1/2015 Pompy Pompownie by BMP Sp. z o.o.

Efektywność energetyczna czyli mniej energii przy pompowaniu Efektywniej z POE > 72

Nie traćmy (tyle) energii > 82

Największa kopalnia energii > 86

Pompy Pompownie w nowej odsłonie

• nowy wydawca • nowe logo • nowy wygląd ...

SPIS TREŚCI

Eksploatacja

20 Pompy w bełchatowskim wydaniu Angelika Gajewska, Przemysław Płonka 24 Wyporowe czy wirowe? Przemysław Olejniczak 29 Współpraca przetwornicy Danfoss VLT® AQUA Drive z pompami głębinowymi Krzysztof Kubicki 32 Kosztowny wydatek czy racjonalne działanie Piotr Bruzgo 42 Gruba Kaśka po liftingu Łukasz Kaczmarek 49 Sposób na regulację Andrzej Korczak, Grzegorz Peczkis 54 Ideę przemienić w wyrób Marcin Janczak 56 Oszczędniejsze tłoczenie Górnośląskie Przedsiębiorstwo Wodociągów 58 O doborze pomp do pompowni melioracyjnych Grzegorz Pakuła 66 Kompozyty BELZONA Roman Masek 70 Szczelność i skuteczność uszczelnień mechanicznych Zenon Gawronek

Efektywność energetyczna

72 Efektywniej z POE Rozmowa z Henrykiem Kucem 76 Mniej energii przy pompowaniu Andrzej Błaszczyk, Adam Papierski, Mariusz Susuik, Grzegorz Koźba, Dariusz Woźniak, Mariusz Nawrocki 82 Nie traćmy (tyle) energii Waldemar Jędral 86 Największa kopalnia energii Jan Surówka 92 Napędzają bez ograniczeń Zbigniew Szulc

Fot. BMP

Mówią o nich: „odpowiedzialne” Rozmowa z Waldemarem Jahnem Pompowanie we wnętrzu góry Angelika Gajewska, Przemysław Płonka Pomagamy w biegu na 100 metrów Rozmowa z Piotrem Kańtochem

Mówimy o nich: „odpowiedzialne” Rozmowa z Waldemarem Jahnem, dyrektorem Departamentu Utrzymania Ruchu i Remontów, Grupa Azoty Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A.

12 Pompowanie we wnętrzu góry Angelika Gajewska, Przemysław Płonka Fot. BMP

8 12 16

82 Nie traćmy (tyle) energii

fot. photogenica

Technika pompowa w praktyce

Prof. Waldemar Jędral

Historia

97 MEGAPRZEPOMPOWNIA oprac. pracownicy Terenowego Oddziału w Nowym Dworze Gdańskim

Felieton

102 Druga młodość Piotr Świtalski

od redakcji Wydawca: BMP’ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. ul. Morcinka 35, 47-400 Racibórz tel./fax (32) 415-97-74 tel. (32) 415-29-21, (32) 415-97-93 e-mail: biuro@e-bmp.pl www.kierunekpompy.pl

Angelika Gajewska redaktor wydania tel. 32/415 97 74 wewn. 31 602 603 416 e-mail: angelika.gajewska@e-bmp.pl

Istotne kwestie w nowym wydaniu S

erdecznie witam Państwa w nowej odsłonie Pomp Pompowni. Wprawdzie zmienił się wydawca, logo i wygląd, jednak magazyn pozostaje ten sam – chcemy wciąż poruszać interesujące Państwa tematy, jak choćby dotyczące eksploatacji pomp. Chcemy pisać o remontach, o trudnościach, z jakimi spotykają się zakłady podczas pracy układów pompowych. Już w tym numerze doświadczeniami w tym zakresie dzieli się Waldemar Jahn, dyrektor Departamentu Utrzymania Ruchu i Remontów w Zakładach Azotowych Kędzierzyn S.A. oruszymy również tematy związane z optymalizacją pracy pomp. „Modernizacja to kosztowny wydatek czy racjonalne działanie?” – to pytanie stawiają na naszych łamach pracownicy MPEC Białystok. Jak się okazało po pierwszym roku pracy zmodernizowanego układu pompowego, spółka odnotowała korzyści w postaci zmniejszonego zapotrzebowania na energię elektryczną. emat efektywności energetycznej przewija się w wielu artykułach. Nic dziwnego, gdyż wciąż w niektórych instalacjach pompowych traci się nawet 30-40% energii pobieranej na pompowanie danego medium. Sposoby zmniejszenia energochłonności pompowania często są proste i mało kosztowne, a w znacznym stopniu mogą zmniejszyć niepotrzebne straty, o czym pisze prof. Waldemar Jędral w artykule pt. „Nie traćmy (tyle) energii”. A przykład z życia? KGHM Polska Miedź S.A. od wielu lat

