3/2018 Energetyka Cieplna i Zawodowa

T E M AT N U M E R U I N O W O C Z E S N E C I E P Ł O W N I C T W O

CIEPŁO NA CZASIE I orientacja prokliencka I nowe metody regulacji I więcej OZE w ciepłownictwie

NOWE METODY REGULACJI > 40

KLASTRY: NOWI GRACZE NA RYNKU > 80

ENERGIA PROSTO Z WIELKIEGO PIECA > 90

SPIS TREŚCI

ELEKTROENERGETYKA 74 I Kluczowe blackouty w historii światowej energetyki Wojciech Sikorski 80 I Klastry energii – nowi gracze na rynku Piotr Budzisz 86 I Czeska firma ZAT wprowadza na polski rynek najwyższej klasy systemy sterujące dla energetyki i przemysłu Jiří Viktora EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA 90 I Energia prosto z wielkiego pieca Fotoreportaż z Zakładu Wytwarzania Nowa TAMEH POLSKA sp. z o.o. w Dąbrowie Górniczej 94 I Zaczyna się ziszczać czarny scenariusz…

Rozmowa z Henrykiem Kalisiem, prezesem Izby Energetyki Przemysłowej i Odbiorców Energii, przewodniczącym Forum Odbiorców Energii Elektrycznej i Gazu 99 I Efektywna regulacja sprężarek cz. 2 Władysław Kryłłowicz, Radomir Magiera, Michał Kuczkowski

Fot.: FORTUM

CIEPŁY KALORYFER JUŻ NIE WYSTARCZY Wywiad z Piotrem Górnikiem, dyrektorem ds. energetyki cieplnej Fortum

7 4 E L E K T R O E N E R G E T Y K A

KLUCZOWE BLACKOUTY W HISTORII ŚWIATOWEJ ENERGETYKI

Fot.: 123rf

T E M AT N U M E RU I N OWO C Z E S N E CIEPŁOWNICTWO 14 I Ciepły kaloryfer już nie wystarczy Rozmowa z Piotrem Górnikiem, dyrektorem ds. energetyki cieplnej Fortum 19 I Rentowność przedsiębiorstw Zygmunt Katolik 30 I Nowe rozwiązania zapewnią szybszy wzrost Piotr Manteuffel, Paweł Nałęcz 40 I Nowe metody regulacji Marek Mazurek, Mariusz Piękoś 50 I Droga do celu w niepewnych warunkach Małgorzata Niestępska 61 I Ograniczanie energochłonności procesu dystrybucji. Jak to robią w Opolu?

Artur Mnich 70 I BAT w pięciu ruchach Fotoreportaż z Radomskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej „RADPEC” SA

1 4 T E M AT N U M E R U : N O W O C Z E S N E C I E P Ł O W N I C T W O

Wojciech Sikorski

94

EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA Fot.: BMP

WSPOMNIENIE 11 I prof. dr. hab. inż. Stanisław Mańkowski

ZACZYNA SIĘ ZISZCZAĆ CZARNY SCENARIUSZ...

Wywiad z Henrykiem Kalisiem, prezesem Izby Energetyki Przemysłowej i Odbiorców Energii, przewodniczącym Forum Odbiorców Energii Elektrycznej i Gazu

O K I E M E K S P E R TA 106 I Jak Polska może stać się europejskim liderem w uciepłownieniu miast?

Tomasz Klapsa

ECiZ 3/2018 3

O D R E DA KC J I

Wydawca: BMP spółka z ograniczoną odpowiedzialnością spółka komandytowa

Maciej Szramek redaktor wydania t e l . 3 2 4 1 5 9 7 7 4 w e w. 1 8 t el . kom . 6 0 2 1 1 7 1 4 5 e - m a i l : m a c i e j . s z r a m e k @ e - b m p. pl

Znowu zrobiło się ciepło T

emperatury w ciągu dnia powyżej 20 stopni Celsjusza są najlepszym sposobem na pozbycie się smogu. Co roku, wraz z wiosną, głośny przez cały okres grzewczy problem znika, przynajmniej do jesieni, kiedy to znowu wielu zacznie palić paliwami niskiej jakości w swoich domowych „kopciuchach”.

Ciepłownictwo ponownie będzie zachęcać do przyłączenia się do sieci, a cała energetyka – kolejny raz udowadniać, że źródłem smogu nie jest przemysł.

Wyznaniem branży jest jednak nie tylko ów problem smogu.

