ATLAS LabLOKAAL
GRONINGEN
RIZOEM MAKEN Tekst: Robert Kuiper (Rizoem)
Rizoem maken is een nieuwe manier van samenwerken. Wanneer je de Franse filosoof Gilles Deleuze vrij zou interpreteren zou je kunnen stellen dat; Rizoem maken de kunst is om de wereld voortdurend vanuit een ander perspectief dan het controle perspectief te bekijken. Rizoom is een begrip uit de biologie en betekent letterlijk ‘ondergronds wortelstructuur’. Een rizoom kent verschillende vertakkingen, knooppunten, verbindingen, openingen en verborgen plekken. Binnen een rizoom verbindt een willekeurig punt een ander willekeurig punt. Daarbij zijn niet alleen die punten belangrijk maar vooral ook de lijnen tussen die punten. Deleuze gebruikt dit concept om een nieuwe manier van denken en een nieuwe manier van samenwerken aan te duiden. In tegenstelling tot structuren, die gebonden zijn aan voorwaarden van homogeniteit, werken rizomen met knooppunten en verbindingen. Een verbinding is het samen-functioneren, sympathie en wederzijds vertrouwen.
LabLOKAAL Friesland
Pagina 2
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Verbindingen kunnen gemaakt worden tussen de meest verschillende dingen, op de onmogelijkste tijden en in de vreemdste omgevingen. Dit is waar rizoom overgaat in Rizoem! Rizoem draagt bij aan het ontstaan van verbindingen in de bebouwde omgeving. Verbindingen tussen mensen, organisaties, ideeën, ambities, gebouwen en geld. Met als doel stad en dorp leefbaar(der) te maken. Rizoem komt ook van het Engelse ‘rezoom’, opnieuw focussen. Wij denken graag buiten normatieve kaders om zo met een frisse, avontuurlijke blik, anders te kijken en werken aan het realiseren van de gezamenlijk geformuleerde ambitie. Wij zijn ervan overtuigd dat zó een nieuwe, duurzame, leefbare plek in een bebouwde omgeving kan ontstaan die gedragen wordt door omwonenden, participanten en belangenhouders. En dat is wat we willen, samen met u, Rizoem maken in Sappemeer! www.rizoem.nl
ROEG EN ROEM Tekst: Roeg en Roem
Wij zijn Roeg & Roem, een verfrissend noordelijk kennis- en activiteitenplatform voor dorps- en wijkvernieuwing. We creëren een inspirerende, kritische omgeving waar professionals en bewoners met elkaar van gedachten wisselen over het werken en wonen in leefbare wijken. In 2008 hebben Nijestee en KAW architecten en adviseurs Roeg & Roem opgericht. Een nieuw, fris initiatief in de dorps- en wijkvernieuwing. Weg met de nette pakken en stropdassen, wij zetten op een originele manier het Noorden op de kaart en spreken ook de jonge professional aan. Inmiddels timmeren we al weer vier jaar aan de weg.
zijn niet de zoveelste lange zit van die dag, maar interactief en verfrissend van opzet. In vrijwel alle bijeenkomsten worden ‘doe-componenten’ verwerkt. Zo organiseerden we de afgelopen jaren onder meer diverse kRoeg en Roem discussies, workshops over o.a. verkoop van woningen, bewonersparticipatie en energiebesparing, wijksafari’s en de Roeg&Roem&Jong dag voor alle jonge dorps -en wijkvernieuwers in Noord-Nederland. www.roegenroem.nl
Wat we doen We organiseren kennisuitwisseling door middel van het organiseren van bijeenkomsten en via digitale kanalen zoals onze website en de sociale media. De activiteiten richten zich op actuele thema’s in de dorps- en wijkvernieuwing zoals krimp, duurzaamheid en de woningmarkt. De activiteiten worden op een ‘Roeg en Roem manier’ vormgegeven. Naast inhoud, is het ook gewoon belangrijk dat het leuk is. Roeg & Roem bijeenkomsten
Stoepkrijten met Roeg en Roem
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 3
INHOUDSOPGAVE
COLOFON
RIZOEM MAKEN................................................................................................................................................ 2 ROEG EN ROEM............................................................................................................................................... 3 INHOUDSOPGAVE........................................................................................................................................... 4 COLOFON........................................................................................................................................................ 4 INLEIDING......................................................................................................................................................... 5 LEES VERDER..................................................................................................................................................... 5
Redactie en lay-out: Mark Sekuur - Prima Focus
1/ LABLOKAAL GRONINGEN.......................................................................................................................... 6 2/ BURGERS OF BETON.................................................................................................................................... 7 3/ WEK DIE WINKELSTRAAT WEER TOT LEVEN!............................................................................................... 8 4/ HET KRIMPENDE NOORDERLAND............................................................................................................ 10 5/ CREATIEVELINGEN ALS OPLOSSING VOOR KRIMP?.............................................................................. 12 6/ WINKELRUIMTE TE HUUR IN WINKELCENTRUM SAPPEMEER.................................................................... 14 7/ BEELDIMPRESSIE NOORDERSTRAAT 139.................................................................................................. 16 8/ HET DNA VAN SAPPEMEER....................................................................................................................... 18 9/ RELEVANTE KRANTENARTIKELEN HOOGEZAND-SAPPEMEER................................................................. 20 10/ BASISKAART.............................................................................................................................................. 22 11/ STEDENBOUWKUNDIG BEBOUWINGSPATROON.................................................................................. 23 12/ BEELDIMPRESSIE....................................................................................................................................... 24 13/ BEELDIMPRESSIE....................................................................................................................................... 26 14/ SATELLIETFOTO......................................................................................................................................... 28 15/ BOUWJAAR.............................................................................................................................................. 30 16/ FUNCTIES.................................................................................................................................................. 32 17/ BEREIKBAARHEID..................................................................................................................................... 34 18/ RUIMTELIJKE PLANNEN............................................................................................................................ 36 19/ BESTEMMINGEN....................................................................................................................................... 37 20/ WONINGMARKT...................................................................................................................................... 38 21/ STATISTISCHE BUURTKAARTEN HOOGEZAND-SAPPEMEER................................................................... 40 22/ STATISTISCHE KERNGEGEVENS HOOGEZAND-SAPPEMEER................................................................. 42 23/ BEVOLKINGSONTWIKKELING HOOGEZAND-SAPPEMEER E.O............................................................. 43 24/ STATISTISCHE KAARTEN NOORD-NEDERLAND...................................................................................... 44 25/ STATISTISCHE KAARTEN NEDERLAND..................................................................................................... 45
Cartografie: Mark Sekuur - Prima Focus, met uitzondering van: p34, p35, p37, p40, p41, p44, p45. Foto’s: Mark Sekuur - Prima Focus, met uitzondering van: p9: Mark Sekuur - Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, p14, p28, p29: Bing Maps
prima focus geografie & fotografie
© 2013, Prima Focus Deze informatie in deze atlas is met grote zorg samengesteld, er kunnen echter geen rechten aan worden ontleend. Let op, deze atlas is enkel voor intern gebruik voor het LabLOKAAL. Niets uit deze atlas mag zonder toestemming van de auteur openbaar gemaakt worden.
Pagina 4
Atlas LabLOKAAL - Groningen
INLEIDING
LEES VERDER
Wie ontwerpend onderzoek gaat verrichten, moet aandacht besteden aan de specifieke geografische omstandigheden zoals de kenmerken van het dorp en haar directe omgeving. Hiermee wordt het mogelijk om plekspecifieke oplossingen te formuleren die een grote kans van slagen hebben.
Rapporten - Concept visie gemeenteraad Hoogezand-Sappemeer op HS 2020: http://goo.gl/4wvCqz - Gemeentelijk Verkeer en vervoerplan 2012: http://goo.gl/JOS5yHKaarten - Actueel bestand te koop staande woningen Tzummarum: http://goo.gl/dvxBZu - Nationale Atlas Volksgezondheid: http://www. zorgatlas.nl/
Deze atlas geeft voor het LabLOKAAL de meest basale informatie over het dorp Hoogezand-Sappemeer en haar directe omgeving. Er zijn bijna 50 informatieve kaarten toegevoegd en, aanvullend daarop, zijn er achterin deze atlas enkele van de belangrijkste dorps- en gemeentestatistieken toegevoegd. Voor de lezer die nog meer informatie wenst te hebben, is er hiernaast een overzicht van interessante bronnen te vinden. De atlas is opgebouwd uit een drietal onderdelen. Het eerste deel geeft de inleiding op het LabLOKAAL Groningen, met basisinformatie over het pand, het vraagstuk en enkele inspirerende artikelen. Het tweede deel gaat over de lokale geografische context waarin de casus is ingebed. Er wordt in dit deel informatie gegeven over het DNA van Hoogezand-Sappemeer waaronder de bouwjaren van de omringende panden, gebruiksfuncties, de woningmarkt en statistische kerngegevens. Het derde deel geeft meer informatie over de (Noord-) Nederlandse context waarin de casus van het LabLOKAAL Groningen is te plaatsen.
