T E M AT N U M E R U I B E Z P I E C Z E Ń S T W O
Jeden za wszystkich I Zmiana myślenia o BHP I Odpowiedzialność nie tylko za siebie I Jak działać, by było bezpieczniej BHP to nie zbiór oczywistych zasad > 34
Wypadek. Jak go zakomunikować > 38
Kolczasty ochroniarz > 42
,
NIEZAWODNE, WYDAJNE
Znajdź nas na:
/ dresstamachines
Dowiedz się więcej
Sprawdź nasze słynne spycharki i układarkę rur
5 modeli spycharek od 162 do 536 KM
Układarka rur o udźwigu 100 ton
www.dressta.com
Maszyny dostosowane do Części zamienne oraz wsparcie indywidualnych potrzeb klienta, serwisowe świadczone przez zapewniające doskonałą sieć doświadczonych dealerów wydajność w każdych warunkach
info@dressta.com
SPIS TREŚCI
8 I Polityka Surowcowa Państwa. Czy rzeczywiście zmieni coś dla producentów kruszyw? Andrzej Skoneczny 14 I Źle odłożone zapałki Wywiad z Piotrem Michałowskim, prezesem zarządu G.A.M. Kluczowa Sp. z o.o. 18 I Sezon na kruszywa Maciej Stachowski 22 I 12 milionów ton kruszyw, czyli budowa Zbiornika Racibórz Dolny Adrian Fibic
1 4 z ż y c ia bran ż y Fot.: Kruszywa Skalne
Z ż y ci a br a n ż y
T E M AT N U M E RU : BEZPIECZEŃSTWO
Źle odłożone zapałki Rozmowa z Piotrem Michałowskim, prezesem zarządu G.A.M. Kluczowa Sp. z o.o. 2 2 z ż y c ia bran ż y Fot.: BUDIMEX
30 I Szkolenia BHP, o których pamiętać musi przedsiębiorca górniczy Piotr Krzemiński 34 I BHP to nie zbiór oczywistych zasad Rozmowa z Anną Jabłońską, przewodniczącą Koalicji Bezpieczni w Pracy, dyrektor zarządzającą CWS-boco 38 I Wypadek. Jak go zakomunikować? Magdalena Fudala 42 I Kolczasty ochroniarz. Bezpieczeństwo wokół obrzeży wyrobisk odkrywkowych Wojciech Glapa, Wojciech Naworyta 50 I Bezpieczeństwo w pigułce Opracowała Sabina Szewczyk-Wajda
PRZEMYSŁ CEMENTOWY Mniej Awarii w Cementowni. Standard zarządzania utrzymaniem ruchu w cementowni cz. 2 Emil Stańczyk
P R AWO 58 I Gdy plany miejscowe mówią stop Mariusz Grunt 62 I Nadkład czy odpad? Katarzyna Kudroń, Wojciech Chudzik 68 I Na horyzoncie zmiany w prawie budowlanym Aleksandra Pliszek
M A S Z YNY I U R Z Ą D Z E N I A 72 I 78 I
12 milionów ton kruszyw, czyli budowa Zbiornika Racibórz Dolny Adrian Fibic 5 4 P rzem y s ł c emento w y Fot.: Lafarge
54 I
Maszyny CASE Construction – innowacyjne rozwiązania dla najcięższych zastosowań Opracowała: Sabina Szewczyk-Wajda Jak zmarnować więcej paliwa? Ryszard Chciuk
Z A R Z Ą D Z AN I E 82 I Księgowość też może być Lean Wywiad z Agnieszką Zygadlewicz, głównym księgowym w Trzuskawica S.A. 84 I Aby sukcesja odniosła sukces. Co zrobić, żeby skutecznie przekazać kierowanie firmą? FOT. 1 Widok na Cementownię Małogoszcz Katarzyna Romanowicz
FELIETON
Mniej Awarii w Cementowni
88 I Nasze 15 lat w UE Aleksander Kabziński
Emil Stańczyk
SiMB 2/2019 3
O D R E DA KC J I
Wydawca: BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel. 32 415 29 21 32 415 97 93 e-mail: surowce@e-bmp.pl http://www.kieruneksurowce.pl BMP to firma od ponad 25 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. To organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, wydawca profesjonalnych magazynów i portali.
