8/2014 Energetyka Cieplna i Zawodowa by BMP Sp. z o.o.

TEMAT NUMERU

2014 Impuls do inwestycji Kamień węgielny pod węgiel kamienny

> 44

Nowe otwarcie

> 26

Świadectwa pochodzenia. Na chwilę czy na zawsze?

> 82

6 NAJ w dwa czternaście Joanna Jaśkowska, Tomasz Olejarnik

ZDANIEM EKSPERTÓW 8 Przełamanie stagnacji Tomasz Olejarnik

ELEKTROENERGETYKA 17 Byłem, jestem zwolennikiem węgla, ale… wywiad z Jackiem Kaczorowskim, prezesem zarządu PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. 20 Odmienne tendencje w elektroenergetyce Herbert Leopold Gabryś 26 Nowe otwarcie wywiad z Krzysztofem Burkiem, wiceprezesem Rafako S.A. 29 Rok dużych zmian w ENEA Agata Łuczak 32 Wielki plac budowy Magdalena Rusinek 36 ENERGETYKA 2014 Jan Popczyk

INWESTYCJE W ENERGETYCE 44 Kamień węgielny pod węgiel kamienny Joanna Jaśkowska 48 Rozwijamy sieć Henryk Majchrzak 52 Gazowe bliźniaki Tomasz Olejarnik 56 Nowy blok w Turowie w 2019 r. Aldona Senczkowska-Soroka 58 Większe możliwości importu gazu do Polski Małgorzata Polkowska 61 Na straży potrzeb energetycznych KGHM Anna Michalska 64 Poprawić rynek wykonawców Katarzyna Dziąćko

17 Byłem, jestem zwolennikiem węgla, ale… wywiad z Jackiem Kaczorowskim, prezesem PGE GiEK S.A.

Odmienne tendencje w elektroenergetyce Herbert Leopold Gabryś

Fot. photogenica.pl

WYDARZENIA ROKU

fot.: PGE GiEK S.A.

SPIS TREŚCI

CIEPŁOWNICTWO

RYNEK ENERGII 82 Świadectwa pochodzenia Na chwilę czy na zawsze? Tomasz M. Wiśniewski 88 Generacja rozproszona lekiem na straty energii Dominik Błoński, Wojciech Pospolita, Adam Wierciak, Krzysztof Jesionek, Aleksander Compel 95 Rozwiązania dla energetyki – pomiary analityczne Dariusz Figiel

Z ŻYCIA BRANŻY 98 O remontach i utrzymaniu ruchu w Licheniu Joanna Jaśkowska

Gazowe bliźniaki Tomasz Olejarnik

Fot. I. Anacka „Energetyka” sp. z o.o.

68 Ponad 2000 MW czystego ciepła Tomasz Olejarnik 72 Potencjał w kogeneracji i OZE Mikael Lemström 74 Postawiliśmy na gaz. Opłacało się Jerzy Wojnicz 79 Niezbędne stabilne regulacje Wiesław Chmielowicz

FELIETON 102 Koniec roku 2014 i co dalej? Jerzy Łaskawiec

od redakcji Wydawca: „BMP bis” spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478 ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax (032) 415-97-74 tel.: (032) 415-29-21, (032) 415-97-93 energetyka@e-bmp.pl www.kierunekenergetyka.pl

Joanna Jaśkowska redaktor wydania tel. 32/415 97 74 wew. 19 e-mail: joanna.jaskowska@e-bmp.pl

Ruszyła maszyna po szynach… I co dalej? Pod koniec 2013, który był rokiem Juliana Tuwima, życzyłam polskiej energetyce, by stało się z nią to, co z Tuwimowską lokomotywą: Nagle – gwizd! Nagle – świst! Para – buch! Koła – w ruch! I stało się. Ruszyła maszyna po szynach ospale. Szarpnęła wagony i ciągnie z mozołem, I kręci się, kręci się koło za kołem… Rok 2014 był kluczowy, jeżeli chodzi o budowę nowego bloku w Kozienicach. Doczekaliśmy się również tego, co wydawało się już nieomal niemożliwe – rozpoczęła się realizacja największej inwestycji przemysłowej w Polsce po 1989, czyli budowa bloków 5 i 6 w Opolu, a w kwietniu podpisano umowę na budowę jednostki w Jaworznie. Był to też rok oddania do eksploatacji bloku gazowego w Rzeszowie i montażu kotła na budowie w Zakładzie Wytwarzania Tychy. Także w Stalowej Woli prace szły do przodu. Polska stała się wielkim energetycznym placem budowy. Można powiedzieć, że w polskiej polityce decydenci obudzili się i zrozumieli, że inwestycje w energetykę są koniecznością, bo bez nich nie będzie można mówić o bezpieczeństwie energetycznym kraju. Może wzięli sobie do serca słowa jednego z „patronów” 2014 roku – Jana Nowaka-Jeziorańskiego: „Przychodzi moment, kiedy nie wolno patrzeć na kraj z oddali. Dlatego postanowiłem patrzeć na Polskę z bliska”. Popatrzyli i oby patrzeć nie przestali. Bowiem to, co najważniejsze obecnie dla polskiej energetyki, to ustalenie stabilnych regulacji; tego, jak wyglądać ma Polityka energetyczna Polski do 2050. I tego życzę energetyce na 2015 rok.

ECiZ 8/2014

Rada Programowa: prof. Jan Popczyk – przewodniczący, Politechnika Śląska prof. Andrzej Błaszczyk – Politechnika Łódzka Wiesław Chmielowicz – prezes ECO Opole SA dr hab. inż. Maria Jędrusik – prof. nadzw. Politechniki Wrocławskiej Mieczysław Kobylarz – dyrektor GDF SUEZ Energia Polska S.A. prof. Stanisław Mańkowski – Politechnika Warszawska Katarzyna Muszkat – prezes zarządu ZE PAK SA dr inż. Mariusz Pawlak – Politechnika Warszawska Waldemar Szulc – wiceprezes zarządu PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna SA PGE Elektrownia Bełchatów S.A. prof. dr hab. inż. Artur Wilczyński – Politechnika Wrocławska Adam Witek – prezes zarządu „Energetyka” sp. z o.o. Grupa Kapitałowa KGHM Polska Miedź S.A. prof. nadzw. dr hab. inż. Krzysztof Wojdyga – Politechnika Warszawska prof. Jacek Zimny – Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie

Prezes zarządu BMP’ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redakcja Joanna Jaśkowska, Tomasz Olejarnik Redakcja techniczna: Maciej Rowiński, Marek Fichna Prenumerata, kolportaż Aneta Jaroszewicz Sprzedaż: Beata Fas, Magda Kozicka, Ewa Zygmunt, Jolanta Mikołajec, Aneta Pukajło

Druk: FISCHER POLIGRAFIA Cena 1 egzemplarza – 19,90 zł Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu Nr konta: 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/

Magazyn kierowany jest do prezesów, dyr. ds. technicznych i głównych specjalistów (mechaników, automatyków, energetyków) reprezentujących branżę energetyczną, organizatorów targów, sympozjów, imprez branżowych, urzędów, ministerstw, instytutów, wyższych uczelni oraz biur projektowych. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Fot. BMP’. Fot na okładce: photogenica.

www.kierunekenergetyka.pl

zdjęcie numeru

fot.: PKN ORLEN SA

zdjęcie numeru

Z PLACU BUDOWY Nowa elektrociepłownia we Włocławku, która jest flagowym projektem PKN ORLEN będzie wytwarzała energię elektryczną w kogeneracji z produkcją ciepła od 2016 roku

www.kierunekenergetyka.pl

ECiZ 8/2014

wydarzenia roku

NAJ w dwa czternaście Joanna Jaśkowska, Tomasz Olejarnik

2014 to dobry czas dla polskiej energetyki. Rok, w którym nastąpił przełom inwestycyjnej stagnacji. Ruszyły budowy bloków w Opolu, Jaworznie, Bogatyni. Prace w Kozienicach, Stalowej Woli czy w Tychach były kontynuowane, a blok gazowy w Rzeszowie został oddany do eksploatacji. Które z wydarzeń mijającego roku możemy określić mianem „NAJ”?

NAJWIĘKSZA GAZÓWKA SILNIKOWA

fot.: BMP

nowego bloku w Kozienicach. W ciągu ostatnich 12 miesięcy zbudowano sięgające prawie 200 metrów wysokości obiekty. Ukończono już podstawę pod turbozespoły. Blok w Kozienicach zostanie przekazany do eksploatacji w 2017 roku. Jego moc wyniesie 1075 MW, a sprawność netto osiągnie 45,59%.

Nowa jednostka w Rzeszowie W rzeszowskim oddziale PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. zakończono budowę nowego bloku kogeneracyjnego, który będzie wytwarzał ciepło i energię elektryczną w oparciu o cztery silniki spalinowe tłokowe, opalane gazem. Jest to największa tego typu jednostka w Polsce, która produkuje około 29 MW energii elektrycznej oraz 27 MW energii cieplnej.