Statistieken - Statistische geografische gegevens Centraal Bureau voor de Statistiek: http://www.cbsinuwbuurt. nl/ - Statistische geografische gegevens Centraal Bureau voor de Statistiek/Weetmeer.nl: http://www. weetmeer.nl/ - Bevolkingsprognose ABF-research/Primos: http:// primos.datawonen.nl/ Overig - Website winkelstraat Sappemeer: http://www. winkelstraatsappemeer.nl - Verkooppagina Noorderstraat 139, Lieberom Makelaars: http://goo.gl/61hKXl - Boek “Krimp, het nieuwe denken�. Bevolkingsdaling in theorie en praktijk, geschreven door GertJan Hospers en Nol Reverda - Veel informatie over bevolkingskrimp is te vinden op de website van het Kennisnetwerk Krimp Noord-Nederland: http://kknn.vanmeernaarbeter. nl/
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 5
1/ LabLOKAAL GRONINGEN Tekst: Roeg en Roem
Na labFRIESLAND en labDRENTHE is het tijd voor het labLOKAAL editie Groningen. Op 28 november stappen we in de snelkookpan in Hoogezand-Sappemeer. In samenwerking met Rizoem organiseert Roeg & Roem het labLOKAAL: een praktische en interactieve snelkookpansessie rondom (dreigende) leegstand in krimpgebieden waarin we zoeken naar mogelijkheden en kansen voor herbestemming. Dit doen we samen met bewoners en professionals aan de hand van een concrete casus. Casus Steelande wonen De verhuur van bedrijfspanden is zeer problematisch geworden door ontwikkelingen als de aanblijvende economische crisis en krimp. Steelande wonen heeft een bedrijfspand leeg staan aan de Noorderstraat 139 in Sappemeer. Het is een groot pand met zo’n 800 m2 aan winkelruimte met kantoor en een magazijnruimte. De ruimte is ooit ontwikkeld voor een supermarkt, maar de supermarkt is verhuisd. Achtergebleven is een cascoruimte zonder voorzieningen. Het pand staat inmiddels al bijna twee jaar leeg Het bedrijfspand bevindt zich op de begane grond van een appartementencomplex voor ouderen. Steelande wonen wil bij voorkeur alle bedrijfsruimtes afstoten, maar ook verkoop is op dit moment zeer moeizaam.
Het programma rondleiding & toelichting casus inleiding RestRuimte aan de slag met de casus! presentatie uitkomsten & borrel Wat? Interactieve snelkookpansessie rondom leegstaande bedrijfsruimte in Hoogezand-Sappemeer met lokaal betrokkenen, creatieve denkers en specialisten op diverse terreinen Wanneer? Donderdag 28 november van 13:30 – 17:00 u Waar? ‘t Spinneweb | Burgemeester Jonkerenstraat 11a 9611 EE Sappemeer LET OP! we starten de bijeenkomst in het betreffende pand aan de Noorderstraat 139 te Sappemeer.
De uitdaging voor het labLOKAAL:
Hoe kunnen we een zinvolle en bij voorkeur rendabele invulling aan dit pand geven?
Het pand aan de Noorderstraat 139
Pagina 6
Atlas LabLOKAAL - Groningen
2/ BURGERS OF BETON Tekst: Jan van der Bij (Stamm)
Een zielig gezicht. Naast de Spar staat een winkelpand zonder ogen: voor de ramen zijn planken gespijkerd. En als je even verder loopt kom je nog een paar van die oogloze gebouwen tegen. Behalve de Spar zit er nog een sigarenwinkeltje. Sigaren? Kopen mensen tegenwoordig nog sigaren? En op deze plek? Verder is er eigenlijk geen reden hierheen te komen. Maar je kunt er vandaag de dag wel goed parkeren… Krimp en crisis hebben hier toegeslagen. Helaas niet de enige plek die er zo uitziet. Als het zo doorgaat sluit dit jaar een kleine duizend winkeliers in ons land de deuren. Hoe wordt zo’n winkelcentrum nu weer bruisend? Hoe ontstaat er weer toeloop? Hoe krijgen we de energie hier terug? Hoe wordt een centrum met een slecht imago weer “eigen”? Bestuurlijk Nederland schiet bij een leeglopend centrum vaak in een bekende kramp. Denkt in megalomane oplossingen. “Er moet een nieuw centrum komen, dat trekt ondernemers en klanten.” “We maken een fietsbrug naar het centrum.” “Met een nieuwe tunnel wordt het centrum veel toegankelijker.” Rode draad: je bent er miljoenen aan kwijt. En er komt geen bewoner aan te pas. Het DNA van het centrum is niet veranderd. Het is slechts plastische chirurgie. Echt bruisen doe je met burgers, niet met beton. De combinatie van burgerkracht en ondernemerschap leidt tot een duurzaam fundament onder het centrum. Want met een initiatief van burgers en ondernemers sla je twee vliegen in één klap: > Een krachtige innovatieve aanpak. > Het imagoprobleem is voorbij – de centrumge-
bruikers vormen immers zelf het vliegwiel. Rode draad: groot maatschappelijk rendement en kostenbesparing voor de overheid. Wat kunnen burgers en ondernemers nu meer dan bestuurders en vastgoedbeheerders? Burgers en ondernemers zetten lokale kracht in, kijken naar het centrum vanuit de vraag die er in dorp of wijk is. Bedenken wat ondernomen moet worden en ondernemen het. Verzinnen aan de keukentafel heel andere dingen dan professionals achter een bureau of een tekentafel. Ze gaan voor levendigheid, reuring, kleur, knusheid, gezelligheid, warmte. Weg met de kilte. Er zit daarbij zoveel initiatief en potentieel ondernemerschap in wijk en dorp. Er lopen zoveel ZZP-ers rond die een onderkomen met uitstraling zoeken. Er is zoveel handel waar nog niet in gehandeld wordt. Er zijn zoveel bewonersbedrijven en wijkondernemingen zonder onderkomen. Er zijn zoveel mensen die een aandeel willen kopen om de supermarkt nieuw leven in te blazen. Er zijn zoveel creatieve geesten die een podium of “etalage”
nodig hebben. Er zijn zoveel publieke functies die door bewoners worden overgenomen en juist in een centrum passen, nieuwe ontmoetingsplekken, eetcafé, koffiecorner. Ofwel: nog meer trek naar het centrum. En als er niet meteen een definitieve invulling voorhanden is, kunnen ondernemers er voor een half jaar hun intrek nemen – en wie weet blijven ze daarna wel, kunnen mensen via een leuke inrichting leren hoe makkelijk je een lege ruimte weer knus en bruikbaar maakt, maken initiatiefnemers een mooie, misschien wel interactieve etalage. Bij dit alles siert het pandeigenaren als zij kritisch naar de marktwaarde en daarmee naar de prijs van hun vastgoed kijken. Leegstand hoeft niet! Maak van het centrum weer een feestje – breng er beweging in met burgerkracht! Reageren? http://roegenroem.nl/2013/10/29/burgers-beton/ Jan van der Bij, senioradviseur bij STAMM, is expert op de terreinen wonen en regionale en lokale economie en het opstellen van streekvisies. www.stamm.nl jbij@ stamm.nl
Leegstand en verpaupering in Sappemeer
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 7
3/ WEK DIE WINKELSTRAAT WEER TOT LEVEN! Tekst: © Barbara Rijlaarsdam, NRC 23-01-2013
Consumenten doen hun boodschappen steeds vaker via internet. „We hebben behoefte aan veel minder traditionele winkels”, zegt retailexpert Cor Molenaar. Voor winkeliers is internet een kwelgeest. Het zorgt ervoor dat klanten wegblijven, mopperen ze. Consumenten bestellen hun tv, wasmachine, schoenen of reis steeds vaker online. Klanten die nog wél naar de winkel komen, hebben zich uitvoerig georiënteerd op internet. Ze weten vaak meer over het product dan de verkoper in de winkel. En ze weten precies tegen welke scherpe prijs het product op internet te krijgen is, dus weigeren ze in de winkel meer te betalen. Het is onomkeerbaar, zegt Cor Molenaar, retailexpert en hoogleraar marketing aan de Erasmus Universiteit in Rotterdam. „We hebben in Nederland behoefte aan veel minder winkels. En de winkels die overblijven, moeten hoognodig veranderen.” In zijn nieuwste boek legt Molenaar uit hoe hij de toekomst van het Nederlandse winkellandschap voor zich ziet. Red de winkel verschijnt morgen. Het is het vervolg op Het einde van winkels?, dat in het najaar van 2011 uitkwam. Daarin waarschuwde Molenaar al voor de opkomst van de internetverkopen, de leegstand in de winkelstraten en de wanhoopspogingen van winkeliers om met hun eeuwige uitverkoop klanten te lokken. Internet en technologie worden de basis voor de nieuwe winkel, stelt Molenaar. Dat betekent niet dat je als winkel een website in elkaar moet flansen en kunt denken dat je daarmee de bestaande, succesvolle webwinkels gaat aanvallen. „Dat is een illusie. Een website ís geen oplossing. Internet en winkel moeten helemaal geïntegreerd zijn, alleen dan heb je een kans om te overleven.” Zo zou de Pagina 8