S ab i n a S z ew c z y k - Wa j d a redaktor wydania t e l . 3 2 4 1 5 9 7 7 4 w e w. 4 5 t el . kom . 6 0 2 1 1 6 3 1 3 e - m a i l : s ab i n a . w a j d a @ e - b m p. pl
Nigdy go nie ma, dopóki się nie zdarzy N
iedawno media obiegła informacja o pożarze katedry Notre Dame. Jak to możliwe, że dziedzictwo kulturowe Francji, jeden z najsłynniejszych zabytków tego kraju stanął w płomieniach, szczególnie w czasach, gdy bezpieczeństwo – szczególnie tak cennych zabytków – jest na najwyższym poziomie? Choć hipotez jest wiele, na razie śledczy badają sprawę i ustalają przyczynę tej tragedii. Jedno jest pewne – nikt nie spodziewał się tak dramatycznego wydarzenia.
P
odobnie jest z wypadkami w pracy. Każdy z nas wie, że wypadek może się zdarzyć, lecz najczęściej sądzimy, że nas to nie dotyczy, bo zazwyczaj zdarza się, ale… tuż obok. Jednak dane opublikowane przez Główny Urząd Statystyczny są zatrważające. W zeszłym roku, w całej gospodarce, doszło do 84 304 wypadków przy pracy – w tym 209 tych najtragiczniejszych, bo śmiertelnych.
C
zy tym zdarzeniom można było zapobiec? Co zrobić, aby w przyszłym roku te statystyki były bardziej optymistyczne? Jak dbać o bezpieczeństwo w swoim zakładzie pracy? Na te pytania odpowiadają eksperci z dziedziny BHP i mimo że reprezentują różne firmy, są zaskakująco zgodni w swoich wypowie-
4 SiMB 2/2019
dziach. Często podkreślają, że ważne są szkolenia i sianie idei odpowiedzialności – nie tylko za siebie, ale za współpracowników i podwykonawców. Jak pisze Łukasz Nastała z firmy Eurovia (s. 52): „Poczucie odpowiedzialności sprawia, że nie zostawiamy niczego przypadkowi, nie pozwalamy sobie na prowizoryczne rozwiązania czy pracę „na skróty”. Odpowiedzialność oznacza stosowanie się do ustanowionych i przyjętych zasad, instrukcji. Odpowiedzialność to przekazywanie informacji o niebezpiecznych sytuacjach, zagrożeniach. Odpowiedzialność to szukanie najlepszych rozwiązań w codziennej pracy”.
Ż
yczę Państwu znalezienia tych najlepszych rozwiązań w swoich zakładach pracy. Bo skoro wypadek zdarzył się w jednej z najbardziej znanych, chronionych, obserwowanych, zabezpieczonych katedr świata, może przydarzyć się i nam. Jak pisze Magdalena Fudala (s. 38): „Wypadek to dziwna rzecz – nigdy go nie ma, dopóki się nie zdarzy…”.
