TEMAT NUMERU
OPAKOWANIA Czytelne, aktywne i bezpieczne
Kiedy rozmiar ma znaczenie > 24
Propagacja w stacji > 40
Ciśnienie na utrwalenie
> 64
SPIS TREŚCI
Temat numeru: OPAKOWANIA
30
JESTEŚMY ELASTYCZNI
72
PRACUJĄ MASZYNY, A NIE LUDZIE
90
ZASTĘPCA TŁUSZCZU
Fot. Grupa Żywiec S.A. Browar w Warce
8 Świeże, dojrzałe i w odpowiedniej temperaturze Aleksandra Fijałkowska, Małgorzata Nowacka 14 Jedna z wielu Tomasz Jachowicz 20 Lekkie, wytrzymałe, ale... Marzena Pawlicka 24 Kiedy rozmiar ma znaczenie Andromeda Wróbel 28 Ze świata opakowań Adam Wita
Rozmowa z Leszkiem Kałużą – dyrektorem Browaru w Warce
Browarnictwo i przemysł spirytusowy 30 Jesteśmy elastyczni Rozmowa z Leszkiem Kałużą – dyrektorem Browaru w Warce 34 Piwna historia ze sklepowej półki Paweł Błażewicz 37 Tego jeszcze nie było Maciej Chołdrych 40 Propagacja w stacji Monika Cioch, Krzysztof Kucharczyk
46 Harmonia w wymaganiach Elżbieta Maćkiw, Halina Ścieżyńska 50 Szczyty pomysłowości Rozmowa z Krzysztofem Rudnickim – dyrektorem Zakładu Butelkowania Wód Mineralnych Coca-Cola HBC Polska w Tyliczu 54 60 godzin czekania Adam Wita 58 Minimalne przetworzenie, maksymalne kombinacje Agnieszka Nawirska-Olszańska 64 Ciśnienie na utrwalenie Justyna Nasiłowska
Adam Wita Fot. BMP
Przetwórstwo owocowo-warzywne, napoje, woda
Mleczarstwo
Ochrona środowiska w przemyśle spożywczym
Izabela Przetaczek-Rożnowska, Marcin Wojdak
Fot. www.freeimages.com
70 Jest nas o wiele za dużo Rozmowa ze Stanisławem Skórą – prezesem Okręgowej Spółdzielni Mleczarskiej Włoszczowa 72 Pracują maszyny, a nie ludzie Adam Wita 75 Tekstura a pożądalność serów Paulina Bierzuńska, Dorota Cais-Sokolińska 78 Kefir na egzaminie Dorota Cais-Sokolińska, Łukasz Kaczyński
80 Pozbyć się Iwona Kłosok-Bazan
Utrzymanie ruchu 84 Bez większych przestojów Przemysław Płonka, Adam Wita
Dodatki do żywności 90 Zastępca tłuszczu Izabela Przetaczek-Rożnowska, Marcin Wojdak
Technologie 96 Ulepszony projekt filtrów powietrza Herding Gmbh Filtertechnik 99 Roboty do roboty Adam Wita
3
od redakcji Wydawca: BMP bis Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. ul. Morcinka 35, 47-400 Racibórz tel./fax (32) 415-97-74 tel. (32) 415-29-21, (32) 415-97-93 e-mail: agro@e-bmp.pl http://www.kierunekagro.pl
Adam Wita redaktor tel.: 32/415 97 74 wew. 21 tel. kom. 539 059 370 e-mail: adam.wita@e-bmp.pl
Rozmiar i wygląd są ważne, ale… D
obrze, jeśli niektóre rzeczy nie są na tyle małe, żeby do ich dostrzeżenia trzeba było używać lupy. Od jakiegoś czasu pewne rozporządzenie określa nawet dokładnie wartość minimalnego rozmiaru…
M
owa oczywiście o opakowaniach, które są głównym tematem tego wydania „Agro Przemysłu”, i o wielkości czcionki, którą należy na nich stosować. Jej minimalną wartość określa rozporządzenie 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności. Dokument wszedł w życie w grudniu zeszłego roku, ale jego treść nadal budzi wiele pytań i wątpliwości. W ich rozwianiu może pomóc artykuł Andromedy Wróbel na stronie 24.
I
stotne jest nie tylko to, w jaki sposób prezentowane są informacje o produkcie, ale też to, jak opakowanie wygląda na sklepowej półce. Jedną z ciekawostek, którą odnajdziecie Państwo w tym wydaniu, jest wypuszczona na rynek butelka wódki z niewielkim wyświetlaczem LED. Doskonały pomysł na prezent z indywidualną wiadomością dla obdarowanego, zaprogramowaną za pomocą smartfonu.
I
choć w ostatnim czasie wzrosło znaczenie wizerunkowej i reklamowej funkcji opakowań, to wciąż ich podstawowym zadaniem jest ochrona żywności. Należy jednak zwracać uwagę nie tylko na kwestie użytkowe opakowań, ale również na bezpieczeństwo zdrowotne stosowanych do ich produkcji materiałów. O zagrożeniach, jakie niosą za sobą tworzywa sztuczne oraz powłoki organiczne, pisze Marzena Pawlicka w artykule na stronie 20.
N
a koniec chciałbym zaprosić do lektury rozmowy z Leszkiem Kałużą. Dyrektor Browaru Warka podkreśla, że najważniejszą rzeczą jest dla nich szybkie odpowiadanie na potrzeby rynku i bycie elastycznym. Sporo czasu poświęcają na przygotowanie różnych wariantów piw, przezbrojenia linii i krótsze serie produkcyjne. Nie ekscytują ich kolejne rekordy wielkości produkcji. Po przeczytaniu wywiadu na stronie 30 okazuje się, że jednak rozmiar (produkcji) nie zawsze ma znaczenie.
Rada Programowa: dr inż. Piotr Antkiewicz – Katedra Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Technicznej, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie; Maciej Chołdrych – browarnik; mgr inż. Andrzej Olkowski – prezes zarządu Stowarzyszenia Regionalnych Browarów Polskich; dr inż. Aleksander Poreda – Katedra Technologii Fermentacji i Mikrobiologii Technicznej, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie; dr hab. inż. Zygmunt Zander, prof. UWM – Katedra Inżynierii i Aparatury Procesowej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie; dr hab. inż. Dorota Kręgiel – Instytut Technologii Fermentacji i Mikrobiologii, Politechnika Łódzka; dr hab. inż. Agnieszka Nawirska-Olszańska – Katedra Technologii Owoców, Warzyw i Zbóż, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu; Paweł Błażewicz – historyk, miłośnik i popularyzator historii i kultury piwa, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie, kulturapiwa.pl Prezes zarządu BMP bis Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny: Przemysław Płonka Redaktor wydania: Adam Wita Redakcja techniczna: Marek Fichna, Maciej Rowiński Prenumerata, kolportaż: Aneta Jaroszewicz Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Cena 1 egzemplarza – 25,00 zł PKWiU: 58.14.12.0 ISSN: 1734-7971 Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Redakcja nie odpowiada za treść reklam Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Druk: FISCHER Poligrafia Fot. na okładce: photogenica.pl
4
Agro Przemysł 2/2015
Fot. BMP
zdjęcie numeru
Z WIZYTĄ W TYLICZU Wywiad z dyrektorem i fotoreportaż z Zakładu Butelkowania Wód Mineralnych Coca-Cola HBC Polska w Tyliczu na stronach 50 i 54
Agro Przemysł 2/2015
5
z portalu kierunekagro.pl WRACA CZAS NA EB
NOWA SERIA NAPOJÓW ROKO
Legendarne piwo EB, symbol beztroski i optymizmu lat dziewięćdziesiątych, znów dostępne będzie w Polsce. Marka powraca z tą samą co przed laty reklamą i w takim samym opakowaniu. Konsumenci zdecydowali – wraca czas na EB.
