Chamábanlle a ‘marquesiña’ e os seus peíños endexamais se calzaron Vai á fonte, depelica patacas e chámanlle a Marquesiña. Non foi á escola por non ter chambra que pór, e chámanlle a Marquesiña. Non probou máis lambetadas que unha pedra de azucre, e chámanlle a Marquesiña. A súa nai é tan probe que traballa de xornaleira na casa do marqués. ¡E aínda lle chaman a Marquesiña! Cousas, A. D. Rodríguez Castelao
Don Celidonio é gordo e artrítico. O carrolo sáelle para fóra;.na calva ten unha que outra serda; ten as fazulas hipertrofiadas, da cor do magro do xamón, e tan lustrosas, que semella que botan unto derretido; as nádegas e o bandullo vánselle un pouco para baixo. O lardo rezúmalle por todo o corpo, e no verán súao en regueiros aceitosos e en pingotas bastas, coma as que deitan os chourizos cando están no fumeiro. Así como é graxento o corpo, tamén o miolo de D. Celidonio. Se lle escachasen a testa, que tiña que ser con pau-ferro e picaraña, en lugar dunha sesada había atopar un unto. Corpo e alma, tanto ten, todo é graxa e manteiga. Don Celidonio é igual por dentro ca por fóra: carne e espírito son a mesma zorza, mesturada e revolta, co mesmo adubo de ourego e pemento. O porco de pé, V. Risco
Cando Ilustrísima chegara á diocese, era don Xenaro mordomo do seminario. No transcurso dunha audiencia privada, pedira ser escoitado en confesión polo prelado. As bágoas derramadas, as loitas e batallas interiores, xigantescas como o seu corpo, conmoveron moi fondo a piedade do bispo, que alí mesmo lle pediu que se convertera no seu fámulo. Fora un erro. Durante anos non lle creara a penas dificultades, pero ultimamente convertérase nun colaborador incómodo. Os seus escasos dotes de tipo intelectual e unha fidelidade escrupulosa a unha conciencia atormentada polo temor, facían del unha presa ideal para os que conducían entre bastidores a oposición á política diocesana de Ilustrísima. Ilustrísima, Carlos Casares
Que fea, fea non era a miña irmá, nin moito menos, senón aquil modo atoutiñado, algo túzaro, ás veces até carallou, que lle descompuña o ser do conxunto, que non sei a quen saía, porque tanto o papai como a mamai era celmosos, ordenados e de bo ser. Tiña o cabelo dun louro escuro, indo para rizo, máis non crecho de todo, que as louras moi crechas semellan ovellas, senón máis ben reducio, en bandas folgadas, cun brillo de mel, máis claro aínda de noite; con que non fose moita a escuridade víaselle un relumbro por enriba da fronte aínda que non se lle distinguisen as faccións do rostro, talmente como botando dos cabelos un xeito de luz ou brillo de metal. Máis alta que a mamai, con pernas cheas pero lanzais, sen ósos grandes nos xeonllos como era chata de moitas raparigas de A. e mais nas mulleres feitas, que era como se levasen embaixo da pel unha carauta de ósos grandes (…) que era moi boa, non sendo a lingua que furaba as paredes Xente ao lonxe, E. Blanco-Amor
Alguén dixo que a súa mirada é desdeñosa. Indiferente sorrí ás xeracións que pasan e xulga, sen amosalo, e sen que poidamos sospeitar que ao mellor leva peso de mortes na conciencia súa. O home, un non sei que de luxurioso, unha fina crueldade, un esculcarte deica o fondo do sangue e dos xardíns do pensamento, e do soño. Búrlase dos séculos e dos anxos, e de todo o que non dura, porque el é eterno. Retrato “Cabeza de home” de Antonello de Messina de Herba de aquí e acolá, Álvaro Cunqueiro
(…)O herdeiro, con todo de gastar a vida cabalgando por chairas e camiños, sempre foi de ruín retrato. Esbrancuxado, faciana sen sombras, ollos raposeiros, maneiras curtas diante dos iguais, mandonas e crueis cos paisanos. Os seus grandes amigos - ou, mellor, compañeiros - eran Fuco de Penoutás e o sobriño do abade, rapazotes maiores ca el e mantidos coas regalías do pazo. Non se fartaban de comer e beber e lucían moita fachenda a conta allea. Levaban o herdeiro ás mozas e ás xoguetas dos pobos da ribeira, onde ás veces se demoraba a compaña por semanas enteiras, ata que esmoían os cartos. Nin comprendía o sufrimento de Misia Xacinta. Que non quedaba no herdeiro, pois xa sospeitaba que os pequenos lle ían saír tortos. O segundo, don Farruco, inda que cativo de corpo figuraba gracioso e de linda cariña: só lle pracía estar deitado preto das criadas no lavadeiro e na cociña facendo todo o mal que podía e disimulando cun riso agarimoso... Don Caetano, cada ano máis pallaso, foi esquencendo a administración do patrimonio(…) Os camiños da vida, R. Otero Pedrayo