C

iepły kaloryfer w domu już nie wystarczy, by usatysfakcjonować klienta. Nie można tylko wybudować elektrociepłowni czy ciepłowni i zmodernizować sieci. Musimy dopasować się do współczesnych oczekiwań. Wyjść z orientacji produkcyjnej do proklienckiej” – mówi Piotr Górnik, dyrektor ds. energetyki cieplnej Fortum w wywiadzie na stronie 14. Innym wyzwaniem jest udział energii ze źródeł odnawialnych w produkcji ciepła i chłodu, spowodowany regulacjami europejskimi. O szczegółach na s. 30 piszą Piotr Manteuffel i Paweł Nałęcz z ELŻANOWSKI CHERKA & WĄSOWSKI Kancelaria Prawna.

C

iepłownictwo, jak każdy biznes, musi spinać się finansowo. Kolejną część cyklu artykułów Zygmunta Katolika o fi-

4 ECiZ 3/2018

nansach geotermii znajdziecie Państwo na s. 19. Z kolei ogólnie o rentowności ciepłownictwa na s. 50 pisze prezes Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej w Ciechanowie Małgorzata Niestępska.

N

iezmiennie najważniejszym problemem przedsiębiorstw ciepłowniczych są regulacje środowiskowe. O tym, jak w pięciu krokach chce sobie z nimi poradzić „RADPEC”, przeczytacie na s. 70, w fotoreportażu z radomskiej spółki.

W

raz z nadejściem wiosny odszedł od nas również jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiej branży ciepłowniczej. Prof. Stanisław Mańkowski był tu niepodważalnym autorytetem, laureatem wielu nagród, w tym Klucza Sukcesu. Był również autorem licznych tekstów do „Energetyki Cieplnej i Zawodowej”, a także częstym gościem Wiosennego Spotkania Ciepłowników, podczas którego zawsze mogliśmy na niego liczyć, a które (jak i cała branża) od teraz będzie musiało radzić sobie bez niego…

Będzie nam Pana brakowało, Profesorze.

KRS: 0000406244, REGON: 242 812 437 NIP: 639-20-03-478 ul. Morcinka 35 47-400 Racibórz tel./fax 32 415 97 74 tel.: 32 415 29 21, 32 415 97 93 energetyka@e-bmp.pl www.kierunekenergetyka.pl

BMP to firma od 25 lat integrująca środowiska branżowe, proponująca nowe formy budowania porozumienia, integrator i moderator kontaktów biznesowych, wymiany wiedzy i doświadczeń. To organizator branżowych spotkań i wydarzeń – znanych i cenionych ogólnopolskich konferencji branżowych, wydawca profesjonalnych magazynów i portali.

Rada Programowa: prof. Jan Popczyk, przewodniczący Rady Programowej, Politechnika Śląska prof. Andrzej Błaszczyk, Politechnika Łódzka Juliusz Jankowski, główny analityk biznesowy, Departament Regulacji i Relacji Zewnętrznych PGNiG TERMIKA dr hab. inż. Maria Jędrusik, prof. nadzw. PWr, Politechnika Wrocławska Mieczysław Kobylarz, dyrektor Enea Elektrownia Połaniec prof. Janusz Lewandowski, Politechnika Warszawska prof. Stanisław Mańkowski , Politechnika Warszawska dr inż. Andrzej Sikora, prezes zarządu Instytutu Studiów Energetycznych Sp. z o.o., Akademia Górniczo-Hutnicza im St. Staszica w Krakowie Jerzy Łaskawiec, ekspert ds. energetyki Waldemar Szulc, dyrektor biura, Towarzystwo Gospodarcze Polskie Elektrownie prof. dr hab. inż. Krzysztof Wojdyga, Politechnika Warszawska Prezes zarządu BMP Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Sp. k.

Adam Grzeszczuk Redaktor naczelny Przemysław Płonka Redakcja Maciej Szramek, Aldona Senczkowska-Soroka, Adrian Waloszczyk Redakcja techniczna Maciej Rowiński, Marek Fichna Sprzedaż: Beata Fas, Magda Kozicka, Ewa Zygmunt, Jolanta Mikołajec, Małgorzata Pozimska, Magdalena Widrińska Druk: FISCHER POLIGRAFIA Cena 1 egzemplarza – 23,15 zł + 8% VAT Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu Nr konta: 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Prenumerata krajowa: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A.. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Magazyn kierowany jest do prezesów, dyr. ds. technicznych i głównych specjalistów (mechaników, automatyków, energetyków) reprezentujących branżę energetyczną, organizatorów targów, sympozjów, imprez branżowych, urzędów, ministerstw, instytutów, wyższych uczelni oraz biur projektowych.

Redakcja nie odpowiada za treść reklam.

Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach.

Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. grafika: Maciej Rowiński/123rf

W obiektywie

„RADPEC 2023+” W 2017 roku Radomskie Przedsiębiorstwo Energetyki Cieplnej rozpoczęło realizację programu inwestycyjnego „RADPEC 2023+”, mającego na celu podniesienie bezpieczeństwa i stabilności dostaw ciepła dla mieszkańców Radomia. Dowiedz się więcej na s. 70 Fot. BMP

eciz 3/2018 5

z portalu kierunekenergetyka . pl

PGE przetestowała drony-zwiadowców i sieć bezprzewodowych czujników temperatury

Energetyka Cieplna Opolszczyzny, wspólnie z Instytutem Energetyki, Instytutem Badawczym oraz spółkami Budimex i Mostostal Kraków, rozpoczęła właśnie współpracę w poszukiwaniu nowych technologii pozwalających na tanie i skuteczne ograniczenie szkodliwych tlenków azotu i dwutlenku siarki, powstających w procesie spalania węgla w kotłach ciepłowniczych.

Spodziewany efekt badań może być bardzo istotny dla branży ciepłowniczej – redukcja tlenków azotu (NOx) na poziomie co najmniej 60% i redukcja dwutlenku siarki (SO2) na poziomie nawet powyżej 90%, w zależności od zastosowanego reagenta i wdrożonych optymalizacji. Taka skuteczność umożliwia spełnienie nowych norm emisji zanieczyszczeń gazowych w pełnym zakresie wydajności kotłów.

Zaletą rozwiązania jest ponadto fakt, że jego realizacja odbywa się przy niewielkiej ingerencji w strukturę kotła i niewysokich kosztach budowy instalacji. Zaproponowana metoda redukcji emisji zanieczyszczeń będzie możliwa do zastosowania w każdej innej ciepłowni czy elektrociepłowni należącej do ECO. W ekranach kotła WR25 w Opolu zostały wykonane już prace przygotowawcze do przeprowadzenia pomiarów temperatury, które posłużą do wyznaczenia tzw. okna temperaturowego. Jest to obszar o optymalnej temperaturze umożliwiającej redukcję tlenków azotu i siarki tą nowatorską metodą. Jest to pierwszy etap projektu badawczego.

– Na podstawie rozkładu temperatury w komorze paleniskowej kotła przy różnych wydajnościach będzie można zabudować instalację, której głównym elementem jest „podajnik” reagenta, czyli wody amoniakalnej w procesie odazotowania spalin oraz roztworu wapna do procesu odsiarczania. Ponieważ badanie prowadzone będzie w strefie wysokich temperatur, wymaga dodatkowo instalacji wody chłodzącej – mówi Artur Mnich, główny inżynier ds. wytwarzania w opolskim oddziale ECO SA. Uczestnicy projektu spodziewają się, że wypracowana metoda będzie korzystna pod względem nakładów w porównaniu do metod konkurencyjnych, a jej stosowanie pozwoli na wydłużenie czasu użytkowania kotłów ciepłowniczych w świetle zaostrzonych limitów emisyjnych, przy akceptowalnych ekonomicznie nakładach finansowych. Źródło, zdjęcie: informacja prasowa

6 ECiZ 3/2018

Źródło: informacja prasowa

C I E K AW O S T K A

Rozpoczęła się budowa największej farmy wiatrowej na świecie. Wind Catcher buduje General Electric oraz deweloper Invenergy. Część

produkowanej przez farmę energii będzie kupować amerykańska sieć supermarketów Walmart. Koszt inwestycji oszacowano na 4,5 miliarda dolarów, a moc elektrowni wiatrowej, oszacowano na 2 000 MW. Źródło: enmaro.com

Fot.: 123 rf

Innowacyjny projekt badawczy ECO

W elektrowniach i kopalniach należących do Grupy PGE zostały przebadane start-upowe technologie dozorowania strategicznych obiektów i diagnozowania usterek kilometrowych taśmociągów.

PGE Nowa Energia, spółka z Grupy PGE, która odpowiada za wyszukiwanie atrakcyjnych dla energetyki start-upów na wczesnym etapie rozwoju, została jednym z partnerów w programie ScaleUP, realizowanym przez łódzki akcelerator Startup Spark. W ten sposób PGE Nowa Energia poszukuje rozwiązań usprawniających proces wytwarzania energii elektrycznej i ciepła w Grupie PGE, a także będących potencjalnymi źródłami przychodów.

