T E M AT N U M E R U I E F E K T Y W N O Ś Ć E N E R G E T Y C Z N A
ZARZĄDZANIE ENERGIĄ W PRZEMYŚLE I Optymalizacja zużycia energii I Usługi DSR I Finansowanie inwestycji efektywnościowych
Nowe rozdanie
>8
Wchodzimy w DSR > 20
Ciepło z metanu > 30
25 marca 2019 roku Startberry, ul. Grochowska 306/308, Warszawa
Zapraszamy do rejestracji na bezpłatne wydarzenie Industry Day - Factory of the Future, podczas którego zaprezentujemy innowacje z zakresu utrzymania ruchu, planowania produkcji, kontroli jakości i optymalizacji łańcucha dostaw. Naszymi gośćmi na scenie będą także przedsiębiorstwa, które wdrażają technologie i rozwiązania z koncepcji Factory of the Future Microsoft.
Zarejestruj się: www.aka.ms/fabrykaprzyszlosci
SPIS TREŚCI
T E M AT N U M E R U : E F E K T Y W N O Ś Ć E N E R G E T Y C Z n A
1 4 T E M AT N U M E R U : E F E K T Y W N O Ś Ć E N E R G E T Y C Z n A
8 I Nowe rozdanie Tomasz Słupik 14 I Przewaga dzięki ESCO Krzysztof Ławrywjaniec 16 I Efektywność energetyczna w CEMEX Polska Jacek Nowosad 20 I Wchodzimy w DSR Enspirion
3 0 C I E P Ł O W N I C T W O Fot.: BMP
24 I Przebudowa ciepłownictwa Arkadiusz Węglarz, Krzysztof S kowroński, Piotr Gutowski, Wojciech Stańczyk 30 I Ciepło z metanu Fotoreportaż z ZEC S.A. grupa Dalkia oddział Wieczorek 34 I Promowany tylko system efektywny Rozmowa z Jackiem Chodkowskim, prezesem zarządu ZEC S.A. w Katowicach, grupa Dalkia
Krzysztof Ławrywjaniec
Fot.: 123rf
CIEPŁOWNICTWO
Przewaga dzięki ESCO
ELEKTROENERGETYKA
39 I Zaledwie wstęp do dyskusji. G łówne przesłanki polityki rządu w obec energetyki w świetle PEP 2040 Andrzej Sikora, Mateusz Sikora 45 I Czy niestabilne i niesterowalne źródła energii mogą zapewnić ciągłość zasilania odbiorców? Andrzej Strupczewski, Łukasz Koszuk
51 I Energia w odpadach Agata Mlonka-Mędrala U T R Z Y M A N I E RU C H U
58 I Uszkodzenia będące konsekwencją kruchego pękania Wojciech Sikorski BEZPIECZEŃSTWO
64 I Modny slogan czy realny problem, czyli o cyberbezpieczeństwie w energetyce Monika Bogdał ENERGETYKA EXTRA – CENY ENERGII
68 I Obniżka cen energii nie dla każdego Jan Sakławski, Magdalena Porzeżyńska 72 I Energetyka 2019. Aktualne dylematy i wyzwania a oczekiwania przemysłowych odbiorców energii elektrycznej Henryk Kaliś 84 I Jak zminimalizować skutki podwyżki cen energii elektrycznej? Mateusz Zajchowski
Ciepło z metanu Fotoreportaż z ZEC S.A. grupa Dalkia oddział Wieczorek 3 4 C I E P Ł O W N I C T W O Fot.: Dalkia
PA L I WA
Promowany tylko system efektywny Rozmowa z Jackiem Chodkowskim, prezesem zarządu ZEC S.A. w Katowicach, grupa Dalkia
FELIETON
86 I Co tam panie w polskiej polityce (energetycznej)? Chińczycy trzymają się mocno?!
Jerzy Łaskawiec
ECiz 2/2019 3
O D R E DA KC J I
Wydawca: BMP spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa
Maciej Szramek redaktor wydania t e l . 3 2 4 1 5 9 7 7 4 w e w. 1 8 t el . kom . 6 0 2 1 1 7 1 4 5 e - m a i l : m a c i e j . s z r a m e k @ e - b m p. pl
Never ending story P
amiętam, gdy pierwszy raz uczyłem się jeździć na „dorosłym” rowerze bez bocznych kółek. Pamiętam, że wywróciłem się ze dwa razy, jednak ostatecznie poszło mi już całkiem dobrze. Niestety, nie ze wszystkim jest tak prosto, jak z nauką jazdy na rowerze – często, żeby doprowadzić coś do perfekcji, potrzeba wielu lat pracy, a koniec końców wychodzi, że zawsze można coś jeszcze poprawić.
W
łaśnie tak jest z efektywnością energetyczną. W przedsiębiorstwach pracuje się nad nią cały czas i równocześnie cały czas jest nad czym pracować. Optymalizacja procesów jest jednym z zagadnień, które nigdy się nie kończą, zawsze można coś zrobić bardziej efektywnie, a dzięki rozwojowi technologii granica możliwości cały czas jest przesuwana.
T
en numer „Energetyki Cieplnej i Zawodowej” w dużej mierze poświęcamy temu zagadnieniu. Już na stronie 9 znajdziecie Państwo artykuł Tomasza Słupika z firmy „ENERGOPOMIAR”, który opisuje temat efektywności energetycznej zarówno od strony dyrektywy, jak i „miejsc”, gdzie można „efektywnie poprawiać efektywność energetyczną”. Doświadczenia w tym zakresie w firmie CEMEX opisuje z kolei Jacek Nowosad, pokazując przykłady działań, jakie wykonano i które doprowadziły do zwiększenia efektywności energetycznej w ich zakładach.
