TEMAT NUMERU:
OPTYMALIZACJA PRODUKCJI
czyli poszukiwanie oszczędności w kruszywach
Określić swoją efektywność > 16
Kruszywa 2014: wzlot czy upadek?
> 10
Gdzie dwóch się bije...
> 20
SPIS TREŚCI
10 Kruszywa 2014: wzlot czy upadek? Jacek Zalewski 14 Wielowymiarowa przebudowa Paweł Putyra 16 Określić swoją efektywność Andrzej Skoneczny 20 Gdzie dwóch się bije... Mariusz Krzak
14
Wielowymiarowa przebudowa Paweł Putyra Fot. Lafarge
Temat numeru: SPOSOBY NA OPTYMALIZACJĘ
Transport Fot. photogenica.pl
26 ABCDE diagnozy taśm Ryszard Błażej, Sebastian Chęciński, Leszek Jurdziak, Andrzej Witt
Nowoczesne zakłady 30 Lubie(ń) to! Przemysław Płonka, Sabina Szewczyk 36 Sito do zadań specjalnych Tomasz Gawenda 42 Uboczna jakość Tomasz Szczygielski
Ochrona środowiska 46 Dodajemy mocne strony Anna Kowalska, Wiktoria Sobczyk 54 Nauka, rekreacja i… żaby w dawnym wyrobisku Monika Wosik
Lubie(ń) to! Przemysław Płonka, Sabina Szewczyk
30
Fot. Lafarge
Analizy
Maszyny i urządzenia 61 (R)ewolucja w recyklingu BH Ruda 64 Innowacyjne urządzenia do pomiaru poziomu i objętości kruszyw Łukasz Nowak 66 LABOR SWTP INVESTMENT producent taśm profilowanych – produkt szyty na miarę Ksenia Alicja Jurkowska 68 STRABAG: Kopalnie są dla nas partnerami rozmowa z Krzysztofem Gilem, dyrektorem Jednostki Specjalistycznej AMA PA, Dyrekcja Wytwórni Mieszanek Asfaltowych STRABAG Sp. z o.o. 70 Kruszymy stereotypy rozmowa z Arkadiuszem Banachem, przewodniczącym Stowarzyszenia Przemysłu Wapienniczego 74 Warto rozmawiać Sabina Szewczyk 78 Nie chciałbym pragnąć zbyt wiele rozmowa z profesorem Wiesławem Koziołem, Akademia Górniczo-Hutnicza 81 Dni Betonu coraz bliżej Stowarzyszenie Producentów Cementu
KRUSZYMY STEREOTYPY Rozmowa z Arkadiuszem Banachem
70
Fot. BMP
Z życia branży
Prawo 82 Jakie zmiany niesie zmiana? Mariusz Dyka 90 Kilka tez o rekultywacji Hubert Schwarz
3
od redakcji Wydawca: BMP’ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. ul. Morcinka 35, 47-400 Racibórz tel./fax (032) 415-97-74, tel (032) 415-29-21, (032) 415-97-93, e-mail: surowce@e-bmp.pl, http://www.kieruneksurowce.pl
Sabina Szewczyk redaktor wydania tel.: 32/415 97 74 wew. 15 e-mail: sabina.szewczyk@e-bmp.pl
Znaleźć złoty środek Z
achowanie umiaru ważne jest w każdej dziedzinie i wszystkich aspektach naszego życia. Niestety, branża kruszyw nie doceniła złotej rady Arystotelesa i sama zgotowała sobie obecny los poprzez nadmierne rozbudowanie potencjału produkcyjnego. Przełożyło się to na kłopoty finansowe wielu kopalń, które obecnie stoją przed trudnym zadaniem: dostosować się do wymagań rynku czy zrezygnować z biznesu?
D
ziś nadszedł czas stabilizacji i wyciągania wniosków z przeszłych doświadczeń. Branża musi nauczyć się funkcjonować w nowej rzeczywistości, z konsumpcją krajową kruszyw wahającą się między 200-250 mln ton oraz zastanowić się, co zrobić, aby produkcja była opłacalna.
