ТЕРИТОРИЈАЛНА АКОМОДАЦИЈА НА МАЛЦИНСКИТЕ ГРУПИ: СТУДИЈА НА СЛУЧАЈ НА ЈУЖЕН ТИРОЛ

ТЕРИТОРИЈАЛНА АКОМОДАЦИЈА НА МАЛЦИНСКИТЕ ГРУПИ: СТУДИЈА НА СЛУЧАЈ НА ЈУЖЕН ТИРОЛ «TERRITORIAL ACCOMMODATION OF MINORITY GROUPS: THE CASE OF SOUTH TYROL»

by Marina Andeva

Source: Journal for European Issues EVRODIJALOG (Списание за европски прашања ЕВРОДИЈАЛОГ), issue: 18 / 2013, pages: 103­131, on www.ceeol.com.

The following ad supports maintaining our C.E.E.O.L. service

Access via CEEOL NL Germany

Марина АНДЕВА

ТЕРИТОРИЈАЛНА АКОМОДАЦИЈА НА МАЛЦИНСКИТЕ ГРУПИ: СТУДИЈА НА СЛУЧАЈ НА ЈУЖЕН ТИРОЛ

1. Вовед

ричините на земјите да го институционализираат акомоди­ ра­њето на малцинствата значително варираат. Автономијата е генерално тре­ти­ ра­на и е најчесто искажана како аргумент со најголема тежина за „етничка“ толеранција; многу филозофски приоди кон толеранцијата пропуштаат да продискутираат за еднак­ вос­та како елемент на правичноста на толе­ ран­цијата,1 па дури и оние кои го земаат тој елемент во предвид се стремат да го тре­ тираат како подреден на автономијата во хиерархијата на морални вредности.2 Ав­ тономијата задира во чувствителното пра­ ша­ње за суверенитетот и стабилноста на 1 Raz 1988: 155–75 – наведено кај Spinner-Halev, J. (2000). Op.cit.

2 Ова е најимплицитно искажано во делото на Will Kym­ licka; експлицитно искажано е во делото на Geoffrey Brahm Levey.

Авторката е доктор на науки од Универзитетот во Трст, Италија и истражувач и проект менаџер на Институтот за интернационална социологија во Горица

104

Марина АНДЕВА

границите и интегритетот. Упо­требата на автономијата како вид на право на групите го измени ликот на меѓу­на­родното право (Ghai, 2000). Според Потиер (Potier), експертите по меѓународно право не успеале да постигнат согласност за една „стабилна“ работна дефиниција за автономијата;3 тоа е лабилен и неспоив концепт што содржи многу различни елементи, но ниту една сврзна нишка. Тој верува дека автономијата „треба да биде сфатена како средство со кое еден авторитет, подложен на друг надреден авторитет, има можност да ги одреди, независно од тој авторитет, специфичните функции кои му се поверени нему од тој авторитет за општа благосостојба на оние за кои тој е одговорен“. Политичките научници и експертите по меѓународно право не се двоумат да понудат мноштво дефиниции. Мајкл Хектер (Michael Hechter) ја опишува „политичката автономија“ како „состојба на работите на кои им недостига суверенитет“.4 За Кант (Kant), автономијата не е само синоним за способноста да се избира, без разлика дали е едноставна или намерна; тоа е она на што самиот збор имплицира: наметнување закон врз својот сопствен авторитет и од своите сопствени (рационални) извори (Shell, 2009). Верувајќи дека интерпретирањето на правичноста на Кант произлегува од неговата претстава за автономија, Ролс (Rawls) се повикува на „автономијата“ од аспект на најмалку три различни начини: 1) „рационалната автономија“ опишува „процедура на одлучување“ создадена да ја осигура појавата на основни социјални правила под услови на „правичност“; 2) „целосната политичка автономија“ се карактеризира со членови на општеството кои живеат според принципите на правичност и кои би биле избрани од таквите партии; и 3) „моралната автономија“ (или „целосна автономија“) е идеал содржан во рамките на една или друга сеопфатна теорија на доброто (Rawls, 1999 стр. 221).5 За други, автономијата значи дека во едно 3 Potier, Tim (2001) Conflict in Nagorno-Karabakh, Abkhazia and South Ossetia. A Legal Appraisal The Hague: Kluwer International Law, наведено кај Weller, Marc and Wolff, Stefan, [ed.]. 2005. Autonomy, Self-governance and Conflict Resolution. Innovative ap­ proaches to institutional desing in divided societies. New York : Routledge 4 Hechter, Michael (2000) Containing Nationalism. Oxford: Oxford University Press, кај 114 наведено кај Weller, Marc and Wolff, Stefan, [ed.]. 2005. Autonomy, Self-governance and Conflict Resolution. Innovative approaches to institutional desing in divided societies.

New York : Routledge 5 Во A Theory of Justice Rawls реагира на оваа потешкотија преку обид да конструира систем на правичност во кој индивидуите се учат да усвојат сеопфатна теорија на доброто во која либералните принципи на правичност се вреднуваат самите за себе.

Територијална акомодација на малцинските групи: студија...

105

плуралистичко општество едно малцинство има база на колективна моќ, вообичаено од регионална природа.6 За Гај (Ghai), автономијата е инструмент што им овозможува на етничките или другите групи кои искажуваат посебен идентитет да применат директна контрола врз настаните од посебно значење за нив, додека на поширокиот ентитет му се овозможуваат оние права кои ги покриваат општите интереси, користејќи ја „автономијата“ како генерички израз (Ghai, 2000). Автономијата може да биде дозволена под различни правни форми.7 Разгледувана и како стратегија за превенција и надминување на етнички конфликти, додека автономијата ги препознава специфичните елементи од значајност за групата и оние од значајност за индивидуата, таа истовремено ја помага етничката група со законодавни, извршни и правосудни средства за ефективно пристапување кон работите што ја засегаат – државен конструкциски елемент кој се посветува на потребите на разновидните заедници (Wolff, et al., 2005). Овој труд се зафаќа со проблематиката на територијална авто­но­ мија како решение за заштита на малцинските права преку осврт на група инструменти од Европската унија и имплементацијата на регио­ налното владеење и еврорегионските форми во случајот со Јужен Ти­ рол во Италија.

2. Политиките и инструментите на ЕУ за заштита на малцинствата и концептот на територијална автономија и еврорегионите Европската унија се заснова на политика на консензус. Мал­ цин­­ските прашања во рамките на ЕУ мора да се разгледуваат издвоено, речиси со „предострожност“ (Weller, et al., 2008). ЕУ посветува внимание на дискриминацијата и социјалната инклузија, културната разновидност, проблемите на Ромите, и на други прашања релевантни за малцинствата. Сепак, посветеноста на иницијативите за Еден таков систем на правичност како што Rawls тогаш верувал барем може да биде „самоодржлив“. Во Political Liberalism тој го напушта тој обид.

6 Погледнете кај Gurr, Ted Robert (1993) Minorities at Risk. Washington, DC: United States Institute of Peace Press.

7 Една форма е федерализмот – каде сите региони уживаат подеднакви права и имаат идентична врска со централната власт. Две стари федерации, Швајцарија и Канада, беа делумно усвоени за да се акомодира етничката различност. Класичниот федерализам, каде сите региони имаат еднакви права, може не е доволно чувствителен кон необичните културни и други потреби на определена заедница, што бара поголема мера на самоуправување.

106

Марина АНДЕВА

малцинствата не е многу успешна. Во Повелбата на фундаменталните права на Европската унија (Charter of Fundamental Rights of the Europe­ an Union), членувањето во национално малцинство е споменато само како основа за забранета дискриминација.8 Заштитата на малцинствата може да биде разгледувана како последица на антидискриминациските по­литики. Во овој поглед, исто така е создадена правна референтна рамка со проширување на одредбите за антидискриминација во Договорот за Европската унија (Treaty on the European Union) и усвојувањето на Директивата на Советот за имплементирање на принципот на еднаков третман помеѓу единките без разлика на нивното расно или етничко потекло (Директивата за еднаквост на расите).9 За ЕУ заштитата на малцинствата, во основа, претставува политички критериум. Формулацијата датира од Европскиот самит во Копенхаген во 1993 година, кога се воспоставени критериумите за државите во Централна и Источна Европа за влез во ЕУ. Додека другите критериуми од Копенхаген (почитувањето на човековите права, демократијата и владеењето на правото) беа брзо вметнати во правилата на договорите (Договорот од Амстердам, кој ги вметна во член 6 од Договорот за Европската Унија), сепак почитувањето и заштитата на малцинствата не беа спроведени во пракса до 2009 год. „Почитувањето и заштитата на малцинствата“ се особено истакнати во политичките критериуми од Копенхаген, но, сепак во ЕУ законите не може директно да се превеат во правото на Заедницата (acquis communautaire). ЕУ се осврнува на правните стандарди за заштита на малцинствата воспоставени од Советот на Европа (Рамковната конвенција за заштита на националните малцинства (Framework Convention for the Protection of National Minorities)) и Европската повелба за регионални или малцински јазици (European Charter for Regional or Minority Languages))10 и исто така се осврнува на нормите 8 Секоја дискриминација која се базира на било каква основа како пол, раса, боја, етничко или социјално потекло, генетски карактеристики, јазик, религија или верување, политичко или било какво друго мислење, членување во национално малцинство, сопственост, раѓање, хендикеп, возраст или сексуална ориентација ќе биде забранета. [Член 21(1)] 9 Член 1 – Директива на советот 2000/43/EC од 29 јуни 2000 ги имплементира принципите на подеднаков третман помеѓу личностите независно од расно или етничко потекло. Службен весник на Европските заедници L 180/22, 19.7.2000.