O
czywiście, aby tę efektywność poprawiać, potrzebne są pieniądze, często niemałe, ponieważ większość prostych i tanich metod optymalizacji jest dość dobrze znana. Trzeba zatem sięgać po te coraz bardziej wyszukane,
4 ECiz 2/2019
a co za tym idzie – coraz droższe rozwiązania. Jednym ze sposobów na finansowanie takich inwestycji jest formuła ESCO, którą bliżej opisał Krzysztof Ławrywjaniec z CEZ ESCO Polska (patrz art. na stronie 14).
J
ednym z powodów, dla których firmy dążą do zwiększania efektywności energetycznej, są wzrastające ceny energii. To temat, jaki w ostatnim czasie stał się jednym z najważniejszych dla przemysłu energochłonnego w Polsce. Z tego powodu w tym numerze naszego czasopisma znajdą Państwo dodatek „Energetyka Extra” poświęcony temu zagadnieniu, a w nim między innymi artykuł Henryka Kalisia, prezesa Izby Energetyki Przemysłowej i Odbiorców Energii oraz przewodniczącego Forum Odbiorców Energii Elektrycznej i Gazu pt. „Energetyka 2019. Aktualne dylematy i wyzwania a oczekiwania przemysłowych odbiorców energii elektrycznej”.
N
a rowerze potrafię jeździć już od ładnych kilkunastu lat, jednak w porównaniu do kolarzy moja technika pozostawiałaby pewnie sporo do życzenia. Gdybym znalazł eksperta, który pokazałby mi, co mogę poprawić, pewnie mógłbym zwiększyć swoją efektywność w tym zakresie, jednak osobiście nie jest mi to potrzebne. Inaczej z opisywaną efektywnością w przemyśle. Ta jest niezbędna, dlatego też oby było jak najwięcej ekspertów, znajdujących nowe rozwiązania i sposoby, jak ją poprawiać...
KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478 ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel.: 32 415 29 21, 32 415 97 93 energetyka@e-bmp.pl www.kierunekenergetyka.pl
BMP to firma od 25 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. To organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, wydawca profesjonalnych magazynów i portali. Rada Programowa: prof. Jan Popczyk, przewodniczący Rady Programowej, Politechnika Śląska prof. Andrzej Błaszczyk, Politechnika Łódzka Juliusz Jankowski, główny analityk biznesowy, Departament Regulacji i Relacji Zewnętrznych PGNiG TERMIKA dr hab. inż. Maria Jędrusik, prof. nadzw. PWr, Politechnika Wrocławska Mieczysław Kobylarz, dyrektor Enea Elektrownia Połaniec prof. Janusz Lewandowski, Politechnika Warszawska prof. Stanisław Mańkowski , Politechnika Warszawska dr inż. Andrzej Sikora, prezes zarządu Instytutu Studiów Energetycznych Sp. z o.o., Akademia Górniczo-Hutnicza im St. Staszica w Krakowie Jerzy Łaskawiec, ekspert ds. energetyki Waldemar Szulc, dyrektor biura, Towarzystwo Gospodarcze Polskie Elektrownie prof. dr hab. inż. Krzysztof Wojdyga, Politechnika Warszawska Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redakcja Maciej Szramek Redakcja techniczna Marek Fichna, Maciej Rowiński Sprzedaż: Beata Fas, Magda Widrińska, Magda Kozicka, Ewa Zygmunt, Jolanta Mikołajec, Małgorzata Pozimska, Marta Mika, Marta Mazurek
Druk: FISCHER POLIGRAFIA Cena 1 egzemplarza – 23,15 zł + 8% VAT Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu Nr konta: 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Magazyn kierowany jest do prezesów, dyr. ds. technicznych i głównych specjalistów (mechaników, automatyków, energetyków) reprezentujących branżę energetyczną, organizatorów targów, sympozjów, imprez branżowych, urzędów, ministerstw, instytutów, wyższych uczelni oraz biur projektowych. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Fot. na okładce: 123rf
W obiektywie
I nstalacja T urbin R ozpr ę ż nych T R T w D ą browie G ó rniczej Instalacja Turbin Rozprężnych TRT w TAMEH POLSKA sp. z o.o. wykorzystuje energię powstałą w wyniku rozprężenia gazu wielkopiecowego do produkcji energii elektrycznej dla dąbrowskiej huty ArcelorMittal Poland S.A. Podczas XVII Konferencji Efektywne Zarządzanie Energią w Przemyśle Instalacja zostanie udostępniona do zwiedzania przez uczestników wydarzenia. fot. TAMEH POLSKA sp. z o.o.
ECiz 2/2019 5
Fot.: 123rf
z portalu kierunekenergetyka . pl
Modernizacja bloku w Lublinie Wrotków
Fot.: 123rf
Energa Wytwarzanie skorzysta z instrumentów wsparcia OZE, dedykowanych dla niewielkich jednostek wytwórczych energii elektrycznej, tzw. „feed-in tariff” (FIT) i „feed-in premium” (FIP). Wykorzystanie tych mechanizmów pozwoli na wzrost przychodów w linii biznesowej wytwarzania Grupy Energa.