P
ierwszym rozwiązaniem, jakie się tu nasuwa, jest optymalizacja. Czy w kopalniach kruszyw w ogóle realna? Oczywiście, ponieważ jak pisze Andrzej Skoneczny: „Każdy organizm produkcyjny posiada potencjał optymalizacji w zakresie elastyczności produkcji, redukcji kosztów, czy zwiększenia efektywności”(s. 16). Jednak nie oszukujmy się – nie będzie to łatwe zadanie, wymaga ono bowiem krytycznej i rzetelnej oceny, co utrudniają rutynowe zachowania, przyzwyczajenia czy schematyczne postępowania. Wstępny przegląd kopalni jest jednak niezbędny, aby ustalić potencjał optymalizacyjny. Wszelkie dobra
4
SiMB 4-5/2014
inwestycyjne wymagają zarówno analizy aktualnej sytuacji rynkowej, oceny własnej konkurencyjności oraz dostosowania się do wymogów, jakie stawia przed nimi rzeczywistość.
W
arto jednak wiedzieć, w jakich obszarach można szukać oszczędności i co zrobić, aby nie wpaść w pułapkę optymalizacji. Jacek Zalewski z Górażdży, podkreśla, że nie warto ślepo podążać za ideą cięcia kosztów, bowiem można się „przeliczyć”. Podaje bardzo przejrzysty przykład, obliczając, że skrócenie transportu o 3 km – np. poprzez budowę nowej drogi dojazdowej – daje efekt o wartości 1,00 zł/t, a więc dokładnie taki sam, jak obniżenie jednostkowych kosztów zmiennych wytworzenia o 20% (s. 10). znów wracamy do ideologii złotego środka. Optymalizować – owszem, ale z umiarem, rozsądkiem i rozwagą.
I
P
rzekazując w Państwa ręce kolejny numer Surowców i Maszyn Budowlanych życzę, aby wszelkie redukcje kosztów i optymalizacje przeprowadzane zostały z „głową” i aby nie okazało się, że mądrzy jesteśmy wyłącznie po szkodzie...
Rada programowa: prof. dr hab. inż. Artur Bęben, doc. dr inż. Jerzy Duda, Aleksander Kabziński, prof. dr hab. inż. Wiesław Kozioł, Hubert Schwarz Prezes zarządu BMP’ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. Adam Grzeszczuk Redaktor Naczelny: Przemysław Płonka (surowce@e-bmp.pl) Redaktor wydania: Sabina Szewczyk Redakcja techniczna: Maciej Rowiński, Marek Fichna Reklama: Magdalena Widrińska (magda.widrinska@e-bmp.pl) Prenumerata, kolportaż: Zamówienia na prenumeratę instytucjonalną przyjmuje firma Kolporter Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością S.K.A. Informacje pod numerem infolinii 0801 40 40 44 lub na stronie internetowej http://dp.kolporter.com.pl/ Cena 1 egzemplarza – 39,80 zł PKWiU:22.13.10-00.29 ISSN: 1734-7971 Wpłaty kierować należy na konto: Bank Spółdzielczy w Raciborzu 40 8475 0006 2001 0014 6825 0001 Wykorzystywanie materiałów i publikowanie reklam opracowanych przez wydawcę wyłącznie za zgodą redakcji. Redakcja zastrzega sobie prawo do opracowywania nadesłanych tekstów oraz dokonywania ich skrótów, możliwości zmiany tytułów, wyróżnień i podkreśleń w tekstach. Artykułów niezamówionych redakcja nie zwraca. Redakcja nie odpowiada za treść reklam. Niniejsze wydanie jest wersją pierwotną czasopisma Druk: FISCHER Poligrafia Fot. na okładce: BMP
www.kieruneksurowce.pl
zdjęcie numeru
Fot. Steinexpo
zdjęcie numeru
Steinexpo z góry Niemieckie targi Steinexpo odbywają się co trzy lata. W tym roku zwiedzający spotkali się na największym w Europie kamieniołomie bazaltu
www.kieruneksurowce.pl
SiMB 4-5/2014
5
z kieruneksurowce.pl Centrum Konferencyjne ICE: szkło, blacha i kamień
Decyzją ówczesnego ministra budownictwa 14 lipca 1959 roku powołano przedsiębiorstwo Cementownia „Działoszyn” w Budowie w Działoszynie. 14 grudnia 1963 roku w wybudowanym od podstaw zakładzie rozpalono pierwszy piec obrotowy, a 8 maja 1964 roku zakład Cementownia „Warta” przekazana została do eksploatacji. 11 września 2014 r. w gmachu Filharmonii Łódzkiej im. Artura Rubinsteina w Łodzi odbyła się Gala Jubileuszowa z okazji 50-lecia powstania Cementowni Warta S.A. w Trębaczewie. Fot. Dariusz Kulesza
– Podstawowe materiały elewacyjne to szkło i blacha tytanowo-cynkowa, uzupełnione płytami ceramicznymi o indywidualnym projekcie i płytami kamiennymi: granitem, wapieniem i piaskowcem, których dobór nawiązuje do budulców, tworzących historię architektury Wzgórza Wawelskiego. Kompozycja ta, wraz z przeszkleniami, tworzy mozaikę na elewacjach budynku i decyduje o jego wyrazie – mówi Krzysztof Ingarden (Ingarden & Ewý Architekci – główny architekt projektu).