10 Рамковната конвенција за заштита на националните малцинства на пример, ја дефинира заштитата на малцинствата во голем дел како обврска која треба да биде исполнета од државите, а не како група објективни права кои се натрупуваат на

Територијална акомодација на малцинските групи: студија...

107

(препораките) од страна на ОБСЕ и Високиот комесар за национални малцинства (High Commissioner on National Minorities). Концептот и поимот за автономија како средство за давање право на одредена група во рамките на човечката раса да одлучува и спроведува одредени работи неопходни за нивната добросостојба е многу стар11 во европската политичка и правна култура (Brunner and Küpper, 2002). Откако беше оживеана (од иредентистичко барање за потенцијално решение до самоопределувачки барања), се сметаше како можен инструмент за акомодирање (излегување во пресрет) на сепаратистичките движења без на било каков начин да се нарушува територијалниот интегритет на државата.12 Конференцијата за безбедност и соработка во Европа (Conference on Security and Coop­ eration in Europe) и земјите-членки, во 1990 година, внимателно ги прославија: ... преземените напори за заштита и создавање услови за промоција на етничкиот, културниот, лингвистичкиот и религиозниот идентитет на одредени национални малцинства преку воспоставување, како еден од можните средства за постигнување на овие цели, соодветни локални или автономни администрации кои соодветствуваат на специфичните историски и територијални околности на таквите малцинства и во согласност со политиките на засегнатата држава.13 сите национални малцинства или индивидуалци кои припаѓаат на националните малцинства. Погледнете кај Brusis, M. (2008) Enlargement and Interethnic PowerSharing Arrangements in Central and Eastern Europe. Кај M. Weller, D. Blacklock, & K. Nobbs (Eds.), The protection of minorities in the wider Europe, New York: Palgrave Macmillan, at 234.

11 До оној временски период кога започнуваа транзициите по Студената војна во Централна, Источна и Југоисточна Европа, во најдобра рака изгледаше дека е крајно невообичаено средство за конструкција на една држава или во најлоша рака дека е крајно опасно. Погледнете кај (Weller, et al., 2005). Тоа беше концепт поврзан со борбите за самоопределување, гледано со сомнеж – кон иредентистички или сецесионистички барања. Од крајот на Студената војна, таканареченото прашање за национално малцинство повторно се појави во земјите во транзиција од Централна и Источна Европа.

12 Автономијата беше прифатена од некои држави како начин за одржување на нивниот територијален интегритет. Како надополнување на воспоставениот случај на Белгија, Шпанија и Обединетото Кралство исто така постигнаа завиден прогрес во оваа насока. Франција се обиде да се придвижи кон автономија како средство за насочување на внимание кон конфликтот на Корзика.

13 Член 35 (2), 1990 Копенхагенски документ од Конференцијата за човечката димензија од Конференцијата за безбедност и соработка во Европа, достапно на http://www.

108

Марина АНДЕВА

Покрај фактот дека ЕУ не придонесува кон стриктна и имплицитна заштита на малцинствата, постои друг феномен кој е интересен за анализа. Иако нормативниот аспект на принципот на супсидијарност не беше веднаш легитимиран и институционализиран, се појави систем на вертикално владеење на повеќе нивоа, во голема мера како резултат на усвојувањето на принципот на супсидијарност. Додека некои расправаат дека појавата на еден таканаречен „нов регионализам“ ќе резултира со ослабување на границите на земјатачленка14 (и на таков начин можеби и со елиминација на нивото на земјата-членка), други дискутираат дека новиот регионализам всушност значи поцврсти и пополитизирани региони и со тоа зајакнување на трите нивоа.15 Секако, постои вредност во аргументот дека иако Европа обединува и интегрира при секое проширување, таа исто така станува поголем мозаик на различни националности додавајќи повеќе јазици и региони. Притоа, со приклучувањето на сè повеќе земји кон ЕУ, некои помали држави де факто стануваат малцинства и со тоа Европа станува територија на малцинства. Овој феномен, од своја страна, создава национални малцинства кои гледаат можности за поинтензивно манифестирање на своите идентитети и тоа не само на национално ниво, туку и на супранационално ниво. Декларацијата од Лакен усвоена од Европскиот совет во декември 2001 год., за првпат во историјата на ЕУ, препозна региони како потенцијални со-архитекти на една нова и подемократска ЕУ, но сепак не воспостави дефиниција за „регион“.16 Тоа може да биде социјална конструкција во рамките на територијалните граници на државите или може да биде регион каде националните малцинства се мнозинство. Според Малој (Malloy), процесот на национални региони на малцинствата и нивна мобилизација во Европа следеше различни приоди во Источна и Западна Европа. Во Западна Европа, osce.org/odihr/elections/14304. Препораките од Лунд се најверојатно најдеталниот показател на автономијата како средства за добро управување и конструкција на државата во еден авторитативен меѓународен документ.

14 M. Anderson, Frontiers: Territory and State Formation in the Modern World (Cambridge: Polity Press, 1996). – наведено кај (Weller, et al., 2008 p. 54-94) 15 M. Keating, The New Regionalism in Western Europe. Territorial Restructuring and Political Change (Cheltenham: Edward Elgar, 1998) наведено кај (Weller, et al., 2008 p. 54-94) 16 Погледнете кај Malloy, T.H. (2005). National Minority ‘Regions’ in the Enlarged European Union: Mobilizing for Third Level Politics?. ECMI Working Paper 24, July 2005.

European Centre for Minority Issues

Територијална акомодација на малцинските групи: студија...

109

во Шкотска, Велс, Каталонија, Баскија, Јужен Тирол и во Белгија, регионите на националните малцинствата го преживеаја процесот на децентрализација како резултат на нивните цврсти поддржавни идентитети и историја како полунезависни единици. Во овој поглед, академските студии главно се фокусирани на институционалните, културните и структурните аспекти на овие региони, анализирајќи ги нивните политички и административни подготовки и организација. Еден посебен случај е зголемениот тренд и развој на процесот на прекугранична соработка проследен со административни регионални структури наречени Еврорегиони.17 Водечката сила која стои зад нивното воспоставување првично беше потрагата по заеднички решенија за техничките проблеми. Еврорегионот (Euregio) долгорочно поддржува прекугранична соработка помеѓу локалните и регионалните територијални власти кога станува збор за социјални, културни, економски и инфраструктурни прашања. Како резултат на различните административни структури на поединечните земји членки на ЕУ и нивните соседни држави не постои заедничка организациска шема. Во повеќето случаи се основаат гранични регионални асоцијации на двете страни од границата чии членови се локалните општини.18 Претставниците на овие различни асоцијации го формираат Советот на еврорегионот (Euregio-Rat). Целта на Советот е да делува како советодавно и координирачко тело што се однесува на основните прашања за регионална прекугранична координација. Тековната бизнис соработка ја управува еден секретар кој е назначен од партиите од двете страни на границата или од страна на двајца раководни директори, по еден од секоја страна на границата. Експертски тимови назначени од Советот на eврорегионот се одговорни за поставување приоритети во поглед на содржината на соработката.19 17 Првиот еврорегион (наречен Еурегио) беше воспоставен помеѓу Германија и Холандија во 1958г.