Dzięki udziałowi PGE Nowej Energii w programie ScaleUP dwa start-upy miały możliwość zrealizowania pilotażowych wdrożeń i testów rozwiązań z wykorzystaniem infrastruktury dużego przedsiębiorstwa, jakim jest PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna – spółka odpowiadająca w Grupie PGE za wydobycie węgla brunatnego i wytwarzanie energii. – To jeden z pierwszych projektów w obszarze akceleracji, który wspieramy. Chcę podkreślić, że współpraca ze start-upami jest korzystna dla obu stron. Dla nas to okazja pozyskania nowych rozwiązań pozwalających stawić czoło licznym wyzwaniom technologicznym, pojawiającym się w każdym segmencie naszej działalności. Możliwość testowania i prototypowania rozwiązań w dużych przedsiębiorstwach jest tym, co z kolei bardzo interesuje start-upy – mówi Henryk Baranowski, prezes zarządu PGE Polskiej Grupy Energetycznej.

fabryka kotłów

na rynku

www.fako.pl Fabryka Kotłów FAKO S.A. ul.Stoczniowców 8, 84-230 Rumia

z portalu kierunekenergetyka . pl

W ramach projektu badawczego „Energy storage”, firma innogy Polska, wspólnie z AGH w Krakowie oraz Geotermią Podhalańską w Zakopanem, opracowała i zbudowała prototyp mobilnego magazynu zasilanego ciepłem ze źródeł odnawialnych.

Dzięki niemu możliwy będzie, niezależny od infrastruktury ciepłowniczej, transport ciepła oraz jego wykorzystanie w miejscach oddalonych od źródła wytwarzania.

Funkcjonowanie magazynu ciepła oparte jest na materiałach zmiennofazowych, które dzięki zmianie swojego stanu skupienia, mogą gromadzić znaczne ilości energii przy bardzo niewielkich różnicach temperatur. Mobilny magazyn został już poddany pierwszym testom stacjonarnym. Kolejnym krokiem będzie transport ciepła zmagazynowanego w mobilnym magazynie do odbiorców końcowych.

Ze względu na możliwości elastycznego dostosowania parametrów, rynek odbiorców może objąć zarówno odbiorców indywidualnych, jak również małe i duże przedsiębiorstwa.

Ponadto, mobilny magazyn ciepła miałby zastosowanie w obiektach użyteczności publicznej lub w przemyśle, gdzie w procesie produkcyjnym tworzone są ogromne ilości ciepła odpadowego. Źródło: informacja prasowa

Czeski holding przemysłowy PBS GROUP wchodzi na polski rynek

Spółka PBS Brno należąca do PBS GROUP, czeskiej grupy przemysłowej specjalizującej się w rozwiązaniach dla energetyki, podpisała kontrakt na dostawę ekologicznego kotła na biomasę dla Miejskiego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej (MPEC) w Olsztynie.

Umowa została zawarta w I kwartale br., a jej wartość przekracza 100 mln koron czeskich. To pierwszy projekt PBS GROUP realizowany na polskim rynku.

Umowa dotyczy dostawy ekologicznego kotła do spalania biomasy dla MPEC, największego producenta i dostawcy energii cieplnej w Olsztynie. Kontrakt obejmuje dostawę kotła grzewczego o mocy 25 MWt spalającego biomasę w postaci leśnej zrębki drzewnej o wartości opałowej 8-12 MJ/kg oraz transport paliwa.

RO Z M A I TO Ś C I

300 O tyle ton rocznie ograniczona zostanie emisja dwutlenku siarki po zakończonej niedawno modernizacji elektrociepłowni sosnowieckiej huty, należącej do ArcelorMittal

„

Ciepły kaloryfer w domu już nie wystarczy, by usatysfakcjonować klienta. Musimy dopasować się do współczesnych oczekiwań. Wyjść z orientacji produkcyjnej do proklienckiej – Piotr Górnik, Dyrektor ds.

Energetyki Cieplnej Fortum Power and Heat Polska Sp. z o.o.

Nowe zasady ustalania taryf dla gazu ziemnego

Od początku kwietnia obowiązuje nowe rozporządzenie ministra energii dotyczące taryf dla gazu ziemnego, które dostosowuje dotychczasowe zasady kalkulacji taryf do potrzeb rynku oraz regulacji UE. Wprowadza również nowe rozwiązania, zachęcające obywateli do korzystania z gazu ziemnego.

Rozporządzenie to kolejne narzędzie, które ma przyczynić się do szybszego rozwoju systemu gazowego i zwiększenia wykorzystywania gazu ziemnego. Oprócz utrzymania sprawdzonych rozwiązań w zakresie zasad kształtowania taryf, wprowadzono nowe rozwiązania. Nowe przepisy, wynikające z obowiązku wykonania ustawy o efektywności energetycznej, zapewniają odbiorcy większą kontrolę nad zużyciem gazu ziemnego. Pozwalają mu ponadto bardziej świadomie i oszczędnie gospodarować zużyciem, dzięki rozszerzeniu zakresu informacji dostarczanych przez przedsiębiorstwa gazowe.

