1/2017 Energetyka Cieplna i Zawodowa

T E M AT N U M E R U I OCHRONA ŚRODOWISKA W ENERGETYCE I CIEPŁOWNICTWIE

W STRONĘ PRZYSZŁOŚCI I co w miksie paliwowym I gospodarka niskoemisyjna I przyszłość kogeneracji

JESZCZE DO WYKORZYSTANIA

> 32

KTO W AWANGARDZIE?

> 48

OBSZAR SZCZEGÓLNY

> 78

Joint Forces Integrated Power Generation Solutions Mitsubishi Hitachi Power Systems Europe supplies up-to-date, efficient products. We construct most modern power plants.

And we deliver reliable and cost-effective service solutions.

Our green technologies – in energy storage and biomass, for instance – are examples for our innovation capabilities.

Intelligent power generation solutions require know-how and experience. Mitsubishi Hitachi Power Systems has them both – making us a globally successful energy plant constructor and service provider.

www.eu.mhps.com

SPIS TREŚCI

10 I CIEPŁO... EKOLOGICZNIE Bogusław Regulski 20 I ENERGETYCZNE ROZMOWY O ENERGETYCE rozmowy z przedstawicielami TAURON Wytwarzanie S.A.

4 0 E L E K T R O E N E R G G E T Y K A

Co jest a czego brak

Fot. 123rf

T E M AT N U M E R U : OCHRONA ŚRODOWISKA W ENERGETYCE I CIEPŁOWNICTWIE

Herbert Leopold Gabryś

24 I WIELE MOŻLIWOŚCI Witold M. Lewandowski 32 I JESZCZE DO WYKORZYSTANIA Krzysztof Badyda, Piotr Krawczyk 38 I CZAS NA KREDĘ Monika Wal 39 I ALBEMARLE: BROM UTRZYMUJE TOKSYCZNĄ EMISJĘ RTĘCI POD KONTROLĄ Monika Wal, Florian Kohl

ELEKTROENERGETYKA

46 I

WĘGIEL JEST PODSTAWĄ… ALE NIE HAMUJMY ROZWOJU OZE rozmowa z Mariuszem Marciniakiem, dyrektorem na Europę Środkową i Wschodnią firmy Doosan Power Systems

4 6 E L E K T R O E N E R G E T Y K A Fot. Doosan

40 I CO JEST A CZEGO BRAK Herbert Leopold Gabryś

WĘGIEL JEST PODSTAWĄ…

48 I KTO W AWANGARDZIE? Antoni Olszewski

ale nie hamujmy rozwoju OZE

CIEPŁOWNICTWO

rozmowa z Mariuszem Marciniakiem, dyrektorem na Europę Środkową i Wschodnią firmy Doosan Power Systems

52 I SIECIĄ POŁĄCZONE fotoreportaż z nowej ciepłowni Fortum w Bytomiu 56 I JAK POWSTAŁA ELEKTROWYMIENNIKOWNIA Marek Mazurek, Mariusz Piękoś 58 I ZDETERMINOWANI Leszek Szczygieł

WO DA I Ś C I E K I 64 I PRZEPIS NA CZYSTĄ WODĘ Marta Próba, Lidia Wolny

68 I KIERUNEK – OBNIŻKA KOSZTÓW Piotr Malita 70 I W REGULACJI Filip Klepacki, Stanisław Noworyta

NOWOCZESNE TECHNOLOGIE 76 I ZROZUMIEĆ…

Andrzej Brodowicz

BEZPIECZEŃSTWO

52 Fot. FORTUM

REMONTY I UR

CIEPŁOWNICTWO

Siecią połączone fotoreportaż z nowej ciepłowni Fortum w Bytomiu

78 I OBSZAR SZCZEGÓLNY Joanna Świątkowska

FELIETON 82 I CZY PO TRUMPIE I BREXICIE KONIEC XX ULTRALIBERALNO-GLOBALNEGO WIEKU? Jerzy Łaskawiec

ECiZ 1/2017 3

O D R E DA KC J I

Aldona Senczkowska-Soroka redaktor wydania t e l . 3 2 4 1 5 9 7 7 4 w e w. 2 0 t el . kom . 7 9 2 8 0 9 8 8 1 e - m a i l : a l d o n a . s o r o k a @ e - b m p. pl

Na zdrowie J

est brudna, niezdrowa, mglista i bywa przyczyną smogu – niska emisja – pierwszoplanowa bohaterka doniesień medialnych z ostatnich kilku tygodni. Przyczyna jej powstawania jest prosta – spalanie w domowych piecach paliw słabej jakości, a nierzadko także śmieci. Trudno znaleźć na nią antidotum, bo przyczyną jest przede wszystkim ludzka mentalność, a tę, jak powszechnie wiadomo, zmienia się najtrudniej.