Cementownia Warta S.A. w Trębaczewie świętowała swoje 50-lecie
Z widokiem na Wawel Ponad 36 000 m² przestrzeni konferencyjnej, Sala Audytoryjna gotowa przyjąć 2000 osób, przestronne i wielofunkcyjne foyer przystosowane między innymi do organizacji wystaw, stoisk sponsorskich i ekspozycyjnych, a przy tym wyśmienita lokalizacja obiektu w centrum Krakowa – to tylko niektóre z atutów powstającego w Krakowie wielofunkcyjnego Centrum Kongresowego ICE, którego inwestorem jest Gmina Miejska Kraków
Centrum będzie nowoczesnym obiektem światowej klasy, spełniającym wymagania międzynarodowych organizacji kongresowych oraz najwyższe standardy akustyki i mechaniki widowiskowej. Źródło: www.icekrakow.pl Fot. ©Ingarden & Ewý – Architekci, Kraków, współpraca Arata Isozaki & Associates, Tokyo; Wizualizacja/e: Monokolor – Krzysztof Drozda
DARIUSZ GAWLAK Prezes Zarządu Cementowni „Warta” – Nasze losy były bardzo zmienne. W 1959 r. Minister Budownictwa powołał do budowy cementownię Działoszyn. To był początek. Rok 1963 to budowa – wpierw dróg, potem fundamentów – wspominał podczas uroczystej gali prezes zarządu Cementowni Warta Dariusz Gawlak. Podczas jubileuszu odbył się koncert Orkiestry Symfonicznej Filharmonii Łódzkiej. Wydarzeniem specjalnym był występ Aleksandry Zuzewicz-Rogaczewskiej, śpiewaczki operowej, która jest również pracownikiem „Warty”. Jubileusz uświetnił także pokaz dwóch filmów ukazujących cementownię kiedyś i dziś.
Do budowy nowego Peugeota wykorzystano bazalt Fot. www.jazdamiejska.pl
Na Salonie Samochodowym w Paryżu Peugeot zaprezentuje nową wersję samochodu koncepcyjnego EXALT. Nadwozie tego auta łączy dwa odcienie szarości – surowej stali podkreślającej jego sylwetkę i materiału Shark Skin, pokrywającego imponujący tył auta. Do jego produkcji wykorzystano włókno bazaltowe, z którego zrobiono mocno wyprofilowane boki drzwi z progami. Zgodnie z filozofią zaopatrywania się w lokalne surowce w Chinach, wykorzystano w EXALT drewno hebanowe, które rośnie w Azji. W Europie natomiast heban zastąpiono nowatorskim materiałem Newspaper Wood, wykonanym ze zużytych gazet. Źródło: www.jazdamiejska.pl
6
SiMB 4-5/2014
www.kieruneksurowce.pl
POLPACK Sp. z o.o.
w ww.pol pack.com.pl
ul. Polna 129, 87-100 Toruń, tel. +48 56 655 92 35, fax +48 56 655 92 38, e-mail: polpack@polpack.com.pl
z kieruneksurowce.pl Centrum Badawczo-Rozwojowe Materiałów Ceramicznych utworzone w Zakładach Magnezytowych „ROPCZYCE” jest pierwszym tego typu projektem realizowanym przez polską firmę z branży materiałów ogniotrwałych. Ceramiczne materiały ogniotrwałe
Fot. Zakłady Magnezytowe „ROPCZYCE” S.A.
