6/2017 Chemia Przemysłowa

T E M AT N U M E R U I I n n o w a c j e

Kierunek przyszłość I skąd pieniądze na „innoinwestycje”?

I legislacja a rozwój technologiczny I współpraca z instytutami badawczymi, uczelniami, startupami Liderzy w Polsce, ale czy na świecie? > 8

Narzędzie do zarządzania zagrożeniami > 32

Gaz nie zawsze taki sam > 64

SERWIS PRZEMYSŁOWY I KOMPLEKSOWA REALIZACJA REMONTÓW SERWIS PRZEMYSŁOWY I KOMPLEKSOWA REALIZACJA REMONTÓW SERWIS KATALIZATORÓW I REAKTORÓW SERWIS KATALIZATORÓW I REAKTORÓW PRACE W ATMOSFERZE AZOTOWEJ PRACE W ATMOSFERZE AZOTOWEJ

ZAŁADUNEK ZAŁADUNEK KATALIZATORÓW KATALIZATORÓW METODĄ METODĄ GĘSTEGO GĘSTEGO ZAŁADUNKU ZAŁADUNKU ( DENSE ( DENSELOADING LOADING))

ULTRADŹWIĘKOWE ULTRADŹWIĘKOWE CIĘŻKIE CIĘŻKIE OCZYSZCZANIE OCZYSZCZANIE PRZEMYSŁOWE PRZEMYSŁOWE

KOMPLEKSOWE KOMPLEKSOWE CIĘŻKIE CIĘŻKIE OCZYSZCZANIE OCZYSZCZANIE PRZEMYSŁOWE PRZEMYSŁOWE

ODKOKSOWANIE ODKOKSOWANIE PIECÓW PIECÓW RUROCIĄGÓW I IRUROCIĄGÓW METODĄ METODĄ PIGGINGU PIGGINGU

SERWIS SERWIS MECHANICZNY MECHANICZNY

EKSTRAKCJA HYDRAULICZNA EKSTRAKCJA HYDRAULICZNA WKŁADÓW WYMIENNIKÓW WKŁADÓW WYMIENNIKÓW

PRZEDSIĘBIORSTWO SPECJALISTYCZNE PRZEDSIĘBIORSTWO SPECJALISTYCZNE AJAKS S.A. AJAKS S.A. 366/374A, 61-312 Poznań ul. Ostrowska ul.

Ostrowska 366/374A, 61-312office@ajaks.eu Poznań tel: +48 61 870 50 15 e-mail: tel: +48 61 870 50 15 e-mail: office@ajaks.eu

www.ajaks.eu www.ajaks.eu

SPIS TREŚCI

T E M AT N U M E R U I I n n o w a c Y JNO Ś Ć

1 2 T E M AT N U M E R U

I

I n n o wac j e

12 I To już nie tylko moda wywiad z dr Grzegorzem Kądzielawskim, wiceprezesem zarządu Grupy Azoty S.A. 16 I Przepis na innowacyjność Motywacje podatkowe dla przedsiębiorców inwestujących w B+R Rafał Malujda 20 I Brzytwa Ockhama dla polskiej chemii Oktawian Makowski 24 I Lepiej, taniej, szybciej…

Jędrzej Oleszkiewicz

fot. Grupa Azoty S.A.

8 I Liderzy w Polsce, ale czy na świecie?

Klaudia Kleps

To już nie tylko moda wywiad z dr Grzegorzem Kądzielawskim, wiceprezesem zarządu Grupy Azoty S.A.

26 I Ponad 1000 m2 powierzchni laboratoryjnej Igor Korczagin

28 I Czy stać nas na luksus zapomnienia?

Awaria w Czechowicach-Dziedzicach Agnieszka Gajek 32 I Narzędzie do zarządzania zagrożeniami Wojciech Wiśniewski

2 8 B e z p i e c z e ń s t w o

Czy stać nas na luksus zapomnienia?

Awaria w Czechowicach-Dziedzicach

Fot.: 123rf

Bezpieczeństwo

36 I Bezpieczeństwo to numer 1 Relacja z XVI Konferencji Bezpieczeństwo Instalacji Przemysłowych 41 I Po 7 dniach zaczyna się chaos Wywiad z Piotrem Ciepielą z EY, ekspertem z zakresu cyberbezpieczeństwa Wo da i ś c i e k i 46 I Mniej wodochłonni fotoreportaż z obiektów gospodarki wodno-ściekowej na terenie PKN ORLEN S.A. 50 I Nakłady na czyszczenie chłodnic spadły do zera Krzysztof Możejko, Jan Szastok Technologie

dr Agnieszka Gajek 46

Wo da i ś c i e k i

Mniej wodochłonni

fotoreportaż z obiektów gospodarki wodno-ściekowej na terenie PKN ORLEN S.A. Fot.: BMP

56 I Przegląd radarowej sondy poziomu bez demontażu?

Mariusz Szwagrzyk 58 I Metodą granulacji mechanicznej Technologia produkcji nawozów saletrzanych w Grupie Azoty ZAK S.A. Bartosz Moszowski, Konrad Żak, Przemysław Malinowski P a li w a 64 I Gaz nie zawsze taki sam Wojciech Sikorski CHEMIA PRZEMYSŁOWA 6/2017 3

O D R EDAKCJ I

Wydawca: BMP spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478 ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel.: 32 415 29 21, 32 415 97 93 e-mail: joanna.jaskowska@e-bmp.pl www.kierunekchemia.pl

Jo a n n a Ja ś kow s k a redaktor wydania t e l . 3 2 4 1 5 9 7 7 4 w e w. 1 9 t el . kom . 7 2 8 4 4 9 5 0 2 e - m a i l : j o a n n a . j a s k o w s k a @ e - b m p. pl

Od pomysłu do przemysłu C

o ma wspólnego 4-latek walczący ze smokiem z pracownikami działów R&D w zakładach przemysłowych? Przekonanie, że świat teraz i tu nie wystarczy.

Bez wyobraźni nie mielibyśmy szansy na rozwój, zatrzymalibyśmy się w miejscu.

Właśnie wyobraźni zawdzięczamy wejście przemysłu chemicznego w zupełnie nowe obszary, jak: elektromobilność, technologie 3D czy technologie satelitarne.

– Przemysł chemiczny niezmiennie jest wiodącym sektorem pod względem udziału firm ogółem w Polsce, które wprowadziły innowacje produktowe i procesowe. 65% przedsiębiorstw produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych w latach 2013-2015 wdrożyło innowacje – zauważa Klaudia Kleps z Polskiej Izby Przemysłu Chemicznego, równocześnie zadając pytanie: – Czy polski przemysł chemiczny jest również liderem w tym temacie w skali światowej?