Pompy Pompownie 1/2015

zajmuje się tematem efektywności energetycznej. W firmie powstał również Program Oszczędności Energii, który jest ciągle rozwijany i przynosi wymierne oszczędności. ie zabraknie ciekawostek. Sięgniemy po zagadnienia historyczne, jak również zabierzemy Państwa w interesujące miejsca – tym razem opisujemy zabytkową stację pomp na Żuławach oraz zamieszczamy fotoreportaż z wysokospadowej Elektrowni Porąbka-Żar. magazynie zajmiemy się prezentacjami najlepszych rozwiązań w zakresie układów pompowych. Czym jest dobra pompa? Dla Piotra Kańtocha, wiceprezesa zarządu w Grupie Powen-Wafapomp SA, najważniejsza jest jej jakość i efektywność energetyczna. Zaznacza również, że istotna jest optymalizacja odbiorników. Może być najlepsza pompa, najlepszy falownik, z najlepszym silnikiem, ale jeśli będzie źle dobrany, cały układ traci sens. zanowni Państwo. Zdajemy sobie sprawę z odpowiedzialności, jaka na nas ciąży. Chcemy w dalszym ciągu być dla Państwa źródłem ciekawych, aktualnych informacji. By sprostać Państwa wymaganiom będziemy wdzięczni za sugestie odnośnie zamieszczanych treści, tematów, które Was interesują. Zapraszamy do kontaktu z redakcją, jak i regularnego odwiedzania naszej strony www.kierunekpompy.pl.

Rada programowa: dr inż. Piotr Świtalski, Akademia Techniki Pompowej – przewodniczący prof. dr hab. inż. Jan Bagieński, Politechnika Warszawska prof. dr hab. inż. Andrzej Błaszczyk, Politechnika Łódzka prof. dr hab. inż. Marek Gawliński, Politechnika Wrocławska prof. dr hab. inż. Waldemar Jędral, Politechnika Warszawska dr inż. Grzegorz Pakuła, Stowarzyszenie Producentów Pomp prof. zw. dr inż. Janusz Plutecki, Politechnika Wrocławska dr inż. Marek Skowroński, Politechnika Wrocławska Prezes zarządu BMP’ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor Naczelny: Przemysław Płonka Redaktor wydania: Angelika Gajewska Redakcja techniczna: Marek Fichna, Maciej Rowiński Reklama: Małgorzata Pozimska Prenumerata, kolportaż: Aneta Jaroszewicz Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Cena 1 egzemplarza – 24,30 zł ISSN: 1231-5842 Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Druk: FISCHER Poligrafia Fot. na okładce: BMP

zdjęcie numeru

Fot.: Wodociągi Kieleckie

zdjęcie numeru

W 1929 roku…

Stacja pomp na ujęciu wody w kieleckiej dzielnicy Białogon, zbudowana w latach 1928-29. Ujęcie do dziś pozostaje podstawowym źródłem zaopatrzenia w wodę Kielc, dociera ona stąd do 65% mieszkańców stolicy województwa świętokrzyskiego

Pompy Pompownie 1/2015

Zastosowali pompy przewałowe

Przebudowa przepompowni ścieków Siłownia II w Jaworznie jest kolejnym etapem porządkowania naturalnych zlewni ścieków z dzielnicy Łubowiec, Dąbrowa Narodowa i Osiedle Stałe.

