Temat numeru:
Jakość pod stałą kontrolą
Śledzeni w wodzie
> 18
Prawie 5000 uwag > 34
Służebność jutra > 44
Zamów prenumeratę Bądź na bieżąco Zapraszam do kontaktu,
Aneta Jaroszewicz
koordynator ds. prenumeraty e-mail: aneta.jaroszewicz@e-bmp.pl tel. 32/415 97 74 wew. 23 www.kierunekwodkan.pl
Po szczegóły wejdź na
lub zeskanuj kod
SPIS TREŚCI Z życia branży
Najważniejsze jest zaufanie
9 Najważniejsze jest zaufanie Rozmowa z Serge Bosca, prezesem zarządu Saur Neptun Gdańsk S.A.
Rozmowa z Serge Bosca
12 Nabierają wody w usta
9
Fot.: Saur Neptun Gdańsk S.A.
Temat numeru: Jakość wody Angelika Gajewska, Przemysław Płonka
18 Śledzeni w wodzie Tadeusz Bochnia 22 Tranzytem do Poznania Angelika Gajewska 26 Zmodernizowani Angelika Gajewska 30 Wczoraj zdrowy, dziś toksyczny Dobrochna Ginter-Kramarczyk Izabela Kruszelnicka
Gospodarka wodna 34 Prawie 5000 uwag Klara Ramm Szatkiewicz, Ewa Urbanowicz, Katarzyna Baczewska
Oczyszczanie ścieków 38 WARTA oszczędza
Angelika Gajewska, Przemysław Płonka
12
Angelika Gajewska, Przemysław Płonka Fot.: Dąbrowskie Wodociągi
Sieci wodociągowe i kanalizacyjne 44 Służebność jutra Radosław Łuczak 48 Wodomierze na poligonie Danuta Brymerska, Maciej Zatorski 52 Kanalizacja w XXI wieku Mariusz Tarnowski
Gospodarka osadowa 60 Surowiec z osadów Adam Masłoń
Felieton 68 Mądry Polak przed szkodą Z notatnika Wodnika 69 Woda to nie kartofle Michał Rżanek 70 Dylematy dobrobytu Paweł Chudziński
48
Wodomierze na poligonie Danuta Brymerska, Maciej Zatorski Fot.: Wodociągi Kieleckie Sp. z o.o.
Nabierają wody w usta
3
od redakcji dawniej
Wydawca: BMP’ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax (032) 415-97-74 tel. (032) 415-29-21, (032) 415-97-93 ochrona@e-bmp.pl www.kierunekwodkan.pl
Angelika Gajewska redaktor wydania tel. 32/415 97 74 wew. 31 602 603 416 e-mail: angelika.gajewska@e-bmp.pl
Nie wierzysz? Przeczytaj Według badań przeprowadzonych w 2014 r. przez PBS co dziesiąty Polak w ogóle nie pije wody, a ponad 80% z nas spożywa jej za mało. A nikogo przekonywać nie trzeba jak ważne jest, aby każdy dostarczył swojemu organizmowi odpowiednią jej ilość. Więc tak naprawdę pozostaje tylko kwestia: butelkowana czy z kranu? To już dylemat klientów. Pomimo zapewnień wodociągów, nie wszyscy są chętni do picia kranówki. Może mieć na to wpływ negatywny stereotyp co do jej jakości. Dlatego postanowiliśmy pochylić się nad tą kwestią. Mieszkańców nie przekona tylko fakt, że jest to tańszy produkt od tego na sklepowych półkach. Nie pomoże też argument, że dźwiganie wody ze sklepu może zaszkodzić naszym kręgosłupom, więc zastąpienie jej tą z kranu wyjdzie nam na zdrowie. A przecież nad jakością wody czuwa nie tylko sanepid, ale i akredytowane laboratoria, którymi dysponują spółki wodociągowe. Woda musi także spełniać restrykcyjne normy krajowe i unijne. Dodatkowo również niektóre z laboratoriów, jak np. Dąbrowskich Wodociągów, prowadzą badania organoleptyczne. Członkowie