– Głównym celem utworzenia CBR jest zwiększenie potencjału innowacyjnego spółki w zakresie nowych produktów oraz optymalizacji i kontroli procesów technologicznych związanych z produkcją materiałów ogniotrwałych. W konsekwencji zaś rozwój produktowy i umocnienie pozycji spółki na krajowych i zagranicznych rynkach materiałów ogniotrwałych. W Centrum prowadzone są prace nad dalszym rozwojem ceramicznych materiałów ogniotrwałych w zakresie konstrukcyjno-materiałowym. Ich realizacja jest możliwa poprzez zakup specjalistycznych urządzeń do projektowania i weryfikacji technologii na różnych etapach jej realizacji – mówi Wiesław Zelik, główny technolog, szef CBR. Unijna dotacja Inwestycja, której wartość szacowana jest na blisko 13 mln złotych w połowie finansowana jest ze środków unijnych, w ramach Projektu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, poddziałanie 4.5.2 „Wsparcie inwestycji w sektorze usług nowoczesnych”. Na zdjęciu Wiesław Zelik, główny technolog, szef CBR
Szkoła Górnictwa Odkrywkowego 2014 za nami W tym roku Szkoła Górnictwa Odkrywkowego miała szczególny charakter, z uwagi na połączenie jej z jubileuszem 50-lecia Katedry Górnictwa Odkrywkowego oraz jubileuszem 70-lecia dwóch zasłużonych profesorów KGO – prof. dra hab. inż. Wiesława Kozioła oraz dra hab. inż. Marka Stryszewskiego. Fot. www.sgo.pl
Ropczyce z własnym Centrum Badawczo-Rozwojowym
Tegoroczna konferencja trwała dwa dni, podczas których uczestnicy mogli brać udział w ośmiu panelach tematycznych, poświęconych m.in. nowoczesnym rozwiązaniom związanym z odwadnianiem kopalń, eksploatacją złóż spod wody, nowoczesnym metodom wspomagającym odkrywkową działalnością górniczą czy panelu jubileuszowym
Współpraca z uczelniami
Nie tylko dla Ropczyc Centrum może być wykorzystywane nie tylko na potrzeby Ropczyc. Możliwe będzie też prowadzenie badań na potrzeby zewnętrznych zleceniodawców.
Finał w 2015 r. CBR utworzono w ropczyckiej spółce 1 stycznia 2014 r. Zakończenie inwestycji planowane jest w połowie roku 2015. Całe przedsięwzięcie obejmuje 22 zadania inwestycyjne o różnym charakterze i skali. Docelowo działalność badawczo-rozwojową w Zakładach Magnezytowych „ROPCZYCE” realizować będzie około 50 pracowników. Źródło: Zakłady Magnezytowe „ROPCZYCE” S.A.
8
SiMB 4-5/2014
Piotr Wojtacha Wiceprezesem WUG 11 września 2014 r. Minister Środowiska powołał Piotra Wojtachę na stanowisko Wiceprezesa Wyższego Urzędu Górniczego. Pełnił on dotychczas funkcję dyrektora Departamentu Ochrony Środowiska i Gospodarki Złożem WUG. Zgodnie z art. 165 ust. 13 ustawy Prawo geologiczne i górnicze nowy wiceprezes, wyłoniony w drodze konkursu, został powołany przez Ministra Środowiska na wniosek Prezesa Wyższego Urzędu Górniczego. Źródło: WUG
www.kieruneksurowce.pl
Fot. BMP
Posiadając własne Centrum Badawczo-Rozwojowe współpracujące z uczelniami technicznymi i instytutami badawczymi, jak między innymi: Wydział Inżynierii Materiałowej i Ceramiki Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie czy Instytut Ceramiki i Materiałów Budowlanych w Gliwicach, możliwa jest realizacja strategii rozwoju oferowanych grup wyrobów z jednoczesnym uzupełnieniem oferty o wyroby komplementarne, jak np. glinokrzemianowe oraz krzemionkowe. – Badania prowadzimy w skali laboratoryjnej, jak i półtechnicznej. Dokonujemy analiz i symulacji. W ostatniej fazie testujemy materiały w rzeczywistych warunkach eksploatacyjnych. Wszystko po to, aby produkt finalny spełniał wymagania odbiorców pod każdym względem – dodaje Wiesław Zelik.