18 Погледнете кај Scott, J.W. (ed.) (2006). EU enlargement, region building and shifting borders of inclusion and exclusion. Hampshire: Ashgate Publications 19 Идејата за Европска асоцијација за гранични региони за првпат беше дискутирана во 1965г. на Меѓународната регионална конференција за планирање. Последователно, во јуни 1971г. беше основана Асоцијацијата на европски гранични региони (Associa­ tion of European Border Regions) од страна на 10 гранични региони (AEBR 2000a). Од 1979 година, Асоцијацијата е официјален набљудувач во Европскиот совет (Совет на Европската унија 2000; Комитет на регионите 2000). Во 1981г. Асоцијацијата на европски гранични региони исто така иницираше објавување на Европска повелба за гранични и прекугранични региони и при крајот на 1983г. асистираше во подготовките за првите регионални програми за прекуграничен развој. Исто така,

110

Марина АНДЕВА

Европа се карактеризира со милје на прекугранични региони каде проектите се реализираат во контекст на програмите на ЕУ, инструменти кои се равиени за поттикнување на иницијативите за прекугранична соработка. Сепак, еден инструмент од особен интерес е европското групирање на територијална соработка, помогнато од Советот на Европа и етаблирано со Мадридската рамковна конвенција.20 Во правен смисол, карактеристично за Мадридската конвенција, како и за сите други конвенции на Советот на Европа, е што бараат постоење на значителна правна основа за територијална соработка во соодветните национални устави дополнети со билатерални или мултилатерални договори.21 Во 2006 година, Советот на министри на во 1985г. Асоцијацијата беше исто така еден од основачките члена на Собранието од европски региони (подоцна Комитет на регионите). Целите на Асоцијацијата се да: (1) имплементира програми и проекти, аплицира за фондовски средства и да ги добива и распределува; (2) организира настани засегнати со прекугранични проблеми; (3) помага да се решат прекуграничните проблеми и да поддржува посебни ативности; (4) подготвува и имплементира заеднички кампањи; (5) ја прошири блиската соработка на Центарот за европска граница и прекугранични региони со Европската унија и Советот на Европа; и (6) ги информира европските политички тела и јавноста за прекуграничните прашања. Понатаму, Асоцијацијата се обидува да им асистира на граничните и прекуграничните региони да ги искажат нивните проблеми, можности, задачи и проектни интереси на националните и меѓународните власти. Се грижи за координацијата на регионалниот развој во граничните области и за прашањата што ги засегаат тие што живеат таму. Преку нивните мрежи, соработката низ Европа треба да биде загарантирана и регионите се поддржуваат во нивните напори да формулираат и координираат заеднички интереси. Асоцијацијата се воспостави себеси како единствена распространета мре­жа во Европа за гранични региони во рамките на Европската унија и надвор од неа. Погледнете Practical Guide to Cross-border Cooperation, Third Edition 2000, Association of European Border Regions (AEBR) at http://www.aebr.eu/files/publications/lace_guide. en.pdf.

20 Мадридската рамковна конвенција беше потпишана на 21 мај 1980г. во Мадрид и стапи на сила во 1981г. Погледнете го целиот текст со дополнителните протоколи на http://conventions.coe.int/Treaty/en/Treaties/html/106.htm. Целта на Советот на Европа е „да постигне поголема обединетост помеѓу неговите членови и да ја промовира со­работката меѓу нив“, Мадридската рамковна конвенција беше усвоена „за да ја олесни и промовира прекуграничната соработка помеѓу територијалните заедници или власти во рамките на нејзината надлежност и територијалните заедници или власти во рамките на надлежностите на другите договорни страни“. Рамковната конвенција обезбедува локални, регионални и национални актери со генерална правна рамка за прекугранична соработка.

21 Во Австрија, на пример, билатералните договори базирани на Мадридската конвенција беа склучени со Италија и Словачка. Погледнете кај Engl, A., “Future

Територијална акомодација на малцинските групи: студија...

111

ЕУ и Европскиот парламент усвоија нова регулатива за Европското групирање на територијална соработка (European Grouping of Terri­ torial Cooperation), која стана прв правен инструмент за доделување значителни права на локалните, регионалните и националните власти со цел воспоставување специфични заеднички структури за поефикасна соработка.22 Овој инструмент, како што ќе се согледа во понатамошниот случај на Трентино – Алто Адиџе (Јужен Тирол), се докажа дека е важна дополнителна алатка за поттикнување не само на добрососедски односи, туку претставува и дополнителен инструмент за заштита на правата на малцинствата.

3. Карактеристиките на Јужен Тирол Во Италија, и покрај значителното присуство на групи кои не­ маат италијанско потекло од самото обединување, прашањето за мал­ цин­ствата беше покренато дури по Втората светска војна, сле­деј­ќи по присоединувањето на Јужен Тирол од страна на Италија, коешто водеше до создавање на две значително бројни национални мал­ цинства. Од уставна гледна точка, италијанскиот устав исклучиво го користи јазичниот критериум како определувачка карактеристика на малцинствата, идеолошки избор за оригиналното основно член­ ство во италијанската држава врз објективниот критериум за државјанство, а со тоа и сфаќањето за граѓанска и неетничка при­ пад­ност. И покрај повремената појава на придавката „етнички“ во некои регионални статути (Трентино-Алто Адиџе, Фриули-Венеција Џулија), намерата е всушност да се направи јасно потенцирање на чув­ството на заштита на малцинствата врз основа на јазичен и културолошки фактор, елиминирајќи ги осврнувањата на политичконационални и етничко-расни прашања. Оттука, поимот „етничка група“ нема правно значење во Италија, за разлика од други системи кои се базираат на различни параметри. Значи, Италија денес е нација-народ која препознава различни етнички групи (ethperspectives on territorial cooperation in Europe: the EC Regulation on a European Grouping of Territorial Cooperation and the planned Council of Europe third protocol to the Madrid Outline Convention concerning Euroregional Cooperation Groupings”, European Diversity and Autonomy Papers EDAP, 03/2007, p.8, на: www.eurac.edu/edap (6.5.2010).

22 Регулатива (EC) No. 1082/2006 од Европскиот парламент и Совет од 5.7.2006 за Европско групирање на територијална соработка во службен весник (Сл. весник), L 210/19

112

Марина АНДЕВА

noi), со промотивни карактеристики бидејќи нацијата имплицира лингвистички плурална заедница (Palermo & Woelk, 2011). По неколку неуспешни обиди кај претходните законодавства, законот за заштита на историските јазични малцинства беше одобрен.23 Овој закон го идентификува критериумот за препознавање (задолжително е да се работи за историско јазично малцинство) и ги наведува со­ гле­даните последователни штети на групите, со исцрпна листа на типови. Бидејќи актот не се однесува директно на посебни региони, правата содржани во него може да бидат проширени (ако можат да се прошират повеќе од веќе воспоставените) на групите признати во него разрешени само со правилата за имплементација од соодветните статути (член 18).24 Законот ги потврдува трите фундаментални столба врз кои се поставува создавањето на малцинствата: 1) јазичниот кри­ териум како елемент идентификатор; 2) потребата за признавање и 3) признавањето на фиксирањето на територијалните права. Италијанскиот автономен регион Трентино-Јужен Тирол прет­ ставува посебен случај како во рамките на Италија така и во веќепостоечката регионална рамка на италијанската држава. Со­ здаден во 1948 година и реформиран во 1972 год. - како и сите дру­ги италијански региони - се раководен од три примарни органи: Собра­ нието (или Советот), Владата и нејзиниот Претседател. Сепак, она што Трентино-Јужен Тирол го разликува од сите други региони е тоа што речиси сите негови законодавни и административни капацитети и финансиски ресурси се насочени кон двете провинции кои го сочинуваат. Покраината Трентино (Тренто) и покраината Јужен Тирол (Болцано) се со еднаков статус како и регионите во поглед на власт (вистински и ефикасни поседувачи на автономното право, додека регионот е тело со неколку преостанати функции).25 Структурата на овој регион е варијација на хиерархијата помеѓу различните нивоа на владеење.

23 Закон бр. 482/1999 24 Член 11 параграф 1 – Во региони со посебен статус примената на поповолни одредби според овој акт се раководи од правилата за имплементација на поединечните статути. Регулативите во поглед на заштитата што постои во истите региони со специјален статус и автономните провинции Тренто и Болцано. Параграф 2 – „Додека правилата за имплементација на кои се однесува параграф 1 не стапат на сила, во посебните региони чии закони не обезбедуваат правна заштита, одредбата од овој закон ќе се применува“.

25 Компетенциите на регионот се неколку и се однесуваат само на работи од заеднички интерес за населението на двете провинции, како и работи кои не може да бидат поделени помеѓу провинциите.

Територијална акомодација на малцинските групи: студија...

113

Корените на посебната институционална организација на регионот Трентино-Јужен Тирол се наоѓаат во Уставот на Италијанската Република, на сила од 1 јануари 1948 година, во чијшто член 116 се препознава дека Трентино-Јужен Тирол, заедно со четири други региони, има посебни структури и услови за автономија според посебниот Статут за автономија донесен врз основа на уставот. Првиот Статут за автономија на Трентино-Јужен Тирол беше усвоен од Уставното собрание преку Уставниот закон бр. 5 од 28 февруари 1948 год. Во оваа фаза, автономните права доделени на регионот од државата беа помали од веќе обезбедените со Договорот Грубер-Де Гаспери26 и беа доверени за регионот (во којшто групата од германско говорно подрачје продолжи да формира малцинство), кои потоа би можеле да доделуваат права (земјоделство, занаети, трговија итн) на двете провинции, кои имаа само една четвртина од регионалниот буџет. Договорот Грубер-Де Гаспери беше „преведен“ во Италијанскиот устав. Членовите 5, 6 и 116 ги претставуваат фундаменталните прин­ ципи од договорот, а тие се заштита на малцинствата и територијална автономија.27 Членот 5 го признава принципот на обединетост и автономија, членот 6 дава посебни мерки во корист на јазичните мал­ цин­ства, а членот 116 ги воспоставува петте автономни региони во 26 На Париската мировна конференција од 1919г. Италија претстави аргументи засновани на стратегијата за незините права врз преминот Бренер; овие аргументи беа сметани како доволни за да се повлече италијанската граница и за да се вклучат јужниот дел на Тирол, регионите на Трентино и Јужен Тирол. Австрија не ја прифати првичната здружена одлука во 1945г. и испроба различни тактики со надеж да си го поврати Јужен Тирол. Разговори и преговори започнаа во 1946г. помеѓу Карл Грубер (Karl Gruber), австрискиот министер за надворешни работи и претставникот на италијанското министерство за надворешни работи Маурилио Копини (Maurilio Coppini). Грубер согледа дека враќањето на Јужен Тирол нема големи изгледи да се оствари и дека автономијата е единствена изводлива опција за жителите на Јужен Тирол. Сојузниците уште еднаш го потврдија одржувањето на границата кај Бренер и започнаа опсежни билатерални преговори помеѓу Грубер и Алчиде де Гаспери (Alcide De Gasperi), италијанскиот Премиер. Преговорите завршија со потпишување на договорот Грубер – Де Гаспери.

