62
K E N W I J N -magazine - jaargang 20 - nr. 39
Vrbnik stad en haven
HET EILAND KRK
DIEPZEE- EN MISWIJNEN Aan de onderkant van Istrië, op weg naar Dalmatië ligt de baai van Kvarner. Vanop de heuveltop net buiten Senj krijgt men een prachtig panoramisch zicht op de eilanden Cres, Krk, Rab, Pag en Losinj. Dit zijn allemaal populaire vakantiebestemmingen, bekend vanwege de leuke
MARK DE BACKER C o m m a n d e r ij E r a s m u s Fo t o's S anjin I l i c / Patricia Verstraete
kustplaatsjes en hun vaak idyllische stranden. Eentje daarvan, met name Krk, is bezaaid met groene natuur en beschikt over bijzondere fauna en flora. Het draagt ook de bijnaam ‘Gouden eiland’. Het is bekend om zijn wijnen, of eerder de unieke gouden druif die ervoor gebruikt wordt. Het eiland Krk is verbonden met het vastenland door een 1,5 km lange brug. Het landschap is er behoorlijk gevarieerd. Het westen is eerder vruchtbaar en groen, het oosten heeft een nogal grauw wit en kaal rotsachtig landschap. Dit komt door de winterse Bora (wind) die vanaf het vasteland richting het eiland waait. Het is de ziltheid die meekomt met de wind die ervoor zorgt dat de rotsen wit worden en de planten er niet snel groeien.
EEN GLAASJE WIJN OP EEN TERRASJE IN VRBNIK Aan de oostelijke kust van het eiland, op een 50 meter hoge rots, ligt de kleine stad Vrbnik. Vaak bezongen in oude liederen, maar tevens de oudste nederzetting op het eiland. Vrbnik is echter het meest bekend voor de vrbnička žlahtina, een wat aparte druivenvariëteit die bijna enkel in de vallei achter en rond de stad verbouwd wordt. Met de hulp van zijn drietand plukt Poseidon de druiven en hij maakt er zijn speciale diepzeewijn van. In de stad wonen zo’n 950 mensen. Bijna alle inwoners zijn actief in het telen van druiven, het maken van wijn of de horeca-activiteiten daaraan gelinkt. De oude omwalde stad is een doolhof van smalle steegjes. De imposante barokke
kerk, ter ere van de maagd Maria, domineert het centrum en overschouwt de zee en de vallei. In de schaduw van de vele kerkjes en op het terras van één van de vele wijnbars is het zalig vertoeven, ideaal om de lokale wijnen te proeven.
EEN ONDERGROND VAN CALCOCAMBISOL EN KARST De eilanden in de Adriatische zee liggen in de schaduw van de Dinarische Alpen, de bergrug ervan loopt parallel met de Kroatische kustlijn. Geologisch vindt men overal in de Balkan veel karst, maar de Dinarische soort wordt beschouwd als de belangrijkste karst-regio ter wereld. Karst is eerder een verzamelnaam van alle
63
verschijnselen waarbij kalksteen opgelost wordt in water. Dit doet zich voor in streken waar kalksteen aan de oppervlakte ligt en aangetast wordt door chemische verwering ten gevolge van de zure eigenschappen van het regenwater. Op Krk zit de ondergrond tevens vol leem. Op sommige plaatsen vindt men ook zand en kalk-leem formaties. De grond is donkerbruin van kleur, resulterend van een kalk- en dolomietsubstraat. Die bruine kalksteen of calcocambisol is de typische grondlaag die gevormd wordt boven op die Dinarische karst. Hier en daar vindt men ook de ijzerrijke ‘terra rossa’ en op andere plaatsen ook een meer zanderige ondergrond. Alle dikke grondlagen zijn echter goed waterdoorlatend en beschikken over een sterk drainerend effect. Op het eiland hebben de akkers onvoldoende natuurlijke voedingsstoffen, zoals humus, fosfor en kalium. Het toevoegen van mineralen en extra organisch materiaal is dus noodzakelijk om hier aan wijnbouw te kunnen doen.
VRBNIK POLJE VORMT EEN PRACHTIGE BLEND Op het eiland heerst een warm mediterraan klimaat, maar door zijn ligging in de Adriatische Zee wordt de hitte getemperd. De winter is er net iets minder koud en de zomermaanden zijn er wat minder heet. De gemiddelde dagtemperatuur in de zomer ligt net onder de dertig graden. Een aangename zeebries zorgt voor verkoeling. Stevige regenbuien met veel donder en bliksem zijn hier geen uitzondering. De wintermaanden zijn de natste maanden van het jaar, maar het is die regen die ervoor zorgt dat het eiland zijn groene karakter behoudt. In de winter zorgt de Bora vaak voor een snijdend koel gevoel. Dit specifieke klimaat en de aangepaste bodem vormen een ideaal samenspel om aan wijnbouw te doen.
