2/2020 Energetyka Cieplna i Zawodowa

2/20 (752)

kierunekenergetyka.pl

Dwumiesięcznik

cena: 25,00 zł (w tym 8% vat) 58.14.12.0 ISSN 1734-7823

TEMAT NUMERU I

C I E P Ł O W N I C T W O

CIEPŁOWNICTWO W TRANSFORMACJI I Finanse w ciepłownictwie I Nowoczesne systemy ciepłownicze I Sposób na podwyżki cen energii

CIEPŁO BEZ STRAT

> 48

JAWORZNIAŃSKI KOLOS

> 56

OPTYMALIZACJA KONSTRUKCJI POMP

> 91

SPIS TREŚ

Fot.: 123rf

T E M AT N U M E R U : C I E P Ł O W N I C T W O

10 I XVIII Efektywne Zarządzanie Energią w Przemyśle Maciej Szramek 16 I O ochronie środowiska w Katowicach Rafał Krzyżok

T E M AT N U M E R U C I E P Ł O W N I C T W O

OCHRONA ŚRODOWISKA 52 I Popioły lotne jako substrat w procesie wytwarzania krzemianowych sorbentów w zastosowaniach sektora energetycznego Magdalena Wdowin 56 I Jaworzniański kolos fotoreportaż z chłodni kominowej dla bloku energetycznego o mocy 910 MW w Elektrowni Jaworzno III 60 I Chłodnia kominowa w Jaworznie – nietypowy obiekt inżynierski, technologia dla ochrony środowiska Olga Rusińska

UTRZYMANIE RUCHU 65 I Modernizacja pomp 160D30. Wykorzystanie łopatek kierownicy wstępnej do sterowania parametrami przepływowo-energetycznymi Cezary Starczewski, Andrzej Błaszczyk, Mariusz Nawrocki 70 I Utrzymanie kompetencji w okresie procesu transformacji źródeł wytwarzania Waldemar Szulc 74 I Planowanie nieoczekiwanego Mark Dyson

20 HISTORIA FINANSÓW CIEPŁOWNICTWA NA PODSTAWIE RAPORTÓW URE Małgorzata Niestępska EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA Fot.: BMP

20 I Historia finansów ciepłownictwa na podstawie raportów URE Małgorzata Niestępska 26 I Spełnione równanie Krzysztof Szaliński 33 I Narzędzia GIS w zarządzaniu majątkiem sieciowym Energa Ciepło Ostrołęka Roman Smoliński 41 I Możliwości zastosowania turbin wodnych w sieci ciepłowniczej MPEC Kraków Mariusz Piękoś 48 I Ciepło bez strat – system antydyfuzyjny od Radpol rozmowa z Anną Kułach, prezes zarządu Radpol S.A. i Witoldem Niesiołowskim, doradcą zarządu Radpol S.A. ds. ciepłownictwa

NALEŻY DOCENIĆ POTENCJAŁ ENERGETYKI PRZEMYSŁOWEJ rozmowa ze Zbigniewem Wadachem, dyrektorem Centrum Energetyki w Grupie Azoty

EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA

80

EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA 76 I Istotność odzysku ciepła Wojciech Sikorski 80 I Należy docenić potencjał energetyki przemysłowej rozmowa ze Zbigniewem Wadachem, dyrektorem Centrum Energetyki w Grupie Azoty 84 I Potrzebujemy zmian miksu rozmowa z Janem Sakławskim, partnerem w kancelarii Brysiewicz i Wspólnicy 88 I ISO 50001 – historia prawdziwa Paweł Karpiński 91 I Optymalizacja konstrukcji pomp. Możliwość zmniejszenia zużycia energii na potrzeby własne elektrowni Janusz Skrzypacz, Przemysław Szulc

FELIETON

84 POTRZEBUJEMY ZMIAN MIKSU rozmowa z Janem Sakławskim, partnerem w kancelarii Brysiewicz i Wspólnicy

98 I Panta rhei Jerzy Łaskawiec

ECiZ 2/2020 3

Fot. Brysiewicz i Wspólnicy

Z ŻYCIA BRANŻY

OD REDAKCJI

Wydawca: BMP spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa

Maciej Szramek redaktor wydania tel. 32 415 97 74 wew. 18 tel. kom. 602 117 145 e-mail: maciej.szramek@e-bmp.pl

Czujny spokój O

becne wydarzenia związane z COVID-19 trochę przyćmiły wszystkie inne tematy, jednak deklaracje płynące z Europy czy ze strony naszych urzędników raczej nie zwiastują zmiany kursu polityki klimatycznej, wraz ze wszystkimi jej konsekwencjami dla energetyki i ciepłownictwa.

S

iadałem do obecnego tekstu kilkukrotnie. Zastanawiałem się, ile miejsca poświęcać panującej pandemii i czy w tym momencie warto pisać ponownie to samo, co większość z nas słyszała i czytała już dziesiątki razy? Doszedłem do wniosku, że nie. Wszyscy widzimy, co się dzieje, a do tego zmiany następują tak szybko, że realia, w których piszę ten tekst, a realia, gdy gazeta znajdzie się w Państwa rękach, będą dość różne. Dlatego też chciałbym skupić się bardziej na zawartości obecnego numeru, niż sileniu się na wyrafinowane dobre rady. Bo o myciu rąk już wszyscy wiedzą, a #zostaćwdomu muszą.

W

pierwszym numerze tego roku zapraszałem Państwa na Wiosenne Spotkanie Ciepłowników, które w tym roku, niestety, na pewno nie będzie wiosenne. Obecnie zapraszamy w nowym terminie 13-15 lipca, w którym – w co wierzymy – impreza będzie możliwa do zrealizowania.

KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478 ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel.: 32 415 29 21, 32 415 97 93 energetyka@e-bmp.pl www.kierunekenergetyka.pl

BMP to firma od 25 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. To organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, wydawca profesjonalnych magazynów i portali.

B

ieżący numer miał trafić do uczestników wspomnianego wyżej spotkania, więc i jego tematyka jest w znacznej mierze ciepłownicza. Małgorzata Niestępska, prezes zarządu PEC Ciechanów, pisze o finansach w ciepłownictwie. Z kolei Krzysztof Szaliński z PEC Gliwice – o szansach dla sektora. Zamieszczamy także m.in. ciekawy materiał o systemie GIS w Energa Ciepło Ostrołęka.

C

iepłownictwo to jednak nie jedyny temat poruszany w obecnym numerze.

Publikujemy choćby artykuł Magdaleny Wdowin, profesor z Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, o popiołach lotnych jako substracie w procesie wytwarzania krzemianowych sorbentów w zastosowaniach sektora energetycznego, a zainteresowanych cenami energii odsyłam do wywiadu z Janem Sakławskim, partnerem w kancelarii Brysiewicz i Wspólnicy.

M

am nadzieję, że będziemy w stanie szybko otrząsnąć się po tym wszystkim i wrócić do normalności. Wiele rzeczy na pewno nie będzie już jednak takich samych i my też pewnie będziemy trochę inni – może bardziej nieufni i ostrożniejsi, ale wierzę też, że i mądrzejsi.

Rada Programowa: prof. Jan Popczyk, przewodniczący Rady Programowej, Politechnika Śląska prof. Andrzej Błaszczyk, Politechnika Łódzka Juliusz Jankowski, główny analityk biznesowy, Departament Regulacji i Relacji Zewnętrznych PGNiG TERMIKA dr hab. inż. Maria Jędrusik, prof. nadzw. PWr, Politechnika Wrocławska Mieczysław Kobylarz, dyrektor Enea Elektrownia Połaniec dr hab. inż. Roman Krok prof. Pol. Śl., Politechnika Śląska prof. Janusz Lewandowski, Politechnika Warszawska prof. Stanisław Mańkowski , Politechnika Warszawska dr inż. Andrzej Sikora, prezes zarządu Instytutu Studiów Energetycznych Sp. z o.o., Akademia GórniczoHutnicza im St. Staszica w Krakowie Jerzy Łaskawiec, ekspert ds. energetyki Waldemar Szulc, dyrektor biura, Towarzystwo Gospodarcze Polskie Elektrownie prof. dr hab. inż. Krzysztof Wojdyga, Politechnika Warszawska Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k.

Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redakcja Rafał Krzyżok, Maciej Szramek Redakcja techniczna Marek Fichna, Maciej Rowiński Sprzedaż: Kalina Barlik Prenumerata: Justyna Sobieraj Druk: FISCHER POLIGRAFIA Cena 1 egzemplarza – 25,00 zł (w tym 8% VAT) Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu Nr konta: 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Magazyn kierowany jest do prezesów, dyr. ds. technicznych i głównych specjalistów (mechaników, automatyków, energetyków) reprezentujących branżę energetyczną, organizatorów targów, sympozjów, imprez branżowych, urzędów, ministerstw, instytutów, wyższych uczelni oraz biur projektowych.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam.

Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach.

Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca.

Fot. na okładce: 123rf

4 ECiZ 2/2020

W OBIEKTYWIE

RUSZYŁY TESTY NOWEJ FARMY WIATROWEJ ENERGI Zgodnie z ustalonym harmonogramem rozpoczął się rozruch technologiczny należącej do Grupy Energa Farmy Wiatrowej Przykona. W najbliższych tygodniach odbędą się testy wszystkich dziewięciu turbin wiatrowych.

