32 415 29 21, 32 415 97 93 e-mail: biuro@e-bmp.pl www.kierunekchemia.pl

BMP to firma od 25 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. To organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, wydawca profesjonalnych magazynów i portali. Rada Programowa: Adam S. Markowski – Katedra Inżynierii Systemów Ochrony Środowiska, Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Politechniki Łódzkiej Tomasz Zieliński – Polska Izba Przemysłu Chemicznego Czesław Bugaj Andrzej Biskupski – Politechnika Wrocławska Krzysztof Romaniuk – Polska Organizacja Przemysłu i Handlu Naftowego Andrzej Szczęśniak – niezależny ekspert rynku paliw Artur Kopeć – Grupa Azoty S.A. Andrzej Sikora – Instytut Studiów Energetycznych Sp. z o.o., Akademia Górniczo-Hutnicza im. St. Staszica w Krakowie Agnieszka Gajek – Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy Arkadiusz Kamiński – PKN Orlen S.A.

Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redaktor wydania Aleksandra Grądzka-Walasz Redakcja techniczna Marek Fichna, Maciej Rowiński Prenumerata, kolportaż Marta Mika Sprzedaż: Beata Fas, Magda Widrińska, Ewa Dombek, Jolanta Mikołajec-Piela, Małgorzata Pozimska, Marta Mazurek, Marta Mika Druk: FISCHER POLIGRAFIA Cena 1 egzemplarza – 23,15 zł + 8% VAT Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu Nr konta: 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 PKWiU: 58.14.12.0, ISSN: 1734-8013 Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Magazyn kierowany jest do prezesów, dyr. ds. technicznych i głównych specjalistów (mechaników, automatyków, technologów) reprezentujących branżę chemiczną, organizatorów targów, sympozjów, imprez branżowych, urzędów, ministerstw, instytutów, wyższych uczelni oraz biur projektowych. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Źródło grafiki na okładce: 123rf

W obiektywie

W SCH Ó D S Ł O Ń CA NAD RA F IN E RI Ą – Zdjęcie, które widzimy, dokumentuje ciekawe zjawisko. Tuż przed wschodem słońca podniosła się mgła, tworząc niski pułap chmur. To one, oświetlone pierwszymi promieniami zimowego słońca, dały ten niepowtarzalny „różowofioletowy” efekt – mówi Adam Pilecki, autor „Zdjęcia numeru”, na co dzień starszy specjalista, kierownik projektu w Biurze Ochrony Środowiska Grupy LOTOS S.A. (przeczytaj wywiad z A. Pileckim na str. 6) Fot. Adam Pilecki

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2019 5

k i e ru n e kc h e m i a . p l

Hyundai Engineering może wybudować „Polimery Police”

– Każdy obiekt jest interesujący i może stanowić wdzięczny przedmiot do fotografowania. Każdy też stawia inne wyzwania przed fotografem – mówi Adam Pilecki, autor „Zdjęcia numeru” Chemii Przemysłowej 2/2019, na co dzień starszy specjalista, kierownik projektu w Biurze Ochrony Środowiska Grupy LOTOS S.A.