wyselekcjonowanych zespołów za pomocą własnych zmysłów oceniają, czy woda jest smaczna i odpowiednio pachnie. O tym, jak wygląda taka pracownia i w jaki sposób odbywają się testy mogą Państwo przeczytać w artykule pt. „Nabierają wody w usta”. Ostatnio natrafiłam na artykuł prezesa Krajowej Izby Gospodarczej „Przemysł rozlewniczy” pt. „Miłośnikom picia wody z kranu ku rozwadze”, do którego dołączył zestaw informacji podanych przez prasę o zanieczyszczeniach wody wodociągowej w pierwszym półroczu 2015 roku. Kontrartykułem do tych materiałów może być zawarty w tym numerze tekst przygotowany przez Tadeusza Bochnię z Krakowskich Wodociągów. Pokazuje on na przykładzie swojej spółki, jakie metody i urządzenia wykorzystuje przedsiębiorstwo do śledzenia stężenia różnego rodzaju związków toksycznych zawartych w wodzie. A to wszystko po to, aby zwiększyć bezpieczeństwo jej dostaw. Warto pić wodę z kranu. Bo jest tania i zdrowa. A ewentualnych niedowiarków, choć uważam, że w tej branży takich nie ma, zachęcam do zagłębienia się w artykuły z tematu przewodniego – „jakość wody”.
Rada programowa: Dariusz Dzida – kierownik sieci wodociągowej AQUA S.A. prof. dr inż. Marek Gromiec – doradca ds. ochrony środowiska i gospodarki wodnej Sejmu RP w Komisji Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa, członek Krajowej Rady Gospodarki Wodnej Dorota Jakuta – prezes Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie” Marek Kornatowski – członek Zespołu Zarządzającego, dyrektor rozwoju MPWiK S.A. Wrocław Dariusz Latawiec – prezes Podhalańskiego Przedsiębiorstwa Komunalnego Sp. z o.o. Radosław Łuczak – prezes Łódzkiej Spółki Infrastrukturalnej Sp. z o.o. Michał Rżanek – prezes Piotrkowskich Wodociągów i Kanalizacji Sp. z o.o. prof. dr hab. inż. Ziemowit Suligowski – Katedra Inżynierii Sanitarnej, Wydział Inżynierii Lądowej i Środowiska, Politechnika Gdańska Klara Ramm Szatkiewicz – przedstawiciel Izby Gospodarczej „Wodociągi Polskie” w EURAU Piotr Ziętara – członek zarządu, dyrektor zarządzający MPWiK S.A. w Krakowie
Prezes zarządu BMP’ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny: Przemysław Płonka Redaktor wydania: Angelika Gajewska Redakcja techniczna: Marek Fichna, Maciej Rowiński
Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Cena 1 egzemplarza – 25,00 zł PKWiU: 58.14.12.0 ISSN: 2391-6044 Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Druk: FISCHER Poligrafia Fot. na okładce: Dąbrowskie Wodociągi Sp. z o.o.
4
Kierunek Wod-Kan 3/2015
zdjęcie numeru
Fot.: BMP
zdjęcie numeru
Jeden z symboli lata
Z powodu rekordowych upałów, w wielu miastach stanęły w tym roku zraszacze i kurtyny wodne. Wodociągi Bytowskie nie zapomniały tu nawet o czworonogach, instalując małe poidełko dla psów i kotów
Kierunek Wod-Kan 3/2015
5
z portalu kierunekwodkan.pl Wodociągowe zmagania
Na nowy rok szkolny
30 sierpnia zakończyła się XXV Ogólnopolska Spartakiada Pracowników Wodociągów i Kanalizacji im. Tadeusza Jakubowskiego. Pierwsze miejsce w klasyfikacji generalnej zdobyli pracownicy Katowickich Wodociągów.
Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Warcie wyposażył w nowe źródełka wody trzy szkoły.