Atlas LabLOKAAL - Groningen
kledingbranche kunnen werken met een lichaamsscanner die een avatar van klanten op de spiegel projecteert, zodat zij kleding kunnen ‘passen’ zonder in een pashokje te komen. Zo kan de winkel toe met minder voorraden en een kleiner pand. Winkeliers kunnen hun kosten voor huisvesting zo halveren, verwacht Molenaar. Ook voor de meubel- en autobranche, die gekenmerkt worden door grote winkels, voorziet hij een overgang naar een kleiner formaat. „Je zou in het midden van het land één grote zaak kunnen neerzetten waar alle meubels – of auto’s – in het echt te zien zijn. Een showroom. In de andere filialen, verspreid over het land, zitten alleen verkopers achter een internetterminal. Een beetje zoals een reisbureau.” Klanten hoeft tegenwoordig echt niet alles eerst te zien voor ze het kopen. Zeker niet als zij gratis kunnen retourneren, zoals bijvoorbeeld bij wehkamp. nl. Wie hier een bank bestelt, heeft deze de volgende dag in huis. Als de kleur toch niet bij het behang past, kan hij de bank weer laten ophalen. Kosteloos. Molenaar: „Waarom kan Wehkamp dat wel, en andere meubelzaken niet?” Molenaar noemt het „aannemelijk ” dat 30 procent van de huidige winkeloppervlakte verdwijnt. En dat is niet erg, zegt hij. De 80/20-regel, een vuistregel in de retail, gaat nog altijd op: 80 procent van de omzet komt uit 20 procent van het assortiment. „Winkeliers moeten zich richten op de producten met een hoge omloopsnelheid, en de producten die minder lopen via een internetzuil verkopen.” Zo kunnen winkels hun aanbod zo groot maken als ze willen. „De kwestie is: hoe snel kan het bij de klant zijn?” Boekhandel Bruna hanteert dit model al. De bestsellers staan in de schappen, de overige
titels zijn te bestellen en worden de volgende dag thuisbezorgd. De veranderingen en de toenemende integratie van internet in de winkels vereisen niet alleen een andere houding van winkeliers, betoogt Molenaar. Fabrikanten moeten meer verantwoordelijkheid nemen voor de verkoop van hun producten, zegt hij. Nu is het de winkelier die zijn assortiment inkoopt en risico loopt als hij er niet vanaf komt – en zijn spullen uiteindelijk met 70 procent korting (en een negatieve marge) moet verkopen. Fabrie-
De Herestraat Groningen
ken zouden magazijnen in de buurt van winkels moeten openen, van waaruit de winkels worden bevoorraad én de bezorging naar de consument plaatsvindt. Als producten ín de winkel vía internet worden besteld, komen ze rechtstreeks van de fabriek. De winkelier krijgt een kleine commissie als verkooppunt, maar de marge is voor de fabrikant. Het belangrijkste is volgens Molenaar dat winkelen weer leuk en gezellig wordt. De boetiekjes moeten terugkeren in de winkelstraten, zegt hij. „Een sieradenwinkeltje dat je verrast, waar je allemaal leuke dingen ziet waar je nooit naar op zoek was.”
Maar ook: horeca, bioscopen. Winkelen als recreatie. „Alle winkelstraten zien er hetzelfde uit”, verzucht Molenaar. „Het onderscheid is weg.”Hij pleit voor „meer winkelbeleving”. Wat dat betekent? „Winkels moeten spelen met licht, geluid, muziek, geur. Wek die winkelstraat tot leven! Geef gevels verschillende kleuren, versier etalages. Zorg dat het een feest wordt om langs de winkels te lopen. Die tl-buizen overal, dat lijkt toch nergens op.”
moment dat de consument goed uitkomt. Molenaar: „Wie vindt het leuk om met al die tassen te sjouwen? Als winkels samenwerken, kunnen zij extra service bieden.”
Winkelgebieden zouden klanten moeten aanbieden hun aankopen thuis te bezorgen op een
Dijkstraat Appingedam
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 9
4/ HET KRIMPENDE NOORDERLAND Tekst: Mark Sekuur
Het relatief dunbevolkte gebied van Midden-Groningen kent een rijke historie, waarin vooral de veenontginningen beeldbepalend zijn geweest. Wie er woont roemt het open landschap, de rust en voordelige woningprijzen. Maar het gebied wordt ook gekenmerkt door voortdurende demografische veranderingen. Deze hebben gevolgen voor het dagelijks leven van de inwoners. De afgelopen jaren is de bevolkingskrimp op het Groningse en Drentse platteland een vaste waarde geworden in de nieuwsberichten. Vooral in de kleinere kernen verdwijnen dorpswinkels en blazen verenigingen hun laatste adem uit. Ook dorpsscholen worden geconfronteerd met een forse daling van het leerlingenaantal. Vooral op het platteland zien we een afname van het aantal kinderen en jongeren (ontgroening) en een toename van het aantal ouderen (vergrijzing). Het is een voorbode van een ontwikkeling die we veel breder in Nederland de komende jaren zullen zien. Vanaf 2015 krimpen alle Midden-Groningse gemeenten en rond 2025 hebben zes op de tien Nederlandse gemeenten met bevolkingsdaling te maken. 2010-2025
2025-2040
Vicieuze cirkel doorbreken Het verschijnsel dat we ‘ krimp’ op het platteland noemen is echter niet alleen te vangen in cijfers. Waar het leven van dorpsbewoners zich vroeger vooral in en om het eigen dorp afspeelde, is dat nu steeds minder het geval. Door het toegenomen autobezit werken veel mensen in een stad die tientallen kilometers van hun woonplaats is gelegen. Soms gaan hun kinderen daar zelfs naar school. Zaken als kleding en elektronica worden verder van huis gekocht. En thuisbezorgende webshops blijken ook een geduchte concurrent van de dorpswinkels. Zo neemt het draagvlak voor veel voorzieningen in kleine dorpen af. Deze trend is ook zichtbaar bij de aanschaf van de dagelijkse boodschappen. De keurslager wordt samengevoegd met het dorpswinkeltje, de bakker verdwijnt en uiteindelijk blijkt de dorpssupermarkt ook niet meer rendabel te exploiteren. Het gevolg is dat voorzieningen zich steeds meer concentreren in de grotere kernen. Het Sociaal Cultureel Planbureau concludeerde dat veel plattelandsgebieden in een vicieuze cirkel zijn beland: het voorzieningenniveau daalt, waardoor jonge gezinnen
wegblijven, met als gevolg dat het draagvlag voor voorzieningen verder daalt. Maar ook de dorpsplattegrond heeft te leiden onder de leegstand en verval van voormalige woningen en winkelpanden. Rotte kiezen vervuilen het straatbeeld en zorgen voor een negatieve bijdrage aan de ervaren leefbaarheid. Rigoureuze ingrepen zoals de grootschalige sloop in Noord-Delfzijl en de herinrichting van de vrijgekomen kavels als parkachtige omgeving kan vaak niet uitblijven. Maar hoe kan de vicieuze cirkel doorbrokken worden zodat de leefbaarheid en uitstraling op een acceptabel niveau blijft? Het is een utopie om overal alle voorzieningen en gebouwen te willen behouden. Realistischer is het uitgangspunt dat belangrijke voorzieningen kwalitatief hoogwaardig en goed bereikbaar moeten blijven. Dat vereist aandacht voor een evenwichtige spreiding van voorzieningen, maar ook aandacht voor minder mobiele groepen, zoals ouderen en kinderen. Maatwerk op regionale schaal is daarom nodig. Lokale experimenten, oplossingen en samenwerkingscoalities dienen hierin het vertrekpunt zijn.