I

nnowacyjność w ostatnich latach stała się bardzo modnym słowem, odmienianym przez wszystkie przypadki. Na szczęście doczekaliśmy się czasów, gdy za modą na innowacje podążają konkretne działania, m.in. legislacyjne, mające dopomóc w realizacji innowacyjnych pomysłów. O tym, co zmienia nowa ustawa o innowacjach, która w życie wchodzi 1 stycznia 2018 r., przeczytacie w artykule Rafała Malujdy na s. 16.

4 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 6/2017

I

nwestycjom w innowacyjne rozwiązania sprzyjają również programy dofinansowań tego typu działań. W tym m.in. INNOCHEM, o którym szerzej pisze Oktawian Makowski z Narodowego Centrum Badań i Rozwoju na s. 20.

D

laczego innowacyjność uczyniliśmy tematem przewodnim ostatniego tegorocznego numeru „Chemii Przemysłowej”? Dlatego, że „nie możemy mówić o rozwoju przemysłu chemicznego w oderwaniu od rozwoju innowacyjności” – co podkreśla Grzegorz Kądzielawski, wiceprezes Grupy Azoty S.A. (wywiad na s. 12). Aby to było możliwe, nie może zabraknąć nam ludzi, których stać na marzenia. Uprzywilejowaną grupą, która może pozwolić sobie więc na marzenia na jawie, są naukowcy, pracownicy działów R&D czy startupów.

Pozwalajcie sobie na marzenia dla dobra polskiego przemysłu... Bo w końcu, jak stwierdził Thomas Alva Edison: „Żeby coś wynaleźć, wystarczy odrobina wyobraźni i sterta złomu”.

W

ięcej na temat innowacji, które stanowią szansę dla polskiego przemysłu chemicznego, petrochemicznego i rafineryjnego, powiemy w czasie XXIV Sympozjum CHEMIA 2018. 31 stycznia – 1 lutego zapraszamy do Płocka.

BMP to firma od 25 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. To organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, wydawca profesjonalnych magazynów i portali.

Rada Programowa: Jerzy Majchrzak – Przewodniczący Rady Programowej Tomasz Zieliński – Polska Izba Przemysłu Chemicznego Czesław Bugaj Andrzej Biskupski – Instytut Nowych Syntez Chemicznych Włodzimierz Kotowski – Katedra Inżynierii Procesowej, Wydział Mechaniczny Politechniki Opolskiej Adam S. Markowski – Katedra Inżynierii Systemów Ochrony Środowiska, Wydział Inżynierii i Ochrony Środowiska Politechniki Łódzkiej Krzysztof Romaniuk – Polska Organizacja Przemysłu i Handlu Naftowego Jan Niedziela – Zakłady Chemiczne WARTER Andrzej Szczęśniak – niezależny ekspert rynku paliw Artur Kopeć – Grupa Azoty S.A. Andrzej Sikora – Instytut Studiów Energetycznych Sp. z o.o., Akademia Górniczo-Hutnicza im. St. Staszica w Krakowie

Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k.

Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redaktor wydania Joanna Jaśkowska Redakcja techniczna Marek Fichna, Maciej Rowiński Prenumerata, kolportaż Ewelina Kalinowska Sprzedaż: Beata Fas, Magda Kozicka, Ewa Zygmunt, Jolanta Mikołajec, Małgorzata Pozimska, Magdalena Widrińska Druk: FISCHER POLIGRAFIA Cena 1 egzemplarza – 23,15 zł + 8% VAT Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu Nr konta: 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 PKWiU: 58.14.12.0, ISSN: 1734-8013 Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Magazyn kierowany jest do prezesów, dyr. ds. technicznych i głównych specjalistów (mechaników, automatyków, technologów) reprezentujących branżę chemiczną, organizatorów targów, sympozjów, imprez branżowych, urzędów, ministerstw, instytutów, wyższych uczelni oraz biur projektowych.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam.

Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach.

Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Źródło grafiki na okładce: 123rf

W o bi e k ty w i e

X I K o n f e r e n c j a W o d a i Ś c i e k i w Pr z e myśl e Obiekty gospodarki wodno-ściekowej na terenie PKN ORLEN S.A. były jednym z miejsc, które mogli odwiedzić uczestnicy XI Konferencji Naukowo-Technicznej Woda i Ścieki w Przemyśle, która odbyła się 24-25 października w Jachrance. Więcej zdjęć z obiektu zobacz w fotoreportażu na s. 46

Fot. BMP

Relacja z konferencji na portalu

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 6/2017 5

k i e r u n e k c h e mi a . p l fot. 123rf

Uboczne produkty w kwas mlekowy

Nad innowacyjną metodą biotechnologicznego przekształcania biorafineryjnych produktów ubocznych oraz surowców pochodzenia roślinnego w kwas mlekowy niezbędny dla branży rolnej, spożywczej, medycznej i farmaceutycznej, pracuje spółka ORLEN Południe, z Grupy Kapitałowej ORLEN. Projekt uzyskał dofinansowanie Narodowego Centrum Badań i Rozwoju. Efektem przeprowadzonych prac badawczo-rozwojowych będzie oparta o ich wyniki pierwsza w Polsce instalacja tego typu. Środki na realizację projektu przyznane zostały ORLEN Południe w ramach programu sektorowego INNOCHEM. Wartość dofinansowania wyniesie 2 379 480,27 zł, a budżet całego projektu szacowany jest na 4 996 157, 77 zł.

Dofinansowany projekt ORLEN Południe pt. „Opracowanie biotechnologicznej konwersji surowców pochodzenia organicznego do kwasu mlekowego z wykorzystaniem mikroorganizmów” obejmuje badania przemysłowe i prace rozwojowe zakończone uzyskaniem gotowego produktu do komercyjnego wdrożenia. Planowana jest jego jakościowa i użytkowa weryfikacja, za którą będzie odpowiedzialna zarówno spółka ORLEN Południe, jak i wybrani, kluczowi odbiorcy. Przewidywany termin zakończenia projektu to listopad 2020.

fot. 123rf

źródło: inf. prasowa

System sterowania, który pomaga Azotom zwiększyć produkcję poliamidu Grupa Azoty uruchomiła nową wytwórnię poliamidu 6 (PA6) – tworzywa konstrukcyjnego wykorzystywanego m.in. w branży motoryzacyjnej. Inwestycja pozwoli zwiększyć jego produkcję o 80 tys. ton rocznie (do około 170 tys. ton), dzięki czemu Grupa Azoty stanie się jednym z największych producentów tego materiału w Europie. Nowa wytwórnia to jednocześnie ciekawy przykład, jak dopasowany do profilu produkcji system sterowania może ograniczyć ryzyko awarii i ułatwić codzienną pracę operatorom.