NAJSŁYNNIEJSZY W ENERGETYCE CHRZEŚNIAK Na imię mu Tyszek Jego ojcem chrzestnym został Tomasz Tomczykiewicz, wiceminister gospodarki. Ma 40 m wysokości i 560 ton wagi. O kim mowa? O Tyszku – nowoczesnym kotle, który zamontowany został na budowie bloku energetycznego w Zakładzie Wytwarzania Tychy. Jego chrzest odbył się 25 sierpnia.

ECiZ 8/2014

www.kierunekenergetyka.pl

fot.: BMP

Blok w Kozienicach Rok 2014 był kluczowy, jeżeli chodzi o budowę

fot.: PGE GiEK

NAJBARDZIEJ ZAAWANSOWANA DUŻA BUDOWA

zdjęcie numeru wydarzenia roku

NAJWIĘKSZE PRZEDSIĘWZIĘCIE LOGISTYCZNE NA RZECE Na teren budowy nowego bloku w Elektrociepłowni Stalowa Wola dotarły ważące 540 ton podzespoły: turbina gazowa oraz stojan generatora turbiny. Urządzenia przypłynęły drogą morską ze Stanów Zjednoczonych, Francji i Korei Południowej do Gdańska. Dalej były transportowane Wisłą oraz drogą lądową. Łącznie czas transportu wyniósł ok. 14 miesięcy, z czego ponad 7 to czas postoju w Górze Kalwarii z powodu niskich stanów wody w Wiśle.

fot.: BMP

Inwestycja w terminal LNG w Świnoujściu w 2014 weszła w najważniejszą fazę realizacyjną, zarówno pod kątem budowy, jak i przygotowania do przyszłej eksploatacji. Równolegle z pracami budowlanymi wykonywane były próby i czynności związane z odbiorami robót oraz czynności przygotowawcze do próbnych rozruchów. W ramach tego procesu instalacja w Świnoujściu została podzielona na około 650 podsystemów, które są uruchamiane w określonej kolejności. Jednym z kluczowych zdarzeń w ramach procesu prób były testy najważniejszych obiektów terminalu LNG, czyli zbiorników magazynowych. Jedyne „ale” dotyczy terminów. Inwestycja miała zostać zakończona jeszcze w tym roku, ale ostatecznie będzie gotowa do odbioru komercyjnych dostaw gazu w 2015.

NAJWIĘKSZY KRYZYS Górnictwo pod kreską O tym, że w polskim górnictwie nie dzieje się dobrze, mówiło się już od dawna. Górnictwo węgla kamiennego wymaga restrukturyzacji. Ten rok wyjątkowo dał się we znaki spółkom węglowym. Zmieniali się prezesi zarówno Kompanii Węglowej, jak i Katowickiego Holdingu Węglowego. Niejednokrotnie słychać było o górniczych strajkach. I wciąż brak konkretnej odpowiedzi na pytanie: jak uzdrowić polskie górnictwo?

NAJNOWOCZEŚNIEJSZA STACJA W POLSKIM SYSTEMIE PRZESYŁU ENERGII ELEKTRYCZNEJ NAJDŁUŻEJ PODPISYWANA UMOWA Jaworzno ruszyło 17 kwietnia doszło do podpisania przez TAURON umowy z konsorcjum RAFAKO i Mostostalu Warszawa na budowę boku w Elektrowni Jaworzno. W przetargu na budowę bloku o mocy 800-910 MW w Elektrowni Jaworzno III TAURON wybrał ofertę konsorcjum RAFAKO i Mostostalu Warszawa za 4,4 mld zł netto. Ważność oferty zwycięskiego konsorcjum upływała pierwotnie z końcem lipca 2013 roku, ale była kilkukrotnie przedłużana. Główny wykonawca borykał się z kłopotami finansowymi; zebranie gwarancji banków i ubezpieczycieli zajęło mu trochę czasu, ale ostatecznie zakończyło się sukcesem.

www.kierunekenergetyka.pl

Ołtarzew Uroczystość otwarcia stacji elektroenergetycznej 400/220/110 kV Ołtarzew, z udziałem Janusza Piechocińskiego – wicepremiera i ministra gospodarki, zarządu PSE oraz przedstawicieli instytucji zaangażowanych w realizację inwestycji, odbyła się 24 kwietnia 2014 r. na terenie stacji, w miejscowości Pogroszew k. Ożarowa Mazowieckiego. Wydarzenie to stanowiło podsumowanie pierwszego etapu przedsięwzięcia, jakim jest budowa mostu energetycznego Polska-Litwa.

ECiZ 8/2014

fot.: PSE

fot.: PGNiG TERMIKA S.A.

Transport do Stalowej Woli

Terminal LNG w Świnoujściu

Fot. Polskie LNG

Na początku roku rozpoczęła się realizacja największej inwestycji przemysłowej w Polsce po 1989 roku. Dwa bloki energetyczne o łącznej mocy 1800 MW będą produkowały rocznie 12,5 TWh energii elektrycznej. Inwestycja ma poprawić bezpieczeństwo energetyczne naszego kraju i zapewnić ciągłość dostaw energii dla gospodarki oraz 13 mln gospodarstw domowych.

NAJWIĘKSZY KROK W KIERUNKU UNIEZALEŻNIENIA OD DOSTAW GAZU Z ROSJI

Fot. photogenica.pl

Bloki 5 i 6 w Opolu

fot.: PGE GiEK S.A.

NAJWIĘKSZA REALIZOWANA INWESTYCJA

zdaniem ekspertów

Przełamanie stagnacji Tomasz Olejarnik

fot.: photogenica

2014 rok to okres istotnych zmian. Rozpoczęły się kluczowe inwestycje, które mają zagwarantować bezpieczeństwo energetyczne Polski i wypełnić unijne normy emisyjne. Nasz kraj jest obecnie największym energetycznym placem budowy w Europie. Wciąż brakuje nam jednak stabilnej regulacji oraz jasnej strategii państwa. Jeśli mamy patrzeć w przyszłość z optymizmem, nie możemy zatrzymać się na przełamaniu stagnacji, lecz powinniśmy iść za ciosem.

ECiZ 8/2014 7/2014

www.kierunekenergetyka.pl

zdaniem ekspertów

Dariusz Lubera fot.: TAURON Polska Energia S.A.

prezes zarządu, TAURON Polska Energia S.A.

Przed sektorem energetycznym stawiane są coraz surowsze wymagania. W celu ich wypełnienia konieczne jest poszukiwanie nowszych metod wy-

dobywania surowców, wytwarzania, przesyłu, dystrybucji i magazynowania energii, w sposób jak najbardziej efektywny i bezpieczny dla otoczenia oraz środowiska naturalnego. Ciągłe, niezakłócone dostawy energii o właściwych parametrach, w tym także pochodzącej ze źródeł odnawialnych, pozostają naszym priorytetem. Rok 2014 oceniamy jako trudny, ale mimo to Grupie TAURON udało się realizować zamierzone cele biznesowe. Potwierdzają to m.in. osiągnięte przez nas wyniki finansowe, które (po III kw. 2014 r.) pozostały stabilne i były lepsze niż prognozy analityków. To warte podkreślenia w kontekście sytuacji branży energetycznej, na którą negatywnie wpływają najniższe od kilku lat ceny sprzedaży energii oraz coraz większa konkurencja na detalicznym rynku energii. W tym niesprzyjającym otoczeniu Grupa nie tylko osiąga satysfakcjonujące wyniki, ale i prowadzi zakrojony na sze-

roką skalę program inwestycyjny, który dotyczy zarówno obszaru wytwarzania energii i ciepła, wydobycia, jak również dystrybucji. W pierwszych dziewięciu miesiącach 2014 r. Grupa TAURON wydała na inwestycje ok. 2 mld, a w perspektywie najbliższych 10 lat nakłady inwestycyjne wyniosą ok. 37 mld zł, z czego ok. 29 mld zł do roku 2020. Tylko w obszarze dystrybucji to ok. 21 mld zł. Drugim kluczowym obszarem inwestycji będzie wytwarzanie, w którym w ramach planowanych inwestycji celem jest uruchomienie mocy wytwórczych na poziomie ok. 2 200 MW. Wierzymy, że 2015 r. okaże się lepszy pod względem koniunktury gospodarczej niż rok 2014, a otoczenie rynkowe będzie bardziej stabilne niż dotychczas. Niemniej jednak musimy pamiętać o kolejnych wyzwaniach stojących przed branżą energetyczną, w tym przede wszystkim uwarunkowaniach polityki energetyczno-klimatycznej.