Reklama
TEMAT NUMERU: SPOSOBY
NA OPTYMALIZACJĘ
Kruszywa 2014: wzlot czy upadek? Jacek Zalewski dyrektor ds. strategii i rozwoju, Górażdże
Zgodnie z powiedzeniem „jak sobie pościelisz, tak się wyśpisz” branża kruszyw sama zgotowała sobie obecny los, nadmiernie rozbudowując potencjał produkcyjny i nie dostrzegając możliwości drzemiących w logistyce. Nawet jeśli lata 2015-2020 przyniosą spodziewany wzrost popytu, to najważniejsze kwestie pozostaną otwarte – czy nastąpi i jak zostanie przeprowadzona konsolidacja rynku, a także czy strategia maksymalizacji wolumenu nadal będzie siać spustoszenie wśród producentów kruszyw ocalałych z konsolidacji i zamkniętych w swoich ciasnych „gettach”, bez szans na generowanie godziwej marży. Czy to na pewno kryzys popytu? W branży kruszyw dość powszechnie uważa się lata 2012 do 2014 za kryzysowe, w odróżnieniu od prosperity roku 2011 i od spodziewanego ożywienia w latach 2015-2020. Czy takie stwierdzenie jest na pewno słuszne? Rok 2014 zamknie się konsumpcją kruszyw na poziomie co najmniej roku 2013, czyli około 220 mln ton, co oznacza „spożycie” na głowę przeciętnego Polaka w wysokości ponad 5 ton, czyli w dobrej średniej europejskiej. Czy uda się powrócić do poziomu rekordowego roku 2011? Moim zdaniem nie. Musimy nauczyć się funkcjonować w obecnej rzeczywistości z konsumpcją krajową kruszyw wahającą się pomiędzy 200 i 250 mln ton, ze zmiennym, zależnym od realizacji projektów drogowych i kolejowych, udziałem kruszyw łamanych i pospółek w całkowitym zużyciu i z narastającą tendencją do wypierania żwirów przez grysy, zwłaszcza węglanowe, w zastosowaniach betonowych. Musimy się nauczyć funkcjonować w warunkach nadmiernej konkurencji z mocami produkcyjnymi o połowę większymi niż popyt, gdzie na powierzchni utrzymają się tylko ci najtańsi.
10
SiMB 4-5/2014
www.kieruneksurowce.pl
TEMAT NUMERU: Konsolidacja albo śmierć
czenie złóż kruszyw, a tym samym ich producentów, co powoduje powstawanie „gett” kruszywowych, czyli skupisk kilku producentów w ramach jednej gminy czy powiatu. Działalność w takim „getcie”, w którym każdy konkuruje z każdym dosłownie „do upadłego”, nie daje możliwości wytworzenia własnego rynku , co z kolei prowadzi do utrwalenia sytuacji nadmiernej konkurencji i w konsekwencji do trwałej erozji marży.
(Nie)opłacalne optymalizacje Wielu z nas uważa, że receptą na „kryzys” jest optymalizacja, w tym w szczególności optymalizacja procesów produkcyjnych oraz kosztów. Czy na pewno? Z punktu widzenia teorii, kresem optymalizacji jest poziom kosztów całkowitych (zmiennych dystrybucji, zmiennych wytworzenia oraz stałych) lidera rynkowego, którym często jest po prostu producent położony najbliżej rynku. Jeżeli lider rynkowy przeprowadzi wszystkie optymalizacje wzorowane na pomysłach konkurentów, to z racji najniższych kosztów dystrybucji będzie miał najniższe koszty całkowite, a więc, przy podobnym oczekiwanym poziomie marży (która może być ujemna), będzie w stanie zaoferować na rynku najniższe ceny, a tym samym przejąć większość wolumenu sprzedaży. Dalsza optymalizacja nie będzie miała
Dostosować się do rzeczywistości Branża wydobywcza musi nauczyć się funkcjonować w obecnej rzeczywistości z konsumpcją krajową kruszyw wahającą się pomiędzy 200-250 mln ton, ze zmiennym, zależnym od realizacji projektów drogowych i kolejowych, udziałem kruszyw łamanych w całkowitym zużyciu i z narastającą tendencją do wypierania żwirów przez grysy, zwłaszcza węglanowe, w zastosowaniach betonowych
Fot. Pixabay