Zakończenie budowy i uzyskanie pozwolenia na użytkowanie planowane jest na II kwartał 2020 roku Źródło: Grupa Energa – mat. prasowe

ECiZ 2/2020 5

Z P O R TA LU K I E R U N E K E N E R G E T Y K A . P L

NCBR pomOZE ROZWIJAĆ EKOLOGICZNY TRANSPORT 200 mln zł na technologie wykorzystujące odnawialne źródła energii w transporcie publicznym. Agencja wykonawcza ministra nauki i szkolnictwa wyższego ogłosiła nowy konkurs „Szybkiej Ścieżki”.

LABORATORIUM WYSOKICH NAPIĘĆ ENERGI OZE – INWESTYCJA W BEZPIECZEŃSTWO Grupa Energa może pochwalić się nowoczesnym laboratorium, w którym wykonywane są obowiązkowe testy sprzętu BHP, chroniącego energetyków przy pracy w strefie napięcia. Jeszcze w tym roku rozpocząć działalność ma jego kolejna pracownia. Laboratorium należy do Energi OZE i znajduje się w Słupsku.

W laboratorium znajdują się profesjonalne urządzenia pomiarowe. To m.in. automatyczny tester rękawic i butów elektroizolacyjnych UPG40-2, układ probierczy do badania optyczno-akustycznych wskaźników napięcia i uzgadniaczy faz SUF-1, stanowisko do prób drążków izolacyjnych SD3, stanowisko do badania wskaźników napięcia do 1 kV czy urządzenie do badania butów i rękawic dielektrycznych SW-10. Sprzęt testowany jest przez podanie odpowiedniego napięcia przemiennego w określonym czasie. Źródło i fot: informacja prasowa

TECHNOLOGIE WODOROWE MOGĄ OBNIŻYĆ GLOBALNE EMISJE CO2 O JEDNĄ TRZECIĄ Z nowego raportu serwisu analitycznego Bloomberg New Energy Finance (BNEF) wynika, że szerokie zastosowanie technologii wodorowych oraz zielonego wodoru (opartego na odnawialnych źródłach energii) może obniżyć światową emisję CO2 o jedną trzecią do 2050 roku. Pierwszym państwem, które opracowało narodowy program wodorowy, traktując ten gaz jako strategiczny nośnik energii, była Japonia. Władze tego wyspiarskiego kraju szybko rozpoczęły strategiczną współpracę z japońskimi koncernami, takimi jak JXTG Nippon Oil & Energy czy Toyota Motor Corporation, która 20 lat temu jako pierwszy producent samochodów zaczęła rozwijać technologię wodorowych ogniw paliwowych. Źródło i fot: informacja prasowa

6 ECiZ 2/2020

Ogłoszona przez NCBR „Szybka Ścieżka” to kolejny – po „Innowacyjnych nawozach” czy „Urządzeniach grzewczych” – konkurs ukierunkowany na rozwijanie technologii przyjaznych środowisku i poprawiających jakość życia ludzi.

Dzięki funduszom europejskim polskie firmy i jednostki naukowe stworzą nowatorskie rozwiązania w trzech obszarach badawczych wskazanych przez rządową agencję.

Są to: paliwa ciekłe , paliwa gazowe oraz elektromobilność.

Podobnie jak w innych konkursach tego najbardziej popularnego programu wsparcia prac B+R w Polsce dofinansowanie będzie można uzyskać zarówno na prace rozwojowe i badania przemysłowe, jak i prace przedwdrożeniowe. Źródło i fot.: informacja prasowa

CIEKAWOSTKA

Pierwsza taka

Na terenach, gdzie zlokalizowana była Elektrownia Jaworzno I powstanie farma fotowoltaiczna o mocy 5 MW. Będzie to pierwsza taka inwestycja TAURONA na terenach poprzemysłowych. Źródło: informacja prasowa

Z P O R TA LU K I E R U N E K E N E R G E T Y K A . P L

ROZMAITOŚCI

22,6 MW MOCY

SMART GRID KIERUNKIEM MODERNIZACJI ELEKTROENERGETYKI W POLSCE Realizacja postanowień Porozumienia Paryskiego, spełnienie wymogów unijnych w zakresie redukcji dwutlenku węgla i udziału OZE w wytwarzaniu energii oraz wykorzystanie szans przemysłowych związanych z gospodarką niskoemisyjną to najważniejsze uzasadnienia dla rozwoju odnawialnych źródeł energii w Polsce. Osiągnięcie tych celów będzie możliwe tylko dzięki zastosowaniu technologii umożliwiających uelastycznienie Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Wdrożenie smart grid przyspieszy ewolucję polskiego miksu energetycznego oraz zdynamizuje wzrost innowacyjności naszej energetyki – twierdzą autorzy raportu „Bilansowanie OZE w systemie elektroenergetycznym” Polskiego Instytutu Ekonomicznego. Źródło: informacja prasowa Fot: 123rf

PGNIG ROZPOCZYNA DZIAŁALNOŚĆ NA LITWIE Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo jest od 1 kwietnia 2020 roku wyłącznym użytkownikiem stacji odbioru i przeładunku LNG małej skali w litewskiej Kłajpedzie.

Dzięki temu spółka zyskała dostęp do rynków krajów nadbałtyckich, a także stworzyła możliwość optymalizacji logistyki dostaw gazu skroplonego do odbiorców zlokalizowanych w północno-wschodniej Polsce.

Z początkiem kwietnia weszła w życie umowa pomiędzy PGNiG SA a Klaipedos Nafta (KN), która przyznaje polskiej spółce prawo wyłącznego użytkowania nadbrzeżnej stacji odbiorczo-przeładunkowej LNG położonej w porcie morskim w Kłajpedzie. Źródło: informacja prasowa

ma nowa farma wiatrowa Karnice II spółki PGE Energia Odnawialna, która otrzymała koncesję od URE na wytwarzanie energii elektrycznej.

To część większego projektu, w ramach którego w najbliższym czasie uruchomiona zostanie jeszcze jedna inwestycja. Chodzi o Farmę Wiatrową Starza/Rybice

„ Możemy się spodziewać, że część planów związanych z budową własnych źródeł lub inwestycji wspierających efektywność energetyczną zostanie odłożona do lamusa. Pewnym rozwiązaniem może tutaj być formuła współpracy typu ESCO z jednoczesnym finansowaniem, w której konieczny wkład własny jest niewielki.

– Jan Sakławski, radca prawny, partner w Kancelarii Brysiewicz i Wspólnicy

JAK UGRYŹĆ POWIĘKSZAJĄCY SIĘ TORT Z ODPADÓW? Według najnowszych danych Eurostatu (dane za 2018), opublikowanych 18 marca br., przeciętny mieszkaniec Europy w ciągu roku wytwarza blisko pół tony odpadów. Ze średnią wynoszącą 329 kg, Polska na tym tle wypada całkiem nieźle. Niestety z odzyskiem radzimy sobie dużo gorzej – zwłaszcza na tle takich krajów, jak Norwegia, która choć produkuje blisko dwa razy więcej odpadów na głowę mieszkańca, to zdecydowanie lepiej je wykorzystuje. Nie tylko poddaje je recyklingowi czy kompostuje, ale też efektywnie pozyskuje z nich energię. W ten sposób

przybliża się do ideału, jakim jest gospodarka obiegu zamkniętego. Czy Polska mogłaby skorzystać z tych doświadczeń?

W 2018 roku (dane Eurostatu) Polacy wytworzyli 12,48 miliona ton odpadów komunalnych, co oznacza średnio 329 kilogramów na jednego mieszkańca.

Z tego 86 kilogramów trafiło do recyklingu materiałowego (26%), z 27 kg powstał kompost (8%), a 74 kg przekazano do odzysku energetycznego (22%). Na składowiskach zdeponowano 137 kg (41%) odpadów. To powyżej średniej europejskiej, wynoszącej 110 kg.

Należy pamiętać, że zgodnie z przyjętymi celami w zakresie gospodarki odpadami w roku 2035 maksymalny poziom składowania odpadów wyniesie 10%.