Rada programowa: dr Jarosław Badera, Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego prof. dr hab. inż. Artur Bęben Mariusz Dyka, Wydział Rolnictwa, Leśnictwa i Ochrony Środowiska w Starostwie Powiatowym w Gliwicach, Geolog Powiatowy dr hab. inż. Tomasz Gawenda, Katedra Inżynierii Środowiska i Przeróbki Surowców, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie Aleksander Kabziński dr inż. Paweł Kawalec, niezależny ekspert, www.ptkawalec.com prof. dr hab. inż. Wiesław Kozioł, Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego, Akademia Górniczo-Hutnicza dr inż. Łukasz Machniak, Katedra Górnictwa Odkrywkowego, Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie dr inż. Zdzisław Naziemiec, Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych, Oddział Szkła i Materiałów Budowlanych w Krakowie Paweł Podsiadło, niezależny ekspert, www.leanmining.pl Mariola Stefanicka, Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Politechniki Wrocławskiej Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny: Przemysław Płonka, przemyslaw.plonka@e-bmp.pl Redaktor wydania: Sabina Szewczyk-Wajda, sabina.wajda@e-bmp.pl Redakcja techniczna: Maciej Rowiński, Marek Fichna Reklama: Jolanta Mikołajec-Piela, jola.mikolajec@e-bmp.pl, Magdalena Widrińska magdalena.widrinska@e-bmp.pl Prenumerata, kolportaż: Marta Mika prenumerata@e-bmp.pl Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Cena 1 egzemplarza – 23,15 zł + 8% VAT PKWiU: 58.14.12.0 ISSN: 1734-7998 Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Druk: FISCHER Poligrafia Fot. na okładce: 123rf
W obiekt y wie
P oj a zd y C E M E X pomogą z a db a ć o bezpieczeństwo piesz y ch CEMEX w Polsce rozpoczął akcję promującą bezpieczeństwo pieszych na drogach publicznych. W ramach kampanii pod hasłem „Bądź ostrożny! Rozejrzyj się… zanim wejdziesz na jezdnię” firma wykorzystuje ciężarówki należące do jej floty. Po ulicach całego kraju będą poruszać się cementowozy pochodzące z zakładów cementowych w Chełmie i w Rudnikach, posiadające charakterystyczne, żółte oznakowanie z hasłem kampanii. Źródło i fot. CEMEX w Polsce
SiMB 2/2019 5
z portalu kieru n eksurowce . pl
Oficjalne otwarcie nowej siedziby Nord Napędy
XIX Konferencja Kruszywa Mineralne, jak co roku, zgromadziła liczne grono uczestników, którzy wspólnie dzielili się wiedzą i doświadczeniem. Fot.: BMP
Jeden z wiodących na świecie producentów technologii napędowej otworzył w Zakrzowie główną siedzibę swojej firmy w Polsce.
Tradycyjnie w Kudowie Zdroju, czyli XIX Konferencja KRUSZYWA MINERALNE
W ubiegłym roku przedsiębiorstwo Nord Napędy sp. z o.o. świętowało 20-lecie swojej obecności w naszym kraju. Firma ma swoich przedstawicieli w pięciu miastach Polski (Bydgoszcz, Poznań, Łódź, Wrocław i Katowice) oraz dwa zakłady produkcyjne (Szprotawa i Nowa Sól). Jak powiedział obecny na otwarciu właściciel konsorcjum, Ullrich Küchenmeister: „Choć nazwa Zakrzów jest dla mnie trudna do wypowiedzenia, serce naszej firmy w Polsce bić będzie właśnie tutaj”. W oddziale klienci będą mogli zamówić i przetestować wszystkie napędy Nord. Firma produkuje przekładnice przemysłowe, silniki elektryczne, motoreduktory i przetwornice częstotliwości. W Zakrzowie około 60-osobowa załoga zapewni również pomoc techniczną, wsparcie na etapie doboru urządzeń oraz serwis gwarancyjny i pogwarancyjny. Nowy budynek zapewnia 2000 m2 przestrzeni biurowej oraz halę serwisową o powierzchni 750 m2. Oprócz sprzedaży i usług, kompleks budynków mieści także działy techniczny, marketingowy i pomieszczenia szkoleniowe, gdzie ostatnie uruchomiony program Akademia Nord.
Konferencja tradycyjnie już odbyła się w Kudowie-Zdroju, w hotelu Verde Montana. W tym roku wzięło w niej udział prawie 300 uczestników. W ramach konferencji, trzeciego dnia, 26.04.2019 r., odbyła się wycieczka techniczna do firmy Kruszywa Skalne, Kopalnia G.A.M. Kluczowa.