Nada
Voor de phylloxera epidemie stond er meer dan 4.500ha wijnstokken aangeplant, vandaag nog een magere 130ha. De meeste wijngaarden liggen in Vrbnik polje, een groene en vruchtbare strook ten westen van de stad. Dit uitgestrekt veld bestrijkt een totale oppervlakte van 175ha en ligt op een hoogte tussen de 85 en de 164 meter. Daarvan zijn 110ha beplant met wijngaarden. De overige 20ha liggen iets meer landinwaarts rond Baška en dorpjes als Garica en Supele. Van de totale aanplantingen wordt 98% ingenomen door de witte žlahtina. De overige druivenrassen zijn deels inheemse Kroatische rassen en deels recent geïntroduceerde internationale variëteiten. Ook hier op Krk staat het trendy om bekendere internationale rassen aan te planten, voornamelijk chardonnay, gele muskaat, cabernet sauvignon, merlot en ook wat syrah. Boeiender en interessanter om te proeven blijven de autochtone rassen als volarovo, sušćan crni (sansigot), kamenina (hrvatica), debejan en brajdica (plavina).
ZEG NOOIT CHASSELAS VAN HET ZUIDEN TEGEN DE EDELE ŽLAHTINA Historisch kwam de witte inheemse vrbnička žlahtina of žlahtina druif enkel op het eiland Krk voor. Nu zijn er ook al een paar aanplantingen op het vasteland. Tijdens de wandeling door de wijngaarden in de vallei valt het op dat de ranken hier en daar nog op de oude pergola-manier gesnoeid worden, maar de meeste ranken worden vandaag wel op een moderne manier gesnoeid. Zo laten ze ook mechanisatie toe. De žlahtina wingerds zijn vaak moeilijk in te tomen en kunnen hoge rendementen opleveren. De plant staat vrij laat in bloei en de druiven zijn laat rijp.
Poseidon of Neptunus
64
K E N W I J N -magazine - jaargang 20 - nr. 39
Met zijn grote trossen en grote vruchten is de plant vatbaar voor ziekte. Lokaal verwijst men graag naar een Perzisch druivenras dat daar door de Feniciërs zou zijn aangeplant, maar DNA onderzoek heeft de ware oorsprong van deze unieke druif nog niet prijsgegeven. Verwarring bestaat wel omdat er in de Balkan ook een tafeldruif bestaat die dezelfde naam draagt. De rdeča žlahtina, waar rdeča rose betekent, stemt DNA technisch wel overeen met de chasselas, maar buiten hun naam hebben deze twee žlahtina variëteiten niets gemeen. Wat wel zeker is dat de naam komt van het Kroatisch žlahtno en ‘edel’ betekent. De wijnen van de žlahtina druif zijn veelal droog, zéér verfrissend en met vooral aroma’s van witte bloemen en rijp wit steenfruit. De witte žlahtina is ook toegelaten in de wijnregio’s van de kuststreek evenals in Istrië. Zo mag ze gebruikt worden in de regionale herkomstbenamingen Hrvastko Primorje en Istra. In de regio maakt de edele žlahtina druif furore. Er werd recent een herwaarderingsproject opgestart, met aandacht voor kloonselectie en nieuwe aanplantingen.
EÉN DRUIF, VERSCHILLENDE TYPES WIJN Over de jaren heen heeft Krk een goede wijnreputatie opgebouwd. Een aantal van die wijnen wordt ook internationaal gewaardeerd en bekroond op zowel de lokaal gerenommeerde wijnwedstrijd Vinistra als de internationale Concours Mondial de Bruxelles die dit jaar beiden plaatsvonden in Poreč, Istrië.