Fot.: BMP

Rafineria w kadrze

• Kiedy i jak narodziła się u pana pasja do fotografowania? Urlop, weekendowy wypad z rodziną za miasto, wschód słońca we mgle, owad siedzący w trawie czy tęcza po burzy – wszystko to w galopującym świecie trwa za krótko. Zawsze chciałem móc w jakiś sposób zachować te ulotne chwile na dłużej. Pomysłem na to okazała się fotografia. Zanim zaczęło coś wychodzić, prześwietliłem kilometry klisz. Pamiętam też jak czekałem ze zniecierpliwieniem na wywołanie filmu i zrobienie odbitek. Dziś, gdy mamy aparaty cyfrowe, fotografia stała się dostępniejsza, co nie znaczy, że łatwiejsza. • Czy rafineria jest dobrym obiektem do fotografowania? Każdy obiekt jest interesujący i może stanowić wdzięczny przedmiot do fotografowania. Każdy też stawia inne wyzwania przed fotografem. Przy fotografowaniu portretowym, martwej natury możemy bawić się światłem, zmieniać ustawienia fotografowanego obiektu. Fotografia przyrodnicza czy „industrialna” jest według mnie całkiem inna. To fotograf musi się dostosować do fotografowanego obiektu i przewidzieć rozwój sytuacji i – co chyba najważniejsze – mieć odrobinę szczęścia, aby pogoda czy też jej brak nie zniweczyły misternie utkanego planu, np. uchwyceniu pełni księżyca nad instalacjami. • Rafineria jest obiektem strategicznym. Czy potrzebna jest zgoda na fotografowanie takiego zakładu? Nie można od tak sobie wejść na teren zakładu i pstryknąć „focię” czy „selfika”. Oczywiście zdjęcia są robione na potrzeby dokumentowania pracy instalacji, remontów, materiałów informacyjnych czy reklamowych. Robienie zdjęć nie jest jednak proste, ponieważ na zakładzie są wyznaczone strefy, gdzie można stosować jedynie urządzenia w standardzie Ex. Ponadto, niektóre systemy aparatów, jak AF mogą potencjalnie wzbudzić czujniki monitorujące bezpieczną pracę instalacji. • Czy podczas fotografowania rafinerii był pan świadkiem czegoś niezwykłego? Zdjęcie, które widzimy (patrz str. 5), dokumentuje ciekawe zjawisko. Tuż przed wschodem słońca podniosła się mgła tworząc niski pułap chmur. To one oświetlone, pierwszymi promieniami zimowego słońca, dały ten niepowtarzalny „różowofioletowy” efekt. Kiedyś też widziałem jaszczurkę zwinkę, wygrzewającą się na ogrodzeniu zakładu i bociana przechadzającego się po parku zbiorników. Innym razem zauważyłem sokoła wędrownego w trakcie polowania nad chłodniami. Takim najbardziej niepowtarzalnym zjawiskiem był jednak dość silny wir pyłowy, który w słoneczny dzień przeszedł nad terenem przygotowywanym pod inwestycję programu EFRA – zakręciło, zakurzyło, a wszystko trwało raptem 30 sekund. Rozmawiała: Aleksandra Grądzka-Walasz, redaktor czasopisma „Chemia Przemysłowa” i portalu kierunekCHEMIA.pl

6 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2019

Zarząd PDH Polska S.A. podjął uchwałę w sprawie zatwierdzenia zakwalifikowania Hyundai Engineering Co., Ltd. jako wstępnie wybranego oferenta w ramach przetargu na zawarcie umowy o kompleksową realizację projektu „Polimery Police”, według formuły „pod klucz” za cenę ryczałtową. – Projekt ma strategiczne znaczenie dla polskiej gospodarki. Obecnie Polska jest importerem polipropylenu, a po oddaniu naszego projektu – będzie eksporterem – podkreślił dr Wojciech Wardacki, Prezes Zarządu Grupy Azoty S.A. Projekt „Polimery Police” jest strategicznym przedsięwzięciem Grupy Azoty, w którego zakres wejdzie: instalacja do

produkcji propylenu (PDH), instalacja do produkcji polipropylenu (PP), terminal przeładunkowo-magazynowy, infrastruktura logistyczna i instalacja pomocnicza. Źródło, fot.: PDH Polska S.A.

C I E K AW O S T K A W perspektywie roku Instytut Technologii Materiałów Elektronicznych stanie się drugim najpoważniejszym producentem grafenu płatkowego w Europie i jednym ze światowych liderów w tej dziedzinie. Na kontynuowanie badań Instytut dostał od Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego blisko 6 mln złotych dotacji, co pozwoli na uruchomienie w 2020 roku nowej linii produkcyjnej, o wydajności przeszło stukrotnie wyższej niż dzisiejsze możliwości produkcyjne Instytutu. Naukowcy podkreślają, że grafen jeszcze nie ujawnił w pełni swojego potencjału. – Opracowujemy zupełnie nową technologię produkcji grafenu, by pokonać barierę cenową – mówi dr inż. Grzegorz Gawlik, Kierownik Działu Komercjalizacji ITME. – Obniżenie ceny materiału kilkukrotnie pozwoli na jego powszechne zastosowanie – dodaje. Źródło: ITME

Fot.: 123 rf

Z P O R TA L U

Cyfrowe złoże

PGNiG opracowało Zintegrowany System Zarządzania Złożem, który zoptymalizuje działalność wydobywczą spółki w kraju i za granicą. – „Cyfrowe złoże” to narzędzie, które umożliwi PGNiG jeszcze efektywniejsze wykorzystanie zasobów ropy i gazu. Zintegrowane zarządzanie złożami na etapie poszukiwań, eksploatacji i inwestycji przyczyni się do zwiększenia sczerpania i przedłużenia żywotności złóż, a jednocześnie do obniżenia kosztów produkcji i większego zwrotu z inwestycji w wydobycie – wyjaśnia Piotr Woźniak, Prezes Zarządu PGNiG SA. Obecnie PGNiG pracuje nad pilotażową wersją systemu zintegrowaną z bazą danych. Źródło: PGNiG SA

Pierwsze bunkrowanie statków Grupa LOTOS i PGNiG zrealizowały dwa komercyjne bunkrowania statków morskich skroplonym gazem ziemnym LNG. 13 marca br. do zbiorników statku „Fure Valo” wtłoczono 54 tony paliwa LNG (32 000 Nm3 gazu). Drugie bunkrowanie miało miejsce 18 marca br. Wówczas do zbiorników statku „Ireland” trafiło 18 ton paliwa LNG (10 800 Nm3) z jednej cysterny.