Katowiccy wodociągowcy pokonali 63 drużyny z całej Polski. Drugie miejsce zajął gospodarz imprezy Aquanet Poznań, a trzecie ekipa z Lublina. Przez 3 dni wodociągowcy zmagali się w 3 5 dy s cy p l i nach. W tym ro k u s p a r takiada nabrała szczególnego wymiaru nie tylko przez jubileuszową 25 edycję, ale także dzięki 150 rocznicy założenia wodociągów poznańskich (tegorocznego gospodarza). Zawody zorganizowane były na terenach przyległych do poznańskiego toru regatowego Malta. Dzięki unikatowemu położeniu Malty sportowcy z m ag a l i s i ę w konkurencjach, które do tej pory nie były rozgrywane, np.: w zjazdach narciarskich, wyścigach smoc z ych ł o d z i czy wyścigach pływackich na pełnowymiarowym basenie olimpijskim. Źródło i fot.: Aquanet SA.
Dzięki dofinansowaniu przez WFOŚiGW w Łodzi w źródełka wyposażone zostały trzy szkoły: - Gimnazjum w War cie, - Szkoła Podstawowa w Warcie, - S z k o ł a Po d s t a wowa w Raczkowie. Źródło i fot.: ZWiK Warta Sp. z o.o.
W Radomiu stanęły zdroje wodne Dwa zdroje wodne stanęły w centrum Radomia. Jeden przy gmachu Corazziego, a drugi przy kościele oo. Bernardynów. Dystrybutory ustawili pracownicy Wodociągów Miejskich. Źródło i fot.: Wodociągi Miejskie w Radomiu
Mapa pokaże, gdzie jest woda Gdzie w Łodzi dostaniemy wodę do picia za darmo? Podpowie aplikacja na urządzenia mobilne. Aplikacja, stworzona przez Fundację Sendzimira przy współpracy z Łódzkimi Wodociągami, wskazuje, w których restauracjach i pubach w Łodzi można dostać wodę. Na mapie oznaczonych jest już około 20 restauracji i pubów, kawiarń i cukierni, które na stałe współpracują z Zakładem Wodociągów i Kanalizacji w ramach kampanii „Łódzka Woda Najlepsza”. Mają one na wyposażeniu karafki z logo kampanii, przy wejściach można też zobaczyć naklejki „TAP WATER”. Aplikacja jest do pobrania na stronie www.zwik.lodz.pl Źródło i fot.: ZWiK Łódź
6
Kierunek Wod-Kan 3/2015
z portalu kierunekwodkan.pl Pohuśtaj się pod wodospadem
Zerknij przez Oko Śledzia
Pierwsza w Polsce huśtawka wodna stanęła w Bula Park nad Jeziorem Maltańskim w Poznaniu. Jest to prezent od Aquanetu dla wszystkich miłośników dobrej zabawy. Do końca września będzie możliwe huśtanie się „pod wodospadem”. Kolejna taka okazja pojawi się w następnym roku.
„Oko Śledzia” to szklany wizjer wmontowany w kanał rzeki Łódki, przez który każdy może zobaczyć w Łodzi ukrytą pod Parkiem Śledzia rzekę.
Huśtawka ma 5,15 m wysokości, 6,2 m szerokości i waży niemal 12 ton. Przede wszystkim jednak jest „małym wodospadem”. Woda zasilająca huśtawkę ujmowana jest z sieci wodociągowej. W miejscu jej dopływu do huśtawki znajduje się ministacja uzdatniania.
Płynącą pod Parkiem Staromiejskim rzeka została ukryta w podziemnym kanale w 1918 roku. Od tego czasu nikt, poza pracownikami wodociągów, nie miał okazji widzieć „królowej łódzkich rzek”. Tak więc po blisko 100 latach łodzianie znów zobaczą nurt najważniejszej w historii miasta rzeki. Punkt
Jak działa? Huśtać mogą się dwie osoby jednocześnie. Cała zabawa polega na tym, że można to robić bezpośrednio pod wodospadem, ale gdy się do niego zbliżamy, ściana wody znika. Źródło i fot.: Aquanet SA.