O

chrona środowiska, ekologia… to kwestie pojawiające się dzisiaj w niemal każdej dziedzinie naszego życia. Także polska energetyka i ciepłownictwo stawiają od lat czoła coraz bardziej rygorystycznym wymogom Unii Europejskiej. Jak sobie radzą? Chyba nie najgorzej, ale łatwo nie jest: „Od wielu lat Polska dokonuje znaczących wysiłków – jesteśmy liderem – na rzecz ochrony środowiska, poprawy jakości powietrza, modernizacji gospodarki, w tym energetyki przede wszystkim” – pisze Herbert L. Gabryś.

N

ikt nie zaprzecza jednak, że spełnienie coraz to ostrzejszych norm to spore wyzwanie. Przyczyna?

Kolejne inwestycje to wysokie koszty, które trzeba pokryć. W kontekście ciepłownictwa Bogusław Regulski pisze, że dostosowanie się do coraz bardziej

4 ECiZ 1/2017

rygorystycznych wymogów UE wpływa na przyszłą pozycję ciepła systemowego na rynku.

P

ewnego rodzaju ideałem jest kogeneracja, z rozwojem której w Polsce na razie mamy problem, „Stąd konieczne jest uruchomienie nowego długofalowego systemu wspierającego wytwarzanie energii elektrycznej i ciepła w wysokosprawnej kogeneracji, charakteryzującego się stabilnością i przewidywalnością, który zachęca do inwestowania w nowe, wysokosprawne jednostki wytwórcze” – wyjaśnia Bolesław Kardoliński z TAURON Wytwarzanie.

N

aszą słabą i mocną stroną jednocześnie jest węgiel – podstawa polskiej energetyki. Na dzisiaj to gwarant bezpieczeństwa energetycznego.

Dywersyfikujemy miks paliwowy, ale z tym, że od węgla na razie nie odejdziemy, chyba mało kto dyskutuje. Jak zaznacza Adam Kampa, wiceprezes zarządu TAURON Wytwarzanie, „polska energetyka węglowa nie stoi w miejscu.

Opracowywanie i wdrażanie coraz to bardziej zaawansowanych technologicznie rozwiązań sprawia, że dotrzymujemy coraz bardziej zaostrzonych parametrów”. Oby tak dalej…

Wydawca: BMP spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478 ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel.: 32 415 29 21, 32 415 97 93 energetyka@e-bmp.pl www.kierunekenergetyka.pl

Rada Programowa: prof. Jan Popczyk, przewodniczący Rady Programowej, Politechnika Śląska prof. Andrzej Błaszczyk, Politechnika Łódzka Wiesław Chmielowicz Juliusz Jankowski, główny analityk biznesowy, Departament Regulacji i Relacji Zewnętrznych PGNiG TERMIKA dr hab. inż. Maria Jędrusik, prof. nadzw. PWr, Politechnika Wrocławska Mieczysław Kobylarz, dyrektor ENGIE Energia Polska S.A. prof. Janusz Lewandowski, Politechnika Warszawska prof. Stanisław Mańkowski, Politechnika Warszawska dr inż. Andrzej Sikora, prezes zarządu Instytutu Studiów Energetycznych Sp. z o.o., Akademia Górniczo-Hutnicza im St. Staszica w Krakowie Jerzy Łaskawiec, ekspert ds. energetyki Waldemar Szulc, dyrektor biura, Towarzystwo Gospodarcze Polskie Elektrownie prof. nzw. dr hab. inż. Krzysztof Wojdyga, Politechnika Warszawska

Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k.

Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redakcja Aldona Senczkowska-Soroka Redakcja techniczna Maciej Rowiński, Marek Fichna Prenumerata, kolportaż Aneta Jaroszewicz Sprzedaż: Beata Fas, Magda Kozicka, Ewa Zygmunt, Jolanta Mikołajec, Małgorzata Pozimska, Magdalena Widrińska

Druk: FISCHER POLIGRAFIA Cena 1 egzemplarza – 23,15 zł + 8% VAT Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu Nr konta: 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/

Magazyn kierowany jest do prezesów, dyr. ds. technicznych i głównych specjalistów (mechaników, automatyków, energetyków) reprezentujących branżę energetyczną, organizatorów targów, sympozjów, imprez branżowych, urzędów, ministerstw, instytutów, wyższych uczelni oraz biur projektowych.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam.

Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach.

Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. grafika: Maciej Rowiński/123rf

W obiektywie

ZIMA na terenie Elektrowni Jaworzno III, gdzie powstaje jeden z największych bloków energetycznych w kraju – o mocy 910 MW Fot. TAURON

ECiZ 1/2017 5

Z P O R TA L U

kierunekenergetyka . pl

Grupa Energa unowocześnia swoje obiekty wytwórcze.

Dzięki umowie, jaką Energa Wytwarzanie SA zawarła z WFOŚiGW w Szczecinie, zmodernizowana zostanie elektrownia wodna w Borowie, która w tym roku obchodzi jubileusz swego 100-lecia.

Elektrownia Borowo zlokalizowana jest w gminie Kalisz Pomorski (woj. zachodniopomorskie), należącej do tzw. Specjalnej Strefy Wyłączenia (SSW) – obszaru strategicznej interwencji. Projekt modernizacji zakłada wyposażenie elektrowni w dodatkowy, wysokosprawny hydrozespół o mocy 0,7 MWe i nowe urządzenia pomocnicze. Działania obejmą również poprawę stanu technicznego istniejącej infrastruktury, w tym wymianę rozdzielni 15 kV wraz ze stacją napowietrzną na stację wnętrzową z transformatorami suchymi. Zminimalizuje to oddziaływanie na środowisko naturalne. Instalacja nowego hydrozespołu i zastąpienie wiekowych już urządzeń wydłuży oczekiwany „czas życia” elektrowni, oddanej do użytkowania ok. 1918-1919 r.

Dzięki modernizacji elektrownia będzie produkować jeszcze więcej energii elektrycznej pochodzącej z odnawialnych źródeł energii. W ten sposób Energa realizuje jeden z programów nowej strategii, jakim jest utrzymanie pozycji lidera w zakresie OZE. Obecnie ok. 41 proc. energii elektrycznej Grupa wytwarza ze źródeł odnawialnych. Po modernizacji elektrowni w Borowie, produkcja z OZE wzrośnie o prawie 760 MWh, co przełoży się na ograniczenie emisji dwutlenku węgla do atmosfery o 615 ton w skali roku. Źródło i fot.: Energa

fot. 123rf

Energa dostanie pieniądze z UE na modernizację elektrowni w Borowie

Fortum otwiera innowacyjną instalację ładowania pojazdów elektrycznych w Oslo Fortum buduje innowacyjną instalację ładowania pojazdów elektrycznych na parkingu wielopoziomowym w centrum Oslo. Firma instaluje tam system baterii, który pozwoli na uniknięcie przeciążeń sieci energetycznej w momentach największego zapotrzebowania na ładowanie pojazdów. Do dyspozycji klientów udostępnione zostanie ponad 100 stacji ładowania.

Rozwiązanie Fortum umożliwi instalację kompleksowych stacji ładowania pojazdów elektrycznych na parkingach, bez konieczności drogiej i czasochłonnej przebudowy lokalnej sieci energetycznej. Magazyny energii ograniczą konieczność korzystania z dodatkowej energii z sieci w okresach zwiększonego zapotrzebowania. Gdy duża liczba samochodów elektrycznych będzie ładowana w jednym momencie, możliwe będzie wykorzystanie wcześniej zgromadzonej energii. Źródło: Fortum

3000 członków Rejestru Świadectw Pochodzenia TGE

Źródło: TGE

6 ECiZ 1/2017

C I E K AW O S T K A

ile?

MPGK w Stargardzie będzie pozyskiwać prąd ze słońca. W ramach inwestycji powstanie elektrownia fotowoltaiczna o mocy 1,89 MW. Wyprodukowana przez nią energia będzie wykorzystywana na potrzeby oczyszczalni ścieków oraz stacji uzdatniania wody, obsługiwanych przez Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej w Stargardzie. Źródło: WFOŚiGW w Szczecinie

fot. 123rf

Rejestrowi Świadectw Pochodzenia TGE zaufało już 3000 firm. Wśród nich znajdują się największe spółki energetyczne, przemysłowi odbiorcy energii, spółdzielnie mieszkaniowe, jednostki samorządowe, właściciele małych instalacji OZE oraz prosumenci.