27 Член 5 – “Републиката е една и неподеллива. Таа препознава и промовира локални автономии и во целосна мера ја имплементира административната децентрализација во оние области кои зависат од државата. Републиката ги адаптира принципите и методите на нејзиното законодавство кон потребите на автономијата и децентрализацијата“. Член 6 – „Републиката ги заштитува јазичните малцинства по пат на соодветни мерки“. Член 116 – „Фриули-Венеција Џулија, Сардинија, Сицилија, Трентино-Алто Адиџе/Јужен Тирол и Долина Аоста имаат посебни форми и услови за автономија во согласност со посебните статути усвоени од уставниот закон. Регионот Трентино-Алто Адиџе/Јужен Тирол се состои од автономните провинции Трент и Болцано...“

114

Марина АНДЕВА

Италија. Од друга страна пак, Статутот за автономија на регионот исто така ги рефлектира одредбите од Договорот Грубер-Де Гаспери. Член 2 од Статутот за автономија од 1948 година признава подеднакви пра­ва за сите граѓани, без оглед на која јазична група ѝ припаѓаат и без разлика на етничките и културните карактеристики. Вреди да се забележи дека наместо да се обраќа (само) на жителите од германско говорно подрачје, тој се однесува на сите граѓани, и тоа главно заради двојната природа на Статутот - територијални карактеристики и заштита на малцински права - бидејќи овој регион се состои од две провинции со незначително различни демографски карактеристики (малцинството од германско говорно подрачје, ладинското малцинство и италијанските говорители се признати и заштиени). Регионалната Влада како извршно тело се избира од Собранието и мора да го одразува составот на јазичните групи во законодавниот дом. Јазичните барања претставуваат посебен елемент. За време на првата половина од петгодишниот мандат, на позициите на Претседателот и Потпретседателот на Собранието мора да се избрани членови од италијанската и германската јазична група по дадениот редослед и обратно - од германската и италијанската група за време на втората по­ловина од мандатот. За време на првата половина, седиштето на Собра­нието е во Тренто, а за време на втората, во Болцано. Додека про­винциите Трентино и Јужен Тирол уживаат иста автономија, втората има дополнителни одредби во поглед на училиштата и обра­ зованието, културата, двојазичноста, правото на користење мајчин јазик и етничката пропроционалност при вработување. Заради овие особености, само покраината Болцано е земена предвид. Статутот за автономија претставува комплексен и диференциран правен систем во кој е предвидена комбинација на ротација, паритет и пропоционална застапеност. Главните составни делови на системот се „поделбата на власта“ или „консоцијативизмот“, што вклучува раширување на власта од центарот кон периферијата и содржи четири главни елементи, од кои сите се присутни во Јужен Тирол (Woelk, Pal­ ermo & Marko, 2008): 1. вклученост во власта на претставниците од сите значајни групи; 2. висок степен на автономност за групите; 3. пропорционалност како основен стандард на политичка заста­ пеност; 4. малцинско вето. Автономната покраина Болцано има автономни карактеристики со кои во рамките на италијанската држава се обезбедува и заштитува

Територијална акомодација на малцинските групи: студија...

115

културниот и јазичниот развој и на ладинската популација и на попу­лацијата од германско говорно потекло. Автономијата која ја уживаат нејзините жители е исто така територијална; сите жи­ тели на покраината, без оглед на потеклото, уживаат бенефит од неј­зиното самоуправување. Нејзината структура е изнесена во Ста­ тутот за автономија од 1972 година, со којашто поголемиот дел од извршните и законодавните права, претходно доделени на регио­ нот со Статутот од 1948 година, се пренесуваат на соодветните про­ винции. Фундаменталните аспекти од самоуправната рамка се про­ пор­ционалната застапеност на јазичните групи во покраинската власт и подеднаква застапеност на повисоките позиции. Покраината (како и регионот) има три управни органи. Покраината има главни над­лежности во повеќе области кои се однесуваат на културни, со­ цијални и економски прашања и кои варираат од оние за животна средина до именување места, како и од образование до занаетчиство. Прет­седавањето наизменично се менува меѓу двете (италијанската и германската) јазични групи. Финансирањето, заедно со јазичните и културните елементи, спаѓа во областите со кои регионот се разликува од другите региони. Членовите на покраинската власт во Болцано се избираат од Советот во рамките на своите членови, преку тајно гласање со апсолутно мнозинство и нивниот состав мора да го рефлектира составот по јазични групи според застапеноста во Советот.28 Членот 50 од Статутот за автономија овозможува застапеноста на ладинската јазична група во покраинската власт на Болцано да биде прифатена дури и на штета на точната пропорционална застапеност; згора на тоа, статутарната реформа ја воведе можноста за избирање министри на Владата кои не се членови на Советот. Овие мора да бидат избрани од членовите на Советот со двотретинско мнозинство на предлог на еден или повеќе членови од групите во Советот, под услов да по­стои консензус помеѓу членовите на јазичната група од каде доаѓаат кандидатите, но ограничено на членовите кои го сочинуваат мнозинството во власта.29 28 Последицата од оваа одредба е потребата за секој пат да се формира коалиција со другите партии чии членови на Советот припаѓаат на други јазични групи, па дури и ако една коалициска партија како Јужнотиролската народна партија (the Südtiroler Volkspartei) достигне апсолутно мнозинство.

29 Ова веќе беше критикувано од образовната фела. Погледнете го, на пример Палермо, кој тврди дека според овој закон, „личноста се договара со хибридот и до сега (за среќа) непозната бројка од членовите на Советот од јазичната група на назначени луѓе, ограничени на членовите кои го сочинуваат мнозинството во извршната власт“.

116

Марина АНДЕВА

Нивоата и формите на прекугранична соработка се под влијание на внатрешни фактори (историски аспекти, географски и демографски димензии, како и врски со централната власт) и надворешни фактори (социјалната и економската ситуација во соодветните региони). И двата типа фактори имаа влијание врз начинот на кој прекуграничната соработка помеѓу Тирол (Австрија), Јужен Тирол и Трентино се развивала. Историските аспекти и „старите“ чувства на непријателство го попречија воспоставувањето институционализирана форма на прекугранична соработка и тоа доведе до политика на формирање конкретни иницијативи и проекти наместо создавање јавен ентитет.30 Прекуграничната соработка меѓу Тирол, Јужен Тирол и Трентино датира од крајот на Втората светска војна31 и често се прецепира како конкретен инструмент за надминување на конфликтот, но во исто време и како опасен напор за воспоставување етнички хомоген регион или еден вид „мини држава“, каде националното малцинство добива независност. Особено, стравот од создавање институционализиран ентитет воспоставен од Тирол, Јужен Тирол и Италија каде популацијата од германско јазично подрачје би била мнозинство и на што би можело да се гледа како на повторно основање на старата (до 1918 година) австриска земја Тирол, водеше до неуспехот за инситуционализирање на еврорегионот. Се разликуваат три фази: 1) интернационално прицврстување на прекуграничната соработка како подготвителна мерка, „мека“ соработка во рамките на двете заедници вклучувајќи и неколку алпски региони; 2) иницијативи концентрирани на трите ентитети Тирол, Јужен Тирол и Трентино и насочени кон институционализирање на „еврорегионот Тирол“; 3) негативниот став од страна на националните и регионалните претставници кон институционализирањето ја попречи неговата целосна имплементација, и конкретната и функционалната соработка во одредени области ја замени институционализацијата како водечка 30 Погледнете кај Alice Engl и Carolin Zwilling, “Cross-border cooperation between historical legacies and new horizons” кај Woelk, Palermo, & Marko (2008) op.cit.