NFOŚiGW wesprze modernizację ciepłowni
W szczególności chodzi o poprawę jakości powietrza. Program priorytetowy Ciepłownictwo powiatowe ma charakter pilotażowy i kierowany jest do przedsiębiorców produkujących energię cieplną na cele komunalno-bytowe, których większościowym udziałowcem jest jednostka samorządu terytorialnego (min. 70 proc.). W tym przypadku wnioskodawcy mogą starać się o: dotacje (do 30 proc.), pożyczki preferencyjne (od 1 do 300 mln zł na 20 lat, z możliwością umorzenia) oraz pożyczki komercyjne (na zasadach rynkowych). Źródło: NFOŚiGW
Elektrociepłownia PGE Energia Ciepła w Lublinie Wrotków, należąca do Grupy Kapitałowej PGE, przeprowadziła kompleksowy remont bloku gazowo-parowego. Jego kluczowym celem była modernizacja turbiny gazowej, „serca” całego bloku. Inwestycja ta wpisuje się w realizowany przez PGE program poprawy efektywności energetycznej, który ma na celu m.in. poprawę jakości powietrza poprzez zmniejszenie emisji dwutlenku węgla o ponad 10 tysięcy ton w każdym roku. Tylko w 2018 r. na modernizację elektrociepłowni przeznaczono 28 mln zł. Jedną z głównych prac modernizacyjnych bloku było zastosowanie nowych podzespołów turbiny w celu poprawienia jej sprawności (tzw. łopatki projektowane w technologii 3D). Pozwoli to na zmniejszenie ilości zużywanego przez elektrociepłownię gazu ziemnego do produkcji energii elektrycznej i ciepła na potrzeby mieszkańców Lublina o ponad 5 milionów m3. Dla porównania jest to ilość gazu wystarczająca do zaspokojenia rocznych potrzeb około 2500 domów jednorodzinnych.
PGE GiEK: Szczecińska Elektrociepłownia Pomorzany zadba o czyste powietrze w mieście
Źródło i fot.: 123rf.com
W Elektrociepłowni Pomorzany, należącej do PGE GiEK, spółki z Grupy Kapitałowej PGE, przekazano do eksploatacji instalację katalitycznego odazotowania spalin dla dwóch kotłów.
Hotel, który zmniejsza zużycie energii o 40 procent dzięki napędom
Dzięki inwestycji emisja tlenków azotu z elektrociepłowni zmniejszy się ponadtrzykrotnie. Wpłynie to na poprawę jakości powietrza w Szczecinie i zapewni pracę zakładu jako podstawowego źródła ciepła dla miasta na kolejne dekady. Kontrakt na budowę instalacji w elektrociepłowni został podpisany pod koniec 2016 r. i obejmował także modernizację podgrzewaczy wody, wentylatorów spalin i obrotowych podgrzewaczy powietrza. Jego wartość wyniosła 63,9 mln zł netto. Montaż pierwszych elementów konstrukcji wsporczej rozpoczęto w lipcu 2017 r., a pod koniec stycznia 2019 r. przekazano do eksploatacji instalacje bloku A i B. Źródło i fot.: informacja prasowa
6 ECiz 2/2019
C I E K AW O S T K A
Szczegółowe badanie energetyczne przeprowadzone w InterContinental Madrid przez Exel Industrial pokazało, że zużycie energii hotelu było wysokie, szczególnie w przypadku ośmiu zespołów pomp, obsługujących systemy HVAC, które dostarczały ciepłą wodę do pokoi gościnnych, kuchni oraz innych części obiektu. Kierując się wynikami analizy, instalacje te zostały wyposażone w 13 napędów o zmiennej prędkości (VSD) ABB ACH550 i 16 silników niskiego napięcia w klasie sprawności IE3. Nowe urządzenia zostały następnie zintegrowane z systemami zarządzania budynkiem. Zapewnia to większą stabilność instalacji, a przede wszystkim wyższą efektywność energetyczną, ponieważ prędkość obrotowa silnika dostosowywana jest do zapotrzebowania w danym momencie. Źródło: informacja prasowa
Fot.: 123rf
Rozpoczął się nabór wniosków o dotacje i pożyczki w dwóch programach – pilotażowym Ciepłownictwo powiatowe oraz Energia Plus. W ten sposób Narodowy Fundusz Ochrony Środowa i Gospodarki Wodnej chce się przyczynić do zmniejszenie negatywnego oddziaływania przedsiębiorstw na środowisko.
z portalu kierunekenergetyka . pl
XIV Konferencja Naukowo-Techniczna Ochrona Środowiska. Energetyka. Ciepłownictwo. Przemysł
Prawie 170 uczestników reprezentujących kadrę zarządzającą i menadżerską najważniejszych firm z branż energetycznej, ciepłowniczej i przemysłu, 6 paneli tematycznych, z czego jeden dyskusyjny workshop intelektualny, 2 debaty eksperckie, do tego wystawa stoisk firmowych – tak podsumować można XIV Konferencję Naukowo-Techniczną Ochrona Środowiska. Energetyka. Ciepłownictwo. Przemysł, która odbyła się 19-20 lutego w Katowicach. Konferencja poświęcona ochronie środowiska w energetyce i ciepłownictwie na stałe wpisała się w kalendarz najistotniejszych wydarzeń w branży. W tym roku formuła wydarzenia poszerzona została o przemysł chemiczny, gdyż jego wpływ na środowisko jest znaczący. Po raz pierwszy więc jednym z dwóch Honorowych Gospodarzy wydarzenia była Grupa Azoty. Program konferencji składał się z 6 paneli tematycznych. Inauguracyjną sesję poprowadził Herbert Leopold Gabryś, przewodniczący Komitetu ds. Polityki Klimatyczno-Energetycznej KIG. Ekspert zaprezentował również wyniki swoich badań i obserwacji polskiej polityki elektroenergetycznej. Wystąpienie to stanowiło wprowadzenie w tematykę całej konferencji i było punktem wyjścia dwudniowych obrad. Zadane przez niego pytanie o to, dokąd zmierza polska polityka energetyczna przewijało się przez wystąpienia kolejnych prelegentów. Zarówno podczas paneli, jak i debat zdania w wielu kwestiach były podzielone, toczyły się ożywione dyskusje, konfrontowane wizje, podejścia do tematu. Padło wiele pytań nie tylko o wizję polskiej gospodarki energetyczno-klimatycznej, ale też o jej przyszłość na tle globalnych trendów, zagrożeń i wyzwań. Organizatorem konferencji była firma BMP.