Warszawska kranówka w szkołach W dziesięciu szkołach dzieciaki będą mogły skorzystać z zamontowanych źródełek „warszawskiej kranówki”. Działania te prowadzone są w ramach kampanii „Wiem, co jem”, realizowanej przez m.st. Warszawa. E t ap p r z y go t o w a ń w tych szkołach polegał m.in. na uzyskaniu aprobaty społeczności szkolnej i wyznaczeniu osoby odpowiedzialnej za realizację zadania. Weryfikowano wyniki ostatniego badania wody, w tym często zlecano badania wody w budynku szkoły, aby potwierdzić jej jakość na dzień składania deklaracji. Szkoły określiły też warunki niezbędne do wykonania montażu źródełka na terenie ich budynku. Liczba szkół biorących udział w programie stale rośnie. Źródło i fot.: MPWiK Warszawa
obserwacji Łódki pracownicy ZWIK przygotowali na 90-lecie powstania swojej firmy i 592. rocznicę nadania Łodzi praw miejskich. Obecnie Łódką odprowadzany jest z miasta nadmiar wód deszczowych, na odcinku pod Parkiem Śledzia rzeka niesie też wody gruntowe. „Oko Śledzia” stworzono w historycznym miejscu – sięgającym początków średniowiecznej Łodzi. To na rzece Łódce w Parku Staromiejskim istniał staw z groblą i młynem. Na spiętrzonej rzece zbudowano też folusz – dając początek włókienniczej Łodzi. „Oko Śledzia” ma przypominać łodzianom o tym, że miasto powstało dzięki wodzie. Kilkanaście rzek, co prawda niewielkich, lecz o dużych spadkach i bystrym nurcie, doskonale nadawało się do napędzania pierwszych włókienniczych maszyn. Dzięki wodzie Łódź szybko stała się wielkim przemysłowym miastem. Źródło i fot.: www.zwik.lodz.pl
Kierunek Wod-Kan 3/2015
7
DOBRZE TRAFIŁEŚ Zeskanuj kod i odwiedź wersję mobilną portalu
z życia branży
Najważniejsze jest zaufanie – Przede wszystkim słuchamy głosu mieszkańców. Co dwa lata np. przeprowadzamy badania rynkowe aby sprawdzić, jak mieszkańcy oceniają nasze usługi i wodę. I trzeba przyznać, zaufanie do nas rośnie i coraz więcej ludzi pije wodę z kranu – mówi Serge Bosca, prezes zarządu Saur Neptun Gdańsk S.A. • Spółka Saur Neptun Gdańsk powstała jako pierwsze w Polsce partnerstwo publiczno-prywatne w sferze usług komunalnych. Jak sprawdza się takie rozwiązanie? Całe życie spędziłem w firmach prywatnych. Kiedy zaczynałem pracę w gdańskich wodociągach byłem świadomy, że miasto posiada prawie połowę udziałów w spółce. Przyznaję, że wówczas budziło to trochę mój niepokój. Na szczęście współpraca na linii spółka-miasto Gdańsk ułożyła się nam znakomicie, a dla władz ważne są dwa parametry: cena wody i jakość usług. Przez ostanie 22 lata jakość ta osiągnęła taki poziom, że teraz uważana jest za jedną z najwyższych w kraju.
Serge Bosca prezes zarządu, Saur Neptun Gdańsk S.A.
• Jak udało się to uzyskać?
Fot.: Saur Neptun Gdańsk S.A.
Przede wszystkim słuchamy głosu mieszkańców. Co dwa lata np. przeprowadzamy badania rynkowe, aby sprawdzić, jak mieszkańcy oceniają nasze usługi i wodę. I trzeba przyznać, zaufanie do nas rośnie i coraz więcej ludzi pije wodę z kranu. To m.in. dzięki warunkom lokalnym (czyli faktowi iż większość wody pochodzi z ujęć głębinowych). Według ustawy wodę musimy chlorować tylko w 23% naszej produkcji.