Rejestr Świadectw Pochodzenia (RŚP) został uruchomiony na TGE w październiku 2005 roku, jako integralny element systemu wsparcia producentów energii elektrycznej z OZE i kogeneracji. Umożliwia on handel świadectwami pochodzenia w ramach transakcji sesyjnych i pozasesyjnych, a także identyfikację wytwórców oraz przysługujących im świadectw pochodzenia. Rejestr obejmuje sześć instrumentów powiązanych z energią ze źródeł odnawialnych i kogeneracji, a także tą, która została zaoszczędzona przez odbiorców i producentów oraz podczas przesyłu.

Z P O R TA L U

TAURON pozyskał 40 mln zł na budowę sieci energetycznych na Dolnym Śląsku TAURON Dystrybucja otrzyma dofinansowanie na przebudowę i budowę sieci elektroenergetycznej niskiego i średniego napięcia, umożliwiającą przyłączanie odnawialnych źródeł energii.

To już kolejny projekt spółki realizowany przy zaangażowaniu finansowym UE. Tym razem środki będą wspierać rozwój „zielonej energii” na terenie Dolnego Śląska.

RO Z M A I TO Ś C I

Ponad

170 miłośników zimowej kąpieli wzięło udział w zorganizowanym nad Jeziorem Solińskim, u stóp Elektrowni Wodnej Solina, „II Światowym Zlocie Morsów Solina-Polańczyk”

„

Źródło: PGE EO

Dzięki uzyskanemu dofinansowaniu spółka zrealizuje 47 zadań inwestycyjnych o łącznej wartości 51 mln zł. TAURON Dystrybucja planuje wybudowanie ponad 45 km nowych i zmodernizowanie ponad 112 km istniejących linii niskiego i średniego oraz wzniesienie 5 stacji transformatorowych.

Na etapie podpisywania jest jeszcze jedna umowa o dofinansowanie projektu inwestycyjnego o wartości 7,9 mln zł, na mocy której przyznana zostanie dotacja w wysokości 4,8 mln zł. W efekcie realizacji projektu powstanie rozdzielnia sieciowa 20 kV oraz wybudowanych zostanie 14,3 km linii kablowych średniego napięcia. Wszystkie inwestycje mają zostać zakończone do pierwszej połowy 2019 r.

Dla klientów spółki oznacza to zwiększenie możliwości przyłączania mikroinstalacji do sieci dystrybucyjnej, które do produkcji energii elektrycznej wykorzystują odnawialne źródła energii. Źródło i fot.: TAURON

kierunekenergetyka . pl

Nie należy w Polsce mówić o rezygnacji z węgla.

Dywersyfikacja jest potrzebna, ale faktem jest, że polska energetyka w ponad 80% stoi na węglu.

Powinniśmy utrzymywać go jako główną bazę wytwórczą, ale także mieć świadomość, że nie zahamujemy rozwoju odnawialnych źródeł energii – Mariusz Marciniak, dyrektor na Europę Środkową i Wschodnią firmy Doosan Power Systems

Więcej ciepła w całym mieście

Wszyscy opolanie korzystający z popularnej opolskiej ślizgawki na Stawku Barlickiego mogą ogrzać się w specjalnej Strefie Ciepła.

Strefa Ciepła to namiot o powierzchni 150 metrów kwadratowych, wyposażony w promienniki gazowe, wygodne leżaki i ciepłe koce przygotowany przez Energetykę Cieplną Opolszczyzny. Cała konstrukcja waży 6 ton, a do jej montażu zużyto 1500 śrub.

Pomarańczowy kolor namiotu to nie przypadek, ponieważ inicjatorem i sponsorem przedsięwzięcia jest ECO SA, dostawca ciepła i prądu dla Opola. Źródło i fot.: ECO

Wrocławska elektrociepłownia wspiera działania na rzecz czystszego powietrza Zanieczyszczenie powietrza, obecne szczególnie w okresie zimowym nad stolicą Dolnego Śląska, pochodzi przede wszystkim z „niskiej emisji”.

Jak z nią walczyć? Wrocławski producent ciepła sieciowego, KOGENERACJA S.A. zachęca do skorzystania z programu KAWKA. Mieszkańcy oraz zarządcy kamienic we Wrocławiu zachęcani są do zamiany sposobu ogrzewania poprzez program KAWKA. – W ubiegłym roku, w ramach KAWKI, podłączyliśmy do sieci ciepłowniczej blisko 100 mieszkań – mówi Maciej Tomaszewski, dyrektor handlu i rozwoju z KOGENERACJI. Każdy zarządca likwidujący źródło węglowe, a podłączający się do sieci ciepłowniczej, może otrzymać zwrot 70 proc. kosztów takiej zamiany źródła ogrzewania.

