4-5/2016 Chemia Przemysłowa

T E M AT N U M E R U I B E Z P I E C Z E Ń S T W O

Stawiamy NACISK na...

• • •

ochronę infrastruktury krytycznej zagrożenia płynące z cyberprzestrzeni ocenę i identyfikację ryzyk

Na poważnie o poważnych awariach > 26

(NIE)POŻĄDANE REAKCJE > 28

Kontrowersyjny gaz łupkowy > 58

Może być jeszcze

bezpieczniej…

Wzór na bezpieczeństwo to...

SPIS TREŚCI R O Z M O WA 10

I Chemia musi znaleźć swoje miejsce

10

R o z m o wa

rozmowa z Witoldem Szczypińskim, wiceprezesem zarządu, dyrektorem generalnym

Grupy Azoty S.A.

Chemia musi znaleźć swoje miejsce

TEMAT NUMERU: BEZPIECZEŃSTWO 14

I Zbudujmy cyberbezpieczeństwo sektora

chemicznego

18

Joanna Świątkowska

wiele do zrobienia

Maciej Pyznar

26

Rozmowa z Witoldem Szczypińskim, wiceprezesem zarządu, dyrektorem generalnym Grupy Azoty S.A.

I Infrastruktura krytyczna. Przed nami wciąż

I Na poważnie o poważnych awariach

rozmowa z Krzysztofem Kleinem, dyrektorem

Departamentu Bezpieczeństwa Technicznego

Grupy Azoty Zakłady Chemiczne „Police” S.A.

28

Fot.: Grupy Azoty S.A.

I (Nie)pożądane reakcje

Andrzej Biskupski, Sebastian Schab 32

I Strażnicy bezpieczeństwa w Policach

36

18

T E M AT N U M E R U

I

BEZPIECZEŃSTWO

Sabina Grefenheim, Krzysztof Klein

I Inżynierowie od ryzyka

Dariusz Gołębiewski

Maciej Pyznar

WODA I ŚCIEKI 38

I Przegląd technologii oczyszczania ścieków

w ANWIL w ujęciu historycznym

Sławomir Pankiewicz 42

I Przepis na czystą wodę

Marta Próba, Lidia Wolny I Ujarzmione siarczany

Joanna Jaśkowska 52

I Zarabianie na ściekach? To możliwe!

Piotr Glamowski, Piotr Czupryński,

58

Przed nami wciąż wiele do zrobienia

I Kontrowersyjny gaz łupkowy

64

Marta Czekaj, Maciej Płotka, Witold Żukowski

Infranstruktura krytyczna

Fot.: 123rf

47

Bożena Mrowiec

47

WO DA I Ś C I E K I

I Matematyka a woda chłodząca

Jan Kwiatkowski OCHRONA ŚRODOWISKA 68

I Obieg zamknięty

Andrzej Wojciechowski, Adam Doliński UTRZYMANIE RUCHU 76

I Mieć oko na transformator

81

Krzysztof Kisiel, Andrzej Kopacz

I Innowacyjność, niezawodność, Fot. BMP

optymalizacja…

Przemysław Płonka 84

I Usuń uciążliwe tory rurek impulsowych

88

Mariusz Szwagrzyk

I Kompleksowa oferta kompresingowa

dla branży chemicznej

Jakub Adamczyk

Ujarzmione siarczany fotoreportaż z PCC Rokita CHEMIA PRZEMYSŁOWA 4-5/2016 3

Fot.: BMP

O D R E DA KC J I

Joanna Jaśkowska redaktor wydania tel. 32 415 97 74 wew. 19 tel. kom. 728 449 502 e-mail: joanna.jaskowska@e-bmp.pl

Planujemy, przewidujemy, wdrażamy…

P

oczucie bezpieczeństwa to naturalna potrzeba człowieka. Niemowlę uspakaja się w ramionach matki, bo czuje się bezpieczne. A my – dorośli – od początku, od pierwszych chwil życia dziecka, a nawet przed jego przyjściem na świat, myślimy o jego bezpieczeństwie. Stąd w sklepach znaleźć możemy szeroki wybór akcesoriów: zatyczki do kontaktów, barierki na schody, narożniki, które mają uchronić pociechę przed upadkiem. Stąd też zasady, które wpajamy swoim dzieciom – spójrz w lewo, w prawo i jeszcze raz w lewo, gdy przechodzisz przez ulicę; nie wpuszczaj obcych do domu; nie baw się zapałkami itd.