• A ceny? Jeśli pod uwagę weźmiemy 10 największych miast w Polsce pod względem liczby mieszkańców, jesteśmy firmą oferującą wodę po jednej z najniższych cen. Tańszą od nas mają tylko Łódź, Lublin i Wrocław. Warto zaznaczyć, że spółki wodociągowe w tych aglomeracjach są jeszcze w trakcie wielkich inwestycji, a my mamy je już za sobą.
Kierunek Wod-Kan 3/2015
9
z życia branży • Mówiąc o jakości wody... Mocno promujecie picie z kranu.
„
Jestem zwolennikiem picia wody z kranu, jeśli istnieje taka możliwość. Oczywiście, woda butelkowana jest potrzebna, na przykład podczas podróży. Nie powinno się jednak toczyć o to wojny, z jaką miałem do czynienia trzy lata temu, odpierając zarzuty Krajowej Izby Gospodarczej „Przemysł Rozlewniczy”. Uważam, że mam prawo polecać picie wody z kranu, ponieważ woda jest zdatna do picia i smaczna. Dyskutowaliśmy zresztą na ten temat z miastem i zauważyliśmy, że największy opór mają tu starsze pokolenia. Choć nie tylko, bo gdy moje dzieci w szkole piły wodę z kranu, dziwiło to wówczas kolegów. Z czasem jednak i oni się przekonali. W ten sposób zrodził się pomysł do zachęcania innych uczniów do picia wody z kranu poprzez instalowanie poidełek w szkołach.
Niektóre moje pomysły były odbierane z dużą rezerwą. Wiele razy słyszałem, że jestem szalony Efekt jest taki, że dziś ludzie – i starsi, i młodsi – piją wodę z kranu i są zadowoleni. A jeszcze parę lat temu nazywany byłem trucicielem wszystkich dzieci w Trójmieście… (śmiech).
• Jest pan z pochodzenia Francuzem, pracował pan w wielu firmach międzynarodowych. Czy doświadczenia z pracy w innych krajach przeniósł pan na grunt polski? Całe życie pracowałem na arenie międzynarodowej, m.in. w Indiach, Afryce, Niemczech. W Polsce jestem już od ponad 15 lat, a w Saur Neptun Gdańsk – od 4. Miałem kontakt z różnymi ludźmi, z różnych kultur. Wiem, że każda z nich ma swoje dobre strony. Jedno też jest wspólne: zawsze trudne jest otwarcie się na innych oraz zdobycie zaufania. Wcześniej pracowałem m.in. w branży kosmetycznej, bardzo dynamicznej. Teraz mam do czynienia z dość konserwatywną branżą wod-kan. Rola zarządzających jest natomiast wszędzie podobna.
• A co było największym problemem dla pana w zakresie zarządzania i kontaktu z ludźmi w Polsce? Przez wiele lat uczyłem się Polski, więc myślę, że dziś umiem skutecznie trafić do polskiego pracownika. Pamiętam, że dawniej najtrudniejszy był pierwszy kontakt z samorządowcami, a dokładnie brak zaufania z ich strony. Po kilku sukcesach, które osiągnęliśmy wspólnie i pomocy z naszej strony, wszystko się jednak zmieniło. Mogę dać jeden przykład: dużo małych gmin nie posiada aktualnej inwentaryzacji sieci wod-kan.
10
Kierunek Wod-Kan 3/2015
Zaproponowałem więc jeden z modeli stosowanych we Francji, który zaadaptowałem do polskich realiów. Ponieważ jestem przewodniczącym Rady Konsultacyjnej na Politechnice Gdańskiej, po dyskusji z kilkoma profesorami wybraliśmy grupę studentów, którzy pod naszym nadzorem wykonali prace geodezyjne. W gminie Przywidz spędzili miesiąc, pracując nad mapą inwentaryzującą sieć wod-kan tej gminy. Następnie mapę wydrukowaliśmy i przekazaliśmy władzom gminy. Podobne prace trzeba by wykonać w kolejnych 53 gminach – wówczas dysponowalibyśmy aktualnym obrazem sieci naszego regionu. Tylko w przypadku posiadania całościowej inwentaryzacji będziemy w stanie przygotować plan rozwoju na 20-30 lat. Oczywiście, żeby ten plan realizować, potrzebna jest decyzja i zaangażowanie samorządów. Jesteśmy po prostu wspierającym partnerem dla samorządów. Uważam, że to nasza rola, a zarazem duży krok do zdobycia zaufania, o którym wspominałem.