31 Договорот Грубер-Де Гаспери (член 3 параграф д) предвидува „посебни договарања насочени кон олеснување на сообраќајот на зголемената граница“ за да се промовира економски сиромашната гранична област, но сепак беше невозможно да се воспостават реални прекугранични активности. Таканаречениот Акордино (билатерален договор од 1949г.) дозволил минимум прагматични решенија за преугранична размена и трговија. Италија и Австрија потпишаа специфичен билатерален договор за имплементација, таканаречениот Акордино (што буквално значи „мал договор“), кој содржи додатни одредби во поглед на олеснување на прекуграничната размена и трговија помеѓу Северен и Јужен Тирол.

Територијална акомодација на малцинските групи: студија...

117

линија.32 Во 1985г. локалната асоцијација Еуропа-Унија-Тирол (Eu­ ropa-Union-Tirol)33 која поддржува етнофедерализам го воведува поимот „Европски регион Тирол“, позиционирајќи го прашањето за самоопределување на Јужен Тирол и повторното обединување на Тирол преку воспоставување етнички хомоген европски регион, претставувајќи можност за избегнување идни конфликти. Нацрт Статутот за еврорегионот Тирол беше претставен во 1996 год., обезбедувајќи правна основа за институционализирана прекугранична соработка, и натаму критикувана од италијанската и австриската влада, италијанските политички партии и населението на Јужен Тирол.34 Овој статут беше отфрлен и еврорегионот не беше воспоставен. Во 1995 година, во Брисел беше формирано заедничко биро, иницијатива која е повторно критикувана и оспорена од италијанската влада.35 Претставниците од Тирол, Јужен Тирол и Трентино се согласиле во 1998 год. да усвојат Конвенција за прекугранична соработка во рамките на Еврорегионот.36 „Мек“ еврорегион беше најавен во 1998 32 Прекугранични иницијативи за првпат беа лансирани во 1970тите со создавањето на двете работни заедници ARGE ALP и ALPE ADRIA. Перспективите на Австрија да стане земја-членка на Европската унија32 и со тоа отварајќи им можности на Тирол, Јужен Тирол и Трентино да соработуваат и ги користат фондовите и средствата за поддршка од ЕУ (INTERREG програми); ја зголемила волјата за интензивирање на нивната соработка. Конечното разрешување на конфликтот во 1992г. го отвори патот за нови перспективи и проекти и згора на тоа, во јануари 1993г., Австрија и Италија склучија билатерален договор имплементирајќи ја Мадридската рамковна конвенција и воспоставувајќи мрежа на активности за прекугранична соработка.

33 Погледнете на http://www.europa-union-tirol.info/ ; Исто така Günther Pallaver, “Eu­ roparegion Tirol-Südtirol-Trentino”, кај Joseph Marko et al. (eds.), Die Verfassung der Südtiroler Autonomie. Die Sonderrechtsordnung der Autonomen Provinz Bozen/Südtirol (Nomos, Baden-Baden, 2005), 493–510, at 497–498, наведено кај (Woelk, Palermo, & Marko, 2008) 34 Иако покраината Тренто претставуваше еднаков партнер за време на изработката на проектот, со последицата дека еврорегионот ќе вклучел поголем број лица од италијанско говорно подрачје отколку ако само Јужен Тирол и Тирол го сочинувале еврорегионот, оваа етничка димензија и стравот дека еден вид на Тиролска „минидржава“ би израснала во границите на историскиот Тирол, со популацијата од германско говорно подрачје во доминантна позиција, сѐ уште беше сфатено како закана бидејќи конкретните придобивки од институционализацијата не беа јасно видливи за многумина.

35 Италијанската влада гледаше на оваа иницијатива како дело на регионалната надворешна политика, која го крши италијанскиот устав и со тоа иницираше барање пред италијанскиот уставен суд.

36 Во истата година, имено во април 1998г., Шенгенскиот договор помеѓу Италија и Австрија стапи на сила, преку ноќ трансформирајќи ја политичката граница кај Бренер во чисто административна.

118

Марина АНДЕВА

година, помеѓу трите ентитети во различни области. Реакциите, дебатите и стравовите од институционализирање на прекуграничната соработка се вкоренети во правната (конституционална) анализа на самиот процес. Прашањата за државниот суверенитет и функцијата на државните граници како бариери помеѓу различни нации-држави го изгубија своето значење како резултат на неодамнешните процеси на регионализација и владеење на повеќе нивоа. Политичките и економските одговорности се делегирани на суб-националните ентитети како резултат на општиот тренд на децентрализација и регионализација. Во овој поглед, активностите за прекугранична соработка сочинуваат важна хоризонтална врска помеѓу регионите кои не се задолжително соседни, но се политички и социо-економски слични едни со други. Ниту една меѓународна одредба за прекугранична соработка не е доволна во контекст на Јужен Тирол. Земјите-членки на ЕУ имаат ексклузивна компетенција во поглед на внатрешната организација и дистрибуција на власта помеѓу различните нивоа на владеење. Сепак, регионалната политика на ЕУ има значајна улога во развојот на овој феномен со понудувањето финансиска поддршка и промовирањето активности за прекугранична соработка. По ратификувањето на Мадридската рамковна конвенција за меѓународна соработка (на сила од 30 јуни 1985 год.) беше создадено тело за понатамошен развој кон еврорегион. Серијата заеднички состаноци и дипломатски конференции следеа низ годините37 и на крајот од 2009 година, претседателите на трите територии свечено во Болцано ја отворија Заедничката канцеларија на еврорегионот Тирол–Јужен Тирол/Алто Адиџе–Трентино.38 Во октомври 2010 година, покраините Болцано и Тренто и територијата Тирол испратија до Рим, до Претседателството на Советот на министри, барање за авторизација за создавање Европско групирање на територијална соработка во области од заеднички интерес и со тоа понатамошно се зацврсти соработката помеѓу трите територии на Еурегио. Пролетта 2011 година, власта даде зелено светло за учество во Европското групирање на територијална соработка под името „Еурегио Тирол– Алто Адиџе–Трентино“, што беше проследено со преземање низа административни и формални дејства за да се овозможи официјална 37 Погледнете на http://www.europaregion.info/en/12.asp 38 Канцеларијата е сместена во седиштето на Европската академија во Болцано – EURAC.

Територијална акомодација на малцинските групи: студија...

119

регистрација и лансирање на Европското групирање на територијална соработка.39 Според регулативата на ЕУ од 2006 г., ова групирање има јавен правен идентитет, формирано за да ја олесни и промовира преку­ гра­ничната, меѓународната и интеррегионалната соработка помеѓу своите членки. Зацврстената прекугранична соработка во регионот Трентино– Јужен Тирол и австрискиот регион Тирол покажува значителен успех и потенцијал за постигнување огромно влијание врз економскиот просперитет во областа и врз малцинските групи кои живеат на таа територија. На оваа структура се гледа низ призмата на економски развој и ѝ се посветува внимание не само заради добросостојбата на населението од германско говорно подрачје и ладинско говорно подрачје, туку и заради популацијата од италијанско говорно подрачје и другите жители/странци кои живеат во регионот. Во поглед на меѓуетничките односи, економскиот раст и подобрениот квалитет на живот имаат огромно и длабоко влијание кое може значително да ги промени животите на луѓето. Покрај идните можности за покраината Јужен Тирол и регионот Трентино–Јужен Тирол, сепак постојат и одредени закани кои треба да се земат предвид.

5. Завршни забелешки Кусата историја на Јужен Тирол може да биде опишана како константно експериментирање на една заедница главно окарак­ те­ризирана од два фактора: идентитет и територија, околу кои се издигнува трет, а тоа е власта, односно институционалните договори.40 Мноштвото внатрешни и надворешни страни и мноштвото идентитети се испреплетени во заедничките автономни владини институции, коишто се соодветно и прецизно измоделирани. Јужен Тирол разгледуван како „студија на случај“ е феномен вреден за проучување и е со години проучуван од интернационалната док­трина. Квази вештачката одржливост на конституирањето на авто­номијата во поглед на тестирањето на институционалната 39 Погледнете на http://portal.cor.europa.eu/egtc/en-US/Projects/already/Documents/ Letter%20EGCT%20Euregio%20Tirolo-Alto%20Adige-Trentino.pdf и http://portal. cor.europa.eu/egtc/en-US/Projects/already/Documents/TSTAA%20-%20Registro%20 Ministero%20IT.pdf 40 Погледнете кај Roberto Toniatti (2001), “L’evoluzione statutaria dell’autonomia spe­ ciale nell’Alto Adige in Joseph, Marko, Sergio, Ortino and Francesco Palermo (eds.), L’ordinamento speciale della Provincia Autonoma di Bolzano, Padova: CEDAM