Bevolkingsontwikkeling per COROP-gebied (bron: PBL)
Opvallende herbestemming: werktheater Môi in voormalig pand ABN
Pagina 10
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Leegstand en dreigende verpaupering in het winkelcentrum van Sappemeer
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 11
5/ CREATIEVELINGEN ALS OPLOSSING VOOR KRIMP? TROUW - de Verdieping | Gepubliceerd op 16 november 2013
Het leeglopende platteland raakt steeds meer in trek bij creatievelingen en nichebedrijven die veelal vanuit hun eigen huis werken. Deze zogenoemde cottage industries vormen een nieuw soort plattelandseconomie, zegt geograaf Mark Sekuur. Bevolkingsdaling en teruglopende voorzieningen teisteren het platteland. Maar een nieuwe kans dient zich aan: creatievelingen van de cottage industries kunnen helpen de krimpregio’s leefbaar houden. Ligt hier een kans om de krimp tegen te gaan en de leefbaarheid significant te verbeteren? Ook al is het niet het ei van Columbus, het is wel een interessante ontwikkeling waar overheden op in kunnen spelen. Opkomst van cottage industries Uit een publicatie van de Kamer van Koophandel (Eindrapport Cottage Industries, 2012) blijkt dat veel zzp’ers ervoor kiezen om te wonen en werken op het platteland, omdat de landschappelijke kwaliteiten hen inspireert. Het zijn mensen waarbij de grens tussen wonen en werken vaag is en die juist in krimpgebieden goed terecht kunnen, omdat er oude schoolgebouwen, winkels of boerderijen vrijkomen waar ze precies vinden wat ze zoeken. Uit de cijfers blijkt dat het aantal cottage industries in de krimpgemeenten De Marne (Groningen) en Dongeradeel (Friesland) tussen 2000 en 2012 met maar liefst tientallen procenten is gestegen. Tijd voor beleid Ondanks deze interessante constateringen, wordt er tot op dit moment nog helaas nauwelijks beleid voor deze trend gemaakt. In het Provinciaal Pagina 12
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Omgevingsplan (POP) van de provincie Groningen komt het woord ‘cottage industrie’ geen enkele keer voor. Gelukkig wordt het POP binnenkort herschreven; vooruitlopend hierop daarom een drietal tips hoe je het vestigingsklimaat kunt verbeteren.
1. Basisvoorwaarde één: zorg voor snel internet Eén van de belangrijkste voorwaarden voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor dergelijke bedrijfjes is goed toegankelijk en snel internet. De provincie Fryslân heeft dit reeds onderkend en heeft in 2011 een startnotitie vastgesteld waarin het startsein is gegeven om de dekking van snel internet op het Friese platteland te verbeteren. Eén van de genoemde doelstellingen in deze startnotitie sluit direct aan bij het concept van cottage industries: ‘Zodat vanuit heel Fryslân over de hele wereld gewerkt, gekocht en verkocht kan worden. Resulterend in een optimaal leef- en woonklimaat voor zowel bewoners als ondernemers.’
2. Ontwikkel een goed vindbare databank (website) met inspirerende, aantrekkelijke plekken voor dergelijke ondernemers Zorg ervoor dat je als gemeente/regio gevonden wordt! Maak inzichtelijk wat de mogelijkheden voor cottage industries zijn en ontwikkel onder andere een database van (potentiële) vestigingslocaties. Maak daarnaast reeds aanwezige cottage industries ambassadeurs van de gemeente.
3. Open als gemeente een loket dat initiatie-
ven ondersteunt bij het nemen van bestuurlijke en bureaucratische drempels Bestemmingsplanwijziging? Tijdrovende procedures voor de aanvraag van een omgevingsvergunning? Verklein als overheid de drempels en zorg voor een gastvrije ontvangst. Geen enkele ondernemer heeft trek in langslepende frustrerende procedures. Wat is het waard? Cottage industries zijn absoluut niet de oplossing voor bevolkingskrimp, maar ze zorgen er wel voor dat de plekken waar ze zich vestigen een grotere kans hebben om het voorzieningenniveau en de leefbaarheid beter op peil te houden. Daarnaast is de verwachting dat het aantal zelfstandige ‘footloose’ ondernemers alleen maar toe gaat nemen. Mede daarom is een goed overheidsbeleid van essentieel belang. Faciliteer dergelijke initiatieven en ontvang ze met open armen. Benut de mogelijkheden en geef deze ontwikkeling een kans. Reageren? http://www.trouw.nl/tr/ nl/6704/Sociale-Vraagstukken/article/detail/3528239/2013/10/16/Creatievelingen-als-oplossing-voor-plattelandskrimp.dhtml
Rhederbrug, Bellingwolde: hetbestemming van een voormalig schoolgebouw tot creatief woon-werk-winkelcomplex
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 13
6/ WINKELRUIMTE TE HUUR IN WINKELCENTRUM SAPPEMEER Bron: Lieberom Makelaars
Op een gunstige hoeklocatie gelegen 800m2 winkelruimte, frontbreedte van 25m, waarin thans o.a. winkelruimte(ca.600m2), kantoor, magazijn/ ontvangstruimte, kantine en toiletten. De huidige indeling is zoals deze door de vorige huurder(supermarkt) werd gebruikt, een andere indeling en splitsing in kleinere units is bespreekbaar. De oplevering en het werkingsniveau kan in overleg met de nieuwe huurder bepaald worden. Huurprijs € 75,00 per vierkante meter per jaar ex BTW. Adres: Noorderstraat 139 te 9611 AC Sappemeer.
Pagina 14
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Informatie • gratis parkeren; • centraal gelegen en goed bereikbaar; • direct nabij winkels voor dagelijkse voor zieningen en o.a. Jumbo, Aldi en Lidl; • huurtermijn 5+5 jaar; • huurprijsindexering conform CBS; • verhuurder vraagt een waarborgsom; • aanvaarding kan per direct; • 800m2 Winkelruimte te huur. Kenmerken Aanmelding: in verhuur genomen Bestemming: winkelruimte Nevenbestemming: kantoorruimte Bouwjaar: 2000
Bouwvorm: bestaande bouw Oppervlakte VVO: 800m² In units vanaf: 400m² Aantal etages: 1 Opleveringsniveau: geen Onderhoud binnen: goed Onderhoud buiten: goed Locatiegegevens Ligging: stadscentrum/dorpskern Afstand tot snelwegafrit: op 1000 m tot 1500 m Afstand tot NS-station: op 500m tot 1000m Afstand tot winkelvoorziening: op minder dan 500m
Atlas LabLOKAAL - Groningen Pagina 15
320 2380 434 320 1360 434 371 371 371
7250
19612 19594 19543
10000
24347 26086
Plattegrond winkelruimte (schaal 1:200)
Complex 048 - Noorderstraat 139
winkelruimte 780m2 indeling nader te bepalen
entree woningen
300 2167 150 4633 300 2780 210 3391 400 5988 7250
lift machine
lift
portaal
fietsenstalling
meterkasten
ontvangst goederen
100
810 100 460 150 1140 100 100 1859 100 1883 100 980
gasput
11206 314 314 4592 3636 434 2400 370 310 3355 434 1700 320 2970 2751
containers algemeen
4120 434
1018 15760
355 5360 7250 26655 7250 2140 100 150 370 12600 2902 7545 6826 100 460 1079 100 4440
980 260
7/ BEELDIMPRESSIE NOORDERSTRAAT 139 Foto’s & kaart: Mark Sekuur
Vooraanzicht, Noorderstraat
Belendende panden aan de Noorderstraat
Hoek Slochterstraat-Noorderstraat
Zijaanzicht, Slochterstraat
0m
100
Pagina 16
200
300
400
500m
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Plint, vooraanzicht Noorderstraat
Vooraanzicht Noorderstraat
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 17
8/ HET DNA VAN SAPPEMEER Tekst: Mark Sekuur
Het dorp Hoogezand-Sappemeer is onderdeel van de gelijknamige gemeente en ligt in het geografische midden van de provincie Groningen. Op zo’n 15 minuten rijden ligt de stad Groningen, waardoor het dorp een interessante vestgingsplaats voor forenzen is. Mede daarom is de gemeente onderdeel van de regiovisie Groningen-Assen, een samenwerkingsverband van de overheden in de regio rond Groningen en Assen. Binnen dit samenwerkingsverband wordt er gestreefd naar een ruimtelijke ontwikkelingsvisie voor de lange termijn, waarbij de provincies en gemeenten over hun bestuurlijke grenzen heen kijken en samenwerken om kansen te creëren voor goede ontwikkelingen in het regiogebied. Centraal hierin staan kansen op goed werk, goed onderwijs, goede voorzieningen en op een goed betaalbare woning in een uitstekende woonomgeving.