Częścią inwestycji jest rozproszony system sterowania DCS Freelance firmy ABB, który steruje linią produkcyjną i linią transportu pneumatycznego. System integruje wiele funkcji w ramach jednej platformy, wykorzystując komunikację cyfrową. Dzięki temu pracownicy wytwórni mogą monitorować najważniejsze parametry technologiczne produkcji poliamidu oraz sterować skomplikowanym procesem z jednego miejsca. źródło: ABB 6 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 6/2017

Trzecia co do wielkości sieć badawcza w Europie powstanie w Polsce W pierwszym kwartale 2018 roku zacznie działać Sieć Badawcza Łukasiewicz. W jej skład wejdzie ponad trzydzieści polskich jednostek naukowych. Będzie to trzecia co do wielkości sieć badawcza w Europie. Celem projektu jest lepsze i efektywniejsze wykorzystanie potencjału instytutów badawczych w Polsce. Badania w ramach sieci będą prowadzone na zlecenie przedsiębiorców.

Sieć Badawcza Łukasiewicz to pomysł na stworzenie systemu, w którym zdecydowanie lepiej, efektywniej wykorzystamy potencjał prawie 1/4 polskich instytutów badawczych. To kilkanaście tysięcy pracowników naukowych, którzy są specjalnie po to, żeby prowadzić badania na zlecenie przedsiębiorców – mówi dr Piotr Dardziński, podsekretarz stanu w Ministerstwie Nauki i Szkolnictwa Wyższego.

Projekt ustawy dotyczącej powołania Sieci Łukasiewicz ma trafić do Sejmu jeszcze w tym roku. Nowe prawo powinno wejść w życie w pierwszym kwartale 2018 roku. źródło: newseria.pl

C I E K AW O S T K A

CICHA NAWIERZCHNIA z asfaltu z rafinerii w Gdańsku

Asfalt MODBIT HiMA wyprodukowany w LOTOS Asfalt został zastosowany w listopadzie w trakcie realizacji drogi ekspresowej S-51 na odcinku Olsztyn-Olsztynek. Energopol Szczecin – główny wykonawca inwestycji – wykorzystał asfalt z rafinerii w Gdańsku do budowy tzw. cichej nawierzchni źródło: Grupa LOTOS

fot. 123rf

Z P O R TA L U

Z P O R TA L U

Podczas Szwajcarskiego Forum Innowacji firma Endress+Hauser otrzymała nagrodę Swiss Technology Award w kategorii Lider Innowacji za przepływomierz masowy Promass Q. Przepływomierz, którego zasada działania oparta jest o efekt Coriolisa, został opracowany specjalnie do zastosowań w przemyśle nafty, gazu oraz spożywczym.

Nagrodę przyznano w uznaniu wyjątkowej dokładności pomiaru nawet w najtrudniejszych warunkach pracy, ze szczególnym uwzględnieniem pomiarów cieczy niejednorodnych i zagazowanych.

Szwajcarska Nagroda Technologiczna jest uznawana za najważniejszą nagrodę w dziedzinie innowacji i technologii w Szwajcarii. Endress+Hauser był jednym z dziewięciu finalistów spośród sześćdziesięciu kandydatów, którzy zostali wybrani do zaprezentowania swojego produktu lub innowacji technologicznych głównemu jury. Zwycięzcy zostali wybrani i nagrodzeni w obecności ponad tysiąca zaproszonych gości reprezentujących świat nauki i polityki Szwajcarii.

Endress+Hauser kładzie duży nacisk na badania i rozwój. W 2016 roku inwestycje w ten obszar stanowiły prawie osiem procent przychodów firmy.

Opatentowana technologia wzbudzania

wieloczęstotliwościowego (MFT), zastosowana w przepływomierzach Promass Q, zapewnia, w czasie rzeczywistym, aktywną kompensację błędów pomiarowych powodowanych zagazowaniem cieczy.

Zintegrowana diagnostyka oparta na technologii Heartbeat pozwala na weryfikację poprawności działania czujników, rur pomiarowych i przetwornika w trakcie prowadzonego procesu technologicznego.

Według Endress+Hauser Heartbeat zapewnia niezrównane bezpieczeństwo instalacji i prowadzonego procesu. źródło i fot.: inf. prasowa

RO Z M A I TO Ś C I

53 % ankietowanych przedsiębiorstw już rozpoczęło proces wdrażania robotów i automatyzacji procesów. Badanie Deloitte objęło 400 największych firm na świecie z różnych branż, których łączna wartość pod względem przychodów jest większa niż 1,5 mld funtów źródło: Deloitte

„

Obecnie, poza ewidentną modą na innowacje, jesteśmy świadkami dużych zmian legislacyjnych, które pomagają w budowaniu pomostów pomiędzy nauką a biznesem – dr Grzegorz Kądzielawski, wiceprezes zarządu Grupy Azoty S.A.

Membrany silikonowe w procesie infuzji próżniowej CIECH Sarzyna poszerza swoją ofertę w segmencie tworzyw o innowacyjną technologię wykorzystującą membrany silikonowe w procesie infuzji próżniowej.

Wykonana z silikonu membrana wielokrotnego użytku pozwala na zastąpienie jednorazowej foli infuzyjnej oraz szeregu innych materiałów.

fot. 123rf

Nagroda dla Promass Q

k i e r u n e k c h e mi a . p l

Infuzja próżniowa to zaawansowana technologia wykorzystywana w produkcji kompozytów. Umożliwia ona wytwarzanie bardzo precyzyjnych i wytrzymałych kompozytów używanych do budowy elementów konstrukcyjnych m.in. samolotów, jachtów, śmigieł wiatraków czy samochodów.

Do najważniejszych zalet technologii wykorzystującej membrany silikonowe w procesie infuzji próżniowej należy zaliczyć przede wszystkim przyspieszenie produkcji oraz nawet trzykrotną redukcję coraz wyższych kosztów pracy. Technologia ta wymaga stosunkowo niedużego wkładu inwestycyjnego oraz niewielkiej modyfikacji form, zapewniając równocześnie uniezależnienie się od wykwalifikowanej kadry, której brakuje na rynku pracy. Źródło: inf. prasowa

Grupa Azoty będzie aplikowała o środki z Programu Ramowego Horyzont 2020 Grupa Azoty podpisała z Krajowym Punktem Kontaktowym do Programu Horyzont 2020 porozumienie w sprawie ścisłej współpracy. Celem jest zwiększenie udziału GA oraz współpracujących firm i jednostek naukowo-badawczych w Programie Ramowym Unii Europejskiej Horyzont 2020, wsparcie w składaniu wniosków o granty, poszukiwaniu partnerów konsorcyjnych oraz realizacji projektów, a także promowanie programu i potencjału Grupy.

Program Ramowy Horyzont 2020 to największy program Unii Europejskiej w zakresie badań naukowych i innowacji, realizowany w latach 2014-2020. Budżet Horyzontu 2020, blisko 80 mld euro, ma wzmocnić rolę nauki i innowacji oraz ich wykorzystanie i zastosowanie m.in. w przemyśle.

Celem programu jest powstanie w Europie światowej klasy nauki i technologii, które będą stymulować wzrost gospodarczy krajów Unii Europejskiej oraz krajów stowarzyszonych z programem. źródło: Informacja prasowa

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 6/2017 7

Fot.: 123rf, fot. ilustracyjna

T E M AT N U M E R U

I I n n o w a c y j n o ść

Liderzy w Polsce, ale czy na świecie?