120

Марина АНДЕВА

автономија и самото социјално искуство: сега одговара дека оваа карактеристика е презентирана како функција на плуралноста на културите, споделувањето земја и автономија, врз политичките гаранции на консоцијациската демократија, балансот на групите во институциите создаден преку соодветните законски гаранции и делумни форми на внатрешни самоуправувачки јазични групи, достапноста и употребата на внатрешен и надворешен преговарачки метод, практиката на самоопределување/ самоуправување. Табела 1 подолу на кусо ги покажува придобивките, слабостите, можностите и заканите на овој модел. Изнесените тврдења во табелата, иако не се во целост презентирани во овој труд, се темелно истражени од авторката и поткрепени со консултираната литература од областа. Табела 1. Придобивки, слабости, можности и закани Придобивки

Слабости

Територијална автономија

Етноцентризам во политичката арена

Етничка квота (пропорционална застапеност)

Паралелен училишен систем

Јазични права

Одредби за топонимите ставени на чекање

Дупло мнозинство Декларација за здружување Можности

Закани

Економски раст и просперитет

Меѓуетнички тензии

(Еурегио Трентино-Јужен Тирол-Тирол) Зголемена меѓуетничка интеракција (на економско ниво)

Како прво прашање е анализирано прашањето за територијалниот принцип и врската со малцинствата. Посебна карактеристика во овој случај е фактот дека територијалната (речиси целосна) автономија постои и е докажано дека е значителен чекор напред кон заштитата на малцинствата и со тоа претставува „придобивка“. Како втор елемент кој се гледа како придобивка во случајот на Јужен Тирол е етничката квота или пропорционалната застапеност која - и покрај потешкотиите во имплементацијата и нејзиниот развој во иднина - е конструктивен инструмент за заштита на малцинствата. Истото може да се каже и за декларацијата за здружување во една јазична група за потребите на калкулациите со етничките квоти. Модификацијата (со која правото

Територијална акомодација на малцинските групи: студија...

121

на изјаснување за припадност на „друга“ јазична група) е дозволена. Согледаните слабости се етноцентризмот и „партизацијата“ во политичката арена по етнички линии. Паралелниот образовен систем или образовна сегрегација е означен како слабост кој треба да се разгледува внимателно во поглед на неговото влијание на меѓуетничките односи во иднина. Сѐ уште отворено и дискутабилно прашање е усвојувањето на законодавниот акт за имињата на улиците и другите инфраструктурни објекти што дава негативна оцена на моделот. Овој труд овозможи анализа на акомодирањето на малцинствата во селектираната студија на случај, истражувајќи во теорија и во пракса некои од клучните проблематики и прашања во сегашната политичка и правна теорија посветена на правата на малцинствата. Го испита развојот на малцинските права како дел од правниот корпус на ЕУ и Италија фокусирајќи се на територијалната автономија како право на малцинството за самоуправување и феноменот на прекугранична сора­ бот­ка како територијална и институционална средина и инструментите кои понатамошно ја нагласуваат промоцијата на малцинствата.

122 Резиме Предложениот труд го илустрира италијанскиот модел на заштита на малцинските пра­ ва, со фокус на автономниот ре­ гион на Трентино-Јужен Ти­рол и автономната покраината Ју­ жен Тирол. Ги анализира кон­ со­ци­јацискиот модел на по­ делба на власта и теориите за тери­торијална автономија како ако­модациски инструмент за решавање на етнички спорови, што е водечки концепт во овој труд. Италија има прогресивен и изразено различен правен по­ редок што го разликува од ли­ бералните и француските “гра­ ѓански” поставувања. Овој труд на кратко го претставува ита­ лијанскиот правен поредок и неговиот развој како богат и комплексен инструмент во од­ нос на правниот третман на ра­­ злики, како софистициран мо­ дел изучуван пошироко. Така, тру­дот ги поврзува прав­ните ин­струменти на Европската унија во однос на заш­титата на малцинските гру­пи и ре­ гио­налната политика, пре­ку­­ гра­ничната соработка и ита­ лијанскиот модел за ако­мо­дација на малцинствата, пре­зен­тирајќи ја територијална авто­номија како најпогодно ре­шение во едно мулти­културно и мул­ти­линг­ вално општество.

Марина АНДЕВА

Marina ANDEVA TERRITORIAL ACCOMMODATION OF MINORITY GROUPS: THE CASE OF SOUTH TYROL Abstract The proposed paper illustrates the minority rights protection model in Italy with a focus on the Autonomous Region of TrentinoSouth Tyrol and the Autonomous Province of South Tyrol. It analy­ ses the consociational model of power-sharing and the theories of territorial autonomy as an accom­ modating tool for settling ethnic disputes is the leading concept in this paper. Italy has progressively and distinctively different legal or­ der distinguishing it from the lib­ eral and the French ‘civic’ settings.

This paper presents in brief the Ital­ ian legal order and its development as a rich and complex instrument in regards to the juridical treatment of differences, as sophisticated model studied even abroad. Thus the pa­ per links the legal instruments of the European Union in regards to the protection of minority groups and the regional policy and crossborder cooperation and the Italian model of accommodating minori­ ties, presenting the case of territo­ rial autonomy as the most suitable solution in a multicultural and mul­ tilingual society.

Територијална акомодација на малцинските групи: студија...

123

Користена литература Anderson, M. (1996). Frontiers: Territory and State Formation in the Modern World. Cambridge: Polity Press.

Association of European Border Regions (AEBR), Practical Guide to Cross-border Cooperation, Third Edition 2000, достапно на http://www. aebr.eu/files/publications/lace_guide.en.pdf.

Autonomous Province of Bolzano Alto Adige. (2009). Manuale dell’Alto Adige. Bolzano: Provincia Autonoma di Bolzano Alto Adige.

Autonomous Province of Bolzano-Bozen (1998), Astat, ed., Statistisches Jahrbuch für Südtirol 1998. Bozen: La Nuova Grafica Ponticelli, S.a.s..

Benedikter, T. (2009). The world’s modern autonomy systems: concepts and experiences of regional territorial autonomy. (EURAC, Ed.) Bolzano/ Bozen: [Електронски извор] http://www.eurac.edu/en/research/institutes/imr/Documents/AutonomiesBenedikter09FINALFINAL.pdf.

Engl, A. (2007).“Future perspectives on territorial cooperation in Eu­ rope: the EC Regulation on a European Grouping of Territorial Coopera­ tion and the planned Council of Europe third protocol to the Madrid Outline Convention concerning Euroregional Cooperation Groupings”, European Diversity and Autonomy Papers EDAP, 03/2007, p.8, на: www.eurac.edu/ edap (6.5.2010).

EURAC. (2007). Future Perspectives on Territorial Cooperation in Europe: The EC Regulation on a European Grouping of Territorial Coop­ eration and the Planned Council of Europe Third Protocol to the Madrid Outline Convention concerning Euroregional Co-operation Groupings.

European Diversity and Autonomy Papers EDAP 03/2007.

Gurr, T. R. (1993) Minorities at Risk. Washington, DC: United States Institute of Peace Press.

Kymlicka, W. (1995). Multicultural Citizenship. A Liberal Theory of Minority Rights. Oxford: Clarendon Press.

Kymlicka, W. (2001). Politics in the Vernacular: Nationalis, Milticulturalims, and Citizenship. New York: Oxford University Press.

Kymlicka, W. (2001). Western Political Theory and Ethnic Relations in Eastern Europe. кај W. Kymlicka, & M. Opalski, (Eds.), Can Liberal Pluralism be Exported. Oxford and New York: Oxford University Press.

Kymlicka, W. (2002). Contemporary political philosophy: An Introduction (2nd Edition ed.). Oxford and New York: Oxford University Press.

Kymlicka, W. (2004). Justice and security in the accommodation of minority nationalism. Кај S. May, T. Mododd, & J. Squires (Eds.), Eth-

124

Марина АНДЕВА

nicity, nationalism and minority rights (p. 144-175). Cambridge and New York: Cambridge University Press.

Kymlicka, W. (2007). Multicultural Odysseys: Navigating the New International Politics of Diversity. Oxford: Oxford University Press.

Kymlicka, W. (2008). The Evolving Basis of European Norms of Minority Rights: Rights to Culture, Participation and Autonomy. Кај M. Weller, D. Blacklock, & K. Nobbs (Eds.), The protection of minorities in the wider Europe (p. 11-41). Hampshire: Palgrave Macmillan.

Kymlicka, W., & Norman, W. (Eds.). (2000). Citizenship in Diverse Societies. Oxford and New York: Oxford University Press.

Langer, J. (Ed.). (2007). Euroregions - The Alps-Adriatic Context.

Frankfurt am Main: Peter Lang.

Magliana, M. (2000). The Autonomous Province of South Tyrol : a model of self-governance? Bolzano/Bozen: Accademia Europea Bolzano.

Malloy, T.H. (2005). National Minority ‘Regions’ in the Enlarged European Union: Mobilizing for Third Level Politics?. ECMI Working Paper 24, July 2005. European Centre for Minority Issues OHCHR. (2010). Minority rights: International Standards and Guidance for Implementation. New York and Geneva: United Nations.

OSCE. (2006). Recommendations on Policing in Multi-Ethnic Societ­ ies. Office of the High Commissioner on National Minorities.