wildernis met uitgestrekte veengebieden. Dit veen behoorde aan de stad Groningen, die het successievelijk door groepen rijke burgers liet afgraven. Aan het begin van de 17e eeuw gaf de stad opdracht een kanaal te graven vanaf het Foxholster Meer (gelegen ten oosten van Foxhol) naar het Sappemeer. Dit was niet eenvoudig, aangezien er door het Hooge Zandt gegraven moest worden. In 1617 werd het Sappemeer bereikt. In het turf ontstonden allerlei kleine woonkernen, die langzamerhand uitgroeiden tot betekenisvolle dorpen. Hieruit ontstond het dorp Sappemeer, waarna het in1655 een eigen kerk kreeg en een zelfstandig dorp werd. Na afgraving van de turf werd grootschalige landbouw op de vruchtbare ondergrond de voornaamste bestaansbron. Hedendaags speelt de landbouw, inclusief glastuinbouw, nog steeds een aanzienlijke rol van betekenis.
Historie Sappemeer e.o. Het gebied was tot aan het begin van de 17e eeuw nagenoeg onbewoond. In 1648 worden noch Hoogezand, noch Sappemeer vermeld op een historische kaart van Cornelis Edkens. De regio was op dat moment nog een ontoegankelijke
Statistieken In de gemeente Hoogezand-Sappemeer wonen bijna 35 duizend inwoners, waarvan het overgrote deel in de samengesmolten dorpskern Hoogezand-Sappemeer woont. Het aantal bijstandsuitkeringen per 1000 inwoners ligt met 77 stuks aan-
Historische kaart uit 1903. Locatie Noorderstraat is geel omcirceld
Pagina 18
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Hoogholtje bij de historische scheepswerf Wolthuis
zienlijk hoger dan het landelijk gemiddelde van 28. De leeftijdsverdeling is gelijk aan het Nederlandse gemiddelde; er is dus geen sprake van een uitzonderlijke vergrijzing. Desondanks wordt er door het CBS voorspelt dat het inwonerstal vanaf 2015 langzaam zal gaan dalen. De woningwaarde in Hoogezand-Sappemeer is met een gemiddelde prijs van €155.000 zo’n 63% van de gemiddelde woningwaarde in Nederland. Daarnaast bestaat het volledige woningaanbod uit 45% huurwoningen en 55% koopwoningen. Landelijk is dit respectievelijk 36% en 63% (de grote steden meegerekend). Voorzieningen Het dorp Hoogezand-Sappemeer heeft drie winkelkernen; één in Sappemeer en twee in Hoogezand. Winkelcentrum De Hooge Meeren, gelegen in Hoogezand-Zuid, is met ca. 100 winkels één van de grootste overdekte winkelcentra van Noord-Nederland. Naast een groot aantal basisscholen zijn er in Hoogezand-Sappemeer ook een tweetal scholen waarop voortgezet onderwijs op alle niveaus wordt gedoceerd.
Slochterstraat
Winkelcentrum Sappemeer, Noorderstraat
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 19
9/ RELEVANTE KRANTENARTIKELEN HOOGEZAND-SAPPEMEER Aanbod winkelpark heet hangijzer in Hoogezand DvhN | Gepubliceerd op 28 oktober 2013
HOOGEZAND Wel of geen andere soort winkels op het Winkelpark in Hoogezand? Politiek Hoogezand-Sappemeer is er nog niet uit. D66 lanceerde maandagavond tijdens de zoveelste discussie in gemeenteraad het idee om hele grote detailhandelzaken wél toe te staan op het park langs de Kielsterachterweg. “Bedrijven die niet uit de voeten kunnen in de bestaande centra”, aldus fractievoorzitter Harry Fischer. Het winkelpark stelt dergelijke zaken nodig te hebben voor het voortbestaan. Maar de bestaande winkelcentra in Hoogezand, Martenshoek en Sappemeer zeggen niet op te kunnen boxen tegen de goedkopere grondprijzen aan de rand van de gemeente en vrezen leegstand. Het college houdt vast aan het voorstel om behalve doe-het-zelfzaken en woongerelateerde bedrijven alleen de komst van handelaren in auto’s, boten, caravans en tuincentra en dergelijke toe te staan. De gemeenteraad hakt over twee weken de knoop door.
EHBO Centrum Sappemeer geopend
Genoeg handel in Hoogezand DvhN | Gepubliceerd 07 januari 2012
HOOGEZAND Er zijn meer dan genoeg winkels in Hoogezand-Sappemeer. Zoveel zelfs dat er sprake is van een klein overschot aan vloeroppervlak. Als er al iets bijkomt, moet dat bijdragen aan een kwalitatieve verbetering. Dat blijkt uit de actualisatie van het detailhandelsbeleid door Broekhuis Rijs Advisering uit Zuidhorn in opdracht van de gemeente. Het paradepaardje van die kwaliteitsimpuls wordt het overdekte winkelcentrum De Hooge Meeren. “Bij het profileren van De Hooge Meeren moet worden ingezet op ’het grootste winkelaanbod onder één dak in Noord-Nederland’, stelt het adviesbureau. Martenshoek kan zich verkopen via de drie d’s: dagelijks, discount en doelgericht. Sappemeer kan zichzelf profileren als ’sterk boodschappengebied met een uitgebreid versaanbod’. Bij alle drie geldt het gratis parkeren als extraa tje. Om het aanbod in De Hooge Meeren op niveau te houden moet het aantal prijsstunters beperkt blijven. “Het is echter niet reëel te veronderstellen dat merkwinkels in het hoge marktsegment kiezen voor De Hooge Meeren.” Het overdekte winkelcentrum zou voor klanten uit de regio lastig bereikbaar zijn door de eenrichtingsroute. Om De Hooge Meeren voor het winkelend publiek aantrekkelijk te houden, moet met name de entree aan de westzijde fors
HS-Krant | Gepubliceerd op 21 april 2013
SAPPEMEER De familie Dekens van Gieterij Borcherts en Machinefabriek Dekens heeft een ongebruikt kantoor aan de Noorderstraat in Sappemeer beschikbaar gesteld aan EHBO-vereniging Sappemeer. Het nieuwe EHBO Centrum Sappemeer werd woensdag officieel geopend. Luuk en Marjan Dekens onthulden de naam van het centrum. Bestuur en de vrijwilligers van de Sappemeerster EHBO werden bovendien met 10 EHBO-tassen met inhoud.
Atlas LabLOKAAL - Groningen
’Outlet niet in Oldambt of Hoogezand’ DvhN | Gepubliceerd 17 december 2012
Slager, bakker en groenteman aan de Noorderstraat
Pagina 20
verbeterd worden. De nabijheid van gemeentehuis, theater en bibliotheek wordt belangrijk gevonden voor een goed lopend winkelcentrum. Eén van de belangrijkste aanbevelingen is dat er buiten de drie winkelgebieden (De Hooge Meeren, Martenshoek en Sappemeer) geen nieuwe winkels moeten komen. Dat valt samen met het beleid van de gemeente. “Ontwikkelingen buiten deze gebieden moeten structureel worden tegengegaan.” Gemeente en winkeliersverenigingen moeten overleggen wat mogelijk is om winkels uit het historische lint te verplaatsen naar de winkelgebieden. “De leegstand buiten de winkelgebieden is lastig op te lossen”, schrijft het adviesbureau. “Door de detailhandelsbestemming van een pand af te halen daalt de waarde. Ondernemers daar vrijwillig afstand van laten doen kost de gemeente meestal geld.” Ronduit negatief zijn de onderzoekers over het Winkelpark Hoogezand aan de Kielsterachterweg, ondanks de aanwezigheid van twee bouwmarkten en volop gratis parkeergelegenheid. Er wordt gesteld dat het winkelpark weinig uitstraling heeft en met de achterzijde naar de doorgaande wegen staat. “Een duidelijk concept ontbreekt (’er is geen sprake van eenheid, maar van afzonderlijke brokken’), de verkeersafwikkeling is matig en de braakliggende terreinen doen de aanblik geen goed.”