Źródło: wiadomosci.niepolomice.eu Fot. BMP
Fot.: 123rf
C I E K AW O S T K A
Firma „Polska Siarka S.A.” uruchamia wydobycie siarki
„Polska Siarka S.A.” wchodząca w skład PBI, gdzie inwestorem wiodącym, są Kopalnie Dolomitu S.A., uruchomiła wydobycie siarki – podaje Polski Związek Producentów Kruszyw. Jest to dowodem nie tylko na szczególnie dynamiczny rozwój Grupy, ale podejmowanie różnych działań w obszarze wydobycia i wykorzystania surowców mineralnych. Źródło: kruszpol.pl
6 SiMB 2/2019
GDDKiA musi zredukować hałas. Jest reakcja na wniosek Prezesa NIK Krzysztofa Kwiatkowskiego w związku z wysokim poziomem hałasu wzdłuż autostrady A-1 na odcinku Stryków-Tuszyn. Marszałek Województwa Łódzkiego wszczął postępowanie administracyjne wobec Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad. Źródło: nik.gov.pl
z portalu kieru n eksurowce . pl
Jak obecnie wygląda rynek cementu?
Polska jest obecnie trzecim w Europie producentem cementu (1 – Niemcy, 2 – Włochy, 3 – Polska). Z danych GUS wynika, że w 2018 roku produkcja cementu w naszym kraju osiągnęła poziom 18,940 mln ton, czyli była większa niż w rekordowym 2011 roku, kiedy w związku z nawałem inwestycji przed EURO 2012 sprzedaż cementu w Polsce wyniosła 18,7 mln ton. Daje to zużycie w wysokości ok. 500 kg na 1 mieszkańca. Wynik taki był możliwy do osiągnięcia dzięki bardzo dobrej koniunkturze makroekonomicznej i dynamicznemu wzrostowi produkcji budowlano-montażowej. Dobrze rozwijało się budownictwo mieszkaniowe, przemysłowo-biurowe i infrastrukturalne. – W ostatnich dwóch latach rynek cementu rozwinął się satysfakcjonująco i gdyby nie inne wyzwania można by się było tylko cieszyć – mówi Ernest Jelito, przewodniczący Stowarzyszenia Producentów Cementu (na zdjęciu). Według prognoz IPAG (Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych) w 2019 roku sprzedaż cementu na rynku polskim przekroczy 19 mln ton. Duże znaczenie dla realizacji tej prognozy będzie miało rzeczywiste tempo realizacji dużych inwestycji infrastrukturalnych, nie tylko drogowych, ale także kolejowych. W 2020 roku IPAG prognozuje sprzedaż cementu na poziomie 19,4 mln ton (+2,1%). Wypowiedzi pochodzą ze spotkania prasowego, które 16 kwietnia 2019 r. odbyło się w Warszawie. Źródło: pewnycement.pl
Zmiana na stanowisku dyrektora generalnego Wyższego Urzędu Górniczego
Z dniem 4 kwietnia br. prezes Wyższego Urzędu Górniczego Adam Mirek, na podstawie art. 53a ust. 1 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej, odwołał ze stanowiska dyrektora generalnego Wyższego Urzędu Górniczego Justynę Pikiewicz. Do czasu obsadzenia tego stanowiska, zadania dyrektora generalnego wykonywać będzie, zgodnie z art. 25 ust. 7 tej ustawy, Ewa Bałchanowska. Źródło: wug.gov.pl
RO Z M A I TO Ś C I
100 lat istnieje Państwowy Instytut Geologiczny
Nanomateriały w architekturze i budownictwie
Postęp technologiczny oraz znaczące wyniki naukowe i wdrożeniowe w zakresie nanotechnologii umożliwiają realizację nowych wyzwań, także w przypadku takich dziedzin jak architektura oraz budownictwo.
Jest on jednym z najstarszych polskich instytutów naukowych, powstał 7 maja 1919 r. Zajmuje się badaniami geologicznymi kraju. Dzięki działaniom PIG-PIB odkryto najważniejsze polskie złoża surowców mineralnych.