Palermo, F., & Woelk, J. (2011). Diritto Costituzionale comparato dei gruppi e delle minoranze [Comparative Constitutional Law of groups and minorities] (2nd edition). Milano: CEDAM. Palermo, F., Zwillin, C. and Kössler, K. (2009). Asymmetries in Constitutional Law: recent developments in federal and regional systems.

Bozano: EURAC. Pallaver, G. (2001)“Die Südtiroler Volkspartei. Erfolgreiches Modell einer ethnoregionalen Partei. Trends und Perspektiven”, in Institute for Ethnic Studies (ed.), Razprave in Gradivo/Treaties and Documents (38/39) (p. 314–358). Ljubljana: Eurota.

Pallaver, G. (2008), “South Tyrol Consociational Democracy”in Woelk, J., Palermo, F., & Marko, J. (Eds.).. Tolerance through Law: SelfGovernance and Group Rights in South Tyrol. (p. 303-329)Leiden and Boston: Martinus Nijhoff Publishers Practical Guide to Cross-border Cooperation, Third Edition 2000, As­ sociation of European Border Regions (AEBR) достапно на http://www. aebr.eu/files/publications/lace_guide.en.pdf.

Provincia Autonoma Bolzano Alto Adige. L’Autonomia dell’Alto Adige: Descrizione delle competenze legislative ed amministrative autonome

Територијална акомодација на малцинските групи: студија...

125

della Provincia di Bolzano. (2005). Bolzano: Provincia Autonoma Bolza­ no Alto Adige.

Rawls, J. (1993). Political Liberalism. New York: Columbia Univer­ sity Press.

Rawls, J. (1999). A theory of justice - Rev.ed. Cambridge, Massachu­ setts: Harvard University Press.

Regulation (EC) No. 1082/2006 of the European Parliament and Coun­ cil of 5.7.2006 on a EGTC in Official Journal (OJ), L 210/19 Reilly, B. (2004). Democracy in Divided Societies: Electoral Engineering for Conflict Management. Cambridge: Cambridge University Press.

Roberto Toniatti (2001), L’evoluzione statutaria dell’autonomia speciale nell’Alto Adige in Joseph, Marko, Sergio, Ortino and Francesco Pa­ lermo (eds.), L’ordinamento speciale della Provincia Autonoma di Bolza­ no, Padova: CEDAM Scott, J.W. (ed.) (2006). EU enlargement, region building and shifting borders of inclusion and exclusion. Hampshire: Ashgate Publications Shaw, M. N. (2008). International Law. New York: Cambridge Uni­ versity Press.

Spinner-Halev, J. (2000). Surviving Diversity: religion and democratic citizenship. Baltimore: The Johns Hopkins University Press.

Toniatti, R., Ortino, S., Dani, M., Palermo, F., Avolio, G., Santini, A., et al. (2002). Trentino - Alto Adige / Südtirol and the European Governance. Bolzano/Bozen: Accademia Europea Bolzano.

UN. Pamphlet No. 7 of the UN Guide for Minorities: Minority rights under the European Convention on human rights. Retrieved May 2011, from United Nations Human Rights Office of the High Commissioner for Human Rights: http://www.ohchr.org/Documents/Publications/GuideMinorities7en.pdf Weller, M., & Wolff, S. (Eds.). (2005). Autonomy, Self-governance and Conflict Resolution. Innovative approaches to institutional desing in divided societies. New York: Routledge.

Werther, C. (2006) “Sprachidentität/Identità linguistica”, кај ASTAT (ed.), Südtiroler Sprachbarometer. Sprachgebrauch und Sprachidentität in Südtirol 2004—Barometro linguistico dell’Alto Adige. Uso della lingua e identità linguistica in provincia di Bolzano 2004 (p. 143–152). Bolzano/ Bozen: La Bodoniana.

Woelk, J., Palermo, F., & Marko, J. (Eds.). (2008). Tolerance through Law: Self-Governance and Group Rights in South Tyrol. Leiden and Bos­ ton: Martinus Nijhoff Publishers.

Wolff, S. (2005). Electoral-Systems Design and Power-Sharing Re­

126

Марина АНДЕВА

gimes. Кај I. O’Flynn, & D. Russell (Eds.), Power sharing: New Challenges for Divided Societies (p. 59-74). London and Ann Arbor, Mi: Pluto Press.

Wolff, S. (2008). Complex Power Sharing as Conflict Resolution: South Tyrol in Comparative Perspective. Кај J. Woelk, F. Palermo, & J. Marko (Eds.), Tolerance Established by Law - Self-Government and Group Rights in South Tyrol (p. 329-370). Leiden/Boston: Martinus Nijhoff.

Wolff, S., & Weller, M. (2005). Self-determination and autonomy. A conceptual introduction. Кај S. Wolff, & M. Weller (Eds.), Autonomy, selfgovernance, and conflict resolution: innovative approaches to institutional design in divided societies. London and New York: Routledge. Правни извори (1946) Gruber-De Gasperi Agreement, 5 September 1946 (1956) Legge regionale 6 aprile 1956, n. 5. Compensi ai componenti delle Commissioni, comunque denominate, istituite presso gli organi della Regione. [Composition and election of municipal bodies] (1976) Presidental Decree N. 752 (Decreto del Presidente della Re­ pubblica) from 26 July 1976. “Norme di attuazione dello Statuto speciale della Regione Trentino-Alto Adige in materia di proporzionale negli uffici statali siti nella Provincia di Bolzano e di conoscenza delle due lingue nel pubblico impiego,” G.U. 15 novembre 1976, n. 304, B.U. 13 maggio 1980, n. 25, suppl. n. 1 достапно на http://www.regione.taa.it/biblioteca/norma­ tiva/regioni/taa/bolzano1.pdf.

(1988) D.P.R. No. 574/1988 - Norme di attuazione dello statuto speciale per la Regione Trentino - Alto Adige in materia di uso della lingua tedesca e della lingua Ladina nei rapporti dei cittadini con la pubblica am­ ministrazione e nei procedimenti giudiziari, G.U. 8 maggio 1989, n. 105, B.U. 19 settembre 1989, n. 41, suppl. ord. n. 4.

(1999) Law 15/12/1999, n. 482 - Norme in materia di tutela delle minoranze linguistiche storiche. [Norms for historical linguistic minori­ ties’ protection].

(2001) Decree (Decreto Legislativo) of 29 May 2001, n. 283, “Norme di attuazione dello Statuto speciale della regione Trentino-Alto Adige concernenti modifiche e integrazioni al decreto del Presidente della Repubblica 15 luglio 1988, n. 574, in materia di processo penale e di processo civile, nonche’ in materia di assegnazioni di sedi notarili, e in materia di redazione in doppia lingua delle etichette e degli stampati illustrativi dei farmaci” (Provisions implementing the Special Statute of Trentino-South

Територијална акомодација на малцинските групи: студија...

127

Tyrol concerning amendments and additions to the Decree of the President July 15, 1988, n. 574, relating to criminal trials and civil proceedings, as well as on allocations of notary offices, and writing in two languages ​​on the labels and printed leaflets of medicines), Published in the Official Joru­ nal (Gazzetta Ufficiale) n. 162 of 14 July 2001 достапно на http://www. camera.it/parlam/leggi/deleghe/testi/01283dl.htm (2001) Constitutional Law N. 2 from 31 January 2001. “Disposizioni concernenti l’elezione diretta dei Presidenti delle Regioni a Statuto spe­ ciale e delle Province autonome di Trento e di Bolzano”. GU n. 26 del 1 febbraio 2001 [Provisions concerning the direct election of Presidents of Regions with special statute and the autonomous provinces of Trento and Bolzano].

(2004) Legge regionale 22 dicembre 2004, n. 7. Riforma dell’ordina­ mento delle autonomie locali [Reform of the local self-government]. (BU 31 dicembre 2004 n.55 straord.)

(2005) Decree N. 99 (Decreto Legislativo) of 23 May 2005. “Norme di attuazione dello statuto speciale della regione Trentino-Alto Adige, concernenti modifiche e integrazioni al decreto del Presidente della Repubblica 26 luglio 1976, n. 752, in materia di dichiarazioni di appartenenza o aggregazione al gruppo linguistico, in provincia di Bolzano” pubblicato nella Gazzetta Ufficiale n. 135 del 13 giugno 2005 достапно на http:// www.camera.it/parlam/leggi/deleghe/testi/05099dl.htm (2005) Decree N. 124/2005 (Decreto Legislativo) of 13 June 2005, n.