Paweł Smoleń:

Złota era gazu nie dotyczy Europy – Ważne jest, by mówić o paliwach w kontekście konkretnych krajów, kontynentów. Nie ulegajmy generalizacji. Złota era gazu nie dotyczy Europy, bo tutaj go nie ma – wyjaśniał Paweł Smoleń, szef EURACOAL, Stowarzyszenia Producentów i Importerów Węgla Kamiennego i Brunatnego w Europie. – Jak wygląda światowy rynek węgla? Czy mamy do czynienia ze spadkiem jego zużycia? Czy wręcz przeciwnie – ma szansę na renesans? – z tym pytaniem do Pawła Smolenia zwrócił się prowadzący debatę: „Od kopalni do elektrowni…” Jarosław Zuwała, zastępca dyrektora ds. badań i rozwoju Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla. – Renesans następuje po cofnięciu, a tego nie obserwujemy. Węgiel jest produktem stabilnym – odpowiedział szef EURACOAL, który wymienił atuty tego surowca: – Ostatnio wykonano w Niemczech szybką analizę: co będzie, jak znikną do tego kraju dostawy ze Wschodu – ponad 10 mln ton. Odpowiedź brzmi: nic nie będzie. Węglem nie da się szantażować, bo jest on wszędzie i można go zastąpić surowcem z innego państwa. To jest jego atrybut. Jest on bezpieczny. A poza tym jest paliwem, które oferuje najtańszą opcję energetyczną dla ponad miliarda ludzi, którzy nie mają jeszcze elektryczności. Paweł Smoleń zwrócił uwagę, że mówiąc o paliwach przyszłości, trzeba spojrzeć na problem lokalnie. – Ważne jest, by mówić o paliwach w kontekście konkretnych krajów, kontynentów. Nie ulegajmy generalizacji. Złota era gazu nie dotyczy Europy, bo tutaj go nie ma – tłumaczył. – Węgiel ma wszystkie atrybuty, by być i pozostać paliwem przyszłości. A czy będzie? Nie wiadomo. Węgiel pozostanie, ale czy będą powstawały nowe kopalnie i elektrownie – to zależy od polityki. www.kierunekenergetyka.pl

O węglu… W debacie „Od kopalni do elektrowni: Nowoczesne górnictwo + nowoczesna energetyka = węgiel paliwem przyszłości?”, która zorganizowana została w ramach XVI Sympozjum Naukowo-Technicznego ENERGETYKA BEŁCHATÓW 2014, udział wzięli: Tomasz Huzarewicz – dyrektor Biura Marketingu i Analiz Kompanii Węglowej S.A., dr Andrzej Jagusiewicz – Główny Inspektor Ochrony Środowiska, Ministerstwo Środowiska, Albert Kępka – prezes zarządu, dyrektor generalny TAURON Wytwarzanie SA., Jacek Kaczorowski – prezes zarządu PGE GiEK S.A., prof. Maciej Kaliski – wiceminister gospodarki w latach 2011-2012, dyrektor Departamentu Górnictwa, Ministerstwo Gospodarki, Paweł Smoleń – szef EURACOAL, Stowarzyszenia Producentów i Importerów Węgla Kamiennego i Brunatnego w Europie. Dyskusję poprowadził: prof. dr hab. inż. Jarosław Zuwała – zastępca dyrektora ds. badań i rozwoju Instytutu Chemicznej Przeróbki Węgla.

ECiZ 8/2014 7/2014

zdaniem ekspertów

Henryk Borczyk fot.: TAURON Ciepło sp. z o.o.

prezes zarządu, TAURON Ciepło Sp. z o.o.

Rok 2014 oceniam jako bardzo dynamiczny – rok inwestycji i pozytywnych zmian w spółce. Dla TAURON Ciepło rok 2014 upłynął pod znakiem konsekwentnej odbudowy mocy wytwórczych, systematycznego unowocześniania już istniejącej instalacji oraz nowych inwestycji przyłączeniowych. W styczniu br. do TAURON Ciepło został włączony Zespół Elektrociepłowni Bielsko-Biała, w lutym rozpoczęliśmy realizację największej w historii województwa śląskiego modernizacji sieci ciepłowniczej. Warta 118,9 mln zł inwestycja pt. „Modernizacja systemu ciepłowniczego gmin: Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, Będzin i Czeladź” w kwocie 41,8 mln zł została dofinansowana z środków Funduszu Spójności w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko. Zakończenie projektu planowane jest na 31 grudnia 2014 r. W marcu 2014 roku zainaugurowaliśmy budowę nowego bloku energetycznego o mocy 50 MWe i 86 MWt w Zakładzie Wytwarzania Tychy. Inwestycja warta 618,5 mln zł jest drugim etapem realizowanego przez TAURON Ciepło projektu „Budowa nowych mocy w kogeneracji w Zakładzie Wytwarzania Tychy (50 MW)”, który obejmuje budowę bloku ciepłowniczego BC-50 w kogeneracji o mocy elektrycznej 50 MW i cieplnej 86 MW z kotłem fluidalnym, turbiną ciepłowniczo-kondensacyjną wraz z gospodarkami towarzyszącymi i niezbędną infrastrukturą. Podpisana w sierpniu tego roku umowa na budowę trzech kotłów olejowo-gazowych o mocy sumarycznej około 114 MWt w Zakładzie Wytwarzania Katowice to kolejny krok prowadzący do zapewnienia spółce odpowiedniej jakości i bezpieczeństwa dostaw ciepła do klientów. Inwestycja o wartości około 55 mln zł zostanie przekazana do eksploatacji z końcem 2015 roku. Szacunkowy przyrost mocy zamówionej z tytułu nowych przyłączy w TAURON Ciepło do końca października 2014 r. wynosi 33 MW. W międzyczasie uruchomiliśmy nowocześnie wyposażoną dyspozytornię, służącą do monitorowania online pracy całego systemu ciepłowniczego oraz źródeł wytwarzania TAURON Ciepło w obszarze konurbacji śląsko-dąbrowskiej.

ECiZ 8/2014

W 2015 roku najważniejsza będzie realizacja kolejnego etapu Programu Likwidacji Niskiej Emisji – jednego z najważniejszych projektów TAURON Ciepło. Głównym założeniem projektu jest wyeliminowanie na terenie konurbacji śląsko-dąbrowskiej ponadnormatywnych przekroczeń pyłów i substancji trujących. Celem nadrzędnym naszej spółki jest zapewnienie klientom dostępu do wytworzonej efektywnie, ekonomicznie ekologicznie energii, m.in. poprzez likwidację indywidualnych palenisk domowych i przyłączenie do systemu ciepłowniczego budynków wielorodzinnych. Program ograniczenia niskiej emisji realizowany jest w TAURON Ciepło od 2012 roku. Wtedy to rozpoczęliśmy skierowaną do mieszkańców Śląska i Zagłębia kampanię społeczną – „Niska emisja – wysokie ryzyko”, zachęcającą do zmiany sposobu ogrzewania na ciepło sieciowe. Jednym z wymiernych efektów tej kampanii jest wzbudzenie zainteresowania tematem niskiej emisji zarówno samorządów, jak i gminnych zarządców nieruchomości, a także mieszkańców aglomeracji. Tylko w latach 2012-2013 w ramach likwidacji niskiej emisji na terenie Katowic, Sosnowca i Dąbrowy Górniczej przyłączyliśmy do sieci ciepłowniczej prawie 60 wielorodzinnych budynków mieszkalnych. Potrzeby są znacznie większe, jednak dla wielu zarządców budynków najpoważniejszą barierą związaną ze zmianą ogrzewania jest konieczność poniesienia nakładów finansowych związanych z instalacją. TAURON Ciepło stara się angażować w rozwiązanie tego problemu poprzez wsparcie merytoryczne i doradztwo w zakresie pozyskania środków. Efektywne gospodarowanie energią i działania na rzecz redukcji emisji gazów cieplarnianych to najważniejsze wyzwania dla przedsiębiorstw na najbliższe lata. W roku 2015 będziemy kontynuowali realizację projektów inwestycyjnych zarówno w zakresie odbudowy mocy wytwórczych, jak i nowych przyłączeń oraz modernizacji sieci ciepłowniczej w oparciu o najnowsze technologie w tym zakresie. Budowa źródeł kogeneracyjnych o wysokiej sprawności, a w niedalekiej przyszłości źródeł trigeneracyjnych, w których oprócz energii elektrycznej i ciepła wytwarzany będzie chłód do klimatyzacji, to przyszłość branży ciepłowniczej. Wychodząc naprzeciw oczekiwaniom naszych klientów, stale pracujemy nad poszerzeniem oferty produktów i usług m.in. o sprzedaż ciepła latem – c.w.u., trigenerację, czyli tzw. chłód sieciowy, Smart Meetering czy też ofertę „dual fuel”. Jednakże zastosowanie innowacyjnych rozwiązań technologicznych w ciepłownictwie wymaga olbrzymich nakładów finansowych oraz odpowiedniego zaplecza naukowo-badawczego, stąd bardzo istotne są starania o pozyskanie środków na ten cel. Istotne będzie także wypracowanie odpowiednich założeń prawnych oraz standardów technologicznych, które pozwolą już w niedługim czasie na podjęcie praktycznych działań, zmierzających do rozszerzenia oferty produktowej i podniesienia jakości usług w ciepłownictwie.