PEC w Stargardzie Szczecińskim zmodernizował układ pompowy. Inwestycja polegała na zastosowaniu pomp przewałowych z regulacją obrotów dla zespołu kotłów. Pozwoli to zmniejszyć zużycie energii elektrycznej na potrzeby pompowania o około 20%. Fot.: MPWiK Jaworzno

3 miliony na pompownię

Planowana przez Grupę Tauron inwestycja związana z budową nowego bloku energetycznego, prawidłowe zagospodarowanie ścieków i wód opadowych w sposób kontrolowany, eliminacja zjawisk lokalnych podtopień budynków – to główne argumenty skłaniające do podjęcia zdecydowanych prac modernizacyjnych na tej pompowni. Planowana modernizacja Siłowni II rozpoczęła się początkiem 2015 roku. Swoim zakresem obejmuje m.in. wymianę sieci technicznej, zagospodarowanie i oświetlenie terenu, przebudowę ciągów pieszo-jezdnych, budowę zbiornika retencyjnego, stworzenie dwóch stanowisk dla samochodów asenizacyjnych dowożących ścieki z nieskanalizowanych terenów miasta oraz rozbudowę obiektu o zaplecze socjalne dla obsługi. Wartość umowna zadania to ponad 3,3 mln zł netto. Planowany termin realizacji inwestycji to 30 listopad 2015 r. Wykonawcą zadania jest wyłoniona w przetargu firma MIKO – Tech z Łazisk Górnych. Źródło: MPWiK Jaworzno

Dwie pompownie dla jednej oczyszczalni

Moderniz a c j a u k ł a du technologicznego ciepłowni zakładała: zabudowę nowych agregatów pompowych, wykonanie niezbędnych zmian w instalacji ciepłowni – wymianę rurociągów i armatury, wykonanie nowej instalacji zasilania i rozdziału energii elektrycznej, automatyki i sterowania ciepłowni. Inwestycja ta zakładała zastosowanie pomp przewałowych z regulacją obrotów dla zespołu kotłów. Cały zakres prac przebudowy układów pompowych i technologicznych został wykonany przez służby techniczno-remontowe ciepłowni. Zastosowanie pomp przewałowych wyeliminowało straty dławienia, a pozostałe zespoły pomp wraz z napędami i urządzeniami zasilania charakteryzują się większą sprawnością i mniejszą mocą. Osiągnięte skutki realizacji projektu mierzone są od początku listopada 2014. Zakładane efekty to zmniejszenie zużycia energii elektrycznej na potrzeby pompowania o około 20%. Spowoduje to redukcję emisji dwutlenku siarki, tlenków azotu, dwutlenku węgla oraz pyłów. W ramach modernizacji zmniejszono moc zainstalowaną zasilających urządzeń o około 2 tys. kVA oraz zredukowano moc zainstalowaną zespołów pompowych z 1495 kW do 686 kW. Użyte układy pompowe i elektroenergetyczne instalacje zasilające są bardziej niezawodne, cechują się prostszą konstrukcją, co skutkuje niższymi kosztami utrzymania i konserwacji. Przewidywany czas pracy nowych urządzeń to około 20-25 lat. Źródło: www.pec.stargard.pl

Od początku kwietnia 2015 r. trwa rozruch dwóch przepompowni ścieków Wodociągów Płockich, które powstały w miejscach oczyszczalni w Górach i Radziwiu. Budowa przepompowni ścieków na osiedlu Góry w Płocku wraz z przewodem tłocznym oraz budowa przepompowni ścieków na osiedlu Radziwie wraz z przewodem tłocznym pod dnem Wisły zapewni odprowadzenie ścieków do oczyszczalni Maszewo. Dzięki tej inwestycji zlikwidowano dwie oczyszczalnie, które były już przestarzałe technicznie i nie spełniały obowiązujących standardów jakości ścieków odprowadzanych do środowiska. Kanałem tłocznym o długości ok. 7 km (z przepompowni Góry do przepompowni Radziwie stąd kanałem długości 850 m pod dnem Wisły do komory w ul. Parowej) ścieki w ilości 600 m3 na dobę płyną do zmodernizowanej oczyszczalni w Maszewie. Źródło: jrp.wodociagi.pl

Pompy Pompownie 1/2015

Inwestycje w EC Zielona Góra EDF Polska zmodernizuje Pompownię Wody Sieciowej w Elektrociepłowni Zielona Góra. W marcu minął termin składania ofert. Zakończenie pierwszego etapu inwestycji planowane jest na koniec kwietnia. Celem modernizacji jest zmniejszenie zużycia energii elektrycznej oraz optymalizacja kosztów pompowania wody sieciowej. Zadanie polega na wymianie pomp wody sieciowej oraz rurociągów ssących, tłocznych i układami zasilania zgodnie z projektem wykonanym przez Energoprojekt Gliwice. Źródło: eB2B.com.pl