Ułatwiają również rozliczanie się z dostawcą za pomocą przedpłatowego układu pomiarowego.

Rozporządzenie wzmacnia pozycję odbiorców m.in. poprzez ułatwienie dochodzenia rekompensaty za wstrzymanie dostaw gazu czy obniżenie jakości dostarczonego gazu.

Dla odbiorców gazu ziemnego wprowadzono udogodnienie w postaci obniżenia kosztów przyłączenia do sieci gazowej, tym samym zwiększając dostępność paliw gazowych.

W połączeniu z malejącymi cenami gazu ziemnego, znacznie prostsze będzie podjęcie decyzji o wykorzystaniu gazu ziemnego jako paliwa bardziej ekologicznego i przyjaznego dla środowiska.

Konieczność przygotowania nowego rozporządzenia wynika również z obowiązku wykonania kodeksu sieci KE, dotyczącego zharmonizowanych struktur taryf przesyłowych dla gazu. W tym zakresie wprowadzono rozwiązania, które wdrażają europejski mechanizm zatwierdzania taryf przesyłowych dla gazu. Jego celem jest większa przejrzystość i dostępność dla użytkowników systemu gazowego.

Nowe rozporządzenie obniża również opłaty za usługi krótkoterminowe i przerywane oraz umożliwia oferowanie przez operatora systemu magazynowania usług w drodze aukcji.

Fot.: 123 rf

Trwają testy innowacyjnego, mobilnego magazynu ciepła

Źródło: me.gov.pl

Źródło: informacja prasowa

eciz 3/2018 9

wspomnienie

Prof. dr. hab. inż. Stanisław Mańkowski 28.11.1937 – 31.03.2018 „Gdyby śmierci nie było, nikt z nas już by nie żył. Przemijamy jak wszystko, by w ten sposób przetrwać” – ks. Jan Twardowski 31 marca br. odszedł od nas na zawsze prof. dr hab. inż. Stanisław Mańkowski, nauczyciel akademicki i wybitny specjalista z dziedziny ciepłownictwa, ogrzewnictwa i wentylacji.

Fot.: zasoby autora

Fot.: zasoby autora

rozpoczął studia na Wydziale Inżynierii Sanitarnej i Wodnej PW. W 1966 r. po uzyskaniu tytułu mgra inżyniera, podjął pracę dydaktyczną i naukową w Zakładzie Urządzeń Kotłowych i Gospodarki Cieplnej, a od 1970 r. w Instytucie Ogrzewnictwa i Wentylacji PW, uzyskując kolejne tytuły i stopnie naukowe: doktora nauk technicznych (1970 r.), doktora habilitowanego Politechniki Warszawskiej nauk (1993-1999 r.),(1976 dyr. r.),Uczelnianego Centrum Badawczego technicznych profesora nadzwyczajnego Energetyki i Ochrony Środowiska oraz Rektora PW (2002-2005 r.).

W (1983 r.) i zwyczajnego (1987 r.) W okresie pracylatach w PW 2005-2008 był dyrektorem Centrum Transferu Technologii PW. Prof. S. Mańkowski był przez trzy kadencje Staszek pełnił liczne funkcje na Wydziale i Uczelni: kier. członkiem Senatu PW, a także przewodniczącym Senackiej Komisji ds. Kształcenia. W Zakładu Ciepłownictwa (1976-1991 r.), kier. Wyższej latach 2001-2002 prof. Stanisław Mańkowski był i Ogrzewnictwa pierwszym rektorem Państwowej Zakładu Konstrukcji Urządzeń Ogrzewczych i Wentylacyjnych, Szkoły Zawodowej w Ciechanowie. dyr.był Instytutu Ogrzewnictwa i Wentylacjidoktorskich, PW (15 VI 1991Prof. Stanisław Mańkowski promotorem 16 przewodów recenzentem 20 prac doktorskich i 5 rozpraw 31 habilitacyjnych oraz autorem, lub redaktorem 14 VIII 1994 r.), dziekana Wydziałuwspółautorem Inżynierii Środowiska książek, podręczników i skryptów akademickich autorem ponad dwustu artykułów i Politechniki Warszawskiej oraz (1993-1999 r.), dyr.

Uczelnianego referatów.