ECiz 2/2019 7
T E M AT N U M E R U
I E fektywność energetyczna
Fot.: 123rf
Fot.: 123rf
NARZĘDZIA DO ZMIANY Funkcjonujące narzędzia regulowane ustawą o efektywności energetycznej [3] wymagają udoskonalenia, a niektóre – takie jak ocena wniosków czy aktualizacja zapisów – wręcz natychmiastowych działań
8 ECiz 2/2019
T E M AT N U M E R U
I
E fektywność energetyczna
Nowe rozdanie Tomasz Słupik
„ENERGOPOMIAR” Sp. z o.o., Zakład Techniki Cieplnej
Większość prostych narzędzi służących do osiągania znaczących efektów w obszarze efektywności energetycznej została już wyczerpana i zrobienie kolejnych kroków będzie wiązało się z większym wysiłkiem. Czy przedsiębiorstwa są do tego przygotowane?
P
ublikacja nowej dyrektywy dotyczącej efektywności energetycznej jest dobrą okazją, aby zastanowić się nad scenariuszami rozwoju wsparcia w tym zakresie oraz obowiązkami, które niosą ze sobą nowe przepisy. Opublikowanie dyrektywy [1] zbiegło się z okresem niepewności związanej z dostępnością energii i warunków handlowych, jakie będą towarzyszyć tej dostępności. Bez głębszych analiz można stwierdzić (mając na względzie także inne trendy odbijające się coraz większym echem w gospodarce i zauważalne w nowej dyrektywie, a dotyczące domykania cyklów produkcyjnych, czyli krótko mówiąc – poprawy efektywności surowcowej procesów), że efektywność energetyczna w następnej dekadzie będzie jednym z istotniejszych elementów układanki, poprawiającym bezpieczeństwo energetyczne. Odbywać się to będzie poprzez poprawę efektywności procesów zarówno po stronie wytwarzania, jak i zużycia energii oraz zwiększenie monitoringu i stopniowe wprowadzanie predykcji działań w gospodarce remontowej. Pewnym problemem jest to, że większość prostych narzędzi służących do osiągania znaczących efektów w obszarze efektywności energetycznej została już wyczerpana i w wielu przedsiębiorstwach zrobienie kolejnych kroków będzie wiązało
ECiz 2/2019 9
T E M AT N U M E R U
I E fektywność energetyczna
się z większym wysiłkiem. Pytanie, które zatem należy sobie zadać, brzmi: czy jesteśmy do tego przygotowani i czy system białych certyfikatów jest sprawdzonym i dopracowanym narzędziem. Między innymi na to pytanie spróbuję odpowiedzieć w niniejszym artykule.
Nowa dyrektywa, nowe ambitne cele
ZAMIAST 45 DNI – ROK Problemem jest zwłoka czasowa w ocenie dokumentacji składanej w celu pozyskania świadectw efektywności energetycznej – zamiast ustawowych 45 dni najczęściej trwa ponad rok
10 ECiz 2/2019
Fot.: 123rf
Dyrektywa 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. [2] określała cel zwiększenia efektywności energetycznej o 20% do 2020 r., a także miała stworzyć warunki do dalszego polepszania efektywności energetycznej po wspomnianej dacie. Mechanizmami, które w skali kraju miały służyć poprawie efektywności energetycznej, był zarówno system białych certyfikatów, jak i audyt energetyczny przedsiębiorstwa (regulowane Ustawą z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej [3]). Dyrektywa z dnia 11 grudnia 2018 r. [1] ma na celu zmianę dyrektywy [2]. Określa ona nowy cel dla horyzontu roku 2030, a mianowicie dalsze zwiększenie efektywności energetycznej o co najmniej 32,5% do 2030 r., jak również ma stworzyć warunki do dalszej poprawy efektywności energetycznej po tych terminach. Dyrektywa [1] w artykule 1 zawiera zapis pozycjonujący efektywność energetyczną w kolejnych dekadach o następującej treści: „Niniejsza dyrektywa przyczynia się do wdrożenia zasady <<efektywność energetyczna przede wszystkim>>”. Na uwagę zasługuje również zapis: „Efektywność energetyczną należy brać pod uwagę za każdym razem, gdy podejmowane są decyzje dotyczące planowania systemu energetycznego lub finansowania. Należy dążyć do poprawy efektywności energetycznej w każdym przypadku, gdy jest to bardziej opłacalne niż równoważne rozwiązania po stronie podaży”. Bazując tylko na dwóch powyższych cytatach – a w tym tonie utrzymanych jest ich znacznie więcej – można z dużym prawdopodobieństwem prognozować, że implementacja zapisów dyrektywy [1] w postaci nowelizacji Ustawy z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej utrzyma dotychczasowe systemy wsparcia, jak również obowiązki określone ww. ustawą do roku 2030. Potwierdzenie takie można znaleźć również w projekcie dokumentu, który ukazał