WINSCHOTEN Burgemeester en wethouders van Hoogezand-Sappemeer en Oldambt voelen niets voor een Factory Outlet Center (FOC) in hun gemeente. Volgens hen leidt een outlet tot stevig omzetverlies en leegstand in Oost-Groningse winkelgebieden. De provincie laat onderzoek doen naar de haalbaarheid en de effecten van een FOC in Zuidbroek. Projectontwikkelaar Revascom wil hier winkels met tweedehands merkkleding huisvesten. De komst van een FOC buiten een stedelijk ge-
bied op het kruispunt A7/N33 is in strijd met het provinciaal omgevingsplan. De wethouders Frans Luijckx (Hoogezand-Sappemeer) en Klaas van Leeuwen (Oldambt) verwerpen iedere suggestie dat hun gemeente de deur openzet voor een outlet als Zuidbroek niet doorgaat. Ze stellen dat hun gemeentebesturen altijd tegen een FOC in Oost-Groningen zijn geweest en er niet over piekeren dat standpunt te wijzigen. Van Leeuwen: “Het zou raar zijn ineens een outlet te omarmen. Hypocriet ook. Belangrijkste is dat wij onze winkeliers de concurrentie van een Factory Outlet Center niet willen aandoen. En al helemaal niet in deze tijd van economische recessie.” De Oldambtster wethouder gelooft niet dat bezoekers van een FOC ook nog even in de omgeving gaan winkelen. “Sterker nog, ik voorzie dat Duitse consumenten die naar een outlet gaan, onze winkelkernen voorbijrijden.” Luijckx benadrukt dat overheid en ondernemers veel geld hebben geïnvesteerd in de huidige winkelgebieden. “Dan ga je die vervolgens niet met een FOC onderuithalen. Met vertegenwoordigers van winkeliers- en ondernemersverenigingen is afgesproken dat we eensgezind optrekken. Als de initiatiefnemers zich bij ons melden voor een plaats op het bedrijventerrein langs de A7, zeggen we nee.” De twee wethouders voelen zich gesteund door de Kamer van Koophandel en MKB Noord. Ook die hebben meerdere keren laten weten dat een outlet in Oost-Groningen kannibaliserend werkt. Afgelopen week schotelden onderzoekers onder anderen burgemeesters en wethouders een tussenstand voor met daarin de gevolgen van een FOC in hun regio. Van Leeuwen ontkent dat in de vertrouwelijke bijeenkomst gemeentebestuurders met elkaar hebben gediscussieerd over locaties. “Als je het mij vraagt, zou het FOC wel eens aan de rand van de stad Groningen kunnen komen.”
Zoeken naar de ‘zachte kant’ van Hoogezand DvhN | Gepubliceerd 27 juni 2013
HOOGEZAND Zet een kunstenaar in een winkelcentrum en het brein begint te borrelen. Visioenen van drukbeklante terrassen schieten Kés Aerts direct voor het geestesoog als hij de blik richt op de noordwestrand van het Hoogezandster winkelcentrum De Hooge Meeren. “Dit is hermetisch gesloten, dat nodigt niet uit. Open moet het zijn.” Aerts maakt deel uit van het driemanschap dat gisteren op ’winkelschouw’ ging langs de vier kernwinkelcentra van de gemeente Hoogezand-Sappemeer. Een initiatief van de noordelijke Kamer van Koophandel. Met een reeks van deze schouwen wil de kamer de middenstand nieuwe impulsen geven in tijden van bezuinigende consumenten en groeiende concurrentie van internet. Na een eerste proef in Borger richtte het schouwteam deze week de blik op Harlingen en Hoogezand-Sappemeer. Voor dit jaar staan er nog een stuk of acht van deze analyses op de rol, onder meer in Dokkum, Stadskanaal (dit najaar) en tenminste nog twee Drentse winkelplaatsen. Binnen het schouwteam heeft kunstenaar Aerts de rol van out-of-the-box denker. Waar retaildeskundige annex teamleider Hildegard Assies zich concentreert op koopstromen, winkelbestand en logistiek, en planoloog Eric Schrauwen zijn fotocamera scherp stelt op de stedenbouwkundige inpassing, daar focust hij op de visuele kwaliteit. “De Groninger zal zeggen: Voor mij voegt kunst niks toe aan de omgeving”, onderkent de kunstenaar annex galeriehouder uit Appingedam. “Maar als onderdeel van de totale optelsom kan het net het verschil maken. Dat inwoners hun gasten hier trots mee naartoe willen nemen.” Die trots was gisteren de rode draad tijdens de rondgang langs de winkelcentra Sappemeer, Martenshoek, De Hooge Meren en het Winkelpark Hoogezand, het concentratiegebied voor bouwmarkten, meubelzaken en andere grootschalige detailhandel. “We moeten op zoek naar de ’zachte kant’ van Hoogezand en Sappemeer”, vat schouwteamleider de uitdaging samen. Assies ontmoette enerzijds ’best veel trots’ bij de bevolking, maar ziet dat tegelijkertijd nauwelijks terug in de lokale mar-
keting. “Er is hier een rijke industriële historie. Niet alleen in de scheepsbouw, maar ook bij bedrijven als nieuwjaarrolletjesfabrikant Vegter. En er is een grote culturele verscheidenheid, met heel veel verschillende nationaliteiten. Dat zijn zaken waarmee je veel meer zou moeten doen.” Kernwoord is het moderne mantra van de middenstand: ’beleving’. Wil je de klant weglokken van de webshop, dan moet je iets extra’s bieden. “Zowel in Hoogezand als Sappemeer weerspiegelt het winkelbestand nog altijd de Veenkoloniale traditie: lange linten, rechtlijnig, rationeel, veel beton, keurig netjes, alles is er, maar het is ook een beetje braaf. Er mag wel wat meer sfeer in.” De kunst is dat zo te doen dat klanten niet alleen komen voor de snelle boodschap, maar worden verleid langer te blijven en daardoor ook iets meer te spenderen. Dat is iets waarover het schouwteam nog verder moet brainstormen. In september komen de leden met uitgewerkte plannen voor de vier centra. “Dat zullen geen ingrijpende, peperdure operaties zijn”, zegt Assies. En waarom zou het ook? Met name in De Hooge Meren, met zijn 23.000 vierkante meter een van de grootste overdekte winkelcentra van het Noorden, is van de aanhoudende crisis niet zo veel te bespeuren. “We hebben nul komma nul leegstand”, benadrukt voorzitter Koos Hensen van de winkeliersvereniging. “Dat kom je in deze tijd niet veel tegen.” Bovendien werken ondernemers en gemeente samen aan een grootscheeps herinrichtingsplan. Daarbij verkast de bibliotheek in De Hooge Meren naar een nieuw te realiseren Huis voor Cultuur en Bestuur rondom theater ’t Kielzog. Op de vrijkomende plek verrijst een nieuwe winkel waar een trekker van landelijk formaat zijn intrek neemt. Voor het overige is het volgens Assies voor een kwestie van ’knipoogjes zetten’: “Met iets meer horeca, wat meer accent op cultuur en historie en hier en daar extra groen of ander straatmeubilair kun je de kwaliteit van de verblijfsmogelijkheden ook al aanzienlijk verbeteren.”