Pergola
In eerste instantie worden er droge witte wijnen van de vrbnička žlahtina gemaakt. Daarnaast maken ze ook frisse schuimwijnen, Valomet genoemd, en zacht parelende wijnen. Kenmerkend voor al die wijnen zijn een lichtgele kleur en een aangenaam floraal aroma met vaak wat groene appeltoetsen. Ideaal geschonken bij zachte en verse schapenkazen, maar ook allerlei visgerechten, wit vlees en natuurlijk zeevruchten en mosselen. Valomet schuimwijnen worden op de klassieke manier gemaakt, dus met tweede gisting op fles. Er bestaat één aparte klasse, de Valomet Podmorski. Deze diepzeewijnen worden gemaakt van de beste druiven en worden na vergisting en bottelen veilig op de zeebodem gestockeerd om er twee jaar te rijpen. De zilte omgeving verandert de smaak echter niet. De constante temperatuur en de druk daar beneden komen de frisheid van de wijnen ten goede. Een Kroatische prosecco doet helemaal niet denken aan zijn Italiaanse naamgenoot. Op Krk is prosecco geen mousserende wijn, maar een zoete dessertwijn gemaakt van gedroogde, bijna rozijnachtige druiven. De wijnen vormen het ideale gezelschap bij zoet gebak of de lokale droge vijgenkoeken. Zomers bubbelen doen we met de Biser žlahtina, een eerder crispy, bijna droge parelende wijn. Deze frizzante wijnen worden gemaakt met de charmatmethode. De fijne bubbels en frisse citrusaroma’s van een Biser žlahtina maken van de wijn een ideale zomerse aperitief of een begeleider van verse witte vis of schaaldieren. Zonder twijfel is Krk voornamelijk bekend voor zijn witte wijnen, maar er worden ook een paar speciale rode wijnen geproduceerd. Zo is de Brajda Barrique een wat complexere rode wijn, op hout gerijpt, met meer diepgang en structuur. De zeldzame sansigot loont zeker de moeite om eens te proeven. De druif is kruiderig en speelt meer met aroma’s van zwart fruit.
PZ Valomet
65
VINUM DEBET ESSERE NATURALE DE GENIMINE VITIS, ET NON CORRUPTUM Naast de vele wijnranken is het eiland tevens bezaaid met kerken en kapelletjes. Er heerst
produceerd in het parochiegebied zelf, zoals hier in Vrbnik op Krk. Hoewel rode wijn het
een restaurant en/of een delicatessenwinkel. Eilandhoppen als toeristische attractie kan
best het bloed van Christus symboliseert, ge-
leuk zijn, maar ‘eilandwijn-shoppen’ des te
ven priesters de voorkeur aan wit om prakti-
meer. De Kroatische kustlijn is bezaaid met
sche redenen. De Mesno Vino op Krk is zoet of
talloze eilandjes en schiereilanden. Op onze
halfzoet, steeds gemaakt van laat geoogste of
zoektocht naar onbekende, of liever gezegd
ingedroogde druiven.
minder bekende, druiven kwamen we op Krk
een traditie van Mesno Vino of miswijnen. Deze worden genuttigd tijdens de wekelijkse kerkelijke dienst of andere liturgische momenten. Voor de wijnbouwers is het een eer, of zelfs een plicht, om miswijnen te maken. Hoe deze devote miswijn gemaakt moet worden staat beschreven in het Kerkelijk Wetboek 924, Artikel 3. onder de Canon code: ‘Vinum debet essere naturale de genimine vitis, et non corruptum’, wat zoveel wil zeggen als ‘Wijn moet natuurlijk zijn, zonder handelingen die zijn hoge waarde zouden schenden’. De kwaliteitsanalyse ervan wordt gedaan door een internationale groep van deskundigen, met hierin oenologen, hoogleraren theologie, priesters, historici en gespecialiseerde wijnjournalisten. Deze groep experten kwam voor de eerste keer in 1987 bijeen in Casa Brina, in Piëmont. In Kroatië worden verschillende soorten wijn gebruikt voor de mis. Meestal worden die ge-
ZEVEN WIJNDOMEINEN OP ÉÉN EILAND Alle zeven wijndomeinen liggen in de nabijheid van de stad Vrbnik. Ofwel komen de druiven van de wijngaarden vanuit Vrbnik polje ofwel vanuit de Baškaregio. De productievolumes zijn beperkt en meestal lokaal geconsumeerd en geraken meestal dus niet van het eiland. De wijnen worden niet alleen per fles verkocht, maar ook in plastieken flessen aangeboden, per bidon of als tapwijn. Bij tapwijn wordt de wijn niet uit een fles geserveerd, maar uit een fust die is aangesloten op een wijntap.
terecht. Van de zeven wijndomeinen kregen we de kans om bij vijf ervan te gaan proeven. Mochten we in de toekomst nog eens in de buurt komen dan zullen we niet nalaten om ook de twee overige wijnbouwers Vinarija Sipra en Kuça vina Ivan Katunar te bezoeken. Hun wijnen staan ook goed aangeschreven, echter de tijd ontbrak om daar nog te gaan proeven. Het werd een leerrijke dag.
