T E M AT N U M E R U I B e z p i e c z e ń s t w o
WIELE WYMIARÓW BEZPIECZEŃSTWA I zapobieganie zanieczyszczeniom krzyżowym I walka z fałszowaniem leków I walidacja rozwiązań chmurowych
Maszyny rozwoju
> 20
Dwuwymiarowy sposób na podróbki
> 34
Zalety z chmur
> 40
S P I S T R E Ś CI
T e m a t n u m e r u : B EZPIECZEŃSTWO
10
Z ż y c i a br a n ż y
Siła w różnorodności Rozmowa z Tomaszem Moysem, Dyrektorem Operacji Przemysłowych, Wiceprezesem Zarządu Polpharma S.A.
28
T emat numeru : B EZPIECZEŃSTWO
24 I Nie wyda leku. Przedstawi raport? Piotr Merks, Katarzyna Krupa 28 I Ile (innego) leku w leku? Cz. 2 Olga Ciesielska 34 I Dwuwymiarowy sposób na podróbki Anna Gawrońska 36 I Spora dawka obowiązków Michał Tomczak 40 I Walidacja rozwiązań chmurowych SaaS Michał Timler
44 I Metody analizy danych w cyklu życia walidacji. Cz. 3 Marek Skowronek
Pr a w o
Ile (innego) leku w leku? Cz. 2 Olga Ciesielska 52
Optymalizacja i efektywność Fot. 123rf
Ja ko ś ć
50 I Balansowanie na cienkiej granicy Katarzyna Czyżewska
Optymalizacja i efektywność 52 I Z przerwą, ale bez przerwy Rafał Grabicki 56 I Optymalizacja procesu technologicznego Joanna Nidecka
Pr z e ł o m o w e o d k r y c i a 60 I 62 I
Kiedyś ryzykowna. Dziś przełomowa Andrzej Ernst Skutki sulfarewolucji Piotr F.J. Lipiński, Dariusz Plewczyński
Felieton 66 I Bezpieczeństwo jest nudne Rafał Ruta
Fot.: Polpharma S.A.
10 I Siła w różnorodności Rozmowa z Tomaszem Moysem, Dyrektorem Operacji Przemysłowych, Wiceprezesem Zarządu Polpharma S.A. 15 I Bliżej farmacji Rozmowa z Katarzyną Furmanek, Prezes Zarządu Laboratorium Kosmetycznego FLOSLEK Furmanek sp.j. 18 I Obiecujące perspektywy cypryjskiego przemysłu farmaceutycznego Cypryjskie Centrum Promocji Handlu 20 I Maszyny rozwoju Rozmowa z Jarosławem Wolniewiczem z Wol-Pharma Consulting
Fot. 123rf
Z ż y c i a br a n ż y
Z przerwą, ale bez przerwy Rafał Grabicki
PRZEMYSŁ FARMACEUTYCZNY 3/2017 3
O D R E D AKCJI
Wydawca: BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel. 32 415 29 21, 32 415 97 93 farmacja@e-bmp.pl www.kierunekfarmacja.pl
Przemysław Płonka re d a k t o r n a c z el ny t e l . 3 2 4 1 5 9 7 7 4 w e w. 2 8 e - m a i l : p r z e m y s l a w. p l o n k a @ e - b m p . p l
Gotowi na zmienność? J
ednym z największych wyzwań, z jakimi będzie musiała zmierzyć się farmacja w najbliższym czasie, będzie zmienność. W wielu aspektach: związana z globalizacją, kwestiami społecznymi i prawnymi. Zmiany nie ominą również obszaru zarządzania ludźmi. Jak mówi w wywiadzie z naszą redakcją Tomasz Moys, wiceprezes Polpharmy, w przeszłość odchodzi monokultura wieku, ale i pochodzenia czy kraju. Zmierzamy bowiem do coraz większej dywersyfikacji pracowników.
A
o tych nie jest łatwo, nie tylko w farmacji. Znaleźć tymczasem właściwych ludzi to jedno, a zatrzymać ich, motywować, rozwijać – inny problem. Jak zachęcić – zwłaszcza młodego człowieka, potrzebującego nowych wyzwań – do pozostania w firmie? Gdy deklaruje on, że jednym z ważniejszych aspektów w pracy jest dla niego poszukiwanie ciągłych, nowych wyzwań?
T
en problem cały przemysł, również farmacja, musi w najbliższym czasie
4 PRZEMYSŁ FARMACEUTYCZNY 3/2017
rozwiązać. W przeciwnym wypadku w niedługim czasie może branży zabraknąć dobrych, lojalnych pracowników, których wdrożenie to długotrwały i kosztowny proces.