W tej sytuacji najważniejszym problemem branży jest nadmiar mocy produkcyjnych, o czym mogą świadczyć choćby kłopoty finansowe niektórych nowych graczy na rynku kruszyw łamanych, które mogą zakończyć się ich likwidacją i wyprzedażą majątku, a także o wiele mniej spektakularne problemy, które dotknęły wielu prywatnych eksploatatorów nastawiających się na dostawy pospółki do projektów infrastruktury liniowej. Jak mówią niektórzy: „kruszywo w ziemi jeść nie woła”, ale podatki niestety biją po kieszeni, a tymczasem budowa stoi… Konsolidacja branży jest w tej sytuacji nieunikniona i w zasadzie obojętne jest, jak ona przebiegnie – poprzez wykup jednych przedsiębiorstw przez drugie, czy też przez upadłości i likwidacje. W efekcie konsolidacji musi wykształcić się układ rynkowy, w którym poszczególny producent kruszyw będzie dysponował własnym rynkiem, na którym będzie mógł realizować godziwe marże, które z kolei pozwolą mu na zakupy kolejnych gruntów z zasobami pod eksploatację, wymianę zużytych maszyn, postęp technologiczny itp. W warunkach polskich utrudnieniem procesu konsolidacji jest bardzo nierównomierne rozmiesz-
SPOSOBY NA OPTYMALIZACJĘ
www.kieruneksurowce.pl
SiMB 4-5/2014
11
TEMAT NUMERU: SPOSOBY
NA OPTYMALIZACJĘ zycją w całkowitych kosztach zmiennych. Wytyczenie i wybudowanie nowej drogi wyjazdowej z kopalni, która skróci drogę transportu kruszyw do rynku np. o 3 km daje efekt o wartości 1,00 PLN/t, a więc dokładnie taki sam, jak obniżenie jednostkowych kosztów zmiennych wytworzenia o 20%! Zainwestowanie w nowoczesne ciężarówki z lekkimi zabudowami daje szybszy zwrot niż jakakolwiek inwestycja w wymianę urządzeń produkcyjnych, np. przesiewaczy czy kruszarek.
Fot. Pixabay
Kopalnie bez kopania
sensu, bo na rynku zostanie tylko lider, a ceny wzrosną zgodnie z zasadą gry popytu i podaży. Czy w takiej sytuacji warto skupiać się na optymalizacji kosztów, a jeśli tak, to których? Jeżeli przyjmiemy, że średnie jednostkowe koszty zmienne wytworzenia wynoszą w firmie produkującej kruszywa naturalne 5,00 PLN/t, a średni koszt dystrybucji 1 tony kruszyw na odległość 3 km wynosi 1,00 PLN/t, to z prostego wyliczenia wynika, że całe koszty zmienne odpowiadają mniej więcej dystansowi 15 km! Innymi słowy, jeżeli nasza kopalnia znajduje się 15 km bliżej od rynku niż kopalnia konkurenta, to możemy zapomnieć o optymalizacji kosztów! Jest ona niepotrzebna, bo nasz konkurent i tak, nawet po zrealizowanej optymalizacji, nie będzie w stanie nawiązać z nami skutecznej walki konkurencyjnej. Optymalizacja kosztów zmiennych jest najczęściej trudna, bo nośnikami tych kosztów są towary i usługi wytwarzane w warunkach monopolu (opłata eksploatacyjna) lub w najlepszym razie oligopolu (energia elektryczna, olej napędowy). Optymalizacja takich kosztów wiąże się często ze znacznymi nakładami inwestycyjnymi, niewspółmiernymi do osiągniętych efektów optymalizacji. Co więc warto optymalizować? Przede wszystkim koszty dystrybucji, które są najczęściej największą po-
12
SiMB 4-5/2014
W ostatnich latach możliwość optymalizacji kosztów dystrybucji bezbłędnie wykorzystali pośrednicy-transportowcy, czyli firmy logistyczno-handlowe, które znacząco rozbudowały i zmodernizowały swoją flotę samochodową, a z racji doskonałej znajomości rynku są w stanie zaoferować każdemu klientowi każdy rodzaj kruszyw, w każde miejsce, po atrakcyjnych cenach. Podczas gdy konkurujący ze sobą producenci kruszyw zwiększali swój potencjał produkcyjny (co okazało się niepotrzebne), wielcy pośrednicy-transportowcy rozbudowywali potencjał logistyczny, którym w tej chwili niejednokrotnie „szachują” producentów i przejmują rolę „bufora” pomiędzy producentem a klientem. W niektórych regionach, np. w Małopolsce, szacowany udział w rynku pośredników-transportowców sięga 25%30% z tendencją zwyżkową. Firmy te są atrakcyjne dla producentów kruszyw, bo oferują odbiory dużych wolumenów, w zamian za duże rabaty. W konsekwencji producent kruszyw nie ma bladego pojęcia, dokąd trafia lwia część jego produkcji i do wytwarzania jakich wyrobów jest stosowana. Taka sytuacja może prowadzić do całkowitego uzależnienia się producenta kruszyw od pośrednika-transportowca, który „na pniu” wykupi całą jego produkcję i sam zajmie się działalnością rynkową przejmując marże producenta.