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 21
10/ BASISKAART Sappemeer-Noord
A7
Noorderpark
Margrietpark
Hoogezand
Sappemeer
Westerpark
Boswijck
Gorecht Zuiderpark
0m Pagina 22
500
De Vosholen
1000
Atlas LabLOKAAL - Groningen
1500m
Compagniesterpark
11/ STEDENBOUWKUNDIG BEBOUWINGSPATROON Sappemeer-Noord
A7
Noorderpark
Margrietpark
Hoogezand
Sappemeer
Westerpark
Boswijck
Compagniesterpark
Gorecht Zuiderpark
0m
500
De Vosholen
1000
1500m Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 23
12/ BEELDIMPRESSIE
Pagina 24
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 25
13/ BEELDIMPRESSIE
0m
Pagina 26
Atlas LabLOKAAL - Groningen
100
200
300
400
500m
400
500m
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 27
14/ SATELLIETFOTO Bron: Bing Maps
Pagina 28
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 29
15/ BOUWJAAR Kaart: Mark Sekuur, data: http://dev.citysdk.waag.org/buildings/
Sappemeer-Noord
A7
Noorderpark
Margrietpark
Hoogezand
Sappemeer
Westerpark
Boswijck
Gorecht Zuiderpark
0m Pagina 30
500
De Vosholen
1000
Atlas LabLOKAAL - Groningen
1500m
Compagniesterpark
< 1800 1800-1850 1850-1900 1900-1930 1930-1945 1945-1960
1960-1975 1975-1985 1985-1995 1995-2005 >2005
0m
100
200
300
400
500m Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 31
16/ FUNCTIES Kaart en data: Mark Sekuur
Sappemeer-Noord
Functieclusters Industrie-/bedrijventerrein Winkels Sportpark Glastuinbouw Wonen en overig
A7
Noorderpark
Margrietpark
Hoogezand
Sappemeer
Westerpark
Boswijck
Gorecht Zuiderpark
0m Pagina 32
500
De Vosholen
1000
Atlas LabLOKAAL - Groningen
1500m
Compagniesterpark
Functies (straatniveau) Wonen Winkels Bedrijfspanden Verzorgingstehuis Openbare gebouwen
0m
100
200
300
400
500m Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 33
17/ BEREIKBAARHEID Kaart: Bereikbaarheidskaart.nl en Qbuzz
Legenda <15 min. 15-30 30-60 60-90 90-120 Reisafstanden vanaf Noorderstraat 139
Reistijden per auto tijdens de ochtendspits in 2008
Reistijden per auto tijdens de daluren in 2008
Reistijden per OV tijdens de ochtendspits in 2008
Reistijden per auto tijdens de ochtendspits in 2020 (indicatief)
Auto
Minuten
Groningen, oostelijke ringweg
11
Groningen, Julianaplein
15
Winschoten
15
Veendam
15
Fiets Veendam
30
Groningen, Europapark
50
Winschoten
60
Trein, station Sappemeer
Pagina 34
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Groningen, CS
20
Winschoten
16
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 35
18/ RUIMTELIJKE PLANNEN Bron: planviewer.nl
Noorderstraat 308; scheepswerf Wolthuis [A] Planstatus: vastgesteld Type plan: bestemmingsplan Datum planstatus: 09-05-2011
Borgercompagniesterstraat 82 [C] Planstatus: vastgesteld Type plan: bestemmingsplan Datum planstatus: 13-12-2010
Ten opzichte van het bestemmingsplan uit 1967 én het ontwerpplan Bedrijventerrein Sappemeer-Oost 2006 verandert voor het planperceel weinig. De hoofdbestemming blijft ‘bedrijf’. Om het museum en informatiecentrum mogelijk te maken wordt op de plankaart een functieaanduiding ‘museum’ aangegeven. Verder wordt het mogelijk gemaakt ook op de perceelgrens aan het Borgercompagniesterdiep te bouwen.
In het bestemmingsplan wordt vooral gebruik gemaakt van de gedetailleerde planvorm. Het plan is grotendeels conserverend van aard. Er worden niet meer functies dan in 2003 toegelaten. Het verschil met het bestemmingsplan uit 2003 betreft alleen de vormgeving en het volume van de bedrijfswoning en het vergroten van het bouwvlak voor het bedrijfsgebouw. Noorderstraat - hoek Parkstraat [D] Planstatus: ontwerp Type plan: bestemmingsplan Datum planstatus: 27-08-2013
IJsbaan [B] Planstatus: vastgesteld Type plan: bestemmingsplan Datum planstatus: 12-05-2009 Dit bestemmingsplan bevat de planologische regeling voor de ontwikkeling van de voormalige ijsbaanlocatie in Sappemeer tot een woongebied. De huidige ontwikkeling van dit relatief beperkte woongebied, vindt mede zijn basis in de taakstelling die de gemeente Hoogezand-Sappemeer in A7 het kader van de Regiovisie Groningen-Assen 2030 heeft. De gemeente wil de uitvoering van deze Noorderpark taakstelling de komende periode met voortvarendheid ter hand nemen. Omdat de gronden in eigendom zijn van de gemeente,Hoogezand kan uitgifte van de kavels op redelijk korte termijn plaats hebben. Criteria die bij de locatiekeuze een rol hebben Westerpark gespeeld zijn - zoals even genoemd - beschikbaarheid van gronden en passend in het overheidsbeleid, ontsluiting via de hoofdwegenstructuur, ligging en koppeling aan bestaande functies en omgevingskwaliteit.
Het verzoek betreft het realiseren van een appartementencomplex met op de begane grond ruimte voor kantoren en maatschappelijke voorzieninSappemeer-Noord gen. Het betreft 8 appartementen, 4 op de eerste verdieping en 4 op de tweede verdieping. Van deze appartementen zullen aanvankelijk 4 voor de
Gorecht
Pagina 36
Zuiderpark
Atlas LabLOKAAL - Groningen
De Vosholen
B
Margrietpark
Sappemeer
Boswijck
D
A
Compagniesterpark
C
verhuur zijn en 4 voor de verkoop. In het geldende bestemmingsplan “Margrietpark-Oost” zijn de betreffende panden bestemd voor “Detailhandelsdoeleinden” en “Bedrijfsdoeleinden”. Het realiseren van een appartementencomplex dient te worden aangemerkt als een woonfunctie. Op grond van de geldende bestemmingen is dat niet toegelaten. Het verzoek is dan ook in strijd met de bepalingen van het huidige bestemmingsplan.
19/ BESTEMMINGEN Bron: ruimtelijkeplannen.nl
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 37
20/ WONINGMARKT Bron: Funda, Steelande, Lefier
Te koop staande winkelpanden 18 nov. 2013
0m
0m
0m
100
100
100
200
200
200
300
300
300
Pagina 38
400
400
400
500m
500m
500m
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Te koop staande woningen 18 nov. 2013 € 0 - € 150.000
Te koop staande woningen 18 nov. 2013 € 150.000 - € 250.000
Te koop staande woningen 18 nov. 2013 € 250.000 >
0m
100
200
300
400
500m
0m
100
200
300
400
500m
Huurwoningen
0m
100
200
300
400
500m Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 39
21/ STATISTISCHE BUURTKAARTEN HOOGEZAND-SAPPEMEER Bron: Weetmeer.nl, CBS
86%
40%
34%
85% 54%
13%
76% 9%
82%
15%
15% 17% 12%
17% 21%
33%
0%
25% 97%
Uitsnede
Koopwoningen (2011)
0%
61% 33%
17%
54% 0%
38%
Leeftijd 0-14 jaar (2012)
159k
12%
139k
120k
214k 125k
9%
169k
24%
172k
105k
33%
115k
71%
25%
44% 16% 10%
35%
31%
13% 10%
84%
496k 289k
Corporatiewoningen (2011)
Woningwaarde WOZ â&#x201A;Ź (2012)
66%
14% 50%
60% 15% 46%
24% 18%
22% 17%
Leeftijd 65+ (2012)
28% 38% 31%
1840
39%
260
43% 375
72% 75%
1130 3%
Huurwoningen (2011) Pagina 40
52%
Meerpersoons huishoudens met kinderen (2012) Atlas LabLOKAAL - Groningen
Aantal huishoudens (2012)
950 610
330 720
17,3k
17,5k
25k
22,1k
16%
20,6k
7%
20%
17,3k
10%
11k
8%
7% 1%
2%
23% 26,6k
35,9k
11%
1%
Gemmideld inkomen per inwoner â&#x201A;Ź (2010)
49
105
21
68 77 31
19
Huishoudens onder of rond sociaal minimum (2010)