T

ak samo jak w życiu codziennym planujemy, przewidujemy, wdrażamy ku polepszeniu bezpieczeństwa swojego, dzieci, rodziny, tak i w zakładzie chemicznym, petrochemicznym czy rafinerii robimy wszystko, by eliminować elementy stanowiące zagrożenie dla nas, naszych współpracowników, podwładnych, a także dla funkcjonowania całego zakładu czy dla życia lokalnej społeczności.

A potencjalnych zagrożeń jest wiele: usterki techniczne, błąd ludzki, sabotaż, dywersja, kradzież mienia, szpiegostwo przemysłowe, zakłócenie porządku publicznego, protesty społeczne, ataki terrorystyczne. Jak się z tym zmierzyć? „Niezbędnym elementem, ważnym w zarządzaniu bezpieczeństwem, jest wypracowanie

4 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 4-5/2016

dobrych praktyk” – zwracają uwagę Sabina Grefenheim i Krzysztof Klein z Grupy Azoty Zakłady Chemiczne „Police” S.A. w artykule „Strażnicy bezpieczeństwa w Policach” (s. 32).

O

becnie, we wciąż zmieniającej się rzeczywistości, w świecie, w którym powodów do poczucia braku bezpieczeństwa nie brakuje, nowe wyzwania stawiane są też przemysłowi. Dr Joanna Świątkowska zwraca uwagę na konieczność zapewnienia cyberbezpieczeństwa sektora chemicznego (s. 14), a Maciej Pyznar z Rządowego Centrum Bezpieczeństwa przyznaje, że w temacie infrastruktury krytycznej mamy jeszcze wiele do zrobienia (s. 18).

O

tym, jak budować bezpieczeństwo w zakładzie przemysłowym i jak sprostać nowym wyzwaniom w tym zakresie rozmawiać będziemy 27-28 października w Policach w czasie XV konferencji Bezpieczeństwo Instalacji Przemysłowych. Warto przyjechać, by upewnić się, czy kierunek, w którym w tej dziedzinie podążamy, jest słuszny.

A zainteresowanych tematyką gospodarki wodno-ściekowej (którą podejmujemy również w tym numerze) zapraszamy już 21-22 września do Włocławka na X konferencję Woda i Ścieki w Przemyśle.

Wydawca: BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. ul. Morcinka 35, 47-400 Racibórz tel./fax: 32 415 97 74 tel.: 32 415 29 21, 32 415 97 93 e-mail: joanna.jaskowska@e-bmp.pl www.kierunekchemia.pl Rada Programowa: Jerzy Majchrzak – Przewodniczący Rady Programowej Tomasz Zieliński – Polska Izba Przemysłu Chemicznego Czesław Bugaj Andrzej Biskupski – Instytut Nowych Syntez Chemicznych Włodzimierz Kotowski – Katedra Inżynierii Procesowej, Wydział Mechaniczny Politechniki Opolskiej Adam S. Markowski – Katedra Inżynierii Systemów Ochrony Środowiska, Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Politechniki Łódzkiej Krzysztof Romaniuk – Polska Organizacja Przemysłu i Handlu Naftowego Jan Niedziela – Zakłady Chemiczne WARTER Andrzej Szczęśniak – niezależny ekspert rynku paliw Artur Kopeć – Grupa Azoty S.A. Andrzej Sikora – Instytut Studiów Energetycznych Sp. z o.o., Akademia Górniczo-Hutnicza im. St. Staszica w Krakowie Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k.

Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny: Przemysław Płonka Redaktor wydania Joanna Jaśkowska Redakcja techniczna: Marek Fichna, Maciej Rowiński Prenumerata, kolportaż: Aneta Jaroszewicz Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Cena 1 egzemplarza – 23,15 zł + 8 vat Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu 44 8475 0006 2001 0009 5989 0001 PKWiU: 58.14.12.0 ISSN: 1734-8013 Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Źródło fotografii niepodpisanych: BMP’ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam.

Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Druk: Fischer Poligrafia Źródło grafiki na okładce: 123rf

fot. mat. prasowe LOTOS

Z D J Ę C I E N U M E RU

P oziomo przez z ł o ż e ropy na f towej LOTOS Petrobaltic użył nowej na Bałtyku metody wiercenia.