Dodatkowo można z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że całkowita ilość wytwarzanych odpadów komunalnych w Polsce jest większa (specjaliści mówią o ok. 15 mln ton) – więc realne udziały recyklingu czy odzysku energetycznego są jeszcze mniejsze. Źródło: informacja prasowa Fot: 123rf

ECiZ 2/2020 7

Z ŻYCIA BRANŻY FELIETON

KONTROWERSYJNA ELEKTROCIEPŁOWNIA WĘGLOWA DATTELN 4

NA PÓŁNOC OD PRZEMYSŁOWEGO SERCA DAWNYCH NIEMIEC ZACHODNICH, ZAGŁĘBIA RUHRY, NIEDALEKO MIEJSCOWOŚCI DATTELN W POWIECIE RECKLINGHAUSEN, W LATACH 1964, 1965 I 1969 ZBUDOWANO TRZY BLOKI ELEKTROCIEPŁOWNICZE O ŁĄCZNEJ MOCY BLISKIEJ 580 MW, W TYM 300 MW MOCY ELEKTRYCZNEJ ORAZ 280 MW MOCY CIEPŁOWNICZEJ DLA MIEJSCOWEJ SIECI. WSZYSTKIE TRZY JEDNOSTKI KORZYSTAŁY Z WĘGLA KAMIENNEGO. Elektrociepłownia w Datteln miała i ma nadal z landowym planem zagospodarowania szczególne znaczenie, ponieważ jest jedną przestrzennego, który przewidywał, że z elektrowni, które zaopatrują niemiecką nowa elektrownia powstanie w innym kolej (Deutsche Bahn) w jednofazowy prąd miejscu. Mimo że prace budowlane zostały trakcyjny. W 2007 roku eksploatacja po tej przerwie ponownie podjęte, bloków 1-3 dobiegała końca z powodu budowana elektrociepłownia nie potrafiła zużycia i przestarzałych technologii. sobie poradzić z wymogami prawnymi Ówczesny właściciel, niemiecki koncern i technicznymi, co opóźniło jej powstanie EON, zdecydował się na budowę czwarteo kolejne lata. Sytuację zmieniło także go bloku na peryferiach Datteln, na terenie ostateczne wyłączenie bloków 1-3 oraz graniczącym z kanałem Dortmund-Ems. reorganizacja koncernu EON w latach Nowo powstająca elektrociepłownia miała 2015-2016. W jej wyniku właścicielem kosztować 1,2 mld euro. EON zamierzał bloków w Datteln jest spółka Uniper, znacznie rozbudować współpracę która przejęła od firmy EON aktywa z Deutsche Bahn, aby 25% zapotrzebowazwiązane z energetyką węglową. nia kolei było zaspokajane z Datteln.

W międzyczasie 49% akcji firmy Uniper Natomiast produkcja ciepłownicza miała przejął fiński państwowy koncern Fortum, Aleksandra Fedorska służyć zasilaniu 100 000 gospodarstw który obecnie ma pozwolenie na przejęcie domowych w Zagłębiu Ruhry. kolejnych 20% udziałów w spółce. korespondentka Już na etapie planowania Datteln 4 firma Informacja o planowanym uruchomieEON zwracała uwagę na problem, niu Datteln 4 w lecie bieżącego roku polskich i niemieckich który może powstać, gdy w Niemczech nie zbiegła się w czasie z decyzją o całkowitym portali branżowych. będzie już wydobywany węgiel kamienny. odejściu od węgla w Niemczech do 2038 Jej specjalizacją jest To właśnie z tego powodu nowa elektrowroku, co jeszcze bardziej zwiększyło falę polityka energetyczna nia została ulokowana blisko kanału protestów i krytyki. Na początku lutego Niemiec, Danii, Szwecji, Dortmund-Ems, autostrady A2 i linii 2020 roku na terenie Datteln 4 miały Austrii, Szwajcarii oraz kolejowej. EON przewidywał, że węgiel miejsce protesty grup „Ende Gelände”, krajów Beneluksu. Śledzi kamienny będzie w przyszłości musiał być „Fridays for Future” i „DeCOALonize przebieg kampanii importowany, co zmieni kierunek dostaw Europe”. Na konferencji prasowej z południowego na północny. Obecnie do zorganizowanej przez protestujących wyborczych we Niemiec sprowadzany jest głównie węgiel aktywistów wystąpiła także Aleksanwszystkich wymienionych rosyjski (15 683 181 ton) i amerykański (6 dra Korolewa, czołowa działaczka krajach pod względem 856 649 ton), przeładowywany w portach rosyjskiej organizacji ekologicznej polityki energetycznej położonych nad Morzem Bałtyckim „Ecodefence”. Korolewa, która z powodu i Morzem Północnym. Obawy koncernu prześladowań przez rosyjskie władze, spełniły się blisko 10 lat później, gdy w czerwcu 2019 roku poprosiła o azyl w 2018 roku Niemcy zdecydowały o zakończeniu wydobycia polityczny w Niemczech, mówiła o złych warunkach pracy węgla kamiennego. górników w syberyjskich kopalniach, skąd węgiel kamienny Stare bloki 1-3 w Datteln miały, jak na owe czasy, sprawność trafia między innymi do niemieckich elektrowni, takich jak rzędu 38%, podczas gdy nowy blok Datteln 4 o mocy 1100 Datteln 4.

MW ma dysponować sprawnością wyższą o zaledwie siedem Krótko po tych protestach Uniper ogłosił, że do 2025 roku procent. Wynik ten nie świadczy o technologicznym postępie, zamknie wszystkie swoje elektrownie węglowe w Niemczech bowiem najnowsze japońskie elektrociepłownie węglowe o łącznej mocy 2900 MW – z wyjątkiem Datteln 4. Nadzieją cechują się sprawnością sięgającą 55%, a nowoczesny blok aktywistów i działaczy na rzecz ochrony klimatu niespodziew Kozienicach, oddany do użytku w 2017 roku, osiąga 45,6%. wanie stała się Finlandia. Słynna organizacja Extinction ReTym bardziej krytycznie należy więc oceniać desperację bellion (XR) zorganizowała demonstrację przed siedzibą Forzwiązaną z budową Datteln 4, która od początku spotykała tum w Espoo, a Greenpeace zebrała podpisy wspierające pesię z protestami miejscowej ludności i z coraz silniejszym tycję skierowaną do fińskiego rządu o wstrzymanie sprzeciwem w całym kraju.

Datteln 4. Fiński skarb państwa jest obecnie najwiękJuż w pierwszych latach inwestycji, w 2009 roku, Sąd szym udziałowcem firmy Uniper, a Finlandia, kierowana przez Administracyjny (OVG) w Münster wydał werdykt wstrzymumłodą i popularną premier Sannę Marin, zamierza do 2029 jący budowę z powodu sprzeczności planu budowy roku całkowicie odejść od węgla.

8 ECiZ 2/2020

-

Z ŻYCIA BRANŻY

XVIII EFEKTYWNE ZARZĄDZANIE ENERGIĄ W PRZEMYŚLE opracował: Maciej Szramek

redaktor „Energetyki Cieplnej i Zawodowej” oraz portalu kierunekENERGETYKA.pl

Zmieniająca się sytuacja w sektorze energetycznym bezpośrednio oddziałuje na funkcjonowanie polskiego przemysłu. O wyzwaniach, szansach i zagrożeniach związanych z europejskimi regulacjami, cenami energii i efektywnością energetyczną rozmawialiśmy na XVIII Konferencji Efektywne Zarządzanie Energią w Przemyśle, która odbyła się 27-28 lutego w Czeladzi.

KOMPLEKSOWA WIEDZA W konferencji udział wzięło ponad 150 ekspertów z różnych branż przemysłu.

W trakcie prezentacji prelegenci omawiali m.in. tematy związane z transformacją energetyczną, wyzwaniami dla przemysłu w zakresie efektywności, optymalizacją, klastrami energii, DSR czy ESCO

10 ECiZ 2/2020

Z ŻYCIA BRANŻY

KLUCZ SUKCESU Podczas konferencji Zbigniew Wadach, dyrektor Centrum Energetyki w Grupie Azoty, został wyróżniony statuetką Klucza Sukcesu za wkład w rozwój polskiej energetyki przemysłowej.

Wyróżnienie wręczył prezes Wydawnictwa BMP Adam Grzeszczuk, a laudację wygłosił Henryk Kaliś, prezes Izby Energetyki Przemysłowej i Odbiorców Energii, przewodniczący Forum Odbiorców Energii Elektrycznej i Gazu

PRZEMYSŁ ENERGOCHŁONNY W ZMIENIAJĄCYM SIĘ OTOCZENIU RYNKOWYM W ramach wydarzenia odbył się panel dyskusyjny, który moderował dr Michał Kruszewski, radca prawny, starszy prawnik w kancelarii prawnej ECh&W. Tematyką debaty był przemysł energochłonny w zmieniającym się otoczeniu rynkowym. Uczestnicy rozmawiali m.in. o polityce klimatycznej i jej konsekwencjach dla przemysłu, konkurencyjności polskich przedsiębiorstw na rynku globalnym czy roli przemysłu w transformacji rynku energii elektrycznej. Nie zabrakło również rozmowy o cenach energii i systemie rekompensat. W panelu udział wzięli: Barbara Adamska – prezes ADM POLAND, Piotr Danielski – wiceprezes DB Energy S.A., Jan Deja – dyrektor Stowarzyszenia Producentów Cementu, Stefan Dzienniak – prezes Hutniczej Izby Przemysłowo-Handlowej, Henryk Kaliś – prezes Izby Energetyki Przemysłowej i Odbiorców Energii, przewodniczący Forum Odbiorców Energii Elektrycznej i Gazu, Henryk Kotuła – prezes Przedsiębiorstwa ENERGO SYSTEM, Zbigniew Wadach – dyrektor Centrum Energetyki w Grupie Azoty S.A.

ECiZ 2/2020 11

Z ŻYCIA BRANŻY

WYSTAWA STOISK Podczas wydarzenia nie zabrakło wystawy stoisk, na której firmy prezentowały swoje rozwiązania z zakresu efektywności energetycznej, optymalizacji czy monitoringu mediów. Strefa wystawowa była też miejscem na dyskusje kuluarowe

WARSZTATY TECHNICZNE Zwieńczeniem konferencji były warsztaty techniczne poświęcone efektywności energetycznej, które poprowadził Paweł Karpiśnki z WISO GROUP Sp. z o.o. Zajęcia odbywały się w kilkuosobowych grupach, tworzących hipotetyczne przedsiębiorstwa o​ identycznej specyfice.