RO Z M A I TO Ś C I

1180

metrów

– tyle ma najdłuższy przewiert w Polsce wykonany technologią kierunkowego wiercenia horyzontalnego. Inwestycja na odcinku gazociągu DN1000 Brzeg-Zębice-Kiełczów to ważny fragment gazociągu Zdzieszowice-Wrocław – elementu korytarza gazowego Północ-Południe

„ Źródło: GAZSYSTEM S.A.

– Posiadanie własnego, mocnego przewoźnika kolejowego umożliwia zbudowanie przewagi konkurencyjnej na wymagającym rynku transportowym

To pierwsze takie operacje przeprowadzone w portach morskich w Gdańsku i Gdyni. Firmy kontynuują współpracę w tym obszarze – wzmocni ona konkurencyjność polskich portów i spopularyzuje ekologiczne paliwo LNG na Bałtyku. Źródło, fot.: Grupa LOTOS S.A. Więcej najnowszych informacji na stronie

– Błażej Krawczyszyn, Dyrektor Wykonawczy PKN ORLEN ds. Logistyki Źródło: PKN ORLEN S.A.

k i e ru n e kc h e m i a . p l

Fabryka przyszłości

Factory of the Future to koncepcja Fabryki Przyszłości, opracowana przez ekspertów branżowych Microsoft oraz czołowych partnerów z Polski i świata, dostarczających innowacyjne rozwiązania dla przemysłu, która stanowi odpowiedź na wyzwania transformacyjne sektora produkcji.

Stworzona przez Microsoft koncepcja Factory of the Future wykracza poza ideę przemysłu 4.0, a jej fundamentem są usługi chmurowe – Azure, Office 365 i Dynamics 365. Firmy przemysłowe zainteresowane cyfrową zmianą znajdą w niej wiele rozwiązań technologicznych dostarczonych przez partnerów Microsoft, w większości firm z Polski. W spotkaniu Industry Day – Factory of the Future, zorganizowanego 25 marca br. przez firmę Microsoft w Warszawie, uczestniczyło 40 przedstawicieli firm, którzy rozmawiali o innowacyjnych rozwiązaniach z zakresu utrzymania ruchu, planowania produkcji czy kontroli jakości i optymalizacji łańcucha. Fot. Microsoft

Ropa z Angoli

PKN ORLEN, po pozytywnym przerobie ropy naftowej z Angoli, po raz pierwszy sprowadzonej do kraju w lutym br., sprowadzi kolejne 130 tys. ton surowca z tego kierunku. – Podejmowane działania zmierzające do dywersyfikacji są odpowiedzią na zwiększony popyt na gotowe produkty naftowe na rynku polskim, w tym na diesla. Aby zwiększyć uzyski w tym zakresie, musimy przerabiać więcej ropy o innych właściwościach niż rosyjska REBCO – podkreślił Daniel Obajtek, Prezes Zarządu PKN ORLEN. Ładunek dotrze do Naftoportu w Gdańsku w czerwcu br. Źródło: PKN ORLEN S.A.

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2019 7

Z życia branży

Stawiamy na innowacje – Wiąże się to z inwestycją w badania i rozwój, na które w minionym roku przeznaczyliśmy ponad 2 miliardy euro. BASF przygotowuje obecnie około 3000 projektów, w które zaangażowanych jest ponad 11 000 pracowników w ośrodkach badawczo-rozwojowych na całym świecie – mówi Katarzyna Byczkowska, Dyrektor Zarządzająca BASF Polska.

• Wymogi dotyczące ochrony środowiska, zmieniające się przepisy prawa, kwestie związane z Przemysłem 4.0… Co dzisiaj jest największym wyzwaniem dla europejskiego przemysłu chemicznego?

„

Z pewnością nadmierne regulacje prawne, obostrzenia związane z ochroną środowiska i digitalizacja stanowią najbardziej aktualne wyzwania dla przemysłu; w przypadku branży chemicznej dodać jeszcze należy dostęp do bazy surowców. Niemniej każde wyzwanie, jak choćby regulacje, może stanowić szansę.