ROKO Fun to nowa seria trzech napojów z sokiem i witaminami. Orzeźwiające marchwiowo-owocowe smaki nie zawierają sztucznych barwników, konserwantów, a słodzone są wyłącznie naturalnym cukrem trzcinowym.
– Decyzja o przywróceniu na polski rynek piwa EB jest w podyktowana oczekiwaniami konsumentów – tłumaczy Małgorzata Lubelska, dyrektor marketingu Grupy Żywiec. – Przez ostatnie lata nieustannie otrzymywaliśmy pytania o to, czy i kiedy przywrócimy markę na rynek krajowy. Nie bez znaczenia jest fakt, że wraca moda na retro, a konsumenci coraz częściej z sentymentem sięgają po to, co znają z przeszłości.
Produkty zamknięte są w poręcznym, funkcjonalnym opakowaniu z wygodnym zamknięciem, dzięki czemu można je zabrać ze sobą do szkoły, na rowerowe przejażdżki, czy pełne przygód piesze wędrówki. Źródło, fot.: www.zbyszko.com.pl
Źródło, fot.: Grupa Żywiec
170 LAT BROWARU OKOCIM Jeden z najstarszych browarów w Polsce obchodzi w tym roku 170 rocznicę powstania. Browar Okocim dynamicznie rozwija się, pielęgnując swoją bogatą historię i tradycje. Obecnie browar w Brzesku to jeden z czołowych polskich producentów, który rocznie warzy ok. 4,5 mln hektolitrów złotego trunku. – Dzięki dołączeniu do Grupy Carlsberg, przeprowadziliśmy szereg modernizacji, które pozwoliły nam stać się jednym z najnowocześniejszych i największych browarów, zarówno w ramach Grupy, jak i w Polsce. Łączna wartość inwestycji poczynionych w latach 2001 do 2014 wyniosła około 500 milionów zł – mówi Michał Napieracz, dyrektor Browaru Okocim.
SM MLEKOVITA uzupełniła ofertę swoich jogurtów Jogurty HOHO są oferowane w optymalnej porcji 100 g najczęściej stosowanej na rynku HoReCa w 5 smakach: naturalnym, wanilia (z pokruszona laska wanilii), truskawka, owoce leśne oraz brzoskwinia z marakują (warianty owocowe charakteryzują się soczystymi, dużymi kawałkami owoców);
Jak zapewni producent są one przeznaczone nie tylko do porannego bufetu w hotelach, restauracjach, domach gościnnych, pensjonatach itp. – porcja 100 g jest idealna dla dzieci oraz osób poszukujących jogurtu w gramaturze mniejszej niż większość dostępnych na rynku. Nie zawierają konserwantów i sztucznych barwników.
Źródło, fot.: Carlsberg Polska Źródło, fot.: SM MLEKOVITA
6
Agro Przemysł 2/2015
z portalu kierunekagro.pl SERY TOPIONE OD SERENADY Ser topiony z serem Radamer czy z Salami to nowa propozycja od Serenady, która daje konsumentom alternatywę do spożywania serów z Radzynia Podlaskiego w innej odsłonie. Sery topione dołączyły do oferty SM Spomlek. To pierwsze w Polsce sery topione pod marką Serenadą. Konsumenci otrzymują Radamera, Salami w wersji topionej, szczególnie ulubionej przez dzieci. Źródło, fot.: SM Spomlek
ENERGETYCZNA REWOLUCJA W BROWARZE DOJLIDY Plan rozwoju Kompanii Piwowarskiej na lata 2010-2020 zakłada zmniejszenie poziomu dwutlenku węgla emitowanego przez browary o 50%. Jednym z działań wdrożonych celem realizacji tej strategii jest modernizacja oświetlenia w browarach należących do Kompanii.
SM RYKI INWESTUJE 10 mln zł Spółdzielnia Mleczarska Ryki podpisała kontrakt na budowę nowoczesnej linii do konfekcjonowania sera. Będzie to jedna z najnowocześniejszych tego typu inwestycji w branży mleczarskiej. Pierwsze opakowania ze sztandarowym wyrobem – „Ryckim Edamem” oraz trzema innymi, cenionymi przez klientów serami, będą dostępne na rynku już w sezonie letnim. Kontrakt w wysokości 10 mln złotych został podpisany w marcu br. Nowa inwestycja zapewni SM Ryki m.in. niezależność w zakresie konfekcjonowania sera, gdyż do tej pory usługi te były zlecane na zewnątrz. Wraz z wprowadzeniem nowej linii, zostanie wybudowany także magazyn oraz pomieszczenia biurowe. – Już od dłuższego czasu rozważaliśmy inwestycję w samodzielną linię do konfekcji serów żółtych. Na podjęcie decyzji w tej sprawie niewątpliwie wpłynął fakt, że nasze sery w plastrach cieszą się bardzo dużym zainteresowaniem konsumentów. Mimo aktualnej, trudnej sytuacji na rynku, jesteśmy przekonani, że decyzja o zakupie nowej linii jest uzasadniona ekonomicznie. Z pewnością przyniesie nam większą niezależność oraz kontrolę nad produkcją, a co za tym idzie, także utrzymywanie wysokiej jakości serów, z której jesteśmy znani na rynku – podkreśla Jerzy Pyza, prezes Spółdzielni Mleczarskiej RYKI. Źródło, fot.: www.smryki.com.pl Spółdzielnia Mleczarska RYKI jest HONOROWYM GOSPODARZEM VIII Konferencji Naukowo-Technicznej
Jedną z najciekawszych inwestycji firmy jest kompleksowe wdrożenie przez firmę TRILUX Polska inteligentnego systemu opraw LED w magazynie wyrobów gotowych Browaru Dojlidy. W wytwarzającym przeszło 1,5 miliona hl piwa rocznie zakładzie, w wyniku modernizacji, około czterokrotnie zmniejszono ilość energii elektrycznej, potrzebnej do zapewnienia odpowiednich warunków oświetleniowych. Źródło, fot.: Kompania Piwowarska
W programie konferencji m.in. WYCIECZKA TECHNICZNA DO ZAKŁADU SM RYKI
Agro Przemysł 2/2015
7
temat numeru: OPAKOWANIA
Świeże, dojrzałe i w odpowiedniej temperaturze dr inż. Małgorzata Nowacka, mgr inż. Aleksandra Fijałkowska Katedra Inżynierii Żywności i Organizacji Produkcji, Wydział Nauk o Żywności Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie
Tradycyjne opakowania obecnie już nie wystarczają. Coraz częściej dostępne są nowe rozwiązania, takie jak opakowania aktywne czy inteligentne. Wśród nich są m.in. sensory gazów, wskaźniki temperatury, a nawet świeżości i dojrzałości.