Dodatkowo, jeśli podpisze z KOGENERACJĄ umowę na sprzedaż ciepła, może otrzymać od nas 3 tysiące zł – podkreśla Tomaszewski. Źródło: informacja prasowa

ECiZ 1/2017 9

fot. 123rf

T E M AT N U M E R U

10 ECiZ 1/2017

I ochrona środowiska w energetyce i ciepłownictwie

T E M AT N U M E R U

I

ochrona środowiska w energetyce i ciepłownictwie

Ciepło... ekologicznie Ciepłownictwo systemowe wobec wyzwań z obszaru ochrony środowiska cz. 1 Bogusław Regulski wiceprezes zarządu Izby Gospodarczej Ciepłownictwo Polskie

W otoczeniu zewnętrznym ciepłownictwa systemowego pojawiają się coraz poważniejsze bariery i wyzwania, szczególnie w obszarze ochrony środowiska, które wpływają na jego przyszłą pozycję w obszarze zaopatrzenia w ciepło. Sygnały w tym zakresie płyną właściwie z jednego kierunku – regulacji z poziomu Unii Europejskiej.

Europejskie dokumenty strategiczne dotyczące polityki energetyczno-klimatycznej UE Ciepłownictwo, jako sektor o charakterze energetycznym, wpisuje się w ogólne ramy polityki klimatyczno-energetycznej nakreślone przez strategiczne dokumenty Unii Europejskiej. Fundamentalne kierunki dla tej polityki nakreślone zostały w Energetycznej Mapie Drogowej 2050 (Energy Roadmap 2050), przygotowanej na początku obecnej dekady, z której wynika konieczność drastycznej, bo aż 90% redukcji emisji CO2.

Wśród głównych scenariuszy, mających zrealizować tak ambitnie postawiony cel, znalazły się m.in. następujące działania: • znacząca poprawa efektywności energetycznej procesów energetycznych, ze szczególnym podkreśleniem roli obszaru konsumpcji energii w sektorze budownictwa, • zwiększenie udziału wykorzystania energii odnawialnej wraz z technologiami magazynowania, • przekształcenie obszaru ogrzewania i chłodzenia w kierunku zwiększania wykorzystywania odnawialnych źródeł energii i zasobów lokalnych, nie tylko za pomocą indywidulanych instalacji, ale również ciepłownictwa systemowego.

ECiZ 1/2017 11

T E M AT N U M E R U

I ochrona środowiska w energetyce i ciepłownictwie

Na bazie kierunków wyznaczonych w Energy Roadmap 2050 również ciepłownictwo otrzymało swoją mapę drogową do roku 2050, która została sporządzona przez grono specjalistów skandynawskich na potrzeby organizacji Euroheat&Power. Kierunki określone w Strategii w perspektywie 2050 r. dotyczą: • konieczności jak najszerszego wykorzystania odnawialnych źródeł energii, zasobów lokalnych, w tym energii z odpadów, upowszechnienia procesów odzyskiwania ciepła i maksymalizacji kogeneracji, • tworzenia zintegrowanych systemów energetycznych poprzez wykorzystania systemów ciepłowniczych nie tylko do wytwarzania energii elektrycznej w kogeneracji, ale również do bilansowania strony popytowej i podażowej, szczególnie ważnej z powodu zwiększającego się udziału instalacji OZE do produkcji energii elektrycznej – systemy ciepłownicze umożliwiają dwukierunkowe przepływy mocy bilansujących dzięki możliwości magazynowania ciepła, • zwiększenia udziału ciepła dostarczanego z systemów ciepłowniczych poprzez ich rozwój wszędzie tam, gdzie istnieją lokalne warunki sprzyjające tej formie zaopatrzenia w energię (wszelkie skupiska ludzkie).

RYS. 1 Struktura podaży energii pierwotnej dla ogrzewania i chłodzenia w roku 2012 r. (na podstawie COM(2016)51)

Reasumpcji wskazanych wyżej kierunków dokonano formalnie w przygotowanym przez KE i przyjętym przez Parlament Europejski – Komunikacie Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów: Strategia UE w zakresie ogrzewania i chłodzenia – Com(2016)51.