„
Źródło: innpoland.pl
Nasze intencje są czyste, w tych czasach nie da się żyć w konflikcie z sąsiadami. Stawiamy więc na klarowną politykę komunikacyjną – zdajemy sobie sprawę, że bliskie sąsiedztwo kopalni może stanowić problem dla mieszkańców, ale zrobimy wszystko, aby tę uciążliwość zminimalizować. Piotr Michałowski, prezes zarządu G.A.M. Kluczowa Sp. z o.o.
W książce autorzy przedstawiają zasadnicze aspekty odnoszące się do nanoarchitektury, jej zadań, perspektyw rozwoju i efektów wdrożeń nanomateriałów. Omawiają także ostatnie zmiany dokonane w tym zakresie przez wiodące na świecie grupy badawcze. Prezentują przy tym różne klasy stosowanych nanomateriałów oraz nanokompozytów. W książce wskazano również ryzyka, z którymi należy liczyć się, stosując tego rodzaju technologie w budownictwie i architekturze. Publikacja skierowana jest do inżynierów, projektantów oraz przedsiębiorców aktywnie wdrażających nowoczesne i śmiałe koncepcje w dziedzinie architektury i w obszarze przemysłu budowlanego, a także naukowców z takich dziedzin, jak materiałoznawstwo, chemia, fizyka, polimery i biotechnologia. Pożytek z jej lektury mogą wynieść również studenci inżynierii materiałowej, budownictwa i architektury. Autor/Redaktor: prof. dr hab. inż. Maria Trzaska prof. dr hab. inż. Zdzisław Trzaska
SiMB 2/2019 7
Fot.: 123rf, zdjęcie ilustracyjne
z ż y ci a br a n ż y
8 SiMB 2/2019
z ż y ci a br a n ż y
Polityka Surowcowa Państwa Czy rzeczywiście zmieni coś dla producentów kruszyw? Andrzej Skoneczny ASC Consulting
Patrząc na przybliżane w artykule poszczególne filary Polityki Surowcowej Państwa, można indywidualnie ocenić zakres i adekwatność planowanych działań we własnych obszarach biznesowych przedsięwzięć. SiMB 2/2019 9
z ż y ci a br a n ż y
17
października 2018 r. w Warszawie odbyła się konferencja podsumowująca konsultacje i prace wstępne Ministerstwa Środowiska nad Polityką Surowcową Państwa (PSP). Podsumowanie obejmowało cykl 11 spotkań w różnych miastach Polski, w terminach od października 2018 roku. Koordynatorem w tym obszarze jest prof. dr hab. Mariusz Orion Jędrysek, Główny Geolog Kraju, pełnomocnik rządu do spraw Polityki Surowcowej Państwa, powołany do tej funkcji przez Rozporządzenie Rady Ministrów dnia 9 maja 2016 r., w sprawie ustanowienia pełnomocnika rządu. Pełnomocnik rządu ds. PSP, zgodnie z Zarządzeniem nr 61 Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 maja 2016 r. w sprawie Międzyresortowego Zespołu do spraw Polityki Surowcowej Państwa, ma mieć wsparcie ze strony każdego ministerstwa. W ramach PSP planowana jest realizacja szczegółowych programów wykonawczych. Funkcjonuje już Program Rozpoznania Geologicznego Oceanów PRoGeO, uchwalony przez rząd w 2017 roku, w ramach którego Polska podpisała w lutym 2018 roku kontrakt na poszukiwanie polimetalicznych siarczków masywnych na Atlantyku. Polimetaliczne siarczki masywne zawierają wysokie stężenia: miedzi, ołowiu, cynku, złota, srebra oraz pierwiastków użytecznych technologicznie, takich jak: bizmut, german, ind czy selen. Kolejny działający program wykonawczy związany jest z rozwojem geotermii. Wśród omawianych na konferencji podsumowującej tematów poruszona została także kwestia nielegalnego wydobycia, gdzie obecne działania, przekazywanie informacji oraz wymiana wiedzy i doświadczeń pomiędzy ministerstwami oraz podległymi im podmiotami dotyczą szczególnie nielegalnej eksploatacji bursztynu. Ogólnym celem polityki surowcowej jest zabezpieczenie wieloletnich potrzeb gospodarczych i społecznych państwa, gdzie m.in. działania powinny być zbieżne z wieloma celami szczegółowymi: • zrównoważonym korzystaniem z zasobów surowcowych, • optymalizacją eksploatacji udokumentowanych zasobów surowców, • minimalizacją szkody w środowisku, • wykorzystaniem innowacyjnych technologii usprawniających poszukiwanie i wydobywanie surowców, ich substytucję oraz recykling odpadów. W niniejszym artykule zaprezentowano ogólne rozwinięcie tematyczne poszczególnych filarów Polityki Surowcowej Państwa, gdzie można indywidualnie ocenić zakres i adekwatność planowanych działań we własnych obszarach biznesowych przedsięwzięć.