8
Agro Przemysł 2/2015
Fot. www.photogenica.pl
temat numeru: OPAKOWANIA
Agro Przemysł 2/2015
9
temat numeru: OPAKOWANIA
R
ozwój nowych technologii w opakowalnictwie jest związany ze zmianą przyzwyczajeń i preferencji konsumentów oraz zmianą stosowanych praktyk przy sprzedaży i dystrybucji żywności. Centralizacja procesów dystrybucyjnych skutkuje wydłużeniem dystansu, na jakie przewożone są produkty spożywcze i czasu ich przechowywania, co stawia nowe wyzwania dla producentów żywności i opakowań.
zyjnej informacji na temat jakości żywności możliwe jest poprzez bezpośredni kontakt wskaźnika z zapakowanym produktem [21].
RYS. 1 Podział opakowań inteligentnych [6,16]
W celu ograniczenia rozwoju mikroorganizmów w produktach spożywczych stosuje się pakowanie w modyfikowanej atmosferze. Pomiar stężenia tlenu i dwutlenku węgla wewnątrz opakowania umożliwia określenie świeżości i bezpieczeństwa żywności oraz kontrolę szczelności opakowań. Powszechnie znanym sensorem tlenu jest system Ageless Eye. Jednak cechuje się on wysoką ceną, ograniczoną funkcjonalnością i odwracalnym charakterem wskazań [4]. Wskaźniki świeżości przekazują bezpośrednią informację na temat jakości mikrobiologicznej zapakowanej żywności. Ich zasada działania opiera się na wykrywaniu dwutlenku węgla i siarki, amoniaku, amin, etanolu, kwasów organicznych
Wskaźniki temperatury
Wskaźniki temperatury, wykorzystując nieodwracalną zmianę barwy, pozwalają określić czy produkt przechowywany był w optymalnym zakresie temperatur, co jest szczególnie ważne w przypadku żywności mrożonej i chłodzonej, m.in. owoców i warzyw [7]. Mogą one również za pomocą odwracalnej Opakowania inteligentne Opakowania inteligentne stanowią innowacyjne zmiany barwy wskazywać odpowiednią temperaturę rozwiązanie w aspekcie jakości i bezpieczeństwa do spożycia produktu. Przykładem inteligentnego żywności. Technologia ta umożliwia monitorowanie opakowania na napoje jest jednorazowe wieczko Wskaźniki temperatury jakości produktu oraz śledzenie historii produktu za wyprodukowane przez firmę Smart Lid Systems, stoWskaźniki temperatury, wykorzystując nieodwracalną zmianę barwy, pozwalają pośrednictwem punktów krytycznych w łańcuchu sowane do papierowego lub wykonanego z tworzywa określić czy produkt przechowywany był w optymalnym zakresie temperatur, co jest dostaw [21]. Według Rozporządzenia Komisji (WE) nr sztucznego kubka do napoju (fot. 1). Opakowanie Wskaźniki temperatury szczególnie ważne w450/2009 przypadku mrożonej i chłodzonej, m.in. owoców i warzyw ma za zadanie informować o temperaturze produktu [25]żywności opakowania inteligentne są definiowane Wskaźniki temperatury, wykorzystując nieodwracalną zmianę barwy, pozwalają [7]. Mogą one również za pomocą odwracalnej zmiany barwy wskazywać odpowiednią znajdującego się wewnątrz kubeczka. Wieczko zmiejako „materiały i wyroby, które monitorują stan opaokreślić czy produkt przechowywany był w optymalnym zakresie temperatur, co jest temperaturę spożycia produktu. Przykładem inteligentnego opakowania napoje jest nia na kolor od brązowego do czerwonego po zalaniu kowanej żywności lub jej otoczenia”. Wskaźniki mogą szczególnie ważne do w przypadku żywności mrożonej i chłodzonej, m.in. owoców i warzyw kubeczka wrzątkiem, umieszczone wewnątrz bezpośrednio wieczko wyprodukowane przezopakowania, firmę wskazywać Smart Lid Systems, stosowane do a także informuje o prawidło[7]. jednorazowe Mogą one również za być pomocą odwracalnej zmiany barwy odpowiednią wym na opakowaniu, bądź na etykiecie [9]. Wyróżnia się(rys. papierowego lub wykonanego z tworzywa sztucznego kubka donanapoju 2). zamknięciu Opakowaniekubka [36]. Termochromowe etytemperaturę do spożycia produktu. Przykładem inteligentnego opakowania napoje jest kiety na butelkach i puszkach z piwem, wskazujące trzy grupy opakowań inteligentnych (rys. 1). Najczęjednorazowe wieczko wyprodukowane przez firmę Smart Lid Systems, stosowane do ma za zadanie informować o temperaturze produktu znajdującego się wewnątrz kubeczka. idealną temperaturę do spożycia napoju, stosowane ściej stosowanymi wskaźnikami są detektory wycieku papierowego lub wykonanego z tworzywa sztucznego kubka do napoju (rys. 2). Opakowanie Wieczko zmienia kolor od brązowego do czerwonego po zalaniu kubeczka wrzątkiem, a także są m.in. przez Grupę Żywiec S.A. [4] czy Kompanię wskaźniki temperatury oraz się integratory ma za zadanie informować gazów, o temperaturze produktu znajdującego wewnątrz czasu kubeczka. informuje o prawidłowym zamknięciu kubka [36]. Termochromowe etykiety stosowane są Piwowarską S.A. (fot. 2), a także do wyrobów branży i temperatury, które należą dokubeczka grupy wskaźników Wieczko zmienia kolor od brązowego do czerwonego po zalaniu wrzątkiem, a także również na butelkachzamknięciu i puszkach zIch piwem, wskazując spożycia napoju informuje o prawidłowym kubka [36]. Termochromowe stosowane do są mleczarskiej. pośrednich. działanie opieraidealną sięetykiety na temperaturę procesach RYS.i 1puszkach m.in.naprzez Grupę Żywiec S.A. [4] czy Kompanię Piwowarską S.A. (rys. 3), a także zastosowania do również butelkach z piwem, wskazując idealną temperaturę do spożycia napoju Przykładem integratora czasu i tempolimeryzacji, dyfuzji oraz przemianach chemicznych opakowań m.in. przezPodział Grupę Żywiec S.A. [4] czy Kompanię Piwowarską S.A. (rys. 3), a także do wyrobów branży mleczarskiej. i enzymatycznych. Jednakże uzyskanie bardziej precy- peratury jest etykieta (eO)® wyprodukowana przez inteligentnych [6,16] wyrobów branży mleczarskiej. firmę Cryolog® (rys. 2). Przekroczenie dopuszczalnej wskaźniki temperatury temperatury powoduje wzrost ilości bakterii oraz wskaźniki temperatury wytworzonego przez nie kwasu mlekowego. Tempo rozwoju mikroorganizmów rośnie wraz ze wzrostem integratory czasu i temperatury integratory czasu i temperatury wskaźnikiwskaźniki temperatury, co warunkuje szybkość zmiany barwy pośredniepośrednie wskaźniki nieszczelności etykiety. Kolor zielony informuje konsumenta o zawskaźniki nieszczelności chowaniu odpowiednich warunków podczas przewskaźniki tlenu i dwutlenku węgla wskaźniki tlenu i dwutlenku węgla chowywania i transportu. Nieodwracalne fioletowe Opakowania wskaźniki świeżości/ Opakowania zabarwienie oznacza, że produkt znajdował się w zbyt wskaźniki świeżości/ inteligentne wskaźniki wzrostu mikroorganizmów inteligentne bezpośrednie wskaźniki wzrostu mikroorganizmów wysokiej temperaturze [29]. Innymi integratorami biosensory bezpośrednie czasu i temperatury stosowanymi w przemyśle spobiosensory żywczym są także etykiety MonitorMark, Timestrip, układy pasywne znaczniki RFID układy pasywne Fresh-Check i FreshPoint [12]. układy aktywne znaczniki RFID RYS. 1 Podział opakowań inteligentnychukłady [6,16] aktywne Sensory gazów
RYS. 2 Fazy zmiany koloru wieczka [36] FOT. 1 Fazy zmiany koloru wieczka [36]
RYS. 2 Fazy zmiany koloru wieczka [36]
2
10
Agro Przemysł 2/2015
2
temat numeru: OPAKOWANIA
FOT. 2
RYS. 3 Przykład wskaźnika temperatury na puszce z piwemPrzykład (fot.wskaźnika G. Nowacki, temperatury na puszce www.ct.waw.pl) z piwem (fot. G. Nowacki, www. ct.waw.pl)
Przykładem zastosowania integratora czasu i temperatury jest etykieta wyprodukowana przez firmę Cryolog® (rys. 4). Przekroczenie dopuszczalnej tempe powoduje wzrost ilości bakterii oraz wytworzonego przez nie kwasu mlekowego. T rozwoju mikroorganizmów rośnie wraz ze wzrostem temperatury, co warunkuje szy zmiany barwy etykiety. Kolor zielony informuje konsumenta o zachowaniu odpowi warunków podczas przechowywania i transportu. Nieodwracalne fioletowe zabar oznacza, że produkt znajdował się w zbyt wysokiej temperaturze [29]. Innymi integra czasu i temperatury stosowanymi w przemyśle spożywczym są także etykiety Monitor Fresh-Check [12].G. Nowacki, RYS. 3 Przykład wskaźnikaTimestrip, temperatury na puszcei FreshPoint z piwem (fot.
i toksyn, czyli metabolitów wytwarzanych przez www.ct.waw.pl) drobnoustroje [22]. Firma Toxin Alert Inc. wyprodukowała wskaźnik Toxinguard wykrywający obecność zastosowania czasu i temperatury jest etykieta (eO)® bakterii Przykładem Pseudomonas sp. w mleku. Gdyintegratora zwiększa się zawartość kwasuprzez mlekowego i mleko wyprodukowana firmęw butelce Cryolog® (rys. 4). Przekroczenie dopuszczalnej temperatury staje się kwaśne wskaźnik zmienia kolor z białego powoduje wzrost ilości bakterii oraz wytworzonego przez nie kwasu mlekowego. Tempo na czerwony [18]. rozwoju mikroorganizmów rośnie wraz ze wzrostem temperatury, co warunkuje szybkość W przemyśle owocowo-warzywnym wykorzystuje zmiany barwy etykiety. zielony informuje konsumenta o zachowaniu odpowiednich się także wskaźniki dojrzałościKolor produktu. Przykładem jest wskaźnikpodczas RipeSenseprzechowywania (fot. 3), w którym isensor warunków transportu. Nieodwracalne fioletowe zabarwienie umieszczony w etykiecie reaguje z aromatami wydzielaoznacza, że produkt znajdował się w zbyt wysokiej temperaturze [29]. Innymi integratorami jącymi się z owoców podczas dojrzewania. Sensor jest czasu i temperatury stosowanymi w przemyśle są także etykiety MonitorMark, początkowo czerwony i wraz z dojrzewaniem owoców spożywczym RYS. 4 Integrator czasu i temperatury [29] Timestrip, Fresh-Check i FreshPoint [12]. zmienia kolor na pomarańczowy i żółty. Dzięki temu RYS. 2 konsument może wybrać produkt o pożądanym stop- Opakowania aktywne Integrator czasu Sensory gazów i temperatury [29] niu dojrzałości [12]. Opakowania aktywne to takie, których zadaniem W celu ograniczenia rozwoju mikroorganizmów w produktach spożywczych s Biosensory są instrumentalnym rodzajem wskaź- jest przedłużenie okresu przydatności do sprzedaży się pakowanie w modyfikowanej atmosferze. Pomiar stężenia tlenu i dwutlenku ników wykrywających zanieczyszczenia mikrobiolo- lub poprawa stanu opakowanej żywności. Aktywne giczne. Ich zasada działania opiera się na reakcjach,opakowania materiały i umożliwia wyroby zostały celowo zaprojektowane wewnątrz określenie świeżości i bezpieczeństwa żywnośc które zachodzą pomiędzy drobnoustrojami i ich prow taki sposób, aby zawarte w nich składniki uwalniały kontrolę szczelności opakowań. Powszechnie znanym sensorem tlenu jest system A duktami metabolicznymi a związkami pochodzenia substancje lub je absorbowały z opakowanej żywności Eye. Jednak cechuje się on wysoką ceną, ograniczoną funkcjonalnością i odwrac biologicznego, tj. kwasami nukleinowymi, antyciałami i jej otoczenia [25]. Opakowania tego typu znajdują charakterem wskazań i enzymami [4]. szerokie [4]. zastosowanie w przemyśle spożywczym ze względu na ich różnorodne właściwości. Wyróżniamy dwie podstawowe grupy opakowań aktywnych Znaczniki RFID Znaczniki RFID (z ang. radio frequency identifica- (rys. 3), tj. pochłaniacze gazów i wilgoci oraz emitery tion) stanowią odrębną grupę opakowań inteligent- dwutlenku węgla, zapachów, antyoksydantów i środków przeciwdrobnoustrojowych. Możemy również nych i do monitorowania produktów