124 “Norme di attuazione dello Statuto speciale della regione Trentino-Alto Adige recanti modifiche e integrazioni al decreto del Presidente della Repubblica 15 luglio 1988, n. 574, in materia di uso delle lingue italiana e tedesca nei processi penali e civili in provincia di Bolzano”(Provisions im­ plementing the Special Statute of Trentino-Alto Adige region, modifying and supplementing the Decree of the President July 15, 1988, n. 574, rela­ ting to the use of Italian and German languages in criminal and civil in the province of Bolzano), published in the Official Journal (Gazzetta Ufficiale) n. 156 on 7 July 2005 достапно на http://www.camera.it/parlam/leggi/ deleghe/testi/05124dl.htm (2008) Legge regionale 22 febbraio 2008, n. 2. Modifiche ed integra­ zioni alle leggi regionali sulla composizione ed elezione degli organi delle amministrazioni comunali. [Ammendmens of the laws on Composition and election of municipal bodies]; (1948). Universal Declaration of Human Rights. Retrieved from Unit­ ed Nations: http://www.un.org/en/documents/udhr/index.shtml (1950). Definition and classification of minorities (Memorandum sub­

128

Марина АНДЕВА

mitted by the Secretary General). UN Sub-commission on Prevention of Discrimination and Protection of Minorities. UN.Doc. E/CN.4/2/85.

(1965). International Convention on the Elimination of All Forms of Racial Discrimination. Retrieved from Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights: http://www2.ohchr.org/english/law/ cerd.htm (1966). International Covenant on Civil and Political Rights. Retrieved from UN High Commissioner for Human Rights: http://www2.ohchr.org/ english/law/ccpr.htm (1966). International Covenant on Economic, Social and Cultural Rights. Retrieved from Office of the United Nations Commissioner for Hu­ man Rights: http://www2.ohchr.org/english/law/cescr.htm (1950). Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms as amended by Protocols No. 11 and No. 14. Retrieved from Council of Europe Conventions: http://conventions.coe.int/treaty/ en/Treaties/Html/005.htm (1980) Madrid Outline was signed in Madrid on 21 May 1980 and en­ tered into force in 1981 достапно на http://conventions.coe.int/Treaty/en/Treaties/html/106.htm (1993). Recommendation 1201 (1993) on an additional protocol on the rights of national minorities to the European Convention on Human Rights. Retrieved June 2011, from Council of Europe Parliamentary As­ sembly: http://assembly.coe.int/Main.asp?link=/Documents/AdoptedText/ta93/EREC1201.htm (1995). Framework Convention for the Protection of National Minorities. Retrieved from Council of Europe Conventions: http://conventions. coe.int/Treaty/en/Treaties/Html/157.htm (1998). European Charter for Regional or Minority Languages. Re­ trieved from Council of Europe, Treaty Office: http://conventions.coe. int/treaty/Commun/QueVoulezVous.asp?NT=148&CM=1&CL=ENG (2006). Recommendation 1735 (2006). Retrieved from CoE Parliamen­ tary Assembly: http://assembly.coe.int/main.asp?Link=/documents/adoptedtext/ta06/erec1735.htm#1 (1980). European Outline Convention on Transfrontier Co/operation between Territorial Communities or Authorities. Madrid. Retrieved from http://conventions.coe.int/treaty/en/treaties/html/106.htm.

(2000) Charter of Fundamental Rights of the European Union. Offi­ cial Journal of the European Communities C 364/1, 18.12.2000. Retrieved from http://www.europarl.europa.eu/charter/pdf/text_en.pdf.

(2000) Council Directive 2000/43/EC of 29 June 2000 implementing

Територијална акомодација на малцинските групи: студија...

129

the principles of equal treatment between persons irrespective of racial or ethnic origin. (n.d.). Official Journal of the European Communities L 180/22, 19.7.2000. Retrieved from http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/ LexUriServ.do?uri=CELEX:32000L0043:en:HTML. (2006) Regulation (EC) No. 1082/2006 of the European Parliament and Council of 5.7.2006 on a EGTC in Official Journal (OJ), L 210/19.

(2007). Council Regulation (EC) No. 168/2007 of 15 February 2007 establishing a European Union Agency for Fundamental Rights. Official Journal of the European Union L53/1, 22.2.2007. Retrieved from http:// fra.europa.eu/fraWebsite/attachments/reg_168-2007_en.pdf.

(2010). Consolidated version of the Treaty on European Union. Re­ trieved from EUR-Lex: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ. do?uri=OJ:C:2010:083:0013:0046:EN:PDF Веб извори: • http://www.parlamento.it/parlam/leggi/01002lc.htm - Constitutional Law 31 January 2001 n. 2, “Disposizioni concernenti l’elezione diretta dei Presidenti delle Regioni a Statuto speciale e delle Province auto­ nome di Trento e di Bolzano” [Provisions concerning the direct elec­ tion of Presidents of Regions with special statute and the autonomous provinces of Trento and Bolzano] • http://www.regione.taa.it/ - Autonomous Region Trentino – Alto Atide (South Tyrol), official web site • http://www.regione.taa.it/biblioteca/minoranze/normativa.aspx - Elec­ tronic Library of the Autonomous Region Trentino – Alto Adige (south Tyrol) • http://www.regione.taa.it/biblioteca/statuti/Trentino-Alto%20Adige. pdf – Unified text (Testo unificato) of the laws on the Special Statute for Trentino - Alto Adige (South Tyrol) • http://www.provincia.bz.it/aprov/amministrazione/default.asp - Auto­ nomous Province of Bolzano – Alto Adige (Suth Tyrol) • http://www.provincia.bz.it/usp/service/286.asp?somepubl_ keyword=statuto – The Autonomous Statute of the Autonomous Prov­ ince of Bolzano/Alto Adige (South Tyrol) • http://www.provinz.bz.it/astat/it/default.asp - Istituto Provinciale di Statistica [Provincial Statistical Office] ASTAT, Bolzano • http://lexbrowser.provinz.bz.it/it - Web Portal of the Provincial Laws in the Province of Bolzano (South Tyrol) • http://www.regione.taa.it/Storia.aspx - Cenni di Storia: Il TrentinoAlto Adige attraverso I secoli dalle origini all’autonomia [Outline of

130

• • • •

• • • • •

•

• • •

Марина АНДЕВА

History: The Trentino-Alto Adige (South Tyrol) through the centuries from its origins to autonomy] http://www.regione.taa.it/archivi/aa_consiglio/consiglieri. asp?presentazione=OK – The Regional Council of Trentino-Alto Adige (South Tyrol) http://www.provincia.bz.it/aprov/giunta-provinciale/membri.asp Members of the Provincial Government of Bolzano Alto Adige (South Tyrol) http://www.europaregion.info/en/12.asp - Euregion Tirol-TrentinoAlto Adige/South Tyrol http://portal.cor.europa.eu/egtc/en-US/Projects/already/Documents/ Letter%20EGCT%20Euregio%20Tirolo-Alto%20Adige-Trentino.pdf – Letter to the President of the Committee of the Regions from the Of­ fice of the Euregion Tyrol – Trentino – Alto Adige (South Tyrol) http://portal.cor.europa.eu/egtc/en-US/Projects/already/Documents/ TSTAA%20-%20Registro%20Ministero%20IT.pdf – Registration of the Euregion Tyrol – Trentino – Alto Adige (South Tyrol) http://www.regione.taa.it/codice/accordo.aspx - On the Gruber-De Gasperi Agreement, Autonomous Region Trentino-Alto Adige (South Tyrol) http://lexbrowser.provinz.bz.it/doc/it/dlgs-1997-354/decreto_legisla­ tivo_9_settembre_1997_n_354.aspx - Legislative Decree n. 354 from 9 September 1997 http://lexbrowser.provinz.bz.it/doc/it/dlgs-2005-99/decreto_legisla­ tivo_23_maggio_2005_n_99.aspx - Legislative Decree n. 99 from 23 May 2005 http://lexbrowser.provinz.bz.it/doc/it/dpgp-2003-20%C2%A720/de­ creto_del_presidente_della_provincia_30_maggio_2003_n_20/art_2_ assunzione_all_impiego_provinciale.aspx - Decree from the President of the Province of Bolzano n. 20 from 30 May 2003. http://www.regione.taa.it/Moduli/674_TUEL%20italiano%20 libro%20maggio%202010%20definitivo.pdf – DPReg 1 febbraio 2003 n.1/L, Testo Unico delle leggi regionali sulla composizione ed elezione degli organi delle amministrazioni comunali http://lexbrowser.provinz.bz.it/doc/it/lp-2003-4/legge_provin­ ciale_14_marzo_2003_n_4.aspx?view=1 – Provincial Law n. 4 from 14 March 2003. http://www.unibz.it/it/public/press/Documents/leitbild_profilo_mis­ sion.pdf - Mission Statement of the Free University of Bozen/Bolzano http://www.suedtirolnews.it/d/artikel/2011/06/08/fps-feuernacht-

Територијална акомодација на малцинските групи: студија...

131

1961-politisch-korrekte-geschichtenerzaehlung.html - FPS – Feuer­ nach 1961: politisch korrekte Geschichtenerzühlung”, Südtirol News Achieve.

• Special Statute for Trentino-Alto Adige: Modified text of the Constitution of the “Trentino - Alto Adige” Region and the Provinces of Trento and Bolzano. Retrieved from http://www.provincia.bz.it/downloads/ autonomy_statute_eng.pdf .