Fot.: www.pec.stargard.pl

z portalu kierunekpompy.pl

z portalu kierunekpompy.pl Nowy zestaw tłoczący ścieki

W Urzędzie Marszałkowskim w Toruniu, 14 kwietnia odbyła się organizowana przez dziennik „Rzeczpospolita” konferencja „TOP10. Najbardziej perspektywiczne rynki dla polskiego eksportu”, połączona z uhonorowaniem regionalnych laureatów rankingu „Orły Eksportu”. Jednym z nagrodzonych była firma Hydro-Vacuum S.A.

Firma KSB proponuje nowy, niezwykle kompaktowy agregat do tłoczenia ścieków, który spełnia wszystkie wymagania normy EN12050-1:2015.

Producent pomp z Grudziądza otrzymał nagrody w kategoriach: • Eksportowy Produkt, • Osobowość Eksportu dla Wiceprezes Barbary Miller. – Każda firma zaczynająca podbój rynków zagranicznych prędzej czy później zmierzy się z problemem budowania marki. Dlatego warto najpierw wypromować swój brand, a później rozwijać sieć dystrybucyjną – powiedziała podczas konferencji wiceprezes HV Barbara Miller. Eksport stanowi około 30% przychodów spółki ogółem. Hydro-Vacuum S.A. znalazła dystrybutorów na rynkach arabskich i afrykańskich; tylko w pierwszych miesiącach 2015 roku pompy z Hydro-Vacuum S.A. trafiły do Nigerii, Ghany, Egiptu, Libanu, Emiratów Arabskich. Jednym z elementów rozwoju eksportu i umacniania pozycji na tych rynkach jest tworzenie spółek zależnych oraz przedstawicielstw. W 2015 roku, doceniając znaczenie rynków azjatyckich, firma otworzyła przedstawicielstwo w Wietnamie. Źródło: Hydro-Vacuum S.A.

Fot.: Hydro-Vacuum S.A.

Hydro-Vacuum z Orłami

Mini-Compacta US1.40 E/D jest wyjątkowo małym i kompaktowym zestawem do tłoczenia ścieków, a mimo to posiada wszystkie funkcje analogiczne z istniejącymi agregatami grup produktowych mini-Compacta i Compacta. Jednostka jest wyposażona w potężny system hydrauliczny mogący przepompować 14 m³/h czystej lub brudnej wody użytkowej oraz ścieki zawierające włókna i/lub fekalia na wysokość do 18 metrów. Stroma charakterystyka agregatu zmniejsza ryzyko zatkania oraz podnosi planowaną niezawodność w sytuacji, gdy układ hydrauliczny pozwala tłoczyć ścieki przez maksymalnie cztery kondygnacje. Urządzenie posiada 40-litrowy gazoszczelny i wodoszczelny zbiornik z tworzywa sztucznego, którego najmniejsza skuteczna objętość wynosi 10 litrów dla napływu poziomego i 17 litrów dla napływu pionowego. Ciągła temperatura pompowanego medium nie powinna przekraczać 40°C. Zestaw tłoczący poradzi sobie też ze ściekami o temperaturze 65°C przez krótki czas działania, stąd podłączenie go do pralki nie stanowi problemu. Źródło: KSB Pompy i Armatura Sp. z o.o. Reklama

Nowe pompy w bloku 9 i 10

W zakres tej modernizacji wchodzić będzie: • wymiana wykładzin obwodowych, tulei wlotowych, tarczy ciśnieniowych; • modernizacja wirników pomp dla IOS 10 oraz wymiana wirników na nowe z węglika krzemu dla IOS 9; • wymiana wykładzin gumowych rurociągów ssących oraz tłocznych (4 komplety/absorber); • wymiana przepustnic DN 1200 na ssaniu pomp IOS9 oraz IOS 10 (łącznie 8 szt.). Źródło: swpp.gkpge.pl

Fot.: BMP

PGE GiEK SA Oddział Elektrownia Bełchatów zmodernizuje układy pomp cyrkulacyjnych IOS bloku nr 9 i 10. Zakończenie inwestycje planowane jest na 31 marca 2016 roku.