Był On członkiem wielu organizacji i komitetów naukowych, a między innymi Na odejście bliskich przyjaciół i kolegów nigdy nie można się Centrum Badawczego Energetyki i Ochrony Środowiska Komitetu Problemów Energetyki PAN, Sekcji Ogrzewnictwa i Wentylacji Komitetu Inżynierii przygotować. Śmierć zawsze jest nie na miejscu i nie w porę – za oraz Rektora PW (2002-2005 r.). W latach 2005--2008 Lądowej i Wodnej PAN, Rady Naukowej Instytutu Techniki Budowlanej i Fundacji szybko, za wcześnie, za nagle. Dopada po pracy, po obiedzie lub był dyrektorem Centrum Transferu Technologii PW. Prof. S. Poszanowania Energii. w czasie snu. Nie pyta, nie uprzedza, nie Prof. dyskutuje i nie zważa przez trzy kadencje członkiem SenatuPolskim, PW, S. Mańkowski był Mańkowski patronem był naukowym Forum Ciepłowników które od na tytuły i stopnie naukowe. Przychodzi i zostawia ból, lat który ukoić się a także przewodniczącym Senackiej Komisji ds.

Kształcenia. kilkudziesięciu odbywa w Międzyzdrojach.

Za osiągnięcia naukowe, dydaktyczne i mogą tylko czas i wspomnienia wspólnie przeżytych chwil, W latach prof. Stanisław był pierwszym organizacyjne prof.przy S. Mańkowski był2001-2002 uhonorowany wielomaMańkowski odznaczeniami państwowymi i a dar m.in.

Srebrnym i Złotym Krzyżem Krzyżemw Ciechanowie.

Kawalerskim OOP, czym nie chodzi o to, żeby się smucić.resortowymi, Wspomnienia to – łączą rektorem Państwowej WyższejZasługi, Szkoły Zawodowej Medalem Edukacji Narodowej, a także nagrodami Ministra recenzentem Szkolnictwa nas tu „na dole”, z tymi tam „na górze”.

Koją ból,Komisji przywołują Był promotorem 16 przewodów doktorskich, 20Wyższego, Nauki i Techniki (trzykrotnie), Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych uśmiech, potrafią czynić cuda. Będziemy je pielęgnować prac doktorskich i 5 rozpraw habilitacyjnych oraz autorem, oraz sercu wielokrotnie nagrodami współautorem JM Rektora PW. przywołując w myślach bliskiego naszemu Stanisława. lub redaktorem 14 książek, podręczników Prof. Stanisław Mańkowski do ostatnich chwil życia czynnie uczestniczył w życiu Wydziału Stanisław (Staszek lub Stach – tak Go nazywaliśmy w gronie i skryptów akademickich oraz autorem ponad dwustu i Uczelni, czego wyrazem jest udział w opracowaniu monografii „Od Inżynierii Wodnej przez przyjaciół i kolegów) Mańkowski urodził się 28 XI 1937 r. do Inżynierii artykułów i referatów.

Był On członkiem organizacjiWarszawskiej” Technikę Sanitarną Środowiska w 100-letniej tradycjiwielu Politechniki w Grabianowie w rodzinie ziemiańskiej. dzieciństwo i komitetów naukowych, a między Komitetu Problemów orazJego uroczystościach związanych z rocznicą powstania PWinnymi i Wydziału Inżynierii Sanitarnejprzypadło na okres wojny, okupacji i trudnych Energetyki PAN, Sekcji Ogrzewnictwa i Wentylacji Komitetu fot.1. lat po tzw. wyzwoleniu. Wcześnie poznał uczucie głodu, niedostatku i sponiewierania, a szczególnie traumatycznym przeżyciem było powojenne rozdzielenie rodziny.

Staszek po ukończeniu Technikum Budowy Silników został powołany do służby w wojskach lotniczych i ukończył Szkołę Wojsk Lotniczych w Dęblinie. Był pilotem odrzutowych samolotów myśliwskich (MIG-15 i LIM), a z wojska został usunięty ze względów politycznych, w stopniu podporucznika-pilota. Następnie pracował jako technik-laborant w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego Warszawa-Okęcie, a w styczniu 1960 r. podjął pracę w Politechnice Warszawskiej na stanowisku technika w Zakładzie Urządzeń Kotłowych i Gospodarki Cieplnej, którym kierował 1 Fot.1. WFot. środku pierwszego rzędu stoją: JM Rektor PW, prof. Jan Szmidt, prof. Stanisław W środku pierwszego rzędu stoją: JM Rektor PW, prof. Jan Szmidt, prof. Stanisław Mańkowski oraz doc. dr. Bogdan Utrysko prof. Leon Kołodziejczyk. Równocześnie Mańkowski oraz doc. dr. Bogdan Utrysko