www.kierunekenergetyka.pl

zdaniem ekspertów

dr inż. Henryk Majchrzak

dr inż. Andrzej Sikora

Rok 2014 oceniam jako dobry dla polskiej energetyki. Mając na względzie bezpieczeństwo energetyczne naszego kraju, niezwykle ważnym było podjęcie przez grupy energetyczne decyzji o budowie nowych bloków. Konwencjonalne, stabilne źródła wytwarzania są bowiem podstawą dla bilansowania KSE. Największą inwestycją będzie wybudowanie nowych bloków w Elektrowni Opole. W trakcie realizacji znajdują się już nowe bloki w Kozienicach, Stalowej Woli, Włocławku, Jaworznie, a wkrótce rozpoczną się prace w Turowie. W sumie realizowane projekty nowych mocy wytwórczych w energetyce obejmują jednostki o łącznej mocy 5000 MW. To bardzo dobra informacja, zwłaszcza uwzględniając fakt, że z przyczyn technicznych i ekonomicznych przedsiębiorstwa wytwórcze planują wycofanie z eksploatacji części jednostek wytwórczych. Wielkość tych wycofań w okresie 2014-2025 osiągnie poziom ok. 4900 MW (JWCD i nJWCD) łącznie. Nowe, nowoczesne źródła wytwórcze mają jeszcze jedną, niezwykle ważną zaletę – są bardziej efektywne niż jednostki starszej generacji i dzięki niższej emisji CO2, zdecydowanie są bardziej przyjazne środowisku. W 2015 roku, a także w latach następnych, najważniejsza będzie sprawna realizacja uruchomionych już projektów oraz podejmowanie kolejnych decyzji o nowych inwestycjach w sektorze. Przyłączenie nowych źródeł wytwórczych znacząco poprawi pewność zasilania odbiorców i niezawodność pracy Krajowego Systemu Elektroenergetycznego. Dlatego też PSE – zarówno w mijającym roku, jak i w planach na lata kolejne – położyły olbrzymi nacisk na realizację inwestycji w infrastrukturę elektroenergetyczną i znacząco zwiększyły nakłady inwestycyjne. Tylko w 2014 roku osiągną one poziom ok. 1 mld złotych. Wystąpiliśmy również o dofinansowanie 30 z zaplanowanych inwestycji ze środków unijnych w nowej perspektywie finansowej 2014-2020. Chciałbym zwrócić uwagę na jeszcze jeden obszar, który w tym roku nabrał widocznego tempa i w latach kolejnych rozwijać się będzie coraz bardziej dynamicznie – zarządzanie stroną popytową i reakcja strony popytowej. Już dzisiaj PSE posiadają zawarte umowy na redukcję zapotrzebowania na polecenie OSP w wielkości 147 MW, przy czym w roku 2015 planowane jest jeszcze zwiększenie tego wolumenu do 200 MW. Dodatkowo od 1 lipca 2014 r. stworzone są dla odbiorców możliwości uczestniczenia w Rynku Bilansującym i składania na nim ofert redukcji zapotrzebowania, które będą konkurować z ofertami wytwórców energii elektrycznej. Wszystkie działania są podejmowane przez PSE w trosce o niezawodną pracę KSE. Bezpieczeństwo systemu to nasz najważniejszy priorytet.

Rok 2014 oceniam jako rok trampoliny. Jasno widać, że kryzys gospodarki światowej silnie odbił się na gospodarce UE. Trzeba skonstatować, że pokryzysowej, opartej na węglowodorach z łupków i taniej energii, reindustrializacji Stanów Zjednoczonych towarzyszy poczucie statecznego uspokojenia (tak znanego z obserwacji emerytów, obywateli bogatych państw Unii), wszechobecnego „konsensusu” (słowa klucza nowej demokracji UE) i politycznych ambicji brukselskich (demokratycznie wybranych) urzędników piastujących bardzo eksponowane stanowiska i podejmujących w naszym imieniu wyzwania, bardzo ambitne zobowiązania, których przełożenie na grunt RP może być wykonalne jedynie wspólnym, uzgodnionym, opartym o twarde wyliczenia i właściwie zaprogramowane modele, ale podkreślam: olbrzymim wysiłkiem. Polskę na to stać, Polska może, powinna być kołem zamachowym UE. Polacy radzą sobie poza Polską znakomicie – a Polska aspirując do G-20, powinna być liderem pokryzysowej przemiany gospodarczej UE. Rozumiem, że wybrana została już ścieżka, wytyczone kierunki dla rozwoju gospodarczego Polski (bo zapisy październikowego szczytu klimatycznego UE są wiążące), a co za tym idzie zdefiniowane zostały nowe, odmienne od zapisanych założenia dla Polityki Energetycznej RP do 2050. W 2015 roku, mam nadzieję spokojnym i bez wojennej retoryki, najważniejsze będzie wykreowanie i uzgodnienie polityki gospodarczej RP tak, aby była podwalina dla polskiej polityki energetycznej. Po 25 latach niepodległości, pięknego rozwoju gospodarczego, nowego pokolenia, które wzrastało w dobrobycie, wolności i wchodzi do życia społecznego, do demokracji, mam prawo i obowiązek oczekiwać od mojego rządu, od mojego państwa więcej niż dotychczas. To musi być koniec „bylejakości”, nie chcę już słyszeć „jakoś to będzie”, kolejny „sukces negocjacyjny” w Brukseli ma być przekładany na wzrost zamożności, a marketingowe „yes yes yes!” na strumień inwestycji. Potrzebne są strategiczne, zasadnicze zmiany w planowaniu gospodarczego i społecznego rozwoju Rzeczpospolitej.

www.kierunekenergetyka.pl

prezes zarządu, Instytut Studiów Energetycznych Spółka z o.o. fot.: ISE

fot.: PSE

prezes zarządu, Polskie Sieci Elektroenergetyczne S.A.

ECiZ 8/2014

zdaniem ekspertów

Ireneusz Łazor fot.: Towarowa Giełda Energii S.A.

prezes zarządu, Towarowa Giełda Energii S.A. odgrywać istotną rolę w Europejskiej Strategii Bezpieczeństwa Energetycznego. Państwa UE powinny tworzyć wspólny rynek gazu poprzez stopniową integrację kolejnych regionów Europy oraz wprowadzenie mechanizmów zapewniających nie tylko bezpieczeństwo energetyczne, ale również niedopuszczenie do wykorzystywania gazu jako narzędzia politycznego szantażu. W tym zakresie UE powinna dążyć do wprowadzenia obowiązku sprzedaży części importowanego gazu przez giełdę, tzw. europejskie obligo gazowe.

Krajowy rynek gazu – kolejne wyzwania

Rok 2014 był przełomowy w kontekście budowania świadomości bezpieczeństwa energetycznego nie tylko w kraju, ale również w całej Europie.

Rola giełd energii w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego Polska w kwietniu tego roku zaproponowała projekt budowy Unii Energetycznej, która miałaby się opierać na sześciu filarach: wspólne negocjacje gazowe całej UE, inwestycje w infrastrukturę energetyczną, lepsze wykorzystywanie własnych, europejskich źródeł energii, wyraźne wzmocnienie mechanizmu solidarności na wypadek embarga na dostawy energii, dywersyfikacja dostaw gazu z nowych źródeł oraz wzmocnienie pozycji europejskiej Wspólnoty Energetycznej. Kluczowe znaczenie ma w tym kontekście postulat związany ze stworzeniem mechanizmu wspólnych zakupów oraz negocjowania cen energii. Ten mechanizm jest bardzo istotny z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego całej UE. Zgodnie z rekomendacją Europejskiego Kongresu Gospodarczego z czerwca 2014 r. giełdy energii powinny

ECiZ 8/2014

W tym kontekście warto także wspomnieć o naszym rodzimym rynku błękitnego paliwa. Giełda gazu funkcjonuje w Polsce już ponad rok. Proces liberalizacji tego rynku postępuje, choć przed nami jeszcze sporo wyzwań dotyczących m.in. rozwoju strony popytowej czy zmiany otoczenia regulacyjnego. W tym roku, w odpowiedzi na potrzeby uczestników rynku, TGE wprowadziła nowe rozwiązania. Wprowadziliśmy zmiany w harmonogramie sesji na Rynku Dnia Następnego gazu. Giełda uruchomiła także nowe rynki i instrumenty na parkiecie gazu: od lipca funkcjonuje Rynek Dnia Bieżącego gazu, a Rynek Terminowy Towarowy gazu poszerzyliśmy o instrumenty tygodniowe, natomiast na Rynku Dnia Następnego gazu – instrumenty typu weekend. Niewątpliwie taki wachlarz produktów będzie czynnikiem aktywizującym rynek.

Ustawa o OZE zdecyduje o przyszłości tego rynku Rok 2014 upływa także pod znakiem prac nad ustawą o OZE. W ciągu ostatnich pięciu lat liczba zainstalowanych w Polsce mocy pochodząca z odnawialnych źródeł energii rosła w tempie 18-40 proc. rocznie. W tym roku widać jednak wyraźnie, że spada tempo inwe-

stycji w duże projekty dotyczące zielonej energii. Rynek czeka bowiem na nową ustawę, bez niej inwestorzy nie będą wiedzieli, na jakie finansowe wsparcie mogą liczyć, tym samym nie będą rozpoczynać nowych projektów. Pozostaje również pytanie czy obecnie obowiązujący system jest rzeczywiście wadliwy. W tej sytuacji wyzwaniem będzie spełnienie zobowiązań klimatycznych, według których udział odnawialnych źródeł energii w Polsce, musi osiągnąć co najmniej 20 proc. do 2020 roku. O jedną piątą trzeba też ograniczyć emisje dwutlenku węgla.