się z początkiem stycznia br. pt. „Krajowy plan na rzecz energii i klimatu na lata 2021-2030” [4], gdzie wprost napisane jest o utrzymaniu systemu białych certyfikatów do roku 2030. Dokument ten określa również krajowy cel w zakresie poprawy efektywności energetycznej, który brzmi: „Polska deklaruje krajowy cel w zakresie poprawy efektywności energetycznej do 2030 r. na poziomie 23% w odniesieniu do zużycia energii pierwotnej według prognozy PRIMES 2007”. Dyrektywa [1] nie wnosi zbyt dużo „nowości” dla przemysłu (przedsiębiorstw energochłonnych oraz niebędących małymi i średnimi przedsiębiorstwami), jednakże poruszone są w niej inne kwestie, m.in.: • Podnoszenie świadomości odbiorców końcowych energii, a także innych mediów (np. woda), odbywać się powinno poprzez instalację wymaganego opomiarowania, a także innych narzędzi służących ww. odbiorcy do bieżącego monitoringu zużycia energii i mediów. Reasumując, po zamieszczonych w nowej dyrektywie [1] zapisach spodziewać się można większego nacisku na dostawców energii i innych mediów w celu wykształcenia świadomego odbiorcy. • Kwestia ubóstwa energetycznego – sporo miejsca w nowej dyrektywie poświęcone jest temu terminowi z ukierunkowaniem na tworzenie systemów wsparcia umożliwiających racjonalne wydatkowanie pieniędzy na cele związane z poprawą efektywności energetycznej w obszarze zaopatrzenia budynków w energię elektryczną i cieplną. W tym obszarze zarysowany został również bardzo ambitny cel, aby budynki – zgodnie z celami zapisanymi w porozumieniu paryskim – stawały się praktycznie zeroenergetyczne. W skali kraju sprostanie tym celom będzie bardzo trudne. W [4] określony został cel operacyjny, aby w Polsce w roku 2030 70% budynków było poddanych termomodernizacji (w roku 2015 było ich ok. 58,8%). • Gospodarka cyklu zamkniętego – podniesienie tej kwestii w dyrektywnie [1] jest warte odnotowania ze względu na ogólnoświatowe trendy związane z patrzeniem nie tylko na efektywność energetyczną, ale także na efektywność wykorzystania surowców.
T E M AT N U M E R U
Wprawdzie zapis w nowej dyrektywie jest umocowany dosyć „miękko” („państwa członkowskie powinny zwracać szczególną uwagę na synergie między środkami w zakresie efektywności energetycznej a efektywnym wykorzystywaniem zasobów naturalnych zgodnie z zasadami gospodarki o obiegu zamkniętym”), warto jednak zwrócić na niego uwagę, gdyż odpowiednia jego implementacja w nowelizowanej ustawie może pomóc w osiągnięciu ambitnych celów w horyzoncie roku 2030. Kwestia ta nieco szerzej została opisana w dalszej części artykułu. Wyżej wymienione kierunki znajdują swoje odzwierciedlenie również w projekcie „Krajowego planu na rzecz energii i klimatu na lata 2021–2030”.
Gdzie efektywnie poprawiać efektywność energetyczną? Ton zapisów w dokumentach pojawiających się zarówno na poziomie europejskim, jak i krajowym wskazuje dosyć jednoznacznie, że poprawa efektywności energetycznej będzie trendem występującym w kolejnych dekadach. Wybrane zagadnienia i problemy, które pojawią się na kolejnych poziomach poprawy efektywności energetycznej, są następujące: • „Topniejąca” efektywność ekonomiczna podejmowanych działań – na podstawie doświadczeń audytorskich stwierdza się, że w obszarze dużych i energochłonnych przedsiębiorstw większość działań skutkujących krótkimi okresami zwrotu została wyczerpana. Zidentyfikowane działania niosące potencjał poprawy efektywności energetycznej najczęściej posiadają obecnie zdyskontowane okresy zwrotu wynoszące 10 lat i więcej. Wsparcie w postaci białych certyfikatów – przy formule wsparcia według obowiązującej ustawy – powoduje skrócenie okresu zwrotu najczęściej o 1-2 lata, co w skali wspomnianych przedsiębiorstw najczęściej powoduje odłożenie projektu na półkę. Należy w tym miejscu przypomnieć rzecz oczywistą – na wskaźniki ekonomiczne istotny wpływ mają ceny energii i paliw, a te mogą w najbliższych latach rosnąć, co spowoduje skrócenie okresów zwrotu. Ważny potencjał w tym zakresie może wystąpić w przedsiębiorstwach małych i średnich, jednakże z uwagi na brak danych, trudno powiedzieć coś więcej. Przypuszczenia można oprzeć na analogii do dużych przedsiębiorstw i procesów, jakie zaczęły następować wraz ze stopniowym wzrostem świadomości o potencjale oszczędności energii wywołanym np. działaniami związanymi z dofinansowaniem audytów energetycznych przedsiębiorstw. • Obszar budownictwa jedno- i wielorodzinnego – poprawnie wykonana termomodernizacja budynków daje w miarę stały i długoletni efekt oszczędności energii i redukcji emisji. Problemem jest okres zwrotu, który przy obecnych cenach energii i paliw najczęściej kształtuje się na poziomie wyższym niż 20 lat. Są to jednak działania, które z punktu widzenia długofalowej polityki energetyczno-surowcowej warto
I
E fektywność energetyczna