• Szansę na co? Na rozwój i zmianę jakościową. W BASF staramy się mocno współpracować z Unią we wszystkich tematach związanych z ochroną środowiska, przeciw-

Firma BASF zamierza w ciągu najbliższych pięciu lat opracować pierwszą na świecie koncepcję elektrycznego rozgrzewania krakerów parowych działaniu zmianom klimatu, redukcji emisji CO2, czyli ujmując to szeroko – w obszarze zrównoważonego rozwoju. BASF chce być w tym zakresie liderem. Natomiast trzeba sobie zdać sprawę z faktu, że nadmierne regulacje w stosunku do państw członkowskich UE powodują obniżenie ich konkurencyjności na rynku globalnym. Dotyczy to wielu kwestii, w tym bazy surowcowej.

• Znaleźliście jednak na to rozwiązanie. Naszym rozwiązaniem są innowacje, dzięki którym będziemy mogli zastąpić dziś wykorzystywane surowce innymi, czy też wdrożyć procesy, w których z surowców korzysta się bardziej wydajnie.

8 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2019

• Czy przy opracowywaniu nowych produktów stawiacie na badania własne czy może na współpracę z nauką, ze startupami? Stawiamy na innowacje, które są jednym z filarów naszej strategii – zaraz po digitalizacji – a wiąże się to z inwestycją w badania i rozwój, na które w minionym roku przeznaczyliśmy ponad 2 miliardy euro. BASF przygotowuje obecnie około 3000 projektów, w które zaangażowanych jest ponad 11 000 pracowników w ośrodkach badawczo-rozwojowych na całym świecie. Dzięki innowacjom możemy być konkurencyjni, rozwijać się i szukać nowych rozwiązań. W Polsce nie mamy własnego R&D, dlatego stale rozwijamy współpracę z uczelniami i szukamy ciekawych startupów.

• Jak pani podkreśla, stawiacie na innowacje. Na co jeszcze? W strategii, którą ogłosiliśmy, jest sześć filarów: innowacyjność, zrównoważony rozwój, digitalizacja, portfolio, ludzie i zarządzanie produkcją. Wszystko tu jest ważne, natomiast kluczowy element, który wszystko spaja, to klient, to na nim się skupiamy. Dobrym przykładem tego podejścia w Polsce jest prowadzone przez nasz dział Chemii Kosmetycznej Centrum Formulacji.

• Na czym polega praca tego centrum? Centrum koncentruje się na wsparciu merytorycznym pracowników działów R&D firm kosmetycznych, posiada gotowe rozwiązania dla kosmetyków należących do wszystkich kategorii produktowych, jak również – odpowiadając na indywidualne potrzeby klienta – tworzy zupełnie nowe receptury. Wspomaga rozwiązywanie problemów technicznych, jest również unikalną bazą o charakterze edukacyjnym. Centrum Formulacji znajduje się w siedzibie BASF w Warszawie, ta lokalizacja ułatwia bieżące wsparcie klientów w rozwiązywaniu ich problemów technologicznych. Często mamy okazję gościć partnerów u siebie na organizowanych przez naszych ekspertów szkoleniach.

Z życia branży

• Wspomniała pani o digitalizacji, w której BASF również proponuje swoje rozwiązania. Jak na cyfryzacji może skorzystać przemysł chemiczny? Cyfryzacja to proces, który w przemyśle chemicznym postępuje dosyć szybko. To duży potencjał, ułatwienie stwarzające ogromne możliwości w różnych sferach łańcucha wartości, m.in. optymalizacji dostaw czy podniesienia efektywności produkcji.

• A jak to wygląda w BASF? W 2015 roku powołaliśmy pion BASF 4.0, który wcześniej był jednostką zajmującą się projektami. W ubiegłym roku – co podkreśla wagę tego tematu – połączyliśmy ze sobą działy IT i digitalizacji w jedną obszerną strukturę. Możliwości wykorzystania digitalizacji są ogromne – poczynając od obszaru R&D, w którym badania opierają się na ocenie bardzo dużej ilości danych, dzięki czemu możemy szybciej wprowadzać nowe produkty – przez logistykę, gdzie klient może śledzić na bieżąco swój towar, po obszar dostaw, w którym jednym kliknięciem dokona zamówienia. „Wirtualna rzeczywistość” to jedno z pierwszych pól eksplorowanych w zakresie digitalizacji. Możliwości, jakie daje ta technologia, szeroko wykorzystujemy w wielu fabrykach, głównie na terenie Niemiec, ale również za jej pomocą przeprowadzamy szkolenia BHP w naszej fabryce katalizatorów w Środzie Śląskiej.