F
armacja musi być przygotowana na porzucenie bezpiecznego status quo, gdyż potrzebuje „głębokich zmian, które >>przeorają<< standardowy sposób zarządzania ludźmi i kompetencjami – jak podkreśla T. Moys.
K
ażda zmiana to naruszenie istniejącego porządku i wiąże się z większymi czy mniejszymi obawami, turbulencjami, kłopotami – słowem – z zaburzeniem poczucia bezpieczeństwa.
O
tym, jak to bezpieczeństwo jest ważne – w bardzo wielu wymiarach – piszemy w niniejszym wydaniu.
Rada Programowa: prof. dr hab. Zbigniew E. Fijałek – Narodowy Instytut Leków dr n. farm. Jan Hołyński – Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne dr Jerzy Jambor – Phytopharm Klęka SA, Polski Komitet Zielarski dr Wojciech Kuźmierkiewicz – Polski Związek Pracodawców Przemysłu Farmaceutycznego prof. dr hab. n. med. Jacek Spławiński – Narodowy Instytut Leków Mieczysław Wośko – prezes zarządu – POLFARMEX S.A. Jerzy Lasota – FARMASERWIS prof. dr hab. Iwona Wawer – Wydział Farmaceutyczny, Warszawski Uniwersytet Medyczny, KRSiO prof. dr hab. Roman Kaliszan – Katedra Biofarmacji i Farmakodynamiki, Gdański Uniwersytet Medyczny Maciej Adamkiewicz – prezes – Grupa Adamed Katarzyna Wójcicka – Przewodnicząca Rady Eksperckiej – KRSiO Marek Gnyś – dyrektor produkcji – Tarchomińskie Zakłady Farmaceutyczne „Polfa” S.A. Paweł Nidecki – dyrektor ds. inwestycji i serwisu technicznego – IBSS Biomed S.A. dr Krystian Sodzawniczny – dyrektor produkcji APIPOL-FARMA Jarosław Wolniewicz – Wol-Pharma Consulting Krzysztof Lassota – kierownik produkcji – ANPHARM P.F.S.A. Rafał Grabicki – dyrektor produkcji, FSP GALENA dr Andrzej Ernst – niezależny ekspert dr hab. Wojciech Kamysz, prof. nadz. – Gdański Uniwersytet Medyczny Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redaktor wydania Przemysław Płonka, Adam Wita Redakcja techniczna: Marek Fichna, Maciej Rowiński Prenumerata, kolportaż Ewelina Kalinowska Dyrektor działu handlowego Beata Fas Druk: FISCHER POLIGRAFIA ISSN 1897-5127 Cena 1 egzemplarza – 23,15 zł + 8% VAT Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Fot. BMP Fot. okładki: 123rf
W O B IEKTYWIE
FA R MACJA W G NIEWIE
Fot.: BMP
W Hotelu Zamek Gniew w dniach 19-20 kwietnia odbywała się IX Wiosenna Konferencja Farmaceutyczna Optymalizacja i Efektywność. Organizatorem wydarzenia była firma BMP – wydawca „Przemysłu Farmaceutycznego”, a Honorowym Gospodarzem – Polpharma S.A.
PRZEMYSŁ FARMACEUTYCZNY 3/2017 5
Z P O R TA L U
k i e r u n e k FA R MACJA . p l
Jarosław Król został nowym prezesem Polfy Tarchomin S.A. Od 1 czerwca najstarsza firma farmaceutyczna w Polsce ma nowego prezesa. Jarosław Król został wybrany na stanowisko prezesa zarządu w konkursie, do którego zgłosiło się kilkudziesięciu kandydatów.
Różne kształty opakowań i szybkie przezbrojenie produkcji? To możliwe
Nowy prezes zamierza zacieśnić współpracę z najlepszymi ośrodkami badawczymi i medycznymi w regionie, a także z innymi koncernami farmaceutycznymi oraz wykorzystać dostępne wsparcie finansowe pochodzące z funduszy unijnych oraz z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.
Najnowszym urządzeniem produkowanym przez Unilogo jest robot, który automatycznie, bez użycia części formatowych, jest w stanie posortować, podać i zamknąć każdy rodzaj nakrętki (szczególnym wyzwaniem do tej pory były triggery). – Dla firm produkcyjnych istotne są dwa aspekty: żeby maszyna była łatwa w obsłudze i szybka w przezbrojeniu oraz to, by mogła obsłużyć różne kształty opakowań i zamknięć – mówi Adam Dybaś, Key Account Manager w firmie Unilogo.