z rozwagą podejmować. Sprawą znacznie trudniejszą jest modernizacja źródeł energii w tym obszarze, ponieważ dyskusyjna jest modernizacja małych kotłów węglowych na węglowe, nawet najnowszej generacji. Na plus można zaliczyć znaczące obniżenie emisji pyłowej. Do minusów należy natomiast utrzymanie deklarowanej przez producentów sprawności tych źródeł przy statystycznym podejściu do ich obsługi. Kwestia ta w mniejszym stopniu dotyczy modernizacji związanych z przejściem na źródła gazowe i olejowe, a praktycznie nie dotyczy modernizacji źródeł zasilanych elektrycznie i sieciowo. • Powiązanie gospodarki energetycznej z surowcową – obszar ten pojawia się coraz częściej w rozważaniach i niestety o wiele za późno. W dyrektywie [1] używa się słowa „synergia” dla korelacji pomiędzy oszczędnością energii a oszczędnością surowców. W tym miejscu należy podkreślić, że oszczędność surowców poprzez modernizację danego węzła technologicznego jest ściśle powiązana z oszczędnością energii związaną z pozyskaniem i przygotowaniem
„
Wsparcie w postaci białych certyfikatów – przy formule wsparcia według obowiązującej ustawy – powoduje skrócenie okresu zwrotu najczęściej o 1-2 lata
tego surowca. Kwestie te stanowią trzon rozważań nad gospodarką cyklu zamkniętego czy analizami typu LCA (Life Cycle Assessment – ocena cyklu życia), gdzie przyjmuje się znacznie szerszy horyzont. Dobrym narzędziem do realizacji tego typu analiz jest analiza egzergetyczna [5]. Mając na względzie konieczną nowelizację ustawy [3] warto podnieść zasadność rozszerzenia zakresu działań proefektywnościowych o oszczędności surowców, przeniesione przez płaszczyznę analizy egzergetycznej na poziom oszczędności energii finalnej i pierwotnej. Problem od strony merytorycznej jest dosyć złożony i wymaga przygotowania dobrej metodyki, jednakże ,,gra jest warta świeczki” i zgodna z zasadami ochrony środowiska naturalnego.
Co nam nie wyszło? Poprawa efektywności energetycznej w gospodarce krajowej jest realizowana sukcesywnie i sporo zostało już zrobione, jednakże do liderów europejskich jeszcze nam brakuje [4], m.in. w obszarze budownictwa mieszkalnego i zaopatrzenia tego segmentu w ciepło. Na podstawie dotychczasowych doświadczeń i odnosząc się do dwóch podstawowych narzędzi ustawy [3], można zidentyfikować kilka problemów. Po pierwsze – w odniesieniu do systemu białych certyfikatów. Konstrukcję systemu wsparcia określić
ECiz 2/2019 11
T E M AT N U M E R U
„
I E fektywność energetyczna
można jako udaną. Po nowelizacji ustawy w 2016 r. wsparcie zostało znacząco zubożone, co wpłynęło na atrakcyjność systemu oraz obniżenie dynamiki w procesie poprawy efektywności energetycznej w skali krajowej. Największym problemem jest jednak zwłoka czasowa w ocenie dokumentacji składanej w celu pozyskania świadectw efektywności energetycznej – zamiast ustawowych 45 dni najczęściej trwa ponad rok [6]. Problem ten w dużym stopniu dotyka także firm świadczących usługi audytorskie, ponieważ rozliczenia za wykonane prace często są realizowane w formule success-fee, gdzie oczekiwanie na pieniądze ponad rok w stosunku do zakładanych 45 dni implikuje czasem poważne problemy związane z zachowaniem płynności finansowej, zwłaszcza mniejszych podmiotów. Reasumując, ten aspekt systemu białych certyfikatów wymaga poprawy i szybkiego udrożnienia, aby termin 45 dni na ocenę dokumentacji był bezwzględnie dotrzymywany.
Poprawa efektywności energetycznej w gospodarce krajowej jest realizowana sukcesywnie i sporo zostało już zrobione, jednakże do liderów europejskich jeszcze nam brakuje
Kolejną kwestią są audyty energetyczne przedsiębiorstw – to działanie dedykowane przedsiębiorstwom, które nie mają statusu małego i średniego; z zasady miało identyfikować potencjał oszczędności energii i dokonywać określenia listy priorytetowej działań proefektywnościowych. W części audytowanych przedsiębiorstw taki cel został osiągnięty i lista ta jest realizowana w postaci kolejnych działań oraz ubiegania się o świadectwa efektywności energetycznej. Mając jednak na względzie sposób realizacji audytów energetycznych przedsiębiorstw, cel ten najpewniej został zrealizowany w niewielkim stopniu. Jednym z problemów są kompetencje niektórych firm audytorskich – efekt to korekta oszczędności (w niektórych przypadkach) w deklaracjach składanych na potrzeby wydania białych certyfikatów przez URE – o ponad 90% [7]. Skala problemów, z jakimi mierzymy się w procesach przemysłowych, najczęściej wymaga wieloletniej praktyki i dobrego wsparcia w postaci zaplecza sprzętowego. Obowiązek, który był do zrealizowania w kilkanaście miesięcy (od momentu przyjęcia znowelizowanej ustawy do października 2017 r.) na tak dużym rynku, nie był możliwy do zrealizowania rzetelnie przez podmioty, które pojawiły się jak „grzyby po deszczu”, często bez odpowiedniego przygotowania merytorycznego i prawie zawsze bez zaplecza sprzętowego (aparatury pomiarowej).