Technologia RSS (Rotary Steerable System) umożliwia sterowanie świdrem online podczas jednoczesnego obracania przewodu wiertniczego, aby na bieżąco korygować krzywiznę otworu.

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 4-5/2016 5

Z P O R TA L U

kierunek C H E M I A . pl

Fot.: 123 rf

fot. allseas.com

CIECH pierwszą polską spółką notowaną jednocześnie na giełdach w Warszawie i Frankfurcie

LOTOS ma szansę wykorzystać potencjał złoża Yme

CIECH podjął decyzję o złożeniu wniosku o dopuszczenie i wprowadzenie akcji na Giełdę Papierów Wartościowych we Frankfurcie w ramach procesu tzw. „dual listing”. Oznacza to, że jako pierwsza polska spółka, będzie równocześnie notowana na dwóch parkietach – w Warszawie i na trzeciej co do wielkości giełdzie w Europie – Börse Frankfurt. Jednocześnie pozostanie wciąż pod pełnym nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego i będzie w pełni podlegać polskiemu ustawodawstwu, a wszystkie akcje będą wciąż zdeponowane w polskim Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych.

Decyzja zarządu spółki jest kolejnym krokiem w realizacji strategii ekspansji spółki chemicznej na rynkach międzynarodowych.

Dokonano przełomu w kierunku ponownego zagospodarowania norweskiego złoża Yme, którego 20-procentowym udziałowcem jest spółka LOTOS Norge. Właśnie usunięto wadliwą platformę z tego złoża, co może oznaczać wstęp do dalszych prac związanych z jego pełnym zagospodarowaniem. źródło: LOTOS S.A.

Branża paliwowa apeluje do ministra zdrowia Polska Organizacja Przemysłu i Handlu Naftowego, zrzeszająca główne podmioty branży paliwowej w Polsce, skierowała na ręce ministra zdrowia Konstantego Radziwiłła list, w którym wyraziła zaniepokojenie doniesieniami prasowymi na temat prowadzonych w ministerstwie prac nad ograniczeniem sprzedaży leków bez recepty poza aptekami – w tym na stacjach paliw.

– W Polsce działa około 6700 stacji paliw (z czego ponad 3 tys. pod logami firm członkowskich POPiHN), stanowiących ważny element sieci dystrybucji bezpiecznych medykamentów pierwszej potrzeby. Mimo to organizacja nie została zaproszona do udziału w pracach nad nowymi rozwiązaniami – czytamy w komunikacie prasowym POPiHN, która apeluje o podjęcie dialogu i włączenie organizacji do konsultacji przedmiotowego projektu. źródło: POPIHN

6 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 4-5/2016

C I E K AWO S T K A

Ilość wody

zużywanej do szczelinowania hydraulicznego, które jest podstawowym elementem wydobycia gazu łupkowego, waha się w szerokim zakresie wartości – od około 10 000 do nawet 20 000 m3/odwiert. (parz s. 58)

Fot.: 123 rf

źródło: CIECH S.A.

Z P O R TA L U

kierunek C H E M I A . pl

R OZ M A I T O Ś C I

Ok.

kierunekCHEMIA.pl partnerem medialnym portalu Inwestycje Energetyczne

20

000 m3

– tyle ścieków na dobę obrabia i odprowadza do Wisły Oczyszczalnia Ścieków Przemysłowych w ANWIL (patrz s. 38)

Portal Inwestycje Energetyczne to rezultat pracy młodych studentów energetyki wydziału MEiL oraz kierunków pokrewnych innych wydziałów, działających wspólnie w ramach Koła Naukowego Energetyków Politechniki Warszawskiej

„

Gdańska firma KB Pomorze wykona dla LOTOSU w ramach Projektu EFRA 126 rurociągów międzyobiektowych oraz rurociąg gazu ziemnego.

Podpisana została trójstronna umowa między KB Pomorze a Grupą LOTOS i LOTOS Asfalt. Wartość inwestycji – 46,4 mln zł, z czego ok. 34 mln zł to wartość prac wykonanych dla GL, a ok. 12 mln – dla LA. To jedna z większych i jedna z ostatnich już umów Projektu EFRA. źródło: LOTOS S.A.

8 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 4-5/2016

Fot.: 123 rf

126 rurociągów od KB Pomorze dla Projektu EFRA

Sztuczna Inteligencja (SI) może pomóc w walce o czystsze powietrze.