Zadaniem grup było realizowanie celów wyznaczonych przez prowadzącego, wcielającego się w rolę przedstawiciela zarządu fot. BMP

12 ECiZ 2/2020

ZPU JOŃCA SP. Z O.O. najwyższa jakość solidność uczciwość etyka konsekwencja długofalowa strategia Dziękujemy szerokiemu gronu partnerów i klientów, bez zaufania których nasze sukcesy nie byłyby możliwe.

Z ŻYCIA BRANŻY

OZE

PIERWSZA FARMA TAURONA NA TERENACH POPRZEMYSŁOWYCH

– Konsekwentnie realizujemy założenia Zielonego Zwrotu TAURONA, mimo problemów związanych z pandemią koronawirusa – mówi Filip Grzegorczyk, prezes zarządu TAURON Polska Energia. – Farma fotowoltaiczna w Jaworznie to element szerszego programu rozwoju fotowoltaiki na terenach poprzemysłowych należących do Grupy – dodaje prezes TAURONA. Podpisana w Katowicach przez TAURON Wytwarzanie i WFOŚiGW umowa zakłada udzielenie pożyczki preferencyjnej na budowę farmy fotowoltaicznej z możliwością umorzenia do 3 mln zł. Po spełnieniu warunków umowy, TAURON Wytwarzanie będzie mógł wykorzystać umorzoną kwotę na sfinansowanie kolejnej proekologicznej inwestycji.

- Jesteśmy bardzo zadowoleni, że swoją szansę w wykorzystywaniu nowoczesnych technologii pozyskiwania energii dostrzegają również duże firmy energetyczne, takie jak TAURON. Konieczność poszukiwania alternatywnych źródeł energii to nasza przyszłość – mówi Adam Lewandowski, zastępca prezesa WFOŚiGW w Katowicach.

Farmę w Jaworznie zbuduje konsorcjum spółek TAURON Serwis i TAURON Dystrybucja Serwis, które wygrało przetarg na realizację tego przedsięwzięcia. Obecnie na terenie inwestycji trwają prace projektowe. Zakończenie realizacji planowane jest jeszcze w tym roku.

TAURON PV to program budowy instalacji fotowoltaicznych na terenach Grupy TAURON o łącznej mocy 75–150 MWp. Obejmuje on pięć lokalizacji o różnym stopniu zaawansowania i mocy. Inwestycje są rozwijane na terenach zrekultywowanych lub wymagających rekultywacji wskutek długotrwałej działalności przemysłowej – są to głównie tereny po byłych elektrowniach lub składowiskach odpadów paleniskowych. Dzięki programowi, tym miejscom będzie można przywrócić ponownie funkcje gospodarcze.

Program jest jedną z inicjatyw wpisujących się w Zielony Zwrot TAURONA – przyjętą w maju zeszłego roku aktualizację kierunków strategicznych, opierającą się o rozwój czystej energii. Do 2025 r. planowane są inwestycje w farmy wiatrowe na lądzie (dodatkowe 900 MW), farmy fotowoltaiczne (dodatkowe 300 MW) oraz zaangażowanie w budowę morskich farm wiatrowych.

Realizując założenia Zielonego Zwrotu, TAURON we wrześniu 2019 roku kupił pięć farm wiatrowych o łącznej mocy 180 MW oraz zakupił prawa do projektu zespołu farm fotowoltaicznych o łącznej mocy 6 MW. Aktualnie Grupa prowadzi zarówno projekty zakupu inwestycji OZE o różnej dojrzałości (planowanie, realizacja, eksploatacja), a także realizuje własne

14 ECiZ 2/2020

Fot. Tauron

PIERWSZA FARMA FOTOWOLTAICZNA TAURONA O MOCY 5 MW POWSTANIE W JAWORZNIE NA TERENACH, NA KTÓRYCH W PRZESZŁOŚCI ZLOKALIZOWANA BYŁA ELEKTROWNIA JAWORZNO I. PROJEKT BĘDZIE WSPÓŁFINANSOWANY Z WOJEWÓDZKIEGO FUNDUSZU OCHRONY ŚRODOWISKA I GOSPODARKI WODNEJ W KATOWICACH.

przedsięwzięcia. Obecnie w portfelu TAURONA znajdują się projekty na różnym etapie zaawansowania, które mają zapewnić sukcesywne dojście do założonego celu.

Elastyczne finansowanie TAURON stara się pozyskiwać różnorodne formy finansowania dla swoich zielonych inwestycji.

Niedawno spółka podpisała porozumienie, zgodnie z którym kolejne projekty OZE będą mogły uzyskać finansowanie od Polskiego Funduszu Rozwoju w kwocie co najmniej 50 milionów złotych każda.

W grudniu ubiegłego roku TAURON podpisał umowę kredytową z bankiem Intesa Sanpaolo na finansowanie wydatków związanych m.in. z energetyką odnawialną.

Kwota kredytu udzielonego na pięć lat wynosi 750 mln zł.

Sfinansowaniu transformacji TAURONA służy też planowana emisja obligacji o wartości do 2 mld zł. W lutym Grupa zawarła z bankiem Santander umowę, na podstawie której został ustanowiony program emisji obligacji. Środki z emisji będą wspierały realizację transformacji energetycznej Grupy, w tym zwiększenie udziału źródeł nisko- i zeroemisyjnych w strukturze wytwórczej. Wcześniej podpisano umowę kredytową z bankiem Intesa Sanpaolo na finansowanie wydatków związanych m.in. z energetyką odnawialną.

Kwota kredytu udzielonego na pięć lat wynosi 750 mln zł. Źródło: informacja prasowa

SOLIDNY PARTNER DLA PRZEMYSŁU W naszej ofercie znajdą Państwo:

» kompensatory elastomerowe i metalowe » zawory kulowe » zawory regulacyjne » zawory bezpieczeństwa » zawory membranowe » wzierniki, filtry » napędy pneumatyczne i elektryczne » zasuwy nożowe, klinowe, zawory zwrotne kulowe » przepustnice elastomerowe oraz z uszczelnieniem metal/metal

NPI Spółka z o.o. ul. Trzebnicka 7, Szczodre, 55-095 Mirków Tel. +48 71 399 85 85, npi@npi.com.pl

www.npi.com.pl

Z ŻYCIA BRANŻY

O OCHRONIE ŚRODOWISKA W KATOWICACH opracował: Rafał Krzyżok

redaktor „Energetyki Cieplnej i Zawodowej” oraz portalu kierunekENERGETYKA.pl

Aktualne wyzwania środowiskowe w kontekście zmian w regulacjach unijnych, innowacyjne podejście do ochrony klimatu, czy sposoby do osiągnięcia neutralności klimatycznej – to niektóre z tematów poruszanych w czasie XV edycji konferencji Ochrona Środowiska. Energetyka.

Ciepłownictwo. Przemysł. Impreza, zorganizowana przez BMP, odbyła się 10-11 marca w Katowicach.

3 PANELE TEMATYCZNE Uczestnicy konferencji mogli poszerzyć swoją wiedzę podczas 3 paneli tematycznych: „Sposób na wymagania środowiskowe w energetyce i przemyśle”, „Innowacyjne podejście do ochrony klimatu”, „Gospodarowanie odpadami w energetyce i przemyśle”

DEBATA O NEUTRALNOŚCI KLIMATYCZNEJ „Neutralność klimatyczna i jak ją osiągnąć” to temat debaty wieńczącej pierwszy dzień konferencji. W rozmowie, którą moderował prof. Marek Ściążko, wzięli udział: Norbert Grudzień, Wiceprezes Zarządu, PGE GiEK S.A., Artur Kopeć, Członek Zarządu, Grupa Azoty S.A., Herbert Leopold Gabryś, Przewodniczący Komitetu ds.

Energii i Polityki Klimatycznej, Krajowa Izba Gospodarcza, Piotr Górnik, Dyrektor ds.

Energetyki Cieplnej, Fortum Power and Heat Polska Sp. z o.o., Arkadiusz Kamiński, Ekspert, Członek Zarządu ds.

Operacyjnych, PKN ORLEN S.A., Katarzyna Mędraś, Radca Prawny, AD REM Kancelaria Prawna

16 ECiZ 2/2020

Z ŻYCIA BRANŻY

UNISERV Z KLUCZEM SUKCESU Prestiżową statuetkę Klucza Sukcesu otrzymała firma UNISERV za wkład w rozwój polskiej energetyki.