12 ECiz 2/2019
Reasumując, aby działania typu audyt energetyczny przedsiębiorstwa miały sens, wyniki w postaci raportu z takiego audytu muszą podlegać kontroli. Częściowo tego typu działania (z doświadczeń własnych) są realizowane obecnie przez NIK. Kontrola poziomu opracowań powinna być wpisana jako stały element procedury w ustawie, w przeciwnym razie sens tego obowiązku pozostanie dyskusyjny. *** W podsumowaniu należałoby się skupić na trzech głównych wnioskach: • Efektywność energetyczna jest istotna, a będzie odgrywała jeszcze większą rolę w następnych latach, co potwierdza nowelizacja dyrektywy 2012/27/ UE, a także projekt „Krajowego planu na rzecz energii i klimatu na lata 2021–2030”. Poprawa efektywności będzie coraz trudniejsza, dlatego istnieje potrzeba przeglądu dotychczasowych narzędzi i wypracowania nowych. Przyszłość w tym zakresie będzie nieodłącznie związana z pełną świadomością potencjału oszczędności energii na poziomie przedsiębiorstwa, co docelowo powinno się przełożyć na poziom gospodarki krajowej. • Funkcjonujące narzędzia regulowane ustawą o efektywności energetycznej [3] wymagają udoskonalenia, a niektóre – takie jak ocena wniosków czy aktualizacja zapisów – wręcz natychmiastowych działań. • Gospodarka surowcowa w kontekście identyfikacji oszczędności surowców w procesach modernizacyjnych to element, który poprzez narzędzie analizy egzergetycznej powinien zostać włączony do ustawy [3]. Wymaga to jednak przygotowania dobrej metodyki i podniesienia świadomości w tym zakresie. Z wdrożeniem odpowiednich mechanizmów identyfikujących i opisujących liczbowo efekt oszczędności surowców oraz synergię oszczędności surowców z oszczędnościami energii nie powinno się zwlekać.
Literatura
[1] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2002 z dnia 11 grudnia 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej, Dz.Urz.UE L 328/210. [2] Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE z dnia 25 października 2012 r. w sprawie efektywności energetycznej, zmiany dyrektyw 2009/125/WE i 2010/30/UE oraz uchylenia dyrektyw 2004/8/WE i 2006/32/WE, Dz.Urz.UE L 315/1. [3] Ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej, Dz.U. 2016 poz. 831 ze zm. [4] Krajowy plan na rzecz energii i klimatu na lata 2021–2030 (projekt; wersja 3.1 z 4.01.2019), Ministerstwo Energii, https://www.gov.pl/ web/energia/projekt-krajowego-planu-na-rzecz-energii-i-klimatu-na -lata-2021-2030 [dostęp: 14.02.2019]. [5] Szargut J.: Energia czy egzergia, „Rynek Energii” 2010, nr 10. [6] Skłodowska M.: Firmy inwestowały w efektywność energetyczną. I czują się zrobione na biało, https://wysokienapiecie.pl/16494-na -biale-certyfikaty-trzeba-czekac-w-ure-ponad-rok/ [dostęp: 28.01.2019]. [7] Piątek R.: Białe certyfikaty – czy można poprawić system?, https://www.linkedin.com/pulse/bia%C5%82e-certyfikaty-czy -mo%C5%BCna-poprawi%C4%87-system-robert-pi%C4%85tek/ [dostęp: 14.02.2019].
CEZ ESCO POLSKA TERMOMODERNIZACJA
ZARZĄDZANIE ENERGIĄ
OŚWIETLENIE PUBLICZNE
DORADZTWO ENERGETYCZNE ELEKTROMOBILNOŚĆ
WŁASNE ŹRÓDŁA ENERGII
Oszczędzamy Waszą energię Nasza oferta: ■ ■ ■ ■ ■
■
audyt energetyczny doradztwo i zarządzanie zasobami energetycznymi kompleksowa termomodernizacja modernizacja oświetlenia montaż i eksploatacja lokalnych źródeł energii (fotowoltaika, kogeneracja, trigeneracja, pompy ciepła) eksploatacja i serwis infrastruktury energetycznej
Korzyści: gwarancja uzyskania oszczędności obniżenie zużycia energii zwiększenie bezpieczeństwa dostaw energii ■ atrakcyjne finansowanie projektów ■ nowoczesne technologie ■ ■ ■
www.cezesco.pl CEZ GROUP
T E M AT N U M E R U
I E fektywność energetyczna
Przewaga dzięki ESCO Krzysztof Ławrywjaniec CEZ ESCO Polska
W jaki sposób zmodernizować zakład przemysłowy tak, aby nie ponieść nadmiernych wydatków i jednocześnie odczuć namacalną, finansową zmianę na lepsze? Choćby przez współpracę w formule ESCO z firmą specjalizującą się w usługach kompleksowej realizacji projektów służących oszczędzaniu energii.