RYS. 4żywnościowych Integrator czasu i temperatury [29] wykorzystują fale radiowe. Najczęściej występują wyróżnić inne rozwiązania opakowań aktywnych, tj. w postaci nalepek zawierających układ elektroniczny opakowania do kuchni mikrofalowych czy samo podSensory gazów składający się z identyfikatora, czytnika i systemu grzewające się puszki do napojów po ich otwarciu [8]. W celu ograniczenia rozwoju mikroorganizmów w produktach spożywczych stosuje Opakowania aktywne produkowane są w postakomputerowego. Najczęściej wykorzystywane są różnego stężenia rodzaju saszetek układy pasywne, w nieposiadające własnego źródła ciPomiar się pakowanie modyfikowanej atmosferze. tlenu zawierających i dwutlenkuaktywne węgla zasilania i przeznaczone tylko do odczytu. Wyróżnia składniki, nalepek i zamknięć. Ponadto opakowania wewnątrz opakowania umożliwia określenie świeżości i bezpieczeństwa żywności oraz się również układy aktywne, które posiadają źródło mogą być pokrywane aktywnymi powłokami, bądź kontrolę[16]. szczelności opakowań. Powszechnie sensorem jestwbudowywane system Ageless też aktywne składnikitlenu mogą być bezzasilania Inteligentne znaczniki RFID są konty- znanym Eye. Jednak cechuje się onw logistyce wysoką kodów ceną, ograniczoną funkcjonalnością i odwracalnym pośrednio w strukturę materiału opakowaniowego [1]. nuacją powszechnie stosowanych kreskowych. charakteremPozwalają wskazańone [4].na dokładne określenie lokalizacji produktu oraz śledzenie jego drogi od pro- Pochłaniacze tlenu ducenta do konsumenta [4]. Ich dodatkową zaletą jest Do ograniczenia zmian w żywności najczęściej identyfikowalność produktu oraz jego ochrona przed stosowane są pochłaniacze tlenu, których działanie 3 kradzieżą [16]. polega na spowolnieniu wzrostu mikroorganizmów
Agro Przemysł 2/2015
11
wykorzystywane są układy pasywne, nieposiadające własnego źródła zasilania i przeznaczone ylko do odczytu. Wyróżnia się również układy aktywne, które posiadają źródło zasilania 16]. Inteligentne znaczniki RFID są kontynuacją powszechnie stosowanych w logistyce temat numeru: odów kreskowych. Pozwalają one na dokładne określenie lokalizacji produktu oraz śledzenie ego drogi od producenta do konsumenta [4]. Ich dodatkową zaletą jest identyfikowalność roduktu oraz jego ochrona przed kradzieżą [16].
OPAKOWANIA
jest przez rośliny i powoduje przyspieszenie procesów oddychania, powodując przedwczesne przejrzewanie i starzenie się owoców i warzyw. Najczęściej stosowaOpakowania aktywne nym pochłaniaczem etylenu, przedłużającym trwałość Opakowania aktywne to takie, których zadaniem jest przedłużenie okresu przydatności warzyw i owoców poprzez zapewnienie właściwego do sprzedaży lub poprawa stanu opakowanej żywności. Aktywne materiały i wyroby zostały wyglądu i cech organoleptycznych, jest nadmangacelowo zaprojektowane w taki sposób, aby zawarte w nich składniki uwalniały substancje lubpotasu. Jednak ze względu na jego toksyczność nian je absorbowały z opakowanej żywności i jej otoczenia [25]. Opakowania tego typu znajdują i jego barwiące działanie, nadmanganian potasu nie szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym ze względu na ich różnorodne właściwości. może być wbudowywany bezpośrednio do materiału Wyróżniamy dwie podstawowe grupy opakowań aktywnych (rys. 6) tj. pochłaniacze gazów i opakowaniowego mającego kontakt z żywnością. Do wilgoci oraz emitery dwutlenku węgla, zapachów, antyoksydantów i środków pochłaniania etylenu stosowany może być także akprzeciwdrobnoustrojowych. Możemy również wyróżnić inne rozwiązania opakowań tywny węgiel czy bentonit. Komercyjnymi przykładami aktywnych tj. opakowania do kuchni mikrofalowych czy samo podgrzewające się puszki do tego typu pochłaniaczy są Evert-Fresh, PeakfreshTM czy napojów po ich otwarciu [8]. ProfreshTM [6,10,15,20,27]. Opakowania aktywne produkowane są owoców w postaci[31] różnego rodzaju saszetek RYS. 5 Wskaźnik dojrzałości zawierających aktywne składniki, nalepek i zamknięć. Ponadto opakowania mogą być FOT. 3 Pochłaniacze wilgoci i zapachu pokrywane aktywnymi powłokami, bądź też aktywne składniki mogą być wbudowywane Wskaźnik dojrzałości owoców [31] Głównym celem stosowania pochłaniaczy wilgoci bezpośrednio w strukturę materiału opakowaniowego [1]. tlenu dwutlenku węgla pochłaniacze
etylenu wilgotności zapachów
Opakowania aktywne
środków antymikrobiologicznych dwutlenku węgla emitery
antyoksydantów zapachów
RYS. 3 Podział opakowań aktywnych [7,8,15]
jest obniżenie aktywności wody, aby zapobiec wzrostowi bakterii i pleśni w produktach spożywczych 4 o wysokiej zawartości wody. Natomiast w przypadku produktów suchych pochłaniacze wilgoci zapobiegają zbrylaniu się proszków, zlepianiu produktów higroskopijnych czy rozmiękaniu chrupiących produktów. W zapakowanych produktach o wysokiej aktywności wody umieszcza się podkładki lub woreczki z absorberami wilgoci, takimi jak sole poliakrylowe, kopolimery skrobi, włókna celulozy, żele krzemionkowe, natomiast dla żywności o niskiej aktywności stosuje się osuszacze w postaci silika żelu, tlenku wapnia, sit molekularnych i absorberów mineralnych. Przykładami tego typu opakowań są opatentowane rozwiązania w postaci opakowań Dri-Fresh® Resolve®, ToppanTM, Thermarite® czy Peaksorb® [15,27,37]. Opakowania aktywne obejmują również pochłaniacze zapachów, które zazwyczaj wbudowuje się do struktury opakowania. Jednakże ważne jest to by opakowania tego typu nie maskowały pierwszych oznak psucia się żywności [15].