FILAR I. Zapotrzebowanie gospodarki krajowej na surowce mineralne • Ocena obecnych i przyszłych potrzeb surowcowych gospodarki krajowej.
10 SiMB 2/2019
• Wyznaczenie surowców strategicznych, kluczowych i krytycznych dla polskiej gospodarki. • Określenie przepływów materiałowych surowców kluczowych i strategicznych dla polskiej gospodarki (wydobycie, produkcja ze źródeł pierwotnych, import, eksport, zużycie, odzysk ze źródeł wtórnych, zagospodarowanie odpadów wydobywczych, produkcyjnych i poamortyzacyjnych, magazynowanie rezerw). • Wykorzystanie potencjału geologicznego do bezzbiornikowego magazynowania substancji. • Identyfikacja potencjalnych obszarów niszowych rynku surowcowego, które mogą przynieść wymierne korzyści dla polskiej gospodarki.
FILAR II. Pozyskiwanie surowców ze złóż kopalin i ciepło Ziemi • Baza wiedzy o złożach kopalin. • Rozwój pozyskiwania surowców ze źródeł pierwotnych (złóż kopalin). • Ochrona złóż kopalin i gospodarka nimi w kontekście systemu planowania przestrzennego i uwarunkowań prawnych. • Określenie kierunków zmian polityki koncesyjnej w kontekście zapewnienia rozwoju podaży surowców ze złóż. • Społeczne uwarunkowania pozyskiwania surowców ze złóż.
FILAR III. Pozyskiwanie surowców z odpadów, ich zamienniki oraz rekultywacja i remediacja • Baza wiedzy o źródłach surowców z odpadów. • Rozwój pozyskiwania surowców z odpadów. • Rozwój zamienników surowców mineralnych i kopalin. • Doskonalenie technik rekultywacji i remediacji. • Budowa magazynów głębokiego składowania i bezpiecznego przechowywania w strukturach geologicznych.
FILAR IV. Pozyskiwanie deficytowych surowców mineralnych drogą importu i współpraca międzynarodowa • Określenie istniejących i innych potencjalnych źródeł importu surowców deficytowych, z uwzględnieniem surowców na potrzeby bezpieczeństwa i obronności państwa. • Rozwój bilateralnej lub multilateralnej współpracy w zakresie pozyskiwania surowców. • Identyfikacja potrzeb i obszarów wsparcia dla polskich firm geologicznych i górniczych prowadzących lub zamierzających rozpocząć działalność na rynkach międzynarodowych. • Rozwój polskich firm geologicznych i górniczych na rynkach międzynarodowych. • Zwiększenie zaangażowania Polski w pracach poszukiwawczo-rozpoznawczych w celu pozyskiwania rud metali i hydratów gazowych z dna oceanów.
z ż y ci a br a n ż y
• Identyfikacja potrzeb i obszarów wsparcia dla polskiego przemysłu obronnego w pozyskiwaniu surowców deficytowych, umożliwiających zwiększenie eksportu oraz pozyskanie i wprowadzenie zaawansowanych technologii.