WORKSHOP INTELEKTUALNY Konferencja zakończyła się workshopem „Co zrobić z odpadami?”. Uczestnicy omówili m.in. istotne punkty Ustawy o odpadach i podzielili się pierwszymi doświadczeniami odnośnie bazy danych o odpadach

ROZMOWY W KULUARACH Przerwy między panelami były czasem na bezpośrednie spotkania i rozmowy

fot. BMP

ECiZ 2/2020 17

Z ŻYCIA BRANŻY

PA L I WA D L A E N E R G E T Y K I

PRZEDŁUŻONA KONCESJA, ZMNIEJSZONY OBSZAR KOPALNIA TURÓW BĘDZIE MOGŁA KONTYNUOWAĆ EKSPLOATACJĘ

MINISTER KLIMATU WYDAŁ DECYZJĘ O PRZEDŁUŻENIU KONCESJI Z 27 KWIETNIA 1994 R. O NUMERZE 65/94 NA WYDOBYWANIE WĘGLA BRUNATNEGO ZE ZŁOŻA WĘGLA BRUNATNEGO „TURÓW”. KOPALNIA W TUROWIE BĘDZIE PROWADZIŁA SWOJĄ DZIAŁALNOŚĆ GÓRNICZĄ NA ZMNIEJSZONYM O PONAD POŁOWĘ OBSZARZE GÓRNICZYM W STOSUNKU DO OBSZARU OKREŚLONEGO W KONCESJI Z 27 KWIETNIA 1994 R. DECYZJA Z 20 MARCA 2020 R. POZWOLI KONTYNUOWAĆ PRACĘ KOMPLEKSU PRZEZ NAJBLIŻSZE 6 LAT. PGE GIEK RÓWNOLEGLE PROWADZI DZIAŁANIA ZMIERZAJĄCE DO UZYSKANIA KONCESJI POZWALAJĄCEJ ZAPEWNIĆ DOSTAWY SUROWCA DO PRODUKCJI ENERGII ELEKT RYCZNEJ W ELEKTROWNI TURÓW NA KOLEJNE 25 LAT, CZYLI DO MOMENTU WYCZERPANIA ZŁOŻA I ZAKOŃCZENIA EKSPLOATACJI TUROSZOWSKIEJ ELEKTROWNI. OTRZYMANIE KONCESJI NA KOLEJNE LATA ZAGWARANTUJE DOSTAWY PRĄDU DO PONAD 3 MILIONÓW GOSPODARSTW DOMOWYCH DO 2044 ROKU.

Konsultacje społeczne W ramach procesu koncesyjnego został opracowany szczegółowy raport środowiskowy, w którym zawarto analizy dotyczące przewidywanego oddziaływania i przede wszystkim określające niezbędne środki minimalizujące potencjalny wpływ prowadzonej działalności. Udzielono odpowiedzi na kilka tysięcy zgłoszonych uwag i wniosków, a uczestnicy postępowania, a także osoby nim zainteresowane, uzyskali niezbędne informacje we wszystkich kwestiach wzbudzających wątpliwości.

– Konsultacje społeczne, w tym również ze społeczeństwem czeskim i niemieckim, w ramach postępowania transgranicznego, przeprowadzono z pełną transparentnością oraz z uwzględnieniem maksymalnie długiego czasu oczekiwania na stanowiska sąsiadujących z nami krajów – mówi Zbigniew Kasztelewicz, wiceprezes zarządu ds. wydobycia PGE GiEK. Ochrona wody Przedmiotem procedury oceny oddziaływania na środowisko

18 ECiZ 2/2020

i uzgodnień transgranicznych było również oddziaływanie Kopalni Turów na zasoby wodne przy granicy czeskiej.

Poziom wód podziemnych jest od wielu lat monitorowany przez polsko-czeskie i polsko-niemieckie zespoły specjalistów.

Sieć pomiarowa obejmuje 550 miejsc pomiaru zwierciadła wód podziemnych, z czego ponad 150 należy do polsko-czeskiej i polsko-niemieckiej sieci pomiarowej.

Wyniki badań specjalistów potwierdzają, że kopalnia nie powoduje odwodnienia w ujęciach wody pitnej.

W celu ochrony jedynego ujęcia wody pitnej w Uhelnej, na które Kopalnia Turów może mieć oddziaływanie, podjęto działania nad opracowaniem i wdrożeniem ekranu podziemnego, który powstanie na głębokości około 60-110 m i który zabezpieczy potencjalny przepływ wody z terenu Uhelnej w kierunku odkrywki. Źródło: PGE GiEK

Fot. PGE GiEK

O połowę mniej Przyznanie przez ministra klimatu sześcioletniej koncesji oznacza kontynuację eksploatacji złoża węgla brunatnego przez kopalnię, która na skalę przemysłową prowadzona jest na tym terenie od 1904 r. Wydobycie węgla jest i będzie realizowane wyłącznie w obszarze górniczym „Turoszów-Bogatynia”, który wyznaczony został w koncesji z 1994 r.

W praktyce oznacza to, że Kopalnia Turów nie powiększy swojego obszaru górniczego poza granice wyznaczone 25 lat temu, co więcej, obszar faktycznie prowadzonej działalności wydobywczej będzie o ponad połowę mniejszy w stosunku do obszaru górniczego określonego w koncesji z 1994 r.

Fot. 123rf

T E M AT N U M E R U : C I E P Ł O W N I C T W O

HISTORIA FINANSÓW CIEPŁOWNICTWA na podstawie raportów URE dr Małgorzata Niestępska prezes zarządu PEC Ciechanów

Branża ciepłownicza jest w trakcie gruntownych zmian technologicznych oraz organizacyjnych, a jednocześnie narażona, w skali dotąd niespotykanej, na ryzyka istotnie pogarszające jej sytuację ekonomiczną. Potrzeba zachowania bezpiecznego poziomu środków finansowych oraz stabilności finansowej zderza się z niekorzystnymi zjawiskami w otoczeniu rynkowym, tj. spadkiem sprzedaży związanym z ocieplaniem klimatu, wzrostem cen uprawnień do emisji CO2 czy niestabilnością systemów wsparcia.

20 ECiZ 2/2020

T E M AT N U M E R U : C I E P Ł O W N I C T W O

W

pływ na sytuację finansową przedsiębiorstw z tak silną tendencją sezonową przychodów miało także wprowadzenie mechanizmu podzielonej płatności. Presja derogacji, uzyskania statusu efektywnego systemu ciepłowniczego oraz dyrektywy budynkowej powoduje w sektorze kumulację nakładów inwestycyjnych na przestrzeni kilku następnych lat.

Na ekonomiczną sytuację ciepłownictwa rzutuje fakt, że jest to jedyny sektor w pełni regulowany pod względem prowadzenia działalności oraz cen produktów i usług. To też jedyna w Polsce w pełni regulowana pod względem ekonomicznego funkcjonowania branża. Uzasadnieniem dla takiego stanu rzeczy jest traktowanie jej jako rynek monopolistyczny zarówno w obszarze wytwarzania, jak i dystrybucji, przesyłu i obrotu. Jednocześnie na rynku europejskim wytwarzanie i obrót ciepłem traktuje się jako działalność na rynku konkurencyjnym i w związku z tym pomoc publiczna jest adekwatnie do zachowania zasad konkurencyjności ograniczona. To istotna niespójność w polityce wobec sektora, mająca wpływ na możliwości finansowania transformacji paliwowej. Z powodu niespójności w kwalifikacji rynku ciepłowniczego polskie ciepłownictwo ma z jednej strony ograniczany dostęp do środków na inwestycje w transformację źródeł wytwarzania, a z drugiej ograniczane przez regulatora możliwości generowania środków na inwestycje.

Przedsiębiorstwo na rynku konkurencyjnym zmierza do punktu rynkowej równowagi podaży i popytu, dostosowując ceny przy zachowaniu celu, jakim jest osiągnięcie rentowności co najmniej na poziomie alternatywnych, utraconych korzyści. Przedsiębiorstwo na rynku monopolistycznym maksymalizuje zysk, wykorzystując swoją pozycję rynkową wynikającą z braku konkurencji. Dlatego powstały organy regulacyjne, których celem jest równoważenie interesów strony podażowej i popytowej poprzez kreowanie cen monopolistów. W przypadku sektora ciepłowniczego odbiorca ma dziś niemal nieograniczony wybór metod zasilania budynku w ciepło, pod warunkiem, że będzie to technologia spełniająca wymagania dyrektywy budynkowej. Istnieje więc

konkurencyjny rynek substytucyjny w stosunku do ciepła systemowego. Zakładając jednak, że sektor ciepłowniczy ma charakter monopolistyczny, ponieważ przyłączenie do sieci jest traktowane w prawie priorytetowo, kluczowe jest właściwe zdefiniowanie przez regulatora interesów obszaru popytu i podaży.

Taniość ciepła jako priorytet Analiza danych z publikacji „Energetyka cieplna w liczbach” oraz z ankiety przeprowadzanej corocznie przez Izbę Gospodarczą Ciepłownictwa Polski wykazuje, że dotychczasowa polityka regulatora nie motywowała przedsiębiorstw do podejmowa-

Właściwym podejściem analitycznym w raportach sektora dla diagnozowania sytuacji sektora i efektów regulacji byłaby analiza kwartylowa z bazową skalą sprzedaży rocznej oraz dostosowanie wskaźników do definicji ekonomicznych analizy finansowej nia ryzyka realizacji koniecznych inwestycji, gdyż preferowała przede wszystkim taniość ciepła jako priorytet. Regulator nie ma narzędzi i kompetencji do skutecznego zobowiązania zarządzających przedsiębiorstwem do decyzji o realizacji niezbędnych zadań inwestycyjnych. Jest to odpowiedzialność zarządów.