Strategia wskazuje na bardzo ważną rolę ciepłownictwa i chłodnictwa systemowego w efektywnym działaniu systemów energetycznych. Ze względu na zwiększanie się ilości energii elektrycznej wytwarzanej z OZE, szczególnie wiatrowej i słonecznej, oraz postępującą decentralizację jej podaży, coraz większego znaczenia nabierają mechanizmy i technologie umożliwiające poprawę elastyczności działania w stosunku do zapotrzebowania. Efekt synergii dla systemu energetycznego można uzyskać poprzez tanie

magazynowanie energii cieplnej w akumulatorach ciepła. Systemy ciepłownicze wskazane są jako jedno z najważniejszych rozwiązań dla poprawy jakości powietrza w dużych skupiskach ludzkich, a także rozwiązania problemu wykorzystania energii z procesów przekształcania odpadów.

Systemy ciepłownicze lub chłodnicze zostały wskazane w Strategii jako najważniejsze narzędzia dla rozwoju kogeneracji, dzięki której nastąpi istotna oszczędność energii pierwotnej oraz emisji CO2.

W sektorze przemysłu i usługach kogeneracja umożliwi znaczne oszczędności kosztów działalności i zapewnienia stabilnego i niezawodnego zaopatrzenia w ciepło i energię elektryczną.

Podstawowe obszary regulacyjne wpływające na działalność sektora ciepłowniczego Europejska Strategia w zakresie ogrzewnictwa i chłodnictwa wskazuje wyraźnie na dwa zasadnicze kierunki działań: • efektywność energetyczną – zarówno w zakresie wykorzystywania nośników energii, jak też ich bezpośredniej konsumpcji przez odbiorców, oraz • ochronę środowiska – poprzez poprawę jakości powietrza i całego środowiska – wody i gleby – co jest konsekwencją dążeń w kierunku zintegrowanego podejścia do tego problemu.

W obecnym stanie prawnym na poziomie UE regulacje dotyczące tych obszarów zawarte są w: Efektywność energetyczna Dyrektywa 2009/28/WE o energii odnawialnej Dyrektywa 2012/27/WE w sprawie efektywności energetycznej Dyrektywa 2010/31/WE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków

Ochrona środowiska Dyrektywa 2010/75/UE w sprawie emisji przemysłowych Dyrektywa 2015/2193/UE w sprawie ograniczenia emisji ze średnich źródeł spalania paliw Dyrektywa ETS – nowelizacja

TAB. 1

Generalne cele strategiczne, nakreślone w Energy Roadmap 2050, a w dla sektora ogrzewania i chłodzenia w europejskiej strategii w zakresie ciepłownictwa i chłodnictwa, mogą być realizowane przy udziale wsparcia w formie różnych mechanizmów pomocy publicznej. Najważniejsze regulacje dotyczące tego obszaru zawarte zostały w dwóch dokumentach: • Komunikacie Komisji – Wytyczne w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i cele związane z energią w latach 2014-2020 – EEAG1; • Rozporządzeniu Komisji (UE) nr 651/2014 z 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (GBER)2.

W zakresie ciepłownictwa Wytyczne (EEAG) przewidują, że pod pewnymi warunkami pomoc państwa

12 ECiZ 1/2017

T E M AT N U M E R U

I

ochrona środowiska w energetyce i ciepłownictwie

może być zgodna z rynkiem wewnętrznym dla przedsięwzięć dotyczących: • spełnienia wymogów surowszych niż normy unijne lub podniesienie poziomu ochrony środowiska w przypadku braku norm unijnych; • wcześniejszego dostosowania do przyszłych norm unijnych; • produkcji energii ze źródeł odnawialnych; • efektywności energetycznej, w tym kogeneracji oraz systemów ciepłowniczych i chłodniczych; • efektywnej gospodarki zasobami, w szczególności na gospodarowanie odpadami; • podatków na ochronę środowiska lub zwolnień z takich podatków; • przydziałów emisji gazów cieplarnianych.

Specyficznie zdefiniowany jest „efekt zachęty” w przypadku inwestycji w zakresie poprawy stanu ochrony środowiska (np. projekty związanie z redukcją emisji gazów cieplarnianych), który oznacza, że jedynie inwestycje przekraczające w efekcie obowiązujące obecnie normy emisji mogą być przedmiotem postępowania o wsparcie, pod warunkiem, że takie wsparcie będzie możliwe do uzyskania w ramach mechanizmów pomocowych.