Dojrzały rynek energii elektrycznej jest gotowy na rynek finansowy W marcu br. złożyliśmy wniosek do ministra finansów za pośrednictwem KNF o zezwolenie na prowadzenie rynku finansowego i w dalszym ciągu czekamy na decyzję. W przypadku przychylnego stanowiska resortu, oferta TGE zostanie uzupełniona zgodnie z oczekiwaniami uczestników rynku, co pozwoli m.in. na zabezpieczanie cen energii, planowanie inwestycji w energetyce oraz na poszerzenie grona uczestników rynku energii o instytucje finansowe. W 2015 roku będzie to dla nas jeden z najważniejszych projektów – uruchomienie obrotu instrumentami finansowymi bazującymi na cenie spot energii elektrycznej i gazu. Zakładamy, że rynek zostanie uruchomiony najpóźniej w pierwszej połowie przyszłego roku. Rynek instrumentów pochodnych powiązanych z cenami energii elektrycznej skierowany jest do uczestników rynków prowadzonych przez TGE oraz do nowych uczestników z rynku finansowego. Zakładamy, że w ciągu trzech lat obrót na rynku finansowym powinien stanowić około 20 proc. krajowej konsumpcji energii. Rok 2015 będzie zarówno dla TGE, jak i dla całego rynku energii pełny nowych wyzwań i planów. Giełda będzie w dalszym ciągu realizować swoją misję liberalizacji rynków energii i gazu w Polsce, jak również strategię rozwoju rynków towarowych TGE, której celem jest umacnianie naszej pozycji w Europie.

www.kierunekenergetyka.pl

zdaniem ekspertów

Wydział Mechaniczny Energetyki i Lotnictwa, Instytut Techniki Cieplnej, Politechnika Warszawska fot.: zasoby własne autora

Rok 2014 dla energetyki oceniam jako rok, w którym: • podjęto wreszcie szereg finalnych decyzji dotyczących realizacji inwestycji w energetyce, przede wszystkim w duże bloki energetyczne opalane węglem; • w zasadzie pomyślnie kontynuowano budowę dużych inwestycji wcześniej rozpoczętych (Włocławek, Stalowa Wola, Kozienice); • coraz silniej odczuwalny stał się wpływ energetyki odnawialnej, w szczególności wiatrowej, na pracę elektrowni systemowych; • zdaliśmy sobie dosadnie sprawę z zagrożeń wynikających z uzależnienia importu gazu ziemnego i ropy naftowej zdominowanego przez dostawy z Rosji od bieżących wydarzeń politycznych; • jest to także kolejny rok, w którym majątek (nie tylko wytwórczy) w energetyce krajowej się postarzał. W roku 2015 najważniejsze będzie: • opracowanie nowej Polityki Energetycznej Polski, takiej, która stworzy spójną wizję rozwoju szeroko rozumianego sektora energetycznego w długim horyzoncie czasowym; • pomyślna kontynuacja podjętych inwestycji w nowe bloki energetyczne oraz podjęcie kolejnych decyzji inwestycyjnych; • finalizacja działań modernizacyjnych majątku istniejącego w związku z koniecznością dostosowania go do wymogów dyrektywy o emisjach przemysłowych.

Jerzy Łaskawiec ekspert ds. energetyki

fot.: zasoby własne autora

Rok 2014 oceniam jako utrzymanie dotychczasowych trendów w zakresie polityki energetycznej, czyli dalszy spadek bezpieczeństwa. Incydenty, takie jak Jaworzno, Opole, Kozienice, Turów to dopiero dotknięcie sterów tego wielkiego „tankowca”. Skręt (odpowiedz układu) zacznie się za około 3 kilometry w przypadku tankowca lub 3 lata przy takich inwestycjach. W 2015 roku najważniejsze będzie zakończenie prac nad ustawami związanymi z bezpieczeństwem energetycznym. Jak wiadomo, nawet ekspresowy tryb uchwalania ustaw to 7-9 miesięcy. Wszystkie niezakończone projekty MUSZĄ iść do kosza po wyborach. Takie jest prawo. I od nowa w koło Macieju.

www.kierunekenergetyka.pl

Marian Babiuch

prezes zarządu, Polskie Towarzystwo Elektrociepłowni Zawodowych Rok 2014 oceniam pozytywnie, bo przywrócono wsparcie dla kogeneracji, co umożl i w i ł o s p ra w n i e j s ze funkcjonowanie układów kogeneracyjnych, w szczególności bloków gazowo-parowych. W celu skutecznych prac nad Programem Rozwoju Kogeneracji, Polskie Towarzystwo Elektrociepłowni Zawodowych zawarło z Izbą Gospodarczą Ciepłownictwo Polskie, z Izbą Energetyki Przemysłowej i Odbiorców Energii oraz z Izbą Gospodarczą Gazownictwa porozumienie o współpracy w sprawie wspólnych działań mających na celu wypracowanie rozwiązań i mechanizmów prawnych dla efektywnego wspierania istniejących i nowych instalacji kogeneracyjnych. W 2015 r. najważniejsze będzie skuteczne doprowadzenie do uchwalenia zapisów w prawie energetycznym dotyczących mechanizmów wsparcia, w szczególności dla nowych obiektów kogeneracyjnych. Wprowadzenie ich w długim horyzoncie czasowym umożliwiłoby zrealizowanie celu zapisanego w aktualnej „Polityce energetycznej Polski” podwojenia produkcji energii elektrycznej w kogeneracji, co prawda nie do 2020 r. ale przynajmniej do 2025 r. Jest to niesłychanie ważne, bowiem wytwarzanie energii w wysokosprawnej kogeneracji powoduje znaczący wzrost efektywności energetycznej. Pozwala na oszczędność energii pierwotnej do 30% i o podobną ilość zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do środowiska naturalnego. W tym sensie 30% niezużytej energii można uznać za energię zieloną. Co prawda niektórzy uważają, że skoro kogeneracja jest tak efektywna, to nie należy jej wspierać. Tym odpowiadam, że kogeneracja jest efektywna energetycznie i ekologicznie, ale niekoniecznie ekonomicznie – wymaga bowiem wyższych nakładów inwestycyjnych i większość wytwarzania jest w czasie, gdy jest duże zapotrzebowanie na ciepło, a nie przez cały rok. Ze względu na oszczędności energii pierwotnej i nasze zobowiązania wobec przyszłych pokoleń, rozwój kogeneracji należy potraktować jako wyzwanie cywilizacyjne. Kogeneracja poprawia znacznie bezpieczeństwo energetyczne, bowiem rozproszenie źródeł energii i umiejscowienie ich w dużych miastach, które są nie tylko odbiorcami ciepła, ale też energii elektrycznej, powoduje zmniejszenie strat w przesyle i dystrybucji. fot.: zasoby własne autora

prof. dr hab. inż. Krzysztof Badyda

ECiZ 8/2014

zdaniem ekspertów

Politechnika Wrocławska fot.: zasoby własne autora

Rok 2014 oceniam jako rok względnie dobry dla energetyki. Rozpoczęto długo oczekiwane inwestycje w obszarze nowych źródeł (bloki w Elektrowni Opole). Jednak końcówkę 2014 roku zdominowały informacje napływające z Brukseli związane z ograniczeniem emisji CO2 o co najmniej 40% do 2030 roku względem roku 1990. Jednocześnie RE przyjęła Konkluzje, które przewidują, że mniej zamożne kraje UE (PKB poniżej 60% średniej unijnej), a więc i Polska, będą mogły przekazywać tzw. darmowe pozwolenia na emisję CO2 elektrowniom do 2030 roku w zamian za przeprowadzenie inwestycji służących modernizacji sektora energetycznego. Ponadto przewidziano utworzenie 2% rezerwy uprawnień EU ETS, która będzie przeznaczona na zwiększenie między innymi efektywności energetycznej. Warto też zwrócić uwagę na inny ważny problem, a mianowicie projekt dyrektywy UE ws. Ograniczenia emisji niektórych zanieczyszczeń do powietrza ze średnich obiektów energetycznego spalania (dyrektywa MPC). Kluczowym w tym projekcie jest określenie norm emisji SO2, NOx i pyłu dla obiektów, których moc cieplna jest równa lub większa niż 1MW i mniejsza niż 50 MW. Uwagę zwraca fakt, że dopuszczalne wielkości emisji zawarte w projekcie są zdecydowanie ostrzejsze od obecnie obowiązujących. W Polsce dotyczy to głównie ciepłownictwa. Z zapisu w projekcie wynika również, że dla obszarów, w których jakość powietrza nie spełnia norm, standardy emisji będą jeszcze ostrzejsze. Tak więc w roku 2015 należy zintensyfikować działania związane z pogodzeniem krajowego bilansu energetycznego opartego głównie o węgiel z celami polityki klimatyczno-energetycznej UE. To duże wyzwanie w świetle kolejnych działań UE zmierzających do zaostrzenia norm w zakresie pyłów submikronowych (PM 2,5 i mniejsze) oraz rtęci. Szczególnie, że dane za lata 2010-2012 wskazują, że w Polsce poziom stężenia pyłów zawieszonych przekracza o 75% poziom zakładany przez UE. W tym kontekście potrzebny jest znaczący wkład finansowy w technologie, które lepiej pomogą wykorzystać paliwa kopalne, w tym węgiel. W najbliższej perspektywie 2015-2020 mamy do dyspozycji program Horyzont 2020, programy operacyjne i regionalne oraz środki z budżetu państwa i jest to dla Polski ogromne pole do działania, szansa rozwoju gospodarki przy ograniczeniu negatywnego wpływu energetyki na środowisko naturalne. Wydaje się, że nie uda się uciec od problemu redukcji gazów cieplarnianych, natomiast można wybrać najmniej kosztowny sposób. Wiąże się to z koniecznością opracowania struktury tzw. miksu energetycznego, a niestety nie zostało dużo czasu.