Klaudia Kleps senior ekspert, Polska Izba Przemysłu Chemicznego

Przemysł chemiczny niezmiennie jest wiodącym sektorem pod względem udziału firm ogółem w Polsce, które wdrożyły innowacje produktowe i procesowe. 65% przedsiębiorstw produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych w latach 2013-2015 wprowadziło innowacje. Jednak nadal skala oraz udział nakładów są niższe niż światowych liderów w tej dziedzinie.

8 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 6/2017

I

I n n o w a c y j n o ść

fot. 123rf

T E M AT N U M E R U

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 6/2017 9

T E M AT N U M E R U

I I n n o w a c y j n o ść

P

owszechnie innowacje są jednym z najważniejszych czynników warunkujących dostosowanie przedsiębiorstwa w czasach niepewnego i zmiennego otoczenia biznesu. Mimo to, polska gospodarka w światowych rankingach pod względem innowacyjności zajmuje nadal dalekie, niesatysfakcjonujące miejsce.

Równocześnie może to świadczyć o pewnej niewykorzystanej szansie i potencjale stymulacji dalszego rozwoju poprzez intensyfikację działalności innowacyjnej oraz zwiększania nakładów przeznaczanych na prace B+R. Przy tym należy wskazać, że możliwość kreowania i wdrażania innowacji przez krajowe przedsiębiorstwa przemysłowe, które według danych Głównego Urzędu Statystycznego generują ponad 23% PKB, warunkuje wzrost innowacyjności regionów oraz całej polskiej gospodarki.

Innowacje procesowe i produktowe

RYS. 1 Nakłady poniesione na działalność innowacyjną w zakresie innowacji produktowych i procesowych (źródło: Raport „Przemysł chemiczny w Polsce – pozycja, wyzwania, perspektywy”, PIPC, EY, 2017)

Analizując szczegółowo działalność innowacyjną polskich przedsiębiorstw przemysłowych, najczęściej wprowadzane są innowacje procesowe, szczególnie nowe lub istotnie ulepszone metody wytwarzania produktów oraz innowacje produktowe. Jednakże, patrząc na najbardziej aktualne, dostępne dane, to przedsiębiorstwa przemysłu chemicznego niezmiennie są wiodącym sektorem pod względem udziału przedsiębiorstw ogółem w Polsce, które wprowadziły innowacje produktowe i procesowe. Należą do nich przede wszystkim przedsiębiorstwa produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych, gdzie w latach 2013-2015 niemalże 65% wszystkich przedsiębiorstw wprowadziło innowacje. W przypadku firm produkujących wyroby z gumy i z tworzyw sztucznych, jest to już ok. 42% przedsiębiorstw ogółem.

10 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 6/2017

Co istotne, pod względem wartości nakładów poniesionych na działalność innowacyjną w zakresie innowacji produktowych i procesowych, przemysł chemiczny ponosi ponad 10% całkowitej wartości tych nakładów w przemyśle ogółem, przy czym 2014 roku dostrzegalny jest trend zwiększania tych nakładów w przemyśle chemicznym.

27% na działalność B+R Ponad 60% całkowitych nakładów na działalność innowacyjną przeznaczane jest na inwestycje, m.in. na zakup gruntów, budynków, maszyn czy urządzeń technicznych, a na działalność B+R – około 27%.

Niezmiennie najwięcej środków na innowacje przeznaczają przedsiębiorstwa produkcji chemikaliów i wyrobów chemicznych oraz wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych. Pod względem samych nakładów wewnętrznych na działalność badawczą i rozwojową, firmy chemiczne ponoszą niemalże 20% całkowitej wartości tych nakładów w przemyśle ogółem.

Skąd pieniądze Działalność innowacyjna przedsiębiorstw polskiego przemysłu chemicznego finansowana jest głównie ze środków własnych firm. Źródła dofinansowania, takie jak np. kredyty bankowe, środki pozyskane z zagranicy bądź inne, zewnętrzne możliwości dofinansowania, nadal stanowią niewielki wkład w działalność innowacyjną przedsiębiorstw chemicznych.

Ograniczenia Pomimo że przedsiębiorstwa przemysłu chemicznego są w ścisłej czołówce pod względem wdrażanych innowacji, to nadal skala oraz udział nakładów na

T E M AT N U M E R U

I

I n n o w a c y j n o ść

W tym nakłady

na budynki i budowle oraz grunty [mln PLN]

na maszyny, urządzenia techniczne i narzędzia oraz środki transportu [mln PLN]

na szkolenie personelu i na marketing dotyczący nowych lub istotnie ulepszonych produktów [mln PLN]

inwestycyjne Wyszczególnienie

na zakup na działalność Ogółem [mln PLN] B+R (wewnętrzne wiedzy ze źródeł zewnętrznych i zewnętrzne) [mln i oprogramowania PLN] [mln PLN]

Przemysł ogółem

28 920,7

4 838,3

578,9

7 438,4

14 861,2

472,9

Przetwórstwo przemysłowe ogółem

19 165,3

4 574,7

418,0

2 705,5

10 339,7

457,8

Przemysł chemiczny ogółem

2 914,2

788,8

63,4

298,3

1 467,3

245,2

Produkcja chemikaliów i wyrobów chemicznych

1 089,3

192,0

33,0

161,0

647,0

52,5

Produkcja wyrobów farmaceutycznych

740,0

410,3

Bd

7,4

96,7

185,7

Produkcja wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych

1 084,9

186,5

30,4

129,9

723,6

7,0

fot. 123rf, fot. ilustarcyjna

innowacje są niższe niż światowych liderów w tej dziedzinie. Wśród czynników ograniczających rozwój i wdrażanie innowacji należy wymienić m.in. niewystarczające środki finansowe czy ograniczenia regulacyjne. Sektor chemiczny, jako branża proekologiczna, z roku na rok zmniejszająca wpływ na środowisko, zwraca uwagę na potrzebę analizy projektowanych zmian prawnych i konsekwencje przyjęcia regulacji w proponowanej formie. Niektóre z nich mogą mieć negatywny wpływ na rozwój polskiego przemysłu chemicznego, a tym samym całej krajowej gospodarki, niekoniecznie ograniczając jej uciążliwość środowiskową. Zmiany powinny być konsultowane z przemysłem, a ich wpływ na zwiększanie kosztów produkcji musi być współmierny do znaczenia i możliwości zakładów produkcyjnych.

Przemysł + nauka + dofinansowanie Kolejnymi kierunkami zintensyfikowania wykorzystania innowacji w działalności przedsiębiorstw przemysłowych wydają się być: dalsze wzmocnienie współpracy między przemysłem a nauką czy też dodatkowe zachęty, np. w postaci dedykowanych instrumentów finansowych, ulg podatkowych czy programów dofinansowania zewnętrznego.