krotnym zwiększeniu produkcji. Do 2030 r. chcemy utrzymać emisję dwutlenku węgla na poziomie z roku 2018, mimo planowanego na znaczną skalę wzrostu produkcji rocznej. To trudne, ale możliwe dzięki innowacyjnym rozwiązaniom technologicznym. Staramy się zaproponować przełomowe rozwiązania, które nie były stosowane do tej pory. Intensywnie pracujemy też nad recyklingiem chemicznym, czyli nad przetwarzaniem produktów na surowce za pomocą technologii pozwalających np. na rozkład tworzyw do olefin czy olejów, które w procesie krakingu są zawracane i można je ponownie wykorzystać w produkcji. Recykling chemiczny ma sporą przewagę nad mechanicznym, w którym produkty – zazwyczaj tworzywa sztuczne składające się z różnych warstw, dodatków, takich jak stabilizatory UV – nie mogą być wykorzystywane ponownie.

• Czy te działania, o których pani mówi, są prowadzone w fabrykach BASF na świecie, czy również dotyczy to naszego kraju?

Katarzyna Byczkowska Dyrektor Zarządzająca BASF Polska

Technika wirtualnej rzeczywistości w Środzie Śląskiej trochę przypomina grę komputerową, gdzie pracownik zakłada „gogle” i wchodzi do fabryki, w której wirtualnie np. wybucha pożar. Uczestnik szkolenia musi wykazać się wiedzą, by zachować bezpieczeństwo w danej sytuacji. Ta nowoczesna forma bardzo się podoba naszym pracownikom. Pamiętam, jak sama przechodziłam takie szkolenie BHP – zupełnie różniło się od tych znanych nam dotychczas. Dzisiaj już myślimy o rozszerzeniu aplikacji, dzięki której będziemy mogli np. szkolić operatorów w wirtualnej rzeczywistości.

Fot.: BASF Polska

• Jak wygląda takie szkolenie?

• Mówiliśmy o innowacji, digitalizacji. A jakie działania podejmuje BASF na rzecz ochrony środowiska? Przemysł chemiczny jest przemysłem wysokoenergetycznym, co bezpośrednio wiąże się z emisją dwutlenku węgla. Dlatego też mocno zaangażowaliśmy się w działania związane z ochroną środowiska i redukcją emisji CO2. Co konkretnie robimy? Podczas Szczytu Klimatycznego COP24 podpisaliśmy list otwarty do polityków, podkreślając konieczność szybkiego działania i współpracy. Firma BASF przystąpiła też do Sojuszu na Rzecz Przeciwdziałania Powstawaniu Odpadów z Tworzyw Sztucznych (AEPW). W BASF udało się obniżyć emisję gazów cieplarniach o 50% w wartościach bezwzględnych w porównaniu z poziomem z 1990 r. – przy jednoczesnym dwu-

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2019 9

Z życia branży

Te projekty wprowadzane są w fabrykach typu „Verbund”, w Ludwigshafen w Niemczech czy w Chinach. Dotyczą instalacji do procesu krakingu, które zużywają duże ilości energii i powodują emisje. Gdyby wykorzystywany do tego celu obecnie gaz ziemny udało się zastąpić energią elektryczną ze źródeł odnawialnych, emisję CO2 można by ograniczyć aż o 90%. Dlatego firma BASF zamierza w ciągu najbliższych pięciu lat opracować pierwszą na świecie koncepcję elektrycznego rozgrzewania krakerów parowych.

• Czy to dotyczy również fabryki w Środzie Śląskiej? Jeśli chodzi o zakład produkcji katalizatorów w Środzie Śląskiej, nie ma tam takich energochłonnych procesów, jak w typowym przemyśle chemicznym, więc pole do redukcji emisji jest niewielkie.

• W połowie roku zamierzacie oddać do użytku kolejną część fabryki. Jesteśmy w trakcie rozbudowy. Projekt, który planujemy zakończyć w czerwcu, zwiększy istniejący zakład produkcji katalizatorów samochodowych o około 14 tys. m2, czyli o ponad 50% obecnego obszaru.