Źródło i fot.: inf. prasowa
Oprac. i fot. Adam Wita
GIS śpiewa o suplementach diety
Fot.: youtube.pl
Główny Inspektor Sanitarny – Marek Posobkiewicz w klipie Rocker Gisu przypomina, że suplementy to nie leki, lecz uzupełnienie diety.
C I E K AW O S T K A Na producentów leków w 2019 roku spadną
nowe obowiązki związane z procedurą
nadawania jednostkowych identyfikatorów, weryfikacją autentyczności leków oraz tworzeniem bazy danych. Konieczne będzie również wprowadzenie odpowiednich opakowań uniemożliwiających otwarcie bez pozostawienia śladów.
Fot.: 123rf
To pierwszy rockowy kawałek Posobkiewcza. Wcześniej dał się już poznać jako raper zachęcający m.in. do szczepień. – Suplementy to nie leki i nie są to też cukierki. Nierozważne zażywanie doprowadzi do usterki – śpiewa.
6 PRZEMYSŁ FARMACEUTYCZNY 3/2017
Monitoring kontroli wydajności
Automatyka Zaawansowane sterowanie zakładowa procesami
Sterowanie procesami
Wejdź na wyższy poziom System sterowania APROL www.br-automation.com/APROL
Skalowalny 50 do 500.000 sygnałów IO
Wydajny Wysoka dostępność na każdym poziomie
Elastyczny Dla każdego rodzaju produkcji
Zintegrowany Jeden system dla wszystkich zadań
Z P O R TA L U
Praktyczne różnice pomiędzy starą a nową ustawą o efektywności energetycznej
RO Z M A I TO Ś C I
Fot.: 123rf
Różnic pomiędzy starą a nową – obowiązującą od 1 października 2016 r., ustawą o efektywności energetycznej jest kilka.
7%
k i e r u n e k FA R MACJA . p l
Polpharma Liderem Innowacyjności w konkursie „Wprost” Polpharma otrzymała nagrodę „Orła Wprost” w kategorii Lider Innowacyjności w regionie pomorskim.
– co najmniej tyle polskich aptek jest podatnych na atak hakerów Źródło: gdziepolek.pl
Nagrodę w imieniu Polpharmy odebrał Andrzej Dziuba
Z punktu widzenia inwestorów istotne jest, że stary system premiował tych, którzy już podjęli ryzyko inwestycji w zakresie efektywności energetycznej, a obecnie obowiązujący – zachęca do realizacji nowych inwestycji. W nowym systemie trzeba przygotować inwestycje i zrealizować je od początku w ramach systemu białych certyfikatów, nie można rozliczyć inwestycji, które zostały wykonane wcześniej.
„
Źródło: KAPE S.A.
1 maja br. aktywność dystrybucyjna prowadzona pod marką Cosmetics Partner weszła w skład grupy Safic-Alcan. Tym samym Safic-Alcan Polska sp. z o.o przejęła dotychczasowe obowiązki firmy CP KMK Koziełło sp.j. w zakresie sprzedaży surowców kosmetycznych, a także stała się wyłącznym dystrybutorem produktów Greentech oraz Inovia w Polsce. Źródło: inf. prasowa
Fot.: 123rf
Safic-Alcan Polska przejmuje Cosmetics Partner
– Wymagania dla produkcji kosmetyków, którym musimy sprostać, są coraz bardziej tożsame z wymogami dla branży farmaceutycznej. Nasz nowy zakład został dostosowany do normy medycznej – mówi Katarzyna Furmanek, Prezes Zarządu Laboratorium Kosmetycznego FLOSLEK Furmanek sp.j.