O istocie i konieczności tworzenia dedykowanych instrumentów wsparcia świadczy chociażby bardzo wysokie zainteresowanie i wykorzystanie dofinansowania na projekty innowacyjne w sektorze chemicznym w ramach Programu Sektorowego INNOCHEM.

TAB. 1 Nakłady na działalność innowacyjną w zakresie innowacji produktowych i procesowych w 2015 roku w milionach złotych bd – brak danych (źródło: Raport „Przemysł Chemiczny w Polsce 2016”, PIPC, wrzesień 2017)

Przede wszystkim środki własne Działalność innowacyjna przedsiębiorstw polskiego przemysłu chemicznego finansowana jest głównie ze środków własnych firm

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 6/2017 11

T E M AT N U M E R U

I I n n o w a c y j n o ść

To już nie tylko moda – W ostatnich latach obserwujemy, poza modą na innowacje, szereg realnych działań, w tym zmiany legislacyjne, które pomagają w budowaniu pomostów pomiędzy nauką a gospodarką – mówi dr Grzegorz Kądzielawski, wiceprezes zarządu Grupy Azoty S.A., który prognozuje, że przyszłość Grupy może być, poza obecną produkcją, związana również z elektromobilnością, technologiami 3D czy rolnictwem precyzyjnym.

dr Grzegorz Kądzielawski wiceprezes zarządu Grupy Azoty S.A.

• Sporo mówi się dziś o innowacjach. Czy nie za dużo się mówi, a za mało robi?

Faktycznie, gdybyśmy przez ostatnie 8-10 lat tyle robili w kierunku rozwoju innowacyjności, ile mówili o tym, nasza gospodarka byłaby na o wiele bardziej zaawansowanym etapie rozwoju technologicznego.

Obecnie, poza ewidentną modą na innowacje, jesteśmy świadkami dużych zmian legislacyjnych, które pomagają w budowaniu pomostów pomiędzy nauką a biznesem. Z punktu widzenia gospodarki zauważamy już pierwsze efekty tych zmian i coraz bardziej realną współpracę ze światem nauki.

• Jak więc do innowacji podchodzicie w Grupie Azoty?

fot. Grupa Azoty

W Grupie Azoty rozumiemy, że nie możemy mówić o rozwoju przemysłu chemicznego w oderwaniu od rozwoju innowacyjności. Dlatego też jest to jeden z filarów naszej zaktualizowanej strategii rozwoju.

Zdecydowanie stawiamy na innowacje! Świadczy o tym nasza dobra współpraca z instytutami badawczymi i uczelniami technicznymi, ale też uruchomiony niedawno program Idea4Azoty.

Kompleksowo podchodzimy do tematu rozwoju innowacji. Nie ograniczamy się tylko do aspektu finansowego. W ramach programu Idea4Azoty oferujemy też wsparcie mentoringowe, prawne, pomoc w komercjalizacji, udostępniamy naukowcom, zespołom badawczym czy podmiotom technologicznym nasze instalacje półtechniczne czy laboratoria. Staramy się oferować pełną gamę wsparcia – od pomysłu do przemysłu, żeby to nie było tylko proste „położenie pieniędzy na stół”, bo akurat ze środkami na rozwój innowacyjności i wsparciem dla startupów nie ma obecnie problemu.

Patrząc na liczbę uruchomionych mechanizmów finansowych, bardziej obawiam się o dobre, przełomowe projekty zwłaszcza w obszarze przemysłu chemicznego.

• Czy innowacja to dla pana rewolucja, kompletnie nowy pomysł, czy również np. usprawnienie, zmodernizowanie istniejących rozwiązań?

12 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 6/2017

T E M AT N U M E R U

Innowacje to nie tylko spektakularne i rewolucje działania. Dla przykładu w Grupie Azoty jest obecnie prowadzony proces wdrożenia nowych metod eksploatacji majątku produkcyjnego. Projekt ten zawiera kilka metod, które w przyszłości mogą stanowić podstawę nowego podejścia do eksploatacji majątku produkcyjnego. Model predykcyjny dla układu turbina plus pompa w instalacji konwersji gazu ziemnego, ze szczególnym uwzględnieniem turbiny, jako maszyny krytycznej dla procesu, jest najlepszym przykładem tego rozwiązania. Projekt ten jest po pozytywnym odbiorze i zalecono dalsze monitorowanie pracy układu.

Polegał on na wprowadzeniu nowoczesnych działań, które będą wkrótce wdrożone w innych kluczowych instalacjach Grupy. Metody te są podobne do tych, które wykorzystuje się np. w projektowaniu samochodu autonomicznego (np. Tesla). Dane przedstawione w projekcie z jednej strony uwidaczniają zagrożenia dla płynności pracy instalacji, co należy zrobić, aby uzyskać lepszą dostępność instalacji, a z drugiej strony pokazują, jak optymalnie powinien być prowadzony proces.

Drugim projektem, na który chciałbym zwrócić uwagę, jest system monitoringu, wpisujący się w ideę efektywnego zarządzania majątkiem produkcyjnym. System to analiza on-line parametrów drgań. Dzięki tej analizie, prowadzonej w firmie mającej lokalizację w Krakowie (powstałej jako start-up na bazie absolwentów AGH), uniknięto nieplanowanych postojów instalacji między innymi poprzez informacje, które elementy maszyny (np. łożyska) należy wymienić, aby uniknąć awarii.

Te dwa projekty pokazują, jakie rezerwy tkwią jeszcze w instalacjach i jak przy niewielkim nakładzie można zoptymalizować prace maszyny oraz poprawić dostępność instalacji. To przykład innowacji, czy wręcz sztucznej inteligencji w przemyśle chemicznym.

• To konkretne projekty z zakresu działań innowacyjnych. Czy możemy powiedzieć o innych zrealizowanych, będących w trakcie realizacji czy też o tych, które są w planach Grupy Azoty?

O innowacjach w Grupie Azoty moglibyśmy mówić godzinami, ale skupię się na ostatnich działaniach. W listopadzie podpisaliśmy dwa ważne listy intencyjne z KGHM-em i Ursusem dotyczące obszaru badań i rozwoju.

Współpraca z KGHM-em dotyczy wytwarzania katalizatorów z udziałem renu, próby zastosowania środków przeciwpylnych i antyzbrylaczy, projektu metod fizykochemicznych w celu wzbogacenia surowców mineralnych czy zagospodarowania złóż magnezytu.

Współpraca z Ursusem to obszar wykraczający poza to, z czym do tej pory kojarzyła się Grupa Azoty.

Oczywiście stawiamy na wzajemną kooperację względem naszych wspólnych odbiorców, jakimi są rolnicy.