Już teraz może zostać wykorzystana np. do przewidywania pogody, a w szczególności siły wiatru i natężenia słonecznego. Na tym nie koniec.

Użycie algorytmów SI pozwala na redukcję emisji szkodliwych związków do atmosfery i zmniejsza zużycie węgla.

Fot.: 123 rf

Celem projektu jest stworzenie profesjonalnego, powszechnie dostępnego źródła informacji nt. inwestycji realizowanych w polskim systemie elektroenergetycznym. Zespół projektowy pracuje w pięciu odrębnych działach koncentrujących się na różnych sektorach branży energetycznej. Aby zapewnić wiarygodność prezentowanych informacji, członkowie projektu konsultują zgromadzone dane z inwestorami, generalnymi wykonawcami oraz projektantami poszczególnych inwestycji.

Zabiegi te mają na celu stworzenie dobrej renomy portalu, z którego w przyszłości będą mogli korzystać nie tylko studenci, ale również przedstawiciele branży oraz koncerny energetyczne.

Projekt poszukuje nowych partnerów w branży energetycznej (inwestorów, wykonawców, projektantów), gotowych podjąć współpracę merytoryczną przy tworzeniu i aktualizowaniu opracowań poszczególnych inwestycji.

Sztuczna inteligencja może poprawić nasze powietrze

Kiedyś chemia była organizmem zintegrowanym – myślano o niej całościowo jako o przemyśle polskim Witold Szczypiński, wiceprezes zarządu, dyrektor generalny Grupy Azoty S.A.

Zastosowanie algorytmów SI pozwala na ograniczenie kosztów dzięki optymalizacji procesów zachodzących w elektrowni węglowej, takich jak: utrzymywanie temperatury pary na określonym poziomie, utrzymanie emisji tlenku azotu (NOx) na zadanym poziomie, czy minimalizacja emisji CO2. Z takiego rozwiązania korzysta jedna ze śląskich elektrowni, w której wdrożono system informatyczny SILO, wykorzystujący metody sztucznej inteligencji. źródło: newsrm.tv

R O Z M O WA

Chemia musi znaleźć swoje miejsce

Witold Szczypiński, wiceprezes zarządu, dyrektor generalny Grupy Azoty S.A.

Fot. Grupa Azoty S.A.

– Polska chemia powinna szukać dywersyfikacji produktowej – Unia Europejska nie zmieni swojego podejścia. Może tylko tempo dojścia do skrajnych warunków zostanie osłabione – mówi Witold Szczypiński, wiceprezes zarządu, dyrektor generalny Grupy Azoty S.A., którego zapytaliśmy m.in. o realizowane w Grupie inwestycje i przyszłość polskiej chemii.

• Budowa Instalacji Granulacji Mechanicznej II i Wytwórni Poliamidów II to dwie kluczowe inwestycje realizowane obecnie przez Grupę Azoty w Tarnowie.

Zgodnie ze strategią – którą dla samego Tarnowa sformułowaliśmy w 2007 r., aktualizowaliśmy w 2008 r. i nowelizowaliśmy w 2010 r. – dążymy do lepszego, głębszego przetworzenia naszych produktów.

Dotyczy to m.in. ciągu nawozowego, czyli projektu Instalacji Granulacji Mechanicznej II, który wszedł w etap realizacji z końcem 2014 r. Z tą filozofią wiąże się też rozbudowa Wytwórni Poliamidów, która była przewidziana już w 2008 r. Wówczas zrezygnowaliśmy z niej na rzecz przejęcia firmy w Niemczech – wytwórni o mniejszej zdolności.

Ostatecznie impulsem do budowy Wytwórni Poliamidów II w Tarnowie była nasza konsolidacja z Puławami i potrzeba przerobu pochodzącego stamtąd kaprolaktamu. Mieliśmy doświadczenie, jeżeli chodzi o produkcję poliamidów, a Tarnów stanowił korzystną lokalizację dla takiej wytwórni ze względu na istniejącą infrastrukturę.

• Czyli był to już projekt wspólny Grupy Azoty, wynikający z konsolidacji?

Tak, to stricte zintegrowany projekt, który pozwoli nam w najbliższych latach uzyskać zdolność na poziomie 170 tys. ton poliamidów w Grupie. Chcemy w ramach GA przestać być dostawcą kaprolaktamu, a przekształcić się w producenta poliamidu, który pracuje nie z traderami, a z bezpośrednimi użytkownikami.