FILAR V. Uwarunkowania prawne Polityki Surowcowej Państwa • Weryfikacja stanowiska w sprawie złóż (obiektów) uformowanych przez człowieka (tj. surowców wtórnych, czyli odpadów). • Przygotowanie reformy Prawa geologicznego i górniczego w zakresie zarządzania wnętrzem Ziemi i ewentualnej kodyfikacji. • Zmiana przepisów ustaw w zakresie gospodarki odpadami w kierunku gospodarki o obiegu zamkniętym (GOZ), utworzenie Polskiej Agencji Geologicznej także dla zmniejszenia ryzyka inwestycyjnego polskich podmiotów gospodarczych poprzez zapewnienie ich współpracy z Polską Agencją Geologiczną.
FILAR VI. Upowszechnienie wiedzy o geologii, górnictwie i surowcach mineralnych • Edukacja dotycząca pozyskiwania i znaczenia gospodarczego surowców mineralnych. • Popularyzacja wiedzy o surowcach mineralnych w różnych kanałach masowego przekazu.
• Upowszechnianie specjalistycznej wiedzy o geologii stosowanej, górnictwie i surowcach mineralnych. • Kształcenie na uczelniach i w szkołach branżowych. • Ochrona geologiczno-górniczego dziedzictwa kulturowego. • Przygotowanie w polskich uczelniach kadry dysponującej wiedzą wspomagającą efektywne i bezpieczne inwestycje polskich podmiotów gospodarczych za granicą w zakresie surowcowym. • Ochrona dziedzictwa cywilizacji opartej na eksploatacji zasobów geologicznych.
FILAR VII. Ramy instytucjonalne wypracowania i wdrażania Polityki Surowcowej Państwa • Określenie kompetencji poszczególnych ministerstw i jednostek im podległych w zakresie pozyskiwania i użytkowania surowców mineralnych. • Wypracowanie rozwiązań dotyczących Polskiej Agencji Geologicznej, jej zadań i uprawnień. • Wskazanie Polskiej Agencji Geologicznej, jako narzędzia do bezpośredniego wdrażania Polityki Surowcowej Państwa przez pełnomocnika rządu do spraw Polityki Surowcowej Państwa. • Wsparcie badań naukowych.
FILAR VIII. Ryzyko i planowanie inwestycji • Dostosowanie systemu planowania przestrzennego do potrzeb skutecznej ochrony złóż kopalin Reklama
z ż y ci a br a n ż y
•
•
•
•
•
i struktur geologicznych, w tym ochrony przed nieodwracalną utratą zasobów, oraz dla zapewnienia dostępu do tych zasobów w perspektywie wieloletniej. Zmniejszenie ryzyka inwestycyjnego przez skrócenie procesu uzyskiwania decyzji środowiskowej, decyzji koncesyjnej oraz zmian w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Wspieranie inwestycji o istotnym znaczeniu dla polskiej gospodarki poprzez zachęty inwestycyjne (obniżenie ryzyka inwestycyjnego). Znaczące ograniczenie skali niekoncesjonowanej działalności geologiczno-górniczej przez wypracowanie uregulowań prawnych eliminujących bariery czasowe i organizacyjne uzyskiwania pozwoleń inwestycyjnych. Wykorzystanie różnych narzędzi promocji i upowszechnienie wiedzy o stowarzyszeniach branżowych i instytucjach eksperckich. Wsparcie polskich podmiotów gospodarczych w dziedzinach surowcowych, z uwzględnieniem oceny ryzyk inwestycyjnych, planowanych przedsięwzięć oraz oferta w tym zakresie dla krajów o znaczeniu strategicznym dla Polski (w uzgodnieniu z ministrem spraw zagranicznych w przypadku szczególnie znaczących przedsięwzięć).
FILAR IX. Usprawnienie systemu podatków i danin • Wycena wartości zasobów złóż kopalin objętych własnością górniczą, jako elementu mienia Skarbu Państwa, w tym dla celów opłat i użytkowania górniczego. • Weryfikacja systemu opłat i podatków związanych z działalnością geologiczną i górniczą. Zapisy projektu Polityki Surowcowej Państwa mają charakter bardzo literalny. Nie we wszystkich filarach PSP ma bezpośrednie odniesienie do niewęglowego górnictwa odkrywkowego, które ma bardzo duże znaczenie w gospodarce krajowej. Należy też zwrócić szczególną uwagę na istotne aspekty niewęglowego górnictwa odkrywkowego (NGO).