Jednak, aby podejmować ryzyka inwestycji, zwłaszcza jeśli ich celem jest dostosowanie się do norm ochrony środowiska, a nie zwiększenie sprzedaży, przedsiębiorstwa muszą dysponować odpowiednimi środkami pieniężnymi.

W efekcie dotychczasowej polityki regulacyjnej w roku 2018 wiele przedsiębiorstw odnotowało stratę, a wynik był średnio rok do roku niższy o ponad 70%.

Jedną z przyczyn tak znaczącego pogorszenia się sytuacji finansowej przedsiębiorstw ciepłowniczych była między innymi przewlekłość procedur zmian cen taryfowych w obliczu bardzo dużej dynamiki zmian kosztów paliw i uprawnień do emisji CO2. Skutkiem niedostosowanych do otoczenia rynkowego praktyk

rok

Płynność

Rentowność og.

Ks

Kz

Kjc

Pjśr.

Pjśr.-Kjc

2010

0,86

0,35

2011

0,68

-1,56

2012

0,67

-1,64

10879

24,72

43,82

41,30

-2,52

2013

0,63

1,81

11435

24,82

44,85

44,27

-0,58

2014

0,69

3,63

11487

25,16

47,55

47,23

-0,32

2015

0,63

1,46

13075

24,73

49,96

48,97

-0,99

2016

0,67

9,68

12085

23,73

45,53

48,87

3,34

2017

0,72

6,71

12954

23,70

46,48

48,33

1,85

2018

0,61

1,88

13039

26,20

50,23

49,46

-0,77

suma

0,68

2,48

12136,29

24,72

46,92

46,92

0,00

TAB. 1 Zestawienie danych o sytuacji finansowych przedsiębiorstw wynikających z raportu „Ciepłownictwo w liczbach (…)” URE z lat 2010-2018

ECiZ 2/2020 21

T E M AT N U M E R U : C I E P Ł O W N I C T W O

Rentowność (B.3.) wg URE Rentowność sprzedaży wg zasad analizy finansowej

Płynność (C.2.) wg URE

Płynność bieżąca

(Przychody ogółem - Koszty ogółem) (Przychody ogółem) Wynik finansowy netto Przychody netto ze sprzedaży

(Aktywa bieżące = Należności krótkoterminowe) (Zobowiązania krótkoterminowe) Aktywa obrotowe (zapasy + należności krótkoterminowe + inwestycje krótkoterminowe + krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe) Zobowiązania krótkoterminowe

TAB. 2 Różnica w definicjach wskaźników finansowych wg URE i wg zasad analizy finansowej

regulatora był długoterminowy brak pokrycia kosztów podstawowej działalności lub konsumowanie wolnych środków pieniężnych przeznaczonych na inwestycje, albo zadłużanie się przedsiębiorstw na rachunkach bieżących. Pogorszenie sytuacji finansowej sektora ograniczyło możliwości inwestowania przedsiębiorstw i zwiększyło ryzyka pogorszenia ich płynności w obliczu kumulacji potrzeb inwestycyjnych.

Aktualna skala niezbędnych inwestycji dla większości przedsiębiorstw jest bezprecedensowa w stosunku do około 30-letniej historii ciepłownictwa. To moment, kiedy regulator i przedsiębiorcy, mając na celu realizację celów polityki klimatycznej, powinni współpracować i wypracować optymalną ścieżkę naprawy sytuacji sektora. Analizując bowiem lata 2016-2017, przy takiej samej polityce regulatora, wyniki finansowe sektora były dość dobre. Dlatego warto przyjrzeć się historii sytuacji finansowej sektora, aby potwierdzić tezę, że problemem jest praktyka regulacyjna, lub odrzucić tę hipotezę na rzecz stwierdzenia, że to przedsiębiorstwa w sposób nieuzasadniony odwlekały decyzje o koniecznych inwestycjach. Dzisiejsza sytuacja skłania bowiem do zadania pytania, dlaczego branża, mając świadomość wyzwań wynikających z polityki klimatycznej, mankamentów polityki regulatora i skali niezbędnych inwestycji, nie realizowała ich wcześniej. Mamy bowiem aktualnie stan, w którym 80% systemów nie jest efektywnych i niemal taka sama ilość przedsiębiorstw opiera swoje wytwarzanie o węgiel spalany w instalacjach konwencjonalnych.

Przyczyny dzisiejszej sytuacji Aby zdiagnozować przyczyny dzisiejszej sytuacji, należy sięgnąć głębiej do historii wyników finansowych przedsiębiorstw przedstawianych w dostępnych raportach. Tabela 1 prezentuje wyniki przedsiębiorstw z ostatnich lat.

Tabela 1 pokazuje skutki polityki taryfowej w ostatnich ośmiu latach. To, co najbardziej rzu-

22 ECiZ 2/2020

ca się w oczy, to bardzo niska, a nawet ujemna „rentowność”, utrzymująca się w niemal całym okresie, za wyjątkiem lat 2014, 2016, 2017, poniżej 2%. „Rentowność” jest niższa od stopy wolnej od ryzyka i wskazuje na brak zasadności inwestowania w sektor z punktu widzenia przeciętnego inwestora kierującego się kryterium alternatywnej, utraconej korzyści ekonomicznej. Praktyka kalkulacji taryf opiera się na definicji kalkulacji progu rentowności plus marża równa zwrotowi z kapitału. Tymczasem w powyższym zestawieniu widać, że średnia cena ciepła nie pokrywała przez 5 lat jednostkowego kosztu całkowitego. Można więc postawić tezę, że tylko dwa spośród ośmiu lat pozwoliły na generowanie środków finansowych choćby na pokrycie udziału własnego dla realizacji inwestycji. Bilansując różnicę jednostkowych przychodów całkowitych i jednostkowych kosztów całkowitych, otrzymujemy „0”, czyli można wyciągnąć wniosek, że w ciągu tych 8 lat przedsiębiorstwa nie miały szansy wygenerować środków na inwestycje o wartości przekraczającej amortyzację.

Ponadto należy zauważyć, że przedstawione w raportach URE wskaźniki płynności i rentowności nie odpowiadają definicji wskaźników wykorzystywanych w analizie finansowej, co pokazuje zestawienie w tabeli 2.

Z uwagi na rozbieżność w definiowaniu wskaźników przez URE w stosunku do praktyki analizy ekonomicznej, trudno je interpretować poza analizą ich dynamiki. Brakuje bowiem dla nich w teorii ekonomii wartości odniesienia. W przypadku wskaźnika rentowności, wg zasad ekonomii, jego poziom powinien być co najmniej na poziomie stopy wolnej od ryzyka plus premia za ryzko i optymalnie powinien się on zwiększać r./r. Natomiast to, co pokazuje wskaźnik wg definicji URE, to nie rentowność, tylko nadwyżka przychodów ogółem nad kosztami ogółem, tj. „spełnienie progu rentowności plus”. Można go zinterpretować jako procentową rezerwę finansową, jaka pozostaje na reagowanie na ryzyka otoczenia oraz na rozwój czy inwestycje – oczywiście o ile jest ona dodatnia.

Wskaźnik płynności, według definicji URE, pokazuje udział należności, które stanowią najmniej pewną część aktywów obrotowych w sensie dyspozycyjności, w pokryciu zobowiązań bieżących. Gdy tymczasem celem właściwego wskaźnika płynności bieżącej jest ocena możliwości pokrycia w pełni aktywami obrotowymi zobowiązań krótkoterminowych. Wskaźnik pozwala ocenić skalę ryzyka utraty płynności z powodu braku możliwości terminowego regulowania zobowiązań. Jeśli więc prezentowany poziom wskaźnika płynności wg URE jest średnio na poziomie 0,68, to można to zinterpretować, że 38% zobowiązań bieżących powinno być pokryte wolnymi środkami pieniężnymi i zapasami. Jednak analizy tych wartości w raportach URE brakuje. Chociaż przecież utrzymanie zapasów stanowi zgodnie z rozporządzeniem taryfowym koszt uzasadniony.

inwestycyjnych oraz możliwości finansowych przedsiębiorstw ciepłowniczych. Na wykresie można zaobserwować, że od 2012 roku systematycznie wzrastały nakłady na inwestycje, pomimo słabych wyników finansowych przedsiębiorstw. Do roku 2015 następował systematyczny wzrost amortyzacji, T E M AT N U M E R U : C I E P Ł O W N I C T W O aby po 2015 ustabilizować się na poziomie ok. 2 mln zł.