Większość życia Staszka przypadła w trudnych czasach, ale był On zawsze optymistą, miał marzenia, ogromną siłę, ambicję i determinację, by je spełnić. W swych działaniach był zawsze wspierany duchowo i fizycznie przez swą małżonkę Barbarę, którą naszym 11 gronie ecizw 3/2018 nazywał Basieńką. Uzyskał najwyższe stopnie i tytuły naukowe oraz piastował najwyższe stanowiska w Uczelni: Rektora, Dziekana, Prezesa RZ ZNP oraz Dyrektora Centrum Nowych Technologii.

z portalu kierunekenergetyka . pl

kierowanym przez prof. Leona Kołodziejczyka, człowieka o niezwykłej osobowo miejscu pracy stworzył prawie rodzinną atmosferę. Pracowaliśmy bardzo dużo i wykonując wiele nowatorskich projektów począwszy od urządzeń do pomiaru zuż na kutrach rybackich, bilansów cieplnych zakładów produkcji materiałów bu instalacji do odzyskiwania siarki z odpadów poflotacyjnych (tzw. keku), po wzorce powietrza na zlecenie PKNiM. Po pracy i zajęciach dydaktycznych na początku był czas na wspólne wypady w góry i spływy kajakowe; w spływach tych również prof. Witold Wasilewski – fot.2.

2017-05 · WA 368 PL

Fot.: zasoby autora

Fot.: zasoby autora

Marty „Tili”. Wrażenia po Komitetu Inżynierii Lądowej i Wodnej PAN, Rady Naukowej rejsie rzekami i jeziorami Instytutu Techniki Budowlanej i Fundacji Poszanowania Energii.

Pojezierza Mazurskiego Prof. S. Mańkowski był patronem naukowym Forum stały się kanwą Ciepłowników Polskich, które od kilkudziesięciu lat odbywa wspaniałego reportażu się w Międzyzdrojach. Za osiągnięcia naukowe, dydaktyczne pt. „Na tropach Smętka”. i organizacyjne prof. S. Mańkowski był uhonorowany Pływanie po akwenach wieloma odznaczeniami państwowymi i resortowymi, m.in. lądowych i morskich było, Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim oprócz latania, drugą OOP, Medalem Komisji Edukacji Narodowej, a także pasją Staszka (fot.3) nagrodami Ministra Szkolnictwa Wyższego, Nauki i Techniki Staszek uwielbiał również (trzykrotnie), Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów wędrówki górskie, Budowlanych oraz wielokrotnie nagrodami JM Rektora PW. a szczególnie wypady Prof. Stanisław Mańkowski do ostatnich chwil życia czynnie w jeszcze wtedy „dzikie” uczestniczył w życiu Wydziału i Uczelni, czego wyrazem jest Bieszczady. Szczególnie udział w opracowaniu monografii „Od Inżynierii Wodnej przez Fot. 2 Fot.2. Profesorowie: Witold Wasilewski i Stanisław Mańkowski na Pojezierzu D zapamiętaliśmy Technikę Sanitarną do Inżynierii Środowiska w 100-letniej tradycji Profesorowie: Witold Wasilewski i Stanisław wyprawy w Bieszczady, Politechniki Warszawskiej” oraz uroczystościach związanych Mańkowski na Pojezierzu Drawskim także przez Melchiora W Obaj Panowie płyną kajakiem „Kuwaka” nazywanym w których brały udział z rocznicą powstania PW i Wydziału Inżynierii Sanitarnej (fot.1) „Tirliporkiem” na cześć swej młodszej córki Marty „Tili”. Wrażenia po rejsie nasze Małżonki – Barbary.

Spotkaliśmy się w miejscach Większość życia Staszka przypadła w trudnych czasach, ale był jeziorami Pojezierza Mazurskiego stały się kanwą wspaniałego reportażu pt. „ Smętka”. Pływanie po a potem akwenach lądowych iz namiotami morskich było, oprócz latania, d uzgodnionych na mapie, wędrowaliśmy On zawsze optymistą, miał marzenia, ogromną siłę, ambicję Staszka – fot.3. i plecakami po przepięknych górach. Jedna z tych wypraw i determinację, by je spełnić. W swych działaniach był zawsze Staszek uwielbiał również wędrówki górskie, a szczególnie wypady w jes szczególnie utkwiła w naszej pamięci.

Była to wędrówka wspierany duchowo i fizycznie przez swą małżonkę Barbarę, którą „dzikie” Bieszczady.

Szczególnie zapamiętaliśmy wyprawy w Bieszczady, w k grzbietem Połoniny Wetlińskiej w czasie burzy z gradobiciem; w naszym gronie nazywał Basieńką. Uzyskał najwyższe stopnie udział nasze Małżonki – Barbary.