Nie konkurujemy, a działamy wspólnie, bowiem mamy inne produkty, a tę samą grupę docelową. Równocześnie jednak podpisaliśmy list intencyjny, który zakłada doskonalenie prac i badań w zakresie bezemisyjnego

I

I n n o w a c y j n o ść

transportu publicznego. Ursus, jako pierwszy w Polsce, dokonał homologacji autobusu z napędem wodorowym. Grupa Azoty jest z kolei największym w Polsce producentem wodoru, w tym wodoru o wysokich parametrach czystości. Postanowiliśmy połączyć potencjały, znaleźć obszary synergii. Planujemy uruchomić pilotażowy program zastosowania technologii wodorowych w transporcie publicznym w partnerstwie z kilkoma samorządami.

Innym przykładem naszych działań innowacyjnych jest kooperacja ze startupami zajmującymi się usługami satelitarnymi dla rolnictwa. Od dłuższego czasu rolnictwo precyzyjne leży w obszarze naszych zainteresowań, pojawiają się nowe możliwości, nowe aspekty – m.in. związane z technologiami satelitarnymi, z planami na polskiego satelitę, który mógłby być kompatybilny z rozwiązaniami, jakie mamy w tej chwili, a które moglibyśmy zaoferować rolnikom.

„

Planujemy uruchomić pilotażowy program zastosowania technologii wodorowych w transporcie publicznym w partnerstwie z kilkoma samorządami

• Które z projektów zyskały dofinansowanie w ramach programu INNOCHEM? W ramach ostatniej edycji tego programu pozyskaliśmy środki na trzy projekty. Grupa Azoty Siarkopol w konsorcjum z Grupą Azoty Polskie Konsorcjum Chemiczne i Instytutem Ciężkiej Syntezy Organicznej „Blachownia” uzyskały dofinansowanie na realizację projektu opracowania technologii produkcji polimeru o unikatowych własnościach mechanicznych i wysokiej odporności termicznej. Grupa Azoty Puławy i Gdańskie Zakłady Nawozów Fosforowych „Fosfory” realizują projekt opracowania technologii otrzymywania tiosiarczanu potasu. Natomiast Grupa Azoty Kędzierzyn pozyskała dofinansowanie na realizację projektu nowych formulacji specjalistycznych nawozów organiczno-mineralnych. W sumie na realizację projektów o wartości całkowitej prawie 22 mln zł do spółek Grupy Azoty w ramach programu INNOCHEM ma trafić prawie 11,5 mln zl.

• Czy korzystacie z innych programów wspierających innowacyjne projekty?

Oczywiście, że korzystamy i mamy zamiar korzystać w przyszłości. Niedawno podpisaliśmy umowę o współpracy z Krajowym Punktem Kontaktowym Programów Badawczych Unii Europejskiej. Grupa Azoty chce być bardziej obecna na arenie europejskiej, bardziej aktywna w nieformalnym klubie podmiotów z branży chemicznej, który przede wszystkim decyduje o agendzie programu UE dedykowanego badaniom,

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 6/2017 13

I I n n o w a c y j n o ść fot. 123rf

T E M AT N U M E R U

Program akceleracyjny Idea4Azoty Ruszył 17 listopada, adresowany jest zarówno do indywidualnych naukowców, zespołów badawczych, uczelni, instytutów badawczych, organizacji pozarządowych czy podmiotów technologicznych.

W ramach programu oferowane jest nie tylko wsparcie finansowe, ale także mentoringowe, prawne, pomoc w komercjalizacji czy udostępnienie instalacji półtechnicznych, czy laboratoriów

rozwojowi i innowacjom. Chcemy mieć wpływ na agendę dziewiątego programu ramowego, w którym będą gigantyczne środki na B+R. Planujemy też w ramach tej agendy odnaleźć się jako Grupa Azoty i realizować projekty badawcze w ramach międzynarodowych konsorcjów.

• Wspomniał pan o współpracy Grupy ze startupami i uczelniami. Czy to jest właśnie obszar, gdzie rodzą się, są wdrażane innowacyjne pomysły?

Tak, dlatego podchodzimy do tematu systemowo.

Jak wcześniej wspomniałem, 17 listopada 2017 r. uruchomiliśmy unikatowy, program akceleracyjny Grupy Azoty Idea4Azoty, poprzez który chcemy poszukiwać nowych technologii, usług i produktów dla Grupy. Zakres podmiotów, do których adresujemy program, jest bardzo szeroki. Mogą to być indywidualni naukowcy, zespoły badawcze, uczelnie, instytuty badawcze, organizacje pozarządowe, podmioty technologiczne. Zakładamy szybką ocenę aplikacji i – co ważne – naszego programu nie adresujemy tylko do podmiotów polskich, ale także zagranicznych. Jeśli mówimy, że Grupa Azoty ma być championem na rynku światowym, to musimy również odwoływać się do podmiotów technologicznych z zagranicy, ściągać do naszego kraju i implementować zaproponowane przez nie rozwiązania. Liczymy na to, że uda się pozyskać dużo dobrych projektów.

• Program Idea4Azoty może zadecydować o tym, jak Grupa Azoty będzie wyglądała w przyszłości, jaka to będzie firma, jakie będą jej produkty.

A jak pan wyobraża sobie chemię za 20 lat?

Jeżeli chodzi o naszą firmę, to, po pierwsze, musimy odpowiadać na potrzeby rynku i w związku z tym pracować nad dywersyfikacją portfela produktowe-

14 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 6/2017

go. Grupa Azoty za 10-15 lat nie może mieć takiego portfela jak dzisiaj. To wynika z geopolityki – rynek nawozowy jest coraz trudniejszy, a trendy światowe to bardziej precyzyjne, inteligentne rolnictwo. To z pewnością spowoduje zmianę zapotrzebowania na nawozy.

Mamy tego świadomość, dlatego też wzmacniamy część tworzywową, ale też szukamy zupełnie innych możliwości. Jest nią m.in. elektromobilność, z którą do tej pory się nie kojarzyliśmy. Inny startup, z którym współpracujemy – Infinum 3D – zajmuje się technologiami z obszaru 3D. Zarówno świat gospodarki, jak i nauki muszą mieć świadomość, że w perspektywie kilkunastu lat świat będzie podlegał dynamicznym zmianom. Z badań wynika, że 2/3 dzisiejszych przedszkolaków będzie pracowało w zawodach, których jeszcze nie znamy. Stąd też otwartość Grupy Azoty na różne rozwiązania technologiczne, niekoniecznie dzisiaj kojarzone z naszym core biznesem.

• Wróćmy do teraźniejszości, a właściwie niedalekiej przeszłości. Na stanowisko wiceprezesa zarządu Grupy Azoty został pan powołany 20 czerwca 2017 r. Jakie działania podjął pan przez te niecałe pół roku?

Działania, na które chciałbym zwrócić uwagę, to wynik pracy zespołowej całego zarządu i przede wszystkim pracowników, którzy są bardzo zdeterminowani i utożsamiają się z firmą, co buduje siłę i markę Grupy Azoty. W obszarze badań i rozwoju w ciągu ostatniego pół roku udało się wspólnie zrobić bardzo dużo. Wystartowaliśmy dynamicznie z budową największego w Grupie Centrum Badawczo-Rozwojowego – trzy miesiące temu miało miejsce wmurowanie kamienia węgielnego, dzisiaj mury już stoją, a pozostałe prace idą zgodnie z harmonogramem. Ich zakończenie planowane jest na koniec przyszłego roku.