5 000 000

RYS. 1 Zestawienie danych dotyczących możliwości realizacji inwestycji oraz skali nakładów o okresie 2010-2018

4 000 000

3 000 000

2 000 000

1 000 000

0

-1 000 000 Nakłady inwestycyjne Wynik finansowy netto szacowany** Amortryzacja

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

2 151 821

2 714 207

2 466 427

2 804 843

3 663 924

4 472 026

2 987 078

2 859 948

2 937 620

47019

-194845

-222570

256449

495332

207533

1461421

1029462

279543

1 409 976

1 418 900

1 473 183

1 616 186

1 635 029

2 180 341

1 892 596

2 245 547

2 186 689

RYS. 1 Zestawienie danych dotyczących możliwości realizacji inwestycji oraz skali nakładów o okresie 2010-2018 Z analizy prezentowanych wyżej danych wynika, czym 50% ankietowanych przedsiębiorstw dysponoże przez ostatnie 8 lat przedsiębiorstwa ciepłownicze wało środkami pieniężnymi na poziomie mniejszym w obliczu braku pokrycia kosztów podstawowej dzia- niż 1,9 mln zł. Przedsiębiorstwa mogły więc teorełalności musiały ratować się przed stratą i trudno tycznie pokryć w tym okresie nakłady inwestycyjne Przedsiębiorstwa podejmowały więc wysiłek inwestycyjny dostosowania się do nowych się dziwić, że nie podejmowały się realizacji wyso- środkami własnymi. Potwierdza to niski wskaźnik zawymagań prawainwestycji pomimow transformację słabych wyników finansowych i ryzyka. ŚrodkiJednocześnie własne, którymi konakładowych źródeł. dłużenia przedsiębiorstw. rozbieżności dysponowały naodrzucić realizację inwestycji, to suma zysku netto orazpieniężnych wolnych środków Nie można więc hipotezy zakładającej, że amortyzacji, w wartości wolnych środków pokazuje, zła sytuacja finansowa jestbrak między innymi jak duże odchylenie wartości służących sytupieniężnych.

Z uwagi na danych o efektem wolnych środkach pieniężnych i zysku netto,ocenie na podstawie praktyki regulacyjnej. acji finansowej może występować w grupie przedwyniku brutto oszacowano wynik netto, uwzględniając 19% podatek. Na wykresie pokazano, jak Weryfikacją powyższej hipotezy jest również ry- siębiorstw ciepłowniczych. Rok 2017 cechował się zmieniała się na przestrzeni analizowanego okresu amortyzacja, oszacowany netto spadku oraz nakłady. sunek 1, prezentujący historię nakładów inwestycyjwzrostem cen węgla, a rok 2018 zysk był czasem nychrokiem oraz możliwości finansowych przedsiębiorstw zasobów środków i ogólnym znaczącym Poza 2016 i 2017 widzimy brak pokrycia inwestycji z tych pieniężnych dwóch źródeł.

Z analizy sumy ciepłowniczych.

Na wykresie można zaobserwować, pogorszeniem się sytuacji finansowej w sektorze. amortyzacji i zysku netto badanego okresu wynika, że ok. 50% nakładów musiała być realizowana z że od 2012 roku systematycznie wzrastały nakłady na Było to związane głównie ze wzrostem kosztu zakupu wolnych środków pieniężnych i środków obcych. Według danych pochodzących z dobrowolnie inwestycje, pomimo słabych wyników finansowych uprawnień do emisji CO2 dla przedsiębiorstw objętych wypełnianej co roku ankiety IGCP, przedsiębiorstwa dysponowały w latachjest 2014-2018 wolnymi przedsiębiorstw.

Do roku 2015 następował systema- systemem EU ETS. Widoczny w tym okresie spatyczny wzrost amortyzacji, aby po 2015 ustabilizować dek nakładów po kilkuletnim okresie środkami pieniężnymi średnio na poziomie ok. 5,5 mln zł. Przyinwestycyjnych czym 50% ankietowanych się na poziomie ok.

2 mln zł. systematycznego ichmniejszym wzrostu. W latach przedsiębiorstw dysponowało środkami pieniężnymi na poziomie niż 1,92014-2015, mln zł. jak Przedsiębiorstwa podejmowały więc wysiłek pokazuje rysunek 2, spadła sprzedaż ciepła i trend Przedsiębiorstwa mogły więc pokryćten w powrócił tym okresie nakłady inwestycyjne środkami inwestycyjny dostosowania się teoretycznie do nowych wymaw 2018 r. Ten czynnik mógł mieć wpływ własnymi.

Potwierdza to niski wskaźnik zadłużenia przedsiębiorstw.

Jednocześnie rozbieżności gań prawa pomimo słabych wyników finansowych na bardziej ostrożnościową politykę przedsiębiorstw w i ryzyka. Środki własne, którymi dysponowały na w zakresie realizacji inwestycji. realizację inwestycji, to suma amortyzacji, zysku netto oraz wolnych środków pieniężnych. Z uwagi Zmiany w systemie wsparcia kogeneracji na brak danych o wolnych środkach pieniężnych Prawdopodobnie jednym z najbardziej istotnych i zysku netto, na podstawie wyniku brutto oszaco- elementów mających wpływ na spadek inwestycji wano wynik netto, uwzględniając 19% podatek. Na były zmiany w systemie wsparcia kogeneracji, które wykresie pokazano, jak zmieniała się na przestrzeni weszły w życie w roku 2018 r. Do tego momentu, przez analizowanego okresu amortyzacja, oszacowany około dwa lata na rynku panowała niepewność co do zysk netto oraz nakłady. Poza rokiem 2016 i 2017 wi- kierunku zmian w systemie wsparcia. Ostrożność wydzimy brak pokrycia inwestycji z tych dwóch źródeł. nikała również ze złych doświadczeń przedsiębiorstw Z analizy sumy amortyzacji i zysku netto badanego z lat 2012-2013, kiedy to przerwa w systemie wsparcia okresu wynika, że ok. 50% nakładów musiała być re- kogeneracji i wysokie ceny gazu powodowały straty. alizowana z wolnych środków pieniężnych i środków Historia wpływu polityki wsparcia oraz jej zmian obcych. Według danych pochodzących z dobrowolnie widoczna jest na wykresie na rys. 3. Można zauważyć wypełnianej co roku ankiety IGCP, przedsiębiorstwa stabilność „rentowności” wg URE, tj. nadwyżki przydysponowały w latach 2014-2018 wolnymi środkami chodów ogółem nad kosztami ogółem, w przypadku pieniężnymi średnio na poziomie ok. 5,5 mln zł. Przy przedsiębiorstw bez kogeneracji i znaczące zmiany

ECiZ 2/2020 23

T E M AT N U M E R U : C I E P Ł O W N I C T W O

w zakresie minimum ekonomicznej zasadności prowadzenia działalności w przypadku przedsiębiorstw z kogeneracją. Mając na uwadze trend zwiększania się udziału kogeneracji w sektorze ciepłowniczym, pokazuje to skalę ryzyka z tym związaną przy obecnej praktyce regulacyjnej, której brak dynamicznych reakcji oraz niestabilności i zmian w systemach wsparcia uzasadniających rozwój kogeneracji.

ze smogiem. Bezpieczeństwo zachowania ciągłości dostaw ciepła wymaga nakładów na modernizację i rozwój. Jako sektor narażony na ryzyka niezależne od decyzji zarządów przedsiębiorstw, takich jak pogoda, otoczenie prawne czy ceny paliw i energii wymaga bezpiecznego bufora finansowego pochodzącego z marży nad progiem rentowności, tj. ze zwrotu kapitału niezależnie od skali wzrostu czy spadku kosztów uznanych za uzasadnione. Zwrot z kapitału powinien wynikać z analizy polityki reinwestowania zysku Przez ostatnie lata przedsiębiorstwa w działalność ciepłowniczą, realizacji celów polityki ciepłownicze, w obliczu braku pokrycia energetycznej, poziomu środków dyspozycyjnych niezbędnych do realizacji planowanych inwestycji, kosztów podstawowej działalności, musiały ratować się przed stratą i trudno się dziwić, że z polityki dywidend. Powinien utrzymywać się na poziomie co najmniej stopy wolnej od ryzyka. W tym nie podejmowały się realizacji celu powinna ulec zmianie filozofia zatwierdzania wysokonakładowych inwestycji taryf. Regulator jest bowiem współodpowiedzialny za stan techniczny i finansowy przedsiębiorstw, w transformację źródeł ponieważ to w jego rękach jest narzędzie motywacji i kreowania wyników sektora. Ograniczenie oceny Oczywiście w branży mamy do czynienia z du- sytuacji do stwierdzenia „pokrycia kosztów przychożym zróżnicowaniem skali i specyfiki prowadzonej dami” jest zbyt krótkowzroczne. Jak pokazuje analiza działalności w zakresie paliw czy technologii, czego danych historycznych o sytuacji finansowej sektora powyższe nie uwzględnia.

Dlatego ra- i jak skali realizowanych przedsiębiorstwa wartościzestawienie wolnych środków pieniężnych pokazuje, duże odchylenie inwestycji, wartości służących ocenie portowanie i wyciąganie wniosków na podstawie – pomimo nie najlepszych wyników – podejmowały sytuacji finansowej może występować w grupie przedsiębiorstw ciepłowniczych. Rok 2017 cechował wartości średnich nie jest wystarczająco miarodajne ryzyko ich realizacji. I mimo że problemy przewlekłej się wzrostem cen węgla, a rok 2018 był czasem spadku zasobów środków pieniężnych i ogólnym dla właściwej oceny sytuacji finansowej sektora. „choroby” braku pokrycia kosztów podstawowej dziaznaczącympodejściem pogorszeniem się sytuacji finansowej w sektorze.