Orły Tygodnika „Wprost” to nagroda dla firm, które osiągnęły najwyższy średni zysk netto w ciągu ostatnich trzech lat, a także największy średni procentowy wzrost zysku netto. Zestawienie nagrodzonych przedsiębiorstw zostało opracowane wspólnie przez redakcję tygodnika „Wprost” oraz firmę Bisnode. Źródło i fot.: polpharma.pl
Stoisko Urliński najlepsze podczas Targów Interpack 2017 Kto znalazł się w gronie laureatów 45. Edycji StandOUT. Interpack 2017, największych i najważniejszych w branży opakowaniowej targów na świecie, które odbyły 4-10 maja br. w Kolonii? Najładniejszymi polskimi stoiskami targów Interpack 2017, głosami użytkowników portalu Exspace.pl, zostały wybrane: • I miejsce – firma Urliński • II miejsce – firma Wilk Group • III miejsce – firma Kram Źródło i fot.: inf. prasowa
PRZEMYSŁ FARMACEUTYCZNY 3/2017 9
Z ż y c i a br a n ż y
Siła w różnorodności – Podziwiałem wiele innowacyjnych firm, które w sytuacji gwałtownego wzrostu potrafiły najpierw pozyskać pracowników z różnych sfer kulturowych, religijnych, a potem zbudować z nich zespół, czyli znaleźć choćby minimalny, wspólny mianownik wartości – mówi Tomasz Moys, Dyrektor Operacji Przemysłowych, Wiceprezes Zarządu Polpharma S.A., który wyjaśnia, czemu farmacja musi zmieniać się w zakresie pozyskiwania i zarządzania pracownikami. • Przed chwilą (na Wiosennej Konferencji Farmaceutycznej) wygłosił pan referat m.in. o zarządzaniu pracownikami z różnych pokoleń. Trudniej dogadać się z „Iksami” czy „Igrekami”?
„
(Śmiech) Trzeba rozmawiać z jednymi i z drugimi. Niedawno uczestniczyłem w konferencji, podczas której odbyła się dyskusja dotycząca zarządzania międzypokoleniowego. Były tam również i takie firmy, gdzie 60 czy 70% załogi stanowią „mille-
• Jak Polpharma szuka nowych pracowników?
kiwane ciągłych, nowych wyzwań?
Niedawno uruchomiliśmy program edukacyjny wspólnie ze starogardzkim technikum, otwierając nowy profil kształcenia o specjalności technik analityk. To próba nadrobienia straty, jaką była likwidacja tego szczebla edukacji zawodowej. W Starogardzie było przed laty technikum chemiczne, nasz zakład również posiadał tak zwaną szkołę przyzakładową – naturalne źródła pracowników średniego szczebla.
Możliwości jest wiele, jak choćby zaproponowanie wspomnianej przeze mnie pracy zdalnej. Oczywiście, trudno wyobrazić sobie taki tryb pracy w stosunku do osoby, która odpowiada np. za linię produkcyjną, ale jeśli będą to specjalności związane z planowaniem czy z pracą koncepcyjną – zdecydowanie będziemy otwarci na home office.
• Temu rozwiązaniu niezbyt sprzyjają polskie przepisy…
Różnorodność jest związana z tym, że zaczynają pracować ze sobą bardzo różni ludzie. Odchodzi w przeszłość monokultura wieku, ale i pochodzenia, kraju nialsi”. W branży farmaceutycznej wprawdzie ich udział nie jest aż tak wysoki, natomiast i tu niezbędne jest połączenie doświadczenia i młodości – czyli reprezentacji wszystkich pokoleń. Trzeba więc znaleźć złoty środek, co wymaga innego niż tradycyjny sposobu podejścia do pracy. A ta coraz częściej wykonywana jest zdalnie, zmienia się podejście do hierarchiczności, wprowadza się „grywalizację”, a więc elementy zabawy... Ta nasza trochę konserwatywna farmacja musi się zmieniać. W przeciwnym wypadku już niedługo pojawi się poważny problem w zakresie podaży dobrych, lojalnych pracowników, zwłaszcza że proces ich edukacji jest kosztowny i długotrwały.
10 PRZEMYSŁ FARMACEUTYCZNY 3/2017
Dziś realizujemy pomysł szkolenia dualnego, mamy pierwszą klasę z szesnaściorgiem uczniów. Chcemy zorganizować co najmniej 3-4 edycje, by pozyskać kilkudziesięciu dobrze przygotowanych pracowników. W innych naszych firmach też współpracujemy ze szkołami: w Warszawie np. z lokalnym technikum mechatronicznym, dając szanse praktyk i staży dla uczniów, a potem pracy.