Budowa Instalacji Mechanicznej Granulacji II to także przedsięwzięcie Grupy, która założyła, że do 2020 r. będzie miała 6 dużych jednostek granulacji mechanicznej w trzech lokalizacjach, pozwalających na zdecydowanie głębsze przetworzenie podstawowych nawozów – a w zasadzie można powiedzieć: azotanu albo siarczanu amonu – w produkty bardziej dostosowane do potrzeb klienta. Nie zmieni to skali produkcji, ale spowoduje zmianę struktury produktu.

10 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 4-5/2016

R O Z M O WA

• Kiedy planowane jest zakończenie tych inwestycji?

Zarówno Instalacja Mechanicznej Granulacji, jak i Wytwórnia Poliamidów powinny być w rozruchu technologicznym od I kwartału przyszłego roku. Prace prowadzone są zgodnie z planem.

Dodatkowo jeszcze w tym roku chcemy wystartować z nowym projektem głębszego przetwórstwa poliamidów, czyli rozwinięcia coupondingu – prawdopodobnie z zachodnim partnerem branżowym.

• A jak w Tarnowie radzicie sobie z dostosowaniem do regulacji prawnych dotyczących emisji zanieczyszczeń? Czy pracujące tu instalacje są w stanie sprostać wymaganiom stawianym przez UE? Inwestycje w energetyce są dla nas obecnie numerem 1 – zabudowujemy odsiarczanie i odazotowanie. Te prace mają się zakończyć w październiku i wówczas będziemy w pełni dostosowani do wymogów ochrony środowiska.

Jeżeli chodzi o infrastrukturę energetyczną: finalizacja prac związanych z nową turbiną czołową planowana jest na wrzesień, a tych dotyczących optymalizacji układów związanych z małą turbiną – pod koniec następnego roku. Zmieniana jest struktura wytwarzania w elektrociepłowni, która ma pozwolić na realizację wewnątrz firmy projektów związanych z energooszczędnością. W Tarnowie będziemy starali się maksymalnie ograniczyć produkcję energii. To nasza filozofia – jak najmniej energii, maksymalne ograniczanie energochłonności.

• W 2016 r. rozpocząć ma się też budowa Instalacji Neutralizacji Strąceniowej?

To właśnie jeden z projektów ograniczających energochłonność. To samo dotyczy neutralizacji ciśnieniowej, jeżeli chodzi o produkcję azotanu amonu.

Te projekty, po zmianie infrastruktury energetycznej, o której mówiłem, powinny sukcesywnie wchodzić w życie. To konsekwencja tego, co zbudowaliśmy, i filozofii, którą mamy – minimalizacji wpływu energetyki i ochrony środowiska na naszą produkcję.

W sierpniu uruchomimy też nową wytwórnię katalizatora do wysokotemperaturowej konwersji tlenku węgla.

• To plany do 2020 r.?

Tak. Chcielibyśmy także uruchomić wytwórnie pilotażowe dotyczące linii biznesowych, które mamy, oraz drugi typ, linie będące kompletną dywersyfikacją produkcji – tak, żeby wyniki na poziomie badań były podstawą do podejmowania decyzji o tym, co będzie się działo po 2020 r.

• W Policach natomiast rozpoczęto oficjalnie budowę instalacji PDH. Na jakim etapie jest ta ważna dla Grupy inwestycja? Jaki jest harmonogram działania?

To ogromna inwestycja, która jest we wszystkich częściach w fazie projektowania (FEED).

• Kiedy instalacja miałaby rozpocząć pracę?

Będzie to wynikało z przygotowywanej obecnie dokumentacji. Ta inwestycja to duże pieniądze – istotne, by szybko zaczęły do nas powracać.

• Mówiąc o inwestycjach: czy zmiany w Prawie wodnym spowodują konieczność realizacji określonych projektów?

Ustawa ta jest kolejnym obciążeniem, które może w krótkim czasie znacznie pogorszyć kondycję firmy, obniżyć jej wynik. Oczywiście, może też wywoływać określone działania inwestycyjne, ograniczające zużycie wody powierzchniowej i głębinowej. Może powodować realizację projektów, które do tej pory nie były opłacalne. Niestety projekty te ograniczą projekty rozwojowe.