Było to związane głównie czynników ze wzrostem Właściwym analitycznym w raportach łalności, w przypadku nagłych wzrostów kosztu zakupu uprawnień do emisji CO dla przedsiębiorstw objętych systemem EU ETS. Widoczny sektora dla diagnozowania sytuacji sektora i efektów kosztotwórczych w zestawie z długotrwałym proce2 regulacji byłaby analiza kwartylowa z bazową skalą sempo zmian taryfy, zniechęcały do podejmowania tego jest w tym okresie spadek nakładów inwestycyjnych kilkuletnim okresie systematycznego ich sprzedaży rocznej oraz dostosowanie wskaźników do ryzyka.

W wielu przypadkach przedsiębiorstw, które wzrostu. W latach 2014-2015, jak pokazuje rysunek 2, spadła sprzedaż ciepła i trend ten powrócił w definicji ekonomicznych analizy finansowej. nie podjęły się niezbędnych inwestycji, prawdopo2018 r. Ten czynnik mógł mieć wpływ na bardziej ostrożnościową politykę przedsiębiorstw w zakresie Wszystkie przedstawione analizy wskazują, że sy- dobnie polityka planowania nakładów w wysokości realizacji inwestycji. ciepłowniczych jest efektem amortyzacji była zachowawczą odpowiedzią na hituacja przedsiębiorstw kumulacji kilku niekorzystnych czynników w krótkim storyczne doświadczenia strat w okresach wzrostów czasie, a tylko jednym z nich jest praktyka regulacji. kosztów zakupu paliw. Dziś ryzyk dynamicznych zmian cen paliw, energii, uprawnień, które wynikają Ciepłownictwo – jednym z kluczowych sektorów ze specyfiki rynku giełdowego, jest znacznie więcej.

Sektor ciepłowniczy jest istotnym elementem Dlatego poza dostosowaniem praktyki taryfowej od bezpieczeństwa energetycznego w skali kraju, po- strony przedsiębiorstw zachowawcze podejście do mimo lokalnego charakteru świadczonych usług. korzystania z kapitału obcego dla realizacji inweJest również ważnym ogniwem realizacji celów kli- stycji i niekorzystnie z efektu tarczy podatkowej nie matycznych i efektywnościowych oraz polityki walki może być kontynuowane. Przedsiębiorstwa, mając RYS. 2 Sprzedaż ciepła ogółem w latach 2010-2018 w TJ. „Energetyka cieplna w liczbach (..)” URE

450 000

434 294

400 000

377 621

389 168

381 754

350 000

368 824 341 424

344 771

2 014

2 015

381 539 359 990

300 000 250 000 200 000

2 010

2 011

2 012

2 013

2 016

2 017

RYS. 2 Sprzedaż ciepła ogółem w latach 2010-2018 w TJ. „Energetyka cieplna w liczbach (..)” URE 24 ECiZ 2/2020

Zmiany w systemie wsparcia kogeneracji

2 018

T E M AT N U M E R U : C I E P Ł O W N I C T W O

15

RYS. 3 Rentowność przedsiębiorstw ciepłowniczych w latach 2010-2017 (%). „Energetyka cieplna w liczbach (..)” URE

10 5 0 -5 -10

2010

2011

2012

2013

2014

2015

2016

2017

2018

ogółem

0,35

-1,56

-1,64

1,81

3,63

1,46

9,68

6,71

1,88

przedsiębiorstwa wytwarzające ciepło bez kogeneracji

3,41

1,69

2,6

4,47

2,54

3,44

4,57

4,62

1,6

przedsiębiorstwa wytwarzające ciepło w kogeneracji

-3,3

-5,33

-5,64

-0,27

4,43

0,06

13,09

8,26

2,08

RYS. Rentowność przedsiębiorstw ciepłowniczych w latach 2010-2017 (%). „Energetyka w liczbach URE w 3perspektywie duże inwestycje i dywersyfikację tach kosztów zmiennychcieplna z analizą pełną(..)” wniosku paliw, aby chronić się przed efektami ryzyk, powinny okresowo, nie częściej niż co 12 miesięcy. Z wyjątkiem Oczywiście branżyfinansową. mamy do czynienia z dużym zróżnicowaniem skali i specyfiki świadomie zarządzać w płynnością Nie tylko sytuacji, kiedy dokonano istotnych zmian w zakresie prowadzonej działalności zakresie paliw technologii, czego powyższe zestawienie z wykorzystaniem raportów w i wskaźników ex post,czyprowadzonej działalności, np. zmieniono strukturę nie po zakończeniu roku,raportowanie ale na bieżąco, itworząc plan wniosków paliwową, charakterystykę źródła. Składane w weruwzględnia.

Dlatego wyciąganie na podstawie wartości średnich nie jest miesięczny i weryfikując na bieżąco jego realizację. sji cyfrowej wnioski mogłyby być weryfikowane wystarczająco miarodajne dla właściwej oceny sytuacji finansowej sektora. Właściwym podejściem Pozwoli to uniknąć ryzyka utraty płynności lub wy- automatycznie w oparciu o szczegółową instrukcję analitycznym wbieżącego raportach sektoraW zarządzaniu dla diagnozowania sytuacjinasektora efektów regulacji byłaby sokich kosztów zadłużenia. opublikowaną stronachi regulatora. analiza kwartylowa z bazową skalą sprzedaży rocznej oraz dostosowanie wskaźników do definicji środkami pieniężnymi wskazane jest korzystanie Nakłady inwestycyjne oraz spłaty rat kapitałoz modelu Millera-Orra modelu J. Baumola. Mo- wych kredytów inwestycyjnych to sfera przepływów ekonomicznych analizyczy finansowej. dele pozwalają wyliczyć konieczny poziom gotówki finansowych, a nie rachunku zysków i strat i wyniku do dyspozycji oraz przedstawione poziom, powyżej analizy którego wskazują, należy przedsiębiorstwa.

Nie wszystkie należności stają się jest Wszystkie że sytuacja przedsiębiorstw ciepłowniczych ją inwestować. wpływami.

Dlatego w kalkulacji taryf zwrot z kapitału efektem kumulacji kilku niekorzystnych czynników w krótkim czasie, a tylko jednym z nich jest Istotna dla sektora jest stabilność przepisów nie powinien być zależny od wzrostu czy spadku ceny praktyka regulacji. i praktyk dotyczących wsparcia preferowanych wynikającego z kalkulacji taryfowej kosztów uzatechnologii, w szczególności transparentności zasad sadnionych. Wskazane byłoby, by URE uwzględniało prowadzenia aukcji oraz programów oferujących plan przepływów finansowych i aktualne wskaźniki dotacje i inne formy finansowania. Przy realizacji płynności przy zatwierdzaniu zwrotu z kapitału.

Ciepłownictwo – jednym z kluczowych sektorów inwestycji ważna jest informacja o terminach ich Zarówno sektor ciepłowniczy, jak i regulator przeprowadzania i przyznania wsparcia.

– mając na uwadze wyzwania inwestycyjne, i ak-kraju, Sektor ciepłowniczy jest istotnym elementem bezpieczeństwa energetycznego wjak skali Po stronie regulatora zmiany powinny iść tualny niepokojący zły stan finansów sektora – popomimo lokalnego charakteru świadczonych usług. Jest również ważnym ogniwem realizacji celów w kierunku dynamicznego procesu zatwierdzania winny mieć na uwadze, że przedsiębiorstwa upadają klimatycznych efektywnościowych oraz politykinawalki ze braku smogiem.

Bezpieczeństwo taryf w oparciui o kryteria okresowo publikowanych skutek płynności, nawet mając zachowania „koszty wskaźników odniesienia bazujących na komponenogółem pokryte przychodami ogółem”. ciągłości dostaw ciepła wymaga nakładów na modernizację i rozwój.

Jako sektor narażony na ryzyka

niezależne od decyzji zarządów przedsiębiorstw, takich jak pogoda, otoczenie prawne czy ceny paliw i energii wymaga bezpiecznego bufora finansowego pochodzącego z marży nad progiem rentowności, tj. ze zwrotu kapitału niezależnie od skali wzrostu czy spadku kosztów uznanych za uzasadnione.

Zwrot z kapitału powinien wynikać z analizy polityki reinwestowania zysku w działalność ciepłowniczą, realizacji celów polityki energetycznej, poziomu środków dyspozycyjnych niezbędnych do realizacji planowanych inwestycji, z polityki dywidend. Powinien utrzymywać się na poziomie co najmniej stopy wolnej od ryzyka. W tym celu powinna ulec zmianie filozofia zatwierdzania taryf.

Regulator jest bowiem współodpowiedzialny za stan techniczny i finansowy przedsiębiorstw, ponieważ to w jego rękach jest narzędzie motywacji i kreowania wyników sektora. Ograniczenie oceny sytuacji do stwierdzenia „pokrycia kosztów przychodami” jest zbyt krótkowzroczne. Jak pokazuje analiza danych historycznych o sytuacji finansowej sektora i skali realizowanych inwestycji, przedsiębiorstwa – pomimo nie najlepszych wyników – podejmowały ryzyko ich realizacji. I mimo że problem przewlekłej „choroby” braku pokrycia kosztów podstawowej działalności, w przypadku nagłych wzrostów czynników kosztotwórczych w zestawie z długotrwałym procesem zmian taryfy,

Reklama