43
5
229 0
140 98
Algemene bijstandsuitkeringen per 1000 inw. (2011)
54%
28%
51% 40% 26%
62% 24%
Lage inkomens (2010) Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 41
22/ STATISTISCHE KERNGEGEVENS HOOGEZAND-SAPPEMEER Bron: Weetmeer.nl, CBS
Jaar
Waarde
T.o.v. gemiddelde Nederland
Aantal inwoners Aantal mannen Aantal vrouwen
2012 2012 2012
34.780 17.160 17.615
34.428 17.054 17.373
Bevolkingsdichtheid Omgevingsadressendichtheid Stedelijkheid
2012 2012 2012
521 1.146 3
658 922 4
Leeftijd 0-14 jaar (%) Leeftijd 15-24 jaar (%) Leeftijd 25-44 jaar (%) Leeftijd 45-64 jaar (%) Leeftijd 65+ (%)
2012 2012 2012 2012 2012
17% 11% 25% 29% 19%
18% 11% 24% 30% 18%
Aantal huishoudens Gemiddelde huishoudsgrootte Eenpersoonshuishoudens (%) Meerpersoonshuishoudens zonder kinderen (%) Meerpersoonshuishoudens met kinderen (%)
2012 2012 2012 2012
15.565 2,2 pers 34% 32%
14.775 2,3 pers 30% 33%
2012
34%
37%
Gehuwd (%) Gescheiden (%) Ongehuwd (%) Verweduwd (%)
2012 2012 2012 2012
42% 8% 44% 6%
45% 6% 43% 6%
Niet-westerse allochtonen (%) Turkse nationaliteit (%) Marokkaanse nationaliteit (%) Surinaamse nationaliteit (%) Antilliaanse/Arubaanse nationaliteit (%) Overig niet-westerse allochtonen (%) Westerse allochtonen (%)
2012 2012 2012 2012 2012 2012 2012
11% 3% 1% 4% 1% 2% 7%
5% 1% 1% 1% 0% 2% 7%
Gem. inkomen per inwoner Gem. inkomen per inkomensontvanger Lage inkomens (%) Hoge inkomens (%) Huishoudens met lage koopkracht (%) Huishoudens onder of rond sociaal minimum (%)
2010 2010 2010 2010 2010 2010
EUR 18,400 EUR 25,700 46% 12% 9% 9%
Niet actieven (%) Algemene bijstanduitkeringen (per 1.000
2010 2011
26% 77
Inwoners
Bevolking Leeftijd
Huishoudens
Leefsituatie
Nationaliteit
Inkomen
Arbeid
Pagina 42
Atlas LabLOKAAL - Groningen
inwoners)
Woningen
Aantal woningen Woningen met bouwjaar tot 2000 (%) Woningen met bouwjaar vanaf 2000 (%) Woningwaarde (WOZ) Koopwoningen (%) Huurwoningen (%) Corporatiewoning (%)
2012 2012 2012 2012 2011 2011 2011
15.585 86% 14% EUR 155.000 55% 45% 35%
14.865 89% 11% EUR 247.000 63% 36% 26%
Aantal auto's Aantal bedrijfsauto's Aantal motoren/tweewielers Aantal auto's per huishouden Aantal auto's per km2 Energie Gem. gasverbruik (m3) Stadsverwarming (%) Gemiddeld elektriciteitsverbruik (kWh)
2012 2012 2012 2012 2012
15.940 1.655 1.225 1,0 239
15.883 2.172 1.367 1,2 307
2011 2011 2011
1.650 m3 0% 3.150 kWh
1.660 m3 0% 3.548 kWh
Industrie (%) Commerciele dienstverlening (%) Niet-commerciele dienstverlening (%)
2010 2010 2010
23 59% 18%
23 62% 16%
EUR 21,300 EUR 29,500 40% 20% 6% 6%
Afstand tot bioscoop (km) Afstand tot basisschool Afstand supermarkt Afstand kinderdagverblijf Afstand tot oprit hoofdverkeersweg (km) Afstand tot restaurant (km) Afstand tot VMBO-school Afstand tot HAVO/VWO-school Afstand tot ziekenhuis Afstand tot zwembad Afstand tot treinstation Afstand tot huisartsenpraktijk (km) Aantal bioscopen binnen 10km Aantal basisscholen binnen 3km Aantal supermarkten binnen 3km Aantal kinderdagverblijven binnen 3km Aantal restaurants binnen 3km Aantal VMBO-scholen binnen 5km Aantal HAVO/VWO-scholen binnen 5km Aantal ziekenhuizen binnen 20km Aantal huisartsenpraktijken binnen 3km
2011 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2010 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2011 2010
2,3 km 0,7 km 1,1 km 1,4 km 1,4 km 0,9 km 1,6 km 2,0 km 16,1 km 2,3 km 1,5 km 1,2 km 1,1 9,3 8,0 2,3 13,1 2,8 1,9 2,0 6,5
8,8 km 0,7 km 1,0 km 1,3 km 1,5 km 0,9 km 3,4 km 4,4 km 8,9 km 4,2 km 6,3 km 1,1 km 1,2 6,5 4,5 4,9 14,2 1,9 1,3 3,5 4,2
18% 28
Oppervlakte land Oppervlakte water Oppervlakte totaal
2012 2012 2012
6.671 ha 628 ha 7.299 ha
7.144 ha 975 ha 8.821 ha
Auto's
Bedrijvigheid
Voorzieningen
Oppervlakte
23/ BEVOLKINGSONTWIKKELING HOOGEZAND-SAPPEMEER E.O. Bron: CBS, Primos prognose
Hoogezand-Sappemeer
Tynaarlo Tynaarlo
Veendam Inw. 27920
Huishoudens 12396
Woning voorraad 12613
Jaar 2004
Inw. 34003
Huishoudens 14696
2005
34114
14792
2015
27635
12410
12614
2006
34225
14889
2020
27073
12446
12619
2007
34335
14985
2025
26453
12411
12627
2008
34446
15082
2030
25742
12296
12617
2009
34557
15178
2035
25066
12050
12593
2010
34686
15378
2040
24348
11753
12551
2011
34814
15577
2012
34814
15577
Woning voorraad 8461
Jaar 2012
Haren
Hoogezand-Sappemeer Jaar 2012
Inw. 34778
Huishoudens 15567
Woning voorraad 15586
2015
34498
15608
15664
2020
34196
15868
15798
2025
34007
16090
15950
2030
33850
16164
16045
2035
33567
16064
16101
2040
33110
15882
16099
Jaar 2012
Inw. 18457
Huishoudens 8259
2015
18591
8541
8539
2020
18239
8749
8669
2025
18150
8922
8805
2030
18162
9026
8904
2035
18324
9072
8972
2040
18388
9076
9001
Jaar Jaar 2012 2012
Inw. Inw. 32357 32357
HuisHuishoudens houdens 13616 13616
Woning Woning voorraad voorraad 13589 13589
2015 2015 2020 2020
32329 32329 32288 32288
13995 13995 14436 14436
13790 13790 14142 14142
2025 2025 2030 2030
32434 32434 32621 32621
14859 14859 15189 15189
14494 14494 14818 14818
2035 2035 2040 2040
32841 32841 32991 32991
15387 15387 15448 15448
15049 15049 15170 15170
Menterwolde Menterwolde Jaar Jaar 2012 2012 2015 2015 2020 2020 2025 2025 2030 2030 2035 2035 2040 2040
Inw. Inw. 12358 12358
HuisHuishoudens houdens 5271 5271
Woning Woning voorraad voorraad 5338 5338
12271 12271 11931 11931
5358 5358 5401 5401
5339 5339 5341 5341
11632 11632 11290 11290
5420 5420 5375 5375
5343 5343 5337 5337
11097 11097 10933 10933
5318 5318 5241 5241
5321 5321 5293 5293
Slochteren Jaar 2012
Inw. 15536
Huishoudens 6384
Woning voorraad 6348
2015
15488
6466
6352
2020
14991
6498
6357
2025
14626
6530
6367
2030
14341
6522
6368
2035
14104
6471
6356
2040
14027
6431
6331
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 43
24/ STATISTISCHE KAARTEN NOORD-NEDERLAND Bron: Weetmeer.nl, CBS
Lichtgeel is gemiddeld Rood is hoger dan gem. Groen is lager dan gem.
Rood is hoger dan gem. Groen is lager dan gem.
Gemiddelde huishoudgrootte (2012)
Nederland: € 21,3k Hoogezand-Sappemeer: € 18,4k
Nederland: 2,3 personen Hoogezand-Sappemeer: 2,2 personen
Gemiddelde inkomen per inwoner € (2010) Lichtgeel is gemiddeld Rood is hoger dan gem. Groen is lager dan gem.
Lichtgeel is gemiddeld Rood is hoger dan gem. Groen is lager dan gem.
Nederland: 28 Hoogezand-Sappemeer: 77
Nederland: 18% Hoogezand-Sappemeer: 19%
Leeftijd 65+ (2012)
Algemene bijstandsuitkeringen per 1000 inw. (2011) Lichtgeel is gemiddeld Rood is hoger dan gem. Groen is lager dan gem.
Lichtgeel is gemiddeld Rood is hoger dan gem. Groen is lager dan gem.
Woningwaarde WOZ € (2012) Pagina 44
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Nederland: € 247k Hoogezand-Sappemeer: € 155k
Nederland: 40% Hoogezand-Sappemeer: 46%
Lage inkomens (2010)
25/ STATISTISCHE KAARTEN NEDERLAND Bron: Zorgatlas.nl, CBS, CPB, VBO Wonen
Aandeel forenzen naar woongemeente (2011)
Forenzenstromen (2010)
Grondprijzen (2007)
Licht: 0-100, middel: 100-500, donker: >500
Atlas LabLOKAAL - Groningen
Pagina 45