Pompy Pompownie 1/2015

technika pompowa w praktyce

Mówimy o nich: „odpowiedzialne” Jakie pompy w kędzierzyńskich Zakładach Azotowych są najważniejsze? Te, których praca jest istotna z punktu widzenia procesowego, np. pompy wody kotłowej. – Jeżeli mamy rozgrzany kocioł, a pompa nagle przestanie dostarczać do niego wodę, może nastąpić pęknięcie albo dojść do poważnego uszkodzenia. To duża awaria, wielomilionowe straty. Dlatego pompy te nazywam „odpowiedzialnymi” – mówi Waldemar Jahn, dyrektor Departamentu Utrzymania Ruchu i Remontów, Grupa Azoty Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A. • Macie w waszym zakładzie jakieś trudności z eksploatacją pomp? Grupa Azoty Zakłady Azotowe Kędzierzyn Koźle jest bardzo rozległym zakładem, składającym się z trzech głównych obszarów produkcyjnych, w których zlokalizowana jest bardzo duża ilość różnego rodzaju pomp. Większych problemów z pompami jednak nie notujemy, a jeśli już występują, to przecież nasza praca polega na tym, żeby je rozwiązywać. Największa trudność, jaką napotykamy podczas realizacji remontów pomp, wiąże się z pozyskiwaniem części zamiennych do wycofanych z produkcji pomp, które są jeszcze u nas eksploatowane. • Posiadacie własne służby odpowiedzialne za remonty, modernizacje pomp? W Zakładach Azotowych Kędzierzyn S.A. służby remontowe działały w ramach wewnętrznej struktury organizacyjnej w Działach Utrzymania Ruchu. Ta sytuacja uległa zmianie w 1997 roku, kiedy najpierw została utworzona Spółka Rekom (zajmująca się remontem maszyn i kompresorów), a następnie w 1999 roku kolejne dwie spółki remontowe: ZAK

Pompy Pompownie 1/2015

Serwis (remonty branży mechanicznej) i ASTER ZAK (remonty branży elektrycznej i pomiarowej). Po włączeniu ZAK-u do Grupy Azoty nastąpiło połączenie spółek remontowych z Kędzierzyna-Koźla i Tarnowa. Dzisiaj działają dwie spółki – córki: Prorem (remonty branży mechanicznej) i Automatyka (remonty branży elektrycznej i pomiarowej), w których zatrudnieni są pracownicy wykonujący wszelkiego rodzaju remonty na nasze potrzeby. Natomiast w ramach wewnętrznych struktur GA ZAK został utworzony Departament Utrzymania Ruchu i Remontów, który skupia specjalistów zarówno z branży elektrycznej, mechanicznej, jak i pomiarowej, zajmujących się planowaniem, budżetowaniem, zlecaniem, rozliczeniem, nadzorowaniem realizacji oraz odbiorem wszystkich prac remontowych. • Jak często zlecane są prace remontowe pomp? Instalacje pracują 24 h na dobę, a najlepiej byłoby, gdyby działały 365 dni w roku, dlatego też większość pomp jest rezerwowana, a niektóre stanowiska posiadają „podwójną rezerwę”. Dla pomp mamy opracowane cykle remonto-

we, co zapewnia ciągłość pracy instalacji. Co roku, w okresie letnim, przeprowadzany jest postój instalacji, trwający – w zależności od tego, co wynika z harmonogramu prac – od dwóch do trzech tygodni. W tym roku planujemy dłuższą przerwę, 45-dniową, związaną z realizacja dużej inwestycji na Wydziale Amoniaku. Wykorzystujemy ten czas do realizacji planowanych przeglądów pomp wg opracowanego harmonogramu, w którym uwzględniane są zalecenia z dokumentacji techniczno-ruchowej oraz wynikające z prowadzonej diagnostyki. • Czy zdarzają się remonty nieplanowane? Zdarzają, gdy pompa ulegnie uszkodzeniu – wtedy w systemie automatycznie uruchamiana jest jednostka rezerwowa. Pompę, która uległa awarii, wymienia się na rezerwową lub w trybie awaryjnym remontuje tak, aby zabezpieczyć ciągłość pracy instalacji. Na ważniejszych stanowiskach stosowane jest rozwiązanie z trzema pompami: jedna pompa pracuje, druga pozostaje w gorącej rezerwie, a trzecia w rezerwie głębokiej, pozwalając na przeprowadzenie remontu.