Szczególnie ważne dla sektora ciepłowniczego są regulacje dotyczące mechanizmów wspierających – możliwych do zastosowania dla rozwoju systemów ciepłowniczych i kogeneracji, które stały się podstawą do stworzenia krajowych Programów Operacyjnych, czyli w Programie Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko oraz Regionalnych Programach Operacyjnych. To, co do tej pory spędza sen z powiek dysponentów polskich systemów ciepłowniczych, to ograniczenie wskazujące, że pomoc inwestycyjna dla systemów ciepłowniczych ograniczona jest jedynie do tych, które spełniają kryterium „efektywnych systemów ciepłowniczych” zgodnie z dyrektywą o efektywności energetycznej.

System prawny w obszarze ochrony środowiska Ochrona środowiska jest fundamentalnym priorytetem Unii Europejskiej. Zasadniczym elementem branym pod uwagę jest walka ze zmianami klimatu poprzez redukcję emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Ostatnio postawione cele redukcyjne dla Europy sięgają już 40% do roku 2030 w porównaniu z rokiem 1990. Porozumienie krajów UE z października 2014 r. przewiduje, że dla zrealizowania tego celu konieczne będzie zwiększenie udziału energii odnawialnej w roku 2030 do minimum 27% i tak samo musi zostać poprawiona efektywność energetyczna. Ale ochrona środowiska to również cały obszar działań na rzecz ograniczenia szkodliwego wpływu działalności energetycznej na stan powietrza, wody i gleby.

Dla zrealizowania celów przewiduje się poważną reformę podstawowych mechanizmów regulacyjnych, które obecnie przyczyniają się do realizowania bieżącej polityki klimatyczno-energetycznej.

Europejski system handlu uprawnieniami do emisji CO2 Dla działalności wytwórczej źródeł ciepła produkujących ciepło dla potrzeb systemów ciepłowniczych ważną rolę odgrywają uregulowania prawne wynikającej z obowiązującej Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. zmieniającą Dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych (ETS)3. Jej celem nadrzędnym jest znaczne fizyczne zmniejszenie emisji CO2 w najbliższym czasie – pierwsza perspektywa czasowa to rok 2020 – ustalone na poziomie co najmniej 20% w stosunku do roku 1990.

Zgodnie z Załącznikiem nr 1 do Dyrektywy 2003/87/WE instalacjami objętymi systemem handlu emisjami są instalacje energetycznego spalania o nominalnej mocy cieplnej przekraczającej 20 MW, liczonej w wymiarze energii wprowadzonej w paliwie.

Europejski system handlu uprawnieniami do emisji (ETS) został uruchomiony już od roku 2005. Instalacje włączone do systemu ETS początkowo otrzymywały uprawnienia do emisji CO2 nieodpłatnie i proporcjonalnie do poziomu produkcji. Ponadto, dzięki mechanizmowi powszechnej zbywalności tych uprawnień, działania na rzecz obniżania wielkości emisji były i nadal są w ten sposób nagradzane wpływami z ich upłynniania na wolnym rynku.

Obecnie, tj. od roku 2013, mechanizm działania systemu jest odmienny od pierwotnego. Przede wszystkim odeszło się od całkowicie darmowej dystrybucji uprawnień, a także sukcesywnie zmniejsza się ilość uprawnień wprowadzanych do systemu handlu emisjami. Tak więc, część niezbędnych dla prowadzenia działalności uprawnień trzeba zakupić, dlatego koszt pozyskania uprawnień do emisji CO2 staje się ważnym elementem kosztu działalności, podobnym w charakterze do innych elementów procesu produkcji energii. Jego znaczenie będzie rosło sukcesywnie wraz ze zmniejszaniem się udziału darmowych uprawnień przydzielanych w systemie dla instalacji.

Obecnie trwają prace nad nowelizacją ETS, która ma wypełnić postanowienia nowej wersji europejskiego pakietu klimatyczno-energetycznego z nowymi celami redukcyjnymi – o 40% do roku 2030. Wśród nowych elementów tego pakietu najbardziej istotne jest ustalenie zwiększenia tempa redukcji emisji CO2 z dotychczasowych 1,74% rocznie do 2,2% lub nawet 2,4%, datując od roku 2020.