ECiZ 8/2014

Krzysztof Zamasz

prezes zarządu, ENEA S.A. fot.: ENEA S.A

prof. dr hab. inż Maria Jędrusik

Rok 2014 oceniam jako udany i bardzo dobrze wykorzystany. Dzięki ogromnemu zaangażowaniu naszych pracowników, przeprowadziliśmy wszystkie zaplanowane zmiany, a projekty inwestycyjne realizowane są zgodnie z harmonogramem. Bieżący rok pokazał, że ENEA działa jako jedna, skuteczna drużyna, w której każdy zawodnik pracuje na wspólny wynik. To jest solidny fundament do budowania wartości naszej Grupy i marki, bo jako sprawny organizm gospodarczy możemy z powodzeniem zrealizować swoją misję rynkową. Regularnie odnotowujemy dobre wyniki finansowe. Nasza praca jest zauważana, czego dowodem są m.in. wysokie ratingi i nagrody przyznawane przez specjalistów. To dowód na skuteczną strategię i właściwe zaspokajanie potrzeb rynku. W 2015 roku najważniejsze będzie konsekwentne realizowanie przyjętej strategii i planów działania oraz wykorzystywanie szans rynkowych. Będziemy dalej realizować ambitne programy inwestycyjne, których celem jest wzrost wartości firmy oraz zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego naszych klientów. Wśród najważniejszych naszych przyszłorocznych zadań jest kontynuacja budowy elektrowni w Kozienicach, kolejne inwestycje w sieć dystrybucyjną oraz zaangażowanie w źródła kogeneracyjne, odnawialne i sieci ciepłownicze. Stale poprawiamy także konkurencyjność kosztową względem innych spółek z branży. Liczę na dalsze zaangażowanie naszych pracowników, by wszystkie te zamierzenia skutecznie zrealizować.

www.kierunekenergetyka.pl

zdaniem ekspertów

prof. dr hab. Krzysztof Wojdyga

Mikael Lemström

Zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego polskim odbiorcom powinno być najważniejszym zadaniem w polityce energetycznej. W produkcji energii elektrycznej podstawowym paliwem jest węgiel, a jego zasoby wystarczą jeszcze na 200-300 lat. Podjęto w 2014 decyzje o budowie nowych węglowych wysokosprawnych bloków energetycznych na parametry nadkrytyczne. W obszarze kogeneracji rozpoczęto budowę bloków kogeneracyjnych gazowo-parowych we Włocławki i w Stalowej Woli. Budowa i oddanie do użytku, chociaż z opóźnieniem, terminalu LNG zwiększy bezpieczeństwo dostaw gazu ziemnego do Polski i być może zapewni dostawy gazu w niższych cenach. Niezadawalający jest jednak postęp w pracach poszukiwawczych gazu łupkowego, ale miejmy nadzieję, że w roku 2015 tempo poszukiwań znacznie wzrośnie. Może wreszcie uchwalona zostanie ustawa o OZE, która spełni oczekiwania małych lokalnych producentów energii, a jednocześnie wpłynie na decyzje o budowie dedykowanych kogeneracyjnych bloków biomasowych. Należy również zwrócić uwagę na zawansowane projekty budowy spalarni odpadów komunalnych w kilku dużych polskich miastach. Wielką szansą dla polskiej energetyki i ciepłownictwa mógł być rozwój kogeneracji. Niestety w okresie ostatnich kilkunastu lat nie było woli politycznej jej rozwoju. Dyrektywa 08/2004 UE o wspieraniu wysokosprawnej kogeneracji obligowała kraje członkowskie do opracowania strategii jej rozwoju. Wdrożenie tej dyrektywy mogło wpłynąć na znaczny rozwój układów kogeneracyjnych w oparciu o średniej wielkości systemy ciepłownicze. Niestety dyrektywa dotycząca efektywności energetycznej anulowała dyrektywę kogeneracyjną, a w nowym dokumencie sprawę budowy nowych układów kogeneracyjnych odniesiono do małych (mini i micro) instalacji. Również w roku 2015 mogą wzrosnąć koszty ciepła sieciowego. Związane to będzie z koniecznością przystosowania instalacji ciepłowniczych do nowych wymagań dyrektywy IED. Niewiadomym pozostaje na jak długo odłożone będzie obligatoryjne ponoszenie kosztów emisji CO2. Wielką szansą dla osiągnięcia celu zmniejszenia energochłonności w Polsce mogą być działania związane z wdrażaniem systemu białych certyfikatów. W polskim przemyśle w okresie 20 lat już zmniejszono radykalnie energochłonność, ale jeszcze w porównaniu z najbardziej efektywnymi krajami świata nasza energochłonność jest prawie czterokrotnie wyższa. W budownictwie mieszkaniowym również możliwe jest dalsze ograniczenie zużycia energii. Sprzyjać temu będzie „Krajowy plan zwiększenia budynków o niskim zużyciu energii”, który jest obecnie poddany konsultacji społecznej.

Rok 2014 oceniam jako umiarkowanie udany z perspektywy sektora energetycznego. Wśród pozytywów należy z pewnością wyróżnić utrzymanie ambitnej polityki klimatycznej przez Unię Europejską. Osiągnięto ramowe porozumienie, które po konferencji w Paryżu trzeba będzie wypełnić konkretami. Ustalenia przyjęte podczas październikowego szczytu klimatyczno-energetycznego wyznaczają ogólne ramy dla inwestycji i rozwoju sektora energetycznego w długiej perspektywie czasowej. Należy jednak pamiętać, że Unia jedynie wskazała drogę, którą powinny podążyć kraje członkowskie i to od ich dalszej postawy będzie zależało powodzenie ambitnej polityki klimatycznej. Szczegółowe rozwiązania są ciągle kwestią otwartą, co dla inwestorów nadal oznacza pewną dozę niepewności. W Polsce mimo usilnych apeli sektora energetycznego, nadal nie doczekaliśmy się najistotniejszych dla dalszego rozwoju branży aktów prawnych, co tę niepewność dodatkowo pogłębia. W 2015 roku najważniejsze będzie uzgodnienie przez państwa członkowskie długoterminowych i wiarygodnych rozwiązań w kwestiach klimatycznych. Natomiast w Polsce konieczne jest uregulowanie kwestii legislacyjnych w energetyce. W tej branży okres zwrotu z inwestycji wynosi nawet kilkadziesiąt lat, dlatego w procesie podejmowania decyzji biznesowych ważne jest stabilne i przewidywalne otoczenie prawne. Mamy nadzieję, że w nadchodzącym roku pojawią się konkretne przepisy, które umożliwią rozpoczęcie od dawna planowanych procesów inwestycyjnych.

www.kierunekenergetyka.pl

prezes zarządu, Fortum Power and Heat Polska

fot.: Fortum Power and Heat Polska

fot.: Mateusz Grzeszczuk

Wydział Inżynierii Środowiska, Politechnika Warszawska

ECiZ 8/2014

zdaniem ekspertów

fot.: zasoby własne autora

O d m o j ego w y w i a du , udzielonego „Energetyce Cieplnej i Zawodowej” w 2013 r. wiele się zmieniło na lepsze w budownictwie energetycznym. Budujemy nowe bloki energetyczne w elektrowniach Kozienice, Opole, Jaworzno III itp. – to zasadnicza zmiana na lepsze. Pakiet klimatyczny jest lepszy, niż się spodziewaliśmy, ale znacznie gorszy niż obecnie obowiązujące normy. W dalszym ciągu ceny energii elektrycznej są w Unii Europejskiej zbyt wysokie. Jestem większym optymistą, niż byłem w ubiegłym roku. Nie udało się urealnić przepisów ochrony środowiska dla węgla. Musimy zmienić organizację w energetyce, tak aby dostosować firmy energetyczne do konkurencji w UE (od stycznia 2014 istnieje wspólny rynek energii elektrycznej w UE). W 2015 r. musimy zacząć wdrażać rynek mocy, skończyć „Politykę energetyczną” i zacząć poważnie rozmawiać o budowie elektrowni atomowej. Musimy również zakończyć prace nad ustawą o odnawialnych źródłach energii.

Adam Witek

prezes zarządu „Energetyka” sp. z o.o. fot.: „Energetyka” sp. z o.o.