• Z tego, co pan mówi wynika, że największym problem w Polsce jest dziś zdobycie zaufania. Nie tylko w Polsce. Na całym świecie. Niektóre moje pomysły były odbierane z dużą rezerwą. Wiele razy słyszałem, że jestem szalony.
• Szalony? Dlaczego? Bo piję wodę z kranu. (śmiech)
• Brak zaufania to z pewnością istotny problem. Czy widzi pan inne zagrożenia dla branży wodociągowej w Polsce? Jest jedna problematyczna kwestia – ścieki. Co zresztą nie dotyczy tylko Polski. W każdym momencie bowiem może wejść nowa europejska dyrektywa, która będzie wymagała np. kolejnego zredukowania azotu i fosforu w ściekach, z czym wiążą się następne inwestycje na oczyszczalniach, co z kolei generuje nowe koszty.
• Plany spółki na najbliższy czas? Być jeszcze silniejszym partnerem na obszarze metropolitarnym i pomagać małym gminom. Dzięki systemowi operacyjnemu, który posiadamy w spółce jesteśmy w stanie zarządzać systemami w prawie każdej gminie na odległość. Cóż, nas stać na taki system, mniejszych gmin – nie. A przecież można ten system rozszerzać, np. zarządzając nim sieciami w innych miastach. Zarządzanie systemem wod-kan w innych gminach nie oznacza, że będziemy tam wykonywać pracę. Jesteśmy w stanie ustalić tam metody pracy i standard jakości usługi oraz systematyzację pracy. To wspólny interes firm wodociągowych w Polsce. Rozmawiali: Angelika Gajewska, Przemysław Płonka
Temat numeru: JAKOŚĆ WODY
Nabierają wody w usta Angelika Gajewska, Przemysław Płonka
Laborant energicznie wstrząsa kolbą, usuwa korek i wącha. Po pewnym czasie nabiera do ust odpowiednią ilość wody, przetrzymuje ją kilka sekund i nic nie połykając, usuwa… Pracownicy laboratorium Dąbrowskich Wodociągów, nazywani przez dziennikarzy sommelierami, od kilku lat badają wodę w zakresie smaku i zapachu. 12
Kierunek Wod-Kan 3/2015
Temat numeru: JAKOŚĆ WODY
Fot.: Dąbrowskie Wodociągi
BADANIA WODY Sommelierzy to pracownicy laboratorium Dąbrowskich Wodociągów. Poza wykonywaniem badań organoleptycznych wody oznaczają również szereg innych (wymaganych) parametrów jakościowych
Kierunek Wod-Kan 3/2015
13
Fot.: Dąbrowskie Wodociągi
Temat numeru: JAKOŚĆ WODY
PIERWSZE WSKAZÓWKI Nietypowy zapach czy smak wody mogą być wskaźnikiem obecności potencjalnie szkodliwych substancji, a badanie organoleptyczne może dostarczyć pierwszych ważnych wskazówek na temat zanieczyszczenia
14
W
ymagania, jakim powinna odpowiadać woda przeznaczona do spożycia przez ludzi, są jasne – wskazuje je Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 29 marca 2007 r. z późniejszymi zmianami. Inna kwestia to, czy woda ta jest smaczna, o odpowiednim zapachu. Są bowiem parametry organoleptyczne, dla których rozporządzenie nie określa metody badania ani ilościowych kryteriów akceptacji. Wymaga się jedynie, aby smak i zapach wody był akceptowalny przez konsumentów i bez nieprawidłowych zmian. Nietypowy zapach czy smak wody mogą być wskaźnikiem obecności potencjalnie szkodliwych substancji, a badanie organoleptyczne może dostarczyć pierwszych ważnych wskazówek na temat zanieczyszczenia. Jak zbadać zatem, czy woda jest smaczna i odpowiednio pachnie? Za pomocą zmysłów, przy zachowaniu właściwego doboru zespołu oceniającego i odpowiednich warunków przeprowadzania analizy.