RYS. 6 Podział opakowań aktywnych [7,8,15] tlenowych w związku z obniżeniem zawartości tlenu w opakowaniu. Substancjami stosowanymi do usuwaPochłaniacze tlenu nia tlenu jest sproszkowane żelazo, kwas askorbinowy, Do ograniczenia zmian w żywności najczęściej stosowane są pochłaniacze tlenu, enzymy, nienasycone kwasy tłuszczowe czy barwniki Emitery których działanie polega na spowolnieniu wzrostu mikroorganizmów tlenowych w związku z światłoczułe. Przykładowo saszetki zawierające 1 g Wśród emiterów największą grupę stanowią opakoobniżeniem zawartości tlenu w opakowaniu. Substancjami stosowanymi 3do usuwania tlenu sproszkowanego żelaza wiążą około 300 cm tlenu. wania ograniczające wzrost mikroorganizmów, które jest sproszkowane żelazo, kwas askorbinowy, enzymy, nienasycone kwasy tłuszczowe czy składniki o właściwościach antybakteryjnych, aktywne dostępne rynku światobarwniki światłoczułe.Opakowania Przykładowo saszetki zawierające 1g na sproszkowanego żelazazawierają wiążą takie jak bakteriocyny, ekstrakty przypraw, olejki eteto m.in. system „Ageless” „Freshmax”, Opakowania aktywne dostępne na rynkulub światowym to m.in. system około 300cm3 tlenu. wym ATCO, laminat „Bioka Oxygen Film”, saszetki „Bioka ryczne z oregano, bazylii, cynamonu i czosnku, enzymy, 5 organiczne i ich sole, konserwanty i dodatki do Oxygen Absorber” czy folia organiczna – „Longli- kwasy fe” [6,8,13,20,27,28,32,33,34,37]. Absorbery tlenu żywności, etanol i inne alkohole, dwutlenek węgla, chlomogą być również stosowane z systemem pakowania ru i siarki oraz jony srebra [5,9,10,14,23]. Opakowania w modyfikowanej atmosferze MAP i pakowania pod uwalniają środki antybakteryjne w sposób kontrolowany, oddziałując na produkt i jego otoczenie, powodując obniżonym ciśnieniem [19,27]. W wyniku procesów oddychania owoców i warzyw, spowolnienie rozwoju i wzrostu mikroorganizmów, bądź w wyniku psucia się żywności, tworzy się dwutle- skutkując tym samym przedłużeniem trwałości produknek węgla, który powinien być usunięty z opakowania tu. Na rysunku 7 przedstawiono przykład zastosowania w celu uniknięcia deformacji opakowania lub jego roze- powłoki z olejkiem cynamonowym, jako naturalnego rwania. Do tego stosuje się pochłaniacze dwutlenku wę- środka antymikrobiologicznego zastosowanego do gla, przykładowo FreshLock® czy Ageless® E [2,3,27]. opakowania z papieru, w którym przechowywano truPochłaniacze etylenu są głównie wykorzystywane skawki przez 7 dni w temperaturze 4°C, w odniesieniu do pakowania owoców i warzyw. Etylen wydzielany do próby kontrolnej [24].
12
Agro Przemysł 2/2015
temat numeru: OPAKOWANIA
Emitery
Pochłaniacze
Rodzaj opakowania aktywnego
Sucha
tlenu
pieczone orzechy, kawa, płatki, suszone warzywa
dwutlenku węgla
kawa
o dużej zawartości tłuszczu chipsy, czekolada
etylenu
świeży i gotowy makaron
salami, sery, salami, wędzone mięso, ryby, kiełbaski
owoce
sery, mięso wołowe, produkty drobiowe
napoje
piwo, soki chleb, owocowe, napój ciasta, herbaciany, ciasteczka wino
mrożonki warzywa, ryby
owoce i warzywa
wilgoci
orzechy, popcorn, przyprawy, cukierki
zapachów
produkty zbożowe
dwutlenku węgla
orzechy
etanolu
średnio wysuszone ryby
środków antymikrobiologicznych antyoksydantów
Zastosowanie do określonej grupy żywności minimalnie produkty mięsne pieczywo przetworzona i nabiał i ciasta
chipsy
warzywa i owoce
sery, mięso
Przekąski chipsy, orzeszki zimne
owoce
ryby, drób, sery
chleb, biszkopty, ciasta
owoce morza, mięso, ryby
pieczywo o wysokiej zawartości wilgoci
ryby
świeże mięso i ryby
owoce
ser, mięso wino w opakowaniu bag-in-box soki owocowe, wino
płatki śniadaniowe, owsianka
zapachów
lody
TAB. 1 Przykłady zastosowań opakowań aktywnych [15,27]
*** Emitery dwutlenku węgla są wykorzystywane przy Opakowania stosowane do żywności są grupą pakowaniu serów, tj. edam, emmental, gorgonzola, produktów, która musi spełniać najwyższe wymogi jaroquefort itp. Opakowania tego typu umożliwiają kościowe oraz bezpieczeństwa żywności, zapewniając wydostawanie się dwutlenku węgla na zewnątrz opa- w którym przechowywano antymikrobiologicznego, zastosowanego do opakowania z papieru, równocześnie wygodę ich stosowania z punktu widzekowania, co umożliwia naturalną kontynuację procesu truskawki przez 7 dni w temperaturze 4°C, w odniesieniu do próby kontrolnej [24]. nia konsumenta. Każde opakowanie, które pozwoli na dojrzewania sera w opakowaniu. Sery w kawałkach Emitery dwutlenku węgla są wykorzystywane przy pakowaniu serów, tj. edam, dłuższe przechowanie żywności, zachowanie jej włamogą nabierać naturalnego smaku i konsystencji już emmental, gorgonzola, roquefort itp. Opakowania tego typu umożliwiają wydostawanie się ściwości oraz przyciągnie uwagę konsumenta do tego po zapakowaniu, zachowując swoją barwę i dłuższy dwutlenku węgla na zewnątrz opakowania, co umożliwia naturalną kontynuację procesu produktu, z punktu widzenia producentów żywności okres trwałości [30]. dojrzewania sera w opakowaniu. Sery w kawałkach mogą nabierać naturalnego smaku i jest interesujące. Należy pamiętać, iż szczególną uwagę Antyoksydanty wykorzystywane są w celu zapewkonsystencji już stabilności po zapakowaniu, zachowując swoją barwę i dłuższy okres trwałości [30]. w zakresie bezpieczeństwa opakowań należy poświęcić nienia tłuszczów oraz przedłużenia trwałoFOT. 4 Antyoksydanty wykorzystywane są działanie w celu zapewnienia tłuszczówopakowaniom oraz aktywnym i inteligentnym, które nie są ści żywności suchej i wrażliwej na tlenu [27]. stabilności Truskawki przedłużenia Emitery trwałości zapachów żywności suchej i wrażliwej na działanie tlenu [27]. obojętne dla zapakowanej w nie żywności. są wykorzystywane w przyw opakowaniu Emitery zapachów są naturalnego wykorzystywane w produktu, przypadku wzmacniania pokrytym powłoką naturalnego Opakowania aktywne i inteligentne głównie wypadku wzmacniania zapachu zawierającą olejek[10]. korzystywane są do pakowania żywności w Japonii, zapachu produktu, bądź zamaskowania nieprzyjemnych substancji zapachowych bądź zamaskowania nieprzyjemnych substancji zapacynamonowy (A) i bez Stanach Zjednoczonych i Australii. W Europie rośnie chowych [10]. powłoki (B) [24] zainteresowanie tego typu opakowaniami, jednakże podejście firm jest bardziej ostrożne, ze względu na interakcje między opakowaniem a żywnością, które A B niewłaściwie kontrolowane, mogą mieć wpływ na zdrowie konsumentów. Jednocześnie przy wprowadzaniu nowych rozwiązań na rynek polski należy również właściwie skalkulować koszty, gdyż badania wskazują, iż cena ma zdecydowany wpływ na decyzję zakupu produktu przez konsumenta, którzy nie są skłonni płacić więcej za produkt zapakowany w innowacyjne opakowanie [11]. Uznaje się, iż głównym czynnikiem ograniczającym wprowadzenie innowacyjnych opakowań na rynek polski jest właśnie cena [17,26,35]. Literatura dostępna w redakcji
RYS. 7 Truskawki w opakowaniu pokrytym powłoką zawierającą olejek cynamonowy (A) i bez powłoki (B) [24] ***
Agro Przemysł 2/2015
13
Ze świata opakowań WEŹ MNIE W OBROTY PO RAZ DRUGI… Startuje nowa odsłona, realizowanej od zeszłego roku przez Carlsberg Polska, kampanii społecznej. Akcja dedykowana jest jednemu z najbardziej ekologicznych opakowań wykorzystywanych w branży spożywczej – szklanej butelce zwrotnej.