Door het vroegere economisch staatsmodel zijn bijna alle wijndomeinen ontstaan als landbouwcoöperaties. Hier wordt dus naast wijn ook prosciutto, kaas en andere landbouwproducten gemaakt. Bijna alle wijnhuizen beschikken ook over hotelaccommodatie,
Vrbnik polje
66
K E N W I J N -magazine - jaargang 20 - nr. 39
Geproefd Van de zeven domeinen gingen wij
ensac schuimwijnen ook een aantal
naar andere EU landen.
er alvast vijf bezoeken.
brandy’s geproefd worden. Het ter-
Op het domein worden jaarlijks
ras van Nada ligt op de klif, zo’n 50m
een half miljoen flessen geprodu-
PZ VRBNIK WAAR NEPTUNUS ZIJN DIEPZEEWIJN MAAKT
boven de zee en geeft een prachtig en uniek zicht op de zee-engte.
ceerd, voornamelijk witte wijn en in verschillende formaten. Waar de
Een beetje verderop in de straat
tapwijn aan lokale horeca en hotels
Poljoprivredna zadruga of de PZ
ligt Nada konoba, het familie-ge-
geleverd wordt, dienen de 3 en 5 li-
coöperatie ligt beneden in de haven
rund restaurant. Op het menu
ter bidons voor lokale consumptie
van Vrbnik, aan de voet van de rots.
staan naast hun eigen prosciutto en
en dienen de glazen wijnflessen voor
Dit is de grootste en veruit bekend-
schapenkaas, ook gezouten vis. Het
verkoop aan toeristen en de export.
ste wijnmakerij van het eiland. In 1904 werd de coöperatie opgericht met 58 leden en is in tussentijd meer dan verdubbeld. Het werd al snel het socio-economische centrum van Vrbnik. De wijnkelder werd pas in 1932 gebouwd. Vandaag verbouwen alle PZ leden samen 80ha van de 130ha wijngaarden op Krk. Jaarlijks, na de pluk van de druiven, dalen de leden in een ware processie af naar de haven. Ze gaan er feesten en de druiven persen. Hierna gebeurt de vergisting, de opvoeding en de botteling van de wijnen in de loods aan de kade. Bij PZ springt één wijn er wel uit, de schuimwijn Valomet Podmorski. De zeegod, noem je die Poseidon of Neptunus, zorgt ervoor dat die goddelijke bubbels ontstaan. Na het bottelen worden de flessen schuimwijn op de bodem van de Adriatische Zee bewaard, op een – hoe kan het ook anders – onbekende locatie. Op meer dan 30m
restaurant biedt tevens lokale favorieten aan zoals het traditioneel Krk lam en Šurlice of verse pasta met vleesgoulash. Daarnaast bieden ze uiteraard ook een verscheidenheid aan zeevruchten aan en meestal ook verse tonijn. Alle wijnen worden er ook per glas geserveerd.
Naast de bovenstaande kwaliteitswijn hebben ze ook een traditie in het maken van Mesno Vino. Met een bisschoppelijke zegen en slechts 12% alcohol wordt deze halfzoete wijn geschonken tijdens kerkelijke diensten. Voor de Pjenušac Gospoja, hun schuimwijnen, werken ze samen met de Oostenrijkse Sektkellerei van de broers Szigeti. Bij hen in Gols wordt een extra brut gebotteld na de tweede gisting op fles. Recent is er ook experiment gestart om een žlahtno bier te maken, een bier gegist met wijngisten.
diepte, in het donker heerst een constante temperatuur van 12 graden Celsius. Wanneer de flessen na 12 tot 48 maanden later weer worden opgehaald zijn ze begroeid met koraal en schelpen. Zo’n unieke fles wordt tegen 190 euro aan de man gebracht, een beetje duur voor deze proeverij.
Zlatna Gold, 2022
100% žlahtina – Gouden medaille Vinistra 2023, 90/100 – 11% alcohol – handmatige pluk, mechanisch persen. sap koud gefermenteerd in roestvrij stalen tanks, rijping in inox vaten Aroma’s van héél veel wit steenfruit, witte perzik en wat vers gemalen peper, in de mond frisse zuurtjes. Vrij lange afdronk. Topkwaliteit
EEN PRACHTIG PANORAMISCH ZICHT BIJ NADA In Nada vinarija, de wijnkelder, kunnen naast alle witte, rode en Pj-
Nada Soubze Bijell
100% žlahtina – Schuimwijn volgens traditionele methode – brut Donker strogeel, heel lange pareling. Aroma’s van gele bloemen, rijpe abrikoos. Fris bittertje in de mond. Lange afdronk. Zeer mooi product.