Kierunek Wod-Kan 3/2015
Pracownia i testy Jasne pomieszczenie, podzielone na dwie części: z jednej strony miejsce do przygotowania próbek, z drugiej boksy – indywidualne stanowiska do ocen. – W pracowni zapewnione są optymalne warunki, które eliminują wpływ czynników zewnętrznych i ułatwiają koncentrację. Pomieszczenie jest więc dobrze wentylowane, wolne od przeciągów i hałasu oraz dominujących zapachów, równomiernie oświetlone, w neutralnym kolorze – objaśnia Sylwia Janik, specjalista. Do pomieszczenia – przez okienka podawcze – przekazywane są oceniającym próbki, wcześniej przygotowywane do badań przez koordynatora. – W przypadku badania zapachu oceniający energicznie wstrząsa kolbką, usuwa korek i natychmiast wącha zawartość kolby – mówi Karolina Żyła, koordynator zespołu badań sensorycznych. Osoba oceniająca zapisuje swoje spostrzeżenia na formularzu. Jeżeli jest wyczuwalny zapach, określa się jego intensywność oraz kwalifikuje do odpowiedniej grupy i rodzaju.
Temat numeru: JAKOŚĆ WODY
Kto może być sommelierem? O osobach oceniających smak wina, kawy czy piwa większość z nas słyszała – muszą przechodzić specjalistyczne szkolenia, a ponadto mieć odpo-
również uwagę na osobowość oraz indywidualne cechy i nawyki oceniających, jeśli mogłyby mieć wpływ na przeprowadzanie badań. Następnie analizuje się wrażliwość sensoryczną. Zespół oceniających składa się z co najmniej trzech osób i poddawany jest stałemu monitorowaniu, ponieważ wrażliwość zmysłów człowieka nie jest cechą stałą i podlegać może zmianom pod wpływem różnych czynników fizjologicznych i psychologicznych, a także warunków fizycznych. – Członkowie zespołu muszą charakteryzować się dobrym stanem zdrowia – podkreśla Sylwia Janik. – Badań nie powinny wykonywać np.: osoby przeziębione, z chorobami laryngologicznymi, cho-
ZE STUDNI PRZYDOMOWYCH W laboratorium badana jest również woda od zleceniodawców zewnętrznych, np. ze studni przydomowych. Co ciekawe, jej cechy organoleptyczne często nie spełniają standardów wody przeznaczonej do spożycia
Fot.: Dąbrowskie Wodociągi
Jak mówią sommelierzy, badanie smaku przeprowadza się zawsze po badaniu zapachu, gdyż percepcja smaku może wpłynąć na percepcję zapachu. – Przed rozpoczęciem badania oceniający przepłukuje usta wodą obojętną smakowo. Następnie nabiera do ust odpowiednią ilość wody, przetrzymuje ją kilka sekund i nic nie połykając, usuwa. W przypadku stwierdzenia smaku określa jego intensywność oraz grupę i rodzaj – tłumaczy Karolina Żyła.