technika pompowa w praktyce W zależności od tego, jaka pompa uległa awarii, jaka jest duża i co przetłacza, mamy różne czasookresy ich remontu: od jednego dnia przy naprawie prostych pomp, do kilku miesięcy, w przypadku tych bardziej skomplikowanych technicznie i odpowiedzialnych. • Bardziej odpowiedzialnych? Czyli jakich? Takich, których praca jest istotna z punktu widzenia procesowego. Mowa przede wszystkim o pompach wody kotłowej i pompach wysyłających między działami „półprodukty” i „produkty”. Jeżeli mamy rozgrzany kocioł, a pompa nagle przestanie dostarczać do niego wodę, może nastąpić pęknięcie albo dojść do poważnego uszkodzenia. To duża awaria, wielomilionowe straty. Dlatego pompy te nazywam „odpowiedzialnymi”.

Waldemar Jahn dyrektor Departamentu Utrzymania Ruchu i Remontów, Grupa Azoty Zakłady Azotowe Kędzierzyn S.A.

„

Dla pomp mamy opracowane cykle remontowe, co zapewnia ciągłość pracy instalacji

• Dbacie o nie w szczególny sposób? Są najmocniej monitorowane i mają najbardziej rozbudowane systemy automatyki procesowej, posiadają również system on-line do pomiaru drgań, temperatury łożysk. Jeżeli dana pompa przekroczy pewne wartości, wtedy automatycznie włącza się blokada, która równocześnie uruchamia pompę rezerwową. Cały proces nadzorowany jest ze sterowni, gdzie mamy wgląd do poszczególnych urządzeń i widzimy to, co dzieje się na danej pompie.

Fot.: BMP

• Macie jakieś szczególne problemy podczas eksploatacji pomp do agresywnych mediów? Pompy takie wykonuje się na specjalne zamówienie. Na pompach, które są dobrze dobrane pod względem odporności materiałowej, występują typowe problemy eksploatacyjne. • Á propos odpowiedniego doboru pomp. Czy w związku z tym wypracowaliście jakiś system, metodologię? Jeżeli użytkujemy pompę danego wytwórcy, która pracuje od

Pompy Pompownie 1/2015

technika pompowa w praktyce która mamy zastosowane w innym miejscu. Staramy się unifikować pompy pracujące na danym obszarze, jednak nie zawsze jest to możliwe. Na jednym z wydziałów mieliśmy sytuację, gdzie pracowały pompy mocno wyeksploatowane, do których brakowało części zamiennych i szukaliśmy nowego rodzaju pomp mogących je zastąpić. Został więc rozpisany przetarg na dostawę nowej pompy. Sprawdziła się, przez rok pracowała bardzo dobrze, więc stwierdziliśmy, że następne trzy pompy w układzie wymienimy na te same. Dzięki temu możemy dziś zamówić części do jednego modelu, a nie kilku. • Jakie elementy pomp najczęściej ulegają uszkodzeniu? Najczęściej łożyska. Przy ich wymianie staramy się kupować części od uznanych producentów na rynku, ponieważ przynosi to efekty. Zdarza się też, że awariom ulegają

inne elementy: wirniki, kierownice czy wały. • Kiedy decydujecie o tym, czy remontować daną pompę, czy ją wymieniać? Głównym aspektem jest wiek pompy i możliwość zakupienia części zamiennych. Staramy się również patrzeć na nie od strony awaryjności. Jeżeli musimy ponieść duży koszt remontu danej pompy, a do tego celu mamy środki z budżetu remontowego, staramy się wymienić ją na nową. Urządzeń do remontu jest dużo, więc szkoda środków na coś, co wiemy, że i tak nie będzie przynosiło efektów. Oczywiście jest to związane z różnymi procedurami w firmie, których musimy przestrzegać, ale generalnie idziemy w kierunku, że jeżeli pompa jest awaryjna, to należy ją wymienić. Rozmawiała Angelika Gajewska