Aktualny stan technologii wydobycia i przeróbki kopalń NGO Postęp technologiczny i techniczny w ostatniej dekadzie należy uznać za zadowalający. Budowane nowe systemy wydobywczo-przeróbcze, dla głównych, zbywalnych asortymentów branży, charakteryzują się wystarczającą efektywnością techniczną i energetyczną na optymalnym poziomie. W realnej rzeczywistości pozostają jednak technologie wcześniejsze, szczególnie w małych przedsiębiorstwach: • z przestarzałymi i nieefektywnymi rozwiązaniami w wydobyciu i przeróbce, • pozbawione podstaw informatycznych dla zarządzania informacjami operacyjnymi,
12 SiMB 2/2019
• z rozwiązaniami mogącymi mieć wpływ na bezpośrednie otoczenie (nadmierny hałas, zapylenie itp.). Takie firmy jednak często mają duże znaczenie na lokalnym rynku pracy i istotnie wpływają na lokalne przychody z podatków. W związku z tym uzasadnione jest opracowanie szczegółowych programów wykonawczych odnoszących się bezpośrednio do zewnętrznego, krajowego wsparcia działań innowacyjnych.
Wskaźnik techniczno-ekonomiczny wydobycia i przeróbki Projekty zagospodarowania złóż, po oszacowaniu strat w kopalinie przemysłowej, wyznaczają zasoby do wydobycia. W dalszym procesie powstają straty przeróbcze oraz odkładające się materiały trudno zbywalne/odpady, w których zamrożone są wszystkie koszty związane z wydobyciem i przeróbką. W związku z tym wszystkie wskaźniki techniczno-ekonomiczne przyjmowane w dalszych kalkulacjach będą rozkładać te koszty tylko na pozostałą, ekonomicznie użytkową część kopaliny. Powyższe jest uzasadnieniem dla intensywnego wsparcia celów zapisanych w PSP – m.in. minimalizacja ilości wytwarzanych odpadów oraz maksymalizacja odzysku surowców ze źródeł wtórnych (realizacja założeń gospodarki o obiegu zamkniętym – circular economy). Nowe technologie dla odzysku materiału mineralnego z zalegających w kopalniach hałd z produktami trudno zbywalnymi, a docelowo z włączeniem tych technologii w istniejące systemy przeróbcze, mogą wymagać znacznych nakładów finansowych. Bez wsparcia czynnikami zewnętrznymi przedsiębiorcy mogą nie podejmować działań. Potencjał jest znaczny, nawet jeśli ilości średnie odniesiemy do ok. 200 mln ton średniorocznego wydobycia piasków i żwirów oraz do ok. 50 mln kruszyw skalnych. W działaniach wykonawczych, jako pomoc państwa, można rozważyć finansowanie inwestycji minimalizujących powstawanie odpadów np. z programów celowych, dedykowanych tylko takim przedsięwzięciom, lub w ulgach za opłaty eksploatacyjne na konkretnych zasadach promujących inwestycje. Należy mieć nadzieję, że Polityka Surowcowa Państwa będzie strategią nie tylko zapisaną, ale mającą konkretne działania regulujące i wspomagające efektywność i nowoczesność całego przemysłu wydobywczego, z niewęglowym górnictwem odkrywkowym włącznie.
Literatura
1. Biuletyn Informacji Publicznej Rady Ministrów: Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 maja 2016 r. w sprawie ustanowienia Pełnomocnika Rządu do spraw Polityki Surowcowej Państwa. 2. MP z 2016 roku, poz. 455: Zarządzenie nr 61 Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 maja 2016 r. w sprawie Międzyresortowego Zespołu do spraw Polityki Surowcowej Państwa. 3. Strona internetowa http://psp.mos.gov.pl/aktualnosci 4. Państwowy Instytut Geologiczny, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2018: Projekt Polityki Surowcowej Państwa.