BADANIA BIEGŁOŚCI „WASTER” Kontrola jakości wody przeprowadzana jest przez akredytowane (od 2006 r.) laboratorium Dąbrowskich Wodociągów. Powstało w 1976 roku, dwa lata temu przeszło gruntowną modernizację. W ramach kontroli jakości wody, laboratorium wykonuje w każdym miesiącu ok. 1300 oznaczeń fizykochemicznych, mikrobiologicznych i organoleptycznych wody. Ponadto przeprowadza analizy fizykochemiczne ścieków i osadów ściekowych. Od 2012 r. Dąbrowskie Wodociągi są organizatorem badań biegłości analitycznej „WASTER” w zakresie podstawowych analiz fizykochemicznych ścieków, które są zaprojektowane i realizowane – jako jedyne w Polsce – w oparciu o koncepcję Youdena. Dzięki temu każde laboratorium uczestniczące w badaniach biegłości, oprócz standardowych wskaźników biegłości, otrzymuje utylitarną informację dotyczącą wielkości błędów, jakimi obarczone są wyniki jego analiz. W badaniach biegłości „WASTER” biorą udział laboratoria wodociągowe, a także środowiskowe działające zarówno w obszarze prawnym, jak i naukowo-badawczym. Uwaga! Tylko do 22 września br. przyjmowane są zgłoszenia do ostatniej w tym roku rundy Badań Biegłości „WASTER”. Więcej informacji na www.dabrowskie-wodociagi.pl zakładka badania biegłości. wiednie predyspozycje. Jak buduje się zespół do badań sensorycznych wody? – Tworzenie go podlega standardowej procedurze – zaznacza Sylwia Janik, dodając, że pierwszym etapem jest przeprowadzenie wywiadu w oparciu o specjalnie przygotowany kwestionariusz osobowy, na podstawie którego zbiera się informacje o kandydacie pod kątem występowania u niego alergii, chorób, zażywania na stałe leków, stosowania używek. Ponadto uzyskuje się informacje o preferencjach żywieniowych, zdolności do słabego/ mocnego wyczuwania smaku i zapachu. Zwraca się
Kierunek Wod-Kan 3/2015
15
Temat numeru: JAKOŚĆ WODY robami układu pokarmowego, cukrzycą, czyli z dolegliwościami mogącymi wpływać na zmysły smaku i zapachu, a także osoby, które na stałe zażywają leki mające wpływ na doznania organoleptyczne. Również stosowanie używek: alkoholu, tytoniu, obniża wrażliwość sensoryczną. Do grupy docelowej nie mogą być zakwalifikowane osoby niedyspozycyjne i np. kobiety w ciąży. Oceniający muszą wstrzymać się od spożywania posiłków i palenia tytoniu co najmniej na godzinę przed przystąpieniem do badania, powinni również używać wyłącznie bezwonnych środków higieny osobistej.
Smak i zapach wody
W laboratorium badana jest również woda od zleceniodawców zewnętrznych, np. ze studni przydomowych. Co ciekawe, jej cechy organoleptyczne często nie spełniają standardów wody przeznaczonej do spożycia. *** – Rocznie badamy około 1000 próbek wody, z których wykonujemy 2000 oznaczeń smaku i zapachu, czyli w przybliżeniu osiem oznaczeń dziennie – podsumowuje Katarzyna Skorek, kierownik laboratorium.
Fot.: Dąbrowskie Wodociągi
OSIEM OZNACZEŃ DZIENNIE Rocznie badanych jest około 1000 próbek wody, z których wykonywanych jest 2000 oznaczeń smaku i zapachu, czyli w przybliżeniu osiem oznaczeń dziennie
W przypadku zespołu składającego się z trzech osób, wszystkie wyniki muszą być zgodne. Na podstawie indywidualnych kart badania koordynator dokonuje zapisu w Karcie Analiz Wody. Jeżeli w próbce nie jest wyczuwalny smak/zapach, wówczas należy przyjąć końcowy wynik oznaczenia jako akceptowalny. W pozostałych przypadkach podaje się opisowy rezultat badania, np. słaby, roślinny (ziemisty). W laboratorium w Dąbrowie zapach i smak wody określa się metodą jakościową. Smak może mieć pięć
rodzajów (słodki, słony, kwaśny, gorzki oraz umami), a zapach – trzy rodzaje: • roślinny: np. ziemisty, który nadają wodzie niektóre mikroorganizmy (takie jak sinice), trawiasty, ogórkowy, kwiatowy, rybi (który wywołują obecne w wodzie glony z gatunku Diatoma), • gnilny: jest to zapach pleśni, siarkowodoru, fekaliów, stęchlizny, • specyficzny: chloru, fenolu, nafty, acetonu, smoły.
16
Kierunek Wod-Kan 3/2015