Fot.: BMP

Pompy cyrkulacyjne wody chłodzącej na instalacji Kwasu Azotowego V

dłuższego czasu, i mamy o niej bardzo dobre zdanie, wówczas w przypadku wymiany na nowsze rozwiązanie techniczne zwracamy się do tego producenta o możliwość doboru nowej pompy, z nowego typoszeregu. Czasem jest możliwe, aby w miejsce starej pompy zabudować nową, pasującą do układu króćców. Nie musimy wtedy wykonywać tylu przeróbek. W innych przypadkach zlecamy biurom projektowym opracowanie stosownej dokumentacji dla określonych parametrów pracy pompy lub przeprowadzamy akcję ofertową na dostawę danego rozwiązania. Zawsze odbywa się to w porozumieniu z działami technicznymi. Inaczej przebiega to w przypadku inwestycji „pod klucz”. Tutaj nasza ingerencja jest nieco mniejsza, aczkolwiek również staramy się wyrażać swoje opinie co do danego rozwiązania, które np. kiedyś było zastosowane, a nie sprawdziło się. Wtedy proponujemy rozwiązanie,

Pompy Pompownie 1/2015

Fot.: BMP

technika pompowa w praktyce

Pompowanie we wnętrzu góry Angelika Gajewska, Przemysław Płonka

Prawie półkilometrową różnicę poziomów pokonuje woda pompowana na szczyt góry Żar przez cztery hydrozespoły odwracalne z pompoturbinami typu Francisa. Zlokalizowana w Międzybrodziu Bialskim wysokospadowa Elektrownia Porąbka-Żar, o mocy 540 MW, to druga co do wielkości siłownia szczytowo-pompowa w Polsce i jedyny w kraju podziemny obiekt tego typu.

Pompy Pompownie 1/2015

Fot.: BMP

technika pompowa w praktyce NA SZCZYCIE GÓRY ŻAR Usytuowany na szczycie góry Żar, na wysokości 761 m npm, sztuczny zbiornik wody wykonany w obwałowaniach ziemnych z miejscowego materiału pełni funkcję górnego źródła wody dla elektrowni szczytowo-pompowej. Pojemność energetyczna zbiornika to prawie 2 mln m3, ma on 650 m długości oraz 250 m w najszerszym miejscu, przy maksymalnej głębokości 28 m. Jako zbiornik dolny elektrownia wykorzystuje zaporowe Jezioro Międzybrodzkie, którego normalny poziom piętrzenia wynosi ok. 319 m npm. Średni spad statyczny elektrowni to 432 m. Elektrownia Porąbka-Żar (należąca do PGE Energia Odnawialna S.A. ) wyposażona jest w cztery hydrozespoły odwracalne z pompoturbinami typu Francisa (skonstruowanymi i uruchomionymi w latach 70. ub. wieku) o mocy znamionowej 135 MW każdy

Fot.: BMP

Nastawnia Jakie jest przeznaczenie Elektrowni Szczytowo-Pompowej Porąbka-Żar? Jest to klasyczna elektrownia pompowa przeznaczona przede wszystkim do regulacji systemu energetycznego w czasie szczytów i zapadów obciążenia. Krótki czas rozruchu, nieprzekraczający 180 s, kwalifikuje ją do pracy interwencyjnej polegającej na gotowości świadczenia i świadczeniu usług regulacyjnych na rzecz Operatora Sytemu Przesyłowego. – Tak naprawdę nie produkujemy energii, jesteśmy jej konsumentem netto – mówią specjaliści w nastawni. Górny zbiornik nie posiada dopływu naturalnego, tak więc wodę trzeba tam dopompować, a następnie spracować ją przy użyciu turbin. Uwzględniając sprawność cyklu hydroakumulacji oraz sprawność hydrozespołów, elektrownia jest konsumentem netto energii elektrycznej. Elektrownia jest w całości sterowana zdalnie z Krajowej Dyspozycji Mocy zlokalizowanej w Konstancinie-Jeziornej pod Warszawą

Aparat kierowniczy Łopaty aparatu kierowniczego, regulującego napływ wody na łopatki wirnika turbiny, połączone są dźwignią z niewidocznym z góry pierścieniem, łączącym się z dwoma serwomotorami olejowymi. Te siłowniki, poprzez układ regulacji, przestawiają pierścień, z którym połączone są dźwignie czopów łopat aparatu kierowniczego. – W ten sposób można otwierać lub przymykać aparat – tłumaczy Marcin Hankus – zastępca kierownika działu mechanicznego. W hydrozespołach zainstalowanych w Elektrowni Szczytowo-Pompowej Porąbka-Żar aparaty kierownicze wyposażone są w 24 łopatki o regulowanej pozycji