N
iższe koszty, wzrost konkurencyjności oraz dostosowanie zakładu do wymogów środowiskowych stawianych przez prawo Unii Europejskiej – to tylko niektóre z korzyści płynących z wdrożenia działań służących poprawie gospodarowania energią w przedsiębiorstwie. Implementacja profesjonalnych rozwiązań w zakresie optymalizacji zużycia energii staje się tym bardziej uzasadniona, gdy pod uwagę weźmiemy rosnące ceny energii, które mogą wywołać problemy związane z planowaniem kosztów, a więc i cen produktów oferowanych przez dane przedsiębiorstwo, zarówno prywatne, jak i państwowe.
Zakres wybranych działań realizowanych w formule ESCO to m.in.: • • • • • •
audyty energetyczne systemów; wykorzystanie odnawialnych źródeł energii; rozwój systemów kogeneracyjnych; efektywna utylizacja stałych odpadów komunalnych; poprawa efektywności sieci dystrybucji ciepła i wody; zawieranie korzystnych umów na obsługę urządzeń do dystrybucji gazu ziemnego czy energii elektrycznej; • opracowanie uproszczonego systemu pomiarów i rozliczeń – optymalizacja mająca na celu redukcję zużycia energii w danym typie działalności usługowej; • zarządzanie popytem na energię.
Redukcja zużycia energii przez przedsiębiorstwo oznacza spadek wydatków na rachunki, a tym samym generowanie oszczędności możliwych do zainwestowania, choćby w rozwój biznesu czy budowanie konkurencyjności firmy na rynku, a co za tym idzie – pozyskiwania nowych klientów. Nierzadko jednak wdrożenie rozwiązań pozwalających na zmniejszenie poboru jest nierozerwalnie związane z uprzednimi wydatkami. W takiej sytuacji warto rozważyć współpracę z firmą ESCO, czyli taką, która nie tylko przy-
14 ECiz 2/2019
gotowuje i wdraża projekty usprawniające gospodarkę energetyczną w zakładzie, ale również finansuje całe przedsięwzięcie.
Model działania i finansowania ESCO ESCO (skrót od angielskiego „Energy Saving Company”) to firma, która specjalizuje się w usługach kompleksowej realizacji projektów służących oszczędzaniu energii. Punktem wyjścia do jakichkolwiek prac jest przeprowadzenie u zamawiającego audytu, który jest niezbędny, by określić jakiego rodzaju inwestycje są zasadne w danym przypadku i jakie przyniosą oszczędności. Wykonywane są także symulacje proponowanej modernizacji, które mogą pokazać wymierne korzyści, jak np. obniżenie o 50% pierwotnych kosztów energii. Następnie na podstawie audytu firma przygotowuje projekt rozwiązań i działań, jakie będą wdrażane. Niezwykle istotny jest fakt, że to ESCO finansuje całe przedsięwzięcie. Jest to możliwe dzięki temu, że model finansowania zakłada, że koszt projektu jest spłacany przez zamawiającego z dodatkowych środków, jakie znalazły się w jego budżecie dzięki oszczędności energii – ich wartość jest zagwarantowana w umowie przez firmę ESCO.
Szeroki wachlarz usług i rozwiązań Dużym atutem formuły ESCO jest jej wszechstronność. W zakresie działań zwiększających efektywność energetyczną mogą z niej korzystać w zasadzie wszystkie podmioty bez względu na reprezentowaną branżę oraz na to, czy działają w sektorze prywatnym (przedsiębiorstwa), czy należą do budynków użyteczności publicznej, takich jak szkoły, szpitale, urzędy gmin czy starostwa powiatowe. Działania wymienione w ramce obok w praktyce oznaczają, że zakłady przemysłowe, które potrzebują znacznych ilości energii elektrycznej, ciepła oraz chłodu, bardzo często decydują się na montaż jednostek kogeneracyjnych lub trigeneracyjnych, które
I
E fektywność energetyczna Fot.: CEZ ESCO POLSKA
T E M AT N U M E R U
wytwarzają je w jednym procesie technologicznym. Własne, indywidualne źródło energii elektrycznej to gwarancja jej stabilnych dostaw, również w przypadku Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Im większe zużycie ciepła i chłodu w danym zakładzie, tym efektywniejsze jest wykorzystanie jednostki kogeneracyjnej. W celu zagwarantowania sobie niezależnych dostaw energii elektrycznej w okresie wiosennym oraz letnim wiele przedsiębiorstw decyduje się z kolei na montaż paneli fotowoltaicznych. Zakłady przemysłowe podatne na znaczną utratę ciepła i chłodu w przesyle mogą natomiast skorzystać z montażu preizolowanych instalacji, pozwalających na znaczne ograniczenie wspomnianych ubytków. W przypadku przedsiębiorstw funkcjonujących w starych, energochłonnych budynkach doskonale sprawdzi się tak zwana głęboka termomodernizacja, polegająca między innymi na izolacji ścian, wymia-
nie stolarki okiennej czy modernizacji oświetlenia w oparciu o technologię LED. Dodatkowo, rozwiązania te odczuwalnie poprawiają również warunki pracy osób zatrudnionych w zakładzie – ułatwiają utrzymanie optymalnej temperatury w pomieszczeniach oraz zapewniają odpowiednią jakość oświetlenia. Dodatkowe oszczędności można osiągnąć dzięki wykorzystaniu nowoczesnych systemów opomiarowania oraz zarządzania energią w przedsiębiorstwie, które pozwalają na optymalizację zużycia. *** Szeroki katalog usług i technologii oferowanych przez firmę ESCO umożliwia dostosowanie projektu do specyficznych potrzeb każdego klienta, by uzyskać jak największą poprawę gospodarowania energią w jego przedsiębiorstwie.
ECiz 2/2019 15