• Skąd decyzja o rozbudowie? To wynik rosnącego zapotrzebowania na te produkty w Europie i na świecie. Rozbudowa wpłynie

• Zmieńmy temat. W ubiegłym roku BASF sfinalizował przejęcie globalnego biznesu nasion warzyw od firmy Bayer. Jakie korzyści wynikają z przejęcia? Przede wszystkim brakowało nam produktów nasion i warzyw, które są w 100 procentach kompatybilne z dotychczasowym portfolio. Dzięki przejęciu mogliśmy uzupełnić ofertę produktów i zaproponować naszym klientom kompletne portfolio. Ponadto staliśmy się jeszcze bardziej konkurencyjni i wzmocniliśmy swoją pozycję na rynku globalnym. Jakie ma to przełożenie dla Polski? W październiku zeszłego roku w Psarskim w Wielkopolsce otworzyliśmy stację badawczą hodowli roślin, która umożliwia nam hodowanie odmian hybrydowych i prowadzenie badań w zakresie rozwiązań dla rolnictwa. _______________________________________________ Rozmawiała Aleksandra Grądzka-Walasz redaktor magazynu Chemia Przemysłowa i portalu www.kierunekCHEMIA.pl

Fot.: BASF Polska

FABRYKA KATALIZATORÓW Obecnie trwa rozbudowa zakładu produkcji katalizatorów samochodowych w Środzie Śląskiej, który powiększy się o około 14 tys. m2, czyli o ponad 50% obecnego obszaru

też na konkurencyjność zakładu, gdyż jest to nowa i najbardziej nowoczesna w Europie fabryka katalizatorów BASF. Zatem, kiedy pojawią się nowe projekty, to naturalne jest, że będą realizowane w Polsce, a nie w innych fabrykach.

10 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2019

STABILIZACJA, INNOWACYJNOŚĆ I BEZPIECZNY ROZWÓJ Jesteśmy jedną z najnowocześniejszych rafinerii w Europie, producentem najwyższej jakości paliw i produktów chemicznych. Dostarczamy wysoko wyspecjalizowane usługi logistyczne i serwisowe. Od lat działamy na rzecz wzmacniania bezpieczeństwa energetycznego państwa, w tym dywersyfikację dostawy ropy naftowej. Naszym celem jest stabilny i zrównoważony rozwój. Tworzymy przestrzeń dla innowacji.

www.lotos.pl

T E M AT N U M E R U

I E KOCH E MIA , c z y l i G o s p o d a r k a o b i e g u z a m k n i Ę t e g o

W kierunku gospodarki cyrkularnej

12 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2019

T E M AT N U M E R U

E KOCH E MIA , c z y l i G o s p o d a r k a o b i e g u z a m k n i ę t e g o

dr inż. Anna Zalewska, Klaudia Kleps Polska Izba Przemysłu Chemicznego

Fot.: 123 rf

W 2018 r. Komisja Europejska przyjęła pakiet odpadowy dotyczący gospodarki o obiegu zamkniętym oraz europejską Strategię ds. Tworzyw Sztucznych. Skutkuje to transpozycją pakietu dyrektyw do praw krajowych do 5 lipca 2020 r., z wyjątkiem zapisów dotyczących rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP), dla których ostatecznym terminem będzie 5 stycznia 2023 r.

„

Biorąc pod uwagę skalę zmian i wątpliwości interpretacyjne, jakie wzbudzają przepisy dotyczące gospodarki odpadami, będą to jedne z najważniejszych zmian regulacyjnych

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2019 13

T E M AT N U M E R U

I E KOCH E MIA , c z y l i G o s p o d a r k a o b i e g u z a m k n i Ę t e g o

TAB. 1 Projektowane akty wykonawcze do ustawy o odpadach* *informacje opracowano na podstawie dostępnych, oficjalnych informacji oraz dostępnych treści projektów rozporządzeń na dzień 8.03.2019 r.

akiet odpadowy obejmuje 6 dyrektyw, które nakreślają nowe cele dla recyklingu odpadów i ograniczenia ich składowania, co w rezultacie ma prowadzić do zamknięcia obiegu i dotyczy całego cyklu życia produktów. 4 marca 2019 r. Komisja Europejska (KE) opublikowała sprawozdanie z realizacji planu dot. gospodarki o obiegu zamkniętym, zgodnie z którym wszystkie zainicjowane 54 działania zostały zakończone lub są w trakcie realizacji. Przedstawione zostały również aktualne wyzwania, które stoją na drodze do osiągnięcia konkurencyjnej gospodarki cyrkularnej, przy czym należy mieć na uwadze, że transformacja ta ma charakter globalny i jest nieunikniona. Państwa członkowskie będą zatem w najbliższym czasie wypracowywać właściwe zmiany w regulacjach krajowych.

w przypadku niektórych produktów wymagane będzie ograniczenie ich stosowania. Przyjęcie dyrektywy SUP planowane jest w bieżącej kadencji Parlamentu Europejskiego, a państwa członkowskie będą miały dwa lata na dokonanie jej transpozycji. Komisja Europejska zastanawia się również nad regulacją dotyczącą mikroplastików dodawanych w sposób celowy do produktów, przede wszystkim pod kątem wymagań dla ekoprojektowania i oznakowania oraz systemów wychwytywania mikrocząstek ze ścieków miejskich i ich usuwania. W tym zakresie Europejska Agencja Chemikaliów prowadzi obecnie prace nad wprowadzeniem ograniczeń w ramach załącznika XV odnośnie mikroplastików dodawanych w sposób celowy. Opinie komitetów naukowych ECHA spodziewane są w marcu 2020 r.