Lepiej byłoby, gdyby nowe przepisy wprowadzano sukcesywnie, bez wyznaczania abstrakcyjnych

B ezpieczeństwo i utrzymanie ruchu • Jak według pana wyglądać będzie przyszłość polityki remontowej i utrzymania ruchu instalacji? Czy nadal olbrzymią rolę będą stanowiły zespoły UR? Zależy, co rozumiemy przez zespoły – w różnych spółkach jest to różnie organizowane. Są zespoły wykonawcze, jak i zespoły, które zarządzają i organizują czy współorganizują UR – o nich mówmy.

Jeżeli chodzi o wykonawstwo, z reguły opieramy się na siłach spółek zewnętrznych; w części tych, które posiadamy wewnątrz Grupy.

Generalnie można powiedzieć, że UR powinno być oparte o risk based inspection – o rozbudowaną analizę ryzyka – tak, by maksymalnie wydłużyć czas dostępności kluczowych jednostek produkcyjnych, jeżeli chodzi o wykorzystanie zdolności, a jednocześnie poprawiając bezpieczeństwo pracy. Procesy te staramy się realizować w całej Grupie w sposób ustandaryzowany – wszędzie są w sposób ciągły prowadzone odpowiednie analizy. Wynikiem tego działania jest też podpisanie umowy z Urzędem Dozoru Technicznego.

• Porozumienie pomiędzy Grupą Azoty a UDT podpisane zostało w marcu. Jego cel to podniesienie poziomu bezpieczeństwa spółek Grupy?

Jest to umowa, która będzie rozwijana – oparta o RBI. Na razie realizujemy ją w odniesieniu do konkretnej jednej wytwórni.

Docelowo ma to wydłużyć czas dostępności przede wszystkim kluczowych wytwórni. Po tej fazie będziemy to upowszechniać.

Poza tym wprowadzamy systemy ciągłego monitorowania, staramy się działać predykcyjnie w newralgicznych częściach poszczególnych wytwórni – kluczowych maszyn. Dzięki temu UDT, akceptując cały system, dałby możliwość np. wydłużenia okresów międzyremontowych, wydłużenia okresów między inspekcjami bezpośrednimi.

• Porozumienie z UDT to coś innowacyjnego w branży?

Nie, myślę, że to jest znak czasu. Działanie to wynika ze świadomości możliwości diagnostycznych i sposobu myślenia o UDT, że jest to element wspomagający cały system wytwarzania, a nie instytucja stojąca z boku.

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 4-5/2016 11

R O Z M O WA

limitów. Trzeba dać sobie czas na reakcję, analizę, jaki dana ustawa może mieć wpływ na całość ustroju gospodarczego.

• Dodatkowe opłaty wynikające z ochrony środowiska nie ułatwiają życia polskiemu przemysłowi chemicznemu. Czy polska chemia może być zatem konkurencyjna? Co należy robić, by utrzymać pozycję na niełatwym rynku?

Zakłady chemiczne muszą się przekształcać. Jeżeli chodzi o nasze struktury wytwarzania, rzeczywiście oparte są one w dużej mierze o produkcje energochłonne, które generują koszty wynikające z ograniczeń związanych z ochroną środowiska. Prawie wyczerpaliśmy średnionakładowe możliwości doskonalenia kosztowego np. w produkcji nawozów. W produktach masowych jesteśmy niekonkurencyjni w stosunku do tych, którzy mają tanie lub własne źródła gazu, tanie źródła energii i dodatkowo nie cierpią z powodu ograniczeń związanych z ETS-em.

W dłuższym horyzoncie czasu trudno będzie utrzymać obecną skalę operacji. Co więc robić? Po pierwsze

W itold S zczypiński : C ieszę się , ż e mog ł em by ć elementem ca ł ego procesu zmian • Jak zmieniało się przedsiębiorstwo przez lata pana pracy?

Pracę rozpocząłem w 1979 r. na stanowisku samodzielnego technologa, natomiast pracę w ścisłym kierownictwie w Tarnowie, tworząc stanowisko dyrektora ds. technicznych i rozwoju, rozpocząłem w 2001. Od 2007 jestem członkiem zarządu. Te ostatnie 15 lat można podzielić na bardzo różne okresy. Pierwszy – bardzo trudny – był to czas wyprowadzania firmy ze stanu bliskiego upadłości, działań w ramach układu z wierzycielami. Realizacje programu naprawczego, który zaprowadził nas do przygotowania się do wejścia na giełdę, pozyskania kapitału, co rozpoczęliśmy w 2007 r.