T E M AT N U M E R U

Z drugiej strony prowadzimy coraz więcej własnych prac badawczo-rozwojowych. Jesteśmy dumni z projektu dotyczącego kwasów humusowych. W ramach Centrum Badawczo-Rozwojowego powstaje pilotażowa instalacja przemysłowa, dzięki której staniemy się potentatem w produkcji kwasów humusowych w kraju. A według różnych szacunków ok. 70% gleb w Polsce ich potrzebuje. Dotychczas otrzymane wyniki są bardzo obiecujące i wierzę, że będzie to niedługo produkcja przemysłowa.

Kolejna istotna sprawa – to podjęcie współpracy z kilkoma podmiotami technologicznymi i uruchomienie omawianego już programu Idea4Azoty, który pozwoli na systemowy przegląd technologii i współpracę z szerokim gronem potencjalnych beneficjentów.

Dalej mogę wymienić: podpisanie umowy z Krajowym Punktem Kontaktowym Programów Badawczych Unii Europejskiej, z KGHM-em, z Ursusem. Wchodzimy w zupełnie nowe obszary, ale też zaczynamy prowadzić prace badawczo-rozwojowe z nowymi podmiotami.

To, z czego jestem bardzo dumny, to także doktoraty wdrożeniowe. Udało się skutecznie zainteresować naszych pracowników pierwszym pilotażowym programem realizowanym przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Jesteśmy liderem wśród dużych przedsiębiorstw, ale to nie ostatnie słowo, ponieważ zgłaszają się kolejni pracownicy, ustalamy

I

I n n o w a c y j n o ść

kolejne agendy badawcze. Wierzymy głęboko, że idea doktoratów wdrożeniowych będzie się rozwijała. To świadczy też o tym, że nasi pracownicy chcą podnosić własne kwalifikacje, kompetencje i tym samym budować markę Grupy Azoty. Należy też wskazać na dobrą współpracę ze startupami w różnych obszarach technologicznych.

• Jakie główne cele wyznacza sobie pan do zrealizowania na przyszłość jako wiceprezes Grupy Azoty?

Jestem odpowiedzialny za obszar B+R. Bardzo duże nadzieje wiążę z programem Idea4Azoty. Wierzę, że program się sprawdzi. Moim celem jest to, żebyśmy dzięki niemu stosunkowo szybko mogli znaleźć nowe rozwiązania technologiczne, które będziemy z powodzeniem implementować w Grupie Azoty. Z drugiej strony liczę na to, i taki też cel sobie stawiam, że odnajdziemy się w ramach programu Horyzont 2020 i sięgniemy po środki europejskie na badania i rozwój, a tym samym zaistniejemy bardziej aktywnie w tym obszarze na forum europejskim jako liczący się podmiot w branży chemicznej. ____________________________________________ Rozmawiała Joanna Jaśkowska, redaktor magazynu „Chemia Przemysłowa” i portalu kierunekCHEMIA.pl Reklama

T E M AT N U M E R U

I I n n o w a c y j n o ść

PRZEPIS na innowacyjność Motywacje podatkowe dla przedsiębiorców inwestujących w B+R Rafał Malujda

radca prawny, rzecznik patentowy, www.malujda.pl

fot. 123rf

1 stycznia 2018 r. wejdzie w życie kolejna ustawa o zmianie niektórych dokumentów w celu poprawy działalności innowacyjnej, która doprecyzowuje szereg zapisów związanych z tzw. „ulgą B+R”. Czego dokładnie dotyczą zmiany? Czy przyczynią się do szybszego rozwoju polskiej gospodarki w tym zakresie?

16 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 6/2017

T E M AT N U M E R U

O

głoszona1 29 listopada 2018 r. ustawa z dnia 9 listopada 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego działalności innowacyjnej przewiduje zmiany mające na celu likwidację i ograniczenie przeszkód w prowadzeniu działalności innowacyjnej oraz podniesienie atrakcyjności instrumentów podatkowych, które mają za zadanie wspierać działalność innowacyjną w Polsce.

Jest ona odpowiedzią na głosy płynące z różnych środowisk, a w szczególności przedsiębiorców, jednostek naukowych oraz inwestorów. Ustawa realizuje postulaty zawarte w planie na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju i Strategii, które zostały przyjęte przez Radę Ministrów w 2016 r. i w 2017 r. Impulsem do zmian obowiązujących dotychczas regulacji jest bardzo niski rozwój działalności innowacyjnej w Polsce na tle innych państw europejskich.

Ulga na badania i rozwój Zmiany dotyczą między innymi ulgi na badania i rozwój (tzw. „ulga B+R”), która reguluje prawo do odliczenia od postawy opodatkowania kosztów uzyskania przychodów poniesionych przez przedsiębiorcę na działalność badawczo-rozwojową, czyli kosztów kwalifikowanych.

Nowo ogłoszona ustawa podwyższa dotychczas obowiązującą kwotę maksymalnego odliczenia od podstawy obliczenia podatku wszystkich kosztów kwalifikowanych na działalność B+R do 100% ich wartości, a dla przedsiębiorców mających status centrum badawczo-rozwojowego do 150% wartości tychże kosztów.

Na gruncie obecnie obowiązujących przepisów można odliczyć znacznie mniej, tj. jedynie 50% kosztów osobowych, jeżeli podatnik jest mikroprzedsiębiorcą, małym lub średnim przedsiębiorcą, oraz 30% lub 50% kosztów dla pozostałych przedsiębiorców. Z odliczenia kosztów kwalifikowanych będą mogli skorzystać również przedsiębiorcy, którzy prowadzą swoją działalność poza Specjalną Strefą Ekonomiczną – ten ostatni element został wylobbowany przez podmioty działające w tych strefach.

Wprowadzone rozwiązania mają zachęcić przedsiębiorców do inwestowania w działalność badawczo-rozwojową oraz wykazywania nakładów, które ponoszą na innowacje, gdyż suma odliczeń jest w dalszym ciągu niska.

Nie tylko należności z tytułu umowy o pracę Dużą zmianą, która została wprowadzona, jest rozszerzenie katalogu kosztów kwalifikowanych o należności, które wynikają z umów o dzieło oraz umów zlecenia, jak również składki na ubezpieczenia społeczne opłacane z tytułu tych należności. Obecnie do kosztów kwalifikowanych zaliczane są tylko należności wynikające z umowy o pracę.

Od 1 stycznia 2018 r. do kosztów kwalifikowanych przedsiębiorcy mogą zaliczyć także koszty nabycia sprzętu specjalistycznego, a w szczególności naczyń

I

I n n o w a c y j n o ść

i przyborów laboratoryjnych oraz urządzeń pomiarowych. Warunkiem jest to, że nie są one środkami trwałymi. Do katalogu zostały dodane także koszty zakupu usługi wykorzystania aparatury naukowo-badawczej.