Pompy Pompownie 1/2015

Fot.: BMP

technika pompowa w praktyce Pompoturbina Pompoturbina to dwa w jednym – urządzenie działa jak turbina, a jednocześnie poprzez zmianę kierunku obrotów układu wirującego, zamienia się w pompę i pompuje wodę do zbiornika górnego z wydajnością niemal 30 m3/s. Wirnik turbiny został wykonany jako dziewięciołopatkowy, ma blisko 3 metry średnicy, a jego waga to około 10 ton. W momencie gdy uruchamiano elektrownię, była to pompa jednostopniowa o najwyższej wysokości podnoszenia i takiej wydajności na świecie. Wysokość podnoszenia – w zależności od poziomu wody w zbiorniku górnym – to 410 do 450 metrów. Czym charakteryzuje się pompoturbina? – Przede wszystkim jest to maszyna, które ma regulowaną pozycję łopatek aparatu kierowniczego. O ile wiem, w pompach przemysłowych stosuje się takie rozwiązanie, ale dość rzadko – mówi Marcin Hankus

Diagnostyka drganiowa Jednym z filarów właściwej eksploatacji hydrozespołów jest ciągły monitoring drgań oraz diagnostyka drganiowa – każdy węzeł łożyskowy jest opomiarowany czujnikami przesunięć oraz akcelerometrami. – Samo wyważanie maszyny jest bardzo skomplikowane, więc wszystkie prace remontowe staramy się wykonywać bez demontażu układu wirującego – wyjaśnia Marcin Hankus, pokazując fragment łożyska: – Na kilkunastu takich małych, metalowych elementach, rozkłada się 220 ton masy wirującej

Pompy Pompownie 1/2015

Fot.: BMP

Zapobiec kawitacji Na etapie prac projektowych, jeszcze zanim powstawał obiekt w Międzybrodziu Bialskim, obawiano się znacznego zużycia kawitacyjnego elementów pompoturbiny. Aby zjawisko to ograniczyć do minimum, zadecydowano o zagłębieniu turbiny 50 m poniżej lustra wody w dolnym zbiorniku, dzięki czemu zwiększono ciśnienie względne pracy wirnika turbiny. Rozwiązanie to wraz z szczegółowymi badaniami modelowymi wirników turbiny pozwoliło w sposób znaczny ograniczyć zużycie kawitacyjne elementów układu przepływowego turbin. Ze względu na niewielkie doświadczenie w zakresie eksploatacji wysokospadowych hydrozespołów odwracalnych w okresie projektowania elektrowni, pomimo szeregu zabiegów mających zmniejszyć kawitację, projektanci obawiali się szybkiego zużywania wirników. Zaproponowano więc układ hydrozespołu z wałem pośrednim umożliwiającym demontaż pompoturbiny, bez konieczności demontażu samego hydrogeneratora

Zawór kulowy W trakcie normalnej eksploatacji, jak i w sytuacjach awaryjnych, odstawienie hydrozespołu jest realizowane poprzez wykonanie odpowiedniej sekwencji zadawanej przez układ nadzoru i sterowania elektrowni. – Najpierw następuje zamknięcie aparatu kierowniczego, potem powinien zamknąć się zawór kulowy, który jest krytycznym elementem bezpieczeństwa – mówi Marcin Hankus. Zawór kulowy stanowi właściwe zamknięcie operacyjne, odciążając aparat kierowniczy w okresie postoju hydrozespołu. Zawór kulowy pełni także funkcję zamknięcia awaryjnego w wypadku awarii aparatu kierowniczego oraz spełnia rolę zamknięcia remontowego, wykorzystywanego w czasie remontów

wirnik pompoturbiny Wirniki, mimo przepracowanych 35 lat, dzięki znacznemu ograniczeniu zjawisk kawitacyjnych nie wykazują nadmiernych oznak zużycia. Powierzchnia łopatek jest w stanie dobrym, oznaki kawitacji występują tylko w strefie niskociśnieniowej wirnika. Dzięki budowie wirnika (stal nierdzewna z zawartością chromu i niklu) można go regenerować poprzez napawanie uszkodzeń kawitacyjnych bez konieczności stosowania wstępnego podgrzewania materiału rodzimego wirnika

Fot.: BMP

Fot.: Elektrownia Porąbka-Żar

technika pompowa w praktyce

Reklama