Wódki Medea produkowana jest od 1777 roku w holenderskim mieście Schiedam, w jednej z najstarszych destylarni na świecie. Teraz produkt ten połączył się z nowymi technologiami.
Fot.: www.instagram.com/medeavodka
W Polsce co drugie piwo jest nalewane do butelki zwrotnej, ale jedynie 6% konsumentów przy zakupie piwa zwraca uwagę, w jakim opakowaniu jest ono sprzedawane. Aktualnie w naszym kraju krąży blisko 400 milionów tych opakowań. Kampania będzie informować i zachęcać Polaków do działania, głównie za pośrednictwem strony internetowej, profilu na Facebooku oraz kanału YouTube. Dodatkowo, będzie można śledzić działania „Weź mnie w obroty” na Instagramie.
BUTELKA WÓDKI STEROWANA SMARTFONEM
Źródło, fot.: Carlsberg Polska
WYBOROWA W NOWOCZESNEJ ODSŁONIE Wyborowa zaprezentowała nową butelkę. Jako jeden z najbardziej rozpoznawalnych na świecie polskich produktów odważnie sięga po najnowsze trendy we wzornictwie. To, co wyróżnia nową Wyborową na tle innych marek, to jej wysokość i smukłość. Butelka jest bowiem wyższa niż większość dostępnych na rynku opakowań. Warto od razu zwrócić uwagę na wyjątkowy element w designie – dolną etykietę, na której znajduje się numer. Co istotne – nie jest to wyłącznie przypadkowy ciąg cyfr, ale absolutnie unikalny numer seryjny butelki. Każdy może mieć swoją własną, jedyną na świecie Wyborową! Źródło, fot.: www.wyborowa-pernod-ricard.com
28
Agro Przemysł 2/2015
Opatentowana technologia LED pozwala klientowi stworzyć spersonalizowaną wiadomość, która może wyświetlać się na butelce wódki. Napis można zaprogramować za pomocą smartfona. Źródło: www.medeavodka.com
MLEKO W 100% ODNAWIALNYM KARTONIE Konsumenci w całej Szwecji mogą już kupić mleko marki Eko Arla w kartonie Tetra Rex® – pierwszym na świecie opakowaniu kartonowym wykonanym w całości z materiałów odnawialnych. Jednolitrowy karton wyprodukowano z bioplastiku otrzymanego z trzciny cukrowej oraz z kartonu. Źródło, fot.: www.tetrapak.com
100 LAT KONTUROWEJ BUTELKI COCA-COLI W 1915 roku Coca-Cola Bottling Company postanowiła zaprosić wszystkich producentów szkła w Stanach Zjednoczonych do wzięcia udziału w wyzwaniu stworzenia nowego opakowania dla Coca-Cola. Zadaniem było zaprojektowanie butelki „na tyle charakterystycznej, aby można ją było rozpoznać dotykiem po ciemku lub po leżących na ziemi kawałkach rozbitego szkła”.
Wygrała koncepcja projektantów z firmy Root Glass Company w Terre Haute w Indianie, którzy w trakcie pracy zainspirowali się... kształtem ziarna kakao. Wyróżniający się na tle innych dostępnych na rynku opakowań wzór od razu spodobał się kierownictwu Coca-Cola. Tak narodziła się butelka konturowa. Setna rocznica narodzin butelki wypada dokładnie 16 listopada 2015 r. Źródło, fot.: www.cocacola.com.pl
Reklama
Ze świata opakowań
utrzymanie ruchu
Bez większych przestojów Przemysław Płonka, Adam Wita
– Browar Okocim pracował bez większych przestojów przez 170 lat. Można było to osiągnąć dzięki takim ludziom, jak wy – powiedział Michał Napieracz, dyrektor Browaru Okocim w Brzesku, zwracając się do uczestników VII Konferencji Utrzymanie Ruchu w Przemyśle Spożywczym. Browar Okocim, obchodzący w tym roku swoje 170-lecie, był Honorowym Gospodarzem imprezy.
UCZESTNICY Prelekcjom dotyczącym kwestii utrzymania ruchu w zakładach przemysłu spożywczego przysłuchiwało się ponad 200 przedstawicieli branży
84
Agro Przemysł 2/2015
utrzymanie ruchu
PRZERWY W PROGRAMIE… …były okazją do rozmów i wymiany doświadczeń na stoiskach REFERATY SPECJALISTÓW Z BRANŻY Tadeusz Turek z Zakładu Butelkowania Wód Mineralnych Coca-Cola HBC Polska w Tyliczu mówił o praktycznych zastosowaniach prostych systemów oszczędności energii w zakładzie
Agro Przemysł 2/2015
85
utrzymanie ruchu WYCIECZKA TECHNICZNA Ostatnim punktem konferencji była wycieczka techniczna do Browaru Okocim, który pełnił rolę Honorowego Gospodarza imprezy. Uczestnicy mieli okazję zapoznać się z wszystkimi etapami produkcji prowadzonej w Brzesku
WYDARZENIE W PIGUŁCE Nazwa VII Konferencja Naukowo-Techniczna Utrzymanie Ruchu w Przemyśle Spożywczym Data 10-11 lutego 2015 r. Miejsce Hotel Best Western Premier Kraków Honorowy Gospodarz Carlsberg Polska S.A. Browar Okocim Patronat Krajowa Unia Producentów Soków Krajowy Związek Spółdzielni Mleczarskich Stowarzyszenie Regionalnych Browarów Polskich Związek Polskich Przetwórców Mleka Związek Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego – Browary Polskie Patronat naukowy Instytut Eksploatacji Maszyn, Ergonomii i Procesów Produkcyjnych, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Patronat medialny kwartalnik „Agro Przemysł” portal kierunekagro.pl Relacja i obszerna galeria zdjęć dostępna na portalu
DEBATA W panelu dyskusyjnym moderowanym przez Andrzeja Loskę z Politechniki Śląskiej udział wzięli: Andrzej Barszczewski, Danone Sp. z o.o.; Ireneusz Marciniak, Niezależny Ekspert; Andrzej Olkowski, Stowarzyszenie Regionalnych Browarów Polskich; Dariusz Parcheta, Kellogg`s Polska; Zbigniew Sielanko, Bona-Agra Sp. z o.o.; Jerzy Tomczyk, Browar Okocim
86
Agro Przemysł 2/2015
utrzymanie ruchu
Dublowanie urządzeń to jedna z form prewencji – W browarach są urządzenia, które muszą dawać 100% bezpieczeństwo. Czasami prewencja polega na tym, że maszyny są zdublowane, bo ryzyko uszkodzenia i koszty z tym związane są tak wysokie, że lepiej jest mieć drugie w zapasie – mówi Andrzej Olkowski, prezes Stowarzyszenia Regionalnych Browarów Polskich. Olkowski zaznacza, że w browarach często pracują maszyny kilkudziesięcioletnie, a zarządy i kadry techniczne sporo czasu poświęcały na to, aby wyszukać takie same urządzenia na rynku. – Po wyserwisowaniu czekają one na moment, kiedy będą potrzebne. To jest pewna forma prewencji i to wcale nie taka kosztowna. Często takie urządzenia kupuje się za grosze, a remontują je w wolnej chwili ludzie, którzy na nich pracują na co dzień. Dodatkowym atutem jest to, że pracownicy poznają bardziej te urządzenia i wiedzą, jak zareagować w przypadku awarii – dodaje prezes. Nasłuchiwanie urządzeń W i ęk s z o ś ć u r z ą d z eń p r a c u j ą c y ch w b row a r a ch w y d a j e dźwięki. Są one często dla obsługujących je osób wyznacznikiem tego, jak urządzenie pracuje. – Sam mam trochę nadwrażliwy słuch. Często chodzę po zakładzie tymi samymi ścieżkami i wyłapuję inny charakter dźwięku emitowanego przez urządzenie. Sygnalizuję to kolegom z działu technicznego, którzy również zaczęli zwracać uwagę na dźwięki. Awarii jest znacznie mniej, być może dzięki temu, że nasłuchujemy ich pierwszych symptomów – mówi Andrzej Olkowski.