W procedowanej obecnie nowelizacji dyrektywy ETS znajdują się m.in. propozycje ustanowienia dla ciepłownictwa i ciepła z kogeneracji stałego poziomu 30% darmowych uprawnień do emisji od roku 2020, przyznawanych według benchmarku produktowego ustalanego według zmieniających się wraz z upływem czasu wartości, wynikającej z oceny tempa zmiany emisyjności procesów będących podstawą do ustalania benchmarków w poszczególnych sektorach podległych systemowi.

ECiZ 1/2017 13

T E M AT N U M E R U

I ochrona środowiska w energetyce i ciepłownictwie

RYS. 2 Model przydziału darmowych uprawnień do emisji dla typowej polskiej instalacji ciepłowniczej wg nowelizacji dyrektywy ETS

Wpływ kosztów zakupu uprawnień do emisji na cenę ciepła będzie zależny od: • wielkości deficytu uprawnień, który bezpośrednio będzie wynikał z zastosowanej technologii produkcji, gdyż wprowadzenie technologii wytwarzania ciepła o niższej emisyjności obniży wyjściowe zapotrzebowanie na uprawnienia; • wartości uprawnień na rynku – można liczyć się z zaostrzeniem działań KE i istotnego wzrostu cen uprawnień do emisji już w niedługim czasie z racji działania mechanizmu kompensacyjnego, umożliwiającego administracyjną zmianę ilości uprawnień na rynku. Jest to jeden z nowych elementów wdrożonych w systemie ETS. Redukcja wszelkich zanieczyszczeń do środowiska Redukcja emisji CO2 to tylko jeden z elementów ochrony środowiska. Regulacje unijne obejmują więc szereg innych jej obszarów, z których najważniejsze dotyczą szeroko rozumianej ochrony powietrza.

Podstawowy pakiet aktów prawnych na poziomie europejskim stanowią: • dyrektywa o emisjach przemysłowych (IED), • dyrektywa w sprawie ograniczenia emisji ze średnich obiektów energetycznego spalania (MCP), • dyrektywa o jakości powietrza (CAFE).

Wszystkie razem stanowią komplementarny układ regulacji obejmujących cały obszar energetycznego wykorzystywania paliw do celów ciepłownictwa.

Regulacje dotyczące dużych instalacji ciepłowniczych – dyrektywa IED Dla całego sektora energetycznego, z racji wielkości pojedynczych instalacji, szczególnie elektroenergetycznego, bardzo ważne są regulacje Dyrektywy 2010/75/

14 ECiZ 1/2017

UE z dnia 24 listopada 2010 r. w sprawie emisji przemysłowych (IED). Wprowadzone w niej rozwiązania postawiły przed instalacjami wytwarzającymi energię w oparciu o węgiel kamienny bardzo rygorystyczne wymagania dotyczące dopuszczalnych poziomów standardów emisyjnych dla SO2, NOx i pyłów.

Regulacjami tej dyrektywy objęte są tzw. duże instalacje spalania paliw. Dolną granicą wielkości takiej instalacji jest moc 50 MW (ustalona tak jak w przypadku ETS jako energia wprowadzona w paliwie) liczona w kominie, przez który odprowadza się spaliny z takiej instalacji.

Zasadnicza różnica pomiędzy dotychczasowym stanem prawnym i praktycznym, jaki obowiązywał w Polsce w zakresie definiowania tzw. dużej instalacji spalania paliw (LCP), a wynikającym z dyrektywy IED, wynika z tzw. „zasad łączenia”, czyli sumowania mocy poszczególnych obiektów energetycznego spalania (kotłów).

Zasady łączenia powodują, że w stosunku do wcześniejszej praktyki, dzięki której jako LCP traktowane były dopiero pojedyncze instalacje o mocy powyżej 50 MW, teraz każde połączenie tychże instalacji poprzez wspólny komin lub tzw. jeden zakład (teren), dające w sumie więcej niż 50 MW, kwalifikuje takie połączenie do grupy dużych źródeł spalania (LCP). Wyjątkiem są pojedyncze instalacje o mocy mniejszej niż 15 MW. W praktyce oznacza to, że już połączone ze sobą dwa kotły WR25 (ich moc w paliwie to ok. 34 MW w zależności od sprawności) tworzą wspólnie duże źródło spalania podlegające regulacjom dyrektywy. W efekcie, do grona instalacji LCP dołączyła duża grupa instalacji spalania paliw z sektora ciepłowniczego.

To, co jest najważniejsze dla operatorów takich instalacji, to wyznaczone w dyrektywie poziomy standardów emisyjnych dla poszczególnych zanie-