Rok 2014 oceniam jako bardzo dobry. Uzyskaliśmy zakładane efekty ekonomiczne, kontynuowaliśmy prace modernizacyjne, zrealizowaliśmy zaplanowane inwestycje i przeprowadziliśmy trudny proces unii personalnej z WPEC w Legnicy S.A. W 2015 roku priorytetem będzie dla nas usprawnienie zarządzania w Grupie związane z kontynuowaniem procesu łączenia Energetyki i WPEC w Legnicy. W naszej branży brakuje regulacji prawnych energii zgodnych z dyrektywami EU, dlatego oczekujemy również na ustawę o odnawialnych źródłach energii. W nadchodzącym roku planujemy kontynuację badań na farmach fotowoltaicznych oraz kolejne inwestycje w ciąg produkcyjny.

ECiZ 8/2014

prezes zarządu, GAZ-SYSTEM S.A. Rok 2014 oceniam jako udany. Dla działalności GAZ-SYSTEM S.A. najważniejsze były trzy wydarzenia: finalizacja programu inwestycyjnego na lata 2009-2014, przyjęcie i rozpoczęcie realizacji Planu Rozwoju na lata 2014-2023 oraz uzyskanie większych technicznych zdolności importu gazu do Polski z kierunku zachodniego. Dodatkowo, w tym roku uruchomiliśmy platformę GAZ-SYSTEM Aukcje oraz, wspólnie z operatorami z rejonu Morza Bałtyckiego i Europy Środkowo-Wschodniej, przygotowaliśmy regionalne plany inwestycyjne. W 2015 roku najważniejsza będzie dalsza budowa zintegrowanego infrastrukturalnie rynku gazu i stworzenie narzędzi oraz rynkowych mechanizmów wspierających swobodny handel tym paliwem. Kolejnym celem spółki jest realizacja Planu Rozwoju na lata 2014-2023, zakładającego budowę kolejnych 2000 km gazociągów o dużej przepustowości, które pozwolą na zbudowanie dobrze funkcjonującej, elastycznej i efektywnej sieci przesyłowej, obejmującej zasięgiem cały kraj i będącej elementem europejskiego Korytarza Gazowego Północ-Południe. fot.: GAZ-SYSTEM S.A.

dyrektor generalny, Izba Gospodarcza Energetyki i Ochrony Środowiska

dr hab. Jan Chadam

Wiesław Chmielowicz

prezes zarządu – dyrektor spółki, Energetyka Cieplna Opolszczyzny SA Rok 2014 oceniam jako czas, którego Grupa Kapitałowa ECO nie zmarnowała. W którym nasza firma postawiła kolejny krok w realizacji strategii, mimo zewnętrznych uwarunkowań nie zawsze sprzyjających sektorowi ciepłowniczemu. W 2015 roku najważniejsza będzie stabilizacja. Stabilizacja, normalizacja na rynku paliw oraz w zakresie prawodawstwa. Stabilizacja umożliwiająca dalszy rozwój Grupy Kapitałowej ECO oraz poszukiwanie nowych rynków, na których moglibyśmy wdrażać nasz pomysł na ciepłownictwo. fot.: ECO SA

Sławomir Krystek

www.kierunekenergetyka.pl

elektroenergetyka

Byłem, jestem zwolennikiem węgla, ale… – Plan zagospodarowania przestrzennego województwa łódzkiego przewiduje lokalizację instalacji jądrowej w Bełchatowie. Ten zapis został wprowadzony, abyśmy mieli pełną wizję dla tej lokalizacji po zakończeniu eksploatacji węgla brunatnego – mówi Jacek Kaczorowski, prezes zarządu PGE GiEK S.A., którego zapytaliśmy m.in. o węgiel, gaz i atom.

• Węgiel kamienny i brunatny to paliwo, które daje Polsce bezpieczeństwo energetyczne. Jednak rodzime górnictwo węgla kamiennego często przegrywa z importem. Co musi się wydarzyć, by zmienić tę sytuację, by polski węgiel stał się konkurencyjny zarówno pod względem ekonomicznym, jak i ekologicznym?

Jacek Kaczorowski prezes zarządu PGE GiEK S.A.

www.kierunekenergetyka.pl

fot.: PGE GiEK S.A.

Aby zahamować import węgla kamiennego, trzeba zabezpieczyć jego krajowe wydobycie na poziomie zaspokajającym potrzeby, a dzisiaj takich możliwości polskie górnictwo nie ma. Importujemy więc około 12 mln ton tego surowca w skali roku. Jeżeli chodzi o konkurencyjność polskiego węgla kamiennego, to krótko i lapidarnie rzecz ujmując: branża wymaga sensownej restrukturyzacji. Nie robionej hasłowo, ale rzeczowo i nieustannie. Takie działania należy prowadzić ewolucyjnie, pamiętając o widocznych trendach na rynku. Dużo łatwiej przeprowadzić bowiem optymalizację działalności, jeśli czyni się to z uwzględnieniem potencjalnych scenariuszy. Trzeba przecież pamiętać o zobowiązaniach między pracodawcą a pracownikami, ale i o zmieniających się cenach na rynkach światowych. Jeżeli restrukturyzacja nie ma permanentnego charakteru, wówczas pojawia się kłopot z konkurencyjnością produktu. Nasza spółka prowadzi restrukturyzację od momentu skonsolidowania przedsiębiorstwa, a więc od 1 września 2010 roku. Horyzont czasowy, dla którego przyjęliśmy obowiązywanie obecnego projektu optymalizacji działalności, czyli koniec 2015 roku, zostanie przesunięty. Już dzisiaj wiemy, że ten program będzie mieć charakter stały. Restrukturyzację węgla kamiennego należałoby prowadzić w ten sam sposób. To zapewniłoby zabezpieczenie możliwości wydobycia i utrzymanie konkurencyjności polskiego węgla kamiennego.

ECiZ 8/2014

elektroenergetyka • Czy inwestycje w bloki węglowe będą kontynuowane? Wielu twierdzi, że takich elektrowni nie będzie się już budować, choćby ze względu na politykę klimatyczną UE? Każdy ma prawo do własnych opinii. Ja twierdzę, że to nie są ostatnie inwestycje. Biorąc pod uwagę zasobność złóż zarówno węgla kamiennego, jak i brunatnego oraz możliwości, jakie dają własne zasoby w zakresie suwerenności energetycznej, gospodarczej i politycznej, trudno sobie wyobrazić, że Polska z dnia na dzień, będąc pod presją polityki klimatycznej, zechce z nich zrezygnować. Nie przewiduję takiego scenariusza. Oczywistą sprawą jest, że bardzo duży nacisk należy położyć na czyste technologie węglowe po to, aby choć w części wywiązywać się z zaostrzonych norm emisyjnych, czyli z założeń przyjętych w polityce klimatyczno-energetycznej Komisji Europejskiej. Nie sądzę jednak, aby Polska mogła zrezygnować z zasobu, który daje jej pełną suwerenność, a zatem i konkurencyjność gospodarki. Mówiąc o czystych technologiach, należy powiedzieć, że przygotowywana obecnie nowelizacja Polityki Energetycznej Polski do roku 2050 powinna wskazać zrównoważony miks energetyczny, a więc takie pokrycie zapotrzebowania w czasie, które w sposób jednoznaczny dookreśli jego strukturę.

• Prace nad czystymi technologiami węglowymi to m.in. CCS… Tak, ale mówmy o utylizacji CO 2, czyli jego sensownym gospodarczym wykorzystaniu, a nie tylko deponowaniu. Do tej pory nie ma pomysłu na dwutlenek węgla, poza jego składowaniem w strukturach, które do tego celu mogą być desygnowane – mam tu na myśli złoża ropy naftowej czy gazu ziemnego, jak i głęboko zalegające wody zasolone. Te rozwiązania niosą jednak za sobą ryzyko rozszczelnienia i ulotnienia. Trzeba zatem myśleć o sposobie utylizacji polegającym na zastosowaniu CO2 w produkcji społecznie i gospodarczo użytecznej. Takie pomysły istnieją, natomiast ich efektywność przy dzisiejszych rozwiązaniach technologicznych nie jest jeszcze potwierdzona.

• Jakie jest wydobycie węgla w odkrywce Bełchatów w tym roku? Na poziomie porównywalnym do roku ubiegłego.

• Czy w związku z tym węgiel w Bełchatowie skończy się szybciej niż zakładano? Nie. Raczej później, niż szybciej w stosunku do przyjętych i obowiązujących planów. Pierwotne założenie mówiło o tym, że węgiel w odkrywce Bełchatów skończy się w roku 2016 lub 2017. Dzisiaj okazuje się, że będzie to rok 2020.