• Przyciągnąć nowych pracowników to jedno, ale jak zachęcić młodego człowieka, by zechciał zostać w firmie, jeżeli deklaruje, że dla niego najważniejsze jest poszu-
Niestety. Home office czy praca zdalna nie są ściśle uregulowane w prawie, w związku z czym możemy się tutaj zderzyć z różnymi rodzajami wyzwań w kwestii technicznych warunków pracy, BHP itd. Faktem jest, że możliwość pracy zdalnej to dziś jeden z silnych motywatorów, zwłaszcza dla młodych ludzi. Prowadziłem szereg rekrutacji i zauważam, że wielu kandydatów nie rozpoczyna obecnie rozmowy od kwestii związanych z wynagrodzeniem, a pytają raczej, jakie będą mieli wyzwania, czy mają szanse stażu w innej firmie czy wyjazdu za granicę, czy przedsiębiorstwo prowadzi działalność z zakresu odpowiedzialności społecznej (CSR), czy ma jakiś program wolontariacki. Tego typu pytania inspirują nas do tego, żeby przyciągać ludzi nie tylko dobrym wynagrodzeniem i bezpiecznymi, nowoczesnymi warunkami pracy, ale także innymi aspektami.
Z ż y c i a br a n ż y
Polpharma to pięć fabryk w Polsce i dwa zakłady zagraniczne. Tak, zdecydowanie nasza firma daje szansę związaną z tak zwaną relokacją, czyli ekspozycją międzynarodową. To dowód na to, że wcale nie trzeba pracować w międzynarodowej korporacji, gdyż i polska firma umożliwia pracę za granicą, uczy korporacyjnego zarządzania. Od lat budujemy naszą markę, co również ma przyciągać do nas potencjalnych pracowników. Nasze działy rekrutacji ściśle współpracują z uczelniami, czynnie uczestniczymy w różnych konkursach, otrzymując prestiżowe nagrody, m.in. związane z rozpoznawalnością Polpharmy jako przyszłego pracodawcy wśród studentów. To jedno z najbardziej cennych wyróżnień, gdyż pokazuje, że młodzi ludzie widzą w Polpharmie potencjalne, interesujące miejsce zatrudnienia. Trwa więc walka o to, żeby po stronie podażowej mieć dobrych kandydatów, ale potem – jak pan powiedział – trzeba ich zatrzymać. Spotykam się w swojej codziennej praktyce z tym, że młodzi ludzie z pokolenia „millenialsów” po roku pracy jasno komunikują, że potrzebują nowych wyzwań. Do tych oczekiwań staramy się więc dopasować ścieżki karier, które muszą być dynamiczne. Cóż, dziś niezbędne są głębokie zmiany, które „przeorają” standardowy sposób zarządzania ludźmi i kompetencjami.
Tomasz Moys Dyrektor Operacji Przemysłowych, Wiceprezes Zarządu Polpharma S.A.
fot. Polpharma S.A.
• Np. możliwością pracy w waszych zakładach zagranicznych.
• Podkreśla pan, że jedno z największych zadań dla farmacji to znalezienie i utrzymanie odpowiednich pracowników. Czy widzi pan inne wyzwania wiążące się np. z globalizacją? Lata prosperity, które były związane z wielkimi blockbusterami, z wielkimi molekułami, z wyjściem na rynki globalne, na których byliśmy aktywni – już minęły. Dzisiaj szanse na rozwój dają nowoczesne terapie, np. biotechnologia. Słuszna była więc koncepcja właściciela naszej spółki, która zakładała
PRZEMYSŁ FARMACEUTYCZNY 3/2017 11
Z ż y c i a br a n ż y
stworzenie laboratorium biotechnologicznego, a następnie budowę zakładu do produkcji komercyjnej. W ten sposób dołączyliśmy do firm globalnych oferujących leki biopodobne, których koszty rozwoju, bariery wejścia są tak wysokie, że wymagają zaangażowania podobnego kapitału, jak nieomalże przy rozwoju leków innowacyjnych. Przy okazji realizacji strategii wypełniamy również cele CSR, gdyż wielu naszych kluczowych pracowników to młodzi Polacy, którzy kiedyś wyjechali za granicę, gdzie uczyli się biotechnologii. Dzisiaj dajemy im szansę prawdziwego powrotu z emigracji i pracy nie tylko czysto naukowej, teoretycznej, ale również możliwości wykorzystania swoich konkretnych doświadczeń, zebranych w latach spędzonych poza krajem, w Polpharmie.