Kruszywa dla Polaków? Presja cenowa i towarzyszące jej obniżenie jakości oferowanych kruszyw w celu obniżenia kosztów wytworzenia w naturalny sposób promują rozwój niewielkich prywatnych kopalni, niepoddawanych tak ścisłemu nadzorowi administracyjnemu i fiskalnemu, jak duzi producenci, zarówno krajowi jak i koncernowi. Zapowiadane zmiany w prawie dotyczące nabywania ziemi rolnej przez obcokrajowców, w tym przez koncernowych producentów kruszyw, dodatkowo mogą nasilić tendencję do re nacjonalizacji branży. Brak możliwości swobodnego nabywania gruntów rolnych z zasobami kruszyw przez producentów kon-
www.kieruneksurowce.pl
„
TEMAT NUMERU: cernowych zasadniczo osłabi ich potencjał konkurencyjny i możliwość szybkiego odnawiania zasobów (uchwalenie miejscowego planu zagospodarowania terenu pod powierzchniową eksploatację kruszyw to proces kilkuletni), co może spowodować stopniowe wycofywanie się koncernów z tej branży.
Wiwat kamieniołomy, wiwat Kielce Przykładem rosnącej przewagi konkurencyjnej niewielkich prywatnych kopalni nad dużymi producentami krajowymi i koncernowymi jest rozkwit zagłębia kielecko-łagowskiego. Producenci grysów węglanowych z tego regionu „zalewają” Polskę środkową, korzystając z renty geograficznej, a wspomagając się pośrednikami-transportowcami wypierają stopniowo tradycyjnych dostawców żwirów zlokalizowanych na Dolnym Śląsku, którzy zmuszeni są do korzystania z transportu kolejowego, najczęściej nieelastycznego cenowo. Ta tendencja będzie trwać co najmniej do momentu wznowienia dużych inwestycji drogowych w Polsce wschodniej, co spowoduje wzrost popytu na kruszywa do mieszanek drogowych, korzystniejsze do produkcji niż grysy (co robić z górami piasku kruszonego?), a to z kolei zmniejszy presję cenową w segmencie żwirów do betonu, co być może pozwoli na odbudowanie cen i powrót producentów z Dolnego Śląska na ten rynek.
SPOSOBY NA OPTYMALIZACJĘ
Wzlot czy upadek
Zgodnie z powiedzeniem „jak sobie pościelisz tak się wyśpisz” branża kruszyw sama sobie zgotowała obecny los, nadmiernie rozbudowując potencjał produkcyjny i nie dostrzegając możliwości drzemiących
W polskich warunkach utrudnieniem procesu konsolidacji jest bardzo nierównomierne rozmieszczenie złóż kruszyw, a tym samym ich producentów, co powoduje powstawanie „gett” kruszywowych, czyli skupisk kilku producentów w ramach jednej gminy lub powiatu
w logistyce. Nawet jeżeli lata 2015-2020 przyniosą spodziewany wzrost popytu, to najważniejsze kwestie pozostaną otwarte – czy nastąpi i jak zostanie przeprowadzona konsolidacja rynku, a także czy strategia maksymalizacji wolumenu nadal będzie siać spustoszenie wśród producentów kruszyw zamkniętych w swoich ciasnych „gettach”, bez szans na generowanie godziwej marży.
Reklama