Mesno Vino, 2021
VINARIJA GOSPOJA EN DE MAAGD MARIA In 1995 startte de grootvader met wijnbouw. Al snel erna werd een B&B en een restaurant geopend. In 2016 werd het Vinotel Gospoja gebouwd, een hotel waar alle kamers ingericht zijn in het thema van de ˇ ˇ wijngaarden. Vandaag runnen de families Toljanic en Brusic samen de 7ha wijngaard. Op heden staat de derde generatie aan het roer van dit wijndomein. Met de derde generatie aan het roer waait een moderne wind door het bedrijf. Het moderne logo op de flessen geeft die vernieuwing extra elan, zonder de familietradities en familiegeschiedenis te verloochenen. Naast de Kroatische vlag en het blazoen met de knoppen van de druiven verwijst het kruis naar de maagd Maria. Gospoja verˇ wijst naar het Mariabeeld midden in hun wijngaarden. Žlahtina Toljanić van Gospoja was de eerste kwaliteitswijn met de vermelding Izvorno hrvatsko, wat zo veel betekent als Made in Croatia. Deze cuvée is één van de meest geexporteerde žlahtinawijnen, zowel naar het Kroatische vasteland als
100% žlahtina - Halfzoet - 12.5% Aroma’s van honing en rijpe abrikoos, mollig in de mond, matig intens en medium lange afdronk.
VINARIJA VOLARIC, HET OUDSTE EN HET KLEINSTE WIJNHUIS Pal in het centrum ligt de oudste wijnmaker van de stad. In de kleine oude en authentieke kelder liggen de oude eikenhouten fusten naast elkaar. Eentje ervan is meer dan 70 jaar oud. Vandaag worden de meeste wijnen gemaakt en ook gerijpt op inox, maar voor een gedeelte worden nog Kroatische vaten gebruikt. Naast die oude 1000 liter eikenhouten vaten staan ook recente 225 liter ‘akacija’ of acaciavaten gevuld met wijn. Er worden slechts 4000 flessen gebotteld, de rest wordt in bulk verkocht. Voor de wijnen worden enkel druiven uit eigen wijngaard gebruikt, het huis maakt enkel witte wijnen. Volaric maakt zowel droge als een halfzoete wijn.
Prošek
100% žlahtina half zoete wijn, gemaakt van geselecteerde en ingedroogde druiven. Mooie wijn, met een lange afdronk.
KATUNAR SPREIDT OVER BAŠKA EN VRBNIK In een oud archiefdocument staat de Katunarfamilie opgetekend met hun oude wijntraditie. Vandaag zijn ze één van de modernste. Initieel was de wijnbusiness gelinkt aan hun landbouwcoöperatie, zoals bij de meeste wijnbouwers op het eiland trouwens. Tot 1990 was dat immers de enige manier om financieel en economisch te overleven. In de jaren 1990 ontstond een echte ‘wijnboom’. Er werd plots stevig geïnvesteerd in nieuwe technologieën en moderne wijnpraktijken werden geïntroduceerd. De Katunar Estate Winery was één van de eerste domeinen die temperatuur gecontroleerde vergisting toepaste. Ze investeerden in nieuwe Sloveense eikenhouten vaten en het was ook de eerste die de charmatmethode gebruikte voor het maken van parelende wijnen. Naast hun wijngaarden in Vrbnik polje deden ze vooral nieuwe aanplantingen in Supele, naast Baška. Ondertussen staan meer dan 200.000 wijnstokken verspreid over beide regio’s. Er wordt ingespeeld op het verschil in terroir. De wijnmakerij zelf ligt aan de buitenrand van de stad Vrbnik, maar het overgrote deel van de wijnen die het domein commercialiseert komen vandaag uit de heuvels rond Baška. Vaak zijn de witte wijnen uit die regio wat aromatischer, toch blijven die van Katunar zéér fruitig, maar vaak iets exotischer in de neus. Rijpe ananas vervangt als het ware de groene appel.
Zlatna Berba
Dit is een zoete rode dessertwijn, gemaakt van een blend van autochtone druiven, gedroogd in een winderig schaduwrijke locatie en gedurende minstens 36 maanden gerijpt in eiken vaten. Ze noemen het zelf hun kroonjuweel. Complexe aroma's, zeer intens, rood rijp fruit, suikerspin, zwarte bessenconfituur, cederhout, gedroogde vijgen. Lange afdronk, mooie wijn.