• Dlaczego? Węgiel w polu Bełchatów ma najlepsze parametry. Zasoby z pola Szczerców, jako że eksploatacja obecnie

ECiZ 8/2014

odbywa się w brzeżnej partii złoża, mają te parametry na niższym poziomie, tzn. węgiel jest najbardziej zasiarczony, o najmniejszej kaloryczności, z największą zawartością popiołu. Mając do dyspozycji węgiel w polu Bełchatów możemy prowadzić homogenizację, uśrednianie, korzystając z dobrych parametrów węgla w polu Bełchatów i dzięki temu dotrzymać parametrów jakościowych węgla kierowanego do instalacji elektroenergetycznej. W polu Bełchatów zalega jeszcze ok. 100 mln ton węgla, przy 700 mln ton w polu Szczerców, dlatego też przewidujemy zakończenie eksploatacji w Bełchatowie w roku 2020, a w Szczercowie – w zależności od bieżącego zapotrzebowania w latach 2035-2037.

• Co dzieje się z projektami realizowanymi przez PGE GiEK związanymi z wydobywaniem węgla brunatnego w Gubinie i Złoczewie? Prace nad projektami trwają. Obecnie jesteśmy na etapie przygotowania wniosków koncesyjnych. Spodziewamy się uzyskania koncesji na eksploatację węgla zarówno ze złoża Złoczew jak i Gubin na przełomie 2016 i 2017 roku. Przed nami trudny czas prac koncepcyjnych, ale tych bardziej szczegółowych, pozwalających na podjęcie decyzji dotyczących sposobu zagospodarowania, wykorzystania węgla z obu złóż. W przypadku Złoczewa przedmiotem analiz jest sposób transportu części węgla, którą będziemy mieć do dyspozycji bloku 858 MW Elektrowni Bełchatów. W okolicach Gubina z kolei planowana jest budowa jednostek wytwórczych. Kompleksy paliwowo-energetyczne oparte o węgiel brunatny są bardzo efektywne, ponieważ wytwórczość lokalizuje się w bezpośrednim sąsiedztwie wyrobisk. To wówczas minimalizuje koszty transportu, a mając cały łańcuch wartości pod kontrolą, można tę działalność prowadzić z najwyższą rentownością. Najlepszym przykładem jest Bełchatów.

• W tym roku oddaliście do użytku blok gazowy w Rzeszowie, jednak polskie ustawodawstwo nie sprzyja rozwojowi tego typu jednostek, gdyż brak jest wsparcia długofalowego. Jak według pana powinien wyglądać system wsparcia dla kogeneracji? Myślę, że gdyby obecny system wsparcia obowiązywał jeszcze przez co najmniej 10 lat, takie instalacje byłyby realizowane. Jeśli tak się nie stanie, to przy braku pełnego zapotrzebowania na część produkcji ciepła, instalacje pozbawione wsparcia nie będą rentowne ze względu na poziom cenowy gazu. Przypadek bloku w Elektrociepłowni Rzeszów jest szczególny z dwóch względów. Pierwszy to lokalne złoże i możliwość obniżenia ceny paliwa. Drugi, o charakterze zasadniczym, to dotacje nakładów części CAPEX-owej – zostały one pokryte w znacznej części nakładami wygenerowanymi przez narodowy i wojewódzki fundusz ochrony środowiska. Ta instalacja ma charakter pilotażowy, jest nowatorską, innowacyjną

www.kierunekenergetyka.pl

elektroenergetyka technologią, którą stosujemy w energetyce zawodowej po raz pierwszy. Są i mniejsze instalacje, wykorzystujące metan pochodzący z kopalń, ale ta rzeszowska ma charakter czysto przemysłowy. Jej moc to prawie 30 MW.

• W Polsce realizowana jest budowa kilku dużych bloków węglowych. Stawiane są też gazówki, rozwija się OZE. Czy w naszym kraju jest miejsce na elektrownie jądrowe? Odpowiem trochę przewrotnie. Otóż Polska, poza decyzją o podjęciu budowy, nie dysponuje w tym zakresie niezbędnymi zasobami, zarówno pod kątem technologii, kompetencji, technologii utylizacji, składowisk. A zasoby finansowe, które są tu niezbędne, będą na ograniczonym poziomie. Ostateczna decyzja dotycząca realizacji elektrowni jądrowej zapadnie po analizie ekonomicznej przedsięwzięcia. Natomiast lokalizacja i przyzwolenie społeczne wymagają precyzyjnego zbadania, aby wiedzieć, w którym miejscu istnieją najlepsze warunki do realizacji programu jądrowego, gdy przyjdzie czas na podjęcie kluczowych decyzji.

• Ale jest pan „ZA” elektrownią jądrową w Polsce? Ze względu na budowę kompetencji jestem zwolennikiem jej budowy, ale tak jak powiedziałem, ostateczne decyzje dotyczące realizacji muszą zapaść po analizie ekonomicznej tego przedsięwzięcia. Byłem i jestem zwolennikiem węgla, ale zdaję sobie sprawę z tego, że sektor będzie ewoluował. Wojewódzki Plan Zagospodarowania Przestrzennego przewiduje lokalizację instalacji jądrowej w Bełchatowie. Trudno sobie wyobrazić, że w Bełchatowie nie będzie wytwórczości po roku 2037, kiedy zabraknie węgla w złożu. Wówczas pracować będzie tylko blok 858 MW w Elektrowni Bełchatów, a przecież dysponujemy dzisiaj mocą 5300 MW w centralnej części systemu, mając pełne wyprowadzenie mocy, kompetencje, pełne pokrycie zapotrzebowania wodnego. To nasze zadanie, by korzystając z danego nam czasu wypracować sensowną koncepcję funkcjonalną Bełchatowa, a w ślad za tym utrzymanie miejsc pracy.

• Jak ocenia pan projekt Polityki Energetycznej Polski 2050? Polityka Energetyczna Polski jest właśnie aktualizowana. W naszej spółce widzimy celowość dalszego rozwoju energetyki opartej na węglu brunatnym. Jednakże udział poszczególnych źródeł w sektorze wytwarzania energii elektrycznej będzie w znacznej mierze zależał od poziomu cen uprawnień do emisji CO2, rozwoju energetyki jądrowej w Polsce oraz cen i dostępności gazu ziemnego. Węgiel brunatny dzisiaj to przede wszystkim bezpieczeństwo energetyczne, ale również tania energia, dlatego wiążemy naszą przyszłość z zagospodarowaniem złóż perspektywicznych w rejonie Złoczewa i Gubina. Pamiętamy także, że jednym z podstawowych celów i założeń polityki energetycznej Polski jest poprawa

www.kierunekenergetyka.pl

efektywności energetycznej, nie tylko przez odbiorców, ale także przez wytwórców energii. Elektrownie i elektrociepłownie spalające węgiel podlegają ciągłym modernizacjom, nowe bloki energetyczne powstające w miejsce bloków wycofywanych z eksploatacji charakteryzują się dużo wyższą sprawnością wytwarzania, a ich negatywne oddziaływanie na środowisko jest znacząco ograniczone. Przykładem naszych działań w tym zakresie jest rozpoczęty w 2007 roku kompleksowy program rekonstrukcji i modernizacji istniejących bloków 3-12 w Elektrowni Bełchatów, bezpośrednio związany z obowiązującą od 2016 r. dyrektywą unijną IED, która zaostrzyła normy emisyjne. Obowiązujące dziś przepisy pozwalają na emisję związków siarki i azotu na poziomie 400 mg na normalny metr sześcienny, nowe zmniejszają tę emisję o połowę. Modernizacja bloków doprowadziła do zmniejszenia emisji i poprawiła sprawność bloków.

„

Do tej pory nie ma pomysłu na dwutlenek węgla, poza jego składowaniem w strukturach, które do tego celu mogą być desygnowane – mam tu na myśli złoża ropy naftowej czy gazu ziemnego, jak i głęboko zalegające wody zasolone

• A co sądzi pan o konkluzjach szczytu Rady Europejskiej, podczas którego podjęto decyzje o głównych kierunkach polityki energetyczno-klimatycznej do roku 2030? Czy faktycznie jest to sukces dla Polski? Pragnę podkreślić, że zobowiązania Unii Europejskiej, nakreślone przez Radę Europejską podczas ostatniego szczytu w sprawie ram polityki klimatyczno-energetycznej do roku 2030 przez wiele kolejnych lat, będą wyzwaniem dla polskiego górnictwa i branży energetycznej oraz zdecydują o kierunkach rozwoju obu tych powiązanych ze sobą sektorów polskiego przemysłu. Po szczycie klimatycznym wyjściowa negocjacyjna pozycja Polski jest bardzo dobra. Wynegocjowane mechanizmy kompensacyjne, w szczególności przedłużenie derogacji, czyli puli nieodpłatnych pozwoleń do emisji, pozwoli nie tylko zminimalizować wpływ przyjęcia nowych celów emisyjnych na ceny energii, ale również przyczyni się do możliwości dalszego korzystania z węgla jako głównego surowca w polskiej energetyce. Z kolei fundusz modernizacyjny może wesprzeć inwestycje w nowoczesne, efektywne technologie wytwarzania energii. Ważne w tym miejscu jest to, że Polska musi być w stanie wykorzystać pełną pulę przyznanych jej derogacji a pieniądze na modernizację powinny być przeznaczone na inwestycje w przedsięwzięcia wspierające rozwój polskiej gospodarki. Rozmawiała Joanna Jaśkowska

ECiZ 8/2014