SUP i mikroplastiki

Droga do GOZ

W strategii ds. tworzyw sztucznych KE zaproponowała szeroki zakres dobrowolnych i obowiązkowych instrumentów zarówno na szczeblu unijnym, jak i krajowym, przy tym odniosła się do konkretnych tematów, tj. jednorazowe tworzywa sztuczne czy mikroplastiki. W maju 2018 r. KE wyszła z propozy-

Należy pamiętać, iż GOZ jest elementem wielu strategicznych dokumentów, takich jak np. Strategia na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, Strategia Produktywności, Krajowa Inteligentna Specjalizacja (KIS), więc aby ułatwić implementację w Polsce założeń GOZ i przejście na model gospodarki cyrku-

Akt wykonawczy

Stan prac

Wejście w życie przepisów

projekt rozporządzenia ministra środowiska w sprawie wysokości stawek zabezpieczenia roszczeń

• w dniu 11.02.2019 r. rozporządzenie zostało ogłoszone w Dzienniku Ustaw

projekt rozporządzenia ministra środowiska w sprawie wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów

• końcowy etap prac • projekt przed notyfikacją techniczną (czas trwania tej procedury wynosi ponad 3 miesiące)

projekt rozporządzenia ministra środowiska w sprawie szczegółowych wymagań dla magazynowania odpadów

• projekt został skierowany do konsultacji publicznych, opiniowania i uzgodnień międzyresortowych

projekt rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych i administracji w sprawie wymagań w zakresie ochrony przeciwpożarowej

• trwają prace międzyresortowe, • termin do wydania rozporządzenia to 22 sierpnia 2019 r.

cją dyrektywy ws. produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych (ang. Single-use plastics, SUP), której głównym celem jest zapobieganie powstawaniu i ograniczanie odpadów morskich z produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych. Propozycja dotyczy 10 najczęściej znajdowanych na plażach Europy produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, które pod względem ilościowym stanowią około 70% odpadów morskich, a proponowane działania obejmują ograniczenie stosowania, ograniczenia rynkowe, wymogi dotyczące projektowania i oznakowania, rozszerzenie zakresu ROP, upowszechnianie wiedzy i edukację. W sytuacji gdy będą istniały łatwo dostępne produkty zastępcze, wówczas produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych zostaną objęte zakazem wprowadzania do obrotu. Dodatkowo

14 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2019

rozporządzenie wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem przepisów § 5 ust. 4-6 (przepisy dotyczące pomieszczenia, w którym przechowywany jest nośnik informacji), które wchodzą w życie 22 lutego 2021 r. rozporządzenie wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia z wyjątkiem § 6 ust. 4 i 5 (przepisy dotyczące etykiety), które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2020 r.

larnej Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii opracowuje projekt Mapy Drogowej Transformacji w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym. Pokazuje on konieczność szerokiego ukierunkowania działań, w szczególności obejmując: zrównoważoną produkcję przemysłową, zrównoważoną konsumpcję, biogospodarkę, nowe modele biznesowe, wdrażanie i monitorowanie GOZ. Prowadzone są również prace przez administrację krajową nad zaprojektowaniem i opracowaniem „narzędzi” umożliwiających realizację celów i założeń wspomnianej Mapy Drogowej, takie jak wytyczenie nowych modeli biznesowych, nowego otoczenia gospodarczego dla przedsiębiorców. Realizowane będą również projekty mające na celu ocenę postępu transformacji w kierunku GOZ i jej wpływu na rozwój społeczno-gospodarczy.