• Z pana słów i z różnych analiz wynika, że branża farmaceutyczna musi nastawić się na dużą zmienność. I rynku, i w zakresie zarządzania ludźmi. Różnorodność jest związana z tym, że zaczynają pracować ze sobą bardzo różni ludzie. Odchodzi w przeszłość monokultura wieku, ale i pochodzenia, kraju. Zmierzamy do coraz większej dywersyfikacji pracowników – będziemy zatrudniać osoby ze Wschodu, czyli Ukrainy, Białorusi, ale też z innych krajów. To dla menadżerów nowe wyzwanie: jak zarządzić taką różnorodnością, jak działać w środowisku multikulturowym. Dla Polpharmy cennym doświadczeniem jest w tym kontekście prowadzenie fabryki w Rosji i w Kazachstanie, gdzie przez pewien czas przebywało kilkadziesiąt osób z Polski. Pracowały w kraju obcym kulturowo, z inną religią, oczekiwaniami, motywacją. Dzięki temu staliśmy się bardziej otwarci na ową różnorodność, na to, że w naszej organizacji będą przebywać osoby nie tylko pochodzące z Polski, ale także z innych państw.
12 PRZEMYSŁ FARMACEUTYCZNY 3/2017
Pamiętam, jak w latach ubiegłych podziwiałem wiele innowacyjnych firm, które w sytuacji gwałtownego wzrostu potrafiły najpierw pozyskać pracowników z różnych sfer kulturowych, religijnych, a potem zbudować z nich zespół, czyli znaleźć choćby minimalny, wspólny mianownik wartości. Moim zdaniem w różnorodności jest siła, osoby z zagrani-
cy wzbogacają kulturę, zmieniają pewne stereotypy w zakresie zarządzania ludźmi. To też jest element długofalowej strategii budowania kultury akceptacji i różnorodności jako siły napędzającej Grupę Polpharma. _______________________________ Rozmawiał Przemysław Płonka
W p o d wa r s z aw s k i c h D u c h n i c ac h p o w s ta j e n o w y z a k ł a d G ru p y P o l p h a r m a . N a j a k i m e ta p i e p r ac j e s t ta i n w e s t y c j a ? Tomasz Moys: Inwestycja pod Warszawą przeszła trzy ważne etapy. Pierwszym był moment podejmowania decyzji – miał to być zakład o perspektywach rozwoju, do którego przeniesiemy produkcję Polfy Warszawa. Wraz z postępem inwestycji, nasz „pomysł na fabrykę” uległ istotniej modyfikacji. Postanowiliśmy w ramach tego obiektu stworzyć wydzieloną część, w której będą wytwarzane leki biotechnologiczne pochodzące z naszego laboratorium w Gdańsku. Pozostała część, tak zwane kluczowe kompetencje, to produkty, które zamierzaliśmy przenieść z obecnego zakładu w Warszawie. Ta decyzja również uległa modyfikacji, gdyż perspektywy rozwoju niektórych produktów biotechnologicznych były na tyle obiecujące, że uznaliśmy, iż nie sposób jest pod jednym dachem nowoczesnego zakładu utrzymać dwóch odrębnych profili funkcjonowania, czyli biosyntezy i produkcji leków biotechnicznych oraz wytwarzania leków generycznych. W związku z tym pod koniec 2016 r. postanowiliśmy, że produkcja tak zwanych małych molekuł, leków generycznych, zostanie rozdzielona pomiędzy pozostałe zakłady Grupy Polpharma, natomiast do nowego zakładu będziemy transferować i uruchamiać tam pełny proces wytwarzania leków biotechnologicznych. Te dwie decyzje istotnie wpłynęły na harmonogram, w związku z czym spodziewany termin zakończenia inwestycji to druga połowa 2019 r. Zmiana wnętrza Budowany zakład, w stosunku do pierwotnych planów, nie zmieni się od strony zaplecza analityczno-laboratoryjnego, infrastruktury dostarczającej media (w tym również tzw. media czyste). Ulegnie zmianie natomiast wnętrze głównego budynku produkcyjnego, które pierwotnie zaprojektowane do wytwarzania generycznych leków sterylnych w postaci kropli ocznych, ampułkostrzykawek, fiolek i ampułek szklanych, zmieni się w zakład biotechnologiczny. Jedna jego część to biosynteza i wszystkie procesy związane z otrzymaniem biotechnologicznych substancji aktywnych. Część druga zbliżona będzie do podstawowej działalności, czyli nadawania ostatecznej, sterylnej postaci farmaceutycznej. Dzisiaj Europa przeżywa boom inwestycyjny w zakresie leków biotechnologicznych i kto będzie pierwszy, kto skutecznie zarejestruje, a potem będzie wytwarzał i komercjalizował swój lek, ma szanse odnieść sukces na rynku globalnym. Spieszymy się więc bardzo, żeby na czas zakończyć rozwój produktów, skutecznie je wytransferować, zarejestrować. I przejść globalny proces certyfikacji, gdyż rynek polski i europejski są zbyt małe na tak wyszukane i nowoczesne terapie.