W 2008 r. nastąpiła istotna zmiana spowodowana otoczeniem, kryzys pokazał możliwości akwizycyjne, przy dobrej kondycji po wejściu na giełdę – przejęcie części jednej z wytwórni poliamidów w Niemczech, następnie pakietu kontrolnego Zakładów Azotowych Kędzierzyn. Kolejny krok to przejęcie pakietu kontrolnego Zakładów Chemicznych Police i wywołana działaniami inwestorów konsolidacja z Zakładami Azotowymi Puławy – największym operatorem na rynku nawozów azotowych w Grupie.

• Co uważa pan za swój największy sukces w zakresie „dowodzenia” w tarnowskich zakładach?

Po pierwsze to nie „dowodzenia” a „współdowodzenia”, a po drugie nie ma indywidualnych sukcesów. W takich firmach sukces jest zbiorowy, to sukces wszystkich pracowników, współpracowników, a także ludzi z otoczenia wspierającego firmę. Cały ten okres pracy bardzo sobie cenię, cieszę się, że mogłem być elementem całego procesu zmian.

• A co w tej pracy jest najtrudniejsze?

Przy obecnej skali Grupy? Przezwyciężanie i rozwiązywanie problemów mentalnych.

12 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 4-5/2016

dążyć do wydłużenia łańcuchów produktowych, czyli przekształcania produktów masowych w bardziej dedykowane, wysokiego zaawansowania. To dlatego inwestujemy w granulacje mechaniczne czy poliamidy i ich dalsze przetwórstwo.

Z drugiej strony widać, że te warunki, które nam podyktowano – jesteśmy w Europie – powodują, że powinniśmy bardziej uruchamiać produkty specjalistyczne, na które istotnego wpływu nie ma ochrona środowiska, koszty energii, a surowce nie stanowią podstawy przewagi konkurencyjnej. Powinniśmy szukać dywersyfikacji produktowej – Unia nie zmieni swojego podejścia. Może tylko to tempo dojścia do skrajnych warunków zostanie osłabione. Chemia musi więc znaleźć swoje miejsce. Oczywiście jest to proces wieloletni, ale dobrze byłoby sobie wyobrazić, że jeżeli w tej chwili w strukturze przychodów Grupy 64% pochodzi z nawozów, to np. za 10 lat będzie to 45%, czyli że wejdą inne produkty, które poprawią zdecydowanie naszą efektywność.

• W Grupie Azoty takie projekty są realizowane?

Przygotowujemy je. To jest zawsze kwestia badawcza, przejście z instalacji wielkolaboratoryjnych na instalacje pilotażowe – bo tylko one mogą stanowić podstawę do zaprojektowania nowych rozwiązań. Staramy się w Grupie w każdej z naszych firm sformułować tak program badawczy i stworzyć takie możliwości, żeby można było generować nowe produkty. W Tarnowie m.in. mamy istotne dofinansowanie, jeżeli chodzi o nowe Centrum Badawcze. Głównym jego elementem będą uniwersalne wytwórnie pilotażowe.

Oprócz tego każda z firm ma w ramach swoich specjalizacji nie tylko projekty dotyczące linii produkcyjnych – które mamy i które i tak będziemy doskonalić – ale także i te, które są kompletną dywersyfikacją.

• Szansą dla polskiej chemii jest też integracja?

Kiedyś chemia była organizmem zintegrowanym – myślano o niej całościowo jako o przemyśle polskim. Tworzyli go przedwojenni inżynierowie, którzy mieli właśnie taki sposób myślenia. Możliwości pojedynczej firmy w Grupie Azoty nie są duże.

Na przykład do projektu PDH nie mogłoby dojść, gdyby miały ten projekt realizować same Police.

W latach 90. zdezintegrowano WSCh i odcięto od powiązań z petrochemią. Zjednoczenie „Petrochemia” przestało istnieć w 1991 r. Ten stan rzeczy miał poprawić konkurencyjność. Na świecie w tej branży występowała globalizacja.

Idąc dalej: mamy relacje od strony surowcowej z PGNiG, a z drugiej strony jest petrochemia posiadająca pewne aktywa nawozowe. Warto więc szukać rozwiązań pozwalających na wykorzystanie synergii, które niewątpliwie występują. _______________________________________________ Rozmawiała Joanna Jaśkowska