Księgowanie zależne od sukcesu i porażki Nowa ustawa uregulowała również kwestię związaną z wykazywaniem przez przedsiębiorców w części sprawozdania finansowego – Dodatkowe informacje i objaśnienia, wysokości poniesionych kosztów związanych z pracami badawczymi i rozwojowymi, które nie zostały ujęte w aktywach bilansu. Ta „techniczna” zmiana do ustawy o rachunkowości polega na dodaniu pkt. 11 „informacje o kosztach związanych z pracami badawczymi i pracami rozwojowymi, które nie zostały zakwalifikowane zgodnie z art. 33 ust. 2 ustawy o rachunkowości do wartości niematerialnych i prawnych” w ust. 2 załącznika nr 1 do ustawy o rachunkowości (…) „Zakres informacji wykazywanych w sprawozdaniu finansowym, o którym mowa w art. 45 ustawy, dla jednostek innych niż banki, zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji” pozwoli uporządkować obecny stan prawny wykazywania wydatków na działalność badawczo-rozwojową w sprawozdaniu finansowym jednostki. Zauważyć należy, iż zmiana ta nie jest trywialna. Podkreśla ona jedną z podstawowych zasad obowiązujących w prawie bilansowym, tj. że prace B+R mogą zakończyć się sukcesem lub porażką i od tego zależy sposób ich księgowania. Miejmy nadzieję, że ta podstawowa zasada księgowa zacznie przebijać się również w publicznych programach pomocowych, które zdaje się, że nie uwzględniają tej drugiej możliwości zakończenia projektu…

Wsparcie dla młodych, innowacyjnych przedsiębiorstw Kolejna zmiana nawiązuje do jednego z benefitów podatkowych wprowadzonych już ustawą z dnia 25 września 2015 r. o zmianie niektórych ustaw w związku ze wspieraniem innowacyjności. Zwolniła ona bowiem z podatku dochodowego od osób prawnych spółki kapitałowe oraz spółki komandytowo-akcyjne z tytułu zbycia udziałów lub akcji nabytych w latach 2016-2017.

Regulacja ta miała na celu wsparcie rozwoju polskiego rynku inwestycji wysokiego ryzyka. Została wprowadzona definicja spółki kapitałowej podwyższonego ryzyka, o preferencji małych funduszy kapitałowych, których wartość aktywów nie przekraczała 50 mln euro i tylko w zakresie prowadzenia działalności inwestycyjnej na nieuregulowanym rynku.

Nowa ustawa przedłuży obowiązywanie tego zwolnienia dla zbywanych akcji lub udziałów nabytych w latach 2016-2023. Wiąże się to z tym, że fundusze wysokiego ryzyka stanowią niebezpieczne przedsięwzięcie. Uzupełniają lukę na rynku finansowym, zasilając kapitałowo i finansując działalność młodych, innowacyjnych przedsiębiorstw, które nie mają szans na znalezienie środków na działalność z innych źródeł.

CHEMIA PRZEMYSŁOWA 6/2017 17

T E M AT N U M E R U

I I n n o w a c y j n o ść

Wspieranie rozwoju tego rynku jest ważnym elementem zwiększania poziomu innowacyjności polskiej gospodarki.

Łatwiej o status centrum badawczo-rozwojowego Jednocześnie ustawa przewiduje ułatwienie dla podmiotów w uzyskiwaniu statusu centrum badawczo-rozwojowego – będą mogły otrzymać go spółki, których przychody osiągną 2,5 mln zł (a poziom przychodów ze sprzedaży wyników własnych prac B+R osiągnie 70% przychodów).

innowacji procesowych i organizacyjnych prowadzonych przez przedsiębiorców, pomoc szkoleniową dla przedsiębiorców, pomoc dla przedsiębiorców na projekty badawczo-rozwojowe oraz pomoc dla małych przedsiębiorców rozpoczynających działalność.

Formy pomocy finansowej Ustawa zawiera również katalog możliwych form udzielanej pomocy finansowej, którymi będą bezzwrotne wsparcie finansowe, pożyczki oraz finansowanie kosztów usług świadczonych przez usługofot. 123rf

Na skróty do nowoczesnych rozwiązań Nowa ustawa o innowacji przewiduje zmiany mające na celu likwidację i ograniczenie przeszkód w prowadzeniu działalności innowacyjnej oraz podniesienie atrakcyjności instrumentów podatkowych, które mają za zadanie wspierać działalność innowacyjną w Polsce

Wsparcie ministra Nowa ustawa dotyka także elementów publicznych instrumentów wsparcia niebędących benefitami podatkowymi – rozszerzona została bowiem możliwość wspierania działalności innowacyjnej przez ministra właściwego do spraw gospodarki, który ustanawia specjalne programy w obszarze innowacyjności gospodarki. Mogą one dotyczyć w szczególności rozwoju innowacyjnych produktów, usług i rynków, kompetencji proinnowacyjnych społeczeństwa, kompetencji kadr w tworzeniu i zarządzaniu innowacjami, umiejętności przedsiębiorców w zakresie ochrony własności intelektualnej, internacjonalizacji działalności innowacyjnej i powiązań między nauką a gospodarką. Programy te będą miały charakter uzupełniający do obecnie istniejących instrumentów wsparcia i będą wykorzystywane w celu szybkiego reagowania na problemy, które hamują rozwój innowacyjności.

W zakresie tworzonych programów udzielana będzie pomoc finansowa, która przeznaczana będzie na wspieranie innowacyjności, usługi doradcze, wspieranie udziału przedsiębiorców w targach i misjach gospodarczych, wspieranie klastrów innowacyjnych,

18 CHEMIA PRZEMYSŁOWA 6/2017

dawców bezpłatnie lub za odpłatnością niższą od ceny rynkowej. *** Podsumowując – nowa ustawa doprecyzowuje szereg zapisów związanych z tzw. „ulgą B+R”, co należy ocenić pozytywnie. To czego można jeszcze (i świątecznie, i noworocznie) życzyć przedsiębiorcom z tego obszaru, to zrównanie ich szans z jednostkami naukowymi, z którymi wspólnie realizują projekty, poprzez zakładanie spółek, do których wnoszona jest własność intelektualna. Obecnie jednostki naukowe, jako podmioty komercjalizujące wnoszące komercjalizowaną własność intelektualną w postaci aportu w rozumieniu ustawy o CIT, nie zapłacą podatku dochodowego z tego tytułu, zaś ich potencjalny wspólnik – będący inną kategorią podatnika CIT niż jednostka naukowa – już jak najbardziej. Wydaje się, że tę nierówność warto wyprostować, szczególnie w kontekście dużej liczby projektów motywujących przedsiębiorców do działania wspólnie z jednostkami naukowymi właśnie.

1

Dz. U. z 2017r., poz. 2201.