Spotkaliśmy się w miejscach uzgodnionych n potem wędrowaliśmy z namiotami plecakami po przepięknych Bieszczadach. J wyprawa ta o mało co nie skończyła isię tragicznie. i tytuły naukowe oraz piastował najwyższe stanowiska w Uczelni: wypraw szczególnie utkwiła w naszej pamięci.

Była to wędrówka grzbiete Rektora, Dziekana, Prezesa RZ ZNP oraz Wetlińskiej w czasie burzy z gradobiciem; wyprawa ta o mało co nie skończyła się Dyrektora Centrum Nowych Technologii.

W późniejszych latach ulubionym miejscem wypoczynku Staszka i Jego Basi sta Można więc powiedzieć, że życia nie Nadkolu nad Liwcem, gdzie w otoczeniu wnucząt oraz miłych sąsiadów spędzali zmarnował: żył skromnie, ale osiągnął niezwykle wiele, pozostawiając po sobie duży dorobek dydaktyczny i naukowy, a także uczniów, którzy kontynuują Jego dzieło.

Staszek pozostanie na zawsze w naszej pamięci jako pogodny i wrażliwy człowiek, o wyjątkowym poczuciu humoru i umiejętności dostosowania się do każdego środowiska, co jest jedną z cech Jego wrodzonej inteligencji. Był duszą każdego towarzystwa, a Jego umiejętność ciętej, a równocześnie Fot. 3 subtelnej riposty na wszelkiego rodzaju Profesor Stanisław Mańkowski, prof. Krzysztof Wojdyga oraz inni koledzy z Zakładu Konstrukcji Urządzeń Grzewczych Stanisław Mańkowski, prof. Krzysztof Wojdyga oraz inni koledzy z Zakładu zaczepki zjednała mu wielu przyjaciół.Fot.3. Profesor i Wentylacyjnych Instytutu Ogrzewnictwa i Wentylacji PW na pokładzie jachtu „Politechnika” podczas rejsu do Kopenhagi Konstrukcji Urządzeń Grzewczych i Wentylacyjnych Instytutu Ogrzewnictwa i Wentylacji PW Staszka znałem od ponad 50 lat i razem na pokładzie jachtu „Politechnika” podczas rejsu do Kopenhagi W późniejszych latach ulubionym miejscem wypoczynku mieliśmy szczęście pracować w Zakładzie kierowanym przez Staszka i Jego Basi stał się dom w Nadkolu nad Liwcem, gdzie prof. Leona Kołodziejczyka, człowieka o niezwykłej osobowości, Odszedł od nas człowiek ciepły, życzliwy i uczynny oraz pełen radości życia, mimo wnucząt oraz miłych sąsiadów spędzali wakacje. który w miejscu pracy stworzył prawie rodzinną atmosferę. dręczących Go w ostatnich w otoczeniu latach dolegliwości zdrowotnych.

Pracowaliśmy bardzo dużo i intensywnie, wykonując wiele br. pożegnaliśmy Staszka w kościele pw. Św. Karola Boromeusza, skąd W dniu 6 kwietnia Odszedł od nas człowiek życzliwy i uczynny nowatorskich projektów – począwszy od do pomiaru pourządzeń mszy świętej żałobnej odprowadziliśmy urnęciepły, z Jego prochami do grobu rodzinnego na oraz pełen radości życia, mimo dręczących Go zużycia paliwa na kutrach rybackich, bilansów Starych cieplnych Powązkach. w ostatnich latach dolegliwości zdrowotnych. zakładów produkcji materiałów budowlanych, instalacji do Cześć Jego pamięci 6 kwietnia br. pożegnaliśmy Staszka w kościele odzyskiwania siarki z odpadów poflotacyjnych (tzw. keku), po ~ Prof.

Krzysztof Wojdyga pw. Św. Karola Boromeusza, skąd po mszy świętej wzorce wilgotności powietrza na zlecenie PKNiM. Po pracy żałobnej odprowadziliśmy urnę z Jego prochami i zajęciach dydaktycznych na początku i końcu lata był czas do grobu rodzinnego na Starych Powązkach. na wspólne wypady w góry i spływy kajakowe; w spływach tych uczestniczył również prof. Witold Wasilewski (fot. 2).

Cześć Jego pamięci Obaj Panowie płyną kajakiem „Kuwaka” nazywanym także przez ~ Prof. Krzysztof Wojdyga Melchiora Wańkowicza „Tirliporkiem” na cześć swej młodszej córki

12 ECiZ 3/2018