Sprzeczne interesy Olkowski zwraca uwagę na sprzeczne interesy działu utrzymania ruchu i działu produkcji. Co zrobić żeby je jednak pogodzić? Podkreśla, że w dużych przedsiębiorstwach jest to bardzo trudne, a wręcz niewykonalne, ale w małych zakładach można sobie z tym w pewien sposób poradzić. – Można kupić urządzenia o wyższej wydajności i pracować na nich 4 dni w tygodniu. Piąty dzień jest wtedy dniem serwisowym. Ten serwis wykonują zarówno ludzie z utrzymania ruchu, jak i pracujący na tych urządzeniach na co dzień przedstawiciele działu produkcji. Jest to wspólne rozwiązywanie problemów – podsumowuje Olkowski.
Planista z Danone: „Prewencja to inwestycja” – Jestem z firmy która wie, że prewencja to inwestycja, która zwraca się bardzo szybko. Przyjęliśmy zasadę, że 50% działań związanych z utrzymaniem ruchu ma być skierowanie na predykcję – podkreśla Andrzej Barszczewski, planista prewencji z bieruńskiej fabryki Danone Sp. z o.o. Powyższe działania umożliwia wdrożony w firmie CMMS. – Stosujemy wibroakustykę, termografię, poszukujemy wycieków. Zlokalizowaliśmy np. przecieki pary czy przegrzewające się elementy, dzięki czemu uniknęliśmy awarii i strat – zaznacza Barszczewski. W Bieruniu badając maszyny, specjaliści z działu UR stosują analizę „5 why” i powiązaną z tym „rybią ość”. – Jakość tych analiz zależy od osoby, która je wykonywała – mówi Barszczewski. – Różnią się szczegółowością, czasem niestety pojawiają się skróty myślowe, ogólniki i wówczas taką analizę trzeba poprawić, bo ważne są szczegóły. Planista prewencji z Danone wyjaśnia, że w proces utrzymania parku maszynowego chce włączać operatorów. – Biorą udział w remontach i przeglądach, choć w ograniczonym zakresie. Ponadto współpracują z elektromechanikami, pomagając w diagnostyce.
Agro Przemysł 2/2015
87
utrzymanie ruchu
Dział techniczny chłopcem do bicia?
O utrzymaniu ruchu w Kellogg’s Polska
– Dział techniczny przez lata był chłopcem do bicia. Na szczęście się to zmienia, choć dział ten wciąż nie decyduje o tym, kiedy maszyna ma chodzić, a kiedy nie. Decydujący głos ma produkcja, z którą staramy się ściśle współpracować – mówi Zbigniew Sielanko z firmy Bona-Agra.
– Pracujemy w bardzo młodym zakładzie, oddanym do użytku zaledwie 6 miesięcy temu. Przez odpowiednie podejście do analizy awaryjności, z poziomu 60% OEE w lipcu-sierpniu, doszliśmy do 81,4% w grudniu – mówi Dariusz Parcheta, kierownik ds. technicznych z Kellogg’s Polska.
Bona-Agra to producent wyrobów z warzyw świeżych, dodatków do pizzy, sałaty i sałatek warzywnych. Nad utrzymaniem ruchu w fabryce czuwa trzyosobowy zespół. – Korzystamy od trzech lat z systemu CMMS, który pozwala na podgląd i cotygodniowe sprawdzanie maszyn. Dzięki niemu obecność serwisu w naszej firmie spadła o około 30%. Bardzo dużo rzeczy robimy sami. CMMS pozwala też na analizę awarii – pokazuje ich ilość, czasookres, występowanie na konkretnych liniach – informuje szef działu UR. Prewencja w zakładzie opiera się również na cotygodniowych miniprzegladach. – Pracownik z listą kontrolną sprawdza maszynę, dostaję od niego raport z informacją co sprawdził i co ewentualnie zauważył – opisuje Sielanko. Jak w firmie radzą sobie w zakresie części zamiennych? – Mam dostawcę pasów i taśm, który w zamian za współpracę zobowiązał się, że w swoim magazynie przechowa pasy i taśmy, które najszybciej zużywają się w naszym zakładzie. Nie płacę więc za własny magazyn, a części dostaję w ciągu godziny – podkreśla Zbigniew Sielanko.
Parcheta zaznacza, że by unikać awarii, w zakładzie wprowadzono cotygodniową analizę maszyn, eliminując problemy metodą Pareto. – Gdy jednak awaria już się pojawi, rozkładamy ją na części: skąd wyniknęła, jak zapobiec jej w przyszłości. – Pomyłka pracownika to również nauczka – trzeba podnosić ich kompetencje – podkreśla kierownik. W Kellogg’s Polska wydzielono procent czasu, który poświęcany jest na konserwacje urządzeń. W porozumieniu z produkcją opracowano harmonogram postojów. Parcheta mówi, że nawet posiadając własne służby utrzymania ruchu, a mając np. drogie pompy, jego dział nie będzie podejmował się dużych napraw drogich urządzeń. – To dostawca ma wiedzę, a wezwanie serwisu to dla nas szansa uczenia się.
Wypowiedzi pochodzą z debaty, która odbyła się w ramach VII Konferencji Utrzymanie Ruchu w Przemyśle Spożywczym. Fot. BMP
Reklama
88
Agro Przemysł 2/2015