T E M AT N U M E R U

E KOCH E MIA , c z y l i G o s p o d a r k a o b i e g u z a m k n i ę t e g o

Proces zmian regulacji krajowych związanych z gospodarką odpadami już się rozpoczął i w ostatnim czasie został zintensyfikowany, nie tylko ze względu na wymagania unijne, ale również z powodu konieczności uszczelnienia systemu krajowego. Jak uzasadnia resort środowiska, w związku z nasilającym się niewłaściwym zagospodarowaniem odpadów oraz zjawiskiem pożarów miejsc nagromadzonych odpadów, w 2018 roku zmieniono regulacje w zakresie gospodarki odpadami. Efektem bardzo intensywnych i szybkich prac jest uchwalenie przez Sejm RP w dniu 20 lipca 2018 roku zmiany ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw. Równolegle dokonano również nowelizacji ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska. Znowelizowana ustawa o odpadach weszła w życie 5 września 2018 r., z wyjątkiem przepisów dotyczących wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów (weszły w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia: 22 lutego 2019 r.) oraz wymagań w zakresie ochrony przeciwpożarowej (wchodzą w życie po upływie 12 miesięcy od dnia ogłoszenia: 22 sierpnia 2019 r.). Co istotne, aktualny kształt ustawy oraz treść jej projektowanych aktów wykonawczych wskazują, że nowe obowiązki dotyczą nie tylko podmiotów zajmujących się gospodarowaniem odpadami, ale również podmiotów, które produkują i magazynują odpady (co jest konsekwencją ich podstawowej działalności) i dalej ewentualnie je przetwarzają. Tak więc regulacja będzie miała bezpośredni wpływ na funkcjonowanie przedsiębiorstw branży chemicznej. Część aktów wykonawczych do ustawy jest obecnie na końcowym etapie prac. Nowe przepisy i obowiązki, jakie wprowadza ustawa i jej akty wykonawcze, bez wątpienia będą jednymi z kluczowych regulacji, do których przedsiębiorstwa będą musiały się dostosować. Warto zauważyć, że zgodnie z opublikowaną informacją Ministerstwa Środowiska ws. terminu wejścia w życie obowiązku prowadzenia wizyjnego sytemu kontroli miejsca magazynowania lub składowania odpadów, brak rozporządzenia nie stanowi przeszkody do dostosowania do przepisów ustawy i prowadzenia wizyjnego systemu kontroli miejsca magazynowania i składowania odpadów. Równolegle procedowane są inne, istotne zmiany regulacji, takie jak: • zmiana ustawy o odpadach dotycząca bazy danych o produktach i opakowaniach oraz o gospodarce odpadami (BDO) – nowelizacja doprecyzowuje przepisy odnoszące się do funkcjonowania BDO, nad której utworzeniem obecnie toczą się prace; • zmiana ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach – gdzie z perspektywy przemysłu jednym z najważniejszych jest zapis dotyczący odpowiedzialności wytwórcy odpadów niebezpiecznych, określający kiedy następuje zwolnienie

Fot.: 123 rf

Rewolucja w odpadach

CO NO W E GO W USTA W I E O ODPADACH ? Nowelizacja ustawy o odpadach wprowadza szereg nowych obowiązków dla prowadzących działalność związaną z gospodarką odpadami, w szczególności w zakresie magazynowania, przetwarzania i składowania odpadów. Wśród najważniejszych zmian należy wymienić wprowadzenie: • przepisów dotyczących ochrony przeciwpożarowej – w tym obowiązek dopuszczenia do użytkowania obiektu i innych miejsc magazynowania odpadów, na podstawie opinii Państwowej Straży Pożarowej przez rozpoczęciem działalności w zakresie gospodarki odpadami; konieczność sporządzania i przedkładania operatów przeciwpożarowych miejsc magazynowania, • obowiązku prowadzenia wizyjnego systemu kontroli miejsc magazynowania lub składowania odpadów, • obowiązku posiadania zabezpieczenia roszczeń dla podmiotów prowadzących zbieranie i przetwarzanie odpadów.

z odpowiedzialności za zbieranie lub przetwarzanie tych odpadów. Biorąc pod uwagę skalę zmian i wątpliwości interpretacyjne, jakie wzbudzają przepisy dotyczące gospodarki odpadami, będą to jedne z najważniejszych zmian regulacyjnych. *** Podsumowując, rok 2019 będzie rokiem pierwszych realnych kroków ku transformacji w kierunku gospodarki cyrkularnej. Związane z tym będą zatem liczne zmiany regulacyjne, zarówno na gruncie unijnym, jak i krajowym. Ponadto, nasilające się presje społeczne i środowiskowe będą skutkowały intensyfikacją działań i prac legislacyjnych w zakresie tworzyw sztucznych, mikroplastików, recyklingu i zagospodarowania odpadów. Przedsiębiorcy będą nie tylko zmuszeni do śledzenia nowych propozycji i rozwiązań regulacyjnych, ale również coraz częściej będą zobowiązani do ich wdrożenia w swojej działalności. W związku z powyższym, opisana problematyka w dalszym ciągu będzie jednym z kluczowych obszarów pracy w zakresie rzecznictwa i legislacji Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego.

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 2/2019 15